Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің м.а. 2021 жылғы 23 қыркүйектегі № 468 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2021 жылғы 28 қыркүйекте № 24533 болып тіркелді.

ЗҚАИ-ның ескертпесі!
Осы бұйрықтың қолданысқа енгізілу тәртібін 4 т. қараңыз

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 23 қазандағы № 701 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі туралы ереженің 16-тармағының 103) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда – ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 14.07.2023 № 382 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) бұйрығымен.

1. Қоса беріліп отырған дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің Өнеркәсіптік қауіпсіздік комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігінің Заң департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрінің міндетін атқарушы

И. Кульшимбаев

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Ұлттық экономика министрлігі

Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар бірінші вице-министрінің 2021 жылғы 23 қыркүйектегі № 468 бұйрығымен бекітілген

Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 23 қазандағы № 701 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Төтенше жағдайлар министрлігі туралы ереженің 16-тармағының 103) тармақшасына сәйкес әзірленді және дәнекерлеушілерді мен дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау тәртібін айқындайды.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 14.07.2023 № 382 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) бұйрығымен.

2. Осы Қағидаларда мынадай негізгі терминдер мен анықтамалар қолданылады:

1) арнайы даярлық – нақты жабдықтың, металл конструкциялары мен құбырлардың дәнекерленген қосылыстарын орындау ерекшеліктерін ескеретін теориялық білім мен практикалық дағдыларды алу процесі;

2) арнайы емтихан – дәнекерлеуді дәнекерлеуші немесе дәнекерлеу өндірісінің маманы орындайтын (қамтамасыз ететін) нақты объектілердің дәнекерлеу өндірісі технологияларының ерекшеліктерін білуге арналған емтихан;

3) аттестаттау комиссиясы – дәнекерлеушілерден немесе дәнекерлеу өндірісінің мамандарынан аттестаттау емтихандарын қабылдау үшін аттестаттау ұйымының бұйрығымен тағайындалған емтихан алушылар тобы;

4) аттестаттау куәлігі – аттестаттау нәтижелері негізінде берілген және аттестатталған адамды дәнекерлеу жұмыстарын орындау кезінде пайдалану мүмкіндігін растайтын құжат;

5) аттестаттау ұйымы – осы Қағидалардың талаптарына сәйкес аттестатталатын дәнекерлеушілердің және дәнекерлеу өндірісі мамандарының білімі мен іскерлігіне тексеру жүргізетін ұйым;

6) емтихан алушы – объектілердің нақты топтарына қатысты дәнекерлеу саласындағы персоналды даярлау және аттестаттау жөніндегі жұмысқа қатысу құқығына аттестатталған дәнекерлеу өндірісі маманы;

7) жалпы емтихан – дәнекерлеу өндірісінің теориясы мен практикасының негізгі ережелерін білуге арналған емтихан;

8) кандидат – аттестаттау емтиханын тапсыруға үміткер адам;

9) кәсіби даярлық – дәнекерлеушілер мен инженерлі-техникалық жұмыскерлерге дәнекерлеу өндірісі саласындағы міндеттерді тиісті түрде орындауға мүмкіндік беретін кәсіби білім мен тәжірибе алу процесі;

10) кәсіби даярлық деңгейі – дәнекерлеушінің немесе дәнекерлеу өндірісі маманының осы Қағидаларға сәйкестік дәрежесі, оны тиісті жұмыс түрлерін орындауға тарту мүмкіндігін айқындайды.

3. Дәнекерлеушілер мен дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау олардың теориялық және практикалық даярлығының жеткіліктілігін анықтау, олардың білімі мен дағдыларын тексеру, сондай-ақ дәнекерлеушілер мен дәнекерлеу өндірісінің мамандарына қауіпті өндірістік объектілерде жұмыстарды орындау құқығын беру мақсатында жүргізіледі.

4. Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау кәсіби даярлықтың төрт деңгейін қамтиды:

І деңгей – аттестатталған дәнекерлеуші;

ІІ деңгей – аттестатталған дәнекерлеу шебері;

ІІІ деңгей – аттестатталған дәнекерлеу технологы;

ІV деңгей – аттестатталған дәнекерлеу инженері;

Деңгейді беру Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес қолданыстағы жүйе бойынша берілген біліктілік санатын (разрядын) жоймайды.

5. Аттестатталған дәнекерлеушілер мен дәнекерлеу өндірісінің мамандары олардың аттестаттаулық куәліктерінде көрсетілген жұмыс түрлерін орындауға жіберіледі.

6. Аттестаттау комиссияларының жұмысына қатысатын дәнекерлеу өндірісінің мамандары дәнекерлеушілер мен дәнекерлеу өндірісінің мамандарын даярлау және аттестаттау жөніндегі жұмысқа қатысу құқығына аттестатталады.

7. Дәнекерлеушілерді аттестаттау аттестаттау ұйымының өндірістік базасында орындалады.

8. Аттестаттау емтихандарын қабылдауды аттестаттау комиссиялары жүзеге асырады.

Аттестаттау ұйымдарының аттестаттау комиссияларының құрамы дәнекерлеу саласындағы персоналды даярлау және аттестаттау жөніндегі жұмысқа қатысу құқығына аттестаттаудан өткен кәсіби даярлаудың II, III және IV деңгейлеріндегі дәнекерлеу өндірісінің білікті мамандарынан (бұдан әрі – емтихан алушылар) қалыптастырылады.

9. Аттестаттау комиссияларының құрамына мыналар кіреді:

1) дәнекерлеушілерді кәсіби даярлаудың I деңгейіне аттестаттау кезінде – бір ІV деңгейлі кәсіби даярлау маманынан және екіден кем емес III және (немесе) II деңгейлердегі маманнан;

2) мамандарды кәсіби даярлаудың ІІ және ІІІ деңгейіне аттестаттау кезінде – бір ІV деңгейлі кәсіби даярлау маманынан және екіден кем емес ІІІ деңгейдегі маманнан;

3) мамандарды кәсіби даярлаудың ІV деңгейіне аттестаттау кезінде – үштен кем ІV деңгейдегі кәсіби даярлау маманынан.

10. Аттестаттау комиссиясының құрамына аттестатталатын дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын оқытуды (арнайы даярлауды) жүзеге асырған адамдар кірмейді.

11. Аттестатталған дәнекерлеушілерге және дәнекерлеу өндірісінің мамандарына берілетін аттестаттау куәліктері Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында жарамды.

12. Кәсіби даярлық деңгейін алуға үміткер кандидаттың осы Қағидаларға 1-қосымшада келтірілген талаптарға (бұдан әрі – аттестатталатын кандидаттарға қойылатын талаптар) (1-кесте) сәйкес білімі және кәсіптік даярлығы болады.

13. Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау алдында арнайы дайындық жүргізіледі.

Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау мамандардың кәсіби даярлық деңгейін және олардың өндірістік қызметінің бағыттарын ескере отырып, аттестаттау ұйымы жасаған және дәнекерлеу жабдықтары, негізгі және дәнекерлеу материалдары, дәнекерлеу технологиясы, дәнекерлеу қосылыстарының сапасын бақылау, дәнекерлеу қосылыстарының ақаулары және оларды түзету тәсілдері, дәнекерлеу жұмыстарын қауіпсіз орындау бойынша бөлімдерді қамтитын бағдарламалар бойынша жүргізіледі.

14. Аттестаттау комиссиясының шешімі бойынша бағдарлама бойынша дербес даярлықтан өткен және аттестатталатын кандидаттарға қойылатын талаптарға сәйкес келетін дәнекерлеу өндірісінің мамандары аттестаттауға жіберіледі.

15. Аттестатталатын дәнекерлеушілер мен дәнекерлеу өндірісі мамандарының мамандығы бойынша өндірістік жұмыс өтіліне қойылатын талаптар аттестатталатын кандидаттарға қойылатын талаптарда (2 және 3-кестелер) келтірілген.

16. Аттестатталған адамдар аттестаттау куәлігін алады.

Бастапқы аттестаттау кезінде куәліктің қолданылу мерзімі дәнекерлеушілер үшін – 2 жыл, II және III деңгейдегі дәнекерлеу өндірісінің мамандары үшін – 3 жыл, IV деңгейдегі дәнекерлеу өндірісінің мамандары үшін – 5 жыл.

17. Аттестаттау ұйымдары берілген аттестаттау куәліктерінің есебін және аттестаттаудан өткен дәнекерлеушілер мен дәнекерлеу өндірісі мамандарының есебін жүргізеді.

2-тарау. Дәнекерлеушілерді аттестаттау

1-параграф. Жалпы ережелер

18. Дәнекерлеушілер қауіпті өндірістік объектілердегі жұмыстар кезінде қолмен, механикаландырылған (жартылай автоматты) және автоматтандырылған әдістермен жүзеге асырылатын балқытумен дәнекерлеудің нақты түрлерімен (тәсілдерімен) дәнекерлеу және балқыту жұмыстарын орындау құқығына аттестаттауға жатады.

19. Аттестаттаудан кейін дәнекерлеушіге кәсіби даярлықтың I деңгейі беріледі (аттестатталған дәнекерлеуші).

20. Дәнекерлеушілерді аттестаттау бастапқы, қосымша, мерзімдік және кезектен тыс болып бөлінеді.

21. Бастапқы аттестаттаудан қауіпті өндірістік объектілерде жабдықтарды, конструкцияларды және құбыржолдарды қосуды дәнекерлеуге және (немесе) балқытуға (бұдан әрі – дәнекерлеу) бұрын рұқсаты болмаған дәнекерлеушілер өтеді.

Алғашқы аттестаттау кезінде дәнекерлеушілер жалпы, арнайы және практикалық емтихандар тапсырады.

22. Қосымша аттестаттаудан алғашқы аттестаттаудан өткен дәнекерлеушілер оларды аттестаттау куәліктерінде көрсетілмеген дәнекерлеу жұмыстарына жіберу алдында, сондай-ақ олардың аттестаттау куәліктерінде көрсетілген дәнекерлеу жұмыстарын орындауда 6 айдан астам үзілістен кейін өтеді.

Қосымша аттестаттау кезінде дәнекерлеушілер арнайы және практикалық емтихан тапсырады.

23. Барлық дәнекерлеушілер тиісті дәнекерлеу жұмыстарын орындауға олардың аттестаттау куәліктерінің қолданылу мерзімін ұзарту мақсатында мерзімді аттестаттаудан өтеді.

Мерзімді аттестаттау кезінде дәнекерлеушілер арнайы және практикалық емтихандар тапсырады.

24. Кезектен тыс аттестаттаудан дәнекерлеушілер дәнекерлеу технологиясын бұзғаны немесе олар орындаған өндірістік дәнекерлеу қосылыстарының қанағаттанарлықсыз қайталанатын сапасы үшін жұмыстан уақытша шеттетілгеннен кейін дәнекерлеуді орындауға рұқсат беру алдында өтеді.

Кезектен тыс аттестаттау кезінде дәнекерлеушілер жалпы, арнайы және практикалық емтихандар тапсырады.

25. Бастапқы аттестаттауға дәнекерлеудің аттестатталатын түрі (тәсілі) бойынша теориялық және практикалық даярлықтан өткен және аттестатталатын кандидаттарға қойылатын талаптарға (2-кесте) сәйкес мамандығы бойынша ең аз өндірістік жұмыс өтілі бар дәнекерлеушілер жіберіледі.

Егер дәнекерлеушінің қолмен дәнекерлеу бойынша жұмыс тәжірибесі болса, онда оның жұмыс өтіліне дәнекерлеудің механикаландырылған және автоматты тәсілдерімен дәнекерлеуге аттестаттау кезінде қолмен дәнекерлеу бойынша жұмыс өтілі есептеледі.

Егер дәнекерлеушінің дәнекерлеудің механикаландырылған тәсілдері бойынша жұмыс тәжірибесі болса, онда дәнекерлеудің автоматты тәсілдерімен дәнекерлеуге аттестаттау кезінде оның жұмыс өтіліне дәнекерлеудің механикаландырылған тәсілдері бойынша жұмыс өтілі есептеледі.

2-параграф. Дәнекерлеушілерді аттестаттау тәртібі

26. Дәнекерлеушіні аттестаттауға ұсынған кезде жұмыс беруші (өтініш беруші) аттестаттау ұйымына осы Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес нысан бойынша өтінім жібереді.

Кандидатқа өзі туралы қажетті ақпаратты өз бетінше ұсынуға жол беріледі.

27. Аттестатталатын дәнекерлеушінің теориялық білімінің көлемі осы Қағидалардың 13-тармағына сәйкес емтихан бағдарламаларының талаптарын қанағаттандырады.

Емтихан бағдарламаларына қойылатын жалпы талаптар осы Қағидалардың 3-қосымшасында келтірілген.

28. Дәнекерлеушіні аттестаттауды ол аттестатталатын дәнекерлеудің (балқытудың) түріне (тәсіліне) және оның өндірістік қызметінің бағытына (дәнекерлеуді өндірісте дәнекерлеуші орындайтын қауіпті өндірістік объектілердегі жабдықтардың тобы немесе атауы, орындалатын жұмыстардың түрі – дайындау, монтаждау, жөндеу) сәйкес оның практикалық дағдылары мен теориялық білімін тексеру арқылы жүргізеді.

29. Аттестаттау рәсімі аттестатталушы дәнекерлеушінің мына емтихандарды тапсыруын қамтиды:

практикалық, жалпы және арнайы – бастапқы және кезектен тыс аттестаттау кезінде;

практикалық және арнайы – қосымша және мерзімді аттестаттау кезінде.

Теориялық (жалпы және (немесе) арнайы) және практикалық емтихандарды аттестаттау ұйымында өткізеді.

Дәнекерлеу өндірісі бойынша арнайы (жоғары техникалық немесе орта техникалық) білімі бар дәнекерлеушілер бастапқы аттестаттау кезінде жалпы емтихан тапсырудан босатылады.

Егер дәнекерлеушіні қосымша аттестаттаудың мақсаты бақылау дәнекерлеу қосылыстарын дәнекерлеу кезінде ескерілетін сипаттамаларды өзгертпей, оның өндірістік қызметінің бағытын кеңейту болып табылса, арнайы емтихан ғана өткізіледі.

Егер дәнекерлеушіні қосымша аттестаттаудың мақсаты дәнекерлеудің (балқыманың) түрін (тәсілін) және оның өндірістік қызметінің бағытын өзгертпей аттестаттаудың таралу саласын кеңейту болып табылса, тек практикалық емтихан ғана өткізіледі.

30. Дәнекерлеушілерді аттестаттау практикалық емтиханнан басталады. Егер дәнекерлеуші практикалық емтихан тапсырмаса, онда ол одан әрі емтихандарға жіберілмейді және аттестаттаудан өтпеген болып саналады. Дәнекерлеушіге қосымша практикалық дайындықтан кейін кемінде 1 айдан кейін қайта аттестаттаудан өтуге рұқсат етіледі.

31. Жалпы емтиханда дәнекерлеушіге дәнекерлеу негіздері бойынша 20 сұрақ, ал арнайы емтиханда өзі аттестатталатын дәнекерлеу (балқыту) түріне (тәсіліне) және оның өндірістік қызметінің бағытына сәйкес кемінде 15 еркін таңдалған сұрақ қойылады. Сұрақтарды таңдауды жалпы және арнайы емтихандар бойынша емтихан сұрақтарының жинағы бойынша аттестаттау комиссиясы жүргізеді. Әр жинақта кемінде 100 сұрақтан болады.

Егер дәнекерлеуші дәнекерлеудің (балқыманың) екі немесе үш түріне (тәсіліне) аттестатталатын болса, емтихан сұрақтарына тиісті емтихан сұрақтарының жинақтарынан дәнекерлеудің (балқыманың) әрбір түрі (тәсілі) бойынша кемінде 5 сұрақ енгізіледі. Қауіпті техникалық құрылғылардың екі немесе үш тобына кіретін объектілерді дәнекерлеуге аттестаттау кезінде дәнекерлеуші қауіпті техникалық құрылғылардың әрбір тобы бойынша арнайы емтихан үшін жеке сұрақтар алады, бұл ретте сұрақтарға қауіпті техникалық құрылғылардың әрбір тобы бойынша кемінде 5 сұрақ енгізіледі.

32. Жалпы және арнайы емтихандар жазбаша түрде немесе компьютердің көмегімен жүргізіледі. Емтихан комиссиясының шешімі бойынша аттестатталушы адаммен қосымша әңгімелесу өткізуге жол беріледі.

33. Дәнекерлеуші, егер ол әңгімелесу нәтижелерін ескере отырып, емтихандардың әрқайсысында оған қойылған сұрақтардың кемінде 80 пайызына (дұан әрі – %) дұрыс жауап берсе жалпы және арнайы емтихандардан өтті деп саналады.

34. Теориялық (жалпы және (немесе) арнайы) және практикалық емтихандарды сәтті тапсырған кезде дәнекерлеуші аттестаттаудан өткен болып есептеледі.

35. Егер дәнекерлеуші тек практикалық және теориялық емтихандардың біреуін ғана тапсырса, онда бұрын берілген өтінім бойынша тапсырылмаған емтиханды бірінші емтихан күнінен бастап алты ай ішінде, бірақ емтихан тапсырғаннан кейін бір айдан ерте емес мерзімде қайта тапсыруға жол беріледі. Қайта тапсырылмаған кезде аттестаттау кезінде бұрын тапсырылған барлық емтихандар есептелмейді, дәнекерлеуші аттестаттаудан өтпеген болып саналады және жаңа өтінімді ресімдей отырып, қосымша теориялық және практикалық оқытудан кейін аттестаттау рәсіміне жіберіледі.

36. Дәнекерлеушіні аттестаттау кезінде мынадай сипаттамалар есепке алынуға жатады:

дәнекерлеу және балқыту түрлері (тәсілдері);

тігістердің типтері;

бөлшектердің түрі;

бақылау дәнекерленген қосылыстарының типтері мен түрлері;

негізгі материалдар топтары;

қоспа материалдар;

бақылау дәнекерлеу қосылыстарының өлшемдері;

дәнекерлеу жағдайы;

пластмассадан жасалған құбырларды дәнекерлеу кезінде жабдықты автоматтандыру дәрежесі;

қауіпті техникалық құрылғылар тобы.

37. Дәнекерлеушілерді аттестаттауды дәнекерлеудің (балқытудың) мынадай түрлері (тәсілдері) бойынша жеке жүргізеді:

металлдар үшін:

ДҚ – электродпен бүркелген қолмен доғалы дәнекерлеу;

ВҚД – электродпен бүркелген ванналы қолмен доғалы дәнекерлеу;

ҚАД – балқымайтын электродпен қолмен аргонды доғалы дәнекерлеу;

МАДБ – балқитын электродпен механикаландырылған аргонды доғалы дәнекерлеу;

МБ – белсенді газдар мен қоспалар ортасында балқитын электродпен механикаландырылған дәнекерлеу;

ААД – балқымайтын электродпен автоматты аргонды доғалы дәнекерлеу;

АБГ – белсенді газдар мен қоспалар ортасында балқитын электродпен автоматты дәнекерлеу;

ААДБ – балқитын электродпен автоматты аргонды доғалы дәнекерлеу;

АФ – флюс астында автоматты дәнекерлеу;

ФМ – флюс астында механикаландырылған дәнекерлеу;

МФШ – флюс астында ванналы механикаландырылған дәнекерлеу;

ҰМД – өзін-өзі қорғайтын ұнтақты сыммен механикаландырылған дәнекерлеу;

ГМД – белсенді газдар ортасында ұнтақты сыммен механикаландырылған дәнекерлеу;

ҚҰМД – өзін-өзі қорғайтын ұнтақты сыммен ванналы механикаландырылған дәнекерлеу;

АДМД – ашық доғалы қоспаланған сыммен механикаландырылған дәнекерлеу;

П – плазмалы дәнекерлеу;

ЭҚ – электрлі қождық дәнекерлеу;

ЭС – электронды-сәулелі дәнекерлеу;

Г – газдық дәнекерлеу;

ҚДБ – электродтармен бүркелген қолмен доғалы балқыту;

ҚАБҚ – қолмен аргонды доғалы балқыту;

ААБҚ – автоматты аргонды доғалы балқыту;

ФАТҚ – флюс астында таспалы электродпен автоматты балқыту;

ФАБҚ – флюс астында сымдық электродпен автоматты балқыту;

ТЖД – түйіспелі-нүктелі дәнекерлеу;

ҚТД – түйіспелі түйістіру кедергісімен дәнекерлеу;

БТД – түйіспелі түйістіру балқытумен дәнекерлеу;

ЖЖБ – жоғары жиілікті дәнекерлеу;

ПАК – дәнекерлеу;

полимерлік материалдар үшін:

ЖА – жылытылған аспаппен дәнекерлеу,

СЖ – салу жылытқыштарымен дәнекерлеу;

ЖГ – жылытылған газбен дәнекерлеу;

Э – экструзиялық дәнекерлеу.

38. Полимерлік материалдарды дәнекерлеуге аттестаттау кезінде қолданылатын дәнекерлеу жабдығын автоматтандыру дәрежесі қосымша ескеріледі:

құбырларды салынған жылытқыштары бар аспаппен дәнекерлеу кезінде:

ҚБ – қолмен басқарылатын түйістіріп дәнекерлеу;

ОАД – орташа дәрежелі автоматтандырылған түйістіріп дәнекерлеу;

ЖАД – жоғары дәрежелі автоматтандырылған түйістіріп дәнекерлеу;

жылытқыштары бар бөлшектерді қолданумен құбырларды дәнекерлеу кезінде:

ПҚО – параметрлерді қолмен орнату арқылы дәнекерлеу;

ШМР – штрих-код немесе магниттік карта режимінде дәнекерлеу;

ФАКБ – дәнекерлеу аппаратымен фитингтің автоматты кері байланысымен дәнекерлеу;

газбен жабдықтау жүйелерінің құбыржолдарын қоспағанда, конструкцияларды дәнекерлеудің басқа тәсілдері кезінде:

ЖҚҚ – қосылу түріне қарамастан жылытылған құралмен қолмен дәнекерлеу;

ЖҚМ - қосылу түріне қарамастан жылытылған құралмен механикаландырылған дәнекерлеу;

ЖГҚ - қосылу түріне қарамастан жылытылған газбен қолмен дәнекерлеу;

ЖГМ - қосылу түріне қарамастан жылытылған газбен механикаландырылған дәнекерлеу;

ЭҚ - қосылу түріне қарамастан қолмен экструзиялық дәнекерлеу;

ЭМ - қосылым түріне қарамастан механикаландырылған экструзиялық дәнекерлеу.

Темір-бетон конструкцияларының элементтерін дәнекерлеуге аттестаттау кезінде МЕМСТ 14098 "Дәнекерленген арматуралар мен темір-бетон конструкцияларының салмалы бұйымдарының қосылыстары. Түрлері, конструкциялары және өлшемдері" (бұдан әрі – МЕМСТ 14098) бойынша шартты белгінің тиісті жазбасы бар дәнекерлеудің тәсілі мен технологиялық ерекшеліктері қосымша ескеріледі.

39. Металл конструкцияларды дәнекерлеу бойынша аттестаттау кезінде дәнекерлеушілер мынадай түрдегі бөлшектердің бақылау қосылыстарының түйістіру – СШ (BW) немесе бұрыштық – УШ (FW) тігістерін: табақтар – Л (Р), құбырлар – Т (Т), өзектер – С (S) және олардың үйлесімдерін (құбырмен табақ – Л+Т, өзекшемен табақ – Л+С, өзекшемен құбыр – Т+С) мынадай типтегі қосылыстарда дәнекерлеуді орындайды: түйістіру – С, таңбалы – Т, бұрыштық – У және қабаттасатын – Н.

Темірбетон конструкцияларының арматурасын дәнекерлеуге аттестаттау кезінде дәнекерлеушілер МЕСТ 14098 бойынша түйіспелі, қабаттасу, айқастырма тәрізді немесе таврлық бақылау қосылыстарын орындайды.

Полимерлік материалдарды дәнекерлеу бойынша аттестаттау кезінде дәнекерлеушілер мынадай түрдегі бөлшектердің бақылау дәнекерленген қосылыстарын орындайды: табақтар – Л (Р), құбырлар – Т (Т), құбырлары бар табақтар – Л+Т, бұру құбырлары-Т+О, муфталар арқылы құбырлары – Т+М+Т мынадай типтегі:

түйіспелі:

жиектерін кеспей – CБ(BW);

жиектерін біржақты кесумен – СV;

жиектерін екіжақты кесумен – СХ;

қабаттасқан:

табақшаларды "қабаттасуға" қосу – Н(LW);

табақшаларды "бұрыштап" қосу – У(FW);

құбырларды кеңейтіп қосу – Р;

құбырларды муфталық қосу – М;

құбырларды ершікті бұрғыштармен қосу – О;

таврлық:

жиектерін кеспей – ТБ;

жиектерін біржақты кесумен – ТV;

жиектерін екіжақты кесумен – ТХ.

Ескертпе:

"Құбыр" ұғымы сонымен қатар жабық қуыс профильдің бөлшектерін білдіреді (жалғастық, келтеқұбыр, ернеу, коллектор корпусы және басқалар). "Өзек" ұғымы дөңгелек және көп қырлы үздіксіз бөліктің бөлшектерін білдіреді, тегіс және мерзімді профильмен.

40. Металдарды балқытумен дәнекерлеуге аттестаттау кезінде орындалатын бақылау дәнекерлеу қосылыстары мынадай түрлерге бөлінеді:

бір жағынан орындалатын дәнекерлеу қосылыстары (бір жақты дәнекерлеу) – ос (ss) және екі жағынан (екі жақты дәнекерлеу) – дс (bs);

алынатын немесе қалған төсемде, астарлы сақина – сп (mb) және астарсыз (салмақ бойынша) – бп (nb) орындалатын дәнекерлеу қосылыстары;

жіктің түбін – зк (gg) тазалап және тазаламай бз (ng) орындалатын дәнекерлеу қосылыстары;

жіктің түбін газды қорғаныспен (газды үрлеумен) орындайтын дәнекерлеу қосылыстары – гз (gb);

алынатын және жылжитын инвентарлы формада (иф) орындалатын дәнекерлеу қосылыстары (мыс, графит, керамика және басқалар);

болат қалған қапсырма-жапсырмаларда орындалатын дәнекерлеу қосылыстары – сн;

қиыстырылған қалыптастырушы элементтерде орындалатын дәнекерлеу қосылыстары – кф (болат қалған жартылай қапсырма-жапсырма + алынатын мыс жартылай қалып).

Қалған төсемшеде орындалатын астарлы сақина – сп (mb) мен салмақ бойынша төсемшесіз орындалатын – бп (nb) дәнекерлі қосылыстар.

41. Аттестаттау сынақтары осы Қағидаларға 4-қосымшада (бұдан әрі – бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптар) (1-кесте) көрсетілген дәнекерленетін материалдар топтары үшін жүргізіледі.

Дәнекерлеу конструкцияларын дайындауда қолданылатын негізгі материалдардың типтік маркаларының тізбесі бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптарда (2-кесте) келтірілген.

Бір топқа кіретін немесе әртүрлі топқа жататын материалдардан бақылау дәнекерлеу қосылыстарын дәнекерлеу бойынша аттестаттауды осы Қағидалардың 90-тармағының талаптарын ескере отырып жүргізеді.

Қолмен жүргізу тәсілімен балқыту кезінде аттестаттаулық сынақтар балқыту кезінде жылытуды талап ететін материалдар мен жылытуды талап етпейтін материалдар үшін бөлек жүргізеді.

42. Бақылау дәнекерлеу қосылыстарын дәнекерлеу үшін негізгі материалдардың нақты тобының нақты тәсілмен немесе әртүрлі топтардың негізгі материалдарымен нақты үйлесуімен дәнекерлеу үшін ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттармен регламенттелген қосымша материалдар (электродтар, дәнекерлеу сымы, лента, флюс, газдар және басқалар) қолданылады.

Қолмен доғалы дәнекерлеу үшін электродтардың металл жабын түрлері бойынша электродтарға бөлінеді:

А(А) – қышқыл жабынмен;

Б(В) – негізгі жабынмен;

Ц(С) – целлюлозды жабынмен;

Р(R) – рутилді жабынмен;

РА(RA) – қышқыл-рутилді жабынмен;

РБ(RB) – рутилді-негізгі жабынмен;

РЦ(RC) – рутилді-целлюлозды жабынмен;

П(S) – және жабынның басқа түрлерімен.

Ескертпе:

Электродтардың жабындарының түрлерін белгілері МЕМСТ 9466 "Болаттарды қолмен доғалық дәнекерлеуге және балқытып қаптауға арналған металдық қапталған электродтар. Жіктеу және жалпы техникалық шарттар" бойынша беріледі.

Жақшада ҚР СТ ISO 2560 "Дәнекерлеу материалдары. Қоспаланған және ұсақ түйіршікті болаттарды қолмен доғалы дәнекерлеуге арналған металл электродтар. Жіктеу" бойынша электродтар жабын түрінің шифрі келтірілген.

43. Практикалық емтиханда дәнекерлеуші аттестаттау өтініміне сәйкес өндірістік бір үлгідегі диаметрі мен қалыңдығы бойынша бақылау дәнекерлеу қосылыстарын орындайды.

Бақылау дәнекерлеу қосылысы, егер ол ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттарда баяндалған біркелкілік талаптарына сәйкес келсе, бір типті болып саналады. Ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттарда бір үлгідегі дәнекерленген қосылыстарға талаптар болмаған жағдайда, бақылау дәнекерленген қосылыстарының мөлшерлерін таңдау кезінде бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптар (3-5-кестелер) және аттестаттауды өткізуге өтінім пайдаланылады.

Аттестатталатын дәнекерлеушінің қызмет саласын және дәнекерлеудің (балқытудың) қолданылатын түрінің (тәсілінің) ерекшелігін ескере отырып, бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптарда (3 және 4-кестелер) көрсетілген аттестаттаудың таралу саласын өзгертуге жол беріледі.

44. Практикалық емтихан жүргізу кезінде бақылау дәнекерлеу қосылыстарының орналасуы дәнекерлеушіге өндірістік дәнекерлеу қосылуларды (балқымаларды) орындауға тура келетіндерге сәйкес келеді.

Дәнекерлеу орнының мына шартты белгілері қабылданған:

Н1 (РА) – төменгі түйіспелі және "қайыққа" қарай;

Н2 (РВ) – төменгі таврлы;

Г (РС) – көлденең;

П1 (РЕ) – төбелік түйіспелі;

П2 (PD) – төбелік таврлы;

В1 (PF) – тік төменнен жоғары;

В2 (PG) – тік жоғарыдан төмен;

Н45 (H-L045) – 45 градус бұрышпен көлбеу.

Құбырлар мен табақтардың түйіспелі, таңбалы және бұрыштық қосылыстарын дәнекерлеу кезіндегі қалыптардың түрлері осы Қағидаларға 5-қосымшада (бұдан әрі – бақылау дәнекерлеу қосылыстарының қалыпына, өлшемдері мен типтеріне талаптар) (1 және 2-суреттер) келтірілген.

Ескертпелер:

Төменгі (төбелік) жағдай – көлденең жазықтыққа қатысты 0-10 градус бұрышта орналасқан бақылау дәнекерлеу қосылысының жігі орналасқан жазықтық.

Тік қалып-көлденең жазықтыққа қатысты 90 (10) градус бұрышта орналасқан бақылау дәнекерленген қосылысының тігісі орналасқан жазықтық.

45 градус бұрышындағы көлбеу қалып – бақылау қосылысының тігісі орналасқан жазықтық көлденең жазықтыққа қатысты 45 (10 градус) градус бұрышта болады.

Тік төменнен жоғары – В1 немесе тік жоғарыдан төмен – В2 қалыптары бойлық ось 20 градусқа еңкейтілген құбырларды дәнекерлеуге жатады.

Газбен жабдықтау жүйелерінің құбыржолдарының полиэтилен құбырларын дәнекерлеуге аттестаттау кезінде бақылау дәнекерленген қосылыстарының осі көлденең орналасады.

3-параграф. Бақылау дәнекерлеу қосылыстарын дәнекерлеу (балқыту)

45. Аттестаттау кезінде дәнекерлеуші орындайтын бақылау дәнекерлеу қосылыстарының (балқымалардың) түрлерін аттестаттау жүргізу жөніндегі өтінімді ескере отырып, аттестаттау комиссиясы тағайындайды.

46. Бақылау дәнекерлеу қосылысын (балқымасын) дәнекерлеу кезінде дәнекерлеуші технологиялық процесс картасының барлық талаптарын орындайды. Технологиялық процестің карталары бір типті дәнекерленген қосылыстар тобына немесе нақты дәнекерленген қосылыстарға әзірленеді. Бақылау дәнекерлеу қосылыстарын дәнекерлеудің (балқытудың) технологиялық процесі картасының үлгілік нысаны осы Қағидаларға 6-қосымшада келтірілген.

Полимерлік материалдардан жасалған бақылау дәнекерлеу қосылысын дәнекерлеуге арналған технологиялық процесс карталарының үлгілік нысандары осы Қағидаларға 7 және 8-қосымшаларда келтірілген.

Бақылау дәнекерлеу қосылыстарын дәнекерлеуге (балқытуға) арналған технологиялық процестің карталары мыналарды ескереді:

дәнекерлеудің (балқыманың) түрі (тәсілі) өндірісте қолданылатындарға сәйкес келеді;

қоспалық немесе балқытылатын материалдар аттестаттау кезінде қолданылатын дәнекерлеудің (балқыманың) түрі (тәсілі) үшін ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттармен ұсынылған материалдарға сәйкес келеді;

негізгі және қоспалық материалдардың үйлесімі өндірісте қолданылатын материалдарға сәйкес келеді;

дәнекерлеу жабдығының түрі өндірісте қолданылатын жабдыққа сәйкес келеді;

бақылау дәнекерлеу қосылысы бөлшектерінің жиектерін бөлу, дәнекерлеу режимі, дәнекерлеу тәртібі, алдын ала және ілеспе жылыту температурасы және бақылау дәнекерлеу қосылысын дәнекерлеу кезіндегі термиялық өңдеу режимі аттестаттау өтінімінде көрсетілген құжаттардың талаптарына сәйкес келеді.

47. Металл конструкцияларды дәнекерлеуге аттестаттау кезінде бақылау дәнекерлеу қосылыстары бөлшектерінің өлшемдері бақылау дәнекерлеу қосылыстарының қалыпына, өлшемдері мен типтеріне талаптарда (3-6-суреттер) келтірілген конструкцияларға сәйкес келеді. Бөлшектердің ұзындығын технологиялық процестің картасында көрсетілген барлық технологиялық (жылыту, термиялық өңдеу) және бақылау операцияларын орындау мүмкіндігін ескере отырып таңдайды.

Темір-бетон конструкцияларының элементтерін дәнекерлеу бойынша аттестаттау кезінде бақылау дәнекерленген қосылыстарының өлшемдері мен үлгілерінің саны МЕМСТ 14098, МЕМСТ 10992 "Темір-бетон конструкцияларына арналған арматуралық және салмалы бұйымдар, олардың дәнекерленген, тоқылған және механикалық қосылыстары. Жалпы техникалық шарттар" (бұдан әрі – МЕМСТ 10992) және МЕМСТ 34028 "Темір-бетон конструкцияларға арналған арматуралық илек. Техникалық шарттарды" ескеріле отырып, темір-бетон конструкцияларына арналған ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттарға сәйкес қабылданады.

Полимерлік материалдарды дәнекерлеу бойынша аттестаттау кезінде дәнекерлеуші бақылау дәнекерлеу қосылысын бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптарға (5-кесте) сәйкес орындайды.

Құбырлар мен табақтарды бақылау дәнекерлеу қосылыстарының түрлері бақылау дәнекерлеу қосылыстарының қалыпына, өлшемдері мен типтеріне талаптарда (7-11-суреттер) келтірілген.

Бақылау дәнекерлеудің қосылыстарының басқа түрлерін және (немесе) өлшемдерін пайдалану мүмкіндігін аттестаттау комиссия анықтайды;

48. Құбырлардан жасалған бақылау дәнекерлеу қосылыстарының саны – құбырлардың сыртқы диаметрі 25 мм дейін, 5 данадан кем емес (әртүрлі диаметрдегі бірнеше үлгілерді дәнекерлеу қажет болған кезде үлгілердің жалпы саны – кемінде 5 дана және әрбір диаметрден кемінде 2 дана), құбырлардың диаметрі 25 тен 100 мм дейін 2 данадан кем емес, құбырдың диаметрі 100 мм жоғары болса 1 данадан кем емес. Құбырлардың диаметрі 120 мм-ден асатын болса, түйістің төменгі және жоғарғы бөліктерін ұстап тұрып, түйістің жартылай периметрін дәнекерлеуге рұқсат етіледі.

Металл конструкциялары пластиналарының бақылау дәнекерлеу қосылыстарын орындау кезінде автоматты дәнекерлеу кезінде ұзындығы кемінде 450 мм және қолмен және механикаландырылған дәнекерлеу кезінде кемінде 300 мм бір немесе одан да көп бақылау қосылыстарын дәнекерлейді.

Құбырларды құбыр торларына дәнекерлеу кезінде бақылау дәнекерлеу қосылыстарын орындау кезінде дәнекерлеген құбырлардың саны кемінде 7 дана болады, бұл ретте құбырлардың бірі қалғандарына қатысты орталықта орналасады.

Темірбетон құрылымдарының элементтері үшін МЕСТ 10992 сәйкес механикалық қасиеттерін тексеру үшін дәнекерлеу қосылыстар үлгілерінің саны – 3 дана.

Полимерлік материалдардан жасалған, түйістіре қыздырылған құралмен дәнекерлеу арқылы орындалатын құбырлардың бақылау дәнекерлеу қосылыстарының саны дәнекерлеу жабдығының автоматтандыру дәрежесіне байланысты болады:

қолмен басқарылатын түйістіре дәнекерлеудің дәнекерлеу қондырғыларын пайдалану кезінде – СР – 3 үлгісі;

түйістіре дәнекерлеу кезінде автоматтандырудың орташа дәрежесімен – ССA – 2 үлгісі;

түйістіре дәнекерлеу кезінде автоматтандырудың жоғары дәрежесімен– СВА –1 үлгісі.

Полимерлі материалдардан жасалған құбырлардың дәнекерленген қосылыстарын СЖ – салмалы жылытқыштармен дәнекерлеу әдісімен орындау кезінде екі бақылау қосылысы дәнекерленеді: бір муфталы – М және бір ершікті бұрғышпен жалғау – Б, бұл ретте қосылыстардың бірі ҚД – параметрлерді қолмен орнату арқылы дәнекерлеу режимінде орындалады.

Бақылау дәнекерлеу қосылыстарын дәнекерлеуде құбырларды құбыр ішіне 3 бақыланатын қосылысудан кем емес "құбырды құбырмен" муфта көмегімен "құбыр + муфта + құбыр" дәнекерлейді.

Полимерлік материалдарынан табақтардың бақылау дәнекерленген қосылыстарын қыздырылған газбен – ЖГ дәнекерлеу, экструзиялық дәнекерлеу – Э және жылытылғын құралмен – ЖҚ дәнекерлеу тәсілдерімен орындау кезінде бір бақылау дәнекерлеу қосылысы дәнекерленеді.

49. Коррозияға қарсы жабынның бақылау балқымаларын орындау кезінде бақылау үлгілерінің (пластиналардың, құбырлардың, ернеулердің) өлшемдері бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптар (2 және 3-кестелер) бойынша таралу аймағы өндірістік бұйымдардың өлшемдеріне сәйкес келетіндей және балқыманың ауданы сынақтар жүргізу үшін жеткілікті болатындай етіп таңдалады.

Диаметрі 500 мм артық табақтар мен құбырларды балқыту барысында бақыланатын балқымалау бөлігінің аумағы қолмен орындауда 200 × 150 мм-ден және автоматты қорыту барысында 400 × 150 мм-ден кем емес құрайды. Қабаттар саны мен балқымалау қалыңдығы ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттарға сәйкес болады.

50. Бақылау дәнекерлеу қосылыстарын (балқымаларды) дәнекерлеу (балқымалау) кезінде қолданылатын дәнекерленетін және қондырмалы немесе балқымалы материалдардың сапа сертификаты және (немесе) дәнекерлеу материалдарын дайындаушы зауыттың сертификаты болады, ал олар болмаған кезде дәнекерлеуге жарамды деп тану үшін ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттардың талаптарына сәйкес сыналады.

51. Дәнекерлеушілерді аттестаттау кезінде бақылау дәнекерлеу қосылыстарын дәнекерлеу үшін қолданылатын дәнекерлеу жабдығының Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы заңнамасының талаптарына сәйкес келетін бақылау-өлшеу аспаптары бар және жарамды күйде болады.

Практикалық емтиханды өткізу үшін мамандандырылған жабдықты пайдалану тәртібі мамандандырылған дәнекерлеу жабдығында практикалық емтихандарды өткізуге сәйкес келеді;

52. Полимер материалдарын дәнекерлеп аттестаттау кезінде практикалық емтиханды жүргізу барысында қолданылатын дәнекерлеу жабдығының автоматтандырылу дәрежесін өтінуші анықтайды. Сонымен қатар, автоматтандырудың орташа және жоғары дәрежелері бар дәнекерлеу құрылғыларын (автоматтандырудың орташа дәрежесімен түйіспе дәнекерлеу – АОД, автоматтандырудың жоғары дәрежесімен түйіспе дәнекерлеу – АЖД, штрих-код режимінде немесе магниттік карта – ШМД дәнекерлеу, фитингтің дәнекерлеу аппаратымен автоматты кері байланысымен дәнекерлеу – ФДА) пайдаланған кезде дәнекерлеуші емтихан кезінде қолмен басқару режимінде дәнекерлеуді орындау білігін көрсетеді. Автоматтандырудың жоғары дәрежесі бар дәнекерлеу құрылғыларын пайдаланған кезде дәнекерлеу процесінің тіркеушісінің басып шығарулары дәнекерлеу жұмыстарының журналына қоса беріледі.

53. Бөлшектерді дәнекерлеуге дайындауды және құрастыруды, сондай-ақ дәнекерлеуді аттестаттау комиссиясы мүшесінің (мүшелерінің) қатысуымен аттестаттаудан өтетін дәнекерлеуші жүзеге асырады. Бөлшектер дәнекерлеу алдында таңбаланады. Аттестаттау комиссиясының мүшесі таңбаны таңдайды.

Бақылау жалғанымын дәнекерлеуге рұқсатты аттестаттау комиссиясының мүшесі оны құрастыру сапасын қабылдағаннан кейін береді, бұл туралы осы Қағидаларға 9 және 10-қосымшаларға сәйкес дәнекерлеушілерді аттестаттау кезінде жұмыстарды есепке алу журналында белгі қойылады.

54. Бақылау қосылысын балқыту арқылы дәнекерлеу кезінде келесі шарттар орындалады:

бақылау дәнекерлеу түйіспесі тамырда және жоғарғы балқытылған қабатта, кем дегенде, осы жерде дәнекерлеуді кейіннен қайта бастай отырып, процестің бір үзілуі болады (егер дәнекерлеу технологиясы тігісті үзуге мүмкіндік берсе);

бақылау дәнекерлеу қосылысының (балқымасының) дәнекерлеу жігін (балқымасын) орындау уақыты өндірістік жағдайларда оны орындау уақытынан аспайды;

дәнекерлеушіге емтихан комиссиясы мүшесінің рұқсатымен беткі ақауларды қол абразивтік құралмен немесе басқа да тәсілдермен жоюға жол беріледі. Тігістің қаптау қабатындағы ақауларды жоюға жол берілмейді.

Дәнекерлеу процесін үзуге полимерлі материалдардан жасалған құбырларды қыздырылған құралмен түйістіре дәнекерлеу кезінде, ершікті бұрмалар мен құбырларды салмалы қыздырғыштармен бөлшектерді қолдана отырып дәнекерлеу кезінде орындалмайды.

55. Егер дәнекерлеуші өтінімде көрсетілген құжаттарда көзделген бөлшектерді дайындау мен құрастыру, сондай-ақ дәнекерлеу (балқыту) тәртібін бірнеше рет бұзса (түйістерді дұрыс жинамаса, осьтердің сәйкес келмеуі, сынуы, дәнекерлеу (балқыту) режимін реттей алмауы, түйісті қармау немесе дәнекерлеу (балқыту) кезінде ақауларды жиі түзетсе), аттестаттау комиссиясына практикалық емтиханды тоқтатуға жол беріледі.

4-параграф. Бақылау дәнекерлеу қосылыстарының сапасын бақылау

56. Бақылау дәнекерлеу қосылыстары бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптарда (6-кесте) келтірілген әдістермен сапаны бақылауға жатады.

Бұзылмайтын әдістермен бақылауға оның барлық ұзындығы (периметрі) бойынша әрбір бақылау дәнекерленген жалғанымы жатады.

Дәнекерлеушілерді балқымаларды орындауға аттестаттау кезінде балқыманың барлық ауданы мынадай әдістермен: көзбен шолу және өлшеу, капиллярлық және ультрадыбыстық әдістермен жаппай бақылауға жатады.

57. Бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптарда (6-кесте) көрсетілген бақылау әдістерінен басқа, егер осы әдістерді қолдану өндірістік түйіспелерді дәнекерлеуге арналған ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттарда ескертілсе немесе аттестаттау жүргізуге арналған өтінімде көрсетілсе, бақылау дәнекерлеу қосылыстарын басқа әдістермен қосымша сынауға жол беріледі.

58. Бақылау дәнекерлеу қосылыстарының (балқымалардың) сапасын бақылау бақылауды нақты әдістермен орындауға арналған ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттар талаптарына сәйкес орындалады.

59. Бұзбайтын әдістермен бақылау кезінде бақылау дәнекерленген қосылысының бақыланатын учаскесі тігістің барлық көлемін, сондай-ақ тігістің екі жағы бойынша негізгі материалдың оған жапсарлас учаскелерін қамтиды:

дәнекерлеудің доғалық тәсілімен немесе электронды-сәулелі дәнекерлеумен орындалатын түйіспелер бақылау дәнекерлеу қосылыстары үшін ені 5 мм-ден кем емес, дәнекерленетін бөлшектердің қалыңдығы 5 мм-ге дейін қоса алғанда, дәнекерленетін бөлшектердің қалыңдығы 5 мм-ден жоғары және 20 мм-ге дейін қоса алғанда, дәнекерленетін бөлшектердің номиналды қалыңдығы 20 мм-ден жоғары болған кезде кемінде 20 мм;

бұрыштық және қырлы бақылау дәнекерлеу жалғасулары мен құбырларды құбырлық торларына дәнекерлеудің доғалық әдісімен және қалыңдығына қарамастан ені кем дегенде 3 мм электронды-сәулелі дәнекерлеумен дәнекерлеп жалғау үшін орындалған;

қалыңдығына қарамастан ені 50 мм кем емес электр шлакты дәнекерлеумен орындалған бақылау дәнекерлеу қосылыстар үшін.

60. Аттестаттау кезінде дәнекерлеуші орындаған барлық бақылау дәнекерлеу қосылыстары визуалды және өлшеу бақылауына жатады.

Бақылау келесі ақауларды анықтау мақсатында орындалады:

бұйымдарды дәнекерлеу бойынша ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттар, сызбалар, техникалық шарттар мен нұсқаулықтар талаптарынан тігістердің мөлшері мен нысаны бойынша ауытқулар;

дәнекерленетін бөлшектердің жиектерін ығыстыру;

барлық түрдегі мен бағыттағы беткі жарықтар;

ағындар, кесінділер, күйіктер, кратерлер, шикі пісірілімделер, жыланкөздер, білікшелер арасындағы батулар, өрескел қабыршықтылық, үстіңгі қосындылар.

61. Дәнекерленген жіктерді көзбен шолып бақылау олардың барлық ұзындығы бойынша екі жағынан жалаңаш көзбен немесе 4-7 есе үлкейтетін лупаны қолдана отырып жүргізіледі. Дәнекерлеу жігін және оған іргелес жатқан бақылау дәнекерлеу қосылысының беттері жіктің екі жағы бойынша қождан және бақылауды орындауды қиындататын басқа да ластанулардан тазартылады. Тазартылған аймақтың ені қауіпті техникалық құрылғылардың нақты топтарының жабдығын дәнекерлеуге арналған ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттар талаптарына сәйкес келеді.

Өлшеу бақылауын дәнекерлеу жігінің ұзындығы бойынша біркелкі орналасқан кемінде 4 жерде жүргізеді. Өлшеу орындарын таңдауды аттестаттау комиссиясының мүшесі орындайды.

62. Көрнекі және өлшеу бақылауы ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттар талаптарына және нақты өнімді бақылау әдістеріне сәйкес жүзеге асырылады. Полимерлік материалдардан жасалған қосылыстар үшін бақылау осы Қағидаларға 11 және 12-қосымшаларда жазылған талаптарға сәйкес орындалады.

63. Бақылау қосылыстарын радиографиялық немесе ультрадыбыстық бақылауға, бұзушы әдістермен бақылауға (созылуға, сынуға, иілуге сынау, металлографиялық зерттеулер) визуалды және өлшемдік бақылаудың қанағаттанарлық нәтижелері кезінде ғана кіріседі.

64. Магнитті ұнтақтық бақылау жер үсті және жер асты ақауларын анықтау мақсатында, ал капиллярлық бақылау – бақылау дәнекерленген қосылыстардағы жер үсті ақауларын анықтау мақсатында орындалады.

Магнитті ұнтақты бақылау МЕМСТ 21105 "Бұзылмайтын бақылау. Магнитті ұнтақты әдіс", капиллярлық бақылау – МЕМСТ 18442 "Бұзылмайтын бақылау. Капиллярлық әдістер. Жалпы талаптар" және (немесе) басқа да ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттарға сәйкес жүргізіледі. Бақылаудың санаты мен сезімталдық деңгейі ұлттық және (немесе) мемлекеттаралық стандарттарға сәйкес белгіленеді және дәнекерлеу жөніндегі технологиялық картада көрсетіледі.

65. Радиографиялық және ультрадыбыстық бақылау дәнекерленген қосылыстардағы ішкі ақауларды (жарықтар, шикі пісірілімделер, ерітпеу, жеке газ, қож және металл қосындыларын, қосындылардың жинақталуын) анықтау үшін жүргізіледі.

Үлгілердің дәнекерленген қосылыстарын ультрадыбыстық бақылау МЕМСТ 14782 "Бұзылмайтын бақылау. Дәнекерленген қосылыстар. Ультрадыбыстық әдістер" және (немесе) басқа да ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттарға сәйкес жүргізіледі.

Дәнекерленген қосылыстарды радиографиялық бақылау МЕМСТ 7512 "Бұзылмайтын бақылау. Дәнекерленген қосылыстар. Радиографиялық әдіс" және (немесе) басқа да ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттарға сәйкес жүргізіледі.

66. Аттестаттау кезінде дәнекерлеуші дәнекерлеген бақылау қосылыстарының радиографиялық, ультрадыбыстық, магнитті ұнтақты немесе капиллярлық бақылауын дәнекерлеу жіктерінің барлық ұзындығы бойынша орындайды.

Табақтардың дәнекерленген қосылыстарының сапасын бағалау кезінде ұзындығы 25 мм соңғы учаскелердегі бақылау нәтижелері ескерілмейді.

67. Металл материалдардың бақылау дәнекерленген қосылыстарын механикалық сынау МЕМСТ 6996 "Дәнекерленген қосылыстар. Механикалық қасиеттерін анықтау әдістері", полимерлік – МЕМСТ 11262 "Пластмассалар. Созылу сынағы әдістеріне" сәйкес өткізеді.

Арматураның дәнекерленген қосылыстары мен темірбетон конструкцияларының салмалы бұйымдарын механикалық сынау МЕМСТ 10992 сәйкес жүзеге асырылады.

Бақылау дәнекерленген қосылыстарға механикалық сынақтар жүргізу жөніндегі нұсқаулықтар осы Қағидаларға 13 және 14-қосымшаларда – металл материалдардан жасалған қосылыстар үшін және осы Қағидаларға 15 және 16-қосымшаларда – полимер материалдардан жасалған қосылыстар үшін келтірілген.

68. Макрошлиф талдауларын шлифтарда оларды тазаламай дәнекерлеу жігінің ұзындығы бойымен бір қалыпты бақылау қосылуларды кесу арқылы орындайды. Тік төменнен жоғары – В1 және тік жоғарыдан төмен – В2 қалыпта орындалған бақылау қосылыстарынан шлифтерді кесу төменгі, тік және төбелік қалыпта дәнекерленген тігіс учаскелері ұсынылатындай етіп жүргізіледі.

Бақылау ішкі ақауларды (жарықтар, шикі пісірілімдер, кеуектер, қож және металл емес қосындылар) анықтау мақсатында, сондай-ақ ақаулардың мөлшерін және тігісті ерітудің тереңдігін анықтау үшін орындалады. Бақылау дәнекерлеу жігіне көлденең кесілген шлифтің бір жағын (бетін) талдау жолымен жүргізіледі. Бұл ретте беті термиялық әсер ету аймағы және оған іргелес негізгі металл учаскесі бар тігістің қимасын қамтиды.

69. Бақылау үлгілерінің сапасын бақылау нәтижелері бойынша қорытынды (акт, хаттама) ресімделеді, онда: ұйымның атауы, басшының телефоны, дәнекерлеушінің тегі, бақылау дәнекерлеу қосылысының таңбасы, дәнекерлеу түрі (тәсілі), бақылау үлгілерінің өлшемдері, бақылау әдісі, сапаны бағалау үшін ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттар, анықталған ақаулардың мөлшері және бақылау нәтижелерінің жалпы бағасы көрсетіледі.

5-параграф. Бақылау дәнекерлеу қосылыстарының сапасын бағалау

70. Бақылау дәнекерлеу қосылыстарының сапасын бағалауды өтінімде көрсетілген қауіпті техникалық құрылғылар тобы үшін ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттарда белгіленген нормалар бойынша жүргізеді.

71. Механикалық сынақтар кезінде бақылау дәнекерленген қосылысының дәнекерлеу сапасын бағалауды жіктің және негізгі металдың тең беріктілігі шарттары негізінде жүргізеді.

72. Егер қандай да бір түрімен бақылау кезінде жол берілмейтін ішкі немесе сыртқы ақаулар анықталса, бақылау дәнекерленген қосылыстарының сапасы қанағаттанарлықсыз болып саналады.

73. Бақылау дәнекерлеу қосылыстарының қанағаттанарлықсыз сапасы дәнекерлеушінің біліктілігінің жеткіліксіздігімен байланысты болмаған жағдайларда практикалық емтиханды қайта өткізуге жол беріледі.

6-параграф. Аттестаттаудың таралу саласы

74. Аттестаттау практикалық емтихан өткізу кезінде пайдаланылған дәнекерлеудің (балқыманың) түріне (тәсіліне) ғана қолданылады.

Дәнекерлеудің (балқыманың) басқа түрі (тәсілі) арнайы және практикалық емтихандарды тапсырғаннан кейін жаңа аттестаттау куәлігін бере отырып, қосымша аттестаттау жүргізуді талап етеді.

75. Аттестатталушы адамға практикалық емтиханда дәнекерлеудің (балқыманың) әрбір түрі (тәсілі) бойынша жекелеген бақылау дәнекерлеу қосылыстарын орындаған жағдайда дәнекерлеудің (балқыманың) бірнеше түрлері (тәсілдері) бойынша кәсіби даярлықты растауға жол беріледі.

76. Бір тігісте дәнекерлеудің (аралас дәнекерлеудің) бірнеше түрін (тәсілдерін) пайдалана отырып, бұйымдардың дәнекерленген қосылыстарын орындау құқығына дәнекерлеушіні аттестаттау кезінде практикалық емтиханды келесі нұсқалардың бірі бойынша өткізуге жол беріледі:

1) дәнекерлеуші бақылау дәнекерлеу қосылысының тамыр бөлігін астарсыз қоспа сымы бар балқымайтын электродпен аргон доғалы дәнекерлеу арқылы, ал келесі жік қабаттарын (мүшелеуді толтыру) – жабылған электродтармен қолмен доғалы дәнекерлеу арқылы орындайды.

Мұндай емтиханның нәтижелері бойынша дәнекерлеуші мынандайға жіберіледі:

бақылау дәнекерлеу қосылысының қалыңдығымен анықталатын таралу аймағы шегінде құрамдастырылған дәнекерлеу;

балқымайтын электродпен қоспалы сыммен аргон доғалы дәнекерлеуде қиманың барлық таралу аймағына, жіктің қалың бөлігін анықтауда, аргон доғалы дәнекерлеумен балқымайтын электродпен қоспалы сыммен орындауға;

дәнекерленген қосылыстардың жабынды электродтарымен қолмен доғалық дәнекерлеу, олардың қалыңдығы біріктірілген дәнекерлеу арқылы орындалған бақылау дәнекерлеу қосылысының жалпы қалыңдығымен анықталады. Бұл жағдайда аттестаттау төсемде немесе тігіс түбірін тазарта отырып, жабылған электродтармен қолмен доғалық дәнекерлеуге немесе екі жақты дәнекерлеуге қолданылады.

2) Дәнекерлеуші жекелеген дәнекерлеу қосылыстарын аргон доғалы дәнекерлеумен балқымайтын электродпен қоспалы сыммен төсемсіз және қолмен доғалы дәнекерлеумен қапталған электродпен төсеммен немесе тігіс түбірін дәнекерлеп орындайды. Аттестаттау барысында дәнекерлеуші бақыланатын дәнекерлеу қосылыстарын қима бойында әр әдіспен жеке орындайды. Қалыңдығы мен диаметрі бойынша бақылау дәнекерлеу қосылыстарын таңдауды аттестаттау комиссиясы бір тігісте дәнекерлеудің бірнеше тәсілін пайдалана отырып, дәнекерлеу қосылыстарын орындауға арналған аттестаттау өтініміне сәйкес жүргізеді.

Осындай аттестаттаудан өткен дәнекерлеушіге әрбір қолданылатын дәнекерлеу тәсілінде бөлек дәнекерлеуге де, сондай-ақ аралас дәнекерлеуге де рұқсат беріледі.

Сол сияқты бір тігісте дәнекерлеудің бірнеше түрін (тәсілдерін) пайдаланудың басқа нұсқалары үшін де аттестаттауды орындайды.

77. Басқа топтардың болаттарымен М11 тобының болаттан түйіспелі дәнекерлеу қосылыстарының жабынды электродтарымен қолмен доғалық дәнекерлеу бойынша аттестаттау РДН – жабынды электродтарымен қолмен доғалық балқымаға, осы топтардың болаттарындағы коррозияға қарсы жабынның қолмен аргон доғалық балқымасына – РАДН таралады.

78. Жабынды электродтармен қолмен доғалық дәнекерлеу – РД, балқымайтын электродпен қолмен аргон доғалық дәнекерлеу – РАД, балқымайтын электродпен автоматты аргон доғалық дәнекерлеу – ААД, флюс астында автоматты дәнекерлеу – АФ тәсілдерімен дәнекерлеу бойынша аттестаттау тиісті топтардың материалдарынан жасалған бөлшектердің жиектерін алдын ала балқытуға және жабынды электродтармен қолмен доғалық балқыту тәсілімен дәнекерлеу немесе балқыту арқылы ақауларды түзетуге – РДН, қолмен аргон доғалық балқыту – РАДН, автоматты аргон доғалық балқыту – ААДН, автоматты флюс астындағы таспалы электродпен қаптау – АФЛН, флюс астында сым электродпен автоматты балқыту – АФПН таралады.

79. Металл конструкциялардың бөлшектері үшін аттестаттаудың таралу саласы балқытумен дәнекерлеу кезінде бақылау дәнекерлеу қосылысының жағдайына байланысты бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптарда (7-кесте) келтірілген.

Құбырлардың түйіспелі дәнекерленген қосылыстарын дәнекерлеу бойынша аттестаттау табақтардың түйіспелі дәнекерленген қосылыстарын дәнекерлеуге таратылады.

Төменгі – Н1 немесе көлденең – Г қалыптардағы табақтардың түйіскен дәнекерленген қосылыстарын, сондай – ақ табақтардың бұрыштық дәнекерленген қосылыстарын "қайықта" – Н1 толықтай дәнекерлеу немесе онсыз дәнекерлеу бойынша аттестаттау сыртқы диаметрі 150 мм-ден асатын құбырлардың түйіскен және бұрыштық дәнекерленген қосылыстарын сол қалпында дәнекерлеуге таралады.

80. Кеңістіктегі барлық қалыптарында жұмыстарды орындау құқығын алу үшін аттестатталатын дәнекерлеуші бақылау дәнекерлеу қосылыстарын дәнекерлеуді (балқытуды) ең қиын жағдайларда (төбелік – табақтар үшін, бұрылмайтын 45 градус бұрышта – құбырлар үшін) орындайды.

81. Қорғаныс газдарында тұтас қималы сыммен механикаландырылған дәнекерлеу кезінде қалыптар тік төменнен жоғары – В1 және тік жоғарыдан төмен – В2 эквивалентті болып саналады.

82. Жабынды электродтармен қолмен доғалық балқымаға аттестаттау кезінде ол мынадай қалыптар үшін бөлек орындалады: төменгі, көлденең, тік "төменнен жоғары" және төбелік.

83. Автоматты аргон доғалық балқымаға аттестаттау кезінде оны төменгі және көлденең қалыптар үшін жекелеп өткізеді. Флюс астында автоматты балқыма бойынша аттестаттауды төменгі жағдайда өткізеді;

84. Бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптар (7-кесте) бойынша аттестаттаудың таралу саласы құбырлардың бақылау таңбалық дәнекерленген қосылыстарын дәнекерлеу кезінде құбырлардың пластиналармен бұрыштық және таңбалық дәнекерленген қосылыстарын дәнекерлеуге таралады.

85. В1 – тік төменнен жоғары немесе В2 – тік жоғарыдан төмен қалыпта бақылау қосылыстарын дәнекерлеу 20 градус бойлық ось еңісімен құбырларды дәнекерлеуге таралады.

86. Полимерді материалдардан газбен жабдықтау жүйелерінің құбырларын дәнекерлеу бойынша аттестаттау кезінде, құбырларды бақылау дәнекерлеу қосуын, дәнекерлеу тәсіліне және дәнекерлеу жабдығын механикаландыру дәрежесіне қарамастан құбыр осьтерінің көлденең орналастыру кезінде жасайды, ал аттестаттау нәтижелері кеңістіктегі жіктің барлық қалыптарына таралады.

87. Темірбетондық конструкциялардың элементтерін дәнекерлеу бойынша аттестаттау кезінде арматура өзектерін дәнекерлеу тік – В немесе көлденең – Г қалыпта орындауға рұқсат етіледі. Өзектерді тік қалпыда дәнекерлеуді аттестаттау оларды көлденең қалпыда дәнекерлеуге қолданылады.

88. Түйістіре дәнекерлеу қосылыстарының әр түрімен металл конструкцияларының бөлшектерін дәнекерлеу бойынша аттестаттаудың таралу саласы бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптарда (8-кесте) келтірілген.

Бір жақты тігісі бар түйіспелі дәнекерлеу қосылыстарын дәнекерлеу бойынша аттестаттау табақтарда немесе төсемдегі құбырларда екі жақты дәнекерлеумен орындалған дәнекерлеу қосылыстарына таралады.

Түйіспелі дәнекерлеу қосылыстарын дәнекерлеу бойынша аттестаттау бұрыштық тігістерді және шеттік дәнекерленген қосылыстарды дәнекерлеуге қолданылады.

Астарсыз құбырларды түйістіре дәнекерлеу қосылыстарын дәнекерлеу бойынша аттестаттау бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптарда (7-11-кестелер) көрсетілген таралу саласын ескере отырып құбырларды дәнекерлеуге қолданылады. Бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптарда (7-11-кестелер) "х" белгісімен белгіленген аттестаттаудың таралу саласын көлденең жол бойынша айқындайды.

89. Екі қабатты болаттар мен биметалдарды дәнекерлеу бойынша аттестаттау орындалған қабаттың қалыңдығы мен бақылау дәнекерлеу қосылысының қисықтық радиусын ескере отырып, негізгі және жапсырушы қабаттарға сәйкес келетін бір қабатты материалдарды дәнекерлеуге және жапсырушы қабатты балқытып қаптауға таралады.

90. Материалдың белгілі бір маркасынан жасалған бөлшектердің бақылау қосылыстарын дәнекерлеу бойынша аттестаттау бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптарға (1 және 2-кестелер) сәйкес бақылау дәнекерлеу қосылыстарының материалымен бір топқа кіретін материалдың барлық маркаларына, сондай-ақ бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптарға (9 және 10-кестелер) сәйкес басқа топтардың материалдарына таралады.

Негізгі материалдардың әртүрлі маркаларынан тұратын бөлшектердің бақылау қосылыстарын дәнекерлеу бойынша аттестаттау бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптарға (9 және 10-кестелер) сәйкес бақылау дәнекерлеу қосылыстары материалдарының тобына кіретін материалдың барлық маркаларына, сондай-ақ негізгі материалдар топтарына таратылады. Бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптарға (9-кесте) кірмеген материалдар үшін аттестаттау саласы бақылау дәнекерлеу қосылысы дайындалған материалдарды дәнекерлеуге таратылады.

М00 топтағы материалдар үшін аттестаттау саласы бақылау дәнекерлеу қосылысы жасалған материалдар бөлшектерін дәнекерлеуге таратылады.

Екі қабатты болаттар мен биметалдарды дәнекерлеу бойынша аттестаттау екі қабатты болаттар мен биметалдарды бақылау дәнекерлеу қосылысын құрайтын материалдар тобына кіретін материалдардың кез келген үйлесімімен дәнекерлеуге таралады.

Қыздыра отырып процесті жүргізуді талап ететін болаттарға тоттануға қарсы балқыманы орындауға аттестаттау қыздыру талап етілмейтін болаттарда тоттануға қарсы балқыманы орындауға таралады.

91. Белгілі бір маркадағы қоспа материалдарды (дәнекерлеу сымы, лента, қорғаныш газдары немесе газдар қоспасы, флюстер) қолдана отырып, бақылау дәнекерлеу қосылыстарын дәнекерлеуді орындаған дәнекерлеушіні аттестаттау нәтижесі дәнекерлеуге арналған ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттар талаптарына сәйкес бақылау дәнекерлеу қосылыстарын орындау кезінде қолданылатын және негізгі материалдардың нақты тобынан бөлшектерді дәнекерлеуге арналған материалдармен бір топқа енгізілген барлық дәнекерлеу материалдарын пайдалана отырып, осы тәсілмен дәнекерлеуге таралады.

92. Жабынның бір түрі бар жабындық электродтармен қолмен доғалық дәнекерлеуге рұқсат беруге аттестаттаудың таралу саласы осы Қағидалардың 42-тармағына және бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптарға (11-кесте) сәйкес жабынның басқа түрлерімен электродтармен дәнекерлеуге рұқсат беруге қолданылады.

93. Аттестаттаудың таралу саласы табақтардың қалыңдығына және құбырлар қабырғаларының қалыңдығына, сондай-ақ дәнекерленетін бөлшектердің диаметріне байланысты бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптарда (3 және 4-кестелер) келтірілген.

Электрлі-сәулелік дәнекерлеу бойынша аттестаттау, қалыңдығы орындалған бақылау дәнекерлеу қосылысының нақты қалыңдығынан 25 %-дан аспайтын бөлшектерді дәнекерлеуге қолданылады.

Электршлактық дәнекерлеу бойынша аттестаттаудың таралу саласы бақылау үлгісін дәнекерлеу кезінде пайдаланылған электродтар санымен айқындалады:

екі электродпен дәнекерлеу бір электродпен дәнекерлеуге қолданылады;

үш электродпен дәнекерлеу екі және бір электродпен дәнекерлеуге қолданылады;

пластиналық электродпен электрошлактық дәнекерлеу бөлшектердің қалыңдығына қарамастан дәнекерлеудің осы әдісіне ғана таралады.

94. Бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптарға (3-5-кестелер) сәйкес бақылау дәнекерлеу қосылысының қалыңдығын, диаметрін және дәнекерлеудің (балқыманың) қолданылатын түрін (тәсілін) ескере отырып, аттестаттаудың таралу саласын өзгертуге жол беріледі.

95. Автоматтандыру деңгейі төмен жабдықта өткізілген полимерлік материалдарды дәнекерлеуге аттестаттауды аттестаттау ұйымының шешімі бойынша дәнекерлеуге тиісті автоматтандыру дәрежесі бар жабдықта практикалық жұмысқа оқытудан өткендігі туралы куәлігі болған жағдайда, бақылау дәнекерлеу қосылысын дәнекерлеусіз автоматтандырудың неғұрлым жоғары дәрежесі бар жабдыққа дәл осындай тәсілмен таратуға жол беріледі. Бұл жағдайда дәнекерлеуші емтихан комиссиясы мүшелерінің қатысуымен тиісті дәнекерлеу жабдықтарын басқару қабілетін растайды.

7-параграф. Аттестаттау нәтижелерін ресімдеу

96. Аттестаттау нәтижелері бойынша емтихан комиссиясы осы Қағидаларға 17-қосымшаға сәйкес нысан бойынша дәнекерлеудің (балқыманың) әрбір түрі (тәсілі) бойынша әрбір аттестатталатын дәнекерлеушіге жеке аттестаттау хаттамасын ресімдейді.

Аттестаттау хаттамасына бақылау дәнекерлеу қосылыстарының (балқымалардың) сапасын бақылау нәтижелері туралы қорытынды (акт, хаттама) немесе басқа да құжаттар қоса беріледі.

Бақылау дәнекерлеу қосылыстарының сапасын бақылауды және сынауды емтихан комиссиясының мүшесі орындайды.

Бақылау дәнекерлеу қосылыстарын құрама дәнекерлеумен орындау кезінде хаттамада осы Қағиданың 76-тармағына сәйкес бақылау дәнекерлеу қосылыстарын орындау нұсқасы, дәнекерлеудің әрбір түрімен (тәсілімен) орындалған қабат қалыңдығы, негізгі және қосымша материалдар көрсетіледі.

97. Дәнекерлеушіні аттестаттау хаттамасы 2 данада ресімделеді және оған комиссия төрағасы, комиссия мүшелері қол қояды. Хаттама аттестаттау ұйымы басшысының қолымен және мөрімен (бар болса) куәландырылады. Хаттаманың бір данасы аттестаттау ұйымында сақталады, екінші данасы өтініш берушіге беріледі.

Аттестаттау емтихандарының нәтижелері негізінде аттестаттау ұйымы 5 жұмыс күні ішінде дәнекерлеушіге дәнекерлеудің (балқыманың) әрбір түрі (тәсілі) бойынша осы Қағидаларға 18-қосымшаға сәйкес нысан бойынша белгіленген үлгідегі аттестаттау куәліктерін ресімдейді.

Металл материалдарды дәнекерлеушінің аттестаттаулық куәлігі мұқабасының түсі - көк. Полимерлік материалдарды дәнекерлеушінің аттестаттаулық куәлігі мұқабасының түсі - жасыл.

Бақылау дәнекерлеу қосылыстарын құрама дәнекерлеумен орындау кезінде аттестаттау куәліктері дәнекерлеудің әрбір түріне (тәсіліне) жеке ресімделеді.

Қосымша аттестаттаудан өту кезінде дәнекерлеушіге осы Қағидаларға 19-қосымшаға сәйкес нысан бойынша аттестаттау куәлігіне қосымша бет беріледі. Қосымша аттестаттаудың қолданылу мерзімі аттестаттау куәлігінің қолданылу мерзімінен аспайды.

98. Аттестаттау куәлігі оның қолданылу мерзімі өткеннен кейін, дәнекерлеу жөніндегі жұмыста 6 айдан астам үзіліс болған кезде немесе дәнекерлеушіні дәнекерлеу технологиясын бұзғаны және өзі орындайтын өндірістік дәнекерлеу қосылыстарының қанағаттанарлықсыз сапасын қайталағаны үшін жұмыстан шеттеткен кезде жарамсыз деп есептелед.

Газбен жабдықтау жүйелерінің полиэтилен құбырларын дәнекерлеуге аттестатталған дәнекерлеушілер үшін, көрсетілген кезең аяқталғанға дейін дәнекерлеуші рұқсат етілген жапсарларды дәнекерлеуді орындаған, ал олардың сапасы ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттар талаптарына сәйкес келген жағдайда 8 айға дейін жұмыста үзіліс жасауға рұқсат етіледі.

99. Аттестаттау куәлігінің қолданылу мерзімі өткеннен кейін бастапқы аттестаттауды жүргізген және аттестаттау куәлігін берген аттестаттау ұйымының осы Қағидаларда белгіленген тәртіппен ұзартуына жол беріледі.

Аттестаттау куәлігін ұзарту үшін мына құжаттар ұсынылады:

дәнекерлеушінің жұмыс орнынан куәлікті ұзартуға өтінім түрінде өтініш;

техникалық бақылау бөлімі (бақылау зертханасы) және ұйым басшылығы куәландырған, куәлікте көрсетілген аттестаттаудың таралу саласына сәйкес келетін дәнекерлеушінің дәнекерлеу жұмыстарының өткен кезеңінде орындау сапасын растайтын құжаттар. Құжаттар нақты бұйымдардың, дәнекерлеу тәсілдерінің, материалдардың тізбесін, сапаны бақылау нәтижелері бойынша қорытындылардың нөмірлері мен күндерін қамтиды;

медициналық комиссияның оң қорытыңдысы.

Ұсынылған құжаттарды қарау негізінде аттестаттау ұйымының комиссиясы мынадай шешімдердің бірін қабылдайды:

1) аттестаттау куәлігіне тиісті жазба енгізе отырып, дәнекерлеушінің аттестаттау куәлігінде көрсетілген тарату саласы шегінде куәліктің қолданылу мерзімін бір жылға ұзартуға құқылы;

2) бір жыл мерзімге жаңа аттестаттау куәлігін бере отырып, дәнекерлеушінің аттестаттау куәлігінде көрсетілген таралу саласын шектей отырып, ұсынылған дәнекерлеушінің іс жүзіндегі қызмет саласын растайтын құжаттарға сәйкес куәліктің қолданылу мерзімін ұзартуға;

3) куәліктің қолданылу мерзімін ұзартудан бас тартуға және дәнекерлеушіні мерзімді аттестаттауға жіберуді ұсынуға міндетті.

Соңғы екі жағдайда алғашқы аттестаттау кезінде берілген куәлік өтініш берушіге қайтарылмайды және Хаттамадағы жазбамен жойылады.

Дәнекерлеу жұмыстарының сапалы орындалғаны туралы құжаттық растау болмаған жағдайда дәнекерлеуші мерзімдік аттестаттаудан өтеді.

100. Полимерлік материалдарды дәнекерлеу кезінде жұмыста 6 айдан астам, бірақ 8 айдан аспайтын үзілісі бар дәнекерлеуші аттестаттау ұйымына жұмыс беруші ұйымның немесе бөгде ұйымның басшысы қол қойған бақылау дәнекерлеу қосылысын сынау нәтижелерінің хаттамасын ұсынады. Куәліктің қолданылуын екі реттен артық ұзартуға жол берілмейді.

101. Мерзімді аттестаттауды практикалық және арнайы емтихандар тапсыра отырып, аттестаттау куәлігінің қолданылу мерзімі аяқталғаннан кейін жүргізеді. Мерзімді аттестаттаудан өткеннен кейін дәнекерлеушіге жаңа куәлік ресімделеді, бұл ретте бастапқы куәлік куәлік берген аттестаттау ұйымына тапсырылуға жатады.

102. Дәнекерлеушілерді мерзімді, қосымша немесе кезектен тыс аттестаттауды кез келген аттестаттау ұйымында жүргізуге жол беріледі. Дәнекерлеушілерді мерзімді, қосымша немесе кезектен тыс аттестаттауды осы дәнекерлеушіге бастапқы аттестаттау жүргізбеген аттестаттау ұйымы жүргізген жағдайда, бұл ұйым бір ай мерзімде алғашқы аттестаттауды жүргізген аттестаттау ұйымына аттестаттау хаттамасының көшірмесін және бұрын берілген куәлікті (мерзімді аттестаттау кезінде) жібереді.

3-тарау. Дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау

1-параграф. Жалпы ережелер

103. Кәсіби даярлаудың II, III және IV деңгейлеріндегі дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қауіпті өндірістік объектілердегі жабдықтарды, құбыржолдар мен конструкцияларды дайындау, монтаждау, реконструкциялау және жөндеу кезінде олардың өндірістік қызметінің бағыты бойынша жүргізіледі.

104. Дәнекерлеу өндірісі мамандарының аттестаттау өткізілетін өндірістік қызметінің түрлері мыналар болып табылады:

дәнекерлеу жұмыстары өндірісінің техникалық дайындығы бойынша жұмыстарды, технологиялық құжаттаманы әзірлеуді қоса алғанда, дәнекерлеу жұмыстарын жүргізуге басшылық ету және техникалық бақылау;

дәнекерлеушілер мен дәнекерлеу өндірісінің мамандарын даярлау және аттестаттау жөніндегі органдардың жұмысына қатысу.

105. Аттестаттауға мынадай мамандар жатады:

ІІ деңгейге: жазбаша немесе ауызша нұсқаулары дәнекерлеу жұмыстарын жүргізу кезінде дәнекерлеушілердің орындауы үшін міндетті болып табылатын мамандар;

ІІІ деңгейге: дәнекерлеу жұмыстарын орындауды қамтамасыз ететін ұйымның жекелеген бөлімшелерінің басшылары болып табылатын және дәнекерлеу жұмыстарын жүргізу технологиясын айқындайтын құжаттарды пайдалану үшін қол қоюы қажет және жеткілікті мамандар;

ІV деңгейге: ұйымның дәнекерлеу қызметінің басшылары болып табылатын, дәнекерлеу жұмыстарының барлық түрлерін орындау жөніндегі құжаттарды ұйым басшылығының бекітуі үшін қол қоюы қажет және жеткілікті мамандар;

106. Аттестаттауға осы Қағидалардың 2-тарауының талаптарына сәйкес келетін инженерлік-техникалық қызметкерлер жіберіледі.

107. Дәнекерлеу өндірісінің мамандарын кәсіби даярлаудың II, III және IV деңгейлеріне аттестаттау бастапқы, қосымша, кезеңдік және кезектен тыс болып бөлінеді.

108. Бастапқы аттестаттаудан дәнекерлеу өндірісінің мамандары осы Қағидалардың 103-тармағында көрсетілген жұмыстарға рұқсат беру алдында өтеді.

Осы Қағидаларға сәйкес алғаш рет өткізілетін аттестаттау бастапқы болып саналады.

109. Қосымша аттестаттаудан алғашқы аттестаттаудан өткен дәнекерлеу өндірісінің мамандары:

аттестаттау куәліктерінде көрсетілмеген өндірістік қызмет түрлеріне рұқсат беру кезінде;

мамандығы бойынша жұмыста бір жылдан астам үзіліс болған кезде өтеді.

110. Мерзімді аттестаттаудан дәнекерлеу өндірісінің мамандары өндірістік қызметтің тиісті түрлерін орындауға арналған аттестаттау куәліктерінің қолданылу мерзімін ұзарту мақсатында өтеді.

111. Кезектен тыс аттестаттаудан дәнекерлеу өндірісінің мамандары қолданыстағы заңнамаға сәйкес жұмыс берушінің талабы бойынша өздерінің аттестаттау куәліктерінде көрсетілген жұмыс түрлерін орындаудан шеттетілгеннен кейін оларды жұмысқа жіберу алдында өтеді.

112. Қосымша немесе кезектен тыс аттестаттау алдында дәнекерлеу өндірісі мамандарын теориялық даярлау көлемін бекітілген бағдарламаларға сәйкес жұмыс берушінің өтінімі негізінде аттестаттау ұйымы белгілейді.

2-параграф. Дәнекерлеу өндірісі мамандарын аттестаттау тәртібі

113. Дәнекерлеу өндірісінің маманы аттестаттауға ұсынылған кезде жұмыс беруші (өтініш беруші) аттестаттау ұйымына осы Қағидаларға 20-қосымшаға сәйкес нысан бойынша өтінім жібереді.

114. Дәнекерлеу жұмыстарын жүргізуге басшылық ету және техникалық бақылау құқығына және (немесе) дәнекерлеу өндірісінің дәнекерлеушілері мен мамандарын даярлау және (немесе) аттестаттау жөніндегі органдардың жұмысына қатысу құқығына аттестаттауды аттестаттау ұйымында жүргізеді.

Аттестаттауды өткізу алдында маман "Азаматтық қорғау туралы" Қазақстан Республикасының Заңының 79-бабында белгіленген тәртіппен өнеркәсіптік қауіпсіздік саласындағы даярлықтан және білімін тексеруден өтеді және аттестаттау ұйымына тиісті құжаттардың (хаттама, сертификат, куәлік) көшірмесін ұсынады.

Ескерту. 114-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 14.07.2023 № 382 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) бұйрығымен.

115. Аттестатталатын дәнекерлеу өндірісі маманының теориялық білімі мен практикалық дағдыларының көлемі осы Қағидалардың 13-тармағына сәйкес емтихан бағдарламаларының талаптарын қанағаттандырады.

Емтихан бағдарламаларына қойылатын жалпы талаптар осы Қағидаларға 21-қосымшада келтірілген.

Аттестатталатын емтихан алушының және (немесе) оқытушының теориялық білімі мен практикалық дағдыларының көлемін аттестаттау ұйымының емтихан комиссиясы белгілейді. Емтихан алушыларды және (немесе) оқытушыларды аттестаттауды аттестаттау ұйымы әзірлейтін бағдарламалар бойынша жүргізеді.

Аттестаттау бағдарламасы осы Қағидаларды және дәнекерлеуге арналған ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттарды білуін қамтиды.

116. Аттестаттауға екі емтихан кіреді:

жалпы;

практикалық тапсырманы қамтитын арнайы.

Дәнекерлеу өндірісі бойынша арнайы (жоғары техникалық немесе орта техникалық) білімі бар, мамандығы бойынша жұмыс істейтін мамандар жалпы емтихан тапсырудан босатылады.

117. Полимерлік материалдардан бұйымдарды дайындау, жөндеу және монтаждау кезінде дәнекерлеу жұмыстарын жүргізуге басшылық ету және техникалық бақылау құқығына аттестаттау кезінде полимерлік материалдарды дәнекерлеу бойынша жалпы емтиханды барлық мамандар тапсырады.

118. Дәнекерлеу өндірісінің мамандарын бір мезгілде аттестаттаудан өткізуге қауіпті техникалық құрылғылардың үш тобынан аспайтын топ бойынша жол беріледі. Бұл ретте объектілердің әрбір тобы бойынша жеке арнайы емтихан тапсырылады.

119. Жалпы емтиханда дәнекерлеу өңдірісінің маманына 30-дан, ал арнайы емтиханда 20-дан кем емес еркін тандалған сұрақ және оның өңдірістік әрекет бағдарына сәйкес практикалық тапсырма беріледі.

120. Емтихандар жазбаша түрде немесе компьютердің көмегімен жүргізіледі. Емтихан комиссиясының шешімі бойынша аттестатталушы адаммен қосымша әңгімелесу жүргізіледі.

121. Әр емтиханда қойылған сұрақтардың кем дегенде 80 % дұрыс жауап берген және қосымша әңгімелесу нәтижесін есепке алумен арнайы емтиханда тәжірибелік тапсырманы жақсы орындаған маман емтиханнан өтті деп есептеледі.

122. Барлық емтиханды жақсы тапсырған кезде маман аттестаттаудан өтті деп есептеледі.

Егер маман бір немесе екі емтиханнан өтпесе, оған тапсырылмаған емтихандарды 6 айдың ішінде қайта тапсыруына рұқсат беріледі, бірақ бірінші емтиханнан кейін 1 айдан ерте емес. Емтиханды қайта тапсыру күні мен шарттарын тапсырушы аттестатталған ұйымның жетекшісімен келіседі.

Емтиханды қайта тапсыра алмаған жағдайда, маман аттестаттаудан өтпеген болып есептеледі. Алдында тапсырған емтихандары жойылады.

123. Шарттарды сақтаған жағдайда, дәнекерлеу өндірісі бойынша жоғары арнайы білімі жоқ ұйымның дәнекерлеу қызметінің басшыларына кәсіби даярлықтың IV деңгейіне аттестаттау жүргізуге жол беріледі:

жоғары техникалық білімі болу;

ұйымның дәнекерлеу қызметі жетекшісі лауазымында еңбек өтілі 3 жылдан кем емес;

дәнекерлеу өндірісі бойынша кемінде 108 сағат көлемінде арнайы даярлықтан өткені туралы құжат ұсыну.

Полимерлік материалдардан газбен жабдықтау жүйелерінің құбыржолдарын монтаждау жөніндегі жұмыстарды басқару құқығына дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау жөніндегі емтихан комиссияларының жұмысына қатысуға үміткер адамдар үшін кәсіби даярлаудың IV деңгейіндегі мамандарды арнайы даярлау бағдарламасы, дәнекерлеу өндірісі технологиясы жөніндегі бөлімдерден басқа, полимерлік материалдардан газбен жабдықтау жүйелерінің құбыржолдарын монтаждау жөніндегі бөлімдерді қамтиды.

Дәнекерлеу өндірісі бойынша жоғары арнайы білімі жоқ ұйымның дәнекерлеу қызметінің басшыларына кәсіби даярлықтың IV деңгейіне аттестаттауды аттестатталатын адам жұмыс істейтін ұйым басшысының қолдаухаты негізінде аттестаттау ұйымы орындайды.

3-параграф. Аттестаттау нәтижелерін ресімдеу

124. Аттестаттау нәтижелері бойынша әрбір аттестатталатын дәнекерлеу өндірісі маманына аттестаттау комиссиясы осы Қағидаларға 22-қосымшада келтірілген нысан бойынша комиссия отырысының хаттамасын ресімдейді.

125. Аттестаттау хаттамасын 2 данада ресімдейді, оған комиссия төрағасы, комиссия мүшелері қол қояды. Хаттама аттестаттау ұйымы басшысының қолымен және мөрімен (бар болса) куәландырылады. Хаттаманың бір данасы аттестаттау ұйымында сақталады, екінші данасы өтініш берушіге беріледі.

126. Дәнекерлеу өндірісінің аттестатталған мамандары осы Қағидаларға 23-қосымшаға сәйкес нысан бойынша аттестаттау куәліктерін алады. Дәнекерлеу өндірісі маманының аттестаттау куәлігі мұқабасының түсі-қызыл.

127. Қолданылу мерзімі өткеннен кейін аттестаттау куәлігінің қолданылу мерзімін ұзартуды бастапқы аттестаттауды жүргізген аттестаттау ұйымы жүргізеді.

Ұзарту аттестаттауланған маманның жұмыс орнынан өтінішхат негізінде аттестаттау ұйымының аттестаттау комиссиясының хаттамасымен ресімделеді. Өтініште маманның аттестаттаудан кейінгі кезеңде оның аттестаттаулық куәлігінде көрсетілген өндірістік қызмет бағытына сәйкес жұмыс істегені және дәнекерлеу үшін ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттар талаптарын бұзуға жол бермегені көрсетіледі. Өтініште аттестатталған маман дәнекерлеу жұмыстарына басшылықты жүзеге асырған қауіпті техникалық құрылғылардың атауы көрсетіледі.

128. Дәнекерлеушілер мен дәнекерлеу өндірісі мамандарын даярлау және аттестаттау жөніндегі органдардың жұмысына қатысу құқығына маманның аттестаттау куәлігінің қолданылу мерзімін ұзарту туралы өтінішті дәнекерлеу өндірісі жөніндегі персоналды кәсіби даярлықды жүзеге асыратын аттестаттау ұйымы жібереді. Маманның осы ұйымдарда кемінде 6 ай жұмыс өтілі бар.

Өтініште маманның дәнекерлеушілер мен дәнекерлеу өндірісі мамандарын дайындау мен аттестаттауларында үнемі (жылына 4 реттен кем емес) қатысқаны және жұмыс бойынша ескерту болмағаны айтылады және құжатпен расталады.

129. Ұсынылған құжаттарды қарау негізінде аттестаттау ұйымының комиссиясы мынадай шешімдердің бірін қабылдайды:

1) аттестаттау куәлігіне тиісті жазба енгізе отырып, аттестаттау куәлігінде көрсетілген тарату саласы шегінде куәліктің қолданылу мерзімін кәсіби даярлықтың ІІ немесе ІІІ деңгейдегі мамандар үшін куәліктің қолдану мерзімін – 1,5 жылға және кәсіби даярлықтың IV деңгейіндегі мамандар үшін – 2,5 жылға ұзарту;

2) кәсіби даярлықтың II немесе III деңгейіндегі мамандар үшін 1,5 жыл және кәсіби даярлықтың IV деңгейіндегі мамандар үшін 2,5 жыл мерзімге жаңа аттестаттау куәлігін бере отырып, қызметтің нақты саласын растайтын ұсынылған құжаттарға сәйкес аттестаттау куәлігінде көрсетілген тарату саласын шектей отырып, куәліктің қолданылу мерзімін ұзарту;

3) куәліктің қолданылу мерзімін ұзартудан бас тарту және мерзімді аттестаттауға маманды жіберуге ұсыным беру.

130. Куәлік емтихан өткізу рәсімінсіз екі реттен артық ұзартылмайды.

131. Арнайы емтихан тапсырып, практикалық тапсырманы орындайтын мерзімді аттестаттаудан аттестаттау куәлігінің қолданысын ұзартудың екі мерзімі өткеннен кейін дәнекерлеу өндірісінің барлық мамандары өтеді.

132. Дәнекерлеу өндірісінің мамандарын мерзімді, қосымша және мерзімнен тыс аттестациялау кез-келген аттестациялау ұйымында жүргізуге жол беріледі. Мамандарды мерзімді, қосымша немесе кезектен тыс аттестаттауды осы маманның бастапқы аттестаттауын өткізбеген аттестаттау ұйымы жүргізген жағдайда, бұл аттестаттау ұйымы бір ай мерзімде алғашқы аттестаттауды жүргізген аттестаттау ұйымына аттестаттау хаттамасының көшірмесін және бұрын берілген куәлікті (мерзімді аттестаттау кезінде) жібереді.

Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 1-қосымша

Аттестатталатын кандидаттарға қойылатын талаптар

1-кесте

Кандидаттардың білімі және кәсіптік даярлығына талаптар

Деңгейі	Ең төменгі жалпы білім	Дәнекерлеу өндірісі бойынша кәсіби даярлау
I	орта	Ұйым базасында, оқу орталықтарында, курстарда, заңды тұлғалардың оқу-өндірістік құрылымдарында немесе техникалық және кәсіптік білімнің білім беретін оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында кәсіби даярлық
II	орта; орта техникалық; жоғары техникалық	Ұйым базасында, оқу орталықтарында, курстарда, заңды тұлғалардың оқу-өндірістік құрылымдарында немесе техникалық және кәсіптік білімнің білім беретін оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында кәсіби даярлық, сондай-ақ дәнекерлеу саласындағы жұмыс процесінде өздігімен даярлық
III	дәнекерлеу өндірісі бойынша орта техникалық; жоғары техникалық	Ұйым базасында, оқу орталықтарында, курстарда, заңды тұлғалардың оқу-өндірістік құрылымдарында немесе техникалық және кәсіптік білімнің білім беретін оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында кәсіби даярлық, сондай-ақ дәнекерлеу саласындағы жұмыс процесінде өздігімен даярлық
IV	дәнекерлеу өндірісі бойынша жоғары техникалық	Ұйым базасында, оқу орталықтарында, курстарда, заңды тұлғалардың оқу-өндірістік құрылымдарында немесе техникалық және кәсіптік білімнің білім беретін оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында кәсіби даярлық, сондай-ақ дәнекерлеу саласындағы жұмыс процесінде өздігімен даярлық

2-кесте

Дәнекерлеушіні бастапқы аттестаттауға жіберу үшін қажетті мамандық бойынша ең төменгі жұмыс өтіліне қойылатын талаптар

р/с №	Дәнекерлеу және балқыту әдістері	Дәнекерлеу әдісі бойынша ең аз жұмыс өтілі, ай
1	Қол доғалы, газды, қорғаныштық газдардағы балқымайтын және балқитын электродтармен механикаландырылған	12
2	Инертті газдардағы балқымайтын электродпен, автоматты және флюс астында механикаландырылған, қорғайтын газдардағы автоматты балқымайтын және балқитын электродпен, электрошлак, электронды-сәулелік, плазмалық қолмен	6

Ескертпелер:

Емтихан комиссиясының шешімімен ең төменгі өндірістік өтілді азайтуға жол беріледі, бірақ бұл ретте ол қолмен және жартылай автоматты дәнекерлеуге рұқсат беруге аттестаттау үшін кемінде 6 айды және автоматты дәнекерлеуге рұқсат беруге аттестаттау үшін кемінде 3 айды құрайды.

Жауапты емес конструкциялардың дәнекерленген қосылыстарын орындау үшін бастапқы аттестаттауға ұйымның, оқу орталықтарының, курстардың түлектері жіберіледі, техникалық және кәсіптік білімнің білім беретін оқу бағдарламаларын іске асыратын, өндірістік өтілі жоқ заңды тұлғалардың немесе білім беру ұйымдарының оқу-өндірістік құрылымдарының жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.

3-кесте

Дәнекерлеу өндірісі маманын алғашқы аттестаттауға жіберу үшін қажетті мамандық бойынша ең төменгі жұмыс өтіліне қойылатын талаптар

Жалпы білім	Енбек өтілі, ай
	II деңгейге аттестаттау	III деңгейге аттестаттау		IV деңгейге аттестаттау
	аттестатталмаған	II деңгейдегі маман	аттестатталмаған	III деңгейдегі маман	аттестатталмаған
дәнекерлеу өндірісі бойынша жоғары техникалық	6	6	18	12	36
дәнекерлеу өндірісі бойынша орта техникалық	9	9	24	-	-
жоғары техникалық, орта техникалық	12	12	36	-	-
орта	36	-	-	-	-

Ескертпе:

(-) – кандидат кәсіби даярлықтың тиісті деңгейіне аттестатталуға жатпайды.

	Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 2-қосымша
	Нысан

Дәнекерлеушіні аттестаттаудан өткізуге өтінім

Ұйымның атауы
Пошталық мекенжайы, телефоны, факсы
Аттестаттау өтінімі	№	от

Дәнекерлеуші туралы жалпы мәліметтер:

1.	Тегі, аты, әкесінің аты
2.	Туған жылы
3.	Жұмыс орны
4.	Дәнекерлеу бойынша жұмыс өтілі
5.	БТБА бойынша біліктілік разряды
6.	Кәсіби даярлықтың болуы және деңгейі
7.	Арнайы даярлық	(қашан, қайда және құжат нөмірі)

Аттестаттау талаптары:

1.	Дәнекерлеуге дәнекерлеуші аттестатталатын қауіпті техникалық құрылғылардың түрлері
2.	Аттестаттау түрі
3.	Дәнекерлеу бойынша құжаттың шифры
4.	Дәнекерлеу (Балқыту) түрі (тәсілі)
5.	Дәнекерленетін материал тобы
6.	Дәнекерленетін бөлшектердің түрі
7.	Дәнекерлеу түрі
8.	Бөлшектердің қалыңдығы, мм
9.	Бөлшектердің диаметрі, мм
10.	Дәнекерлеу жағдайы
11.	Қоспа материалдары

Бақылау дәнекерленген қосылыстар мен балқымалардың сапасын бағалауға қойылатын талаптар:

1.

Бақылау жүргізуді және сапаға қойылатын талаптарды регламенттейтін құжаттар

Ұйымның басшысы (қолы) Т.А.Ә. (бар болса)

М.О. (бар болса)

Ескертпелер:

Өтінім 2 данада ресімделеді (бір данасы аттестаттау орталығына беріледі, екіншісі дәнекерлеушіні аттестаттауға жіберген ұйымда сақталады).

Өтінім нөмірін аттестаттаушы ұйым көрсетеді.

Газ жабдығының полиэтилен құбырларын дәнекерлеуге аттестаттау кезінде газ тарату, оның ішінде болат жүйелерінің құбырларын дәнекерлеу бойынша жұмыс өтілі қосымша көрсетіледі.

Полимерлі материалдардан жасалған бұйымдарды дәнекерлеуге аттестаттау кезінде өндірістік жағдайларда пайдаланылатын дәнекерлеу жабдығының автоматтандыру дәрежесі көрсетіледі.

Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 3-қосымша

Дәнекерлеушілерді аттестаттау кезінде емтихан бағдарламаларына қойылатын жалпы талаптар

1. Емтихан бағдарламалары жалпы емтихан үшін және арнайы емтихандар үшін бөлек әзірленеді.

2. Барлық емтихан бағдарламалары бірыңғай құрылымға ие және келесі бөлімдерді қамтиды:

дәнекерлеу әдістері мен жабдықтары;

материалдардың түрлері және оларды дәнекерлеу ерекшеліктері;

дәнекерленген құрылымдар және дәнекерленген қосылыстардың негізгі түрлері;

дәнекерлеу жұмыстарын орындау өндірісі және техникасы;

дәнекерлеу жұмыстарын жүргізу қауіпсіздігі жөніндегі талаптар.

3. Жалпы емтихан бағдарламасы көбінесе дәнекерлеудің (балқыманың) түріне (тәсіліне) және дәнекерлеуші аттестатталатын дәнекерленетін материалдарға қатысты сұрақтарды қамтиды.

4. Арнайы емтихан бағдарламалары қауіпті техникалық құрылғылардың нақты топтарына және дәнекерлеудің (балқыманың) түрлеріне (тәсілдеріне) қатысты жеке әзірленеді.

Бағдарламалар ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттар талаптарын және дәнекерлеу жұмыстарын жүргізудің практикалық тәжірибесін ескереді.

5. Арнайы емтихан бағдарламалары дәнекерлеушінің барлық жұмыс түрлерін қамтиды (дәнекерлеуге дайындау, құрастыру, жылыту, көзбен шолу - өлшеу бақылауы).

6. Егер қауіпті техникалық құрылғыларды дайындау, монтаждау немесе жөндеу кезінде дәнекерлеу жұмыстарын орындау ұлттық және (немес) мемлекетаралық стандарттармен регламенттелетін болса, онда арнайы емтихан бағдарламалары осы құрылғыларды дайындауға, монтаждауға және жөндеуге қатысты жеке әзірленеді.

Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 4-қосымша

Бақылау дәнекерлеу қосылыстарына және аттестаттаудың таралу аймағына талаптар

1-кесте

Дәнекерленетін материалдар топтары

Топ	Материалдар
М01(W01)	Аққыштық шегі 360 мегаПаскальға (бұдан әрі – МПа) дейінгі перлит класты көміртекті және төмен қоспаланған конструкциялық болаттар
М02(W02)	Перлит класының төмен қоспаланған жылуға төзімді хромомолибден және хромомолибденованадийлі болаттары
М03(W03)	Аққыштық шегі 360 МПа жоғары перлит класындағы төмен қоспаланған конструкциялық болаттар
М04(W04)	Құрамында 10 %-дан 30 % - ға дейін хром бар мартенситті, мартенситті-ферритті және ферритті кластағы жоғары легрленген (жоғары хромды) болаттар
М05(W05)	Құрамында 4 %-дан 10 %-ға дейін хром бар мартенситті класты легрленген болаттар
М06	Шойындар
М07	Темірбетон конструкцияларының арматуралық болаттары
М11(W11)	Аустенит-феррит және аустенит кластарының жоғары легрленген болаттары
М21(W21)	Таза алюминий және алюминий-марганец қорытпалары
М22(W22)	Термоберіктенбеген алюминий – магнийлі қорытпалар
М23(W23)	Термоберіктенген алюминийлі қорытпалар
М31	Мыс
М32	Мыс–мырышты қорытпалар
М33	Мыс–никельді қорытпалар
М34	Қолалар
М41	Титан және титанды қорытпалар
М51	Никель және никельді қорытпалар
М61	Полиэтилен (РЕ)
М62	Тігілген полиэтилен (PE-X)
М63	Поливинилхлорид (PVC)
М64	Полипропилен (РР)
М00	Жоғарыда көрсетілген топтарға кірмеген материалдар

Ескертпелер:

Құймалы алюминий қорытпаларына сол топтың деформацияланған қорытпаларына арналған ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттармен орнатылған қоспа материалдарды қолданады.

Европалық біліктілік бойынша топтар коды жақшада көрсетілген.

Егер ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттарда нұсқаулар болса, түсті металлдар, қорытпалар және полимерлі материалдар, басқа да болат маркаларын қолдануға болады. Бұл жағдайда дәнекерлеушінің практикалық және арнайы емтихан бағдарламалары аттестаттау ұйымында дайындалады. Хаттамада және аттестаттау куәлігінде материалдың маркасы мен М00 тобын көрсетеді.

2-кесте

Негізгі материалдардың типтік маркаларының топтары

Материалдар тобы	Материалдардың маркасы
М01 (W01)	Ст2кп, Ст2пс, Ст2сп, Ст3кп, Ст3пс, Ст3сп, Ст3Гпс, Ст3Гсп, Ст4кп, Ст4пс, Ст4сп, 08, 08Т, 08ГТ, 10, 15, 15Г, 18, 18Г, 20, 20Г, 25,15К, 16К, 18К, 20К, 22К, 15Л, 20Л, 25Л, 20ЮЧ, А, В, 09Г2, 10Г2, 14Г2, 16ГМЮЧ, 12ГС,12ГСБ,12Г2С,13ГС, 13ГС-У,15ГС, 16ГС, 17ГС, 17Г1С, 17Г1С-У, 20ГСЛ, 20ГМЛ, 08ГБЮ, 09Г2С, 09Г2СА, 09Г2С-Ш, 10Г2С, 10Г2С1, 10Г2С1Д, 14ХГС, 09Г2СЮЧ, 09ХГ2СЮЧ, 09ХГ2НАБЧ, 07ГФБ-У, 15ХСНД, 14ГНМА, 16ГНМА, 10ГН2МФА, 10ГН2МФАЛ, 15ГНМФА, категориялы А32, D32, E32 кемеқұру болаттары, беріктік кластағы К50, К52, К54 құбырлық болаттар
М02 (W02)	12МХ, 12ХМ, 15ХМ, 20ХМ, 20ХМА, 20ХМЛ, 10Х2М, 10Х2М-ВД, 20Х2МА, 1Х2М1, 12Х2М1, 10Х2М1А, 10Х2М1А-А, 10Х2М1А-ВД, 10Х2М1А-Ш, 12Х1МФ, 15Х1М1Ф, 20ХМФЛ, 15Х1М1ФЛ, 12Х2МФСР, 12Х2МФБ, 12Х2МФА, 15Х2МФА,15Х2МФА-А, 15Х2НМФА, 15Х2НМФА-А
М03 (W03)	13Г1СБ-У,13Г2АФ, 14Г2АФ, 15Г2АФД, 16Г2АФ, 18Г2АФ, 09ГБЮ, 09Г2ФБ,10Г2Ф,10Г2ФБ,10Г2СФБ,10Г2ФБЮ,09Г2БТ, 10Г2БТ, 15Г2СФ, 12Г2СМФ,12Г2СБ, 12Г2СБ-У,12ГН2МФАЮ, Д40, Е40, 10ХСНД, 10ХН1М, 12ХН2, 12ХН3А,10Х2ГНМ, 10Х2ГНМА-А, 30ХМА, 18Х2МФА, 25Х2МФА, 12Х2Н4А, 18Х3МВ, 20Х3МВФ, 25Х3МФА, 15Х3НМФА, 15Х3НМФА-А, 20ХН3Л, 30ХГСА, 38ХН3МФА, категориялы А36, D36, E36, А40, D40, E40 кемеқұру болаттары, беріктік кластағы К55-К60, Х60, Х65, Х70 құбырлық болаттар
М04 (W04)	20Х13, 08Х14МФ, 20Х17Н2, 12Х13, 12Х11В2МФ (1Х12В2МФ), 08Х13, 08Х17Т, 15Х25, 15Х25Т, 15Х28, 05Х12Н2М, 06Х12Н3ДЛ, 07Х16Н4Б
М05 (W05)	15Х5, 15Х5М, 15Х5М-У, 15Х5ВФ, Х8, 12Х8, 12Х8ВФ, Х9М, 20Х5МЛ, 20Х5ВЛ, 20Х5ТЛ, 20Х8ВЛ
М06	СЧ10, СЧ15, СЧ17, СЧ20, СЧ25, СЧ30, СЧ35, СЧ15М4, СЧ17М3, ЧНХТ, ЧН1МШ, ЧН2Х, КЧ30-6, КЧ33-8, КЧ35-10, КЧ37-12, КЧ45-7, КЧ50-5, КЧ55-4, КЧ60-3, КЧ65-3, КЧ70-2, КЧ80-1,5, ВЧ-35, ВЧ-40, ВЧ-45, ВЧ-50, ВЧ-60, ВЧ-70, ВЧ-80, ВЧ-100
М07	18Г2С, 10ГТ, 25Г2С, 32Г2Рпс, 80С, 20ХГ2Ц, 23Х2Г2Т, 22Х2Г2АЮ, 22Х2Г2Р, 20Х2Г2СР, 27ГС, 20ГС, 28С, Ст 5пс, Ст 5сп, 35ГС
М11 (W11)	12Х21Н5Т, 07Х16Н6, 08Х22Н6Т, 08Х21Н6М2Т, 08Х18Г8Н2Т 10Х21Н6М2Л, 07Х13АГ20, 07Х13Н4АГ20, 10Х14Г14Н4Т, 03Х17Н14М3, 08Х17Н13М2Т, 10Х17Н13М3Т, 10Х17Н13М2Т, 08Х17Н15М3Т, 12Х18Н9Т, 03Х16Н9М2, 08Х16Н9М2, 08Х16Н11М3, 08Х18Н9, 09Х19Н9, 10Х18Н9, 12Х18Н9, 04Х18Н10, 08Х18Н10, 06Х18Н10Т, 08Х18Н10Т, 12Х18Н10Т, 02Х18Н11, 03Х18Н11, 12Х18Н12Т, 08Х18Н12Б, 03Х19АГ3Н10Т, 03Х20Н16АГ6, 03Х21Н21М4ГБ, 10Х18Н9ТЛ, 10Х18Н12М3Л, 10Х18Н12М3ТЛ, 10Х18Н9Л, 20Х18Н9ТЛ, 12Х18Н9ТЛ, 12Х18Н12М3ТЛ
М21 (W21)	АД0, АД00, АД1, А5, А6, А7, А8, А85, А97, А99, АМц
М22 (W22)	АМг1, АМг2, АМг3, АМг4, АМг5, АМг6
М23 (W23)	Д20, АД31, АВ, В95, В96, ВАД-23
М31	М1, М2, М3, М1р, М2р, М3р
М32	Л60, Л63, Л68, Л90, ЛС59-1, ЛО62-1, ЛО70-1, ЛМц58-2, ЛЖМц59-1-1, ЛАН59-3-2, ЛН65-5, ЛА77-2, ЛК80-3
М33	МНЖ5-1, БС-3с, МНЖМц30-1-1, НЖМц28-2.5-1.5
М34	БрХ1, БрКМц3-1, БрАМцЖН8-10-3-2, БрАМц9-2, БрАЖНМц7-2,5-1,5-9, БрАЖ9-4, БрАЖНМц9-4-4-1, БрАЖМц10-3-1,5, БрАНЖ7-4-2, БрАНМцЖ8,5-4-4-1,5, БрОЦ8-4, БрОЦ10-2, БрОФ6,5-0,15, БрОФ8-0,3
М41	ВТI–0, ВТI–00, ВТ3-1, ВТ4, ВТ-5, ВТ5-1, ВТ-6, ВТ-8, ВТ-14, ВТ-16, ВТ20, ВТ22, ВТ-28, ПТ–IМ, ПТ-3В, ПТ-7М, ОТ4, ОТ4-0, ОТ4-1, АТ2
М51	ХН77ТЮ, ХН70ВМТЮ, ХН67ВМТЮ, ХН65МВ, ХН65МВУ, ХН78Т, ХН63МБ, ХН70МФ-ВИ, ХН60МЮВТ, ХН75МВТЮ, ХН65ВЮТ, Х20Н80, Х15Н60
М61	ПЭ80, ПЭ100
М62	Тігілген полиэтилен (PE-X)
М63	Поливинилхлорид (PVC)
М64	Полипропилен (PP)
М00	Жоғарыда белгіленген топтарға кірмеген материалдар

3-кесте

Бақылау дәнекерлеу қосылыстарының қалыңдығы және аттестаттаудың таралу аймағы

Материалдар	Қалыңдығы t, мм	Таралу аймағы
Болаттар	t≤ 3 3 < t ≤12 t > 12	t-дан 2t* дейін 3 мм-ден 2t** дейін 5 мм-ден жоғары
Шойындар	3≤ t ≤ 12 t > 12	3 мм-ден 2t дейін 5 мм-ден жоғары
Алюминий және оның қорытпалары	t ≤ 6 6 < t ≤ 15	0,7t-дан 2,5t дейін 6< t ≤ 40***
Мыс және оның қорытпалары	t ≤ 3 3 < t ≤ 10 t > 10	0,7t-дан 2,5t* дейін 3 мм-ден 2t** дейін 10 мм-ден жоғары
Титан және титанды қорытпалар	t≤ 6 6 < t ≤ 15	0,7t-дан 2,5t дейін 6 < t ≤ 40
Никель және никельді қорытпалар	t ≤ 3 3 < t ≤12 t > 12	t-дан 2t дейін 3 мм-ден 2t дейін 5 мм-ден жоғары

Ескертпелер:

(*) – tдан 1,5t дейін газбен дәнекерлеу кезінде;

(**) – 3 мм-ден 1,5t дейін газбен дәнекерлеу кезінде;

(***) – бөлшектердің қалыңдығы 40 мм-ден асқан кезде жеке аттестаттау жүргізіледі, ол аттестаттау куәлігінде және аттестаттау хаттамасында белгіленеді.

4-кесте

Құбырларды дәнекерлеу кезіндегі бақылау дәнекерлеу қосылыстарының диаметрлері және аттестаттаудың таралу аймағы

Материалдар	Сыртқы диаметр, d, мм	Таралу аймағы, мм
Болаттар	d ≤ 25 25 < d ≤ 150 d > 150	d-дан 2d дейін 0,5d-дан (25мм кем емес) 2d дейін 0,5d-дан жоғары
Шойындар	d ≥ 100	0,5d-дан жоғары
Алюминий және оның қорытпалары	d ≤ 125 d > 125	0,5d-дан 2d дейін 0,5d-дан жоғары
Мыс және оның қорытпалары	d ≤ 125 d > 125	0,5d-дан 2d дейін 0,5d-дан жоғары
Титиан және титанды қорытпалар	d ≤ 125 d > 125	0,5d-дан 2d дейін 0,5d-дан жоғары
Никель және никельді қорытпалар	d ≤ 25 25 < d ≤ 150 d > 150	d-дан 2d дейін 0,5d-дан(25 мм кем емес) 2d дейін 0,5d-дан жоғары

5-кесте

Полимерлік материалдардан бұйымдарды дәнекерлеуге аттестаттау кезіндегі бақылау дәнекерлеу қосылыстарының типтері мен өлшемдері

Дәнекерлеу түрі	Бөлшек түрі	Қосылыс түрі	Өлшемдері **		Таралу аймағы
			қалыңдығы, мм	диаметр, d мм	қалындығы, мм	диаметр, d мм
НИ	Құбыр құбырмен (Қ+Қ)	СБ	5 тен 20	63 тен 110	5 тен 21	225 дейін
			20жоғары	110 жоғары	t дан 2t	0,5d ден 2d
		Р**	2 ден 4	20 дан 90	0,5t ден 1,5t	0,5d ден 2d
			4 жоғары		t жоғары	0,5d ден 2d
	Табақ табақпен (Т+Т)	Н	1 ден 2,5	-	1 ден 5	-
ЗН	Муфта және құбыр (Қ+М+Қ)	М	3 жоғары	20 дан 110	3 тен 14,6	20 дан 225
			10 жоғары	225 жоғары	0,7t жоғары	0,5 d жоғары
	Ершікті бұрма және құбыр (Б+Қ)	О	3 жоғары	63 тен 110	3 тен 14,6	20 дан 225
			10 жоғары	225 жоғары	0,7t жоғары	0,5 d жоғары
НГ	Құбыр** және табақ (Қ+Т)	СБ	1 ден 2,5	90 кіші	1 ден 1,5t	0,5 d ден d
		СV	5 тен 8	63 тен 315	5 тен 1,5t	0,5 d ден 2d
		СХ	8 жоғары	315 жоғары	5 жоғары	0,5 d жоғары
		У	5 жоғары	90 жоғары	0,5t жоғары	0,5 d жоғары
	Табақ табақпен (Т+Т)	Н	1 ден 2,5	-	1 ден 1,5t	-
Э	Құбыр** табақпен (Қ+Т)	СV; СХ	5 тен 8	63 тен 315	5 тен 1,5t	0,5 d ден 2d
			8 жоғары	315 жоғары	5 жоғары	0,5 d жоғары
		У	5 жоғары	90 жоғары	0,5t жоғары	0,5 d жоғары
	Табақ табақпен (Т+Т)	У;ТБ; ТV; TX	8 жоғары	-	0,5t жоғары	-

Ескертпелер:

Газбен жабдықтау жүйелерінің құбыржолдарын дәнекерлеуге аттестаттау кезінде бақылау дәнекерленген қосылыстарының диаметрі мен қалыңдығы газбен жабдықтау жүйелерінің құбыржолдарын төсеу үшін ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттармен рұқсат етілетін құбырлар өлшемдерінің шегінен шықпайды.

(*) – бақылау дәнекерленген қосылыстарының ұсынылатын өлшемдері осы Қағидаларға 5-қосымшада (7-11-суреттер) келтірілген;

(**) – газбен жабдықтау жүйелерінің құбырларын қоспағанда.

6-кесте

Бақылау дәнекерленген қосылыстар мен балқымаларды бақылау және сынау әдістері

Бақылау әдісі	Табақтар түйіспелі қосылысы	Құбырлар түйіспелі қосылысы	Бұрыштық қосылысы	Балқыту	Бөлшектерді салмалы жылытқыштармен қосу
Көзбен шолу және өлшеу (ВИК)	*	*	*	*	*
Радиографикалық (РГК)	*1)	*1)	*2)	-	-
Ультрадыбыстық (УЗК)	*3)	*3)	*4)	*9)	-
Статикалық иілу сынағы (тегістеу)	*5)	*5)	-	-	*10)
Сынуға арналған сынақ	*1)	*1)	*1), 8)	-	*11)
Макрошлифтерді талдау (жылтыратпай)	-	-	*6)	*6)	-
Магнитұнтақты (МПК)** немесе капиллярлық (КК)**	*7)	*7)	*7)	*7)	-
Осьтік созылу сынағы	*12)	*12)	-	-	-

Ескертпелер:

(*) – бақылау мыналарды ескере отырып жүргізіледі:

1) радиографиялық бақылауды немесе сынықты сынауды орындайды, бірақ бақылаудың екі әдісі де бірге емес.

Полимерлік материалдардан жасалған дәнекерленген қосылыстар үшін радиографиялық бақылау немесе сыныққа сынау қолданылмайды;

2) дәнекерлейтін құбырдың номиналды ішкі диаметрі 30 мм-ден кем болған кезде құбырларды (келтеқұбырларды, штуцерлерді) табақтарға немесе құбырларға дәнекерлеудің бақылау бұрыштық дәнекерлеу қосылыстарынан және құбырларды құбыр торларына дәнекерлеу қосылыстарынан басқа; полимерлі материалдардан жасалған дәнекерлеу қосылыстары үшін қолданылмайды;

3) бақылауды өтінімде көрсетілген радиографиялық бақылауға қосымша немесе орнына құжаттармен қарастырылған жағдайларда орындайды, бұл ретте сынуға сынақ орындалмайды.

Полиэтилен құбырлардың түйіскен дәнекерлеу қосылыстарының газбен жабдықтау жүйесіне ультрдыбыстық бақылау міндетті болады;

4) дәнекерлейтін құбырдың (келте құбырдың, штуцердің) номиналды ішкі диаметрі 100 мм-ден кем болған кезде бақылау дәнекерленген қосылыстардан, сондай-ақ құбыр торларының бақылау дәнекерленген қосылыстарынан басқа;

5) бақылау газбен дәнекерлеу және белсенді газдар мен қоспаларда балқитын электродпен дәнекерлеу арқылы орындалған бақылау дәнекерлеу қосылыстары үшін міндетті болып табылады. Полимерлі материалдардың дәнекерленген түйіспелі қосылыстары үшін қолданылмайды;

6) сыналуға 2-ден кем емес макрошлиф жатады;

7) бақылауды аттестаттау комиссиясының шешімі бойынша аттестаттау өткізуге өтінімді ескере отырып орындайды;

8) сынаулар табақтарды қосу үшін орындалады;

9) ультрдыбыстық бақылау балқыманың қабыршақтануы үшін орындалады;

10) газбен жабдықтау жүйелері құбырларының полиэтиленді құбырларын дәнекерлеп жалғау үшін салмалы қыздырғыштары бар муфталардың көмегімен орындалған тегістеуге сынау міндетті болып табылады;

11) газбен жабдықтау жүйелері құбыржолдардың полиэтилен құбырларының ершікті бұрмаларының дәнекерленген қосылыстары үшін үзілуге сынау міндетті болып табылады;

12) газбен жабдықтау жүйелерінің полиэтиленді құбыржолдарының түйіскен дәнекерленген қосылыстары үшін қыздырылған құралмен дәнекерлеу арқылы осьтік созылуға сынау міндетті болып табылады;

(**) – полимерлі материалдардан жасалған дәнекерленген қосылыстар үшін қолданылмайды;

(–) – бақылау міндетті болып табылмайды.

7-кесте

Балқытып дәнекерлеу кезінде бақылау дәнекерлеу қосылысының кеңістік қалпына байланысты аттестаттаудың таралу саласы

Дәнекерлеу орындалатын қалыптар		Таралу салсы
		Табақша
		Түйіспелі қосылыс					Таврлы қосылыс
		Н1	Г	В2	В1	П1	Н1	Н2	В2	В1	П2
Табақшалардың түйіспелі қосылысы	Н1		-	-	-	-	х	х	-	-	-
	Г	х		-	-	-	х	х	-	-	-
	В2	-	-		-	-	-	-	х	-	-
	В1	х	-	-		-	х	х	-	х	-
	П1	х	х	-	х		х	х	-	х	х
Табақшалардың таврлы қосылысы	Н1	-	-	-	-	-		-	-	-	-
	Н2	-	-	-	-	-	х		-	-	-
	В2	-	-	-	-	-	-	-		-	-
	В1	-	-	-	-	-	х	х	-		-
	П2	-	-	-	-	-	х	х	-	х
Құбырлардың түйіспелі қосылысы	Н1	х	-	-	-	-	х	х	-	-	-
	В2	-	-	х	-	-	-	-	х	-	-
	В1	х	х	-	х	х	х	х	-	х	х
	Г	х	х	-	х	х	х	х	-	х	х
	Н45	х	х	ххх	х	х	х	х	ххх	х	х
Құбыр+табақша таврлы қосылысы	Н2	-	-	-	-	-	х	х	-	-	-
	В2	-	-	-	-	-	-	-	х	-	-
	В1	-	-	-	-	-	х	х	-	х	х
	П2	-	-	-	-	-	х	х	-	х	х

Кестенің жалғасы

Таралу салсы
Құбыр
Түйіспелі қосылыс					Таврлы қосылыс
Н1	В2	В1	Г	Н45	Н2	В2	В1	П2	Н45
хх	-	-	-	-	х	-	-	-	-
хх	-	-	хх	-	х	-	-	-	-
-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
хх	-	-	-	-	х	-	х	-	-
хх	-	-	-	-	хх	-	хх	хх	-
хх	-	-	-	-	-	-	-	-	-
-	-	-	-	-	х	-	-	-	-
-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
-	-	-	-	-	х	-	-	-	-
-	-	-	-	-	х	-	-	х	-
	-	-	-	-	х	-	-	-	-
-		-	-	-	-	х	-	-	-
х	-		-	-	х	-	х	х	-
х	-	-		-	х	-	-	-	-
х	ххх	х	х		х	ххх	х	х	х
-	-	-	-	-		-	-	-	-
-	-	-	-	-	-		-	-	-
-	-	-	-	-	х	-		х	-
-	-	-	-	-	х	-	х		-

Ескертпелер:

(*) – бақылау дәнекерлеу қосылысын дәнекерлеу жүргізілген кеңістіктік жағдай;

(х) – аттестаттау қолданылатын кеңістіктік жағдай;

(хх) – құбырлардың диаметрі 150 мм-ден асқанда;

( - ) – аттестаттау қолданылмайтын кеңістіктік жағдай;

(ххх) – Н45 қылыпында "төменнен жоғары" тәсілімен орындалған бақылау дәнекерлеу қосылыстарын дәнекерлеу кезінде аттестациялау В2 қалыпына ғана таралады.

8-кесте

Бақылау дәнекерлеу қосылысының тігіс түбірін қалыптастыру әдісіне байланысты аттестаттаудың таралу аймағы

Бақылау дәнекерлеу қосылысының түрі		Таралу саласы
		біржақты дәнекерлеу (бд)		Екіжақты дәнекерлеу (ед)
		төсемше үстінде (тү)	төсемшесіз (тс)	жік түбін тазарту арқылы (тт)	жік түбін тазарту сіз (тс)
Біржақты дәнекерлеу (бд)	төсемше үстінде (тү)	*	-	x	-
	төсемшесіз (тс)	x	*	x	x
Екіжақты дәнекерлеу (ед)	жік түбін тазарту арқылы (тт)	x	-	*	-
	жік түбін тазарту сіз (тс)	x	-	x	*

Ескертпелер:

(*) – бақылау дәнекерлеу қосылысының түрі;

(х) – аттестаттау нәтижелері таралатын, бақылау дәнекерлеу қосылысының түрі;

(-) – аттестаттау нәтижелері таралмайтын, бақылау дәнекерлеу қосылысының түрі.

9-кесте

Бақылау дәнекерленген қосылыстарының негізгі материалдар тобына байланысты аттестаттаудың таралу саласы

Негізгі материалдар тобы	Таралу саласы
	М01	М02		М03	М04	М05		М07
М01	*	-		-	-	-		-
М02	x	*		-	-	-		-
М03	x	-		*	-	-		х
М04	x	x		-	*	-		-
М05	x	х		x	–	*		-
М07	х	-		-	-	-		*
Алюминий және оның қорытпалары	М21			М22		М23
М21	*			x		-
М22	x			*		-
М23	x			x		*
Мыс және оның қорытпалары	М31		М32		М33		М34
М31	*		-		х		х
М32	-		*		-		-
М33	-		-		*		х
М34	-		-		х		*

Ескертпелер:

Химиялық құрамы бойынша толтырғыш материалдың маркасы бақылау дәнекерленген қосылысының негізгі материалының тобына сәйкес келеді.

Беріктігі неғұрлым жоғары сыныпты МЕМСТ 34028 "Темір-бетон конструкцияларына арналған арматуралық илек. Техникалық шарттар" бойынша М07 тобының болаттарын дәнекерлеуге аттестаттау МЕМСТ 14098 "Темір-бетон конструкцияларының дәнекерлеу арматуралары мен салмалы бұйымдарының қосылыстары.Үлгілері, конструкциялары мен өлшемдері" бойынша дәнекерлеу қосылыстары мен дәнекерлеу тәсілдері үлгілері үшін М07 тобы шегінде беріктігі төмен сыныпты болаттарды дәнекерлеуге тарайды.

(*) – бақылау дәнекерлеу қосылысының материал топтары;

(х) – аттестаттауның қорытындысы таралатын материал топтары;

(-) – аттестаттауның қорытындысы таралмайтын материал топтары;

10-кесте

Әртүрлі материалдардан жасалған бақылау дәнекерленген қосылыстары үшін аттестаттаудың таралу саласы

Негізгі материалдар тобы	Аттестаттау мына дәнекерлеуге таралады
М02	М02 с М01
М03	М03 с М01 М03 с М07
М04	М04 с М01 М04 с М02
М05	М05 с М01 М05 с М02 М05 с М03
М07	М07 с М01
М22	М22 с М21
М23	М23 с М21 М23 с М22
М31	М31 с М33 М31 с М34
М33	М33 с М34
М34	М34 с М33

Ескертпе:

Әртүрлі топтағы материалдарынан бұйымдарды дәнекерлеу кезінде химиялық құрамы бойынша қоспа материалының маркасы бақылау қосылысының негізгі материалының тобына сәйкес келеді.

11-кесте

Электродтар жабынының түріне байланысты дәнекерлеу бойынша аттестаттаудың таралу саласы

Жабын түрі	Таралу саласы
	A, РA	Р, РБ, РЦ	Б	Ц	П
A, РA	*	-	-	-	-
Р, РБ, РЦ	х	*	-	-	-
Б	x	x	*	-	-
Ц	-	-	-	*	-
П	-	-	-	-	*

Ескертпелер:

"П" түрдегі жабын үшін аттестаттау нәтижесі бақылау дәнекерлеу қосылысын дәнекерлеу кезінде қолданылатын электрод жабынының түрі үшін ғана жарамды.

(*) – бақылау дәнекерлеу қосылысын дәнекерлеу кезінде қолданылатын электрод жабынының түрі;

(х) – аттестаттау нәтижесі таралатын электрод жабының түрі;

(-) – аттестаттау нәтижесі таралмайтын электрод жабының түрі.

Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 5-қосымша

Бақылау дәнекерлеу қосылыстарының қалыпына, өлшемдері мен типтеріне талаптар

1-сурет. Табақтардың түйіспелі (А) және таврлы (б) қосылыстарын дәнекерлеу кезіндегі қалыптары

Ескертпелер:

Н1 – төменгі;

Г – көлденең;

Н2 – төменгі таврлық қосылым;

В1 – тігінен (пісіру төменнен жоғарыға);

В2 – тігінен (пісіру жоғарыдан төменге);

П1 – төбелік;

П2 – таврлы қосылыс төбелігі;

2-сурет. Құбырлардың түйіспелі (А) және бұрыштық (б) қосылыстарын дәнекерлеу кезіндегі қалыптары

Ескертпелер:

Н1 – бұрумен дәнекерленетін құбыр осьтерінің көлденең орналасу кезінде төменгі;

Н2 – бұрусыз немесе бұрумын бұрумен дәнекерленетін құбыр осьтерінің көлденең орналасуында дәнекерленетін құбыр осьтерінің тігінен орналасу кезінде төменгі;

В1 – бұрусыз дәнекерленетін құбыр осьтерінің көлденең орналасу кезінде төменгі;

В2 – бұрусыз дәнекерленетін құбыр осьтерінің көлденең орналасу кезінде төменгі;

Г – бұрумен немесе бұрусыз дәнекерленетін құбыр осьтерінің тік орналасу кезінде көлденең;

Н45 – бұрусыз дәнекерленетін құбыр осьтерінің иіле орналасу кезінде кезеңді;

П2 – бұрумен немесе бұрусыз дәнекерленетін құбыр осьтерінің тік орналасу кезінде төбелігі.

3-сурет. Табақтардың түйіспелі бақылау дәнекерленген қосылыстарына арналған бөлшектердің өлшемдері

4-сурет. Табақтардың таврлы бақылау дәнекерленген қосылыстарына арналған бөлшектердің өлшемдері

Ескертпелер:

t ≥ 6 мм болғанда, а ≤ 0,5t;

t ≤ 6 мм болғанда, 0,5t ≤ а ≤ (Z = 0,7t).

5-сурет. Металл құбырлардың түйіспелі бақылау дәнекерленген қосылыстарына арналған бөлшектердің өлшемдері

6-сурет. Құбырлардың өзара және табақтары бар құбырлардың бұрыштық бақылау дәнекерленген қосылыстарына арналған бөлшектердің өлшемдері

Ескертпелер:

t 6 ≥ мм болғанда, а ≤ 0,5t;

t 6 ≤ мм болғанда, 0,5t ≤ а ≤(Z = 0,7t).

7-сурет. Полимерлі материалдардан жасалған құбырларды дәнекерлеу кезіндегі бақылау дәнекерленген қосылыстарының түрлері

Ескертпелер:

а – түйіспелі қосылым;

б – муфтамен қосылым;

в – ершікті тармақталумен қосылым.

8-сурет. Р типті бақылау дәнекерленген қосылысы

9-сурет. V және Х типті бақылау дәнекерленген қосылыстары

10-сурет. ТБ, ТV және TX типтерінің бақылау дәнекерленген қосылыстары

11-сурет. Н типті бақылау дәнекерленген қосылысы

	Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 6-қосымша
	Нысан

Бақылау дәнекерленген қосылысты дәнекерлеудің (балқыманың) технологиялық процесінің картасы

БЕКІТЕМІН Аттестаттайтын ұйымның басшысы (қолы) (Т.А.Ә. (бар болса) "___" _______________ 20__ ж.

Дәнекерлеушінің Т.А.Ә. (бар болса)		Таңба
Дәнекерлеу немесе балқыту түрі мен тәсілі		Негізгі материал (маркасы)
НД (шифр) атауы
Жіктің түрі		Өлшем типі, мм:
Қосылыс түрі (НҚ бойынша)		диаметр
		қалындығы
Дәнекерлеу кезіндегі қалпы		Жинау түрі
Қосылыс түрі		Іліп алуға талаптар
Қосымды материалдар (марка,стандарт, ТУ)
		Дәнекерлеу жабдығы

Бақылау дәнекерлеу қосылысының эскизі

Қосылыс конструкциясы	Жіктің өлшемдері	Дәнекерлеу реті

Дәнекерлеудің технологиялық параметрлері

Тігіс немесе білекше номері	Дәнекер леу түрі мен әдісі	Электрод немесе сым диаметрі, мм	Тоқтың тегі мен полярлығы	Тоқ күші, А	Кернеулік, В	Сымның беру жылдамдығы, м/сағ			Дәнекерлеу жылдамдығы, м/сағ	Қорғаныс газының шығыны, л/мин
Тігістің артқы жағын қорғау								Электродтың шығуы, мм
Тігістің немесе біліктің ені (тігіс катеті), мм								Жанарғы шүмегінен бұйымға дейінгі қашықтық, мм
Тігістің немесе біліктің қалыңдығы, мм

Дәнекерлеу бойынша қосымша технологиялық талаптар

__________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________

Бақылау дәнекерленген қосылыстарының сапасын бақылауға қойылатын талаптар

Бақылау әдісі	Атауы (шифрі)	Бақылау көлемі (%, үлгілер саны)
1. Көзбен шолу-өлшемді
2. Радиографикалық
3. Ультрдыбыстық
4. Капиллярлы
5. Магнитұнтақты
6. Макрошлифтер талдауы
7. Статикалық иілуге сынау (тегістеу)
8. Сынуға сынау

Әзірлеген Т.А.Ә. (бар болса)

(қолы, күні)

	Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 7-қосымша
	Нысан

Полимер құбырларды түйістіре қыздыратын құралмен дәнекерлеудің технологиялық процесінің картасы

Бұйым атауы	бақылау	Құбырлар (бөлшектер) сипаттамасы
Дәнекерлеу қосылысы		- зауыт өндіруші
Дәнекерлеу әдісі	НИ	- материал маркасы	полиэтилен ПЭ80
Дәнекерлеу бойынша құжаттар	МҚЕ 4.03-103 "Полиэтилен құбырларын қолданумен газ құбырларын жобалау, салу және реконструкциялау"; ЕЖ 42-105 "Полиэтилен газ құбырларының дәнекерленген қосылыстарының сапасын бақылау"	- шығарылған күні
		- сертификат нөмірі
		- құбыр диаметрі	110 мм
Қосылу түрі	түйістіру	- қабырға қалыңдығы, SDR	10 мм
Дәнекерлеу жабдықтары	СР
Дәнекерлеушінің Т.А.Ә. (бар болса)		Дәнекерлеушінің таңбасы

Дәнекерленген қосылыстың эскизі

Құрастыру құрылымы	Дәнекерленген қосылыстың құрылымдық элементтері

Құбырларды түйістіре қыздырғыш құралмен дәнекерлеудің технологиялық параметрлері және олардың мәндері (МҚЕ 4.03-103 "Полиэтиленді құбырларды қолданумен газ құбырларын жобалау, салу және қайта жаңарту" сәйкес)

Технологиялық параметрлері	Мәндері
1. Жылытқыш температурасы (Tж), оС - берілген температураны үздіксіз автоматты ұстап тұратын, адгезияға қарсы жабыны бар электр жылу генераторы	220
2. Балқу кезіндегі нақты қысым (Рбал), МПа	0,15+0,05
3. Балқыту кезіндегі уақыт (tбал), с, дәнекерленетін құбырлардың түріне байланысты	15-ке дейін (биіктігі 1 мм бастапқы граттың пайда болуына дейін)
4. Қыздыру кезіндегі қысым (Рқыз), МПа	0,01-0,02
5. Қыздыру уақыты (tқыз), с, дәнекерленетін құбырлардың түріне және қоршаған ауаның температурасына байланысты	Қоршаған орта температурасы, оС
	от 0 до +20	от 0 до +20
	70-80	65-75
6. Технологиялық үзіліс уақыты (tү), с, артық емес	4
7. . Шөгу кезіндегі бөлінген қысым (Ршөг), МПа	0,15+0,05
8. Салқындату кезіндегі уақыт (tсалқ), мин, қоршаған ауаның температурасына байланысты кем емес	Қоршаған орта температурасы, оС
	от 0 до + 20	от +20 до +40
	7	8

Ескертпелер:

Параметр мәндері қоршаған ауаның температурасына байланысты түзетіледі.

Дәнекерлеу бойынша қосымша технологиялық талаптар:

дәнекерленген құбырлардың ұштарын алдымен ылғалданған, содан кейін ұшынан 50 мм кем емес құрғақ шүберекпен тазалаңыз;

құбырды дәнекерлеуге арналған қондырғының орталықтандырғыш қысқыштарына орнату және бекіту;

сыртқы жиектердің ығысуының максималды шамасы дәнекерленетін құбырлар қабырғасының номиналды қалыңдығынан 10 % аспайтындай етіп құбырларды сыртқы бет бойынша орталықтандыру;

дәнекерленген құбырлардың беттерін тікелей дәнекерлеу қондырғысында ұштау;

тағы бір рет құбырлардың орталықтануын және түйіспеде рұқсат етілмейтін саңылаулардың болмауын тексеріңіз (түйіспеде 0,3 мм-ден аспайтын саңылауға жол беріледі). Саңылаулар 0,05 мм қателікпен жапырақ сездікпен өлшенеді;

онда бекітілген құбыры бар қондырғы центраторының жылжымалы қысқышының бос кезінде күш өлшеу және Рбал, Рқыз, Ршөг күш шамасын түзету;

дәнекерлеу режимінің қажетті параметрлерін орнатыңыз және бақылау қосылымды дәнекерлеңіз;

дәнекерлеу кейін tсал уақыт шөгу қысыммен түйіспені салқындатуды жасаңыз;

дәнекерлеушінің таңбасын құбырдың сыртқы бетіне маркермен қою;

дәнекерлеу қондырғысынан бақылау дәнекерлеу қосылысты алып тастаңыз және дәнекерленген қосылысты көзбен шолу және өлшеу бақылауын жүргізіңіз.

Сапаны бақылауға қойылатын талаптар

Бақылау әдісі	Дәнекерлеу бойынша құжаттың атауы (шифры)	Бақылау көлемі (%, үлгілер саны)
1. Көзбен шолу және өлшеу	МҚЕ 4.03-103 "Полиэтилен құбырларын қолданумен газ құбырларын жобалау, салу және реконструкциялау"; ЕЖ 42-105 "Полиэтилен газ құбырларының дәнекерленген қосылыстарының сапасын бақылау"	100 %
2. Ультрадыбыстық	Полиэтилен құбырларының дәнекерленген түйіспелі қосылыстарын ультрадыбыстық бақылау жөніндегі нұсқаулы	100 %
3. Статикалық созылу сынау	МЕМСТ 11262 "Пластмассалар. Созылу сынағы әдістері"; ЕЖ 42-105 "Полиэтилен газ құбырларының дәнекерленген қосылыстарының сапасын бақылау"	≥ 5 үлгілер

Әзірлеген Т.А.Ә. (бар болса)

(қолы, күні)

Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 8-қосымша

Салмалы жылытқыштарымен бөлшектерді қолдану арқылы полимерлі құбырларды дәнекерлеудің технологиялық процесінің картасы

Бұйым атауы	бақылау				Құбырлар (бөлшектер) сипаттамасы
Дәнекерлеу қосылысы					- зауыт өндіруші
Дәнекерлеу әдісі	ЗН				- материал маркасы
Дәнекерлеу бойынша құжаттар	МҚЕ 4.03-103 "Полиэтилен құбырларын қолданумен газ құбырларын жобалау, салу және реконструкциялау"; ЕЖ 42-105 "Полиэтилен газ құбырларының дәнекерленген қосылыстарының сапасын бақылау"				- шығарылған күні
					- сертификат нөмірі
					- құбыр диаметрі		50 мм
Қосылу түрі	түйістіру				- қабырға қалыңдығы, SDR		4,5 мм
Дәнекерлеу жабдықтары	ЗНШ
Дәнекерлеушінің Т.А.Ж.					Дәнекерлеушінің таңбасы
Дәнекерлеудің технологиялық параметрлері
Қоршаған орта температурасы, 0С		Құбырдың сыртқы диаметрі, мм	Қабырға қалыңдығы, мм	SDR		Дәнекерлеуден кейін салқындату уақыты, мин
20		50	4,5	11		7

Ескертпелер:

Дәнекерлеу режимінің параметрлерін қолмен енгізетін аппараттарда дәнекерлеу кезінде олардың нақты мәндері көрсетіледі.

Дәнекерлеу бойынша қосымша технологиялық талаптар:

осьтеріне тік бұрышпен орнатылып дәнекерленген құбырларды кесу;

құбырдың ұштарында дәнекерлеу аймағын ұшынан фитингтің 0.5 ұзындығынан кем емес ұзындыққа белгілеу;

дәнекерлеу аймағындағы құбырлардың беттерін оксидті қабаттан 0,1-0,2 мм тереңдікке механикалық тазартуды жүргізу;

құбыр бүйіржағының сыртқы және бет жағындағы қиықжиекті алып тастау;

дәнекерлеу аймағындағы құбырға құрылғының көмегімен дөңгелек пішінді беріңіз;

дәнекерлеу аймағын майсыздандыр;

таңбалау жолақтарын құбырдың ұшынан фитингтің ұзындығы 0,5 қашықтықта құбырлардың бетіне жағыңыз;

тұрақтадыруда немесе тегістейтін тіректерде құбырлардың орнын бекіту;

құбырлардың ұштарын фитингке салыңыз және оны дәнекерлеу аппаратына қосыңыз;

оқу қарындашының көмегімен фитинг затбелгісіндегі штрих-кодта көрсетілген дәнекерлеу режимінің параметрлерін дәнекерлеу аппаратына енгізіңіз;

дәнекерлеу аппаратын қосу және дәнекерлеуді өткізу;

бақылау дәнекерлеу қосылысына көзбен шолу және өлшеу жүргізу.

Сапаны бақылауға қойылатын талаптар

Бақылау әдісі	Дәнекерлеу бойынша құжаттың атауы (шифры)	Бақылау көлемі (%, үлгілер саны)
1. Көзбен шолу және өлшеу	МҚЕ 4.03-103 "Полиэтилен құбырларын қолданумен газ құбырларын жобалау, салу және реконструкциялау"; ЕЖ 42-105 "Полиэтилен газ құбырларының дәнекерленген қосылыстарының сапасын бақылау"	100 %
2. Тегістеу сынақтары	МҚЕ 4.03-103 "Полиэтилен құбырларын қолданумен газ құбырларын жобалау, салу және реконструкциялау"; ЕЖ 42-105 "Полиэтилен газ құбырларының дәнекерленген қосылыстарының сапасын бақылау"	≥ 2 үлгілер

Әзірлеген Т.А.Ә. (бар болса)

(қолы, күні)

	Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 9-қосымша
	Нысан

Металл конструкцияларды дәнекерлеушілерді аттестаттау кезіндегі жұмыстарды есепке алу журналы (практикалық емтихан)

№, күні	Т.А.Ә. (бар болса)	Өтініш нөмірі, ат тестаттау түрі	Дәнекерлеу (балқыту) технологиясының атауы (шифры), дәнекерлеу тәсілі	Бақылау дәнекерлеу қосылысының сипаттамасы
				Негізгі материалдың маркасы	Дәнекерлеу материалдарының маркалары	Дәнекерленетін бөлшектердің түрі және үлгі өлшемі, мм	Тігіс түрі	Қосылу түрі	Қосылу түрі	Дәнекерлеу кезіндегі тігістің қалпы
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11

Кестенің жалғасы

Бақылау дәнекерленген қосылысының таңбасы	Тапсырма берілгені туралы белгі		Дәнекерлеуге қосылысты құрастыру сапасын бақылау туралы белгі	Дәнекерлеу технологиясын сақтау туралы белгі	Бақылау қосылысының дәнекерлеу ұзақтығы	Сапаны бақылау және бағалау әдістері	Комиссия қорытындысы
	Тапсырманы берген тұлғаның қолы, күні	Аттестатталатын дәнекерлеушінің қолы, күні
12	13	14	15	16	17	18	19

Ескертпелер:

4-бағанда бақылау дәнекерленген қосылысты дәнекерлеудің (балқыманың) технологиялық процесі картасының атауы мен нөмірі көрсетіледі.

7-11-бағандарды толтыру осы Қағидаларда белгіленген шартты белгілермен жүргізіледі.

12-бағанда аттестаттау комиссиясы белгілеген таңбаның нөмірі көрсетіледі. Таңбалау соққы немесе электрографиялық әдістермен орындалады.

13, 15, 16 және 17-бағаналарды аттестаттау комисиясының мүшесі толтырады.

16-бағанда дәнекерлеу, қыздыру, қорғайтын газды үрлеу процесінің үзілуі, дәнекерлеу кезінде металдың температурасын бақылау, жік тамырын тазарту және басқалары туралы мәліметтер көрсетіледі.

18-бағанада бақылау әдісін, акт нөмірін (хаттамасының, қорытындының) және бақылау нәтижелерін (қанағаттандырылады, қанағаттандырылмайды). Бағанды толтыру кезінде бұзбайтын бақылаудың қолданылатын әдістерінің қысқаша белгіленуіне жол беріледі – радиографиялық – РГБ, ультрадыбыстық – УДК, капиллярлық – КБ, магнитті – ұнтақты – МҰБ, көзбен шолу және өлшеу – КӨБ.

19-бағанада аттестаттаулық комиссия дәнекерлеушінің практикалық білімдерінің бағасын "қанағаттанарлық" немесе "қанағаттанарлықсыз" деген сөздермен көрсетеді. Қорытындыға аттестаттау комиссиясының мүшелері қол қойып, қойылған күнін көрсетеді.

Журналдың беттері нөмірленеді және тігіледі.

	Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 10-қосымша
	Нысан

Дәнекерлеушілерді аттестаттау кезіндегі жұмыстарды есепке алу журналы (практикалық емтихан, полимерлік материалдарды дәнекерлеу)

№, күні	Т.А.Ә. (бар болса)	Өтініш нөмірі, ат тестаттау түрі	Дәнекерлеу (балқыту) технологиясының атауы (шифры), дәнекерлеу тәсілі	Бақылау дәнекерлеу қосылысының сипаттамасы
				Негізгі материалдың маркасы	Дәнекерлеу материалдарының немесе бөлшектердің маркалары	Дәнекерленетін бөлшектердің түрі және үлгі өлшемі, мм	Дәнекерленген қосылым типі	Жабдықты автоматтандыру дәрежесі, басып шығару нөмірі
1	2	3	4	5	6	7	8	9

Кестенің жалғасы

Бақылау дәнекерленген қосылысының таңбасы	Тапсырма берілгені туралы белгі		Технологияны сақтау туралы белгі	КӨБ нәтижелері	Механикалық сынау нәтижелері	УДБ нәтижелері	Комиссия қорытындысы
	Тапсырманы берген тұлғаның қолы, күні	Аттестатталатын дәнекерлеушінің қолы, күні
10	11	12	13	14	15	16	17

Ескертелер:

4-бағанда "Бақылау дәнекерленген қосылыстарын дәнекерлеу процесінің технологиялық регламентінің" нөмірі көрсетіледі..

7-9-бағандарды толтыру осы Қағидаларда белгіленген шартты белгілермен жүргізіледі.

Дәнекерлеу қосылысының түрін (8-баған) осы Қағидаларға 4-қосымшаға (5-кесте) сәйкес әріптермен көрсетеді.

Дәнекерлеу жабдығын автоматтандыру дәрежесі (9-баған) осы Қағидалардың 38-тармағына сәйкес шартты белгімен көрсетіледі.

10-бағанда емтихан комиссиясы белгілеген таңбаның нөмірі көрсетіледі.

13-17-бағаналарды аттестаттау комисиясының мүшесі толтырады.

Емтихан комиссиясы 17-бағанда дәнекерлеушінің практикалық дағдыларының бағасын "қанағаттанарлық" немесе "қанағаттанарлықсыз" деген сөздермен көрсетеді. Қорытындыға емтихан комиссиясының мүшелері практикалық емтихан өткізілетін күні мен орнын көрсете отырып қол қояды.

Журналдың беттері нөмірленеді және тігіледі.

Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 11-қосымша

Полимерлік материалдардан жасалған түйіспелі бақылау дәнекерленген қосылыстарын көзбен шолу және өлшеу бақылауы

1. Түйіспелі бақылау дәнекерлеу қосылыстарын көзбен шолып бақылауды емтихан комиссиясының мүшесі 5-7 рет үлкейтіп ұлғайтатын лупаны пайдалана отырып, екі жағынан тігістің барлық ұзындығы бойынша жүргізеді. Өлшеу бақылауын дәнекерлеу қосылысының біркелкі орналасқан 5 жерден кем емес етіп орындайды. Өлшеу орныны таңдауды аттестаттаулау комиссиясының өкілі орындайды.

2. Түйістіре қыздырылған құралмен дәнекерлеумен орындалған дәнекерлеу қосылыстарының сыртқы түрі мынадай талаптарға сәйкес келеді:

дәнекерлеу тігістерінің білікшелері дәнекерлеу құбырларының айналасы бойынша бір қалыпты және симметриялы бөлінген;

білікше түсімен құбырдың түсі бірдей және жарықсыз, тесіксіз, бөгде қосылыстарсыз;

тігістің кез келген нүктесінде 0,3-0,7 шегінде тігістің симметриялығы (граттың сыртқы білікшелерінің енінің граттың жалпы еніне қатынасы);

дәнекерленетін дайындамалардың сыртқы жиектерінің жылжуы құбыр (бөлік)қабырғасының қалыңдығынан 10 % аспайды;

грат білікшелері арасындағы қуыс (грат білікшелерінің сыртқы беттерін балқыту сызығы) құбырлардың (бөлшектердің) сыртқы бетінен төмен болмайды;

дәнекерленген құбырлардың немесе құбырдың және жалғастырушы бөлшектің сыну бұрышы 5 градустан аспайды.

3. Тігістердің сыртқы граттың білікшелерінің өлшемдері дәнекерленген құбырлардың (бөлшектердің) қабырғасының қалыңдығына байланысты және келесі мәліметтерге сәйкес келеді:

Дәнекерлеу жігінің геометриялық өлшемдері

Сыртқы грат параметрлері		Құбырдың шартты белгілері
		SDR11 63х5,8	SDR11 75х6,8			SDR7,6 90х5,2			SDR11 90х8,2		SDR17,6 110x6,3			SDR11 110х10
Биіктігі, мм		1,5-3,0	2,0-3,5			1,5-3,0			2,5-4,5		2,0-3,5			2,5-4,5
Ені, мм		4,0-6,0	5,0-7,0			4,0-6,0			6,0-8,5		4,5-6,5			6,5-9,5
Сыртқы грат параметрлері	Құбырдың шартты белгілері
	SDR17,6 125х7,1			SDR11 125х11,4				SDR17,6 140х8,0		SDR11 140х12,7			SDR17,6 160х9,1			SDR11 160х14,6
Биіктігі, мм	2,0-4,0			3,0-5,0				2,5-4,5		3,0-5,0			2,5-4,5			3,0-5,0
Ені, мм	5,5-7,5			8,5-12,0				6,0-8,5		9,0-13,0			6,5-9,5			10-15
Сыртқы грат параметрлері	Құбырдың шартты белгілері
	SDR17,6 180х10,2				SDR11 180х16,4		SDR17,6 200х11,4			SDR11 200х18,2		SDR17,6 225х12,8			SDR11 225х20,5
Биіктігі, мм	2,5-4,5				3,5-5,5		3,0-5,0			4,0-6,0		3,0-5,0			4,5-6,5
Ені, мм	6,5-9,5				11-16		8,5-12			13-18		9,0-13,0			14-21

Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 12-қосымша

Салмалы қыздыру элементтерімен дәнекерлеумен орындалған полимерлік материалдардан жасалған бақылау дәнекерленген қосылыстарын көзбен шолу және өлшеу бақылауы

1. Бақылау дәнекерлеу қосылыстарын көзбен шолу және өлшеу бақылауын 5-7 есеге дейін үлкейту лупасын қолданумен емтихан комиссиясының мүшесі жүргізеді. Өлшеу орнын таңдауды емтихан комиссиясының өкілі орындайды.

2. Қабатталған қыздыру элементтері бөлшектері көмегімен орындалған бақылау дәнекерлеу қосылыстарының ішкі құрылысы, келесі талаптарға жауап береді:

қосу бөлшектерінен тыс құбырлардың механикалық өңдеу (тазарту) іздері болады;

бөлшектерді дәнекерлеу индикаторлары қозғалмалы жағдайда болады;

дәнекерленген құбырлардың немесе құбырдың және қосылыс бөлшегінің сыну бұрышы 5 градустан аспайды;

бөлшектің жоғарғы бетінде температуралық деформация немесе жанып кеткен полимерлі материал іздері байқалмайды;

бөлшектің периметрі бойынша дәнекерлеу барысында пайда болған балқыған полимерлі материалдардың іздеріне жол берілмейді.

Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 13-қосымша

Бақылау дәнекерленген қосылыстарын статикалық иілуге сынау

1. Металл материалдардың бақылау дәнекерленген қосылыстарын механикалық сынау МЕМСТ 6996 "Дәнекерленген қосылыстар. Механикалық қасиеттерін анықтау әдістері" (бұдан әрі – МЕМСТ 6996), полимерлі материалдар – МЕМСТ 11262 "Пластмассалар. Созылу сынағы әдістері" сәйкес өткізіледі.

2. Қалыңдығы 3 мм және одан астам табақтар мен құбырлардың түйіскен қосылыстарының статикалық иілуіне сынауға 4 үлгі жатады, оның ішінде 2 үлгі жіктің күшеюі жағынан, ал басқа 2 үлгі жіктің түбірі жағынан иілуге жатады. Табақшалар мен құбыр қабырғасының 12 мм және одан жоғары қалыңдығы кезінде үлгілерді "қырынан" (бүйірден иілу) сынау орындауға рұқсат беріледі. Бұл ретте сынауға кемінде 4 үлгі жатады.

3. Диаметрі 108 мм-ге дейінгі металл құбырлардың түйіскен қосылыстары үшін қабырғасының қалыңдығы 6 мм-ге дейін қоса алғанда, егер бұл ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттар талаптарына қайшы келмесе, тегістеуге сынақтар жүргізуге жол беріледі.

4. Механикалық сынауға арналған үлгілерді дайындау үшін дайындама кесіндісін механикалық жолмен кесу немесе абразивті құралдармен жүзеге асырады. Дайындаманы плазмалық немесе газдық кесу арқылы дайындап, кесу аумағында 2 мм кем емес тереңдікте механикалық өңдеу жүргізуге рұқсат беріледі. Ұзындығы 25 мм кем емес қолмен дәнекерлеу тәсілімен орындалған пластиналардың түйіскен және таврлық бақылау дәнекерленген қосылыстарының шеткі учаскелері алып тастауға жатады.

Қорғаушы газдар мен ұнтақты сымдар ортасында автоматтық және механикалық дәнекерлеу кезінде металл қалыңдығы 10 мм болғанда, флюс астында автоматты дәнекерлеуге, шеткі учаскелерінің ұзындығын электрошлакты дәнекерлеуде МЕСТ 6996 сәйкес қабылданады.

5. Үлгілерді дайындау кезінде сыртқы және ішкі жағынан жіктің күшеюін механикалық жолмен алып тастау керек. Үлгілерді дайындау алдында бақылау дәнекерлеу қосылыстарындағы қалған болат төсем алынып тасталады.

1-сурет. Табақтар мен құбырлардың бақылау түйіскен дәнекерленген қосылыстарынан алынған үлгілердің жік күшейту жағынан (а), жік түбірі жағынан (б) және бүйірден иілу – "қырынан" иілу (в) статикалық иілуге сынау схемалары

Ескертелер:

Ұсынылатын параметрлер: D – пуансон диаметрі, L – үлгінің ұзындығы, b = 1,5t, 10 мм кем емес; D = 2t немесе D = 2h; r = t, бірақ 25 мм көп емес; К = 2,5D; L = D + 2,5h + 80 мм.

Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 14-қосымша

Металл бұйымдардың бақылау дәнекерлеу қосылыстарын сыныққа сынау

1. Сыныққа сынау оның сынған орындарындағы жік бойында болуы мүмкін ішкі ақауларды анықтау мақсатында орындайды.

2. Сыныққа сынауға арналған үлгіні дайындау үшін дайындама кесіндісін механикалық жолмен кесу немесе абразивті құралдармен жүзеге асырады. Дайындамаларды кейіннен кесу аймағында кемінде 2 мм тереңдікке механикалық өңдеу жағдайында плазмалы және газдық кесу рұқсат етіледі. Ұзындығы 25 мм кем емес қолмен дәнекерлеу тәсілімен орындалған пластиналардың түйіскен және таврлық бақылау дәнекерленген қосылыстарының шеткі учаскелері алып тастауға жатады.

Бүйір беттері бойынша тереңдігі 5 мм кесіндісі бар сыныққа сынауға арналған үлгілерді дайындамаларын плазмалық және газдық кесуден кейін механикалық жолмен өңдемеуге рұқсат беріледі.

3. Жіктің күшеюін жоймауға да болады. Үлгіні дайындау алдында, төсемше арқылы жасалған қалған бақылау дәнекерлеу қосылыстаныдағы болат төсемше жойылады.

4. Сынауға табақша мен құбырлардың түйіскен немесе бұрыштық бақылау дәнекерлеу қосылыстарының барлық ұзындығы тартылады (дайындаманы кесу кезіндегі жойылған 25 мм учаскелердің шеткі учаскелерсіз).

5. Сынауға табақшалардың бақылау түйісу қосылыстарынан ені 50 мм үлгілерді кесіледі. Керек жағдайда жіктің күшеюін жоюға болады. Үлгілерде дәнекерленген жіктің екі жақ шетінен балқитын металлдың бұзылу шартын жақсарту үшін 5 мм тереңдік пен 2 мм ұзындыққа кесулер жүргізеді.

6. Үлгілерде иілу жүктемені салу орнына қарама-қарсы жағынан тереңдігі 1 мм кесу жүргізуге болады.

7. Төсемшесіз қосылған біржақты дәнекерлеу қосылуы кезінде, барлық үлгілердің жартысынан жік түбінен қысым түсірумен, ал қалған жартысын - күшеюі жағынан иіуге ұсынылады.

8. Табақшалардың бұрыштық бақылау дәнекерлеу қосылысын сыныққа сынау кезінде бақылау үлгісінің шеткі бөлшектерін жойған соң, толығымен сынайды немесе ені 40 мм кем емес бірнеше жеке бақылау үлгілеріне бөледі.

9. Құбырдың түйіскен түйіскен дәнекерлеу қосылысын сыныққа сынауда одан 50 мм үлгілерді кесіп алады. Бұл ретте сынауға арналған үлгілердің саны-кемінде 4. Егер бақылау қосылысы құбырының диаметрі үлгілердің ең аз санын кесуге мүмкіндік бермесе, сынауға 2 және одан да көп бақылау қосылыстары тартылады. Қажеттілігі болғанда жіктің күшеюін жоюға рұқсат беріледі. Үлгідегі дәнекерлеу жігінің 2 жағын да 5 мм тереңдікке дейін кесу жүргізіледі.

Төсемсіз тігісті бір жақты дәнекерлеу кезінде үлгілердің жартысын иілу керек, жүктемені тігістің түбірінен, ал екінші жартысын тігісті күшейту жағынан қолдану керек.

1-сурет. Табақтардың түйіскен бақылау дәнекерленген қосылыстарынан алынған үлгілерді кесу (а) схемалары, түрлері (б, в) және жік түбірі жағынан (г) және жікті күшейту жағынан (д) сынау схемалары

2-сурет. Табақтардың таврлық бақылау дәнекерленген қосылыстарынан үлгілерді кесу (а) және сынау (б) схемасы

3-сурет. Құбырлардың бақылау дәнекерлеу қосылысынан үлгілердің жіктің түбірі жағынан және жігін күшейту жағынан сынауға арналған сынау түрлері және схемалары, кесу схемалары

Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 15-қосымша

Полимерлік материалдардан жасалған бақылау дәнекерлеу түйісу қосылыстарын механикалық сынау

1. Соңғы дәнекерлеудің түйіскен қосылыстарына сынауды 2 түрлі үлгі-қалақшаларда МЕМСТ 11262 "Пластмассалар. Созылу сынағы әдістері" бойынша жүргізеді.

2. Үлгілерді 160 мм кіші емес дәнекерлеу қосылысының кесінділерінен механикалық өңдеумен дайындайды. 10 мм дейін қалыңдығы бар құбырларға үлгілерді штамп-елеуіш арқылы кесіп алуға болады.

3. Әрбір бақылау дәнекерлеу қосылыстарынан тігістің периметрі бойынша кемінде бес үлгі біркелкі кесіледі (шабылады).

Дайындау кезінде үлгінің осі құбырдың осіне параллельді болуы керек. Үлгі қалыңдығы құбыр қабырғасы қалыңдығына тең. Дәнекерлеу жігі үлгінің ортасына 1 мм дәлдікпен орналасады. Үлгілерде қуыстары, жарықтары және басқа да ақаулары жоқ.

4. Сынақ номиналды қабырғасының қалыңдығы 6 мм-ден кем құбырлардың үлгілері үшін 100 (±10) мм/мин және номиналды қабырғасының қалыңдығы 6 мм және одан жоғары құбырлардың үлгілері үшін 25 (±2,0) мм/мин тең сынақ машинасының қысқыштарының сырғу жылдамдығы кезінде жүргізіледі.

5. Созылу сынағы қуаты үлгілерді бұзуға мүмкіндік беретін (күші 5000-нан 10000 Н-ға дейін) және реттелетін жылдамдығы бар өлшенетін мәннен 1 %-дан аспайтын қателікпен жүктемені өлшеу дәлдігін қамтамасыз ететін кез келген жырту машинасында жүргізілед.

6. Сынақ кезінде үлгінің бұзылу сипаты (типі), сондай-ақ созылу кезіндегі аққыштық шегі және үзілу кезіндегі салыстырмалы ұзаруы анықталады.

7. Түйістіріп орындалған дәнекерлеу қосылысының сапалық критериі болып үлгілердің қирату сипаттамасы табылады.

Қиратудың үш түрі ажыратылады:

І түрі – сыналатын үлгінің кез-келген жартысында болатын созылу кезінде оның көлденең қимасы ауданының типті тарылуы "мойын" қалыптасқан соң байқалады. Қирау салыстырмалы ұзындық 50 % жеткенде орын алып, жоғары иілімділікті сипаттайды. Қираудың сызығы басты материал арқылы өтіп, дәнекерлеу жазықтықтарын қимайды.

ІІ түрі – "мойын" қалыптаса бастаған сәтте аққыштық шегіне жеткен кезде байқалады. Қирау салыстырмалы ұзарудың аздаған мөлшерінде басталады, әдеттегідей 20 кем және 50 % артық емес және төмен иілімділікті сипаттайды. Кесу сызығы дәнекерлеу жазықтығын қияды, бірақ созылмалы сипатқа ие.

ІІІ түрі – ол аққыштық шегіне жеткенше және "мойын" қалыптасқанша болады. Қирау үлгі әдеттегідей 20 % артық емес ұзару кезінде пайда болады және нәзікті қирау сипатын береді. Қирау сызығы тура дәнекерлеу жазығымен өтеді.

8. Егер осьтік созылуға сынау кезінде үлгілердің кемінде 80 %-ы I типті бұзылудың иілімді сипатындайы болса, сынақ нәтижелері оң деп есептеледі. Үлгілердің қалған 20 %-ы II типті бұзылу сипатында болады. Қираудың ІІІ түріне жол берілмейді.

1-сурет. Осьтік созылуға сынау үшін бақылау дәнекерленген қосылыстардан үлгілерді кесу схемасы

Ескертпелер:

1 – дәнекерленген косылысымен келтеқұбыр; 2 – үлгілердің орналасуы.

Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 16-қосымша

Салмалы қыздыру элементтерімен дәнекерлеумен орындалған бақылау дәнекерлеу қосылыстарын механикалық сынау

1. Қабатталған қыздырғышты жалғастырғышты пайдаланумен орындалған бақылау дәнекерлеу қосылыстары майысуға сыналады. Қосылыс бүйір жағынан сынауды үлгі-сегменттерде соңғы шеттерін жалғасытырылатын құбыр қабырғасының екі қабырғасына тең қысу арқылы үлгі-сегменттерде өткізеді. (1 - сурет).

Сынау схемасы осы қосымшаның 2 - суретте көрсетілген.

Үлгінің шығыңқы бөлігінің ұзындығы және әрбір бақылау қосылысынан дайындалатын үлгілердің саны осы қосымшаның 1-кестесіне сәйкес келеді.

2. Сынақ үшін тақталарды 100 (±10) мм/мин жылдамдықпен жылжуды қамтамасыз ететін механизмделген пресс қолданылады; тақталардың 20 (±2) мм/мин жылжу жылдамдығымен престі қолдануға рұқсат беріледі.

Жиектерін дөңгелетпей қысу плиталарын пайдаланумен сынақ жүргізуге жол беріледі. Бұл жағдайда сынақтың басында қосылыс бөлшектің ұшынан ерінің ұшына дейінгі арақашықтық (20±3) мм.

3. Жүктемені алып тастағаннан кейін үлгіні пресстен алады және құбырдың муфтадан немесе қосалқы бөліктен үзілуінің болуын анықтай отырып, көзбен шолып қарайды.

4. Дәнекерлеу жігінің тегістеуге тұрақтылығы Сс (%) үзіктік пайызымен дәнекерлеу жігінің үзіктікке сыналмаған ұзындығының дәнекерлемелі жіктің бір құбырлы шегіндегі толық ұзындығына қатынасымен сипатталады.

Cc = y/e × 100 %

мұнда, у – жіктің үзіктікке сыналмаған ұзындығы, е – салмалы қыздыру элементі шеткі спираль орамы арасындағы қашықтықпен табылатын, жіктің бір құбырдың шегіндегі ұзындығы.

5. Егер барлық сыналған үлгілерде үзік байқалмаған болса немесе Сс 40 %-дан төмен болмаса сынақ нәтижелері оң деп саналады.

6. Құбырдың дәнекерлеу қосылысы мен салмалы қыздырғыштармен ершікті бұрғыштарды үзіктікке сынайды.

Сынақ машинасы осы қосымшаның 3-суретте келтірілген екі сынақ схемасының бірі бойынша жүктеме қосымшасын қамтамасыз ететін жабдықтармен жабдықталған. Бақылау дәнекерлеу қосылысының полиэтилен құбырының ұзындығы ершіктің ұзындығына тең деп есептеледі.

Сыналатын үлгінің полиэтиленді келте құбырдың ішіне күш берілуі үшін сыртқы диаметрі D стандартты өлшемдер қатынасы SDR және құбырдың сыртқы диаметрі d байланысты 2-кестесі бойынша анықталатын металл өзекшені енгізеді.

Дәнекерленген торап толығымен сыналады және құбырдан ершікті бұруды толық бөлгенге дейін жүктеледі.

7. Сапасы ершікті бұруды құбырмен дәнекерлеу орнында сынықтың түрі бойынша бағаланады. Сынық дәнекерлеудің түйіқталған периметрі бойынша бұзылудың тұтқыр сипаты болады. Дәнекерлеу жігінің нәзік бұзылуына жол берілмейді.

1-сурет. Үлгі-сегменттердің жалпы көрінісі

2-сурет. Тегістеуге арналған сынаудың схемасы

1-кесте

Дәнекерлеу қосылыстарын сынау үшін үлгілер өлшемдері

Құбыр диаметрі, d, мм	Үлгінің бос бөлігінің ұзындығы, L, мм кем емес	Бір келте құбырлы үлгілердің саны, дана	Сегменттің бұрышы, град.
20-75	5d	2	180
90-125	2d	4	90
140-225	1d	8	45

3-сурет. Ершікті бұруды үзіктікке сынау схемасы

Созылу кезіндегі үзіліс Қысу кезіндегі үзіліс

2-кесте

Ершікті бұруды үзуге сынау кезіндегі өзекшенің диаметрі

SDR	d, мм	D, мм	SDR	d, мм	D, мм
11	63	49,5-0,1	17,6	75	64,7-0,2
	75	59,3-0,2		90	77,7-0,2
	90	70,7-0,2		110	95,5-0,2
	110	87,5-0,2		125	108,7-0,2
	125	99,3-0,2		140	121,9-0,2
	140	111,5-0,2		160	139,0-0,2
	160	127,0-0,2		180	156,4-0,2
	180	143,0-0,2		200	174,0-0,2
	200	159,0-0,2		225	196,0-0,2
	225	179,0-0,2

	Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 17-қосымша
	Нысан

__________________________________ (аттестаттайтын ұйымының атауы)

БЕКІТЕМІН аттестаттайтын ұйымның басшысы (қолы) (Т.А.Ә.(бар болса) "___" ______________ 20__ ж. М.О. (бар болса)

Дәнекерлеушіні аттестаттаутау хаттамасы ____________ № ____

Емтихан комиссиясының құрамы
Төраға	_______________________________________
Комиссия мүшелері
	1. _____________________________________
	2. _____________________________________
	3. _____________________________________
	(тегі, аты,әкесінің аты, деңгейі)
Практикалық емтихан өткізу орны	_______________________________________
Аттестаттау емтиханын өткізу орны	_______________________________________

1. Аттестатталатын дәнекерлеуші туралы жалпы мәлімет
1. Тегі, аты, әкесінің аты
2. Туған жылы
3. Жұмыс орны
4. Дәнекерлеу бойынша еңбек өтілі
5. Біліктілік разряды
6. Арнайы дайындық	(қашан, қайда және құжат нөмірі)

2. Бақылау дәнекерлеу қосылысының (БДҚ) дәнекерлеуі (балқытуы) туралы мәліметтер
1. Дәнекерлеу (балқыту) түрі (тәсілі)
2. БДҚ таңбасы
3. Дәнекерлеу материалының тобы және маркасы
4. Дәнекерлеу бөлшектерінің түрі
5. Жік типі
6. Қалыңдығы, мм
7. Диаметр, мм
8. Қосылыстың түрі мен типі
9. Дәнекерлеу кезіндегі орналасуы (қалпы)
10. Электродтар маркасы және жабындының түрі
11. Қосымша материалдың маркасы
12. Қорғаныс газының, флюстың және өзгелердің маркалары.
13. БДҚ жөніндегі қосымша мәліметтер

3. Бақылау дәнекерлеу қосылысы мен балқытудың сапасын тексеру
1. Бақылау жөніндегі құжат
2. Бақылау дәнекерлеу қосылысының (балқытудың) сапасын тексеру нәтижелері
БАқылау түрі	Нәтиже және қорытынды нөмірі
БДҚ таңбасы
Көзбен шолып-өлшеу
Радиографиктік
Ультрадыбысты
Капилярлы
Магнитті ұнтақты
Макрошлифтердің талдауы
Статистикалық иілуге сынау (тегістеуге)
Сыныққа сынау
Созылуға сынау

4. Теориялық білімі мен практикалық шеберлігін бағалау
1. Білімін жалпы емтиханда бағалау
2. Білімін арнайы емтиханда бағалау
3. Практикалық шеберлігін бағалау

Емтихан комиссияның қорытындысы

Берілген деңгей:	І деңгей – аттестатталған дәнекерлеуші
Жіберіледі:	(дәнекерлеу (балқыту) түрі, қауіпті өндірістік объектілерінің түрі)

Аттестаттаудың таралу аумағы

Дәнекерлеу параметрлері	Дәнекерлеудің шартты белгілері	Аттестаттаулаудың таралу саласы
Дәнекерлеу түрі мен тәсілі
Дәнекерлеу жабдықтың механизациялау дәрежесі
Бөлшек түрлері
Жік түрлері
Дәнекерленетін материалдар тобы
Қосымды материал (электрод жабындысы)
Бөлшек қалыңдығы, мм
Сыртқы диаметрі, мм
Дәнекерлеу кезіндегі орналасуы (қалпы)
Қосылыстың түрі

Ескертпелер:

Аттестаттаудың таралу саласы туралы ақпарат шартты белгілермен көрсетіледі.

Дәнекерлеу жабдығын механикаландыру дәрежесі полимерлік материалдардан газбен жабдықтау жүйелерінің құбыржолдардың құбырларын дәнекерлеуге аттестаттау кезінде ғана ескеріледі.

Төраға	(қолы)	Т.А.Ә. (бар болса)
Комиссия мүшелері		________________________________
1.		________________________________
2.		________________________________
3.		________________________________

Куәлік № _________________ берілді _______________________

(күні, қолы)

Ескертпелер:

Газ жабдығына арналған полимерлі материалдардан құбырларды дәнекерлеуге аттестаттау кезінде "Дәнекерлеу бойынша жұмыс өтілі" бағанында газ тарату жүйелерінің құбыржолдарын дәнекерлеу бойынша жұмыс өтілі көрсетіледі, оның ішінде болат.

2 және 3-тармақтарда аттестаттау кезінде дәнекерлеуші орындаған әр бақылау дәнекерлеу қосылысы туралы мәліметтер енгізіледі.

2-тармақтың 13-тармақшасында аттестаттауның таралу саласын дұрыс анықтау үшін қажетті бақылау дәнекерлеу қосылыстары туралы қосымша мәліметтер беріледі. Мысалы, аралас дәнекерлеу кезінде аргон доғалы дәнекерлеумен орындаған қабықтың қалыңдығы, полимерлі материалдардан бақылау дәнекерлеу қосылысын дәнекерлеу үшін қолданылатын жабдықтың механикаландыру дәрежесі туралы мәліметтер, бақылау дәнекерлеу қосылыстардың, егер олар осы Қағидағағылардан ауытқыған болса, үлгілердің конфигурациялары туралы мәліметтер көрсетіледі.

3-тармақта аттестаттау кезінде ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттар мен өтініш талаптарына сәйкес қолданылатын сапаны бақылау әдістерінің аттары көрсетіледі.

Бақылау нәтижелерін акт нөмірі мен күнін, қорытындысын және тағы сол сияқтыларды көрсетіп, сонымен бірге қорытындыға "қанағаттанарлық" немесе "қанағаттанарлық емес" деген сөздермен көрсетеді.

Дәнекерлеушінің білімі мен практикалық тәжірибесінің бағасын "қанағаттанарлық" немесе "қанағаттанарлық емес" деген сөздермен көрсетеді.

"Таралу саласы" кестесіне тек нақты жағдайда аттестаттауның таралу саласын анықтайтын параметрлерді енгізеді.

Егер практикалық емтиханда бірнеше түрлі бақылау дәнекерлеу қосылыстары орындалып, таралу аумағы жабылмаса, онда "Таралу саласының" бөлімінде орындалған бақылау дәнекерлеу қосылыстардың параметрлерінің шегін жекелеп көрсету қажет.

Хаттама 2 данада ресімделеді. Бір данасы дәнекерлеушіні аттестаттауға жіберген ұйымға беріледі, екінші данасы аттестаттау ұйымында болады.

Куәлікті беруді аттестаттау ұйымының маманы тіркейді

	Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 18-қосымша
	Нысан

Дәнекерлеушінің аттестаттау куәлігі

I деңгейлі (аттестацияланған дәнекерлеуші) аттестациялық куәлік Аттестационное удостоверение I уровня (аттестованный сварщик) Certificate level I (certified welder)		стр. 2
		Берілді Выдано Given	(аттестаттаушы ұйымның атауы/наименование аттестующей организации/name of certificate center)
		№	(куәліктің нөмірі/номер удостоверения/number of certificate)
		Тегі Фамилия Surname	_____________________	Фотосүрет жапсырылатын орын 3х4 Место для фотографии 3х4 Foto 3x4
		Аты Имя First name	_____________________
		Әкесінің аты Отчество Middle name	_____________________
		Туған жылы Год рождения Date of birth	_____________________
		М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)

Нысан

Металл материалдардан конструкцияларды дәнекерлеушінің аттестаттау куәлігі

стр. 3		стр. 4
№ _____ (куәліктің нөмірі/номер удостоверения)		№ _____ (куәліктің нөмірі/номер удостоверения)
Жіберілді/Допущен к: __________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ (дәнекерлеудің (балқыманың) түрі (тәсілі), қауіпті техникалық құрылғылардың түрлері/вид (способ) сварки (наплавки), виды опасных технических устройств) __________ № ___ хаттама Протокол № ___ от __________ Куәлік __________ дейін жарамды Удостоверение действительно до __________ Аттестаттайтын ұйымның басшысы Руководитель аттестующей организации ____________________________________________ (Т.А.Ә. (бар болса), қолы, күні/Ф.И.О. (при наличии), подпись, дата) М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)		Аттестаттауды тарату саласы/Область распространения аттестации
		Дәнекерлеу параметрлері Параметры сварки	Аттестаттауды тарату саласы/Область распространения аттестации
		Дәнекерлеу (Балқыту) түрі (тәсілі)/Вид (способ) сварки (наплавки)
		Бөлшектердің түрі/Вид деталей
		Тігістердің түрлері/Типы швов
		Дәнекерленетін материал тобы/Группа свариваемого материала
		Толтырғыш материал немесе электродты жабу/Присадочный материал или покрытие электрода
		Бөлшектердің қалыңдығы, мм/Толщина деталей, мм
		Сыртқы диаметрі, мм/Наружный диаметр, мм
		Дәнекерлеу позициялары/ Положения при сварке
		Қосылым түрі/Вид соединения

Нысан

Полимерлі материалдардан конструкцияларды дәнекерлеушінің аттестаттаулық куәлігі

стр. 3		стр. 4
№ _____ (куәліктің нөмірі/номер удостоверения)		№ _____ (куәліктің нөмірі/номер удостоверения)
Жіберілді/Допущен к: __________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ (дәнекерлеудің (балқыманың) түрі (тәсілі), қауіпті техникалық құрылғылардың түрлері/вид (способ) сварки (наплавки), виды опасных технических устройств) __________ № ___ хаттама Протокол № ___ от __________ Куәлік __________ дейін жарамды Удостоверение действительно до __________ Аттестаттайтын ұйымның басшысы Руководитель аттестующей организации _______________________________________ (Т.А.Ә. (бар болса), қолы, күні/Ф.И.О. (при наличии), подпись, дата) М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)		Аттестаттауды тарату саласы/Область распространения аттестации
		Дәнекерлеу параметрлері Параметры сварки	Аттестаттауды тарату саласы/Область распространения аттестации
		Дәнекерлеу (Балқыту) түрі (тәсілі)/Вид (способ) сварки (наплавки)
		Степень автоматизации сварочного оборудования
		Бөлшектердің түрі/Вид деталей
		Қосылым түрі/Тип соединения
		Дәнекерленетін материал тобы/Группа свариваемого материала
		Бөлшектердің қалыңдығы, мм/Толщина деталей, мм
		Сыртқы диаметрі, мм/Наружный диаметр, мм
		Дәнекерлеу позициялары/ Положения при сварке
		SDR

Ескертпелер:

"Дәнекерлеу түрі (әдісі)", "Бөлшек түрлері", "Қосылыс типі" тармақтарын осы Қағидаларға 4- қосымшаға (5-кесте), "Дәнекерлеу жабдықтарын автоматтандыру дәрежесі" және "Дәнекерлеу материалдарының топтары" тармақтары осы Қағидалардың 38-тармағына және осы Қағидаларға 4 – қосымшаға (1-кесте) сәйкес толтырылады.

стр. 5					стр. 6
№ _____ (куәліктің нөмірі/номер удостоверения)					№ _____ (куәліктің нөмірі/номер удостоверения)
Күні/ Дата	Дәнекерлеушінің жұмысы туралы ақпарат (әр 6 айда толтырыңыз)/ Сведения о работе сварщика (заполнять каждые 6 месяцев)	Т.А.Ә. (бар болса), лауазымы/ Ф.И.О. (при наличии), должность	Қолы, мөр/ Подпись, печать		Куәліктің қолданылу мерзімі/ Срок действия удостоверения
					__________ дейін ұзартылды/продлен до __________
					№ ________ аттестаттау комиссиясының шешімі негізінде/На основании решения аттестационной комиссии № ________
					_________ № ___ хаттама/Протокол № ___ от _________
					М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)
					Аттестаттайтын ұйымның басшысы Руководитель аттестующей организации ____________________________________________ (Т.А.Ә. (бар болса), қолы, күні/Ф.И.О. (при наличии), подпись, дата)
					Куәліктің қолданылу мерзімі/ Срок действия удостоверения
					__________ дейін ұзартылды/продлен до __________
					№ ________ аттестаттау комиссиясының шешімі негізінде/На основании решения аттестационной комиссии № ________
					_________ № ___ хаттама/Протокол № ___ от _________
					М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)
					Аттестаттайтын ұйымның басшысы Руководитель аттестующей организации ____________________________________________ (Т.А.Ә. (бар болса), қолы, күні/Ф.И.О. (при наличии), подпись, дата)

	Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 19-қосымша
	Нысан

Дәнекерлеушінің аттестаттау куәлігіне қосымша бет

I деңгейлі (аттестацияланған дәнекерлеуші) аттестациялық куәлікке ЖАПСЫРМА ВКЛАДЫШ к аттестационному удостоверению I уровня (аттестованный сварщик)		№ _____ (куәлікке жапсырманың нөмірі/номер вкладыша к удостоверению)
		Жіберілді/Допущен к: _________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ (дәнекерлеудің (балқыманың) түрі (тәсілі), қауіпті техникалық құрылғылардың түрлері/вид (способ) сварки (наплавки), виды опасных технических устройств)
(Т.А.Ә. (бар болса)/Ф.И.О. (при наличии) № _____ № __ аттестациялық куәлікке/к удостоверению № ___ (куәліксіз жарамсыз/без удостоверения недействительно)		_________ № ___ хаттама/Протокол № ___ от _________ жапсырма куәліктің жарамдылық мерзімі аяқталғанға дейін жарамды/вкладыш действителен до окончания срока действия удостоверения
		Аттестаттайтын ұйымның басшысы Руководитель аттестующей организации ____________________________________________ (Т.А.Ә. (бар болса), қолы, күні/Ф.И.О. (при наличии), подпись, дата) М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)

	№ _____ (куәлікке жапсырманың нөмірі/номер вкладыша к удостоверению)
	Дәнекерлеудің (балқыманың) түрі (тәсілі), қауіпті техникалық құрылғылардың түрлері/Вид (способ) сварки (наплавки), виды опасных технических устройств (EN 287 сәйкес белгілер жақшада берілген/в скобках приведены обозначения в соответствии с EN 287)
	Дәнекерлеу параметрлері Параметры сварки	Аттестаттауды тарату саласы/Область распространения аттестации
	Дәнекерлеу (Балқыту) түрі (тәсілі)/Вид (способ) сварки (наплавки)
	Бөлшектердің түрі/Вид деталей
	Тігістердің түрлері/Типы швов
	Дәнекерленетін материал тобы/Группа свариваемого материала
	Толтырғыш материал немесе электродты жабу/Присадочный материал или покрытие электрода
	Бөлшектердің қалыңдығы, мм/Толщина деталей, мм
	Сыртқы диаметрі, мм/Наружный диаметр, мм
	Дәнекерлеу позициялары/ Положения при сварке
	Қосылым түрі/Вид соединения

	Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 20-қосымша
	Нысан

Дәнекерлеу өндірісі маманына аттестаттау жүргізуге өтінім _________________________________________________ (пошталық мекенжайы, телефоны, факсы көрсетілген ұйым атауы) Аттестаттауға өтінім № ___ от ________________

Маман туралы жалпы мәлімет:
1.	Тегі, аты, әкесінің аты
2.	Туған жылы
3.	Білімі мен мамандығы
4.	Оқу орны (қашан және не бітірді, диплом №)
5.	Жұмыс орны
6.	Лауазымы
7.	Дәнекерлеу өндірісіндегі еңбек өтілі
8.	Дәнекерлеу өндірісі бойынша қайта даярлау (қай оқу орнында, қашан және құжат нөмірі)
9.	Кәсіби даярлық деңгейі болуы
10.	Арнайы дайындық (қашан, қайда және құжат нөмірі)
Аттестаттау талаптары:
1.	Аттестаттау түрі
2.	Өндірістік іскерлік бағыты
3.	Маман аттестатталатын кәсіби даярлық деңгейі
4.	Қауіпті техникалық құрылғылар тобының атауы

Ұйымының басшысы (қолы) Т.А.Ә. (бар болса)

М.О. (бар болса)

Ескертпелер:

Өтінім 2 данада рәсімделеді. Бір данасы аттестаттау ұйымында сақталады, ал екіншісі маманды аттестаттауға жіберген ұйымда сақталады.

Өтінім нөмірін аттестаттау ұйымы көрсетеді.

Аттестаттау кезінде газ жабдығына арналған полимерлік материалдардан жасалған құбырларды дәнекерлеу жұмыстарын басқаруға газ тарату жүйелерінің құбыржолдарды, оның ішінде болат құбырларды дәнекерлеу бойынша жұмыс өтілі көрсетіледі.

Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 21-қосымша

Дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау кезінде емтихан бағдарламаларына қойылатын жалпы талаптар

1. Емтихан бағдарламалары жалпы және арнайы емтихандарға жеке жасалады және маманның кәсіби даярлық деңгейіне байланысты дифференциалданады.

2. Барлық емтихандық бағдарламалар бір құрылымды болады және мына бөлімдерден тұрады:

дәнекерлеу тәсілдері және жабдық;

материалдар және олардың дәнекерлеу кезіндегі жайы;

дәнекерлеу құрамдары және дәнекерлеу қосылыстардың негізгі түрлері, есептеу элементтері;

дәнекерлеу жұмыстар өндірісінің ұйымдастыруы және сапа жолын қамтамасыз ету, технология, материалдар, жабдықтар және дәнекерлеу өндірісінің қызметкерлерінің сертификациясы;

дәнекерлеу жұмыстарын жүргізгенде қауіпсіздік бойынша талаптар.

3. Жалпы емтихан бағдарламасына көбіне маман іс жүзінде көп қолданатын дәнекерлеу түрлерінің (тәсілдерінің) теориялық негіздеріне қатысты сұрақтар кіреді.

4. Арнайы емтиханның бағдарламасы қауіпті өндірістік объектілердің нақты топтарына байланысты жеке жасалады. Бағдарламалар ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттар талаптарын және дәнекерлеу жұмыстарын жүргізудің практикалық тәжірибесін ескереді.

5. Арнайы емтихан бағдарламасында маман басқаратын жұмыстардың (дәнекерлеуге дайындық, жинау, қыздыру, көзбен шолу және өлшеу бақылаулары және басқалар) барлық түрі қамтылады.

6. Егер дайындау кезінде дәнекерлеу жұмыстары, қауіпті өндірістік объектілерді монтаждау немесе жөндеуде әртүрлі ұлттық және (немесе) мемлекетаралық стандарттармен регламенттеледі, ал арнайы емтихан бағдарламасы бұл объектілерді дайындауға, жинақтауға және жөндеуге қатысты жеке жасалады.

	Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 22-қосымша
	Нысан

__________________________________ (аттестаттайтын ұйымының атауы)

БЕКІТЕМІН аттестаттайтын ұйымның басшысы (қолы) Т.А.Ә. (бар болса) "___" _______________ 20__ ж. М.О. (бар болса)

Дәнекерлеу өндірісі маманын аттестаттау хаттамасы

№ ____ от ____________

Емтихан комиссиясының құрамы
Төраға	_______________________________________
Комиссия мүшелері
	1. _____________________________________
	2. _____________________________________
	3. _____________________________________
	(тегі, аты, әкесінің аты, деңгейі)
Аттестаттау өткізу орны	_______________________________________
Аттестаттау түрі	_______________________________________

1. . Аттестаттау маманы туралы жалпы мәлімет
1. Тегі, аты, әкесінің аты
2. Туған жылы
3. Білім және мамандығы
4. Жұмыс орыны
5. Лауазымы
6. Дәнекерлеу өндірісі бойынша еңбек өтілі
7. Дәнекерлеу өндірісі бойынша қайта даярлау	(қай оқу мекемеде, қашан және құжат нөмірі)
8. Кәсіби даярлау деңгейінің болуы
9. Арнайы дайындық	(қашан, қайда және құжат нөмірі)
10. Өндіріс қызметінің бағыты

2. Аттестаттау туралы деректер
1. Жалпы емтиханда теориялық білімінің бағасы
2. Арнайы емтиханда білімінің бағасы

3. Аттестаттау комиссияның қорытындысы
1. Берілген деңгей
2. Жіберіледі	(өндіріс қызметінің бағыты және қауіпті өндірістік объектілер тобының атауы)

Төраға	(қолы)	Т.А.Ә. (бар болса)
Комиссия мүшелері		________________________________
1.		________________________________
2.		________________________________
3.		________________________________

Куәлік № _______ берілді _____________________________

(күні, қолы)

Ескерту:

Хаттама 2 данада жасалады. Бірінші данасы маманды аттестаттауға жіберген ұйымға, ал екіншісін аттестатталатын ұйымға жібереді.

	Дәнекерлеушілерді және дәнекерлеу өндірісінің мамандарын аттестаттау қағидаларына 23-қосымша
	Нысан

Дәнекерлеу өндірісі маманының аттестаттау куәлігі

Дәнекерлеу өндірісі бойынша маманның аттестаттау туралы куәлігі ____ деңгей (__________ аттестаталған) Аттестационное удостоверение специалиста сварочного производства уровень ____ (аттестованный __________) Specialist In Welding Production Certificate level ____ (certified __________)		стр. 2
		Берілді Выдано Given	(аттестаттаушы ұйымның атауы/наименование аттестующей организации/name of certificate center)
		№	(куәліктің нөмірі/номер удостоверения/number of certificate)
		Тегі Фамилия Surname	_____________________	Фотосүрет жапсырылатын орын 3х4 Место для фотографии 3х4 Foto 3x4
		Аты Имя First name	_____________________
		Әкесінің аты Отчество Middle name	_____________________
		Туған жылы Год рождения Date of birth	_____________________
		М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)

стр. 3		стр. 4
№ _____ (куәліктің нөмірі/номер удостоверения)		№ _____ (куәліктің нөмірі/номер удостоверения)
Жіберілді/Допущен к: __________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ (өндірістік қызмет түрлері және қауіпті техникалық құрылғылар топтары/виды производственной деятельности и группы опасных технических устройств) __________ № ___ хаттама Протокол № ___ от __________ Куәлік __________ дейін жарамды Удостоверение действительно до __________ Аттестаттайтын ұйымның басшысы Руководитель аттестующей организации ____________________________________________ (Т.А.Ә. (бар болса), қолы, күні/Ф.И.О. (при наличии), подпись, дата) М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)		Куәліктің қолданылу мерзімі/ Срок действия удостоверения
		__________ дейін ұзартылды/продлен до __________
		№ ________ аттестаттау комиссиясының шешімі негізінде/На основании решения аттестационной комиссии № ________
		_________ № ___ хаттама/Протокол № ___ от _________
		М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)
		№ _____ (куәліктің нөмірі/номер удостоверения)
		Куәліктің қолданылу мерзімі/ Срок действия удостоверения
		__________ дейін ұзартылды/продлен до __________
		№ ________ аттестаттау комиссиясының шешімі негізінде/На основании решения аттестационной комиссии № ________
		_________ № ___ хаттама/Протокол № ___ от _________
		М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)

Нысан

Маманның аттестаттау куәлігіне қосымша бет

Дәнекерлеу өндірісі бойынша маманның аттестаттау туралы куәлікке ЖАПСЫРМА ____ деңгей (__________ аттестаталған) ВКЛАДЫШ к аттестационному удостоверению специалиста сварочного производства уровень ____ (аттестованный __________)		№ _____ (куәлікке жапсырманың нөмірі/номер вкладыша к удостоверению)
		Жіберілді/Допущен к: _________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ (өндірістік қызмет түрлері және қауіпті техникалық құрылғылар топтары/виды производственной деятельности и группы опасных технических устройств)
		_________ № ___ хаттама/Протокол № ___ от _________ жапсырма куәліктің жарамдылық мерзімі аяқталғанға дейін жарамды/вкладыш действителен до окончания срока действия удостоверения
(Т.А.Ә. (бар болса)/Ф.И.О. (при наличии) № _____ № __ аттестациялық куәлікке/к удостоверению № ___ (куәліксіз жарамсыз/без удостоверения недействительно)
		Аттестаттайтын ұйымның басшысы Руководитель аттестующей организации ____________________________________________ (Т.А.Ә. (бар болса), қолы, күні/Ф.И.О. (при наличии), подпись, дата) М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)

Об утверждении правил аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства

Приказ и.о. Министра по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан от 23 сентября 2021 года № 468. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 28 сентября 2021 года № 24533.

Примечание ИЗПИ!
Порядок введения в действие настоящего приказа см. п. 4.

В соответствии с подпунктом 103) пункта 16 Положения о Министерстве по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 октября 2020 года № 701, ПРИКАЗЫВАЮ:

Сноска. Преамбула - в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14.07.2023 № 382 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Утвердить прилагаемые правила аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства.

2. Комитету промышленной безопасности Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;4.

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Юридический департамент Министерства по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Исполняющий обязанности Министра по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан

И. Кульшимбаев

"СОГЛАСОВАН"
Министерство
национальной экономики
Республики Казахстан

Утверждены приказом Первого вице-министра по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан от 23 сентября 2021 года № 468

Правила аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства (далее – Правила) разработаны в соответствии с подпунктом 103) пункта 16 Положения о Министерстве по чрезвычайным ситуациям Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 октября 2020 года №701 и определяют порядок аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства.

Сноска. Пункт 1 - в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14.07.2023 № 382 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

2. В настоящих Правилах применяются следующие термины и определения:

1) специальная подготовка – процесс получения теоретических знаний и практических навыков, учитывающий особенности выполнения сварных соединений конкретного оборудования, металлических конструкций и трубопроводов;

2) специальный экзамен – экзамен на знание особенностей технологий сварочного производства конкретных объектов, сварку которых выполняет (обеспечивает) сварщик или специалист сварочного производства;

3) аттестационная комиссия – группа экзаменаторов, назначенная приказом аттестационной организации для приема аттестационных экзаменов у сварщиков или специалистов сварочного производства;

4) аттестационное удостоверение – документ, выданный на основании результатов аттестации и подтверждающий возможность использования аттестованного лица при выполнении сварочных работ;

5) аттестационная организация – организация, проводящая проверку знаний и умений аттестуемых сварщиков и специалистов сварочного производства в соответствии с требованиями настоящих Правил;

6) экзаменатор – специалист сварочного производства, аттестованный на право участия в работе по подготовке и аттестации персонала в области сварки, применительно к конкретным группам объектов;

7) общий экзамен – экзамен на знание основных положений теории и практики сварочного производства;

8) кандидат – лицо, претендующее на сдачу аттестационных экзаменов;

9) профессиональная подготовка – процесс получения профессиональных знаний и опыта, которые дают возможность сварщикам и инженерно-техническим работникам надлежащим образом выполнять задачи в области сварочного производства;

10) уровень профессиональной подготовки – степень соответствия сварщика или специалиста сварочного производства настоящим Правилам, определяющая возможность его привлечения к выполнению соответствующих видов работ.

3. Аттестация сварщиков и специалистов сварочного производства проводится в целях установления достаточности их теоретической и практической подготовки, проверки их знаний и навыков, а также предоставления права сварщикам и специалистам сварочного производства выполнять работы на опасных производственных объектах.

4. Аттестация сварщиков и специалистов сварочного производства включает четыре уровня профессиональной подготовки:

I уровень – аттестованный сварщик;

II уровень – аттестованный мастер-сварщик;

III уровень – аттестованный технолог-сварщик;

IV уровень – аттестованный инженер-сварщик.

Присвоение уровня не отменяет присвоенной квалификационной категории (разряда) по действующей системе согласно трудовому законодательству Республики Казахстан.

5. Аттестованные сварщики и специалисты сварочного производства допускаются к выполнению тех видов работ, которые указаны в их аттестационных удостоверениях.

6. Специалисты сварочного производства, участвующие в работе аттестационных комиссий, аттестуются на право участия в работе по подготовке и аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства.

7. Аттестация сварщиков выполняется на производственной базе аттестационной организации.

8. Прием аттестационных экзаменов осуществляется аттестационными комиссиями.

Состав аттестационных комиссий аттестационных организаций формируется из квалифицированных специалистов сварочного производства II, III и IV уровней профессиональной подготовки, прошедших аттестацию на право участия в работе по подготовке и аттестации персонала в области сварки (далее – экзаменаторов).

9. В состав аттестационных комиссий входят:

1) при аттестации сварщиков на I уровень профессиональной подготовки – не менее одного специалиста IV и двух специалистов III и (или) II уровней профессиональной подготовки;

2) при аттестации специалистов на II и III уровень профессиональной подготовки – не менее одного специалиста IV и двух специалистов III уровня профессиональной подготовки;

3) при аттестации специалистов на IV уровень профессиональной подготовки – не менее трех специалистов IV уровня профессиональной подготовки.

10. В состав аттестационной комиссии не входят лица, осуществлявшие обучение (специальную подготовку) аттестуемых сварщиков и специалистов сварочного производства.

11. Аттестационные удостоверения, выдаваемые аттестованным сварщикам и специалистам сварочного производства, действительны на всей территории Республики Казахстан.

12. Кандидат, претендующий на получение уровня профессиональной подготовки, имеет образование и профессиональную подготовку в соответствии с требованиями, приведенными в приложении 1 к настоящим Правилам (далее – требования к кандидатам на аттестацию) (таблица 1).

13. Перед аттестацией сварщиков и специалистов сварочного производства проводится специальная подготовка.

Аттестация сварщиков и специалистов сварочного производства проводится по программам, составленных аттестационной организацией с учетом уровня профессиональной подготовки специалистов и направлений их производственной деятельности и включающих разделы по сварочному оборудованию, основным и сварочным материалам, технологии сварки, контролю качества сварных соединений, дефектам сварных соединений и способам их исправления, безопасному выполнению сварочных работ.

14. По решению аттестационной комиссии к аттестации допускаются специалисты сварочного производства, прошедшие подготовку самостоятельно по программе и соответствующие требованиям к кандидатам на аттестацию.

15. Требования к производственному стажу работы по специальности аттестуемых сварщиков и специалистов сварочного производства приведены в требованиях к кандидатам на аттестацию (таблицы 2 и 3).

16. Аттестованные лица получают аттестационные удостоверения.

Срок действия удостоверения при первичной аттестации для сварщиков – 2 года, для специалистов сварочного производства II и III уровней – 3 года, для специалистов сварочного производства IV уровня – 5 лет.

17. Аттестационные организации ведут учет выданных аттестационных удостоверений и учет сварщиков и специалистов сварочного производства, прошедших аттестацию.

Глава 2. Аттестация сварщиков

Параграф 1. Общие положения

18. Сварщики подлежат аттестации на право выполнения сварочных и наплавочных работ конкретными видами (способами) сварки плавлением, осуществляемыми вручную, механизированными (полуавтоматическими) и автоматизированными методами при работах на опасных производственных объектах.

19. После аттестации сварщику присваивается I уровень профессиональной подготовки (аттестованный сварщик).

20. Аттестация сварщиков подразделяется на первичную, дополнительную, периодическую и внеочередную.

21. Первичную аттестацию проходят сварщики, не имевшие ранее допуска к сварке и (или) наплавке (далее – сварка) соединений оборудования, конструкций и трубопроводов на опасных производственных объектах.

При первичной аттестации сварщики сдают общий, специальный и практический экзамены.

22. Дополнительную аттестацию проходят сварщики, прошедшие первичную аттестацию, перед их допуском к сварочным работам, не указанным в их аттестационных удостоверениях, а также после перерыва свыше 6 месяцев в выполнении сварочных работ, указанных в их аттестационных удостоверениях.

При дополнительной аттестации сварщики сдают специальный и практический экзамены.

23. Периодическую аттестацию проходят все сварщики в целях продления указанного срока действия их аттестационных удостоверений на выполнение соответствующих сварочных работ.

При периодической аттестации сварщики сдают специальный и практический экзамены.

24. Внеочередную аттестацию проходят сварщики перед их допуском к выполнению сварки после их временного отстранения от работы за нарушение технологии сварки или повторяющееся неудовлетворительное качество выполненных ими производственных сварных соединений.

При внеочередной аттестации сварщики сдают общий, специальный и практический экзамены.

25. К первичной аттестации допускаются сварщики прошедшие теоретический и практический подготовки по аттестуемому виду (способу) сварки и имеющие минимальный производственный стаж работы по специальности согласно требованиям к кандидатам на аттестацию (таблица 2).

В случае если сварщик имеет опыт работы по ручной сварке, то в стаж его работы при аттестации на сварку механизированными и автоматическими способами сварки засчитывается стаж работы по ручной сварке.

В случае если сварщик имеет опыт работы по механизированным способам сварки, то в стаж его работы при аттестации на сварку автоматическими способами сварки засчитывается стаж работы по механизированным способам сварки.

Параграф 2. Порядок аттестации сварщиков

26. При представлении к аттестации сварщика работодатель (заявитель) направляет в аттестационную организацию заявку по форме, согласно приложению 2 к настоящим Правилам.

Кандидату допускается самостоятельно представить о себе необходимую информацию.

27. Объем теоретических знаний аттестуемого сварщика удовлетворяет требованиями экзаменационных программ в соответствии с пунктом 13 настоящих Правил.

Общие требования к экзаменационным программам приведены в приложении 3 к настоящим Правилам.

28. Аттестацию сварщика проводят путем проверки его практических навыков и теоретических знаний в соответствии с видом (способом) сварки (наплавки), по которому он аттестуется, и направлением его производственной деятельности (группа или наименование оборудования на опасных производственных объектах, сварку которых выполняет сварщик на производстве, вид выполняемых работ – изготовление, монтаж, ремонт).

29. Процедура аттестации включает сдачу аттестуемым сварщиком следующих экзаменов:

практического, общего и специального – при первичной и внеочередной аттестациях;

практического и специального – при дополнительной и периодической аттестации.

Теоретические (общий и (или) специальный) и практический экзамены проводят в аттестационной организации.

Сварщики, имеющие специальное (высшее техническое или среднее техническое) образование по сварочному производству освобождаются от сдачи общего экзамена при первичной аттестации.

Проводится только специальный экзамен, если целью дополнительной аттестации сварщика является расширение направления его производственной деятельности без изменения характеристик, учитываемых при сварке контрольных сварных соединений.

Проводится только практический экзамен, если целью дополнительной аттестации сварщика является расширение области распространения аттестации без изменения вида (способа) сварки (наплавки) и направления его производственной деятельности.

30. Аттестацию сварщиков начинают с проведения практического экзамена. Если сварщик не сдал практический экзамен, то к дальнейшим экзаменам он не допускается и считается не прошедшим аттестацию. Сварщику допускается пройти аттестацию повторно после дополнительной практической подготовки не ранее чем через 1 месяц.

31. На общем экзамене сварщику задают 20 вопросов по основам сварки, а на специальном экзамене – не менее 15 произвольно выбранных вопросов в соответствии с видом (способом) сварки (наплавки), по которому он аттестуется, и направлением его производственной деятельности. Выбор вопросов проводит аттестационная комиссия по сборникам экзаменационных вопросов по общему и специальному экзаменам. Каждый сборник содержит не менее 100 вопросов.

Если сварщик аттестуется на два или три вида (способа) сварки (наплавки), в экзаменационные вопросы вносятся не менее 5 вопросов по каждому виду (способу) сварки (наплавки) из соответствующих сборников экзаменационных вопросов. При аттестации на сварку объектов, входящих в две или три группы опасных технических устройств, сварщик получает отдельные вопросы для специального экзамена по каждой группе опасных технических устройств, при этом в вопросы включается не менее 5 вопросов по каждой группе опасных технических устройств.

32. Общий и специальный экзамены проводят в письменной форме или с помощью компьютера. По решению экзаменационной комиссии допускается проведение с аттестуемым дополнительного собеседования.

33. Сварщик считается выдержавшим общий и специальный экзамены, если он правильно ответил не менее чем на 80 процентов (далее – %) заданных ему вопросов на каждом из экзаменов, с учетом результатов собеседования.

34. Сварщик считается прошедшим аттестацию при успешной сдаче теоретических (общего и (или) специального) и практического экзаменов.

35. Если сварщик выдержал только практический и один из теоретических экзаменов, то допускается пересдача несданного экзамена по ранее поданной заявке в течение шести месяцев со дня первого экзамена, но не ранее чем через месяц после сдачи экзаменов. При повторной несдаче все ранее сданные при аттестации экзамены не засчитываются, сварщик считается не прошедшим аттестацию и допускается к процедуре аттестации после дополнительного теоретического и практического обучения с оформлением новой заявки.

36. При аттестации сварщика подлежат учету следующие характеристики:

виды (способы) сварки и наплавки;

типы швов;

вид деталей;

типы и виды контрольных сварных соединений;

группы основных материалов;

присадочные материалы;

размеры контрольных сварных соединений;

положение при сварке;

степень автоматизации оборудования при сварке труб из пластмасс;

группа опасных технических устройств.

37. Аттестацию сварщиков проводят отдельно по следующим видам (способам) сварки (наплавки):

для металлов:

РД – ручная дуговая сварка покрытыми электродами;

РДВ – ванная ручная дуговая сварка покрытыми электродами;

РАД – ручная аргонодуговая сварка неплавящимся электродом;

МАДП – механизированная аргонодуговая сварка плавящимся электродом;

МП – механизированная сварка плавящимся электродом в среде активных газов и смесях;

ААД – автоматическая аргонодуговая сварка неплавящимся электродом;

АПГ – автоматическая сварка плавящимся электродом в среде активных газов и смесях;

ААДП – автоматическая аргонодуговая сварка плавящимся электродом;

АФ – автоматическая сварка под флюсом;

МФ – механизированная сварка под флюсом;

МФВ – ванная механизированная сварка под флюсом;

МПС – механизированная сварка самозащитной порошковой проволокой;

МПГ – механизированная сварка порошковой проволокой в среде активных газов;

МПСВ – ванная механизированная сварка самозащитной порошковой проволокой;

МСОД – механизированная сварка открытой дугой легированной проволокой;

П – плазменная сварка;

ЭШ – электрошлаковая сварка;

ЭЛ – электронно-лучевая сварка;

Г – газовая сварка;

РДН – ручная дуговая наплавка покрытыми электродами;

РАДН – ручная аргонодуговая наплавка;

ААДН – автоматическая аргонодуговая наплавка;

АФЛН – автоматическая наплавка ленточным электродом под флюсом;

АФПН – автоматическая наплавка проволочным электродом под флюсом;

КТС – контактно-точечная сварка;

КСС – контактная стыковая сварка сопротивлением;

КСО – контактная стыковая сварка оплавлением;

ВЧС – высокочастотная сварка;

ПАК – пайка;

для полимерных материалов:

НИ – сварка нагретым инструментом;

ЗН – сварка с закладными нагревателями;

НГ – сварка нагретым газом;

Э – экструзионная сварка.

38. При аттестации на сварку полимерных материалов дополнительно учитывается степень автоматизации применяемого сварочного оборудования:

при сварке труб нагретым инструментом:

СР – стыковая сварка с ручным управлением;

ССА – стыковая сварка со средней степенью автоматизации;

СВА – стыковая сварка с высокой степенью автоматизации;

при сварке труб с использованием деталей с закладными нагревателями:

ЗНР – сварка с ручным заданием параметров;

ЗНШ – сварка в режиме штрих-кода или магнитной карты;

ЗНА – сварка с автоматической обратной связью фитинга со сварочным аппаратом;

при других способах сварки конструкций, за исключением трубопроводов систем газоснабжения:

НИР – ручная сварка нагретым инструментом независимо от типа соединения;

НИМ – механизированная сварка нагретым инструментом независимо от типа соединения;

НГР – ручная сварка нагретым газом независимо от типа соединения;

НГМ – механизированная сварка нагретым газом независимо от типа соединения;

ЭР – ручная экструзионная сварка независимо от типа соединения;

ЭМ – механизированная экструзионная сварка независимо от типа соединения.

При аттестации на сварку элементов железобетонных конструкций дополнительно учитывают способ и технологические особенности сварки с соответствующей записью условного обозначения по ГОСТ 14098 "Соединения сварные арматуры и закладных изделий железобетонных конструкций. Типы, конструкции и размеры" (далее – ГОСТ 14098).

39. При аттестации по сварке металлических конструкций сварщики выполняют сварку стыковых – СШ (BW) или угловых – УШ (FW) швов контрольных соединений деталей следующих видов: листов – Л (Р), труб – Т (Т), стержней – С (S) и их сочетаний (лист с трубой – Л+Т, лист со стержнем – Л+С, труба со стержнем – Т+С) в соединениях следующих типов: стыковые – С, тавровые – Т, угловые – У и нахлесточные – Н.

При аттестации на сварку арматуры железобетонных конструкций сварщики выполняют стыковые, нахлесточные, крестообразные или тавровые контрольные соединения по ГОСТ 14098.

При аттестации по сварке полимерных материалов сварщики выполняют контрольные сварные соединения деталей следующих видов: листов – Л (Р), труб – Т (Т), листов с трубой – Л+Т, трубы с отводом – Т+О, трубы с трубой через муфту – Т+М+Т следующих типов:

стыковые:

без разделки кромок – СБ (BW);

с односторонней разделкой кромок – СV;

с двусторонней разделкой кромок – СХ;

нахлесточные:

соединение листов "в нахлестку" – Н (LW);

соединение листов "в угол" – У (FW);

соединение труб в раструб – Р;

муфтовое соединение труб – М;

соединение труб с седловыми отводами – О;

тавровые:

без разделки кромок – ТБ;

с односторонней разделкой кромок – ТV;

с двусторонней разделкой кромок – ТХ.

Примечание:

Под понятием "труба" подразумевают также детали замкнутого полого профиля (штуцер, патрубок, обечайка, корпус коллектора и прочее). Под понятием "стержень" подразумевают детали круглого и многогранного сплошного сечения, гладкие и с периодическим профилем.

40. Контрольные сварные соединения, выполняемые при аттестации на сварку металлов плавлением, подразделяют на следующие виды:

сварные соединения, выполняемые с одной стороны (односторонняя сварка) – ос (ss) и с двух сторон (двусторонняя сварка) – дс (bs);

сварные соединения, выполняемые на съемной или остающейся подкладке, подкладном кольце – сп (mb) и без подкладки (на весу) – бп (nb);

сварные соединения, выполняемые с зачисткой корня шва – зк (gg), без зачистки корня шва – бз (ng);

сварные соединения, выполняемые с газовой защитой корня шва (поддувом газа) – гз (gb);

сварные соединения, выполняемые в съемных или подвижных инвентарных формах – иф (медных, графитовых, керамических и другие);

сварные соединения, выполняемые в стальных остающихся скобах-накладках – сн;

сварные соединения, выполняемые в комбинированных формирующих элементах – кф (стальная остающаяся полускоба-накладка + съемная медная полуформа).

Паяные соединения, выполняемые на остающейся подкладке, подкладном кольце – сп (mb) и без подкладки на весу – бп (nb).

41. Аттестационные испытания проводят для групп свариваемых материалов, указанных в приложении 4 к настоящим Правилам (далее – требования к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации) (таблица 1).

Перечень типичных марок основных материалов, используемых при изготовлении сварных конструкций, приведен в требованиях к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблица 2).

Аттестацию по сварке контрольных сварных соединений из материалов, входящих в одну группу или относящихся к разным группам, проводят с учетом требований пункта 90 настоящих Правил.

Аттестационные испытания при наплавке ручными способами проводятся отдельно для материалов, требующих подогрева при наплавке, и материалов, не требующих подогрева.

42. Для сварки контрольных сварных соединений используются присадочные материалы (электроды, сварочная проволока, лента, флюс, газы и другие), регламентированные национальными и (или) межгосударственными стандартами для сварки конкретным способом соединений из конкретной группы основного материала или конкретного сочетания основных материалов различных групп.

Металлические покрытые электроды для ручной дуговой сварки по виду покрытия подразделяются на электроды:

A (А) – с кислым покрытием;

Б (B) – с основным покрытием;

Ц (C) – с целлюлозным покрытием;

Р (R) – с рутиловым покрытием;

РА (RA) – с кисло-рутиловым покрытием;

РБ (RB) – с рутил-основным покрытием;

РЦ (RC) – с рутил-целлюлозным покрытием;

П (S) – с прочими видами покрытий.

Примечания:

Обозначения видов покрытий электродов даны по ГОСТ 9466 "Электроды покрытые металлические для ручной дуговой сварки сталей и наплавки. Классификация и общие технические условия".

В скобках приведен шифр вида покрытия электродов по СТ РК ISO 2560 "Материалы сварочные. Электроды металлические покрытые для ручной дуговой сварки нелегированных и мелкозернистых сталей. Классификация".

43. На практическом экзамене сварщик выполняет контрольные сварные соединения, по диаметру и толщине однотипные производственным, в соответствии с заявкой на аттестацию.

Контрольное сварное соединение считают однотипным, если оно соответствует требованиям однотипности, изложенным в национальных и (или) межгосударственных стандартах. В случае отсутствия требований к однотипным сварным соединениям в национальных и (или) межгосударственных стандартах, при выборе размеров контрольных сварных соединений используются требования к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблицы 3-5) и заявка на проведение аттестации.

Допускается изменение области распространения аттестации, указанной в требованиях к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблицы 3 и 4), с учетом области деятельности аттестуемого сварщика и специфики применяемого вида (способа) сварки (наплавки).

44. Положения контрольных сварных соединений при проведении практического экзамена соответствуют тем, в которых сварщику предстоит выполнять производственные сварные соединения (наплавки).

Приняты следующие условные обозначения положений сварки:

Н1 (РА) – нижнее стыковое и в "лодочку";

Н2 (РВ) – нижнее тавровое;

Г (РС) – горизонтальное;

П1 (РЕ) – потолочное стыковое;

П2 (PD) – потолочное тавровое;

В1 (PF) – вертикальное снизу вверх;

В2 (PG) – вертикальное сверху вниз;

Н45 (H-L045) – наклонное под углом 45 градусов.

Типы положений при сварке стыковых, тавровых и угловых соединений труб и листов приведены в приложении 5 к настоящим Правилам (далее – требования к положению, размерам и типам контрольных сварных соединений) (рисунки 1 и 2).

Примечания:

Нижнее (потолочное) положение – плоскость, в которой располагается шов контрольного сварного соединения, находится под углом 0-10 градусов по отношению к горизонтальной плоскости.

Вертикальное положение – плоскость, в которой располагается шов контрольного сварного соединения, находится под углом 90 (10) градусов по отношению к горизонтальной плоскости.

Наклонное положение под углом 45 градусов – плоскость, в которой располагается шов контрольного соединения, находится под углом 45 (10) градусов по отношению к горизонтальной плоскости.

Положения вертикальное снизу вверх – В1 или вертикальное сверху вниз – В2 относятся к сварке труб с наклоном продольной оси 20 градусов.

При аттестации на сварку полиэтиленовых труб трубопроводов систем газоснабжения ось контрольных сварных соединений располагается горизонтально.

Параграф 3. Сварка (наплавка) контрольных сварных соединений

45. Виды контрольных сварных соединений (наплавки), выполняемых сварщиком при аттестации, назначает аттестационная комиссия с учетом заявки на проведение аттестации.

46. При сварке контрольного сварного соединения (наплавки) сварщик выполняет все требования карты технологического процесса. Карты технологического процесса разрабатываются на группу однотипных сварных соединений или на конкретные сварные соединения. Типовая форма карты технологического процесса сварки (наплавки) контрольного сварного соединения приведена в приложении 6 к настоящим Правилам.

Типовые формы карт технологического процесса для сварки контрольного сварного соединения из полимерных материалов приведены в приложениях 7 и 8 к настоящим Правилам.

Карты технологического процесса на сварку (наплавку) контрольного сварного соединения учитывает следующее:

вид (способ) сварки (наплавки) соответствует применяемому на производстве;

присадочные или наплавочные материалы соответствуют материалам, рекомендуемым национальными и (или) межгосударственными стандартами для вида (способа) сварки (наплавки), применяемого при аттестации;

комбинации основного и присадочного материалов соответствуют материалам, используемым в производстве;

тип сварочного оборудования соответствует оборудованию, применяемому на производстве;

разделка кромок деталей контрольного сварного соединения, режим сварки, порядок сварки, температура предварительного и сопутствующего подогрева и режим термической обработки при сварке контрольного сварного соединения соответствуют требованиям документов, указанных в аттестационной заявке.

47. Размеры деталей контрольных сварных соединений при аттестации на сварку металлических конструкций соответствуют конструкциям, приведенным в требованиях к положению, размерам и типам контрольных сварных соединений (рисунки 3-6). Длину деталей выбирают с учетом возможности выполнения всех технологических (подогрев, термическая обработка) и контрольных операций, указанных в карте технологического процесса.

При аттестации по сварке элементов железобетонных конструкций размеры и количество образцов контрольных сварных соединений принимают согласно национальным и (или) межгосударственным стандартам на железобетонные конструкции с учетом ГОСТ 14098, ГОСТ 10992 "Арматурные и закладные изделия, их сварные, вязаные и механические соединения для железобетонных конструкций. Общие технические условия" (далее – ГОСТ 10992) и ГОСТ 34028 "Прокат арматурный для железобетонных конструкций. Технические условия".

При аттестации по сварке полимерных материалов сварщик выполняет контрольное сварное соединение согласно требованиям к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблица 5).

Типы контрольных сварных соединений труб и листов приведены в требованиях к положению, размерам и типам контрольных сварных соединений (рисунки 7-11).

Возможность использования контрольных сварных соединений другого вида и (или) размеров определяет аттестационная комиссия.

48. Количество контрольных сварных соединений из труб – не менее 5 штук, при наружном диаметре труб до 25 миллиметров (далее – мм) (при необходимости сварки нескольких образцов разных диаметров общее количество образцов – не менее 5 штук и не менее 2 штук каждого диаметра), не менее 2 штук – при диаметре труб свыше 25 до 100 мм, не менее 1 штуки – при диаметре труб свыше 100 мм. При диаметре труб более 120 мм допускается выполнять сварку полупериметра стыка, захватывая нижнюю и верхнюю части стыка.

При выполнении контрольных сварных соединений пластин металлоконструкций сваривают одно или более контрольных соединений длиной не менее 450 мм при автоматической сварке и не менее 300 мм при ручной и механизированной сварке.

При выполнении контрольных сварных соединений при варке труб в трубные решетки количество ввариваемых труб – не менее 7 штук, при этом одна из труб располагается центрально по отношению к остальным.

Для элементов железобетонных конструкций в соответствии с ГОСТ 10992 для проверки механических свойств количество образцов контрольных сварных соединений – 3 образца.

Количество контрольных сварных соединений труб из полимерных материалов, выполняемых сваркой нагретым инструментом встык, зависит от степени автоматизации сварочного оборудования:

при использовании сварочных установок стыковой сварки с ручным управлением – СР – 3 образца;

при стыковой сварке со средней степенью автоматизации – ССА – 2 образца;

при стыковой сварке с высокой степенью автоматизации – СВА – 1 образец.

При выполнении контрольных сварных соединений труб из полимерных материалов способом сварки с закладными нагревателями – ЗН сваривают два контрольных соединения: одно муфтовое – М и одно соединение с седловым отводом – О, причем одно из соединений выполняется в режиме сварки с ручным заданием параметров – ЗНР.

При выполнении контрольных сварных соединений труб в раструб сваривают не менее 3 контрольных соединений "труба с трубой" посредством раструбной муфты либо "труба+муфта+труба".

При выполнении контрольных сварных соединений листов из полимерных материалов способами сварки нагретым газом – НГ, экструзионной сварки – Э и сварки нагретым инструментом – НИ сваривают одно контрольное сварное соединение.

49. При выполнении контрольных наплавок антикоррозионного покрытия размеры контрольных образцов (пластины, трубы, обечайки) выбираются по требованиям к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблицы 2 и 3) так, чтобы область распространения соответствовала размерам производственных изделий и площадь наплавки была достаточной для проведения испытаний.

При наплавке листов и труб диаметром более 500 мм площадь контролируемой части наплавки составляет не менее 200 × 150 мм при ручной и не менее 400 × 150 мм при автоматической наплавках. Количество слоев и толщина наплавки соответствуют национальным и (или) межгосударственным стандартам.

50. Свариваемые и присадочные или наплавочные материалы, применяемые при сварке (наплавке) контрольных сварных соединений (наплавок), имеют сертификат качества и (или) сертификат завода-изготовителя сварочных материалов, а при их отсутствии испытываются в соответствии с требованиями национальных и (или) межгосударственных стандартов для признания годными для сварки.

51. Сварочное оборудование, применяемое для сварки контрольных сварных соединений при аттестации сварщиков, имеет контрольно-измерительные приборы, соответствующие требованиям законодательства Республики Казахстан об обеспечении единства измерений и находится в исправном состоянии.

Порядок использования специализированного оборудования для проведения практического экзамена соответствует проведению практических экзаменов на специализированном сварочном оборудовании.

52. При аттестации на сварку полимерных материалов степень автоматизации сварочного оборудования, используемого при проведении практического экзамена, определяет заявитель. Вместе с тем, при использовании сварочных устройств со средней и высокой степенями автоматизации (стыковая сварка со средней степенью автоматизации – ССА, стыковая сварка с высокой степенью автоматизации – СВА, сварка в режиме штрих-кода или магнитной карты – ЗНШ, сварка с автоматической обратной связью фитинга со сварочным аппаратом – ЗНА) сварщик во время экзамена демонстрирует умение выполнять сварку в ручном режиме управления. При использовании сварочных устройств с высокой степенью автоматизации к журналу сварочных работ прилагаются распечатки регистратора процесса сварки.

53. Подготовку и сборку деталей под сварку, а также сварку осуществляет сварщик, проходящий аттестацию, в присутствии члена (членов) аттестационной комиссии. Детали перед сваркой маркируются. Клеймо выбирает член аттестационной комиссии.

Разрешение на сварку контрольного соединения выдает член аттестационной комиссии после приемки качества его сборки, о чем делается отметка в журнале учета работ при аттестации сварщиков согласно приложениям 9 и 10 к настоящим Правилам.

54. При сварке плавлением контрольного соединения выполняются следующие условия:

контрольное сварное соединение имеет в корне и в верхнем наплавленном слое, по меньшей мере, одно прерывание процесса с последующим возобновлением сварки в этом месте (если технология сварки позволяет выполнить прерывание шва);

время выполнения сварного шва (наплавки) контрольного сварного соединения (наплавки) не превышает времени его выполнения в производственных условиях;

сварщику с разрешения члена экзаменационной комиссии допускается устранять поверхностные дефекты ручным абразивным инструментом или другими способами. Устранение дефектов в облицовочном слое шва не допускается.

Прерывание процесса сварки не выполняют при сварке труб из полимерных материалов встык нагретым инструментом, при сварке седловых отводов и труб с применением деталей с закладными нагревателями.

55. Аттестационной комиссии допускается прерывать практический экзамен, если сварщик неоднократно нарушает порядок подготовки и сборки деталей, а также сварки (наплавки), предусмотренные документами, указанными в заявке (неправильная сборка стыков, несоосность, перелом осей, неумение настроить режим сварки (наплавки), частые исправления дефектов при прихватке или сварке (наплавке) стыка).

Параграф 4. Контроль качества контрольных сварных соединений

56. Контрольные сварные соединения подвергают контролю качества методами, приведенными в требованиях к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблица 6).

Контролю неразрушающими методами подлежит каждое контрольное сварное соединение по всей его длине (периметру).

При аттестации сварщиков на выполнение наплавок сплошному контролю подлежит вся площадь наплавки следующими методами: визуальным и измерительным, капиллярным и ультразвуковым.

57. Помимо указанных в требованиях к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблица 6) методов контроля, контрольные сварные соединения допускается дополнительно подвергать испытаниям другими методами, если применение этих методов оговорено национальными и (или) межгосударственными стандартами на сварку производственных стыков или указано в заявке на проведение аттестации.

58. Контроль качества контрольных сварных соединений (наплавок) выполняется в соответствии с требованиями национальных и (или) межгосударственных стандартов на выполнение контроля конкретными методами.

59. Контролируемый участок контрольного сварного соединения при контроле неразрушающими методами включает весь объем шва, а также прилегающие к нему участки основного материала по обе стороны от шва:

для стыковых контрольных сварных соединений, выполняемых дуговыми способами сварки или электронно-лучевой сваркой шириной не менее 5 мм, при толщине свариваемых деталей до 5 мм включительно, не менее номинальной толщины свариваемых деталей при толщине деталей свыше 5 и до 20 мм включительно, не менее 20 мм при номинальной толщине свариваемых деталей свыше 20 мм;

для угловых и торцевых контрольных сварных соединений и вварки труб в трубные решетки, выполняемых дуговыми способами сварки и электронно-лучевой сваркой, шириной не менее 3 мм независимо от толщины;

для контрольных сварных соединений, выполняемых электрошлаковой сваркой, шириной не менее 50 мм независимо от толщины.

60. Визуальному и измерительному контролю подлежат все контрольные сварные соединения, выполненные сварщиком при аттестации.

Контроль выполняют с целью выявления следующих дефектов:

отступлений по размерам и форме швов от требований национальных и (или) межгосударственных стандартов, чертежей, технических условий и инструкций по сварке изделий;

смещения кромок свариваемых деталей;

поверхностных трещин всех видов и направлений;

наплывов, подрезов, прожогов, кратеров, непроваров, свищей, западаний между валиками, грубой чешуйчатости, поверхностных включений.

61. Визуальный контроль сварных швов производят по всей их протяженности с двух сторон невооруженным глазом или с применением лупы 4-7-кратного увеличения. Перед контролем сварной шов и прилегающие к нему поверхности контрольного сварного соединения по обе стороны шва очищаются от шлака и других загрязнений, затрудняющих выполнение контроля. Ширина очищенной зоны соответствует требованиям национальных и (или) межгосударственных стандартов на сварку оборудования конкретных групп опасных технических устройств.

Измерительный контроль производят не менее чем в 4 местах, расположенных равномерно по длине сварного шва. Выбор мест измерения выполняет член аттестационной комиссии.

62. Визуальный и измерительный контроль выполняют в соответствии с требованиями национальных и (или) межгосударственных стандартов и методиками контроля конкретной продукции. Для соединений из полимерных материалов контроль выполняется в соответствии с требованиями, изложенными в приложениях 11 и 12 к настоящим Правилам.

63. К радиографическому или ультразвуковому контролю, к контролю разрушающими методами (испытания на растяжение, излом, изгиб, металлографические исследования) контрольных соединений приступают только при удовлетворительных результатах визуального и измерительного контроля.

64. Магнитопорошковый контроль выполняют с целью определения поверхностных и подповерхностных дефектов, а капиллярный контроль – с целью выявления поверхностных дефектов в контрольных сварных соединениях.

Магнитопорошковый контроль производят в соответствии с ГОСТ 21105 "Контроль неразрушающий. Магнитопорошковый метод", капиллярный контроль – в соответствии с ГОСТ 18442 "Контроль неразрушающий. Капиллярные методы. Общие требования" и (или) другими национальными и (или) межгосударственными стандартами. Класс и уровень чувствительности контроля устанавливают согласно национальным и (или) межгосударственным стандартам и указывают в технологической карте по сварке.

65. Радиографический и ультразвуковой контроль проводят для выявления в сварных соединениях внутренних дефектов (трещин, непроваров, несплавлений, одиночных газовых, шлаковых и металлических включений, скоплений включений).

Ультразвуковой контроль сварных соединений образцов производят в соответствии с ГОСТ 14782 "Контроль неразрушающий. Соединения сварные. Методы ультразвуковые" и (или) другими национальными и (или) межгосударственными стандартами.

Радиографический контроль сварных соединений производят в соответствии с ГОСТ 7512 "Контроль неразрушающий. Соединения сварные. Радиографический метод" и (или) другими национальными и (или) межгосударственными стандартами.

66. Радиографический, ультразвуковой, магнитопорошковый или капиллярный контроль контрольных соединений, сваренных сварщиком при аттестации, выполняют по всей протяженности сварных швов.

При оценке качества сварных соединений листов результаты контроля на конечных участках длиной 25°мм не учитывают.

67. Механические испытания контрольных сварных соединений металлических материалов проводят в соответствии с ГОСТ 6996 "Сварные соединения. Методы определения механических свойств", полимерных – в соответствии с ГОСТ 11262 "Пластмассы. Методы испытания на растяжение".

Механические испытания сварных соединений арматуры и закладных изделий железобетонных конструкций выполняют по ГОСТ 10992.

Инструкции по проведению механических испытаний контрольных сварных соединений приведены в приложениях 13 и 14 к настоящим Правилам – для соединений из металлических материалов и в приложениях 15 и 16 к настоящим Правилам – для соединений из полимерных материалов.

68. Анализ макрошлифов без их полирования выполняют на шлифах, вырезаемых из контрольного соединения равномерно по длине (периметру) сварного шва. Вырезку шлифов из контрольных соединений, выполненных в положениях вертикальное снизу вверх – В1 и вертикальное сверху вниз – В2, производят таким образом, чтобы ими были представлены участки шва, сваренные в нижнем, вертикальном и потолочном положениях.

Контроль выполняют с целью выявления внутренних дефектов (трещин, непроваров, пор, шлаковых и неметаллических включений), а также для установления размеров дефектов и глубины проплавления шва. Контроль производят путем анализа одной стороны (поверхности) шлифа, вырезанного поперек сварного шва. При этом поверхность включает сечение шва с зоной термического влияния и прилегающим к ней участком основного металла.

69. По результатам контроля качества контрольных образцов оформляется заключение (акт, протокол), в котором указывают: наименование организации, телефон руководителя, фамилия сварщика, клеймо контрольного сварного соединения, вид (способ) сварки, размеры контрольных образцов, метод контроля, национальные и (или) межгосударственные стандарты для оценки качества, размеры обнаруженных дефектов и общую оценку результатов контроля.

Параграф 5. Оценка качества контрольных сварных соединений

70. Оценку качества контрольных сварных соединений производят по нормам, установленным национальными и (или) межгосударственными стандартами для указанной в заявке группы опасных технических устройств.

71. При механических испытаниях оценку качества сварки контрольного сварного соединения производят на основании условия равнопрочности шва и основного металла.

72. Качество контрольных сварных соединений считают неудовлетворительным, если при контроле каким-либо видом будут выявлены недопустимые внутренние или наружные дефекты.

73. В тех случаях, когда неудовлетворительное качество контрольных сварных соединений не связано с недостаточной квалификацией сварщика, допускается повторное проведение практического экзамена.

Параграф 6. Область распространения аттестации

74. Аттестация распространяется только на тот вид (способ) сварки (наплавки), который был использован при проведении практического экзамена.

Другой вид (способ) сварки (наплавки) требует проведения дополнительной аттестации с выдачей нового аттестационного удостоверения после сдачи специального и практического экзаменов.

75. Аттестуемому допускается подтвердить профессиональную подготовку по нескольким видам (способам) сварки (наплавки) при условии выполнения на практическом экзамене отдельных контрольных сварных соединений каждым видом (способом) сварки (наплавки).

76. При аттестации сварщика на право выполнения сварных соединений изделий с использованием нескольких видов (способов) сварки (комбинированная сварка) в одном шве, практический экзамен допускается проводить по одному из следующих вариантов:

1) сварщик выполняет корневую часть контрольного сварного соединения аргонодуговой сваркой неплавящимся электродом с присадочной проволокой без подкладки, а последующие слои шва (заполнение разделки) – ручной дуговой сваркой покрытыми электродами.

По результатам такого экзамена сварщик допускается к:

комбинированной сварке в пределах области распространения, определяемой толщиной контрольного сварного соединения;

аргонодуговой сварке неплавящимся электродом с присадочной проволокой всего сечения в пределах области распространения, определяемой толщиной части шва, выполненного аргонодуговой сваркой неплавящимся электродом с присадочной проволокой;

ручной дуговой сварке покрытыми электродами сварных соединений изделий, толщина которых определяется по общей толщине контрольного сварного соединения, выполненного комбинированной сваркой. В этом случае аттестация распространяется на ручную дуговую сварку покрытыми электродами, выполняемую на подкладке или с зачисткой корня шва, или двухстороннюю сварку;

2) сварщик выполняет отдельные контрольные сварные соединения аргонодуговой сваркой неплавящимся электродом с присадочной проволокой без подкладки и ручной дуговой сваркой покрытыми электродами на подкладке или с подваркой корня шва. При аттестации сварщик выполняет сварку контрольных сварных соединений на все сечение каждым способом сварки отдельно. Выбор контрольных сварных соединений по толщине и диаметру производит аттестационная комиссия в соответствии с аттестационной заявкой на выполнение сварных соединений с использованием нескольких способов сварки в одном шве.

Сварщик, прошедший такую аттестацию, допускается как к сварке отдельно каждым из применяемых способов сварки, так и к комбинированной сварке.

Аналогично выполняют аттестацию и для других вариантов использования нескольких видов (способов) сварки в одном шве.

77. Аттестация по ручной дуговой сварке покрытыми электродами стыковых сварных соединений из стали группы М11 со сталями других групп распространяется на ручную дуговую наплавку покрытыми электродами – РДН, ручную аргонодуговую наплавку – РАДН антикоррозионного покрытия на сталях этих групп.

78. Аттестация по сварке способами ручной дуговой сварки покрытыми электродами – РД, ручной аргонодуговой сварки неплавящимся электродом – РАД, автоматической аргонодуговой сварки неплавящимся электродом – ААД, автоматической сварки под флюсом – АФ распространяется на предварительную наплавку кромок деталей из материалов соответствующих групп и на исправление дефектов сваркой или наплавкой способами ручной дуговой наплавки покрытыми электродами – РДН, ручной аргонодуговой наплавки – РАДН, автоматической аргонодуговой наплавки – ААДН, автоматической наплавки ленточным электродом под флюсом – АФЛН, автоматической наплавки проволочным электродом под флюсом – АФПН.

79. Область распространения аттестации для деталей металлических конструкций, в зависимости от положения контрольного сварного соединения при сварке плавлением приведена в требованиях к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблица 7).

Аттестация по сварке стыковых сварных соединений труб распространяется на сварку стыковых сварных соединений листов.

Аттестация по сварке стыковых сварных соединений листов в нижнем – Н1 или в горизонтальном – Г положениях, а также угловых сварных соединений листов "в лодочку" – Н1 с полным проваром или без него распространяется на сварку стыковых и угловых сварных соединений труб с наружным диаметром более 150 мм в тех же положениях.

80. Для получения права выполнения работ во всех пространственных положениях аттестуемый сварщик выполняет сварку (наплавку) контрольных сварных соединений в наиболее трудных положениях (в потолочном – для листов, в неповоротном под углом 45 градусов – для труб).

81. При механизированной сварке в защитных газах проволокой сплошного сечения положения вертикальное снизу вверх – В1 и вертикальное сверху вниз – В2 считаются эквивалентными.

82. При аттестации на ручную дуговую наплавку покрытыми электродами ее выполняют отдельно для следующих положений: нижнее, горизонтальное, вертикальное "снизу-вверх" и потолочное.

83. При аттестации на автоматическую аргонодуговую наплавку ее выполняют отдельно для нижнего и горизонтального положений. Аттестацию по автоматической наплавке под флюсом выполняют в нижнем положении.

84. Область распространения аттестации по требованиям к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблица 7) при сварке контрольных тавровых сварных соединений труб распространяется на сварку угловых и тавровых сварных соединений труб с пластинами.

85. Сварка контрольных соединений в положении вертикальное снизу вверх – В1 или вертикальное сверху вниз – В2 распространяется на сварку труб с наклоном продольной оси 20 градусов.

86. При аттестации на сварку трубопроводов систем газоснабжения из полимерных материалов контрольное сварное соединение труб выполняют при горизонтальном расположении оси труб независимо от способа сварки и степени механизации сварочного оборудования, а результаты аттестации распространяются на все положения стыка в пространстве.

87. При аттестации на сварку элементов железобетонных конструкций сварку стержней арматуры допускается выполнять в вертикальном – В или горизонтальном – Г положениях. При сварке стержней в вертикальном положении результаты аттестации распространяются на сварку в горизонтальном положении.

88. Область распространения аттестации по сварке деталей металлических конструкций с различными видами стыковых сварных соединений приведена в требованиях к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблица 8).

Аттестация по сварке стыковых сварных соединений с односторонним швом на листах или трубах на подкладке распространяется на сварные соединения, выполненные двусторонней сваркой.

Аттестация по сварке стыковых сварных соединений распространяется на сварку угловых швов и торцевых сварных соединений.

Аттестация по сварке стыковых сварных соединений труб без подкладки распространяется на сварку труб с учетом области распространения, указанной в требованиях к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблицы 7-11). Область распространения аттестаций, обозначенную знаком "х" в требованиях к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблицы 7-11), определяют по горизонтальной строке.

89. Аттестация по сварке двухслойных сталей и биметаллов распространяется на сварку однослойных материалов, соответствующих основному и плакирующему слоям с учетом толщины выполненного слоя и радиуса кривизны контрольного сварного соединения, и наплавку плакирующего слоя.

90. Аттестация по сварке контрольных соединений деталей из определенной марки материала распространяется на все марки материала, входящие в одну группу с материалом контрольного сварного соединения согласно требованиям к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблицы 1 и 2), а также на материалы других групп в соответствии с требованиями к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблицы 9 и 10).

Аттестация по сварке контрольных соединений деталей, состоящих из разных марок основных материалов, распространяется на все марки материала, входящие в группы материалов контрольного сварного соединения, а также на группы основных материалов в соответствии с требованиями к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблицы 9 и 10). Для материалов, не вошедших в требования к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблица 9), область аттестации распространяется на сварку материалов, из которых было изготовлено контрольное сварное соединение.

Для материалов группы М00 область аттестации распространяется на сварку деталей материалов, из которых было изготовлено контрольное сварное соединение.

Аттестация по сварке двухслойных сталей и биметаллов распространяется на сварку двухслойных сталей и биметаллов с любыми сочетаниями материалов, входящих в группы материалов, образующих контрольное сварное соединение.

Аттестация на выполнение антикоррозионной наплавки на стали, требующие ведения процесса с подогревом, распространяется на выполнение антикоррозионной наплавки на сталях, для которых не требуется подогрев.

91. Результат аттестации сварщика, выполнявшего сварку контрольного сварного соединения с применением присадочных материалов (сварочная проволока, лента, защитные газы или смесь газов, флюсы) определенных марок, распространяется на сварку этим же способом с использованием всех сварочных материалов, которые включены в одну группу с материалами, примененными при выполнении контрольного сварного соединения и предназначенными для сварки деталей из конкретной группы основных материалов, в соответствии с требованиями национальных и (или) межгосударственных стандартов на сварку.

92. Область распространения аттестации на допуск к ручной дуговой сварке покрытыми электродами с одним видом покрытия распространяется на допуск к сварке электродами с другими видами покрытий в соответствии с пунктом 42 настоящих Правил и требованиями к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблица 11).

93. Область распространения аттестации в зависимости от толщины листов и толщины стенки труб, а также от диаметра свариваемых деталей приведена в требованиях к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблицы 3 и 4).

Аттестация по электронно-лучевой сварке распространяется на сварку деталей, толщина которых отличается от фактической толщины выполненного контрольного сварного соединения не более чем на 25 %.

Область распространения аттестации по электрошлаковой сварке определяется количеством электродов, использованных при сварке контрольного образца:

сварка двумя электродами распространяется на сварку одним электродом;

сварка тремя электродами распространяется на сварку двумя и одним электродом;

электрошлаковая сварка пластинчатым электродом распространяется только на этот способ сварки независимо от толщины деталей.

94. Допускается изменение области распространения аттестации с учетом толщины, диаметра контрольного сварного соединения и применяемого вида (способа) сварки (наплавки) в соответствии с требованиями к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации (таблицы 3-5).

95. Аттестацию на сварку полимерных материалов, проведенную на оборудовании с низким уровнем автоматизации по решению аттестационной организации допускается распространять на сварку тем же способом на оборудование с более высокой степенью автоматизации без сварки контрольного сварного соединения при условии, что сварщик имеет удостоверение о том, что он прошел обучение практической работе на оборудовании с соответствующей степенью автоматизации. В этом случае сварщик в присутствии членов экзаменационной комиссии подтверждает умение управлять соответствующим сварочным оборудованием.

Параграф 7. Оформление результатов аттестации

96. По результатам аттестации экзаменационная комиссия оформляет протокол аттестации отдельно на каждого аттестуемого сварщика по каждому виду (способу) сварки (наплавки) по форме, согласно приложению 17 к настоящим Правилам.

К протоколу аттестации прилагаются заключение (акт, протокол) или другие документы о результатах контроля качества контрольных сварных соединений (наплавок).

Контроль качества и испытания контрольных сварных соединений выполняют член экзаменационной комиссии.

При выполнении контрольного сварного соединения комбинированной сваркой в протоколе указываются вариант выполнения контрольного сварного соединения согласно пункту 76 настоящих Правил, толщина слоя, выполненная каждым видом (способом) сварки, основной и присадочный материалы.

97. Протокол аттестации сварщика оформляется в 2-х экземплярах, подписывается председателем комиссии, членами комиссии. Протокол заверяется подписью руководителя и печатью аттестационной организации (при наличии). Один экземпляр протокола хранится в аттестационной организации, второй экземпляр выдается заявителю.

На основании результатов аттестационных экзаменов аттестационная организация в течение 5 рабочих дней оформляет сварщику отдельные по каждому виду (способу) сварки (наплавки) аттестационные удостоверения установленного образца по форме согласно приложению 18 к настоящим Правилам.

Цвет обложки аттестационного удостоверения сварщика металлических материалов – синий. Цвет обложки аттестационного удостоверения сварщика полимерных материалов – зеленый.

При выполнении контрольного сварного соединения комбинированной сваркой аттестационные удостоверения оформляют на каждый вид (способ) сварки отдельно.

При прохождении дополнительной аттестации сварщику выдают вкладыш к аттестационному удостоверению по форме согласно приложению 19 к настоящим Правилам. Срок действия дополнительной аттестации не превышает срока действия аттестационного удостоверения.

98. Аттестационное удостоверение считается недействительным по истечении срока его действия, перерыва в работе по сварке более 6 месяцев или при отстранении сварщика от работы за нарушение технологии сварки и повторяющееся неудовлетворительное качество выполняемых им производственных сварных соединений.

Для сварщиков, аттестованных на сварку полиэтиленовых труб систем газоснабжения, допускается перерыв в работе до 8 месяцев при условии, что до окончания указанного периода сварщик выполнил сварку допускных стыков, а их качество соответствует требованиям национальных и (или) межгосударственных стандартов.

99. По истечении срока действия аттестационное удостоверение допускается продлить аттестационной организацией, проводившей первичную аттестацию и выдавшей аттестационное удостоверение в порядке установленным настоящими Правилами.

Для продления аттестационного удостоверения представляют документы:

ходатайство с места работы сварщика в виде заявки на продление удостоверения;

документы, заверенные отделом технического контроля (лаборатории контроля) и руководством организации, подтверждающие качество выполнения сварщиком за истекший период сварочных работ, соответствующих области распространения аттестации, указанной в удостоверении. Документы включают перечень конкретных изделий, способов сварки, материалов, номеров и дат заключений по результатам контроля качества;

положительное заключение медицинской комиссии.

На основании рассмотрения представленных документов комиссия аттестационной организации принимает одно из следующих решений:

1) продлить срок действия удостоверения на один год в пределах области распространения, указанной в аттестационном удостоверении сварщика, с внесением соответствующей записи в аттестационное удостоверение;

2) продлить срок действия удостоверения с ограничением области распространения, указанной в аттестационном удостоверении сварщика, в соответствии с представленными документами, подтверждающими фактическую область деятельности сварщика, с выдачей нового аттестационного удостоверения сроком на один год;

3) отказать в продлении срока действия удостоверения и рекомендовать направить сварщика на периодическую аттестацию.

В последних двух случаях удостоверение, выданное при первичной аттестации, не возвращается заявителю и аннулируется с записью в протоколе.

При отсутствии документального подтверждения качественного выполнения сварочных работ сварщик проходит периодическую аттестацию.

100. При сварке полимерных материалов сварщик, имеющий перерыв в работе свыше 6 месяцев, но не более 8 месяцев, представляет в аттестационную организацию протокол результатов испытания контрольного сварного соединения, подписанный руководителем организации-работодателя, либо сторонней организации. Продление действия удостоверения допускается не более двух раз.

101. Периодическую аттестацию со сдачей практического и специального экзаменов проводят по истечении срока действия аттестационного удостоверения. После прохождения периодической аттестации сварщику оформляют новое удостоверение, при этом первичное удостоверение подлежит сдаче в аттестационную организацию, выдавшую удостоверение.

102. Проведение периодической, дополнительной или внеочередной аттестации сварщиков допускается в любой аттестационной организации. В случае проведения периодической, дополнительной или внеочередной аттестации сварщиков аттестационной организацией, не проводившей первичную аттестацию данного сварщика, эта организация в месячный срок направляет в аттестационную организацию, проводившую первичную аттестацию, копию протокола аттестации и ранее выданное удостоверение (при периодической аттестации).

Глава 3. Аттестация специалистов сварочного производства

Параграф 1. Общие положения

103. Аттестация специалистов сварочного производства II, III и IV уровней профессиональной подготовки производится по направлению их производственной деятельности при изготовлении, монтаже, реконструкции и ремонте оборудования, трубопроводов и конструкций на опасных производственных объектах.

104. Видами производственной деятельности специалистов сварочного производства, по которым проводится их аттестация, являются:

руководство и технический контроль проведения сварочных работ, включая работы по технической подготовке производства сварочных работ, разработку технологической документации;

участие в работе органов по подготовке и аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства.

105. Аттестации подлежат следующие специалисты:

на II уровень: специалисты, чьи письменные или устные указания являются обязательными для исполнения сварщиками при проведении сварочных работ;

на III уровень: специалисты, являющиеся руководителями отдельных подразделений организации, обеспечивающие выполнение сварочных работ, и чья подпись необходима и достаточна для использования документов, определяющих технологию проведения сварочных работ;

на IV уровень: специалисты, являющиеся руководителями службы сварки организации, чья подпись необходима и достаточна для утверждения руководством организации документов по выполнению всех видов сварочных работ.

106. К аттестации допускаются инженерно-технические работники, соответствующие требованиям главы 2 настоящих Правил.

107. Аттестация специалистов сварочного производства на II, III и IV уровни профессиональной подготовки подразделяется на первичную, дополнительную, периодическую и внеочередную.

108. Первичную аттестацию проходят специалисты сварочного производства перед их допуском к работам, указанным в пункте 103 настоящих Правил.

Первичной считается аттестация, проводимая впервые в соответствии с настоящими Правилами.

109. Дополнительную аттестацию проходят специалисты сварочного производства, прошедшие первичную аттестацию в случаях:

допуска к видам производственной деятельности, не указанным в их аттестационных удостоверениях;

при перерыве в работе по специальности свыше одного года.

110. Периодическую аттестацию проходят специалисты сварочного производства в целях продления срока действия их аттестационных удостоверений на выполнение соответствующих видов производственной деятельности.

111. Внеочередную аттестацию проходят специалисты сварочного производства перед их допуском к работам после отстранения от выполнения видов работ, указанных в их аттестационных удостоверениях, по требованию работодателя в соответствии с действующим законодательством.

112. Объем теоретической подготовки специалистов сварочного производства перед дополнительной или внеочередной аттестацией устанавливается аттестационной организацией на основании заявки работодателя в соответствии с утвержденными программами.

Параграф 2. Порядок аттестации специалистов сварочного производства

113. При представлении к аттестации специалиста сварочного производства работодатель (заявитель) направляет в аттестационную организацию заявку по форме, согласно приложению 20 к настоящим Правилам.

114. Аттестацию на право руководства и технического контроля за проведением сварочных работ и (или) на право участия в работе органов по подготовке и (или) аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства проводят в аттестационной организации.

Перед проведением аттестации специалист проходит подготовку и проверку знаний в области промышленной безопасности в порядке установленным статьей 79 Закона Республики Казахстан "О гражданской защите" и представляет в аттестационную организацию копию соответствующих документов (протокол, сертификат, удостоверение).

Сноска. Пункт 114 с изменением, внесенным приказом Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 14.07.2023 № 382 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

115. Объемы теоретических знаний и практических навыков аттестуемого специалиста сварочного производства удовлетворяет требованиям экзаменационных программ в соответствии с пунктом 13 настоящих Правил.

Общие требования к экзаменационным программам приведены в приложении 21 к настоящим Правилам.

Объем теоретических знаний и практических навыков аттестуемого экзаменатора и (или) преподавателя устанавливается экзаменационной комиссией аттестационной организации. Аттестацию экзаменаторов и (или) преподавателей проводят по программам, разрабатываемым аттестационной организацией.

Программа аттестации включает знание настоящих Правил и национальных и (или) межгосударственных стандартов для сварки.

116. Аттестация включает в себя проведение двух экзаменов:

общего;

специального, включающего практическое задание.

Специалисты со специальным (высшим техническим или средним техническим) образованием по сварочному производству, работающие по специальности, освобождаются от сдачи общего экзамена.

117. При аттестации на право руководства и технического контроля за проведением сварочных работ при изготовлении, ремонте и монтаже изделий из полимерных материалов общий экзамен по сварке полимерных материалов сдают все специалисты.

118. Проведение одновременной аттестации специалистов сварочного производства допускается не более чем по трем группам опасных технических устройств. При этом по каждой группе объектов сдается отдельный специальный экзамен.

119. На общем экзамене специалисту сварочного производства задают не менее 30, а на специальном не менее 20 произвольно выбранных вопросов и практическое задание в соответствии с направлением его производственной деятельности.

120. Экзамены проводят в письменной форме или с помощью компьютера. По решению экзаменационной комиссии с аттестуемым проводится дополнительное собеседование.

121. Специалист считается выдержавшим экзамены, если он правильно ответил не менее чем на 80 % вопросов, заданных ему на каждом экзамене, и успешно выполнил практическое задание на специальном экзамене, с учетом результатов дополнительного собеседования.

122. Специалист считается прошедшим аттестацию при успешной сдаче всех экзаменов.

Если специалист не выдержал один или два экзамена, ему допускается пересдача несданных экзаменов в течение 6 месяцев, но не ранее чем через один месяц со дня первого экзамена. Дату и условия пересдачи экзамена кандидат согласует с руководителем аттестационной организации.

В случае повторной несдачи экзамена, специалист считается не прошедшим аттестацию. Результаты сданных им ранее экзаменов аннулируются.

123. Допускается проведение аттестации на IV уровень профессиональной подготовки руководителям службы сварки организации, не имеющим высшего специального образования по сварочному производству при соблюдении условий:

наличие высшего технического образования;

стаж работы в должности руководителя службы сварки организации не менее 3 лет;

представление документа о прохождении специальной подготовки по сварочному производству в объеме не менее 108 часов.

Для лиц, претендующих на участие в работе экзаменационных комиссий по аттестации специалистов сварочного производства на право руководства работами по монтажу трубопроводов систем газоснабжения из полимерных материалов, программа специальной подготовки специалистов IV уровня профессиональной подготовки включает, кроме разделов по технологии сварочного производства, разделы по монтажу трубопроводов систем газоснабжения из полимерных материалов.

Аттестацию на IV уровень профессиональной подготовки руководителям службы сварки организации, не имеющим высшего специального образования по сварочному производству, выполняет аттестационная организация на основании ходатайства руководителя организации, где работает аттестуемое лицо.

Параграф 3. Оформление результатов аттестации

124. По результатам аттестации на каждого аттестуемого специалиста сварочного производства аттестационная комиссия оформляет протокол заседания комиссии по форме, приведенной в приложении 22 к настоящим Правилам.

125. Протокол аттестации оформляют в 2-х экземплярах, подписывают председатель комиссии, члены комиссии. Протокол заверяется подписью руководителя и печатью аттестационной организации (при наличии). Один экземпляр протокола хранят в аттестационной организации, второй экземпляр выдают заявителю.

126. Аттестованные специалисты сварочного производства получают аттестационные удостоверения по форме согласно приложению 23 к настоящим Правилам. Цвет обложки аттестационного удостоверения специалиста сварочного производства – красный.

127. Продление срока действия аттестационного удостоверения по истечении срока действия производит аттестационная организация, проводившая первичную аттестацию.

Продление оформляется протоколом аттестационной комиссии аттестационной организации на основании ходатайства с места работы аттестованного специалиста. В ходатайстве указывается, что специалист в период после аттестации работал в соответствии с направлением производственной деятельности, указанным в его аттестационном удостоверении, и не допускал нарушений требований национальных и (или) межгосударственных стандартов для сварки. В ходатайстве указываются наименования опасных технических устройств для которых аттестованный специалист осуществлял руководство сварочными работами.

128. Ходатайство о продлении срока действия аттестационного удостоверения специалиста на право участия в работе органов по подготовке и аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства направляет аттестационная организация, осуществляющая профессиональную подготовку персонала по сварочному производству. Специалист имеет стаж работы в этих организациях не менее 6 месяцев.

В ходатайстве указывается и документально подтверждается, что специалист регулярно (не менее 4 раз в год) принимал участие в подготовке или аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства и не имел замечаний по работе.

129. На основании рассмотрения представленных документов комиссия аттестационной организации принимает одно из следующих решений:

1) продлить срок действия удостоверения на 1,5 года для специалистов II или III уровней профессиональной подготовки и на 2,5 года – для специалистов IV уровня профессиональной подготовки в пределах области распространения, указанной в аттестационном удостоверении, с внесением соответствующей записи в аттестационное удостоверение;

2) продлить срок действия удостоверения с ограничением области распространения, указанной в аттестационном удостоверении, в соответствии с представленными документами, подтверждающими фактическую область деятельности, с выдачей нового аттестационного удостоверения сроком на 1,5 года для специалистов II или III уровней профессиональной подготовки и на 2,5 года для специалистов IV уровня профессиональной подготовки;

3) отказать в продлении срока действия удостоверения и рекомендовать направить специалиста на периодическую аттестацию.

130. Удостоверение продлевается без процедуры проведения экзаменов не более двух раз.

131. Периодическую аттестацию со сдачей специального экзамена и выполнением практического задания проходят все специалисты сварочного производства по истечении двух сроков продления действия аттестационного удостоверения.

132. Проведение периодической, дополнительной или внеочередной аттестаций специалистов сварочного производства допускается в любой аттестационной организации. В случае проведения периодической, дополнительной или внеочередной аттестаций специалистов аттестационной организацией, не проводившей первичную аттестацию данного специалиста, эта аттестационная организация в месячный срок направляет в аттестационную организацию, проводившую первичную аттестацию, копию протокола аттестации и ранее выданное удостоверение (при периодической аттестации).

Приложение 1 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства

Требования к кандидатам на аттестацию

Таблица 1

Требования к образованию и профессиональной подготовке кандидатов

Уровень	Минимальное общее образование	Профессиональная подготовка по сварочному производству
I	среднее	Профессиональная подготовка на базе организации, в учебных центрах, на курсах, в учебно-производственных структурах юридических лиц или в организациях образования, реализующих образовательные учебные программы технического и профессионального образования
II	среднее; среднее техническое; высшее техническое	Профессиональная подготовка на базе организации, в учебных центрах, на курсах, в учебно-производственных структурах юридических лиц или в организациях образования, реализующих образовательные учебные программы технического и профессионального образования, а также самостоятельная подготовка в процессе работы в области сварки
III	среднее техническое по сварочному производству; высшее техническое	Профессиональная подготовка на базе организации, в учебных центрах, на курсах, в учебно-производственных структурах юридических лиц или в организациях образования, реализующих образовательные учебные программы технического и профессионального образования, а также самостоятельная подготовка в процессе работы в области сварки
IV	высшее техническое по сварочному производству	Профессиональная подготовка на базе организации, в учебных центрах, на курсах, в учебно-производственных структурах юридических лиц или в организациях образования, реализующих образовательные учебные программы технического и профессионального образования, а также самостоятельная подготовка в процессе работы в области сварки

Таблица 2

Требования к минимальному стажу работы по специальности, необходимому для допуска сварщика к первичной аттестации

№ п/п	Способы сварки и наплавки	Минимальный стаж работы по способу сварки, месяц
1	Ручная дуговая, газовая, механизированная неплавящимся и плавящимся электродами в защитных газах	12
2	Ручная неплавящимся электродом в инертных газах, автоматическая и механизированная под флюсом, автоматическая неплавящимся и плавящимся электродом в защитных газах, электрошлаковая, электронно-лучевая, плазменная	6

Примечания:

Решением экзаменационной комиссии допускается уменьшение минимального производственного стажа, но при этом он составляет не менее 6 месяцев для аттестации на допуск к ручной и полуавтоматической сварке и не менее 3 месяцев для аттестации на допуск к автоматической сварке.

Для выполнения сварных соединений неответственных конструкций к первичной аттестации допускаются выпускники организации, учебных центров, курсов, учебно-производственных структур юридических лиц или организации образования, реализующих образовательные учебные программы технического и профессионального образования, не имеющие производственного стажа.

Таблица 3

Требования к минимальному стажу работы по специальности, необходимому для допуска специалиста сварочного производства к первичной аттестации

Общее образование	Стаж работы, месяц
	аттестация на II уровень	аттестация на II уровень		аттестация на IV уровень
	неаттестованный	специалист II уровня	неаттестованный	специалист III уровня	неаттестованный
высшее техническое по сварочному производству	6	6	18	12	36
среднее техническое по сварочному производству	9	9	24	-	-
высшее техническое, среднее техническое	12	12	36	-	-
среднее	36	-	-	-	-

Примечание:
(-) – кандидат не подлежит аттестации на соответствующий уровень профессиональной подготовки.

	Приложение 2 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства
	Форма

Заявка на проведение аттестации сварщика

Наименование организации
Почтовый адрес, телефон, факс
Аттестационная заявка		№	от
Общие сведения о сварщике:
1.	Фамилия, имя, отчество
2.	Год рождения
3.	Место работы
4.	Стаж работы по сварке
5.	Квалификационный разряд по ЕТКС
6.	Наличие и уровень профессиональной подготовки
7.	Специальная подготовка	(когда, где и номер документа)
Аттестационные требования:
1.	Виды опасных технических устройств, на сварку которых аттестуется сварщик
2.	Вид аттестации
3.	Шифр документа по сварке
4.	Вид (способ) сварки (наплавки)
5.	Группа свариваемого материала
6.	Вид свариваемых деталей
7.	Тип сварного шва
8.	Толщина деталей, мм
9.	Диаметр деталей, мм
10.	Положение при сварке
11.	Присадочные материалы
Требования к оценке качества контрольных сварных соединений и наплавок:
1.	Документы, регламентирующие проведение контроля и требования к качеству

Руководитель организации (подпись) Ф.И.О. (при наличии) М.П. (при наличии)

Примечания:

Заявку оформляют в 2-х экземплярах (один экземпляр передают в аттестационный центр, второй хранят в организации, направившей сварщика на аттестацию).

Номер заявки указывает аттестующая организация.

При аттестации на сварку полиэтиленовых труб газового оборудования дополнительно указывают стаж работы по сварке трубопроводов систем газораспределения, в том числе стальных.

При аттестации на сварку изделий из полимерных материалов указывают степень автоматизации сварочного оборудования, используемого в производственных условиях.

Приложение 3 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства

Общие требования к экзаменационным программам при аттестации сварщиков

1. Экзаменационные программы разрабатываются отдельно для общего экзамена и для специальных экзаменов.

2. Все экзаменационные программы имеют единую структуру и включают следующие разделы:

способы сварки и оборудование;

виды материалов и особенности их сварки;

сварные конструкции и основные типы сварных соединений;

производство и техника выполнения сварочных работ;

требования по безопасности проведения сварочных работ.

3. Программа общего экзамена включает, преимущественно, вопросы, относящиеся к тому виду (способу) сварки (наплавки) и к тем свариваемым материалам, на которые аттестуется сварщик.

4. Программы специального экзамена отдельно разрабатываются применительно к конкретным группам опасных технических устройств и видам (способам) сварки (наплавки).

Программы учитывают требования национальных и (или) межгосударственных стандартов и практический опыт производства сварочных работ.

5. Программы специального экзамена охватывают все виды работ сварщика (подготовку под сварку, сборку, подогрев, визуально-измерительный контроль).

6. Если выполнение сварочных работ при изготовлении, монтаже или ремонте опасных технических устройств регламентируется различными национальными и (или) межгосударственными стандартами, то программы специального экзамена отдельно разрабатываются применительно к изготовлению, монтажу и ремонту этих устройств.

Приложение 4 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства

Требования к контрольным сварным соединениям и области распространения аттестации

Таблица 1

Группы свариваемых материалов

Группа	Материалы
М01(W01)	Углеродистые и низколегированные конструкционные стали перлитного класса с пределом текучести до 360 мегаПаскаля (далее – МПа)
М02(W02)	Низколегированные теплоустойчивые хромомолибденовые и хромомолибденованадиевые стали перлитного класса
М03(W03)	Низколегированные конструкционные стали перлитного класса с пределом текучести свыше 360 МПа
М04(W04)	Высоколегированные (высокохромистые) стали мартенситного, мартенситно-ферритного и ферритного классов с содержанием хрома от 10 % до 30 %
М05(W05)	Легированные стали мартенситного класса с содержанием хрома от 4 % до 10 %
М06	Чугуны
М07	Арматурные стали железобетонных конструкций
М11(W11)	Высоколегированные стали аустенитно-ферритного и аустенитного классов
М21(W21)	Чистый алюминий и алюминиево-марганцевые сплавы
М22(W22)	Нетермоупрочненные алюминиево-магниевые сплавы
М23(W23)	Термоупрочненные алюминиевые сплавы
М31	Медь
М32	Медноцинковые сплавы
М33	Медноникелевые сплавы
М34	Бронзы
М41	Титан и титановые сплавы
М51	Никель и никелевые сплавы
М61	Полиэтилен (РЕ)
М62	Сшитый полиэтилен (PE-X)
М63	Поливинилхлорид (PVC)
М64	Полипропилен (РР)
М00	Материалы, не вошедшие в обозначенные выше группы

Примечания:

Для литейных алюминиевых сплавов применяют присадочный материал, который установлен национальными и (или) межгосударственными стандартами для деформируемых сплавов той же группы.

В скобках приведен код группы по европейской классификации.

Допускается применение других марок сталей, цветных металлов, сплавов и полимерных материалов, если имеются указания в национальных и (или) межгосударственных стандартах. В этом случае программы практического и специального экзаменов сварщиков разрабатываются аттестующей организацией. В протоколе и аттестационном удостоверении указывают группу М00 и марку материала.

Таблица 2

Группы типичных марок основных материалов

Группа материалов	Марки материалов
М01 (W01)	Ст2кп, Ст2пс, Ст2сп, Ст3кп, Ст3пс, Ст3сп, Ст3Гпс, Ст3Гсп, Ст4кп, Ст4пс, Ст4сп, 08, 08Т, 08ГТ, 10, 15, 15Г, 18, 18Г, 20, 20Г, 25,15К, 16К, 18К, 20К, 22К, 15Л, 20Л, 25Л, 20ЮЧ, А, В, 09Г2, 10Г2, 14Г2, 16ГМЮЧ, 12ГС,12ГСБ,12Г2С,13ГС, 13ГС-У,15ГС, 16ГС, 17ГС, 17Г1С, 17Г1С-У, 20ГСЛ, 20ГМЛ, 08ГБЮ, 09Г2С, 09Г2СА, 09Г2С-Ш, 10Г2С, 10Г2С1, 10Г2С1Д, 14ХГС, 09Г2СЮЧ, 09ХГ2СЮЧ, 09ХГ2НАБЧ, 07ГФБ-У, 15ХСНД, 14ГНМА, 16ГНМА, 10ГН2МФА, 10ГН2МФАЛ, 15ГНМФА, судостроительные стали категорий А32, D32, E32, трубные стали классов прочности К50, К52, К54
М02 (W02)	12МХ, 12ХМ, 15ХМ, 20ХМ, 20ХМА, 20ХМЛ, 10Х2М, 10Х2М-ВД, 20Х2МА, 1Х2М1, 12Х2М1, 10Х2М1А, 10Х2М1А-А, 10Х2М1А-ВД, 10Х2М1А-Ш, 12Х1МФ, 15Х1М1Ф, 20ХМФЛ, 15Х1М1ФЛ, 12Х2МФСР, 12Х2МФБ, 12Х2МФА, 15Х2МФА,15Х2МФА-А, 15Х2НМФА, 15Х2НМФА-А
М03 (W03)	13Г1СБ-У,13Г2АФ, 14Г2АФ, 15Г2АФД, 16Г2АФ, 18Г2АФ, 09ГБЮ, 09Г2ФБ,10Г2Ф,10Г2ФБ,10Г2СФБ,10Г2ФБЮ,09Г2БТ, 10Г2БТ, 15Г2СФ, 12Г2СМФ,12Г2СБ, 12Г2СБ-У,12ГН2МФАЮ, Д40, Е40, 10ХСНД, 10ХН1М, 12ХН2, 12ХН3А,10Х2ГНМ, 10Х2ГНМА-А, 30ХМА, 18Х2МФА, 25Х2МФА, 12Х2Н4А, 18Х3МВ, 20Х3МВФ, 25Х3МФА, 15Х3НМФА, 15Х3НМФА-А, 20ХН3Л, 30ХГСА, 38ХН3МФА, судостроительные стали категорий А36, D36, E36, А40, D40, E40, трубные стали классов прочности К55-К60, Х60, Х65, Х70
М04 (W04)	20Х13, 08Х14МФ, 20Х17Н2, 12Х13, 12Х11В2МФ (1Х12В2МФ), 08Х13, 08Х17Т, 15Х25, 15Х25Т, 15Х28, 05Х12Н2М, 06Х12Н3ДЛ, 07Х16Н4Б
М05 (W05)	15Х5, 15Х5М, 15Х5М-У, 15Х5ВФ, Х8, 12Х8, 12Х8ВФ, Х9М, 20Х5МЛ, 20Х5ВЛ, 20Х5ТЛ, 20Х8ВЛ
М06	СЧ10, СЧ15, СЧ17, СЧ20, СЧ25, СЧ30, СЧ35, СЧ15М4, СЧ17М3, ЧНХТ, ЧН1МШ, ЧН2Х, КЧ30-6, КЧ33-8, КЧ35-10, КЧ37-12, КЧ45-7, КЧ50-5, КЧ55-4, КЧ60-3, КЧ65-3, КЧ70-2, КЧ80-1,5, ВЧ-35, ВЧ-40, ВЧ-45, ВЧ-50, ВЧ-60, ВЧ-70, ВЧ-80, ВЧ-100
М07	18Г2С, 10ГТ, 25Г2С, 32Г2Рпс, 80С, 20ХГ2Ц, 23Х2Г2Т, 22Х2Г2АЮ, 22Х2Г2Р, 20Х2Г2СР, 27ГС, 20ГС, 28С, Ст 5пс, Ст 5сп, 35ГС
М11 (W11)	12Х21Н5Т, 07Х16Н6, 08Х22Н6Т, 08Х21Н6М2Т, 08Х18Г8Н2Т 10Х21Н6М2Л, 07Х13АГ20, 07Х13Н4АГ20, 10Х14Г14Н4Т, 03Х17Н14М3, 08Х17Н13М2Т, 10Х17Н13М3Т, 10Х17Н13М2Т, 08Х17Н15М3Т, 12Х18Н9Т, 03Х16Н9М2, 08Х16Н9М2, 08Х16Н11М3, 08Х18Н9, 09Х19Н9, 10Х18Н9, 12Х18Н9, 04Х18Н10, 08Х18Н10, 06Х18Н10Т, 08Х18Н10Т, 12Х18Н10Т, 02Х18Н11, 03Х18Н11, 12Х18Н12Т, 08Х18Н12Б, 03Х19АГ3Н10Т, 03Х20Н16АГ6, 03Х21Н21М4ГБ, 10Х18Н9ТЛ, 10Х18Н12М3Л, 10Х18Н12М3ТЛ, 10Х18Н9Л, 20Х18Н9ТЛ, 12Х18Н9ТЛ, 12Х18Н12М3ТЛ
М21 (W21)	АД0, АД00, АД1, А5, А6, А7, А8, А85, А97, А99, АМц
М22 (W22)	АМг1, АМг2, АМг3, АМг4, АМг5, АМг6
М23 (W23)	Д20, АД31, АВ, В95, В96, ВАД-23
М31	М1, М2, М3, М1р, М2р, М3р
М32	Л60, Л63, Л68, Л90, ЛС59-1, ЛО62-1, ЛО70-1, ЛМц58-2, ЛЖМц59-1-1, ЛАН59-3-2, ЛН65-5, ЛА77-2, ЛК80-3
М33	МНЖ5-1, БС-3с, МНЖМц30-1-1, НЖМц28-2.5-1.5
М34	БрХ1, БрКМц3-1, БрАМцЖН8-10-3-2, БрАМц9-2, БрАЖНМц7-2,5-1,5-9, БрАЖ9-4, БрАЖНМц9-4-4-1, БрАЖМц10-3-1,5, БрАНЖ7-4-2, БрАНМцЖ8,5-4-4-1,5, БрОЦ8-4, БрОЦ10-2, БрОФ6,5-0,15, БрОФ8-0,3
М41	ВТI–0, ВТI–00, ВТ3-1, ВТ4, ВТ-5, ВТ5-1, ВТ-6, ВТ-8, ВТ-14, ВТ-16, ВТ20, ВТ22, ВТ-28, ПТ–IМ, ПТ-3В, ПТ-7М, ОТ4, ОТ4-0, ОТ4-1, АТ2
М51	ХН77ТЮ, ХН70ВМТЮ, ХН67ВМТЮ, ХН65МВ, ХН65МВУ, ХН78Т, ХН63МБ, ХН70МФ-ВИ, ХН60МЮВТ, ХН75МВТЮ, ХН65ВЮТ, Х20Н80, Х15Н60
М61	ПЭ80, ПЭ100
М62	Сшитый полиэтилен (PE-X)
М63	Поливинилхлорид (PVC)
М64	Полипропилен (PP)
М00	Материалы, не вошедшие в обозначенные выше группы

Таблица 3

Толщина контрольных сварных соединений и области распространения аттестации

Материалы	Толщина, t, мм	Область распространения, мм
Стали	t ≤ 3 3 < t ≤ 12 t > 12	от t до 2t* от 3 мм до 2t** от 5 мм и выше
Чугуны	3 ≤ t ≤ 12 t > 12	от 3 мм до 2t от 5 мм и выше
Алюминий и его сплавы	t ≤ 6 6 < t ≤ 15	0,7t до 2,5t 6<t≤40***
Медь и ее сплавы	t ≤ 3 3 < t ≤ 10 t > 10	0,7t до 2,5t* от 3 мм до 2t** от 10 мм и выше
Титан и титановые сплавы	t≤ 6 6 < t ≤ 15	от 0,7 t до 2,5 t 6<t≤40
Никель и никелевые сплавы	t ≤ 3 3 < t ≤ 12 t > 12	от t до 2 t от 3 мм до 2 t от 5 мм и выше

Примечания:
(*) – при газовой сварке: от t до 1,5t;
(**) – при газовой сварке: от 3 мм до 1,5t;
(***) – при толщине деталей более 40 мм проводится отдельная аттестация, которая отмечается в аттестационном удостоверении и протоколе аттестации.

Таблица 4

Диаметры контрольных сварных соединений при сварке труб и области распространения аттестации

Материалы	Наружный диаметр, d, мм	Область распространения, мм
Стали	d ≤ 25 25 < d ≤ 150 d > 150	от d до 2d от 0,5d (не менее 25 мм) до 2d от 0,5d и выше
Чугуны	d ≥ 100	от 0,5d и выше
Алюминий и его сплавы	d ≤ 125 d > 125	от 0,5d до 2d от 0,5d и выше
Медь и ее сплавы	d ≤ 125 d > 125	от 0,5d до 2d от 0,5d и выше
Титан и титановые сплавы	d ≤ 125 d > 125	от 0,5d до 2d от 0,5d и выше
Никель и никелевые сплавы	d ≤ 25 25 < d ≤ 150 d > 150	от d до 2d от 0,5d (не менее 25 мм) до 2d от 0,5d и выше

Таблица 5

Типы и размеры контрольных сварных соединений при аттестации на сварку изделий из полимерных материалов

Способ сварки	Вид деталей	Тип соединения	Размеры*		Область распространения
			толщина, t, мм	диаметр, d, мм	толщина, t, мм	диаметр, d, мм
НИ	Труба с трубой (Т+Т)	СБ	от 5 до 20	от 63 до 110	от 5 до 21	до 225
			свыше 20	свыше 110	от t до 2t	от 0,5d до 2d
		Р**	от 2 до 4	от 20 до 90	от 0,5t до 1,5t	от 0,5d до 2d
			свыше 4		от t и выше	от 0,5d до 2d
	Лист с листом (Л+Л)	Н	от 1 до 2,5	-	от 1 до 5	-
ЗН	Муфта и труба (Т+М+Т)	М	свыше 3	от 20 до 110	от 3 до 14,6	от 20 до 225
			свыше 10	свыше 225	от 0,7t и выше	от 0,5d и выше
	Седловый отвод и труба (О+Т)	О	свыше 3	от 63 до 110	от 3 до 14,6	от 20 до 225
			свыше 10	свыше 225	от 0,7t и выше	от 0,5d и выше
НГ	Труба** с листом (Т+Л)	СБ	от 1 до 2,5	менее 90	от 1 до 1,5t	от 0,5d до d
		СV	от 5 до 8	от 63 до 315	от 5 до 1,5t	от 0,5d до 2d
		СХ	свыше 8	свыше 315	от 5 и выше	от 0,5d и выше
		У	свыше 5	свыше 90	от 0,5t и выше	от 0,5d и выше
	Лист с листом (Л+Л)	Н	от 1 до 2,5	-	от 1 до 1,5t	-
Э	Труба** с листом (Т+Л)	СV, СХ	от 5 до 8	от 63 до 315	от 5 до 1,5t	от 0,5d до 2d
			свыше 8	свыше 315	от 5 и выше	от 0,5d и выше
		У	свыше 5	свыше 90	от 0,5t и выше	от 0,5d и выше
	Лист с листом (Л+Л)	У, ТБ, ТV, TX	свыше 8	-	от 0,5t и выше	-

Примечания:
При аттестации на сварку трубопроводов систем газоснабжения диаметр и толщина контрольных сварных соединений не выходят за пределы размеров труб, допускаемых национальными и (или) межгосударственными стандартами для прокладки трубопроводов систем газоснабжения.
(*) – рекомендуемые размеры контрольных сварных соединений приведены в приложении 5 (рисунки 7-11) к настоящим Правилам;
(**) – за исключением трубопроводов систем газоснабжения.

Таблица 6

Методы контроля и испытаний контрольных сварных соединений и наплавок

Метод контроля	Стыковое соединение листов	Стыковое соединение труб	Угловое соединение	Наплавка	Соединение деталей с закладными нагревателями
Визуальный и измерительный (ВИК)	*	*	*	*	*
Радиографический (РГК)	*1)	*1)	*2)	-	-
Ультразвуковой (УЗК)	*3)	*3)	*4)	*9)	-
Испытание на статический изгиб (сплющивание)	*5)	*5)	-	-	*10)
Испытание на излом	*1)	*1)	*1), 8)	-	*11)
Анализ макрошлифов (без полирования)	-	-	*6)	*6)	-
Магнитопорошковый (МПК)** или капиллярный (КК)**	*7)	*7)	*7)	*7)	-
Испытание на осевое растяжение	*12)	*12)	-	-	-

Примечания:

(*) – контроль производится с учетом следующего:

1) выполняют радиографический контроль или испытания на излом, но не оба метода контроля вместе.

Для сварных соединений из полимерных материалов радиографический контроль или испытания на излом не применяют;

2) кроме контрольных угловых сварных соединений приварки труб (патрубков, штуцеров) к листам или трубам при номинальном внутреннем диаметре привариваемой трубы менее 30 мм и соединений вварки труб в трубные решетки; для сварных соединений из полимерных материалов не применяется;

3) контроль выполняют в случаях, предусмотренных документами, указанными в заявке, взамен или в дополнение к радиографическому контролю, при этом испытания на излом не выполняют.

Для сварных стыковых соединений полиэтиленовых труб систем газоснабжения ультразвуковой контроль является обязательным;

4) кроме контрольных сварных соединений при номинальном внутреннем диаметре привариваемой трубы (патрубка, штуцера) менее 100 мм, а также контрольных сварных соединений трубных решеток;

5) контроль является обязательным для контрольных сварных соединений, выполненных газовой сваркой и сваркой плавящимся электродом в активных газах и смесях. Для сварных стыковых соединений полимерных материалов не применяется;

6) испытаниям подлежат не менее 2 макрошлифов;

7) контроль выполняют по решению аттестационной комиссии с учетом заявки на проведение аттестации;

8) испытания выполняют для соединений листов;

9) ультразвуковой контроль выполняют на отслоение наплавки;

10) для сварных соединений полиэтиленовых труб трубопроводов систем газоснабжения, выполненных с помощью муфт с закладными нагревателями, обязательным является испытание на сплющивание;

11) для сварных соединений седловых отводов полиэтиленовых труб трубопроводов систем газоснабжения обязательным является испытание на отрыв;

12) для стыковых сварных соединений полиэтиленовых трубопроводов систем газоснабжения, выполненных сваркой нагретым инструментом, обязательным является испытание на осевое растяжение;

(**) – для сварных соединений из полимерных материалов не применяют;

(-) – контроль не является обязательным.

Таблица 7

Область распространения аттестации в зависимости от пространственного положения контрольного сварного соединения при сварке плавлением

Положения, в которых выполняется сварка		Область распространения
		Лист
		Стыковое соединение					Тавровое соединение
		Н1	Г	В2	В1	П1	Н1	Н2	В2	В1	П2
Стыковое соединение листов	Н1		-	-	-	-	х	х	-	-	-
	Г	х		-	-	-	х	х	-	-	-
	В2	-	-		-	-	-	-	х	-	-
	В1	х	-	-		-	х	х	-	х	-
	П1	х	х	-	х		х	х	-	х	х
Тавровое соединение листов	Н1	-	-	-	-	-		-	-	-	-
	Н2	-	-	-	-	-	х		-	-	-
	В2	-	-	-	-	-	-	-		-	-
	В1	-	-	-	-	-	х	х	-		-
	П2	-	-	-	-	-	х	х	-	х
Стыковое соединение труб	Н1	х	-	-	-	-	х	х	-	-	-
	В2	-	-	х	-	-	-	-	х	-	-
	В1	х	х	-	х	х	х	х	-	х	х
	Г	х	х	-	х	х	х	х	-	х	х
	Н45	х	х	ххх	х	х	х	х	ххх	х	х
Тавровое соединение труба+лист	Н2	-	-	-	-	-	х	х	-	-	-
	В2	-	-	-	-	-	-	-	х	-	-
	В1	-	-	-	-	-	х	х	-	х	х
	П2	-	-	-	-	-	х	х	-	х	х

Продолжение таблицы

Область распространения
Труба
Стыковое соединение					Тавровое соединение
Н1	В2	В1	Г	Н45	Н2	В2	В1	П2	Н45
хх	-	-	-	-	х	-	-	-	-
хх	-	-	хх	-	х	-	-	-	-
-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
хх	-	-	-	-	х	-	х	-	-
хх	-	-	-	-	хх	-	хх	хх	-
хх	-	-	-	-	-	-	-	-	-
-	-	-	-	-	х	-	-	-	-
-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
-	-	-	-	-	х	-	-	-	-
-	-	-	-	-	х	-	-	х	-
	-	-	-	-	х	-	-	-	-
-		-	-	-	-	х	-	-	-
х	-		-	-	х	-	х	х	-
х	-	-		-	х	-	-	-	-
х	ххх	х	х		х	ххх	х	х	х
-	-	-	-	-		-	-	-	-
-	-	-	-	-	-		-	-	-
-	-	-	-	-	х	-		х	-
-	-	-	-	-	х	-	х		-

Примечания:
(*) – пространственное положение, в котором проводилась сварка контрольного сварного соединения;
(х) – пространственное положение, на которое распространяется аттестация;
(хх) – при диаметре труб более 150 мм;
(-) – пространственное положение, на которое не распространяется аттестация;
(ххх) – аттестация при сварке контрольного сварного соединения, выполненного в положении Н45 способом "сверху – вниз", распространяется только на положение В2.

Таблица 8

Область распространения аттестации в зависимости от способа формирования корня шва контрольного сварного соединения

Вид контрольного сварного соединения		Область распространения
		односторонняя сварка (ос)		двусторонняя сварка (дс)
		на подкладке (сп)	без подкладки (бп)	с зачисткой корня шва (зк)	без зачистки корня шва (бз)
Односторонняя сварка (ос)	на подкладке (сп)	*	-	x	-
	без подкладки (бп)	x	*	x	x
Двусторонняя сварка (дс)	с зачисткой корня шва (зк)	x	-	*	-
	без зачистки корня шва (бз)	x	-	x	*

Примечания:
(*) – вид контрольного сварного соединения;
(х) – вид контрольного сварного соединения, на которое распространяются результаты аттестации;
(-) – вид контрольного сварного соединения, на которое не распространяются результаты аттестации.

Таблица 9

Область распространения аттестации в зависимости от группы основных материалов контрольных сварных соединений

Группа основного материала	Область распространения
	М01	М02		М03	М04	М05		М07
М01	*	-		-	-	-		-
М02	x	*		-	-	-		-
М03	x	-		*	-	-		х
М04	x	x		-	*	-		-
М05	x	х		x	–	*		-
М07	х	-		-	-	-		*
Алюминий и его сплавы	М21			М22		М23
М21	*			x		-
М22	x			*		-
М23	x			x		*
Медь и ее сплавы	М31		М32		М33		М34
М31	*		-		х		х
М32	-		*		-		-
М33	-		-		*		х
М34	-		-		х		*

Примечания:
Марка присадочного материала по химическому составу соответствует группе основного материала контрольного сварного соединения.
Аттестация на сварку сталей группы М07 по ГОСТ 34028 "Прокат арматурный для железобетонных конструкций. Технические условия" более высокого класса прочности распространяется на сварку сталей низшего класса прочности в пределах группы М07 для типов сварных соединений и способов сварки по ГОСТ 14098 "Соединения сварные арматуры и закладных изделий железобетонных конструкций. Типы, конструкции и размеры".
(*) – группа материала контрольного сварного соединения;
(x) – группа материала, на которую распространяется результат аттестации;
(-) – группа материала, на которую не распространяется результат аттестации.

Таблица 10

Область распространения аттестации для контрольных сварных соединений из различных материалов

Группа основного материала	Аттестацию распространяют на сварку
М02	М02 с М01
М03	М03 с М01 М03 с М07
М04	М04 с М01 М04 с М02
М05	М05 с М01 М05 с М02 М05 с М03
М07	М07 с М01
М22	М22 с М21
М23	М23 с М21 М23 с М22
М31	М31 с М33 М31 с М34
М33	М33 с М34
М34	М34 с М33

Примечание:
При сварке изделий из материалов различных групп марка присадочного материала по химическому составу соответствует группе основного материала контрольного соединения.

Таблица 11

Область распространения аттестации по сварке в зависимости от вида покрытия электродов

Вид покрытия	Область распространения
	A, РA	Р, РБ, РЦ	Б	Ц	П
A, РA	*	-	-	-	-
Р, РБ, РЦ	х	*	-	-	-
Б	x	x	*	-	-
Ц	-	-	-	*	-
П	-	-	-	-	*

Примечания:
Для покрытия вида "П" результат аттестации действителен только для вида покрытия электрода, примененного при сварке контрольного сварного соединения.
(*) – вид покрытия электродов, которые использованы при сварке контрольного сварного соединения;
(x) – вид покрытия электродов, на который распространяется результат аттестации;
(-) – вид покрытия электродов, на который не распространяется результат аттестации.

Приложение 5 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства

Требования к положению, размерам и типам контрольных сварных соединений

Рисунок 1. Положения при сварке стыковых (а) и тавровых (б) соединений листов

Примечания:

Н1 – нижнее;

Г – горизонтальное;

Н2 – нижнее тавровых соединений;

В1 – вертикальное (сварка снизу вверх);

В2 – вертикальное (сварка сверху вниз);

П1 – потолочное;

П2 – потолочное тавровых соединений.

Рисунок 2. Положения при сварке стыковых (а) и угловых (б) соединений труб

Примечания:

Н1 – нижнее при горизонтальном расположении осей труб, свариваемых с поворотом;

Н2 – нижнее при вертикальном расположении оси трубы, свариваемой без поворота или с поворотом и горизонтальном расположении оси трубы, привариваемой с поворотом;

В1 – переменное при горизонтальном расположении осей труб (трубы) свариваемых без поворота (на подъем);

В2 – переменное при горизонтальном расположении осей труб (трубы) свариваемых без поворота (на спуск);

Г – горизонтальное при вертикальном расположении осей труб, свариваемых без поворота или с поворотом;

Н45 – переменное при наклонном расположении осей труб (трубы) свариваемых без поворота;

П2 – потолочное при вертикальном расположении оси трубы, свариваемой без поворота или с поворотом.

Рисунок 3. Размеры деталей для стыковых контрольных сварных соединений листов

Рисунок 4. Размеры деталей для тавровых контрольных сварных соединений листов

Примечания:

При t ≥ 6 мм, а ≤ 0,5t;

При t < 6 мм, 0,5t ≤ а ≤ (Z = 0,7t).

Рисунок 5. Размеры деталей для стыковых контрольных сварных соединений металлических труб

Рисунок 6. Размеры деталей для угловых контрольных сварных соединений труб между собой и труб с листами

Примечания:

При t ≥ 6 мм, а ≤ 0,5t;

При t < 6 мм, 0,5t ≤ а ≤ (Z = 0,7t).

Рисунок 7. Типы контрольных сварных соединений при сварке труб из полимерных материалов

Примечания:

а – стыковое соединение;

б – соединение муфтой;

в – соединение седловым ответвлением.

Рисунок 8. Контрольное сварное соединение типа Р

Рисунок 9. Контрольные сварные соединения типов V и Х

Рисунок 10. Контрольные сварные соединения типов ТБ, ТV и TX

Рисунок 11. Контрольное сварное соединение типа Н

	Приложение 6 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства
	Форма

Карта технологического процесса сварки (наплавки) контрольного сварного соединения

УТВЕРЖДАЮ Руководитель аттестующей организации (подпись) (Ф.И.О. (при наличии) "___" _____________ 20__ г.

Ф.И.О. (при наличии) сварщика		Клеймо
Вид и способ сварки или наплавки		Основной материал (марка)
Наименование НД (шифр)
Вид шва		Типоразмер, мм:
Тип соединения (по НД)		диаметр
		толщина
Положение при сварке		Способ сборки
Вид соединения		Требования к прихватке
Присадочные материалы (марка, стандарт, ТУ)
		Сварочное оборудование

Эскиз контрольного сварного соединения

Конструкция соединения	Размеры шва	Порядок сварки

Технологические параметры сварки

Номер шва или валика	Вид и способ сварки	Диаметр электрода или проволоки, мм	Род и полярность тока	Сила тока, А	Напряжение, В			Скорость подачи проволоки, м/ч	Скорость сварки, м/ч	Расход защитного газа, л/мин
Защита обратной стороны шва							Вылет электрода, мм
Ширина шва или валика (катет шва), мм							Расстояние от сопла горелки до изделия, мм
Толщина шва или валика, мм

Дополнительные технологические требования по сварке
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________

Требования к контролю качества контрольных сварных соединений

Метод контроля	Наименование (шифр)	Объем контроля (%, количество образцов)
1. Визуально-измерительный
2. Радиографический
3. Ультразвуковой
4. Капиллярный
5. Магнитопорошковый
6. Анализ макрошлифов
7. Испытания на статический изгиб (сплющивание)
8. Испытания на излом

Разработал Ф.И.О. (при наличии) (подпись, дата)

	Приложение 7 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства
	Форма

Карта технологического процесса сварки полимерных труб встык нагретым инструментом

Наименование изделия	контрольное	Характеристика труб (деталей)
Сварное соединение		- завод изготовитель
Способ сварки	НИ	- марка материала	полиэтилен ПЭ80
Документы по сварке	МСП 4.03-103 "Проектирование, строительство и реконструкция газопроводов с применением полиэтиленовых труб"; СП 42-105 "Контроль качества сварных соединений полиэтиленовых газопроводов"	- дата выпуска
		- номер сертификата
		- диаметр трубы	110 мм
Вид соединения	стыковое	- толщина стенки, SDR	10 мм
Сварочное оборудование	СР
Ф.И.О. (при наличии) сварщика		Клеймо сварщика

Эскиз сварного соединения

Конструкция сборки	Конструктивные элементы сварного соединения

Технологические параметры сварки труб встык нагревательным инструментом
и их значения (в соответствии с МСП 4.03-103
"Проектирование, строительство и реконструкция газопроводов с применением полиэтиленовых труб")

Технологический параметр	Значение
1. Температура нагревателя (Тн), оС - теплогенератор электрический с непрерывным автоматическим поддержанием заданной температуры, с антиадгезионным покрытием	220
2. Удельное давление при оплавлении (Ропл), МПа	0,15+0,05
3. Время при оплавлении (tопл), с, в зависимости от типа свариваемых труб	до 15 (до образования первичного грата высотой 1 мм)
4. Давление при прогреве (Рпр), МПа	0,01-0,02
5. Время при прогреве (tпр), с, в зависимости от типа свариваемых труб и температуры окружающего воздуха	Температура окружающего воздуха, оС
	от 0 до +20	от 0 до +20
	70-80	65-75
6. Время технологической паузы (tп), с, не более	4
7. Удельное давление при осадке (Рос), МПа	0,15+0,05
8. Время при охлаждении (tохл), мин, не менее, в зависимости от температуры окружающего воздуха	Температура окружающего воздуха, оС
	от 0 до + 20	от +20 до +40
	7	8

Примечания:

Значения параметров корректируются в зависимости от температуры окружающего воздуха.

Дополнительные технологические требования по сварке:

очистить поверхности концов свариваемых труб сначала увлажненной, затем сухой ветошью на длину не менее 50 мм от торцов;

установить и закрепить трубы в зажимах центратора установки для сварки;

отцентрировать трубы по наружной поверхности таким образом, чтобы максимальная величина смещения наружных кромок не превышала 10 % от номинальной толщины стенки свариваемых труб;

отторцевать свариваемые поверхности труб непосредственно в сварочной установке;

еще раз проверить центровку труб и отсутствие недопустимых зазоров в стыке (допускается зазор в стыке не более 0,3 мм). Зазоры измеряют лепестковым щупом с погрешностью 0,05 мм;

произвести замер усилия при холостом ходе подвижного зажима центратора установки с закрепленной в нем трубой и скорректировать величину усилий Ропл, Рпр, Рос;

установить требуемые параметры режима сварки и произвести сварку контрольного соединения;

после сварки произвести охлаждение стыка под давлением осадки в течение времени tохл;

проставить клеймо сварщика маркером на наружной поверхности трубы;

удалить контрольное сварное соединение из установки для сварки и провести визуальный и измерительный контроль сварного соединения.

Требования к контролю качества

Метод контроля	Наименование (шифр) документа по сварке	Объем контроля (%, количество образцов)
1. Визуальный и измерительный	МСП 4.03-103 "Проектирование, строительство и реконструкция газопроводов с применением полиэтиленовых труб"; СП 42-105 "Контроль качества сварных соединений полиэтиленовых газопроводов"	100 %
2. Ультразвуковой	Инструкция по ультразвуковому контролю сварных стыковых соединений полиэтиленовых труб	100 %
3. Испытание на статическое растяжение	ГОСТ 11262 "Пластмассы. Методы испытания на растяжение"; СП 42-105 "Контроль качества сварных соединений полиэтиленовых газопроводов"	≥ 5 образцов

Разработал Ф.И.О. (при наличии) (подпись, дата)

	Приложение 8 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства
	Форма

Карта технологического процесса сварки полимерных труб с применением деталей с закладными нагревателями

Наименование изделия	контрольное				Характеристика труб (деталей)
Сварное соединение					- завод изготовитель
Способ сварки	ЗН				- марка материала
Документы по сварке	МСП 4.03-103 "Проектирование, строительство и реконструкция газопроводов с применением полиэтиленовых труб"; СП 42-105 "Контроль качества сварных соединений полиэтиленовых газопроводов"				- дата выпуска
					- номер сертификата
					- диаметр трубы		50 мм
Вид соединения	стыковое				- толщина стенки, SDR		4,5 мм
Сварочное оборудование	ЗНШ
Ф.И.О. (при наличии) сварщика					Клеймо сварщика
Технологические параметры сварки
Температура окружающего воздуха, 0С		Наружный диаметр трубы, мм	Толщина стенки, мм	SDR		Время охлаждения после сварки, мин
20		50	4,5	11		7

Примечания:

При сварке на аппаратах с ручным вводом параметров режима сварки указывают их действительные значения.

Дополнительные технологические требования по сварке:

обрезать трубы, предназначенные для сварки под прямым углом к их осям;

отметить на концах трубы зону сварки на длину не менее 0.5 длины фитинга от торцов;

произвести механическую очистку поверхностей труб в зоне сварки от оксидного слоя на глубину 0,1-0,2 мм;

снять фаски на наружной и внутренней поверхностях торца трубы;

придать трубе в зоне сварки круглую форму с помощью приспособления;

произвести обезжиривание зоны сварки;

нанести маркировочные полосы на поверхность труб на расстоянии 0,5 длины фитинга от торца трубы;

зафиксировать положение труб в позиционере или на выравнивающих опорах;

вставить концы труб в фитинг и подключить его к сварочному аппарату;

ввести с помощью считывающего карандаша в сварочный аппарат параметры режима сварки, указанные в штрих-коде на этикетке фитинга;

включить сварочный аппарат и произвести сварку;

провести визуальный и измерительный контроль сварного соединения.

Требования к контролю качества

Метод контроля	Наименование (шифр) документа по сварке	Объем контроля (%, количество образцов)
1. Визуальный и измерительный	МСП 4.03-103 "Проектирование, строительство и реконструкция газопроводов с применением полиэтиленовых труб"; СП 42-105 "Контроль качества сварных соединений полиэтиленовых газопроводов"	100 %
2. Испытания на сплющивание	МСП 4.03-103 "Проектирование, строительство и реконструкция газопроводов с применением полиэтиленовых труб"; СП 42-105 "Контроль качества сварных соединений полиэтиленовых газопроводов"	≥ 2 образцов

Разработал Ф.И.О. (при наличии) (подпись, дата)

	Приложение 9 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства
	Форма

Журнал учета работ при аттестации сварщиков металлических конструкций
(практический экзамен)

№, дата	Ф.И.О. (при наличии)	Номер заявки, вид аттестации	Наименование (шифр) технологии сварки (наплавки), способ сварки	Характеристика контрольного сварного соединения							Клеймо контрольного сварного соединения
				Марка основного материала	Марки сварочных материалов	Вид свариваемых деталей и типоразмер, мм	Тип шва	Тип соединения	Вид соединения	Положение шва при сварке
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12

Продолжение таблицы

Отметка о выдаче задания		Отметка о контроле качества сборки соединения под сварку	Отметка о соблюдении технологии сварки	Продолжительность сварки контрольного соединения	Методы контроля и оценка качества	Заключение комиссии
Подпись лица, выдавшего задание, дата	Подпись аттестуемого сварщика, дата
13	14	15	16	17	18	19

Примечания:

В графе 4 указывают наименование и номер карты технологического процесса сварки (наплавки) контрольного сварного соединения.

Заполнение граф 7-11 производят условными обозначениями, установленными настоящими Правилами.

В графе 12 указывают номер клейма установленного аттестационной комиссией. Клеймение выполняют ударным или электрографическим способами.

Графы 13, 15, 16 и 17 заполняет член аттестационной комиссии.

В графе 16 указывают сведения о прерываниях процесса сварки, подогрева, поддува защитного газа, контроле температуры металла при сварке, зачистке корня шва и другие.

В графе 18 указывают метод контроля, номер акта (протокола, заключения) и результаты контроля (удовлетворительно, неудовлетворительно). При заполнении графы допускается сокращенное обозначение применяемых методов неразрушающего контроля – радиографический – РГК, ультразвуковой – УЗК, капиллярный – КК, магнитопорошковый – МПК, визуальный и измерительный – ВИК.

В графе 19 аттестационная комиссия указывает оценку практических навыков сварщика словами "удовлетворительно" или "неудовлетворительно". Заключение подписывают члены аттестационной комиссии с указанием даты.

Страницы журнала пронумеровываются и прошнуровываются.

	Приложение 10 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства
	Форма

Журнал учета работ при аттестации сварщиков
(практический экзамен, сварка полимерных материалов)

№ дата	Ф. И.О.	Номер заявки, вид аттестации	Наименование (шифр) технологии сварки, способ сварки	Характеристика контрольного сварного соединения
				Марки материалов свариваемых деталей	Марки сварочных материалов или деталей	Вид свариваемых деталей и типоразмер, мм	Тип сварного соединения	Степень автоматизации оборудования, номер распечатки
1	2	3	4	5	6	7	8	9

Продолжение таблицы

Клеймо контрольного сварного соединения	Отметка о выдаче задания		Отметка о соблюдении технологии	Результаты ВИК	Результаты мех. испытаний	Результаты УЗК	Заключение комиссии
	Подпись лица, выдавшего задание, дата	Подпись аттестуемого сварщика, дата
10	11	12	13	14	15	16	17

Примечания:

В графе 4 указывают номер "Технологического регламента процесса сварки контрольного сварного соединения".

Заполнение граф 7-9 производят условными обозначениями, установленными настоящими Правилами.

Тип сварного соединения (графа 8) указывают буквами в соответствии с приложением 4 (таблица 5) к настоящим Правилам.

Степень автоматизации сварочного оборудования (графа 9) указывают условным обозначением в соответствии с пунктом 38 настоящих Правил.

В графе 10 указывают номер клейма, установленного экзаменационной комиссией.

Графы 13-17 заполняет член экзаменационной комиссии.

В графе 17 экзаменационная комиссия указывает оценку практических навыков сварщика словами "удовлетворительно" или "неудовлетворительно". Заключение подписывают члены экзаменационной комиссии с указанием даты и места проведения практического экзамена.

Страницы журнала пронумеровываются и прошнуровываются.

Приложение 11 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства

Визуальный и измерительный контроль стыковых контрольных сварных соединений из полимерных материалов

1. Визуальный контроль стыковых контрольных сварных соединений производит член экзаменационной комиссии по всей протяженности шва с двух сторон с использованием лупы увеличением 5-7 крат. Измерительный контроль выполняют не менее чем в 5 местах сварного соединения, расположенных равномерно. Выбор мест измерения выполняет представитель экзаменационной комиссии.

2. Внешний вид сварных соединений, выполненных сваркой нагретым инструментом встык, соответствуют следующим требованиям:

валики сварного шва симметрично и равномерно распределены по окружности сваренных труб;

цвет валиков одного цвета с трубой и без трещин, пор, инородных включений;

симметричность шва (отношение ширины наружных валиков грата к общей ширине грата) в пределах 0,3-0,7 в любой точке шва;

смещение наружных кромок свариваемых заготовок не превышает 10 % от толщины стенки трубы (детали);

впадина между валиками грата (линия сплавления наружных поверхностей валиков грата) находится не ниже наружной поверхности труб (деталей);

угол излома сваренных труб или трубы и соединительной детали не превышает 5 градусов.

3. Размеры валиков наружного грата швов зависят от толщины стенки свариваемых труб (деталей) и соответствуют следующим данным:

Геометрические размеры сварного шва

Параметры наружного грата		Условное обозначение труб
		SDR11 63х5,8	SDR11 75х6,8			SDR7,6 90х5,2			SDR11 90х8,2		SDR17,6 110x6,3			SDR11 110х10
Высота, мм		1,5-3,0	2,0-3,5			1,5-3,0			2,5-4,5		2,0-3,5			2,5-4,5
Ширина, мм		4,0-6,0	5,0-7,0			4,0-6,0			6,0-8,5		4,5-6,5			6,5-9,5
Параметры наружного грата	Условное обозначение труб
	SDR17,6 125х7,1			SDR11 125х11,4				SDR17,6 140х8,0		SDR11 140х12,7			SDR17,6 160х9,1			SDR11 160х14,6
Высота, мм	2,0-4,0			3,0-5,0				2,5-4,5		3,0-5,0			2,5-4,5			3,0-5,0
Ширина, мм	5,5-7,5			8,5-12,0				6,0-8,5		9,0-13,0			6,5-9,5			10-15
Параметры наружного грата	Условное обозначение труб
	SDR17,6 180х10,2				SDR11 180х16,4		SDR17,6 200х11,4			SDR11 200х18,2		SDR17,6 225х12,8			SDR11 225х20,5
Высота, мм	2,5-4,5				3,5-5,5		3,0-5,0			4,0-6,0		3,0-5,0			4,5-6,5
Ширина, мм	6,5-9,5				11-16		8,5-12			13-18		9,0-13,0			14-21

Приложение 12 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства

Визуальный и измерительный контроль контрольных сварных соединений из полимерных материалов, выполненных сваркой с закладными нагревательными элементами

1. Визуальный и измерительный контроль контрольных сварных соединений производит член экзаменационной комиссии с использованием лупы увеличением 5-7 крат. Выбор мест измерения выполняет представитель экзаменационной комиссии.

2. Внешний вид контрольных сварных соединений, выполненных при помощи деталей с закладными нагревательными элементами, соответствуют следующим требованиям:

трубы за пределами соединительной детали имеют следы механической обработки (зачистки);

индикаторы сварки деталей находятся в выдвинутом положении;

угол излома сваренных труб или трубы и соединительной детали не превышает 5 градусов;

поверхность деталей не имеет следов температурной деформации или сгоревшего полимерного материала;

по периметру детали не допускается следов расплава полимерного материала, возникшего в процессе сварки.

Приложение 13 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства

Испытания контрольных сварных соединений на статический изгиб

1. Механические испытания контрольных сварных соединений металлических материалов проводят в соответствии с ГОСТ 6996 "Сварные соединения. Методы определения механических свойств" (далее – ГОСТ 6996), полимерных материалов – в соответствии с ГОСТ 11262 "Пластмассы. Методы испытания на растяжение".

2. Испытаниям на статический изгиб стыковых соединений листов и труб толщиной 3 мм и более подлежат 4 образца, из которых 2 образца подлежат изгибу со стороны усиления шва, а другие 2 образца – со стороны корня шва. При толщине листов и стенок труб 12 мм и более допускается выполнять испытание образцов "на ребро" (боковой изгиб). При этом испытаниям подлежат не менее 4 образцов.

3. Для стыковых соединений металлических труб диаметром до 108 мм включительно при толщине стенки до 6 мм включительно допускается проводить испытания на сплющивание, если это не противоречит требованиям национальных и (или) межгосударственных стандартов.

4. Вырезку заготовок для изготовления образцов для механических испытаний производят механическим путем режущим или абразивным инструментом. Допускается вырезку заготовок выполнять плазменной или газовой резкой при условии последующей механической обработки заготовок в зоне резки на глубину не менее 2 мм. Краевые участки стыкового и таврового контрольных сварных соединений пластин, выполненных ручными способами сварки, длиной не менее 25 мм подлежат удалению.

При автоматической и механизированной сварке в среде защитных газов и порошковой проволокой при толщине металла более 10 мм, автоматической сварке под флюсом, электрошлаковой сварке длину краевых участков принимать в соответствии с указаниями ГОСТ 6996.

5. При изготовлении образцов усиление шва с наружной и внутренней стороны следует удалять механическим путем. Перед изготовлением образцов остающаяся стальная подкладка в контрольных сварных соединениях, выполненных с подкладкой, удаляется.

Рисунок 1. Схемы испытаний на статический изгиб со стороны усиления шва (а), со стороны корня шва (б) и на боковой изгиб – изгиб "на ребро" (в) образцов из контрольных стыковых сварных соединений листов и труб

Примечание:

Рекомендуемые параметры: D – диаметр пуансона, L – длина образца; b = 1,5t, но не менее 10 мм; D = 2t или D = 2h; r = t, но не более 25 мм; K = 2,5D; L = D + 2,5h + 80мм.

Приложение 14 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства

Испытания контрольных сварных соединений металлических изделий на излом

1. Испытания на излом выполняют с целью выявления возможных внутренних дефектов в сечении шва в месте его излома.

2. Вырезку заготовок для изготовления образцов для испытаний на излом производят механическим путем режущим или абразивным инструментом. Допускается выполнять вырезку заготовок плазменной или газовой резкой при условии последующей механической обработки заготовок в зоне резки на глубину не менее 2 мм. Краевые участки стыкового и таврового контрольных сварных соединений пластин, выполненных ручными способами сварки, длиной не менее 25 мм подлежат удалению.

Заготовки образцов для испытаний на излом, имеющие надрез по боковым поверхностям глубиной 5 мм, допускается не обрабатывать механическим путем после плазменной и газовой резки.

3. Усиление шва допускается не удалять. Перед изготовлением образцов остающаяся стальная подкладка в контрольных сварных соединениях, выполненных с подкладкой, удаляется.

4. Испытаниям подвергается вся длина стыкового и углового контрольных сварных соединений листов (без краевых участков длиной 25 мм, удаляемых при вырезке заготовок) и труб.

5. Из контрольного стыкового соединения листов вырезают образцы для испытаний шириной 50 мм. При необходимости допускается удалять усиление шва. В образцах на обоих концах сварного шва делаются надрезы глубиной до 5 мм и шириной 2 мм для улучшения условий разрушения наплавленного металла.

6. На образцах допускается выполнять надрез глубиной до 1 мм со стороны, противоположной месту приложения изгибающей нагрузки.

7. При односторонней сварке соединения без подкладки, половину всех образцов следует изгибать, прикладывая нагрузку со стороны корня шва, а другую половину – со стороны усиления.

8. При испытании на излом угловых контрольных сварных соединений листов контрольный образец после удаления краевых частей испытывают либо целиком, либо разрезают на несколько отдельных контрольных образцов шириной не менее 40 мм.

9. При испытании на излом стыкового контрольного сварного соединения труб из него вырезают образцы для испытаний шириной 50 мм. При этом количество образцов для испытаний – не менее 4. Если диаметр трубы контрольного соединения не позволяет вырезать минимальное количество образцов, испытанию подвергается 2 и более контрольных соединений. При необходимости допускается удалять усиление шва. В образцах на обоих концах сварного шва делаются надрезы глубиной до 5 мм.

При односторонней сварке шва без подкладки половину образцов следует изгибать, прикладывая нагрузку со стороны корня шва, а другую половину – со стороны усиления шва.

Рисунок 1. Схемы вырезки (а), виды (б, в) и схемы испытаний на излом
со стороны корня шва (г) и со стороны усиления шва (д) образцов
из стыковых контрольных сварных соединений листов

Рисунок 2. Схема вырезки (а) и испытаний (б) на излом образцов
из таврового контрольного сварного соединения листов

Рисунок 3. Схемы вырезки (а), вид (б) и схемы испытаний на излом со стороны
корня шва (в) и со стороны усиления шва (г) образцов из стыкового контрольного сварного соединения труб

Приложение 15 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства

Механические испытания контрольных сварных стыковых соединений из полимерных материалов

1. Испытания контрольных сварных стыковых соединений выполняют на образцах-лопатках типа 2 по ГОСТ 11262 "Пластмассы. Методы испытания на растяжение".

2. Образцы изготавливают механической обработкой из отрезков сварных соединений длиной не менее 160 мм. Допускается для труб с номинальной толщиной до 10 мм включительно вырубать образцы штампом-просечкой.

3. Из каждого контрольного сварного соединения вырезают (вырубают) равномерно по периметру шва не менее пяти образцов.

При изготовлении ось образца параллельна оси трубы. Толщина образца равна толщине стенки трубы. Сварной шов располагается посередине образца с точностью ± 1 мм. Образцы не имеют раковин, трещин и других дефектов.

4. Испытания проводят при скорости раздвижения зажимов испытательной машины, равной 100 (±10) мм/мин для образцов труб с номинальной толщиной стенки менее 6 мм и 25 (±2,0) мм/мин для образцов труб с номинальной толщиной стенки 6 мм и более.

5. Испытание на растяжение производят на любой разрывной машине, обеспечивающей точность измерения нагрузки с погрешностью не более 1 % от измеряемого значения, мощность которой позволяет разорвать образцы (усилие от 5000 до 10000 Н) и которая имеет регулируемую скорость.

6. При испытании определяют характер (тип) разрушения образца, а также предел текучести при растяжении и относительное удлинение при разрыве.

7. Критерием качества сварного соединения, выполненного сваркой встык, является характер разрушения образцов.

Различают три типа разрушения:

тип I – наблюдается после формирования "шейки" – типичного сужения площади поперечного сечения образца во время растяжения на одной из половин испытываемого образца. Разрушение наступает, как правило, не ранее чем при достижении относительного удлинения более 50 % и характеризует высокую пластичность. Линия разрыва проходит по основному материалу и не пересекает плоскость сварки;

тип II – отмечается при достижении предела текучести в момент начала формирования "шейки". Разрушение наступает при небольших величинах относительного удлинения, как правило, не менее 20 и не более 50 %, и характеризует низкую пластичность. Линия разрыва пересекает плоскость сварки, но носит вязкий характер;

тип III – происходит до достижения предела текучести и до начала формирования "шейки". Разрушение наступает при удлинении образца, как правило, не более 20 % и характеризует хрупкое разрушение. Линия разрыва проходит точно по плоскости сварки.

8. Результаты испытания считаются положительными, если при испытании на осевое растяжение не менее 80 % образцов имеют пластичный характер разрушения I типа. Остальные 20 % образцов имеют характер разрушения II типа. Разрушение III типа не допускается.

Рисунок 1. Схема вырезки образцов из контрольного сварного соединения для испытания на осевое растяжение

Примечание:

1 – патрубок со сварным соединением; 2 – расположение образцов.

Приложение 16 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства

Механические испытания контрольных сварных соединений, выполненных сваркой с закладными нагревательными элементами

1. Контрольные сварные соединения, выполненные с применением муфт с закладными нагревателями, подвергают испытаниям на сплющивание. Испытания проводят на образцах-сегментах (рисунок 1 настоящего приложения) путем сжатия концевой части образца у торца соединения до величины, равной двойной толщине стенки соединяемой трубы.

Схема испытания показана на рисунке 2 настоящего приложения.

Длина выступающей части образца и количество образцов, изготавливаемое из каждого контрольного соединения, соответствует таблице 1 настоящего приложения.

2. Для испытаний применяют механизированный пресс, обеспечивающий сближение плит со скоростью 100 (±10) мм/мин; допускается использование пресса со скоростью сближения плит 20 (±2) мм/мин.

Допускается проведение испытаний с использованием обжимных плит без округления кромок. В этом случае в начале испытания расстояние от торца соединительной детали до торца губок 20 (±3) мм.

3. После снятия нагрузки образец извлекают из пресса и визуально осматривают, определяя наличие отрыва трубы от муфты или соединительной детали.

4. Стойкость сварного шва к сплющиванию характеризуется процентом отрыва Сс (%), который является отношением длины сварного шва, не подвергнувшейся отрыву, к полной длине сварного шва в пределах одной трубы

Cc = y/e × 100 %

где, y – длина шва, не подверженная отрыву, e – длина зоны сварки (длина шва) в пределах одной трубы, определяемая по расстоянию между крайними витками спирали закладного нагревательного элемента.

5. Результаты испытаний считают положительными, если на всех испытанных образцах отрыв не наблюдался или если Сс составляет не менее 40 %.

6. Сварные соединения труб и седловых отводов с закладными нагревателями подвергают испытаниям на отрыв.

Испытательная машина снабжена оснасткой, обеспечивающей приложение нагрузки по одной из двух схем испытания, приведенных на рисунке 3 настоящего приложения. Длина полиэтиленовой трубы контрольного сварного соединения принимается равной длине седелки.

Внутрь полиэтиленового патрубка испытываемого образца для передачи усилия вводят металлический сердечник, наружный диаметр которого D определяется по таблице 2 настоящего приложения, в зависимости от наружного диаметра трубы d и стандартного размерного отношения SDR.

Сварной узел подвергают испытанию целиком и нагружают до полного отделения седлового отвода от трубы.

7. Качество оценивают по виду излома в месте сварки седлового отвода с трубой. Излом имеет вязкий характер разрушения по замкнутому периметру сварного шва. Хрупкое разрушение сварного шва не допускается.

Рисунок 1. Общий вид образцов-сегментов

Рисунок 2. Схема испытания на сплющивание

Таблица 1

Размеры образцов для испытания сварных соединений на сплющивание

Диаметр труб, d, мм	Длина свободной части образца, L, мм, не менее	Количество образцов из одного патрубка, шт.	Угол сегмента, град.
20-75	5d	2	180
90-125	2d	4	90
140-225	1d	8	45

Рисунок 3. Схемы испытания седлового отвода на отрыв

Отрыв при растяжении Отрыв при сжатии

Таблица 2

Диаметр сердечника при испытании седловых отводов на отрыв

SDR	d, мм	D, мм	SDR	d, мм	D, мм
11	63	49,5-0,1	17,6	75	64,7-0,2
	75	59,3-0,2		90	77,7-0,2
	90	70,7-0,2		110	95,5-0,2
	110	87,5-0,2		125	108,7-0,2
	125	99,3-0,2		140	121,9-0,2
	140	111,5-0,2		160	139,0-0,2
	160	127,0-0,2		180	156,4-0,2
	180	143,0-0,2		200	174,0-0,2
	200	159,0-0,2		225	196,0-0,2
	225	179,0-0,2

	Приложение 17 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства
	Форма

______________________________________
(наименование аттестующей организации)

УТВЕРЖДАЮ Руководитель аттестующей организации (подпись) (Ф.И.О. (при наличии) "___" _______________ 20__ г. М.П. (при наличии)

Протокол аттестации сварщика № ____ от ____________

Состав экзаменационной комиссии
Председатель	_______________________________________
Члены комиссии
	1. _____________________________________
	2. _____________________________________
	3. _____________________________________
	(фамилия, имя, отчество, уровень)
Место проведения практического экзамена	_______________________________________
Вид аттестации	_______________________________________
1. Общие сведения об аттестуемом сварщике
1. Фамилия, имя, отчество
2. Год рождения
3. Место работы
4. Стаж работы по сварке
5. Квалификационный разряд
6. Специальная подготовка		(когда, где и номер документа)
2. Данные о сварке (наплавке) контрольных сварных соединений (КСС)
1. Вид (способ) сварки (наплавки)
2. Клеймо КСС
3. Группа и марка свариваемого материала
4. Вид свариваемых деталей
5. Тип шва
6. Толщина, мм
7. Диаметр, мм
8. Тип и вид соединения
9. Положение при сварке
10. Вид покрытия и марка электродов
11. Марка присадочного материала
12. Марка защитного газа, флюса и др.
13. Дополнительная информация о КСС
3. Контроль качества контрольных сварных соединений и наплавок
1. Документ по контролю
2. Результаты контроля качества контрольных сварных соединений (наплавок)
Вид контроля			Результат и номер заключения
Клеймо КСС
Визуально-измерительный
Радиографический
Ультразвуковой
Капиллярный
Магнитопорошковый
Анализ макрошлифов
Испытания на статический изгиб (сплющивание)
Испытания на излом
Испытания на растяжение
4. Оценка теоретических знаний и практических навыков
1. Оценка знаний на общем экзамене
2. Оценка знаний на специальном экзамене
3. Оценка практических навыков

Заключение экзаменационной комиссии

Присвоенный уровень:	I уровень – аттестованный сварщик
Допущен к:	(вид (способ) сварки (наплавки), виды опасных технических устройств)

Область распространения аттестации

Параметры сварки	Обозначение условий сварки	Область распространения аттестации
Вид и способ сварки
Степень механизации сварочного оборудования
Вид деталей
Типы швов
Группа свариваемого материала
Присадочный материал (покрытие электрода)
Толщина деталей, мм
Наружный диаметр, мм
Положения при сварке
Вид соединения

Примечания:

Информацию об области распространения аттестации указывают условными обозначениями.

Степень механизации сварочного оборудования учитывается только при аттестации
на сварку труб трубопроводов систем газоснабжения из полимерных материалов.

Председатель	(подпись)	Ф.И.О. (при наличии)
Члены комиссии		________________________________
1.		________________________________
2.		________________________________
3.		________________________________

Удостоверение № _______ выдано _____________________________ (дата, подпись)

Примечания:

При аттестации на сварку труб из полимерных материалов для газового оборудования в графе "Стаж работы по сварке" указывают стаж работ по сварке трубопроводов систем газораспределения, в том числе стальных.

В пункты 2 и 3 вносят сведения о каждом контрольном сварном соединении, сварку которого выполнял сварщик при аттестации.

В подпункте 13 пункта 2 вносят дополнительные сведения о контрольных сварных соединениях, необходимых для правильного определения области распространения аттестации. Например, толщину слоя, выполненного аргонодуговой сваркой при комбинированной сварке, сведения о степени механизации сварочного оборудования, используемого при сварке контрольных сварных соединениях из полимерных материалов, сведения о конфигурации образцов контрольных сварных соединениях, если они отличаются от приведенных в настоящих Правилах.

В пункт 3 вносят наименования только тех методов контроля качества, которые использованы при аттестации в соответствии с национальными и (или) межгосударственными стандартами и с учетом заявки.

Результаты контроля указывают словами "удовлетворительно" или "неудовлетворительно" с указанием номера и даты акта, заключения и тому подобное

Оценку знаний и практических навыков сварщика указывают словами "удовлетворительно" или "неудовлетворительно".

В таблицу "Область распространения" вносят только те параметры, которые определяют область распространения аттестации в конкретном случае.

Если на практическом экзамене было выполнено несколько различных контрольных сварных соединений, а области распространения не перекрываются, то в графе "Область распространения" необходимо раздельно указывать диапазон параметров области распространения с учетом параметров выполненных контрольных сварных соединений.

Протокол оформляется в 2-х экземплярах. Один экземпляр передается в организацию, направившую сварщика на аттестацию, второй экземпляр находится в аттестационной организации.

Выдачу удостоверения регистрирует специалист аттестационной организации.

	Приложение 18 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства
	Форма

Аттестационное удостоверение сварщика

I деңгейлі (аттестацияланған дәнекерлеуші) аттестациялық куәлік Аттестационное удостоверение I уровня (аттестованный сварщик) Certificate level I (certified welder)		стр. 2
		Берілді Выдано Given	(аттестаттаушы ұйымның атауы/наименование аттестующей организации/name of certificate center)
		№	(куәліктің нөмірі/номер удостоверения/number of certificate)
		Тегі Фамилия Surname	_____________________	Фотосүрет жапсырылатын орын 3х4 Место для фотографии 3х4 Foto 3x4
		Аты Имя First name	_____________________
		Әкесінің аты Отчество Middle name	_____________________
		Туған жылы Год рождения Date of birth	_____________________
		М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)

Форма

Аттестационное удостоверение сварщика конструкций из металлических материалов

стр. 3		стр. 4
№ _____ (куәліктің нөмірі/номер удостоверения)		№ _____ (куәліктің нөмірі/номер удостоверения)
Жіберілді/Допущен к: __________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ (дәнекерлеудің (балқыманың) түрі (тәсілі), қауіпті техникалық құрылғылардың түрлері/вид (способ) сварки (наплавки), виды опасных технических устройств) __________ № ___ хаттама Протокол № ___ от __________ Куәлік __________ дейін жарамды Удостоверение действительно до __________ Аттестаттайтын ұйымның басшысы Руководитель аттестующей организации ____________________________________________ (Т.А.Ә. (бар болса), қолы, күні/Ф.И.О. (при наличии), подпись, дата) М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)		Аттестаттауды тарату саласы/Область распространения аттестации
		Дәнекерлеу параметрлері Параметры сварки	Аттестаттауды тарату саласы/Область распространения аттестации
		Дәнекерлеу (Балқыту) түрі (тәсілі)/Вид (способ) сварки (наплавки)
		Бөлшектердің түрі/Вид деталей
		Тігістердің түрлері/Типы швов
		Дәнекерленетін материал тобы/Группа свариваемого материала
		Толтырғыш материал немесе электродты жабу/Присадочный материал или покрытие электрода
		Бөлшектердің қалыңдығы, мм/Толщина деталей, мм
		Сыртқы диаметрі, мм/Наружный диаметр, мм
		Дәнекерлеу позициялары/ Положения при сварке
		Қосылым түрі/Вид соединения

Форма

Аттестационное удостоверение сварщика конструкций из полимерных материалов

стр. 3		стр. 4
№ _____ (куәліктің нөмірі/номер удостоверения)		№ _____ (куәліктің нөмірі/номер удостоверения)
Жіберілді/Допущен к: __________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ (дәнекерлеудің (балқыманың) түрі (тәсілі), қауіпті техникалық құрылғылардың түрлері/вид (способ) сварки (наплавки), виды опасных технических устройств) __________ № ___ хаттама Протокол № ___ от __________ Куәлік __________ дейін жарамды Удостоверение действительно до __________ Аттестаттайтын ұйымның басшысы Руководитель аттестующей организации ____________________________________________ (Т.А.Ә. (бар болса), қолы, күні/Ф.И.О. (при наличии), подпись, дата) М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)		Аттестаттауды тарату саласы/Область распространения аттестации
		Дәнекерлеу параметрлері Параметры сварки	Аттестаттауды тарату саласы/Область распространения аттестации
		Дәнекерлеу (Балқыту) түрі (тәсілі)/Вид (способ) сварки (наплавки)
		Степень автоматизации сварочного оборудования
		Бөлшектердің түрі/Вид деталей
		Қосылым түрі/Тип соединения
		Дәнекерленетін материал тобы/Группа свариваемого материала
		Бөлшектердің қалыңдығы, мм/Толщина деталей, мм
		Сыртқы диаметрі, мм/Наружный диаметр, мм
		Дәнекерлеу позициялары/ Положения при сварке
		SDR

Примечание:

Пункты "Вид (способ) сварки", "Вид деталей", "Тип соединения" заполняют в соответствии с приложением 4 (таблица 5) к настоящим Правилам, пункты "Степень автоматизации сварочного оборудования" и "Группа свариваемого материала" – в соответствии с пунктом 38 настоящих Правил и приложением 4 (таблица 1) к настоящим Правилам.

стр. 5					стр. 6
№ _____ (куәліктің нөмірі/номер удостоверения)					№ _____ (куәліктің нөмірі/номер удостоверения)
Күні/ Дата	Дәнекерлеушінің жұмысы туралы ақпарат (әр 6 айда толтырыңыз)/ Сведения о работе сварщика (заполнять каждые 6 месяцев)	Т.А.Ә. (бар болса), лауазымы/ Ф.И.О. (при наличии), должность	Қолы, мөр/ Подпись, печать		Куәліктің қолданылу мерзімі/ Срок действия удостоверения
					__________ дейін ұзартылды/продлен до __________
					№ ________ аттестаттау комиссиясының шешімі негізінде/На основании решения аттестационной комиссии № ________
					_________ № ___ хаттама/Протокол № ___ от _________
					М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)
					Аттестаттайтын ұйымның басшысы Руководитель аттестующей организации ____________________________________________ (Т.А.Ә. (бар болса), қолы, күні/Ф.И.О. (при наличии), подпись, дата)
					Куәліктің қолданылу мерзімі/ Срок действия удостоверения
					__________ дейін ұзартылды/продлен до __________
					№ ________ аттестаттау комиссиясының шешімі негізінде/На основании решения аттестационной комиссии № ________
					_________ № ___ хаттама/Протокол № ___ от _________
					М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)
					Аттестаттайтын ұйымның басшысы Руководитель аттестующей организации ____________________________________________ (Т.А.Ә. (бар болса), қолы, күні/Ф.И.О. (при наличии), подпись, дата)

	Приложение 19 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства
	Форма

Вкладыш к аттестационному удостоверению сварщика

I деңгейлі (аттестацияланған дәнекерлеуші) аттестациялық куәлікке ЖАПСЫРМА ВКЛАДЫШ к аттестационному удостоверению I уровня (аттестованный сварщик)			№ _____ (куәлікке жапсырманың нөмірі/номер вкладыша к удостоверению)
			Жіберілді/Допущен к: _________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ (дәнекерлеудің (балқыманың) түрі (тәсілі), қауіпті техникалық құрылғылардың түрлері/вид (способ) сварки (наплавки), виды опасных технических устройств)
(Т.А.Ә. (бар болса)/Ф.И.О. (при наличии) № _____ № __ аттестациялық куәлікке/к удостоверению № ___ (куәліксіз жарамсыз/без удостоверения недействительно)			_________ № ___ хаттама/Протокол № ___ от _________ жапсырма куәліктің жарамдылық мерзімі аяқталғанға дейін жарамды/вкладыш действителен до окончания срока действия удостоверения
			Аттестаттайтын ұйымның басшысы Руководитель аттестующей организации ____________________________________________ (Т.А.Ә. (бар болса), қолы, күні/Ф.И.О. (при наличии), подпись, дата) М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)
	№ _____ (куәлікке жапсырманың нөмірі/номер вкладыша к удостоверению)
	Дәнекерлеудің (балқыманың) түрі (тәсілі), қауіпті техникалық құрылғылардың түрлері/Вид (способ) сварки (наплавки), виды опасных технических устройств (EN 287 сәйкес белгілер жақшада берілген/в скобках приведены обозначения в соответствии с EN 287)
	Дәнекерлеу параметрлері Параметры сварки			Аттестаттауды тарату саласы/Область распространения аттестации
	Дәнекерлеу (Балқыту) түрі (тәсілі)/Вид (способ) сварки (наплавки)
	Бөлшектердің түрі/Вид деталей
	Тігістердің түрлері/Типы швов
	Дәнекерленетін материал тобы/Группа свариваемого материала
	Толтырғыш материал немесе электродты жабу/Присадочный материал или покрытие электрода
	Бөлшектердің қалыңдығы, мм/Толщина деталей, мм
	Сыртқы диаметрі, мм/Наружный диаметр, мм
	Дәнекерлеу позициялары/ Положения при сварке
	Қосылым түрі/Вид соединения

	Приложение 20 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства
	Форма

Заявка на проведение аттестации специалиста сварочного производства

_________________________________________________________________
(наименование организации с указанием почтового адреса, телефона, факса)

Аттестационная заявка № ___ от ________________

Общие сведения о специалисте:
1.	Фамилия, имя, отчество
2.	Год рождения
3.	Образование и специальность
4.	Учебное заведение (когда и что закончил, номер диплома)
5.	Место работы
6.	Должность
7.	Стаж работы в области сварочного производства
8.	Переподготовка по сварочному производству (в каком учебном заведении, когда и номер документа)
9.	Наличие уровня профессиональной подготовки
10.	Специальная подготовка (когда, где и номер документа)
Аттестационные требования:
1.	Вид аттестации
2.	Направление производственной деятельности
3.	Уровень профессиональной подготовки, на который аттестуется специалист
4.	Наименование группы опасных технических устройств

Руководитель организации (подпись) Ф.И.О. (при наличии) М.П. (при наличии)

Примечания:

Заявку оформляют в 2-х экземплярах. Один экземпляр передают в аттестующую организацию, вторая хранят в организации, направившей специалиста на аттестацию.

Номер заявки указывает аттестующая организация.

При аттестации на руководство сварочными работами труб из полимерных материалов для газового оборудования указывают стаж работы по сварке трубопроводов систем газораспределения, в том числе стальных.

Приложение 21 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства

Общие требования к экзаменационным программам при аттестации специалистов сварочного производства

1. Экзаменационные программы разрабатываются отдельно для общего экзамена и для специальных экзаменов и дифференцируются в зависимости от уровня профессиональной подготовки специалиста.

2. Все экзаменационные программы имеют единую структуру и включают следующие разделы:

способы сварки и оборудование;

материалы и их поведение при сварке;

сварные конструкции и основные типы сварных соединений, элементы расчета;

организация производства сварочных работ и пути обеспечения качества, сертификация технологии, материалов, оборудования и персонала сварочного производства;

обеспечение безопасности при проведении сварочных работ.

3. Программы общего экзамена включают, преимущественно, вопросы, относящиеся к теоретическим основам видов (способов) сварки, которые применяются в практической деятельности специалиста.

4. Программы специального экзамена отдельно разработаны применительно к конкретным группам опасных технических устройств. Программы учитывают требования национальных и (или) межгосударственных стандартов и практический опыт производства сварочных работ.

5. Программы специального экзамена охватывают все виды работ специалиста, руководство которыми он осуществляет (подготовка под сварку, сборка, подогрев, визуальный и измерительный контроль и другие).

6. Если выполнение сварочных работ при изготовлении, монтаже или ремонте опасных технических устройств регламентируется различными национальными и (или) межгосударственными стандартами, то программы специального экзамена отдельно разрабатываются применительно к изготовлению, монтажу и ремонту этих устройств.

	Приложение 22 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства
	Форма

_____________________________________
(наименование аттестующей организации)

УТВЕРЖДАЮ Руководитель аттестующей организации (подпись) (Ф.И.О. (при наличии) "___" ______________ 20__ г. М.П. (при наличии)

Протокол аттестации специалиста сварочного производства № ____ от ____________

Состав аттестационной комиссии
Председатель	_______________________________________
Члены комиссии
	1. _____________________________________
	2. _____________________________________
	3. _____________________________________
	(фамилия, имя, отчество, уровень)
Место проведения аттестации	_______________________________________
Вид аттестации	_______________________________________
1. Общие сведения об аттестуемом специалисте
1. Фамилия, имя, отчество
2. Год рождения
3. Образование и специальность
4. Место работы
5. Должность
6. Стаж работы в области сварочного производства
7. Переподготовка по сварочному производству					(в каком учебном заведении, когда и номер документа)
8. Наличие уровня профессиональной подготовки
9. Специальная подготовка					(когда, где и номер документа)
10. Направление производственной деятельности
2. Данные о аттестации
1. Оценка теоретических знаний на общем экзамене
2. Оценка знаний на специальном экзамене
3. Заключение аттестационной комиссии
1. Присвоенный уровень
2. Допущен к				(направление производственной деятельности и наименования групп опасных технических устройств)
Председатель		(подпись)	Ф.И.О. (при наличии)
Члены комиссии			________________________________
1.			________________________________
2.			________________________________
3.			________________________________

Удостоверение № _______ выдано _____________________________ (дата, подпись)

Примечание:

Протокол оформляется в 2-х экземплярах. Один экземпляр передается в организацию, направившую специалиста на аттестацию, второй –аттестационную организацию.

	Приложение 23 к Правилам аттестации сварщиков и специалистов сварочного производства
	Форма

Аттестационное удостоверение специалиста сварочного производства

Дәнекерлеу өндірісі бойынша маманның аттестаттау туралы куәлігі ____ деңгей (__________ аттестаталған) Аттестационное удостоверение специалиста сварочного производства уровень ____ (аттестованный __________) Specialist In Welding Production Certificate level ____ (certified __________)		стр. 2
		Берілді Выдано Given			(аттестаттаушы ұйымның атауы/наименование аттестующей организации/name of certificate center)
		№			(куәліктің нөмірі/номер удостоверения/number of certificate)
		Тегі Фамилия Surname			_____________________	Фотосүрет жапсырылатын орын 3х4 Место для фотографии 3х4 Foto 3x4
		Аты Имя First name			_____________________
		Әкесінің аты Отчество Middle name			_____________________
		Туған жылы Год рождения Date of birth			_____________________
		М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)
стр. 3				стр. 4
№ _____ (куәліктің нөмірі/номер удостоверения)				№ _____ (куәліктің нөмірі/номер удостоверения)
Жіберілді/Допущен к: __________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ (өндірістік қызмет түрлері және қауіпті техникалық құрылғылар топтары/виды производственной деятельности и группы опасных технических устройств) __________ № ___ хаттама Протокол № ___ от __________ Куәлік __________ дейін жарамды Удостоверение действительно до __________ Аттестаттайтын ұйымның басшысы Руководитель аттестующей организации ____________________________________________ (Т.А.Ә. (бар болса), қолы, күні/Ф.И.О. (при наличии), подпись, дата) М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)				Куәліктің қолданылу мерзімі/ Срок действия удостоверения
				__________ дейін ұзартылды/продлен до __________
				№ ________ аттестаттау комиссиясының шешімі негізінде/На основании решения аттестационной комиссии № ________
				_________ № ___ хаттама/Протокол № ___ от _________
				М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)
				№ _____ (куәліктің нөмірі/номер удостоверения)
				Куәліктің қолданылу мерзімі/ Срок действия удостоверения
				__________ дейін ұзартылды/продлен до __________
				№ ________ аттестаттау комиссиясының шешімі негізінде/На основании решения аттестационной комиссии № ________
				_________ № ___ хаттама/Протокол № ___ от _________
				М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)

Форма

Вкладыш к аттестационному удостоверению специалиста

Дәнекерлеу өндірісі бойынша маманның аттестаттау туралы куәлікке ЖАПСЫРМА ____ деңгей (__________ аттестаталған) ВКЛАДЫШ к аттестационному удостоверению специалиста сварочного производства уровень ____ (аттестованный __________)		№ _____ (куәлікке жапсырманың нөмірі/номер вкладыша к удостоверению)
		Жіберілді/Допущен к: _________________________ ____________________________________________ ____________________________________________ (өндірістік қызмет түрлері және қауіпті техникалық құрылғылар топтары/виды производственной деятельности и группы опасных технических устройств)
		_________ № ___ хаттама/Протокол № ___ от _________ жапсырма куәліктің жарамдылық мерзімі аяқталғанға дейін жарамды/вкладыш действителен до окончания срока действия удостоверения
(Т.А.Ә. (бар болса)/Ф.И.О. (при наличии) № _____ № __ аттестациялық куәлікке/к удостоверению № ___ (куәліксіз жарамсыз/без удостоверения недействительно)
		Аттестаттайтын ұйымның басшысы Руководитель аттестующей организации ____________________________________________ (Т.А.Ә. (бар болса), қолы, күні/Ф.И.О. (при наличии), подпись, дата) М.О. (бар болса)/М.П. (при наличии)