Электрондық топырақ карталарын жасау жөніндегі әдістемені бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2022 жылғы 8 маусымдағы № 186 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2022 жылғы 15 маусымда № 28453 болып тіркелді.

Қазақстан Республикасы Жер кодексінің 14-бабы 1-тармағының 4-11) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Электрондық топырақ карталарын жасау жөніндегі әдістеме бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Жер ресурстарын басқару комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оның Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығы вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрі

Е. Карашукеев

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Цифрлық даму, инновациялар

және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі

Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрі 2022 жылғы 8 маусымдағы № 186 бұйрығымен бекітілген

Электрондық топырақ карталарын жасау жөніндегі әдістеме

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Электрондық топырақ карталарын жасау жөніндегі әдістеме (бұдан әрі – Әдістеме) Қазақстан Республикасы Жер кодексінің 14-бабы 1-тармағының 4-11) тармақшасына сәйкес әзірленді және электрондық топырақ карталарын жасау кезінде қолданылады.

2. Осы Әдістемеде мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

1) географиялық ақпараттық жүйе (бұдан әрі – ГАЖ) – Жер туралы, жер бетінің объектілері, табиғи, техногендік және қоғамдық процестер туралы кеңістіктік ақпаратты жинауды, өңдеуді, талдауды, модельдеуді, сақтауды, таратуды және өзгеше пайдалануды қамтамасыз ететін ақпараттық жүйе;

2) географиялық ақпараттық жүйенің дерекқоры (бұдан әрі – ГАЖ дерекқоры) – белгілі бір аумақты және онда орналасқан объектілерді сипаттайтын кеңістіктік және кестелік мәліметтердің ұйымдастырылған жиынтығы;

3) графикалық қабат – географиялық ақпараттық жүйедегі картографиялық ақпарат;

4) картографиялық материалды сканерлеу – картографиялық материалдың растрлық үлгісін жасау;

5) кодтау – бағдарламалау тілінде бағдарламалық код нысанында ақпаратты түрлендіру процесі;

6) топографиялық жоспар – деңгейлік беттің қисықтығы ескерілмеген ортогоналды проекциядағы жазықтықтағы жергілікті жердің шектелген учаскесінің ірі масштабты картографиялық бейнесі;

7) топырақ контуры – бір немесе бірнеше заңды алмасқан топырақтан тұратын, топырақ картасында ерекшеленген топырақ жамылғысының ареалы;

8) фотожоспар – жергілікті жердің нақты жоспарлы бейнесін көрсететін жергілікті жердің нақты фотографиялық жоспары;

9) электрондық топырақ картасы – белгілі бір жердің ерекшеліктері мен қасиеттерін электрондық форматта көрсете отырып, оның топырақ қабаты туралы ақпаратты білдіретін топырақтық іздестіру мәліметтерінің (деректерінің) картасы.

Ескерту. 2-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің м.а. 03.03.2023 № 81 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2-тарау. Электрондық топырақ картасын жасау

3. Электрондық топырақ картасы ГАЖ-да жасалады.

Электрондық топырақ картасын жасау процесінде ГАЖ дерекқоры қолданылады.

ГАЖ дерекқоры ауылдық округтердің шекаралары туралы ақпаратты және жергілікті жерге дәл орайластырылған нақты қималардың топырақтарының қасиеттері (топырақ кешеніндегі құрамбөліктер, түйіршіктер өлшемі, тұздану дәрежесі, қиыршық тастың, топырақтағы тастың болуы мен мөлшері) туралы деректерді қамтиды.

4. Электрондық топырақ картасын жасау процесі мынадай жұмыстардан тұрады:

1) электрондық топырақ картасын жасау кезінде процестердің қайталануын болдырмау мақсатында электрондық картографиялық ақпаратты құру бойынша жергілікті жердің нақты бір учаскесінде бұрын орындалған жұмыстар туралы ақпаратты жинаудан, объектінің аумағын қамтамасыз етудің жиналған мәліметтерді (деректерді) жүйелеу және талдаудан тұратын бастапқы материалдарды дайындау;

2) топырақ контурларын векторлау және электрондық топырақ картасының дерекқорын қалыптастыру;

3) векторланған электрондық топырақ картасын ресімдеу.

5. Электрондық топырақ картасын құру үшін бастапқы материалдарды дайындау картографиялық материалдарды сканерлеу арқылы жүзеге асырылады. Жасалатын электрондық топырақ картасын құру және түрлендіру кезінде бастапқы картографиялық материалдан дәлдік бойынша ауытқуларға жол берілмейді. Картографиялық материалды сканерлеу кезінде сапалы кескін алу үшін ажыратымдылық 1 дюймге 150-300 нүкте болуы тиіс.

Бастапқы картографиялық материалды сканерлегеннен кейін, алынған растрлық кескіннің одан әрі векторлауға жарамдылығына алдын ала тексеру, сканерлеудің толықтығы мен дұрыстығын анықтау мәніне растрлық кескінді бастапқы картографиялық материалмен салыстыру жүргізіледі.

Алдын ала тексеру нәтижелері бойынша айтарлықтай сәйкессіздік анықталған жағдайда, картографиялық материалды қайта сканерлеу жүзеге асырылады.

6. Алғашқы картографиялық материалдың сканерленген кескіні таңдалған картографиялық проекцияда және координаттық есептеу жүйесінде растрлық кескінді одан әрі векторлау мақсатында ГАЖ-де тіркеледі.

Бастапқы картографиялық материалдың сканерленген кескіні мемлекеттік жер кадастры жүргізілетін координаттық есептеу жүйесіне немесе бастапқы картографиялық материалдың (фотожоспарлар, топографиялық жоспарлар және жоспарлар) координаттар жүйесіне байланыстырылып жүргізіледі. Бұл ретте, растрлық төсемді дәл байланыстыру үшін картографиялық материал масштабының дәлдігі шегінде ең аз орташа квадраттық қатенің жіберілуін қамтамасыз ету қажет.

Растрлық кескінді байланыстыру ГАЖ құралдарының көмегімен, координаттар бойынша растрдағы тірек нүктелерін салу арқылы жүргізіледі.

Растрлық кескінді координаттар жүйесіне байланыстыру аяқталғаннан кейін осы растрлық кескінді фотожоспарларға салу дәлдігі тексеріледі.

7. Растрлық кескінді координаттар жүйесіне байланыстырғаннан кейін топырақ контурларын векторлау және электрондық топырақ картасының дерекқорын қалыптастыру жүргізіледі.

Топырақ контурларын векторлау процесі ГАЖ құралдарының көмегімен электрондық топырақ картасында бейнеленетін атрибуттық мәліметтерді толтыру және графикалық қабаттармен аумақтық объектілердің контурларын, полигондарын құру болып табылады. Электрондық топырақ картасында көрсетілуі тиіс барлық нысандар электрондық топырақ картасы құрамындағы элементтер бойынша бөлінеді. Элементтердің әрбір тобы жеке аты мен құрылымы бар тиісті графикалық қабатқа енгізіледі . Барлық топырақ контурлар жиектеме шектерінен шықпай, шекара сызығымен дәл келіп түйіседі.

Осы Әдістеменің қосымшасына сәйкес электрондық топырақ картасының атрибуттық деректері топырақтық зерттеп-қарау мәліметтерінен (деректерінен) электрондық топырақ картасына енгізіледі.

Топырақ контурларын векторлаудың дәлдігі мен толықтығын қамтамасыз ету мақсатында топырақтық зерттеп-қарау мәліметтерін (деректерін) талдау жүргізіледі, оның барысында топырақты гранулометриялық (механикалық) құрамы бойынша жіктеу, топырақтың химиялық, физикалық және морфологиялық қасиеттері, топырақты зерттеу есептері, топырақ картасының шартты белгілері мен түсініксөздері зерделенеді.

8. Топырақ контурларын векторлау және электрондық топырақ картасының дерекқорын қалыптастыру жұмыстары аяқталғаннан кейін, оларды енгізудің толықтығы мен дұрыстығы, топырақ контурларын векторлаудың орындалуы және топырақтық зерттеп-қарау мәліметтеріне (деректеріне) сәйкес оларды көрсетудің дәлдігі тексеріледі.

Дұрыс емес деректер немесе қателер анықталған жағдайда, ГАЖ құралдарын пайдалана отырып, түзетулер жүзеге асырылады.

9. Топырақ контурларының қиылысуы мен шекараларының қабаттасуына жол бермеу үшін электрондық топырақ картасын жасау кезінде электрондық топырақ картасының графикалық деректеріне топологиялық қателердің болуына талдау жүргізіледі.

ГАЖ дерекқоры деректердің тұтастығын тексеру ережелерін, топологияға қатысатын кеңістіктік объектілердің (топырақ контурларының) топологиялық тәртібін пайдалануға мүмкіндік беретін топологиялық деректер моделін (топология қабаттары) қамтиды және топологиялық қатынастарды, қателер мен алып тастауларды көрсетеді.

10. Топологиялық қателердің бар-жоғына деректерді талдау аяқталғаннан кейін электрондық топырақ картасына орындаушыларды, топырақ картасының атауын, масштабын, топырақтық зерттеп-қаралған жылды көрсете отырып, шартты белгілер мен бұрыштық мөртабан қою арқылы электрондық топырақ картасын ресімдеу жүргізіледі.

Түпкілікті электрондық топырақ картасы зерттелетін аумақтың топырағының құрылымы, ерекшеліктері мен қасиеттері (топырақ кешеніне компоненттердің пайыздық қатысуы, өлшемдері түйіршіктермен, тұздану дәрежесі, қиыршық тастардың, топырақтағы тастардың болуы және мөлшерлері) туралы деректерді, шартты белгілер мен бұрыштық мөртабанды қамтиды.

Электрондық топырақ карталарын жасау жөніндегі әдістемеге қосымша

Электрондық топырақ картасының атрибуттық деректері

1-кесте. "Топырақтық_контурлар" қабаты (топырақтың механикалық құрамын кодтау)

Сыныптамалық коды	Атауы	Шартты белгілер
01	ауыр сазды	а.сазды
02	орташа сазды (сазды)	о.сазды
03	жеңіл сазды	ж.сазды
04	өте ауыр саздақты	а.саздақты
05	орташа саздақты (саздақты)	о.саздақты
06	жеңіл саздақты	ж.саздақты
07	құмдақ	құмдақ
08	құмды	құмды
09	борпылдақ құмды	б.құмды

2-кесте. "Топырақ_контурлар" қабаты (топырақтың тастылығын кодтау)

Сыныптамалық коды	Атауы		Шартты белгілер
01	аз тасты		▲
02	орташа тасты		▲▲
03	көп тасты		▲▲▲

3-кесте. "Топырақтық_контурлар" қабаты (топырақтың қабыршықтануын (шеміршектелуін) кодтау)

Сыныптамалық коды	Атауы	Шартты белгілер
01	аз қиыршықтасты (аз қиыршықты)	D
02	орташа қиыршықтасты (орташа қиыршықты)	DD
03	көп қиыршықтасты (көп қиыршықты)	DDD

4-кесте. "Топырақтық_шифрлар" кестесі (топырақ компоненттерінің пайыздық арақатынасын кодтау)

Сыныптамалық коды	Атауы	Шартты белгілер
00	50%-дан көбірек
01	10%-ға дейін	·
02	10 – 30%	··
03	30 – 50%	···

5-кесте. "Топырақтық_шифрлар" кестесі (тұздану дәрежесін кодтау)

Сыныптамалық коды	Атауы	Шартты белгілер
01	аз тұзды (аз сортаң, аз сортаңды)	1
02	орташа тұзды (орташа сортаң, орташа сортаңды)	2
03	көп тұзды (орташа сортаң, орташа сортаңды)	3

Об утверждении Методики по созданию электронных почвенных карт

Приказ Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 8 июня 2022 года № 186. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 15 июня 2022 года № 28453.

В соответствии с подпунктом 4-11) пункта 1 статьи 14 Земельного кодекса Республики Казахстан ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемую Методику по созданию электронных почвенных карт.

2. Комитету по управлению земельными ресурсами Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан после его официального опубликования.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра сельского хозяйства Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр сельского хозяйства Республики Казахстан

Е. Карашукеев

"СОГЛАСОВАН"
Министерство цифрового развития, инноваций
и аэрокосмической промышленности
Республики Казахстан

Утверждена приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 8 июня 2022 года № 186

Методика по созданию электронных почвенных карт

Глава 1. Общие положения

1. Настоящая Методика по созданию электронных почвенных карт (далее – Методика) разработана в соответствии с подпунктом 4-11) пункта 1 статьи 14 Земельного кодекса Республики Казахстан и применяется при создании электронных почвенных карт.

2. В настоящей Методике используются следующие основные понятия:

1) географическая информационная система (далее – ГИС) – информационная система, обеспечивающая сбор, обработку, анализ, моделирование, хранение, распространение и иное использование пространственной информации о Земле, об объектах земной поверхности, природных, техногенных и общественных процессах;

2) база данных географической информационной системы (далее – база данных ГИС) – организованная совокупность пространственных и табличных данных, описывающих конкретную территорию и расположенные на ней объекты;

3) графический слой – картографическая информация в географической информационной системе;

4) сканирование картографического материала – создание растровой формы картографического материала;

5) кодирование – процесс преобразования информации в форме программного кода на языке программирования;

6) топографический план – крупномасштабное картографическое изображение ограниченного участка местности на плоскости, в ортогональной проекции без учета кривизны уровенной поверхности;

7) почвенный контур – выделенный на почвенной карте ареал почвенного покрова, включающий одну или несколько закономерно чередующихся почв;

8) фотоплан – точный фотографический план местности, показывающий точное плановое изображение местности;

9) электронная почвенная карта – карта сведений (данных) почвенного изыскания, представляющая информацию о почвенном покрове определенной местности с указанием их особенностей и свойств в электронном формате.

Сноска. Пункт 2 с изменениями, внесенными приказом и.о. Министра сельского хозяйства РК от 03.03.2023 № 81 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 2. Создание электронной почвенной карты

3. Электронная почвенная карта создается в ГИС.

В процессе создания электронной почвенной карты используется база данных ГИС.

База данных ГИС содержит информацию о границах сельских округов и данные о свойствах почв (компоненты в почвенном комплексе, размер в гранулах, степень засоления, наличие и количество щебня, камней в почвах) конкретных разрезов с точной привязкой на местности.

4. Процесс создания электронной почвенной карты состоит из следующих работ:

1) подготовка исходных материалов, включающий сбор информации о ранее выполненных работах на конкретном участке местности по созданию электронной картографической информации с целью недопущения дублирования процессов при создании электронной почвенной карты, систематизацию и анализ собранных сведений (данных) обеспеченности территории объекта;

2) векторизация почвенных контуров и формирование базы данных электронной почвенной карты;

3) оформление отвекторизованной электронной почвенной карты.

5. Подготовка исходных материалов для создания электронной почвенной карты осуществляется посредством сканирования картографических материалов. При построении и преобразовании создаваемой электронной почвенной карты отклонения в точности от исходного картографического материала не допускается. Для получения качественного изображения при сканировании картографического материала выставляется разрешение 150-300 точек на дюйм.

После сканирования исходного картографического материала осуществляется предварительная проверка пригодности полученного растрового изображения для дальнейшей его векторизации и сравнение растрового изображения с исходным картографическим материалом на предмет установления полноты и достоверности сканирования.

По результатам предварительной проверки при обнаружении значительных дефектов осуществляется повторное сканирование картографического материала.

6. Отсканированное изображение исходного картографического материала регистрируется в ГИС с целью дальнейшей векторизации растрового изображения в выбранной картографической проекции и в координатной системе отсчета.

Отсканированное изображение исходного картографического материала привязывается к координатной системе отсчета, используемой при ведении государственного земельного кадастра, либо к координатной системе исходного картографического материала (фотопланы, топографические карты и планы). При этом, для точной привязки растровой подложки необходимо обеспечить минимальную среднеквадратическую ошибку в пределах точности масштаба картографического материала.

Привязка растрового изображения производится с помощью инструментов ГИС, путем нанесения опорных точек на растре по координатам.

После завершения привязки растрового изображения к координатной системе проверяется точность наложения данного растрового изображения на фотопланы.

7. После проверки точности наложения растрового изображения на фотопланы проводится векторизация почвенных контуров и формирование базы данных электронной почвенной карты.

Процесс векторизации почвенных контуров представляет собой создание контуров, полигонов площадных объектов графическими слоями и заполнение атрибутивных данных, подлежащих отображению на электронной почвенной карте, посредством инструментов ГИС. Все объекты, подлежащие отображению на электронной почвенной карте, разделяются по элементам содержания электронной почвенной карты. Каждая группа элементов наносится на соответствующий графический слой, имеющий индивидуальное название и структуру. Все почвенные контуры соединяются в узел с линией границ, не выходя за пределы рамки.

Атрибутивные данные электронной почвенной карты согласно приложению к настоящей Методике вносятся в электронную почвенную карту из сведений (данных) почвенных исследований.

В целях обеспечения точности и полноты векторизации почвенных контуров проводится анализ сведений (данных) почвенных исследований, в ходе которого изучаются классификация почв по гранулометрическому (механическому) составу, химические, физические и морфологические свойства почв, отчеты почвенных исследований, условные обозначения и легенда к почвенной карте.

8. По завершению работ векторизации почвенных контуров и формирования базы данных электронной почвенной карты проверяется полнота и корректность их внесения, выполнение векторизации почвенных контуров и точность их указания в соответствии со сведениями (данными) почвенных исследований.

При выявлении некорректных данных или ошибок осуществляются исправления посредством инструментов ГИС.

9. Для недопущения пересечений и наложений границ почвенных контуров, при создании электронной почвенной карты проводится анализ данных электронной почвенной карты на наличие топологических ошибок.

База данных ГИС включает модель топологических данных (слои топологии), позволяющая использовать правила проверки целостности данных, топологического поведения пространственных объектов (почвенных контуров), участвующих в топологии, и отражает топологические отношения, ошибки и исключения.

10. После завершения анализа данных на наличие топологических ошибок производится оформление электронной почвенной карты путем нанесения на электронную почвенную карту условных обозначений и углового штампа с указанием исполнителей, названия, масштаба почвенной карты, года почвенного обследования.

Окончательная электронная почвенная карта содержит данные о структуре, особенностях, свойствах почв исследуемой территории (процентное участие компонентов в почвенном комплексе, размер в гранулах, степень засоления, наличие и количество щебня, камней в почвах), условные обозначения и угловой штамп.

Приложение к Методике по созданию электронных почвенных карт

Атрибутивные данные электронной почвенной карты

Таблица 1. Слой "Почвенные_контуры" (кодирование механического состава почв)

Классификационный код	Наименование	Условные обозначения
01	тяжелоглинистые	тг
02	среднеглинистые (глинистые)	г
03	легкоглинистые	лг
04	тяжелосуглинистые	тс
05	среднесуглинистые (суглинистые)	с
06	легкосуглинистые	лс
07	супесчаные	сп
08	песчаные	п
09	рыхлопесчаные	рп

Таблица 2. Слой "Почвенные_контуры" (кодирование каменистости почв)

Классификационный код	Наименование		Условные обозначения
01	слабокаменистые		▲
02	среднекаменистые		▲▲
03	сильнокаменистые		▲▲▲

Таблица 3. Слой "Почвенные_контуры" (кодирование защебненности (хрящеватости) почв)

Классификационный код	Наименование	Условные обозначения
01	слабозащебненные (слабохрящеватые)	D
02	среднезащебненные (среднехрящеватые)	DD
03	сильнозащебненные (сильнохрящеватые)	DDD

Таблицы 4. Таблица "Почвенные_шифры" (кодирование процентного соотношения почвенных компонентов)

Классификационный код	Наименование	Условные обозначения
00	более 50%
01	до 10%	·
02	10-30%	··
03	30-50%	···

Таблица 5. Таблица "Почвенные_шифры" (кодирование степени засоления)

Классификационный код	Наименование	Условные обозначения
01	Слабозасоленные (слабосолончаковые, слабосолончаковатые)	1
02	Среднезасоленные (среднесолончаковые, среднесолончаковатые)	2
03	Сильнозасоленные (сильносолончаковые, сильносолончаковатые)	3