Өсімдік ресурстарының қорларына ресурстық зерттеп-қарауды жүргізу және оларды пайдалану лимиттерін айқындау әдістемесін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 2023 жылғы 30 наурыздағы № 103 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2023 жылғы 31 наурызда № 32193 болып тіркелді

"Өсімдіктер дүниесі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 9-бабы 1-тармағының 13) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Өсімдік ресурстарының қорларына ресурстық зерттеп-қарауды жүргізу және оларды пайдалану лимиттерін айқындау әдістемесі бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігінің Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оның Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігінің интернет-ресурсында орналастырылуын;

3) осы бұйрық мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрлігінің Заң қызметі департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Экология және табиғи ресурстар вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің м.а.

З. Сулейменова

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Ауыл шаруашылығы министрлігі

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Ғылым және жоғары

білім министрлігі

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Қаржы министрлігі

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Ұлттық экономика министрлігі

Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 2023 жылғы 30 наурыздағы № 103 бұйрығымен бекітілген

Өсімдік ресурстарының қорларына ресурстық зерттеп-қарауды жүргізу және оларды пайдалану лимиттерін айқындау әдістемесі

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Өсімдік ресурстарының қорларына ресурстық зерттеп-қарауды жүргізу және оларды пайдалану лимиттерін айқындау әдістемесі (бұдан әрі -Әдістеме) өсімдік ресурстарының қорларына ресурстық зерттеп-қарауды жүргізудің бірыңғай тәсілдерін қалыптастыру және оларды пайдалану лимиттерін айқындау мақсатында "Өсімдіктер дүниесі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 9-бабы 1-тармағының 13) тармақшасына сәйкес әзірленді.

Өсімдік ресурстарын пайдалану лимиттері уәкілетті орган аккредиттеген мамандандырылған ұйымдар (бұдан әрі - мамандандырылған ұйымдар) жүргізетін ресурстық зерттеп-қараулар негізінде айқындалады және оларды облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың жергілікті атқарушы органдары ресурстық зерттеп-қарау материалдарында айқындалған мерзімге бекітеді.

Мамандандырылған ұйымдар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес ресурстық зерттеп-қарауды жүргізуге және анық мәліметтер ұсынуға жауапты болады.

Ресурстық зерттеп-қарауды өсімдік әлемін пайдаланушылардың өтінімдері бойынша Әдістемеге сәйкес өз қаражаты есебінен жүргізіледі.

2. Осы Әдістеменің мақсаттары үшін "Өсімдіктер дүниесі туралы" Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген мағынада терминдер мен олардың анықтамалары пайдаланылады.

2-тарау. Өсімдік ресурстарының қорларына ресурстық зерттеп-қарауды жүргізу және оларды пайдалану лимиттерін айқындау тәртібі

3. Ресурстық тексерулер мыналарға қатысты жүргізіледі:

тізбесін өсімдіктер әлемі саласындағы уәкілетті орган айқындаған дәрілік өсімдіктер;

шикізат көзі болып табылатын өсімдік түрлері;

шикізаты ішкі және экспорттық нарықтарда пайдаланылатын өсімдіктердің экономикалық маңызды ресурстық түрлері;

"Өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетiн және құрып кету қаупi төнген түрлерiнiң тiзбесiн бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 31 қазандағы № 1034 қаулысымен бекітілген өсімдіктердің сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген түрлерінің тізбесіне енгізілген өсімдіктер.

4. Ресурстық зерттеп-қарауды белгілі бір аумақта өсімдіктердің жекелеген түрлерінің және олардың қауымдастықтарының шикізат қорларын зерделеу және оларды алып қоюдың ықтимал көлемін анықтау бойынша жүргізіледі.

5. Мамандандырылған ұйым ресурстық зерттеп-қарауды бастамас бұрын тапсырыс берушімен келісім бойынша өсімдік ресурстарының тізбесін, оларды кәсіпшілік өскіндер санатына жатқызу өлшемшарттарын, сондай-ақ оларды зерттеп-қарауды үшін аумақты белгілейді.

6. Дала жұмыстары басталғанға дейін дайындалатын өсімдіктердің экологиялық-ценотикалық сипаттамасы жасалады, зерттеп-қараудын аумақта өсетін өсімдік ресурстары (өткен дайындамалар туралы ақпарат, картографиялық материалдар, табиғат қорғау ұйымдары қызметкерлерінің, дайындаушылардың және жергілікті тұрғындардың сауалнамасы) туралы деректер жиналады.

7. Жиналған мәліметтер негізінде зерттеп-қарауды бағыттары анықталады, жоспарланған аумақта немесе белгілі бір флористикалық ауданда зерттеп-қараудын түрлердің жинау орындары мен үлгілерінің саны анықталады.

8. Негізгі учаскелер әдісімен ресурстық зерттеп-қарауды жүргізу олардың саны мен даму дәрежесін жылдар бойынша аз өзгертетін, басым немесе айтарлықтай молшылықпен кездесетін өсімдік ресурстарын анықтау үшін жүзеге асырылады.

9. Шикізат қорларын және оларды алып қоюдың ықтимал көлемін анықтау үшін қопаның ауданы және оның өнімділігі (шикізат қорларының тығыздығы) белгіленеді.

10. Қопаның ауданы оның контурын кез-келген геометриялық фигураға (тіктөртбұрыш, квадрат, трапеция, шеңбер) теңестіру арқылы анықталады және осы фигураның ауданын есептеу үшін қажетті параметрлерді (ұзындығын, енін, диаметрін) өлшейді.

Зерттеп-қараудын түрдің популяциясы біркелкі орналаспаған жағдайда, өсімдіктер қауымдастығында жеке дақтар пайда болады, алдымен зерттеп-қараудын түр табылған жайылманың немесе телімнің бүкіл учаскесінің ауданын, содан кейін зерттеп-қараудын түр алып жатқан осы жайылманың ауданының пайызын анықтайды.

Ауданды анықтау палетка, планиметр немесе салмақ әдісімен жүзеге асырылады.

11. Өнімділік (шикізат қорларының тығыздығы) өсімдік ресурстары санының және зерттеп-қараудын аумақтың ауданының пайыздық қатынасы арқылы анықталады. Бұл жағдайда өнімділікті анықтау үшін көшеттер, кәмелетке толмаған немесе зақымдалған үлгілер есепке алынбайды.

Өнімділікті бағалау өсімдік ресурстарының құрамын, жасын ескере отырып жүргізіледі.

12. Дала жұмыстарының нәтижелері бойынша шикізат қорларын анықтау, өнімділікті есептеу, нақты қопалардың аудандарының мөлшерін есептеу және олардағы шикізат қорының мөлшерін анықтау кезінде материалдарды өңдеу жүзеге асырылады.

13. Өсімдік ресурстарын алып қоюдың ықтимал көлемін анықтау шикізаттың пайдалану қорларын және қалпына келтіру кезеңінің ұзақтығын ескере отырып есептеледі.

Өсімдік ресурстарының бір түрін жыл сайын жинау тек жемістер пайдаланылатын өсімдіктер үшін жүзеге асырылады. Бұл жағдайда барлық қопалардағы пайдалану қорының жалпы мөлшері жыл сайынғы дайындаманың көлеміне тең.

14. Өсімдік ресурстарының қорларына ресурстық зерттеп-қарауды жүргізу қорытындылары бойынша есеп жасалады, онда мыналар бар:

1) жұмыстың міндеттері, зерттеп-қараудын қажет аудандардың тізбесі, қорлары зерделенуге жататын өсімдіктер түрлерінің тізімі;

2) негізгі қатынас жолдарын, орман, ауыл шаруашылығы алқаптары, жыртылмаған шалғындар алып жатқан алаңның пайызын көрсете отырып, тексеру ауданының қысқаша сипаттамасы.

3) мынадай тармақтарды көрсете отырып, жұмыстардың егжей-тегжейлі Әдістемесін:

картографиялық материалдар қандай және не үшін пайдаланылды;

шикізат қорлары қандай әдістермен бағаланды (нақты қопаларда қандай түрлер зерттеп-қарауды, қайсысы негізгі учаскелерде зерттеп-қарауды);

негізгі сайттар үшін орындарды қалай таңдауға болады;

олардың саны және олардың тиісті жерлер алып жатқан бүкіл аумақтың пайызы;

негізгі учаскелерде алынған деректерді экстраполяциялау қалай жүргізілді.

есеп алаңдарында қандай түрлер бағаланды;

химиялық таксация кезінде-қандай талдау әдістері қолданылды.

4) өсімдіктің әрбір түрі бойынша түгендеу ведомосін (елді мекендерден және көлік жолдарынан қашықтығын көрсете отырып, географиялық байланыстыру, зерттеп-қараудын өсімдік өсетін өсімдіктер қауымдастығы, аудан бірлігіне шаққандағы даналар саны, даналардың биіктігі, өнімділігі, қопалардың ауданы немесе шикізаттың пайдалану қоры анықталған жақын орналасқан қопалар учаскелерінің жиынтық алаңы қопалар).

5) қорытынды ретінде жиынтық пайдалану қоры және дайындамалардың жыл сайынғы көлемі.

15. Есепте жекелеген түрлердің дайындамаларының көлемін ұлғайту немесе азайту немесе тіпті дайындамаларға толық уақытша тыйым салу туралы ұсыныстар беріледі, неғұрлым өнімді жерлерді бекіту туралы немесе сүрекдіңді кесу, тың жерлерді жырту, су басу жоспарланған аумақтарда жаппай дайындамаларды ұйымдастыру туралы ұсыныстар енгізіледі.

Сондай-ақ қорғалатын өсімдіктердің сирек кездесетін түрлерінің толық тізімі келтіріледі, бұдан әрі өсімдіктер дүниесін күзету, қорғау, қалпына келтіру және пайдалану саласындағы уәкілетті органға ұсынылады.

16. Дайындамаларды практикалық ұйымдастыру және жүргізу үшін кәсіпшілік массивтер мен шикізаттың пайдалану қорларын орналастыру туралы мәліметтер схемалық карталарда көрсетіледі.

Шикізат қорларының карталары жүргізілген ресурстық зерттеп-қарауды туралы есепке қоса берілуге тиіс.

Об утверждении Методики проведения ресурсного обследования запасов растительных ресурсов и определения лимитов их использования

Приказ и.о Министра экологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 30 марта 2023 года № 103. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 31 марта 2023 года № 32193

В соответствии с подпунктом 13) пункта 1 статьи 9 Закона Республики Казахстан "О растительном мире" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемую Методику проведения ресурсного обследования запасов растительных ресурсов и определения лимитов их использования.

2. Комитету лесного хозяйства и животного мира Министерства экологии и природных ресурсов Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства экологии и природных ресурсов Республики Казахстан после его официального опубликования;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа представление в Департамент юридической службы Министерства экологии и природных ресурсов Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра экологии и природных ресурсов Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

И.о. министра экологии и природных ресурсов Республики Казахстан

З. Сулейменова

"СОГЛАСОВАН"
Министерство
сельского хозяйтсва
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство
науки и высшего образования
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство финансов
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство
национальной экономики
Республики Казахстан

Утверждена приказом И.о. министра экологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 30 марта 2023 года № 103

Методика
проведения ресурсного обследования запасов растительных ресурсов и определения лимитов их использования

Глава 1. Общие положения

1. Настоящая Методика проведения ресурсного обследования запасов растительных ресурсов и определения лимитов их использования (далее – Методика) разработана в соответствии с подпунктом 13) пункта 1 статьи 9 Закона Республики Казахстан "О растительном мире" с целью формирования единых подходов к проведения ресурсного обследования запасов растительных ресурсов и определения лимитов их использования.

Лимиты пользования растительными ресурсами устанавливаются с целью их рационального использования, и определяются на основании ресурсных обследований, проводимых специализированными организациями, аккредитованными уполномоченным органом (далее – специализированные организации), и утверждаются местными исполнительными органами областей, городов республиканского значения и столицы на срок, определенный материалами ресурсного обследования.

Специализированные организации несут ответственность за проведение ресурсного обследования и представление достоверных сведений в соответствии с законами Республики Казахстан.

Ресурсное обследование проводится по заявкам пользователей растительного мира за счет собственных средств согласно Методике.

2. Для целей настоящей Методики используются термины и их определения в значениях, установленных Законом Республики Казахстан "О растительном мире".

Глава 2. Порядок проведения ресурсного обследования запасов растительных ресурсов и определения лимитов их использования

3. Ресурсные обследования проводятся в отношении:

лекарственных растений, перечень которых определен уполномоченным органом в области растительного мира;

видов растений, являющихся источниками дефицитного сырья;

экономически значимых ресурсных видов растений, сырье которых используется на внутреннем и экспортном рынках;

растений, включенных в перечень редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений, утвержденный постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 октября 2006 года № 1034 "Об утверждении Перечней редких и находящихся под угрозой исчезновения видов растений и животных".

4. Ресурсное обследование проводится на определенной территории по изучению сырьевых запасов отдельных видов растений и их сообществ и определению возможных объемов их изъятия.

5. Перед началом ресурсного обследования специализированной организацией по согласованию с заказчиком устанавливается перечень растительных ресурсов, критерии отнесения их к категории промысловых зарослей, а также территория для их изучения.

6. До начала полевых работ составляется эколого-ценотическая характеристика заготавливаемых растений, собираются данные о растительных ресурсах (информация о прошедших заготовках, картографические материалы, опрос работников природоохранных организаций, заготовителей и местного населения), произрастающие на обследуемой территории.

7. На основании собранных данных определяются маршруты обследования, выявляются места сбора и количество образцов изучаемых видов на планируемой территории или в конкретном флористическом районе.

8. Проведение ресурсного обследования методом ключевых участков осуществляется для определения растительных ресурсов, господствующих или встречающихся со значительным обилием, мало изменяющих по годам свою численность и степень развития.

9. Для определения сырьевых запасов и возможных объемов их изъятия устанавливается площадь заросли и ее урожайность (плотность сырьевых запасов).

10. Площадь заросли определяют, приравнивая ее очертания к какой-либо геометрической фигуре (прямоугольнику, квадрату, трапеции, кругу) и измеряют параметры (длину, ширину, диаметр), необходимые для расчета площади этой фигуры.

В случаях, когда популяции изучаемого вида располагаются неравномерно, образуют отдельные пятна в пределах растительного сообщества, сначала определяют площадь всего участка поймы или выдела, на котором встречается изучаемый вид, а затем – процент площади этой поймы, занятой изучаемым видом.

Определение площади выполняется при помощи палетки, планиметра или весовым методом.

11. Урожайность (плотность сырьевых запасов) определяется путем процентного соотношения количества растительных ресурсов и площади обследуемой территории. При этом для определения урожайности в расчет не берутся всходы, ювенильные или поврежденные экземпляры.

Оценка урожайности производится с учетом состава, возраста растительных ресурсов.

12. По результатам полевых работ осуществляется обработка материалов при определении запасов сырья, вычисления урожайности, расчета величины площадей конкретных зарослей и определения величины запаса сырья на них.

13. Определение возможных объемов изъятия растительных ресурсов рассчитывается с учетом эксплуатационных запасов сырья и продолжительность периода восстановления.

Ежегодная заготовка одного и того же вида растительных ресурсов производится лишь для растений, у которых используют плоды. В этом случае суммарная величина эксплуатационного запаса на всех зарослях равна объему ежегодной заготовки.

14. По итогам проведения ресурсного обследования запасов растительных ресурсов составляется отчет, который содержит:

1) задачи работы, перечень районов, которые необходимо было обследовать, список видов растений, запасы которых подлежали изучению;

2) краткое описание района обследования с указанием основных путей сообщения, процента площади, занятой лесом, сельскохозяйственными угодьями, нераспаханными лугами.

3) подробную методику работ с указанием следующих моментов:

какие и для чего были использованы картографические материалы;

какими методами оценивали запасы сырья (какие виды изучались на конкретных зарослях, какие – на ключевых участках);

как выбирали места для ключевых участков;

число их и процент их площади от всей территории, занятой соответствующими угодьями;

как проводилась экстраполяция данных, полученных на ключевых участках.

какие виды оценивались на учетных площадках;

при проведении химической таксации – какие методы анализа были использованы.

4) инвентаризационную ведомость по каждому виду растения (географическая привязка с указанием удаленности от населенных пунктов и транспортный путей, растительное сообщество, в котором произрастает изучаемое растение, численность экземпляров на единицу площади, высота экземпляров, урожайность, площадь заросли или суммарная площадь близко расположенных участков заросли, на которых определялся запас, эксплуатационный запас сырья на заросли).

5) в заключение суммарный эксплуатационный запас и ежегодный объем заготовок.

15. В отчете даются рекомендации об увеличении или уменьшении объемов заготовок отдельных видов или полного временного запрета заготовок, вносятся предложения о закреплении наиболее продуктивных угодий или об организации массовых заготовок на территориях, где запланирована вырубка древостоя, распашка целины, затопление.

Также приводится полный список редких видов растений, подлежащих охране, в дальнейшем представляется в уполномоченный орган в области охраны, защиты, восстановления и использования растительного мира.

16. Для практической организации и проведения заготовок сведения о размещении промысловых массивов и эксплуатационных запасов сырья на них отражаются на схематических картах.

Карты запасов сырья должны прилагаться к отчету о проведенном ресурсном обследовании.