Төтенше жағдайдың құқықтық режимi туралы

Қазақстан Республикасының Заңы. 1993 жылғы 15 қазан Күші жойылды - Қазақстан Республикасының 2003.02.08. N 387 Заңымен.

I БӨЛIМ
Жалпы ережелер

1-бап. Төтенше жағдай Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес республиканың бүкiл аумағында не аумағының бiр бөлiгiнде енгiзiлетiн уақытша шара болып табылады және мемлекеттiк өкiмет пен басқару органдары қызметiнiң айрықша құқықтық режимiн бiлдiредi, ол азаматтардың құқықтары мен бостандықтарына, заңды ұйымдардың құқықтарына шек қояды, сондай-ақ оларға қосымша мiндеттер жүктейдi. Төтенше жағдай тек қана азаматтардың қауіпсiздiгiн қамтамасыз ету және республиканың конституциялық құрылысын қорғау мүддесiнде енгiзiледi.

2-бап. Төтенше жағдай енгiзудiң мақсаты жағдайды тезiрек тұрақтандыру, заңдылық пен құқық тәртiбiн қалпына келтiру, сондай-ақ шұғыл құтқару және апат-қалпына келтiру жұмыстарын жүргiзу үшiн қажеттi жағдай жасау болып табылады.

II БӨЛIМ
Төтенше жағдай енгiзу талаптары, негiздерi
мен тәртiбi

3-бап. Төтенше жағдай республика азаматтарының қауiпсiздiгiне немесе конституциялық құрылысына нақты қатер төнгенде ғана енгiзiледi, бұл қатердi төтенше шаралар қолданбай жою мүмкiн болмайды.

4-бап. Осы Заңның 3-бабының талаптарын сақтаған жағдайда төтенше жағдай енгiзуге:
а) азаматтардың өмiрi мен қауiпсiздiгiне қатер төндiретiн күштеудi қолдана отырып конституциялық құрылысты өзгерту әрекеттерi; жаппай тәртiпсiздiктер мен ұлтаралық жанжалдар; жекелеген жерлердi қоршауға алу; сондай-ақ iргелес мемлекеттердiң аумағынан мемлекеттiк шекара арқылы жаппай өту;
б) халықтың өмiрi мен денсаулығын сақтау, халық игiлiгiне келтiрiлетiн зиянды азайту мақсатымен шұғыл құтқару және апат-қалпына келтiру жұмыстарын жүргiзудi қажет ететiн табиғи нәубеттер мен экологиялық дағдарыс жағдайлары, жұқпалы аурулар, iндеттер, iрi апаттар мен опаттар негiз болады.
Табиғи нәубет немесе кең көлемдi техногендiк апат нақты қауiп төндiрген жағдайда мемлекеттiк басқару органдары ұсынған негiздер бойынша да төтенше жағдай енгiзiлуi мүмкiн.

5-бап. Қазақстан Республикасының бүкiл аумағына немесе оның жекелеген жерлерiне төтенше жағдай Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiн дереу хабардар ете отырып Қазақстан Республикасы Президентiнiң Жарлығымен енгiзiледi немесе ұзартылады.

6-бап. Төтенше жағдай енгiзу немесе ұзарту туралы құжатта:
а) осы Заңның 3 және 4-баптарының талаптарына сәйкес төтенше жағдай енгiзу немесе ұзарту үшiн негiз болған жағдайлар;
б) осы Заңның 3-бабының талаптарына сәйкес төтенше жағдай енгiзу немесе ұзарту қажеттiгiнiң негiздеулерi;
в) төтенше шаралардың тiзбегi мен шегi және осы Заңның 17 және 18-баптарының талаптарын сақтай отырып азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын, сондай-ақ заңды ұйымдардың өкiлеттiктерiн уақытша шектеулердiң мейлiнше толық тiзбегi;
г) төтенше жағдай режимiн жүзеге асыру үшiн жауапты мемлекеттiк органдар мен осы органдардың төтенше өкiлеттiгiнiң айқын шегi;
д) төтенше жағдай енгiзiлетiн немесе ұзартылатын аумақтың шекарасы;
е) құжаттың күшiне ену уақыты, сондай-ақ төтенше жағдай енгiзiлетiн немесе ұзартылатын дәл мерзiмi көрсетiледi.
Төтенше жағдай енгiзу туралы құжат күшiне енгенге дейiн кем дегенде 6 сағат бұрын бұқаралық ақпарат құралдары арқылы халыққа мәлiм етiледi.

7-бап. Қазақстан Республикасы Президентiнiң төтенше жағдай енгiзу туралы Жарлығы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң сессия жұмыс iстеген кезеңде дереу Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң бекiтуiне берiлуi керек. Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесi Жарлықты 48 сағаттан аспайтын мерзiмде қарайды. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң сессиялары аралығындағы кезеңде Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң Төрағасы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң кезектен тыс сессиясын шақыру туралы шешiм қабылдайды. Онда Жоғарғы Кеңес төтенше жағдай енгiзу туралы Жарлықты қабылданған кезден бастап 72 сағаттан аспайтын мерзiмде қарайды. Төтенше жағдай енгiзу туралы Жарлық бұқаралық ақпарат құралдары арқылы хабарланған жағдайда Қазақстан Республикасының халық депутаттары Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң мәжiлiсi өтетiн жерге арнаулы шақырусыз мүмкiндiгiнше қысқа мерзiмде келуге мiндеттi.

8-бап. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң қаулысымен осы Заңның 7-бабымен белгiленген тәртiпте және мерзiмде бекiтiлмеген Қазақстан Республикасы Президентiнiң төтенше жағдай енгiзу немесе ұзарту туралы Жарлығы күшiн жояды. Бұл туралы тиiстi аумақтың халқы бұқаралық ақпарат құралдары арқылы хабарландырылады.

9-бап. Қазақстан Республикасының бүкiл аумағында жағдай 3 тәулiкке дейiн, Қазақстан Республикасы аумағының бiр бөлiгiнде 6 тәулiкке дейiн мерзiмге енгiзiледi.
Осы мерзiм өткенде Қазақстан Республикасының Президентi төтенше жағдайдың күшiн жояды. Төтенше жағдай енгiзуге негiз болған жәйттер жойылмаған кезде Қазақстан Республикасының Президентi оның күшiн осы баптың бiрiншi бөлiгiмен белгiленген мерзiмге бiрнеше мәрте ұзартуға қақылы. Төтенше жағдайдың қолданылу мерзiмiн ұзарту туралы Жарлықты да Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесi бекiтедi.
Қазақстан Республикасының Президентi, егер төтенше жағдай жариялау үшiн негiз болған жәйттер жойылса, белгiленген мерзiм аяқталғанға дейiн оның күшiн жоюға қақылы.
Төтенше жағдайдың күшiн жою немесе ұзарту туралы шешiм қабылданған кезден бастап күшiне енедi және дереу жарияланады.

III БӨЛIМ
Төтенше жағдай кезеңiнде енгiзiлетiн
мемлекеттiк басқару түрлерi

10-бап. Төтенше жағдай енгiзiлген аумақта Қазақстан Республикасы Президентiнiң Жарлығымен осы Заңға сәйкес басқарудың айрықша түрлерi енгiзiлуi мүмкiн.
Қазақстан Республикасының жоғары өкiлдi және атқарушы органдары төтенше жағдай енгiзiлген аумақта жұмыс iстейтiн тиiстi төменгi органдардың кез-келген шешiмiнiң күшiн жоюға қақылы.
Төтенше жағдай талаптарында басқаруды жүзеге асыратын - мемлекеттiк органдарға жағдайды тезiрек тұрақтандыру, құқық тәртiбi мен заңдылықты қалпына келтiру және азаматтардың қауіпсiздiгiне төнген қатердi жоюға қажеттi шаралар қолдану үшiн төтенше өкiлеттiктер берiлуi мүмкiн. Бұл төтенше шаралар, осы Заңның 18-бабында аталған құқықтар мен бостандықтарды қоспағанда, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарды уақытша шектеудi көздеуi мүмкiн.

11-бап. Төтенше жағдай енгiзудi тудырған жәйттердi жою жөнiндегi жұмыстарды үйлестiру үшiн, сондай-ақ төтенше жағдай енгiзiлген аумақтың атқарушы өкiмет органдары өз қызметтерiн тиiсiнше жүзеге асырмаған ретте Қазақстан Республикасы Президентiнiң Жарлығымен арнаулы уақытша органдар (тиiстi аймақтардың комендатуралары) құрылуы мүмкiн. Басқарудың айрықша түрлерiн енгiзу, олардың күшiн жою немесе қолданылу мерзiмiн ұзарту туралы шешiм қабылданған кезден бастап, егер басқа айрықша мәнiсi ескертiлмесе, күшiне енедi және дереу жария етiледi.
Бұл органдарға төтенше жағдай енгiзiлген аумақтағы атқарушы өкiмет органдарының өкiм ету және атқару өкiлеттiктерi толықтай немесе iшiнара берiле алады.
Осындай органдардың төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету мәселелерi жөнiндегi бұйрықтары мен өкiмдерi тиiстi аумақта мiндеттi түрде орындауға жатады.

12-бап. Төтенше жағдай енгiзiлген аумақтардағы барлық атқарушы органдар, кәсiпорындар, мекемелер, қоғамдық бiрлестiктер мен азаматтар тиiстi аумақта айрықша басқаруды жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының атқарушы органдарының өкiмдерi мен бұйрықтарын орындауға және оларға жан-жақты қолдау жасауға мiндеттi, Өкiмдер мен бұйрықтарды орындамау Қазақстан Республикасының Заңында көзделген жауапкершiлiкке әкелiп соғады.

13-бап. Республиканы немесе оның жекелеген аумақтарын басқарудың айрықша түрлерiн жүзеге асыратын органдар:
- осы Заңның IV бөлiмiнде көзделген шараларды қолдануға;
- жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдардың қызметiн тоқтата тұруға, олардың қызметiн уақытша атқаруға;
- Қазақстан Республикасының жоғары мемлекеттiк өкiмет пен басқару органдарына бағынышты аумақтардың мемлекеттiк, шаруашылық және әлеуметтiк-мәдени дамуы мәселелерi бойынша ұсыныстар жасауға;
Қазақстан Республикасының үкiметi белгiлеген тәртiпте тиiстi жерде орналасқан кез-келген кәсiпорынды, мекеме мен ұйымды өзiне бағынышты етiп енгiзуге қақылы.

14-бап. Қоғамдық тәртiптi, азаматтардың өмiрiн, денсаулығын, қауіпсiздiгін, құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерiн қорғауды қамтамасыз ету үшiн iшкi iстер, ұлттық қауiпсiздiк органдарының, басқа да құқық қорғау органдарының, Республика ұландарының күштерi мен құралдары пайдаланылады.
Табиғи және экологиялық нәубеттердiң, жұқпалы аурулардың, iндеттердiң, iрi апаттар мен опаттардың зардаптарын жою үшiн халық игiлiгiне келтiрiлетiн зиянды азайту мақсатында Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар жөнiндегi орталық атқарушы органының шешiмi бойынша республиканың министрлiктерi мен ведомстволары қатыстырылады.
Қазақстан Республикасы Президентiнiң шешiмiмен төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету және оны енгiзудi туғызған оқиғалардың зардаптарын жою үшiн Қарулы күштердiң әскери бөлiмдерi мен бөлiмшелерi қатыстырыла алады.
ЕСКЕРТУ. 14-бап өзгерді - Қазақстан Республикасының 1999.03.12. N 347 Заңымен.

IV БӨЛIМ
Төтенше жағдайда қолданылатын шаралар

15-бап. Осы Заңның 6-бабының "в" тармағына сәйкес төтенше жағдай енгiзу туралы Жарлықпен төтенше жағдайда қолданылатын, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын, заңды ұйымдардың өкiлеттiктерiн уақытша шектеулердiң мейлiнше толық тiзбегiн қоса алғанда, төтенше шаралардың тiзбегi мен шегi белгiленедi.
Төтенше жағдай кезеңiне мынадай шаралар белгiленуi мүмкiн:
а) төтенше жағдай енгiзiлген аумақта келiп-кетудiң, сондай-ақ онда жүрiп-тұру бостандығын шектеудiң айрықша режимi;
б) қоғамдық тәртiп пен халықтың өмiр сүруiн қамтамасыз ететiн объектiлердi қорғауды күшейту;
в) жиналыстар, митингiлер, көше шерулерi мен демонстрациялар, сондай-ақ бұқаралық шаралар өткiзуге тыйым салу;
г) ереуілдерге тыйым салу;
д) көлiк құралдарының қозғалысын шектеу және оларды тексеру.

16-бап. Төтенше жағдай енгiзiлген ретте төтенше жағдайда басқаруды жүзеге асыратын мемлекеттiк органдар мынадай қосымша шаралар қабылдауы мүмкiн:
а) коменданттық сағат, яғни тәулiктiң белгiленген уақытында арнайы берiлген рұқсат қағаздары мен жеке басын куәландыратын құжаттарсыз көшелерде және басқа қоғамдық орындарда болуға тыйым салу;
б) баспасөз және басқа бұқаралық ақпарат құралдарының бостандығын шектеу; төтенше жағдай жойылғанға дейiн баспа өнiмiне, дыбыс күшейткiш техникалық құралдар мен көбейту аппаратураларына уақытша тыйым салуға жол берiледi;
в) тиiс ескертуден кейiн жағдайды тұрақтандыруға бөгет жасайтын саяси партиялардың, басқа да қоғамдық бiрлестiктер мен бұқаралық қозғалыстардың қызметiн тоқтата тұру;
г) құжаттарды тексеру, ал ерекше жағдайларда, азаматтардың қолында қару бар екендiгi туралы деректер болса, жеке адамды тексеру, мүлiктерiн, тұрғын үйi мен көлiк құралдарын тексеру;
қару, спирт iшiмдiктерiн сатуға тыйым салу, азаматтардың оқ ататын, газ және суық қару мен оқ дәрiлерiн, ал кәсiпорындардан, мекемелер мен ұйымдардан сондай-ақ техникалық құралдарды уақытша алу;
е) белгiлi бiр жердiң тұрғындары болып табылмайтын қоғамдық тәртiп бұзушыларды олардың түпкiлiктi тұратын жерiне немесе төтенше жағдай енгiзiлген аумақтан тыс жерге аластау;
ж) тұруға қауiптi аудандардан азаматтарды уақытша қоныс аудару (көшiру), мiндеттi түрде оларға тұрақты немесе уақытша тұрғын үй немесе баспанасын беру;
з) тамақ өнiмдерi мен ең қажеттi заттарды бөлудiң айрықша тәртiбiн енгiзу;
и) карантин орнату және басқа санитарлық-жұқпалы ауруларға қарсы шаралар жүргiзу;
к) меншiк түрiне қарамастан кәсiпорындардың, мекемелер мен ұйымдардың ресурстарын жұмылдыру, олардың жұмыс тәртiбiн өзгерту, төтенше жағдай уақытында қажеттi өнiм шығаруға қайта бағдарлау, құтқару және басқа жұмыстар жүргiзу үшiн қажеттi өндiрiстiк қызметтiң басқа да өзгерiстерi;
л) мемлекеттiк кәсiпорындардың, мекемелер мен ұйымдардың басшылары өз мiндеттерiн тиiсiнше атқармаған жағдайда оларды төтенше жағдай кезеңiнде жұмыстан босату және аталған қызметтердi уақытша атқаруға басқа адамдарды тағайындау;
м) апат-құтқару жұмыстарын шұғыл жүргiзу қажеттiгiне байланысты ерекше жағдайларда еңбек қабiлетi бар халықты құтқару жұмыстары құрамаларына және азаматтардың көлiк құралдарын аталған жұмыстарды жүргiзу үшiн жұмылдыруға жол берiледi.

V БӨЛIМ
Төтенше жағдайда азаматтар мен лауазымды адамдар
құқықтарының кепiлдiктерi және жауапкершiлiктерi

17-бап. Төтенше жағдайда қолданылатын шаралар мен атқарушы өкiмет пен басқару органдарының Заңда белгiленген өкiлеттiктерiн, қоғамдық бiрлестiктердiң құқықтарын, сондай-ақ азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен мiндеттерiн өзгерту қалыптасқан қиын-қыстау жағдай талап ететiн шекте жүзеге асырылуға тиiс.
Осындай шараларды республика аумағының бiр бөлiгiнде қолдану республика аумағында қолданылатын адам құқықтары саласындағы халықаралық шарттардан туындайтын мiндеттемелерге қайшы келмеуi керек және атқарушы өкiмет пен басқару органдарының өкiлеттiктерiн, қоғамдық бiрлестiктердiң құқықтарын сондай-ақ басқа жерлердегi, сонымен бiрге жалпы республикадағы азаматтардың құқықтары мен мiндеттерiн өзгертуге әкелiп соқпайды.

18-бап. Төтенше жағдай кезеңiнде азаматтардың Қазақстан Республикасы Конституциясының 8, 9, 12, 22-баптарында, 33-бабының 5 бөлiгiнде, 35, 36, 39, 41-баптарында көзделген құқықтары мен бостандықтары: өмiр сүру құқығы, абыройы мен қадiр-қасиетi, ар-ождан бостандығы, тұрғын үй құқығы, қажеттi қорғаныс құқығы, сотта қорғану құқығы шектеле алмайды.
Ешкiм де азаптауға, қатыгездiк немесе қадiр-қасиетiн қорлайтындай әрекетке және жазалауға ұшырамауға тиiс.

19-бап. Iшкi iстер органдары, Ұлттық қауiпсiздiк комитетi, басқа құқық қорғау органдары мен республикалық ұландар қаруланған күштердi, арнаулы құралдар мен оқ ататын қаруды қолдану тәртiбi мен жағдайлары Қазақстан Республикасының заңдарымен реттеледi және төтенше жағдайларда өзгертiлмейдi.

20-бап. Коменданттық сағат ережелерiн бұзған азаматтарды құқық тәртiбiн қорғау күштерi коменданттық сағат аяқталғанға дейiн, ал өзiмен бiрге құжаты жоқ адамдарды олардың жеке басын анықтағанға дейiн, бiрақ коменданттық сағат мерзiмi аяқталғаннан кешiктiрмей, ұстайды; ұсталған адамдар мен олардың қолдарындағы заттары тексерiледi.
Төтенше жағдай режимiнiң белгiленген талаптарын бұзу; құқық тәртiбiн бұзуға итермелейтiн немесе ұлттық және дiни араздықты қоздыратын әрекеттер; iшкi iстер органы қызметкерiнiң немесе қоғамдық тәртiптi сақтау жөнiндегi қызмет мiндетiн немесе қоғамдық борышын орындаушы басқа адамдардың заңды өкiмiне немесе талабына қасақана бағынбау, не төтенше жағдай жарияланған жерлерде жасалған әкiмшiлiк құқық бұзушылыққа жататын басқа әрекеттер 3 тәулiкке дейiнгi мерзiмге әкiмшiлiк қамауға алуға әкеп соғады.
Аталған құқық бұзушылықтар туралы iстер бойынша хаттаманы iшкi iстер органдарының немесе жекелеген жерлер комендатурасының қызметкерлерi жасайды.

21-бап. Төтенше жағдай режимiн қамтамасыз ету үшiн қабылданған құжаттар бұл жөнiнде арнаулы хабарландырусыз-ақ төтенше жағдайдың тоқталуымен бiрге күшiн жояды. Төтенше жағдайдың күшiн жою төтенше жағдай режимiн бұзуына байланысты әкiмшiлiк қамауға алынған адамдарды дереу босата отырып төтенше жағдай режимiн бұзу туралы iстердi қарауды тоқтатуға әкелiп соғады.

22-бап. Төтенше жағдайлар кезiнде не олардың алдын алу немесе жою жөнiндегi жұмыстарды жүргiзумен байланысты зардап шеккен азаматтарға тиiстi мемлекеттiк органдар, сондай-ақ кәсiпорындар, мекемелер, ұйымдар тұрғын үй бередi, қолданылып жүрген заңдарға сәйкес келтiрiлген материалдық зиянды өтейдi, жұмысқа орналастыруға жәрдемдеседi және басқа да қажеттi көмек көрсетедi.

23-бап. Iшкi iстер органдарының қызметкерлерi мен әскери қызметшiлердiң күштi заңсыз қолдануы, азаматтардың осы Заңмен белгiленген құқық кепiлдiктерiн бұзуды қоса алғанда лауазымды адамдардың қызмет өкiлеттiгiн асыра пайдалануы, Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңына сәйкес жауапкершiлiк жүктейдi.

24-бап. Төтенше жағдай енгiзiлген аумақта сот төрелiгiн Қазақстан Республикасы Конституциясына сәйкес құрылған соттар ғана жүзеге асырады.
Соттарда сот iсiн жүргiзу төтенше жағдай жарияланған кезде Қазақстан Республикасының қолданылып жүрген заңдарына сәйкес жүргiзiледi. Сот iсiн жүргiзудiң төтенше түрлерiн енгiзуге жол берiлмейдi.
Төтенше жағдай күшiнде болған аумақта Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының шешiмiмен қылмыстық және азаматтық iстердiң аумақтық соттауға жататындығы өзгертiлуi мүмкiн.

VI БӨЛIМ
Қорытынды Ережелер

25-бап. Төтенше жағдай енгiзу туралы жарлықты бекiткен Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесi бүкiл төтенше жағдайдың бүкiл кезеңiнде осы Заңның сақталуына бақылау жасайды.

26-бап. Қазақстан Республикасының бүкiл аумағында төтенше жағдай күшiнде болған кезеңде Қазақстан Республикасының Конституциясын, сайлау заңдары мен сот iсiн жүргiзу заңдарын өзгертуге жол берiлмейдi, референдумдар мен сайлаулар өткiзiлмейдi.

27-бап. Төтенше жағдай енгiзудi туғызған жәйттердiң себептерi мен зардаптарын жою үшiн қажеттi жұмыстарды қаржыландыру тәртiбiн Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетi белгiлейдi.

Қазақстан Республикасының
Президентi

О правовом режиме чрезвычайного положения

Закон Республики Казахстан от 15 октября 1993 года. Утратил силу - Законом РК от 8 февраля 2003 г. N 387.

Сноска. Утратил силу Законом РК от 08.02.2003 № 387.

Раздел 1
Общие положения

Статья 1. Чрезвычайное положение является временной мерой, вводимой в соответствии с Конституцией Республики Казахстан на всей территории либо части территории республики и означает особый правовой режим деятельности органов государственной власти и управления, устанавливающий ограничения прав и свобод граждан, прав юридических лиц, а также возложение на них дополнительных обязанностей. Чрезвычайное положение вводится исключительно в интересах обеспечения безопасности граждан и защиты конституционного строя республики.

Статья 2. Целью введения чрезвычайного положения является скорейшая стабилизация обстановки, восстановление законности и правопорядка, а также создания условий, необходимых для проведения неотложных спасательных и аварийно-восстановительных работ.

Раздел II
Условия, основания и порядок введения
чрезвычайного положения

Статья 3. Чрезвычайное положение вводится лишь при наличии реальной угрозы безопасности граждан или конституционному строю республики, устранение которой невозможно без применения чрезвычайных мер.

Статья 4. Основаниями введения чрезвычайного положения, при соблюдении требований статьи 3 настоящего Закона могут быть:

а) угрожающие жизни и безопасности граждан попытки изменения конституционного строя, сопровождающиеся насилием; массовые беспорядки и межнациональные конфликты; блокада отдельных местностей; массовый переход государственной границы с территорий сопредельных государств;

б) стихийные бедствия и кризисные экологические ситуации, эпидемии, эпизоотии, крупные аварии и катастрофы, требующие проведения неотложных спасательных и аварийно-восстановительных работ с целью защиты жизни и здоровья населения, уменьшения ущерба народному достоянию.

Чрезвычайное положение может быть также введено при реальной угрозе стихийного бедствия или широкомасштабной техногенной аварии по основаниям, представленным органами государственного управления.

Статья 5. Чрезвычайное положение на всей территории Республики Казахстан или в отдельных ее местностях вводится или продляется Указом Президента Республики Казахстан с немедленным уведомлением Верховного Совета Республики Казахстан.

Статья 6. В акте о введении или продлении чрезвычайного положения указываются:

а) обстоятельства, послужившие основанием для введения или продления чрезвычайного положения, в соответствии с требованиями статей 3 и 4 настоящего Закона;

б) обоснования необходимости введения или продления чрезвычайного положения в соответствии с требованиями статьи 3 настоящего Закона;

в) перечень и пределы чрезвычайных мер и исчерпывающий перечень временных ограничений прав и свобод граждан, а также правомочий юридических лиц, с соблюдением требований статей 17 и 18 настоящего Закона;

г) государственные органы, ответственные за осуществление режима чрезвычайного положения, и точные пределы чрезвычайных полномочий этих органов;

д) границы территории, на которой вводится или продляется чрезвычайное положение;

е) время вступления в силу акта, а также точный срок, на который вводится или продляется чрезвычайное положение.

Акт о введении чрезвычайного положения доводится до сведения населения через средства массовой информации не позднее, чем за 6 часов до вступления его в силу.

Статья 7. Указ Президента Республики Казахстан о введении чрезвычайного положения в период работы сессии Верховного Совета Республики Казахстан подлежит передаче на утверждение Верховного Совета Республики Казахстан немедленно. Верховный Совет Республики Казахстан рассматривает Указ в срок, не превышающий 48 часов. В период между сессиями Верховного Совета Республики Казахстан Председатель Верховного Совета Республики Казахстан принимает решение о созыве внеочередной сессии Верховного Совета Республики Казахстан, на которой Верховный Совет рассматривает Указ о введении чрезвычайного положения в срок, не превышающий 72 часов с момента его принятия. При объявлении через средства массовой информации Указа о введении чрезвычайного положения народные депутаты Республики Казахстан обязаны прибыть к месту заседания Верховного Совета Республики Казахстан в возможно короткие сроки без специального вызова.

Статья 8. Указ Президента Республики Казахстан о введении или продлении чрезвычайного положения, не утвержденный Постановлением Верховного Совета Республики Казахстан в порядке и сроки, установленные статьей 7 настоящего Закона, утрачивает силу, о чем население соответствующей территории оповещается через средства массовой информации.

Статья 9. Чрезвычайное положение вводится на всей территории Республики Казахстан на срок до 3 суток, на части территории Республики Казахстан - до 6 суток.

По истечении этого срока чрезвычайное положение отменяется Президентом Республики Казахстан. При неустранении обстоятельств, послуживших основанием для введения чрезвычайного положения, Президент Республики Казахстан вправе неоднократно продлять его действие на сроки, установленные частью первой настоящей статьи. Указы о продлении сроков действия чрезвычайного положения также утверждаются Верховным Советом Республики Казахстан.

Президент Республики Казахстан вправе отменить чрезвычайное положение до истечения установленного срока, если устранены обстоятельства, послужившие основанием для его объявления.

Решение об отмене или продлении чрезвычайного положения вступает в силу с момента принятия и незамедлительно обнародуется.

Раздел III
Формы государственного управления, вводимые
на период чрезвычайного положения

Статья 10. На территории, где введено чрезвычайное положение, Указом Президента Республики Казахстан могут вводиться особые формы управления в соответствии с настоящим Законом.

Высшие представительный и исполнительные органы Республики Казахстан вправе отменить любое решение соответствующих нижестоящих органов, действующих на территории, где введено чрезвычайное положение.

Государственные органы, осуществляющие управление в условиях чрезвычайного положения, могут наделяться чрезвычайными полномочиями для принятия мер, необходимых для скорейшей нормализации обстановки, восстановления правопорядка и законности и ликвидации угрозы безопасности граждан. Эти чрезвычайные меры могут предусматривать временное ограничение прав и свобод граждан, за исключением прав и свобод, перечисленных в статье 18 настоящего Закона.

Статья 11. Для координации работ по ликвидации обстоятельств, вызвавших введение чрезвычайного положения, а также в случае ненадлежащего осуществления своих функций органами исполнительной власти территории, на которой введено чрезвычайное положение, Указом Президента Республики Казахстан могут быть образованы специальные временные органы (комендатуры соответствующих регионов).

Решение о введении, отмене или продлении срока действия особых форм правления вступает в силу с момента принятия, если иное не оговорено особо, и незамедлительно обнародуется.

Этим органам могут быть переданы полностью или частично распорядительные и исполнительные полномочия органов исполнительной власти на территории, где введено чрезвычайное положение.

Приказы и распоряжения таких органов по вопросам обеспечения режима чрезвычайного положения обязательны к исполнению на соответствующей территории.

Статья 12. Все исполнительные органы, предприятия, учреждения, общественные объединения и граждане, находящиеся на территории, где введено чрезвычайное положение, обязаны выполнять распоряжения и приказы исполнительных органов Республики Казахстан, осуществляющих особое управление на соответствующей территории, и оказывать им всемерную поддержку. Невыполнение распоряжений и приказов влечет ответственность, предусмотренную законодательством Республики Казахстан.

Статья 13. Органы, осуществляющие особые формы управления республикой или отдельными ее территориями, вправе:

- применять меры, предусмотренные разделом IV настоящего Закона;

- приостанавливать деятельность местных представительных и исполнительных органов, временно исполнять их функции;

- входить с предложениями по вопросам государственного, хозяйственного и социально-культурного развития подчиненных территорий в высшие органы государственной власти и управления Республики Казахстан;

- включать в свое подчинение любые расположенные в соответствующей местности предприятия, учреждения и организации в порядке, определяемом Правительством Республики Казахстан.

Статья 14. Для обеспечения общественного порядка, охраны жизни, здоровья, безопасности, прав, свобод и законных интересов граждан используются силы и средства органов внутренних дел, национальной безопасности, других правоохранительных органов, Республиканской гвардии.

Для ликвидации последствий стихийных и экологических бедствий, эпидемий, эпизоотий, крупных аварий и катастроф с целью уменьшения ущерба народному достоянию привлекаются министерства и ведомства республики по решению центрального исполнительного органа Республики Казахстан по чрезвычайным ситуациям.

По решению Президента Республики Казахстан для обеспечения режима чрезвычайного положения и ликвидации последствий событий, вызвавших его введение, могут привлекаться воинские части и подразделения Вооруженных сил.

Сноска. В статью 14 внесены изменения - Законом РК от 12 марта 1999 г. N 347 .

Раздел IV
Меры, применяемые в условиях чрезвычайного
положения

Статья 15. В соответствии с пунктом "в" статьи 6 настоящего Закона Указом о введении чрезвычайного положения устанавливаются перечень и пределы чрезвычайных мер, применяемых в условиях чрезвычайного положения, включая исчерпывающий перечень временных ограничений прав и свобод граждан, правомочий юридических лиц.

На период чрезвычайного положения могут устанавливаться следующие меры:

а) особый режим въезда и выезда, а также ограничения свободы передвижения по территории, на которой введено чрезвычайное положение;

б) усиление охраны общественного порядка и объектов, обеспечивающих жизнедеятельность населения;

в) запрещение проведения собраний, митингов, уличных шествий и демонстраций, а также массовых мероприятий;

г) запрещение забастовок;

д) ограничение движения транспортных средств и их досмотр.

Статья 16. В случае чрезвычайного положения государственными органами, осуществляющими управление в условиях чрезвычайного положения, могут приниматься следующие дополнительные меры:

а) комендантский час, то есть запрет находиться на улицах и в иных общественных местах без специально выданных пропусков и документов, удостоверяющих личность, в установленное время суток;

б) ограничение свободы печати и других средств массовой информации; допускается временный арест печатной продукции, звукоусиливающих технических средств и множительной аппаратуры до отмены чрезвычайного положения;

в) приостановление, после соответствующего предупреждения, деятельности политических партий, других общественных объединений и массовых движений, препятствующих нормализации обстановки;

г) проверка документов, а в исключительных случаях, при имеющихся данных о наличии у граждан оружия, - личный досмотр, досмотр вещей, жилища и транспортных средств;

д) запрещение продажи оружия, спиртных напитков, временное изъятие у граждан огнестрельного, газового и холодного оружия, боеприпасов, а у предприятий, учреждений и организаций - также и технических средств;

е) выдворение нарушителей общественного порядка, не являющихся жителями данной местности, к месту их постоянного проживания либо за пределы территории, на которой введено чрезвычайное положение;

ж) временное выселение (эвакуация) граждан из районов, опасных для проживания, с обязательным предоставлением им стационарных или временных жилых помещений или укрытий;

з) введение особого порядка распределения продуктов питания и предметов первой необходимости;

и) установление карантина и проведение других санитарно-противоэпидемических мероприятий;

к) мобилизация ресурсов предприятий, учреждений и организаций независимо от форм собственности, изменение режима их работы, переориентация на производство необходимой в условиях чрезвычайного положения продукции, иные изменения производственной деятельности, необходимые для проведения спасательных и других неотложных работ;

л) отстранение на период чрезвычайного положения от работы руководителей государственных предприятий, учреждений и организаций при ненадлежащем исполнении ими своих обязанностей и назначение на эти должности других лиц временно исполняющими обязанности;

м) в исключительных обстоятельствах, связанных с необходимостью неотложного проведения аварийно-спасательных работ, допустима мобилизация трудоспособного населения в спасательные формирования и транспортных средств граждан для проведения указанных работ.

Раздел V
Гарантии прав и ответственность граждан
и должностных лиц в условиях чрезвычайного положения

Статья 17. Меры, применяемые в условиях чрезвычайного положения и изменения установленных законом полномочий органов исполнительной власти и управления, прав общественных объединений, а также прав, свобод и обязанностей граждан, должны осуществляться в тех пределах, в которых это требуется остротой создавшегося положения.

Применение таких мер на части территории республики не должно противоречить обязательствам, вытекающим из действующих на территории республики международных договоров в области прав человека и не может влечь изменение полномочий органов исполнительной власти и управления, прав общественных объединений, а также прав и обязанностей граждан в других местностях, а также в республике в целом.

Статья 18. В период чрезвычайного положения не могут быть ограничены права и свободы граждан, предусмотренные статьями 8, 9, 12, 22, частью 5 статьи 33, статьями 35, 36, 39, 41 Конституции Республики Казахстан: право на жизнь, честь и достоинство, свободу совести, право на жилище, право на необходимую оборону, право на судебную защиту.

Никто не должен подвергаться пыткам, жестокому или унижающему достоинство обращению и наказанию.

Статья 19. Порядок и условия применения силы, специальных средств и огнестрельного оружия, состоящих на вооружении органов внутренних дел, Комитета национальной безопасности, других правоохранительных органов и Республиканской гвардии регулируются законами Республики Казахстан и не подлежат изменению в условиях чрезвычайного положения.

Статья 20. Граждане, нарушившие правила комендантского часа, задерживаются силами охраны правопорядка до окончания комендантского часа, а лица, не имеющие при себе документов, - до установления их личности, но не позднее окончания срока комендантского часа; задержанные лица и находящиеся при них вещи могут быть подвергнуты досмотру.

Нарушение установленных требований режима чрезвычайного положения; действия, провоцирующие нарушения правопорядка или разжигающие национальную и религиозную рознь; злостное неповиновение законному распоряжению или требованию сотрудника органов внутренних дел или иных лиц, выполняющих служебные обязанности или общественный долг по охране общественного порядка, либо другие действия, образующие состав административного правонарушения, совершенные в местностях, где объявлено чрезвычайное положение, влекут административный арест на срок до 3 суток.

Протоколы по делам об указанных правонарушениях составляются работниками органов внутренних дел или комендатуры отдельной местности.

Статья 21. Акты, принятые для обеспечения режима чрезвычайного положения, утрачивают силу одновременно с прекращением чрезвычайного положения без специального о том уведомления.

Отмена чрезвычайного положения влечет за собой прекращение производства по делам о нарушении режима чрезвычайного положения с немедленным освобождением лиц, подвергнутых административному аресту в связи с нарушением режима чрезвычайного положения.

Статья 22. Гражданам, пострадавшим при чрезвычайных обстоятельствах либо в связи с производством по их предотвращению или ликвидации соответствующими государственными органами, а также предприятиями, учреждениями, организациями предоставляется жилое помещение, возмещается причиненный материальный ущерб в соответствии с действующим законодательством, оказывается содействие в трудоустройстве и иная необходимая помощь.

Статья 23. Неправомерное применение силы сотрудниками органов внутренних дел и военнослужащими, превышение должностными лицами служебных полномочий, включая нарушение гарантий прав граждан, установленных настоящим Законом, влекут за собой ответственность согласно действующему законодательству Республики Казахстан.

Статья 24. Правосудие на территории, где введено чрезвычайное положение, осуществляется только судами, учрежденными в соответствии с Конституцией Республики Казахстан.

Судопроизводство в судах ведется в соответствии с действующими на момент объявления чрезвычайного положения законами Республики Казахстан. Введение чрезвычайных форм судопроизводства не допускается.

На территории, где действует чрезвычайное положение, по решению Верховного Суда Республики Казахстан может быть изменена территориальная подсудность уголовных и гражданских дел.

Раздел VI
Заключительные положения

Статья 25. Верховный Совет Республики Казахстан, утвердивший Указ о введении чрезвычайного положения, в течение всего периода чрезвычайного положения осуществляет контроль за соблюдением настоящего Закона.

Статья 26. В период действия чрезвычайного положения на всей

территории Республики Казахстан не допускается изменение Конституции Республики Казахстан, избирательных законов и законов о судопроизводстве, не проводятся референдумы и выборы.

Статья 27. Порядок финансирования работ, необходимых для ликвидации причин и последствий обстоятельств, вызвавших введение чрезвычайного положения, определяется Кабинетом Министров Республики Казахстан.

Президент Республики Казахстан