Об утверждении Программы по развитию в городах систем мониторинга общественной безопасности

Приказ Министра внутренних дел Республики Казахстан от 10 декабря 2018 года № 897.

В соответствии с подпунктом 31) пункта 2 статьи 6 Закона Республики Казахстан от 23 апреля 2014 года "Об органах внутренних дел Республики Казахстан", ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить Программу по развитию в городах систем мониторинга общественной безопасности (далее - Программа), согласно приложению к настоящему приказу.

2. Департаменту технической службы (Ахметов Т.Т.) до 20 января 2019 года разработать типовое техническое задание по внедрению в городах системы мониторинга общественной безопасности интегрированной с системами других государственных органов с последующим направлением в региональные департаменты полиции.

3. Начальникам департаментов полиции городов Астана, Алматы, Шымкент и областей, по согласованию с местными исполнительными органами в срок до 15 февраля 2019 года разработать и утвердить акимами регионов аналогичные Программы и реализовать в рамках дорожных карт по цифровизации регионов.

4. Штаб-департаменту (Суйнбаев С.К.), Комитету административной полиции (Лепеха И.В.), Департаменту технической службы (Ахметов Т.Т.) Министерства внутренних дел в рамках компетенции обеспечить контроль за реализацией Программы.

5. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на заместителя министра внутренних дел генерал-майора полиции Тургумбаева Е.З.

6. Настоящий приказ вступает в силу со дня его подписания.

Министр

К. Касымов

	Приложение
	Утверждена приказом МВД №897 от "10" декабря 2018г.

Программа
по развитию в городах систем мониторинга общественной безопасности

1. Общие положения

Продолжающаяся тенденция к урбанизации населения с сохранением высоких социальных и техногенных рисков, а также отсутствие единого подхода и различные технические требования к системам обеспечивающим поддержание общественной безопасности обуславливают необходимость разработки единых требований к обеспечению городов системами мониторинга общественной безопасности.

2. Цель и задача создания системы мониторинга общественной безопасности

Целью создания системы мониторинга общественной безопасности является повышение уровня общественной безопасности, правопорядка и безопасности среды обитания, за счет улучшения координации и взаимодействия служб ответственных за решение этих задач, путем последовательного расширения и совершенствования имеющегося технического обеспечения, создания единой координирующей платформы.

Основными задачами системы мониторинга общественной безопасности является наблюдение и своевременное информирование заинтересованных служб о зафиксированных событиях и состоянии общественной безопасности, формирование на основании имеющейся оперативной информации краткосрочных и долгосрочных прогнозов, а также оперативное маневрирование и координация заинтересованных служб и подразделений.

3. Основание для обеспечения городов системами мониторинга общественной безопасности

В настоящее время, по развитию и унификации существующих систем мониторинга общественной безопасности, имеется ряд поручений Главы государства, а также ряд мероприятий, закрепленных в программных документах системы государственного планирования:

1) Общенациональный план мероприятий по реализации Послания Главы государства народу Казахстана от 5 октября 2018 года "Рост благосостояния казахстанцев: повышение доходов и качества жизни" (утвержден Указом Президента Республики Казахстан от 12 октября 2018 года №772):

- пункт 35.1 "Разработка стандартов и требований к оснащению организаций дошкольного и среднего образования системами видеонаблюдения";

- пункт 67 "Обеспечение городов системами мониторинга общественной безопасности".

2) Общенациональный План мероприятий по реализации Послания Главы государства народу Казахстана от 10 января 2018 года "Новые возможности развития в условиях четвертой промышленной революции" (утвержден Указом Президента Республики Казахстан от 09 февраля 2018 года. № 633):

- пункт 95 "Активное внедрение интеллектуальных систем видеонаблюдения и распознания на улицах и местах массового пребывания граждан, контроля за дорожным движением";

- пункт 96 "Формирование на основе имеющегося опыта г. Астаны и иных населенных пунктов "эталонного" стандарта "Смарт Сити".

3) План мероприятий по реализации Реформы 4 "Правовое государство без коррупции" Стратегического плана развития Республики Казахстан до 2025 года (утвержден Указом Президента Республики Казахстан от 15 февраля 2018 года № 636):

- пункт 50 "Принятие мер по развитию интеллектуальных систем безопасности, внесению в законодательство и строительные нормативы изменений и дополнений, устанавливающих требования к оборудованию объектов массового посещения людей и жилых комплексов современными средствами дистанционного электронного контроля";

- пункт 58 "Проработка вопроса создания геоинформационной платформы специального назначения для определения местонахождения в реальном времени подозреваемых (обвиняемых)".

4) План мероприятий по реализации Государственной программы "Цифровой Казахстан" (утверждена постановлением Правительства Республики Казахстан от 12 декабря 2017 года № 827):

- пункты 64-69 "Реализация компонентов "Smart City" согласно концепции".

5) Поручение Заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан Жумагалиева А.К. по вопросу внедрения и использования биометрии в Казахстане (№ 11-3/И-435 от 10 сентября 2018 года).

4. Международный опыт создания систем мониторинга общественной безопасности

В процессе подготовки Программы был изучен опыт Российской Федерации и Республики Беларусь, как стран, имеющих наиболее схожие с Казахстаном показатели социального развития, состояния общественной безопасности, а также развития технических средств мониторинга и обеспечения общественной безопасности.

Так, создание и развитие государственной системы мониторинга общественной безопасности ведется в Российской Федерации с 2013 года, в Республике Беларусь – с 2017 года.

В указанных странах создание системы мониторинга общественной безопасности подразумевает собой создание на технической и административной базе имеющихся дежурных и диспетчерских служб заинтересованных государственных органов, единой межведомственной многоуровневой автоматизированной информационной системы наблюдения
за состоянием общественной безопасности, предназначенной для выявления, прогнозирования и оценки угроз общественной безопасности.

Задачами систем мониторинга общественной безопасности в Российской Федерации и в Республике Беларусь является наблюдение за состоянием общественной безопасности в целях обеспечения правопорядка, профилактики, выявления (раскрытия) и пресечения преступлений, других правонарушений, розыска лиц их совершивших, предупреждение и ликвидация чрезвычайных ситуаций, а также оперативное информирование о зафиксированных событиях путем автоматизации процессов сбора, обработки, анализа, хранения информации и ее передача на средства отображения информации для всех пользователей.

При этом, основными компонентами системы мониторинга общественной безопасности являются:

- системы видеонаблюдения правоохранительных и специальных органов за состоянием общественной безопасности;

- системы автоматической фиксации нарушений ПДД;

- системы распознавания и розыска лиц, а также криминального транспорта и т.д. ("Поток", "Рубеж", "Кордон" и т.д.)

- интеллектуальные системы видеонаблюдения с функциями выявления брошенных, бесхозных предметов, формирования групп лиц, пересечение условного охранного периметра и т.д.;

- локальные негосударственные (частные) системы видеонаблюдения (либо элементы систем) подключенные к системе мониторинга общественной безопасности.

5. Текущая ситуация и перспективы создания системы мониторинга общественной безопасности в Казахстане

На сегодняшний день наиболее оптимальным решением по созданию в городах систем мониторинга общественной безопасности является совершенствование существующих Центров оперативного управления (далее – ЦОУ) органов внутренних дел, с интеграцией к ним иных диспетчерских и дежурных служб заинтересованных органов, систем видеонаблюдения всех организаций независимо от форм собственности, а также иных средств контроля за состоянием общественной безопасности.

ЦОУ создавались в Казахстане начиная с 1999 года, во исполнение Указа Главы Государства "О мерах по реализации Стратегии развития Казахстана до 2030 года". Для этого МВД была разработана и реализована Программа комплексного технического перевооружения и информационного обеспечения служебной деятельности органов внутренних дел (далее - Программа).

В рамках Программы в течение 20 лет построены 21 ЦОУ в городах Астаны, Алматы, Шымкент и областных центрах, а также в 5-ти малых городах – Жанаозен (2013г.), Хромтау, Рудном, Щучинске и Семей (2014 году).

Создание систем мониторинга на базе существующих ЦОУ имеет ряд значительных преимуществ, это наличие:

- аппаратно-программного комплекса (далее – АПК) ЦОУ, который предназначен для автоматизации приҰма, обработки и учета оперативной информации, необходимой для оперативного управления силами и средствами дежурных нарядов полиции, координации действий служб и подразделений по оперативному реагированию на преступления, происшествия, массовые беспорядки, стихийные бедствия и другие осложнения оперативной обстановки, выработки и реализации управленческих решений при возникновении кризисных ситуаций;

- специальных оперативных планов на случай осложнения оперативной обстановки или иных кризисных ситуаций, разработанных с учетом территориальных особенностей населенного пункта, количества и состава приданных сил, а также возможности взаимодействия с иными заинтересованными государственными органами;

- сил и средств для обеспечения общественной безопасности и поддержание правопорядка. В настоящее время, ЦОУ осуществляет координацию комплексных сил полиции, своевременно ориентирует их о совершенных преступлениях, похищенных вещах, разыскиваемых преступниках, их приметах и вероятных маршрутах движения, а также иных происшествиях, связанных с угрозами общественной безопасности входящих в компетенцию ОВД;

- унифицированной материальной и административной базы. На сегодняшний день из всех имеющихся систем мониторинга общественной безопасности (видеосистемы, не принадлежащие ОВД, системы распознавания и видеоаналитики и т.д.) унифицированные требования к техническим характеристикам и единая политика развития имеется только у органов внутренних дел. Функции и ответственность операторов также унифицированы и закреплены соответствующими нормативно-правовыми актами;

- наличие правовой базы. Так, Законом Республики Казахстан "Об органах внутренних дел" за органами внутренних дел закреплена компетенция по осуществлению комплекса мер по охране общественного порядка. Кроме того, имеются "Правила организации деятельности Центров оперативного управления и дежурных частей органов внутренних дел Республики Казахстан" утвержденные приказом Министра внутренних дел от 17 июля 2014 года № 439.

Таким образом, ЦОУ ОВД имеют достаточный потенциал и ресурсы для обеспечения общественной безопасности и развитие на их базе в городах систем мониторинга общественной безопасности обоснованно.

6. Предстоящие задачи по развитию систем мониторинга общественной безопасности

Организация системы мониторинга общественной безопасности подразумевает собой создание единой координирующей, информационной и технической платформы для всех органов и организаций, участвующих в решении задач по обеспечению общественной безопасности, независимо от форм собственности.

В этой связи, требуется объединение всех имеющихся административных и технических ресурсов на базе ЦОУ. В частности, необходимо провести модернизацию АПК центров оперативного управления с учетом развития информационных и телекоммуникационных технологий.

Для решения задач, возлагаемых на системы мониторинга общественной безопасности, программное обеспечение и техническое оснащение ЦОУ должно обеспечивать:

1. Централизованный мониторинг угроз общественной безопасности и правопорядка, а именно:

− прием и регистрацию всех сообщений об угрозах общественной безопасности по доступным каналам связи, включая телефонную и средств экстренной связи;

− возможность подключения и управления всеми периферийными системами видеонаблюдения, независимо от формы их принадлежности;

- интеграцию с информационной системой "Единый реестр досудебного расследования ГП РК" с выводом статистических сведений о количестве зарегистрированных уголовных и административных правонарушений на карте преступности;

2. Управление и координацию взаимодействия, а именно:

− формирование поручений комплексным силам полиции, службам оперативного реагирования и спасения, по определенным сценариям реагирования в соответствии с категориями событий;

− оперативное информирование ответственных лиц о статусе события и данных поручениях комплексным силам полиции, службам оперативного реагирования и спасения;

− отображение на интерактивной карте полной информации о происшествии, включая просмотр статусов событий и выданных поручений.

3. Поддержку принятия и моделирование решений, а именно:

− категоризацию событий и соответствующих алгоритмов реагирования для комплексных сил полиции, экстренных оперативных и спасательных служб, определҰнных регламентами, нормативными и правовыми документами;

− моделирование различных сценариев возникновения потенциальных угроз, включая построение прогнозов их развития и отображение на электронной карте результатов моделирования.

4. Информирование и оповещение населения с использованием средств информирования и связи, в том числе: громкоговорителей, информационных табло, смс-рассылок, мобильных приложений, электронной почты, радио и телевидения, интернет-портала и иных средств информирования.

5. Возможность управления и визуализации на электронные карты местности информации по:

- детализации события. Вся информация о событии, которая поступила от заявителя либо добавлена диспетчером, должна собираться и становится доступной в системе. Эта информация может включать сведения, полученные от звонящего, включая адрес (номер дома, улицу, распространенное название, перекресток и т.п.) и данные о звонящем абоненте, а также другие сведения, собранные диспетчером;

- анализу и сопоставлению события с другими источниками данных. В т.ч. с аналогичными прошлыми событиями в этом же районе, по этому же адресу и телефонными номерами, фактами совершения правонарушений по данным адресам, совершением ДТП на конкретных участках дорог, прибытием карет скорой помощи, и служб противопожарной защиты и т.д.;

- текущему расположению комплексных сил полиции и иных экстренных служб. На электронные экраны кроме мест совершения правонарушений и их описания должна выводиться в он-лайн режиме информация о месте нахождении дежурных и патрульных подразделений ОВД, служб спасения и экстренного реагирования. При этом должна отображаться информация о текущем статусе подразделения: на задании, не на задании и т.п.;

- расположению имеющихся камер видеонаблюдения. В настоящее время потребность в камерах видеонаблюдения составляет порядка 70 тыс. ед., кроме того дополнительно требуется создание более 30 ЦОУ в малых городах.

При этом, все создаваемые и существующие ЦОУ должны быть объединены в одну единую сеть управления и мониторинга общественной безопасности с построением вертикальной архитектуры управления "Республика – Область – Город – Район".

Таким образом, каждое вышестоящее звено Центра должно иметь полный доступ к аппаратно-программному комплексу, системам видеонаблюдения и интерактивному экрану нижестоящих ЦОУ, в т.ч. с возможностью просмотра и управления данными, а также осуществления координирующих и управленческих функций. Внедрение данной системы управления потребует решение вопросов:

- создания программного обеспечения позволяющего в автоматическом режиме систематизировать и представить на интерактивный экран всех имеющихся информационных потоков как в текстовом, табличном так в графическом виде;

- интеграции АПК ЦОУ с автоматическими системами фиксации нарушений ПДД, и камерами надзора за транспортными потоком, установленными на СКП "Рубеж", автовокзалах и аэропортах. На сегодняшний день на дорогах республики установлено 3,4 тыс. автоматических камер фиксации нарушений ПДД, которыми зафиксировано 1,2 млн. нарушений ПДД (или 40% от общего числа нарушений ПДД). При этом, данные камеры имеют техническую и программную возможность распознавания регистрационных номеров автотранспорта и сопоставления их с базами данных криминального автотранспорта. Вместе с тем, требуется их интеграция с ЦОУ для оперативной передачи информации на пульт АПК ЦОУ о проезде криминального автотранспорта;

- выработка единых технических требований к периферийным средствам наблюдения, сбора и обработки информации. В настоящее время в стране имеется более 170,3 тыс. камер видеонаблюдения. Вместе с тем, из этого достаточно большого числа видеокамер всего лишь 6 тыс. установлены по инициативе департаментов полиции и еще 27 тыс. интеллектуальных камер с функциями аналитики установленные по программам взаимодействия МИО с коммерческими организациями (СКОЖ, "Smart City", "Сергек", "Безопасный двор", "АИС БДД" и т.д.) имеют интеграцию с ЦОУ.

Оставшиеся 137,3 тыс. камер видеонаблюдения принадлежат частным структурам (КСК, развлекательные комплексы, гостиницы и т.д.) и интеграция их с ЦОУ затрудняется, т.к. все они имеют разные технические параметры. Поэтому все устанавливаемые камеры видеонаблюдения должны соответствовать требованиям приказа МВД № 774 от 27.11.2017 года
"Об утверждении единых технических требований к системам видеонаблюдения органов внутренних дел Республики Казахстан";

- создание Единой дежурно-диспетчерской службы "112" при местных исполнительных органах, для обеспечения взаимодействия и информационного обеспечения всех дежурно-диспетчерских служб.

Концентрация в единой службе всей оперативной информации, поступающей как от непосредственно дежурно-диспетчерских служб, так и от граждан позволит более оперативно реагировать на нарушения общественной безопасности, за счет повышения взаимодействия всех служб и обеспечения полноты информации по инцидентам. При этом, ЦОУ должны иметь полный доступ ко всей информации поступающей в Единую дежурно-диспетчерскую службу "112", касающейся сферы общественной безопасности;

- закрепление на законодательном уровне и в строительных нормативах требований по оснащению объектов массового посещения людей и жилых комплексов системами видеонаблюдения.

В настоящее время Министерством по инвестициям и развитию вносятся необходимые изменения и дополнения в ряд государственных нормативов, регламентирующих вопросы проектирования и строительства объектов с массовым пребыванием людей и жилых комплексов.

Кроме того, министерствами внутренних дел и образования и науки разрабатываются стандарты и требования к оснащению организаций дошкольного и среднего образования системами видеонаблюдения.

В перспективе при строительстве новых объектов массового посещения, либо их оснащения системами видеонаблюдения обязательным условием должно стать подключение этих систем к ЦОУ;

- использование местными исполнительными органами унифицированных минимальных требований к системам безопасности, внедряемым в рамках совместных с коммерческими организациями проектов (СКОЖ, "Smart City", "Сергек", "Безопасный двор", "АИС БДД" и т.д.).

Данные требования разработаны Акционерным обществом "Национальный инфокоммуникационный холдинг "Зерде"" по согласованию с министерствами внутренних дел, информации и коммуникаций и определяют минимальные требования к основным компонентам программ "Smart-Безопасность". Важным условием при реализации местными исполнительными органами проектов "Smart-Безопасность" должно стать обеспечение оперативного взаимообмена между ЦОУ и службами "Smart-Безопасность" информацией об инцидентах в сфере общественной безопасности, в т.ч. путем доступа к системам видеонаблюдения.

7. Основные условия для развития систем мониторинга общественной безопасности

Обеспечение общественной безопасности является приоритетной задачей органов внутренних дел.

При этом, как показывает опыт ряда стран (США, Китай, Сингапур и т.д.) наиболее эффективным решением по обеспечению правопорядка является повышения контроля за общественной безопасностью, путем полного охвата территории населенных пунктов сетью современных интеллектуальных камер с функциями аналитики и распознавания.

Вместе с тем, несмотря на очевидную необходимость развития технических средств, применяемых в сфере обеспечения общественной безопасности, в большинстве регионов Казахстана отсутствует устойчивое финансирование со стороны местных исполнительных органов на решение этих вопросов.

Как показывает практика, даже при наличии конкретных поручений руководства страны, либо соответствующих мероприятий в утвержденных программных документах, вопросы выделения финансовых средств из республиканского и местных бюджетов не всегда решаются положительно.

К примеру, МВД в рамках реализации Программы по дальнейшей модернизации правоохранительной системы, было запланировано строительство ЦОУ в 35 малых городах со сложной криминогенной обстановкой.

В 2015 году в целях реализации Программы обеспечена готовность зданий в 5-ти малых городах Степногорск, Капшагай, Риддер, Жезказган и Темиртау для установки аппаратно-программного комплекса ЦОУ. Однако, в связи с сокращением бюджетных расходов на 2015 год финансирование в сумме 2 млрд. 280 млн. тенге поддержано не было (для введения в эксплуатацию 1 Центра требовалось в среднем 570 млн. тенге).

Также, в 2017 году Главой Государства в Стратегии национальной безопасности Республики Казахстан на 2017-2020 годы поставлены задачи совершенствовать Центры оперативного управления и создавать ЦОУ в малых городах со сложной оперативной обстановкой (п. 85 Плана реализации Указа Президента Республики Казахстан №408 от 11.01.2017г.)

В этой связи в рамках Государственной программы "Цифровой Казахстан" предусмотрено в 2018 – 2020 годах строительство ЦОУ в 12 малых городах, для чего планировалось выделить 6 млрд. 270 млн. тенге (пункт 69, на 12 ЦОУ с 2018 по 2020 год).

В 2018г. – в городах Степногорск, Риддер, Капшагай, Темиртау, для чего планировалось выделить 2 млрд. 280 млн. тенге, где здания уже готовы, но денежные средства не выделены. Эти же города перенесены на 2019 год.

Однако, согласно решения РБК от 28 августа 2018 года №18 заявленные расходы не поддержаны.

8. Ожидаемые результаты от развития систем мониторинга общественной безопасности

Внедрение систем мониторинга общественной безопасности будет способствовать дальнейшему комплексному развитию системы обеспечения общественной безопасности.

Так, развитие координирующих и технических возможностей ЦОУ, в т.ч. по централизации сведений о состоянии общественной безопасности из всех источников информации, а также по применению современных интеллектуальных камер с функциями аналитики, распознавания криминальных лиц и предметов и т.д., позволит:

- повысить чувство защищенности и безопасности у законопослушных граждан и обеспечить значительный профилактический и "сдерживающий" эффект в отношении потенциальных нарушителей;

- способствовать раскрытию "по горячим следам" большего числа преступлений и пресечению административных правонарушений, и как следствие соблюдению принципов "неотвратимости наказания" и "нулевой терпимости" к правонарушениям;

- сократить количество полиции на улицах и других общественных местах, а высвободившиеся ресурсы перенаправить на несение службы на участках населенных пунктов, не оборудованных системами видеонаблюдения;

- за счет внедрения интеллектуальных систем видеонаблюдения с функциями аналитики снизить нагрузку и потребность в дальнейшем увеличении числа операторов систем видеонаблюдения, оставив за ними только принятие управленческих и координирующих решений;

- за счет интеграции с камерами, имеющими функцию распознавания регистрационных номеров транспортных средств, применяемыми для автоматического выявления нарушений ПДД и контроля транспортного потока на СКП "Рубеж", вокзалах, аэропортах и т.д. осуществлять розыск криминального транспорта и общий контроль за дорожной ситуацией;

- принимать более эффективные управленческие и координирующие решения, в т.ч. в сфере гражданской защиты и противодействия чрезвычайным ситуациям, где эффективность принимаемых мер напрямую зависит от координации действий всех экстренных и оперативных служб (службы спасения, медицинской помощи, подразделений полиции и т.д.).

Таким образом, применение указанных подходов благоприятно скажется на состоянии общественной безопасности, способствует техническому развитию органов внутренних дел и будет соответствовать лучшим мировом практикам в сфере обеспечения общественной безопасности.

Қалаларда қоғамдық қауіпсіздікті мониторингілеу жүйелерін дамыту бағдарламасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2018 жылғы 10 желтоқсандағы № 897 бұйрығы.

"Қазақстан Республикасының ішкі істер органдары туралы" 2014 жылғы 23 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 6-бабы 2-тармағының 31) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қалаларда қоғамдық қауіпсіздікті мониторингілеу жүйелерін дамыту бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес бекітілсін.

2. Техникалық қызмет департаменті (Т.Т.Ахметов) одан әрі өңірлік полиция департаменттеріне жолдаумен басқа мемлекеттік органдардың жүйелерімен біріктірілген қалаларда қоғамдық қауіпсіздікті мониторингілеу жүйелерін енгізу бойынша үлгі техникалық тапсырманы 2019 жылғы 20 қаңтарға дейін әзірлесін.

3. Астана, Алматы, Шымкент қалалары мен облыстардың полиция департаменттерінің бастықтары жергілікті атқарушы органдармен келісе отырып, 2019 жылғы 15 ақпанға дейінгі мерзімде осыған ұқсас Бағдарламаларды әзірлеп, өңірлердің әкімдері бекітсін және өңірлерді цифрландыру жөніндегі жол карталары шеңберінде іске асырсын.

4. Ішкі істер министрлігінің Штаб департаменті (С.Қ. Сүйінбаев), Әкімшілік полиция комитеті (И.В. Лепеха), Техникалық қызмет департаменті (Т.Т. Ахметов) құзыреттері шегінде Бағдарламаның іске асырылуын бақылауды қамтамасыз етсін.

5. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Ішкі істер министрінің орынбасары полиция генерал-майоры Е.З. Тургумбаевқа жүктелсін.

6. Осы бұйрық қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.

Министр

Қ. Қасымов

Қосымша 2018 жылғы 10 желтоқсан ІІМ-нің № 897 бұйрығымен бекітілген

Қалаларда қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерін дамыту жөніндегі бағдарлама

1. Жалпы ережелер

Жоғары әлеуметтік және техногендік тәуекелдерді сақтай отырып, халықтың урбандалуына жалғасқан үрдіс, сондай-ақ қоғамдық қауіпсіздікті сақтауды қамтамасыз ететін жүйелерге бірыңғай ұстанымның болмауы және оған қойылатын әртүрлі техникалық талаптар қалаларды қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелеріне қойылатын бірыңғай талаптарды әзірлеу қажеттілігін тудырады.

2. Қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерін құру мақсаты және міндеті

Қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерін құру мақсаты мекен ету ортасында қоғамдық қауіпсіздіктің, құқық тәртібі мен қауіпсіздіктің деңгейін қолда бар техникалық қамтамасыз етуді кезең-кезеңмен кеңейту және жетілдіру, бірыңғай үйлестіретін платформаларды құру жолымен осы міндеттерді шешуге жауапты қызметтерді үйлестіру мен өзара іс-қимыл жасасуын жақсарту есебінен арттыру болып табылады.

Қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерінің негізгі міндеттері бақылау және тіркелген оқиғалар мен қоғамдық қауіпсіздікті жағдайы туралы мүдделі қызметтерді уақтылы хабарлау, қолда бар жедел ақпарат негізінде қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді болжамдарды қалыптастыру, сондай-ақ мүдделі қызметтер мен бөліністерді жедел маневрлеу және үйлестіру болып табылады.

3. Қалаларды қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерімен қамтамасыз ету үшін негіздер

Қазіргі уақытта қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерін дамыту және унификациялау бойынша Мемлекет басшысының бірқатар тапсырмалары, сондай-ақ мемлекеттік жоспарлау жүйелерінің бағдарламалық құжаттарында бекітілген бірқатар іс-шаралар бар.

1) Мемлекет басшысының 2018 жылғы 5 қазандағы "Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру" атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі жалпыұлттық іс-шаралар жоспары (Қазақстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 12 қазандағы № 772 Жарлығымен бекітілген):

- 35.1-тармақ "Мектепке дейінгі және орта білім беру ұйымдарын бейнебақылау жүйелерімен жарақтандыруға қойылатын талаптар мен стандарттарды әзірлеу";

- 67-тармақ "Қалаларды қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерімен қамтамасыз ету".

2) Мемлекет басшысының 2018 жылғы 10 қаңтардағы "Төртінші өнеркәсіп революциясы жағдайында дамудың жаңа мүмкіндіктері" атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі жалпыұлттық іс-шаралар жоспары (Қазақстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 9 ақпандағы № 633 Жарлығымен бекітілген):

- 95-тармақ "Көшелерде және азаматтар жаппай баратын жерлерде бейнебақылау мен танудың зияткерлік жүйелерін, жол жүрісін бақылауды белсенді енгізу;

- 96-тармақ "Астана қаласы мен өзге де елді мекендердің тәжірибесі негізінде "Смарт Сити" "эталон" стандартын қалыптастыру".

3) 2025 жылға дейін Қазақстан Республикасын дамытудың стратегиялық жоспары "Сыбайлас жемқорлықсыз құқықтық мемлекет" 4 реформаны іске асыру жоспары (Қазақстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 15 ақпандағы № 636 Жарлығымен бекітілген):

- 50-тармақ "Қауіпсіздіктің зияткерлік жүйелерін дамыту, заңнамаға және құрылыс нормативтеріне адамдар жаппай баратын объектілер мен тұрғын үй кешендерін қашықтықтан электрондық бақылаудың қазіргі заманғы құралдарымен жабдықтауға қойылатын талаптарды белгілейтін өзгерістер мен толықтыруларды енгізу бойынша шаралар қабылдау";

- 58-тармақ "Нақты уақытта күдіктілердің (айыпталушылардың) жүрген жерлерін айқындау үшін арнайы мақсаттағы геоақпараттық платформаларды құру мәселелесін пысықтау".

4) "Цифрлы Қазақстан" мемлекеттік бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 12 желтоқсандағы № 827 қаулысымен бекітілген);

- 64-69-тармақтар "Тұжырымдамаға сәйкес "Smart City" компоненттерін іске асыру".

5) Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары А.Қ. Жұмағалиевтің Қазақстанда биометрияны негізу және пайдалау мәселесі бойынша тапсырмасы (2018 жылғы 10 қыркүйектегі № 11-3/И-435).

4. Қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерін құрудың халықаралық тәжірибесі

Бағдарламаны дайындау процесінде Қазақстанмен әлеуметтік даму, қоғамдық қауіпсіздіктің жағдайы, сондай-ақ мониторингілеудің техникалық құралдарын дамыту және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету көрсеткіштері ұқсас Ресей Федерациясының және Беларусь Республикасының тәжірибелері зерделенді.

Мәселен, мемлекеттік қоғамдық қауіпсіздік мониорингі жүйелерін құру және дамыту Ресей Федерациясында 2013 жылдан, Беларусь Республикасында 2017 жылдан жүргізіледі.

Көрсетілген елдерде қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерін құру мүдделі мемлекеттік органдарда бар кезекші және диспетчерлік қызметтердің техникалық және әкімшілік базасында қоғамдық қауіпсіздіктің қауіптерін анықтау, болжау және бағалау үшін арналған қоғамдық қауіпсіздіктің жағдайын бақылаудың бірыңғай ведомствоаралдық көп деңгейлі автоматтық ақпараттық жүйелерін құруды түсіндіреді.

Қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерінің міндеттері Ресей Федерациясында да және Беларусь Республикасында да қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, қылмыстардың, басқа да құқық бұзушылықтардың алдын алу, анықтау (ашу) және жолын кесу, оларды жюасаған адамдарды іздестіру, төтенше жағдайларды ескерту және жою, сондай-ақ тіркелген оқиғалар туралы ақпараттарды жинау, өңдеу, сақтау процестерін автоматтандыру және оны барлық пайдаланушылар үшін ақпараттарды көрсету құралдарына беру мақсатында қоғамдық қауіпсіздіктің жағдайын бақылау болып табылады.

Бұл ретте, қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерінің негізгі компоненттері:

- қоғамдық қауіпсіздіктің жағдайын құқық қорғау және арнайы органдардың бейнебақылау жүйелері;

- ЖЖҚ-ны бұзушылықты автоматты тіркеу жүйелері;

- адамдарды, сондай-ық көлікті және т.б. тану және іздестіру жүйелері ("Ағын", "Шеп", "Кордон" және т.б.);

- тастап кеткен, иелері жоқ заттарды анықтау, адамдар тобын құру, шартты күзет периметрінің жолын кесу және т.б. функцияларымен бейнебақылаудың зияткерлік жүйелері;

- қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелеріне қосылған локальды мемлекеттік емес (жеке) бейнебақылау жүйелері.

5. Қазақстанда қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерін құрудың ағымдағы жағдайы және перспективалары

Мемлекет басшысының тапсырмаларын орындау мақсатында қалаларда қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерін құру бойынша анағұрлым тиімді шешім ішкі істер органдарының Жедел басқару орталықтарын (бұдан әрі – ЖБО) оларға мүдделі органдардың өзге де диспетчерлік және кезекші қызметтерін, меншік нысандарына қарамастан барлық ұйымдардың бейнебақылау жүйелерін, сондай-ақ қоғамдық қауіпсіздіктің жағдайын бақылаудың өзге де құралдарын біріктіре отырып, жетілдіру болып табылады.

ІІО ЖБО Қазақстанда 1999 жылдан бастап Мемлекет басшысының "2030 жылға дейін Қазақстанның даму стратегиясын іске асыру жөніндегі шаралар туралы" Жарлығын орындау үшін құрылды. Ол үшін ІІМ Ішкі істер органдарын кешенді техникалық қайта қаруландыру және қызметтік жұмысын техникалық қамтамасыз ету бағдарламасын (бұдан әрі - Бағдарлама) әзірледі және іскен асырды.

Осы бағдарлама шеңберінде 20 жыл ішінде Астана, Алматы, Шымкент қалаларында және облыс орталықтарында 21 ЖБО және 5 шағын қалада Жаңаөзен қаласында (2013 жылы), Хромтау, Рудный, Шучье және Семей қалаларында (2014 жылы) құрылды.

Нақты ЖБО базасында мониторинг жүйелерін құрудың қалаларда жаңа қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерін құру алдында бірқатар елеулі артықшылықтары бар:

- ЖБО аппарат-бағдарламалық кешеннің (бұдан әрі – АБК) болуы. ЖБО АБК полицияның кезекші жасақшаларының күштері мен құралдарын жедел басқару, қылмыстарға, оқиғаларға, жаппай тәртіпсіздіктерге, табиғат апаттарына және жедел жағдайдың басқа да шиеленістеріне жедел ден қою бойынша қызметтер мен бөліністердің қызметтерін үйлестіру, дағдарыс жағдайлары туындаған кезде басқару шешімдерін әзірлеу және іске асыру үшін қажетті жедел ақпараттарды қабылдауды, өңдеу мен есепке алуды автоматтандыру үшін арналған;

- әрбір ЖБО-да дербес жедел жағдай шиеленіскен немесе өзге де дағдарыс жағдайлары кезінде елді мекеннің аумақтық ерекшеліктерін, қосалқы күштердің саны мен құрамын, сондай-ақ өзге де мүдделі мемлекеттік органдардың өзара іс-қимыл жасасу мүмкіндіктерін ескере отырып әзірленген арнайы жедел жоспарлардың болуы;

- қоғамдық қауіпсіздіктің негізі бағыттары – құқықтық тәртіпті сақтауды шешу үшін күштер мен құралдардың болуы. ЖБО полицияның барлық кешенді күштерін үйлестіруді жүзеге асырады, жасалған қылмыстар, ұрланған заттар, іздестірудегі қылмыскерлер, олардың кескін-келбеттері мүмкін жүріс бағыттары, сондай-ақ ІІО-ның құзыретіне кіретін қоғамдық қауіпсіздік қауіптерімен байланысты өзге де оқиғалар туралы оларды уақтылы бағыттайды;

- жіктелген материалдық және әкімшілік базаның болуы. Қазіргі уақытта барлық қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерінен (ІІО-ға жатпайтын бейнежүйелер, тану және бейнеталдау жүйелері және т.б.) техникалық сиапттамаларға қойылатын талаптар мен дамытудың бірыңғай саясаты тек ішкі істер органдарында бар. Операторлардың функциялары мен жауапкершіліктері сондай-ақ тиісті нормативтік-құқықтық актілерде жіктелген және бекітілген;

- құқықтық базаның болуы. Қазақстан Республикасының "Ішкі істер органдары туралы" Заңы ішкі істер органдарына қоғамдық тәртіпті сақтау бойынша шаралар кешенін жүзеге асыру жөніндегі құзыретті бекітті. Одан басқа, Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2014 жылғы 17 шілдедегі № 439 бұйрығымен бекітілген "Қазақстан Республикасы ішкі істер органдарының Жедел басқару орталықтарының және кезекші бөлімдерінің қызметін ұйымдастыру қағидалары" бар.

Осылайша, ІІО ЖБО-да қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін жеткілікті әлеует пен ресурстар бар және олардың базасында қалаларда қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерін дамыту негізделген.

6. Қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерін дамыту бойынша алдағы міндеттер

Қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерін ұйымдастыру меншік нысандарына қарамастан қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша міндеттері шешуге қатысатын барлық органдар мен ұйымдар үшін бірыңғай үйлестіруші, ақпараттық және техникалық платформаларды құру болып табылады.

Осылайша, ІІО ЖБО базасында барлық әкімшілік және техникалық ресурстарды біріктіру қажет етіледі.Ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялардың дамуын ескеріп, ІІО ЖБО-ны ауқымды жаңашаландыру қажет.

Қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелеріне жүктелетін міндеттерді шешу үшін ЖБО-ның техникалық жарақтандыру:

1. Мекен ету ортасында қоғамдық қауіпсіздік, құқық тәртібі мен қауіпсіздік қауіптерін орталықтандырылған мониторингті мыналарды қамтамасыз етуге мүмкіндік беруі тиіс, атап айтқанда:

− телефон байланысын, шұғыл байланыс құралдарын қоса алғанда қолжетімді байланыс арналары бойынша қоғамдық қауіпсіздікпен байланысты оқыс оқиғалар туралы барлық хабарламаларды қабылдау және тіркеу;

− барлық қауіпсіздік жүйелерінен алынған деректерді жинау арқылы кешенді қоғамдық қауіпсіздік мониторингі;

− меншік нысандарына қарамастан бейнебақылау жүйелерінің барлық перефериялық құрылғылар қосу және басқару мүмкіндігі;

2. басқару және өзара іс-қимыл жасасуды үйлестіру, атап айтқанда:

− оқиғалар санаттарына сәйкес белгілі бір сценарийлер бойынша полицияның кешенді күштеріне, жедел ден қою және құтқару қызметтеріне тапсырмаларды қалыптастыру;

− оқиғалардың мәртебесі және полицияның кешенді күштеріне, жедел ден қою және құтқару қызметтеріне берілген тапсырмалар туралы жауапты адамдарды жедел хабарлау;

− оқиғалар мәртебелері мен берілген тапсырмаларды қарауды қоса алғанда оқиғалар туралы толық ақпараттарды интерактивті картада бейнелеу;

3. шешімдер қабылдау мен моделдеуді қолдау, атап айтқанда:

− оқиғаларды және регламенттермен, нормативтік және құқықтық құжаттармен белгіленген полицияның кешенді күштері, шұғыл жедел және құтқару қызметкері үшін оларға сәйкес ден қою алгоритмдерін санаттау;

− әлеуетті қауіптердің туындауының әртүрлі сценарийлерін олардың даму болжамдарын құру мен электрондық картада моделдеу нәтижелерін көрсетуді қоса алғанда моделдеу;

4. елді мекеннің халқын хабарлау және байланыс құралдарын, оның ішінде дауыс зорайытқыштарды, ақпараттық таблоларды, смс-таратуларды, мобильдік қосымшаларды, электрондық пошталарды, радио және телеарналарды, интернет-порталды және өзге де хабарлау құралдарын пайдалана отырып, хабарлау.

5. жергілікті жердің интерактивті картасында:

- оқиғаны деталдау бойынша ақпаратты басқару және визуализациялау мүмкіндігі. Звонок шалған адам хабарлаған немесе диспетчер қосқан оқиға туралы барлық ақпарат жүйелерде жиналуы және қолжетімді болуы тиіс. Осы ақпарат звонок шалған абонент туралы деректер мен мекенжайын (үйінің нөмірі, көшесі, таралған атауы, қиылыс және т.б.) қоса алғанда звонок шалған адамнан алған мәліметтерді, сондай-ақ диспетчер жинаған басқа да мәліметтерді қамтуы мүмкін.

- талдау және оқиғаны басқа дерек көздерімен салыстыру. Оның ішінде осы аудандағы өткен оқиғалармен, осы мекенжаймен, телефон нөмірлерімен, осы мекенжай бойынша құқық бұзушылықтарды жасау фактілерімен, жолдың нақты учаскелерінде ЖКО-ны жасаумен, шұғыл жәрдем кареталары мен өртке қарсы қорғау қызметтерінің және т.б.келуімен. Осының барлығы оқиға туралы ақпараттытолықтыруға және оған анағұрлым тиімді ден қоюға мүмкіндік береді.

- полицияның кешенді күштері мен өзге де шұғыл қызметтердің ағымдағы орналасуы. Интерактивте экрандарда қоғамдық қауіпсіздікті бұзушылықтың жасалуы орны мен оқыс оқиғаны сипаттаудан басқа он-лайн режимде ІІО-ның кезекші және патрульдік бөлінгістерінің, құтқару және шұғыл ден қою қызметтерінің орналасқан жерлері туралы ақпарат шығарылуы тиіс. Бұл ретте, бөліністің ағымдағы мәртбесі: тапсырмада, тапсырмада еместігі және т.б. көрсетілуі тиіс.

- ІІО ЖБО-да бар бейнебақылау жүйелері желілерін кеңейту, сондай-ақ республиканың барлық ірі қалаларында ІІО ЖББ-ны құру. Қазіргі уақытта бейнебақылау камераларына қажеттілік шамамен 70 мың бірлікті құрайды, одан басқа қосымша шағын қалаларда 30-дан астам ІІО ЖБО-ны құру қажет етіледі.

Бұл ретте, барлық құрылатын және бар ІІО ЖБО "Республика – Область – Қала – Аудан" вертикалды басқару сәулетін құра отырып, бір бірыңғай желіге біріктірілуі тиіс.

Осылайша, ІІО ЖБО-ның әрбір жоғары тұрған буыны төмен тұрған ІІО ЖБО-ның аппарат-бағдарламалық кешеніне, бейнебақылау жүйелері мен интерактивті экранына қарау мен деректерді басқару, сондай-ақ үйлестірушілік және басқарушылық функцияларды жүзеге асыру мүмкіндігімен толық қолжетімділігі болуы қажет:

- ІІО ЖБО АБК-ны ЖЖҚ-ны бұзушылықты автоматты тіркеу жүйелерімен және "Шеп" СББ-да, автовокзалдарда және әуежайларда орнатылған көлік ағынын қадағалау камераларымен біріктіру. Бүгінгі күні республиканың жолдарында 3,4 мың ЖЖҚ-ны бұзушылықты автоматты тіркеу камерасы орнатылған, олар 1,2 млн. ЖЖҚ-ны бұзушылықты (немесе ЖЖҚ-ны бұзушылықтың жалпы санынан 40%) тіркеді. Бұл ретте, осы камералардың автокөліктің тіркеу нөмірлерін айырып тану мен оларды криминалды автокөліктің деректер базаларымен салыстырудың техникалық және бағдарламалық мүмкіндіктері бар. Сонымен қатар, криминалдық автокөліктің жүрісі туралы ЖБО АБК-ның пультіне ақпаратты жедел беру үшін ІІО ЖБО-мен оларды біріктіру қажет етіледі;

- бақылаудың, ақпараттарды жинау мен өңдеудің перифериялық құралдарына қойылатын бірыңғай техникалық талаптарды әзірлеу. Қазіргі уақытта елімізде 170,3 мыңнан астам бейнебақылау камерасы бар, осы бейнекамералардың жеткілікті көп санынан тек 6 мыңы ІІО-ға тиесілі және ІІО ЖБО-ға біріктірілген, сондай-ақ ІІО ЖБО-мен коммерциялық ұйымдармен ЖАО-ның өзара іс-қимыл жасасу бағдарламалары бойынша орнатылған талдау функциялары бар 27 мың зияткерлік камера біріктірілген (СКОЖ, "Smart City", "Сергек", "Қауіпсіз аула", "АИС БДД" және т.б.).

Қалған 137,3 мың бейнебақылау камерасы жеке құрылымдарға (ПИК, ойын-сауық кешендері, қонақ үйлер және т.б.) жатады және оларды ІІО ЖБО-мен біріктіру қиыншылық тудырады, себебі олардың барлығының әртүрлі техникалық параметрлері бар. Сондықтан барлық орнатылатын бейнебақылау камералары "Қазақстан Республикасы ішкі істер органдарының бейнебақылау жүйелеріне қойылатын бірыңғай техникалық талаптарды бекіту туралы" ІІМ-нің 2017 жылғы 27 қарашадағы № 774 бұйрығының талаптарына сәйкес келуі тиіс;

- барлық кезекші-диспетчерлік қызметтердің өзара іс-қимыл жасасуын және ақпараттық қамтамасыз ету үшін жергілікті атқарушы органдар жанында "112" бірыңғай кезекші-диспетчерлік қызметтік құру.

Тікелей кезекші-диспетчерлік қызметтен де, азаматтардан да келіп түсетін барлық жедел ақпараттардың бірыңғай қызметте ошғырлануы барлық қызметтердің өзара іс-қимыл жасасуы мен оқыс оқиғалар бойынша ақпараттың тоықтығын қамтамасыз етуді арттыру есебінен қоғамдық қауіпсіздікті бұзушылыққа анағұрлым жедел ден қоюға мүмкіндік береді. Бұл ретте, ІІО ЖБО-ның қоғамдық қауіпсіздік саласына қатысты "112" бірыңғай кезекші-диспетчерлік қызметке келіп түсетін барлық ақпараттарға толық қолжетімділігі болуы тиіс;

- заңнамалық деңгейде және құрылыс нормативтерінде адамдар жаппай баратын объектілерді және тұрғын үй кешендерін бейнебақылау жүйелерімен жарақтандыру бойынша талаптарды бекіту.

Қазіргі уақытта Инвестициялар және даму министрлігі адамдар жаппай баратын объектілер мен тұрғын үй кешендерін жобалау және салу мәселелерін регламенттейтін бірқатар мемлекеттік нормативтермен қажетті өзгерістер мен толықтыруларды енгізуде;

Одан басқа Ішкі істер және Білім және ғылым министрліктері мектепке дейінгі және орта білім беру ұйымдарын бейнебақылау жүйелерімен жарақтандыруға қойылатын талаптар мен стандарттарды әзірлеуде.

Перспективте жаппай баратын жаңа объектілерді салу немесе оларды бейнебақылау жүйелерімен жарақтандыру кезінде міндетті жағдай осы жүйелерді ІІО ЖБО-ға қосу болуы керек;

- коммерциялық ұйымдармен бірлескен жобалар шеңберінде (СКОЖ, "Smart City", "Сергек", "Қауіпсіз аула", "АИС БДД" және т.б.) енгізілетін қауіпсіздік жүйелеріне қойылатын барынша аз талаптарды жергілікті атқарушы органдардың пайдалануы.

Осы талаптарды "Зерде" Ұлттық инфокоммуникациялық холдинг" Акционерлік қоғамы Ішкі істер, Ақпарат және коммуникациялар министрліктерімен келісу бойынша әзірледі және "Smart-Қауіпсіздік" бағдарламаларының негізгі компоненттеріне қойылатын барынша аз талаптарды айқындайды. Жергілікті атқарушы органдар "Smart-Қауіпсіздік" жобаларын іске асыру кезінде маңызды шарт ЖБО және "Smart-Қауіпсіздік" қызметтері арасында қоғамдық қауіпсіздік саласындағы оқыс оқиғалар туралы ақпаратпен, оның ішінде бейнебақылау жүйелеріне қолжетімділік жолымен жедел өзара алмасуды қамтамасыз ету болуы тиіс.

7. Қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерін дамыту үшін негізгі шарттар

Қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету ішкі істер органдарының басымдылық міндеті болып табылады.

Бұл ретте, дамыған елдердің (АҚШ, Қытай, Сингапур және т.б.) тәжірибесі көрсеткендей, құқық тәртібін қамтамасыз ету бойынша анағұрлым тиімді шешім талдау және айырып тану функцияларымен қазіргі заманғы зияткерлік камераларының желілерімен елді мекендердің аумағын толық қамту жолымен қоғамдық қауіпсіздікті бақылауды арттыру болып табылады.

Сонымен қатар, қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласында қолданылатын техникалық құралдарды дамытудың көрінеу қажеттілігіне қарамастан, Қазақстанның көптеген өңірлерінде осы мәселелерді шешуде жергілікті атқарушы органдар тарапынан тұрақты қаржыландыру жоқ.

Практика көрсеткендей, тіпті еліміздің басшыларының нақты тапсырмалары немесе бекітілген бағдарламалық құжаттардағы тиісті іс-шаралар болғанның өзінде республикалық және жергілікті бюджеттерден қаржылық құралдарды бөлу мәселелері әрқашан оң шешілмейді.

Мысалы, ІІМ Құқық қорғау жүйелерін одан әрі оңтайландыру жөніндегі бағдарламаларды іске асыру шеңберінде күрделі криминогендік жағдайдағы 35 шағын қалада ЖБО-ны салуды жоспарлаған болатын.

2015 жылы бағдарламаны іске асыру мақсатында ЖБО аппарат-бағдарламалық кешенді орнату үшін 5 шағын Степногор, Қапшағай, Риддер, Жезқазған және Теміртау қалаларында ғимараттардың дайындығы қамтамасыз етілді. Алайда, 2015 жылға арналған бюджет шығыстарының қысқаруына байланысты сомасы 2 млрд. 280 млн. теңге қаржыландыру қолдау тапқан жоқ (1 Орталықты пайдалануға енгізу үшін орташа 570 млн. теңге қажет етілді).

Сондай-ақ, 2017 жылы Мемлекет басшысы 2017-2020 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздік стратегиясында Жедел басқару орталықтарын жетілдіру күрделі жедел жағдайдағы ашғын қалаларда ЖБО-ны құру міндетін қойды (Қазақстан Республикасы Президентінің 2017 жылғы 11 қаңтардағы Жарлығын іске асыру жоспарының 85-тармағы).

Осыған байланысты, "Цифрлы Қазақстан" мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде 2018-2020 жылдары 12 шағын қалада ЖБО-ны салу көзделді, ол үшін 6 млрд. 270 млн. теңге бөлу жоспарланды (69-тармақ, 2018-2020 жылдар аралығында 12 ЖБО-ға).

2018 жылы ғимараттар дайын Степногор, Риддер, Қапшағай, Теміртау қалаларында, ол үшін 2 млрд. 280 млн. теңге бөлу жоспарланды, алайда ақшалай қаржы бөлінген жоқ. Осы қалалар 2019 жылға ауыстырылды.

Алайда, РБК-ның 2018 жылғы 28 тамыздағы № 18 шешімімен ұсынылған шығыстар қолдау тапқан жоқ.

8. Қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерін дамытудан күтілетін нәтижелер

Қоғамдық қауіпсіздік мониторингі жүйелерін енгізу қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйелерін одан әрі кешенді дамытуға ықпал ететін болады.

Мәселен, ІІО ЖБО-ның үйлестіруші және техникалық мүмкіндіктерін дамыту, оның ішінде барлық ақпарат көздерінен қоғамдық қауіпсіздіктің жағдайы туралы мәліметтерді орталықтандыру, сондай-ақ талдау, криминалды адамдар мен заттарды айырып тану және т.б. функцияларымен қазіргі заманғы зиякерлік камераларды пайдалану:

- заңды құрметтейтін азаматтарда қорғалу және қауіпсіздік сезімдерін арттыруға және әлеуетті заң бұзушыларға қатысты елеулі профилактикалық және "тежейтін" эффектілермен қамтамасыз етуге;

- қылмыстардың көбін "ізін суытпай" ашуға және әкімшілік құқық бұзушылықтардың жолын кесуге, оның салдары ретінде "жазаның міндеттілігі" және құқық бұзушылықтарға "мүлдем төзбеушілік" қағидаттарының сақталуына ықпал етуге;

- көшелер мен басқа да қоғамдық орындарда полиция санын қысқартуға, ал босатылған ресурстарды бейнебақылау жүйелерімен жарақталмен елді мекендердің учаскерлерінде қызмет атқаруға жіберуге;

- талдау функцияларымен зияткерліктің бейнебақылау жүйелерін енгізу есебінен бейнебақылау жүйелері операторларының жүктемесін және одан санын ұлғайту қажеттілігін, оларға тек басқарушылық және үйлестіруші шешім қабылдауды қалдыра отырыптөмендетуге;

- ЖЖҚ-ны бұзушылықтарды автоматты анықтау және "Шеп" СББ-да көлік ағынын бақылау үшін қолданылатын көлік құралдарының тіркеу нөмірлерін айырып тану функциялары бар, вокзалдарда, әуежайларда және т.б. камералармен біріктіру есебінен криминалдық көлікті іздестіруді және жол ахуалына жалпы бақылауды жүзеге асыруға;

- анағұрлым тиімді басқарушылық және үйлестіруші шешімдер, оның ішінде қабылданған шаралар тиімділігі барлық шұғыл және жедел қызметтердің (құтқару, медицианлық жәрдем көрсету қызметтері, полиция бөліністері және т.б.) іс-қимылдарын үйлестіруге тікелей байланысты азаматтық қорғау және төтенше жағдайларға қарсы іс-қимыл саласында қабылдауға мүмкіндік береді.

Осылайша, көрсетілген ұстанымдарды қолдану қоғамдық қауіпсіздіктің жағдайына оң әсер етеді, ішкі істер органдарын техникалық дамытуға ықпал етеді және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы ең жақсы әлемдік практикаларға сәйкес келетін болады.