Об утверждении Плана по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы

Решение Талгарского районного маслихата Алматинской области от 17 ноября 2021 года № 14-51

В соответствии со статьей 6 Закона Республики Казахстан от 23 января 2001 года "О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан", подпунктом 1) статьи 8 Закона Республики Казахстан от 20 февраля 2017 года "О пастбищах", Талгарский районный маслихат РЕШИЛ:

1. Утвердить прилагаемый План по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы.

2. Контроль за исполнением настоящего решения возложить на постоянную комиссию Талгарского районного маслихата "По развитию сельского хозяйства, экологии, индустрии, и энергетической инфраструктуры".

3. Настоящее решение вступает в силу со дня государственной регистрации в органах юстиции и вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Секретарь маслихата

М. Алибеков

Утвержден решением Талгарского районного маслихата от "17" ноября 2021 года №14-51

План по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы

Настоящий план по управлению пастбищами и их использованию по Талгарскому району на 2021-2022 годы (далее - План) разработан в соответствии с Законами Республики Казахстан "О пастбищах", "Оместном государственном управлении и самоуправлении в Ресублики Казахстан", приказом Заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан-Министра сельского хозяйства Республики Казахстан №173 от 24 апреля 2017 года "Об утверждении Правил рационального использования пастбищ", приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан №3-3/332 от 14 апреля 2015 года "Об утверждении предельно допустимой нормы нагрузки на общую площадь пастбищ"

План принимается в целях рационального использования пастбищ, устойчивого обеспечения потребности в кормах и предотвращения процессов деградации пастбищ.

1. Общие сведения, характеристика района

Талгарский район расположен в южной части Алматинской области и граничит на севере с Балхашским районом, на юге с Райымбекским районом и на западе с городом Алматы и Илийским районом, на востоке с Енбекшиказахским районом.

Территория района по категориям земель представлена следующим образом:

Общая площадь земель района 365327 гектар, из них пастбищные земли – 127393 гектар.

По категориям земли подразделяются на:

- земли сельскохозяйственного назначения – 163267 гектар;

- земли населенных пунктов – 15888 гектар;

- земли промышленности, транспорта, связи, для нужд космической деятельности, обороны, национальной безопасности и иного не сельскохозяйственного назначения – 4599 гектар;

- земли лесного фонда – 17885 гектар,

- земли водного фонда – 1065 гектар;

- земли запаса – 42502 гектар.

Рельеф района представлен в пределах трех основных форм: горного (высокогорного, среднегорного и низкогорного), предгорных равнин, в том числе бугристо-грядовых песков, отрицательных форм рельефа (понижений, долин рек и ручьев). Климат района резко континентальный, зима холодная, лето жаркое. В январе среднегодовая температура воздуха -8 - -12° градусов по Цельсию, в июле +22 - +24° градусов по Цельсию. Среднегодовой размер осадков - 100 - 150 миллиметров. На территории района преобладают темно-каштановая, лугово-каштановая, луговая и болотная почва.

Административно-территориальное деление состоит из 1 города, 46 сельских населенных пунктов, расположенных в 10 сельских округах, согласно Приложения 1 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы.

Численность населения района составляет 211511 человек, в разрезе сельских округов представлена в Приложении 2 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы.

Основное направление деятельности сельхозпредприятий – развитие животноводства и растениеводства, реализация продукции животноводства и растениеводства. В районе зарегистрировано 2797 сельскохозяйственных предприятия, из них производственный кооператив - 33, Акционерное общество -1, из 2630 крестьянских хозяйств 47 хозяйств участвуют в породном преобразовании.

2. Учет поголовья, расчет условных единиц.

Для удобства проведения подсчетов, касающихся выпаса скота, применяется условная еиница для сравнения или суммирования животных различных видов.

Условная голова сельскохозяйственных животных – это единица, используемая для сравнения количества различного вида и категорий животных. Эквивалентность определяется на основе потребности животных в кормах.

Коэффициент пересчета в условные головы сельскохозяйственных животных представлен в Приложении 3 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы

3. Геоботаника

В Талгарском районе определено более 258 видов растений, которые принадлежат к 49 семействам. Наиболее распространены растения из семейства злаковых, сложноцветных, крестоцветных.

Геоботаническое состояние пастбищ Талгарского района обусловлено следующим образом: типы кормовых угодий систематизируются в пределах трех основных форм рельефа: горного (высокогорного, среднегорного и низкогорного), предгорных равнин, в том числе бугристо-грядовых песков, отрицательных форм рельефа (понижений, долин рек и ручьев).

Сельскохозяйственные угодия района, согласно Легенде к карте кормовых угодий расположены на следующих видах почв: высокогорные луговые и лугово-степные на горных луговых, лугово-степных альпийских и субальпийских, средне-горные и низкогорные луговые, степные и пустынно-степные на горных луговых и лугово-степных черноземовидных, черноземных и темно-каштановых, предгорные степные и пустынно-степные на светло-каштановых почвах и на сероземах обыкновенных, равнинные пустынные на сероземах обыкновенных, равнинные пустынные на сероземах светлых, низинные, долинные луговые и галофитно-луговые на лугово-болотных, пойменных луговых, луговых, лугово-светло-каштановых, лугово-темно-каштановых, лугово-сероземных, солонцах и солончаках луговых по долинам горных рек и ручьев, долине реки Или и ее притоков и др.

Основные типы кормовых угодий (пастбищ) Талгарского района:

кобрезиевые, осоковые пастбища и сенокосы, разнотравные пастища и сенокосы с преобладанием манжетки сибирской, зопниковые, бузульниковые, овсецовые, кавказкоковыльные, сильнозакустаренные арчой луговые пастбища, сильнозакустаренные, преимущественно шиповником, луговые пастбища, сильнокустарниковые преимущественно шиповником, луговые и лугово-степные,разнотравные пастбища с преобладанием лугового разнотравья, бузильникоые , аяниевые, злаковые и сенокосы, типчаковые, тырсовые и др.

Злаки и бобовые – это многолетние и однолетние травы, являются основой травостоев природных пастбищ. Наибольшее значение в кормовом значении имеют бобовые- клевер, вика, люцерна, донник. Бобовые отличаются высокой питательностью, тем самым обеспечивают животных высокобелковым кормом и повышают плодородие почв.

Содержание разнотравья в урожаях сена и пастбищного корма достигает 60-80%. Многие виды растений (злаковые, бобовые) имеют важное кормовое значение.

В результате геоботанического обследования выявлено, что пастбищные угодия района используются рационально, при правильном использовании пастбищных угодий продуктивность скота сильно возрастает.

Имеющееся выпасное поголовье скота полностью обеспечено пастбищными угодьями.

4. Кормопроизводство

Кормопроизводство-ведущая многофункциональная и связующая отрасль сельского хозяйства, во многом определяет состояние живоноводства и оказывает существенное влияние на решение ключевых проблем, дальнейшего развития растениеводства, земледелия, рационального природопользования, сохрание ценных сельскохозяйственных угодий и воспроизводства плодородия почв, улучшение экологического состояния района и охраны окружающей среды.

На территории района основными составляющими рациона животных служат пастбищные корма, сено естественных лугов и сеянных сенокосов. На одну условную голову поголовья скота по району приходится около 13 гектаров пастбищ, что при средней урожаности зеленой массы 5-6 центнеров с гектара, обеспечивают потребность животных в пастбищном корме.

Основные проблемы отрасли кормопроизводства:

-недостаточные объемы посевных площадей под кормовыми культурами;

-низкая урожаность кормовых культур;

-низкий уровень обеспеченности современной кормоуборочной и кормоприготовительной техникой;

-отсутствие субсидирования развития кормопроизводства.

5. Пастбищеоборот

В целях повышения продуктивности пастбищ и улучшения травостоя организуют пастбищеобороты. Пастбищеоборот- это система использования пастбищ и ухода за ними, направленная на увеличение продуктивности пастбищ, путем последовательного чередования выпаса, отдыха и сенокошения по годам на отдельных участках в сочетании с другими мероприятиями по возобновлению и улучшению травостоя.

В повышении продуктивности пастбищ немаловажное значение имеет правильная организация их территории, состоящая в размещении гуртовых и отарных участков, загонов очередного стравливания, летних лагерей, водных сооружений и скотопрогонов.

На естественных пастбищах предусматривается пастбищеоборот, согласно календарному графику, предоставленному в Приложении 4 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы

6. График водопоя и размещение скотопрогонов

Водопойные пункты размещаются с учетом видов и групп выпасного поголовья животных, сезонности их использования, рельефа местности. При размещении водных источников необходимо учитывать удобные подходы к водопою и соблюдать санитарно-профилактические правила. В этих целях нельза допускать размещение водных источников на затапливаемых и загрязненных участках. Лучше всего, если животные имеют свободный доступ к воде. Лучшими источниками пастбищного водоснабжения являются реки, озера и пруды с проточной водой.

Расчет постребности в воде по видам скота и сезонам года производится по нормам водопотребления, установленным для определенной породы животных. Средносуточная норма потребления воды по видам сельскохозяйственных животных, согласно утвержденного Приказом Заместителя Премьер-Министра РК-Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 24 апреля 2017 года №173 "Об утверждении Правил рационального использования пастбищ" (зарегистрировано в реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 15090):

-для КРС и лошадей – 45-60 литров

-для молодняка в возрасте 1-2 лет – 25-35 литров

-для молодняка младше 1 года – 10-15 литров

-для овец и коз -3-5 литров

-для ягнят – 1-2 литра.

Допустимое расстояние от пастбища до водопоя для коров – 1,5 км, для телят 1 км, для молодняка крупно рогатого скота -2,5 км, для овец и коз – 3 км, для лошадей и верблюдов до 4,6 км.

Пастбищные земли Талгарского района полностью обеспечены водой. Имеются родники, реки, пруды и др.

Для перегона скота к местам выпаса, источникам водопоя, фермам, из загона в загон проектируют скотопрогоны. Скотопрогоны предусматриваются для предупреждения вытаптывания травостоя естественных трав и посевов сельскохозяйственных культур. На пастбищных угодьях скотопрогоны, как правило, должны совмещаться с границами гуртовых (отарных) участков, полями пастибщеоборотов. Скотопрогоны размещают с расчетом обслуживания ими наибольшей площади и создания удобной стоянки и водопоя скота.

Ширина скотопрогонов зависит от вида животных, размера гуртов и отар, а также механического состава почв. Не следует совмещать скотопрогоны с дорожной сетью, а особенно с районными и областными дорогами.

7. Ветеринарно-санитарные объекты

В районе действуют 34 ветеринарно-санитарных объектов, из них 3 скотомогильников, 5 места обработки скота, 11 ветеринарных пунктов, 14 мест для забоя скота, 1 мясоперерабатывающий комбинат.

Ветеринарные пункты в районе полностью укомплектованы специалистами ветеринарами, полностью оборудованы (компьютеры, холодильники, необходимые инструменты). Перед выгонам на выпас скота сельских округов полностью выполняется запланированные ежегодные противо эпизоотические мероприятия, работы по ветеринарной профилактической прививке, аллергические и серологические проверочные работы.

При использовании пастбищ и содержании скота необходимо строго соблюдать ветеринарно-санитарные и зоогигиенические правила. В местах возникновения заболевания должны быть проведены работы по вакцинации животных, дезинфекции, дератизации.

8. Выводы

Согласно статьи 15 Закона РК "О пастбищах" - пастбища, расположенные в пределах территории поселков и сельских населенных пунктов, находящиеся в государственной собственности, предоставляются для удовлетворения нужд местного населения по содержанию маточного (дойного) поголовья сельскохозяйственных животных. Выпас на этих пастбищах других сельскохозяйственных животных допускается только при соблюдении предельно допустимых норм нагрузки на общую площадь пастбищ. Рациональное использование пастбищ сводится к тому, чтобы создать условия для получения высокой продуктивности пастбищ, сохранить ценный состав травостоя в течение длительного времени, обеспечить пастбищными кормами наибольшее количество животных и получить высокий выход животноводческой продукции. При таком важном значении пастбищного содержания скота вопросы рационального содержания пастбищ в высшей степени актуальны, тем более что продуктивность пастбищных угодий при правильном использовании их сильно возрастает. Так применение одной только загонной системы пастьбы дает возможность содержать скот на одной и той же площади на 20-30% больше, а при проведении всей системы рационального использования пастбищ (правильного стравливания травостоя, текущего ухода, введения пастбище оборота, применение загонной системы пастьбы) продуктивность естественных пастбищных угодий увеличивается в 2-3 раза.

Пастбища-это земельные участки в составе земель сельскохозяйственного назначения, а также земельные участки в составе других категорий земель, предоставляемые и используемые для круглогодичноо или сезонного выпаса сельскохозяйственных животных.

Для рационального использования кормовых угодий необходимо:

-освоение и соблюдение пастибщеоборотота;

-запрещается уничтожение кустарников, выполняющих охранную роль, сохраниющих земли от размыва;

-рационально использовать пастбищ по их целевому назначению в соответствии с условиями прдеоставления пастбищ.

План по управлению пастбищами и их использованию принимается в целях рационального использования пастбищных угодий, устойчивого обеспечения потребности в кормах и предотвращения процессов деградации пастбищ.

План по управлению пастбищами и их использованию содержит:

1) схему (карту) расположения пастбищ на территории Талгарского района в разрезе категорий земель, собственников земельных участков и землепользователей на основании правоустанавливающих документов, согласно Приложения 5 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы;

2) приемлемые схемы пастбищеоборотов на территории Талгарского района, согласно Приложения 6 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы;

3) карту Талгарского района с обозначением внешних и внутренних границ и площадей пастбищ, в том числе сезонных, объектов пастбищной инфраструктуры, согласно Приложения 7 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы;

4) схему доступа пастбищепользователей к водоисточникам (озерам, рекам, прудам, копаням, оросительным или обводнительным каналам, трубчатым или шахтным колодцам) на территории Талгарского района, составленную согласно норме потребления воды, согласно Приложения 8 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы;

5) схему перераспределения пастбищ для размещения поголовья сельскохозяйственных животных физических и (или) юридических лиц, у которых отсутствуют пастбища, и перемещения его на предоставляемые пастбища на территории Талгарского района, согласно Приложения 9 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы;

6) схему размещения поголовья сельскохозяйственных животных на отгонных пастбищах физических и (или) юридических лиц, не обеспеченных пастбищами, расположенными при сельском округе на территории Талгарского района, согласно Приложения 10 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы.

План по управлению пастбищами и их использованию разработан с учетом сведений о состоянии геоботанического обследования пастбищ, сведений о ветеринарно-санитарных объектах, данных о численности поголовья сельскохозяйственных животных с указанием их владельцев – пастбищепользователей, физических и (или) юридических лиц, данных о количестве гуртов, отар, табунов, сформированных по видам и половозрастным группам сельскохозяйственных животных, сведений о формировании поголовья сельскохозяйственных животных для выпаса на отгонных пастбищах, особенностей выпаса сельскохозяйственных животных на культурных и аридных пастбищах, сведений о сервитутах для прогона скота и иных данных, предоставленных государственными органами, физическими и (или) юридическими лицами.

Приложение 1 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы

Наименование сельских округов и населенных пунктов

№	Наименование сельского округа	Наименование и кол-во населенных пунктов
1	Алатауский	Кызыл Кайрат, Амангельды, Алмалык, Байлубак, Чимбулак, Алдын Дан, Рыскулово, Береке, Орман - 9
2	Белбулакский	Бельбулак, Талдыбулак, Бирлик - 3
3	Бесагашский	Бесагаш, Акбулак-2
4	Бескайнарский	Бескайнар, Котырбулак-2
5	Гулдалинский	Гульдала,Киши Байсерке, Жана Куат-3
6	Кендалинский	Кендала, Актас, Енбекши, Акдала-4
7	Кайнарский	Еркин,Жаналык, Жана арна, Даулет, Еламан, Жалгамыс, Терен Кара, Сактан, Кайнар,Достык, Коктал-11
8	Нуринский	Нура, Остемир, Туганбай, Кара тоган - 4
9	Панфиловский	Панфилово, Карабулак, Тонкерис, Аркабай, Тузусай, Каменское плато, Кызыл-Ту-7
10	Туздыбастауский	Туздыбастау-1
11	г.Талгар
	Итого по району	46

Приложение 2 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы

Численность населения Талгарского района в разрезе сельских округов

№	Наименование сельского округа	Численность населения, человек
1	Алатауский	17786
2	Белбулакский	21000
3	Бесагашский	24924
4	Бескайнарский	2940
5	Гулдалинский	12306
6	Кендалинский	10909
7	Кайнарский	16286
8	Нуринский	9666
9	Панфиловский	25660
10	Туздыбастауский	19105
11	г.Талгар	49429
	Итого по району	211511

Приложение 3 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы

Коэффициент пересчета в условные головы сельскохозяйственных животных

№	Виды животных	Коэффициент перевода
1	Крупно рогатый скот	1
2	Мелко рогатый скот	0,1
3	Лошади	1,4
4	Верблюды	1,4

Приложение 4 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы

Календарный график по использованию пастбищ, устанавливающий сезонные маршруты выпаса и передвижения сельскохозяйственных животных Талгарского района

п/н	Наименование сельского округа	Период отгона животных на пастбища	Период отгона животных с пастбищ
1	Алатауский	Первая половина мая	Вторая декада октября
2	Белбулакский	Первая половина мая	Вторая декада октября
3	Бесагашский	Первая половина мая	Вторая декада октября
4	Бескайнарский	Первая половина мая	Вторая декада октября
5	Гулдалинский	Первая половина мая	Вторая декада октября
6	Кендалинский	Первая половина мая	Вторая декада октября
7	Кайнарский	Первая половина мая	Вторая декада октября
8	Нуринский	Первая половина мая	Вторая декада октября
9	Панфиловский	Первая половина мая	Вторая декада октября
10	Туздыбастауский сельский округ	Первая половина мая	Вторая декада октября

Приложение 5 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы

Схема (карта) расположения пастбищ на территории Талгарского района в разрезе категорий земель, собственников земельных участков и землепользователей на основании правоустанавливающих документов

Приложение 6 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы

Приемлемые схемы пастбищеоборотов Талгарского района

Приложение 7 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы

Карта с обозначением внешних и внутренних границ и площадей пастбищ, в том числе сезонных, объектов пастбищной инфраструктуры Талгарского района

Приложение 8 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы

Схема доступа пастбищепользователей к водоисточникам (озерам, рекам, прудам, копаням, оросительным или обводнительным каналам, трубчатым или шахтным колодцам), составленную согласно норме потребления воды Талгарского района

Приложение 9 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы

Схема перераспределения пастбищ для размещения поголовья сельскохозяйственных животных физических и (или) юридических лиц, у которых отсутствуют пастбища, и перемещения его на предоставляемые пастбища Талгарского района

Приложение 10 к Плану по управлению пастбищами Талгарского района и их использованию на 2021-2022 годы

Схема размещения поголовья сельскохозяйственных животных на отгонных пастбищах физических и (или) юридических лиц, не обеспеченных пастбищами, расположенными при сельском округе талгарского района

Талғар ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарды бекіту туралы

Алматы облысы Талғар аудандық мәслихатының 2021 жылғы 17 қарашадағы № 14-51 шешімі

"Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23 қаңтардағы Заңының 6-бабына, "Жайылымдар туралы" Қазақстан Республикасының 2017 жылғы 20 ақпандағы Заңы 8-бабының 1) тармағына сәйкес, Талғар аудандық мәслихаты ШЕШТІ:

1. Қоса беріліп отырған Талғар ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспар бекітілсін.

2. Осы шешімнің орындалуын бақылау аудан әкімінің орынбасары Е.Толқыновқа жүктеу ұсынылсын.

3. Осы шешім алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Мәслихат хатшысы

М. Әлібеков

Талғар аудандық мәслихатының 2021 жылғы "17" қарашадағы № 14-51 шешімімен бекітілген

Талғар ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспар

Талғар ауданы бойынша жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2021-2022 жылдарға арналған осы жоспар (бұдан әрі-жоспар) - Жоспар) Қазақстан Республикасының "Жайылымдар туралы", "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Заңдарына, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің Орынбасары – Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2017 жылғы 24 сәуірдегі №173 бұйрығына, Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 14 сәуірдегі №3-3/332 "Жайылымдардың жалпы алқабына рұқсат етілген шекті жүктеме нормасын бекіту туралы" бұйрығына сәйкес әзірленді.

Жоспар жайылымдарды ұтымды пайдалану, мал азығына қажеттілікті тұрақты қамтамасыз ету және жайылымдардың тозу процестерін болдырмау мақсатында қабылданады.

1. Жалпы мәліметтер, аудан сипаттамасы

1. Талғар ауданы Алматы облысының оңтүстік бөлігінде орналасқан және солтүстігінде Балқаш ауданымен, оңтүстігінде Райымбек ауданымен және батысында Алматы қаласымен және Іле ауданымен, шығысында Еңбекшіқазақ ауданымен шектеседі.

Аудан аумағы жер санаттары бойынша келесі түрде ұсынылған:

Ауданның жалпы жер көлемі 365327 гектар, оның ішінде жайылым жерлер – 127393 гектар.

Санаттары бойынша жерлер келесідей бөлінеді:

-ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер –163267 гектар;

-елдi мекендердiң жерлерi – 15888 гектар;

-өнеркәсiп, көлiк, байланыс, ғарыш қызметі, қорғаныс, ұлттық қауіпсіздік мұқтажына арналған жер және ауыл шаруашылығына арналмаған өзге де жерлер – 4599 гектар;

-орман қорының жерлері –17885 га;

-су қорының жерлерi - 1065 га.

Ауданның рельефі үш негізгі нысан шегінде берілген: тау (биік таулы, орта таулы және төмен таулы), тау бөктеріндегі жазықтар, оның ішінде кесек жоталы құмды, жер бедеріне теріс пішінді (төмендеу, өзендер мен бұлақтардың алқабы). Ауданның климаты күрт континентальды, қысы суық, жазы ыстық. Қаңтар айында орташа жылдық ауа температурасы цельсий бағанасы бойынша (-8 -12°), шілдеде +22 - +24° градус. Жауын-шашынның орташа жылдық мөлшері-100-150 миллиметр. Аудан аумағында қара-қоңыр, шалғынды-қоңыр, шалғынды және батпақты топырақ басым.

Әкімшілік-аумақтық бөлінісі, Талғар ауданының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2021-2022 жылдарға арналған жоспардың 1-қосымшасына сәйкес 10 ауылдық округте орналасқан 1 қаладан, 46 ауылдық елді мекеннен тұрады.

Аудан халқының саны 211511 адамды құрайды, ауылдық округтер бөлінісінде Талғар ауданының жайылымдарын басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2021-2022 жылдарға арналған жоспардың 2-қосымшасын көрсетілген.

Ауыл шаруашылығы кәсіпорындары қызметінің негізгі бағыты-мал шаруашылығы мен өсімдік шаруашылығын дамыту, мал шаруашылығы мен өсімдік шаруашылығы өнімдерін сату. Ауданда 2797 ауыл шаруашылық кәсіпорындары тіркелген, оның ішінде Акционерлік қоғам-1, өндірістік кооператив - 33, 2630 шаруа қожалықтары. Малды асылдандыру бағытында 47 шаруашылық тұқымдық түрлендіруге қатысады.

2. Мал басын есепке алу, шартты бірліктерді есептеу.

Мал жаюға қатысты есептеулерді жүргізуге ыңғайлы болу үшін әр түрлі жануарларды салыстыру немесе қосу үшін шартты бірлік қолданылады.

Ауыл шаруашылығы жануарларының шартты басы – жануарлардың әртүрлі түрлері мен санаттарын салыстыру үшін пайдаланылатын бірлік. Баламалылық малдардың азыққа қажеттілігі негізінде анықталады.

Ауыл шаруашылығы малдарының шартты бастарына қайта есептеу коэффициенті Талғар ауданының жайылымдарын басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2021-2022 жылдарға арналған жоспардың 3-қосымшасында берілген.

3. Геоботаника

Талғар ауданында 49 түрлі тұқымдасқа жататын өсімдіктердің 258 түрі анықталды. Ең көп таралған өсімдіктер дәнді, күрделі түсті, крестгүлді.

Талғар ауданы жайылымдарының геоботаникалық жай-күйі былайша шартталған: жемдік алқаптардың түрлері жер бедерінің үш негізгі нысаны шегінде жүйеленеді: тау (биік таулы, орта таулы және төмен таулы), тау бөктеріндегі жазықтар, оның ішінде кесек жоталы құмды, жер бедеріне теріс пішіндер (төмендеу, өзендер мен бұлақтардың алқабы).

Ауданның ауыл шаруашылығы алқаптары жемдік алқаптардың картасының аңызына сәйкес топырақтың мынадай түрлерінде орналасқан: биік таулы шалғынды және таулы шалғындағы, шалғынды-дала, шалғынды-дала альпілік және субальпілік, орта-таулы және төмен таулы шалғынды, таулы шалғынды және шалғынды-даладағы қара топырақты дала және шөлді-дала, қара топырақты және қара-қоңыр топырақты, тау бөктеріндегі дала және шөлді-дала ашық-қоңыр топырақтарында және кәдімгі сұр топырақты, кәдімгі топырақтағы жазықтық шөлді, сұрүйлердегі жазықтық шөлді, төмеңгі далалы шалғынды және галофитті шалғынды сұр ашық сұр топырақтағы батпақтағы шалғынды-батпақты, жайылма шалғынды, шалғынды, шалғынды-ашық қоңыр, шалғынды-қара қоңыр, шалғынды-сұр топырақты, сортаңды және тау өзендері мен бұлақтарының алқаптары, Іле өзенінің алқабы және оның салалары бойынша шалғынды және галофитті-шалғынды аңғарлар.

Талғар ауданындағы жемдік алқаптардың (жайылымдардың) негізгі түрлері:

кобрезийлік, шөгінді жайылымдар мен шабындықтар, Сібір манжеткасы басым әртүрлі шөгінді жайылымдар мен шабындықтар, шөгінді, бузульникті, сұлы, Кавказ коковиді шабындық, қатты аршалыбұтағы шабындық жайылымдар, қатты бұталы, көбінесе итмұрынды, шабындық жайылымдар, қатты бұталы, көбінесе итмұрын, шалғындық және шалғындық-дала, шалғынды жайылымдар, шалғындық жайылымдар басым түрлі шөптер, бузильник, аяний, астық тұқымдастар және шабындықтар, типтік, тырсықтар және т. б.

Дәнді дақылдар мен бұршақ тұқымдастар-бұл көпжылдық және бір жылдық шөптер, табиғи жайылымдардың шөптерінің негізі болып табылады. Азықтық мағынада бұршақ тұқымдастар - беде, вика, жоңышқа, жабайы жоңышқа маңызды. Бұршақтылар жоғары құнарлылығымен ерекшеленеді, сол арқылы жануарларды жоғары ауыл азықпен қамтамасыз етеді және топырақтың құнарлылығын арттырады.

Жиналған шөп пен жайылымдық азықтың әртүрлі шөптер құрамы 60-80% - ға жетеді. Өсімдіктердің көптеген түрлері (астық тұқымдастар, бұршақтар) маңызды азықтық мәнге ие.

Геоботаникалық зерттеу нәтижесінде ауданның жайылымдық алқаптары ұтымды пайдаланылатыны анықталды, жайылымдық алқаптарды дұрыс пайдаланғанда мал өнімділігі жоғары өседі.

Қолда бар мал басы жайылымдық алқаптармен толық қамтамасыз етілген.

4. Мал азығы өндірісі

Мал азығын өндіру-ауыл шаруашылығының жетекші көпфункционалды және байланыстырушы саласы көп жағдайда мал шаруашылығының жағдайын анықтайды және негізгі мәселелерді шешуге, өсімдік шаруашылығының, егіншіліктің одан әрі дамуына, табиғатты тиімді пайдалануға, құнды ауыл шаруашылығы алқаптарын сақтауға және топырақтың құнарлылығын қалпына келтіруге, ауданның экологиялық жағдайын жақсартуға және қоршаған ортаны қорғауға айтарлықтай ықпал етеді.

Аудан аумағында мал азығы, табиғи рационының негізі жайылымдар мен егілген жайылым және шабындықта болып табылады. Аудан бойынша бір шартты мал басының басына шамамен 13 гектар жайылым келеді, бұл жасыл массаның орташа түсімі гектарынан 5-6 центнер болса, малдардың жайылымдық азыққа қажеттілігін қамтамасыз етеді.

Мал азығын өндіру саласының негізгі проблемалары:

- азықтық дақылдарға арналған егіс алқаптарының жеткіліксіз көлемі;

- азықтық дақылдардың төмен түсімі;

-, қазіргі заманғы мал азығын жинайтын және дайындау техникасымен қамтамасыз етудің төмен деңгейі;

- жемшөп өндірісін дамытуды субсидиялаудың болмауы.

5. Жайылым айналымы

Жайылымдардың өнімділігін арттыру және шөптердің сақталуын жақсарту мақсатында жайылым айналымы ұйымдастырылады. Жайылымдық айналым-бұл жайылымдарды пайдалану және оларды күту жүйесі, ол жайылымдардың өнімділігін арттыруға бағытталған, жайылымдарды жыл сайын кезектесіп жаю, демалу және шөп шабу арқылы басқа да іс-шаралармен үйлесе отырып, шөптерді қалпына келтіру және жақсарту.

Жайылымдардың өнімділігін арттыруда табын және отарлық учаскелерді, кезекті оталау қораларын, жазғы лагерлерді, су құрылыстары мен мал айдарын орналастырудан тұратын олардың аумағын дұрыс ұйымдастыру маңызды.

Талғар ауданының жайылымдарын басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2021-2022 жылдарға арналған жоспарға 4-қосымшада берілген күнтізбелік кестеге сәйкес табиғи жайылымдарда жайылымдық айналым көзделеді.

6. Мал айдайтын жолдарының орналастыру және мал суару бойынша кестесі

Суару пункттері жануарлардың жайылған мал басының түрлері мен топтарын, оларды пайдалану маусымдылығын, жер бедерін ескере отырып орналастырылады. Су көздерін орналастыру кезінде суатқа ыңғайлы тәсілдерді ескеру және санитарлық-алдын алу ережелерін сақтау қажет. Осы мақсатта су көздерін сазданатын және ластанған учаскелерде орналастыруға жол берілмейді. Жануарларға су еркін қол жетімді болғаны абзал. Жайылымдық сумен жабдықтаудың ең жақсы көздері өзендер, көлдер және ағынды суы бар тоғандар болып табылады.

Малдың түрлері мен жылдың маусымдары бойынша судағы қырғыштықты есептеу жануарлардың белгілі бір тұқымдары үшін белгіленген су тұтыну нормалары бойынша жүргізіледі. "Жайылымдарды ұтымды пайдалану қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің Орынбасары-Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2017 жылғы 24 сәуірдегі №173 бұйрығымен бекітілген):

- ІҚМ мен жылқы үшін-45-60 литр

- 1-2 жастағы төлдер үшін-25-35 литр

- 1 жастан кіші төлдер үшін-10-15 литр

- қой мен ешкі үшін-3-5 литр

- қозылар үшін-1-2 литр.

Жайылымнан сиырлар үшін суатқа дейінгі жол берілетін қашықтық – 1,5 км, бұзаулар үшін – 1 км, ірі қара мал төлдері үшін -2,5 км, қой мен ешкі үшін-3 км, жылқы мен түйе үшін-4,6 км.

Талғар ауданының жайылымдық жерлері толығымен сумен қамтамасыз етілген. Бұлақтар, өзендер, тоғандар және т. б. бар.

Малды жаю орындарына, суару көздеріне, фермаларға, загоннан загонға айдау үшін мал айдамаларын жобалайды. Мал айдайтын жерлер табиғи шөптердің шөбі мен ауыл шаруашылығы дақылдары егісінің тапталуын алдын алу үшін көзделеді. Жайылымдық алқаптарда мал айдайтын жерлер, әдетте, табын (отарлық) учаскелерінің шекараларымен, жайылымдық айналым алқаптарымен біріктірілуі тиіс. Мал айдайтын орындарды олардың ең үлкен ауданына қызмет көрсету және малға ыңғайлы тұрақ пен суат құру есебімен орналастырады.

Мал айдарының ені жануарлардың түріне, табандар мен отардың мөлшеріне, сондай-ақ топырақтың механикалық құрамына байланысты. Мал өткелдерін жол желісімен, әсіресе аудандық және облыстық жолдармен біріктіруге болмайды.

7. Ветеринариялық-санитариялық объектілер

Аудан аумағында ветеринариялық-санитарлық 34 объектілері қызмет істейді, соның ішінде 3 мал көмінділері, 5 малдарды өңдеу орындары, 11 мал дәрігерлік пункттер, 14 мал сою орындары, 1 ет өңдейтін комбинат.

Аудандағы ветеринарлық орталықтар мал дәрігерлерімен толық қамтамасыз етілген, толық жабдықталған (компьютерлер, тоңазытқыштар, қажетті құралдар). Ауылдық округтерде мал жаюға дейін жоспарлы жыл сайын эпизоотияға қарсы іс-шаралар, ветеринарлық-профилактикалық егу, аллергиялық және серологиялық сынақтар толығымен орындалады.

Жайылымдарды пайдалану және малды ұстау кезінде ветеринариялық-санитариялық және зоогигиеналық ережелерді қатаң сақтау қажет. Ауру пайда болған жерлерде жануарларды вакцинациялау, дезинфекциялау және дератизация жүргізу керек.

8. Қорытындылар

"Жайылымдар туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 15 - бабына сәйкес, мемлекеттік меншіктегі кенттер мен ауылдық елді мекендердің аумағы шегінде орналасқан жайылымдар жергілікті халықтың ауыл шаруашылығы жануарларының аналық (сауын) мал басын ұстау жөніндегі мұқтажын қанағаттандыру үшін беріледі. Осы жайылымдарда басқа ауыл шаруашылығы жануарларын жаюдың жалпы алаңы жүктеменің рұқсат етілген шекті нормалары сақталған жағдайда ғана жол беріледі. Жайылымдарды ұтымды пайдалану жайылымдардың жоғары өнімділігін алу үшін жағдай туғызуға, ұзақ уақыт бойы шөптердің бағалы құрамын сақтауға, малдардың көп санын жайылымдық азықпен қамтамасыз етуге және мал шаруашылығында жоғары өнім алуға әкеледі. Малды жайылымдық күтіп-ұстаудың мұндай маңызды мәні кезінде жайылымдарды ұтымды күтіп-ұстау мәселелері жоғары дәрежеде өзекті, сонымен қатар жайылымдық жерлердің өнімділігі оларды дұрыс пайдалану кезінде қатты өседі. Осылайша, жайылымның бір ғана загондық жүйесін қолдану малды сол бір алқапта 20-30% - ға артық ұстауға мүмкіндік береді, ал жайылымдарды ұтымды пайдаланудың барлық жүйесін жүргізу кезінде (шөптерді дұрыс дәрілеу, ағымдағы күтім жасау, жайылымдық айналымды енгізу, жайылымның загондық жүйесін қолдану) табиғи жайылымдық жерлердің өнімділігі 2-3 есе артады.

Жайылымдар – бұл ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер құрамындағы жер учаскелері, сондай-ақ ауыл шаруашылығы жануарларын жыл бойы немесе маусымдық жаю үшін берілетін және пайдаланылатын басқа санаттағы жерлер құрамындағы жер учаскелері.

Жемдік алқаптарды ұтымды пайдалану үшін:

- жайылым айналымын игеру және сақтау;

- қорғау рөлін атқаратын, жерді шайып кетуден сақтайтын бұталарды жоюға тыйым салынады;

- жайылымдарды орналастыру шарттарына сәйкес мақсатты пайдалану.

Жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспар жайылымдық жерлерді ұтымды пайдалану, азыққа қажеттілікті тұрақты қамтамасыз ету және жайылымдардың тозуын болдырмау мақсатында қабылданады.

Жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспар:

1) Талғар ауданының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2021-2022 жылдарға арналған жоспарына 5-қосымшаға сәйкес, құқық белгілейтін құжаттар негізінде жер санаттары, жер учаскелерінің меншік иелері және жер пайдаланушылар бөлінісінде Талғар ауданының аумағында жайылымдардың орналасу схемасы (картасы);

2) Талғар ауданының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2021-2022 жылдарға арналған жоспарына 6-қосымшаға сәйкес Талғар ауданының аумағында жайылымдық айналымының қолайлы схемалары;

3) Талғар ауданының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2021-2022 жылдарға арналған жоспарына 7-қосымшаға сәйкес сыртқы және ішкі шекаралары мен жайылымдардың, оның ішінде маусымдық жайылымдардың алаңдары белгіленген Талғар ауданының картасы;

4) Талғар ауданының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2021-2022 жылдарға арналған жоспарына 8-қосымшаға сәйкес Талғар ауданының аумағындағы жайылым пайдаланушыларының су тұтыну нормасына сәйкес жасалған су көздеріне (көлдерге, өзендерге, тоғандарға, қопандарға, суару немесе суландыру арналарына, құбырлы немесе шахта құдықтарына) қол жеткізу схемасы;

5) Талғар ауданының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2021-2022 жылдарға арналған жоспарына 9-қосымшаға сәйкес Талғар ауданының жайылымдары жоқ жеке және (немесе) заңды тұлғалардың ауыл шаруашылығы жануарларының мал басын орналастыру үшін жайылымдарды қайта бөлу және оны берілетін жайылымдарға ауыстыру схемасы;

6) Талғар ауданының жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі 2021-2022 жылдарға арналған жоспарына 10-қосымшаға сәйкес Талғар ауданының аумағында ауылдық округтің жанында орналасқан жайылымдармен қамтамасыз етілмеген жеке және (немесе) заңды тұлғалардың ауыл шаруашылығы жануарларының мал басын шалғайдағы жайылымдарда орналастыру схемасы.

Жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспар жайылымдарды геоботаникалық тексерудің жай-күйі туралы мәліметтерді, ветеринариялық-санитариялық объектілер туралы мәліметтерді, ауыл шаруашылығы жануарларының мал басының саны туралы деректерді, олардың иелерін көрсете отырып әзірленген – және (немесе) заңды тұлғалар ұсынған өзге де деректер туралы мәліметтерді, ауыл шаруашылығы жануарларының түрлері мен жыныстық-жас топтары бойынша қалыптастырылған табындардың, отарлардың, табындардың саны туралы деректерді, шалғайдағы жайылымдарда жаю үшін ауыл шаруашылығы жануарларының мал басын қалыптастыру туралы мәліметтерді, мәдени және аридті жайылымдарда ауыл шаруашылығы жануарларын жаю ерекшеліктері туралы мәліметтерді, малды айдауға арналған сервитуттар туралы мәліметтерді және мемлекеттік органдар, жеке және (немесе) заңды тұлғалар берген өзге де мәліметтерге сүйене отырып әзірленген.

Талғар ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарға 1-қосымша

Елді мекендердің және ауылдық округтердің атаулары

№	Ауылдық округтің атауы	Елді мекендердің саны және атауы
1	Алатау	Кызыл Кайрат, Амангелді, Алмалык, Байлубак, Шымбұлақ, Алдын Дән, Рысқұлов, Береке, Орман - 9
2	Белбұлак	Белбұлак, Талдыбұлақ, Бірлік - 3
3	Бесағаш	Бесағаш, Ақбұлақ-2
4	Бесқайнар	Бесқайнар, Қотырбұлақ-2
5	Гүлдала	Гүлдала,Кіші Байсерке, Жана Қуат-3
6	Кендала	Кеңдала, Ақтас, Еңбекші, Ақдала-4
7	Қайнар	Еркін,Жаңалық, Жаңа арна, Дәулет, Еламан, Жалғамыс, Терең Қара, Сақтан, Қайнар, Достык, Көктал-11
8	Нұра	Нұра, Өстемір, Туғанбай, Қара тоған - 4
9	Панфилов	Панфилов, Қарабұлақ, Төңкеріс, Арқабай, Түзусай, Каменское плато, Қызыл-Ту-7
10	Тұздыбастау	Тұздыбастау-1
11	Талғар қ
	Аудан бойынша барлығы	46

Талғар ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарға 2-қосымша

Талғар ауданы халқының ауылдық округтер бойынша саны

1	Ауылдык округ атауы	Халықының саны, адам
1	Алатау	17786
2	Белбұлак	21000
3	Бесағашский	24924
4	Бесқайнар	2940
5	Гүлдала	12806
6	Кендала	10909
7	Қайнар	16286
8	Нұра	10666
9	Панфилов	25660
10	Тұздыбастау	19105
11	Талғар қ	49429
	Аудан бойынша барлығы	211511

Талғар ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарға 3-қосымша

Ауыл шаруашылығы малдарының шартты бастарына қайта есептеу коэффициенті

№	Малдың түрелі	Есептеу коэффициенті
1	Ірі мүйізді мал	1
2	Ұсақ мүйізді мал	0,1
3	Жылқы	1,4
4	Түйе	1,4

Талғар ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарға 4-қосымша

Талғар ауданының аумағында ауыл шаруашылығы жануарларын жаюдың және айдаудың маусымдық маршруттарын белгілейтін жайылымдарды пайдалану жөніндегі күнтізбелік графигі

№	Ауылдық округі	Жайылымға малдардың айдап шығарылу мерзімі	Жайылымнан малдардың қайтарылу мерзімі
1	Алатау ауылдық округі	Мамырдың бірінші жартысы	Қазанның екінші онкүндігі
2	Белбұлақ ауылдық округі	Мамырдың бірінші жартысы	Қазанның екінші онкүндігі
3	Бесағаш ауылдық округі	Мамырдың бірінші жартысы	Қазанның екінші онкүндігі
4	Бесқайнар ауылдық округі	Мамырдың бірінші жартысы	Қазанның екінші онкүндігі
5	Гүлдала ауылдық округі	Мамырдың бірінші жартысы	Қазанның екінші онкүндігі
6	Кеңдала ауылдық округі	Мамырдың бірінші жартысы	Қазанның екінші онкүндігі
7	Қайнар ауылдық округі	Мамырдың бірінші жартысы	Қазанның екінші онкүндігі
8	Нұра ауылдық округі	Мамырдың бірінші жартысы	Қазанның екінші онкүндігі
9	Панфилов ауылдық округі	Мамырдың бірінші жартысы	Қазанның екінші онкүндігі
10	Тұздыбастау ауылдық округі	Мамырдың бірінші жартысы	Қазанның екінші онкүндігі

Талғар ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарға 5-қосымша

Құқық белгілейтін құжаттар негізінде жер санаттары, жер учаскелерінің меншік иелері жəне жер пайдаланушылар бөлінісінде Талғар ауданының аумағында жайлымдардың орналасу схемасы (картасы)

Талғар ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарға 6-қосымша

Талғар ауданының аумағында жайылым айналымдарының қолайлы схемалары

Талғар ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарға 7-қосымша

Жайылымдардың, оның ішінде маусымдық жайылымдардың сыртқы және ішкі шекаралары мен алаңдары, жайылымдық инфрақұрылым объектілері белгіленген Талғар ауданының картасы

Талғар ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарға 8-қосымша

Талғар ауданының аумағында су жайылым пайдаланушылырдың тұтыну нормасына сәйкес жасалған су көздеріне (көлдерге, өзендерге, апандарға, суару немесе суландыру каналдарына, кұбырлы немесе шахталы құдықтарға) қол жеткізу схемасы

Талғар ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарға 9-қосымша

Талғар ауданының аумағында жайылымы жоқ жеке және (немесе) занды тұлғалардың ауыл шаруашылығы жануарларының мал басын орналастыру үшін жайылымдарды қайта бөлу және оны берілетін жайылымдарға ауыстыру схемасы

Талғар ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарға 10-қосымша

Талғар ауданының аумағында ауылдық округ маңында орналасқан жайылымдармен қамтамасыз етілмеген жеке (немесе) заңды тұлғалардың ауыл шаруашылығы жануарларының мал басын шалғайдағы жайылымдарға орналастыру схемасы