Об утверждении Плана по управлению пастбищами и их использованию по Кегенскому району на 2020-2021 годы

Решение Кегенского районного маслихата Алматинской области от 12 августа 2021 года № 11-47

В соответствии с подпунктом 1) статьи 8 Закона Республики Казахстан от 20 февраля 2017 года "О пастбищах", Кегенский районный маслихат РЕШИЛ:

1. Утвердить План по управлению пастбищами и их использованию по Кегенскому району на 2020-2021 годы согласно приложениям 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 к настоящему решению.

2. Контроль за исполнением настоящего решения возложить на постоянную комиссию Кегенского районного маслихата по рациональному использованию природных ресурсов, промышленности, строительства, транспорта, связи, коммуникаций, энергетики и сельского хозяйства, регулирования земельных отношений, охраны окружающей среды.

Секретарь маслихата

Т. Әлімбай

Приложение 1 к решению Кегенского районного малихата от "___" ________ 2020 года № _____"Об утверждении Плана по управлению пастбищами и их использованию по Кегенскому району на 2020-2021 годы"

Схема (карта) расположения пастбищ на территории Кегенского района в разрезе категорий земель, собственников земельных участков и землепользователей на основании правоустанавливающих документов

Приложение 2 к решению Кегенского районного малихата от "___" ________ 2020 года № _____"Об утверждении Плана по управлению пастбищами и их использованию по Кегенскому району на 2020-2021 годы"

Приемлемые схемы пастбищеоборотов

Приложение 3 к решению Кегенского районного малихата от "___" ________ 2020 года № _____"Об утверждении Плана по управлению пастбищами и их использованию по Кегенскому району на 2020-2021 годы"

Карта с обозначением внешних и внутренних границ и площадей пастбищ, в том числе сезонных, объектов пастбищной инфраструктуры

Приложение 4 к решению Кегенского районного малихата от "___" ________ 2020 года № _____"Об утверждении Плана по управлению пастбищами и их использованию по Кегенскому району на 2020-2021 годы"

Схема доступа пастбищепользователей к водоисточникам (озерам, рекам, прудам, копаням, оросительным или обводнительным каналам, трубчатым или шахтным колодцам) составленную согласно норме потребления воды

Приложение 5 к решению Кегенского районного малихата от "___" ________ 2020 года № _____"Об утверждении Плана по управлению пастбищами и их использованию по Кегенскому району на 2020-2021 годы"

Схема перераспределения пастбищ для размещения поголовья сельскохозяйственных животных физических и (или) юридических лиц, у которых отсутствуют пастбища, и перемещения его на предоставляемые пастбища

Приложение 6 к решению Кегенского районного малихата от "___" ________ 2020 года № _____"Об утверждении Плана по управлению пастбищами и их использованию по Кегенскому району на 2020-2021 годы"

Схема размещения поголовья сельскохозяйственных животных на отгонных пастбищах физических и (или) юридических лиц, не обеспеченных пастбищами, расположенными при селе, сельском округе "Об утверждении Плана по управлению

Приложение 7 к решению Кегенского районного маслихата от "___" _____________2020 года № ______ "Об утверждении Плана по управлению пастбищами и их использованию по Кегенскому району на 2020-2021 годы"

Календарный график по использованию пастбищ, устанавливающий сезонные маршруты выпаса и передвижения сельскохозяйственных животных

Годы	Сроки перегона скота на пастбища и возврата скота из пастбищ
	Весна	Лето	Осень	Зима
2020	І-декада марта ІІ-декада мая	ІІ-декада мая ІІ-декада октября	ІІ-декада октября ІІІ-декада ноября	ІІІ-декада ноября І-декада марта
2021	ІІ-декада марта ІІ-декада мая	ІІ-декада мая ІІ-декада октября	ІІ-декада октября ІІІ-декада ноября	ІІІ-декада ноября І-декада марта

	Приложение 8 Утвержден решением Кегенского
	районного маслихата от "___ _________ 2021 года №______

УПРАВЛЕНИЕ И ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ПАСТБИЩ НА 2021-2022 ГОДЫ ПЛАН ДЛЯ Алматинская область Райымбекский район (Постановление Правительства Республики Казахстан от 2017 года" О пастбищах") Закона от 20 февраля г. №47 2021 год

1. Общие данные, характеристика Кегенского района

Кегенский район расположен на юго-востоке Алматинской области. Расположен в межгорной долине у подножия Илийского, Кунгейского, Терскейского Алатау. На территории района имеются перевалы Аманжол, Кокжайлау, Саты, Каракия, Кызыл-Тере, Сартасу (перевал Чокан). Ручей, начинающийся с горы, представляет собой реки Каркара, Кеген, Талды, облепиха, Ирсу, Кенсу, средняя Мерке, Шет Мерке (из которых образована река Чарын), Карабулак, Шелек, Кайынды, Жинишке. Озера-Каинды, Каракии, Кольсай. Из полезных ископаемых встречаются свинец, цинк, уголь и строительный камень, песок, глина. Территория Кегенского района по категории земель представлена в таблице №1.

Таблица №1

№ р/н	Наименование	Всего	В том числе: пастбища
1	Земли сельскохозяйственного назначения, всего	262 011	206 140
2	Земли населенных пунктов	37 793	36 567
3	Земли промышленности, транспорта, связи и другого несельскохозяйственного назначения	2 530	2530
4	Земельные ресурсы	161 892	136 500
5	Земли лесного фонда	87 185	39 597
6	Земли особо охраняемых природных территорий	158 658	51 289
7	Земли водных ресурсов	229
Площадь земель по району		710 298	472 623

Климат умеренный, континентальный. Средняя температура января 13,7 градуса, июля 14,8 градуса. Среднегодовое количество осадков 300-400 мм.Район состоит из 12 сельских округов.

Таблица №2

Наименование округа	Наименование села, населенного пункта.
Кегенский сельский округ	Кеген, Туменбай, Темирлик
Булеказский сельский округ	Болексаз
Алгабасский сельский округ	Алгабас, Жинишке, Жанаталап
Жаланашский сельский округ	Жаланаш, Жайдакбулак, Тогызбулак
Жылысайский сельский округ	Жылысай, Шыбышы, Мойнак
Карабулакский сельский округ	Карабулак, Акай Нусупбеков
Каркаринский сельский округ	Каркара, Ереуил, Мынжылкы
Сатинский сельский округ	Саты, Курмети
Тасашинский сельский округ	Тасаши, Актасты, Сарыколь, Жанатасаши
Тупиковский сельский округ	Туюк
Узунбулакский сельский округ	Узунбулак, Жалаули, Аксай
Шыганакский сельский округ	Шарганак, Каркара, Талды, Кенсу, Кокпияз, Кызылжар

Численность населения Кегенского района составляет 32 415 человек, в разрезе сел и сельских округов представлена в таблице № 3.

Таблица № 3

№	Наименование округа	Численность населения, чел.
1	Кегенский сельский округ	9630
2	Булеказский сельский округ	1377
3	Алгабасский сельский округ	1640
4	Жаланашский сельский округ	5470
5	Жылысайский сельский округ	2176
6	Карабулакский сельский округ	3188
7	Каркаринский сельский округ	2361
8	Сатинский сельский округ	1648
9	Тасашинский сельский округ	1677
10	Тупиковский сельский округ	1296
11	Узунбулакский сельский округ	3157
12	Шыганакский сельский округ	3131

Основной вид деятельности сельскохозяйственных предприятий — развитие животноводства и растениеводства и осуществление производства продукции. В районе зарегистрировано 1557 крестьянских хозяйств. Из них 1090 крестьянских хозяйств занимаются животноводством, 467-растениеводством. В селекционном развитии племенного дела принимают участие 187 крестьянских хозяйств.

2. Учет поголовья, условия учет поголовья

Для удобства проведения различных подсчетов, касающихся выпаса скота, применяется условная единица для сравнения или суммирования животных различных видов скота.

Условная голова сельскохозяйственных животных – это единица, используемая для сравнения количества различного вида и категорий животных. Эквивалентность определяется на основе потребности животных в кормах.

Коэффициент пересчета условного поголовья представлен в таблице № 4

Таблица № 4

Вид животных	Коэффициент замещения
КРС	0,6
МРС	0,1
Лошади	1

Данные о численности сельскохозяйственных животных в разрезе сел и сельских округов, владельцев представлены в таблице № 5.

Таблица № 5

Наименование округа		КРС
		Всего	На предприятиях		В крестьянских хозяйствах		В домашнем хозяйстве
Кеген		5521	15		1568		3938
Алгабас		3791	835		1168		1788
Болексаз		5620	2627		1155		1838
Жаланаш		5811	5		1826		3980
Жылысай		3039			1051		1988
Карабулак		3920			1988		1932
Каркара		3662	76		1288		2298
Саты		3330			792		2538
Тасашы		5782	3206		1288		1288
Туюк		1654			716		938
Узунбулак		4236			2143		2093
Шырганак		5457	361		1558		3538
Всего		51648	6950		16541		28157
Наименование округа	МРС
	Всего			На предприятиях		В крестьянских хозяйствах		В домашнем хозяйстве
Кеген	28216			9		20070		8137
Алғабас	16000			958		11248		3794
Бөлексаз	5588					2333		3255
Жалаңаш	34368			630		22728		11010
Жылысай	21738					17106		4632
Қарабұлақ	24114					18410		5704
Қарқара	7253					3023		4230
Саты	10499					2725		7774
Тасашы	14355					6014		8341
Тұйық	2757					1368		1389
Ұзынбұлақ	28798					17764		11034
Шырғанақ	6579					3789		2790
Всего	202640			3972		126578		72090
Наименование округа		Лошади
		Всего	На предприятиях		В крестьянских хозяйствах		В домашнем хозяйстве
Кеген		3563	68		1470		2025
Алғабас		1954	34		910		1010
Бөлексаз		1760			180		1580
Жалаңаш		3268	38		1670		1560
Жылысай		2360			1560		800
Қарабұлақ		1955			885		1070
Қарқара		2377	437		475		1465
Саты		1821	101		270		1450
Тасашы		1966	186		910		870
Тұйық		1210			430		780
Ұзынбұлақ		2310			660		1650
Шырғанақ		3924			1960		1964
Всего		28660	1056		11380		16224

3. Геоботаника

Обследование территории Кегенского района в соответствии со схемой" природно-сельскохозяйственное районирование земельного фонда Казахстана " расположено в горной зоне Средней Азии, в Западно-Тянь-Шанском и Северо-Тянь-Шанском округах. Почвенный покров района неоднороден, что обусловлено различием в геоморфологической структуре и высотной поясности гор.

Связано с понижением температуры почвенно-климатического пояса и увеличением атмосферных осадков, снижением давления, а также повышенной ультрафиолетовой радиацией.

В соответствии с "системным перечнем и основными диагностическими показателями горных и предгорных регионов Казахстана" на землях Кегенского района выявлены следующие типы почв.

- Субальпийские дерново-глинистые;

- Субальпийская степь-глинистая;

- Темно-коричневый;

- Луговая темно-желтая;

- Луговое болото темно-желтое;

- Луговая светло-коричневая;

- Сорт солоноватый;

- Серо-бурый сорт.

По материалам полевых исследований в Кегенском районе насчитывается более 154 видов растений. Произрастает 99 видов многолетних растений, злаковых – 33 вида, бобовых–12 видов, кустарниковых трав–6 видов.

В связи с тем, что на территории Кегенского района наблюдается разнообразие природных условий, кроме Степной, в долине рек Каркара, Кеген, Талды, облепиха, Ирсу, Кенсу, средний Мерке, Шетский Мерке и др. распространены группы луговых растений.

Пастбища столкнулись с нерегулярным выпасом и из-за частого выпаса видоизменяется растительный покров вышеназванных хлебных угодий. Как наиболее приспособленные к выпасу полевые культуры выходят из травянистого состава, в растительном покрове произрастают сорные травы и полынь. Из культур наиболее устойчива к выпасу бетеге: она хорошо растет после вытаптывания скота. Из-за нерационального выпаса снижается продуктивность пастбищ. Сезон использования сокращается. Для сохранения качественного состава сена, состоящего из различных видов культур, необходимо использовать зерновые угодья в системе пастбищеоборота при нормальной нагрузке скота. Необходимо наладить выпас на таких пастбищах, внедрить систему откачки.

В результате геоботанического исследования установлено, что пастбищные угодья используются нерационально, отдельные пастбища уничтожаются на уровне отклонений. Пастбища вблизи населенных пунктов, пастбища вокруг мест водопоя скота приведены в полную негодность и не могут быть использованы на выпас. При использовании пастбищ допускается выпас скота на незасушенной почве, в результате чего образуются бугры. Большая часть пастбищ из-за нерегулярного обильного выпаса заросла слабо выветривающимися травами полыни и сена с твердыми стеблями, в результате чего резко снизилась их зернофуражность, снизилась урожайность сухой выветривающейся растительной массы с полей единиц на пастбищах. Сокращается сезон использования пастбищ. Оптимальный срок использования естественных пастбищ в степной зоне в Кегенском районе-весенний, летний, осенний период. С весны скот поедает злаки и раннецветущую траву, затем после выпаса зерна снова прорастают, дают ему подзатыльник и перезимовывают его.

Рациональное использование пастбищ и сенокосов особенно важно при правильном использовании пастбищных угодий сильно возрастает их продуктивность.

4. Корма для животных

Мал азығы өндірісі - ауыл шаруашылығының көп қызметті және байланыстырушы жетекші саласы, көп жағдайда мал шаруашылығы жағдайын анықтайды және өсімдік шаруашылығының, өсімдік шаруашылығының одан әрі дамуының, рационалды түрде табиғат пайдаланудың, ауа-райының және жағымсыз процесстердің әсеріне агро жүйелердің және агроландшафттардың тұрақтылығын арттырудың, маңызы бар ауыл шаруашылығы алқаптарын сақтаудың және топырақтың өнімділігін арттырудың, аудан аумағының экологиялық жағдайын жақсартудың және қоршаған ортаны қорғаудың басты проблемаларын шешуге маңызды әсерін тигізеді.

Кеген ауданының аумағында жануарлардың негізгі қорегі жайылымдық, астық, табиғи және себілген шабындықтардың шөбі болып табылады. Ірі қара малдың бір басына 2,5 гектар жайылымнан келеді, ол жасыл массаның орташа өнімділігінде 2 т/га., олар жайылымдық астыққа жануарларды қамтамасыз етеді.

Кеген ауданының аумағындағы астық дақылдарының орташа өнімділігі туралы деректер № 6 кестеде көрсетілген.

Кормопроизводство-ведущая многопрофильная и связующая отрасль сельского хозяйства, во многом определяющая состояние животноводства и оказывающая важное влияние на решение ключевых проблем растениеводства, дальнейшего развития растениеводства, рационального природопользования, повышения устойчивости агросистем и агроландшафтов к влиянию погодных и негативных процессов, сохранения значимых сельскохозяйственных угодий и повышения продуктивности почв, улучшения экологического состояния территории района и охраны окружающей среды.

На территории Кегенского района основным кормом для животных является пастбищный, зерновой, природный и сев сенокосов. На одну голову крупного рогатого скота приходится 2,5 гектара пастбищ, что при средней урожайности зеленой массы составляет 2 т / га., они обеспечивают животных пастбищным зерном.

Данные о средней урожайности зерновых культур на территории Кегенского района представлены в таблице № 6.

Таблица № 6

№	Район	посевы	Урожайность, т/га
1	Кеген	Кормовые корма	2
2		Трава многолетних трав	3,0
3		Солома	0,5
4		Травы естественных угодий	2,0

Основные проблемы отрасли кормопроизводства:

- Дефицит орошаемых земель;

- Устаревание сельскохозяйственной техники;

- Снижение урожая натуральных и многолетних трав;

- Выпас сенокосных или пахотных угодий по причине неиспользования сезонных пастбищ хозяйствами и оставления скота без присмотра;

- Неиспользование землепользователями земельных участков не по назначению;

5. Жайылым айналымы

В целях улучшения продуктивности пастбищ и состава трав организуется пастбищеоборот. Пастбищеоборот-система использования и ухода за пастбищами, направленная на повышение продуктивности пастбищ способом выпаса, отдыха и дежурства сенокоса по годам на приусадебном участке совместно с другими мероприятиями по обновлению и улучшению травы.

Важную роль в повышении продуктивности пастбищ играет правильная организация их территории, заключающаяся в размещении стадных и стадных участков, летних лагерей, водных комплексов и скотопрогонных трасс.

На естественных пастбищах предусматривается организация четырехполосного пастбищного оборота со следующими сроками, указанными в таблице № 7.

Таблица № 7

Годы	Сроки отгона животных на пастбища и возврата с пастбищ
	Весна	Лето	Осень	Зима
2021	ІІ декада марта ІІ декада мая	ІІ декада мая II-я декада октября	II-я декада октября III декада ноября	III декада ноября ІІ декада марта
2022	ІІ декада марта ІІ декада мая	ІІ декада мая II-я декада октября	II-я декада октября III декада ноября	III декада ноября ІІ декада марта

Ауыл шаруашылығы жануарларын жаюдың және айдаудың маусымдық маршруттарын белгілейтін жайылымдарды пайдалану жөніндегі күнтізбелік графигі

№	Наименование сельских округов	График перегона животных на отгонные пастбища	Срок возврата скота с отгонных пастбищ
1	Кегенский сельский округ	III-я декада мая	II-я декада сентября
2	Булеказский сельский округ	III-я декада мая	II-я декада сентября
3	Алгабасский сельский округ	III-я декада мая	II-я декада сентября
4	Жаланашский сельский округ	III-я декада мая	II-я декада сентября
5	Жылысайский сельский округ	III-я декада мая	II-я декада сентября
6	Карабулакский сельский округ	III-я декада мая	II-я декада сентября
7	Каркаринский сельский округ	II-я декада мая	II-я декада сентября
8	Сатинский сельский округ	II-я декада мая	II-я декада сентября
9	Тасашинский сельский округ	II-я декада мая	II-я декада сентября
10	Тупиковский сельский округ	II-я декада мая	II-я декада сентября
11	Узунбулакский сельский округ	II-я декада мая	II-я декада сентября
12	Шыганакский сельский округ	II-я декада мая	II-я декада сентября

Данные о численности стада, Отар по видам и возрастно-половым группам сельскохозяйственных животных в разрезе сельского округа представлены в таблице №8.

Таблица № 8

№	Наименование сельских округов	Кол-во стад,
1	Кегенский сельский округ	32
2	Булеказский сельский округ	12
3	Алгабасский сельский округ	11
4	Жаланашский сельский округ	35
5	Жылысайский сельский округ	36
6	Карабулакский сельский округ	25
7	Каркаринский сельский округ	20
8	Сатинский сельский округ	13
9	Тасашинский сельский округ	16
10	Тупиковский сельский округ	10
11	Узунбулакский сельский округ	29
12	Шыганакский сельский округ	45
	Всего	284

6. Водопой, график водопоя

Водопойные пункты размещают с учетом видов и групп выпасного поголовья животных, сезонности их использования участков, рельефа местности. При размещении вод источников необходимо учитывать удобные подходы к водопою и соблюдать санитарно-профилактические правила. В этих целях нельзя допускать размещение вод источников на заболоченных, затапливаемых и загрязненных участках, а также проектировать к обслуживанию из одного водопойного пункта не более 250 голов крупного рогатого скота или 2000 овец. Лучше всего, если животные имеют свободный доступ к воде и пьют в любое время.

Лучшими источниками пастбищного водоснабжения являются реки, озера и пруды с проточной водой. Расчет потребности в воде по видам скота и сезонам года производится по нормам водопотребления, установленным для определенной породы животных.

Среднесуточная норма потребления воды по видам сельскохозяйственных животных утверждена Приказом Заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан - Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 24 апреля 2017 года №173 "Об утверждении Правил рационального использования пастбищ" (зарегистрировано в реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 15090):

1) для крупного рогатого скота и лошадей 45-60 литров;

2) для молодняка в возрасте 1-2 года 25-35 литров;

3) для молодняка младше одного года 10-15 литров;

4) для овец и коз 3-5 литров;

5) для ягнят 1-2 литра.

Допустимое расстояние от пастбища до водопоя для коров – 1,5 киллометров (далее - км), для телят 1 км, для молодняка крупного рогатого скота – 2,5 км, для овец и коз – 3 км, для лошадей и верблюдов до 4,6 км.

Пастбищные земли Кегенского района полностью обеспечены водой. Имеются озера, родники, пруды и другие. Исторически сложилось, что все пастбища обеспечены реками, озерами и прудами с проточной водой, источниками водопоя.

Устройство прогонов. Прогоны должны быть достаточной ширины, чтобы скот не теснился и не скучивался. Ширина прогонов на 100 голов для крупного рогатого скота 20-25 метров (далее - м), молодняка до одного года 10-15 м, табуна лошадей 15-20 м, для отары овец голов 30-35 м.

Скотопрогоны предусматриваются для предупреждения вытаптывания травостоя естественных трав и посевов сельскохозяйственных культур. На пастбищных угодьях скотопрогоны, как правило, должны совмещаться с границами гуртовых (отарных) участков, полями пастбищеоборотов.

7. Размещение скотопрогонов

Для перегона скота к местам выпаса, источникам водопоя, лагерям, фермам, из загона в загон проектируют скотопрогоны. Скотопрогоны размещают с расчетом обслуживания ими наибольшей площади и создания удобной и кратчайшей связи пастбищ с местами стоянки и водопоя скота.

Предпочтительны прямолинейные скотопрогоны, без лишних изгибов и поворотов, с тупыми углами поворотов. Скотопрогоны необходимо размещать таким образом, чтобы они по возможности не пересекали рек, ручьев, канав, не проходили по заболоченным местам, по бровкам балок и крутых оврагов, без устройства через них переправ, а также по тальвегам балок.

Ширина скотопрогонов зависит от вида животных, размера гуртов и отар, а также механического состава почв, степени сбитости травостоя и эрозионных процессов. Не следует совмещать скотопрогоны с дорожной сетью, а особенно с районными и областными дорогами.

При необходимости проектом предусматривается профилирование скотопрогонов и залужение их наиболее устойчивыми к вытаптыванию травосмесями. Скотопрогоны должны проектироваться на расстоянии не ближе 2-3 км от животноводческих изоляторов, скотомогильников, населенных пунктов, 1,0-1,5 км от проезжих дорог и 0,5-1,0 км от многолетних насаждений. В силу природных инстинктов животные предпочитают двигаться при пастьбе в утренние часы на восход, а вечерние часы на закат солнца.

8. Ветеринарные объекты

Устройство летних лагерей намечают в крупных сельскохозяйственных предприятиях при большой удаленности пастбищных участков от ферм на расстояния, превышающие допустимые перегоны животных.

При этом скот ежедневно не перегоняют на фермы, а содержат в летних лагерях весь пастбищный период. Летний лагерь — это сезонный производственный центр. Он служит местом отдыха животных, доения, подкормки и проведения других производственных процессов. В лагерях в зависимости от их назначения и вида животных сооружают навесы, постройки для жилья, хранения продуктов и кормов, для искусственного осеменения животных.

При выборе места под летний лагерь учитывают:

1) необходимость размещения его в центре кормового массива, чтобы перегоны скота на пастбища и обратно и затраты на транспортировку зеленой массы с прилагерного севооборота были минимальными;

2) месторасположение, которое должно быть удобным для организации водопоя скота, по возможности находиться вблизи водоема (озера, пруда), но на расстоянии, обусловленном природоохранными нормами;

3) месторасположение площадки, отводимой под лагерь, которую выбирают на возвышенных и сухих местах, благополучных в санитарно-гигиеническом отношении с небольшим уклоном (до 2°градусов) для стока атмосферных вод, с глубоким залеганием грунтовых вод, пригодными для строительства производственных построек;

4) защищенность месторасположения лагеря от холодных ветров массивами прилегающего леса или кустарника для отдыха животных во время жары или ветров, но в то же время оно должно быть хорошо продуваемым;

5) хорошую транспортную связь лагеря с хозяйственным центром, особенно если в нем содержат дойных коров, но находиться он должен в стороне от магистральных дорог, источников распространения инфекционных заболеваний.

Данные о ветеринарно-санитарных объектах на территории Кегенского района представлены в таблице № 9.

Таблица № 9

№ /п/п	Наименование округа	Откормочная площадка	Пункт искусственного осеменения	Скотомогильники	Захоронения сибирской язвы	Ветеринарные пункты
1	Кеген		1	1	1	1
2	Алгабас		1	1		1
3	Болексаз	1		1		1
4	Жаланаш		1	1	1	1
5	Жылысай		1	1	1	1
6	Карабулак		1	1		1
7	Каркара		1	1	1	1
8	Саты		1	1		1
9	Тасашы		1			1
10	Туюк			1		1
11	Узунбулак		1	1		1
12	Шырганак		1			1
	Всего	1	10	10	4	12

9. Заключение

Согласно статьи 15 Закона Республики Казахстан от 20 февраля 2017 года "О пастбищах", пастбища расположенные в пределах территории поселков и сельских населенных пунктов, находящиеся в государственной собственности, предоставляются для удовлетворения нужд местного населения по содержанию маточного (дойного) поголовья и других сельскохозяйственных животных. Выпас на этих пастбищах других сельскохозяйственных животных допускается только при соблюдении предельно допустимых норм нагрузки на общую площадь пастбищ. Рациональное использование пастбищ сводится к тому, чтобы создать условия для получения высокой продуктивности пастбищ, сохранить ценный состав травостоя в течение длительного времени, обеспечить пастбищными кормами наибольшее количество животных и получить высокий выход животноводческой продукции. При таком важном значении пастбищного содержания скота вопросы рационального содержания пастбищ в высшей степени актуальны, тем более что продуктивность пастбищных угодий при правильном использовании их сильно возрастает. Так применение одной только загонной системы пастьбы дает возможность содержать скот на одной и той же площади на 20-30% больше, а при проведении всей системы рационального использования пастбищ (правильного стравливания травостоя, текущего ухода, введения пастбище оборота, применение загонной системы пастьбы) продуктивность естественных пастбищных угодий увеличивается в 2-3 раза.

Пастбища — земельные участки в составе земель сельскохозяйственного назначения, а также земельные участки в составе других категорий земель, предоставляемые и используемые для круглогодичного или сезонного выпаса сельскохозяйственных животных.

Для рациональго использования кормовых угодий необходимо:

1) освоение и соблюдение пастбищеоборота, прекращение выпаса скота на сильно сбитых пастбищах до полного восстановления травостоя.

2) запрещается сжигание старики и соломы на пастбищах и пашне, так как это наносит ущерб флоре и фауне.

3) запрещается уничтожение кустарников, выполняющих охранную роль, сохраняющих земли от размыва.

4) осуществлять сенокошение в целях заготовки кормов в случаях, когда продуктивность пастбищ превышает потребность в кормах выпасаемых сельскохозяйственных животных при соблюдении предельно допустимых норм нагрузки на общую площадь пастбищ.

5) рационально использовать пастбища по их целевому назначению в

Одобрен проект закона" О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам регулирования земельных отношений", в котором нормы по обеспечению населения пастбищами предусматриваются с определением их необходимости. Вместе с тем, в связи с тем, что на сегодняшний день большая часть пастбищ вокруг населенных пунктов находится в собственности и землепользовании физических лиц, акимом будет предоставлена возможность их изъятия на государственные нужды путем отнесения пастбищных угодий к нуждам населения. Наряду с усилением ответственности землепользователей законопроект предусматривает усиление государственного контроля за использованием земель, включая пастбища.

Согласно графику, на территории Кегенского района наблюдается охват пастбищ.

Таблица № 10

Наименование округа	Площадь пастбищ фактически, га	Поголовье скота			Нагрузка на 1 голову скота			Потребность пастбищ, га	Нехватка пастбищ, га
		КРС	МРС	Лошади
					КРС	МРС	Лошади
Кеген	30539	5521	28216	3563	2,5	0,5	3,0	38600	8061
Алгабас	21891	3791	16000	1954	2,5	0,5	3,0	23340	1449
Болексаз	5208	5620	5588	1760	2,5	0,5	3,0	22124	16916
Жаланаш	20581	5811	34368	3268	2,5	0,5	3,0	41516	20935
Жылысай	20931	3039	21738	2360	2,5	0,5	3,0	25547	4616
Карабулак	25404	3920	24114	1955	2,5	0,5	3,0	27722	2318
Каркара	11859	3662	7253	2377	2,5	0,5	3,0	19913	8054
Саты	8876	3330	10499	1821	2,5	0,5	3,0	19038	10162
Тасашы	11141	5782	14355	1966	2,5	0,5	3,0	27531	16390
Туюк	3887	1654	2757	1210	2,5	0,5	3,0	9144	5257
Узунбулак	27385	4236	28798	2310	2,5	0,5	3,0	31919	4534
Шырганак	10945	5457	6579	3924	2,5	0,5	3,0	28704	17759
Всего	198647	51648	202640	28660	2,5	0,5	3,0	316420	117773

Утверждены приказом министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 14 апреля 2015 года № 3-3/332 "Об утверждении предельно допустимых норм нагрузки на общую площадь пастбищ".

В районе по нагрузке пастбищ необходимо 117 773 га. Так как по району 206 140 пастбищных угодий, а в лесном хозяйстве 39 597 га пастбищных угодий.

В соответствии с пунктом 2 статьи 9 Закона Республики Казахстан от 20 февраля 2017 года" О пастбищах", акимы сельских округов:

1) разработка совместно с акимами города районного значения, поселка, села, сельского округа и органами местного самоуправления, внесение на утверждение местному представительному органу района, города областного значения Плана по управлению пастбищами и их использованию;

2) обеспечение реализации Плана по управлению пастбищами и их использованию и представление ежегодного отчета об итогах его реализации местному представительному органу района, города областного значения;

3) разработка и утверждение схемы пастбищеоборотов на основании геоботанического обследования пастбищ;

4) осуществление разъяснительной работы среди пастбищепользователей о проведении мероприятий по рациональному использованию пастбищ;

5) осуществление в интересах местного государственного управления иных полномочий, возлагаемых на него законодательством Республики Казахстан.

2. Акимы города районного значения, поселка, села, сельского округа:

1) обеспечивают реализацию Плана по управлению пастбищами и их использованию и представляют ежегодный отчет об итогах его реализации органу местного самоуправления (сходу местного сообщества);

2) осуществляют разъяснительную работу среди пастбищепользователей о проведении мероприятий по рациональному использованию пастбищ;

3) обеспечивают совместно с органами местного самоуправления соблюдение предельно допустимых норм нагрузки на общую площадь пастбищ;

4) размещают на своих интернет-ресурсах План по управлению пастбищами и их использованию;

5) публикуют в средствах массовой информации, распространяемых на соответствующих территориях, ежегодные отчеты об итогах реализации Плана по управлению пастбищами и их использованию;

6) информируют местный исполнительный орган области о сбитых и деградированных пастбищах;

7) решают иные вопросы, отнесенные законодательством Республики Казахстан к их ведению.

В целях обеспечения потребности в пастбищных угодьях дворовых животных населения Кегенского района провести работы в соответствии с постановлением акима района от 06 мая 2021 года № 132 "о резервировании свободных пастбищных угодий, в том числе земель запаса сроком на 49 (сорок девять) лет".

Государственному учреждению "отдел земельных отношений" Кегенского района в соответствии со статьями 93-94 "Земельный кодекс Республики Казахстан" от 20 июня 2003 года № 442, выполнить работы по использованию земельного участка в собственных целях.

Провести работу по правилам содержания и выпаса сельскохозяйственных животных в Кегенском районе.

Проведение работ по содержанию сельскохозяйственных животных на расстоянии от специально оборудованных крытых мест и индивидуальных жилых домов, стадионов, предприятий общественного питания, торговли, пищевой промышленности, многоэтажных домов, мест массового отдыха, естественных и искусственных водоемов, артезианских колодцев в соответствии с действующими нормами;

Обязанности акимов сельских округов:

1) определение территории пастбищ в населенных пунктах;

2) Организация работы по выпасу сельскохозяйственных животных в населенных пунктах

3) определение места временного содержания и стоянки безнадзорных сельскохозяйственных животных;

Владельцам сельскохозяйственных животных не разрешается:

1) Выпас или оставление без присмотра сельскохозяйственных животных в жилой зоне сельских округов, на улицах, дачах и в других общественных местах;

2) Не допускается выпас сельскохозяйственных животных в местах их отдыха вблизи других природных и искусственных водоемов

3) Загрязнение окружающей среды;

4) Выбрасывать или закапывать в землю трупы сельскохозяйственных животных;

5) Нарушение безопасности дорожного движения

6) Выпас сельскохозяйственных животных на пашнях, сенокосных угодьях:

Права владельцев сельскохозяйственных животных

1) В случае причинения материального ущерба потерпевший вправе обратиться в суд за его возмещением.

2) Любое сельскохозяйственное животное является собственностью владельцев и охраняется законом, поскольку является формой собственности.

Обязанности владельцев сельскохозяйственных животных

1) бережное отношение к сельскохозяйственным животным, содержание в соответствии с биологическими особенностями, своевременное оказание ветеринарной помощи в случае заболевания;

2) по требованию уполномоченного органа в области ветеринарии создать условия для своевременного вывоза или вызова ветеринарных специалистов для диагностики, исследования, лечения, осмотра сельскохозяйственных животных;

3) обеспечение получения паспортов и идентификации всех животных;

4) содержание мест их проживания и выпаса в надлежащем санитарном состоянии, регулярная дезинфекция. Содержание в чистоте от остатков кормов и мусора;

5) не оставлять без присмотра сельскохозяйственных животных, причинять вред зеленым насаждениям;

6) принятие необходимых мер для обеспечения безопасности людей и сельскохозяйственных животных;

7) при приобретении, утрате или гибели сельскохозяйственных животных своевременно информировать об этом уполномоченный орган в области ветеринарии;

8) в случае повреждения сельскохозяйственных животных человеком или другим животным сообщить в ближайшие медицинские учреждения, ветеринарным специалистам;

9) своевременно информировать акиматы сельских округов и ветеринарного специалиста для вывоза и уничтожения трупов животных.

Обязательные условия содержания сельскохозяйственных животных:

1) по требованию уполномоченного органа в области ветеринарии ежегодно проводить вакцинацию против особо опасных инфекционных заболеваний и проводить плановые профилактические мероприятия против паразитарных заболеваний.

2) проведение своевременной идентификации, оформление ветеринарного паспорта;

3) в двухмесячный срок новорожденные и приобретенные сельскохозяйственные животные подлежат рассмотрению и регистрации в уполномоченном органе в области ветеринарии;

4) соблюдение санитарно-гигиенических, ветеринарно-санитарных правил и норм;

Держатель безнадзорных сельскохозяйственных животных и других домашних или прирученных животных обязан возвратить их собственнику, а если его место жительства неизвестны, в течение 3 дней с момента задержания сообщить об отловленных животных в орган внутренних дел или аппарат акима, который примет меры к розыску владельцев. В период поиска хозяина животные содержатся во временных местах, определенных распоряжением акима. Организация перевозки безнадзорных животных в места временного содержания возлагается на аппарат акима сельского округа Кегенского района, ветеринарных специалистов и держателя.

Владелец безнадзорных сельскохозяйственных животных обязан давать животным сено, воду.

Содержание безнадзорных сельскохозяйственных животных в временно установленных местах и их возврат владельцам рассматриваются в соответствии со статьей 246 Гражданского кодекса Республики Казахстан "безнадзорные животные", владельцам безнадзорных сельскохозяйственных животных в соответствии со статьей 408 Закона Республики Казахстан от 5 июля 2014 года № 235-V "Об административных правонарушениях" и в соответствии с другим законодательством Республики Казахстан.

Контроль за выполнением плана по управлению и использованию пастбищ и правил содержания и выпаса сельскохозяйственных животных

Государственное учреждение "Отдел сельского хозяйства" Кегенского района, Государственное учреждение" Кегенская районная территориальная инспекция Государственной инспекции в агропромышленном комплексе Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан, акимы сельских округов, государственное учреждение "Отдел земельных отношений" Кегенского района, государственное коммунальное предприятие на праве хозяйственного ведения "ветеринарная станция Кегенского района".

Руководитель государственного
учреждения "Отдел сельского
хозяйства " Кегенского района	Б. Садықов
Руководитель государственного
учреждения "Отдел земельных
отношений" Кегенского района	Ж. Сейтқазыұлы
Директор государственного
коммунального предприятия на
праве хозяйственного ведения"
ветеринарная станция Кегенского
района с ветеринарными пунктами
"государственного учреждения"
Управление ветеринарии
Алматинской области	Қ. Төкенов

Кеген ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарды бекіту туралы

Алматы облысы Кеген аудандық мәслихатының 2021 жылғы 12 тамыздағы № 11-47 шешімі

"Жайылымдар туралы" 2017 жылғы 20 ақпандағы Қазақстан Республикасы Заңының 8-бабының 1) тармақшасына сәйкес, Кеген аудандық мәслихаты ШЕШІМ ҚАБЫЛДАДЫ:

1. Кеген ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспар осы шешімнің 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8– қосымшаларына сәйкес бекітілсін.

2. Осы шешімнің орындалуын бақылау аудандық мәслихаттының "Өнеркәсіп, құрылыс, көлік, байланыс, коммуникация, энергетика және ауыл шаруашылығы, жер қатынастарын реттеу, қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды тиімді пайдалану жөніндегі" тұрақты комиссиясына жүктелсін.

Мәслихат хатшысы

Т. Әлімбай

Кеген аудандық маслихатының 2021 жылғы "___" _____________ "Кеген ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарын бекіту туралы" № ______шешіміне 1-қосымша

Құқық белгілейтін құжаттар негізінде жер санаттары, жер учаскелерінің меншікиелері және жер пайдаланушылар бөлінісінде Кеген ауданының аумағындажайылымдардың орналасу схемасы (картасы).

Кеген аудандық маслихатының 2021 жылғы "___" _____________ "Кеген ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарын бекіту туралы" № ______шешіміне 2-қосымша

Жайылым айналымдарының қолайлы схемасы

Кеген аудандық маслихатының 2021 жылғы "___" _____________ "Кеген ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарын бекіту туралы" № ______шешіміне 3-қосымша

Жайылымдардың, оның ішінде маусымдық жайылымдардың сыртқы және ішкішекаралары мен алаңдары, жайылымдық инфрақұрылымобъектілері белгіленген картасы

Кеген аудандық маслихатының 2021 жылғы "___" _____________ "Кеген ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарын бекіту туралы" № ______шешіміне 4-қосымша

Жайылым пайдаланушылардың су тұтыну нормасына сәйкес жасалған су көздерiне(көлдерге, өзендерге, тоғандарға, апандарға, суару немесе суландыру каналдарына,құбырлы немесе шахталы құдықтарға) қол жеткізу схемасы

Кеген аудандық маслихатының 2021 жылғы "___" _____________ "Кеген ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарын бекіту туралы" № ______шешіміне 5-қосымша

Жайылымы жоқ жеке және (немесе) заңды тұлғалардың ауыл шаруашылығыжануарларының мал басын орналастыру үшін жайылымдарды қайта бөлужәне оны берілетін жайылымдарға ауыстыру схемасы

Кеген аудандық маслихатының 2021 жылғы "___" _____________ "Кеген ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарын бекіту туралы" № ______шешіміне 6-қосымша

Ауыл, ауылдық округ маңында орналасқан жайылымдармен қамтамасыз етілмегенжеке және (немесе) заңды тұлғалардың ауыл шаруашылығы жануарларыныңмал басын шалғайдағы жайылымдарға орналастыру схемасы

Кеген аудандық маслихатының 2021 жылғы "___" __________ "Кеген ауданы бойынша 2021-2022 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарын бекіту туралы" №____________ шешіміне 7-қосымша

Ауыл шаруашылығы жануарларын жаюдың және айдаудың маусымдық маршруттарын белгілейтін жайылымдарды пайдалану жөніндегі күнтізбелік графигі

Жылдар	Жайылымдарға малдарды айдап шығару және жайылымдардан қайтару мерзімдер
	Көктем	Жаз	Күз	Қыс
2021	Наурыз айының І-ші он күндігі Мамыр айының ІІ-ші он күндігі	Мамыр айының ІІ-ші он күндігі Қазан айының ІІ-ші он күндігі	Қазан айының ІІ-ші он күндігі Қараша айының ІІІ-ші он күндігі	Қараша айының ІІІ-ші он күндігі Наурыз айының ІІ-ші он күндігі
2022	Наурыз айының І-ші он күндігі Мамыр айының ІІ-ші он күндігі	Мамыр айының ІІ-ші он күндігі Қазан айының ІІ-ші он күндігі	Қазан айының ІІ-ші он күндігі Қараша айының ІІІ-ші он күндігі	Қараша айының ІІІ-ші он күндігі Наурыз айының І-ші он күндігі

Кеген аудандық мәслихатының 2021 жылғы "___" _____________ №_______ шешіміне № 8 қосымша

ЖАЙЫЛЫМДАРДЫ БАСҚАРУ ЖӘНЕ ПАЙДАЛАНУ ЖӨНІНДЕГІ 2021-2022 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ЖОСПАР Алматы облысы Кеген ауданы ("Жайылымдар туралы" Қазақстан Республикасының 2017 жылғы 20 ақпандағы № 47 Заңы) 2021 жыл

1. Жалпы деректер, Кеген ауданының сипаттамасы

Кеген ауданы Алматы облысының оңтүстік шығысында орналасқан. Іле, Күнгей, Теріскей Алатауларының етегіндегі тау аралық аңғарда орналасқан. Аудан жерінде Аманжол, Көкжайлау, Саты, Қарақия, Қызыл-кезең, Сартасу (Шоқан асу) асулары бар. Таудан басталатын ағыны қатты Қарқара, Кеген, Талды, Шырғанақ, Иірсу, Кеңсу, Орта Мерке, Шет Мерке (бұлардың қосылуынан Шарын өзені құралады) Қарабұлақ, Шелек, Қайыңды, Жіңішке өзендері бар. Көлдері – Қайыңды, Қарақия, Көлсай. Пайдалы қазындылардан қорғасын, мырыш, көмір және құрылыстық тас, құм, балшық кездеседі. Жерлер санаты бойынша Кеген ауданының аумағы №1 кестеде көрсетілген.

№1 кесте

№ р/н	Жерлер санаты	Барлығы	Оның ішінде: жайылым
1	Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер, барлығы	262 011	206 140
2	Елді мекендер жерлері	37 793	36 567
3	Өнеркәсіп, көлік, байланыс және басқа да ауыл шаруашылығы мақсатындағы емес жерлер	2 530	2530
4	Жер қорлары	161 892	136 500
5	Орман қорының жерлері	87 185	39 597
6	Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері	158 658	51 289
7	Су қорларының жерлері	229
Аудан бойынша жер көлемі		710 298	472 623

Климаты қоңыржай, континенттік. Қаңтардың орташа температурасы 13,7 градус, шілдеде 14,8 градус. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 300-400 мм.

Аудан 12 ауылдық округтен тұрады.

№2 кесте

Ауылдық округтер атауы	Ауыл, елді мекендер атауы
Кеген ауылдық округі	Кеген, Түменбай, Темірлік
Бөлексаз ауылдық округі	Бөлексаз
Алғабас ауылдық округі	Алғабас, Жіңішке, Жаңаталап
Жалаңаш ауылдық округі	Жалаңаш, Жайдақбұлақ, Тоғызбұлақ
Жылысай ауылдық округі	Жылысай, Шыбышы, Мойнақ
Қарабұлақ ауылдық округі	Қарабұлақ, Ақай Нүсіпбеков
Қарқара ауылдық округі	Қарқара, Ереуіл, Мыңжылқы
Саты ауылдық округі	Саты, Күрметі
Тасашы ауылдық округі	Тасашы, Ақтасты, Сарыкөл, Жаңатасашы
Тұйық ауылдық округі	Тұйық
Ұзынбұлақ ауылдық округі	Ұзынбұлақ, Жалаулы, Ақсай
Шырғанақ ауылдық округі	Шырғанақ, Қарқара, Талды, Кеңсу, Көкпияз, Қызылжар

Кеген ауданының тұрғындар саны 32 415 адамды құрайды, ауыл және ауылдық округ кескінінде № 3 кестеде көрсетілген.

№ 3 кесте

№	Ауылдық округ	Халық саны, адам
1	Кеген ауылдық округі	9630
2	Бөлексаз ауылдық округі	1377
3	Алғабас ауылдық округі	1640
4	Жалаңаш ауылдық округі	5470
5	Жылысай ауылдық округі	2176
6	Қарабұлақ ауылдық округі	3188
7	Қарқара ауылдық округі	2361
8	Саты ауылдық округі	1648
9	Тасашы ауылдық округі	1677
10	Тұйық ауылдық округі	1296
11	Ұзынбұлақ ауылдық округі	3157
12	Шырғанақ ауылдық округі	3131

Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының негізгі қызмет түрі — мал шаруашылығы мен өсімдік шаруашылығын дамыту және өнімін өндіруді жүзеге асыру. Ауданда 1557 шаруа қожалығы тіркелген. Оның ішінде 1090 шаруа қожалық мал шаруашылығымен, 467 шаруа қожалық өсімдік шаруашылығымен айналысады. 187 шаруа қожалығы асыл тұқымды селекциялық дамытуға қатысуда.

2. Мал басын есепке алу, шарты мал басының есебі

Малды бағуға қатысты әр түрлі есептер жасаудың ыңғайлылығы үшін малдың түрлі жануарларын салыстыру немесе соммаландыру үшін шартты бірлік қолданылады.

Шартты мал басы- жануарлардың әр түрлі санаттары мен түрлерін салыстыру үшін пайдаланылатын бірлік. Баламалық жануарлардың азыққа қажеттілігі негізінде анықталады.

Шартты мал басын қайта есептеу коэффиценті № 4 кестеде көрсетілген.

№ 4 кесте

Жануарлардың түрі	Ауыстыру коэффициенті
Ірі қара мал	0,6
Қой мен ешкі	0,1
Жылқы	1

Ауыл және ауылдық округ, иелері кескінінде ауыл шаруашылығы жануарларының саны туралы деректер № 5 кестеде көрсетілген.

№ 5 кесте

Ауылдық округ атауы	Ірі қара
	Барлығы	Кәсіпорындардарда	Шаруа қожалықтарында			Үй шаруашылығында
Кеген	5521	15	1568			3938
Алғабас	3791	835	1168			1788
Бөлексаз	5620	2627	1155			1838
Жалаңаш	5811	5	1826			3980
Жылысай	3039		1051			1988
Қарабұлақ	3920		1988			1932
Қарқара	3662	76	1288			2298
Саты	3330		792			2538
Тасашы	5782	3206	1288			1288
Тұйық	1654		716			938
Ұзынбұлақ	4236		2143			2093
Шырғанақ	5457	361	1558			3538
Барлығы	51648	6950	16541			28157
Ауылдық округ атауы		Қой-ешкі
		Барлығы	Кәсіпорындардарда		Шаруа қожалықтарында			Үй шаруашылығында
Кеген		28216	9		20070			8137
Алғабас		16000	958		11248			3794
Бөлексаз		5588			2333			3255
Жалаңаш		34368	630		22728			11010
Жылысай		21738			17106			4632
Қарабұлақ		24114			18410			5704
Қарқара		7253			3023			4230
Саты		10499			2725			7774
Тасашы		14355			6014			8341
Тұйық		2757			1368			1389
Ұзынбұлақ		28798			17764			11034
Шырғанақ		6579			3789			2790
Барлығы		202640	3972		126578			72090
Ауылдық округ атауы		Жылқы
		Барлығы	Кәсіпорындардарда	Шаруа қожалықтарында			Үй шаруашылығында
Кеген		3563	68	1470			2025
Алғабас		1954	34	910			1010
Бөлексаз		1760		180			1580
Жалаңаш		3268	38	1670			1560
Жылысай		2360		1560			800
Қарабұлақ		1955		885			1070
Қарқара		2377	437	475			1465
Саты		1821	101	270			1450
Тасашы		1966	186	910			870
Тұйық		1210		430			780
Ұзынбұлақ		2310		660			1650
Шырғанақ		3924		1960			1964
Барлығы		28660	1056	11380			16224

3. Геоботаника

Қазақстанның жер қорын табиғи-ауылшаруашылық аудандастыру" схемасына сәйкес Кеген ауданының аумағын зерттеу Орта Азия таулы аймағында, Батыс Тянь-Шань және Солтүстік Тянь-Шань округтерінде орналасқан. Ауданның топырақ жамылғысы гетерогенді, бұл геоморфологиялық құрылым мен таулардың биіктік белдеуіндегі айырмашылыққа байланысты.

Топырақ-климаттық белдеудің температурасының төмендеуімен және атмосфералық жауын-шашынның жоғарылауымен, қысымның төмендеуімен, сондай-ақ ультракүлгін радиацияның жоғарылауымен байланысты.

"Қазақстанның таулы және тау бөктеріндегі аймақтарының жүйелік тізімі мен негізгі диагностикалық көрсеткіштеріне" сәйкес Кеген ауданының жерлерінде топырақтың келесі түрлері анықталды.

-Субальпілік шымды- сазды;

- Субальпілік дала - сазды;

- Қара-қоңыр;

- Шалғынды қара сарғылт;

- Шалғынды батпақты қара сарғылт;

- Шалғынды ашық қоңыр;

- Сұрқоңыр сортаң;

- Сұр қоңыр сортаң.

Кеген ауданында далалық зерттеу материалдары бойынша өсімдіктің 154 астам түрі бар. Көп жылдық өсімдіктердің – 99 түрі, астық тұқымдастардың–33 түрі, бұршақтұқымдас –12 түрі, бұталы шөптер–6 түрі өседі.

Кеген ауданының аумағында табиғи жағдайлардың әр түрлілігі байқалуына байланысты далалық өсімдіктерден басқа Қарқара, Кеген, Талды, Шырғанақ, Иірсу, Кеңсу, Орта Меркі, Шет Меркі т.б. өзендерінің алқабында шалғынды өсімдіктердің тобы кең таралған.

Жайылымдар жүйесіз жаюға тап болған және жиі жаю салдарынан жоғарыда аталған астық алқаптарының өсімдік жамылғысы түр өзгертеді. Құңды дала дақылдары жаюға ең бейімделмеген ретінде шөп құрамынан шығып қалады, өсімдік жамылғысында арам шөптер мен жусан өсіп кетеді. Дақылдардан жаюға ең төзімді бетеге: ол малдың таптауынан кейін жақсы өседі. Рационалды емес жаю салдарынан жайылымдардың өнімділігі төмендейді. Пайдалану маусымы қысқарады. Дақылдардың әр түрлерінен тұратын шөптің сапалы құрамын сақтау үшін астық алқаптарын жайылым айналымы жүйесінде малдың қалыпты жүктемесімен пайдалану қажет. Осындай жайылымдарда жаюды реттеу, айдау жүйесін енгізу қажет.

Геоботаникалық зерттеу нәтижесінде жайылымдық алқаптар рационалды емес пайдаланылатындығы анықталды, бөлек жайылымдар, ауытқу деңгейінде жойылады. Елді мекендер жанындағы жайылымдар, малды суару орындары айналасындағы жайылымдар толық жарамсыздыққа келтірілген және жаюға пайдалануы мүмкін емес. Жайылымдарды пайдалануда малды құрғамаған топырақта жаю рұқсат етілген, оның нәтижесінде төмпешіктер пайда болады. Жайылымдардың көпшілік шөптері жүйесіз көп жаю салдарынан жусанның және шөптің қатты сабақты нашар желінетін шөбімен өсіп кеткен, нәтижесінде олардың астық құңдылығы күрт төмендеді, бірлік алқабынан жайылымдардағы құрғақ желінетін өсімдік массасының өнімділігі төмендейді. Жайылымдарды пайдаланудың маусымы қысқарады. Кеген ауданында дала зонасында табиғи жайылымдарды пайдаланудың оңтайлы мерзімі көктемгі, жазғы, күзгі кезең. Көктемнен мал дәнділерді және ерте гүлдейтін шөпті жейді, содан жаюдан кейін дәнділер қайта өседі, көрпекөк береді және оны қайта басады.

Жайылымдар мен шабындықтарды рационалды пайдалану аса маңызды жайылымдық алқаптарды дұрыс пайдалануда олардың өнімділігі қатты өседі.

4. Мал азығы

Мал азығы өндірісі - ауыл шаруашылығының көп қызметті және байланыстырушы жетекші саласы, көп жағдайда мал шаруашылығы жағдайын анықтайды және өсімдік шаруашылығының, өсімдік шаруашылығының одан әрі дамуының, рационалды түрде табиғат пайдаланудың, ауа-райының және жағымсыз процесстердің әсеріне агро жүйелердің және агроландшафттардың тұрақтылығын арттырудың, маңызы бар ауыл шаруашылығы алқаптарын сақтаудың және топырақтың өнімділігін арттырудың, аудан аумағының экологиялық жағдайын жақсартудың және қоршаған ортаны қорғаудың басты проблемаларын шешуге маңызды әсерін тигізеді.

Кеген ауданының аумағында жануарлардың негізгі қорегі жайылымдық, астық, табиғи және себілген шабындықтардың шөбі болып табылады. Ірі қара малдың бір басына 2,5 гектар жайылымнан келеді, ол жасыл массаның орташа өнімділігінде 2 т/га., олар жайылымдық астыққа жануарларды қамтамасыз етеді.

Кеген ауданының аумағындағы астық дақылдарының орташа өнімділігі туралы деректер № 6 кестеде көрсетілген.

№ 6 кесте

№	Аудан	Дақылдар	Өнімділігі, т/га
1	Кеген	Жемдік азықтар	2
2		Көп жылдық шөптер	3,0
3		Сабан	0,5
4		Табиғи шөптер	2,0

Мал азығы өндірісі саласының негізгі проблемалары:

-Суармалы жерлердің тапшылығы;

-Ауыл шаруашылығы техникаларының ескіруі;

-Табиғи және көп жылдық шөптерден алынатын өнімнің төмендеуі;

-Шаруашылықтардың маусымдық жайылымдарды пайдаланбауы және малдарын қараусыз қалдыруы себебінен шабындық немесе егістік жерлерге жайылуы;

-Жер пайдаланушылардың жер учаскелерін өз мақсатында пайдаланбауы;

5. Жайылым айналымы

Жайылымдардың өнімділігі мен шөп құрамын жақсарту мақсатында жайылым айналымы ұйымдастырылады. Жайылым айналымы - шөпті жаңарту мен жақсарту бойынша басқа да іс-шаралармен бірлескен жеке учаскедегі жылдар бойынша малды бағу, демалу және шөп оруды кезекшілеу тәсілімен жайылымдар өнімділігін арттыруға бағытталған жайылымды пайдалану және оған күтім жасау жүйесі.

Жайылымдардың өнімділігін арттыруда табын мен отар учаскелерін, жазғы лагерьлердерін, су кешендерін және мал айдайтын жолдарды орналастырудан тұратын олардың аумағын дұрыс ұйымдастыру маңызды рөлге ие.

Табиғи жайылымдарда № 7 кестеге көрсетілген келесі мерзімдермен төрт танапты эайылым айналымын ұйымдастыру қарастырылады.

№ 7 кесте

Жылдар	Жайылымдарға малдарды айдап шығару және жайылымдардан қайтару мерзімдер
	Көктем	Жаз	Күз	Қыс
2021	Наурыз айының ІІ -ші он күндігі Мамыр айының ІІ-ші он күндігі	Мамыр айының ІІ-ші он күндігі Қазан айының ІІ-ші он күндігі	Қазан айының ІІ-ші он күндігі Қараша айының ІІІ-ші он күндігі	Қараша айының ІІІ-ші он күндігі Наурыз айының ІІ-ші он күндігі
2022	Наурыз айының ІІ -ші он күндігі Мамыр айының ІІ-ші он күндігі	Мамыр айының ІІ-ші он күндігі Қазан айының ІІ-ші он күндігі	Қазан айының ІІ-ші он күндігі Қараша айының ІІІ-ші он күндігі	Қараша айының ІІІ-ші он күндігі Наурыз айының ІІ -ші он күндігі

Ауыл шаруашылығы жануарларын жаюдың және айдаудың маусымдық маршруттарын белгілейтін жайылымдарды пайдалану жөніндегі күнтізбелік графигі

№ р/с	Ауылдық округтер атауы	Шалғайдағы жайылымдарға малдарды айдап шығу графигі	Шалғайдағы жайылымдардан малдарды қайтару мерзімі
1	Кеген ауылдық округі	Мамыр айының III-ші он күндігі	Қыркүйек айының II-ші он күндігі
2	Бөлексаз ауылдық округі	Мамыр айының III-ші он күндігі	Қыркүйек айының II-ші он күндігі
3	Қарқара ауылдық округі	Мамыр айының III-ші он күндігі	Қыркүйек айының II-ші он күндігі
4	Тасашы ауылдық округі	Мамыр айының III-ші он күндігі	Қыркүйек айының II-ші он күндігі
5	Тұйық ауылдық округі	Мамыр айының III-ші он күндігі	Қыркүйек айының II-ші он күндігі
6	Шырғанақ ауылдық округі	Мамыр айының III-ші он күндігі	Қыркүйек айының II-ші он күндігі
7	Алғабас ауылдық округі	Мамыр айының II-ші он күндігі	Қыркүйек айының II-ші он күндігі
8	Жалаңаш ауылдық округі	Мамыр айының II-ші он күндігі	Қыркүйек айының II-ші он күндігі
9	Жылысай ауылдық округі	Мамыр айының II-ші он күндігі	Қыркүйек айының II-ші он күндігі
10	Қарабұлақ ауылдық округі	Мамыр айының II-ші он күндігі	Қыркүйек айының II-ші он күндігі
11	Саты ауылдық округі	Мамыр айының II-ші он күндігі	Қыркүйек айының II-ші он күндігі
12	Ұзынбұлақ ауылдық округі	Мамыр айының II-ші он күндігі	Қыркүйек айының II-ші он күндігі

Ауылдық округ кескінінде ауыл шаруашылығы жануарларының түрлері мен жастық-жыныстық топтары бойынша табын, отарлар саны туралы деректер №8 кестеде көрсетілген.

№ 8 кесте

№	Ауылдық округ атауы	Табындар, отарлар саны
1	Кеген	32
2	Алғабас	12
3	Бөлексаз	11
4	Жалаңаш	35
5	Жылысай	36
6	Қарабұлақ	25
7	Қарқара	20
8	Саты	13
9	Тасашы	16
10	Тұйық	10
11	Ұзынбұлақ	29
12	Шырғанақ	45
	Барлығы:	284

6. Суат, суат кестесі

Суат пунктері жануарлардың бағу саны топтарын және түрлерін, учаскелерді пайдаланудың маусымдылығын, жергілікті жердің рельефін және т.б. есепке ала отырып орналастырылады. Су көздерін орналастыруда су айдынына ыңғайлы жетеберіс пен санитарлық-профилактикалық қағидаларын есепке алу қажет. Осы мақсаттарда су көздерін батпақ, су басатын және лас учаскелерде орналастыруға жол бермеу, сонымен бірге бір суат пунктінен 300 бас ірі қара малдың немесе 2500 қойдың қызмет көрсетілуін жобалау. Ең жақсысы егер жануарлар суға бос қол жетімділікті және кез-келген уақытта ішуі болса. Жайылымдық сумен қамтамасыз етудің ең үздік көздері өзендер, көлдер мен ағын суымен бұлақтар. Мал түрі және жыл маусымы бойынша суға қажеттілік есебі жануарлардың белгілі бір тұқымы үшін орнатылған су пайдалану нормалары бойынша жасалады.

ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 2017 жылғы 24 сәуірдегі №173 бұйрығымен ауыл шаруашылығы жануарларының түрлері бойынша су пайдаланудың орташа тәуліктік нормасы бекітілді.

-ірі қара мал және жылқы үшін 45-60 литр;

-1-2 жастағы жас мал үшін 25-35 литр;

-бір жылдан жас мал үшін 10-15 литр;

-қой мен ешкі үшін 3-5 литр;

-қозы-лақ үшін 1-2 литр.

Жайылым мен сиырлар үшін су айдынына дейінгі рұқсат етілетін қашықтық – 1,5 км, бұзаулар үшін 1 км, ірі қара малдың жас малы үшін – 2,5 км, қой мен ешкі үшін – 3 км, жылқы мен түйе үшін 4,6 км.

Кеген ауданының жайылымдық жерлері сумен толығымен қамтамасыз етілген. Сонымен қатар бұлақтар, тоғандар және т.б. бар.

Мал айдау жолдарының құрылуы. Малдың қысылмауы мен жамырамауы үшін жолдардың қажетті ені болуы тиіс. Жолдардың ені 100 бас ірі қара малға 20-25 м, бір жасқа дейінгі жас малға 10-15 м, жылқылар табыны 15-20 м, қой мен ешкі отары үшін 30-35 м.

Мал айдау жолдары ауыл шаруашылығы дақылдарының егінін және табиғи шөптерді басып тастауды алдын алуды қарастырады.

Жайылым алқаптарда мал айдау жолдары табын (отар) учаскелерінің, жайылым айналымының шекараларымен бірлесуі тиіс.

7. Мал айдау жолдарын орналастыру

Мал жаю орындарына, суат көздеріне, лагерьлерге, фермаларға, қашадан қашаға малды айдау үшін малды айдау жолдары жобаланады.

Мал айдау жолдары көбірек алаңға қызмет көрсету және жайылымардың тұрақ орындары мен мал суаттарымен қысқа байланысты және ыңғайлылықты құру есебімен орналастырылады. Тікелей желілі, иілімдер мен бұрылыстарсыз, бұрылыстардың доғал бұрыштарымен мал айдау жолдары басымды. Мал айдау жолдарын мүмкіндігінше өзендерді, бұлақтарды, канаваларды кесіп өтпейтіндей, батпақ орындарынан, балкалар жиегінен және терең сайлардан олардан өту жолдарын жабдықтамайсыз, балканың өзек табанынан өтпейтіндей орналастыру қажет.

Мал айдау жолдарының ені жануарлардың түрлеріне, табын мен отардың көлемі, сонымен бірге топырақтың механикалық құрамы, шөптің қалыңдығы және эрозиялық процесстердің деңгейіне байланысты. Мал айдау жолдарын жол желісімен біріктіруге тыйым салынады, әсіресе аудандық және облыстық жолдармен.

Қажеттілік болғанда мал айдау жолдарын тіке төсеу мен оларды таптау үшін шөптермен шалғындандыру қарастырылады. Мал айдау жолдары мал шаруашылығы изоляторларынан, мал қорымдарынан, елді мекендерден 2-3 км, жүретін жолдардан 1,0-1,5 км және көп жылғы отырғызулардан 0,5-1,0 км жақын емес қашықтықта жобалануы тиіс. Табиғат түйсігіне байланысты жануарлар мал бағуда таңертеңгі сағаттарда шығысқа, кешкі сағатта күннің батуына қозғалуды қалайды.

8. Ветеринариялық объектілер

Жазғы лагерлерді жануарларды айдаудың рұқсат етілетін қашықтығынан асатын фермалардан жайылым учаскелерінің алыс орналасуында ірі ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында орналастыру белгіленеді. Осылайша малды күнделікті фермаға айдамайды, бүкіл жайылым маусымында жазғы лагерьлерде ұстайды. Жазғы лагерь – бұл маусымжы өндірістік орталық. Ол жануарлардың демалу, оларды сою мен тамақтандыру және басқа да өндірістік процесстерді өткізу орны болып табылады. Лагерьлерде олардың мақсаты мен жануарлардың түрлеріне байланысты бастырма салынады, тұрғын үй, азық-түлікті және астық сақтау, жануарлардың жасанды ұрықтандыру үшін құрылыстар салынады. Жазғы лагерь үшін орынды таңдауда: 1) жайылымға және қайта малды айдау, және лагерь жанындағы егін айналымынан жасыл массаны тасымалдау минималды болуы үшін оны астық массивінің орталығында орналастыру қажеттілігі; 2) орналасуы малды суаруды ұйымдастыру үшін ыңғайлы болуы тиіс, су айдыны (көл, бұлақ) жанында мүмкіндігінше орналасу бірақ табиғат нормаларымен белгіленген қашықтықта; 3) лагерьге арналған алаңды биіктеу және құрғақ орында, атмосфералық сулардың ағуы үшін кішкене еңкеюі (2° дейін) бар санитарлық-гигиеналық қатынаста жағымды, өндірістік кещендерді салу үшін жер асты суларының терең орналасуы; 4) лагерьдің жануарлардың ыстықта немесе желдерде демалуы үшін сонымен бірге жақсы үрлеп тұруы қажет салқын желдерден орман немесе бұталар массивімен қорғалуы; 5) шаруашылық орталығымен, әсіресе егер онда сауылмалы сиырларды ұстауда лагерьдің жақсы көлік байланысы, бірақ ол магистральды жолдардан, жұқпалы аурулардың тарауы көздерінен қашықтықта орналасуы қажет.

Кеген ауданының аумағындағы ветеринариялық-санитарлық объектілері туралы деректер № 9 кестеде көрсетілген.

№ 9 кесте

№ р/н	Округ атауы	Бордақылау алаңы	Жасанды ұрықтандыру пункті	Мал қорымдары	Сібір жарасы көмінділері	Ветеринариялық пунктер
1	Кеген		1	1	1	1
2	Алғабас		1	1		1
3	Бөлексаз	1		1		1
4	Жалаңаш		1	1	1	1
5	Жылысай		1	1	1	1
6	Қарабұлақ		1	1		1
7	Қарқара		1	1	1	1
8	Саты		1	1		1
9	Тасашы		1			1
10	Тұйық			1		1
11	Ұзынбұлақ		1	1		1
12	Шырғанақ		1			1
	Барлығы:	1	10	10	4	12

9. Қорытынды

"Жайылымдар туралы" ҚР Заңының 15-бабына сәйкес - ауылдық елді мекендердің аумағы шегінде орналасқан, мемлекет меншігіндегі жайылымдар жергілікті халықтың ауыл шаруашылығы жануарларының аналық (сауын) мал басын ұстау бойынша мұқтажын қанағаттандыру үшін беріледі. Жайылымдардың жалпы алаңына түсетін жүктеменің шекті рұқсат етілетін нормалары сақталған кезде ғана, көрсетілген жайылымдарда басқа ауыл шаруашылығы жануарларын жаюға рұқсат етіледі. Жайылымдарды рационалды пайдалану жайылымдардың жоғары өнімділігін алу үшін, ұзақ уақыт бойы шөптің құңды құрамын сақтау, жануарлардың көп көлемін жайылымдық астықпен қамтамасыз ету және мал шаруашылығы өнімінің жоғары көлемін алуға септігін тигізеді. Малды жайылымдық ұстаудың осындай маңыздылығында жайылымдарды ұстау мәселесі жоғары деңгейде өзекті, жайылымдық алқаптардың өнімділігі оларды дұрыс пайдалануда артады. Осылайша бір мал айдау жүйесін қолдануда малды бір алаңда ұстау мүмкіндігі 20-30% көп, ал өткізуде жайылымдарды рационалды пайдаланудың барлық жүйесінің (ағымдағы күтім, жайылым айналымын енгізу, малды жаюдың қаша жүйесін пайдалану) табиғи жайылымдық алқаптардың өнімділігін 2-3 есе арттырады.

Жайылым — жануарлар үшін құңды және арзан жасыл астықтың көзі. Сондықтан оларды рационалды пайдалану – жер пайдаланушылардың маңызды болып есептеледі.

Астық алқаптарын рационалды пайдалануы үшін қажет:

1. Жайылым айналымын игеру және сақтау, қатты тапталған жайылымдарда шөптің толық қалыптасуына дейін малды жаюды тоқтату.

2. Жайылымдар мен егістікте сабаншөп өртеу рұқсат етілмейді, себебі ол флора мен фаунаға зиян келтіреді.

3. Жерлердің шайылудан сақтайтын қорғау рөлін орындайтын ағаштарды жою рұқсат етілмейді.

4. Жайылымның жалпы алаңына рұқсат етілген жүктеменің шекті нормаларын сақтауда жайылатын ауыл шаруашылығы жануарларын астыққа қажеттілігінен асатын жайылым өнімділігінде астықты дайындау мақсатында шөп оруды жүзеге асыру.

5. Жайылымдарды ұсыну талабына сәйкес жайылымдарды нысаналы мақсаты бойынша рационалды пайдалану.

"Жер қатынастарын реттеу мәселесі жөнінде Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" заң жобасы мақұлданды, онда халықты жайылымдармен қамтамасыз ету бойынша нормалары олардың қажеттілігін анықтаумен қарастырылады. Сонымен бірге бүгінгі күні елді мекендер айналасындағы жайылымдардың үлкен бөлігі жеке тұлғалардың меншігі мен жер пайдалануында болуына байланысты әкіммен оларды мемлекеттік мұқтаждығына жайылымдық алқаптарды халық қажеттілігіне жатқызу жолымен алып қою мүмкіндігі берілетін болады. Жер пайдаланушылардың жауапкершілігін күшейтумен қатар заң жобасы жерлерді, жайылымдарды қоса алғанда пайдалану үшін мемлекеттік бақылауды күшейтуді қарастырады.

Кестеге сәйкес Кеген ауданының аумағында жайылымдардың қамтылғаны байқалады.

№ 10 кесте

Ауыл атауы	Жайылым алаңы, нақты, га	Мал басы			1 мал басына жүктеме			Жайылымның қажеттілігі , га	Жайылымның жетіспеушілігі, га
		ІҚМ	ҰМ	Жылқылар
					ІҚМ	ҰМ	Жылқылар
Кеген	30539	5521	28216	3563	2,5	0,5	3,0	38600	8061
Алғабас	21891	3791	16000	1954	2,5	0,5	3,0	23340	1449
Бөлексаз	5208	5620	5588	1760	2,5	0,5	3,0	22124	16916
Жалаңаш	20581	5811	34368	3268	2,5	0,5	3,0	41516	20935
Жылысай	20931	3039	21738	2360	2,5	0,5	3,0	25547	4616
Қарабұлақ	25404	3920	24114	1955	2,5	0,5	3,0	27722	2318
Қарқара	11859	3662	7253	2377	2,5	0,5	3,0	19913	8054
Саты	8876	3330	10499	1821	2,5	0,5	3,0	19038	10162
Тасашы	11141	5782	14355	1966	2,5	0,5	3,0	27531	16390
Тұйық	3887	1654	2757	1210	2,5	0,5	3,0	9144	5257
Ұзынбұлақ	27385	4236	28798	2310	2,5	0,5	3,0	31919	4534
Шырғанақ	10945	5457	6579	3924	2,5	0,5	3,0	28704	17759
Барлығы:	198647	51648	202640	28660	2,5	0,5	3,0	316420	117773

Жайылымдардың жалпы алаңына түсетін жүктеменің шекті рұқсат етілетін нормасын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 14 сәуірдегі № 3-3/332 бұйрығымен бекітілді.

Ауданда жайылымдар жүктемесі бойынша 117 773 га жер қажет. Себебі аудан бойынша 206 140 жайылымдық жер бар жене орман шаруашылығында 39 597 га жайлымдық жер бар.

"Жайылымдар туралы" 2017 жылғы 20 ақпандағы Қазақстан Республикасы Заңының 9 бабы 2 тармағына сәйкес, ауылдық округ әкімдері:

1) Жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспардың іске асырылуын қамтамасыз ету және жергілікті өзін-өзі басқару органына (жергілікті қоғамдастық жиынына) оны іске асыру қорытындылары туралы жыл сайынғы есепті ұсыну;

2) Жайылым пайдаланушылар арасында жайылымдарды ұтымды пайдалану жөніндегі іс-шараларды жүргізу туралы түсіндіру жұмысын жүзеге асыру;

3) Жайылымдардың жалпы алаңына түсетін жүктеменің шекті рұқсат етілетін нормаларының сақталуын жергілікті өзін-өзі басқару органдарымен бірлесіп қамтамасыз ету;

4) Жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарды өздерінің интернет-ресурстарына орналастыру;

5) Жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарды іске асыру қорытындылары туралы жыл сайынғы есептерді тиісті аумақтарда таратылатын бұқаралық ақпарат құралдарында жариялау;

6) Ауданның жергілікті атқарушы органына тапталған және тозған жайылымдар туралы ақпарат беру;

7) Қазақстан Республикасының заңнамасымен өздерінің қарауына жатқызылған өзге де мәселелерді шешу.

Кеген ауданы халқының аулалардағы жануарларының жайылымдық жерлерге мұқтаждығын қамтамасыз ету мақсатында, бос жайылымдық жерлер, оның ішінде босалқы жерлерді 49 (қырық тоғыз) жыл мерзімге резервке қою туралы аудан әкімінің 2021 жылғы 06 мамырдағы № 132 қаулысына сәйкес жұмыстар атқарылсын.

Кеген ауданының "Жер қатынастары бөлімі" мемлекеттік мекемесі Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 20 маусымдағы № 442 "Жер кодексі" 93-94 бабтарына сәйкес, жер учаскесін мақсаты бойынша пайдалану және қорғалуын қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстар жүйелі түрде жүргізілсін.

Кеген ауданында ауыл шаруашылық жануарларын ұстау және бағу ережесі бойынша жұмыстар атқарылсын.

-Ауыл шаруашылық жануарлары арнайы жабдықталған жабық орындардан және жеке тұрғын үйлерден, стадионнан, қоғамдық тамақтандыру, сауда, азық-түлік өнеркәсібі кәсіпорындарынан, көпқабатты үйлерден, көпшілік дем алатын жерлерден, табиғи және жасанды су айдындарынан, артезиандық құдықтардан қолданыстағы нормаларға сәйкес қашықтықта ұстау туралы жұмыстарды жүргізу;

Ауылдық округ әкімдерінің міндеті:

1) Елді мекендерде жайылым аумағын белгілеу;

2) Елді мекендерде ауыл шаруашылық жануарларын бағу жұмыстарын ұйымдастыру (бада-кезектерді ұйымдастыру, малды бағуға бақташы табуға, мал иелері есебінен еңбек ақысын төлеу үшін келісім-шарт жасау);

3) Қараусыз жүрген ауыл шаруашылық жануарларының уақытша қамайтын жерін және тұрағын анықтау;

Ауыл шаруашылық жануарлары иелеріне рұқсат етілмейді:

1) Ауылдық округтердің тұрғын аймағында, көшелерде, саяжайларда және басқа да қоғамдық орындарда ауыл шаруашылық жануарларын бағуға немесе қараусыз қалдыруға;

2) Ауыл шаруашылық жануарларын адамдар дем алатын басқа да табиғи және жасанды су айдындарына жақын бағуға;

3) Қоршаған ортаны ластауға;

4) Ауыл шаруашылығы жануарларының мүрдесін лақтыруға немесе жерге көмуге рұқсат етілмейді;

5) Жол қозғалысы қауіпсіздігін бұзуға (ауыл шаруашылығы жануарларын жолдардың бойында бағуға, иесінің қарауынсыз жолдардан өткізуге, ауыл шаруашылығы жануарларының иесі немесе бақташысы бола тұра жолдың үстінде бағуға);

6) Ауыл шаруашылығы малдарын егістік, шабындық алқаптарда бағуға рұқсат етілмейді:

Ауыл шаруашылық жануарлары иелерінің құқығы

1) Материалдық зиян келтірілген жағдайда, зардап шегуші оның өтеуі үшін сотқа шағымдануға құқылы.

2) Кез-келген ауыл шаруашылық жануарлары иелерінің меншігі болып табылады және меншік түрі болғандықтан заңмен қорғалады.

Ауыл шаруашылық жануарлары иелерінің міндеттері

1) Ауыл шаруашылық жануарларына жанашырлықпен қарау, биологиялық ерекшеліктеріне сәйкес асырау, ауырған жағдайда уақытында ветеринариялық көмек көрсету;

2) Ветеринария саласындағы өкілетті органның талап етуі бойынша уақытында ауыл шаруашылық жануарларына диагноз қоюға, зерттеуге, емдеуге, қарауға, аурудың алдын алу үшін ветеринариялық мамандарға апару немесе шақыртуға жағдай жасау;

3) Барлық жануарларға паспорт алуды және бірдейлендіруді қамтамасыз ету;

4) Олардың тұратын және жайылатын орындарын тиісті санитарлық жағдайда ұстау, үнемі дезинфекция жасау. Жем-шөптің қалдығын және қоқыстардан таза ұстау;

5) Ауыл шаруашылық жануарларын қараусыз қалдырмау, жасыл –желектерге зиян келтіруді;

6) Адамдар мен ауыл шаруашылық жануарларының қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қажетті шараларды қабылдау;

7) Ауыл шаруашылық жануарларын сатып алғанда, жоғалтқанда немесе өлгенде ол туралы уақытында ветеринария саласындағы өкілетті органға хабарлау;

8) Ауыл шаруашылық жануарлары адамға немесе басқа жануарға зақым келтірген жағдайда таяу маңдағы медициналық мекемелерге, ветеринариялық мамандарға хабарлау;

9) Жануарлардың мүрдесін алып кету және жою үшін уақытында ауылдық округ әкімдіктеріне және ветеринариялық маманға хабарлау.

Ауыл шаруашылық жануарларын ұстаудың міндетті шарттары:

1) Ветеринария саласындағы өкілетті органның талап етуі бойынша жыл сайын ерекше қауіпті жұқпалы ауруларға қарсы вакцинация жасату және паразитарлық ауруларға қарсы жоспарлы алдын-алу шараларын жасау.

2) Уақытында бірдейлендіру жүргізу, ветеринарлық паспортты ресімдеу;

3) Екі ай мерзім ішінде жаңа туылған және сатып алынған ауыл шаруашылық жануарлары ветеринария саласындағы өкілетті органда қаралуға және тіркелуге тиіс;

4) Санитарлық-гигиеналық, ветеринариялық-санитарлық ережелер мен нормаларды сақтау;

Қараусыз ауыл шаруашылық малдарын және басқа да үй немесе қолға үйретілген жануарларды ұстаушы оларды меншік иесіне қайтаруға міндетті, ал егер ол немесе оның тұрғылықты жері белгісіз болса, ұсталғаннан 3 күннің ішінде ұсталған жануарлар туралы ішкі істер органына немесе әкімнің аппаратына хабарлау керек, олар иелерін іздеуге шаралар қолданады. Иесін іздеген кезеңде жануарлар әкімнің өкімімен анықталған уақытша орындарға қамалады. Қараусыз жануарларды уақытша ұстау орындарына тасымалдауды ұйымдастыру Кеген ауданындағы ауылдық округ әкімі аппаратына, ветеринар мамандарға және ұстаушы адамға жүктеледі.

Қараусыз жүрген ауыл шаруашылығы малдарын ұстаушы, жануарларға шөп, су беруге міндетті.

Қараусыз жүрген ауыл шаруашылық жануарларын уақытша белгіленген орындарда ұстауы және иелеріне қайтарылуы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің "Қараусыз жануарлар" 246 бабына сәйкес, қараусыз жүрген ауыл шаруашылығы жануарлардың иелеріне "Әкімшілік құқық бұзушылық туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі 2014 жылғы 5 шілдедегі № 235-V ҚР Заңының 408-бабына сәйкес және Қазақстан Республикасының басқада заңнамаларына сәйкес қаралады.

Жайылымдарды басқару және пайдалану жөніндегі жоспарды және ауыл шаруашылық жануарларын ұстау және бағу ережесінің орындалуын бақылау

Кеген ауданының "Ауыл шаруашылығы бөлімі" мемлекеттік мекемесі, "Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы Министрлігінің агроөнеркәсіптік кешеніндегі мемлекеттік инспекциясы Кеген аудандық аумақтық инспекциясы" мемлекеттік мекемесі, ауылдық округ әкімдері, Кеген ауданының "Жер қатынастары бөлімі" мемлекеттік мекемесі, Кеген ауданының ветеринариялық станциясы" шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік коммуналдық кәсіпорнына жүктеледі.

Кеген ауданының "Ауыл шаруашылығы бөлімі"
мемлекеттік мекемесінің басшысы	Б. Садықов
Кеген ауданының "Жер қатынастыры бөлімі"
мемлекеттік мекемесінің басшысы	Ж. Сейтқазыұлы
"Алматы облысының ветеринария
басқармасы" мемлекеттік мекемесінің
"Ветеринариялық пунктері бар Кеген
ауданының ветеринариялық станциясы"
шаруашылық жүргізу құқығындағы
мемлекеттік коммуналдық кәсіпорынның
директоры	Қ. Төкенов