Об утверждении Инструкции по вычислению скоростей современных вертикальных движений земной поверхности по материалам повторного нивелирования

Приказ Министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан от 21 февраля 2024 года № 82/НҚ

В соответствии с подпунктом 213-24) пункта 15 Положения о Министерстве цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 12 июля 2019 года № 501, ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемую Инструкцию по вычислению скоростей современных вертикальных движений земной поверхности по материалам повторного нивелирования.

2. Комитету геодезии и картографии Министерства цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) в течение пяти календарных дней после подписания настоящего приказа направление его на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Институт законодательства и правовой информации Республики Казахстан" Министерства юстиции Республики Казахстан для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан после его официального опубликования.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр

Б. Мусин

"СОГЛАСОВАН"
Министерство культуры и информации
Республики Казахстан

Утверждена приказом Министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан от 21 февраля 2024 года № 82/НҚ

Инструкция по вычислению скоростей современных вертикальных движений земной поверхности по материалам повторного нивелирования

Глава 1. Общие положения

1. Настоящая инструкция предназначена для вычисления скоростей современных вертикальных движений по материалам повторного нивелирования линий.

Глава 2. Сопоставление результатов повторного нивелирования на линиях I и II классов

2. Перед сопоставлением результатов повторного нивелирования I и II классов необходимо изучить все имеющиеся материалы на данной линии, полученные в разные годы разными организациями. Такими материалами являются: ведомости превышений, технические отчеты организаций, выполнявших работы на данной линии или объекте, а также каталоги высот марок и реперов.

3. При сопоставлении результатов нивелирования используются ведомости превышений нивелирования, либо данные, приведенные в отчетах и каталогах. При вычислении и оформлении результатов нивелирования необходимо руководствоваться приказом Министра цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан от 16 марта 2023 года № 94/НҚ "Об утверждении Инструкции по нивелированию" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 32090).

Все вычисления выполняют дважды двумя специалистами. Расхождения результатов вычислений недопустимы. Проверка материалов фиксируется подписями обоих исполнителей с указанием даты на каждом оформленном документе. В случае расхождения результатов вычислений выполняются повторные вычисления до получения одинакового результата.

4. Перед сопоставлением результатов нивелирования, определяют все знаки, которые нивелировались два раза и более. В ведомость включают все знаки, независимо от типа, года закладки и сохранности, а также футштоки, мореографы и водомерные посты.

Сопоставление результатов повторного нивелирования проводят в ведомости сопоставления результатов нивелирования разных лет по линии или объекту согласно приложению 1 к настоящей Инструкции.

Графы ведомости сопоставления результатов нивелирования разных лет по линии или объекту содержат:

первая графа – порядковый номер знака;

вторая графа – номер или название знака, год закладки и тип;

третья графа – описание местоположения знака, указанное в ведомости последнего нивелирования;

четвертая графа – расстояние между смежными знаками с точностью 0,1 километров. При различии расстояния между смежными сохранившимися знаками при первом и втором нивелированиях, указывают среднюю длину.

пятая графа – вычисленные расстояния от первого до всех остальных знаков линии. Расстояние между первым и последним знаками является длиной линии повторного нивелирования;

шестая графа – значение измеренных превышений в метрах h нов;

седьмая графа – значение измеренных превышений в метрах h стар. При проведения трех и более нивелирований, ведомость сопоставления результатов нивелирования разных лет составляется отдельно для каждой пары нивелирований.

На линиях повторного нивелирования, если первое и второе нивелирования выполнялись по программе I или II классов, превышения указывают с точностью до 0,1 мм. Оба превышения указываются с точностью до 1 мм, когда первое нивелирование сильно отличается от второго нивелирования или превышения первого нивелирования известны с точностью 1 мм. Указанные в ведомости превышения исправляются поправками за среднюю длину метра комплекта реек. Поправки за переход к нормальным высотам или ортометрические поправки за уравнивание не указываются;

восьмая графа – разности между превышениями, полученными при повторном и первом нивелированиях, по формуле:

Dh= h нов. – һ стар., (1)

где h нов. и һ стар. – значения измеренных превышений между сохранившимися знаками, полученные при повторном и первом нивелированиях;

девятая графа – подсчитанные накопление этих разностей SDh по линии нивелирования относительно первого знака;

десятая графа – вычисленный интервал времени между повторными нивелированиями DТ:

DТ = Тнов.– Тстар., (2)

где Тнов. – год последнего нивелирования,

Тстар. – год первого нивелирования.

При выполнении одного из нивелирований на протяжении нескольких лет, если точное время измерений на данной секции установить невозможно, вычисляют среднюю дату с точностью до одного года. Вычисляют скорости современных движений между смежными знаками по формуле:

, (3)

здесь Dh: hнов. – һстар., DТ - интервал времени между повторными нивелированиями.

одиннадцатая графа – результаты вычислений скорости вертикальных движений вычисляют с точностью 0,01 мм/год или 0,1 мм/год, если превышения известны с точностью соответственно 0,1 мм и 1 мм.

двенадцатая графа – рассчитанные накопления скоростей SDh по линии относительно первого знака.

5. В конце ведомости сопоставления результатов нивелирования разных лет по линии или объекту приводят результаты сопоставления превышений в узлах согласно приложению 2 к настоящей Инструкции. Для каждого узла приводят упрощенную схему, с указанием расположение знаков, которые нивелировались два и более раза.

В данных характеризующих оба нивелирования: указывается протяженность линии нивелирования в разные годы, названия и год издания инструкций, по которым выполнялось нивелирование, классы и способы нивелирований, применявшиеся нивелиры и рейки, накопления разностей превышений a = h прямо – hобр., по линии или участку линии, случайные и систематические ошибки и формулы, по которым производились вычисления ошибок согласно приложению 3 к настоящей Инструкции.

6. По каждой линии повторного нивелирования I и II классов составляется график скоростей современных вертикальных движений по линии согласно приложению 4 к настоящей Инструкции. На горизонтальной оси графика в масштабе откладывают расстояния от первого до всех остальных знаков и указывают их номера. Условными знаками на графике показывают тип знака. Горизонтальный масштаб выбирают в зависимости от длины и числа знаков на линии. Горизонтальный масштаб - 1:200 000 - 1:1 000 000, по вертикальной оси в масштабе 5:1 или 10:1 откладывают скорости движений отдельных знаков относительно первого. На графике указывают номер только одного знака, а скорость движений показывают среднюю, когда два знака находятся на расстоянии меньше чем 1 километров один от другого и скорости их различаются меньше, чем на 1 мм/год, указывают название линии, годы нивелирований, вертикальный и горизонтальный масштабы.

7. После окончания работ по повторному нивелированию линий государственного нивелирования I и II классов необходимо сопоставить результаты полученные в разные годы и вычислить скорости вертикальных движений.

8. После выполнения всех вычислений и составления графика составляется каталог среднегодовых скоростей вертикальных движении знаков согласно приложению 5 к настоящей Инструкции. В каталоге среднегодовых скоростей вертикальных движений знаков указываются изменения высот знаков относительно начального знака линии и скорости движений всех знаков. В каталоге приводятся скорости движений знаков в узлах.

Глава 3. Сопоставление результатов повторного нивелирования в городах республиканского значения, областного и районного значения

9. Для изучения современных вертикальных движений земной поверхности в городах республиканского значения, областного и районного значения (далее – Города) используют результаты повторного нивелирования I и II классов.

Перед изучением современных вертикальных движений на территории города, необходимо установить, прохождение линии нивелирования I и II классов через город. При наличии таких линий составляют ведомость сопоставления результатов нивелирования разных лет по линии или объекту на участок длиной 70 - 100 километров. Данные позволяют выявить движения территории города относительно окружающей местности. Участки линий оканчиваются фундаментальными реперами. Образец графика скоростей современных вертикальных движений на участок линий приведен в приложении 6 к настоящей Инструкции.

10. После выполнения повторного нивелирования сети города, выявляют все знаки, которые нивелировались два и более раза с составлением схемы старых и новых нивелирных линий города в подходящем для работы масштабе, на которой показывают все знаки, нивелировавшиеся повторно.

Cети повторного нивелирования города состоит из коротких линий, которые образуют полигоны. При составлении в ведомости сопоставления указываются номера знаков, время, дата и класс нивелирования секции.

11. Вычисления скоростей вертикальных движений и обработку материалов проводят в том же порядке, что и при повторном нивелировании на линиях I и II классов. Составляют ведомость сопоставления результатов нивелирования разных лет по линии или объекту, графики скоростей современных вертикальных движений по линиям с указанием данных, характеризующих точность обоих нивелирований.

12. После составления ведомости сопоставления и графика скоростей современных вертикальных движений по линиям выполняют анализ результатов повторного нивелирования по невязкам скоростей сoвременных вертикальных движений полигонов и приступают к уравниванию. На схеме указывают скорости вертикальных движений по линиям между узловыми точками, длины линий в километрах, невязки скоростей полигонов. Ведомость сопоставления, графики скоростей и характеристики линий являются основным материалом для отбора линий и знаков, включаемых в сеть повторного нивелирования города. При отборе знаков используют графики скоростей. Из общего уравнивания исключают отличающиеся знаки, скорости которых отличаются от скорости расположенных вблизи других знаков более чем на 3 мм/год. Отличающиеся знаки осматриваются на местности, для заключения о причинах таких изменений скоростей и возможности использования их при последующих нивелирных работах в городе.

13. При отборе линий сети повторного нивелирования руководствуются невязках скоростей современных вертикальных движений для уравнивания полигонов и характеристиками линий нивелирования. Невязки скоростей полигонов подсчитывают суммированием скоростей по линиям. При больших невязок скоростей в полигонах (больше 5 мм/год), их уменьшают путем замены одних линий повторного нивелирования другими или путем исключения отдельных линий из сети повторного нивелирования.

При наличии разрывов на линиях повторного нивелирования, когда неизвестно значение превышения в одном из нивелирований, скорости движений в начальной и конечной точках разрыва считаются одинаковыми.

14. После отбора линий приступают к уравниванию скоростей современных вертикальных движений. Уравнивание производят методами посредственных или условных измерений с учетом весов скоростей движений по линиям между узловыми точками.

Одна из устойчивых точек, общая для нивелирной сети города и для линии повторного нивелирования I или II классов, проходящей через город, с известной скоростью, принимается за исходную.

При вычислении весов отдельных линий пользуются формулой:

(4)

где

и

- случайные ошибки на 1 км хода, полученные при первом и втором нивелированиях, L - длина линии повторного нивелирования в км, DТ - интервал времени между повторными нивелированиями в годах. В случае, если случайные ошибки

и

, а также DТ у всех линий сети повторного нивелирования одни и те же, или если неизвестны значения

и

, то вес линий вычисляют по формуле:

(5)

Если линия состоит из нескольких отрезков, пронивелированных с разной точностью или через разные интервалы времени, то вычисляют общий обратный вес для всей линии:

(6)

Где

обратный вес каждого отрезка линии.

В результате уравнивания получают точные значения скоростей вертикальных движений всех или только узловых точек и значение ошибки единицы веса. Если в результате уравнивания получены значения скоростей только узловых точек, вычисляют скорости вертикальных движений остальных знаков, распределяя невязку пропорционально расстоянию между смежными знаками.

Полученные в результате уравнивания значения скоростей всех знаков наносят на топографическую схему, план или карту в масштабах 1 : 50 000 - 1: 100 000. Эти данные являются основой для проведения изолиний на карте скоростей современных вертикальных движений города. Если нивелирование сети города проводилась два раза в течении трех лет, а при уравнивании нивелирования сети города оба раза за исходный брали один и тот же репер, отметку которого не изменяли и для составления карты можно воспользоваться разностями высот одноименных знаков, полученными при первом и втором уравниваниях.

Скорости вертикальных движений знаков вычисляют по формуле:

(7)

где Vi - скорость вертикальных движений в точке i ,

Vисходной – скорость вертикальных движений в исходной точке,

Н нов. и Н стар., отметки точки і, полученные при первом и втором уравниваниях,

D Т – интервал времени между повторными нивелированиями.

15. После окончания работ по повторному нивелированию сети города необходимо сопоставить результаты полученные в разные годы и вычислить скорости вертикальных движений.

Глава 4. Перечень материалов, подлежащих сдаче

16. Ведомость сопоставления результатов нивелирования разных лет по линии или объекту, график скоростей современных вертикальных движений по линии, карта скоростей современных вертикальных движений по объекту являются составной частью отчета по нивелированию и сдаются на хранение.

Каталог среднегодовых скоростей вертикальных движений знаков вместе с графиками, схемой, на которой показывают расположение нивелирных линий и отдельных местных предметов, данными, характеризующими точность повторного нивелирования, а также ведомость сопоставления результатов нивелирования разных лет по линии или объекту, график скоростей современных вертикальных движений по линии, карта скоростей современных вертикальных движений по объекту в одном экземпляре направляют в Национальный фонд пространственных данных РГП "Национальный центр геодезии и пространственной информации" Комитета геодезии и картографии Министерства цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан, а второй оставляют в организации выполнившие работы, для постоянного хранения.

Примечание:

Dh - разности между превышениями, полученными при повторном и первом нивелированиях;

һ стар. – значение измеренных превышений в метрах первом нивелирования;

h нов. – значение измеренных превышений в метрах при повторном нивелирования;

SDh - подсчитанные накопление разностей по линии нивелирования относительно первого знака;

D Т - вычисленный интервал времени между повторными нивелированиями;

Тнов. - год последнего нивелирования;

Тстар. - год первого нивелирования;

D V - скорости современных движений между смежными знаками;

a - накопления разностей превышений;

h прямо - значение измеренных превышений при прямом нивелировании;

hобр. - значение измеренных превышений при обратном нивелировании;

P - вес отдельных линий;

и

- случайные ошибки на 1 км хода, полученные при первом и втором нивелированиях;

L - длина линии повторного нивелирования в км;

- скорость вертикальных движений в точке i;

V исходной – скорость вертикальных движений в исходной точке;

Н нов. и Н стар. - отметки точки і, полученные при первом и втором уравниваниях;

мм – миллиметр;

км – километр.

Приложение 1 к Инструкции по вычислению скоростей современных вертикальных движений земной поверхности по материалам повторного нивелирования

Ведомость сопоставления результатов нивелирования разных лет по линии или объекту

№ п/п	Вид, номер, тип нивелирного знака и год закладки	Сокращенное описание местоположения нивелирного знака	Расстояние между знаками, км	Расстояние от первого знака, км	Измерение превышения hнов, м	Измерение превышения hстар, м	Разность превышений Dһ, м	Накопление равностей превышений, SDh м	Интервал времени , лет	мм/год	= SDV, мм/год
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
1.	Фунд. реп. 249 1935 г.	Тернополь, станц., в 1,4 км к юго-вост. от нее	0,8 2,1 9,5 8,2	0,0 0,8 2,9 12,4 20,6	-16,0077 -1,2458 -3,3804 +65,7070	-16,0057 -1,2469 -8,3664 +65,7040	-0,0020 -0,0011 -0,0140 +0,0030	0,0000 -0,0020 -0,0009 -0,0149 -0,0119	21 21 12 12	-0,10 +0,05 -1,17 +0,25	0,00 -0,10 -0,05 -1,22 -0,97
2.	Марка № 1975 1945 г.	Тернополь,гор., ул. Островского,39
3.	Марка № 3019 1927 г.	Тернополь,гор., ул.Львовская
4.	Грунт. реп. № 2481 1945 г.	Шляхтинцы,станц., в 0,1 км к севв.-вост. от нее
5.	Фунд. реп. № 2713 1945 г.	Збараж, станц., в 7,5 км к юго-вост. от нее

Приложение 2 к Инструкции по вычислению скоростей современных вертикальных движений земной поверхности по материалам повторного нивелирования

Результаты сопоставления превышений в узлах

№ п/п	Вид, номер, тип нивелирного знака и год закладки	Сокращенное описание местоположения нивелирного знака	Расстояние между знаками, км	Расстояние от первого знака, км	Измерение превышения hнов, м	Измерение превышения hстар, м	Разность превышений Dһ, м
1	2	3	4	5	6	7	8
	Фунд. реп. № 249 1935 г.	Тернополь станц., в 1,4 км к юго-вост. от нее	4,1 8,4	0,0 4,1 12,5	+13,0934 -8,3096	+13,1022 -8,3099	-0,0078 +0,0003
	Марка № 1975 1945 г.	221 км жел. дор.
	Марка № 3019 1927 г.	230км жел. дор.

Продолжение таблицы

Накопление равностей превышений, SDh м	Интервал времени DT, лет	мм/год	V= SDV, мм/год	Сокращенное описание местоположения нивелирного знака
9	10	11	12	13
0,0 -0,0078 -0,075	11 11	-0,71 +0,03	0,0 -0,71 -0,68	Тернополь- Баскунчак, I класс, МАГП,1956 г.

Приложение 3 к Инструкции по вычислению скоростей современных вертикальных движений земной поверхности по материалам повторного нивелирования

Случайные и систематические ошибки

Длина линии (км)	Год работ	Инструкция и год ее издания	Класс нивелирования	Тил нивелира	Тип реек	Способ нивелирования	Накопление разностей (мм)	Случ. ош. h мм /км	Систем. ош. d мм/км	Формулы, по которым вычисляют ошибки
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
Участок Тернополь – Лепесовка
81,3	1946	Инструкция по нивелированию II класса, М.,1946	ІІ	Гильдебранд	Деревянные шашечные	І-й способ трех нитей	-	±1,75	±0,05	Лаллемана
81,6	1958	Инструкция по нивелированию I, ІІ, ІІІ, IV классов, М., 1955	І	Цейсс А	Инварные	Совмещения	-15,3	±0,59	±0,10	Ларина-Звонова

Приложение 4 к Инструкции по вычислению скоростей современных вертикальных движений земной поверхности по материалам повторного нивелирования

График скоростей современных вертикальных движений по линии

Приложение 5 к Инструкции по вычислению скоростей современных вертикальных движений земной поверхности по материалам повторного нивелирования

Каталог среднегодовых скоростей вертикальных движений знаков

№	Вид, №, тип знака и год закладки	Местоположение нивелирного знака (сокращенное)	Расстояния в км от начального знака	Накопление разностей превышений Ṡh (мм)	мм/год
1	2	3	4	5	6
1	Фунд. реп. № 249 1935 г.	Тернополь, станц.	0,0	0,0	0,00
2	Марка № 1975 1945 г.	Тернополь, гор.	0,8	-2,0	-0,10
3	Марка № 3019 1927 г.	Тернополь, гор.	2,9	-0,9	-0,05
4	Грунт. реп. №2481 1945 г.	Шлехтинцы, станц.	12,4	-14,9	-1,22
5	Фунд. реп. № 2713 1935 г.	Збараж, станц. , в 7,5 км к юго-зап. от нее	20,6	-11,9	-0,97
6	Марка № 0056 1935 г.	Збараж, станц.	27,7	+15,0	+1,27

Приложение 6 к Инструкции по вычислению скоростей современных вертикальных движений земной поверхности по материалам повторного нивелирования

График скоростей современных вертикальных движений знаков

Қайта нивелирлеу материалдары бойынша жер бетінің қазіргі тік қозғалыстарының жылдамдығын есептеу жөніндегі нұсқаулық

Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2024 жылғы 21 ақпандағы № 82/НҚ бұйрығы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 12 шілдедегі № 501 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі туралы ереженің 15-тармағының 213-24) тармақшасына сәйкес, БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Қайта нивелирлеу материалдары бойынша жер бетінің қазіргі тік қозғалыстарының жылдамдығын есептеу жөніндегі нұсқаулық бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің Геодезия және картография комитеті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрыққа қол қойылған күнінен бастап күнтізбелік бес күн ішінде оны қазақ және орыс тілдерінде ресми жариялау және Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Қазақстан Республикасының Заңнама және құқықтық ақпарат институты" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді;

2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Министр

Б. Мусин

"КЕЛІСІЛДІ"
Қазақстан Республикасы
Мәдениет және ақпарат министрлігі

Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2024 жылғы № 82-НҚ бұйрығымен бекітілген

Қайта нивелирлеу материалдары бойынша жер бетінің қазіргі тік қозғалыстарының жылдамдығын есептеу жөніндегі нұсқаулық 1-тарау. Жалпы ережелер

1. Негізгі нұсқаулық желілерді қайта салудан арналған материалдар негізінде заманауи тік қозғалыстардың жылдамдықтарын есептеуге арналған.

2-тарау. I және II класс сызықтарындағы қайта нивелирлеу нәтижелерін салыстыру

2. I және II класстарды қайта нивелирлеу нәтижелерін салыстырар алдында, әр жылдары әр түрлі ұйымдар алған осы желідегі барлық материалдарды мұқият зерделеу қажет. Мұндай материалдар: асып кету ведомостары, осы жолда немесе объектіде жұмыстарды орындаған ұйымдардың есептері, сондай-ақ маркалар мен реперлердің биіктік каталогтары болып табылады.

3. Нивелирлеу нәтижелерін салыстыру кезінде, ең алдымен, асып кету тізімдері немесе каталогтарда көрсетілген есептер мен деректер қолданылады. Нәтижелерді есептеу және ресімдеу кезінде "Нивелирлеу жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрінің 2023 жылғы 16 наурыздағы № 94 бұйрығын (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 32090 болып тіркелген) басшылыққа алу қажет.

Барлық есептеулерді міндетті түрде екі маман орындайды. Есептеу нәтижелерінің сәйкессіздіктеріне жол берілмейді. Әрбір орындалған құжат күні көрсетіліп материалды тексеру екі орындаушының қолдарымен тіркеледі. Есептеулер сәйкес келмеген жағдайда бірдей нәтиже алынғанға дейін қайталама есептеулер орындалады.

4. Нивелирлеу нәтижелерін салыстыру алдында екі немесе одан да көп рет тегістелген барлық белгілер анықталады. Тізім түріне, төселген және сақталған жылына қарамастан барлық белгілерді, сондай-ақ су өлшеуіштерін, теңіз өлшеуіштерін және су өлшеуіштерін қамтиды.

Қайталанатын нивелирлеу нәтижелерін салыстыру осы Нұсқаулыққа 1-қосымшаға сәйкес түзу немесе объект бойынша әртүрлі жылдардағы нивелирлеу нәтижелерін салыстыру ведомосінде жүзеге асырылады.

Бір сызық немесе объект бойынша әр жылдардағы нивелирлеу нәтижелерін салыстыру ведомосының бағандары мыналарды қамтиды:

бірінші баған – белгінің реттік нөмірі;

екінші баған – белгінің нөмірі немесе атауы, бетбелгі жылы және түрі;

үшінші баған – соңғы нивелирлеу ведомосында көрсетілген белгі орналасқан жерінің сипаттамасы;

Төртінші баған – көршілес белгілер арасындағы қашықтық 0,1 километр дәлдікпен жазылады. Бірінші және екінші нивелирлеу кезінде көршілес сақталған белгілер арасындағы қашықтықта айырмашылық болса орташа ұзындық көрсетіледі.

бесінші баған – біріншіден жолдың басқа таңбаларына дейінгі есептелген қашықтық бірінші және соңғы белгілер арасындағы қашықтық - қайта тегістеу сызығының ұзындығы;

алтыншы баған – метрдегі өлшенген биіктердің h жаңа мәні;

жетінші баған – метрдегі өлшенген биіктердің h ескі мәні; Үш және одан да көп нивелирлеуді жүргізу кезінде әр түрлі жылдардағы нивелирлеу нәтижелерін салыстыру мәлімдемесі туралы нивелирлеудің әрбір жұбы үшін жеке жасалады.

Қайта нивелирлеу желілерінде, егер бірінші және екінші нивелирлеу I немесе II класстар бағдарламасы бойынша орындалса, асып кетулер 0,1 мм дейінгі дәлдікпен жазылады. Екі асып кету де 1 мм дейінгі дәлдікпен жазылады, бірінші нивелирлеу неғұрлым өрескел орындалған кезде немесе бірінші нивелирлеуден асып кетулер 1 мм дәлдікпен белгілі болады. Ведомосте көрсетілген асыру жағдайы рельстер жиынтығының орташа ұзындығы үшін түзетулермен түзетіледі. Қалыпты биіктікке өту үшін түзетулер немесе теңестіру үшін ортометриялық түзетулер енгізілмейді;

Сегізінші баған - қайталап және бірінші нивелирлеу кезінде алынған асып кетулер арасындағы айырмалар формула бойынша:

Dh: hжаңа – һескі, (1)

мұндағы hжаңа және hескі – қайталанған және бірінші нивелирлеу кезінде алынған,сақталған белгілер арасындағы өлшенген асып кетулердің мәндері;

Тоғызыншы баған – бірінші белгіге қатысты нивелирлеу сызығы бойында осы SDh айырмашылықтардың есептелген жинақталуы;

Оныншы баған – қайталанатын DТ нивелирлеу арасындағы уақыт аралығын есептеу:

D Т = Тжаңа – Тескі, (2)

мұндағы Тжаңа – соңғы тегістеу жылы,

Тескі – алғашқы тегістеу жылы.

Бірнеше жыл бойы нивелирлеудің бірін орындаған кезде және осы бөлімде өлшеудің нақты уақытын анықтау мүмкін емес, осыған орай орташа күнді бір жылға дейінгі дәлдікпен есептеленеді. Іргелес белгілер арасындағы заманауи қозғалыстардың жылдамдығын формула бойынша есептейді:

(3)

мұнда Dh: hжаңа. – һескі., DТ - қайталанатын нивелирлеу арасындағы уақыт аралығы.

Он бірінші баған – тік қозғалыстардың жылдамдығы нәтижесі 0,01 мм/жыл немесе 0,1 мм/жыл дәлдігімен, егер асып кетулер сәйкесінше 0,1 мм және 1 мм жеделдігімен белгілі болса есептелінеді.

Он екінші баған – бірінші белгіге қатысты сызық бойымен SDh жылдамдықтарының есептелген жинақтары.

Ведомостың соңғы бағанында бірінші белгіге қатысты сызық бойынша ṠDV жылдамдықтарының жинақталуы есептеледі.

5. Түзу немесе объект бойынша әртүрлі жылдардағы нивелирлеу нәтижелерін салыстыру ведомосі соңында осы нұсқаулықтың 2-қосымшасына сәйкес түйіндердегі асып кетулерді салыстыру нәтижелері келтірілген. Әр түйін үшін екі немесе одан да көп рет тегістелген белгілердің орналасуын көрсететін жеңілдетілген схема келтірілген.

Екі нивелирлеуді де сипаттайтын деректер: әр жылдардағы нивелирлеу сызығының ұзындығын, нивелирлеу жүргізілген нұсқаулардың атаулары мен жарияланған жылын, нивелирлеудің сыныптары мен әдістерін, пайдаланылған нивелирлеу мен штаттарды, жинақталған нивелирлеуді көрсетеді. Биіктіктегі айырмашылықтар a = h түзу - h артқа, сызық немесе кесінді сызықтар бойымен, осы Нұсқаулыққа 3-қосымшаға сәйкес қателерді есептеу үшін қолданылатын кездейсоқ және жүйелі қателер және формулалар.

6. I және II сыныптардың әрбір қайта нивелирлеу сызығы үшін осы Нұсқаулыққа 4-қосымшаға сәйкес желі бойындағы қазіргі заманғы тік қозғалыстар жылдамдығының графигі құрастырылады. Масштабтағы графиктің көлденең осінде біріншіден барлық басқа белгілерге дейінгі қашықтықтар қойылып, олардың нөмірлері жазылады. Графиктегі шартты белгілер белгінің түрін көрсетеді. Көлденең масштаб сызықтағы белгілердің ұзындығы мен санына байланысты таңдалады. Көлденең масштаб - 1:200 000 - 1:1 000 000, 5:1 немесе 10:1 масштабындағы тік осьте жеке белгілердің қозғалыс жылдамдығы біріншіге қатысты кейінге қалдырылады. Графикте бір белгінің нөмірі көрсетіледі,ал қозғалыс жылдамдығы екі белгі бір-бірінен 1 километрден аз болғанда орташа мәнді көрсетеді,ал олардың жылдамдығы жылына 1 мм-ден кем өзгеруі мүмкін, желі атауы, тегістеу жылдары, тік және көлденең штабтар арқылы көрсетіледі.

7. I және II сыныптардың мемлекеттік нивелирлеу сызықтарын қайта нивелирлеу жұмыстарын аяқтағаннан кейін әр жылдары алынған нәтижелерді салыстыру және тік қозғалыстардың жылдамдығын есептеу қажет.

8. Барлық есептеулер орындалып, кесте құрылғаннан кейін осы нұсқаулыққа 5 қосымшаға сәйкес белгілердің тік қозғалыстарының орташа жылдық жылдамдықтарының каталогы құрастырылады. Белгілердің тік қозғалыстарының орташа жылдық жылдамдықтарының каталогы сызықтың бастапқы белгісіне қатысты белгілердің биіктерінің өзгеруін және барлық белгілердің қозғалыс жылдамдығын көрсетеді.

3-тарау. Республикалық маңызы бар, облыстық және аудандық маңызы бар қалалардағы қайта нивелирлеу нәтижелерін салыстыру

9. Республикалық маңызы бар, облыстық және аудандық маңызы бар қалалардағы (бұдан әрі – Қалалар) жер бетінің қазіргі заманғы тік қозғалыстарын зерделеу үшін I и II класс сыныптардың қайта нивелирлеу нәтижелері қолданылады.

Қаладағы заманауи тік қозғалыстарды зерделеуден бұрын қала арқылы I және II сыныпты нивелирлік сызықтың өтуін белгілеу қажет. Мұндай сызықтар болған кезде ұзындығы 70-100 километр учаскеге түзу немесе объект бойынша әртүрлі жылдардағы нивелирлеу нәтижелерін салыстыру ведомосі жасалады. Бұл деректер қала аумағының қоршаған аймаққа қатысты қозғалысын анықтауға мүмкіндік береді. Сызықтардың бөліктері іргелі реперлермен аяқталады. "Қазіргі тік қозғалыстардың жылдамдық графигі қосулы учаске-сызықтар" үлгісі 6-қосымшада келтірілген.

10. I және II класс сызықтарындағы қайта нивелирлеу нәтижелерін салыстыру сияқты қала желісін қайта нивелирлеуді орындағаннан кейін, алдымен екі немесе одан да көп рет нивелирленген барлық белгілер анықталады және қаланың ескі және жаңа нивелирлеу желілерінің схемасын жұмыс істеуге ыңғайлы масштабта ,онда барлық белгілер қайта тегістелген.

Қаланы қайта нивелирлеу желісі көпбұрыштарды құрайтын қысқа сызықтардан тұрады, салыстыру ведомосін құрастыру кезінде таңбалардың нөмірлері, уақыты, күні және нивелирлеу сыныбы көрсетіледі.

11. Тік қозғалыстардың және материалды өңдеудің жылдамдықтарының есептеулері I и II класстардағы желілерде қайталап нивелирлеу кезіндегідей тәртіппен жүзеге асырылады. Түзу немесе объект бойынша әртүрлі жылдардағы нивелирлеу нәтижелерін салыстыру ведомосі, сызықтар бойынша заманауи тік қозғалыстардың жылдамдық графиктері жасалынады және екі нивелирлеудің дәлдігін сипаттайтын мәліметтер келтіріледі.

12. Салыстыру ведомосін және сызықтар бойынша заманауи тік қозғалыстардың жылдамдық графигін құрастырғаннан кейін полигондардың қазіргі тік қозғалыстарының жылдамдықтарын қайталап сәйкессіздік нәтижелерін талдайды және теңестіруге кіріседі. Схемада тораптық нүктелер арасындағы сызықтар бойынша тік қозғалыстардың жылдамдығы, километрдегі сызықтардың ұзындығы, полигондардың жылдамдықтарының сәйкессіздіктер жазылады. Салыстыру ведомосы, жылдамдық графиктері және сызықтардың сипаттамалары қаланы қайта нивелирлеу желісіне қосылатын сызықтар мен белгілерді іріктеудің негізгі материалы болып табылады. Белгілерді таңдау кезінде жылдамдық графиктері қолданылады. Жылдамдықтары басқа белгілердің жанында орналасқандардың жылдамдығына жылына 3 мм астам ерекшеленетін әртүрлі белгілер жалпы теңдеуден шығарылады. Жылдамдықтардың мұндай өзгеру себептері және оларды қаладағы кейінгі нивелирлеу жұмыстары кезінде пайдалану мүмкіндігі туралы қорытынды жасау үшін жергілікті жерлерде әртүрлі белгілер зерттеледі.

13. Қайта нивелирлеу желілік желілерін таңдаған кезде олар көпбұрыштарды нивелирлеуге арналған қазіргі заманғы тік қозғалыстардың жылдамдықтарының сәйкессіздігін және нивелирлеу сызықтарының сипаттамаларын басшылыққа алады. Көпбұрыштардың сәйкессіздік жылдамдықтары сызықтар бойындағы жылдамдықтарды қосу арқылы есептеледі. Полигондардағы жылдамдықтың үлкен сәйкессіздіктер үшін (жылына 5 мм-ден астам) олар кейбір қайта тегістеу желілерін басқалармен ауыстыру немесе жеке желілерді қайта тегістеу желісінен шығару арқылы азайтылады.

Қайталанатын нивелирлеу сызықтарында үзілістер болса, деңгейлердің біріндегі асып кетудің мәні белгісіз болғанда, үзілудің бастапқы және соңғы нүктелеріндегі қозғалыс жылдамдықтары бірдей деп есептеледі.

14. Сызықтарды таңдағаннан кейін олар заманауи тік қозғалыстардың жылдамдықтарын теңестіре бастайды. Реттеу түйіндік нүктелер арасындағы сызықтар бойымен қозғалыстардың жылдамдықтарының салмақтарын ескере отырып, орташа немесе шартты өлшеу әдістерін қолдану арқылы жүзеге асырылады.

Қаланың нивелирлік торабына және белгілі жылдамдықпен қала арқылы өтетін I немесе II разрядты қайта тегістеу сызығына ортақ тұрақты нүктелердің бірі бастапқы болып алынады.

Жеке сызықтардың салмағын есептеу кезінде осы формула қолданылады:

(4)

мұндағы

и

- бірінші және екінші нивелирлеу кезінде алынған 1 км жолдағы кездейсоқ қателер, L - км-дегі қайталанатын нивелирлеу сызығының ұзындығы, T - жылдардағы қайталанатын нивелирлеу арасындағы уақыт аралығы.Егер m_1 және m_2 кездейсоқ қателіктері, сондай-ақ қайта нивелирлеу желісінің барлық желілері үшін T бірдей болса немесе

и

мәндері белгісіз болса, онда сызықтардың салмағы мына формуламен есептеледі:

(5)

Егер сызық әртүрлі дәлдікпен немесе әртүрлі уақыт аралықтарында теңестірілген бірнеше сегменттерден тұрса, онда бүкіл сызықтың жалпы кері салмағын есептейді

(6)

Мұндағы

- әр сызық сегментінің кері салмағы.

Теңестіру нәтижесінде барлық немесе тек түйін нүктелерінің тік қозғалыстарының жылдамдықтарының нақты мәндері және салмақ бірлігінің қателік мәні алынады. Егер реттеу нәтижесінде тек түйін нүктелерінің жылдамдықтарының мәндері алынса, сәйкессіздікті көрші белгілер арасындағы қашықтыққа пропорционалды тарата отырып, қалған белгілердің тік қозғалыстарының жылдамдықтары есептеледі.

Теңестіру нәтижесінде алынған барлық белгілердің жылдамдық мәндері топографиялық диаграммада, планда немесе картада 1: 50 000 - 1: 100 000 масштабта бейнеленеді. Бұл деректер қаланың заманауи тік қозғалыстарының жылдамдық картасына изосызықтарды салуға негіз болады. Қалалық желіні тегістеу үш жыл ішінде екі рет жүргізілсе, ал қала желісін нивелирлеуді реттеу кезінде екі рет бірдей бастапқы көрсеткішпен биіктігі өзгертілмейтін бірдей репер алынып, картаны жасау. бірінші және екінші нивелирлеу кезінде алынған аттас белгілердің биіктіктерінің айырмашылығын пайдалануға болады.

Белгілердің тік қозғалысының жылдамдығы осы формула бойынша есептеледі:

(7)

мұндағы Vi-i нүктедегі тік қозғалыстардың жылдамдығы ,

Vбастапқы – бастапқы нүктедегі тік қозғалыстардың жылдамдығы,

Нжаңа және Нескі, бірінші және екінші теңестіру кезінде алынған і нүкте белгілері,

D Т – қайталанатын нивелирлеу арасындағы уақыт аралығы.

15. Қалалық желіні қайта нивелирлеуді аяқтағаннан кейін әр жылдары алынған нәтижелерді салыстыру және тік қозғалыстардың жылдамдығын есептеу қажет.

4-тарау. Тапсыруға жататын материалдың тізбесі

16. Түзу немесе объект бойынша әртүрлі жылдардағы нивелирлеу нәтижелерін салыстыру ведомосі, қазіргі тікелей бағыттар қозғалысы жылдамдығының графигі, қазіргі тікелей бағыттар қозғалысы жылдамдығы картасының объектісі нивелирлеу жөніндегі есептің құрамдас бөлігі болып табылады және сақтауға тапсырылады.

Белгілердің тікелей қозғалыстарының орташа жылдық жылдамдықтарының каталогы графиктермен, нивелирлик бағыттар мен жергілікті заттардың орналасуын көрсететін сызбамен, қайта нивелирлеудің дәлдігін сипаттайтын деректермен бірге, сонымен қатар түзу немесе объект бойынша әртүрлі жылдардағы нивелирлеу нәтижелерін салыстыру ведомосі, қазіргі тікелей бағыттар қозғалысы жылдамдығының графигі, қазіргі тікелей бағыттар қозғалысы жылдамдығы картасының объектісі бір данада Қазақстан Республикасы Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі Геодезия және картография комитетінің "Ұлттық геодезия және кеңістік ақпарат орталығы" РМК ұлттық кеңістіктік деректер қорына жіберіледі, ал екіншісі жұмыстарды орындаған ұйымдарда тұрақты сақтау үшін қалдырылады.

Ескертпе:

Dh - қайталап және бірінші нивелирлеу кезінде алынған асып кетулер арасындағы айырмашылық;

һескі – бірінші нивелирлеу кезінде өлшенген асып кетулердің мәні;

h жаңа – қайталанған нивелирлеу кезінде өлшенген асып кетулердің мәні;

SDh - бірінші белгіге қатысты нивелирлеу сызығы бойында айырмашылықтардың есептелген жинақталуы;

D Т – қайталанған нивелирлеу арасындағы уақыт аралығы;

Тжаңа - соңғы тегістеу жылы;

Тескі - алғашқы тегістеу жылы;

D V - іргелес белгілер арасындағы заманауи қозғалыстардың жылдамдығы;

a - биіктіктегі айырмашылықтар жиынтығы;

h түзу – түзу нивелирлеу кезіндегі өлшенген асып кетулердің мәні;

hартқа - артқа нивелирлеу кезіндегі өлшенген асып кетулердің мәні;

P - жеке сызықтардың салмағы;

и

- бірінші және екінші нивелирлеу кезінде алынған 1 км жолдағы кездейсоқ қателер;

L - км-дегі қайталанатын нивелирлеу сызығының ұзындығы;

- i нүктедегі тік қозғалыстардың жылдамдығы;

Vбастапқы – бастапқы нүктедегі тік қозғалыстардың жылдамдығы;

Н жаңа и Н ескі - бірінші және екінші теңестіру кезінде алынған і нүкте белгілері;

мм – миллиметр;

км – километр.

Қайта нивелирлеу материалдары бойынша жер бетінің қазіргі тік қозғалыстарының жылдамдығын есептеу жөніндегі нұсқаулыққа 1-қосымша

Түзу немесе объект бойынша әртүрлі жылдардағы нивелирлеу нәтижелерін салыстыру ведомосі

№	Нивелирлік белгінің түрі, нөмірі, түрі және бетбелгі жылы	Нивелирлік белгінің орналасқан жерінің қысқаша сипаттамасы	Белгілер арасындағы қашықтық, км	Бірінші белгіден қашықтық, км	Асып кетуді өлшеу hжаңа, м	һескі асып кетуін өлшеу, м	Артық айырмашылық Dһ , м	Артық теңдіктердің жинақталуы ṠDh, м	Уақыт аралығы DT, жас	мм\жыл	V = Ṡ D h, мм\жыл
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
1.	Фунд. реп. № 249 1935 ж.	Тернополь t станция, В 1,4 км к ю.п. от нее	0,8 2,1 9,5 8,2	0,0 0,8 2,9 12,4 20,6	-16,0077 -1,2458 -3,3804 +65,7070	-16,0057 -1,2469 -8,3664 +65,7040	-0,0020 -0,0011 -0,0140 +0,0030	0,0000 -0,0020 -0,0009 -0,0149 -0,0119	21 21 12 12	-0,10 +0,05 -1,17 +0,25	0,00 -0,10 -0,05 -1,22 -0,97
2.	Марка № 1975 1945 ж.	Тернополь, қала, Островский к. 39
3.	Марка № 3019 1927 ж.	Тернополь, қала, Львовская к.
4.	Гр. Рэп. № 2481 1945 ж.	Шлахтинцы,станця, одан солтүстіктен 0,1 км к с.в.
5.	Фуюи реп. № 2713 1945 ж.	Збараж, одан оңтгстіктен 7,5 км к ю.в.

Қайта нивелирлеу материалдары бойынша жер бетінің қазіргі тік қозғалыстарының жылдамдығын есептеу жөніндегі нұсқаулыққа 2-қосымша

Түйіндердегі асып кетулерді салыстыру нәтижелері

№	Нивелирлік белгінің түрі, нөмірі, түрі және бетбелгі жылы	Нивелирлік белгінің орналасқан жерінің қысқаша сипаттама-сы	Белгілер арасындағы қашықтық, км	Бірінші белгіден қашықтық, км	Асып кетуді өлшеу hжаңа, м	һескі асып кетуін өлшеу, м	Артық айырмашылық Dһ , м
1	2	3	4	5	6	7	8
1	Фунд. реп. № 249 1935 ж.	Тернопольt станция, одан оңт. 1,4 км ю.п.	4,1 84	0,0 4,1 12,5	+13,0934 -8,3096	+13,1022 -8,3099	-0,0078 +0,0003
2	Марка № 1975 1945 ж.	221 км ж.д.
3	Марка №3019 1927 ж.	230км ж.д.

Кестенің жалғасы

Артық теңдіктердің жинақталуы Ṡ D h, м	Уақыт аралығы DТ, жас	мм\жыл	V = Ṡ D h, мм\ жыл	Нивелирлік белгінің орналасқан жерінің қысқаша сипаттама-сы
9	10	11	12	13
0,0 -0,0078 -0,075	11 11	-0,71 +0,03	0,0 -0,71 -0,68	Тернополь Баскунчак, I. класс, 1956 ж.

Қайта нивелирлеу материалдары бойынша жер бетінің қазіргі тік қозғалыстарының жылдамдығын есептеу жөніндегі нұсқаулыққа 3-қосымша

Кездейсоқ және жүйелі қателер

Сызық ұзындығы (км)	Жұмыс жылы	Нұсқаулық және оның шыққан жылы	Нивелирлеу класы	Нивелир түрі	Рейка түрі	Нивелирлеу әдісі	Айырмашылықтардың жинақталуы (мм)	іс. бастап h мм /км	Жүйелер. бастап. d мм/км	Қателерді есептейтін формулалар
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
Учаскесі Тернополь – Лелесовка
81,3	1946	II класты нивелирлеу жөніндегі нұсқаулық. М.1946	ІІ	Гильдебранд	Ағаш шашкалы	Желілердің І-ші тәслі	-	+-1,75	+-0,05	Лалленана
81,6	1958	І, ІІ, ІІІ кластарды нивелирлеу жөніндегі Нұсқаулық. М., 1955	І	Цейсс А	Инварлық	Біріктіру	-15,3	+-0,59	+-0,10	Ларина-Звонова

Қайта нивелирлеу материалдары бойынша жер бетінің қазіргі тік қозғалыстарының жылдамдығын есептеу жөніндегі нұсқаулыққа 4-қосымша

Желі бойындағы қазіргі заманғы тік қозғалыстар жылдамдығының графигі

Қайта нивелирлеу материалдары бойынша жер бетінің қазіргі тік қозғалыстарының жылдамдығын есептеу жөніндегі нұсқаулыққа 5-қосымша

Белгілердің тік қозғалыстарның орташа жылдық жылдамдықтарының каталогы

№	Түрі,№, белгі түрі және бетбелгі жылы	Нивелирлік белгінің орналасқан жері (қысқартылған)	Бастапқы белгіден км қашықтығы	Артық айырмашылықтардың жинақталуы Ṡh (мм)	V= ṠDV Мм\жыл
1	2	3	4	5	6
1	Фунд. репер № 249 1935 ж.	Тернополь, станциясы	0,0	0,0	0,00
2	Марка № 1975 1945 ж.	Тернополь, кала	0,8	-2,0	-0,10
3	Марка № 3019 1927 ж.	Тернополь, қала	2,9	-0,9	-0,05
4	Гр. Репер № 2481 1945 ж.	Шлехтинцы, станциясы	12,4	-14,9	-1,22
5	Фунд. репер № 2713 1935 ж.	Збараж, станция, в 7,5 км к ю.з. от неҰ	20,6	-11,9	-0,97
6	Марка № 0056 1935 ж.	Збараж, станция	27,7	+15,0	+1,27

Қайта нивелирлеу материалдары бойынша жер бетінің қазіргі тік қозғалыстарының жылдамдығын есептеу жөніндегі нұсқаулыққа 6-қосымша

Заманауи тік белгі қозғалыстарының жылдамдық графигі