Об утверждении программы по управлению коммунальными отходами по городу Балхаш на 2024-2028 годы

Решение Балхашского городского маслихата Карагандинской области от 17 мая 2024 года № 13/118

В соответствии с подпунктом 1) пункта 3 статьи 365 Экологического кодекса Республики Казахстан и на основании приказа исполняющего обязанности Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 9 августа 2021 года за № 318 "Об утверждении Правил разработки программы управления отходами"(зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов № 23917), Балхашский городскоймаслихатРЕШИЛ:

1. Утвердить программу по управлению коммунальными отходами по городу Балхаш, согласно приложению, к настоящему решению.

2. Настоящее решение вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председательгородскогомаслихата

А. Муслымов

ПРОГРАММА ПО УПРАВЛЕНИЮ КОММУНАЛЬНЫМИ ОТХОДАМИ ДЛЯ Г.БАЛХАШ КАРАГАНДИНСКОЙ ОБЛАСТИ 2024 – 2028гг.

-2024-

СОДЕРЖАНИЕ.

СОДЕРЖАНИЕ. 2

ВВЕДЕНИЕ 3

Основные характеристики региона. 3

Обоснование необходимости разработки программы управления коммунальными отходами на плановый период. 4

Национальные стратегические, программные документы, планы развития территории и др., в которых заложены мероприятия по управлению коммунальными отходами. 4

1. АНАЛИЗ ТЕКУЩЕГО СОСТОЯНИЯ УПРАВЛЕНИЯ КОММУНАЛЬНЫМИ ОТХОДАМИ В Г.БАЛХАШ 5

1.1 Оценка текущего состояния управления коммунальными отходами в регионе. 5

Общие сведения по состоянию инфраструктуры в сфере управления коммунальными отходами (раздельный сбор, специализированная техника по транспортировке отходов, мощности по сортировке, переработке, полигоны ТБО и т.п.) 5

Сведения о полигонах ТБО. 7

Морфологический состав коммунальных отходов 8

1.2 Анализ управления коммунальными отходами в динамике за последние 3 года. 8

1.3 Имеющая нормативная база по образованию и накоплению коммунальных отходов. 9

1.4 Описание и анализ выделенных средств (местный и республиканский бюджеты, внебюджетные) в динамике за последние три года. 9

2. ЦЕЛИ, ЗАДАЧИ И ЦЕЛЕВЫЕ ПОКАЗАТЕЛИ 11

2.1 Цели и задачи Программы. 11

2.2 Пути достижения поставленных целей и задач наиболее эффективными и экономически обоснованными методами. 11

2.3 Целевые показатели Программы. 13

3. ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ, ПУТИ ДОСТИЖЕНИЯ ПОСТАВЛЕННЫХ ЦЕЛЕЙ И ЗАДАЧ 14

4. НЕОБХОДИМЫЕ РЕСУРСЫ 16

5. ПЛАН МЕРОПРИЯТИЙ ПО РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ. 17

ПРИЛОЖЕНИЕ 1 19

ВВЕДЕНИЕ

Программа по управлению коммунальными отходами для г.Балхаш на период 2024-2028гг. разрабатывается на основании приказа Министра экологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 18.05.2023г. №154 "Об утверждении Методических рекомендаций местным исполнительным органам по разработке программы по управлению коммунальными отходами".

Программа разрабатывается в соответствии с Экологическим Кодексом, в частности согласно принципу иерархии, установленному статьей 329 Кодекса.

В Программе представляется описание (характеристика) коммунальных отходов, образующихся в городе Балхаш, включая сведения об объеме и составе, скорости образования, классификации, способах накопления, сбора, транспортировки, сортировки, обезвреживания, восстановления и удаления коммунальных отходов, существующей инфраструктуры по обращению с коммунальными отходами.

Основные характеристики региона.

Балхаш — город областного подчинения в Карагандинской области Казахстана.

Город расположен на юге равнины Сарыарка в 380 км от Караганды, на берегу озера Балхаш у бухты Бертыс.

Территория города Балхаш составляет 5,9 тыс. км2. Численность населения составляет 74,0 тыс. человек. Город Балхаш является индустриально развитым городом. В недрах Балхашского региона сосредоточены и разрабатываются залежи медных руд – Конырадский, Саякский рудники. Градообразующим предприятием является ПО "Балхашцветмет". Налажено производство меди, цинка, золота, серебра, медного купороса, серной кислоты, эмальпровода. Вторым по значимости промышленным предприятием является АО "Завод обработки цветных металлов", производящий цветной прокат (30 видов сплавов на основе меди). На территории и в окрестностях города имеются памятники археологии, архитектуры и искусства. Наиболее значимые из них наскальные петроглифы.

Динамика численности населения принята по данным Бюро национальной статистики. В сентябре 2023года численность населения г.Балхаш составляла 77,872 человек. Из них городское население – 77,872 человек, сельское население – 0 человек.

Среднегодовая численность населения в г.Балхаш за период 2019 – 2023гг. представлена в Таблице 1.

Таблица 1 – Среднегодовая численность населения в г.Балхаш. за период 2019-2023гг.

Численность населения в г. Балхаш	2019	2020	2021	2022	2023
	человек
Городское	79 182	79 027	78 753	78 009	77 712
Сельское	0	0		0	0

Таким образом в г.Балхаш с 2019 года наблюдается убыль населения, которая за 2023год (с января по сентябрь) составила -1,67%.

Обоснование необходимости разработки программы управления коммунальными отходами на плановый период.

Обоснование необходимости разработки программы управления коммунальными отходами на плановый период.

Разработка программы необходима для повышения эффективности, надежности, экологической и социальной приемлемости комплекса услуг по сбору, транспортировке, утилизации, переработке и захоронению твердых бытовых отходов, увеличение доли переработки ТБО, а также обеспечение безопасного захоронения отходов.

Программа разрабатывается согласно Приказа Министра экологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 18 мая 2023 года № 154-п – "Об утверждении Методических рекомендаций местным исполнительным органам по разработке программы по управлению коммунальными отходами" на плановый период на срок не менее 5 лет.

Программа разработана на основании следующих нормативных документов:

Экологический Кодекс Республики Казахстан - № 400-VI от 02.01.2021г. с изменения и дополнениями на 05.09.2023г.

Об утверждении правил управления коммунальными отходами - Приказ и.о. Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 28 декабря 2021 года № 508.

Об утверждении Требований к раздельному сбору отходов, в том числе к видам или группам (совокупности видов) отходов, подлежащих обязательному раздельному сбору с учетом технической, экономической и экологической целесообразности - Приказ и.о. Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 2 декабря 2021 года № 482.

Об утверждении Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к сбору, использованию, применению, обезвреживанию, транспортировке, хранению и захоронению отходов производства и потребления" - Приказ и.о. Министра здравоохранения Республики Казахстан от 25 декабря 2020 года № ҚР ДСМ-331/2020.

И другие нормативные документы, действующие на территории Республики Казахстан.

Национальные стратегические, программные документы, планы развития территории и др., в которых заложены мероприятия по управлению коммунальными отходами.

Мероприятия по управлению коммунальными отходами рассматриваются в следующих Национальных стратегиях и планах развития:

"Стратегия достижения углеродной нейтральности" - Указ Президента Республики Казахстан от 2.02.023г.

Раздел "Управление отходами":

Раздел 3.3.1.4 Управление отходами

1) сокращение объемов образования отходов;

2) ускоренное внедрение полного охвата сбором и сортировкой ТБО;

3) увеличение доли перерабатываемых и компостируемых отходов.

1. АНАЛИЗ ТЕКУЩЕГО СОСТОЯНИЯ УПРАВЛЕНИЯ КОММУНАЛЬНЫМИ ОТХОДАМИ В Г.БАЛХАШ

1.1 Оценка текущего состояния управления коммунальными отходами в регионе.

Общие сведения по состоянию инфраструктуры в сфере управления коммунальными отходами (раздельный сбор, специализированная техника по транспортировке отходов, мощности по сортировке, переработке, полигоны ТБО и т.п.)

Общие сведения по состоянию инфраструктуры в сфере управления коммунальными отходами (раздельный сбор, специализированная техника по транспортировке отходов, мощности по сортировке, переработке, полигоны ТБО и т.п.)

В международной практике ТБО классифицированы на три части, которые соответствуют трем "потокам отходов", входящих в общий состав ТБО, но отличающихся между собой способом переработки и/или захоронения.

1. Коммунальные отходы.

2. Опасные ТБО – отходы потребления, образующиеся в результате жизнедеятельности человека, а также отходы производства с аналогичным характером образования, которые по своему составу и свойствам могут быть отнесены к опасным отходам. К ним относятся следующие отходы:

-Использованные батарейки и аккумуляторы;

-Использованное электрическое и электронное оборудование;

-Ртутьсодержащие отходы (люминесцентные лампы и термометры);

-Медицинские и ветеринарные отходы;

-Отходы бытовой химии;

-Отходы, содержащие асбест;

-Другие опасные отходы, образующиеся в результате жизнедеятельности человека.

3. Другие ТБО - отходы, которые не являются опасными, и в то же время не могут быть отнесены к смешанным, так как для их сбора, вывоза и утилизации требуется применение иных подходов, нежели чем для первого потока. К "Другим ТБО" отнесены следующие отходы:

-Строительные отходы;

-Крупногабаритные отходы;

-Автомобили, подлежащие утилизации;

-Использованные автомобильные шины;

-Отходы от переработки сточных вод.

Сведения по текущему состоянию управления коммунальными отходами в г.Балхаш получены с сайта Бюро национальной статистики https://stat.gov.kz/ru/ информационно аналитической системы Бюро национальной статистики "Талдау" https://taldau.stat.gov.kz/ru а также данных, предоставленных местными исполнительными органами и территориальным подразделением уполномоченного органа в области охраны окружающей среды (Департамент экологии Карагандинской области).

Число предприятий и организаций, по сбору и вывозу коммунальных отходов в г.Балхаш в 2023 г - 2 единицы. Из них частных компаний – 2, все являются субъектами малого бизнеса.

Объем собранных и транспортированных коммунальных отходов по г.Балхаш в период с 2018 года представлен в таблице 1.1. Объем представлен с учетом отходов самовывозящих предприятий.

Таблица 1.1 – Объем собранных и транспортированных коммунальных отходов по г.Балхаш с 2018 по 2023гг.

г.Балхаш	2018	2019	2020	2021	2022	2023
Тонны
Собранные коммунальные отходы	39 291	17 501	17 338	17 043	7 657	9 665
Транспортированные коммунальные отходы	39 291	17 501	17 338	17 043	7 657	9 665

Объем собранных коммунальных отходов 9665 тонн в 2023 году, объем собранных отходов предприятий осуществляющих самостоятельный вывоз отходов на полигоны и от населения – 11625,13 тонн в 2023 году. Отходы, собранные и вывезенные мусоровывозящими компаниями, составляют тонн (в 2022году), что составляет % собранных отходов.

Таблица 1.2 – Население, обслуживаемое мусоровывозящими компаниями.

Параметр	2017	2018	2019	2020	2021
численность населения г.Балхаш	78 732	78 948	79 182	79 027	78 753
Население, регулярно обслуживаемое мусоровывозящей организацией	50 087	50 162	50 332	66 842	70 984
% охвата	63,62	63,54	63,56	84,58	90,13

*сведения, по населению, регулярно обслуживаемому мусоровывозящими организациями, в бюро статистики начиная с 2021 года отсутствуют.

В г.Балхаш расположены следующие компании, осуществляющие раздельный сбор и переработку коммунальных отходов (Таблица 1.4.)

Таблица 1.4 – Предприятия, осуществляющие раздельный сбор, сортировку и переработку коммунальных отходов

№п/п	Наименование предприятия	Вид деятельности	Вид отходов	Продукция/услуга	Мощность предприятия
1	ТОО "DD-jol"	Утилизация, захоронение, сортировка отходов ТБО и строительных отходов	ТБО и строительные отходы	Макулатура, пластик, металл, стекло	50 тыс.тонн/год
2	ТОО "Балхаш универсал"	Сбор неопасных отхдов	Ручная сортировка: картон, стекло, пластик, металл	Вторсырье	100 тыс.куб.м/год

Пункты приема вторичного сырья в городе Балхаш представлены в Таблице 1.5.

Таблица 1.5 – Пункты приема вторичного сырья у населения в г.Балхаш

№п/п	Адрес	Предприятие	Что принимают
1	Карагандинская область, г.Балхаш, Центральная, 2	ТОО "Балхаш универсал	Картон, стекло, пластик, металл
2	Карагандинская область, г.Балхаш, Ленина, 116,	ИП "Хван"	Бумага, пластик

Всего в г.Балхаш 33 контейнера для отходов 1 класса опасности.

Количество и виды раздельно собранных отходов за 2022год в г.Балхаш, представлены в таблице 1.3.

Таблица 1.3 – Общий объем собранных и транспортированных коммунальных отходов по г.Балхаш по видам.

№п/п	Общий объҰм собранных коммунальных отходов	2020 г.	2021 г.	2022 г.	2023
1	Собранных коммунальные отходы, тонн	23 944	13 622,78	9 645,76	11 625,13

Сведения о полигонах ТБО.

В г.Балхаш действует 1 полигон ТБО с экологическими разрешениями на воздействие. Полигон ТБО г.Балхаш работает с 2009 года. Проектная мощность - 50000 т/год.

ТОО "DD-jol

Адрес местонахождения - 100300, Республика Казахстан, Карагандинская область, г.Балхаш, улица Аубакира Алимжанова, дом № 4, 65 (г. Балхаш).

Разрешительные документы – выбросы №KZ32VCZ00763399 от 12.01.2021 г., размещение отходов №KZ43VCZ00763395 от 12.01.2021 г. Срок действия экологического разрешения на воздействие до 31.12.2030 г.

Проектная мощность захоронения на 2023 г. составляет - 581,62008 тыс. тонн. На начало 2023 года объем накопленных отходов составляет 57,46745 тыс. тонн

На полигоне присутствует ручная сортировка. Сортируются: пластик, бумага, стекло, картон. Мощность ручной сортировки 2022 году составила – 36785 т/год. Общая масса ТБО, прошедшая сортировку в 2022 году составила - 8819,65 т/год, а масса отсортированных отходов (полученного втор. сырья) – 2700 т/год.

На полигоне присутствует дробильный комплекс для строительных отходов мощностью – 50000 т/год. В 2022 году масса переработки/утилизации (тонн) с помощью дробильного комплекса составила - 24698,47 т/год.

Общие характеристики по размещению отходов на полигонах представлены в таблице 1.4.

Таблица 1.4 – Сведения о полигонах ТБО г.Балхаш

№пп	Параметр	2018	2019	2020	2021	2022
1	Площадь полигона (места захоронения отходов), км2	0,08	0,08	0,08	0,08	0,08
2	Объем утилизированных и депонированных отходов, тонн	40 283	9 792	9 492	20 291	31 367

На территории г.Балхаш. согласно данным космического мониторинга (https://wasteopen.gharysh.kz/) обнаружено и ликвидировано несанкционированных свалок – 98 единиц.

Морфологический состав коммунальных отходов

Морфологический состав коммунальных отходов для городских жителей представлен в таблице 1.5.

Таблица 1.5 – Морфологический состав ТБО.

№пп	Наименование фракции	% содержания в общем объеме
1	Пищевые отходы	34
2	Пластик разного состава	27
3	Бумага, картон и бумажная продукция	23
4	Стекло	8
5	Металл	3
6	Текстиль	3
7	Древесина и остатки растительности	1,9
8	Прочие отходы (медицинские, батарейки и лампы, остатки бытовых приборов и др.)	0,1

1.2 Анализ управления коммунальными отходами в динамике за последние 3 года.

Количество образуемых отходов 1 жителем г.Балхаш за последние 3 года испытывает колебания. От 1,43 кг/сут на человека в 2020 году, 2,60 кг/сут на человека в 2021 году и до 1,49 кг/сутки на человека, что в среднем за последние 3 года составляет 2,69 м3/год на человека. При этом утвержденная норма образования коммунальных отходов для Балхаша на 1 человека составляет 1,46 м3/человека.

В настоящее время в г.Балхаш мусоровывозящими компаниями обслуживается 726 контейнера. На контейнерных площадках установлены контейнеры для раздельного сбора мусора.

В поселке Гульшат и Саяк организации приема вторсырья и контейнеров для приема вторичного сырья нет.

В городе г.Балхаш установлены и периодически обслуживаются контейнеры для сбора опасных отходов (ртутьсодержащих и батареек).

Положительные стороны:

●Осуществляется раздельный сбор опасных составляющих отходов (установлены контейнеры для батареек и ламп);

●Осуществляется организованный сбор и вывоз мусора от населения на коммунальных площадках;

●Имеется пункт приема вторичного сырья и контейнеры для раздельного сбора на контейнерных площадках в г.Балхаш;

●Осуществляется ликвидация несанкционированных свалок;

● Полигон ТБО имеет экологическое разрешение на воздействие;

●На полигоне ТБО присутствует ручная сортировка.

Отрицательные стороны:

●Контейнерные площадки не оборудованы в соответствии с экологическими и санитарно-эпидемиологическими требованиями (согласно СТ РК 3780-2022);

●Не предусмотрен раздельный сбор по фракциям "сухое" / "мокрое";

●Отсутствует налаженная система сбора крупногабаритных, строительных отходов, золошлака и отходов уборки улиц и благоустройства;

●Недостаточное количество пунктов приема вторсырья;

●Нет решения по использованию или утилизации (кроме депонирования) пищевых и других органических отходов;

●Существующие графики вывоза не обеспечивают потребности;

●Отсутствие техники для своевременного вывоза коммунальных отходов, отсутствует специальная техника для вывоза разных фракций коммунальных отходов;

●Полигон ТБО не оборудован сортировочными линиями и не соответствует современным требованиям.

1.3 Имеющая нормативная база по образованию и накоплению коммунальных отходов.

Действующие решения местных маслихатов по объемам образования отходов и утверждения тарифов на их вывоз:

●"Об утверждении тарифов для населения на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение твердых бытовых отходов по городу Балхаш". Решение Балхашского городского маслихата от 7 июня 2023 года № 4/47.

●Об утверждении правил расчета норм образования и накопления коммунальных отходов по городу Балхаш. Постановление акимата города Балхаш Карагандинской области от 6 октября 2022 года № 46/02

Согласно данному решению приняты нормы по образованию отходов для жителей г.Балхаш, а также для учреждений, предприятий, детских, медицинских и др. учреждений. Принята годовая норма образования коммунальных отходов в кубических метрах, исходя из расчетных единиц (житель, место, сотрудник, посещение и др.).

Годовая норма образования коммунальных отходов составляет 1,52м³ на 1 жителя благоустроенного домовладения и 1,60 м³ на 1 жителя неблагоустроенного домовладения.

Тариф на вывоз коммунальных отходов составляет 374,3 тенге с 1 жителя благоустроенного домовладения, 394,0 тенге с 1 жителя неблагоустроенного домовладения. Годовой тариф на вывоз 1 м³ отходов составляет 2955 тенге.

1.4 Описание и анализ выделенных средств (местный и республиканский бюджеты, внебюджетные) в динамике за последние три года.

Средств для развития отрасли обращения с коммунальными отходами, отдельно по г.Балхаш. не предусмотрено, развитие области предусмотренно в Плане развития территории (Программа развития города Балхаш на 2021-2025 годы). В целом по области в планы природоохранных мероприятий и в Плане развития Карагандинской области, есть мероприятия затрагивающие г.Балхаш.

Согласно Плана мероприятий по охране окружающей среды на 2022-2024 годы – решение Карагандинского областного маслихата от 9.12.2021г. №129. Предусмотрены следующие мероприятия по управлению отходами по Карагандинской области и планы финансирования согласно таблице 1.8.

Таблица 1.8 – Мероприятия с планами финансирования (тыс.тенге) по управлению отходами, предусмотренные в плане мероприятий по охране окружающей среды Карагандинской области.

№ п/п	Наименование мероприятия	Ответственные за исполнение	Срок исполнения	2022	2023	2024-2025	Источник фин-я
1	Разработка ТЭО по строительству полигона ТБО в городе Балхаш с предусмотрением сортировочной линий	Акимат г.Балхаш	2023	-	6 800	-	Областной бюджет
2	Строительство полигона ТБО в городе Балхаш с предусмотрением сортировочной линий	Акимат г.Балхаш	2024	-	-	700 000	Областной бюджет
Итого				-	6 800	700 000

Согласно "Программе развития города Балхаш на 2021-2025 годы", в рамках улучшения экологической ситуации в городе предусматривается увеличение доли переработки ТБО до 1% от всего образующегося объема ТБО. Для этого предлагаются следующие мероприятия:

●Расширение мощности полигона ТБО – Расходы на финансирование мероприятий по разработке ТЭО должны были быть предусмотрены в бюджете 2022, затем в 2023, но мероприятия не выполнено.

●Установка контейнеров для раздельного сбора твердых бытовых отходов – Мероприятие не выполнено. В 2021 году благоустроено 12 контейнерных площадок с установкой 84 шт. контейнеров. Проведены процедуры инвентаризации, паспортизации и оценки контейнерных площадок для передачи в доверительное управление. На текущий момент проводятся работы по утверждению нового тарифа.

2. ЦЕЛИ, ЗАДАЧИ И ЦЕЛЕВЫЕ ПОКАЗАТЕЛИ

2.1 Цели и задачи Программы.

Цель данной программы – предложить способы снижения нагрузки на окружающую среду, образуемую коммунальными отходами, уменьшения количества образования отходов, повышение извлекаемости вторичных ресурсов, повышение эффективности использования коммунальных отходов и уменьшение доли депонируемых на полигонах отходов, и восстановление площадей, подвергнутых изъятию для целей депонирования отходов.

Управление отходами регламентируется разделом 19 Экологического Кодекса Республики Казахстан.

Основные принципы в области управления отходами описаны в ст.328:

- принцип иерархии;

- принцип близости к источнику;

- принцип ответственности образователя отходов;

- расширенных обязательств производителей отходов.

Принцип иерархии, согласно ст.329 ЭК РК, подразумевает следующие меры по обращению с отходами:

1. Предотвращение образования отходов;

2. Подготовка отходов к повторному использованию;

3. Переработку отходов;

4. Утилизацию отходов;

5. Удаление отходов.

Исходя и цели программы, и принципа иерархии отходов предлагаются следующие задачи программы:

Сокращение объемов образования коммунальных отходов, за счет уменьшения количества упаковки товаров, оптимизации систем продаж, пропаганды рационального потребления;

Сортировка отходов "у источника" - повышение эффективности и соответствие экологическому законодательству в области обращения с отходами – на "сухое"/ "мокрое";

Максимальное доизвлечение полезных компонентов на полигоне;

Использование органической части отходов для биокомпостирования или получения биогаза или энергетической утилизации;

Обустройство полигона ТБО в г. Балхаш требованиям Законодательства,

Депонирование остаточной части коммунальных отходов, согласно требованиям экологического и эпидемиологического законодательства РК;

Использование строительных отходов;

Рекультивация отработанных карт полигонов.

2.2 Пути достижения поставленных целей и задач наиболее эффективными и экономически обоснованными методами.

1. Достижение задачи по сокращению объемов образования коммунальных отходов возможно только на уровне повышения экологической ответственности и финансовой грамотности населения. Т.е. достичь данной цели можно при изменении структуры продаж (включая значительное сокращение числа упаковочных материалов, внедрения оборотной тары, изменения структуры продаж весовых товаров и т.д.) и повышения экологической ответственности населения, когда спонтанные покупки сводятся к минимуму и население также стремиться к сокращению отходов. Это можно достигнуть при внедрении программ по обучению школьников на уроках экологии и естествознания, а также уроках повышения финансовой грамотности. А также необходимо повысить экологическую пропаганду минимизации образования отходов и осознанного потребления среди населения.

2. Для сбора вторичного сырья от населения необходимо увеличить количество пунктов приема, для того что бы не оформлять земельные участки под пункты приема, можно рассмотреть мобильные точки, на базе автотранспорта и графиком приема. Поселки Гульшат и Саяк вообще не обеспечен пунктами приема вторсырья.

3. Для обеспечения населения услугами по организованному вывозу мусора необходимо обустройство контейнерных площадок, согласно СТ РК 3780-2022 и заключение договор с домовладельцами на вывоз мусора. Необходима юридическое оформление земельных участков под контейнерными площадками.

4. Асфальтирование существующих и новых контейнерных площадок. Провести асфальтирование или бетонирование основания площадок, устойчивое к температурным перепадам и с толщиной покрытия не менее 100 мм (п.3.1.2 СТ РК 3780-2022 "Отходы. Общие требования к площадкам размещения контейнеров для организации раздельного сбора коммунальных отходов").

5. Ограждение контейнерных площадок. Провести по периметру, с трех сторон ограждение сплошным материалом, устойчивым к резким климатическим изменениям и коррозии, там где оно несоответствует требованиям п.3.1.4 СТ РК 3780-2022 "Отходы. Общие требования к площадкам размещения контейнеров для организации раздельного сбора коммунальных отходов" и/или отсутствует. Каркас предусматривается из круглых или квадратных труб с грунтовкой и последующим нанесением краски марки RAL 1016, RAL 1026 или аналогичного.

6. Оснащение крышей контейнерных площадок. Крыша должна быть изготовлена из сплошного материала, устойчивого к резким климатическим изменениям и коррозии. Уклон крыши обустраивается от стороны свободного доступа к противоположной стороне для обеспечения стекания воды. Высота стороны свободного доступа к площадке от основания до крыши не менее 1,5 м (п.3.1.5, 3.1.6 СТ РК 3780-2022 "Отходы. Общие требования к площадкам размещения контейнеров для организации раздельного сбора коммунальных отходов").

7. Строительтво полигона ТБО. Необходимо обеспечить обустройство полигона ТБО в г. Балхаш с соблюдением всех требований законодательства по утилизации и обработке твердых бытовых отходов. Полигоны коммунальных отходов, согласно экологического законодательства Республики Казахстан должны быть оснащены дополнительными сортировочными комплексами, шредерами и дробильными установками для дополнительного доизвлечения полезных компонентов отходов, с последующим их использованием или передачей вторичного сырья заинтересованным производителям. При этом необходимо снижать долю ручной сортировки отходов.

8. В настоящее время в городе имеется достаточное количество контейнерных площадок и контейнеров, но при этом, на тех площадках, где установлены контейнеры для раздельного сбора так же не обеспечивается первичная сортировка отходов. Необходимо комплектация контейнерных площадок достаточным количеством контейнеров для сортировки на "сухое"/ "мокрое", а также, при возможности вывоза на отдельные фракции вторсырья. Маркировка контейнеров должна отвечать требованию законодательства по раздельному сбору отходов (на контейнере, на 2-х языках, должны указываться фракции отходов, для которых он предназначен, а также владелец контейнера и предприятие, осуществляющее обслуживание и вывоз контейнера).

9. Необходим закуп мусоровывозящей техники для предприятий осуществляющей вывоз отходов. Погрузочные устройства техники должны соответствовать конструкции контейнеров. Разные фракции отходов должны вывозиться различными автомашинами, которые обеспечивают требования по обращению с вторичным сырьем. Вывоз отходов с контейнерных площадок должен осуществляется по мере заполнения контейнеров, но, для пищевых отходов, не реже 1 раза в сутки.

10. Органические отходы (включая пищевые) должны быть направлены на компостирование или извлечение биогаза, с последующим сжиганием. При достаточном технико-экономическом обосновании и имеющихся технических возможностях возможна энергетическая утилизация органических, а также отходов, для которых невозможна сортировка.

11. Заполненные карты полигона должны быть подвержены рекультивации, согласно разработанных проектов рекультивации.

2.3 Целевые показатели Программы.

Исходя из целей и задач Программы предлагается установление следующих Целевых показателей программы.

№пп	Наименование показателя	Ед.изм.	Плановый период
			Исх. значение	2024	2025	2026	2027	2028
1	Строительство инженерного полигона ТБО в городе Балхаш	шт	0	1	-	-	-	-
2	Обеспечение раздельного сбора ТБО "у источника образования" по фракциям "сухое" / "мокрое"	%	0	10	15	20	25	30
3	Оснащение площадок отдельным местом для сбора крупногабаритных и строительных отходов	%	0	20	40	60	80	100
4	Оборудование контейнеров и контейнерных площадок согласно действующим требованиям	%	0	20	40	60	80	100
5	Установка и маркировка контейнеров для раздельного сбора отходов	%	0	10	15	20	25	30
6	Разработка и проведение мероприятий для детей и подростков о важности сбережения ресурсов на бытовом уровне	Мероприятие на 1 учебное заведение города в семестр	0	2	2	2	2	2
7	Обнаружение и ликвидация стихийных свалок коммунальных отходов и их составляющих	% от обнаруженных	100	100	100	100	100	100

3. ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ, ПУТИ ДОСТИЖЕНИЯ ПОСТАВЛЕННЫХ ЦЕЛЕЙ И ЗАДАЧ

Для достижения целевых показателей по обращению с коммунальными отходами необходимо выстроить четкую последовательность и своевременную реализацию мероприятий.

Для достижения целей экологического просвещения и повышения экологической культуры, необходимо создание роликов социальной направленности, освещающих необходимость ресурсосбережения и "осознанного потребления", отказа от дополнительной упаковки и выбора в пользу качественных товаров долгосрочного пользования. Данные ролики необходимо размещать на местных телеканалах в перерывах между основным вещанием, а также задействовать социальные сети, местные популярные паблики и новостные каналы.

Пропаганда "разумного потребления" недопущения образования дополнительных отходов, сортировки, а также недопустимости разбрасывания мусора должны обязательно входить в программу дополнительного и внешкольного образования. Мероприятия по данной тематике должны организоваться на постоянной основе в образовательных учреждениях.

Для достижения целевого показателя по раздельному сбору отходов ТБО, необходимо обеспечить местное население контейнерными площадками соответствующих санитарно-эпидемиологическим требованиям и градостроительным нормам с контейнерами для раздельного сбора отходов у источника на 2 фракции – "сухую" и "мокрую".

Проекты контейнерных площадок должны учитывать доступность для населения и удобство проведения погрузочных работ, с учетом особенностей спец.техники для вывоза отходов. Кроме того, одна контейнерная площадка может использоваться разными предприятиями по вывозу разных составляющих отходов. В таком случае ответственность за санитарное состояние площадки и территории непосредственно прилегающей к ней, должны нести все предприятия, которые установили контейнеры.

На площадке сбора и временного хранения коммунальных отходов в многоквартирном жилом секторе должны устанавливаться следующие виды контейнеров:

Контейнеры для "мокрой" фракции отходов, которые предназначена для сбора пищевых и органических отходов.

Контейнеры для "сухой" фракции – незагрязненных пластмассовых составляющих коммунальных отходов, картона, бумаги, стекла и стеклобоя, металлов и смешанных из данных составляющих сложных изделий. А также текстиля.

Также необходимо установка для несортированных отходов, если население сомневается в том в какой контейнер разместить мусор.

Согласно СТ РК 3780-2022 на контейнерной площадке должно отводиться место для сбора крупногабаритных и строительных отходов от населения.

Обустройство контейнерных площадок для жителей честного сектора должно проводиться с учетом особенностей работы организации, осуществляющей вывоз отхода от данных образователей. И удобство сбора коммунальных отходов для жителей частного сектора. Данные контейнерные площадки дополнительно должны комплектоваться контейнерами для сбора золошлаковых отходов.

Проекты по обустройству контейнерных площадок для многоквартирного жилого сектора должны быть унифицированы и учитывать интересы предприятий по сбору и вывозу отходов, а также соответствовать санитарным нормативам по сбору коммунальных отходов.

Для решения проблемы с биоразлагаемыми отходами необходимо предусмотреть биокомпостирование пищевых и других органических отходов (например, отходов сельского хозяйства, навоза) на полигонах ТБО или энергетическую утилизацию таких отходов с соблюдением экологических требований.

Для приема и утилизации строительных отходов (так как их размещение на полигонах коммунальных отходов запрещено экологическим законодательством) необходимо обустройство дополнительных линий - или на существующих полигонах или новые предприятия – оснащенные площадками приема, дробилками и грохотами для разделения на фракции и складами итоговой продукции, с последующим использованием полученных материалов на собственные нужды полигона (при послойной изоляции или рекультивации отработанных карт), или для отпуска сторонним потребителям. Переработка строительных отходов обязательно должная включать сортировочные комплексы для доизвлечения металлов (например, арматуры). Использование строительных отходов для изоляции депонированных на полигонах отходов и для последующей рекультивации позволит снизить использование природной почвы и грунта.

Функционирование и развитие действующих полигонов коммунальных отходов должно включать в себя рекультивацию отработанных (заполненных) карт полигона (или площадей), с этапами технической рекультивации, обустройством последующего газового мониторинга и мониторинга грунтовых вод, для отслеживания процесса разложения тела отходов и его влияния на окружающую среду. И последующим этапом биологической рекультивации.

4. НЕОБХОДИМЫЕ РЕСУРСЫ

Источниками финансирования Программы могут быть местный бюджет, в том числе в соответствии со статьей 29 Экологического кодекса РК, прямые иностранные и отечественные инвестиции, оператор расширенных обязательств производителей (импортеров) (со средств, поступивших на его банковский счет от производителей и импортеров в виде утилизационного платежа в соответствии с подпунктом 10) пункта 1 статьи 388 Кодекса), гранты отечественных, международных финансовых экономических организаций или стран-доноров, кредиты банков второго уровня, и другие, незапрещенные законодательством Республики Казахстан источники.

Необходимые ресурсы для каждого мероприятия установлены в "Плане мероприятий по реализации программы".

5. ПЛАН МЕРОПРИЯТИЙ ПО РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ.

План мероприятий по реализации программы управления коммунальными отходами для г. Балхаш на период 2024-2028гг.

№ п/п	Наименование мероприятия	Форма завершения	Ответственные за исполнение	Срок исполнения	Предполагаемые расходы (тыс.тенге)/дополнительные источники (тыс.тенге)					Источники финансирования	Ожидаемый экологический эффект от мероприятия*
					2024 год	2025 год	2026 год	2027 год	2028 год
1	Организация тендера на закуп услуг по проектированию и строительству полигона ТБО для населенных пунктов г. Балхаш	договор на оказание услуги	Акимат города Балхаш	2024	Согласно бюджетной заявке					Областной бюджет	Подготовительная работа
2	Ремонт и обустройство контейнерных площадок согласно СТ РК 3780-2022 в г. Балхаш	акт приема в эксплуатацию	Акимат города Балхаш	2024-2028	Согласно бюджетной заявке					Местный бюджет
3	Информирование населения о системе раздельного сбора отходов посредством публикаций, трансляций роликов в социальных сетях, средствах массовой информации	Эфирная справка, публикация	Местные исполнительные органы	2024-2028	Согласно бюджетной заявке					Местный бюджет	Повышение уровня экологической культуры населения и социально-экологической ответственности. Пропаганда разумного потребления и информирование об ответственности за неправильное обращение с отходами
4	Заключение договоров с лицензированными предприятиями на обслуживание контейнеров для опасных отходов	договор	Акимат города Балхаш	2024-2028	Согласно бюджетной заявке					Местный бюджет	Исключение смешивания опасных отходов с остальными фракциями
5	Обустройство площадок для сбора отходов по фракциям в г.Балхаш	акт приема в эксплуатацию	акимат, мусоровывозящие компании	2024-2028	Согласно бюджетной заявке					Местный бюджет	Сбор фракций коммунальных отходов от населения
6	Строительство компостных установок для пищевых и органических отходов на полигоне г. Балхаш	акт приема в эксплуатацию	Местные исполнительные органы	2024-2028	Согласно бюджетной заявке					Местный бюджет	Утилизация органических отходов, производство удобрений
7	Закуп дополнительных контейнеров для раздельного сбора отходов ТБО, а также золошлака и отходов 1 класса опасности	Акт приемки работ	Местные исполнительные органы	2025-2026	Согласно бюджетной заявке					Местный бюджет	Увеличение доли сортировки, переработке отходов ТБО. Снижение депонирования.
8	Приобретение необходимой специализированной мусоровывозящей техники для вывоза раздельнособранных фракций коммунальных отходов	Акт ввода в эксплуатацию	Местные исполнительные органы. Управляющая организация	2024-2028	Согласно бюджетной заявке					Местный бюджет	Не смешивание раздельно собранных фракций отходов, пригодных для переработки
9	Обнаружение и ликвидация стихийных свалок коммунальных отходов и их составляющих	Акт ликвидации	Местные исполнительные органы	2024 - 2028	Согласно условиям госзакупа					Местный бюджет	Восстановление экосистемы

ПРИЛОЖЕНИЕ 1

Фото некоторых контейнерных площадок г.Балхаш

№пп	адрес	Фото
1	г. Балхаш, ул. Спицына, 1
2	г.Балхаш, ул. Абая, 74
3	г. Балхаш, ул.Амангельды, 14
4	г. Балхаш, ул. Мира, 30
5	г.Балхаш, мкр.Сабитовой, 6

Балқаш қаласы бойынша коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі 2024-2028 жылдарға арналған бағдарламаны бекіту туралы

Қарағанды облысы Балқаш қалалық мәслихатының 2024 жылғы 17 мамырдағы № 13/118 шешімі

Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 365 - бабы 3-тармағының 1) тармақшасына сәйкес және "қалдықтарды басқару бағдарламасын әзірлеу қағидаларын бекіту туралы"Қазақстан Республикасы экология, геология және табиғи ресурстар министрінің міндетін атқарушының 2021 жылғы 9 тамыздағы № 318 бұйрығына сәйкес, (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 23917 болып тіркелген) Балқаш қалалық мәслихатыШЕШІМ ҚАБЫЛДАДЫ:

1. Осы шешімнің қосымшасына сәйкес Балқаш қаласы бойынша коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі бағдарлама бекітілсін.

2. Осы шешім алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қалалық мәслихатының төрағасы

А. Муслымов

2024-2028 жж АРНАЛҒАН ҚАРАҒАНДЫ ОБЛЫСЫ БАЛҚАШ қ. КОММУНАЛДЫҚ ҚАЛДЫҚТАРЫН БАСҚАРУ ЖӨНІНДЕГІ БАҒДАРЛАМАСЫ

Қарағанды

МАЗМҰНЫ.

МАЗМҰНЫ. 2

КІРІСПЕ 3

Аймақтың негізгі сипаттамалары. 3

Жоспарлы кезеңге арналған коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасын әзірлеу қажеттілігінің негіздемесі. 4

Коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі іс-шаралар құрылған ұлттық стратегиялық, бағдарламалық құжаттар, аумақты дамыту жоспарлары және т.б. 4

1. БАЛҚАШ ҚАЛАСЫНДАҒЫ КОММУНАЛДЫҚ ҚАЛДЫҚТАРДЫ БАСҚАРУДЫҢ АҒЫМДАҒЫ ЖАЙ-КҮЙІН ТАЛДАУ 5

1.1 Өңірдегі коммуналдық қалдықтарды басқарудың ағымдағы жай-күйін бағалау. 5

Коммуналдық қалдықтарды басқару саласындағы инфрақұрылымның жай-күйі бойынша жалпы мәліметтер (бөлек жинау, қалдықтарды тасымалдау жөніндегі мамандандырылған техника, сұрыптау, қайта өңдеу жөніндегі қуаттар, ҚТҚ полигондары және т. б.) 5

ҚТҚ полигондары туралы мәліметтер. 7

Коммуналдық қалдықтардың морфологиялық құрамы 8

1.2 Соңғы 3 жылдағы динамикадағы коммуналдық қалдықтарды басқаруды талдау. 8

1.3 Коммуналдық қалдықтардың түзілуі мен жинақталуы бойынша бар нормативтік базасы. 9

1.4 Соңғы үш жылдағы динамикада бөлінген қаражатты (жергілікті және республикалық бюджеттер, бюджеттен тыс) сипаттау және талдау. 9

2. МАҚСАТТАР, МІНДЕТТЕР ЖӘНЕ НЫСАНАЛЫ КӨРСЕТКІШТЕР 13

2.1 Бағдарламаның мақсаттары мен міндеттері. 13

2.2 Қойылған мақсаттар мен міндеттерге неғұрлым тиімді және экономикалық негізделген әдістермен қол жеткізу жолдары. 13

2.3 Бағдарламаның нысаналы көрсеткіштері. 15

3. ҚОЙЫЛҒАН МАҚСАТТАР МЕН МІНДЕТТЕРГЕ ҚОЛ ЖЕТКІЗУДІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ, ЖОЛДАРЫ 16

4. ҚАЖЕТТІ РЕСУРСТАР 18

5. БАҒДАРЛАМАНЫ ІСКЕ АСЫРУ ЖӨНІНДЕГІ ІС-ШАРАЛАР ЖОСПАРЫ. 19

1-ҚОСЫМША 21

КІРІСПЕ

2024-2028 жылдарға арналған Балқаш қ. коммуналдық қалдықтарын басқару жөніндегі бағдарламасы "Коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі бағдарламаны әзірлеу жөніндегі жергілікті атқарушы органдарға әдістемелік ұсынымдарды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің 18.05.2023 ж. №154 бұйрығы негізінде әзірленді.

Бағдарлама Экологиялық кодекске сәйкес, атап айтқанда Кодекстің 329-бабында белгіленген иерархия қағидатына сәйкес әзірленеді.

Бағдарламада Балқаш қ. пайда болатын коммуналдық қалдықтардың, коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу жөніндегі қолданыстағы инфрақұрылымның көлемі мен құрамы, жіктелуі, жинақтау, жинау, тасымалдау, сұрыптау, залалсыздандыру, қалпына келтіру және жою тәсілдері туралы мәліметтерді қоса алғанда, сипаттамасы (сипаттамасы) ұсынылады.

Аймақтың негізгі сипаттамалары.

Балқаш - Қазақстанның Қарағанды облысындағы облыстық бағыныстағы қала.

Қала Сарыарқа жазығының оңтүстігінде Қарағандыдан 380 км жерде, Балқаш көлінің жағасында Бертіс шығанағында орналасқан.

Балқаш қаласының аумағы 5,9 мың км2 құрайды. Халық саны 74,0 мың адамды құрайды. Балқаш қаласы индустриалды дамыған қала болып табылады. Балқаш өңірінің жер қойнауында мыс кендерінің кен орындары шоғырланған және игерілуде – Қоңырад, Саяқ кеніштері. Қала құраушы кәсіпорын "Балқаштүстімет" ӨБ болып табылады. Мыс, мырыш, алтын, күміс, мыс сульфаты, күкірт қышқылы, эмаль өткізгіш өндірісі жолға қойылған. Екінші маңызды өнеркәсіптік кәсіпорын түсті илем өндіретін "Түсті металдарды өңдеу зауыты" АҚ (мыс негізіндегі қорытпалардың 30 түрі) болып табылады. Қала аумағында және оның маңында археология, сәулет және өнер ескерткіштері бар. Олардың ішіндегі ең маңыздылары жартастағы петроглифтер.

Халық санының динамикасы Ұлттық статистика бюросының мәліметтері бойынша қабылданды. 2023 жылғы қыркүйекте Балқаш қаласының халық саны 77,872 адамды құрады. Оның ішінде қала халқы - 77,872 адам, ауыл халқы – 0 адам.

2019-2023 жылдар кезеңінде Балқаш қаласындағы халықтың орташа жылдық саны 1-кестеде көрсетілген.

1-кесте. 2019-2023жж кезеңінде Балқаш қаласындағы халықтың орташа жылдық саны.

Балқаш қ. халық саны.	2019	2020	2021	2022	2023
	адам
Қалалық	79 182	79 027	78 753	78 009	77 712
Ауылдық	0	0		0	0

Осылайша, Балқаш қаласында 2019 жылдан бастап халықтың азаюы байқалады, ол 2023 жылы (қаңтардан қыркүйекке дейін) -1,67% құрады.

Жоспарлы кезеңге арналған коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасын әзірлеу қажеттілігінің негіздемесі.

Жоспарлы кезеңге арналған коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасын әзірлеу қажеттілігінің негіздемесі.

Бағдарламаны әзірлеу қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау, тасымалдау, кәдеге жарату, қайта өңдеу және көму жөніндегі қызметтер кешенінің тиімділігін, сенімділігін, экологиялық және әлеуметтік қолайлылығын арттыру, ҚТҚ қайта өңдеу үлесін ұлғайту, сондай-ақ қалдықтарды қауіпсіз көмуді қамтамасыз ету үшін қажет.

Бағдарлама "Коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі бағдарламаны әзірлеу бойынша жергілікті атқарушы органдарға әдістемелік ұсынымдарды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Экология және табиғи ресурстар министрінің 2023 жылғы 18 мамырдағы № 154-ө бұйрығына сәйкес жоспарлы кезеңге кемінде 5 жыл мерзімге әзірленеді.

Бағдарлама келесі нормативтік құжаттар негізінде әзірленді:

Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексі - 02.01.2021 ж. № 400-VI 05.09.2023 ж. өзгерістер мен толықтырулармен

Коммуналдық қалдықтарды басқару қағидаларын бекіту туралы - Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 2021 жылғы 28 желтоқсандағы № 508 бұйрығы.

Техникалық, экономикалық және экологиялық орындылығын ескере отырып, міндетті түрде бөлек жинауға жататын қалдықтарды бөлек жинауға, оның ішінде қалдықтардың түрлеріне немесе топтарына (түрлерінің жиынтығына) қойылатын талаптарды бекіту туралы - Қазақстан Республикасы Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 2021 жылғы 2 желтоқсандағы № 482 бұйрығы.

"Өндіріс және тұтыну қалдықтарын жинауға, пайдалануға, қолдануға, залалсыздандыруға, тасымалдауға, сақтауға және көмуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы - Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2020 жылғы 25 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-331/2020 бұйрығы.

Және Қазақстан Республикасының аумағында қолданылатын басқа да нормативтік құжаттар.

Коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі іс-шаралар құрылған ұлттық стратегиялық, бағдарламалық құжаттар, аумақты дамыту жоспарлары және т.б.

Коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі іс шаралар келесі Ұлттық стратегиялар мен даму жоспарларында қаралады:

"Көміртекті бейтараптыққа қол жеткізу стратегиясы" - Қазақстан Республикасы Президентінің 2.02.023 ж. Жарлығы.

"Қалдықтарды басқару" бөлімі:

3.3.1.4-бөлімі Қалдықтарды басқару

1) қалдықтардың түзілу көлемін қысқарту;

2) ҚТҚ жинау және сұрыптаумен толық қамтуды жеделдетіп енгізу;

3) қайта өңделетін және қордалатын қалдықтардың үлесін ұлғайту.

1. БАЛҚАШ ҚАЛАСЫНДАҒЫ КОММУНАЛДЫҚ ҚАЛДЫҚТАРДЫ БАСҚАРУДЫҢ АҒЫМДАҒЫ ЖАЙ-КҮЙІН ТАЛДАУ

1.1 Өңірдегі коммуналдық қалдықтарды басқарудың ағымдағы жай-күйін бағалау. Коммуналдық қалдықтарды басқару саласындағы инфрақұрылымның жай-күйі бойынша жалпы мәліметтер (бөлек жинау, қалдықтарды тасымалдау жөніндегі мамандандырылған техника, сұрыптау, қайта өңдеу жөніндегі қуаттар, ҚТҚ полигондары және т. б.)

Коммуналдық қалдықтарды басқару саласындағы инфрақұрылымның жай-күйі бойынша жалпы мәліметтер (бөлек жинау, қалдықтарды тасымалдау жөніндегі мамандандырылған техника, сұрыптау, қайта өңдеу жөніндегі қуаттар, ҚТҚ полигондары және т. б.)

Халықаралық тәжірибеде ҚТҚ жалпы құрамына кіретін, бірақ қайта өңдеу және/немесе көму тәсілімен ерекшеленетін үш "қалдықтар ағынына" сәйкес келетін үш бөлікке жіктеледі.

1. Коммуналдық қалдықтар.

2. Қауіпті ҚТҚ - адам өмірінің нәтижесінде пайда болатын тұтыну қалдықтары, сондай-ақ құрамы мен қасиеттері бойынша қауіпті қалдықтарға жатқызылуы мүмкін түзілу сипаты ұқсас өндіріс қалдықтары. Оларға келесі қалдықтар жатады:

-Пайдаланылған батареялар мен аккумуляторлар;

-Пайдаланылған электр және электрондық жабдық;

-Құрамында сынап бар қалдықтар (люминесцентті шамдар мен термометрлер);

-Медициналық және ветеринарлық қалдықтар;

-Тұрмыстық химия қалдықтары;

-Құрамында асбест бар қалдықтар;

-Адам өмірінен пайда болатын басқа қауіпті қалдықтар.

3. Басқа ҚТҚ - қауіпті емес және сонымен бірге аралас қалдықтарға жатқызуға болмайтын қалдықтар, өйткені оларды жинау, шығару және кәдеге жарату үшін бірінші ағынға қарағанда басқа тәсілдерді қолдану қажет. "Басқа ҚТҚ" келесі қалдықтарды қамтиды:

-Құрылыс қалдықтары;

-Ірі көлемді қалдықтар;

-Кәдеге жаратуға жататын автомобильдер;

-Пайдаланылған автомобиль шиналары;

-Ағынды суларды қайта өңдеуден шыққан қалдықтар.

Балқаш қ. коммуналдық қалдықтарды басқарудың ағымдағы жағдайы бойынша мәліметтер Ұлттық статистика бюросының сайтынан https://stat.gov.kz/ru / "Талдау" Ұлттық статистика бюросының ақпараттық талдау жүйесінен https://taldau.stat.gov.kz/ru, сондай-ақ жергілікті атқарушы органдар мен қоршаған ортаны қорғау саласындағы уәкілетті органның аумақтық бөлімшесі (Қарағанды облысының экология департаменті) ұсынған деректерден, жергілікті атқарушы органдардың деректері мен басқа да көздерден алынды.

Балқаш қаласындағы коммуналдық қалдықтарды жинау және шығару бойынша кәсіпорындар мен ұйымдардың саны 2023 жылы - 2 бірлік. Оның ішінде жеке компаниялар – 2, барлығы шағын бизнес субъектілері.

2018 жылдан бастап Балқаш қаласы бойынша жиналған және тасымалданған коммуналдық қалдықтардың көлемі 1.1-кестеде келтірілген. Көлемі алып кететін кәсіпорындардың қалдықтарын ескере отырып ұсынылған.

1.1-кесте. 2018 жылдан 2023 жылға дейін Балқаш қаласы бойынша жиналған және тасымалданған коммуналдық қалдықтардың көлемі.

Балқаш қ.	2018	2019	2020	2021	2022	2023
Тонна
Жиналған коммуналдық қалдықтар	39 291	17 501	17 338	17 043	7 657	9 665
Тасымалданған коммуналдық қалдықтар	39 291	17 501	17 338	17 043	7 657	9 665

2023 жылы жиналған коммуналдық қалдықтардың көлемі 9665 тонна, полигондарға және халықтан қалдықтарды өз бетінше шығаруды жүзеге асыратын кәсіпорындардың жиналған қалдықтарының көлемі – 2023 жылы 11625,13 тонна. Қоқыс шығаратын компаниялар жинаған және әкеткен қалдықтар тоннаны құрайды (2022 жылы), бұл жиналған қалдықтардың % құрайды.

1.2-кесте. Қоқыс шығаратын компаниялар қызмет көрсететін халық.

Параметр	2017	2018	2019	2020	2021
Балқаш қ. халық саны.	78 732	78 948	79 182	79 027	78 753
Қоқыс шығаратын ұйым үнемі қызмет көрсететін халық	50 087	50 162	50 332	66 842	70 984
% қамту	63,62	63,54	63,56	84,58	90,13

* 2021 жылдан бастап Статистика бюросында қоқыс шығаратын ұйымдар тұрақты қызмет көрсететін халық бойынша мәліметтер жоқ.

Балқаш қаласында коммуналдық қалдықтарды бөлек жинауды және қайта өңдеуді жүзеге асыратын келесі компаниялар орналасқан (1.4-кесте.)

1.4-кесте. Коммуналдық қалдықтарды бөлек жинауды, сұрыптауды және өңдеуді жүзеге асыратын кәсіпорындар

р/к №	Кәсіпорынның атауы	Қызмет түрі	Қалдықтардың түрі	Өнім/Қызмет	Кәсіпорын қуаты
1	"DD-jol" ЖШС	ҚТҚ және құрылыс қалдықтарын кәдеге жарату, көму, сұрыптау	ҚТҚ және құрылыс қалдықтары	Макулатура, пластик, металл, шыны	50 мың тонна/жылына
2	"Балқаш универсал" ЖШС	Қауіпті емес қалдықтарды жинау	Қолмен сұрыптау: картон, шыны, пластик, металл	Қайта өңделетін заттар	100 мың текше метр/жылына

Балқаш қаласындағы қайталама шикізатты қабылдау пункттері 1.5-кестеде көрсетілген.

1.5-кесте. Балқаш қ. халықтан қайталама шикізатты қабылдау пункттері

р/к №	мекенжайы	Кәсіпорын	Не қабылданады
1	Қарағанды облысы, Балқаш қ. Балқаш, Орталық, 2	"Балқаш универсал" ЖШС	Картон, шыны, пластик, металл
2	Қарағанды облысы, Балқаш қ. Балқаш қ., Ленин, 116,	ЖК "Хван"	Қағаз, пластик

Балқаш қ.барлығы 1-класты қалдықтарға арналған 33 контейнер бар.

2022 жылы Балқаш қ. бөлек жиналған қалдықтардың саны мен түрлері 1.3-кестеде келтірілген.

1.3-кесте. Балқаш қ. бойынша жиналған және тасымалданған коммуналдық қалдықтардың түрлері бойынша жалпы көлемі.

р/к №	Жиналған коммуналдық қалдықтардың жалпы көлемі	2020 ж.	2021 ж.	2022 ж.	2023
1	Жиналған коммуналдық қалдықтар, тонна	23 944	13 622,78	9 645,76	11 625,13

ҚТҚ полигондары туралы мәліметтер.

Балқаш қаласында әсер етуге экологиялық рұқсаты бар 1 ҚТҚ полигоны жұмыс істейді. Балқаш қ. ҚТҚ полигоны 2009 жылдан бері жұмыс істейді. Жобалық қуаты - жылына 50000 т.

"DD-jol" ЖШС

Орналасқан жері - 100300, Қазақстан Республикасы, Қарағанды облысы, Балқаш қ., Әубәкір Әлімжанов көшесі, № 4, 65 үй ( Балқаш қ.).

Рұқсат беру құжаттары - шығарындылар 12.01.2021 ж. №KZ32VCZ00763399, қалдықтарды орналастыру 12.01.2021 ж. №KZ43VCZ00763395 Әсер етуге экологиялық рұқсаттың қолданылу мерзімі 31.12.2030 ж. дейін.

2023 жылға арналған жерлеудің жобалық қуаты - 581,62008 мың тоннаны құрайды. 2023 жылдың басында жинақталған қалдықтардың көлемі 57,46745 мың тоннаны құрайды

Полигонда қолмен сұрыптау бар. Сұрыпталады: пластик, қағаз, шыны, картон. 2022 жылы қолмен сұрыптау қуаты жылына 36785 т құрады. 2022 жылы сұрыптаудан өткен ҚТҚ - ның жалпы массасы - жылына 8819,65 т, ал сұрыпталған қалдықтардың массасы (қайта өңделетін шикізат) - жылына 2700 тонна.

Полигонда қуаттылығы жылына 50000 тонна құрылыс қалдықтарына арналған ұсақтау кешені бар. 2022 жылы ұсақтау кешенінің көмегімен қайта өңдеу/кәдеге жарату (тонна) массасы - жылына 24698,47 т құрады.

Полигондарда қалдықтарды орналастыру бойынша жалпы сипаттамалар 1.4-кестеде келтірілген.

1.4-кесте. Балқаш қ ҚТҚ полигондары туралы мәліметтер

р/к №	Параметр	2018	2019	2020	2021	2022
1	Полигон алаңы (қалдықтарды көму орындары), км2	0,08	0,08	0,08	0,08	0,08
2	Кәдеге жаратылған және сақталған қалдықтардың көлемі, тонна	40 283	9 792	9 492	20 291	31 367

Ғарыштық мониторинг деректеріне сәйкес Балқаш қ. және Балқаш қ. аумағында (https://wasteopen.gharysh.kz/) рұқсат етілмеген қоқыс орындары – 98 бірлік табылды және жойылды.

Коммуналдық қалдықтардың морфологиялық құрамы

Қала тұрғындары үшін коммуналдық қалдықтардың морфологиялық құрамы 1.5-кестеде келтірілген.

1.5-кесте. ҚТҚ морфологиялық құрамы.

р/к №	Фракция атауы	жалпы көлемдегі мөлшердің %
1	Тамақ қалдықтары	34
2	Әр түрлі құрамдағы пластик	27
3	Қағаз, картон және қағаз өнімдері	23
4	Шыны	8
5	Металл	3
6	Тоқыма	3
7	Ағаш және өсімдік қалдықтары	1,9
8	Басқа қалдықтар (медициналық, батареялар мен шамдар, тұрмыстық техниканың қалдықтары және т. б.)	0,1

1.2 Соңғы 3 жылдағы динамикадағы коммуналдық қалдықтарды басқаруды талдау.

Балқаш қаласының 1 тұрғыны түзетін қалдықтардың саны соңғы 3 жылда ауытқып отыр. 2020 жылы бір адамға тәулігіне 1,43 кг - нан, 2021 жылы бір адамға тәулігіне 2,60 кг-нан және бір адамға тәулігіне 1,49 кг-ға дейін, бұл соңғы 3 жылда орташа есеппен бір адамға 2,69 м3/жылды құрайды. Бұл ретте 1 адамға Балқаш үшін коммуналдық қалдықтардың түзілуінің бекітілген нормасы 1,46 м3/адамды құрайды.

Қазіргі уақытта Балқаш қаласында қоқыс шығаратын компаниялар 726 контейнерге қызмет көрсетеді. Контейнерлік алаңдарда қоқысты бөлек жинауға арналған контейнерлер орнатылған.

Гүлшат және Саяқ кенттерінде қайталама шикізатты қабылдауға арналған қайталама шикізат пен контейнерлерді қабылдауды ұйымдастыру жоқ.

Балқаш қ. қауіпті қалдықтарды (құрамында сынап бар және батареялар) жинауға арналған контейнерлер орнатылып, оларға мезгіл-мезгіл қызмет көрсетіледі.

Оң жақтары:

●Қалдықтардың қауіпті құрамдас бөліктерін бөлек жинау жүзеге асырылады (батареялар мен шамдарға арналған контейнерлер орнатылған);

●Коммуналдық алаңдарда тұрғындардан қоқыстарды жинау және шығару ұйымдастырылған;

●Балқаш қ. контейнерлік алаңдарда бөлек жинауға арналған қайталама шикізатты қабылдау пункті мен контейнерлер бар;

●Рұқсат етілмеген полигондарды жою жүзеге асырылады;

●ҚТҚ полигонының әсер етуге экологиялық рұқсаты бар;

●ҚТҚ полигонында қолмен сұрыптау бар.

Теріс жақтары:

●Контейнерлік алаңдар экологиялық және санитарлық-эпидемиологиялық талаптарға сәйкес жабдықталмаған (ҚР СТ 3780-2022 сәйкес);

●"Құрғақ" / "дымқыл"фракциялары бойынша бөлек жинау қарастырылмаған;

●Ірі габаритті, құрылыс қалдықтарын, күл қожын және көшелерді жинау және абаттандыру қалдықтарын жинаудың жолға қойылған жүйесі жоқ;

●Қайталама шикізатты қабылдау пункттерінің саны жеткіліксіз;

●Азық-түлік және басқа органикалық қалдықтарды пайдалану немесе кәдеге жарату (сақтаудан басқа) шешімі жоқ;

●Қолданыстағы экспорттық кестелер қажеттілікті қамтамасыз етпейді;

●Коммуналдық қалдықтарды уақтылы әкетуге арналған техниканың болмауы, коммуналдық қалдықтардың әртүрлі фракцияларын әкетуге арналған арнайы техниканың болмауы;

●ҚТҚ полигоны сұрыптау желілерімен жабдықталмаған және қазіргі заманғы талаптарға сәйкес келмейді.

1.3 Коммуналдық қалдықтардың түзілуі мен жинақталуы бойынша бар нормативтік базасы.

Жергілікті мәслихаттардың қалдықтардың пайда болу көлемі және оларды әкетуге арналған тарифтерді бекіту жөніндегі қолданыстағы шешімдері:

●"Балқаш қаласы бойынша қатты тұрмыстық қалдықтарды жинауға, тасымалдауға, сұрыптауға және көмуге халық үшін тарифтерді бекіту туралы". Балқаш қалалық мәслихатының 2023 жылғы 7 маусымдағы № 4/47 шешімі.

●Балқаш қаласы бойынша коммуналдық қалдықтардың түзілу және жинақталу нормаларын есептеу қағидаларын бекіту туралы. Қарағанды облысы Балқаш қаласы әкімдігінің 2022 жылғы 6 қазандағы № 46/02 қаулысы

Осы шешімге сәйкес Балқаш қаласының тұрғындары үшін, сондай-ақ мекемелер, кәсіпорындар, балалар, медициналық және басқа да мекемелер үшін қалдықтардың пайда болу нормалары қабылданды. Есептік бірліктерге (тұрғын, орын, қызметкер, бару және т.б.) сүйене отырып, текше метрде коммуналдық қалдықтардың пайда болуының жылдық нормасы қабылданды.

Коммуналдық қалдықтардың пайда болуының жылдық нормасы абаттандырылған үй иесінің 1 тұрғынына 1,52 м ³ және абаттандырылмаған үй иесінің 1 тұрғынына 1,60 м ³ құрайды.

Коммуналдық қалдықтарды шығару тарифі абаттандырылған үй иесінің 1 тұрғынынан 374,3 теңгені, абаттандырылмаған үй иесінің 1 тұрғынынан 394,0 теңгені құрайды. 1 м ³ қалдықты шығаруға жылдық тариф 2955 теңгені құрайды.

1.4 Соңғы үш жылдағы динамикада бөлінген қаражатты (жергілікті және республикалық бюджеттер, бюджеттен тыс) сипаттау және талдау.

Балқаш қаласы бойынша коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу саласын дамыту үшін жеке қаражат көзделмеген, облысты дамыту аумақты дамыту жоспарында көзделген (Балқаш қаласын дамытудың 2021-2025 жылдарға арналған бағдарламасы). Жалпы облыс бойынша табиғатты қорғау іс-шараларының жоспарларына және Қарағанды облысының даму жоспарына сәйкес, Балқаш қаласына қатысты іс-шаралар бар.

Қоршаған ортаны қорғау жөніндегі 2022-2024 жылдарға арналған іс–шаралар жоспарына сәйкес - Қарағанды облыстық мәслихатының 2021.12.9. №129 шешімі. Қарағанды облысы бойынша қалдықтарды басқару бойынша мынадай іс-шаралар және 1.8-кестеге сәйкес қаржыландыру жоспарлары көзделген.

1.8-кесте. Қарағанды облысының қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралар жоспарында көзделген қалдықтарды басқару жөніндегі қаржыландыру (мың теңге) жоспарлары бар іс-шаралар.

р/к №	Іс-шараның атауы	Орындауға жауаптылар	Орындау мерзімі	2022	2023	2024-2025	Қаржы көзі
1	Сұрыптау желілерін көздей отырып, Балқаш қаласында ҚТҚ полигонын салу бойынша ТЭН әзірлеу	Балқаш қ. әкімдігі	2023	-	6 800	-	Облыстық бюджет
2	Сұрыптау желілерін көздей отырып, Балқаш қаласында ҚТҚ полигонын салу	Балқаш қ. әкімдігі	2024	-	-	700 000	Облыстық бюджет
БАРЛЫҒЫ				-	6 800	700 000

1.9-кестеде Қарағанды облысының 2021-2025 жылдарға арналған даму жоспарын іске асыру жөніндегі іс - шаралар жоспарына сәйкес қалдықтарды басқаруға байланысты нысаналы индикаторлар бойынша іс-шаралар мен орындалу көлемі ұсынылған - (Қарағанды облысы әкімдігінің 06.01.2023 ж. №01/02 қаулысымен бекітілген).

"Балқаш қаласын дамытудың 2021-2025 жылдарға арналған бағдарламасына" сәйкес, қаладағы экологиялық жағдайды жақсарту шеңберінде ҚТҚ-ны қайта өңдеу үлесін ҚТҚ-ның пайда болған барлық көлемінің 1% - на дейін ұлғайту көзделеді. Ол үшін келесі іс-шаралар ұсынылады:

●ҚТҚ полигонының қуатын кеңейту - ТЭН әзірлеу жөніндегі іс-шараларды қаржыландыруға арналған шығыстар 2022, содан кейін 2023 бюджетінде көзделуі тиіс еді, бірақ іс-шаралар орындалмады.

●Тұрмыстық қатты қалдықтарды бөлек жинауға арналған контейнерлерді орнату - іс-шара орындалмады. 2021 жылы 84 дана контейнер орнатумен 12 контейнерлік алаң абаттандырылды. Сенімгерлік басқаруға беру үшін контейнерлік алаңдарды түгендеу, паспорттау және бағалау рәсімдері жүргізілді. Қазіргі уақытта жаңа тарифті бекіту бойынша жұмыстар жүргізілуде.

1.9-кесте. Қарағанды облысының 2021-2025 жылдарға арналған даму жоспарынан нысаналы индикаторлар және оларға қол жеткізу жөніндегі іс-шаралар.

р/к №	Атауы	Өлш.бірл.	Аяқтау нысаны	Орындау мерзімі, жылдары	Орындауға жауаптылар	Оның ішінде жылдар бойынша:					Барлығы	Қаржыландыру көздері	Бюджеттік бағдарламаның коды
						2021 жыл	2022 жыл	2023 жыл	2024 жыл	2025 жыл
Нысаналы индикатор:
13	Қайта өңдеу және кәдеге жарату үлесі: - ҚТҚ (білім көлемінен) ("жасыл Қазақстан" ұлттық жобасының көрсеткіші)	%			Облыс әкімінің орынбасары,	29	54	55	56	57
	агроөнеркәсіптік кешен қалдықтары (өткен жылға қатысты)				Облыс әкімінің орынбасары, АШБ	2	5	5	7	10
	қауіпті медициналық қалдықтар (жиналған көлемнен)				Облыс әкімінің орынбасары, ДСБ	100	100	100	100	100
Іс-шаралар:
1	Контейнерлерді орнату	Дана.	қабылдау-тапсыру актісі	2021-2025	Облыс әкімінің бірінші орынбасары, ЭТКШБ, Қарағанды әкімдігі	80	80	80	80	80	400
2	Медициналық ұйымдардың мемлекеттік сатып алу веб-порталында "Медициналық қалдықтарды кәдеге жарату жөніндегі қызметтер" сатып алуды өткізуі	%	сатып алу рәсімін жүргізу	2021-2025	Облыс әкімінің орынбасары, ДСБ	100	100	100	100	100
3	Электр энергиясын өндіру үшін мал шаруашылығы қалдықтарын кәдеге жарату	тонна	есеп	2021-2025	Облыс әкімінің орынбасары, АШБ	51587	52618,7	53671	54744,5	55839,4	268460,6
4	Пестицидтерді залалсыздандыру	тонна	есеп	2021-2025	Облыс әкімінің орынбасары, АШБ	0,6	0,2	0,2	0,2	0,2	1,4
5	Балқаш қаласында ҚТҚ полигонын салу	млн. теңге	Пайдалануға беру актісі	2024	Облыс әкімінің орынбасары Б.Қ. Асанов, Балқаш қ. әкімдігі				1 000		1000	ОБ	Балқаш қаласында ҚТҚ полигонын салу

2. МАҚСАТТАР, МІНДЕТТЕР ЖӘНЕ НЫСАНАЛЫ КӨРСЕТКІШТЕР

2.1 Бағдарламаның мақсаттары мен міндеттері.

Бұл бағдарламаның мақсаты - коммуналдық қалдықтардан пайда болатын қоршаған ортаға жүктемені азайту, қалдықтардың пайда болу мөлшерін азайту, қайталама ресурстардың өндірілуін арттыру, коммуналдық қалдықтарды пайдалану тиімділігін арттыру және полигондарда депозиттелген қалдықтардың үлесін азайту және қалдықтарды сақтау мақсатында алып қоюға ұшыраған алаңдарды қалпына келтіру тәсілдерін ұсыну.

Қалдықтарды басқару Қазақстан Республикасы Экологиялық Кодексінің 19-бөлімімен регламенттеледі.

Қалдықтарды басқару саласындағы негізгі қағидалар 328-бапта сипатталған:

- иерархия принципі;

- көзге жақындық принципі;

- қалдықтарды дайындаушының жауапкершілік принципі;

- қалдықтарды өндірушілердің кеңейтілген міндеттемелері.

ҚР ЭК 329-бабына сәйкес иерархия қағидаты қалдықтармен жұмыс істеу жөніндегі мынадай шараларды білдіреді:

1. Қалдықтардың пайда болуын болдырмау;

2. Қалдықтарды қайта пайдалануға дайындау;

3. Қалдықтарды қайта өңдеу;

4. Қалдықтарды кәдеге жарату;

5. Қалдықтарды жою.

Бағдарламаның мақсаттары мен қалдықтар иерархиясы қағидатына сүйене отырып, бағдарламаның келесі міндеттері ұсынылады:

Тауарларды орау санын азайту, сату жүйелерін оңтайландыру, ұтымды тұтынуды насихаттау есебінен коммуналдық қалдықтардың түзілу көлемін қысқарту;

Қалдықтарды "көзден" сұрыптау - қалдықтармен жұмыс істеу саласындағы тиімділікті арттыру және экологиялық заңнамаға сәйкестігі – "құрғақ"/ "дымқыл" ;

Полигонда пайдалы компоненттерді барынша толық алу;

Қалдықтардың органикалық бөлігін биоқордалау немесе биогаз алу немесе энергетикалық кәдеге жарату үшін пайдалану;

Балқаш қ. ҚТҚ полигонын заңнама талаптарына сай жайластыру,

ҚР экологиялық және эпидемиологиялық заңнамасының талаптарына сәйкес коммуналдық қалдықтардың қалдық бөліктерін сақтау;

Құрылыс қалдықтарын пайдалану;

Пайдаланылған полигон карталарын қалпына келтіру.

2.2 Қойылған мақсаттар мен міндеттерге неғұрлым тиімді және экономикалық негізделген әдістермен қол жеткізу жолдары.

1. Коммуналдық қалдықтардың түзілу көлемін қысқарту жөніндегі міндетке халықтың экологиялық жауапкершілігі мен қаржылық сауаттылығын арттыру деңгейінде ғана қол жеткізуге болады. Яғни, бұл мақсатқа сату құрылымы өзгерген кезде (орауыш материалдар санының едәуір азаюын, айналым контейнерлерін енгізуді, салмақ тауарларын сату құрылымының өзгеруін және т.б.) және өздігінен сатып алу минимумға дейін азайған кезде халықтың экологиялық жауапкершілігін арттыру және халық қалдықтарды азайтуға ұмтылған кезде қол жеткізуге болады. Бұған экология және жаратылыстану сабақтарында, сондай-ақ қаржылық сауаттылықты арттыру сабақтарында оқушыларды оқыту бағдарламаларын енгізу арқылы қол жеткізуге болады. Сондай-ақ, халық арасында қалдықтардың пайда болуын және саналы тұтынуды азайтудың экологиялық насихатын арттыру қажет.

2. Халықтан қайталама шикізат жинау үшін қабылдау пункттерінің санын көбейту қажет, қабылдау пункттері үшін жер учаскелерін ресімдемеу үшін автокөлік базасында және қабылдау кестесінде мобильді нүктелерді қарастыруға болады. Гүлшат және Саяқ кенттері қайта өңделетін шикізатты қабылдау пункттерімен мүлде қамтамасыз етілмеген.

3. Халықты қоқысты ұйымдасқан түрде шығару бойынша қызметтермен қамтамасыз ету үшін ҚР СТ 3780-2022 сәйкес контейнерлік алаңдарды жайластыру және үй иелерімен қоқысты шығаруға шарт жасасу қажет. Контейнерлік алаңдар астындағы жер учаскелерін заңды түрде рәсімдеу қажет.

4. Қолданыстағы және жаңа контейнерлік алаңдарды асфальттау. Температуралық айырмашылықтарға төзімді және жабын қалыңдығы кемінде 100 мм алаңдардың негізін асфальттауды немесе бетондауды жүргізу (ҚР СТ 3780-2022 "Қалдықтар. Коммуналдық қалдықтарды бөлек жинауды ұйымдастыру үшін контейнерлерді орналастыру алаңдарына қойылатын жалпы талаптар").

5. Контейнерлік алаңдарды қоршау. Периметр бойынша үш жағынан күрт климаттық өзгерістерге және коррозияға төзімді тұтас материалмен қоршау жүргізу, ол онда ҚР СТ 3780-2022 "Қалдықтар. Коммуналдық қалдықтарды бөлек жинауды ұйымдастыру үшін контейнерлерді орналастыру алаңдарына қойылатын жалпы талаптар" 3.1.4 т. сәйкес келеді және/немесе жоқ. Қаңқа тегістеумен және кейіннен RAL 1016, RAL 1026 маркалы немесе соған ұқсас бояуды жағумен дөңгелек немесе шаршы құбырлардан көзделеді.

6. Контейнерлік алаңдарды шатырмен жабдықтау. Шатыр климаттың күрт өзгеруіне және коррозияға төзімді қатты материалдан жасалуы керек. Шатырдың көлбеуі судың ағып кетуін қамтамасыз ету үшін қарама-қарсы жаққа еркін қол жеткізу жағынан жабдықталады. Алаңға негізден шатырға дейін еркін қол жеткізу жағының биіктігі кемінде 1,5 м (ҚР СТ 3780-2022 3.1.5, 3.1.6 т. "Қалдықтар. Коммуналдық қалдықтарды бөлек жинауды ұйымдастыру үшін контейнерлерді орналастыру алаңдарына қойылатын жалпы талаптар").

7. ҚТҚ полигонын салу. Қатты тұрмыстық қалдықтарды кәдеге жарату және өңдеу жөніндегі заңнаманың барлық талаптарын сақтай отырып, Балқаш қаласындағы ҚТҚ полигонын жайластыруды қамтамасыз ету қажет. Коммуналдық қалдықтар полигондары, Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасына сәйкес, қалдықтардың пайдалы компоненттерін қосымша толық алу үшін қосымша сұрыптау кешендерімен, шредерлермен және ұсақтау қондырғыларымен жарақтандырылуы, кейіннен оларды пайдалануы немесе қайталама шикізатты мүдделі өндірушілерге беруі тиіс. Бұл ретте қалдықтарды қолмен сұрыптау үлесін азайту қажет.

8. Қазіргі уақытта қалада контейнерлік алаңдар мен контейнерлер жеткілікті, бірақ бұл ретте бөлек жинауға арналған контейнерлер орнатылған алаңдарда қалдықтарды бастапқы сұрыптау да қамтамасыз етілмейді. Контейнерлік алаңдарды "құрғақ"/ "дымқыл" сұрыптауға арналған контейнерлердің жеткілікті санымен, сондай-ақ қайта өңделетін шикізатты жекелеген фракцияларға әкету мүмкіндігі болған кезде жинақтау қажет. Контейнерлерді таңбалау қалдықтарды бөлек жинау жөніндегі заңнаманың талаптарына жауап беруі тиіс (контейнерде, 2 тілде, ол арналған қалдықтардың фракциялары, сондай-ақ контейнердің иесі және контейнерге қызмет көрсетуді және әкетуді жүзеге асыратын кәсіпорын көрсетілуі тиіс).

9. Қалдықтарды шығаруды жүзеге асыратын кәсіпорындар үшін қоқыс шығаратын техниканы сатып алу қажет. Техниканың тиеу құрылғылары контейнерлердің конструкциясына сәйкес болуы тиіс. Қалдықтардың әр түрлі фракцияларын қайталама шикізатпен жұмыс істеу талаптарын қамтамасыз ететін әр түрлі автомобильдер шығаруы керек. Контейнерлік алаңдардан қалдықтарды шығару контейнерлер толған кезде, бірақ тамақ қалдықтары үшін тәулігіне кемінде 1 рет жүзеге асырылуы тиіс.

10. Органикалық қалдықтар (тамақ қалдықтарын қоса алғанда) биогазды қордалауға немесе алуға, содан кейін жағуға бағытталуы керек. Жеткілікті техникалық-экономикалық негіздемемен және қолда бар техникалық мүмкіндіктермен органикалық, сондай-ақ сұрыптау мүмкін емес қалдықтарды энергетикалық кәдеге жарату мүмкін.

11. Толтырылған полигон карталары әзірленген қалпына келтіру жобаларына сәйкес қалпына келтіруге ұшырауы тиіс.

2.3 Бағдарламаның нысаналы көрсеткіштері.

Бағдарламаның мақсаттары мен міндеттеріне сүйене отырып, бағдарламаның мынадай нысаналы көрсеткіштерін белгілеу ұсынылады.

р/к №	Көрсеткіштің атауы	Өш.бірл.	Жоспарлы кезең
			Шығ.мәні	2024	2025	2026	2027	2028
1	Балқаш қаласында ҚТҚ инженерлік полигонын салу	дана	0	1	-	-	-	-
2	"Құрғақ"/"дымқыл" фракциялары бойынша "пайда болу көзінен" ҚТҚ бөлек жинауды қамтамасыз ету	%	0	10	15	20	25	30
3	Алаңдарды ірі габаритті және құрылыс қалдықтарын жинау үшін бөлек орынмен жарақтандыру	%	0	20	40	60	80	100
4	Қолданыстағы талаптарға сәйкес контейнерлер мен контейнерлік алаңдарды жабдықтау	%	0	20	40	60	80	100
5	Қалдықтарды бөлек жинауға арналған контейнерлерді орнату және таңбалау	%	0	10	15	20	25	30
6	Балалар мен жасөспірімдерге тұрмыстық деңгейде ресурстарды үнемдеудің маңыздылығы туралы іс-шаралар әзірлеу және өткізу	Семестрде қаланың 1 оқу орнына арналған іс-шара	0	2	2	2	2	2
7	Коммуналдық қалдықтардың және олардың құрамдас бөліктерінің стихиялық үйінділерін табу және жою	анықталғандардан %	100	100	100	100	100	100

3. ҚОЙЫЛҒАН МАҚСАТТАР МЕН МІНДЕТТЕРГЕ ҚОЛ ЖЕТКІЗУДІҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ, ЖОЛДАРЫ

Коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу бойынша нысаналы көрсеткіштерге қол жеткізу үшін іс-шаралардың нақты бірізділігі мен уақтылы іске асырылуын құру қажет.

Экологиялық ағарту және экологиялық мәдениетті арттыру мақсаттарына қол жеткізу үшін ресурстарды үнемдеу және "саналы тұтыну" қажеттілігін, қосымша қаптамадан бас тартуды және ұзақ мерзімді сапалы тауарлардың пайдасына таңдауды қамтитын әлеуметтік бағыттағы роликтер жасау қажет. Бұл бейнероликтерді жергілікті телеарналарда негізгі хабар тарату арасында орналастыру, сондай-ақ әлеуметтік желілерді, жергілікті танымал жұртшылықты және жаңалықтар арналарын тарту қажет.

Қосымша қалдықтардың пайда болуына жол бермеуді, сұрыптауды, сондай-ақ қоқысты таратуға жол бермеуді "ақылға қонымды тұтынуды" насихаттау міндетті түрде қосымша және мектептен тыс білім беру бағдарламасына енгізілуі тиіс. Осы тақырып бойынша іс-шаралар білім беру мекемелерінде тұрақты негізде ұйымдастырылуы тиіс.

ҚТҚ қалдықтарын бөлек жинау бойынша нысаналы көрсеткішке қол жеткізу үшін жергілікті халықты санитариялық-эпидемиологиялық талаптарға және қала құрылысы нормаларына сәйкес келетін контейнерлік алаңдармен, көзден қалдықтарды бөлек жинауға арналған контейнерлермен 2 фракцияға – "құрғақ" және "дымқыл" қамтамасыз ету қажет.

Контейнерлік алаңдардың жобалары халық үшін қол жетімділікті және қалдықтарды шығаруға арналған арнайы техниканың ерекшеліктерін ескере отырып, тиеу жұмыстарын жүргізудің ыңғайлылығын ескеруі тиіс. Сонымен қатар, бір контейнер алаңын әртүрлі құрамдас қалдықтарды шығаратын әртүрлі кәсіпорындар пайдалана алады. Бұл жағдайда алаңның және оған тікелей іргелес аумақтың санитарлық жағдайына контейнерлер орнатқан барлық кәсіпорындар жауапты болуы керек.

Көппәтерлі тұрғын үй секторындағы коммуналдық қалдықтарды жинау және уақытша сақтау алаңында контейнерлердің мынадай түрлері белгіленуі тиіс:

Азық-түлік және органикалық қалдықтарды жинауға арналған "дымқыл" қалдықтар фракциясына арналған контейнерлер.

"Құрғақ" фракцияға арналған контейнерлер-коммуналдық қалдықтардың, картонның, қағаздың, әйнектің және сынық шынының, металдардың және осы құрамдас бөліктерден араласқан күрделі бұйымдардың ластанбаған пластикалық құрамдас бөліктері. Сондай-ақ тоқыма.

Сондай-ақ, егер халық қоқысты қандай контейнерге салуға күмәнданса, сұрыпталмаған қалдықтарға арналғанын орнату қажет.

ҚР СТ 3780-2022 сәйкес контейнерлік алаңда тұрғындардан ірі габаритті және құрылыс қалдықтарын жинау үшін орын бөлінуі тиіс.

Адал сектор тұрғындары үшін контейнерлік алаңдарды жайластыру осы жеткізушілерден қалдықтарды әкетуді жүзеге асыратын ұйым жұмысының ерекшеліктерін ескере отырып жүргізілуге тиіс. Жеке сектор тұрғындары үшін коммуналдық қалдықтарды жинаудың ыңғайлылығы. Бұл контейнерлік алаңдар күл-қож қалдықтарын жинауға арналған контейнерлермен қосымша жинақталуы тиіс.

Көппәтерлі тұрғын үй секторы үшін контейнерлік алаңдарды жайластыру жөніндегі жобалар біріздендірілуі және қалдықтарды жинау және шығару жөніндегі кәсіпорындардың мүдделерін ескеруі, сондай-ақ коммуналдық қалдықтарды жинау жөніндегі санитариялық нормативтерге сәйкес келуі тиіс.

Биологиялық ыдырайтын қалдықтармен проблеманы шешу үшін ҚТҚ полигондарында азық-түлік және басқа да органикалық қалдықтарды (мысалы, ауыл шаруашылығы қалдықтары, көң) биоқордалауды немесе экологиялық талаптарды сақтай отырып, осындай қалдықтарды энергетикалық кәдеге жаратуды көздеу қажет.

Құрылыс қалдықтарын қабылдау және кәдеге жарату үшін (оларды коммуналдық қалдықтар полигондарында орналастыруға экологиялық заңнамамен тыйым салынғандықтан) қосымша желілерді - немесе қолданыстағы полигондарда немесе жаңа кәсіпорындарда – қабылдау алаңдарымен, фракцияларға және қорытынды өнім қоймаларына бөлу үшін ұсатқыштармен және еектермен жарақтандырылған, кейіннен алынған материалдарды полигонның өз қажеттіліктеріне пайдалана отырып (пайдаланылған карталарды қабатты оқшаулау немесе қалпына келтіру кезінде) немесе үшінші тарап тұтынушыларына босату үшін қосымша желілерді жайластыру қажет. Құрылыс қалдықтарын қайта өңдеу міндетті түрде металдарды (мысалы, арматураны) өндіруге арналған сұрыптау кешендерін қамтуы керек. Құрылыс қалдықтарын полигондарда сақталған қалдықтарды оқшаулау және кейіннен қалпына келтіру үшін пайдалану табиғи топырақ пен топырақты пайдалануды азайтады.

Қолданыстағы коммуналдық қалдықтар полигондарының жұмыс істеуі мен дамуы қалдықтар денесінің ыдырау процесін және оның қоршаған ортаға әсерін бақылау үшін техникалық рекультивация кезеңдерімен, кейіннен газ мониторингі мен жер асты суларының мониторингін ұйымдастырумен полигонның (немесе алаңдардың) пайдаланылған (толтырылған) карталарын рекультивациялауды қамтуы тиіс. Және биологиялық қалпына келтірудің келесі кезеңі.

4. ҚАЖЕТТІ РЕСУРСТАР

Бағдарламаны қаржыландыру көздері жергілікті бюджет, оның ішінде ҚР Экологиялық кодексінің 29-бабына сәйкес тікелей шетелдік және отандық инвестициялар, өндірушілердің (импорттаушылардың) кеңейтілген міндеттемелерінің операторы (Кодекстің 388-бабының 1-тармағының 10) тармақшасына сәйкес кәдеге жарату төлемі түрінде оның банктік шотына өндірушілер мен импорттаушылардан түскен қаражаттан), Отандық, халықаралық қаржы экономикалық ұйымдарының немесе донор елдердің гранттары, екінші деңгейдегі банктердің несиелері және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған басқа да көздер болуы мүмкін.

Әрбір іс-шара үшін қажетті ресурстар "Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарында" белгіленген.

5. БАҒДАРЛАМАНЫ ІСКЕ АСЫРУ ЖӨНІНДЕГІ ІС-ШАРАЛАР ЖОСПАРЫ.

2024-2028 жылдарға арналған Балқаш үшін коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары.

р/к №	Іс-шараның атауы	Аяқтау нысаны	Орындауға жауаптылар	Орындау мерзімі	Болжамды шығыстар (мың теңге)/қосымша көздер (мың теңге)					Қаржыландыру көздері	Іс-шарадан күтілетін экологиялық әсер*
					2024 жыл	2025 жыл	2026 жыл	2027 жыл	2028 жыл
1	Балқаш. елді мекендері үшін ҚТҚ полигонын жобалау және салу бойынша қызметтерді сатып алуға тендер ұйымдастыру	Қызмет көрсетуге арналған шарт	Балқаш қаласының әкімдігі	2024	Мемлекеттік сатып алу шарттарына сәйкес					Жергілікті бюджет	Дайындық жұмыстары
2	Балқаш қаласындағы ҚР СТ 3780-2022 сәйкес контейнерлік алаңдарды жөндеу және жайластыру	пайдалануға қабылдау актісі	Балқаш қаласының әкімдігі	2024-2028	Бюджеттік өтінімге сәйкес					Жергілікті бюджет
3	Әлеуметтік желілерде, бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланымдар, роликтер тарату арқылы қалдықтарды бөлек жинау жүйесі туралы халықты хабардар ету	Эфирлік анықтама, жарияланым	Жергілікті атқарушы органдар	2024-2028	Бюджеттік өтінімге сәйкес					Жергілікті бюджет	Халықтың экологиялық мәдениеті мен әлеуметтік-экологиялық жауапкершілік деңгейін арттыру. Ақылға қонымды тұтынуды насихаттау және қалдықтарды дұрыс пайдаланбағаны үшін жауапкершілік туралы хабардар ету
4	Қауіпті қалдықтарға арналған контейнерлерге қызмет көрсетуге лицензиясы бар кәсіпорындармен шарттар жасасу	шарт	Балқаш қаласының әкімдігі	2024-2028	Бюджеттік өтінімге сәйкес					Жергілікті бюджет	қауіпті қалдықтарды басқа фракциялармен араластыруды болдырмау
5	Шет ауданының елді мекендеріндегі фракциялар бойынша қалдықтарды жинауға арналған алаңдарды жайластыру	пайдалануға қабылдау актісі	әкімдік, қоқыс шығаратын компаниялар	2024-2028	Бюджеттік өтінімге сәйкес					Жергілікті бюджет	тұрғындардан коммуналдық қалдықтар фракцияларын жинау
6	Балқаш қ. полигонында тамақ және органикалық қалдықтарға арналған қордалау қондырғыларын салу	пайдалануға қабылдау актісі	ауылдық округ әкімдігі	2024-2028	Бюджеттік өтінімге сәйкес					Жергілікті бюджет	органикалық қалдықтарды кәдеге жарату, тыңайтқыштар өндіру
7	ҚТҚ қалдықтарын, сондай-ақ күл қожын және қауіптілігі 1-класты қалдықтарды бөлек жинау үшін қосымша контейнерлер сатып алу	Жұмыстарды қабылдау актісі	Жергілікті атқарушы органдар	2025-2026	Бюджеттік өтінімге сәйкес					Жергілікті бюджет	ҚТҚ қалдықтарын сұрыптау, қайта өңдеу үлесін ұлғайту. Сақтаудың төмендеуі.
8	Коммуналдық қалдықтардың бөлек жиналған фракцияларын шығару үшін қажетті мамандандырылған қоқыс шығару техникасын сатып алу	Пайдалануға беру актісі	Жергілікті атқарушы органдар. Басқарушы ұйым	2024-2028	Бюджеттік өтінімге сәйкес					Жергілікті бюджет	қайта өңдеуге жарамды қалдықтардың бөлек жиналған фракцияларын араластырмау
9	Коммуналдық қалдықтардың және олардың құрамдас бөліктерінің стихиялық үйінділерін табу және жою	тарату актісі	Жергілікті атқарушы органдар	2024 - 2028	Мемлекеттік сатып алу шарттарына сәйкес					Жергілікті бюджет	Экожүйені қалпына келтіру

1-ҚОСЫМША

Балқаш кейбір контейнерлік алаңдардың суреттері

р/к №	мекенжайы	Фото
1	Балқаш қ., Спицын көшесі, 1
2	Балқаш қ., Абай көшесі, 74
3	Балқаш қ., Амангелді көшесі, 14
4	Балқаш қ., Бейбітшілік көшесі, 30
5	Балқаш қаласы, Сәбитова ш/а, 6