Об утверждении Программы по управлению коммунальными отходами по Таскалинскому району Западно-Казахстанской области на 2024-2028 годы

Решение Таскалинского районного маслихата Западно-Казахстанской области от 29 апреля 2024 года № 20-1

В соответствии с подпунктом 1) пункта 3 статьи 365 Экологического кодекса Республики Казахстан, подпунктом 15) пункта 1 статьи 6 Закона Республики Казахстан "О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан", Приказом Министра экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан от 18 мая 2023 года №154-п "Об утверждении Методических рекомендаций местным исполнительным органам по разработке программы по управлению коммунальными отходами", Таскалинский районный маслихат РЕШИЛ:

1. Утвердить программу управления коммунальными отходами по Таскалинскому району на 2024-2028 годы согласно приложению к настоящему решению.

2. Настоящее решение вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель маслихата

Бисенгалиева Ж.

Приложение к решению Таскалинского районного маслихата от "29" апреля 2024 года № 20-1

ПРОГРАММА ПО УПРАВЛЕНИЮ КОММУНАЛЬНЫМИ ОТХОДАМИ ПО ТАСКАЛИНСКОМУ РАЙОНУ ЗАПАДНО-КАЗАХСТАНСКОЙ ОБЛАСТИ НА 2024-2028 гг.

Оглавление

СПИСОК СОКРАЩЕНИЙ ..........................................................................................................................3 ТЕРМИНЫ И ОПРЕДЕЛЕНИЯ ..................................................................................................................4 ПАСПОРТ ПРОГРАММЫ ...........................................................................................................................5 1 ВВЕДЕНИЕ ................................................................................................................................................7 2 ОБЩИЕ СВЕДЕНИЯ О РЕГИОНЕ .........................................................................................................8 2.1 Мероприятия по управлению коммунальными отходами заложенные в действующих национальных стратегических документах, планах развития территории ............................................9 3 АНАЛИЗ ТЕКУЩЕЙ СИТУАЦИИ УПРАВЛЕНИЯКОММУНАЛЬНЫМИ ОТХОДАМИ ... 11 3.1 Оценка текущего состояния управления коммунальными отходами в регионе .............................11 3.2 Общие сведения по состоянию инфраструктуры в сфере управления отходами ...........................13 3.2.1 Накопление и раздельный сбор, охват вывозом ..............................................................................13 3.2.2 Транспортировка ................................................................................................................................14 3.2.3 Сортировка и переработка .................................................................................................................14 3.2.4 Захоронение ........................................................................................................................................15 3.2.5 Морфологический состав ..................................................................................................................17 4 НОРМЫ ОБРАЗОВАНИЯ И НАКОПЛЕНИЯ КОММУНАЛЬНЫХ ОТХОДОВ И ТАРИФЫ 18 Нормы образования и накопления коммунальных отходов по Таскалинскому району .......................18 4.1. Количественные и качественные показатели текущей ситуации с отходами .................................22 4.2 Анализ системы управления отдельными видами отходов ...............................................................22 последние три года ......................................................................................................................................22 4.3 Выводы по анализу текущей ситуации по управлениюкоммунальными отходами ........................24 4.4 Анализ сильных и слабых сторон, возможностей и угроз в сектореуправления коммунальными отходами ........................................................................................................................................................24 5 ЦЕЛИ, ЗАДАЧИ И ЦЕЛЕВЫЕ ПОКАЗАТЕЛИ ПРОГРАММЫ ...........................................................26 5.1 Цель и задачи ..........................................................................................................................................26 5.2 Целевые показатели ...............................................................................................................................26 6 ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ, ПУТИДОСТИЖЕНИЯ ПОСТАВЛЕННЫХ ЦЕЛЕЙ И СООТВЕТСТВУЮЩИЕМЕРЫ ................................................................................................28 6.1 Меры по дальнейшему развитию системы сбора и транспортировки коммунальных отходов для обеспечения полного охвата населения района услугами по сбору и вывозу отходов; 28 6.2 Меры по совершенствованию системы раздельного сбора отходов .................................................30 6.3 Меры по развитию системы переработки и утилизациикоммунальных отходов, включая специфические (пищевые, строительные и крупногабаритные отходы, ОЭЭО и пр.)..32 6.4 Меры по обеспечению безопасного захоронения коммунальныхотходов ........................................34 6.5 Меры по повышению информированности населения по вопросам обращения с коммунальными отходами и усилению взаимодействия всех заинтересованных cторон .....................34 7 ПЛАН МЕРОПРИЯТИЙ ПО РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ 8 МОНИТОРИНГ РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ ...................................................................................37 9 НЕОБХОДИМЫЕ РЕСУРСЫ ...................................................................................................................37 10 ОЖИДАЕМЫЙ СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКИЙ ЭФФЕКТ ........................................................................................................................................................38 Приложение 1 ................................................................................................................................................39

СПИСОК СОКРАЩЕНИЙ

ИП	Индивидуальный предприниматель
ЖК	Национальный проект "Жасыл Казахстан"
КГО	Крупногабаритные отходы
КЗЭ	Концепция по переходу Республики Казахстан к "зеленой экономике"
КП	Контейнерная площадка
МИО	Местные исполнительные органы
МСК	Мусоросортировочный комплекс
МЦЗТ	Некоммерческое акционерное общество "Международный центр зеленых технологий иинвестиционных проектов"
МЭГиПР РК	Министерство экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан
ООС	Охрана окружающей среды
Отдел ЖКХ Таскалинск ого района	Отдел жилищно-коммунального хозяйства, пассажирского транспорта и автомобильных дорог Таскалинского района
ОЭЭО	Отходы электронного и электрического оборудования
Программа	Программа по управлению коммунальными отходами
ПСД	Проектно-сметная документация
РК	Республика Казахстан
РСО	Ртутьсодержащие отходы
ТБО	Твердые бытовые отходы
ТОО	Товарищество с ограниченной ответственностью
УПР	Управление природных ресурсов и регулирования природопользования Западно-Казахстанской области
ФЛ	Физические лица
ЭК РК	Экологический кодекс Республики Казахстан
ЮЛ	Юридические лица

ТЕРМИНЫ И ОПРЕДЕЛЕНИЯ

Биоразлагаемые отходы - отходы, которые способны подвергаться анаэробному или аэробному разложению, в том числе садовые и парковые отходы, а также пищевые отходы, сопоставимые с отходами пищевой промышленности, макулатура.

Коммунальные отходы - отходы потребления, включающие:

1)смешанные отходы и раздельно собранные отходы домашних хозяйств, включая, помимо прочего, бумагу и картон, стекло, металлы, пластмассы, органические отходы, древесину, текстиль, упаковку, использованные электрическое и электронное оборудование, батареи и аккумуляторы;

2)смешанные отходы и раздельно собранные отходы из других источников, если такие отходы по своему характеру и составу сходны с отходами домашних хозяйств.

Крупногабаритные отходы – отходы потребления и хозяйственной деятельности (бытовая техника, мебель и другое), утратившие свои потребительские свойства и по своим размерам исключающие возможность транспортировки на специализированных

транспортных средствах.

Отходы электронного и электрического оборудования – отнесенное к отходам,

непригодное или вышедшее из употребления электронное и электрическое оборудование, в том числе его узлы, части, детали.

Пищевые отходы - отходы, сопоставимые с отходами пищевой промышленности, образующиеся в результате производства и потребленияпродуктов питания.

Строительные отходы - отходы, образующиеся в процессе сноса, разборки, реконструкции, ремонта (в том числе капитального) илистроительства зданий, сооружений,

промышленных объектов, дорог, инженерных и других коммуникаций.

Твердые бытовые отходы - коммунальные отходы в твердой форме.

ПАСПОРТ ПРОГРАММЫ

Наименование	Программа по управлению коммунальными отходами ГУ "Таскалинский районный отдел жилищно- коммунального хозяйства, пассажирского транспорта и автомобильных дорог"
Основание для разработки	Экологический кодекс Республики Казахстан от 2 января 2021 года № 400-VI ЗРК
Государственный орган, ответственный за разработку Программы	ГУ "Таскалинский районный отдел жилищно-коммунального хозяйства, пассажирского транспорта и автомобильных дорог"
Основной разработчик	Общественное объединение "Организация инвалидов ЭКО – ПРОИЗВОДСТВО"
Цель Программы	Совершенствование системы управления коммунальными отходами в соответствии с требованиями экологического законодательства Республики Казахстан и повышение качества предоставляемых услуг по сбору и вывозу отходов для населения Таскалинского района
Задачи Программы	1)Дальнейшее развитие системы сбора и транспортировки коммунальных отходов для обеспечения полного охвата населения района услугами по сбору и вывозу отходов; 2)Совершенствование системы раздельного сбора отходов; 3)Развитие системы переработки и утилизации коммунальных отходов, включая специфические (пищевые, строительные и крупногабаритные отходы, отходы электронного и электрического оборудования и пр.); 4)Обеспечение безопасного захоронения коммунальных отходов; 5)Повышение информированности населения по вопросам обращения с коммунальными отходами и усиление взаимодействия всех заинтересованных сторон.
Ожидаемые результаты	• улучшено качество предоставляемых услуг всфере управления коммунальными отходами; • увеличен объем раздельного сбора, сортировкии переработки коммунальных отходов; • минимизировано негативное влияниекоммунальных отходов на окружающую среду; • улучшены целевые показатели Таскалинского района в сфере управления коммунальными отходами.
Период	2024 – 2028 гг.
Объем финансирования	Объем финансирования определяется в зависимости от количества бюджетных средств, предоставленных местным исполнительным органам нафинансирование мероприятий в сфере обращения с коммунальными отходами в Таскалинском районе, в соответствующий период
Исполнители Программы	Акимат Западно-Казахстанской области; Маслихат; Общественный совет; субъекты по сбору, вывозу, восстановлению и захоронению коммунальных отходов; государственные учреждения; социальные объекты; юридические лица; индивидуальные предприниматели; НПО; население и др. заинтересованные стороны.

1. ВВЕДЕНИЕ

Программа по управлению коммунальными отходами - это стратегический документ, включающий анализ текущей ситуации управления коммунальными отходами и комплекс мер, направленных на достижение целевых показателей по совершенствованию системы управления коммунальными отходами.

Согласно статье 365 Экологического кодекса Республики Казахстан (далее - ЭК РК) местные исполнительные органы (далее - МИО) районов, городов районного и областного значения, городов республиканского значения организуют разработку Программы управления коммунальными отходами (далее - Программа). Программа утверждается местными представительными органами. Также, в соответствии с подпунктом 1 пункта 3 статьи 365 Экологического Кодекса Республики Казахстан местные исполнительные органы районов, городов областного значения реализуют государственную политику в области управления коммунальными отходами посредством утверждения в пределах своей компетенции программы по управлению коммунальными отходами.

В ходе разработки настоящей Программы проведен анализ текущей ситуации управления коммунальными отходами в Таскалинском районе, выявлены проблемы и перспективы развития сектора управления коммунальными отходами и предложены комплексные меры для улучшения системы управления коммунальными отходами в соответствии с требованиями экологического законодательства РК.

Программа разработана с учетом приоритетов национальных стратегических,

программных и концептуальных документов, а также международного опыта.

Реализация Программы приведет к улучшению качества предоставляемых услуг в сфере управления коммунальными отходами, увеличению объема сбора, сортировки и переработки коммунальных отходов, минимизации негативного влияния коммунальных отходов на окружающую среду, улучшению целевых показателей Таскалинского района в сфере управления коммунальными отходами.

2. ОБЩИЕ СВЕДЕНИЯ О РЕГИОНЕ

Таскали́ нский район расположен в Западно-Казахстанской области Казахстана. Ранее носил название — Каменский район. Координаты 50.793064, 49.908789

Административный центр района — село Таскала (железнодорожная станция Таскала).

Расстояние от райцентра до областного центра Уральска — 88 км Население района составляет 16 269 человек (на начало 2024 года)

В районе 9 сельских округов:

Актауский сельский округ

Таскалинский сельский округ

Достыкский сельский округ

Мерейский сельский округ

Амангельдинский сельский округ

Чижинский сельский округ

Казахстанский сельский округ

Мерекенский сельский округ

Косщинский сельский округ

28 поселков:

Айнабулак (Западно-Казахстанская область)

Аккайнар (Западно-Казахстанская область)

Аккутир (Актауский сельский округ)

Актау (Таскалинский район)

Алмалы (Таскалинский район)

Амангельды (Таскалинский район)

Атамекен (Таскалинский район)

Бастау (Западно-Казахстанская область)

Бирлик (Таскалинский район)

Достык (Таскалинский район)

Еменжар

Жигер (Таскалинский район)

Калмак (Таскалинский район)

Калмакшабын

Караой (Западно-Казахстанская область)

Кенжайлау

Кисыксай

Кызылбас

Мерей (Западно-Казахстанская область)

Мереке (Таскалинский район)

Оркен (Таскалинский район)

Оян (Западно-Казахстанская область)

Талдыбулак (Таскалинский район)

Таскала

Тогайлы (Западно-Казахстанская область)

Чижа-1

Чижа-2

Ынтымак (Таскалинский район)

Рисунок 1. Ситуационная схема расположения района

2.1. Мероприятия по управлению коммунальными отходами заложенные в действующих национальных стратегических документах, планах развития территории.

Политика РК в сфере управления отходами определяется Концепцией по переходу РК к "зеленой" экономике (2013) и Национальным проектом "Жасыл Казахстан" (2021).

Стратегические документы устанавливают необходимость охвата вывозом, внедрения раздельного сбора, увеличения доли утилизации и переработки отходов и, соответственно, снижения объемов отходов,захораниваемых на полигонах.

Таблица 1. Цели и целевые показатели Концепции по переходу РК к "зеленой" экономике и Национального проекта "Жасыл Казахстан"

Наименование показателя	2021	2022	2023	2024	2025	2030	2050	Источ ник
Покрытие населения вывозом твердых бытовых отходов						100%		КЗЭ
Санитарное хранение мусора						95%		КЗЭ

Доля переработанных отходов						40%	50%	КЗЭ
Охват населенных пунктов	40,0	50,0	60,0	70,0	80,0			МИО
услугами по сбору и вывозу
отходов:
- столицы, городов
республиканского,
областного и районного	50,0	55,0	60,0	70,0	80,0
значения (88)
- поселков (241)
- сел, крестьянских и иных
поселений (2253)
- по фракциям
- отдельным опасным
видам отходов
(медицинских и
ртутьсодержащих,
электронной и бытовой
техник
Создание инфраструктуры	21,0	24,0	27,0	30,0	34,0			ЖК
по раздельному сбору по
фракциям и опасным видам
отходов:
-установка контейнеров для	38,0	40,0	42,0	44,0	46,0
раздельного сбора по
фракциям	2,0	5,0	5,0	7,0	10,0
-установка контейнеров для раздельного сбора опасных компонентов	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0
- создание пунктов приема
вторичного сырья

В национальном проекте "Жасыл Казахстан" в целевом показателе по охвату раздельным сбором отсутствует Таскалинский район. Но установление таких же показателей для района по аналогии с другими областями РК будет иметь положительный эффект для развития системы управления отходами. В разделе 5 данной Программы предложены целевые показатели по Таскалинскому району.

В плане-развития Западно-Казахстанской области на 2021-2025 года (с изменениями, утвержденными решением сессии Западно-Казахстанского областного маслихата №16-3 от 14 декабря 2022 года) одной из целью является - Улучшение экологической ситуации в регионе:

Целевые индикаторами являются:

Уровень удовлетворенности населения экологическим качеством жизни;

Увеличение естественной популяции рыбных ресурсов;

Доля переработки и утилизации, в том числе: ТБО (от объема образования), отходов агропромышленного комплекса (по отношению к предыдущему году), опасных медицинских отходов (от собранного объема);

Сокращение потерь воды при орошении: протяженность реконструируемых каналов;

Снижение объема забора свежей воды в промышленности;

Увеличение/расширение площади, покрытой лесом, в том числе, за счет посадки деревьев с обеспечением нормативной приживаемости в разрезе пород и регионов посадки;

Количество охваченных граждан экологической информационной кампанией.

3. АНАЛИЗ ТЕКУЩЕЙ СИТУАЦИИ УПРАВЛЕНИЯ КОММУНАЛЬНЫМИ ОТХОДАМИ

3.1 Оценка текущего состояния управления коммунальными отходами в регионе

Население Таскалинского района составляет 16 269 человек, ежегодный прирост

населения за последние 2 года - примерно 1-2 %.

Таблица 2

№	Наименование районов	Всего населения	Статус СНП	Количество дворов	Количество семей
ВСЕГО		16269	0	4469	4767
1	Актауский аульный округ	1064	0	279	279
	Актау	981	Село	247	247
	Ақкүтір	48	Село	13	13
	Қара ой	17	Село	11	11
	Қызылбас	18	Село	8	8
2	Амангельдинский аульный округ	1251	0	355	417
	Амангелда	1077	Село	309	358
	1-Чижа	174	Село	46	59
3	Достыкский аульный округ	744	0	221	235
	Достык	534	Село	158	169
	Бастау	77	Село	27	29
	Ынтымак	133	Село	36	37
4	Косщинский аульный округ	649	0	145	172
	Оян	555	Село	125	149
	Кенжайлау	94	Село	20	23
5	Мерейский аульный округ	1691	0	381	367
	Мерей	997	Село	224	220
	Аккайнар	42	Село	16	13
	Оркен	90	Село	19	16
	Тогайлы	233	Село	51	50
	Айнабулак	329	Село	71	68
6	Мерекенский аульный округ	619	0	193	215
	Мереке	568	Село	178	199
	Калмак	51	Село	15	16
7	Казахстанскйи аульный округ	1137	0	243	296
	Атамекен	1012	Село	196	249
	Алмалы	52	Село	10	11
	Калмакшабн	65	Село	28	28
	Кисыксай	8	Село	9	8
8	Чижинский аульный округ	1105	0	323	376
	Чижа	1054	Село	299	351
	Талдыбулак	27	Село	14	14
	Еменжар	24	Село	10	11
9	Таскалинский аульный округ	8009	0	2329	2410
	Таскала	7663	Село	2227	2301
	Жигер	31	Село	92	15
	Бирлик	315	Село	10	94

Согласно данным Министерства экологии, геологии и природных ресурсов РК (далее - МЭГиПР РК) ежегодно в Казахстане образуется 4,5-5 млн. твердых бытовых отходов (далее – ТБО). Сбор и вывоз коммунальных отходов по данным Бюро национальной статистики ежегодно составляет 3,5- 4,0 млн. тонн.

Согласно данным МЭГиПР РК за 2021 год услугами по сбору и вывозу ТБО по

всей республике обеспечены 82 % населения, по Западно-Казахстанской области – 74,8%.

В среднем в районе образуется 1,8 тысяч тонн коммунальных отходов в год (таблица 2).

Таблица 3.

Сбор (образование), переработка и захоронение коммунальных отходов/ТБО за 2021-2023 гг. по РК, Западно-Казахстанской области и Таскалинскому району

№	Наименование	Единица измерен ия		Годы
				2021	2022	2023
1	Сбор (Образование)2
1.1	Республика Казахстан	тыс.то нн	3 674,025		3 441,600	4 006,400
1.2	Западно-Казахстанская область	тыс.то нн	162,908		181,151	181,153
1.3	Таскалинский район	тыс.то нн	2,898		2,99	3,0
2	Переработка
2.1	Республика Казахстан3	%	14,9		18,6	21,1
2.2	Западно-Казахстанская область	%	10,0		10,0	10,7
2.3	Таскалинский район	%	1,20		2,40	3,60
2.4		%	10,1		9,5	7,2
3	Захоронение6
3.1	Западно-Казахстанская область	тыс.то нн	160, 090		183,120	169, 064
3.2	Таскалинский район	тыс.то нн	8,1		8,1	8,11

Источники образования коммунальных отходов в Таскалинском районе – частные домохозяйства, офисные здания, коммерческие предприятия, промышленные предприятия и общественные организации, детские сады, школы, больницы, субъекты сельского хозяйства, торговые учреждения, рынки и базары и другие места образования коммунальных отходов.

Основная доля образования отходов приходится на отходы домашних хозяйств (83,8%), 15,3% составляют отходы производства (приравненные к бытовым), 0,8% - мусор, собранный с улиц, 0,1% - рыночные отходы.

Из образованных коммунальных отходов более 93% захоранивается на полигонах

ТБО.

3.2. Общие сведения по состоянию инфраструктуры в сфере управления отходами

Проблемы обращения с отходами оказываются нерешенными в силу отсутствия или недостаточной развитости необходимой для данной территории инфраструктуры. Программа предусматривает выделение средств на модернизацию и строительство инфраструктуры, включая сборочные пункты, и системы транспортировки. Из-за удаленности Таскалинского района от областных центров в районе не осуществляется раздельный сбор и сортировка отходов.

3.2.1. Накопление и раздельный сбор, охват вывозом

Согласно данным МЭГиПР РК за 2022 год услугами по сбору и вывозу ТБО по

всей республике обеспечены 82 % населения, по Западно-Казахстанской области – 75 %.

Таблица 4. Информация по контейнерным площадкам и контейнерам в Таскалинском районе

Наименование	Количество
Контейнеры для жильцов	70
из них требуют ремонта	10
Контейнеры для организаций	7
из них требуют обновления	7
Вид используемых контейнеров	стандартные металлические контейнеры размером 0,75 м3

1 По состоянию на 1 января 2023 года

2 Статистические бюллетени "Об обращении с коммунальными отходами в Республике Казахстан", 2021, 2022, 2023 3 Статистический сборник "Охрана окружающей среды в Республике Казахстан" 2019-2022 гг., стр.109, за исключением данных за 2021 год, которые представлены в сводной таблице МЭГиПР РК "Информация по ТБО за 2022 год"

4 Статистический сборник "Охрана окружающей среды в Республике Казахстан" 2019-2022 гг., стр.109, за исключением данных за 2021 год, которые представлены в сводной таблице МЭГиПР РК "Информация по ТБО за 2022 год"

5 Данные по переработке по Таскалинском районе представлены расчетным методом

Данные по расчетному количеству необходимых контейнеров ТБО прописаны в Приложении 1. Из существующих 70 шт., требуют обновления 17 шт. Расчетное количество необходимых контейнеров - 84 шт. Необходимо докупить 14 контейнеров, и обновить 17 шт.

Накопление и сбор коммунальных отходов в Таскалинском районе осуществляется

двумя путями:

-в контейнерах

-бесконтейнерным (бестарным) методом - путем объезда территории и сбора отходов в пакетах/мешках, размещаемых в установленных местах, по графику. Бесконтейнерный вывоз осуществляется в частном секторе. Вывозом Т Б О занимается ЖК "НҰР". В районе раздельный сбор отходов не внедрен. На базе производят ручную сортировку пластика, бумаги и картона, их прессование и далее сдают компаниям по приему вторичного сырья. Для сбора ртутных ламп имеется всего 2 точки. Некоторые КП требуют ремонта, так как отсутствуют ограждения, твердое покрытие, контейнеры устарели, помялись и требуют замены.

Вокруг КП наблюдается несанкционированное складирование строительных отходов,

крупногабаритных отходов (далее – КГО), отходов электронного и электрического оборудования (далее – ОЭЭО).

Несанкционированное складирование отходов вокруг КП является распространенной проблемой района, значительно ухудшает внешний вид района и является основной причиной жалоб населения.

Все коммунальные отходы, вывезенные с контейнерных площадок, заисключением

отходов, собранных раздельно, захораниваются без сортировки на полигоне ТБО, что не соответствует требованиям ЭК РК. Необходимо увеличивать долю переработки и утилизации твердых бытовых отходов.

Спутники АО "НК "Қазақстан Ғарыш Сапары" зафиксировали в 2023 году более 259

стихийных свалок ЗКО. Основой причиной образования стихийных свалок является неполный охват физических и юридических лиц по вывозу ТБО, запрет на захоронение строительных отходов и отсутствие организованных мест сбора строительных отходов, отсутствие мониторинга деятельности МВО и прочие факторы.

Необходимо продолжить работу по выявлению несанкционированных свалок, собрать данные по объемам отходов и прочие данные и ликвидировать все стихийные свалки. Так как по результатам заседания Совета по переходу к "зеленой" экономике от 15 декабря 2022 года акиматам до 1 июня 2023 года поручено ликвидировать все несанкционированные свалки и ускорить работы по приведению полигонов в соответствие с экологическими и санитарными нормами.

3.2.2. Транспортировка

Согласно данным Бюро национальной статистики в 2023 году количество предприятий по сбору и вывозу коммунальных отходов в Западно-Казахстанской области составляет 24 предприятия по сбору, сортировке и переработке отходов.

Основными субъектами предпринимательства по сбору и вывозу коммунальных отходов от населения являются ЖК "НҰР". В компании имеется мусоровоз Газ-53, и 2 шт. Ас машины. Соответственно, с таким количеством техники нет возможности предоставлять качественные услуги. Программой предусмотрен закуп мусоровозов (4-5 единиц).

Согласно ЭК РК компании, осуществляющие сбор и транспортировку ТБО, должны

подать уведомление о начале деятельности в МЭГиПР РК.

3.2.3. Сортировка и переработка

В ввиду удаленности района от областных центров пункты приема вторичного сырья у населения отсутствуют. В основном жители поселков самостоятельно используют данные отходы и утилизируют в домашних печах.

Раздельно собранный пластик, бумага и картон и макулатура не сортируется.

Отходы электронного и электрического оборудования (далее – ОЭЭО) от населения не

собираются. ОЭЭО собираются у юридических лиц и передаются специализированным предприятиям. Компании по ОЭЭО занимаются переработкой электронного и электрического оборудования, расходных материалов и комплектующих для дальнейшей их утилизации. Также практикуют возможность повторного использования оборудования и комплектующих. Как правило, компании, осуществляющие раздельный сбор, сортировку и переработку вторичного сырья, не предоставляют отчетность о собранных и переработанных отходов, в связи с чем имеющаяся статистика по переработке отходов может не отражать реальных данных о переработке отходов. Необходимо совершенствовать статистику в области сбора и переработки отходов, в том числе путем проведения информационной работы с представителями малого и среднего бизнеса по сбору и переработке отходов

3.2.4. Захоронение

В Таскалинском районе преобладающим способом управления коммунальными

отходами является их захоронение на полигоне ТБО. В районе существует 20 свалок на 28

поселках и 2 полигона опасных отходов в с.Мерей и с. Таскала. Один земельный участок для отходов несгораемых пасто образных нефтепродуктов, второй для обслуживания подземных строительных объектов поверхностным покрытием с емкостями для хранения ядохимикатов. Акты на земельные участки прилагаются.

Существующие 20 свалок не соответствуют существующим экологическим и санитарным требованиям и нормам (1%), не имеют разрешения на эмиссии.

Таблица 5

Батыс Қазақстан облысы бойынша полигон (күл-қоқыс орындары) бойынша мәлімет. Количество населенных пунктов, штук В том числе: Полигон, количество мест для смеха, шт В том числе: Наличие земельных актов Наличие земельных актов

№	Наименова ние насел енног о пункт а	Коли честв о сельс ких округ ов	В том числе		Количество полигонов, мест для смеха, шт	В том числе:
			Количество населенных пунктов	Количество сельских округов		Наличие земельных актов	Наличие земельных актов
1	2	3	4	5	6	7	8
1	Тасқ ала аудан ы	28	9	28	20 (күлқоқысорындары)	20	-
			Тасқала а/о	Тасқала, Жігер(Красненькое), Бірлік(Кузнецово).	Тасқала(2 күлқоқыс орны бар), Жігер(Красненько е), Бірлік(Кузнецово).
			Ақтау а/о	Ақтау, Беленькое, Қызылбас, Черная падина.	Ақтау
			Амангелді а/о	Амангелді, Чижа-1.	Амангелді
			Достық а/о	Достық(Семиглавый Мар), Бастау(Вавилино), Ынтымақ(Крутая).	Достық(Семиглав ый Мар), Бастау(Вавилино), Ынтымақ(Крутая).
			Қазақстан а/о	Атамекен, Қалмақшабын,	Атамекен

				Алмалы(Кирово), Қисықсай.
			Қосшы а/о	Оян, Кеңжайлау(Чебаково).	Оян, Кеңжайлау(Чебаково).
			Мерей а/о	Мерей(Логашкино), Аққайнар(Астраханки но), Өркен(Белугино), Айнабұлақ(Родники), Тоғайлы(Джемшин),	Мерей(Логашкино), Аққайнар(Астраха нкино), Өркен(Белугино), Айнабұлақ(Родник и), Тоғайлы(Джемши н)
			Мереке а/о	Мереке, Қалмақ.	Мереке, Қалмақ
			Шежін а/о	Чижа-2, Талдыбұлақ,Ермольчево.	Чижа-2

Для складирования твердых бытовых отходов решением Акима Таскалинского сельского округа выделен участок 4 га. Полигон предназначен для складирования и изоляции ТБО и обеспечивает защиту окружающей среды и эпидемиологическую безопасность населения. На полигоне ТБО предусмотрен прием отходов от жилых и общественных зданий, предприятий торговли и общественного питания, уличного и садово- паркового смета, строительного мусора и некоторых видов твердых инертных промышленных отходов не обладающих токсичными и радиоактивными свойствами.

Основные технологические операции при эксплуатации полигона.

Основные технологические процессы при складиорвании ТБО приняты с учетом

местных условий. Технология укладки принята методом сталкивания в карьер образованный выемкой грунта для производственно-хозяйственной деятельности.

Полигон Таскалинского района малой мощности предполагает прием ТБО до 30 тыс.м3 в год.

На полигонах малой мощности, для которых рекомендуется траншейная схема, изоляция производится бульдозером грунтом, полученным при образовании траншей.

На полигоне должны соблюдаться следующие процедуры приема отходов:

проверка документации на отходы;

визуальный осмотр отходов на входе и на месте размещения;

ведение учета количества и характеристик размещения отходов с указанием происхождения, даты поставки, идентификации их производителя или сборщика

отходов;

для исключения попадания на полигон радиоактивных веществ необходимо производить дозиметрический контроль каждой партии отходов.

3.2.5. Морфологический состав

Согласно исследованию МЦЗТ7 основные фракции в составе коммунальных отходов это пищевые отходы, макулатура и пластик (рисунок 1). При этом значительная часть (24%) отнесена к прочим отходам, в состав которых входит текстиль, дерево, кости, кожа, резина, садовый, уличный, средства гигиены и пр.

4. НОРМЫ ОБРАЗОВАНИЯ И НАКОПЛЕНИЯ КОММУНАЛЬНЫХ ОТХОДОВ И ТАРИФЫ

В декабре 2022 года были утверждҰнны нормы образования и накопления коммунальных отходов по Таскалинскому району. Согласно данному документу, среднегодовой показатель нормы образования для благоустроенных домовладений и неблагоустроенных домовладений на 1 жителя составляет 0,82 м3.

В настоящее время проводится исследование по определению новых норм образования и накопления коммунальных отходов по Таскалинскому району.

Таблица 6

Приложение к решению Таскалинский районный маслихат от 28 декабря 2022 года № 35-2

Нормы образования и накопления коммунальных отходов по Таскалинскому району

№	Виды объектов накопления коммунальных отходов	Расчетная единица	Годовая норма накопления коммунальных отходов, м3
1.	Домовладения благоустроенные и неблагоустроенные	1 житель	0,82
2.	Общежития, интернаты, детские дома, дома престарелых и другие подобные объекты	1 место	1,15
3.	Гостиницы, санатории, дома отдыха	1 место	1,16
4.	Детские сады, ясли и другие дошкольные учреждения	1 место	0,46
5.	Учреждения, организации, офисы, конторы, банки, отделения связи	1 сотрудник	0,64
6.	Поликлиники, медицинские центры	1 посещение	0,04
7.	Больницы, прочие лечебно- профилактические учреждения	1 койко-место	2,10
8.	Школы и другие учебные заведения	1 учащийся	0,14
9.	Рестораны, кафе, прочие увеселительные заведения и учреждения общественного питания	1 посадочное место	1,20
10.	Театры, кинотеатры, концертные залы, ночные клубы, залы игровых автоматов, интернет- кафе, компьютерные клубы	1 посадочное место	0,21
11.	Музеи, выставки	1 м2 общей площади	0,3
12.	Стадионы, спортивные площадки	1 место по проекту	0,26
13.	Спортивные, танцевальные и игровые залы	1 м2 общей площади	0,21
14.	Продовольственные и промышленно-товарные магазины, смешанные магазины	1 м2торговой площади	0,80
15.	Рынки, торговые павильоны, киоски, лотки	1 м2 торговой площади	0,80
16.	Дома быта: обслуживание населения	1 м2 общей площади	0,13
17.	Вокзалы, автовокзалы, аэропорты	1 м2 общей площади	0,41
18.	Аптеки	1 м2 торговой площади	0,45
19.	Автостоянки, автомойки, АЗС	1 машино-место	0,15
20.	Автомастерские	1 работник	2,5
21.	Гаражные кооперативы, гаражи, паркинги	на 1 гараж	0,15
22.	Парикмахерские, косметические салоны	1 рабочее место	0,23
23.	Прачечные, химчистки, ремонт бытовой техники, швейные ателье	1 м2 общей площади	0,15
24.	Мастерские ювелирные, по ремонту обуви, часов	1 м2 общей площади	0,02
25.	Мелкий ремонт и услуги (изготовление ключей и так далее)	1 рабочее место	0,15
26.	Бани, сауны	1 м2 общей площади	0,28

Сведения об объемах образования коммунальных отходов и расчетном количестве необходимых контейнеров для ТБО в разрезе округов по норме образования приведены в Приложении №1.

Таблица 7

Тарифы для населения на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение твердых бытовых отходов по Таскалинскому району Западно-Казахстанской области

Приложение к решению Таскалинский районный маслихат от 31 марта 2023 года № 1-1

№	Наименование	Расчетная единица	Тенге (без налога на добавленную стоимость)
1.	Домовладения благоустроенные	на одного жителя (в месяц)	273,03
2.	Домовладения неблагоустроенные	на одного жителя (в месяц)	273,03
3.	Годовой тариф на единицу (объем)	1 м³	3995,6

Действующие тарифы (таблица 4) были установлены в 2023 году.

На сегодняшний день во многих городах утверждены новые тарифы (Семей, Усть-

Каменогорск, Уральск, Кокшетау и Костанай). В целом, тариф по Казахстану варьируется от 84 до 550 тенге (рисунок 2). Самые высокие тарифы в городах Алматы (553 тенге) и Кокшетау (500 тенге).

Тариф является единственным источником финансирования предприятий в области сбора, транспортировки и захоронения отходов. Коммунальные услуги ежегодно дорожают, существенно растут цены на спецтехнику, комплектующие и топливо, но тариф на сбор, вывоз и захоронение отходов не менялся во многих регионах много лет. Кроме того, с каждым годом увеличивается и население районов. В этой связи, установление экономически обоснованного тарифа является чрезвычайно важным и актуальным для развития системы управления отходами в Таскалинском районе.

Также существует проблема абонентской задолженности. Из охваченного

населения оплачивают услуги только около 60%. Так как по информации от представителей

мусоровывозящих компаний (Далее МВО) задолженность по оплате услуг за сбор и вывоз ТБО составляет около 40 %, .

Для проработки данного вопроса с 2021 года согласно ЭК РК в компетенцию МИО входит обеспечение доступа для организаций, осуществляющих деятельность по сбору

коммунальных отходов, к сведениям о регистрации населения в целях идентификации количества граждан, зарегистрированных по месту жительства. Таким образом, необходимо обеспечить субъектам, осуществляющим сбор и вывоз ТБО доступ к сведениям о регистрации населения для корректного выставления счетов за свои услуги.

Согласно ЭК РК физические лица, проживающие в жилых домах, обязаны пользоваться централизованной системой на основании публичных договоров и оплачивать услуги согласно утвержденным тарифам. Однако данная норма выполняется частично. Жители частных домов предпочитают заключать индивидуальные договоры. Возможно, некоторая часть населения не осведомлена о наличии публичного договора.

Заключение индивидуальных договоров для оплаты услуг за сбор и вывоз ТБО

предприятиями неэффективно, это влечет дополнительные расходы для МВО, рабочие места, заработная плата и пр. Поэтому необходимо пересмотреть практику заключения

индивидуальных договоров на сбор и вывоз ТБО с населением и перейти на заключение публичного договора. МИО и МВО необходимо выложить публичный договор на своих сайтах и провести работу по осведомлению населения.

4.1. Количественные и качественные показатели текущей ситуации с отходами

В связи отсутствием учета образования и самостоятельного вывоза мусора жителями определить объемы штучных изделий, таких как пластиковые отходы, стеклотара и других отходов не представляется возможным. Учитывая то, что населением не ведется учет образования отходов штучных изделий, количественные и качественные показатели таких отходов при разработке Программы управления отходов, учитываться не будут. Тем временем, в ходе анкетирования населения сельских округов были определены виды и способы утилизации отходов на долю жителей. Эти данные будут использованы при определении целей и задач настоящей Программы. Жители населенных пунктов указывают примерный объем образования золы и навоза. При этом, более чем 50% таких отходов используется в быту в виде удобрения, твердого топлива в бытовых печках и т.д.

4.2. Анализ системы управления отдельными видами отходов последние три года

Таблица 8

Перечень, характеристика и масса отходов производства и потребления полигона ТБО Таскалинского района (нормативный)

Наименование источника образования отходов производства (технологический процесс, оборудование, структурное подразделение)	Корпус, цех, участок	Наимено вание отхода*	Код отхода* (уровень опасности)	Годовое количество образования отходов с учетом максимальной загрузки оборудования, технологического процесса, т
				2021	2022	2023
1	2	3	4	5	6	7
Основное производство
Прием от физических и юридических лиц с.Таскала	Полигон	ТБО	20 03 01	1 750	1 800	1 800

Сведения об образовании Ртутьсодержащие отходы

По информации районного акимата на сегодняшний день РСО собираются в районе и

не вывозятся. Учет образования отсутствует.

В связи с не налаженной системой сбора РСО и недостаточной сознательностью и дисциплинированностью населения существует проблема попадания опасных отходов в контейнеры для ТБО, что влечет за собой экологические риски.

Согласно ЭК РК требования к материалам и продукции, перешедшим в категорию

отходов, в том числе ртутьсодержащим отходам, устанавливаются национальными стандартами в области управления отдельными видамиотходов.

Акимату необходимо организовать системы сбора РСО у физических лиц. Расходы, связанные с выбором специализированной организации, обслуживанием специализированных контейнеров, в том числе с транспортировкой и переработкой ртутьсодержащих ламп и источников питания, должны покрываться за счет бюджетных средств. Для выбора специализированной организации необходимо проведение конкурса (тендера), выбранная компания должна иметь лицензию и соответствовать всем

установленным законодательством требованиям и требованиям национальных стандартов.

Отходы электрического и электронного оборудования

Система управления отходами электрического и электронного оборудования (далее -

ОЭЭО), образующихся у юридических и физических лиц в районе отсутствует.

Как правило, образующиеся у физических лиц ОЭЭО удаляются в контейнеры для

ТБО, далее вывозятся мусоровывозящими организациями на полигон ТБО, где захораниваются, нанося вред окружающей среде. Система сбора ОЭЭО у юридических лиц также не налажена.

ОЭЭО в условиях полигона подвергаются коррозии и окислению, а содержащиеся в них различные тяжелые металлы попадают в почву и грунтовые воды, поэтому их захоронение на полигоне ТБО запрещено.

Согласно статье 365 ЭК РК установлено, что опасные составляющие коммунальных отходов (ОЭЭО, ртутьсодержащие отходы, батарейки, аккумуляторы и прочие опасные компоненты) должны собираться раздельно и передаваться на восстановление специализированным предприятиям.

Система учета данных по сбору и переработке ОЭЭО в районе также не налажена. У ЖКХ отсутствуют данные по объему сбора и переработки ОЭЭО.

Таким образом, МИО необходимо организовать систему сбора и утилизации ОЭЭО

для населения и усилить контроль за соблюдением юридическими лицами выполнения требовании статьи 365 ЭК РК.

Крупногабаритные отходы

На территории Таскалинского района крупногабаритные отходы (далее - КГО)

(бытовая техника, мебель и др.) не собираются раздельно, так как отсутствуют специальные места для их вывоза. КГО выносятся на контейнерную площадку, далее в общем потоке коммунальных отходов поступают на полигон ТБО.

В настоящее время со стороны МИО ведется работа по выбору (конкурс) компании по

вывозу и определению специальных мест для вывоза КГО.

Строительные отходы

Строительные отходы от населения также собираются в общем потоке ТБО и

поступают на захоронение на существующий полигон.

С 2021 года введен запрет на захоронение строительных отходов. Согласно ЭК РК

физические лица, осуществляющие строительство или ремонт недвижимых объектов, производят самостоятельный вывоз строительных отходов в специальные места, организованные МИО.

В настоящее время со стороны МИО ведется работа по выбору (конкурс) компании по

вывозу и определению специальных мест для вывоза строительных отходов.

Пищевые отходы

Пищевые отходы от населения также собираются в общем потоке ТБО и поступают на захоронение на существующий полигон. Контейнеры для раздельного сбора пищевых

отходов отсутствуют. С 2021 года введен запрет на захоронение пищевых отходов.

Таким образом, необходимо усилить работу по стимулированию раздельного сбора

биоразлагаемых коммунальных отходов и их восстановлению, в том числе путем компостирования, и контролю засоблюдением требования по запрету захоронения пищевых отходов.

4.3. Выводы по анализу текущей ситуации по управлению коммунальными отходами

По итогам проведенного анализа текущей ситуации по управлению коммунальными отходами в Таскалинском районе было выявлено, что процессы по раздельному сбору, сортировке, переработке и захоронению коммунальных отходов требуют совершенствования.

В рамках Программы необходимо совершенствовать систему управления коммунальными отходами и решить следующие наиболее проблемные вопросы:

1. Несоответствие контейнерных площадок санитарным требованиям;

2. Необеспеченность КП контейнерами;

3. Нехватка контейнеров для раздельного сбора вторичных ресурсов для обеспечения населения повсеместным раздельным сбором;

4. Отсутствие системы сбора опасных составляющих коммунальныхотходов (РСО, ОЭЭО, медицинские и пр.) у населения;

5. Отсутствие раздельного сбора биоразлагаемых (пищевых) отходов;

6. Отсутствие системы сбора и транспортировки крупногабаритных и строительных отходов;

7. Низкая осведомленность и культура населения в сфере обращения сотходами;

8. Неудовлетворенность и недовольство населения услугами сбора и вывоза коммунальных отходов;

9. Неполный охват юридических лиц по вывозу ТБО. Отказ юридических лиц заключать договора на вывоз ТБО;

10. Низкая собираемость тарифа на сбор, вывоз, переработку и захоронение твердых бытовых отходов;

11. Нехватка техники и оборудования;

12. Отсутствие действующих сортировочных линий;

13. Захоронение отходов без сортировки;

14. Низкая эффективность переработки отходов (7-10%), в то время как 93% отходов направляется на захоронение на полигон ТБО;

15. Отсутствие переработки строительных и пищевых отходов;

16. Отсутствие мощностей по глубокой переработке ТБО, за счет которых можно сократить объемы отходов, направляемых на захоронение на полигон;

17. Проблемы при начислении и взаиморасчетах с физическими лицами за услуги по вывозу ТБО. У МВО нет точных данных по количеству проживающих физических лиц;

18. Проблемы с собираемостью платежей от физических лиц, вследствие чего у МВО возникает дебиторская задолженность, которая ежегодно увеличивается;

4.4. Анализ сильных и слабых сторон, возможностей и угроз в секторе управления коммунальными отходами

Для объективного анализа системы управления коммунальными отходами необходимо четкое определение ее сильных и слабых сторон, а также существующих возможностей и угроз.

Таблица 9

Анализ сильных и слабых сторон, возможностей и угроз

Сильные стороны	Слабые стороны
–Уровень охвата населения услугамивывоза ТБО; –Взаимодействие МИО с бизнесом, МВО,населением;	-Низкие тарифы на сбор, вывоз, переработку и захоронение ТБО; -Абонентская задолженность по тарифам; -Отсутствие системы раздельного сбора биоразлагаемых (пищевых), КГО, строительных отходов и ОЭЭО; -Низкая доля переработки отходов; -Захоронение отходов без сортировки; -Низкая осведомленность и культура населения в сфере обращения с отходами.
Возможности	Угрозы

–Заинтересованность бизнеса в развитиисистемы сбора и переработки ТБО; –Наличие современных технологий,широкого ассортимента установок для компостирования пищевых отходов,

-Несоответствие деятельности МИОтребованиям ЭК РК; -Переполненность полигона ТБО, егонесоответствие экологическим и санитарным нормам;

–Наличие большого потенциала в части внедрения раздельного сбора и развития бизнеса по переработке биоразлагаемых (пищевых) и строительных отходов; –Близкое расположение района к государственной границе соседних стран, большие возможности спроса на вторичное сырье из соседних стран; –Готовность населения к раздельному сбору.

-Выбросы в атмосферу, оказывающие негативное влияние на окружающую среду и на здоровье населения района -Неудовлетворенность и недовольствонаселения системой управления отходами в районе; -Невыполнение стратегического планаМИО; -Несоответствие ежегодной оценки эффективности деятельности МИО.

5. ЦЕЛИ, ЗАДАЧИ И ЦЕЛЕВЫЕ ПОКАЗАТЕЛИ ПРОГРАММЫ

5.1. Цель и задачи

Целью Программы является совершенствование системы управления коммунальными

отходами в соответствии с требованиями экологического законодательства Республики

Казахстан и повышение качества предоставляемых услуг по сбору и вывозу отходов для населения Таскалинского района. Одной из приоритетных целей, утвержденных в Плане развития территории Таскалинского района Западно-Казастанской области является Цель 2.2: Модернизация инфраструктуры жилищно-коммунального хозяйства

Целевые индикаторы	Ед. измер.	Форма завершен ия	Сроки исполнения	Источник информации, ответственный исполнитель
Санитарная очистка населенных пунктов и обустройство полигонов ТБО" .	млн.тенге	Отчет	2021-2025 гг	Местный бюджет

Пути достижения :

мероприятия по ликвидации токсичных отходов;

заключение долгосрочных договоров с мусоровывозящими компаниями, предприятиями

по захоронению ТБО (полигоны ТБО) на обслуживание населенных пунктов (на 5 и более лет);

внедрение раздельного сбора отходов в бюджетных организациях, в торговых центрах,

рынках, местах общественного питания (установление контейнеров для пластика, бумаги); взаимодействие с бизнесом по внедрению раздельного сбора, сортировки и переработки

отходов;

закрытие и рекультивация полигонов (свалок) ТБО с учетом возможности реализации

проектов по их дегазации в случае экономической целесообразности; внедрение переработки твердых бытовых отходов;

строительство мусоросортировочных объектов и объектов (предприятий) по переработке отходов с учетом объемов и морфологии образуемых ТБО;

Мероприятия:

обновление и дооснащение населенных пунктов района контейнерами для раздельного

сбора отходов по отдельным видам; ограждение свалок, ликвидация опасных отходов; привлечение инвесторов для реализации проектов по строительству объектов: по

сортировке, переработке и утилизации отходов, по дегазации полигонов (свалок) ТБО; организация и проведение агитации населения к раздельному сбору твердых бытовых

отходов (собрания, брошюры, листовки, социальные видеоролики, лекции в учебных заведениях, акции и т.д.).

Задачи Программы:

1 Дальнейшее развитие системы сбора и транспортировки коммунальныхотходов для обеспечения полного охвата населения района услугами по сбору и вывозу отходов;

2 Совершенствование системы раздельного сбора отходов;

3 Развитие системы переработки и утилизации коммунальных отходов, включая специфические (пищевые, строительные и крупногабаритные отходы,ОЭЭО и пр.);

4 Обеспечение безопасного захоронения коммунальных отходов;

5 Повышение культуры и информированности населения по вопросам обращения с коммунальными отходами и усиление взаимодействия всех заинтересованных сторон.

5.2. Целевые показатели

В рамках настоящей Программы установлены целевые показатели по

совершенствованию системы управления коммунальными отходами Таскалинского района (таблица 10).

Таблица 10

Целевые показатели по совершенствованию системы охвата населениясбором и вывозом, переработкой и захоронения отходов в Таскалинском районе 2024- 2028 гг.

№	Целевые показатели	Текущая ситуация (2021-2022)	2024	2025	2027
1	Охват населения района сбором и вывозом ТБО	50 % (6 мес. 2022)	100%	100%	100%
2	Охват раздельным сбором:	1,1%	60%	70%	80%
	- по фракциям сухая и мокрая		60%	70%	80%
	- отдельным опасным видам	(9 мес. 2022)
	отходов (медицинских и
	ртутьсодержащих,
	электронной и бытовой
	техники)
3	Доля переработки и утилизации ТБО (от объема образования)	1,20	2,40	3,60	4,30
4	Уровень удовлетворенности населения экологическим качеством жизни	49,1% (2021) 55,3 % (2022)	61,5%	73,8%	86,1%

6. ОСНОВНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ, ПУТИ ДОСТИЖЕНИЯ ПОСТАВЛЕННЫХ ЦЕЛЕЙ И СООТВЕТСТВУЮЩИЕ МЕРЫ

6.1. Меры по дальнейшему развитию системы сбора и транспортировки коммунальных отходов для обеспечения полного охвата населения района услугами по сбору и вывозу отходов;

Для дальнейшего развития системы сбора и транспортировки коммунальных отходов необходимо выполнение следующих мер:

–охват населения района услугами по сбору и вывозу отходов;

–заключение долгосрочных контрактов и проведение конкурсов наконкурентной основе;

–утверждение экономически обоснованных тарифов;

–повышение собираемости тарифа;

–приведение в соответствие с санитарными нормами контейнерных площадок для

сбора отходов. Замена и установка новых контейнеров в зависимости от объемов и

специфики собираемых отходов. Обновление парка мусоровозов и другой необходимой техники.

Охват населения услугами по сбору и вывозу отходов

Охват населения района услугами по сбору и транспортировке отходов

обеспечивается за счет полного охвата услугами не только физических, но и юридических лиц. Необходимо проведения осведомительной работы с юридическими лицами, осуществляющими деятельность в жилых домах или отдельно стоящих зданиях (если нет контейнеров), по заключению договоров на услуги по сбору и вывозу ТБО с МВО, определенными МИО для обслуживания данных участков.

Заключение долгосрочных контрактов и проведение конкурсов на конкурентной основе

Для повышения качества услуг по сбору и вывозу ТБО необходимо заключение

долгосрочных контрактов на управление коммунальными отходами на конкурентной основе.

При проведении конкурса (тендера) по определению участников рынка, МИО будут устанавливать требования для МВО в соответствии с ЭК РК и Правилами управления

коммунальными отходами. Сбором и транспортировкой ТБО должны заниматься специализированные предприятия, деятельность которых должна соответствовать требованиям экологического законодательства РК.

Одно из основных требований при выборе МВО - присутствие компании по сбору и

вывозу ТБО в реестре МЭГиПР РК, то есть подача уведомления о начале осуществления деятельности. Субъекты предпринимательства, осуществляющие деятельность по сбору, сортировке и транспортировке неопасных отходов, обязаны подать уведомление о начале деятельности в МЭГиПР РК согласно Закону РК "О разрешениях и уведомлениях". МВО, которые не соответствуют уведомительному порядку, не могут участвовать в конкурсе и оказывать услуги по сбору и вывозу ТБО, так как осуществление деятельности по сбору, сортировке и транспортировке неопасных отходов без уведомления МЭГиПР РК запрещается.

Если компания также осуществляет обращение с опасными отходами, то необходимо иметь лицензию.

Утверждение экономически обоснованных тарифов

Для дальнейшего развития рациональной системы управления коммунальными

отходами в районе необходимо рассчитать и утвердить новые тарифы. Действующий тариф

(273,03 тенге) по району недостаточен для создания соответствующей инфраструктуры и оказания качественных и своевременных услуг для населения. Устанавливаемые тарифы должны покрывать расходы специализированных организаций на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение отходов с учетом современных реалий и инфляционных процессов.

Своевременный пересмотр, индексация и утверждение экономически обоснованных

тарифов позволит обеспечить качественную работу специализированных организаций по сбору и вывозу отходов, что благоприятно отразится на экологической ситуации района и здоровье населения.

Повышение собираемости тарифа на сбор, вывоз, переработку и захоронение ТБО и своевременной оплаты населением

Необходимо усиление взаимодействия МИО со специализированными организациями в отношении доступа к сведениям о регистрации населения.

При регистрации граждан по месту жительства, временного пребывания (проживания) сведения о новом адресе регистрации передаются в режиме реального времени из

информационной системы МВД в Государственную базу данных "Физические лица" (администратор – МЮ РК), которая является эталонным банком данных и доступ к которой

обеспечен всем государственным и местным исполнительным органам (акиматы) РК.

В рамках данной интеграции МИО будут предоставлять МВО сведения о количестве

зарегистрированных граждан по адресу в обезличенном виде (без передачи персональных данных), что позволит корректно начислять платежи за сбор, вывоз, переработку и захоронение ТБО.

Приведение в соответствие с санитарными нормами контейнерных площадок, замена и установка новых контейнеров в зависимости от объемов и специфики собираемых отходов

Система сбора и транспортировки коммунальных отходов в зависимости от типа застройки будет организована следующим образом:

В районах индивидуальной застройки:

–установить индивидуальные контейнеры;

–для вывоза отходов использовать мусоровозы с большим объемом и высокой компрессионной способностью.

Для приведения в соответствие с санитарными нормами КП будут выполнены следующие мероприятия:

–На территории домовладений, организаций, культурно-массовых учреждений, зон отдыха выделить специальные площадки для размещения контейнеров для сбора отходов с подъездами для транспорта. Площадку устраивать с твердым покрытием и ограждать с трех сторон на высоту, исключающей возможность распространения (разноса) отходов ветром, но не менее 1,5 м.

–Контейнерную площадку размещать на расстоянии не менее 25 м от жилых и общественных зданий, детских объектов, спортивных площадок и мест отдыха населения. В районах сложившейся застройки, при отсутствии возможности соблюдения санитарных разрывов, расстояния устанавливаются комиссионно с участием МИО, территориальных подразделений государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического

благополучия населения, собственников объектов и других заинтересованных лиц.

Вывоз коммунальных отходов будет осуществляться по графику.

Для минимизации затрат на транспортировку коммунальных отходов принимается минимальная частота вывоза отходов, соответствующая при этом установленным санитарным и природоохранным требованиям.

При установлении частоты вывоза следует принимать во внимание объемы образования коммунальных отходов, их морфологический состав, тип и количество применяемых для сбора контейнеров (при сборе посредством контейнеров).

Для каждой категории (фракции, вида) отходов при раздельном сборе определяется

своя периодичность вывоза.

Сроки хранения отходов в контейнерах при температуре 0оС и ниже – не более трех

суток, при плюсовой температуре - не более суток.

Замена и установка новых контейнеров проводится в зависимости отобъемов и

специфики собираемых отходов и сроков их хранения. Приобновлении контейнеров

планируется закупить современные евроконтейнеры.

Отходы пластика, бумаги и картона транспортируются всеми видами транспорта. Отходы стеклянной тары транспортируются любыми видами транспорта с принятием мер, направленных на исключение повреждения. При транспортировке, погрузке и выгрузке отходов стеклянной тары следует принимать меры, обеспечивающие их сохранность, защиту от механических воздействий.

В рамках настоящей Программы МИО планируется обновить, доукомплектовать парк

контейнеров, сделать ремонт контейнерных площадок и приведение их в соответствие санитарным нормам и требованиям законодательства.

Необходимо также доукомплектовать/обновить парк мусоровозов, используемых МВО. Обновление парка мусоровозов будет осуществляться за счет средств МВО и частных инвестиций.

6.2. Меры по совершенствованию системы раздельного сбора отходов

Для совершенствования системы раздельного сбора необходимо выполнение следующих мер:

-обеспечение установки контейнеров для раздельного сбора сухой фракции ТБО на всех КП и обеспечение раздельного вывоза вторичного сырья;

-организация системы сбора и восстановления опасных составляющих коммунальных отходов;

-организация специальных мест и определения специализированной компании для транспортировки КГО и строительных отходов,образующихся у населения.

Организация системы сбора и восстановления опасных составляющих коммунальных отходов

Организация системы сбора и восстановления опасных составляющих коммунальных отходов будет основываться на организации конкурса на выбор подрядной организации

для обеспечения раздельного сбора, транспортировки и переработки опасных видов отходов: РСО, ОЭЭО, химических источников питания, аккумуляторов у населения.

На сегодняшний день в районе не налажена система сбора отходов опасных составляющих коммунальных отходов (ОЭЭО, химических источников питания,

аккумуляторов) у населения, кроме частичного сбора РСО.

Данные виды отходов в общем потоке ТБО попадают на полигон, загрязняют почву,

воду и воздух токсинами, тяжелыми металлами, стойкими органическими загрязнителями, нанося тем самым существенный вред здоровью людей и окружающей среде

Согласно пункт 6 статьи 365 ЭК РК опасные составляющие коммунальных отходов должны собираться раздельно и передаваться на восстановление специализированным

предприятиям.

Ртутьсодержащие отходы

Для организации системы сбора РСО у населения согласно требованиям СТ РК 1513 Ресурсосбережение. Обращение с отходами на всех этапах технологического цикла.

Классификация и методы переработки РСО. Основные положения МИО осуществляют:

–контроль за установкой и обслуживанием специальных универсальных контейнеров, устанавливаемых для сбора РСО, образовывавшихся унаселения;

–контроль и организацию деятельности органов управления объектом

кондоминиума, которые обязаны обеспечивать меры по сохранности специальных универсальных контейнеров, осуществлять взаимодействие со специализированным предприятием, обслуживающим контейнера, обеспечивать свободный доступ к ним, вести разъяснительную работу с жильцами, не допускать складирование в контейнер посторонних предметов, наклеивание на контейнер посторонних реклам, объявлений и т.д.;

–организацию переработки ртутьсодержащих энергосберегающих ламп, находившихся в употреблении у населения путем выделения средств для приобретения работ (услуг) специализированных предприятий на реализацию комплекса мер по демеркуризации для населения и на ремонт (замену) контейнеров для РСО.

Приобретение работ (услуг) специализированных предприятий на реализацию комплекса мер по демеркуризации для населения и на ремонт (замену) контейнеров для РСО МИО будет проводить посредством конкурса (тендера) в соответствии с ЭК РК, Главой 4 Закона Республики Казахстан "О государственных закупках" и Правилами управления коммунальнымиотходами.

Электронное и электрическое оборудование

Согласно СТ РК 3753-2021 "Ресурсосбережение. Обращение на всех этапах

жизненного цикла с отходами электротехнического и электронного оборудования, за исключением ртутьсодержащих устройств и приборов. Требования безопасности" МИО должны способствовать созданию инфраструктуры, которая позволяет собственникам отходов передавать ОЭЭО производителям ЭЭО или субъектам предпринимательства в сфере управления ОЭЭО, принимая во внимание плотность населения, в том числе посредством выделения земельных участков под размещение объектов по сбору, накоплению и переработке ОЭЭО, включая контейнерные площадки и стационарные пункты приема ОЭЭО.

МИО должны обеспечить организацию системы ремонта, восстановления ЭЭО, а также раздельного сбора и переработки ОЭЭО от собственников отходов, в том числе посредством создания передвижных пунктов приемаОЭЭО.

МИО должны принимать меры, направленные на увеличение доли раздельного сбора

ОЭЭО от населения, включая, но не ограничиваясь проведением информационных кампаний, конкурсов, лекций.

Для организации системы сбора опасных составляющих коммунальных отходов у населения необходимо принятие следующих мер:

создание стационарных или передвижных пунктов/точек сбора опасных бытовых отходов, таких как батарейки, ртутьсодержащие лампы, электронное и

электрическое оборудование;

- обеспечение информирования населения об организованных пунктахприема отходов и пропаганды безопасного обращения с ними;

укрепление сотрудничества с АО "Жасыл Даму", осуществляющим функции оператора расширенной ответственности производителя с целью покрытия части расходов

на сбор и утилизацию отходов.

Для опасных составляющих коммунальных отходов будут предусмотрены стационарные пункты приема опасных бытовых отходов, таких как батарейки, ртутьсодержащие лампы, электронное и электрическое оборудование. Пункты приема могут быть созданы в магазинах (отделах магазинов, торговых точках), осуществляющих реализацию указанных товаров. Прием батареек и ртутных ламп можно организовать на территории объединений собственников квартир.

При определении места расположения и количества стационарных пунктов приема ламп должны учитываться их доступность и удобство для населения. Стационарные пункты сбора ртутьсодержащих ламп будут оборудованы отдельным входом, недоступным для посторонних лиц, обеспечены необходимым количеством специальных контейнеров, предназначенных для сбора ламп и иметь необходимые соответствующие заключения и разрешения.

Внедрение раздельного сбора опасных составляющих коммунальных отходов и создание пунктов вторичного сырья позволит достичь целевой показатель по раздельному сбору.

Раздельный сбор и восстановление опасных составляющих коммунальных отходов у юридических лиц

Опасные оставляющие коммунальных отходов образующиеся у юридических лиц вне

зависимости от вида деятельности, также должны собираться раздельно и передаваться на восстановление специализированным организациям (предприятиям) в соответствии с пунктом 6 статьи 365 ЭК РК.

Необходимо проводить информационную работу с субъектами малого и среднего

бизнеса для определения ими добросовестных и соответствующих требованиям законодательства специализированных предприятий по сбору и восстановлению опасных составляющих отходов.

Также необходимо укрепление потенциала специализированныхпредприятий по учету

собранных и восстановленных отходов с целью отслеживания статистики.

Организация специальных мест и определение специализированной компании для транспортировки КГО и строительных отходов, образующихся у населения

Согласно пункту 19 Требовании к раздельному сбору отходов приказ и.о. МЭГПР от 2 декабря 2021 года № 482 МИО организуют место площадью не менее 12 м2 с покрытием и

ограждением для строительных и крупногабаритных отходов, образующихся у физических лиц (жителей).

Физические и юридические лица, осуществляющие строительство или ремонт

недвижимых объектов, согласно пункту 17 Требовании к раздельному сбору отходов приказ и.о. МЭГПР от 2 декабря 2021 года № 482 производят

- самостоятельный вывоз строительных и крупногабаритных отходов в специальные места, организованные местными исполнительными органами.

Согласно правилам благоустройства установлено, что вывоз крупногабаритного

мусора (отходов) производится самими предприятиями, учреждениями и физическими лицами, либо мусоровывозящими предприятиями на основании договора.

Так как плата за вывоз КГО не включена в тариф на сбор, транспортировку, сортировку и захоронение ТБО, необходимо отдельно определить компанию по сбору и вывозу КГО и строительных отходов.

Для определения организации по транспортировке КГО и строительных отходов от

населения МИО необходимо организовать конкурс (тендер) на сбор и вывоз КГО и строительных отходов от населения за счет местного бюджета согласно закону Республики Казахстан "О государственных закупках".

Необходимо, чтобы вывозящая компания соответствовала уведомительному порядку

и входила в реестр МЭГиПР РК.

На специально организованных местах сбор строительных отходов можно

осуществлять одним из следующих способов: сбор в сменные бункеры и последующий вывоз автомобилями с системой мультилифт; сбор в мешки с последующей их загрузкой в бортовой или самосвальный автомобиль; складирование отходов навалом с последующей перегрузкой в бортовой или самосвальный автомобиль.

6.3. Меры по развитию системы переработки и утилизациикоммунальных отходов, включая специфические (пищевые, строительные и крупногабаритные отходы, ОЭЭО и пр.)

Для развития системы переработки и утилизации отходов необходимо выполнение следующих мероприятий:

–увеличение доли сбора вторичного сырья у населения и у юридических лиц от объема образования отходов по отдельным категориям: вторичного сырья (пластика,

бумаги и стекла); строительных отходов; крупногабаритных отходов; опасных составляющих коммунальных отходов;

–усиление взаимодействия со специализированными предприятиями по восстановлению отходов, которые осуществляют деятельность на территории района;

–стимулирование развития действующих производств по переработке отходов и создания мощностей по переработке и утилизации вторичногосырья.

Вторичное сырье (бумага, картон, пластик, стекло и др.) будут передаваться на специализированные предприятия для дальнейшей переработки и производства готовой продукции.

Восстановление отходов бумаги и картона осуществляется физическими, химическими и другими способами для производства новых изделий (бумаги и картона, эковаты, строительных материалов).

Восстановление отходов пластика осуществляются

специализированными организациями с применением технологий и оборудования, которые обеспечивают экологическую безопасность технологических процессов;

Восстановление отходов стеклянной тары осуществляется с условием соблюдения требований безопасности для окружающей среды:

подготовка отходов стеклянной тары для повторного использования (сортировка, мойка, обработка);

механическими и термическими методами с производством новой продукции (стекловата, стеклянная тара, стекловолокно, плитки и другие);

Из не перерабатываемой части ТБО можно получить твердое топливо из отходов (RDF). Данный вид топлива необходимо применять на цементных заводах и ТЭЦ с целью

минимизации захоронения ТБО.

Опасные составляющие коммунальных отходов будут направлены для утилизации

в специализированные предприятия для опасных отходов.

Пищевые отходы

Отдельно собранные биологически разлагаемые фракции ТБО, в основном пищевые и органические отходы, необходимо перерабатывать аэробным или анаэробным методом.

Также будет рассмотрена возможность переработки данных отходов совместно с илом канализационно-очистных станции. На сегодняшний день существуют различные технологии утилизации и переработки органических отходов, в числе которых: получение биогаза, компостирование и другие.

К естественному методу разложения ТБО относится компостирование. Компостирование представляет собой технологию переработки отходов, которая основана на их естественном биоразложении.

Компостирование органических отходов может происходить как непосредственно в домашних хозяйствах, так и централизованно. Непосредственно в домашних хозяйствах компостирование происходит либо просто в компостных ямах, либо с применением специальных компостирующих аппаратов. При централизованном компостировании потребители обеспечивают раздельный сбор органики, которая затем вывозится на специально оборудованные площадки либо к силосным башням, где и происходит закладка компоста. Впоследствии такой компост используют для нужд сельского хозяйства. В организациях и учреждениях (например, в школах), где образуется достаточно большое количество биоразлагаемых отходов и имеется подсобное хозяйство, компостирование может производиться в индивидуальном порядке.

Крупногабаритные и строительные отходы

Из крупногабаритных отходов на пунктах сбора необходимо извлекать опасные

фракции, затем направлять в специализированные организации на переработку и/или утилизацию.

Смешанные строительные отходы следует сортировать с извлечением вторичного сырья и опасных компонентов на месте их сбора. Отдельно следует сортировать:

древесину; бумагу и картон; металл (раздельно черные и цветные металлы); минеральные отходы (камень, строительный камень и кирпич, штукатурка, бетон, гипс, листовое стекло и т.д.); железобетонные и бетонные детали.

Для переработки крупногабаритных строительных отходов используются дробильно-

сортировочные комплексы.

Опасные строительные отходы собираются отдельно и передаются в

специализированные компании на дальнейшую переработку и/или утилизацию.

Захоронение коммунальных отходов после сортировки, которые не подлежат

дальнейшей переработке, осуществляется на полигоне ТБО.

6.4. Меры по обеспечению безопасного захоронения коммунальныхотходов

Для обеспечения безопасного захоронения коммунальных отходов необходимо выполнение следующих мероприятий:

–выявление и ликвидация несанкционированных свалок.

Для решения проблем с несанкционированными свалками необходимо проведение

тщательного аудита по всем свалкам ТБО, зафиксированным спутниками АО "НК

"Қазақстан Ғарыш Сапары".

Существующая общепринятая методика обезвреживания свалки, включает следующие этапы: определение степени опасности свалки; оценка альтернативных вариантов; разработка технологии обезвреживания и рекультивации.

Технические решения по рекультивации несанкционированных свалок принимаются в зависимости от функционального назначения и использования территории после рекультивации.

Основой мерой по предотвращению образования новых свалок является 100% охват населения района услугами по сбору и транспортировке отходов к 2030 году и

профилактическая работа с субъектами малого и среднего бизнеса по безопасному обращению с отходами.

6.5. Меры по повышению информированности населения по вопросам обращения с коммунальными отходами и усилению взаимодействия всех заинтересованных сторон

Для эффективного функционирования Программы важны осведомленность и поддержка населения. Повышение осведомленности общественности – это долгосрочный процесс, который необходимо проводить на постоянной основе.

МИО будет играть ключевую роль в повышении осведомленности населения, распространении информации и поддержке инициатив по предотвращению отходов, а также создании соответствующих условий (например, создание специальных мест для крупногабаритных отходов,ОЭЭО, строительных отходов).

В местных газетах и журналах предлагается разместить статьи, направленные на ознакомление общественности о проблеме, связанной с управлением отходами, и с требованиями, по правильному обращению с отходами.

Рекомендуется работниками специализированных организаций по сбору и вывозу

ТБО периодически проводить экологические акции, разъясняющие порядок сортировки отходов на дому и раздельное складирование в контейнеры для пластика, стекла, картон и отходы бумаги. Подобные акции обычно проводят как во дворах, где уже установлены контейнеры для раздельного сбора, так и в тех местах, где их еще нет. При этом ведутся детальные разъяснения жителям о негативных последствиях воздействия ТБО,находящихся в смешанном состоянии на полигоне, на окружающую среду и необходимости внедрении раздельного сбора отходов. Хороший эффект дает также распространение среди населения красочных листовок с разъяснениями о внедряемой системе сортировки отходов.

Первоочередное внимание будет сосредоточено на ключевых группах заинтересованной общественности:

население (работающее и неработающее (домохозяйки,пенсионеры, дети);

учителя, волонтеры, группы активистов и негосударственные организации.

Мероприятия по информированию общественности будут предусмотрены в плане

информационной работы с населением по обращению с отходами и будут включать:

публикации в местных газетах;

информационные материалы о вторичном использовании материальных ресурсов для распространения в школах, среди широкой общественности;

брошюры о домашнем компостировании пищевых отходов;

организацию ознакомительных визитов на полигоны для школьников и студентов;

Переработка отходов развивается там, где есть содействие МИО инициативам бизнеса по раздельному сбору и переработки ТБО. Будут проведены различные встречи, круглые столы по взаимодействию МИО и бизнеса, а также других заинтересованных сторон для обсуждения предложений в сфере управления отходами, установки пунктов приема вторичного сырья и контейнеров и пр.

7. ПЛАН МЕРОПРИЯТИЙ ПО РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ

Для достижения целей и выполнения задач разработан План мероприятий по реализации Программы, который приведен в Приложении 2.

План мероприятий сгруппирован по задачам и показателями, указаны сроки и ответственные исполнители. План мероприятий обеспечивает комплексный подход и

координацию работ всех ответственных исполнителей Программы с целью достижения ожидаемых результатов.

Корректировка Плана мероприятий осуществляется по мере необходимости, при наличии обоснованных предложений по результатам мониторинга. По результатам

мониторинга, в случае обнаружившейся невозможности достижения поставленных целей, задач и целевых показателей настоящей Программы определяются иные мероприятия, и

принимаются мерыпо выявленным проблемным вопросам.

По результатам мониторинга Отдел ЖКХ выносит решения, нацеленные

на:

1)повышение эффективности реализации запланированных

мероприятий (определению иных мероприятий) в целях достиженияустановленных целей и

задач Программ;

2)принятие мер по выявленным проблемным вопросам.

Отдел ЖКХ как заказчик Программы осуществляет следующие функции:

1)формирует и обеспечивает единый централизованный комплексный подход к решению задач в сфере управления коммунальными отходами на территории Таскалинского района , координируя действия всех исполнителей Программы;

2)взаимодействует с Акиматом Западно-Казахстанской области по финансовым затратам на реализацию Программы за счет бюджетных средств;

3)осуществляет взаимодействие с субъектами по сбору и вывозу коммунальных отходов, государственными учреждениями, социальными объектами, юридическими

лицами, индивидуальными предпринимателями, физическими лицами по вопросам

реализации мероприятий Программы;

4)осуществляет мониторинг реализации мероприятий Программы, выносит результаты мониторинга для обсуждения на заседанияхОбщественного совета;

5)осуществляет корректировку мероприятий, целевых показателей, затрат на реализацию мероприятий Программы, в том числе на основании поступивших предложений с обоснованием необходимости внесения соответствующих изменений в Программу;

6)участвует в проверках хода реализации мероприятий Программы;

7)размещает Программу, а также информацию о ходе реализации мероприятий Программы на официальном сайте района.

Исполнителями Программы являются: Акимат района; Маслихат; субъекты по сбору,

вывозу, восстановлению и захоронению коммунальных отходов: государственные учреждения, социальные объекты, юридические лица, индивидуальные предприниматели, НПО и пр.заинтересованные стороны.

8. МОНИТОРИНГ РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ

Контроль за реализацией Программы по управлению коммунальными отходами осуществляется руководством Отдела ЖКХ.

Мониторинг Программы осуществляется путем формирования отчета о

реализации Программы. В отчете излагается описание реализованных мероприятий, достигнутые результаты, фактические объемы финансовых средств, направленных на их реализацию, а также причины невыполнения мероприятий и отсутствия результатов, запланированных на отчетный период.

Мониторинг Программы будет осуществляться один раз в год по итогам предыдущего года.

Программа и отчеты по ее реализации будут доступны общественности путем размещения на общедоступном Интернет-ресурсе.

9. НЕОБХОДИМЫЕ РЕСУРСЫ

Финансирование Программы и мероприятий может осуществляться засчет:

государственного и местного бюджета,

частных инвестиций,

средства РОП,

средства международных финансовых организаций,

кредитов банков второго уровня и других источников, не запрещенных законодательством Республики Казахстан.

Финансовые затраты на реализацию представленной Программы и выполнение намеченных природоохранных мероприятий планируется осуществлять согласно статье 29 ЭК РК за счет бюджетных средств. Данный механизм позволяет использовать средства в объеме не менее суммы платы за негативное воздействие на окружающую среду, поступивших в местный бюджет в течение трех лет, предшествовавших году разработки и утверждения данного плана мероприятий.

Предлагаемые мероприятия по реализации Программы планируется включить в План мероприятий по охране окружающей среды Западно-Казахстанской области, который разрабатывается Акиматом области на трехлетнюю перспективу, исходя из типового перечня мероприятий по охране окружающей среды, предусмотренного приложением 4 к ЭК РК, в который включены:

-внедрение технологий по сбору, транспортировке, обезвреживанию, использованию и переработке любых видов отходов, в том числе бесхозяйных;

-строительство, реконструкция заводов, цехов и производств, приобретение и эксплуатация установок:

-полигонов для складирования любых видов отходов;

-по сбору, транспортировке, переработке, сортировке, утилизации и захоронению отходов;

-по сбору и переработке вторичных материальных ресурсов;

-по получению сырья или готовой продукции, связанных с извлечением полезных компонентов из отходов (переработкой хвостов обогащения, вскрышных и вмещающих

пород, золошлаков, металлургических шлаков, техногенных минеральных образований);

-реконструкция, модернизация оборудования и технологических процессов, направленных на минимизацию объемов образования и размещения отходов.

10. ОЖИДАЕМЫЙ СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКИЙ ЭФФЕКТ

Реализация Программы улучшит экологическую ситуацию района и повысит целевые показатели Таскалинского района и деятельности МИО в сфере управления коммунальными отходами.

В процессе реализации Программы будут достигнуты следующие ключевые результаты:

приведение в соответствие системы управления коммунальными отходами требованиям законодательства РК;

100% охват сбором и вывозом коммунальных отходов;

внедрение раздельного сбора у источника образования;

развитие переработки органических, крупногабаритных и строительныхотходов;

увеличение уровня осведомленности и повышение культуры населения района о правильном обращении с коммунальными отходами.

Таким образом, реализация комплекса мероприятий в рамках настоящей

Программы повысит качество предоставляемых услуг в сфере обращения с коммунальными отходами в Таскалинском районе, увеличит количество сбора, сортировки и переработки ТБО и позволит минимизировать негативное влияние отходов на окружающую среду, соответственно, повысит целевые показатели района. В целом, Программа будет способствовать существенному улучшению качества и условий жизни граждан района.

Приложение 1

Сведения об объемах образования коммунальных отходов в разрезе округов и расчетном количестве необходимых контейнеров для ТБО

Приложение 2

ППЛАН МЕРОПРИЯТИЙ ПО РЕАЛИЗАЦИИ ПРОГРАММЫ

№ п/ п	Наименование мероприятия			Форма завершения	Срок исполнен ия	Ответственные за исполнение	Источники финансирован ия
1	2			3	4	5	6
Цель - совершенствование системы управления коммунальными отходами в соответствии с требованиями экологического законодательства Республики Казахстан и повышение качества предоставляемых услуг по сбору и вывозу отходов для населенияТаскалинского района
Задача 1. Дальнейшее развитие системы сбора и транспортировки коммунальных отходов для обеспечения полного охвата населения района услугами по сбору и вывозу отходов
Показатель 1. Охват населения Таскалинского района сбором и вывозом ТБО
1.1	Утверждение экономически обоснованного тарифа на сбор, вывоз, утилизацию, переработку и захоронение ТБО			Решение Маслихата	2024	Акимат района, МВО, Маслихат	Не требуется
1.2	Предоставление доступа к сведениям о регистрации населения для МВО без передачи персональных данных			Информация	2024	МВД, МЮ, Акимат района, МВО	Не требуется
1.3	Переход на заключение публичных договоров снаселением по услугам вывоза ТБО			Информация	2024	МВД, МЮ, Акимат района, МВО	Не требуется
1.4	Обновление парка контейнеров, в том числеустановка контейнеров в частном секторе 31 шт (17 шт.новых и замена на новые 14 шт.):			Отчет	ежегодно	Акимат района, МВО, Маслихат	Местный бюджет в рамках Плана мероприятий по ООС
1.5	Ремонт и строительство контейнерных площадок и приведение их в соответствие санитарным нормам и требованиям			Отчет	2024-2025	Акимат района, МВО	Местный бюджет, в рамках Плана мероприятий по ООС
	законодательства (9 шт- по 1 КП в каждом	с/о)

1.6	Обновление и закуп мусоровозов дляобеспечения своевременного вывоза ТБО (4-5 ед.)	Отчет	2024-2028	МВО	Средства МВО, частные инвестиции, ГЧП, Жасыл-Даму
Задача 2. Совершенствование системы раздельного сбора отходов
Показатель 2. Охват раздельным сбором -по фракциям сухая и мокрая; -отдельным опасным видам отходов (медицинских и ртутьсодержащих, ОЭЭО)
2.1	Установка специальных контейнеров для раздельного сбора сухой фракции ТБО	Отчет	2024-2028	Акимат района, МВО	Местный бюджет, врамках Плана мероприятий по ООС
2.2	Организация конкурса по определению подрядной организации для обеспечения раздельного сбора, транспортировки и переработки опасных видов отходов: РСО, отходов электронного и электрического оборудования, отработанных ртутьсодержащихэнергосберегающих ламп и химических источников питания, аккумуляторов,медицинских отходов, образующихся у населения	Итоги конкурса, подрядные компании определены	2024	Акимат района, МВО	Местный бюджет, в рамках Плана мероприятий по ООС
2.3	Организация стационарных пунктов/точек сбора опасных бытовых отходов, таких как батарейки, ртутьсодержащие лампы, электронное и электрическое оборудование, медицинские отходы в общественных местах (торговые центры, отделения почты, центры обслуживания населения и пр.)	Отчет, пунктыприема установлены	2024-2028	Акимат района, МВО, подрядная организация, специализирова нные компании по управлению отходами	Местный бюджет, в рамках Плана мероприятий по ООС

2.4	Профилактическая работа с учреждениями социальной сферы (школы, детские сады, ВУЗы и пр.), предприятиями, малым и средним бизнесом по вопросу необходимости внедрения раздельного сбора вторичного сырья (пластика, бумаги и картона, стекла и пр.) для дальнейшей передачи на переработку специализированным предприятиям			Отчет	2024-2028		Акимат района, МВО	Не требуется
2.5	Проведение регулярной акции (1 раз в полугодие) по избавлению населения от отработанного электронного и электрического оборудования "Избавься от ненужного"			Отчет о проведенных акциях	2024-2028		Акимат района, МВО, специализированные предприятия	Не требуется
Задача 3. Развитие системы переработки и утилизации коммунальных отходов, включая специфические (пищевые, строительные и крупногабаритные отходы, ОЭЭО и пр.)
Показатель 3. Доля переработки и утилизации: - ТБО (от объема образования)
3.1	Определение специальных мест для сборакрупногабаритных и строительных отходов от населения			информация	2024		Акимат района, МВО	Не требуется
3.2	Организация конкурса по определению организации по сбору и вывозу крупногабаритных и строительных отходов			Итоги конкурса	2024		Акимат района, МВО, подрядная организация	Местный бюджет, в рамках Плана мероприятий по ООС
3.3	Сбор и обезвреживание ртутьсодержащих отходов из учреждений социальной сферы (школы, детские сады, ВУЗы и пр.), предприятий, малого и среднего бизнеса			Информация о заключенных договорах	2024-2028		Подрядная организаци я, выбранная по итогам конкурса	Не требуется
3.4	Сбор и обезвреживание отходов электронного и электрического оборудования из учреждений социальной			Информация о заключенных договорах	2024-2028		Подрядная организация	Не требуется
	сферы (школы, детские сады, ВУЗы и пр.), предприятий, малого и среднего бизнеса

3.5	Профилактическая работа со специализированнымипредприятиями по обращению с отходами по вопросу предоставления статистической и ведомственной отчҰтности по сбору и переработке отходов	Отчет	2024			Акимат района, МВО		Не требуется
Задача 4. Ликвидация несанкционированных свалок
Показатель 4. Приведение полигонов ТБО в соответствии с экологическими требованиями
4.1	Выявление и ликвидация несанкционированныхсвалок (стихийных навалов) коммунальных и строительных отходов	Отчеты		2024			Акимат района	Местный бюджет, в рамках Плана мероприятий по ООС, частные инвестиции
4.2	Разработка проекта рекультивации имеющихся полигонов	Заключение госэкспертизы на проект рекультивации		2025			Акимат области, Оператор полигона	Местный бюджет, в рамках Плана мероприятий по ООС,частные инвестиции
4.3	Поэтапная рекультивация и восстановлениеземель существующих полигонов	Акт приемочной комиссии		2024-2025			Акимат района, Оператор полигона	Ликвидацион ный фонд полигона, местный бюджет, в рамках Плана мероприятий по ООС
4.4	Создание ликвидационного фонда полигонов	Отчет		2024-2028			Оператор полигона	Не требуется
Задача 5. Повышение информированности и культуры населения по вопросам обращения с коммунальными отходами и усиление взаимодействия всех заинтересованных сторон
Показатель 5. Уровень удовлетворенности населения экологическим качеством жизни
5.1	Создание, размещение и распространение социальной рекламы, направленной на	Отчеты	2024-2028		Акимат района,			Местный бюджет

	привлечение внимания общественности к проблеме ТБО
5.2	Обеспечение информирования населения об организованных пунктах приема отходов (пластик, картон и отходы бумаги, стекло)	Отчеты	2024-2028	Акимат района, МВО, НПО	Не требуется
5.3	Обеспечение информирования населения об опасных составляющих коммунальных отходов (РСО, ОЭЭО, медицинские) и пропаганды безопасного обращения с ними путем распространения информации в социальных сетях, на сайте акимата, навигационных системах	Отчеты	2024-2028	Акимат района, МВО, НПО	Не требуется
5.4	Публикации в местных газетах о способахбезопасного обращения с опасными составляющими коммунальных отходов	Информация	2024-2028	Акимат района, МВО	Местный бюджет, врамках Плана мероприятий по ООС

2024-2028 жылдарға арналған Батыс Қазақсан облысы Тасқала ауданы бойынша коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасын бекіту туралы

Батыс Қазақстан облысы Тасқала аудандық мәслихатының 2024 жылғы 29 сәуірдегі № 20-1 шешімі

Қазақстан Республикасы Экологиялық кодексінің 365-бабы 3-тармағының 1) тармақшасына, "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 6-бабының 1-тармағының 15) тармақшасына, "Коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі бағдарламаны әзірлеу жөніндегі жергілікті атқарушы органдарға әдістемелік ұсынымдарды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2023 жылғы 18 мамырдағы № 154-п бұйрығына сәйкес, Тасқала аудандық мәслихаты ШЕШІМ ҚАБЫЛДАДЫ:

1. 2024-2028 жылдарға арналған Тасқала ауданы бойынша коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасы осы шешімнің қосымшасына сәйкес бекітілсін.

2. Осы шешім оның алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Мәслихат төрағасы

Ж.Бисенғалиева

Тасқала аудандық мәслихатының 2024 жылғы 29 сәуірдегі № 20-1 шешіміне қосымша

2024-2028 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН БАТЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫ ТАСҚАЛА АУДАНЫ БОЙЫНША КОММУНАЛДЫҚ ҚАЛДЫҚТАРДЫ БАСҚАРУ БАҒДАРЛАМАСЫ

ҚЫСҚАРТЫЛҒАН АТАУЛАР ТІЗІМІ:

ЖК	Жеке кәсіпкер
ЖҚ	Ұлттық жоба "Жасыл Қазақстан"
ІГҚ	Ірі габаритті қалдықтар
ЖӘ	Жерлелікті әкімшілік
ЖЭТ	Қазақстан Республикасының "Жасыл экономикаға"өтуі туралы Тұжырымдама
КП	Контейнерлік алаң
ЖАО	Жергілікті атқарушылық органдар
ҚСК	Қоқысты сұрыптаушы кешен
ЖТХО	Коммерциялық емес акционерлік қоғам "Жасыл технологиялар және инвестициялық жобалардың Халықаралық орталығы"
ҚРЭГжТРМ	Қазақстан Республикасының экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі
ҚОҚК	Қоршаған ортаны қорғау күзеті
ТҮКШ, ЖКжАЖ бөлімі	Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық ,жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі
ЭжЭЖҚ	Электрондық және электрлік жабдықтардың қалдықтары
Бағдарлама	Коммуналдық қалдықтарды басқару бойынша бағдарлама
ЖСҚ	Жобалық-сметалық құжаттама
ҚР	Республика Қазақстан
ҚСБҚ	Құрамында сынап бар қалдықтар
ҚТҚ	Қатты тұрмыстық қалдықтар
ЖШС	Жауапкешілігі шектеулі серіктестік
БҚОТРжТПРБ	Батыс-Қазақстан облысының табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасы
ЖТ	Жеке тұлғалар
ҚРЭК	Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексі
ЗТ	Заңды тұлғалар

ТЕРМИНДЕР ЖӘНЕ АНЫҚТАМАЛАР

Биологиялық ыдырайтын қалдықтар - қалдықтар, олар анаэробты немесе аэробты ыдырауға қабілетті, соның ішінде бау-бақша мен саябақ қалдықтары, сондай-ақ тамақ қалдықтары, тағамдық өнеркәсіптің қалдықтармен теңестірілген, қағаз қалдықтары.

Коммуналдық қалдықтар - қалдықтарды тұтыну, соның ішінде:

1) аралас қалдықтар және үй шаруашылықтарынан жиналған бөлек қалдықтар, қоса алғанда, өзге де, қағаз және картон, шыны, металдар, пластмассалар, органикалық қалдықтар, ағаш қалдықтары, тоқыма, қаптам қағаздар, электрлік және электрондық жабдықтарға пайдаланылғандары, батареялар және аккумуляторлар;

2) аралас қалдықтар және өзге де көздерден жиналған қалдықтар, сондай-ақ үй шаруашылықтарының қалдықтарына сипаттамасы мен құрамы ұқсас келетін қалдықтар

Ірі габаритті қалдықтар – өздерінің тұтынушылық қасиеттерін, көлемін жоғалатқан және арнайы көлік құралдарымен тасымалданбайтын тұтыну және шаруашылық қызметтің қалдықтары (тұрмыстық техника, жиһаз және басқалар).

Электрондық және электр жабдықтарының қалдықтары – жарамсыз немесе пайдаланудан шыққан электрондық және электрлік жабдықтар, және оның түйіндері, бөліктері, бөлшектері жататын қалдық түрі.

Тағамдық қалдықтар – өнеркәсіп тағамдарының қалдықтары, азық-түлікті тұтынушылардың қалдықтары құрайды.

Құрылыс қалдықтар - құрылыс ғимараттарын, құрылыстардың, өнеркәсіптік объектілердің, жолдардың, инженерлік және басқа да коммуникацияларды жөндеу, бұзу, бөлшектеу, қайта құрастыруда туындайтын қалдықтар.

Қатты тұрмыстық қалдықтар - қатты формадағы коммуналдық қалдықтар.

БАҒДАРЛАМА ТӨЛҚҰЖАТЫ

Атауы	Тасқала ауданының тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі" мемлекеттік мекемесінің Коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасы
Жұмыстың негіздемесі	Қазақстан Республикасы Экологиялық кодекс 2 қаңтар 2021 жылғы № 400-VI ҚРЗ
Бағдарлама жұмысына жауапты мемлекеттік мекеме	"Тасқала ауданының тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі" ММ
Негізгі әзірлеуші	"ЭКО – ӨНДІРІС" мүгедектер ұйымы" қоғамдық бірлестігі"
Бағдарлама мақсаты	Қазақстан Республикасының экологиялық заңдарының талаптарына сәйкес коммуналдық қалдықтарды басқару жүйесін жетілдіру және Тасқала ауданының тұрғындары үшін қалдықтарды жинау әрі тасымалдау қызметінің сапасын арттыру
Бағдарлама тапсырмалары	1) Коммуналдық қалдықтарды жинау және тасымалдау қызметімен аудан халқын түгел қамтамасыз ету және қалдықтарды жинау, тасымалдау жүйесін әлі де жетілдіру; 2) Қалдықтарды бөліп жинау жүйесін дамыту; 3) Коммуналдық қалдықтарды қайта өңдеу және кәдеге жарату жүйесін жетілдіру, оның ішінде ерекше қалдықтарды (тағамдық, құрылыс және ірі габаритті қалдықтар, электрондық және электрлік жабдықтардың қалдықтары); 4) Коммуналдық қалдықтарды қауіпсіз орындарға көмуді қамтамасыз ету; 5) Коммуналдық қызмет туралы өтініші бар барлық тұрғындарды ақпаратпен қамту және осы саладағы барлық мүдделі тараптардың өзара әрекет ету қызметін жетілдіру.
Күтілетін нәтижелерн	• коммуналдық қалдықтарды басқарау аясындағы көрсетілетін қызметтің сапасын арттыру; • коммуналдық қалдықтарды сұрыптау және қайта өңдеу, бөлек жинау жұмыстарының көлемін көбейту; • коммуналдық қалдықтардың қоршаған ортаға жағымсыз ықпалы барынша азайтылды; • Тасқала ауданының коммуналдық қалдықтарды басқару саласындағы мақсатты көрсеткіштерін жақсарту.
Кезең	2024 – 2028 қ.
Қаржыландыру көлемі	Тасқала аудандағы коммуналдық қалдықтармен жұмыс жасау іс-шараларын қаржыландыру көлемі тиісті уақыт аралығында жергілікті атқарушы органдарға арналған бюджет қаражатының есебінен жүзеге асады.
Бағдарламаны орындаушы лар	Батыс-Қазақстандық облысының әкімдігі; Мәслихат; Қоғамдық кеңес; коммуналдық қалдықтарды жинау және тасымалдау, қалпына келтіру көму субъектілері; мемлекеттік мекемелер; әлеуметтік объектілер; заңды тұлғалар; жеке тұлғалар кәсіпкерлер; ҮЕҰ; тұрғындар және басқа мүдделі тұлғалар.

1. КІРІСПЕ

Қалдықтарды бақылау бағдарламасы "Тасқала аудандық тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі" ММ үшін "Мүгедектер ұйымы ЭКО-ӨНДІРІС" қоғамдық бірлестігі әзірлеген.

Коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламасы – бұл мақсатты көрсеткіштерге бағытталған, коммуналдық қалдықтарды басқару ісіне ағымдағы талдау жасайтын және кешенді іс шараларға арналған стратегиялық құжат.

Бұл Бағдарламаны әзірлеуді Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексінің (бұдан әрі - ЭК ҚР) 365 бабына сәйкес аудандардың, қалалардың және облыстық, республикалық мәндегі қалалардың жергілікті атқарушы органдары (бұдан - органдар - ЖАО) ұйымдастырады. Бағдарлама жергілікті өкілетті орган арқылы бекітіледі. Сондай-ақ, Қазақстан Республикасы Экологиялық Кодексінің 365-бабы 3-тармағының 1) тармақшасына сәйкес аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдары коммуналдық қалдықтарды басқару саласындағы мемлекеттік саясатты өз құзыреті шегінде коммуналдық қалдықтарды басқару бағдарламаларын бекіту арқылы жүзеге асырады. .

Бұл бағдарламаны жасау барысында ҚР Экологиялық заңнамасының талаптарына сәйкес Тасқала ауданындағы коммуналдық қалдықтарды басқару жағдайлары бойынша сараптама жасалып, коммуналдық қалдықтарды басқару бойынша мәселелер мен келешектегі дамыту жолдары қарастырылды .

Бағдарлама ұлттық стратегиялық басымдылықтарды, тұжырымдамалық құжаттарды, сондай-ақ халықаралық тәжірибені ескере отырып дайындалды.

Бағдарлама өндіріс және тұтыну қалдықтарымен жұмыс істеу саласында қолданылатын нормативтік актілер негізінде әзірленген:

-ҚР 02.01.2021ж. № 400-VI Экологиялық кодексі;

-"Қалдықтарды басқару бағдарламасын әзірлеу ережесін бекіту туралы" ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің м.а. 09 жылғы 2021 тамыздағы № 318 бұйрығы;

-"Қалдықтар жіктеуішін бекіту туралы" ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 06 жылғы 2021 тамыздағы № 314 бұйрығы;

-"Қалдықтарды жинау лимиттерін және қалдықтарды көму лимиттерін есептеу әдістемесін бекіту туралы" ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрінің 2021 жылғы 22 маусымдағы № 206 бұйрығы.

Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексінде айқындалған мағынадағы негізгі ұғымдар:

1)жоспарлы кезең - Бағдарлама әзірленген кезең 3 жылдан аспайды;

2)қалдықтардың басым түрлері - қалдықтардың түрлері, жоспарлы кезең шеңберінде қалпына келтіру үлесін ұлғайту

Бағдарлама ұзақтығы 2024-2028 жылдар.

2. ӨҢІР ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МӘЛІМЕТТЕР

Тасқала ауданы Қазақстанның Батыс Қазақстан облысында орналасқан. Бұрын Каменский ауданы деп аталатын. Координаттары 50.793064, 49.908789

Ауданның әкімшілік орталығы - Тасқала ауылы (Тасқала орталығынан облыс орталығына дейінгі

қашықтық - 88 км. Аудан халқы 16 269 адамды құрайды (2024 жылдың басына)

9 ауылдық округ ауданында:

•Ақтау ауылдық округі

•Тасқала ауылдық округі

•Достық ауылдық округі

•Мерей ауылдық округі

•Амангелді ауылдық округі

•Чижа ауылдық округі

•Қазақстан ауылдық округі

•Мерекен ауылдық округі

•Қосшы ауылдық округі 28 кент:

Айнабұлақ (Батыс Қазақстан облысы)

•Аққайнар (Батыс Қазақстан облысы)

•Аққұтыр (Ақтау ауылдық округі)

•Ақтау (Тасқала ауданы)

•Алмалы (Тасқала ауданы)

•Амангелді (Тасқала ауданы)

•Атамекен (Тасқала ауданы)

•Бастау (Батыс Қазақстан облысы)

•Бірлік (Тасқала ауданы)

•Достық (Тасқала ауданы)

•Еменжар

•Жігер (Тасқала ауданы)

•Қалмак (Тасқала ауданы)

•Қалмакшабын

•Қараой (Батыс Қазақстан облысы)

•Кенжайлау

•Қисықсай

•Қызылбас

•Мерей (Батыс Қазақстан облысы)

•Мереке (Тасқала ауданы)

•Өркен (Тасқала ауданы)

•Оян (Батыс Қазақстан облысы)

•Талдыбұлақ (Тасқала ауданы)

•Таскала

•Тоғайлы (Батыс Қазақстан облысы)

•Чижа-1

•Чижа-2

•Ынтымақ (Тасқала ауданы)

1-сурет. Ауданның орналасуының ахуалдық схемасы

2.1. Қолданыстағы ұлттық стратегиялық құжаттарға, аумақты дамыту жоспарларына енгізілген коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі іс-шаралар.

ҚР-ның қалдықтарды басқару саласындағы саясаты ҚР-ның "жасыл" экономикаға көшуі жөніндегі тұжырымдамамен айқындалады. (2013) және "Жасыл Қазақстан" ұлттық жобасымен (2021)

Стратегиялық құжаттар қалдықтарды әкетумен қамту, бөлек жинауды енгізу, кәдеге жарату және қайта өңдеу үлесін ұлғайту және тиісінше полигондарда көмілетін қалдықтар көлемін азайту қажеттілігін белгілейді.

2-кесте.

ҚР "жасыл" экономикаға көшуі жөніндегі тұжырымдаманың және "Жасыл Қазақстан" ұлттық жобасының мақсаттары мен нысаналы көрсеткіштері

Көрсеткіштің атауы	2021	2022	2023	2024	2025	2030	2050	Дереккөз
Қатты тұрмыстық қалдықтарды тасымалдаумен халықты қамту						100%		СЭҚ
Қоқысты санитарлық сақтау						95%		СЭҚ
Қайта өңделген Қалдықтардың үлесі						40%	50%	СЭҚ

Елді мекендерді қалдықтарды	40,0	50,0	60,0	70,0	80,0			ЖАО
жинау және шығару қызметтерімен
қамту:
- астаналар, республикалық,
облыстық және аудандық маңызы
бар қалалар (88)	50,0	55,0	60,0	70,0	80,0
- кенттер (241)
- ауылдар, шаруашылық және басқа
қоныстар (2253)
- фракциялар бойынша
- қалдықтардың жекелеген қауіпті
түрлеріне (медициналық және
құрамында сынап бар),
электрондық және тұрмыстық
техникалық
Қалдықтардың қауіпті түрлерінің	21,0	24,0	27,0	30,0	34,0			ТҮК
фракциясы бойынша, бөлек жинау
бойынша инфрақұрылымын құру:
- фракциялар бойынша бөлек
жинауға арналған контейнерлерді
орнату	38,0	40,0	42,0	44,0	46,0
- қауіпті компоненттерді бөлек
жинауға арналған контейнерлерді	2,0	5,0	5,0	7,0	10,0
орнату
- қайталама шикізатты қабылдау пункттерін құру	100,0	100,0	100,0	100,0	100,0

"Жасыл Қазақстан" ұлттық жобасында бөлек жиынмен қамту бойынша нысаналы көрсеткіште Тасқала ауданы жоқ. Бірақ аудан үшін осындай көрсеткіштерді ҚР басқа облыстарына ұқсас белгілеу қалдықтарды басқару жүйесін дамыту үшін оң әсерін тигізеді. Осы Бағдарламаның 5-бөлімінде Тасқала ауданы бойынша нысаналы көрсеткіштер ұсынылған.

Батыс Қазақстан облысын 2021-2025 жылдарға арналған даму жоспарында (Батыс Қазақстан облыстық мәслихат сессиясының 2022 жылғы 14 желтоқсандағы № 16-3 шешімімен бекітілген өзгерістермен):

Нысаналы индикаторлар:

•Халықтың экологиялық өмір сүру сапасына қанағаттану деңгейі;

•Балық ресурстарының табиғи популяциясын ұлғайту;

•Қайта өңдеу және кәдеге жарату үлесі, оның ішінде: ҚТҚ (пайда болу көлемінен), агроөнеркәсіптік кешен қалдықтары (өткен жылмен салыстырғанда), қауіпті медициналық қалдықтар (жиналған көлемнен);

•Суару кезінде су ысырабын қысқарту: қайта жаңартылатын каналдардың ұзындығы;

•Өнеркәсіпте таза су алу көлемінің төмендеуі;

•Орман көмкерген алқаптың ұлғаюы/кеңеюі, оның ішінде тұқымдылар мен отырғызу аймақтары бөлінісінде нормативтік жерсінуді қамтамасыз ете отырып, ағаш отырғызу есебінен;

•Экологиялық ақпараттық науқанмен қамтылған азаматтардың саны.

3. КОММУНАЛДЫҚ ҚАЛДЫҚТАРДЫ БАСҚАРУДЫҢ АҒЫМДАҒЫ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ

3.1. Өңірдегі коммуналдық қалдықтарды басқарудың ағымдағы жай-күйін бағалау Тасқала ауданының халқы 16 269 адамды құрайды, соңғы 2 жылда халықтың жыл сайынғы өсімі - шамамен 1-2%.

2-кесте

№	Аудандар атауы	Халықтың барлығы	АЕМ мәртебесі	Аулалар саны	Отбасылар саны
Барлығы		16269	0	4469	4767
1	Актау ауылдық округ	1064	0	279	279
	Актау	981	Ауыл	247	247
	Ақкүтір	48	Ауыл	13	13
	Қара ой	17	Ауыл	11	11
	Қызылбас	18	Ауыл	8	8
2	Амангельді ауылдық округ	1251	0	355	417
	Амангелді	1077	Ауыл	309	358
	1-Чижа	174	Ауыл	46	59
3	Достык ауылдық округ	744	0	221	235
	Достык	534	Ауыл	158	169
	Бастау	77	Ауыл	27	29
	Ынтымак	133	Ауыл	36	37
4	Косщи ауылдық округ	649	0	145	172
	Оян	555	Ауыл	125	149
	Кенжайлау	94	Ауыл	20	23
5	Мерей ауылдық округ	1691	0	381	367
	Мерей	997	Ауыл	224	220
	Аккайнар	42	Ауыл	16	13
	Оркен	90	Ауыл	19	16
	Тогайлы	233	Ауыл	51	50
	Айнабулак	329	Ауыл	71	68
6	Мереке ауылдық округ	619	0	193	215
	Мереке	568	Ауыл	178	199
	Калмак	51	Ауыл	15	16
7	Казахстан ауылдық округ	1137	0	243	296
	Атамекен	1012	Ауыл	196	249
	Алмалы	52	Ауыл	10	11
	Калмакшабн	65	Ауыл	28	28
	Кисыксай	8	Ауыл	9	8
8	Чижа ауылдық округ	1105	0	323	376
	Чижа	1054	Ауыл	299	351
	Талдыбулак	27	Ауыл	14	14
	Еменжар	24	Ауыл	10	11
9	Таскала ауылдық округ	8009	0	2329	2410
	Таскала	7663	Ауыл	2227	2301
	Жигер	31	Ауыл	92	15
	Бирлик	315	Ауыл	10	94

ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің (бұдан әрі - ҚР МЭГжӨБ) деректеріне сәйкес Қазақстанда жыл сайын 4,5-5 млн. қатты тұрмыстық қалдықтар (бұдан әрі - ҚТҚ) түзіледі. Ұлттық статистика бюросының деректерi бойынша коммуналдық қалдықтарды жинау мен әкету жыл сайын 3,5-4,0 млн. тоннаны құрайды.

ҚР ЭБЖМ деректеріне сәйкес 2021 жылы бүкіл республика бойынша халықтың 82%, Батыс Қазақстан облысы бойынша - 74,8% ТҚҚ жинау және шығару қызметтерімен қамтамасыз етілген.

Ауданда орта есеппен жылына 1,8 мың тонна коммуналдық қалдықтар түзіледі (2-кесте).

3-кесте.

Қазақстан Республикасы, Батыс Қазақстан облысы және Тасқала ауданы бойынша 2021-2023 жылдарға арналған коммуналдық қалдықтарды/ҚТҚ жинау (түзу), қайта өңдеу және көму

№	Аты	Өлшем бірлігі	Жылдар
			2021	2022	2023
1	Жинақ (Білім)2
1.1	Қазақстан Республикасы	тыс.тон н	3 674,025	3 441,600	4 006,400
1.2	Батыс Қазақстан облысы	тыс.тон н	162,908	181,151	181,153
1.3	Тасқала ауданы	тыс.тон н	2,898	2,99	3,0
2	Қайта өңдеу
2.1	Қазақстан Республикасы	%	14,9	18,6	21,1
2.2	Батыс Қазақстан облысы	%	10,0	10,0	10,7
2.3	Тасқала ауданы	%	1,20	2,40	3,60
2.4		%	10,1	9,5	7,2
3	Қалдықты көму
3.1	Батыс Қазақстан облысы	тыс.тон н	160, 090	183,120	169, 064
3.2	Тасқала ауданы	тыс.тон н	8,1	8,1	8,11

Тасқала ауданында коммуналдық қалдықтардың пайда болу көздері - жеке үй шаруашылықтары, кеңсе ғимараттары, коммерциялық кәсіпорындар, өнеркәсіптік кәсіпорындар және қоғамдық ұйымдар, балабақшалар, мектептер, ауруханалар, ауыл шаруашылығы субъектілері, сауда мекемелері, базарлар мен базарлар және коммуналдық қалдықтардың пайда болу басқа да орындары.

Қалдықтардың түзілуінің негізгі үлесі үй шаруашылықтарының қалдықтарына тиесілі (83,8%), 15,3% - өндіріс қалдықтары (тұрмыстық қалдықтарға теңестірілгендер), 0,8% - көшелерден жиналған қоқыс, 0,1% - нарықтық қалдықтар.

Пайда болған коммуналдық қалдықтардың 93% -дан астамы ҚТҚ полигондарында көміледі.

3.2.1. Жинақтау және бөлек жинау, әкетумен қамту

ҚР ЭБЖМ деректеріне сәйкес 2022 жылы бүкіл республика бойынша халықтың 82% -ы, Батыс Қазақстан облысы бойынша 75% -ы ҚТҚ жинау және шығару қызметтерімен қамтамасыз етілген.

4-кесте. Тасқала ауданындағы контейнерлік алаңдар мен контейнерлер бойынша ақпарат

Аты	Саны
Контейнер алаңдары	70
кейбіреулері жөндеуді қажет етеді	10
Контейнерлер	7
кейбіреулері жаңартуды қажет етеді	7
Қолданылатын ыдыстардың түрі	стандартты 0,75 м өлшемді металл ыдыстар3

1. 2023 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша

2."Қазақстан Республикасындағы коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу туралы" статистикалық бюллетеньдер, 2021, 2022, 2023

3."Қазақстан Республикасында қоршаған ортаны қорғау" статистикалық жинағы 2019-2022 ж.ж., 109-жол, "2022 жылға арналған ҚТҚ бойынша ақпарат" ҚР МжӨБ жиынтық кестесінде берілген 2021 жылғы деректерді қоспағанда

4."Қазақстан Республикасында қоршаған ортаны қорғау" статистикалық жинағы 2019-2022 ж.ж., 109-жол, "2022 жылға арналған ҚТҚ бойынша ақпарат" ҚР МжӨБ жиынтық кестесінде берілген 2021 жылғы деректерді қоспағанда

5 . Тасқала ауданы бойынша қайта өңдеу бойынша деректер есептеу әдісімен берілген

ҚТҚ қажетті контейнерлерінің есептік саны бойынша деректер 1-қосымшада жазылған. Қазіргі 70 дананың 17-сі жаңартуды талап етеді. Қажетті контейнерлердің есептік саны - 84 дана. Қосымша 14 контейнер сатып алып, 17 дана жаңарту қажет.

Тасқала ауданында коммуналдық қалдықтарды жинау және жинау екі жолмен жүзеге асырылады:

-контейнерлерде

-контейнерсіз (ыдыссыз) әдіспен - аумақты аралау және кесте бойынша белгіленген орындарда орналастырылатын пакеттердегі/қаптардағы қалдықтарды жинау жолымен. Контейнерсіз әкету жеке секторда жүзеге асырылады. ҚТҚ шығарумен "НҰР" ТК айналысады. Ауданда қалдықтарды бөлек жинау енгізілмеген. Базада пластикті, қағазды және картонды қолмен сұрыптайды, оларды престейді және одан әрі қайталама шикізатты қабылдау жөніндегі компанияларға тапсырады. Сынап шамдарын жинау үшін 2 нүкте ғана бар. Кейбір БК жөндеуді талап етеді, өйткені қоршаулар, қатты жабын жоқ, контейнерлер ескірген, ұсақталған және ауыстыруды талап етеді.

БК айналасында құрылыс қалдықтарын, ірі көлемді қалдықтарды (бұдан әрі - МКҚ), электрондық және электр жабдықтары қалдықтарын (бұдан әрі - ЭЭЭО) рұқсатсыз жинау байқалады.

КК айналасында қалдықтарды рұқсатсыз жинау ауданның кең тараған проблемасы болып табылады, ауданның сыртқы түрін едәуір нашарлатады және халықтың шағымдарының негізгі себебі болып табылады.

Бөлек жиналған қалдықтарды қоспағанда, контейнерлік алаңдардан шығарылған барлық коммуналдық қалдықтар ҚТҚ полигонында сұрыптаусыз көміледі, бұл ҚР СК талаптарына сәйкес келмейді. Қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу мен кәдеге жарату үлесін ұлғайту қажет.

"Қазақстан Ғарыш Сапары" ҰК "АҚ спутниктері 2023 жылы БҚО-да 259-дан астам стихиялық қоқыс тастайтын жерді тіркеді. Табиғи үйінділердің пайда болуының негізгі себебі ҚТҚ шығару бойынша жеке және заңды тұлғалардың толық қамтылмауы, құрылыс қалдықтарын көмуге тыйым салу және құрылыс қалдықтарын жинаудың ұйымдастырылған орындарының болмауы, ЖӘҰ қызметіне мониторингтің болмауы және өзге де факторлар болып табылады.

Рұқсат етілмеген үйінділерді анықтау бойынша жұмысты жалғастыру, қалдықтардың көлемі бойынша деректер және басқа да деректер жинау және барлық стихиялық үйінділерді жою қажет. 2022 жылғы 15 желтоқсандағы "жасыл" экономикаға көшу жөніндегі кеңес отырысының қорытындысы бойынша әкімдіктерге 2023 жылғы 1 маусымға дейін барлық рұқсат етілмеген қоқыс тастайтын жерлерді жою және полигондарды экологиялық және санитарлық нормаларға сәйкес келтіру жұмыстарын жеделдету тапсырылды.

3.2.2. Тасымалдау

Ұлттық статистика бюросының деректеріне сәйкес 2023 жылы Батыс Қазақстан облысындағы

коммуналдық қалдықтарды жинау және шығару жөніндегі кәсіпорындар саны қалдықтарды жинау, сұрыптау және қайта өңдеу жөніндегі 24 кәсіпорынды құрайды.

Тұрғындардан коммуналдық қалдықтарды жинау және шығару бойынша негізгі кәсіпкерлік субъектілері "НҰР" ТК болып табылады. Компанияда Газ-53 қоқыс тасығышы бар, 2 дана. Машина асы. Сәйкесінше, мұндай техникамен сапалы қызмет көрсетуге мүмкіндік жоқ. Бағдарламада қоқыс тасығыштарды сатып алу көзделген (4-5 бірлік).

ҚР СК сәйкес ҚТҚ жинауды және тасымалдауды жүзеге асыратын компаниялар ҚР ЭБЖМжӨБ қызметінің басталғаны туралы хабарлама беруі тиіс.

3.2.3. Сұрыптау және өңдеу

Аудан облыс орталықтарынан алыс орналасқандықтан, халықтың қайталама шикізатты қабылдау пункттері жоқ. Негізінен кент тұрғындары осы қалдықтарды өз бетінше пайдаланып, үй пештерінде кәдеге жаратады.

Бөлек жиналған пластик, қағаз бен картон және макулатура сұрыпталмайды.

Тасқала ауданының аумағын дамытудың 2021-2025 жылдарға арналған - 2025 жылға дейінгі бекітілген бағдарламасына сәйкес басым мақсаттардың бірі 2.2-мақсат: "Елді мекендерді санитарлық тазалау және ҚТҚ полигондарын жайластыру" жоспарланып отырған тұрғын үй- коммуналдық шаруашылық инфрақұрылымын жаңғырту болып табылады.

Бүгінгі күні қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеу мен кәдеге жарату үлесін ұлғайту қажеттілігі бар. Ол үшін қоқыс түрлеріне арналған бөлек контейнерлер орнату қажет. Кәсіпкерлерді тарту қалдықтарды қайта өңдеумен және қайталама пайдаланумен айналысады.

3.2.4. Көму

Тасқала ауданында коммуналдық қалдықтарды басқарудың басым тәсілі оларды ҚТҚ

полигонында көму болып табылады. Ауданда 28 кентте 20 қоқыс үйіндісі және Мерей селосы мен Тасқала селосында 2 қауіпті қалдықтар полигоны бар. Жанбайтын паста тәрізді мұнай өнімдерінің қалдықтарына арналған бір жер учаскесі, улы химикаттарды сақтауға арналған сыйымдылықтары бар жерасты құрылыс объектілеріне қызмет көрсетуге арналған екінші жер учаскесі. Жер учаскелеріне актілер қоса беріледі.

Қазiргi 20 қоқыс үйiндiсi қазiргi экологиялық және санитарлық талаптар мен нормаларға (1%) сәйкес келмейдi, эмиссияларға рұқсаты жоқ.

Батыс Қазақстан облысы бойынша полигон (күл-қоқыс орындары) бойынша мәлімет.

5-кесте

№	Елді мекен атауы	Елді меке ндер дің саны, дана	Соның ішінде:		Полигон, күлқоқыс орындарының саны, дана	Соның ішінде:
			Ауылдық округтер саны	А/о елді мекендерінің саны		Жер актілері бары	Жер актілері жоғы
1	2	3	4	5	6	7	8
1	Тасқала ауданы	28	9	28	20 (күлқоқыс орындары)	20	-
			Тасқала а/о	Тасқала, Жігер(Красненькое), Бірлік(Кузнецово).	Тасқала(2 күлқоқыс орны бар), Жігер(Красненькое), Бірлік(Кузнецово).
			Ақтау а/о	Ақтау, Беленькое, Қызылбас, Черная падина.	Ақтау
			Амангелді а/о	Амангелді, Чижа-1.	Амангелді
			Достық а/о	Достық(Семиглавый Мар), Бастау(Вавилино), Ынтымақ(Крутая).	Достық(Семиглавый Мар), Бастау(Вавилино), Ынтымақ(Крутая).
			Қазақстан а/о	Атамекен, Қалмақшабын, Алмалы(Кирово), Қисықсай.	Атамекен
			Қосшы а/о	Оян, Кеңжайлау(Чебаково).	Оян, Кеңжайлау(Чебаково).
			Мерей а/о	Мерей(Логашкино), Аққайнар(Астраханкино), Өркен(Белугино), Айнабұлақ(Родники), Тоғайлы(Джемшин),	Мерей(Логашкино), Аққайнар(Астраханкин о), Өркен(Белугино), Айнабұлақ(Родники), Тоғайлы(Джемшин)
			Мереке а/о	Мереке, Қалмақ.	Мереке, Қалмақ
			Шежін а/о	Чижа-2, Талдыбұлақ, Ермольчево.	Чижа-2

Қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау үшін Тасқала ауылдық округі әкімінің шешімімен 4 га жер телімі бөлінді. Полигон ҚТҚ жинауға және оқшаулауға арналған және қоршаған ортаны қорғауды және халықтың эпидемиологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. ҚТҚ полигоны

тұрғын және қоғамдық ғимараттардан, сауда және қоғамдық тамақтану кәсіпорындарынан, көше және бақ-саябақ сметасынан, құрылыс қоқыстарынан және уытты және радиоактивті қасиеттері

жоқ қатты инертті өнеркәсіптік қалдықтардың кейбір түрлерінен көздейді.

қалдықтарды қабылдауды

Полигонды пайдалану кезіндегі негізгі технологиялық операциялар.

Полигонды пайдалану кезіндегі негізгі технологиялық операциялар.

ҚТҚ жинау кезіндегі негізгі технологиялық процестер жергілікті жағдайларды ескере отырып

қабылданған. Төсеу технологиясы өндірістік-шаруашылық қызмет алудан пайда болған карьерге соқтығыстыру әдісімен қабылданған.

үшін топырақты қазып

Қуаттылығы аз Тасқала ауданының полигоны ҚТҚ-ны жылына 30 мың м3 дейін қабылдауды көздейді. Ор сызбасы ұсынылатын қуаттылығы аз полигондарда оқшаулау ор пайда болған кезде алынған топырақпен бульдозермен жүргізіледі.

Полигонда қалдықтарды қабылдаудың мынадай рәсімдері сақталуы тиіс:

•қалдықтарға құжаттаманы тексеру;

•кіре берісте және орналастыру орнында қалдықтарды көзбен шолып қарау;

•қалдықтардың шығу тегін, жеткізу күнін, оларды өндірушіні немесе қалдықтарды жинаушыны сәйкестендіруді көрсете отырып, қалдықтардың саны мен орналасу сипаттамаларын есепке алуды жүргізу;

•полигонға радиоактивті заттардың түсуін болдырмау үшін қалдықтардың әрбір партиясына дозиметрлік бақылау жүргізу қажет.

4. КОММУНАЛДЫҚ ҚАЛДЫҚТАРДЫҢ ПАЙДА БОЛУ ЖӘНЕ ЖИНАҚТАЛУ НОРМАЛАРЫ ЖӘНЕ ТАРИФТЕР

2022 жылдың желтоқсанында Тасқала ауданы бойынша коммуналдық қалдықтардың пайда болу және жинақталу нормалары бекітілді. Аталған құжатқа сәйкес, абаттандырылған үйлер мен абаттандырылмаған үйлер үшін білім беру нормасының орташа жылдық көрсеткіші 1 тұрғынға шаққанда 0,82 м3 құрайды.

Қазіргі уақытта Тасқала ауданы бойынша коммуналдық қалдықтардың түзілуі мен жинақталуының жаңа нормаларын анықтау бойынша зерттеу жүргізілуде.

6-кесте

Қосымша Тасқала аудандық аудандық мәслихат 2022 жылғы 28 желтоқсандағы № 35-2

Тасқала ауданы бойынша коммуналдық қалдықтардың түзілу және жинақталу нормалары

№	Коммуналдық қалдықтар жинақталатын объектілерінің түрлері	Есептік бірлік	Коммуналдық қалдықтардың жиналған жылдық шамасы, м3
1.	Жайлы және жайлы емес үйлер	1 тұрғын	0,82
2.	Жатақханалар, интернаттар, балалар үйлері, қарттар үйлері және сол сияқтылар	1 орын	1,15
3.	Қонақ үйлер, санаторийлер, демалыс үйлері	1 орын	1,16
4.	Балабақшалар, бөбекжай және басқа да мектепке дейінгі мекемелер	1 орын	0,46
5.	Мекемелер, ұйымдар, офистер, кеңселер, банктер, байланыс бөлімшелері	1 қызметкер	0,64
6.	Емханалар, медициналық орталықтар	1 келіп кету	0,04
7.	Ауруханалар, өзге де емдеу-сауықтыру мекемелері	1 төсек-орын	2,10
8.	Мектептер және өзге де оқу орындары	1 оқушы	0,14
9.	Мейрамханалар, дәмханалар, басқада көңіл көтеретін ғимараттар және қоғамдық тамақтану мекемелері	1 отыратын орын	1,20
10.	Театрлар, кинотеатрлар, концерт залдары, түнгі клубтар, ойын автоматтарының залы, интернет- кафелер, компьютерлік клубтар	1 отыратын орын	0,21
11.	Мұражайлар, көрмелер	Жалпы алаңы	0,3

		1 м2
12.	Стадиондар, спорт алаңдары	Жоба бойынша 1 орын	0,26
13.	Спорт, би және ойын залдары	Жалпы алаңы 1 м2	0,21
14.	Азық-түлік, өнеркәсіптік тауар дүкендері, аралас дүкендер	Сауда алаңы 1 м2	0,80
15.	Базарлар, сауда павильондары, дүңгіршектер, сөрелер	Сауда алаңы 1 м2	0,80
16.	Тұрмыстық қызмет көрсету үйі: халыққа қызмет көрсету	Жалпы алаңы 1 м2	0,13
17.	Вокзалдар, автовокзалдар, әуежайлар	Жалпы алаңы 1 м2	0,41
18.	Дәріханалар	Сауда алаңы 1 м2	0,45
19.	Автотұрақтар, автомобильді жуу орындары, АЖС	1 машина- орын	0,15
20.	Автомобиль шеберханалары	1 жұмысшы	2,5
21.	Гараж кооперативтері, гараждар, паркингтер	1 гаражға	0,15
22.	Шаштараздар, косметикалық салондар	1 жұмыс орны	0,23
23.	Кір жуатын орындар, химиялық тазалау орындары, тұрмыстық техниканы жөндеу орындары, тігін ательесі	Жалпы алаңы 1 м2	0,15
24.	Зергерлік, аяқ киімді, сағаттарды жөндеу шеберханалары	Жалпы алаңы 1 м2	0,02
25.	Кішігірім жөндеу және қызмет көрсету орындары (кілттер жасау және сол сияқтылар)	1 жұмыс орны	0,15
26.	Моншалар, сауналар	Жалпы алаңы 1 м2	0,28

7-кесте

Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданы бойынша тұрмыстық қатты қалдықтарды жинау, тасымалдау, сұрыптау және көму үшін халық үшін тарифтер

Қосымша Тасқала аудандық аудандық мәслихат 2023 жылғы 31 наурыздағы № 1-1

№	Аты	Есеп бірлігі	теңге (қосымша құн салығынсыз)
1.	Үй шаруашылықтары жақсы жабдықталған	бір тұрғынға (айына)	273,03
2.	Үй шаруашылықтары жабдықталмаған	бір тұрғынға (айына)	273,03
3.	Бірлікке жылдық тариф (көлем)	1 м³	3995,6

Бүгінгі күні көптеген қалаларда (Семей, Өскемен, Орал, Көкшетау және Қостанай) жаңа тарифтер бекітілді. Жалпы Қазақстан бойынша тариф 84 теңгеден 550 теңгеге дейін өзгереді (2- сурет). Ең жоғары тарифтер Алматы (553 теңге) және Көкшетау (500 теңге) қалаларында.

4-сурет. Қазақстан Республикасында қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау, тасымалдау, сұрыптау және көму бойынша қолданыстағы тарифтер, теңге

Тариф қалдықтарды жинау, тасымалдау және көму саласындағы кәсіпорындарды қаржыландырудың жалғыз көзі болып табылады. Коммуналдық қызметтер жыл сайын қымбаттауда, арнайы техника, жинақтауыштар мен отын бағасы айтарлықтай өсуде, бірақ көптеген өңірлерде қалдықтарды жинау, шығару және көму тарифі көп жылдар бойы өзгерген жоқ. Сонымен қатар, аудан тұрғындары да жыл сайын артып келеді. Осыған байланысты, экономикалық негізделген тарифті белгілеу Тасқала ауданында қалдықтарды басқару жүйесін дамыту үшін аса маңызды және өзекті болып табылады. Сондай-ақ абоненттік берешек проблемасы да бар. Қамтылғаннан

халықтың тек 60% -ы ғана қызмет ақысын төлейді. Өйткені, қоқыс шығаратын компаниялардың (бұдан әрі - ШҚҰ) өкілдерінің ақпараты бойынша ҚТҚ жинау және шығару қызметтеріне ақы төлеу бойынша берешек шамамен 40% -ды құрайды.

Аталған мәселені пысықтау үшін 2021 жылдан бастап ҚР СК сәйкес ЖАО құзыретіне коммуналдық қалдықтарды жинау жөніндегі қызметті жүзеге асыратын ұйымдар үшін тұрғылықты жері бойынша тіркелген азаматтардың санын сәйкестендіру мақсатында халықты тіркеу туралы мәліметтерге қолжетімділікті қамтамасыз ету кіреді. Осылайша, ТҚҚ жинауды және шығаруды жүзеге асыратын субъектілерге өз қызметтері үшін шоттарды дұрыс қою үшін халықты тіркеу туралы мәліметтерге қолжетімділікті қамтамасыз ету қажет.

ҚР СК сәйкес тұрғын үйлерде тұратын жеке тұлғалар жария шарттар негізінде орталықтандырылған жүйені пайдалануға және бекітілген тарифтерге сәйкес қызметтерді төлеуге міндетті. Алайда бұл норма ішінара орындалады. Жеке үйлердің тұрғындары жеке келісімшарттар жасасуды жөн көреді. Бәлкім, халықтың кейбір бөлігі жария шарттың бар екенін білмейтін шығар.

Кәсіпорындардың ТҚҚ жинағаны және шығарғаны үшін қызметтерге ақы төлеу үшін жеке шарттар жасасуы тиімсіз, бұл ЖӘҰ, жұмыс орындары, жалақы және т.б. үшін қосымша шығыстарға әкеп соғады. Сондықтан ТҚҚ жинауға және шығаруға жеке шарттар жасасу практикасын қайта қарап, жария шарт жасасуға көшу қажет. ЖАО мен ЖАО көпшілік келісімшартты өз сайттарында жариялап, халықты хабардар ету бойынша жұмыс жүргізуі қажет.

4.2. Қалдықтармен ағымдағы жағдайдың сандық және сапалық көрсеткіштері

Қоқыстың пайда болуын және өз бетінше шығарылуын есепке алудың болмауына байланысты тұрғындардың пластикалық қалдықтар, шыны ыдыстар және басқа қалдықтар сияқты даналық бұйымдардың көлемін анықтауы мүмкін емес. Халықтың дара бұйымдар қалдықтарының түзілуін есепке алуды жүргізбейтінін ескере отырып, Қалдықтарды басқару бағдарламасын әзірлеу кезінде мұндай қалдықтардың сандық және сапалық көрсеткіштері ескерілмейді. Сонымен қатар, ауылдық округ тұрғындарына сауалнама жүргізу барысында тұрғындардың үлесіне қалдықтарды кәдеге жаратудың түрлері мен тәсілдері анықталды. Бұл деректер осы Бағдарламаның мақсаттары мен міндеттерін айқындау кезінде пайдаланылатын болады. Елді мекендердің тұрғындары күл мен көңнің шамамен пайда болу көлемін көрсетеді. Бұл ретте мұндай қалдықтардың 50% астамы тұрмыста тыңайтқыш, тұрмыстық пештерде қатты отын және т.б. түрінде пайдаланылады.

4.3. Қалдықтардың жекелеген түрлерін басқару жүйесін талдау соңғы үш жыл

8-кесте

Тақала ауданының ҚТҚ полигонының өндіріс және тұтыну қалдықтарының тізбесі, сипаттамасы және салмағы

Дереккөздің атауы өндіріс қалдықтарының түзілуі (технологиялық процесс, жабдық, құрылымдық бөлімше)	Корпус, цех, учаске	Қалдықт ың атауы*	Қалдықтың коды* (қауіптілік деңгейі)	Қалдықтардың пайда болуының жылдық мөлшерін ескере отырып ең жоғары жабдықты, технологиялық процестің жүктемесі, т
				2021	2022	2023
1	2	3	4	5	6	7
Негізгі өндіріс
Жеке және заңды тұлғалардан қабылдау. Тасқала ауылы	Полигон	ҚТҚ	20 03 01	8700	8700	8700

Құрамында сынабы бар қалдықтар туралы мәліметтер Құрамында сынап барлар қалдықтар

Аудандық әкімшіліктің ақпараты бойынша бүгінгі күні құрамында ҚСБҚ бар қалдықтар

ауданда жиналған және тасымалданбаған.

ҚСБҚ қалдықтарын жинау жүйесі шешілмегендіктен, тұрғындардың түсініктерінің жеткіліксіздігі мен талаптарды сақтамауының нәтижесінде бұл қалдықтар ҚТҚ салынатын контейнерлерге түсіп, экологиялық қауіп төндіріп тұр.

ҚР ЭК- нің талаптарына сай қалдықтарға өткен материалдар мен өнімдерді соның ішінде құрамында сынап бар қалдықтардың санатын ұлттық стандартқа сай белгілейді.

Әкімдік тұлғалардан ҚСБҚ жинау жүйелерін ұйымдастыру қажет. Шығындар арнайы мамандандырылған ұйымдардың қалауы бойынша жүргізіледі, арнайы контейнерлер орнату, , құрамында сынабы бар қалдықтарды өңдеу және тасымалдау бюджет қаражаты есебінен қарастырылуы керек. А рнайы мамандандырылған ұйымдардың қалауы бойынша конкурс (тендер) өткізу қажет, таңдалған компанияда лицензия болуы және барлық заң талаптарына, ұлттық стандарттар талаптарына сәйкес болуы керек.

Электрлік және электрондық жабдықтардың қалдықтары

Электрлік және электрондық қалдықтарды басқару жүйесін қалыптастыру аудан бойынша

заңды және жеке тұлғаларда қарастырылмаған. (бұдан әрі - ЭЭжҚ) тізбесі тұлғалар ауданда жоқ.

Жеке тұлғалардың ЭЭжҚ арнайы ҚТҚ салатын контейнерлерге салуы дұрыс па, әрі қарай оны қоқыс тасымалдаушы ұйымдар ҚТҚ полигонына апарып сақтайды, нәтижесінде қоршаған ортаға үлкен зиян әкеледі. ЭЭжҚ жинау жүйесі заңды тұлғалар арасында да жолға қойылмаған.

ЭЭжҚ әсерінен полигонда коррозиялар және тотығу салдары болады және әртүрлі ауыр металдар топыраққа, топырақты су түседі сондықтан оларды ҚТҚ арналған полигонға көмуге тыйым салынған.

ҚР ЭК 365 бабына сәйкес құрамы қауіпті коммуналдық қалдықтар (ЭЭжҚ, құрамында сынап барлар қалдықтар, батареялар, аккумуляторлар және басқа қауіпті компоненттер) бөлек жиналуы керек және қайта қалпына келтіруге арналған мамандандырылған кәсіпорындарға берілуі тиіс.

ЭЭжҚ-ды жинау және өңдеу бойынша деректерді есепке алу жүйесі ауданда ретке келтірілмеген.

ТКШ мекемесінде ЭЭжҚ жинау және және қайта өңдеу деректері жоқ.

Сондықтан ЖАО ЭЭжҚ жинау және қайта өңдеу жүйесін ұйымдастырып, тұрғындардың және заңды тұлғалардың ҚР. ЭК 365 бабының орындалу талаптарын қадағалау қажет.

Ірі габаритті қалдықтар

Тасқала ауданның аумағында ірі габаритті қалдықтар (бұдан әрі - ІГҚ) (тұрмыстық

техника, жиһаз және т.б.) бөлек жиналмайды, өйткені оларды тасымалдайтын арнайы орындар жоқ. ІГҚ контейнерлік алаңдарға жеткізіліп, әрі қарай коммуналдық қалдықтар ҚТҚ арналған полигонға түседі.

Қазіргі уақытта ЖАО тарапынан таңдау (конкурс) бойынша жұмыстар жүргізіліп, компаниялар ІГҚ арнайы орындарға жеткізеді.

Құрылыс қалдықтары

Тұрғындардан шыққан құрылыс қалдықтары да ҚТҚ арналған жалпы ағынға жиналады,

және сол қолданыстағы полигонға сақталады.

Бастап 2021 жылдан бастап құрылыс қалдықтарын көмуге тыйым салынған. Сондықтан ҚР ЭК сәйкес физикалық тұлғалар, жүзеге асыратындар құрылыс немесе жөндеу жұмыстарынан, жылжымайтын объектілерден шыққан құрылыс қалдықтарын ЖАО ұйымдастырыған арнайы орындарға өздері жеткізуі керек.

Қазіргі уақытта ЖАО тарапынан таңдау (конкурс) бойынша жұмыстар жүргізіліп, компаниялар құрылыс қалдықтарын арнайы орындарға жеткізеді.

Тамақ қалдықтары

Халықтан шыққан тамақ қалдықтары да ҚТҚ арналған жалпы қолданыстағы полигонға

жиналады және сол жерге көміледі. Тамақ қалдықтарын бөлек жинауға арналған контейнерлер жоқ. 2021 жылдан бастап тамақ өнімдері қалдықтарын көмуге тыйым салынған.

Сондықтан тамақ қалдықтарын, биологиялық ыдырайтын коммуналдық қалдықтарды

бөлек жинау, сұрыптау, соның ішінде тамақ қалдықтарын тазарту (компостирования) арқылы қайта өңдеу жұмыстарын қолға алып, тұрғындардың тұрмыс қалдықтарын көмуіне жол бермеуді қадағалау аса қажет. .

4.3 Коммуналдық қалдықтарды басқару бойынша ағымдағы ахуалды талдауға арналған қорытынды

Тасқала ауданындағы коммуналдық қалдықтарды басқару туралы ағымдағы жағдайларды талдай келе, қалдықтарды бөлек жинау, сұрыптау, қайта өңдеу және коммуналдық қалдықтарды көму жұмыстарын жетілдіру қажет деген қорытынды жасалды.

Бағдарлама аясында коммуналдық қалдықтарды басқару жүйесін жетілдіру қажет және келесі проблемалық мәселелерді шешу ұсынылады:

1. Контейнерлік алаңдар санитарлық талаптарға сәйкес емес;

2. КА контейнерлермен қамтылмаған;

3. Тұрғындарды барлық жергілікті жерлерде қосалқы ресурстарды бөлек жинауға арналған контейнерлердің жетіспеушілігімен қамтамасыз ету;

4. Тұрғындарда қауіпті құрамдас бөліктерден тұратын коммуналдық қалдықтарды (ҚСБҚ, ЭЭжҚ, медициналық) жинау жүйесінің болмауы;

5. Биологиялық ыдырайтын (тағамдық) қалдықтарды бөлек жинаудың болмау;

6. Ірі габаритті құрылыс қалдықтарын жинау және тасымалдау жүйесінің болмауы;

7. Тұрғындардың қалдықтарды жинау жүйесінде мәдениетінің төмен болуы;

8. Коммуналдық қалдықтарды жинау және тасымалдау қызметіне халықтың қанағаттанбауы және көңілі толмауы;

9. Заңды тұлғалардың ҚТҚ шығаруды толық қамти алмауы. Заңды тұлғалардың ҚТҚ шығаруы үшін келісім шарт жасаудан бас тартуы;

10. Қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау, тасымалдау, өңдеу жұмыстарына төленетін тарифтің төмендігі;

11. Техника мен құрал- жабдықтардың жетіспеушілігі;

12. Қолданыстағы сұрыптау сызықтарының болмауы;

13. Қалдықтарды сұрыптамай көму;

14. Қалдықтарды қайта өңдеу жұмыстарының төмендігі (7-10%), сол уақыт аралығында қалдықтардың 93% ҚТҚ полигонына көмілуі;

15. Құрылыс және тағамдық қалдықтарды қайта өңдеудің болмауы;

16. ҚТҚ терең өңдеу қуаттылығының болмауы,полигонға көмілетін қалдықтар санын азайту жүргізілмейді;

17. ҚТҚ шығару қызметтері үшін жеке тұлғалармен есеп айырысудағы проблемалардың туындауы. МАО жергілікті тұрғындар саны туралы нақты мәліметтер жоқ;

18. Жеке тұлғалардан төлемдерді жинауға байланысты проблемалардың салдарынан МАО да дебиторлық берешек жыл сайын ұлғаяды;

4.4. Коммуналдық қалдықтарды басқару секторындағы күшті және әлсіз жақтарды, мүмкіндіктер мен қауіптерді талдау

Коммуналдық қалдықтарды басқару жүйесiн объективтi талдау үшiн оның күштi және әлсiз жақтарын, сондай-ақ қолда бар мүмкiндiктер мен қатерлердi нақты айқындау қажет.

9-кесте

Күшті және әлсіз жақтарын, мүмкіндіктері мен қауіптерін талдау

Күшті жақтары	Әлсіз жақтары
□Халықты ҚТҚ әкету қызметтерімен қамту деңгейі; □ЖАО-ның бизнеспен, ЖАО-мен, халықпен өзара іс-қимылы;	-ҚТҚ жинауға, әкетуге, қайта өңдеуге және көмуге арналған төмен тарифтер; -Тарифтер бойынша абоненттік берешек; -Био-ыдырайтын (тағамдық), ҚГО, құрылыс қалдықтары мен ЭЭЭО бөлек жинау жүйесінің болмауы; -Қалдықтарды қайта өңдеу үлесінің төмендігі; -Қалдықтарды сұрыптаусыз көму; -Халықтың қалдықтармен жұмыс iстеу саласындағы хабардарлығының және мәдениетiнiң төмендiгi.
Мүмкіндіктер	Қатерлер

-ҚТҚ жинау және қайта өңдеу жүйесін дамытуға бизнестің мүдделілігі; -Қазіргі заманғы технологиялардың, қондырғылардың кең ассортиментінің болуы тамақ қалдықтарын компосттау,	- ЖАО қызметінің ҚР СК талаптарына сәйкес келмеуі; ҚТҚ полигонының толуы, оның экологиялық және санитарлық нормаларға сәйкес келмеу;
□Биологиялық ыдырайтын (тағамдық) және құрылыс қалдықтарын қайта өңдеу бойынша бизнесті бөлек жинау және дамыту бөлігінде үлкен әлеуеттің болуы; □Ауданның көршілес елдердің мемлекеттік шекарасына жақын орналасуы, көршілес елдерден қайталама шикізатқа сұраныстың үлкен мүмкіндіктері; □Халықтың бөлек жиынға дайындығы.	-Қоршаған ортаға және аудан тұрғындарының денсаулығына теріс әсер ететін атмосфераға шығарындылар -Аудандағы қалдықтарды басқару жүйесіне халықтың қанағаттанбауы және наразылығы; -ЖАО стратегиялық жоспарының орындалмауы; -ЖАО қызметінің тиімділігін жыл сайынғы бағалаудың сәйкессіздігі.

5. БАҒДАРЛАМАНЫҢ МАҚСАТТАРЫ, МІНДЕТТЕРІ ЖӘНЕ НЫСАНАЛЫ КӨРСЕТКІШТЕРІ

5.1. Мақсаты мен міндеттері

Бағдарламаның мақсаты Қазақстан Республикасының экологиялық заңнамасының талаптарына сәйкес коммуналдық қалдықтарды басқару жүйесін жетілдіру және Тасқала ауданының халқы үшін қалдықтарды жинау және шығару бойынша ұсынылатын қызметтердің сапасын арттыру болып табылады. Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданының аумағын дамыту жоспарында бекітілген басым мақсаттардың бірі 2.2-мақсат: Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық инфрақұрылымын жаңғырту

Мақсатты индикаторлар	Бірлік өлшемі	Аяқтау нысаны	Орындау мерзімі	Ақпарат көзі, жауапты орындаушы
Елді мекендерді санитарлық тазалау және ҚТҚ полигондарын жайластыру ".	млн.теңге	Отчет	2021-2025 жылдар есебі	Жергілікті бюджет

Қол жеткізу жолдары:

уытты қалдықтарды жою жөніндегі іс-шаралар;

қоқыс шығаратын компаниялармен, ҚТҚ көметін кәсіпорындармен (ҚТҚ полигондары) елді мекендерге қызмет көрсетуге ұзақ мерзімді шарттар жасасу (5 және одан көп жылға);

бюджеттік ұйымдарда, сауда орталықтарында, базарларда, қоғамдық тамақтану орындарында қалдықтарды бөлек жинауды енгізу (пластикке, қағазға арналған контейнерлер орнату); қалдықтарды бөлек жинауды, сұрыптауды және қайта өңдеуді енгізу бойынша бизнеспен өзара іс-қимыл;

экономикалық мақсатқа сай болған жағдайда оларды газсыздандыру жөніндегі жобаларды іске асыру мүмкіндігін ескере отырып, ҚТҚ полигондарын (үйінділерін) жабу және қалпына келтіру;

қатты тұрмыстық қалдықтарды қайта өңдеуді енгізу;

түзілетін ҚТҚ көлемі мен морфологиясын ескере отырып, қоқыс сұрыптау объектілерін және қалдықтарды қайта өңдеу объектілерін (кәсіпорындарын) салу;

Іс-шаралар:

ауданның елді мекендерін жекелеген түрлері бойынша қалдықтарды бөлек жинауға арналған

контейнерлермен жаңарту және толық жарақтандыру; қоқыс тастайтын жерлерді қоршау, қауіпті қалдықтарды жою;

қалдықтарды сұрыптау, қайта өңдеу және кәдеге жарату, ҚТҚ полигондарын (үйінділерін) газсыздандыру объектілерін салу жөніндегі жобаларды іске асыру үшін инвесторларды тарту; халықты қатты тұрмыстық қалдықтарды бөлек жинауға үгіттеуді ұйымдастыру және жүргізу (жиналыстар, брошюралар, парақшалар, әлеуметтік бейнероликтер, оқу орындарында дәрістер, акциялар және т.б.).

Бағдарламаның міндеттері:

1. Аудан тұрғындарын қалдықтарды жинау және шығару жөніндегі қызметтермен толық

қамтуды қамтамасыз ету үшін коммуналдық қалдықтарды жинау және тасымалдау жүйесін одан әрі дамыту;

2 . Қалдықтарды бөлек жинау жүйесін жетілдіру;

3. Ерекше қалдықтарды (тамақ, құрылыс және ірі көлемді қалдықтар, ЭЭЕЖ және т.б.) қоса алғанда, коммуналдық қалдықтарды қайта өңдеу және кәдеге жарату жүйесін дамыту;

4 . Коммуналдық қалдықтарды қауіпсіз көмуді қамтамасыз ету;

5. Коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу мәселелері бойынша халықтың мәдениеті мен хабардар болуын арттыру және барлық мүдделі тараптардың өзара іс-қимылын күшейту.

5.2. Мақсатты көрсеткіштер

Осы Бағдарлама шеңберінде Тасқала ауданының коммуналдық қалдықтарды басқару жүйесін

жетілдіру бойынша нысаналы көрсеткіштер белгіленген (10-кесте).

10-кесте

Тасқала ауданында 2024-2028 жылдары халықты қалдықтарды жинаумен және шығарумен, қайта өңдеумен және көмумен қамту жүйесін жетілдіру бойынша нысаналы көрсеткіштер

№	Нысаналы көрсеткіштер	Ағымдағы жағдай (2021-2022)	2024	2025	2027
1	Аудан тұрғындарын қамту ҚТҚ жинау және әкету	50 % (6 ай 2022)	100%	100%	100%
2	Бөлек жиынмен қамту:	1,1% (9 ай 2022)	60%	70%	80%
	- фракциялар бойынша құрғақ және		60%	70%	80%
	ылғалды
	- қалдықтардың жекелеген қауіпті
	түрлеріне (медициналық және
	құрамында сынап бар, электрондық
	және тұрмыстық техника)
3	Қайта өңдеу және кәдеге жарату үлесі ҚТҚ (пайда болу көлемінен)	1,20	2,40	3,60	4,30
4	Қанағаттану деңгейі халықтың экологиялық өмір сүру сапасы	49,1% (2021) 55,3 % (2022)	61,5%	73,8%	86,1%

6. БАҒДАРЛАМАНЫ ІСКЕ АСЫРУДЫҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ, ҚОЙЫЛҒАН МАҚСАТТАРҒА ҚОЛ ЖЕТКІЗУ ЖОЛДАРЫ ЖӘНЕ СОҒАН СӘЙКЕС ШАРАЛАР

6.1 Коммуналдық қалдықтарды кәдеге жарату, жинау және тасымалдау жүйесімен аудан халықын толық қамтуды қамтамасыз ету үшін болашақта атқарылатын шаралар

Коммуналдық қалдықтарды жинау және тасымалдау жүйесін одан әрі дамыту үшін келесі шаралар орындалуы қажет:

□қалдықтарды жинау және тасымалдау бойынша көрсетілетін қызметтермен аудан тұрғындын қамту;

□бәсекеге қабілетті конкурстар ұйымдастыру, ұзақ мерзімді келісім шарттар жасау қорытындысы ;

□экономикалық тұрғыдан негізделген тарифтер бекіту;

□тарифтің жиналу мүмкіндігін арттыру;

□қалдықтарды жинау үшін санитарлық нормаларға сәйкес контейнерлік алаңдарды реттеу. Жиналатын қалдықтардың көлемі мен ерекшелігіне байланысты жаңа контейнерлерді ауыстыру және орнату. Қоқыс таситын көліктерді және басқа қажетті техниканы жаңарту.

Қалдықтарды жинау және тасымалдау қызметімен тұрғындарды қамту

Қалдықтарды жинау және тасымалдау бойынша көрсетілетін қызметтермен аудан

халықын тек жеке тұлғаларды ғана емес, сонымен қатар заңды тұлғалар да қамтамасыз етеді. Заңды тұлғаларды ақпараттандыру жұмыстарын жүргізу кезек күттірмейді, олар жеке тұрғын үйлер немесе бөлек тұрған ғимараттар (егер контейнерлер болмаса) бойынша ҚТҚ шығару, тасымалдау үшін ЖАО мен, анықталған ҚТҰ келісім шарт жасау қызметін жүзеге асырады.

Ұзақ мерзімді келісімшарттар жасау және бәсекеге қабілетті негіздегі конкурстардың нәтижесі бойынша қорытынды

ҚТҚ жинау және тасымалдау қызметтерінің сапасын арттыру үшін коммуналдық

қалдықтарды басқаруға арналған бәсекелестікке негізделген ұзақ мерзімді келісім шарттар жасау қажет.

Нарыққа қатысушыларды айқындау жөніндегі конкурсты (тендерді) өткізу кезінде, коммуналдық қалдықтарды басқаруда ЖАО ҚТҰ-на ҚР ЭК-не және заңнамалық Ережелерге сәйкес талаптар қояды. ҚТҚ жинау және тасымалдаумен қызметі ҚР ЭК-нің талаптарына сәйкес келетін мамандандырылған арнайы кәсіпорындар айналысады.

ҚТҚ тасымалдауға қатысатын ҚТҰ-на қойылатын талаптардың бірі – ол ҚРЭГжТРМ- де тіркелген және жүзеге асыратын қызметі туралы хабарлама беру. Кәсіпкерлік субъектілері жүзеге асыратындар қызметі бойынша қауіпті емес қалдықтарды жинау, сұрыптау және тасымалдау кезінде Қазақстан Республикасының "Рұқсаттар және хабарламалар туралы" Заңына сәйкес ҚРЭГжТРМ-не хабарлама беруге міндетті. ҚРЭГжТРМ хабарлану тәртібіне сай келмесе ҚТҰ ҚТҚ және қауіпті емес қалдықтарды жинау, сұрыптау,тасымалдау конкурсына қатыса алмайды министрлік хабарландыруын алмаған жағдайда бұл ұйымға қатысуға тыйым салынады,

Егер компания қауіпті қалдықтармен жұмыс істеуді де жүзеге асыратын болса, онда лицензиясы болуы қажет.

Экономикалық тұрғыдан негізделген тарифтерді бекіту

Ауданда коммуналдық қалдықтармен жұмыс жасау жүйесін одан әрі дамыту үшін

тарифтерді жаңаларын есептеп, бекіту қажет. Тиісті инфрақұрылымдар құру үшін және аудан халқына сапалы әрі заманауи қызмет көрсету үшін қолданыстағы тариф (213,8 теңге) жеткіліксіз. Бекітілген тариф инфляциялық процесті ескере отырып, қоқыс шығаратын мамандандырылған ұйымдардың жинау, тасымалдау, сұрыптау, көму

шығындарын жабу керек

Экономикалық тұрғыдан негізделген тарифтерді қайта қарау және заманға сай индекстеу қалдықтарды жинап, сұрыптап, тасымалдаумен айналысатын мамандандырылған ұйымдар үшін сапалы жұмыспен қамтуға мүмкіндік береді, сондай-ақ, ауданның экологиялық жағдайы жақсартады, тұрғындардың денсаулығын сақтайды.

ҚТҚ жинау, тасымалдау, қайта өңдеу және көмуге арналған көтерілген тарифті жинау және тұрғындардың уақтылы төлемақсы

ЖАО ұйымдармен араласуымен мамандандырылған ұйымдармен бірге

тұрғындардың мәліметтерін тіркеуге қолжеткізу.

Азаматтарды тұрғылықты, уақытша тұратын жері, жаңа мекен жайында тіркеу (тұрғылықты жері) мәліметтері нақтылы уақытпен ІІМ жүйесінде көрсетілетін "Жеке тұлғалар" Мемлекеттік базасынан беріледі, банктердегі деректер қорына ҚР мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдары (әкімдіктер) қол жеткізе алады.

Осы интеграция шеңберінде ЖАО ІІМ-не иессіз мекен жайда (мекенжайсыз) тіркелген азаматтардың санын көрсетеді (дербес деректерсіз), бұл төлемдерді дұрыс есептеуге мүмкіндік береді.

Контейнерлік алаңдарды санитарлық нормаларға сәйкес келтіру, жиналатын қалдықтардың көлемдер мен ерекшеліктеріне сай жаңа контейнерерге ауыстыру және орнату

Коммуналдық қалдықтарды жинау және тасымалдау жүйесі құрылыстың түріне

байланысты төмендегідей түрде ұйымдастырылатын болады:

Көп қабатты құрылыс аудандарында:

□тұрғын үйлердің аймақтарын контейнерлік алаңдармен жабдықтау;

□стандартты контейнерлер орнату;

□қалдықтарды шығару үшін жиналатын заттардың тығыздығы байланысты престеу жүйесі бар қоқыс таситын көліктерді пайдалану .

Аудандарда жеке құрылыс салу:

□жеке контейнерлер орнату;

□қалдықтарды шығару үшін жоғары компрессиялық қабілеті бар көлемі үлкен қоқыс таситын көліктерді пайдалану.

Санитарлық нормалармен сәйкес келетін КА орыналастыру үшін келесі іс-шаралар:

□Қалдықтарға арналған контейнерлерді жинауға арналған көлік кіру үшін тұрғын үй иеліктерінің аумақтары, ұйымдары, мәдени-бұқаралық мекемелері, демалыс аймақтары арнайы алаңдар орналастырады. Алаңды қатты жабындымен төсеп және қалдықтарды желмен ұшырып шашпау мақсатында биіктігін 1,5 м ден кем емес етіп алып үш жақтан биік қоршаумен қоршау керек.

□Контейнерлік алаңды тұрғын және қоғамдық ғимараттардан, балалар объектілерінен, спорт алаңдарынан және тұрғындардың демалыс орындарынан кемінде 25 м қашықтықта орналастыру керек. Халықтың санитарлық-эпидемиоллогиялық жағдайы сақталмаған жағдайда ЖАО қатысуымен жеке тұлғалардан, меншік иелерінен, қызығушылық танытқан тұлғалардан, мемлекеттік мекеме бөлімшелерінен тұратын комиссия құрылыс аудандарында санитарлық үзілістерді сақтау мүмкіндіктері қарастырылып, арақашықтықтар белгіленеді.

Коммуналдық қалдықтардың тасымалдау кесте бойынша жүзеге асырылады.

Шығындарды барынша азайту үшін тасымалдауға арналған коммуналдық қалдықтарды шығарудың ең аз жиілігі қабылданады, бұл белгіленген санитарлық талаптарға және табиғатты қорғау талаптарына сәйкес келеді.

Қалдықтарды шығару кезінде коммуналдық қалдықтардың түзілу көлемдерін, олардың морфологиялық құрамын, типін және жинау үшін қолданылатын контейнерлерді санын (жинау кезінде контейнерлер) назарға алу керек

Әр қалдық санатына (фракциясына, түріне) байланысты бөлек жиналып,тасымалданады.

Қалдықтарды контейнерлерде сақтау мерзімдері - 0 оС және одан төмен температурада үш тәуліктен артық емес, плюстік температурада – бір тәуліктен артық емес.

Жиналатын қалдықтардың көлемдер және ерекшеліктеріне және сақтау мерзіміне байланысты контейнерлерді ауыстыру және орнату. Контейнерлерді жаңартуда қазіргі заманғы еуроконтейнерлерді сатып алу жоспарлануда. Пластик қалдықтары, қағаздар және картондар транспорттың барлық түрімен тасымалданады. Шыныдан жасалған қалдықтар зақымданудан сақтана отырып, көлік құралдарының кез келгенімен түрлерімен тасымалданады. Шыныдан жасалған қалдықтарды тасымалдау кезінде, тиеу кезінде және түсіргенде механикалық әсерлерден қорғалуын қамтамасыз ететін шараларды сақтау керек.

Сондай-ақ ҚТҰ пайдаланатын (4-5 бірлік) қоқыс тасуға арналған көліктер, арнайы орындар жаңартылуы тиіс. Қоқыс таситын арнайы орындарды жаңарту жұмыстары ҚТҰ және жеке инвестициялар есебінен жүзеге асады.

6.2 Қалдықтарды бөлек жинау жүйесіндегі жетілдіретін шаралар

Қалдықтарды бөлек жинау жүйесі үшін келесі шаралардың орындалуы қажет:

-ҚТҚ құрғақ фракцияларын және қайталама шикізатты бөлек жинап шығару үшін КА-ды контейнерлік қондырғылармен қамтамасыз ету керек.

-қауіпті коммуналдық қалдықтарды жинау және қалпына келтіру жүйесін ұйымдастыру;

-Тұрғындарда қалыптасқан ІГҚ және құрылыс қалдықтарын тасымалдау үшін арнайы орындар ұйымдастыру және мамандандырылған компанияларды анықтау.

Қауіпті коммуналдық қалдықты жинау, және қалпына келтіру жүйесін ұйымдастыру

Қауіпті коммуналдық қалдықтарды, тұрғындардан түскен аккумуляторларды,

химиялық көздерден қуат алатын қалдықтарды, ҚСБҚ, ЭЭҰ жинау, тасымалдау және қайта өңдеу шараларын үшін таңдау конкурстары жүргізіліп, мердігерлермен қамтамсыз етілуі керек.

Бүгінгі күнге дейін ауданда қауіпті қалдықтарды жинау жүйесі жолға қойылмаған (ЭЭҰ, химиялық көздерден қоректену, аккумуляторлар) тұрғындардың ҚСБҚ-ны ішінара жинау.

Аталмыш қалдық ҚТҚ арналған полигонға түсіп, топырақты, суды және ауаны токсиндермен, ауыр металдармен, тұрақты заттармен ластайды органикалық ластаушы заттармен адамдардың денсаулығына және қоршаған ортаға зиянын тигізеді.

ҚР ЭК 365 бабы 6 тармағына сәйкес қауіпті коммуналдық қалдықтарды бөлек жиналу және қалпына келтіру үшін арнайы мамандандырылған кәсіпорындарға берілуі тиіс.

Құрамында сынап бар қалдықтар

ҚР СТ 1513 Ресурстарды сақтау талаптарына сәйкес халықтан ҚСБҚ жинау жүйесін

ұйымдастыру. Барлық кезеңдерінде технологиялық циклдің қалдықтарды басқару. ҚСБҚ жіктелуі және өңдеу әдістері. ЖАО-ның негізгі ережелері жүзеге асырылады:

–Арнайы тұрғындар шығаратын ҚСБҚ үшін әмбебап контейнерлердің орнатылуын және қызмет көрсетуін бақылау;

-Кондоминиум объектісін басқару органдарының қызметін бақылау және ұйымдастыру;арнайы әмбебап контейнерлердің сақтау шараларын қамтамасыз ету; контейнерлерге қызмет көрсететін мамандандырылған кәсіпорынмен өзара келісім жасап,оларға қолжетімді болуын қамтамасыз ету;тұрғындармен түсіндіру

жұмыстарын жүргізу міндеттеу; контейнерде бөгде заттардың сақталуына, контейнерге бөгде жарнамалардың, хабарландырулардың және т.б. жабысып қалуына жол бермеу.

– Халық пайдаланған құрамында сынап бар энергия үнемдейтін шамдарды қаражат бөлу арқылы кәдеге жаратуды іске асыру үшін халықты демеркуризациялау жөніндегі кешенді іс-шараларды мамандырылған кәсіпорындардың жұмыстарын сатып алуын(қызметтерін) ҚСБҚ контейнерлерін жөндеуге (ауыстыруға) ұйымдастыру.

Қазақстан Республикасының "Мемлекеттік сатып алу туралы" 4-тарауының заңнамасы және Коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу қағидалары бойынша халықты демеркуризациялау жөніндегі іс-шаралар кешенін іске асыру және ҚСБҚ ЖАО контейнерлерін жөндеуі (ауыстыру) мамандандырылған кәсіпорындардың жұмыстарын (қызметтерін) сатып алу ЭК-ке сәйкес конкурс (тендер) арқылы жүзеге асырылады.

Электрондық және электрлік жабдықтар

ҚР СТ 3753-2021 "Ресурстарды үнемдеу. Құрамында сынап бар құрылғылар мен

аспаптарды қоспағанда, өмірлік циклдің барлық кезеңдерінде қалдық электр және электрондық жабдықтармен өңдеу. Қауіпсіздік талаптары"сәйкес ЖҚҚ қалдықтар иелеріне ЭжЭЖҚ өндірушілеріне немесе ЭжЭЖҚ басқару саласындағы шаруашылық жүргізуші субъектілерге халықтың тығыздығын ескере отырып, оның ішінде жинау объектілерін орналастыру үшін жер учаскелерін инфрақұрлымды құруға бөлу арқылы беруге мүмкіндік беретін ЭжЭЖҚ жинақтау және өңдеу, соның ішінде контейнер алаңдары мен стационарлық ЭжЭЖҚ жинау нүктелері үлес қосу керек.

Жергілікті атқарушы органдар ЭжЭЖҚ жөндеу және қалпына келтіру жүйесін ұйымдастыруды, сондай-ақ ЭжЭЖҚ қалдықтарын иелерінен бөлек жинауды және өңдеуді, оның ішінде жылжымалы ЭжЭЖҚ жинау пункттерін құру арқылы қамтамасыз етуі тиіс.

ЖАО тұрғындардан ЭжЭЖҚ бөлек жинау үлесін арттыруға бағытталған шараларды қабылдауы қажет,бірақ онымен шектелмей ,конкурстар мен лекцияларды ,ақпараттық кампания жұмысын қоса өткізуі қажет

Тұрғындардан коммуналдық қалдықтардың қауіпті компоненттерін жинау жүйесін ұйымдастыру үшін келесі шараларды қабылдау қажет:

□құрамында сынап бар шамдар,батареялар ,электрондық және электр жабдықтары сияқты қауіпті тұрмыстық қалдықтарды жинау үшін стационарлық немесе жылжымалы пункттер/пункттер құру;

-ұйымдастырылған қалдықтарды қабылдау пункттері және оларды қауіпсіз өңдеуге ықпал ету туралы халықтың хабардар болуын қамтамасыз ету .

□қалдықтарды жинау және кәдеге жарату шығындарының бір бөлігін жабу мақсатында кеңейтілген өндіруші жауапкершілігінің операторы ретінде жұмыс істейтін

"Жасыл Даму" АҚ-мен ынтымақтастықты нығайту.

Коммуналдық қалдықтардың қауіпті құрамдас бөліктері сияқты батареялар, құрамында сынап бар шамдар, электронды және электр жабдықтары үшін қауіпті тұрмыстық қалдықтарды жинауға арналған стационарлық пункттер қарастырылады. Қабылдау пункттері көрсетілген тауарларды сататын дүкендерде (дүкен бөлімшелері, сауда нүктелері) құрылуы мүмкін. Пәтер иелері кооперативтерінің аумағында аккумуляторлар мен сынап шамдарын қабылдау ұйымдастырылуы мүмкін.

Стационарлық шамдарды жинау пункттерінің орналасуы мен санын анықтау кезінде олардың қолжетімділігі мен тұрғындарға ыңғайлылығы ескерілуі керек. Құрамында сынап бар шамдарды қабылдаудың стационарлық пункттері бөтен тұлғалардың қолы жетпейтін жеке кіреберіспен жабдықталады, шамдарды жинауға арналған арнайы ыдыстардың қажетті санымен қамтамасыз етіледі және қажетті қорытындылары мен рұқсаттары болады.

Коммуналдық қалдықтардың қауіпті компоненттерін бөлек жинау және кәдеге жарату пункттерін құру, бөлек жинау мақсатты көрсеткіштерін жүзеге асыруға мүмкіндік береді

Заңды тұлғалардың коммуналдық қалдықтардың қауіпті құрамдас бөлектерін жинау және қалпына келтіру қызметі

ҚР ЭК 365 бабы 6 тармағына сәйкес қауіпті коммуналдық қалдықтарды түрлеріне

қарамастан бөлек жиналып және қалпына келтіру үшін заңды тұлғалардан тұратын арнайы мамандандырылған кәсіпорындарға тапсырылсын.

Қауіпті коммуналдық қалдықтарды жинау және қайта өңдеу бойынша шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерімен ақпараттық жұмыс жүргізу қажет.

Сондай-ақ қажет мамандандырылған кәсіпорындардың жиналған және қалпына келтірілгендер қалдықтарын сатистикалық мәліметтерді қадағалау мақсатында есепке алу.

Тұрғындардан шыққаг ІГҚ және құрылыс қалдықтарды арнайы орындарға жинау және тасымалдайтын мамандандырылған компаниялар

ЭГжТРМ-нің 2021 жылғы 2 желтоқсандағы № 482 бұйрығының Қалдықтарды бөлек

жинауға қойылатын талаптардың 19-тармағына сәйкес ЖАО жеке тұлғалардың (тұрғындардың) құрылыс және ірі габаритті қалдықтарын бөліп жинау үшін 12 м2 аспайтын жабынды төселген және қоршалған орын ұйымдастыру.

Физикалық және заңды тұлғалар ЭГжТРМ-нің 2 желтоқсан 2021 жылдың № 482 б ұ й р ы ғ ы н ы ң 17 тармаққа сәйкес құрылыс немесе жылжымайтын объектілерді жөндеуден түскен қалдықтарды өндіреді.

- Жергілікті атқарушы органдар ұйымдастырған арнайы орындарға құрылыс және ірі габаритті қалдықтардың тұрғындар өздері жеткізеді

Абаттандыру қағидаларына сәйкес ірі габаритті қоқыс (қалдықтарын) кәсіпорындар, мекемелер және жеке тұлғалар өздері жүргізеді немесе қоқыс тасығыштармен кәсіпорындармен келісім шартқа отырады.

ҚТҚ жинау, тасымалдау, сұрыптау және көму жұмыстары ІГҚ тасымалдау тарифіне енгізілмегендіктен, ІГҚ- ды жинау, тасымалдау бөлек компаниямен жүзеге асады.

Тұрғындардан шыққан ІГҚ және құрылыс қалдықтарын жинау, тасымалдау үшін ЖАО байқау (тендер) Қазақстан Республикасының "Мемлекеттік сатып алулар туралы" заңына сәйкес жергілікті қаражат есебінен жинау және шығару жұмыстарын ұйымдастырады.

Құрылыс қалдықтарын арналған арнайы ұйымдастырылған орындарда жинау тәсілдердің жүзеге асыру: ауыстырылатын бункерлерге жинау және кейіннен автомобильдегі мультилиф жүйесімен шығару; борттық немесе самосвалды автокөлікпен қапқа жинап шығару; қалдықтарды үйіп-төгіп жинау, кейіннен борттық немесе басқа да қондырғыларға қайта тиеу, самосвалды автокөлік арқылы тасымалдау.

Коммуналдық қалдықтарды, соның ішінде нақтыларын (тамақ, құрылыс және ірі көлемдегі қалдықтар, және т.б.) өңдеу және қайта өңдеу жүйесін дамыту жөніндегі шаралар.

Қалдықтарды өңдеу және кәдеге жарату жүйесін дамыту үшін келесі іс-шараларды жүзеге асыру қажет:

□жекелеген санаттар бойынша: қайталама шикізат (пластик, қағаз және шыны) бойынша қалдықтардың түзілу көлемінен халық пен заңды тұлғалардан қайталама шикізатты жинау үлесін арттыру; құрылыс қалдықтары; көлемді қалдықтар; коммуналдық қалдықтардың қауіпті компоненттері;

□өңірде жұмыс істейтін мамандандырылған қалдықтарды қайта өңдеу кәсіпорындарымен өзара іс-қимылды күшейту;

□қалдықтарды қайта өңдеудің қолданыстағы өндірістерін дамытуды ынталандыру және қайталама шикізатты қайта өңдеу және қайта өңдеу бойынша қуаттарды құру.

6.3 Қайта өңделген шикізат (қағаз, картон, пластик, шыны және т.б) одан әрі өңдеу және дайын өнімді шығару үшін мамандандырылған кәсіпорындарға беріледі.

Қағаз бен картон қалдықтарын қалпына келтіру жаңа өнімдерді (қағаз және картон,

экожүн, құрылыс материалдары) өндіру үшін физикалық, химиялық және басқа әдістермен жүзеге асырылады.

Қалпына келтіру,жарату, пластик жүзеге асырылуда технологиялық процестердің экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ететін технологиялар мен жабдықтарды пайдаланатын мамандандырылған ұйымдар;

Шыны ыдыс қалдықтарын қалпына келтіру экологиялық қауіпсіздік талаптарын сақтаған жағдайда жүзеге асырылады:

-шыны ыдыс қалдықтарын қайта пайдалануға дайындау (сұрыптау, жуу, өңдеу);

-жаңа өнімдерді өндірумен механикалық және термиялық әдістер (шыны жүн, шыны ыдыстар, шыны талшықтар, плиткалар және т.б.);

ҚҚҚ-ның қайта өңделмейтін бөлігі қатты қалдықтардан алынатын отынды (ҚҚҚ) өндіру үшін пайдаланылуы мүмкін. Отынның бұл түрі қатты қалдықтарды шығаруды барынша азайту үшін цемент зауыттары мен жылу электр станцияларында қолданылуы керек.

Коммуналдық қалдықтардың қауіпті компоненттері болады :мамандандырылған қауіпті қалдықтар объектілеріне кәдеге жарату үшін жіберіледі.

Тамақ қалдықтары.

Бөлек жиналған қатты қалдықтардың, негізінен тағамдық және органикалық

қалдықтардың биологиялық ыдырайтын фракциялары аэробты немесе анаэробты әдіспен өңделуі керек. Бұл қалдықтарды кәріздік тазарту қондырғыларының шламымен бірге өңдеу мүмкіндігі де қарастырылады. Бүгінгі күні органикалық қалдықтарды кәдеге жарату мен өңдеудің әртүрлі технологиялары бар, соның ішінде: биогаз өндіру, компост жасау және т.б.

Компосттау - қатты қалдықтарды ыдыратудың табиғи әдісі. Компосттау - оның табиғи биодеградациясына негізделген қалдықтарды өңдеу технологиясы.

Органикалық қалдықтарды компосттау тікелей үй шаруашылығында немесе орталықтандырылуы мүмкін. Тікелей үй шаруашылығында компосттау жай ғана компост шұңқырларында немесе арнайы компост машиналарын пайдалану арқылы жүзеге асырылады. Орталықтандырылған компосттау кезінде тұтынушылар органикалық заттардың бөлек жиналуын қамтамасыз етеді, содан кейін олар арнайы жабдықталған учаскелерге немесе компост сақталатын силостарға тасымалданады. Кейіннен мұндай компост ауыл шаруашылығы қажеттіліктеріне пайдаланылады. Биологиялық ыдырайтын қалдықтардың жеткілікті көп мөлшері түзілетін және қосалқы шаруашылық бар ұйымдар мен мекемелерде (мысалы, мектептерде) компост жасау жеке негізде жүргізілуі мүмкін.

Ірі көлемді қалдықтар және құрылыс қалдықтары

Қауіпті фракциялар ірі көлемдегі қалдықтардан жинау орындарында шығарылуы

керек, содан кейін өңдеу және/немесе кәдеге жарату үшін мамандандырылған ұйымдарға жіберіледі.

Аралас құрылыс қалдықтарын жинау орнында қайталама шикізат пен қауіпті компоненттерді алып тастау арқылы сұрыптау керек. Келесілерді бөлек сұрыптау керек: ағаш; қағаз және картон; металл (қара және түсті металдар бөлек); минералды қалдықтар (тас, құрылыс тасы және кірпіш, сылақ, бетон, гипс, қаңылтыр шыны және т.б.); темірбетон және бетон бөліктері.

Ұсақтау және сұрыптау кешендері ірі құрылыс қалдықтарын өңдеу үшін қолданылады.

Қауіпті құрылыс қалдықтары бөлек жиналады және одан әрі өңдеу және/немесе кәдеге жарату үшін мамандандырылған компанияларға беріледі.

Сұрыптаудан кейін одан әрі өңдеуге жатпайтын коммуналдық қалдықтарды кәдеге жарату қатты тұрмыстық қалдықтар полигонында жүзеге асырылады.

Қауіпсіз коммуналдық қалдықтарды көму шараларын қамтамасыз ету

6.4 Коммуналдық қалдықтарды қауіпсіз орналастыруды қамтамасыз ету үшін келесі шараларды қабылдау қажет:

□рұқсат етілмеген полигондарды анықтау және жою.

Рұқсат етілмеген үйінділермен байланысты мәселелерді шешу үшін "Қазақстан

Ғарыш Сапары" ҰК" АҚ спутниктері тіркеген барлық қатты тұрмыстық қалдықтар үйінділеріне мұқият аудит жүргізу қажет.

Полигонды залалсыздандырудың қолданыстағы жалпы қабылданған әдістемесі келесі кезеңдерді қамтиды: полигонның қауіптілік дәрежесін анықтау; баламаларды бағалау; бейтараптандыру және рекультивациялау технологиясын әзірлеу.

Рұқсат етілмеген полигондарды рекультивациялау бойынша техникалық шешімдер рекультивациядан кейінгі аумақтың функционалдық мақсаты мен пайдаланылуына байланысты қабылданады.

Жаңа полигондардың пайда болуына жол бермеу шарасының негізі 2030 жылға қарай облыс тұрғындарын қалдықтарды жинау және тасымалдау қызметтерімен 100% қамту және қалдықтарды қауіпсіз басқару бойынша шағын және орта бизнес субъектілерімен профилактикалық жұмыстарды жүргізу болып табылады.

6.5 Коммуналдық қалдықтарды қайта өңдеу және жою жүйесін дамыту шаралары, ерекшеліктерін қоса есептегенде (тағам қалдықтар, құрылыс және ірі көлемді қалдықтар, ЭЭҚҚ)

Бағдарламаның тиімді жұмыс істеуі үшін тұрғындарды хабардар ету және қолдау

маңызды. Халықтың хабардарлығын арттыру – ұзақ мерзімді процесс, ол тұрақты түрде жүргізілуі керек.

ЖАО халықтың хабардарлығын арттыруда, ақпаратты таратуда және қалдықтардың алдын алу бойынша бастамаларды қолдауда, сондай-ақ тиісті жағдайлар жасауда (мысалы, ірі көлемдегі қалдықтар, ЭжЭЖҚ, құрылыс қалдықтары үшін арнайы алаңдарды құру) маңызды рөл атқарады.

Жергілікті газеттер мен журналдарға қалдықтарды басқаруға байланысты проблема және қалдықтарды дұрыс басқару талаптары туралы халықты ағартуға бағытталған мақалалар жариялау ұсынылады.

Тұрмыстық қатты қалдықтарды жинау және шығару жөніндегі мамандандырылған ұйымдардың қызметкерлеріне тұрмыстық қалдықтарды сұрыптау және пластик, шыны, картон және қағаз қалдықтарына арналған контейнерлерде бөлек сақтау тәртібін түсіндіретін экологиялық науқандарды мерзімді түрде өткізу ұсынылады. Мұндай әрекеттер әдетте бөлек жинауға арналған контейнерлер орнатылған аулаларда да, олар әлі жоқ жерлерде де жүзеге асырылады. Бұл ретте, полигондағы аралас күйдегі қатты тұрмыстық қалдықтардың қоршаған ортаға тигізетін кері салдары және қалдықтарды бөлек жинауды енгізу қажеттігі туралы тұрғындарға жан-жақты түсіндірме жұмыстары жүргізілуде. Қалдықтарды сұрыптаудың енгізілген жүйесі туралы түсіндірмелері бар түрлі- түсті парақшаларды тұрғындар арасында тарату да жақсы нәтиже береді.

Негізгі назар негізгі мүдделі тараптар топтарына аударылады:

халық (жұмыс істейтін және жұмыс істемейтін (үй шаруасындағы әйелдер, зейнеткерлер, балалар);

мұғалімдер, волонтерлар, белсенді топтар және үкіметтік емес ұйымдар.

Қалдықтарды басқару бойынша халықты ақпараттандыру жоспарында халықты

ақпараттандыру шаралары қарастырылады және мыналарды қамтиды:

жергілікті газеттердегі жарияланымдар;

мектептерде және көпшілік арасында тарату үшін материалдық ресурстарды қайта өңдеу бойынша ақпараттық материалдар;

азық-түлік қалдықтарын үйде компосттау бойынша брошюралар;

мектеп оқушылары мен студенттердің оқу-жаттығу алаңдарына оқу сапарларын ұйымдастыру;

Тұрмыстық қатты қалдықтарды бөлек жинау және өңдеу бойынша бизнес-

бастамаларға жергілікті мемлекеттік ұйымдардың қолдауы бар жерде қалдықтарды қайта өңдеу дамып келеді. Жергілікті атқарушы органдар мен кәсіпкерлік субъектілерінің, сондай-ақ басқа да мүдделі тұлғалардың өзара іс-қимылы бойынша қалдықтарды басқару, қайта өңделетін материалдар мен контейнерлерді қабылдау пункттерін орнату және т.б. бойынша ұсыныстарды талқылау бойынша түрлі кездесулер мен дөңгелек үстелдер өткізіледі.

7. БАҒДАРЛАМАНЫ ІСКЕ АСЫРУ ЖӨНІНДЕГІ ІС-ШАРАЛАР ЖОСПАРЫ

Мақсаттарға қол жеткізу және міндеттерді орындау үшін Бағдарламаны іске асыру жөніндегі

іс-шаралар жоспары әзірленді, ол 1-қосымшада келтірілген.

Іс-шаралар жоспары міндеттер мен көрсеткіштер бойынша топтастырылған, мерзімдер мен жауапты орындаушылар көрсетілген. Іс-шаралар жоспары күтілетін нәтижелерге қол жеткізу мақсатында кешенді тәсілді және Бағдарламаның барлық жауапты орындаушыларының жұмыстарын үйлестіруді қамтамасыз етеді.

Іс-шаралар жоспарын түзету мониторинг нәтижелері бойынша негізделген ұсыныстар болған кезде қажеттілігіне қарай жүзеге асырылады. Мониторинг нәтижелері бойынша осы Бағдарламаның қойылған мақсаттарына, міндеттері мен нысаналы көрсеткіштеріне қол жеткізу мүмкін болмаған жағдайда өзге де іс-шаралар айқындалады және анықталған проблемалық мәселелер бойынша шаралар қабылданады.

Мониторинг нәтижелері бойынша ТКШ Мыналарға:

1)жоспарланған бағдарламаларды іске асыру тиімділігін. Бағдарламаның белгіленген мақсаттары мен міндеттеріне қол жеткізу мақсатында іс-шаралар (өзге де іс-шараларды айқындау);

2)анықталған проблемалық мәселелер бойынша шаралар қабылдау.

ТКШ бөлімі Бағдарламаның тапсырыс берушісі ретінде мынадай функцияларды жүзеге асырады:

1)Тасқала ауданы аумағында коммуналдық қалдықтарды басқару саласындағы міндеттерді шешудің бірыңғай орталықтандырылған кешенді тәсілін қалыптастырады және Бағдарламаның барлық орындаушыларының іс-қимылдарын үйлестіре отырып, қамтамасыз етеді;

2)бюджет қаражаты есебінен Бағдарламаны іске асыруға арналған қаржылық шығындар бойынша Батыс Қазақстан облысының әкімдігімен өзара іс-қимыл жасайды;

3)Бағдарлама іс-шараларын іске асыру мәселелері бойынша коммуналдық қалдықтарды жинау және шығару жөніндегі субъектілермен, мемлекеттік мекемелермен, әлеуметтік объектілермен, заңды тұлғалармен, дара кәсіпкерлермен, жеке тұлғалармен өзара іс-қимылды жүзеге асырады;

4)Бағдарлама іс-шараларының іске асырылу мониторингін жүзеге асырады, Қоғамдық кеңестің отырыстарында талқылау үшін мониторинг нәтижелерін шығарады;

5)Бағдарламаның іс-шараларын, нысаналы көрсеткіштерін, іс-шараларын іске асыруға арналған шығындарды түзетуді, оның ішінде Бағдарламаға тиісті өзгерістер енгізу қажеттігін негіздей отырып, келіп түскен ұсыныстар негізінде жүзеге асырады;

6)Бағдарлама іс-шараларының іске асырылу барысын тексеруге қатысады;

7)Бағдарламаны, сондай-ақ Бағдарлама іс-шараларының іске асырылу барысы туралы ақпаратты ауданның ресми сайтында орналастырады.

Бағдарламаны орындаушылар: ТКШ, аудан әкімдігі; Мәслихат; коммуналдық қалдықтарды жинау, шығару, қалпына келтіру және көму жөніндегі субъектілер: мемлекеттік мекемелер, әлеуметтік объектілер, заңды тұлғалар, дара кәсіпкерлер, ҮЕҰ және т.б. мүдделі тараптар.

8. БАҒДАРЛАМАНЫ ІСКЕ АСЫРУ МОНИТОРИНГІ

Коммуналдық қалдықтарды басқару жөніндегі бағдарламаның іске асырылуын бақылауды

ТКШ бөлімінің басшылығы жүзеге асырады.

Бағдарламаның мониторингі Бағдарламаны іске асыру туралы есепті қалыптастыру жолымен жүзеге асырылады. Есепте іске асырылған іс-шаралардың сипаттамасы, қол жеткізілген нәтижелер, оларды іске асыруға бағытталған қаржы қаражатының нақты көлемі, сондай-ақ іс-шаралардың орындалмау және есепті кезеңге жоспарланған нәтижелердің болмауы себептері баяндалады.

Бағдарлама мониторингi өткен жылдың қорытындылары бойынша жылына бiр рет жүзеге асырылатын болады.

Бағдарлама мен оны іске асыру жөніндегі есептер көпшілікке қолжетімді Интернет-ресурста орналастыру арқылы жұртшылыққа қолжетімді болады.

9. ҚАЖЕТТІ РЕСУРСТАР

Бағдарлама мен іс-шараларды қаржыландыру:

•мемлекеттік және жергілікті бюджет,

•жеке инвестициялар,

•ӨКМ қаражаты,

•халықаралық қаржы ұйымдарының қаражаты,

•екінші деңгейдегі банктердің кредиттері және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған басқа да көздер.

Ұсынылған Бағдарламаны іске асыруға және белгіленген табиғат қорғау іс-шараларын орындауға арналған қаржылық шығындарды ҚР ЭК 29-бабына сәйкес бюджет қаражаты есебінен жүзеге асыру жоспарланып отыр. Бағдарламаны іске асыру бойынша ұсынылатын іс- шараларды ҚР ЭК 4-қосымшасында көзделген қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс- шаралардың үлгілік тізбесін негізге ала отырып, облыс әкімдігі үш жылдық перспективаға әзірлейтін Батыс Қазақстан облысының қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралар жоспарына енгізу жоспарлануда, оған мыналар енгізілген:

-қалдықтардың кез келген түрін, оның ішінде иесіз қалдықтарды жинау, тасымалдау, залалсыздандыру, пайдалану және қайта өңдеу бойынша технологияларды енгізу;

-зауыттарды, цехтар мен өндірістерді салу, реконструкциялау, қондырғыларды сатып алу және пайдалану:

-қалдықтардың кез келген түрін жинауға арналған полигондар;

-қалдықтарды жинау, тасымалдау, қайта өңдеу, сұрыптау, кәдеге жарату және көму бойынша;

-қайталама материалдық ресурстарды жинау және қайта өңдеу бойынша;

-қалдықтардан пайдалы компоненттерді алумен байланысты шикізатты немесе дайын өнімді алу бойынша (байыту қалдықтарын, аршу және сыйымды жыныстарды, күл-қоқыстарды, металлургиялық қождарды, техногендік минералдық түзілімдерді өңдеу);

-қалдықтардың түзілу және орналастыру көлемін барынша азайтуға бағытталған жабдықтар мен технологиялық процестерді реконструкциялау, жаңғырту.

10. КҮТІЛЕТІН ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӘСЕР

Бағдарламаны іске асыру ауданның экологиялық жағдайын жақсартады және Тасқала ауданының және ЖАО-ның коммуналдық қалдықтарды басқару саласындағы қызметінің нысаналы көрсеткіштерін арттырады.

Бағдарламаны іске асыру процесінде мынадай түйінді нәтижелерге қол жеткізілетін болады:

•коммуналдық қалдықтарды басқару жүйесін ҚР заңнамасының талаптарына сәйкес келтіру;

•коммуналдық қалдықтарды жинаумен және шығарумен 100% қамту;

•білім беру көзінен бөлек жинауды енгізу;

•органикалық, ірі көлемді және құрылыс қалдықтарын қайта өңдеуді дамыту;

•аудан тұрғындарының коммуналдық қалдықтармен дұрыс жұмыс істеу туралы хабардар болу деңгейін арттыру және мәдениетін арттыру.

Осылайша, осы Бағдарлама шеңберінде іс-шаралар кешенін іске асыру Тасқала ауданында коммуналдық қалдықтармен жұмыс істеу саласында көрсетілетін қызметтердің сапасын арттырады, ҚТҚ жинау, сұрыптау және қайта өңдеу санын ұлғайтады және қалдықтардың қоршаған ортаға теріс әсерін барынша азайтуға, тиісінше ауданның нысаналы көрсеткіштерін арттыруға мүмкіндік береді. Жалпы, Бағдарлама аудан азаматтарының өмір сүру жағдайы мен сапасын айтарлықтай жақсартуға ықпал етеді.

1-қосымша

Округтер бөлінісінде коммуналдық қалдықтардың түзілу көлемі туралы мәліметтер және ҚТҚ үшін қажетті контейнерлердің есептік

1-қосымша

БАҒДАРЛАМАНЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ БОЙЫНША ЖОСПАР

№ р/б	Жоспар атауы	Аяқталу нысаны	Орындау мерзімі	Орындалуына жауптылар	Қаржыландыру көздері
1	2	3	4	5	6
Мақсаты - коммуналдық қалдықтарды басқару жүйесін экологиялық және Тасқала ауданының тұрғындары үшін қалдықтарды жинау және шығару бойынша көрсетілетін қызметтердің сапасын арттыру
1-міндет. Аудан тұрғындарын қалдықтарды жинау және шығару қызметтерімен толық қамтуды қамтамасыз ету үшін коммуналдық қалдықтарды жинау және тасымалдау жүйесін одан әрі дамыту
1-көрсеткіш. Тасқала ауданының тұрғындарын ҚТҚ жинаумен және шығарумен қам
1.1	Жинауға, әкетуге, кәдеге жаратуға, қайта өңдеуге экономикалық негізделген тарифті бекіту және қатты тұрмыстық қалдықтарды кәдеге жарату	Маслихат шешімі	2024	ТКШ, аудандық ЖӘ , Мәслихат	Талап етілмейді
1.3	Тұрмыстық қатты қалдықтарды шығару бойынша қызмет көрсету бойынша халықпен мемлекеттік шарттар жасасуға көшу	ақпарат	2024	ТКШ, аудандық ЖӘ, Мәслихат	Талап етілмейді
1.4	Контейнерлер паркін жаңарту, оның ішінде 31 дана жеке секторда контейнерлер орнату (17 дана жаңа және 14 дана жаңасына ауыстыру):	ақпарат	Жыл сайын	ТКШ, аудандық ЖӘ, Мәслихат	Жергілікті бюджет қоршаған ортаны қорғау бойынша іс- шаралар жоспары аясында
1.5	Контейнерлік алаңдарды жөндеу және салу және оларды санитарлық нормалар мен заңнама талаптарына сәйкес келтіру (әр с/о 9 дана - 1 КП)	есеп беру	2024-2028	ТКШ, аудандық ЖӘ, Мәслихат	Жергілікті бюджет қоршаған ортаны қорғау бойынша іс- шаралар жоспары аясында
1.6	Қатты тұрмыстық қалдықтарды уақтылы шығаруды қамтамасыз ету үшін қоқыс шығаратын көліктерді жаңарту және сатып алу (4-5 бірлік)	есеп беру	2024-2028	ЖӘ	ЖӘ қаражаты, жеке инвестициялар, МЖӘ ,Жасыл Даму
1.7	"ҚР Қоршаған орта мен табиғи ресурстардың жай-күйі туралы ұлттық деректер банкі" ақпараттық жүйесіне қосылған қоқыс таситын көліктерді спутниктік навигация	есеп беру	2024-2028	ЖӘ	ЖӘ қаражаты,

	жүйелерімен жабдықтау және осы жүйелерді тұрақты жұмыс істеуде ұстау. жағдай
1,8	Тұрғын үйлерде немесе жекелеген ғимараттарда (контейнерлер болмаған жағдайда) қызмет көрсететін заңды тұлғалармен жергілікті атқарушы органдармен қызмет көрсету үшін анықталған ағынды суларды тазарту қондырғыларымен қатты тұрмыстық қалдықтарды жинау және шығару қызметтеріне шарттар жасасу туралы түсіндіру жұмыстары осы аймақтардың.	есеп беру (ЗТ және ЖК үшін хаттар бағытталған)	2024	Аудандық ЖӘ , ОӨБ	Талап етілмейді
Тапсырма 2. Қалдықтарды бөлек жинау жүйесін жетілдіру
Көрсеткіш 2. Бөлек жинауды қамту - бөлшек бойынша: құрғақ және ылғалды; - - белгілі бір қауіпті қалдықтар түрлері (құрамында сынап бар медициналық, WEEE)
2.1	Заңды және жеке тұлғаларды оқшаулауға қойылатын талаптарды белгілеу мақсатында Батыс Қазақстан облысының қалалары мен елді мекендерінің аумақтарын абаттандыру қағидаларына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Ескерту.	Жаңартылған ережелер	2024	Аудандық ЖӘ, ОӨБ	Талап етілмейді
2.2	ҚТҚ-ның құрғақ фракциясын бөлек жинау үшін арнайы контейнерлерді орнату	есеп беру	2024-2028	Аудандық ЖӘ, ОӨБ	Жоспар шеңберінде жергілікті бюджет ҚОҚ бойынша іс- шаралар
2.3	Қауіпті қалдықтардың түрлерін бөлек жинауды, тасымалдауды және өңдеуді қамтамасыз ету бойынша мердігерді анықтау бойынша конкурсты ұйымдастыру: РСО, электронды және электр жабдықтарының қалдықтары, энергия үнемдейтін шамдар бар сынап қалдықтары, химиялық қоректендіру көздері, аккумуляторлық аккумуляторлар, басқармалар шығаратын медициналық қалдықтар. халық	Байқау қорытындысы, мердігер компаниялар анықталды	2024	Қала әкімдігі, аудан әкімдіктері	ҚОҚ жөніндегі іс- шаралар жоспары шеңберінде жергілікті бюджет

2.4	Батареялар, құрамында сынап бар шамдар, электронды және электр жабдықтары, қоғамдық орындарда (сауда орталықтары, пошта бөлімшелері, халыққа қызмет көрсету орталықтары және т.	Есеп беру, қабылдау пункттері анықталды	2024-2028	Аудан әкімдігі, аудан әкімдіктері, мердігерлік ұйым, басқару жөніндегі мамандандырылған компаниялар қалдықтармен	ҚОҚ жөніндегі іс-шаралар жоспары шеңберінде жергілікті бюджет
2.5	Қалалық әлеуметтік мекемелермен (мектептер, балабақшалар, жоғары оқу орындары және т.б.), кәсіпорындармен, шағын орта бизнес субъектілерімен қайталама шикізатты (пластик, қағаз және картон, шыны және т.б.) одан әрі тасымалдау үшін	есеп беру	2024-2028	Қала әкімдігі, аудан әкімдіктері	Талап етілмейді
2.6	Халықты пайдаланылған электронды және электр жабдықтарынан арылту бойынша тұрақты акция өткізу (алты айда бір рет) Мамандандырылған кәсіпорындарда "қажетсіз өңдеуден" арылыңыз	Өткізілген акциялар туралы есеп беру	2024-2028	Аудан әкімдігі, аудан әкімдіктері, мамандандырылған кәсіпорындар	ҚОҚ жөніндегі іс- шаралар жоспары шеңберінде жергілікті бюджет
3-міндет. Коммуналдық қалдықтарды қайта өңдеу және кәдеге жарату жүйесін, оның ішінде ерекше (тамақ, құрылыс және көлемді қалдықтар, WEEE және т.б.)
Көрсеткіш 3. Қайта өңдеу және кәдеге жарату үлесі: - MSW (білім көлеміне қарай)
3.1	Ірі габаритті және құрылыс қалдықтарын өңдеудің қолданыстағы технологияларын талдау	есеп беру	2024-2028	Аудан әкімдігі, аудан әкімдіктері, мердігерлік ұйым	Талап етілмейді
3.2	Әлеуметтік мекемелерден (мектептер, балабақшалар, университеттер және т.б.) құрамында сынап бар қалдықтарды жинау; кәсіпорындар, шағын және орта бизнес	Жасалған шарттар туралы мәліметтер	2024-2028	Конкурс қорытындысы бойынша таңдалған мердігер ұйым	Талап етілмейді
3.3	Әлеуметтік мекемелерден (мектептер, балабақшалар, университеттер және т.б.), кәсіпорындардан, шағын және орта бизнес	Жасалған шарттар туралы мәліметтер	2024-2028	Мердігерлік ұйым	Талап етілмейді
3.4	Жану мәселесін зерттеу жылжымалы иннераторлық пештегі қатты қалдықтардың қайта өңделмейтін фракциясы	ақпарат	2024	Қала әкімдігі, аудан әкімдіктері	ҚОҚ жөніндегі іс-шаралар жоспары шеңберінде жергілікті бюджет

3.5.	Ағынды суларды тазарту үшін су тазарту құрылыстарын салу қажеттілігі мәселесін зерделеу	есеп беру	2024-2028	Аудан әкімдігі, аудан әкімдіктері, мердігерлік ұйымдастыру	Жергілікті бюджет, жоспарлы іс- шаралар шеңберінде
Тапсырма 4. Коммуналдық қалдықтарды қауіпсіз орналастыруды қамтамасыз ету
Көрсеткіш 4. Экологиялық талаптарға сәйкес қатты тұрмыстық қалдықтар полигонын жабу және рекультивациялау
4.1	Ескі полигонды рекультивациялау жобасын әзірлеу	Бойынша мемлекеттік сараптаманың қорытындысы рекультивациялы қ жоба	2024	Облыс әкімдігі, полигон операторы	Жоспар шеңберінде жергілікті бюджет ҚОҚ бойынша іс- шаралар, жеке инвестициялар
4.2	Полигонның ескі жерлерін кезең-кезеңімен рекультивациялау және қалпына келтіру	Қабылдау комиссиясының есебі	2024-2028	Облыс әкімдігі, полигон операторы	Полигонды тарату қоры, жергілікті бюджет, жоспар шеңберінде ҚОҚ бойынша іс- шаралар
4.3	Қарашіріктен вермикомпост өңдеуге жер бөлу	есеп беру	2024-2028	Оператор полигон	Бойынша іс-шаралар ҚОҚ, жергілікті бюджет, жоспар шеңберінде жеке инвестициялар
4.4	Полигонды жою қорын құру	есеп беру	2024-2028	Оператор полигон	Талап етілмейді
4.5	Тасқала ауданда коммуналдық және құрылыс қалдықтарының рұқсат етілмеген үйінділерін (табиғи үйінділерін) анықтау және жою	есеп беру	2024	Облыс әкімдігі, аудан әкімдігі, аудандық әкімдіктер	ҚОҚ бойынша іс- шаралар жоспары шеңберінде месциттік бюджет, Жеке инвестициялар
5-міндет. Тұрғындардың коммуналдық қалдықтармен өзін-өзі өңдеу мәселесі бойынша хабардарлығы мен мәдениетін арттыру және барлық мүдделі тараптардың өзара іс-қимылы
Көрсеткіш 5. Халықтың экологиялық өмір сүру сапасына қанағаттану деңгейі

5.1	туралы халықтың хабардар болуын қамтамасыз ету ұйымдастырылған қалдықтарды жинау пункттері (пластик, картон, қағаз, шыны)	есеп беру	2024-2028	Қала әкімдігі, ЖӘ, ҮЕҰ аудандық әкімдіктері	Талап етілмейді
5.2	Экологиялық іс-шаралар, тұрмыстық қалдықтарды сұрыптау және пластик, шыны және макулатураға арналған контейнерлерде бөлек сақтау тәртібін түсіндіру	есеп беру, акциялар	2024-2028	Аудан әкімдігі, аудан әкімдіктері ЖӘ	Жоспар шеңберінде жергілікті бюджет ҚОҚ бойынша іс- шаралар
5.3	Азық-түлік қалдықтарын компосттау бойынша брошюраларды тарату	есеп беру	2024-2028	Аудан әкімдігі, аудан әкімдіктері, ЖӘ, ҮЕҰ	Жоспар шеңберінде жергілікті бюджет ҚОҚ бойынша іс- шаралар
5.4	Жергілікті газеттерде қауіпті материалдарды қауіпсіз өңдеу жолдары туралы жарияланымдаркоммуналдық қалдықтардың құрамдас бөліктері	ақпарат	2024-2028	Қала әкімдігі, ЖӘ, ҮЕҰ аудандық әкімдіктері	Жергілікті бюджет, шеңберінде, ЖӘ қаражаты