О Концепции развития автодорожной отрасли Республики Казахстан на 2001-2008 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 29 мая 2001 года N 726. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 19 сентября 2009 года № 1411

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 19.09.2009 № 1411.

Правительство Республики Казахстан постановляет:
1. Одобрить прилагаемую Концепцию развития автодорожной отрасли Республики Казахстан на 2001-2008 годы.
2. Министерству транспорта и коммуникаций Республики Казахстан в месячный срок разработать Программу развития автодорожной отрасли на 2001-2005 годы и в установленном порядке внести на утверждение в Правительство Республики Казахстан.
3. Настоящее постановление вступает в силу со дня подписания.
Премьер-Министр Республики Казахстан
Одобрена
постановлением Правительства Республики Казахстан от 29 мая 2001 г. N 726

Концепции


развития автодорожной отрасли Республики Казахстан
на 2001 - 2008 годы

Введение

Автомобильные дороги - один из важных элементов транспортно-коммуникационного комплекса Казахстана, эффективное функционирование и устойчивое развитие которого становится в современных условиях важным фактором стабилизации и перехода к подъему экономики, обеспечения национальной безопасности страны, повышения уровня и улучшения условий жизни населения.
Географическое положение Казахстана в центре Евроазиатского континента создает благоприятные предпосылки для использования транспортных магистралей формирующихся трансконтинентальных маршрутов в сообщениях Азия - Европа, большинство из которых включают в себя участки казахстанской автодорожной сети.
С расширением межгосударственных экономических связей динамично развивается обмен торговыми потоками между странами, а увеличивающиеся как внутренние, так и транзитные автомобильные перевозки предъявляют повышенные требования к техническому состоянию автомобильных дорог и качеству предоставляемых при этом услуг.
Делая акцент на транзитном потенциале, Глава государства в своем послании народу Казахстана отметил, что задачи развития экономики требуют построения мощной транспортно-коммуникационной сети. В этом плане предстоит проложить новые транспортные схемы на международные рынки, а также модернизировать транспортные магистрали, активнее строить схемы в направлении "Запад - Восток" и "Север - Юг", опережающими темпами развивать инфраструктуру Каспия, активнее вести реконструкцию автодороги Алматы - Астана.
При реализации стратегии социально-экономического развития республики автомобильные перевозки будут ускоренно возрастать, что определяет необходимость развития сети автомобильных дорог. Объективными предпосылками такого развития являются:
1) рост валового национального продукта с повышением роли обрабатывающей промышленности и сельского хозяйства;
2) рост объемов грузовых и пассажирских автомобильных перевозок, потенциальная возможность наращивания транзитных сообщений;
3) обеспечение устойчивого автомобильного сообщения между всеми сельскими населенными пунктами, районными и областными центрами;
4) сохранение существующей опорной сети автомобильных дорог.
В долгосрочной перспективе задача модернизации автомобильных дорог определена в качестве одного из важнейших приоритетов в Послании Президента страны народу Казахстана K972030_ "Казахстан - 2030: процветание, безопасность и улучшение состояния всех казахстанцев".
В целом сложность и многогранность дорожной проблемы свидетельствует о необходимости продуманной государственной политики в автодорожной отрасли, основанной на учете объективного влияния дорожного фактора на ход экономических и социальных процессов в республике и обусловливает необходимость системного подхода и использования программных методов решения проблемы развития автомобильных дорог.

1. Современное состояние автодорожной отрасли Казахстана

В Казахстане автомобильные дороги являются преобладающим, а для многих регионов и единственным средством сообщения, по которому осуществляются грузовые и пассажирские перевозки.
Протяженность автомобильных дорог в Казахстане составляет 128 тысяч километров. Из них 85,6 тысяч километров - дороги общего пользования и 42,4 тысяч километров - ведомственные (хозяйственные) дороги.
Автомобильные дороги общего пользования по административному значению подразделяются на дороги республиканского значения и дороги местного значения.
В настоящее время протяженность автомобильных дорог республиканского значения составляет 23011 километров. В составе республиканской сети около 13 тысяч километров - автомобильные дороги международных коридоров, входящие в субрегиональную транспортную систему азиатских и европейских дорог (ЭСКАТО, ТРАСЕСА, международные дороги СНГ).
Несмотря на то, что автомобильные дороги республиканского значения составляют 27% от дорог общего пользования, на них приходится свыше 50% автотранспортных перевозок.
Протяженность сети автомобильных дорог общего пользования в республике в основном сформирована. Для ее дополнения необходимо построить связующие участки к сопредельным государствам (Бейнеу-Нукус, Кзылорда- Учкудук, Узунагаш-Быстровка (Кемин), ряд выходов в Россию). В то же время отсутствует прямая транспортная связь между Западным и Центральным Казахстаном, кратчайшим здесь могло бы быть направление Карабутак-Торгай. По техническому состоянию большая часть автомобильных дорог общего пользования имеет черное покрытие (асфальтобетонное или чернощебеночное) - 65,4 %, гравийно-щебеночных дорог - 29,3 %, без покрытия, то есть в грунтовом состоянии, сегодня 4580 километров или 5,3 % от всей сети. Техническое состояние дорог __________________________________________________________________________ ! Всего ! В том числе по покрытиям ! !----------------------------------------- ! !асфальто-!черно- !гравийно- !грунтовое ! !бетонное !гравийное!щебеночное! -------------------------------------------------------------------------- Дороги общего пользования 85647 11724 4256 25087 4580 (км) Удельный вес (%) 100 13,7 51,7 29,3 5,3 В том числе дороги 23011 5616 15326 1759 310 республиканского значения (км) Удельный вес (%) 100 24,4 66,6 7,7 1,3 --------------------------------------------------------------------------
Уровень автомобильных дорог республиканского значения несколько выше среднего - здесь 91 % протяженности имеют черные покрытия, 7,7 % гравийные и 1,3% грунтовые разрывы. Большая часть автомобильных дорог (86%) относится к II - III категории. Это дороги, которые имеют две полосы движения с шириной проезжей части 7-8 метров. Автомобильные дороги I-ой технической категории (4 полосы движения) составляют 685 километров - это, в основном, подходы к областным центрам и крупным населенным пунктам.
Достаточно большая протяженность автомобильных дорог общего пользования (29,3%) имеет переходный тип покрытия (гравийный и щебеночный), в том числе 1759 километров на автомобильных дорогах республиканского значения. Без покрытия (в грунтовом состоянии) находится 4580 километров автомобильных дорог, в том числе 310 километров - на республиканской сети. Эти дороги не отвечают требованиям ни по скорости движения, ни по осевым нагрузкам и не обеспечивают безопасность дорожного движения.
Главная проблема автодорожной отрасли - прогрессирующая потеря несущей способности дорожных покрытий. Большая часть автомобильных дорог республики (86%) была запроектирована и построена в 1960-80 годах, по нормативным требованиям того периода, когда нагрузка на ось нормировалась не свыше 6 тонн. В настоящее время допустимая норма нагрузки на ось увеличена до 10 тонн. Однако сегодня по дорогам республики движется транспорт, который превышает эти нагрузки и разрушает дорожное покрытие.
Данные технического осмотра по состоянию на осень 2000 года свидетельствуют о том, что 5348 километров или 23% покрытий на автомобильных дорогах республиканского значения находятся в стадии разрушения и имеют опасные дефекты.
Только за последний год протяженность таких дорог возросла на 322 километра. По сравнению с 1993 годом количество опасных для движения участков увеличилось более чем в 6 раз, что также свидетельствует об ухудшении общего эксплуатационного уровня. В целом, на республиканской сети автомобильных дорог лишь 20% можно отнести к прочным и ровным. Это в 2,5-3 раза хуже соответствующих показателей на федеральных дорогах России. Протяженность автомобильных дорог местного значения в республике составляет 64304 километра или 77% от протяженности дорог общего пользования. На них формируются исходные грузопотоки и пассажиропотоки.
Более половины автомобильных дорог местного значения (59%) имеют черное покрытие, 22277 километров (35%) гравийно-щебеночные и 3970 километров находятся в грунтовом состоянии.
В настоящее время все районные центры и 90% сельских населенных пунктов имеют подъездные автомобильные дороги с твердым покрытием, а остальные связаны только грунтовыми подъездными автомобильными дорогами и в весенне-осенний периоды они оказываются практически изолированными.
Мостовое хозяйство. На автомобильных дорогах общего пользования свыше 3000 мостов и путепроводов, из них 95 % капитального типа, остальные деревянные. По результатам обследования из 947 мостов на автомобильных дорогах республиканского значения 212 мостов (22%) находятся в неудовлетворительном состоянии, их надежность обеспечена только на 80%, а 62 моста работают в аварийном режиме с рабочей грузоподъемностью 50 и менее процентов от проектной и требуют соблюдения особых условий пропуска автомобильного транспорта. Наличие мостов на автомобильных дорогах -------------------------------------------------------------------------- Значение дорог !Мосты (более 100 ! Другие мосты !погонных метров) ! !---------------------------------------- !Количество! Общая !Количество! Общая ! ! длина ! ! длина ! !(пог.м.)! !(пог.м.) -------------------------------------------------------------------------- Международные коридоры 61 12067 670 21173 Другие дороги: республиканского значения 18 2812 351 16775 местного значения - - 2118 68882 -------------------------------------------------------------------------- Как правило, мосты, находящиеся в неудовлетворительном, а также в аварийном состоянии, построены в период 1957-1965 годов и исчерпали свой ресурс. В целом прослеживается тенденция, когда под воздействием нагрузок и отсутствия необходимого ремонта ежегодно на республиканских дорогах 10-15 мостов переходят из неудовлетворительного в предаварийное состояние. Состояние мостов (шт./пог.м.) __________________________________________________________________________ Дороги ! Хорошее и !Неудовлетвори-!Аварийное !удовлетворительное !тельное ! -------------------------------------------------------------------------- Республиканского значения 813 224 63 В т.ч. 6 основных маршрутов* 274/11469 131/6210 36/4796 Местного значения 1419/50398 620/15570 79/2914 -------------------------------------------------------------------------- *6 основных транзитных маршрутов приведены на странице 7
Более 30% мостов вообще не соответствуют требованиям по габаритам проезжей части, что ухудшает условия безопасности проезда.
Финансирование дорожных работ. Ухудшение сети автомобильных дорог республики, которое имеет устойчивую тенденцию, прямо связано с нестабильным финансированием дорожной отрасли. Если в 1992 году затраты на автомобильные дороги составляли 798,1 миллиона долларов США, то в 1994-95 годах они понизились до 50 миллионов долларов США, в 2000 году составили 102 миллиона долларов США, в бюджете 2001 года предусмотрено 160 миллионов долларов США.
Необходимо отметить, что ежегодно 90-95 % требуемого объема ремонтных работ на автомобильных дорогах не осуществляется ввиду недостаточности финансирования. Так, например, на 1 километр автомобильных дорог в Казахстане до 2001 года расходовалось не более 1,6 тысячи долларов США, в России этот показатель составляет 8,3 тысячи долларов, Белоруссии 7,5 тысячи долларов, Узбекистане 4,7 тысячи долларов. В экономически развитых странах, такие как США, Германия, Япония, на 1 километр автомобильных дорог направляется более 17 тысяч долларов США. В этой связи планируется довести данный показатель до уровня России.
Недостаточное финансирование автомобильных дорог ведет к значительным непроизводительным затратам при работе автомобильного транспорта, а также к потере Казахстаном транзитного потенциала.
Данное положение сложилось не только из-за экономических трудностей государства, но и в значительной степени вследствие недооценки роли автомобильных дорог в работе хозяйственного комплекса.
Одним из путей решения проблем финансирования развития автомобильных дорог представляется целесообразным постепенный переход (по мере роста экономики и благосостояния народа) на финансирование отрасли на основе возмещения издержек пользователями автомобильных дорог, как это применяется сегодня в мировой практике.
Транзитный потенциал автомобильных дорог Казахстана. По территории Республики Казахстан транзитом проследовало в 1998 году 48914 иностранных большегрузных автотранспортных средств, в 1999 году 34698. Данная тенденция сохранилась и в 2000 году, что свидетельствует о снижении объема транзитных перевозок как вследствие ухудшения технического состояния автомобильных дорог, так и других неблагоприятных условий.
Сегодня общественно-значимыми являются факторы ускорения и регулярности доставки грузов автомобильным транспортом. Поэтому производители (и другие) ориентируются на перевозки по автомобильным дорогам не только на ближние, но и на дальние расстояния. Анализ существующих грузопотоков по автомобильным дорогам Республики Казахстан позволил выделить шесть основных коридоров: I. Ташкент - Шымкент - Тараз - Бишкек - Алматы - Хоргос ("Шелковый путь"); II. Шымкент - Кызылорда - Актюбинск - Уральск - Самара; III. Алматы - Караганда - Астана - Петропавловск; IV. Астрахань - Атырау - Актау - граница Туркменистана; V. Омск - Павлодар - Семипалатинск - Майкапшагай; VI. Астана - Костанай - Челябинск. Общая протяженность шести транзитных автомобильных дорог составляет 8258 километров. Из них в удовлетворительном состоянии 2982 километров, в неудовлетворительном - 5276 километров. Характеристика коридоров -------------------------------------------------------------------------- Наименование маршрутов !Протяжен- ! Состояние автодороги !Интенсивность !ность (км)!-------------------------!движения ! !Удовл. (км)!Неудовл. (км)!(автомобилей/ ! ! ! !сутки) --------------------------------------------------------------------------- Ташкент-Шымкент- Тараз-Бишкек-Алматы- Хоргос 1137 267 870 4567 Шымкент-Кызылорда- Актюбинск-Уральск- Самара 2048 607 1441 1227 Алматы-Караганда- Астана-Петропавловск 1669 844 825 2599 Астрахань-Атырау-Актау - граница Туркменистана 1420 312 1108 757 Омск-Павлодар- Семипалатинск- Майкапшагай 1105 600 505 900 Астана-Костанай- Челябинск 879 352 527 2376 ---------------------------------------------------------------------------
Развитие транспортных коридоров повышает международную значимость возрождения исторических центров "Шелкового пути" в Республике Казахстан. Возрожденный вариант "Шелкового пути" проходит по автомобильной дороге "Ташкент-Шымкент-Тараз-Бишкек-Алматы-Хоргос" протяженностью 1137 километров.
Транзитом по автомобильным дорогам Казахстана осуществляются перевозки преимущественно между республиками Средней Азии и Россией.
Воздействие на окружающую среду. Ряд основных автомобильных дорог на подходах к крупным населенным пунктам перегружен движением. Транспорт, движущийся по ним, оказывает значительное негативное влияние на окружающую природную среду.
В результате снижения скоростей движения и в местах заторов объем выброса окиси углерода увеличивается в несколько раз по сравнению с объемами, которые были бы на дорогах, где обеспечивались оптимальные скорости, которые невозможно обеспечить на большинстве автомобильных дорог вследствие их неудовлетворительного технического состояния.
Особенно негативное воздействие на окружающую среду создается в пределах населенных пунктов. Наличие пересечений в одном уровне, стоящие на обочинах автомобили, неупорядоченное пешеходное движение приводят к созданию неустойчивого, часто меняющего скорость и маневрирующего транспортного потока, что многократно увеличивает выбросы выхлопных газов, шум, ведет к дорожно-транспортным происшествиям. На дорогах полностью отсутствуют противошумовые ограждения, недостаточно количество светофоров и обустроенных пешеходных переходов. Поэтому жизнь населения вблизи дорог является весьма дискомфортной и характеризуется повышенным уровнем заболеваемости.
Указанные проблемы автодорожной отрасли вызывают необходимость совершенствования системы государственного регулирования деятельности отрасли, обеспечение соответствующего финансирования дорожной отрасли, создание нормативной правовой базы.

2. Цели и задачи Концепции

Целью настоящей Концепции является определение основ формирования государственной политики в автодорожной отрасли, поддержание и модернизация сети автомобильных дорог, установление приоритетов ее развития, создание устойчивой финансовой основы и необходимой нормативной правовой базы, адекватных текущим и перспективным направлениям государственной политики в автодорожной отрасли.
Для достижения поставленной цели необходимо решение следующих задач:
1) обеспечить финансирование мероприятий по улучшению состояния автомобильных дорог;
2) сохранить и развить существующую сеть автомобильных дорог, улучшить их состояние и принести основные транзитные автомобильные дороги в соответствие с техническими требованиями;
3) обеспечить более выгодные и безопасные условия для отечественных и иностранных перевозчиков по автомобильным дорогам Казахстана;
4) активизировать развитие существующих основных транзитных автомобильных дорог, а также продолжить разработку возможных альтернативных проектов, позволяющих повысить потенциал выхода Казахстана на мировые торговые рынки;
5) привлечь отечественных и иностранных предпринимателей для обеспечения развития автодорожной инфраструктуры на дорогах транзитного направления;
6) создать правовую базу для частных и платных автомобильных дорог;
7) совершенствовать нормативную правовую базу автодорожной отрасли.

3. Пути и механизмы реализации целей и задач Концепции

3.1. Обеспечить финансирование мероприятий по улучшению состояния автомобильных дорог
Объем бюджетных средств, необходимый для финансирования автодорожной отрасли в 2002-2005 годах будет уточняться с целью обеспечения достаточными финансовыми ресурсами при разработке и формировании проектов республиканского бюджета на соответствующий финансовый год.
В условиях ограниченных бюджетных средств будет продолжена работа по привлечению в установленном законодательством порядке альтернативных источников финансирования, в том числе внутренних и внешних инвестиций для осуществления ремонтных и строительных работ автомобильных дорог.

3.2. Сохранить и развить существующую сеть автомобильных дорог, улучшить их состояние и привести основные транзитные автомобильные дороги в соответствие с техническими требованиями
Для сохранения и развития существующей сети автомобильных дорог будет продолжена работа по восстановлению разрушенных участков автомобильных дорог, реконструкции аварийных мостов, в первую очередь на международных маршрутах, ликвидация грунтовых разрывов на дорогах, строительство дорог на перспективных направлениях.
В этих целях предусматривается внедрение прогрессивных технологий, укрепление научно-технической базы отрасли, ее техническое перевооружение, разделение государственного и конкурентного сектора отрасли.
Повышение качества строительных и ремонтных работ рассматривается как одно из приоритетных направлений. Центральным звеном в этом направлении является формирование эффективной системы управления качеством строительных и ремонтных работ, контроля и анализа транспортно- эксплуатационного состояния дорожных объектов на основе решения ряда организационных задач, а именно:
разработки и совершенствования системы технических нормативов для автомобильных дорог и дорожных работ, включая подготовку и утверждение нормативных документов, как во взаимодействии в рамках научных исследований Межгосударственного совета дорожников стран СНГ, так и в составе республиканских программ;
создание информационной системы для обеспечения управления и контроля за состоянием автомобильных дорог;
развитие системы контроля качества выполнения дорожных работ, в том числе метрологического обеспечения с созданием в каждом регионе лабораторий качества в составе территориальных подразделений Комитета автомобильных дорог;
совершенствование системы сертификации сырья, материалов и технологий.
Система контроля качества в дорожной отрасли должна базироваться на системе технических нормативов, устанавливающих прогрессивные нормы, правила и требования, и жестком контроле полноты соответствия им продукции на всех стадиях ее создания от проектирования до строительства и эксплуатации.

3.3. Обеспечить более выгодные и безопасные условия для отечественных и иностранных перевозчиков по автомобильным дорогам Казахстана
Автомобильные дороги, обслуживающие концентрированные транзитные транспортные потоки, включая международные сообщения, должны обеспечивать существенные выгоды за счет ускорения доставки грузов и пассажиров, обеспечение сохранности грузов и безопасности движения, создание условий для нормальной работы и отдыха пользователей дорог. Данная задача решается через улучшение технического состояния автомобильных дорог, развитие объектов сервиса.

3.4. Активизировать развитие существующих основных транзитных автомобильных дорог, а также продолжить разработку возможных альтернативных проектов, позволяющих повысить потенциал выхода Казахстана на мировые торговые рынки
Развитие существующих транзитных автомобильных дорог и разработка новых выходов на международные рынки будет активизировано через участие и присоединение Казахстана к международным конвенциям и соглашениям в части автомобильных перевозок.

3.5. Привлечь отечественных и иностранных предпринимателей для обеспечения развития автодорожной инфраструктуры на дорогах транзитного направления
Создание современной сети автомобильных дорог должно сопровождаться улучшением уровня сервисного обслуживания грузов и пассажиров с созданием необходимых условий для безопасного движения по дорогам, обеспечения сохранности грузов, создания условий для нормальной работы и отдыха пользователей дорог и развития автотуризма.
В соответствии с системой финансирования автомобильных дорог и государственной политикой по развитию и поддержанию малого и среднего бизнеса выделено две группы объектов дорожного сервиса, строительство и финансирование которых предполагается осуществлять из разных источников с соответствующим организационно-правовым подходом.
Первая группа объектов - это объекты, входящие в комплекс автомобильной дороги. К ним относится: аварийно-вызывная связь, площадки кратковременной стоянки автомобилей, автобусные остановки, автопавильоны.
Вторая группа объектов - это платные объекты сервиса (мотели, кемпинги, АЗС, СТО, пункты питания, терминалы и прочие), которые работают как предприятия малого бизнеса с собственными средствами своего развития. Становление и расширение этих предприятий определяется спросом и предложением на данный вид услуг с благоприятным климатом регулирования со стороны государства.

3.6. Создать правовую базу для частных и платных автомобильных дорог
Одним из источников финансирования развития дорожной сети, а также повышения качества услуг, предоставляемых пользователям автомобильных дорог, является создание платных участков дорог, мостов, путепроводов.
Существенной возможностью развития дорожной сети является привлечение для целей строительства, реконструкции автомобильных дорог средств банковских, страховых, других финансовых институтов, а также пользователей автомобильных дорог путем создания платных дорожных объектов.
В качестве платных объектов могут рассматриваться существующие, либо находящиеся в незавершенном строительстве автомобильные дороги, мосты и путепроводы, а также аналогичные новые объекты строительства. Создание платных автомобильных дорог, мостов, путепроводов возможно при наличии бесплатного альтернативного проезда в данном направлении.
Размер платы за проезд должен учитывать повышение комфорта поездки и выгоду, получаемую пользователями за счет увеличения скорости, снижения себестоимости перевозок, сокращения времени пребывания в пути и расхода горючего, а также снижения риска дорожно-транспортных происшествий.
Для создания и эксплуатации частных и платных автомобильных дорог и дорожных объектов должна быть подготовлена соответствующая правовая и нормативная база.

3.7. Совершенствовать нормативную правовую базу автодорожной отрасли
Реформирование дорожно-хозяйственного комплекса требует обновления и разработки системы нормативных правовых актов в области дорожной деятельности, а именно совершенствование нормативных правовых актов, регулирующих деятельность в сфере дорожной отрасли, компетенцию центральных и местных исполнительных органов, а также права и обязанности физических и юридических лиц, участвующих в создании и развитии сети автомобильных дорог общего пользования в соответствии с основными принципами: равной возможности доступа к дорожной сети страны, экономической эффективности функционирования сети автомобильных дорог, выполнения социальной функции автомобильных дорог.
Основной законодательной базой станет Закон Республики Казахстан "Об автомобильных дорогах", призванный определить правовой статус автомобильных дорог, закрепить права и обязанности всех организаций, которые взаимодействуют между собой в процессе создания и использования автомобильных дорог.
Учитывая большой объем и многопрофильность нормативно-технической базы дорожной отрасли и необходимость унификации с мировыми стандартами, переработка стандартов и нормативов осуществляется в составе научно-технических разработок, выполняемых по плану научно-технических исследований Межгосударственного совета дорожников стран СНГ.
(Специалисты: Мартина Н.А., Горяева В.В.)

Қазақстан Республикасының автожол саласын дамытудың 2001-2008 жылдарға арналған тұжырымдамасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы 2001 жылғы 29 мамыр N 726. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 19 қыркүйектегі N 1411 Қаулысымен

Ескерту. Қаулының күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2009.09.19. N 1411 Қаулысымен.

Қазақстан Республикасының Үкіметі қаулы етеді:
1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының автожол саласын дамытудың 2001-2008 жылдарға арналған тұжырымдамасы мақұлдансын. 2. Қазақстан Республикасының Көлік және коммуникациялар министрлігі Автожол саласын дамытудың 2001-2005 жылдарға арналған бағдарламасын бір айлық мерзімде әзірлесін және Қазақстан Республикасының Үкіметіне бекітуге белгіленген тәртіппен енгізсін. 3. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді. Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2001 жылғы 29 мамырдағы N 726 қаулысымен мақұлданған Қазақстан Республикасының автожол саласын дамытудың 2001-2008 жылдарға арналған тұжырымдамасы Кiрiспе
Автомобиль жолдары - Қазақстанның көлiк-коммуникация кешенiнiң маңызды бөлiктерiнiң бiрi, қазiргi жағдайда оның тиiмдi қызметi және ұдайы дамуы экономиканың тұрақтылығы мен өрлеуге ойысуының, елдiң ұлттық қауiпсiздiгiн қамтамасыз етудiң, халықтың өмiр сүру деңгейiн көтерудiң және жақсартудың маңызды факторы болып табылады.
Қазақстанның Еуразия құрлығының орталығында орналасқан географиялық жағдайы Азия - Еуропа қатынас жолдарында көпшiлiгi қазақстандық автожол желілерiнiң учаскелерiн қамтитын құрлықаралық бағыттар қалыптастыратын көлiк магистральдарын пайдалану үшiн қолайлы алғышарттар жасайды.
Мемлекетаралық экономикалық байланыстардың кеңеюiмен елдер арасында сауда ағындарының алмасуы серпiндi дамуда, ал iшкі де, транзиттiк те автомобиль тасымалдарының көбеюi автомобиль жолдарының техникалық жай-күйiне және осы ретте көрсетiлетiн қызметтер сапасына көтерiңкi талаптар қояды.
Мемлекет басшысы Қазақстан халқына Жолдауында транзиттiк әлеуетке маңыз бере отырып, экономиканы дамыту мiндетi мықты көлiк-коммуникация желiсiн құруды талап ететiнiн атап көрсеттi. Осы тұрғыда халықаралық рыноктарға жаңа көлiктiк сiлемдер тарту, сондай-ақ көлiк магистральдарын жаңғырту, "Батыс - Шығыс" және "Солтүстiк - Оңтүстiк" бағыттарында сiлемдердi белсендiрек салу, Каспий инфрақұрылымын жылдам қарқынмен дамыту, Алматы - Астана автожолын қайта жаңалауды белсендi жүргiзу алда тұр.
Республиканың әлеуметтiк-экономикалық даму стратегиясын iске асыру кезiнде автомобиль тасымалдары қауырт өсетiн болады, бұл автомобиль жолдары желiлерiн дамыту қажеттiлiгiн айқындайды. Мұндай дамудың объективтi алғышарты мыналар болып табылады:
1) өнеркәсiптiң және ауыл шаруашылығының өңдеушiлiк рөлiнiң өсуiмен жалпы ұлттық өнiмнiң өсуi;
2) жүк және жолаушы тасымалы көлемiнiң өсуi, транзиттiк қатынасты өрiстетудiң ықтимал мүмкiндiгi;
3) барлық ауылдық елдi мекендер, аудандар және облыстар орталықтары арасында тұрақты автомобиль қатынасын қамтамасыз ету;
4) автомобиль жолдарының бар тiрек желілерін сақтау.
Президенттің K972030_ "Қазақстан - 2030: барлық қазақстандықтардың гүлденуі, қауiпсіздiгi және әл-ауқатының жақсаруы" деген Қазақстан халқына Жолдауында автомобиль жолдарын жаңғырту ұзақ мерзiмдi болашақта ең маңызды басымдықтың бiрi ретiнде анықталған.
Тұтас алғанда жол мәселесiнiң күрделiлiгi мен сан қырлылығы автожол саласында республикадағы экономикалық және әлеуметтiк үдерiстiң барысына жол факторының объективтi әсерiн есепке алуға негiзделiп ойластырылған мемлекеттiк саясат қажеттiгiн дәлелдейдi әрi автомобиль жолдарын дамыту мәселесiн шешуде жүйелi көзқарас және бағдарламалық әдiстердi пайдалану қажеттiгiн талап етедi.

1. Қазақстан автожол саласының қазiргi жай-күйі

Қазақстанда автомобиль жолдары басым, ал көпшiлiк аймақтарда ол жүк және жолаушы тасымалын жүзеге асыратын жалғыз қатынас арнасы болып табылады.
Қазақстанның автомобиль жолдарының ұзақтығы 128 мың километрдi құрайды. Олардың 85,6 мың километрi - жалпы пайдаланымдағы жолдар және 42,4 мың километрi - ведомстволық (шаруашылық) жолдар.
Жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдары әкiмшiлiк маңызына қарай республикалық маңыздағы және жергiлiктi маңыздағы жолдарға бөлiнедi.
Қазiргi уақытта республикалық маңыздағы автомобиль жолдарының ұзақтығы 23011 километрдi құрайды. Республикалық желiнiң құрамында 13 мың километрге тарта жол азиялық және еуропалық (АТМЭӘК, ТРАСЕКА, ТМД-ның халықаралық жолдары) субаймақтық көлiк жүйесiне кiретiн халықаралық дәлiздердiң автомобиль жолдары.
Республикалық маңыздағы автомобиль жолдары жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдарының 27 пайызын құрайтынына қарамастан, оларға автомобиль тасымалдарының 50 пайызы келедi.
Республикадағы жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдары желiсінің ұзақтығы негiзiнен қалыптасқан. Оны толықтыру үшін жанасатын мемлекеттерге байланыс учаскелерін (Бейнеу - Нүкiс, Қызылорда - Үшқұдық, Ұзынағаш - Быстровка (Кемин), Ресейге бiрқатар шығатын жолдар) салу қажет. Сонымен бірге Батыс және Орталық Қазақстанның арасын қосатын төте көлік байланысы да жоқ, Қарабұтақ - Торғай бұл жерде ең қысқа бағыт бола алар едi. Техникалық жай-күйі бойынша жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдарының көп бөлігі - 65,4 пайызы қара жабынды (асфальтбетонды немесе қара қиыршық тасты), 29,3 пайызы ұсақталған қиыршық тасты жолдар, бүгінгі күні барлық желінің 4580 километрі немесе 5,3 пайызы жабынсыз, яғни топырақ. Жолдардың техникалық жай-күйі --------------------------------------------------------------------------- ! Барлығы ! Соның ішінде жабын бойынша ! !---------------------------------------------- ! ! Асфальт. ! қара ! ұсақталған ! топырақ ! ! бетон ! қиыршық ! қиыршық ! ! ! ! тасты ! тасты ! --------------------------------------------------------------------------- Жалпы пайдаланым. 85647 11724 4256 25087 4580 дағы жолдар (км) Үлес салмағы (%) 100 13,7 51,7 29,3 5,3 Соның ішінде 23011 5616 15326 1759 310 республикалық маңыздағы жолдар (км) Үлес салмағы (%) 100 24,4 66,6 7,7 1,3 ---------------------------------------------------------------------------
Республикалық маңыздағы автомобиль жолдарының деңгейi орташадан бiршама жоғары - мұнда 91 пайызы ұзақтық қатты жабынды, 7,7 пайызы қиыршық тасты және 1,3 пайызы топырақты кесiндiлер. Автомобиль жолдарының көп бөлiгi (86 пайызы) II - III санатқа жатады. Бұл жүру бөлiгiнiң енi 7-8 метр екi жолақты қозғалысы бар жолдар. 685 километр жол I-техникалық санаттағы автомобиль жолдарын (4 жолақты қозғалыс) құрайды, бұлар, негiзiнен облыстық орталықтарға және iрi елдi мекендерге кiреберiстер.
Жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдарының көп ұзақтығы (29,3 пайызы) жабынның ауыспалы түрiнде, соның iшiнде 1759 километрi республикалық маңыздағы автомобиль жолдары. Автомобиль жолдарының 4580 километрi, соның iшiнде республикалық желiдегi 310 километрi жабынсыз (топырақ күйiнде). Бұл жолдар қозғалыс жылдамдығы бойынша да, белдеуге салмақ жөніндегі талаптарға да жауап бере алмайды және жол қозғалысының қауiпсiздiгiн қамтамасыз ете алмайды.
Автожол саласындағы басты мәселе - жол жабынының жарамдылық қабiлетiн үдемелi түрде жоғалтуы. Республикадағы автомобиль жолдарының көп бөлiгi (86 пайызы) 1960-1980 жылдары сол кезеңдегi белдеуге салмақ түсiрудiң мөлшерi 6 тоннадан аспайтын нормативтік талаптар бойынша жобаланған және салынған. Қазiргі уақытта белдеуге салмақ түсiрудiң мүмкiн болатын мөлшерi 10 тоннаға дейiн арттырылды. Алайда, бүгiнгi күнi республиканың жолдарымен салмақ түсіруі бұдан асатын көліктер жүреді және жол жабынын бұзады.
2000 жылғы күздегі жай-күй бойынша техникалық тексерістің мәліметтері республикалық маңыздағы 5348 километр немесе 23 пайыз автомобиль жолдары бұзылу сатысында екендігін және қауіпті ақаулары барын куәландырады.
Тек соңғы жыл ішінде мұндай жолдардың ұзақтығы 322 километрге өскен. 1993 жылмен салыстырғанда қозғалысқа қауіпті учаскелердің 6 еседен артық өсуі жалпы пайдалану деңгейінің нашарлауына дәлел болады. Бүтіндей алғанда, автомобиль жолдарының республикалық желілерінің 20 пайызын ғана берік және тегіс деуге болады. Бұл Ресейдің федералдық жолдарындағы сәйкес көрсеткіштерден 2,5-3 есе нашар.
Республиканың жергілікті маңыздағы жолдары 64304 километр немесе жалпы пайдаланымдағы жолдардың ұзақтығынан 77 пайызды құрайды. Негізгі жүк ағындары мен жолаушы ағындары солардан шығады.
Жергілікті маңыздағы автомобиль жолдарының жартысынан көбі (59 пайызы) қатты жабынды, 22227 километр (35 пайызы) ұсақталған қиыршық тасты және 3970 километр топырақты жағдайда. Қазіргі уақытта барлық аудандық орталықтар және ауылдық елді мекендердің 90 пайызында қатты жабынды кіреберіс автомобиль жолдары бар, ал қалғандары топырақты кіреберіс автомобиль жолдарымен байланысқан және көктемгі-күзгі мезгілде олар сырт қалады. Көпір шаруашылығы. Жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдарында 3000-нан астам көпір және жолөтпе бар, олардың 95 пайызы негізгі типті, қалғандары ағаштан жасалған. Автомобиль жолдарында бар көпірлер --------------------------------------------------------------------------- Жолдардың маңызы !Көпірлер (100 қ.м. астам)! Басқа көпірлер !-------------------------!----------------------- ! Саны ! Жалпы ұзындығы ! Саны ! Жалпы ұзындығы ! ! (қ.м.) ! ! (қ.м.) --------------------------------------------------------------------------- Халықаралық дәліздер 61 12067 670 21173 Республикалық маңыздағы 18 2812 351 16775 басқа жолдар Жергілікті маңыздағы - - 2118 68882 ---------------------------------------------------------------------------
Тексерудің нәтижесінде республикалық маңыздағы автомобиль жолдарындағы 947 көпірдің 212 көпірінің (22 пайыз) жай-күйі қанағаттанғысыз, олардың сенімділігі 80 пайыз ғана қамтамасыз етілген, ал 62 көпір жүк көтеруі жобадағыдан 50 пайыз және одан да кем алмағайып жағдайда жұмыс істейді әрі автомобиль көлігін жіберудің айрықша шарттарын орындауды талап етеді. Әдетте, жай-күйі қанағаттанғысыз, сондай-ақ алмағайып көпірлер 1957-1965 жылдар кезеңінде салынған және өз ресурстарын тауысқан. Жалпы салмақ түсіру мен қажетті жөндеу жасалмаудың әсерінен жыл сайын республикалық жолдарда 10-15 көпірдің қанағаттанғысыздан алмағайып алдындағы жағдайда тап болу үрдісі байқалады. Көпірлердің жай-күйі (дана/қ.м.) --------------------------------------------------------------------------- Жолдар ! Жақсы және !Қанағаттанғысыз! Алмағайып !қанағаттанарлық! ! --------------------------------------------------------------------------- Республикалық маңыздағы 813 224 63 Соның ішінде 6 негізгі бағыт* 274/11469 131/6210 36/4796 Жергілікті маңыздағы 1419/50398 620/15570 79/2914 --------------------------------------------------------------------------- * 6 негізгі транзиттік бағыт 6-бетте көрсетілген.
Көпiрлердiң 30 пайыздан астамы жүрiп өтетiн бөлiктiң көлемi жөнiндегi талаптарға тiптi сай емес, сондықтан жүру қауiпсiздiгi талаптарын нашарлатады.
Жол жұмыстарын қаржыландыру. Республикадағы автомобиль жолдары желісінің барған сайын нашарлауы жол саласын - тұрақсыз қаржыландырумен тiкелей байланысты. Егер 1992 жылы автомобиль жолдарына 798,1 миллион АҚШ доллары жұмсалса, 1994-1995 жылдары ол 50 миллион АҚШ долларына дейiн төмендеген, 2000 жылы 102 миллион АҚШ долларын құрады, 2001 жылғы бюджетте 160 миллион АҚШ доллары қарастырылып отыр.
Жыл сайын автомобиль жолдарында жөндеу жұмыстарының 90-95 пайызы қаржыландырудың жеткiлiксiздiгiнен жүзеге аспағанын айту қажет. Мысалы, 2001 жылға дейiн Қазақстанда автомобиль жолдарының 1 километрiне жұмсалатын шығын 1,6 мың АҚШ долларынан аспайды, Ресейде бұл көрсеткiш - 8,3 мың долларды, Белоруссияда - 7,5 мың долларды, Өзбекстанда - 4,7 мың долларды құрайды. АҚШ, Германия, Жапония тәрiздi экономикасы дамыған елдерде автомобиль жолдарының 1 километрiне шамамен 17 мыңнан астам АҚШ доллары жұмсалады. Осыған байланысты бұл көрсеткiштi Ресейдiң деңгейiне жеткiзу жоспарланып отыр.
Автомобиль жолдарын жеткіліксіз қаржыландыру автомобиль көлігінің жұмысы кезінде елеулі өнімсіз шығыстарға, сондай-ақ Қазақстанның транзиттік әлеуетін жоғалтуына әкеп соғады.
Бұл жағдай мемлекеттегі экономикалық қиындықтардың ғана емес, сонымен бірге елеулі дәрежеде автомобиль жолдарының шаруашылық кешеннің жұмысындағы рөлін бағаламаудың салдарынан қалыптасты.
Бүгiнгi күнi әлемдiк практикада қолданылатын, автомобиль жолдарын пайдаланушылардан шығындарды өндiру негiзiнде саланы қаржыландыруға бiртiндеп көшу (экономиканың өсу және тұрғындардың өмiр сүру деңгейiнiң көтерiлуiне қарай) автомобиль жолдарын дамытуды қаржыландыру мәселесiн шешудің ұрымтал бiр жолы болып табылады.
Қазақстанның автомобиль жолдарының транзиттiк әлеуетi. Қазақстан Республикасының аумағы бойынша 1998 жылы 48914, ал 1999 жылы 34698 шетел көпжүктi автокөлiк құралдары жүрiп өткен. Автомобиль жолдарының техникалық жай-күйi нашарлауының және басқа да қолайсыз жағдайлардың салдарынан транзиттiк тасымал көлемiнiң төмендеуiн дәлелдейтiн бұл үрдiс 2000 жылы да сақталды. Бүгiнгi күнi автомобиль көлiгiмен жүк тасуды жылдамдату және жүйелеу қоғамдық маңызды фактор болып табылады. Сондықтан өндiрушiлер (және басқалар) автомобиль жолдары бойынша жақын ғана емес, алыс қашықтыққа да тасымал жасауға бейiмделуде. Қазақстан Республикасының автомобиль жолдары бойынша бар жүк ағынын сараптау негiзгi алты дәлiздi бөлiп көрсетуге мүмкіндік бердi: I. Ташкент - Шымкент - Тараз - Бiшкек - Алматы - Хоргос (Жiбек жолы); ІІ. Шымкент - Қызылорда - Ақтөбе - Орал - Самара; ІІІ. Алматы - Қарағанды - Астана - Петропавл; IV. Астрахан - Атырау - Ақтау - Түркiменстан шекарасы; V. Омбы - Павлодар - Семей - Майқапшағай; VI. Астана - Қостанай - Челябi. Алты транзиттiк автомобиль жолының жалпы ұзақтығы 8258 километр. Олардың 2982 километрiнiң жай-күйi қанағаттанарлық, 5276 километрiнiкi қанағаттанғысыз. Көлiк дәліздерін дамыту Қазақстан Республикасында "Жібек жолы" тарихи орталығын қайта жаңғыртудың халықаралық маңызын арттырады. "Жібек жолының" қайта жаңғыртылған нұсқасы ұзақтығы 1137 километр "Ташкент - Шымкент - Тараз - Бiшкек - Алматы - Хоргос" автомобиль жолы бойынша өтедi. Дәліздердің сипаттамасы -------------------------------------------------------------------------- Бағыттың атауы !Ұзақтығы ! Автожолдың жай-күйі !Қозғалыс ! (км) !-------------------------!қарқыны ! !Қанағаттан.!Қанағаттан. !(тәулігіне/ ! !арлық !ғысыз ! авто) --------------------------------------------------------------------------- Ташкент-Шымкент- Тараз-Бішкек-Алматы- Хоргос 1137 267 870 4567 Шымкент-Қызылорда- Ақтөбе-Орал-Самара 2048 607 1441 1227 Алматы-Қарағанды- Астана-Петропавл 1669 844 825 2599 Астрахан-Атырау-Ақтау -Түркіменстан шекарасы 1420 312 1108 757 Омбы-Павлодар- Семей-Майқапшағай 1105 600 505 900 Астана-Қостанай- Челябі 879 352 527 2376 ---------------------------------------------------------------------------
Қазақстанның автомобиль жолдары арқылы транзитпен әсiресе Орта Азия республикалары мен Ресей арасында тасымал жүзеге асырылады.
Қоршаған ортаға әсер. Iрi елдi мекендерге кiреберiс бiрқатар негiзгi автомобиль жолдарына қозғалыс тығыз. Олар арқылы жүретiн көлiк құралдары қоршаған табиғи ортаға елеулi терiс әсер тигiзедi.
Қозғалыс жылдамдығының төмендеуi нәтижесiнде және бөгелiс жерлерде көмiртегi қышқылының шығарылған көлемi, оңтайлы жылдамдық қамтамасыз етiлген жолдарда болуы мүмкiн көлеммен салыстырғанда, техникалық жай-күйі қанағаттанғысыздығы салдарынан қамтамасыз ету мүмкiн емес көптеген автомобиль жолдарында бiрнеше есеге өседi.
Әсiресе қоршаған ортаға жағымсыз әсер елдi мекендер шегiнде қалыптасады. Жол жиегiнде автомобильмен бiр деңгейде қиылыстың болуы, жолаушылардың ретсiз қозғалысы улы газ шығарылуын, шуды бiрнеше есеге өсiретiн жылдамдықты жиi өзгертетiн жылжымалы көлік ағынын тудыруға әкеп соғады. Жолдарда шуға қарсы бөгеулер жоқ, бағдаршамдардың және жайланған жолаушылар өтпелерінің саны жеткiлiксiз. Сондықтан жол маңайындағы тұрғындардың өмiрi қолайсыз және аурудың жоғары деңгейiмен сипатталады.
Автожол саласындағы көрсетiлген мәселелер мемлекеттiк реттеу жүйесiн жетiлдiру, жол саласын тиiсiнше қаржыландыруды қамтамасыз ету, нормативтiк құқықтық база құру қажеттiлiгiн тудырады.

2. Тұжырымдаманың мақсаттары мен мiндеттерi

Автожол саласындағы мемлекеттiк саясаттың негiзiн қалыптастыру, автомобиль жолдары желiсiн жаңғырту және қолдау, оның даму басымдықтарын қалыптастыру, тұрақты қаржы негiзiн және жол саласындағы мемлекеттiк саясаттың ағымдағы және болашақтағы бағыттарына барабар қажеттi нормативтiк құқықтық база жасау осы тұжырымдаманың мақсаты болып табылады.
Қойылған мақсаттарға жету үшiн мына мiндеттердi шешу қажет:
1) автомобиль жолдарының жай-күйiн жақсарту жөнiндегi iс-шараларды қаржыландыруды қамтамасыз ету;
2) бар автомобиль жолдарының желілерiн сақтау және дамыту, олардың жай-күйiн жақсарту және негiзгi транзиттiк автомобиль жолдарын техникалық талаптарға сәйкес келтіру;
3) Қазақстанның автомобиль жолдары бойынша отандық және шетелдiк тасымалдаушылар үшiн неғұрлым тиiмдi және қауiпсiз жағдайды қамтамасыз ету;
4) бар негiзгi транзиттiк автомобиль жолдарын дамытуды жандандыру, сондай-ақ Қазақстанның әлемдiк сауда рыноктарына шығу әлеуетiн көтеруге мүмкiндiк беретiн мүмкiн балама жобалар әзiрлеудi жалғастыру;
5) транзиттi бағыттағы жолдарда автожол инфрақұрылымын дамытуды қамтамасыз ету үшiн отандық және шетелдiк кәсiпкерлердi тарту;
6) жеке және ақылы автомобиль жолдары үшiн құқықтық база жасау;
7) автожол саласының нормативтiк құқықтық базасын жетiлдiру.

3. Тұжырымдаманы iске асыру жолдары мен тетiктерi

3.1. Автомобиль жолдарының жай-күйiн жақсарту жөнiндегi iс-шараларды қаржыландыруды қамтамасыз ету
Автожол саласын 2001-2005 жылдары қаржыландыру үшiн тиiсті қаржы жылына республикалық бюджет жобаларын әзiрлеу және қалыптастыру кезiнде қажеттi бюджет қаражатының көлемiн қамтамасыз ету мақсатында нақтыланатын болады.
Шектеулi бюджет қаражаты жағдайында заңнамамен белгiленген тәртiпте қаржыландырудың балама көздерiн, соның iшiнде автомобиль жолдарын салу және жөндеу жұмыстарын iске асыру үшiн ішкi және сыртқы инвестицияны тарту жөнiндегi жұмыс жалғастырылады.

3.2. Бар автомобиль жолдары желiлерiн сақтау және дамыту, олардың жай-күйін жақсарту және негiзгi транзиттiк автомобиль жолдарын техникалық талаптарға сәйкес келтiру
Бар автомобиль жолдары желiлерiн сақтау және дамыту үшiн бiрiншi кезекте халықаралық бағыттардағы автомобиль жолдарының бұзылған учаскелерiн қалпына келтiру, алмағайып көпiрлердi қайта жаңалау, жолдардағы топырақты жырықтарды жою, болашағы бар бағыттарда жолдар салу жөнiндегi жұмыстар жалғастырылады.
Бұл мақсаттарда саладағы ғылыми-техникалық базаны, оның техникалық қайта жарақтандырылуын күшейту, алғы технологияны енгiзу, саланың мемлекеттiк және бәсеке секторына бөлiнуi қарастырылады.
Салу және жөндеу жұмыстарының сапасын көтеру негiзгi басым бағыттың бiрi болып табылады. Бiрқатар ұйымдастырушылық мiндеттердiң шешiмi негiзiнде, нақтырақ айтқанда:
ТМД елдерi Жолшылар мемлекетаралық кеңесiнiң ғылыми зерттеулерi аясындағы өзара iс-қимыл жасаумен бiрге республикалық бағдарламалар құрамында нормативтiк құжаттар дайындау және бекiтудi қоса, автомобиль жолдары және жол жұмыстары үшiн техникалық нормативтер жүйесiн әзірлеу және жетiлдiру;
автомобиль жолдарының жай-күйiн бақылау және басқаруды қамтамасыз ету үшiн ақпараттық жүйе құру;
жол жұмыстарын орындау сапасын бақылау жүйесiн, соның iшiнде Автомобиль жолдары комитетiнiң аумақтық бөлiмшелерiнiң құрамында әр аймақта сапа лабораториясын құра отырып метрологиялық қамтамасыз ету;
шикiзатты, материалдарды және технологияны сертификациялау жүйесiн жетiлдiру, жол объектiлерiнiң көлiктiк-пайдалану жай-күйiн бақылау және саралау, салу және жөндеу жұмыстарының сапасын басқарудың тиiмдi жүйесiн қалыптастыру бұл бағытта орталық құрамдас бөлiк болып табылады.
Жол саласында сапаны бақылау жүйесi алғы саптағы нормалар, ережелер және талаптар қоятын техникалық нормативтер жүйесiнде және жобалаудан бастап салу және пайдалануға дейiнгi құру сатыларында өнiмнiң толық сәйкес келуiн қатты қадағалауға негiзделуi керек.

3.3. Қазақстанның автомобиль жолдары бойынша отандық және шетелдiк тасымалдаушылар үшiн неғұрлым тиiмдi және қауiпсiз жағдайды қамтамасыз ету
Халықаралық қатынасты қоса алғанда шоғырланған транзиттi көлiк ағындарына қызмет көрсететiн автомобиль жолдары жолаушы және жүк жеткiзудi жеделдету, жүктiң сақталуы мен қозғалыс қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету, жолды пайдаланушылардың дұрыс жұмысы және демалысы үшiн жағдай жасау есебiнен маңызды пайда түсiрудi қамтамасыз етуi тиiс. Бұл мiндет автомобиль жолдарының техникалық жай-күйiн жақсарту, қызмет көрсету объектiлерiн дамыту арқылы шешiледi.

3.4. Бар негiзгi транзиттiк автомобиль жолдарын дамытуды жандандыру, сондай-ақ Қазақстанның әлемдік сауда рыноктарына шығу әлеуетін көтеруге мүмкiндiк беретiн мүмкiн балама жобаларын әзiрлеудi жалғастыру
Бар транзиттiк автомобиль жолдарын дамыту және халықаралық рыноктарға жаңа шығыстар әзiрлеу Қазақстанның автомобиль тасымалдары бөлiгiнде халықаралық конвенциялар мен келiсiмдерге қатысуы мен қосылуы арқылы белсендi жүргiзiледi.

3.5. Транзитті бағыттағы жолдарда автожол инфрақұрылымын дамытуды қамтамасыз ету үшiн отандық және шетелдiк кәсiпкерлерді тарту
Қазiргi автомобиль жолдары желiсiн салу жолдармен қауiпсiз қозғалу үшiн қажеттi жағдай жасай отырып жүк және жолаушыға қызмет көрсету деңгейiн жақсарту, жүктiң сақталуын қамтамасыз ету, жолдарды пайдаланушылардың дұрыс жұмысы және демалысы үшiн жағдай жасау және автотуризмдi дамытуға жеткiзуi тиiс.
Автомобиль жолдарын қаржыландыру жүйесi мен шағын және орта бизнестi қолдау және дамыту жөнiндегi мемлекеттiк саясатқа сәйкес құрылысы мен қаржыландырылуы тиiсiнше ұйымдастырушылық-құқықтық көзқарас тұрғысымен түрлі көздерден жүзеге асыру көзделетiн жол қызметiн көрсету объектiлерiнiң екi тобы айрықша бөлiнген.
Объектiлердiң бiрiншi тобы - бұл автомобиль жолдары кешенiне кiретiн объектiлер. Оларға: апат-шақырту байланысы, автомобильдердiң қысқа уақыт тұратын алаңдары, автобус аялдамалары, автоалаңдар жатады.
Объектiлердiң екiншi тобы - бұлар өзiнiң дамуына өз қаражаты бар шағын бизнестiң кәсiпорны ретiнде жұмыс iстейтiн қызмет көрсетудiң ақылы объектiлерi (қонақүйлер, кемпингтер, ЖЖҚС, ТҚО, ас ішетiн орындар, терминалдар және тағы басқалар). Бұл кәсiпорындардың аяқтан тiк тұруы және кеңеюi мемлекет тарапынан қолайлы реттеумен берiлген қызмет көрсету түрiне сұраныс және ұсыныс арқылы анықталады.

3.6. Жеке және ақылы автомобиль жолдары үшін құқықтық база жасау
Ақылы жол учаскелерiн, көпiрлер жолөтпелер құру жол саласын дамытуды қаржыландыру, сондай-ақ автомобиль жолдарын пайдаланушыларға қызмет көрсетудің сапасын жоғарылату көздерінің бірі болып табылады.
Автомобиль жолдарын салу, қайта салу мақсаттары үшін банк, сақтандыру қаражаттарын, басқа да қаржы институттарын, сондай-ақ ақылы жол объектілерін құру арқылы автомобиль жолдарын пайдаланушыларды тарту жол желісін дамытудың маңызды мүмкіндігі болып табылады.
Бар не салынуы аяқталмаған автомобиль жолдары, көпірлер және жолөтпелер, сондай-ақ осындай жаңа құрылыс объектiлерiн ақылы объектiлер ретiнде қарастыруға болады. Ақылы автомобиль жолдарын, көпірлер, жолөтпелер салу берiлген бағытта ақысыз балама жол болған жағдайда мүмкiн.
Жүрiп өткенi үшiн ақының мөлшерi жол жүрудiң жайлылығын және пайдаланушының жылдамдықты көтеруi, тасымалдың өзiндiк құнын төмендету, жолда жүру уақытын және жағармай шығысын қысқарту, сондай-ақ жол-көлiк оқиғасының болу тәуекелiн азайту есебiнен пайданы көтерудi ескеруi тиiс.
Жеке және ақылы автомобиль жолдары мен жол объектiлерiн құру және пайдалану үшiн сәйкес құқықтық және нормативтiк база дайындалуы қажет.

3.7. Автожол саласының нормативтiк құқықтық базасын жетiлдiру
Жол-шаруашылық кешенiн реформалау жол қызметi саласындағы нормативтiк құқықтық кесiмдер жүйенi жаңарту және әзiрлеудi, атап айтқанда жол саласының қызметiн реттейтiн нормативтiк құқықтық кесiмдердi, орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың құзыреттiлiгiн, сондай-ақ елдiң жол желiсiне шығар жолы бар жалпы пайдаланымдағы автомобиль жолдары желiсiн құру және дамытуға қатысатын жеке және заңды тұлғалардың құқықтары мен мiндеттерiн, автомобиль жолдары желiлерiнiң экономикалық тиiмдi қызмет етуiн, автомобиль жолдарының әлеуметтiк функцияларды орындауын жетiлдiру талап етедi.
Автомобиль жолдарының құқықтық мәртебесін анықтайтын автомобиль жолдарын салу және пайдалану үдерiсiнде өзара іс-қимыл жасайтын барлық ұйымның құқықтары мен міндеттерін бекiтетiн "Автомобиль жолдары туралы" Қазақстан Республикасының Заңы негiзгi заңдық база болады.
Жол саласындағы нормативтiк-техникалық базаның үлкен көлемi мен сан-салалығы және әлемдiк стандарттармен бірдейлеу қажеттiгiн ескере отырып стандарттар мен нормативтерді қайта өңдеу ТМД елдерi Жолшылар мемлекетаралық кеңесiнiң ғылыми-техникалық зерттеулерiнiң жоспары бойынша орындалатын ғылыми-техникалық әзiрлемелердің құрамында жүзеге асырылады.
Мамандар:
Багарова Ж.А.
Икебаева А.Ж.