О применении судами законодательства об изъятии дохода, полученного при осуществлении предпринимательской или иной деятельности без лицензии

Нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 18 июня 2004 года N 4.

Сноска. По всему тексту слово "Кодекса" заменено словом "КоАП" нормативным постановлением Верховного суда РК от 25.11.2016 № 11.

В целях единообразного применения в судебной практике законодательства Республики Казахстан об изъятии дохода, полученного лицами при осуществлении предпринимательской или иной деятельности без лицензии, пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан постановляет:

1. Обратить внимание судов на то, что согласно пункту 1 статьи 28 Закона Республики Казахстан от 16 мая 2014 года № 202-V "О разрешениях и уведомлениях" (далее – Закон) лицензированию подлежат отдельные виды деятельности или действий (операций) в сферах, предусмотренных в подпунктах с 1) по 27) пункта 1 данной статьи.

Исчерпывающий перечень вида и подвида деятельности, для осуществления которых лицо обязано в установленном порядке получить лицензию, предусмотрен в ПРИЛОЖЕНИИ 1 к Закону.

Сноска. Пункт 1 в редакции нормативного постановления Верховного суда РК от 25.11.2016 № 11; с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного Суда РК от 07.12.2023 № 5 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

2. В соответствии с подпунктом 2) пункта 1 статьи 3 Закона за осуществление деятельности или действий (операций) без лицензии лица несут предусмотренную статьей 463 Кодекса Республики Казахстан об административных правонарушениях (далее – КоАП) административную ответственность или предусмотренную статьей 214 Уголовного кодекса Республики Казахстан уголовную ответственность.

Сноска. Пункт 2 в редакции нормативного постановления Верховного суда РК от 25.11.2016 № 11.

3. За осуществление лицом деятельности без лицензии суд в соответствии со статьями 41, 45 КоАП в виде дополнительного административного взыскания может конфисковать не только предметы, принадлежащие этому лицу на праве собственности и явившиеся орудием совершения административного правонарушения, но и доходы, полученные лицом в результате совершения такого правонарушения. Указанные предметы и доход могут быть конфискованы, если это предусмотрено санкцией соответствующей статьи Особенной части КоАП.

Сноска. Пункт 3 с изменениями, внесенными нормативным постановлением Верховного суда РК от 25.11.2016 № 11.

4. Исключен нормативным постановлением Верховного суда РК от 25.11.2016 № 11.

5. Под предметами, явившимися орудием совершения административного правонарушения, связанного с осуществлением предпринимательской или иной деятельности без лицензии, следует понимать машины, приборы, станки, механизмы и другие приспособления, а также сырье (полуфабрикаты), непосредственно применяемые лицом при совершении административного правонарушения.

6. Под доходом, полученным от осуществления предпринимательской или иной деятельности без лицензии, следует понимать доход, полученный от реализации товаров (работ, услуг) за весь период осуществления такой деятельности. В состав дохода следует включать и стоимость реализованных товаров (работ, услуг), но не оплаченных ко дню составления протокола об административном правонарушении.

Если с дохода, полученного от предпринимательской или иной деятельности без лицензии, были уплачены налоги, то размер подлежащего конфискации дохода уменьшается на сумму уплаченных налогов.

7. Обратить внимание судов на то, что в соответствии со статьей 30 Закона лицензия и (или) приложение к лицензии либо мотивированный отказ в их выдаче выдаются лицензиаром не позднее пятнадцати рабочих дней, за исключением лицензий и (или) приложений к лицензии в сфере использования атомной энергии, финансовой сфере и деятельности, связанной с концентрацией финансовых ресурсов, сфере образования, в сфере углеводородов. Перечень документов, приобщаемых лицензиатом к заявлению, указан в статье 29 Закона и расширительному толкованию не подлежит.

Если в указанный срок лицензия заявителю не выдана либо не дан мотивированный ответ об отказе в выдаче лицензии по основаниям, указанным в пункте 1 статьи 32 Закона, то доход, полученный им после истечения указанного срока, не может рассматриваться как доход, полученный от безлицензионной деятельности. Такой доход конфискации не подлежит.

В то же время доход, полученный физическим и юридическим лицом, за период с начала фактического осуществления деятельности до истечения срока выдачи лицензиаром лицензии, следует рассматривать как доход, полученный от безлицензионной деятельности.

Сноска. Пункт 7 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 25.11.2016 № 11; от 07.12.2023 № 5 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

8. Протокол об административном правонарушении, составленный должностным лицом уполномоченного государственного органа, за осуществление предпринимательской или иной деятельности без лицензии, должен отвечать указанным в статье 803 КоАП требованиям.

К протоколу надлежит приобщать не только перечень предметов, явившихся орудием совершения административного правонарушения, с указанием их индивидуальных признаков и стоимости, но и данные о доходах, полученных лицом при осуществлении предпринимательской или иной деятельности без лицензии.

Стоимость предметов, явившихся орудием совершения административного правонарушения, определяется по рыночной стоимости, в необходимых случаях с привлечением в соответствии с Законом Республики Казахстан от 10 января 2018 года № 133-VI "Об оценочной деятельности в Республике Казахстан" оценщика.

Размер дохода, полученного лицом при осуществлении предпринимательской или иной деятельности без лицензии, указывается в акте налоговой проверки или ином документе органа, должностные лица которого уполномочены составлять протокол об административном правонарушении за осуществление такой деятельности.

Сноска. Пункт 8 с изменениями, внесенными нормативными постановлениями Верховного суда РК от 25.11.2016 № 11; от 07.12.2023 № 5 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

9. Согласно статье 4 Конституции Республики Казахстан настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, является общеобязательным и вводится в действие со дня официального опубликования.

Председатель Верховного Суда Республики Казахстан Судья Верховного Суда Республики Казахстан, секретарь пленарного заседания

Кәсіпкерлік немесе өзге де қызметті лицензиясыз жүзеге асыру кезінде тапқан табысты алу жөніндегі заңнаманы соттардың қолдануы туралы

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2004 жылғы 18 маусымдағы N 4 Нормативтік қаулысы.

Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша "Кодекстің" деген сөз "ӘҚБтК-тің" деген сөзбен ауыстырылды - ҚР Жоғарғы Сотының 25.11.2016 № 11 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

Тұлғалардың кәсіпкерлік немесе өзге де қызметті лицензиясыз жүзеге асыру кезінде тапқан табысты алу жөніндегі Қазақстан Республикасының заңнамасын сот тәжірибесінде біркелкі қолдану мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы қаулы етеді:

1. "Рұқсаттар және хабарламалар туралы" Қазақстан Республикасының 2014 жылғы 16 мамырдағы № 202-V Заңының (бұдан әрі — Заң) 28-бабының 1-тармағына сәйкес осы баптың 1-тармағының 1)-ден бастап 27) тармақшаларында көзделген салалардағы жекелеген қызмет түрлері немесе әрекеттер (операциялар) лицензиялауға жататынына соттар назар аударсын.

Жүзеге асыру үшін тұлғаның белгіленген тәртіппен лицензияны алуға міндетті болатын қызмет түрінің және кіші түрінің толық тізбесі Заңға 1-ҚОСЫМШАДА көзделген.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 25.11.2016 № 11 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - 07.12.2023 № 5 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

2. Тұлғалар қызметті немесе әрекеттерді (операцияларды) лицензиясыз жүзеге асырғаны үшін Заңның 3-бабы 1-тармағының 2) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 463-бабында (бұдан әрі — ӘҚБтК) көзделген әкімшілік жауаптылықта немесе Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексінің 214-бабында көзделген қылмыстық жауаптылықта болады.

Ескерту. 2-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Жоғарғы Сотының 25.11.2016 № 11 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

3. Сот тұлғаның кәсіпкерлік қызметпен лицензиясыз айналысқаны үшін ӘҚБтК-тің 41, 45-баптарына сәйкес қосымша әкімшілік шара ретінде меншік құқығымен осы тұлғаға тиесілі және әкімшілік құқық бұзушылық жасаудың құралы болған заттарды ғана емес, сонымен бірге осы әкімшілік құқық бұзушылықты жасаудың нәтижесінде алынған табыстарды да тәркілеуі мүмкін. Мұндай заттар мен табыс, егер оларды тәркілеу ӘҚБтК-тің Ерекше бөлімінің тиісті бабының санкциясымен көзделген болса, тәркіленуі мүмкін.

Ескерту. 3-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 25.11.2016 № 11 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

4. Алып тасталды - ҚР Жоғарғы Сотының 25.11.2016 № 11 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулысымен.

5. Кәсіпкерлік немесе өзге де қызметпен лицензиясыз айналысуға байланысты әкімшілік құқық бұзушылықтарды жасаудың құралы деп машиналарды, саймандарды, станоктарды, механизмдер мен басқа да құрал-жабдықтарды, сондай-ақ тұлға әкімшілік құқық бұзушылық жасау кезінде тікелей қолданған шикізатты (жартылай фабрикаттарды) түсіну қажет.

6. Кәсіпкерлік немесе өзге де қызметпен лицензиясыз айналысудан алынған табыс деп осындай қызметпен айналысудың барлық кезеңінде тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) сатудан түскен табысты түсіну қажет. Табыс құрамына сондай-ақ сатылған тауарлардың (жұмыстардың, қызметтердің) бірақ әкімшілік құқық бұзушылық жөнінде хаттама жазылған күнге дейін төленбеген құнын да қосқан жөн.

Егер кәсіпкерлік немесе өзге де қызметпен лицензиясыз айналысудан алынған табыстан салық төленген болса, онда тәркілеуге жататын табыс көлемі салық төленген сомаға кемиді.

7. Лицензия беруші Заңның 30-бабына сәйкес атом энергиясын пайдалану саласындағы, қаржы саласындағы және қаржы ресурстарын шоғырландыруға байланысты қызмет, білім беру саласындағы, көмірсутектер саласындағы лицензияларды және (немесе) лицензияға қосымшаларды қоспағанда, лицензияны және (немесе) лицензияға қосымшаны не оларды беруден уәжді бас тартуды лицензиар он бес жұмыс күнінен кешіктірмей беретініне соттар назар аударсын. Лицензия алушының арызға тіркеп беретін құжаттарының тізбесі Заңның 29-бабында көрсетілген және кеңейтіп түсіндіруге жатпайды.

Егер арыз берушіге лицензия белгіленген мерзімде берілмесе немесе Заңның 32-бабының 1-тармағында көрсетілген негіздер бойынша лицензия беруден бас тарту жөнінде уәжді жауап берілмесе, онда оның көрсетілген мерзім өткеннен кейін тапқан табысы лицензиясыз қызметтен алынған табыс ретінде қарастырыла алмайды. Мұндай табыс тәркіленуге жатпайды.

Сонымен қатар жеке және заңды тұлғалардың кәсіпкерлік қызметпен нақтылы айналысқан күнінен бастап лицензия берушінің лицензияны беру мерзімі аяқталғанға дейінгі кезең ішінде тапқан табысын лицензиясыз қызметтен алынған табыс ретінде қарастырған жөн.

Ескерту. 7-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 25.11.2016 № 11 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 07.12.2023 № 5 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

8. Кәсіпкерлік немесе өзге де қызметпен лицензиясыз айналысқаны үшін мемлекеттік уәкілетті органның лауазымды адамы жасаған әкімшілік құқық бұзушылық жөніндегі хаттама ӘҚБтК-тің 803-бабында көрсетілген талаптарға жауап беруге тиіс.

Хаттамаға әкімшілік құқық бұзушылық жасаудың құралы болып табылған, жеке белгілері мен құны көрсетілген заттар тізбесі ғана емес, сонымен қатар заңды тұлғаның немесе жеке кәсіпкердің лицензиясыз қызметтен алған табыстары туралы мәліметтер де қоса тіркелуге тиіс.

Әкімшілік құқық бұзушылық жасаудың құралы болып табылатын заттардың құны нарықтық құны бойынша, қажетті жағдайларда "Қазақстан Республикасындағы бағалау қызметі туралы" Қазақстан Республикасының 2018 жылғы 10 қаңтардағы № 133-VI Заңына сәйкес бағалаушы маман қатыстырыла отырып анықталады.

Тұлғаның кәсіпкерлік немесе өзге де қызметпен лицензиясыз айналысу кезінде тапқан табысының мөлшері салықтық тексеру актісінде немесе лауазымды адамы осындай қызметті жүзеге асырғаны үшін әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы хаттаманы жасауға уәкілетті органның өзге де құжатында көрсетіледі.

Ескерту. 8-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 25.11.2016 № 11 (алғаш ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 07.12.2023 № 5 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Нормативтік қаулыларымен.

9. Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына сәйкес осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, сондай-ақ жалпыға міндетті болып табылады әрі ресми жарияланған күннен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы, жалпы отырыс хатшысы