О проекте Указа Президента Республики Казахстан "О Государственной программе жилищного строительства в Республике Казахстан на 2008-2010 годы"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 23 июля 2007 года N 617

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ :
внести на рассмотрение Президента Республики Казахстан проект Указа Президента Республики Казахстан "О Государственной программе жилищного строительства в Республике Казахстан на 2008-2010 годы".

Премьер-Министр
Республики Казахстан

О Государственной программе жилищного строительства
в Республике Казахстан на 2008-2010 годы

В соответствии с подпунктом 8) статьи 44 Конституции Республики Казахстан, в целях дальнейшего жилищного строительства и обеспечения доступности жилья широким слоям населения Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЮ :

1. Утвердить прилагаемую Государственную программу жилищного строительства в Республике Казахстан на 2008-2010 годы (далее - Программа).

2. Правительству Республики Казахстан в месячный срок разработать и утвердить план мероприятий по реализации Программы.

3. Министерству индустрии и торговли Республики Казахстан, другим заинтересованным министерствам, а также государственным органам, непосредственно подчиненным и подотчетным Президенту Республики Казахстан, акимам областей, городов Астаны и Алматы принять меры по реализации Программы.

4. Министерству индустрии и торговли Республики Казахстан один раз в полугодие не позднее 25-го числа, следующего за отчетным периодом, представлять в Администрацию Президента Республики Казахстан и Правительство Республики Казахстан информацию о ходе реализации Программы.

5. Контроль и координацию обеспечения выполнения Программы возложить на Министерство индустрии и торговли Республики Казахстан.

6. Настоящий Указ вводится в действие со дня подписания.

Президент
Республики Казахстан

УТВЕРЖДЕНА
Указом Президента
Республики Казахстан
от "__" ______ 2007 года N _

Государственная программа жилищного
строительства в Республике Казахстан
на 2008-2010 годы

г. Астана, 2007 год

Содержание

1 Паспорт Программы
2 Введение
3 Анализ современного состояния жилищного строительства
3.1 Итоги реализации Государственной программы развития
жилищного строительства в Республике Казахстан на 2005-2007 годы
3.2 Анализ стоимости жилья
3.3 Состояние отрасли производства строительных материалов
3.4 Анализ состояния качества жилищного строительства
3.5 Ипотечное кредитование
3.6 Система жилищных строительных сбережений
4 Цель и задачи Программы
5 Основные направления и механизмы реализации Программы
5.1 Создание полноценного сбалансированного рынка жилья, как со
стороны предложения, так и со стороны спроса
5.2 Привлечение частных инвестиций в жилищное строительство и
стимулирование государственно-частного партнерства
5.2.1 Развитие арендного сектора жилья
5.2.2 Создание дополнительных стимулов для широкомасштабного
строительства жилья
5.3 Стимулирование развития индивидуального жилищного строительства
5.4 Развитие инженерно-коммуникационной инфраструктуры районов
жилищной застройки
5.4.1 Строительство инженерно-коммуникационной инфраструктуры
в городах-спутниках
5.5 Совершенствование систем ипотечного кредитования, жилищных
строительных сбережений и гарантирования (страхования)
ипотечных кредитов
6 Необходимые ресурсы и источники финансирования
7 Ожидаемый результат от реализации Программы

1. Паспорт Программы

Наименование Государственная программа жилищного
Программы строительства в Республике Казахстан на
2008-2010 годы

Основание для Пункт 296 Плана мероприятий по исполнению
разработки Общенационального плана основных направлений
(мероприятий) по реализации ежегодных 2005-2007
годов посланий Главы государства народу
Казахстана и Программы Правительства Республики
Казахстан на 2007-2009 годы, утвержденного
постановлением Правительства от 20 апреля
2007 года N 319

Разработчик Министерство индустрии и торговли

Цель Комплексное решение проблем развития жилищного
строительства, обеспечивающее доступность жилья
широким слоям населения

Задачи Создание полноценного сбалансированного рынка
жилья, как со стороны предложения, так и со
стороны спроса;
привлечение частных инвестиций в жилищное
строительство и стимулирование
государственно-частного партнерства;
стимулирование развития индивидуального
жилищного строительства;
развитие инженерно-коммуникационной
инфраструктуры районов жилищной застройки;
совершенствование систем ипотечного
кредитования, жилищных строительных сбережений
и гарантирования (страхования) ипотечных
кредитов.

Сроки реализации 2008-2010 годы

Необходимые Потребность затрат из бюджета составит:
ресурсы и всего: 300,8 млрд. тенге, в том числе в 2008
источники году - 110,3 млрд. тенге, в 2009 году - 102,8
финансирования млрд. тенге, в 2010 году - 87,7 млрд. тенге,
из них:
бюджетное кредитование 136,8 млрд. тенге, в
том числе:
местных исполнительных органов городов Астаны,
Алматы и Атырауской области по нулевой ставке
вознаграждения (интересы) на проектирование и
строительство жилья - 25 млрд. тенге в
2008-2009 годы, в том числе в 2008 году -
15 млрд. тенге, в 2009 году - 10 млрд. тенге;
местного исполнительного органа города Астаны
по нулевой ставке вознаграждения (интересы) на
проектирование и строительство жилья для
работников бюджетной сферы - 25 млрд. тенге в
2008-2010 годы, в том числе в 2008 году - 7,9
млрд. тенге, в 2009 году - 7,8 млрд. тенге,
в 2010 году - 9,3 млрд. тенге;
местных исполнительных органов областей,
города Алматы по нулевой ставке вознаграждения
(интересы) на проектирование и строительство
жилья для работников строящихся 100 школ и 100
больниц - 24,8 млрд. тенге в 2008-2010 годы, в
том числе в 2008 году - 8,3 млрд. тенге, в 2009
году - 8,3 млрд. тенге, в 2010 году - 8,2 млрд.
тенге;
АО "Казахстанская ипотечная компания"
(далее - КИК) по ставке 0,5 % годовых - 42 млрд.
тенге;
АО "Жилищный строительный сберегательный банк"
(далее - ЖССБ) по ставке 1 % годовых - 20 млрд.
тенге;
повторное использование местными
исполнительными органами городов Астаны, Алматы
и Атырауской области бюджетных кредитов,
выделенных в 2008-2009 годах - 15 млрд. тенге в
2010 году;
повторное использование местными
исполнительными органами областей, городов
Астаны и Алматы бюджетных кредитов, выделенных
в 2006-2007 годах - 44 млрд. тенге в 2008-2009
годах, в том числе в 2008 году - 22 млрд.
тенге, в 2009 году - 22 млрд. тенге;
целевые трансферты местным исполнительным
органам и финансовым институтам - 164 млрд.
тенге в 2008-2010 годы, в том числе:
на проектирование и строительство арендного
(коммунального) жилья для граждан, состоящих в
очереди в акиматах - 21,7 млрд. тенге, в том
числе в 2008 году - 7,3 млрд. тенге, в 2009 году
- 7,2 млрд. тенге, в 2010 году - 7,2 млрд.
тенге;
на проектирование, развитие и обустройство
инженерно-коммуникационной инфраструктуры в
районах жилищной застройки - 90 млрд. тенге, в
том числе в 2008-2010 годы - ежегодно по 30
млрд. тенге;
на проектирование, реконструкцию и ремонт
инженерно-коммуникационной инфраструктуры -
15 млрд. тенге, в том числе 2008-2010 годы -
ежегодно по 5 млрд. тенге;
на проведение в Алматинской области
предварительных работ по развитию 4-х городов-
спутников города Алматы - 13 млрд. 492 млн.
тенге, в том числе: в 2008 году - 4 млрд. 531
млн. тенге, в 2009 году - 4 млрд. 531 млн.
тенге, в 2010 году - 4 млрд. 430 млн. тенге;
на проведение в Акмолинской области
предварительных работ по развитию села Кощи,
как города-спутника города Астаны - 6 млрд. 508
млн. тенге, в том числе: в 2008 году - 2 млрд.
169 млн. тенге, в 2009 году - 2 млрд. 169 млн.
тенге, в 2010 году - 2 млрд. 170 млн. тенге;
увеличение уставного капитала КИК на 6,9 млрд.
тенге;
увеличение уставного капитала ЖССБ на 6,3
млрд. тенге;
увеличение уставного капитала АО
"Казахстанский фонд гарантирования ипотечных
кредитов" (далее - КФГИК) на 4,1 млрд. тенге.
Объем финансирования Программы на 2008-2010
годы будет уточняться в рамках прогнозных
показателей республиканского бюджета на
соответствующий финансовый год.

Ожидаемые В результате реализации Программы:
результаты будет построено 2,1 млн. кв. метров доступного
жилья, в том числе в 2008 году - 0,86 млн. кв.
метров, в 2009 году - 0,73 млн. кв. метров, в
2010 году - 0,51 млн. кв. метров;
при ежегодном темпе роста ввода в эксплуатацию
жилых домов за три года будет построено около
26,1 млн. кв. метров общей площади жилья (см.
приложение);
в течение 2008-2010 годов будет построено
363,1 тыс. кв. метров арендного (коммунального)
жилья (6051 квартира) за счет средств
республиканского бюджета;
будет обеспечено строительство арендного
(коммерческого) жилья за счет частных
инвестиций с ежегодным объемом не менее 96 тыс.
кв. метров (1600 квартир);
на начало 2008 года будет выделено около 200
тыс. участков;
будет построено 17,1 млн. кв. метров
индивидуальных жилых домов, в том числе: в 2008
году - 5,3 млн. кв. метров, в 2009 году - 5,6
млн. кв. метров, в 2010 году - 6,2 млн. кв.
метров;
районы жилищной застройки будут обеспечены
инженерно-коммуникационной инфраструктурой;
будут созданы новые рабочие места для более
чем 120 тыс. человек;
увеличится сбор налогов в бюджет от
строительной деятельности, в том числе налога
на имущество, подоходного налога с работников
строительной отрасли;
ожидается мультипликативный эффект в смежных
отраслях за счет увеличения выпуска продукции
промышленности строительных материалов,
электротехнической, металлургической и
химической промышленности, а также предметов
обустройства нового жилья.

2. Введение

Жилищное строительство - одно из приоритетных направлений Стратегии развития Казахстана до 2030 года, которое является одной из наиболее важных задач общенационального характера.
В целях реализации жилищной политики, Указом Президента Республики Казахстан от 11 июня 2004 года N 1388 утверждена Государственная программа развития жилищного строительства в Республике Казахстан на 2005-2007 годы (далее - Госпрограмма), согласно которой за три года предусматривалось ввести в эксплуатацию 12 млн. кв. метров общей площади жилья. Фактические результаты 2005-2006 годов составили 11,2 млн. кв. метров, т.е. задание трехлетней программы практически выполнено за два года.
В связи с этим, в Госпрограмму была внесена корректировка объема ввода жилья в сторону увеличения до 15,8 млн. кв. метров.
В соответствии с прогнозом, по завершению Госпрограммы при предусмотренном объеме ввода жилья 15,8 млн. кв. метров, будет сдано 18 млн. кв. метров, улучшат жилищные условия около 290 тыс. семей.
При задании по созданию 45 тыс. рабочих мест ожидается 60 тыс., увеличится объем производства основных отечественных строительных материалов, изделий и конструкций по сравнению с показателями 2004 года на 70 %.
В Послании Главы государства народу Казахстана от 28 февраля 2007 года "Новый Казахстан в новом мире" определены такие направления, как: развитие строительной индустрии, строительство комплексов доступного арендного жилья, обеспечение прозрачности процедур выделения земельных участков, стимулирование развития индивидуального жилищного строительства.
Пунктом 296 Плана мероприятий по исполнению Общенационального плана основных направлений (мероприятий) по реализации ежегодных 2005-2007 годов посланий Главы государства народу Казахстана и Программы Правительства Республики Казахстан на 2007-2009 годы", утвержденного постановлением Правительства от 20 апреля 2007 года N 319, предусмотрены разработка и утверждение Государственной программы жилищного строительства в Республике Казахстан на 2008-2010 годы (далее - Программа). Одной из важнейших направлений внутренней и внешней политики определена современная социальная политика: в центре внимания запросы и нужды людей, создание рабочих мест. Исходя из этого, необходимы разработка и принятие новой Государственной программы на период 2008-2010 годов, которая должна учесть недостатки действующей Госпрограммы и иметь социальную направленность, в первую очередь, на повышение доступности жилья для граждан, имеющих различные уровни доходов.

3. Анализ современного состояния жилищного строительства

3.1. Итоги реализации Государственной программы
развития жилищного строительства в Республике Казахстан
на 2005-2007 годы

По данным Агентства Республики Казахстан по статистике за 2005-2006 годы по всем источникам финансирования на жилищное строительство направлено 565,8 млрд. тенге инвестиций. Введено в эксплуатацию 11,23 млн. кв. метров общей площади жилых домов, в том числе:
в 2005 году - 5,04 млн. кв. метров (184,2 % к 2004 году);
в 2006 году - 6,19 млн. кв. метров (124 % к 2005 году).
В рамках Госпрограммы ведется строительство коммунального жилья для социально защищаемых слоев населения. За два года построено 394,4 тыс. кв. метров общей площади (4752 квартиры), в том числе за 2005 год - 183,7 тыс. кв. метров (2302 квартиры), за 2006 год - 210,7 тыс. кв. метров (2450 квартир).
За два года за счет кредитных средств, выделенных местным исполнительным органам (далее - МИО) на строительство ипотечного жилья, построено 17878 квартир общей площадью 1618,7 тыс. кв. метров, в том числе за 2005 год - 11764 квартиры (953,9 тыс. кв. метров), за 2006 год - 7811 квартир (664,8 тыс. кв. метров).
В соответствии с Госпрограммой выделение кредитных средств на строительство доступного жилья на 2005-2007 годы предусматривалось в объеме 126 млрд. тенге. Однако фактически на эти цели было выделено 86 млрд. тенге, так как в 2006-2007 годах из запланированных объемов кредитных средств было снято 40 млрд. тенге и направлено на развитие и обустройство инженерно-коммуникационной инфраструктуры в районах жилищной застройки.
В целях восполнения снятых средств постановлением Правительства Республики Казахстан от 24 октября 2006 года N 1021 "О внесении изменений в постановления Правительства Республики Казахстан от 25 января 2005 года N 57 и от 3 марта 2006 года N 146" срок возврата кредитных средств, выделенных в 2005-2006 годах, продлен с 2-х до 3-х лет. За счет этого дополнительно инвестировано 86 млрд. тенге.
За прошедший период наибольшее развитие получило индивидуальное жилищное строительство (ИЖС) как наиболее дешевое.
В 2005 году ИЖС было построено 2,5 млн. кв. метров, в 2006 году - 3,6 млн. кв. метров.
В 2006 году на обустройство инженерно-коммуникационной инфраструктуры районов жилищной застройки выделено 20 млрд. тенге, в том числе 10 млрд. тенге к районам ИЖС. На 2007 год предусмотрено на эти цели 30 млрд. тенге, в том числе 22,8 млрд. тенге к районам индивидуального жилищного строительства.
Предприятиями и организациями частной формы собственности за 2005-2006 годы введено в эксплуатацию 2,8 млн. кв. метров общей площади жилых домов.
В ходе реализации Госпрограммы в нее внесены изменения, предусматривающие увеличение объемов строительства жилья за три года с 12 млн. кв. метров до 15,8 млн. кв. метров.
К сильным сторонам Госпрограммы относятся стимулирование роста темпов жилищного строительства, создание условий, повышающих привлекательность жилищного строительства для инвестиций, создание механизма кредитования местных исполнительных органов на строительство доступного жилья с последующей реализацией приоритетным категориям граждан, установление минимальных параметров ипотечного кредитования и системы жилищных строительных сбережений, внедрение системы гарантирования ипотечных кредитов, выданных на покупку доступного жилья, возобновление строительства коммунального жилья и улучшение жилищных условий около 290 тыс. семей (прогноз).
В целях реализации Госпрограммы Правительством Республики Казахстан приняты регламентирующие нормативные правовые акты.
Законодательная основа, предусматривающая налоговые преференции для строительства арендных домов частными застройщиками, создана.
Принят Закон Республики Казахстан от 7 июля 2006 года "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросу развития арендного сектора жилья", предусматривающий создание условий для развития арендного сектора жилья.
Вместе с тем, слабыми сторонами Госпрограммы являются: недоработки местных исполнительных органов по выделению земельных участков под индивидуальное жилищное строительство, непропорциональное в разрезе регионов распределение кредитов на строительство жилья, продолжающийся рост цен на реализацию коммерческого жилья, опережение и превышение спроса на жилье над предложением, несоблюдение акиматами установленных Госпрограммой средних параметров коммунального и кредитного жилья, неучтенность альтернативных механизмов жилищного строительства, таких как, жилищно-строительные кооперативы и государственно-частное партнерство, практически неучастие системы сберегательных строительных сбережений в реализации Госпрограммы и отставание развития строительной индустрии.
Растущие темпы строительства в республике позволяют прогнозировать в 2007 году за счет всех источников финансирования по Госпрограмме ввод в эксплуатацию 6,8 млн. кв. метров общей площади жилых домов, при предусмотренном объеме - 5,7 млн. кв. метров.
За три года, с 2005 по 2007 годы при плане 15,8 млн. кв. метров прогноз ввода жилья составляет 17,9 млн. кв. метров, улучшат жилищные условия около 290 тыс. семей.
В течение трех лет в каждой области, городах Астане и Алматы предусматривалось строительство коммунального жилья по три 100-квартирных жилых дома для социально защищаемых слоев населения или 4880 квартир. Ожидаемый ввод составит 442,4 тыс. кв. м. или 5352 квартиры.
За счет бюджетного кредитования в 2005-2007 годы при плане 2406,8 тыс. кв. метров (29512 квартир) будет построено 2618,7 тыс. кв. метров (32075 квартир) для приоритетных категорий граждан.
В 2005-2007 годы за счет собственных средств предприятий и организаций негосударственного сектора будет построено 5,04 млн. кв. метров коммерческого жилья.
Этими предприятиями и организациями вводятся в эксплуатацию жилые дома, реализуемые напрямую покупателям со средним доходом и высоким достатком. Указанными застройщиками решается комплекс задач по проектированию и строительству многоквартирных жилых домов нового поколения, уникальных по архитектуре и технической сложности, с применением новейших технологий и материалов.
Вместе с тем, имеются проблемы в работе местных исполнительных органов по выделению земельных участков под индивидуальное жилищное строительство, в определении единой транспарентной системы учета и распределения жилья, строящегося за счет кредитных средств, что в ряде регионов привело к грубым нарушениям при его реализации и фактам перепродаж, продолжающегося роста цен на коммерческое жилье, превышения спроса на жилье над предложением.

3.2 Анализ стоимости жилья

По статистическим данным средняя фактическая стоимость строительства 1 кв. м. общей площади многоквартирных жилых домов за май 2007 года составила 76,6 тыс. тенге ($627*), а стоимость реализации - 145,5 тыс. тенге ($1192). То есть стоимость реализации построенного жилья превышает стоимость его строительства в 1,9 раза.
Наибольшая стоимость строительства 1 кв. м. жилья в регионах:
г. Астане - 82,5 тыс. тенге ($676), реализация - 170,1 тыс. тенге ($1393);
г. Алмате - 91,3 тыс. тенге ($748), реализация - 319,0 тыс. тенге ($2614);
г. Атырау - 78,8 тыс. тенге ($646), реализация - 118,8 тыс. тенге ($974).
Наименьшая стоимость строительства 1 кв. м. жилья в регионах:
г. Петропавловске - 32,2 тыс. тенге ($264), реализация - 95,6 тыс. тенге ($783);
г. Шымкенте - 34,7 тыс. тенге ($284), реализация - 111,3 тыс. тенге ($912);
г. Караганде - 46,3 тыс. тенге ($379), реализация - 121,1 тыс. тенге ($992).
*Примечание: 1 доллар - 122,03 тенге.
Следует отметить, что высокая стоимость реализации характерна для построенного коммерческого жилья. Его доля в общем объеме жилищного строительства в 2005-2007 годы составит около 25 %.
Основными причинами роста цен являются:
необходимость сноса старых домов для строительства коммерческого жилья;
покупка квартир для последующей перепродажи;
недостаток финансовых инструментов, предоставляющих возможность населению вкладывать свои свободные средства, как альтернатива от вложения средств в недвижимость.

3.3 Состояние отрасли производства строительных материалов

В настоящее время отечественная промышленность строительных материалов не в полной мере удовлетворяет потребности строительного производства.
Не удалось преодолеть отставание развития строительной индустрии, в связи с этим обеспеченность строительными материалами, конструкциями и изделиями отечественного производства в 2006 году составила всего 43 %.
В целях снижения стоимости строительства необходимо принять меры по развитию производства эффективных строительных материалов, внедрению новых технологий и расширению ассортимента высококачественных строительных материалов.

3.4 Анализ состояния качества жилищного строительства

Проведенный анализ работы по разграничению полномочий между уровнями государственного управления показывает, что местные органы наделены полномочиями принятия решений о строительстве, осуществления лицензирования, контроля качества строительно-монтажных работ в ходе строительства и организации работы по приемке вводимых объектов в эксплуатацию.
Вместе с тем, наблюдается увеличение количества жалоб граждан на низкое качество строительства жилья.
Возникает необходимость в повышении действенности и эффективности системы государственного архитектурно-строительного контроля на всех уровнях, достижении надлежащего качества проектно-изыскательских и строительно-монтажных работ, обеспечения надежности, безопасности и устойчивого функционирования зданий, сооружений, введенных в эксплуатацию.

3.5 Ипотечное кредитование

Ипотечное кредитование - один из самых эффективных способов привлечения инвестиций в жилищную сферу. Именно ипотека позволяет согласовать интересы населения - в улучшении жилищных условий, банков - в эффективной и прибыльной работе, строительного комплекса - в ритмичной загрузке производства и государства, заинтересованного в экономическом росте, которому будет способствовать широкое распространение ипотечного кредитования населения.
Предоставление гражданам ипотечных кредитов осуществляется банками второго уровня с 1998 года. Первоначально ставки вознаграждения по ипотечным кредитам составляли порядка 20 % годовых, размер первоначального взноса составлял около 40-50 %, кредит предоставлялся на срок не более 5-10 лет.
С развитием ипотечного кредитования в стране подверглись изменению в сторону уменьшения основные критерии ипотечного кредитования. Так, начиная с 2005 года, ставки вознаграждения в банках второго уровня составляют порядка 10-13 % годовых, размер первоначального взноса снизился до 10-15 % годовых, срок кредита составил в среднем 10-лет.
Однако даже при таком развитии системы ипотечного кредитования данный вид услуг в настоящее время доступен лишь отдельным категориям граждан Республики Казахстан. Одной из основных причин является отсутствие достаточных средств у населения для оплаты вознаграждения и первоначального взноса. В этой связи были образованы КИК и КФГИК.
Целью деятельности КИК является рефинансирование банков второго уровня путем приобретения прав требований по ипотечным кредитам для увеличения объема предоставления банками второго уровня ипотечных кредитов.
КИК выкупает права требования по котировочной ставке, которая зависит от уровня инфляции, маржи инвесторов, маржи КИК, страховых резервов и расходов на эмиссию.
За весь период деятельности КИК по состоянию на 1 марта 2007 года КИК у банков второго уровня и ипотечных организаций приобретены права требования по 30 899 ипотечным кредитам на сумму более 79 млрд. тенге, в том числе в рамках рыночной программы компании 24 024 ипотечных кредитов на общую сумму 62,8 млрд. тенге, в рамках Госпрограммы - 6 875 ипотечных кредитов на общую сумму 16,5 млрд. тенге.
Целью деятельности КФГИК является создание благоприятных условий для повышения доступности ипотечных кредитов путем разделения кредитных рисков между банками второго уровня и ипотечными компаниями, выдающими ипотечные кредиты, инвесторами и страховыми организациями.
Создание системы гарантирования ипотечных кредитов позволило Казахстану оптимизировать и расширить рынок ипотечных кредитов, повысить его устойчивость. Система гарантирования (страхования) ипотечных кредитов предполагает покрытие КФГИК до 100 % чистых убытков кредитора в течение срока всего кредита.
По состоянию на 1 марта 2007 года КФГИК выдано 9 399 гарантированных обязательств на общую сумму ипотечных кредитов 28,5 млрд. тенге, в том числе на приобретение доступного жилья - 7 912 гарантийных обязательств на сумму ипотечных кредитов - 20,1 млрд. тенге. Удельный вес участия КФГИК в программе реализации доступного жилья в целом по республике составил в количестве введенных квартир 51 %, в количестве реализованных квартир - 61 %. Это означает, что в целом по республике каждая вторая квартира, построенная за счет бюджета, получена гражданами при содействии КФГИК.
В семи регионах республики, в том числе городах Алматы и Астане, удельный вес по обоим показателям выше.
Анализ реализации Госпрограммы показал нежелание банков второго уровня и ипотечных организаций участвовать в реализации Госпрограммы, поддержании установленных условий ипотечного кредитования (процентная ставка/ минимальный первоначальный взнос в %/ срок кредитования) 10/10/20, предъявление ими дополнительных требований к претендентам на получение доступного жилья, что значительно снижает социальную направленность Пpoграммы.

3.6 Система жилищных строительных сбережений

Система жилищных строительных сбережений представляет собой механизм финансирования жилья, основанный на накоплении индивидуальных сбережений (в настоящее время не менее 25 % от стоимости жилья), в целях получения займа для улучшения жилищных условий на территории Республики Казахстан.
Данная система жилищных строительных сбережений в большей части предназначена для категории граждан, не имеющих достаточных средств для внесения первоначальных взносов при получении ипотечных кредитов в банках второго уровня, но имеющих достаточно стабильный доход.
Роль государства в отношениях между субъектами системы строительных сбережений заключается в оказании поддержки системе жилищных строительных сбережений путем выплаты гражданам Республики Казахстан - вкладчикам премии по вкладам на эти сбережения.
Участником системы строительных сбережений является жилищный строительный сберегательный банк, вкладчики банка и государство, осуществляющее начисление и выплату премий по вкладам в жилищный строительный сберегательный банк.
Слабой стороной является то, что система жилищных строительных сбережений фактически не участвует в реализации Госпрограммы. Так, начало введения системы ЖССБ по Госпрограмме - 2005 год, срок накопления средств - 3 года, начало действия системы ЖССБ только с 2008 года.

4. Цель и задачи Программы

Основной целью Программы является комплексное решение проблем развития жилищного строительства, обеспечивающее доступность жилья широким слоям населения.
Для достижения цели намечается решение следующих задач:
создание полноценного сбалансированного рынка жилья, как со стороны предложения, так и со стороны спроса;
привлечение частных инвестиций в жилищное строительство и стимулирование государственно-частного партнерства;
стимулирование развития индивидуального жилищного строительства;
развитие инженерно-коммуникационной инфраструктуры районов жилищной застройки;
совершенствование систем ипотечного кредитования, жилищных строительных сбережений и гарантирования (страхования) ипотечных кредитов.

5. Основные направления и механизмы реализации Программы

5.1 Создание полноценного сбалансированного рынка жилья,
как со стороны предложения, так и со стороны спроса

В целях реализации Программы государством будут созданы условия для обеспечения граждан жильем посредством строительства недорогого и доступного жилья средней стоимостью, не превышающей 56515 тенге за один квадратный метр (далее - доступное жилье). При этом стоимость одного квадратного метра общей площади квартиры по регионам будет регулироваться при проведении государственной экспертизы проектов. Для районов с повышенной сейсмичностью допускаются поправочные коэффициенты к указанной стоимости строительства одного квадратного метра доступного жилья:
город Алматы - 1,27;
Алматинская и Восточно-Казахстанская области - 1,15;
Жамбылская и Южно-Казахстанская области - 1,12;
Кызылординская область - 1,11;
Мангистауская область - 1,1.
Доступное жилье будет строиться местными исполнительными органами зa счет государственных средств и иметь определенные технические параметры м соответствии с классификацией зданий по уровню комфорта.
Средняя площадь доступного жилья (квартиры) не должна превышать 80 квадратных метров.
Для обеспечения жильем граждан с различными уровнями доходов жилые здания должны быть классифицированы по уровню комфортности. От этого зависят стоимость его строительства и, следовательно, его уровень доступности.
В соответствии с требованиями нормативно-технического документа СНиП РК 3.02-43-2007 "Жилые здания", утвержденными приказом Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства индустрии и торговли Республики Казахстан от 16 мая 2007 года N 149, классификация зданий по уровню комфорта предусматривает градацию классов по размеру площади квартиры и жилой площади на 1 человека, высоте жилых помещений от пола до потолка, количеству жилых комнат, минимальной площади кухонных помещений, количеству и расположению ванных комнат и санузлов, наличию парковочных мест на одну квартиру, обеспечению системами безопасности и прочим показателям.
Для строительства жилья МИО в установленном порядке в 2008-2009 годы будут выделены кредиты из республиканского бюджета по нулевой ставке вознаграждения (интересы) на проектирование и строительство жилья в сумме 25 млрд. тенге, в 2010 году - повторное использование этих кредитов.
Исходя из наибольшей потребности в данном жилье, кредиты будут выделены для Атырауской области, городов Астаны и Алматы.
Реализация доступного жилья населению будет производиться приоритетным категориям граждан в соответствии с Правилами реализации жилья, утверждаемыми Правительством Республики Казахстан. В целях повышения прозрачности процедур и справедливого распределения доступного жилья будут определены критерии отбора претендентов на это жилье и установлены пороговые уровни доходов населения, с учетом которых будет производиться распределение доступного жилья.
В приоритетные категории населения будут входить:
молодые семьи, имеющие детей;
государственные служащие;
работники государственных учреждений, не являющиеся государственными служащими;
работники государственных предприятий.
Строительство доступного жилья предусматривается 3 и 4 классов комфортности в городах Астане, Алматы, Атырау, для работников бюджетной сферы города Астаны, а также строящихся в республике 100 школ и 100 больниц, с продажей квартир, в том числе через систему жилищных строительных сбережений.
Механизм обеспечения приоритетных категорий граждан доступным жильем, а также указанных работников следующий:
1. Бюджетное кредитование местных исполнительных органов за счет средств республиканского бюджета.
2. Строительство жилья местными исполнительными органами.
3. Реализация жилья посредством системы ипотечного кредитования или жилищных строительных сбережений (в том числе и предварительные жилищные займы).
4. Местный исполнительный орган осуществляет возврат кредитов в республиканский бюджет.
Выкуп доступного жилья населением будет осуществляться преимущественно посредством ипотечного кредитования или за счет кредитов жилищного строительного сберегательного банка.
Для обеспечения прозрачности процедур и контроля за выделением земельных участков, выбором подрядных организаций, ходом строительства и распределением жилья МИО создадут комиссии под руководством акимов областей (городов, районов) с участием представителей общественных организаций, средств массовой информации.

5.2 Привлечение частных инвестиций в жилищное строительство
и стимулирование государственно-частного партнерства

5.2.1 Развитие арендного сектора жилья

Строительство коммунального жилья в рамках действующей Госпрограммы на 2005-2007 годы не оказало существенного влияния на снижение количества очередников. Причина - не всеми МИО учет нуждающихся в жилье граждан, отнесенных к социально защищаемым слоям населения, производится в соответствии со статьей 67 Закона Республики Казахстан от 16 апреля 1997 года "О жилищных отношениях".
Поэтому, первоочередной задачей МИО следует считать проведение инвентаризации списков граждан, отнесенных к социально защищаемым слоям населения, с целью приведения в соответствие с действующим законодательством.
В соответствии с Конституцией Республики Казахстан, указанным в законе категориям граждан, нуждающимся в жилье, оно предоставляется за доступную плату из государственных жилищных фондов в соответствии с установленными законом нормами.
В связи с чем, Программой предусматриваются вместо строительства коммунального жилья по критериям действующей Госпрограммы проектирование и строительство арендного (коммунального) жилья за счет средств республиканского бюджета и создание условий для строительства частных арендных (коммерческих) домов.
Исходя из мирового опыта, развитие арендного сектора жилья осуществляется посредством строительства арендных домов за счет государственных средств и создания условий для строительства арендного жилья за счет частных инвестиций.
За счет бюджетных средств будут производиться проектирование и строительство арендного жилья 3 и 4 классов комфортности, за счет частных инвестиций - всех классов.
Средняя площадь арендного (коммунального) жилья (квартиры) не должна превышать 70 квадратных метров.
Стоимость 1 квадратного метра арендного (коммунального) жилья определяется аналогично стоимости 1 квадратного метра доступного жилья.
Для районов с повышенной сейсмичностью допускается учитывать поправочные коэффициенты к указанной стоимости строительства одного квадратного метра арендного жилья аналогичные доступному жилью.

5.2.2 Создание дополнительных стимулов для
широкомасштабного строительства жилья

Наряду с комплексом мер по повышению уровня доступности жилья Программой предусматривается создание дополнительных стимулов для увеличения объемов жилищного строительства.
В этих целях необходимо содействие инициативам граждан по самостоятельному решению жилищных проблем. Местные исполнительные органы должны провести разъяснительную работу и оказать содействие гражданам в создании жилищно-строительных кооперативов (ЖСК), степень риска в которых намного меньше, чем при долевом строительстве. Обязательным условием создания ЖСК должно быть бесплатное выделение под застройку земельного участка, находящегося в государственной собственности и не предоставленного в землепользование. Передача в собственность ЖСК земельного участка должна осуществляться после введения в эксплуатацию жилого дома, но до передачи по акту жилища (квартир) жильцам дома. При этом к участку застройки должны быть подведены необходимые коммуникации.
В целях увеличения объемов строительства жилья следует рекомендовать акиматам производить застройку территорий населенных пунктов на принципах государственно-частного партнерства с коммерческими застройщиками. В этих целях предусматривать для частных застройщиков бесплатное выделение земельных участков, находящихся в государственной собственности и не предоставленных в землепользование, с подведенными коммуникациями на условиях строительства ими части квартир для приоритетных категорий граждан по установленным ценовым параметрам - 56515 тенге за 1 кв. метр.
В целях снижения стоимости строительства и для удовлетворения потребности строительного производства необходимо ускорить развитие стройиндустрии через реализацию Программы развития промышленности строительных материалов, изделий и конструкций в Республике Казахстан на 2005-2014 годы.

5.3. Стимулирование развития индивидуального
жилищного строительства

Основным фактором, сдерживающим развитие индивидуального жилищного строительства (ИЖС), является недостаток земельных участков с подготовленной инженерной и транспортной инфраструктурой.
Исходя из мирового опыта стимулирование индивидуального жилищного строительства со стороны государства заключается в обеспечении земельных участков под ИЖС соответствующей инженерно-коммуникационной инфраструктурой.
Для дальнейшего развития индивидуального жилищного строительства необходимо предусмотреть внедрение следующих принципов предоставления земельных участков под индивидуальное жилищное строительство:
1. Предоставление прав на земельные участки под ИЖС должно осуществляться в соответствии с Правилами предоставления прав на земельные участки под индивидуальное жилищное строительство, утвержденными постановлением Правительства Республики Казахстан от 1 августа 2006 года N 726. При этом:
бесплатное предоставление земельных участков осуществляется с площадью, не превышающей 10 соток;
отведенные под индивидуальное жилищное строительство массивы до начала строительства жилых домов должны быть обеспечены инженерно-коммуникационной инфраструктурой;
площадки под индивидуальное жилищное строительство должны отводиться массивами в соответствии с утвержденными генеральными планами, проектами детальной планировки, правилами застройки и проектами земельно-хозяйственного устройства территории населенных пунктов.
2. Строительство индивидуального жилого дома гражданами осуществляется по проекту, согласованному в установленном порядке с соответствующими органами.

5.4. Развитие инженерно-коммуникационной инфраструктуры
районов жилищной застройки

Основным фактором, обеспечивающим своевременность ввода в эксплуатацию строящегося жилья, является наличие соответствующей инженерно-коммуникационной инфраструктуры районов застройки: внутриквартальные инженерные сети тепло-, водо-, газо- и электроснабжения, канализация, инженерные сооружения и дороги.
Рост объемов жилищного строительства в регионах республики влечет за собой необходимость, как увеличения мощности действующих энергоисточников, так и строительства новых.
В этой связи, Министерству энергетики и минеральных ресурсов совместно с заинтересованными министерствами, ведомствами, местными исполнительными органами областей, города республиканского значения и столицы необходимо произвести корректировку Программы развития электроэнергетики до 2030 года.
Проблема не решается строительством новых инженерных сетей, сооружений и дорог в районах жилищной застройки. Транспортирование коммунальных услуг, предназначенных для строящегося жилья, производится по действующим коммуникациям и сооружениям, проходящим через ранее построенные жилые массивы. Состояние и пропускная способность действующих коммуникаций и сооружений не позволяют обеспечить потребности строящегося жилья.
Поэтому развитие инженерно-коммуникационной инфраструктуры районом жилищной застройки предусматривается осуществлять за счет средств республиканского бюджета по двум направлениям:
1. Проектирование и развитие инженерно-коммуникационной инфраструктуры в районах жилищной застройки, включая благоустройство внутридворовых территорий, подъезды и подходы к дому.
2. Проектирование и реконструкция инженерно-коммуникационной инфраструктуры, сооружений, источников энергоснабжения и теплоснабжения.
На эти цели предусматривается выделение местным исполнительным органам целевых трансфертов.

5.4.1 Строительство инженерно-коммуникационной
инфраструктуры в городах-спутниках

В рамках Стратегии территориального развития предусмотрено строительство в Алматинской области 4-х городов-спутников города Алматы и в Акмолинской области - села Кощи, как города-спутника города Астаны.
В рамках Программы предусматривается проведение предварительных работ по развитию в Алматинской области 4-х городов-спутников города Алматы. При этом предусматривается финансирование из республиканского бюджета на проведение топогеодезических изысканий - 152,3 млн. тенге и инженерно-геологических изысканий - 632,5 млн. тенге, разработку технико-экономического обоснования проекта - 10 млн. тенге, разработку Генерального плана проекта - 70 млн. тенге, проектирование и строительство инженерно-коммуникационной инфраструктуры - 6945 млн. тенге, подключение к инженерно-коммуникационным сетям города Алматы - 5682,2 млн. тенге.
Предусматривается проведение в Акмолинской области предварительных работ по развитию села Кощи, как города-спутника города Астаны. При этом предусматривается финансирование из республиканского бюджета на проведение топогеодезических изысканий - 38,0 млн. тенге, разработку технико-экономического обоснования проекта - 10 млн. тенге, корректировку Генерального плана с. Кощи - 10 млн. тенге, проектирование и строительство инженерно-коммуникационной инфраструктуры - 6000 млн. тенге, на развитие подъездных и внутриквартальных дорог - 450 млн. тенге в течение трех лет.

5.5 Совершенствование систем ипотечного кредитования,
жилищных строительных сбережений и гарантирования
(страхования) ипотечных кредитов

Повышение доступности жилья для широких слоев населения будет обеспечиваться также путем совершенствования механизмов ипотечного кредитования и системы жилищных строительных сбережений для населения.
Развитие ипотечного кредитования
Будут предусмотрены меры по дальнейшему развитию системы ипотечного кредитования.
1. Поэтапное снижение ставки вознаграждения в зависимости от ситуации на фондовом рынке.
2. Выпуск КИК долгосрочных ипотечных облигаций. Указанные облигации будет размещаться среди пенсионных фондов и других институциональных инвесторов. Часть облигаций будет размещена среди национальных компаний по низкой ставке.
3. Пополнение уставного капитала КИК для выпуска долгосрочных ипотечных облигаций.
4. Использование чистого дохода КИК для снижения средневзвешенной ставки заимствования за счет получаемого дохода от инвестирования в финансовые инструменты.
5. Предоставление долгосрочных бюджетных кредитов КИК по льготной ставке вознаграждения, не превышающей 0,5 % годовых, и на сумму средств, направленных на строительство доступного жилья, которое предполагается реализовать через систему ипотечного кредитования. Данные бюджетные кредиты будут использоваться исключительно для ипотечного кредитования через банки-партнеры КИК приоритетных категорий населения, в соответствии с Правилами реализации доступного жилья, утверждаемыми Правительством Республики Казахстан. При этом максимальная маржа банков-партнеров КИК должна быть не более трех процентов годовых, а маржа КИК - не более одного процента годовых.
Кроме этого, необходимо рассмотреть возможность использования части пенсионных накоплений граждан для оплаты первоначального взноса при ипотечном кредитовании.
Таким образом, конечная ставка вознаграждения по ипотечным кредитам для приоритетных категорий населения может составить не более 8 % годовых.

Развитие системы жилищных строительных сбережений

Будут предусмотрены меры по предоставлению долгосрочных жилищных займов по льготной ставке вознаграждения через систему жилищных строительных сбережений приоритетным категориям населения.
Для обеспечения предоставления льготных жилищных займов необходимо рассмотреть возможность принятия мер по развитию системы жилищных строительных сбережений:
1) внедрение нового финансового инструмента - предварительного жилищного займа, который позволит участникам жилищных строительных сбережений получить жилищный заем, не дожидаясь окончания трехлетнего сроки накопления по договору о жилищных строительных сбережениях и без первоначального взноса;
2) определение оператором, предоставляющим жилищные займы, ЖССБ;
3) предоставление долгосрочного бюджетного кредита ЖССБ по ставке вознаграждения, не превышающей 1 % годовых, и на сумму средств, направленных на строительство доступного жилья, которое предполагается реализовать посредством системы жилищных строительных сбережений;
4) предоставление предварительных жилищных займов за счет бюджетных кредитов приоритетным категориям граждан;
5) установление максимальной разницы между ставкой вознаграждения по предварительному жилищному займу, предоставляемому приоритетным категориям населения за счет бюджетных кредитов, и ставкой, по которой такие бюджетные кредиты представлены ЖССБ, на уровне трех процентов годовых.
Предварительные жилищные займы со ставкой вознаграждения не более 8 % годовых за счет бюджетных кредитов будут предоставляться исключительно приоритетным категориям населения для приобретения доступного жилья в соответствии с Правилами реализации доступного жилья.
Развитие системы гарантирования (страхования) ипотечных кредитов
Новые подходы к ипотечному и жилищному кредитованию, увеличение их объемов и рисков повышают роль системы гарантирования (страхования) ипотечных кредитов в целях обеспечения надежной устойчивости данного рынка.
Будут предусмотрены меры по дальнейшему развитию системы гарантирования (страхования) ипотечных кредитов:
1) создание эффективной и гибкой ценовой политики КФГИК для обеспечения финансовой устойчивости реализации предлагаемых КИК и ЖССБ механизмов с целью снижения ставки вознаграждения до 8 % и увеличения сроков кредитования;
2) создание новых механизмов гарантирования для разделения ипотечных рисков по предоставлению предварительных жилищных займов ЖССБ приоритетным категориям граждан без первоначального взноса;
3) пополнение уставного капитала КФГИК для обеспечения доступности ипотечного кредитования и жилищных займов для широких слоев населения, приобретающих жилье, построенное за счет бюджетных кредитных средств, предоставляемых местным исполнительным органам;
4) использование части чистого дохода КФГИК для участия в программах ипотечного кредитования ИЖС и коммерческого жилья;
5) формирование единой информационной базы финансовых институтов с целью эффективного управления ипотечными рисками;
6) приведение системы гарантирования (страхования) ипотечных кредитов к стандартам ЕС и использование передового мирового опыта для повышения прозрачности страхового рынка в сфере ипотечного кредитования.
Данные меры позволят обеспечить снижение рисков в области ипотечного кредитования и устойчивость финансовой системы с достижением главной цели - повышение доступности жилья широким слоям населения.

6. Необходимые ресурсы и источники финансирования

Потребность затрат из бюджета составит:
всего: 300,8 млрд. тенге, в том числе в 2008 году - 110,3 млрд. тенге, в 2009 году - 10,8 млрд. тенге, в 2010 году - 87,7 млрд. тенге, из них:
бюджетное кредитование 136,8 млрд. тенге, в том числе:
местных исполнительных органов городов Астаны, Алматы и Атырауской области по нулевой ставке вознаграждения (интересы) на проектирование и строительство жилья - 25 млрд. тенге в 2008-2009 годы, в том числе в 2008 году - 15 млрд. тенге, в 2009 году - 10 млрд. тенге;
местного исполнительного органа города Астаны по нулевой ставке вознаграждения (интересы) на проектирование и строительство жилья для работников бюджетной сферы - 25 млрд. тенге в 2008-2010 годы, в том числе в 2008 году - 7,9 млрд. тенге, в 2009 году - 7,8 млрд. тенге, в 2010 году - 9,3 млрд. тенге;
местных исполнительных органов областей, города Алматы по нулевой ставке вознаграждения (интересы) на проектирование и строительство жилья для работников строящихся 100 школ и 100 больниц - 24,8 млрд. тенге в 2008-2010 годы, в том числе в 2008 году - 8,3 млрд. тенге, в 2009 году - 8,3 млрд. тенге, в 2010 году - 8,2 млрд. тенге;
КИК по ставке 0,5 % годовых - 42 млрд. тенге;
ЖССБ по ставке 1 % годовых - 20 млрд. тенге;
повторное использование местными исполнительными органами городов Астаны, Алматы и Атырауской области бюджетных кредитов, выделенных в 2008-2009 годах - 15 млрд. тенге в 2010 году;
повторное использование местными исполнительными органами областей, городов Астаны и Алматы бюджетных кредитов, выделенных в 2006-2007 годах - 44 млрд. тенге в 2008-2009 годах, в том числе в 2008 году - 22 млрд. тенге, в 2009 году - 22 млрд. тенге;
целевые трансферты местным исполнительным органам и финансовым институтам - 164 млрд. тенге в 2008-2010 годы, в том числе:
на проектирование и строительство арендного (коммунального) жилья для граждан, состоящих в очереди в акиматах - 21,7 млрд. тенге, в том числе в 2008 году - 7,3 млрд. тенге, в 2009 году - 7,2 млрд. тенге, в 2010 году - 7,2 млрд. тенге;
на проектирование, развитие и обустройство инженерно-коммуникационной инфраструктуры в районах жилищной застройки - 90 млрд. тенге, в том числе в 2008-2010 годы - ежегодно по 30 млрд. тенге;
на проектирование, реконструкцию и ремонт инженерно-коммуникационной инфраструктуры - 15 млрд. тенге, в том числе 2008-2010 годы - ежегодно по 5 млрд. тенге;
на проведение в Алматинской области предварительных работ по развитию 4-х городов-спутников города Алматы - 13 млрд. 492 млн. тенге, в том числе: в 2008 году - 4 млрд. 531 млн. тенге, в 2009 году - 4 млрд. 531 млн. тенге, в 2010 году - 4 млрд. 430 млн. тенге;
на проведение в Акмолинской области предварительных работ по развитию села Кощи, как города-спутника города Астаны - 6 млрд. 508 млн. тенге, в том числе: в 2008 году - 2 млрд. 169 млн. тенге, в 2009 году - 2 млрд. 169 млн. тенге, в 2010 году - 2 млрд. 170 млн. тенге;
увеличение уставного капитала КИК на 6,9 млрд. тенге;
увеличение уставного капитала ЖССБ на 6,3 млрд. тенге;
увеличение уставного капитала КФГИК на 4,1 млрд. тенге.
Объем финансирования Программы на 2008-2010 годы будет уточняться в рамках прогнозных показателей республиканского бюджета на соответствующий финансовый год.

7. Ожидаемый результат от реализации Программы

В результате реализации Программы:
при ежегодном темпе роста ввода в эксплуатацию жилых домов за три года будет построено около 26,1 млн. кв. метров общей площади жилья, в том числе в 2008 году - 8,2 млн. кв. метров, в 2009 году - 8,6 млн. кв. метров, в 2010 году - 9,3 млн. кв. метров общей площади. За эти годы по всем источникам финансирования будет построено около 236 тыс. квартир;
предусматривается построить 2,1 млн. кв. метров доступного жилья (21800 квартир), в том числе в 2008 году - 0,86 млн. кв. метров, в 2009 году - 0,73 млн. кв. метров, в 2010 году - 0,51 млн. кв. метров;
предусматривается построить 363,1 тыс. кв. метров арендного (коммунального) жилья (4320 квартир) за счет средств республиканского бюджета;
наряду с этим, предполагается строительство арендного (коммерческого) жилья за счет частных инвестиций с ежегодным объемом не менее 96 тыс. кв. метров (800 квартир);
прогнозируется построить 17,1 млн. кв. метров индивидуальных жилых домов, в том числе: в 2008 году - 5,3 млн. кв. метров, в 2009 году - 5,6 млн. кв. метров, в 2010 году - 6,2 млн. кв. метров.
районы жилищной застройки будут обеспечены инженерно-коммуникационной инфраструктурой;
будут созданы новые рабочие места для более чем 120 тыс. человек;
улучшится архитектурный облик городов и других населенных пунктов;
увеличится сбор налогов в бюджет от строительной деятельности, в том числе налога на имущество, подоходного налога с работников строительной отрасли;
ожидается мультипликативный эффект в смежных отраслях за счет увеличения выпуска продукции промышленности строительных материалов, электротехнической, металлургической и химической промышленности, а также предметов обустройства нового жилья.

"Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысының 2008-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы" Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 23 шілдедегі N 617 Қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
" Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысының 2008 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы" Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығының жобасы Қазақстан Республикасы Президентінің қарауына енгізілсін.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй құрылысының 2008 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы

Қазақстан Республикасының Конституциясы 44-бабының 8) тармақшасына сәйкес, тұрғын үй құрылысын одан әрі дамыту және Қазақстан Республикасы халқының қалың жігінің тұрғын үйге қол жеткізуін қамтамасыз ету мақсатында ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:
1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй
құрылысының 2008 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы
(бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасының Үкіметі бір ай мерзімде Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлесін және бекітсін.
3. Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігі, басқа да мүдделі министрліктер, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін мемлекеттік органдар, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдері Бағдарламаны іске асыру жөніндегі шараларды қабылдасын.
4. Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігі жарты жылда бір рет, есепті кезеңнен кейінгі айдың 25-күнінен кешіктірмей Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне және Қазақстан Республикасының Үкіметіне Бағдарламаның іске асырылу барысы туралы ақпарат ұсынсын.
5. Бағдарламаның орындалуын қамтамасыз етуді бақылау және үйлестіру Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігіне жүктелсін.
6. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Президенті

Қазақстан Республикасы
Президентінің
2007 жылғы N
Жарлығымен бекітілген

Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысының 2008 - 2010
жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы Астана қаласы, 2007 жыл

Мазмұны

1 Бағдарламаның паспорты
2 Кіріспе
3 Тұрғын үй құрылысының қазіргі заманғы жай-күйін талдау
3.1 Қазақстан Республикасында тұрғын үй
құрылысын дамытудың 2005 - 2007 жылдарға арналған
мемлекеттік бағдарламасын іске асырудың
қорытындылары
3.2 Тұрғын үй құнын талдау
3.3 Құрылыс материалдарын өндіру саласының жай-күй
3.4 Тұрғын үй құрылысы сапасының жай-күйін талдау
3.5 Ипотекалық кредит беру
3.6 Тұрғын үй құрылысы жинақтарының жүйесі
4 Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері
5 Бағдарламаның негізгі бағыттары мен іске
асырудың тетіктері
5.1 Ұсыныс тарапынан да, сұраныс тарапынан да толыққанды
теңгерімді тұрғын үй құрылысы нарығын құру
5.2 Тұрғын үй құрылысына жекеше инвестицияларды тарту және
мемлекеттік-жеке меншік серіктестікті ынталандыру
5.2.1 Тұрғын үйдің жалға берілетін секторын дамыту
5.2.2 Кең ауқымда тұрғын үй салу үшін қосымша ынталандыру
шараларын жасау
5.3 Жеке тұрғын үй құрылысын дамытуды ынталандыру
5.4 Тұрғын үй құрылысы салынатын аудандардың
инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымын дамыту
5.4.1 Серіктес қалаларда инженерлік-коммуникациялық
инфрақұрылым салу
5.5 Ипотекалық кредит беру, тұрғын үй құрылысы жинақтарының
және ипотекалық кредиттерге кепілдік беру (сақтандыру)
жүйелерін жетілдіру
6 Қажетті ресурстар мен қаржыландыру көздері
7 Бағдарламаны іске асырудан күтілетін нәтиже

1. Бағдарламаның паспорты

Бағдарламаның атауы Қазақстан Республикасында тұрғын үй
құрылысының 2008 - 2010 жылдарға
арналған мемлекеттік бағдарламасы

Әзірлеу үшін негіз Қазақстан Республикасы Үкіметінің
2007 жылғы 20 сәуірдегі N 319
қаулысымен бекітілген Мемлекет
басшысының 2005 - 2007 жылдардағы
Қазақстан халқына жыл сайынғы
жолдауларын іске асыру жөніндегі
негізгі бағыттардың (іс-шаралардың)
жалпыұлттық жоспарын және Қазақстан
Республикасы Үкіметінің 2007 - 2009
жылдарға арналған бағдарламасын
орындау жөніндегі іс-шаралар
жоспарының 296-тармағы

Әзірлеуші Индустрия және сауда министрлігі

Мақсаты Халықтың қалың жігінің тұрғын үйге
қолжетімділігін қамтамасыз ететін
тұрғын үй құрылысын дамыту
проблемаларын кешенді түрде шешу

Міндеттері Ұсыныс тарапынан да, сұраныс
тарапынан да толыққанды теңгерімді
тұрғын үй құрылысы нарығын құру;
тұрғын үй құрылысына жеке
инвестицияларды тарту және
мемлекеттік-жеке меншік
серіктестікті ынталандыру;
жеке тұрғын үй құрылысын
дамытуды ынталандыру;
тұрғын үй құрылысы салынатын
аудандардың
инженерлік-коммуникациялық
инфрақұрылымын дамыту;
ипотекалық кредит беру, тұрғын
үй құрылысы жинақтарының және
ипотекалық кредиттерге кепілдік беру
(сақтандыру) жүйелерін жетілдіру.
Іске асыру мерзімдері 2008-2010 жылдар

Қажетті ресурстар және Бюджеттен шығын қажеттілігі мынаны
қаржыландыру көздері құрайды:
барлығы: 300,8 млрд. теңге, оның
ішінде 2008 жылы - 110,3 млрд. теңге,
2009 жылы -102,8 млрд. теңге, 2010
жылы - 87,7 млрд. теңге, оның ішінде:
бюджеттік кредит беру - 136,8
млрд. теңге, оның ішінде:
Астана, Алматы қалаларының және
Атырау облысының жергілікті атқарушы
органдарына сыйақының (мүдденің)
нөлдік ставкасы бойынша тұрғын үйді
жобалауға және салуға 2008 - 2009
жылдары - 25 млрд. теңге, оның ішінде
2008 жылы - 15 млрд. теңге, 2009 жылы
-10 млрд. теңге;
Астана қаласының жергілікті атқарушы
органына сыйақының (мүдденің) нөлдік
ставкасы бойынша бюджет саласының
қызметкерлері үшін тұрғын үйді
жобалауға және салуға 2008 - 2010
жылдары - 25 млрд. теңге, оның ішінде
2008 жылы - 7,9 млрд. теңге, 2009
жылы -7,8 млрд. теңге, 2010 жылы -
9,3 млрд. теңге;
облыстардың және Алматы
қаласының жергілікті атқарушы
органдарына сыйақының (мүдденің)
нөлдік ставкасы бойынша салынатын 100
мектеп пен 100 аурухана қызметкерлері
үшін тұрғын үйді жобалауға және
салуға 2008 - 2010 жылдары 24,8 млрд.
теңге, оның ішінде 2008 жылы - 8,3
млрд. теңге, 2009 жылы -8,3 млрд.
теңге, 2010 жылы - 8,2 млрд. теңге;
"Қазақстандық ипотекалық
компания" АҚ-қа (бұдан әрі - ҚИК)
жылдық 0,5 % ставка бойынша -42 млрд.
теңге;
"Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі" АҚ-қа
(бұдан әрі -ТҚЖБ) жылдық 1 % ставка
бойынша -20 млрд. теңге;
Астана, Алматы қалалары мен
Атырау облысының жергілікті атқарушы
органдарының 2008 - 2009 жылдары
бөлінген 15 млрд. теңге бюджеттік
кредиттерді 2010 жылы қайта
пайдалануы;
облыстардың, Астана, Алматы
қалалары жергілікті атқарушы
органдарының 2006 - 2007 жылдары
бөлінген 44 млрд. теңге бюджеттік
кредиттерді 2008 - 2009 жылдары қайта
пайдалануы, оның ішінде 2008 жылы -
22 млрд. теңге, 2009 жылы - 22 млрд.
теңге;
жергілікті атқарушы органдарға
және қаржы институттарына нысаналы
трансферттер 2008 - 2010 жылдары 164
млрд. теңге, оның ішінде:
әкімдіктерде кезекте тұрған
азаматтар үшін жалға берілетін
(коммуналдық) тұрғын үйді жобалауға
және салуға - 21,7 млрд. теңге, оның
ішінде, 2008 жылы - 7,3 млрд. теңге,
2009 жылы -7,2 млрд. теңге, 2010 жылы
- 7,2 млрд. теңге;
тұрғын үй құрылысы салынатын
аудандардың
инженерлік-коммуникациялық
инфрақұрылымын жобалауға, дамытуға
және жайластыруға -90 млрд. теңге,
оның ішінде 2008 - 2010 жылдарға -
жыл сайын 30 млрд. теңгеден;
инженерлік-коммуникациялық
инфрақұрылымдарды жобалауға, қайта
жаңғыртуға және жөндеуге - 15 млрд.
теңге, оның ішінде 2008 - 2010
жылдары - жыл сайын 5 млрд. теңгеден;
Алматы облысында Алматы
қаласының 4 серіктес қаласын дамыту
бойынша алдын ала жұмыстар жүргізуге
- 13 млрд. 492 млн. теңге, оның
ішінде 2008 жылы - 4 млрд. 531 млн.
теңге, 2009 жылы - 4 млрд. 531 млн.
теңге, 2010 жылы - 4 млрд. 430
млн.теңге;
Ақмола облысында Астана
қаласының серіктес қаласы ретінде
Қосшы селосын дамыту бойынша алдын
ала жұмыстар жүргізуге - 6 млрд. 508
млн. теңге, оның ішінде 2008 жылы - 2
млрд. 169 млн. теңге, 2009 жылы - 2
млрд. 169 млн. теңге, 2010 жылы - 2
млрд. 170 млн.теңге;
ҚИК-тің жарғылық капиталын 6,9
млрд. теңгеге ұлғайту;
ТҚЖБ-ның жарғылық капиталын 6,3 млрд.
теңгеге ұлғайтуға;
"Қазақстандық ипотекалық
кредиттерге кепілдік беру қоры"
АҚ-тың (бұдан әрі - ҚИКБҚ) жарғылық
капиталын 4,1 млрд. теңгеге ұлғайту.
2008 - 2010 жылдарға арналған
Бағдарламаны қаржыландыру көлемі
тиісті қаржы жылына арналған
республикалық бюджеттің болжамды
көрсеткіштері шеңберінде нақтыланатын
болады.

Күтілетін нәтижелер Бағдарламаны іске асыру нәтижесінде:
2,1 млн. шаршы метр, оның ішінде 2008
жылы - 0,86 млн. шаршы метр, 2009
жылы - 0,73 млн. шаршы метр, 2010
жылы - 0,51 млн. шаршы метр
қолжетімді тұрғын үй салынатын
болады;
тұрғын үйлерді пайдалануға беруді жыл
сайын өсіру қарқыны кезінде үш жыл
ішінде жалпы алаңы 26,1 млн. шаршы
метрге жуық тұрғын үй салынатын
болады (қосымшаны қараңыз);
2008 - 2010 жылдар ішінде
республикалық бюджет қаражаты
есебінен 363,1 мың шаршы метр жалға
берілетін (коммуналдық) тұрғын үй
(6051 пәтер) салынады;
сонымен бірге, жыл сайынғы көлемі
кемінде 96 мың шаршы метр (1600
пәтер) жеке инвестициялар есебінен
жалға берілетін (коммерциялық) тұрғын
үй салу қамтамасыз етіледі;
2008 жылдың басында 200 мыңға
жуық учаске бөлінетін болады;
17,1 млн. шаршы метр, оның
ішінде: 2008 жылы - 5,3 млн. шаршы
метр, 2009 жылы -5,6 млн. шаршы метр,
2010 жылы - 6,2 млн. шаршы метр жеке
тұрғын үй салынады;
тұрғын үй құрылысы салынатын
аудандар инженерлік-коммуникациялық
инфрақұрылыммен қамтамасыз етіледі;
120 мыңнан астам адам үшін жаңа
жұмыс орындары ашылады;
құрылыс қызметінен бюджетке
түсетін салықтарды, соның ішінде
жылжымайтын мүлікке салынатын
салықты, құрылыс саласының
қызметкерлерінен түсетін табыс
салығын жинау ұлғаяды;
құрылыс материалдары
өнеркәсібі, электр-техникалық,
металлургиялық және химиялық
өнеркәсіп өнімдерін, сондай-ақ жаңа
тұрғын үйді жайластыру заттарын
шығаруды арттыру есебінен аралас
салаларда мультипликативтік тиімділік
күтілуде.

2. Кіріспе

Тұрғын үй құрылысы Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясының басым бағыттарының бірі және ол жалпы ұлттық сипаттағы неғұрлым маңызды міндеттердің бірі болып табылады.
Тұрғын үй саясатын іске асыру мақсатында Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 11 маусымдағы N 1388 Жарлығымен Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысын дамытудың 2005 - 2007 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Мембағдарлама) бекітілген, осыған сәйкес үш жыл ішінде жалпы алаңы 12 млн. шаршы метр тұрғын үйді пайдалануға беру көзделген еді. 2005 - 2006 жылдардың нақты нәтижелері 11,2 млн. шаршы метрді құрады, яғни үш жылдың тапсырмасы іс жүзінде екі жылдың ішінде орындалды.
Осыған байланысты, Мембағдарламаға тұрғын үйді іске қосу көлемін 15,8 млн. шаршы метрге дейін ұлғайту жағына түзетулер енгізілген.
Болжамға сәйкес Мембағдарламаның аяқталуы бойынша көзделіп отырған 15,8 млн. шаршы метр тұрғын үй көлемінен 18 млн. шаршы метр тапсырылатын болады, тұрғын үй жағдайын 290 мыңға жуық отбасы жақсартады.
45 мың жұмыс орнын ашу жөніндегі тапсырма кезінде 60 мың жұмыс орны болжанып отыр, 2004 жылғы көрсеткіштермен салыстырғанда негізгі отандық құрылыс материалдары, бұйымдары мен құрастырмаларын өндіру көлемі 70 %-ға ұлғаяды.
Мемлекет басшысының 2007 жылғы 28 ақпандағы "Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан" атты Қазақстан халқына Жолдауында мынадай бағыттар анықталған: құрылыс индустриясын дамыту, қолжетімді жалға берілетін тұрғын үй кешендерін салу, жер учаскелерін бөлу рәсімдерінің ашықтығын қамтамасыз ету, жеке тұрғын үй құрылысының дамуын ынталандыру.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 20 сәуірдегі N 319 қаулысымен бекітілген Мемлекет басшысының 2005 - 2007 жылдардағы Қазақстан халқына жыл сайынғы жолдауларын іске асыру жөніндегі негізгі бағыттардың (іс-шаралардың) жалпыұлттық жоспарын және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 - 2009 жылдарға арналған бағдарламасын орындау жөніндегі іс-шаралар жоспарының 296-тармағында Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысының 2008 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын (бұдан әрі - Бағдарлама) әзірлеу және бекіту көзделген. Ішкі және сыртқы саясаттың маңызды бағыттарының бірі болып осы заманғы әлеуметтік саясат: басты назарда - адамдардың сұранысы мен мұқтаждықтары, жұмыс орындарын ашу белгіленген. Осыны негізге ала отырып, қолданыстағы Мембағдарламаның кемшіліктерін ескеретін және әлеуметтік бағыттағы, бірінші кезекте, түрлі табыс деңгейі бар азаматтар үшін тұрғын үйдің қолжетімділігін арттыруға арналған 2008 - 2010 жылдар кезеңіне жаңа Мемлекеттік бағдарлама әзірлеу және қабылдау қажет.

3. Тұрғын үй құрылысының қазіргі заманғы жай-күйін талдау 3.1. Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысын дамытудың 2005 - 2007 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асырудың қорытындылары

Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің деректері бойынша 2005 - 2006 жылдары қаржыландырудың барлық көздері бойынша тұрғын үй құрылысына 565,8 млрд. теңге инвестиция жұмсалды. Жалпы алаңы 11,23 млн. шаршы метр тұрғын үй, оның ішінде:
2005 жылы - 5,04 млн. шаршы метр (2004 жылмен салыстырғанда 184,2%):
2006 жылы - 6,19 млн. шаршы метр (2005 жылмен салыстырғанда 124 %) пайдалануға берілді.
Мембағдарлама шеңберінде халықтың әлеуметтік қорғалатын жігі үшін коммуналдық тұрғын үй салынып жатыр. Екі жылдың ішінде жалпы алаңы 394,4 мың шаршы метр (4752 пәтер), оның ішінде 2005 жылы - 183,7 мың шаршы метр (2302 пәтер), 2006 жылы - 210,7 мың шаршы метр (2450 пәтер) коммуналдық тұрғын үй салынды.
Екі жылдың ішінде жергілікті атқарушы органдарға ипотекалық тұрғын үй салуға бөлінген кредиттік қаражат есебінен жалпы алаңы 1618,7 мың шаршы метр 17878 пәтер, оның ішінде 2005 жылы - 11764 пәтер (953,9 мың шаршы метр), 2006 жылы - 7811 пәтер (664,8 мың шаршы метр) салынды.
Мембағдарламаға сәйкес 2005 - 2007 жылдары қолжетімді тұрғын үй салуға 126 млрд. теңге көлемінде кредиттік қаражат бөлу көзделген еді. Бірақ, осы мақсатқа іс жүзінде 86 млрд. теңге бөлінді, өйткені 2006 - 2007 жылдары кредиттік қаражаттың жоспарланған көлемінен 40 млрд. теңге алынып тасталды және тұрғын үй құрылысы салынатын аудандардағы инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымдарды дамыту мен жайластыруға жіберілді.
Алынып тасталған қаражаттың орнын толтыру мақсатында "Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 25 қаңтардағы N 57 және 2006 жылғы 3 наурыздағы N 146 қаулыларына өзгерістер енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметтің 2006 жылғы 24 қазандағы N 1021 қаулысымен 2005 - 2006 жылдары бөлінген кредиттік қаражатты қайтару мерзімі 2 жылдан 3 жылға ұзартылды. Осының есебінен 86 млрд. теңге қосымша инвестицияланатын болады.
Өткен кезең ішінде ең арзан болғандықтан жеке тұрғын үй құрылысының (ЖТҚ) дамуы кең етек алды.
2005 жылы 2,5 млн. шаршы метр, 2006 жылы - 3,6 млн. шаршы метр ЖТҚ салынды.
2006 жылы тұрғын үй құрылысы салынатын аудандардағы инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды жайластыруға 20 млрд. теңге, оның ішінде ЖТҚ аудандарына 10 млрд. теңге бөлінді. 2007 жылы осы мақсатқа 30 млрд. теңге, оның ішінде ЖТҚ аудандарына 22,8 млрд. теңге бөлу көзделіп отыр.
2005 - 2006 жылдары жеке меншік нысанындағы кәсіпорындар мен ұйымдар жалпы алаңы 2,8 млн. шаршы метр тұрғын үйді пайдалануға берді.
Мембағдарламаны іске асыру барысында оған үш жылдың ішінде құрылыстың көлемін 12 млн. шаршы метрден 15,8 млн. шаршы метрге дейін ұлғайтуды көздейтін өзгерістер енгізілді.
Мембағдарламаның күшті жақтарына тұрғын үй құрылысы қарқынының өсуін ынталандыру, инвестиция үшін тұрғын үй құрылысының тартымдылығын арттыратын жағдай жасау, азаматтардың басым құқық берілген санаттарына қолжетімді тұрғын үйді сата отырып, оны салуға жергілікті атқарушы органдардың кредит беру тетігін жасау, ипотекалық кредит беру және тұрғын үй құрылысы жинақтары жүйелерінің ең төменгі параметрлерін белгілеу, қолжетімді тұрғын үй сатып алуға берілген ипотекалық кредиттерге кепілдік беру жүйесін енгізу, коммуналдық тұрғын үй құрылысын қайта жандандыру және 290 мыңға жуық отбасының (болжам) тұрғын үй жағдайын жақсарту жатады.
Мембағдарламаны іске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі регламенттейтін нормативтік құқықтық актілер қабылдады.
Жеке құрылыс салушылардың жалға берілетін тұрғын үйлер салуы үшін салықтық преференцияларды көздейтін заңнамалық негіз жасалған.
Тұрғын үйдің жалға берілетін секторын дамытуға жағдай жасауды көздейтін "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне тұрғын үйдің жалға берілетін секторын дамыту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" 2006 жылғы 7 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды.
Сонымен катар, Мембағдарламаның әлсіз жақтары: жеке тұрғын үй құрылысына жер учаскелерін бөлу жөніндегі жергілікті атқарушы органдардың кемшіліктері, тұрғын үй құрылысына арналған кредиттерді бөлудің өңірлер бөлігіндегі сәйкессіздігі, коммерциялық тұрғын үйді сату бағасы өсуінің жалғасуы, тұрғын үйге ұсыныстан сұраныстың өсуі мен асуы, әкімдіктердің Мембағдарламада бекітілген коммуналдық және кредиттік тұрғын үйдің орташа параметрлерін сақтамауы, тұрғын үй кооперативтері және мемлекеттік-жеке меншік серіктестігі сияқты баламалы тұрғын үй құрылысы тетіктерінің есепке алынбауы, Мембағдарламаны іске асыруға жинақтық құрылыс жинақтары жүйесінің іс жүзінде қатыспауы және құрылыс индустрия дамуының артта қалуы.
Республикадағы құрылыс қарқынының өсуі 2007 жылы қаржыландырудың барлық көздері есебінен Мембағдарлама бойынша 5,7 млн. шаршы метр деп көзделген көлем кезінде жалпы алаңы 6,8 млн. шаршы метр тұрғын үйді пайдалануға беруді болжауға мүмкіндік береді.
Үш жыл ішінде 2005 жылдан бастап 2007 жылға дейін 15,8 млн. шаршы метр деген жоспар кезінде тұрғын үйді іске қосудың болжамы 17,9 млн. шаршы метрді құрайды, 290 мыңға жуық отбасы тұрғын үй жағдайларын жақсартады.
Үш жыл ішінде әрбір облыста, Астана және Алматы қалаларында халықтың әлеуметтік қорғалатын жігі үшін 300 пәтерлі тұрғын үй салу бойынша коммуналдық тұрғын үй немесе 4880 пәтер салу көзделіп отыр. Күтіліп отырған іске қосу 442,4 мың шаршы метрді немесе 5352 пәтерді құрайды.
2406,8 мың шаршы метр (29512 пәтер) жоспары кезінде 2005 - 2007 жылдары бюджеттік кредиттер беру есебінен азаматтардың басым құқық берілген санаттары үшін 2618,7 мың шаршы метр (32075 пәтер) салынатын болады.
2005 - 2007 жылдары мемлекеттік емес сектордың кәсіпорындары мен ұйымдарының меншікті қаражаты есебінен 5,04 млн. шаршы метр коммерциялық тұрғын үй салынатын болады.
Осы кәсіпорындар мен ұйымдар орташа табысы бар және мол табысты сатып алушыларға тікелей сатылатын тұрғын үйлерді пайдалануға беріп отыр. Көрсетілген құрылыс салушылар сәулет және техникалық күрделілігі бойынша бірегей жаңа технологиялар мен материалдарды қолданып, жаңа буынның көп пәтерлі тұрғын үйлерін жобалау мен салу жөніндегі кешенді міндеттерді шешіп отыр.
Сонымен бірге, жеке тұрғын үй құрылысына жер учаскелерін бөлу бойынша жергілікті атқарушы органдардың жұмысында, кредиттік қаражат есебінен салынып жатқан тұрғын үйді есепке алудың және бөлудің бірыңғай транспаренттік жүйесін айқындауда проблемалар бар,
бұл бірқатар өңірлерде оны іске асыру кезінде дөрекі бұзушылықтарға және алып сатарлық фактісіне, коммерциялық тұрғын үй бағасы өсуінің жалғасуына, тұрғын үйге ұсыныстан сұраныстың артуына алып келді.

3.2. Тұрғын үй құнын талдау

Статистикалық деректер бойынша көп пәтерлі тұрғын үйдің 1 шаршы метрін салудың нақты құны 2007 жылғы мамырда 76,6 мың теңгені ($627*), ал сату құны - 145,5 мың теңгені ($1192) құрады. Яғни салынған тұрғын үйді сату құны оны салу құнынан 1,9 есе асып отыр.
Өңірлердегі тұрғын үйдің 1 шаршы метрін салудың ең жоғарғы құны:
Астана қаласында - 82,5 мың теңге ($676), сату - 170,1 мың теңге ($1393);
Алматы қаласында - 91,3 мың теңге ($748), сату - 319,0 мың теңге ($2614);
Атырау қаласында - 78,8 мың теңге ($646), сату - 118,8 мың теңге ($974).
Өңірлердегі тұрғын үйдің 1 шаршы метрін салудың ең төменгі құны:
Петропавл қаласында - 32,2 мың теңге ($264), сату - 95,6 мың теңге ($783);
Шымкент қаласында - 34,7 мың теңге ($284), сату - 111,3 мың теңге ($912);
Қарағанды қаласында - 46,3 мың теңге ($379), сату - 121,1 мың теңге ($992).
*Ескертпе: 1 доллар- 122,03 теңге.
Сатудың жоғарғы құны салынған коммерциялық тұрғын үйлерге тән екенін атап өткен жөн. Тұрғын үй құрылысының жалпы көлеміндегі оның үлесі 2005 - 2007 жылдары шамамен 25 %-ды құрайды.
Бағаның өсу себептері мыналар болып табылады:
коммерциялық тұрғын үй салу үшін ескі үйлерді бұзу қажеттілігі;
кейіннен қайта сату үшін пәтерлер сатып алу;
халыққа өздерінің бос қаражатын жинақтауға мүмкіндік беретін жылжымайтын мүлікке қаражат жинақтаудың баламасы ретінде қаржы құралдарының жетіспеуі.

3.3. Құрылыс материалдарын өндіру саласының жай-күйі

Бүгінгі таңда құрылыс материалдарының отандық өнеркәсібі құрылыс өндірісінің қажеттілігін толық түрде қанағаттандырмайды.
Құрылыс индустриясы дамуының артта қалуын жеңе алмадық, осыған байланысты отандық өндірістің құрылыс материалдарымен, бұйымдарымен және құрастырмаларымен қамтамасыз етілуі 2006 жылы небәрі 43 %-ды құрады.
Құрылыстың құнын төмендету мақсатында тиімді құрылыс материалдарының өндірісін дамыту, жаңа технологиялар енгізу және құрылыс материалдарының жоғары сапалы ассортиментін ұлғайту жөнінде шаралар қабылдау қажет.

3.4. Тұрғын үй құрылысы сапасының жай-күйін талдау

Мемлекеттік басқару деңгейлері арасындағы өкілеттіктердің аражігін ажырату жөніндегі жұмыстарға жүргізілген талдау жергілікті органдарға құрылыс туралы шешім қабылдау, лицензиялауды және құрылыс барысындағы құрылыс-монтаж жұмыстарының сапасына бақылауды жүзеге асыру және берілетін объектілерді қабылдау жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыру өкілеттіктері берілгенін көрсетеді.
Сонымен бірге, тұрғын үй құрылысы сапасының төмендігіне азаматтардың шағымдардың саны артып отырғаны байқалып отыр.
Барлық деңгейлерде мемлекеттік сәулет-құрылыс бақылау жүйесінің пәрменділігін және тиімділігін арттыру, жобалау-іздестіру және құрылыс-монтаж жұмыстарының тиісті сапасына қол жеткізу, пайдалануға берілген ғимараттардың, құрылыстардың сенімділігін, қауіпсіздігін және тұрақты жұмыс істеуін қамтамасыз ету қажеттілігі туындап отыр.

3.5. Ипотекалық кредит беру

Ипотекалық кредит беру - тұрғын үй саласына инвестициялар тартудың тиімді тәсілдерінің бірі. Дәл осы ипотека халықтың - тұрғын үй жағдайларын жақсарту, банктердің - тиімді және пайдалы жұмыс істеу, құрылыс кешенінің - өндірісті ырғақты жұмыспен жүктеу және халыққа ипотекалық кредит беруді кең қолдануға жәрдемдесетін экономикалық өсуге ынталы мемлекеттің мүдделерін үйлестіруге мүмкіндік береді.
Азаматтарға ипотекалық кредиттер беруді екінші деңгейдегі банктер 1998 жылдан бастап жүзеге асыруда. Ипотекалық кредиттер бойынша сыйақының бастапқы ставкасы жылдық 20 %-ды құрады, бастапқы жарна мөлшері 40-50 %-ке жуықты құрады, кредит 5-10 жылдан аспайтын мерзімге берілді.
Елдегі ипотекалық кредит берудің дамуымен ипотекалық кредит берудің негізгі өлшемдері азаю жағына қарай өзгерістерге ұшырады. Мәселен, 2005 жылдан бастап екінші деңгейдегі банктердегі сыйақы ставкалары жылдық шамамен 10-13 %-ды құрайды, бастапқы жарна мөлшері жылдық 10-15 %-ға дейін төмендеді, кредит беру мерзімі орта есеппен 10 жылды құрады.
Алайда, ипотекалық кредит беру жүйесінің осындай дамуы кезінің өзінде қызметтер көрсетудің бұл түрі қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы азаматтарының жекелеген санаттарына ғана қолжетімді. Негізгі себептердің бірі халықта сыйақы мен бастапқы жарна төлеу үшін жеткілікті қаражаттың жоқтығы болып табылады. Осыған байланысты ҚИК және ҚИКБҚ құрылды.
Екінші деңгейдегі банктердің ипотекалық кредиттер беру көлемін ұлғайту үшін ипотекалық кредиттер бойынша талап ету құқықтарын сатып алу жолымен екінші деңгейдегі банктерді қайта қаржыландыру ҚИК қызметінің мақсаты болып табылады.
ҚИК инфляцияның, инвесторлар маржаларының, ҚИК маржаларының, сақтандыру резервтері мен эмиссияға жұмсалатын шығыстардың деңгейіне байланысты болатын котталған ставка бойынша талап ету құқығын сатып алады.
ҚИК қызметінің барлық кезеңінде 2007 жылғы 1 наурыздағы жағдай бойынша ҚИК екінші деңгейдегі банктерден және ипотекалық ұйымдардан сомасы 79 млрд. теңге 30899 ипотекалық кредиттер, оның ішінде компанияның нарықтық бағдарламасы шеңберінде жалпы сомасы 62,8 млрд. теңге 24024 ипотекалық кредиттер, Мембағдарлама шеңберінде - жалпы сомасы 16,5 млрд. теңге 6875 ипотекалық кредиттер бойынша талап ету құқықтарын сатып алды.
Екінші деңгейдегі банктер мен ипотекалық кредит беруші ипотекалық компаниялар, инвесторлар мен сақтандыру ұйымдары арасындағы кредиттік тәуекелдерді бөлу жолымен ипотекалық кредиттерге қолжетімділікті арттыру үшін қолайлы жағдай жасау ҚИКБҚ қызметінің мақсаты болып табылады.
Ипотекалық кредиттерге кепілдік беру жүйесін құру Қазақстанға ипотекалық кредиттер нарығын оңтайландыруға және кеңейтуге мүмкіндік береді. Ипотекалық кредиттерге кепілдік беру (сақтандыру) жүйесі бүкіл кредиттің мерзімі ішінде таза шығындардың 100 %-ын ҚИКБҚ-тың жабуын көздейді.
2007 жылғы 1 наурыздағы жағдай бойынша ҚИКБҚ жалпы сомасы 28,5 млрд. теңге ипотекалық кредиттерге 9399 кепілдік беру міндеттемесін, оның ішінде қолжетімді тұрғын үй сатып алу үшін жалпы сомасы 20,1 млрд. теңге ипотекалық кредиттерге - 7912 кепілдік беру міндеттемесін берді.
Қолжетімді тұрғын үйді сату бағдарламасына ҚИКБҚ қатысу үлесінің салмағы тұтастай республика бойынша іске қосылған пәтерлер санының 51 %-ын, сатылған пәтерлер санының - 61 %-ын құрады. Бұл, тұтастай республика бойынша бюджет есебінен салынған әрбір пәтердің екіншісі ҚИКБҚ-тің жәрдемімен азаматтардың алғанын көрсетеді.
Республиканың жеті өңірінде, оның ішінде Алматы және Астана қалаларында екі көрсеткіш бойынша үлес салмақ жоғары.
Мембағдрламаны іске асыруды талдау екінші деңгейдегі банктер мен ипотекалық ұйымдар Мембағдарламаны іске асыруда ипотекалық кредит берудің белгіленген 10/10/20 (проценттік ставка/% ең төменгі бастапқы жарна/кредит беру мерзімі) шарттарына қолдау көрсеткісі келмегенін, олардың қолжетімді тұрғын үй алушы үміткерлерге қосымша талаптар қойғандығын көрсетеді, бұл Бағдарламаның әлеуметтік бағытын айтарлықтай төмендетеді.

3.6. Тұрғын үй құрылысы жинақтарының жүйесі

Тұрғын үй құрылысы жинақтарының жүйесі Қазақстан Республикасының аумағында тұрғын үй жағдайын жақсарту үшін қарыз алу мақсатында жеке жинақтардың (қазіргі кезде тұрғын үй құнының 25 %-ынан кем емес) қорлануына негізделген тұрғын үйлерді қаржыландыру тетігін білдіреді.
Тұрғын үй құрылысы жинақтарының осы жүйесі көп жағдайда екінші деңгейдегі банктерден ипотекалық кредиттер алу кезінде бастапқы жарнаны енгізу үшін жеткілікті қаражаты жоқ бірақ жеткілікті тұрақты кірісі бар азаматтардың санаттарына арналған.
Құрылыс жинақтары жүйесінің субъектілері арасындағы қатынастардағы мемлекеттің рөлі Қазақстан Республикасының азаматтары-салымшыларға көрсетілген жинақтарға салымдар бойынша сыйлық беру жолымен тұрғын үй құрылысы жинақтарының жүйесіне қолдау көрсету болып табылады.
Тұрғын үй құрылыс жинақ банктері, банк салымшылары және салымдар бойынша сыйлықтарды тұрғын үй құрылыс жинақ банкіне аудару мен төлеуді жүзеге асыратын мемлекет құрылыс жинақтары жүйесінің қатысушылары болып табылады.
Тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйесінің Мембағдарламаны іске асыруға іс жүзінде қатыспайтындығы оның әлсіз жақтары болып табылады. 2005 жылы Мембағдарлама бойынша ТҚЖБ жүйесін енгізе бастағанда қаражатты жинақтау мерзімі 3 жыл болған, осы жүйенің іске асуы 2008 жылы ғана басталады.

4. Бағдарламаның мақсаты мен міндеттері

Бағдарламаның негізгі мақсаты халықтың қалың жігіне тұрғын үйдің қолжетімділігін қамтамасыз ететін тұрғын үй құрылысын дамыту проблемаларын кешенді шешу болып табылады.
Мақсатқа қол жеткізу үшін мынадай міндеттерді шешу көзделеді:
ұсыныс тарапынан да, сұраныс тарапынан да толыққанды теңдестірілген тұрғын үй нарығын жасау;
тұрғын үй құрылысына жекеше инвестицияларды тарту және мемлекеттік-жеке меншік серіктестікті ынталандыру;
жеке тұрғын үй құрылысын дамытуды ынталандыру;
тұрғын үй құрылысы салынатын аудандардың инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымдарын дамыту;
ипотекалық кредит беру, тұрғын үй құрылысы жинақтарының және ипотекалық кредиттерге кепілдік беру (сақтандыру) жүйелерін жетілдіру.

5. Бағдарламаның негізгі бағыттары мен оны іске асырудың тетіктері 5.1. Ұсыныс тарапынан да, сұраныс тарапынан да толыққанды теңдестірілген тұрғын үй нарығын құру

Бағдарламаны іске асыру мақсатында мемлекет бір шаршы метрі 56515 теңгеден аспайтын құны арзан және қолжетімді тұрғын үйлерді (бұдан әрі - қолжетімді тұрғын үй) салу арқылы азаматтарды тұрғын үйлермен қамтамасыз ету үшін жағдай жасайтын болады. Бұл ретте, өңірлер бойынша пәтердің жалпы алаңының бір шаршы метрінің құны жобаларға мемлекеттік сараптама жүргізген кезде реттелетін болады. Сейсмикалығы жоғары аудандар үшін қолжетімді тұрғын үйдің бір шаршы метрі құрылысының көрсетілген құнына:
Алматы қаласы - 1,27;
Алматы және Шығыс Қазақстан облыстары - 1,15;
Жамбыл және Оңтүстік Қазақстан облыстары - 1,12;
Қызылорда облысы - 1,11;
Маңғыстау облысы -1,1 түзету коэффициенттерін енгізуге рұқсат етіледі.
Қолжетімді тұрғын үйді мемлекеттің қаражаты есебінен жергілікті атқарушы органдар салатын болады және оның жайлылық деңгейі бойынша ғимараттарды жіктеуге сәйкес белгілі бір техникалық параметрлері болады.
Қолжетімді тұрғын үйдің (пәтерлердің) орташа алаңы 80 шаршы метрден аспауға тиіс.
Табыс деңгейлері әр түрлі азаматтарды тұрғын үймен қамтамасыз ету үшін тұрғын үй ғимараттары жайлылық деңгейі бойынша жіктелуге тиіс. Оның құрылысының құны, тиісінше, оның қолжетімділік деңгейі осыған байланысты.
Қазақстан Республикасы Индустрия және сауда министрлігі Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитетінің 2007 жылғы 16 мамырдағы N 149 бұйрығымен бекітілген "Тұрғын ғимараттар" ҚР ҚНжЕ 3.02-43-2007 деген нормативтік-техникалық құжаттың талаптарына сәйкес ғимаратты жайлылық деңгейі бойынша жіктеде 1 адамға шаққандағы пәтер алаңының және тұрғын алаңның мөлшері, еденнен төбеге дейін тұрғын үй-жайдың биіктігі, тұрғын бөлмелердің саны, ас бөлмесінің ең төменгі мөлшері, ванна бөлмесі мен санитарлық тораптардың саны мен орны, қауіпсіздік жүйесімен және өзге де көрсеткіштермен қамтамасыз етілуі бойынша класс градациясы көзделуге тиіс.
ЖАО-дағы тұрғын үй құрылысы үшін белгіленген тәртіппен 2008 - 2009 жылдары тұрғын үйді жобалауға және салуға республикалық бюджеттен 25 млрд. теңге сомасында сыйақының (мүдденің) нөлдік ставкасы бойынша кредит бөлінеді, 2010 жылы осы кредиттер қайта пайдаланылады.
Осындай тұрғын үйге қажеттіліктің көп болуына байланысты кредиттер Астана, Алматы және Атырау қалаларына бөлінетін болады.
Халыққа қолжетімді тұрғын үйлер Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітетін Тұрғын үйді сату ережесіне сәйкес азаматтардың басым құқық берілген санаттарына сатылады. Рәсімдердің ашықтығын арттыру және қолжетімді тұрғын үйді әділ бөлу мақсатында осындай тұрғын үйге үміткерлерді іріктеудің критерийлері анықталады және халық табысының шекті деңгейі белгіленетін болады, осыларды ескере отырып қолжетімді тұрғын үй бөлінеді.
Халықтың басым құқық берілген санаттарына мыналар жатады:
балалары бар жас отбасылар;
мемлекеттік қызметшілер;
мемлекеттік қызметші емес мемлекеттік мекеменің қызметкерлері;
мемлекеттік кәсіпорындардың қызметкерлері.
Пәтерлерді сата отырып, оның ішінде тұрғын үй құрылысы жинақтары жүйесі арқылы Астана, Алматы, Атырау қалаларында, Астана қаласында бюджет саласының қызметкерлері, сондай-ақ республикада салынатын 100 мектеп пен 100 аурухана қызметкерлері үшін жайлылығы 3 және 4 класты қолжетімді тұрғын үй салу көзделіп отыр.
Азаматтардың басым құқық берілген санаттарын, сондай-ақ көрсетілген қызметкерлерді тұрғын үймен қамтамасыз етудің тетігі мынадай:
1. Республикалық бюджет қаражаты есебінен жергілікті атқарушы органдардың бюджеттік кредиттер беруі;
2. Жергілікті атқарушы органдардың тұрғын үй салуы;
3. Ипотекалық кредит беру немесе тұрғын үй құрылыс жинақтары жүйелері (оның ішінде алдын ала тұрғын үй заемдары) арқылы тұрғын үйді сату;
4. Жергілікті атқарушы орган республикалық бюджетке кредиттердің қайтарылуын жүзеге асырады.
Халықтың қолжетімді тұрғын үйлерді сатып алуы басым түрде ипотекалық кредит беру арқылы немесе тұрғын үй құрылыс жинақ банкінің кредиттері есебінен жүзеге асырылатын болады.
Рәсімдердің ашықтығын қамтамасыз ету және жер учаскелерінің бөлінуін, мердігерлік ұйымдарды таңдауға, құрылыс барысы мен тұрғын үйді бөлуге бақылауды қамтамасыз ету үшін ЖАО қоғамдық ұйымдар, бұқаралық ақпарат құралдары өкілдерінің қатысуымен облыстар (қалалар, аудандар) әкімдерінің басшылық етуімен комиссиялар құрады.

5.2. Тұрғын үй құрылысына жекеше инвестицияларды тарту және мемлекеттік-жеке меншік серіктестікті ынталандыру 5.2.1. Тұрғын үйдің жалға берілетін секторын дамыту

Қолданыстағы 2005 - 2007 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаның шеңберінде коммуналдық тұрғын үй салу кезекте тұрғандардың санын азайтуға айтарлықтай ықпал ете алмады. Себебі халықтың әлеуметтік қорғалатын жігіне жататын тұрғын үйге мұқтаж азаматтардың есебін ЖАО-ның барлығы "Тұрғын үй қатынастары туралы" 1997 жылғы 16 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 67-бабына сәйкес жүргізбейді.
Сондықтан, қолданыстағы заңнамаға сәйкес келтіру мақсатында халықтың әлеуметтік қорғалатын жігіне жатқызылған азаматтардың тізімдеріне түгендеу жүргізу ЖАО-ның бірінші кезектегі міндеті болып саналады.
Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес заңда көрсетілген тұрғын үйге мұқтаж азаматтардың санаттарына ол заңмен белгіленген нормаларға сәйкес мемлекеттік тұрғын үй қорларынан қолжетімді ақыға беріледі.
Осыған орай, Бағдарламада қолданыстағы Мемлекеттік бағдарламаның критерийлері бойынша коммуналдық тұрғын үй салудың орнына республикалық бюджет қаражаты есебінен жалға берілетін (коммуналдық) тұрғын үйлерді жобалау мен салу және жеке меншік жалға берілетін (коммерциялық) үйлер салу үшін жағдай жасау көзделіп отыр.
Әлемдік тәжірибеге сүйенетін болсақ, тұрғын үйдің жалға берілетін секторын дамыту мемлекеттік қаражат есебінен жалға берілетін үйлер салу және жеке инвестициялар есебінен жалға берілетін тұрғын үй салуға жағдай жасау арқылы жүзеге асырылады.
Бюджет қаражаты есебінен жайлылығы 3 және 4 класты жалға берілетін тұрғын үй салу, жеке инвестициялар есебінен - барлық класты тұрғын үй салу жүргізіледі.
Жалға берілетін (коммуналдық) тұрғын үйдің (пәтерлердің) жалпы алаңы 70 шаршы метрден аспауға тиіс.
Жалға берілетін (коммуналдық) тұрғын үйдің 1 шаршы метрінің құны қолжетімді тұрғын үйдің 1 шаршы метрінің құнына сәйкес белгіленеді.
Сейсмикалығы жоғары аудандар үшін қолжетімді тұрғын үйге сәйкес жалға берілетін тұрғын үйдің бір шаршы метрі құрылысының көрсетілген құнына түзету коэффициенттерін ескеруге рұқсат етіледі.

5.2.2. Кен ауқымда тұрғын үй салу үшін қосымша ынталандыру шараларын жасау

Тұрғын үйдің қолжетімділік деңгейін арттыру жөніндегі шаралар кешенімен катар Бағдарламада тұрғын үй құрылысының көлемін ұлғайту үшін қосымша ынталандыру шараларын жасау көзделіп отыр.
Осы мақсатта тұрғын үй проблемасын дербес шешетін азаматтардың бастамаларына жәрдем жасау керек. Жергілікті атқарушы органдар түсіндіру жұмыстарын жүргізуге және тәуекел деңгейі үлестік құрылысқа қарағанда мейлінше төмен тұрғын үй құрылыс кооперативтерін (ТҚК) құруда азаматтарға жәрдем жасауға тиіс. Мемлекеттің меншігіндегі және жер пайдалануға берілмеген жер учаскесін құрылыс үшін тегін бөлу ТҚК құрудың міндетті шарты болуға тиіс. ТҚК-тың меншігіне жер учаскесін беру тұрғын үй пайдалануға берілгеннен кейін, бірақ үй-жайды (пәтерді) беру актісі бойынша үйдің тұрғындарына берілгенге дейін жүзеге асырылуға тиіс. Бұл ретте, құрылыс салынатын учаскеге қажетті коммуникациялар жүргізілуге тиіс.
Тұрғын үй салудың көлемін ұлғайту мақсатында әкімдіктерге коммерциялық құрылыс салушылармен мемлекеттік-жеке меншіктік серіктестік қағидаттары бойынша елді мекендердің аумақтарына құрылыс салуды жүргізуге ұсынымдар берген жөн. Осы мақсат үшін 1 шаршы метрі 56515 теңге деп белгіленген бағалық параметр бойынша азаматтардың басым құқық берілген санаттары үшін олар пәтердің бір бөлігін салған жағдайда жеке құрылыс салушыларға мемлекеттің меншігіндегі және жер пайдалануға берілмеген, коммуникация жүргізілген жер учаскелерін тегін бөлуді көздеу қажет.
Құрылыстың құнын төмендету мақсатында және құрылыс өндірісінің қажеттілігін қанағаттандыру үшін Қазақстан Республикасында құрылыс материалдары, бұйымдары мен құрастырмалары өнеркәсібін дамытудың 2005 - 2014 жылдарға арналған бағдарламасын іске асыру арқылы құрылыс индустриясын дамытуды жеделдету қажет.

5.3. Жеке тұрғын үй құрылысын дамытуды ынталандыру

Дайын инженерлік және көліктік инфрақұрылымдары бар жер учаскелерінің жетіспеушілігі жеке тұрғын үй құрылысының (ЖТҚ) дамуын тежеп отырған негізгі фактор болып табылады.
Жеке тұрғын үй құрылысын ынталандырудың әлемдік тәжірибесін негізге ала отырып, мемлекет тарапынан ЖТҚ-ты тиісті инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымдары бар жер учаскелерімен қамтамасыз ету жүзеге асырылады.
Жеке тұрғын үй құрылысын одан әрі дамыту үшін жеке тұрғын үй құрылысына жер учаскелерін берудің мынадай қағидаттарын енгізуді көздеу қажет:
1. ЖТҚ үшін жер учаскелеріне құқық беру Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 1 тамыздағы N 726 қаулысымен бекітілген Жеке тұрғын үй құрылысы үшін жер учаскелеріне құқық беру ережесіне сәйкес жүзеге асырылуға тиіс. Бұл ретте:
алаңы 10 сотоктан аспайтын жер учаскелерін тегін беру жүзеге асырылады;
жеке тұрғын үй құрылысы үшін бөлінген массивтер тұрғын үйлер құрылысы басталғанға дейін инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылыммен қамтамасыз етілуге тиіс;
жеке тұрғын үй құрылысына арналған алаңдар бекітілген басты жоспарларға, толық жоспарлау жобаларына, құрылыс ережелері мен елді мекендер аумағының жер-шаруашылық құрылысының жобаларына сәйкес массивтермен бөлінуге тиіс.
2. Азаматтардың жеке тұрғын үй салуы тиісті органдармен белгіленген тәртіппен келісілген жоба бойынша жүзеге асырылады.

5.4. Тұрғын үй құрылысы салынатын аудандардың инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымын дамыту

Құрылыс салынатын аудандарда тиісті инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымдардың: жылумен, сумен және электрмен жабдықтайтын кварталішілік инженерлік желілердің, кәріздің, инженерлік құрылыстар мен жолдардың болуы салынып жатқан тұрғын үйді пайдалануға уақтылы беруді қамтамасыз етудің негізгі факторы болып табылады.
Республиканың өңірлеріндегі тұрғын үй құрылысы көлемінің өсуі жұмыс істеп тұрған энергия көздерінің қуатын арттыру, сондай-ақ жаңасын салу қажеттілігіне алып келеді.
Осыған байланысты Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі мүдделі министрліктермен, ведомстволармен, облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың және астананың жергілікті атқарушы органдарымен бірлесіп, Электр энергетикасын дамытудың 2030 жылға дейінгі бағдарламасына түзету енгізуі қажет.
Тұрғын үй құрылысы салынатын аудандарда жаңа инженерлік желілер, құрылыстар мен жолдарды салумен проблема шешілмейді. Салынып жатқан тұрғын үйге арналған коммуналдық қызметтерді тасымалдау бұрын салынған тұрғын массивтер арқылы өтетін қолданыстағы коммуникациялар мен құрылыстар бойынша жүргізіледі. Қолданыстағы коммуникациялар мен құрылыстардың жағдайы мен өткізу мүмкіндігі салынып жатқан тұрғын үйдің қажеттілігін қамтамасыз етуге мүмкіндік бермейді.
Сондықтан тұрғын үй құрылысы салынатын аудандардың инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымын дамытуды республикалық бюджеттің қаражаты есебінен екі бағыт бойынша жүзеге асыру көзделіп отыр:
1. Аула ішіндегі аумақтарды, кіреберістер мен үйге кіретін жолдарды абаттандыруды қоса алғанда, тұрғын үй құрылысы салынатын аудандарда инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды жобалау және салу.
2. Инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды, құрылыстарды, энергиямен жабдықтайтын және жылумен жабдықтайтын көздерді жобалау және қайта жаңарту.
Осы мақсаттар үшін жергілікті атқарушы органдарға нысаналы трансферттер бөлу көзделіп отыр.

5.4.1. Серіктес қалаларда инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымдар салу

Аумақтық даму стратегиясы шеңберінде Алматы облысында Алматы қаласының 4 серіктес қаласын және Ақмола облысында Астана қаласының серіктес қаласы ретінде Қосшы селосын салу көзделіп отыр.
Бағдарлама шеңберінде Алматы облысында Алматы қаласының 4 серіктес қаласын дамыту жөніндегі алдын ала жұмыстар жүргізу көзделіп отыр. Бұл ретте, топогеодезиялық іздестірулер жүргізуге - 152,3 млн. теңге және инженерлік-геологиялық іздестірулер жүргізуге - 632,5 млн. теңге, жобаның техника-экономикалық негіздемесін әзірлеуге - 10 млн. теңге, жобаның Бас жоспарын әзірлеуге - 70 млн. теңге, инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды жобалауға және салуға - 6945 млн. теңге, Алматы қаласының инженерлік-коммуникациялық тораптарына қосуға - 5682,2 млн. теңге республикалық бюджеттен қаржыландыру көзделіп отыр.
Ақмола облысында Астана қаласының серіктес қаласы ретінде Қосшы селосын дамыту жөніндегі алдын ала жұмыстар жүргізу көзделіп отыр. Бұл ретте, үш жыл ішінде топогеодезиялық іздестірулер жүргізуге - 38,0 млн. теңге, жобаның техника-экономикалық негіздемесін әзірлеуге - 10 млн. теңге, Қосшы селосының Бас жоспарын әзірлеуге - 10 млн. теңге, инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды жобалауға және салуға - 6000 млн. теңге, кіреберіс және кварталішілік жолдарды дамытуға - 450 млн. теңге республикалық бюджеттен қаржыландыру көзделіп отыр.

5.5. Ипотекалық кредит беру, тұрғын үй құрылысы жинақтарының және ипотекалық кредиттерге кепілдік беру (сақтандыру) жүйелерін жетілдіру

Халықтың қалың жігі үшін тұрғын үйлерге қол жетімділікті арттыру халыққа ипотекалық кредит беру тетіктерін және тұрғын үй құрылысы жинақтарының жүйесін жетілдіру жолымен қамтамасыз етілетін болады.
Ипотекалық кредит беруді дамыту
Ипотекалық кредит беру жүйесін одан әрі дамыту жөнінде шаралар қабылданатын болады.
1. Қор нарығындағы жағдайға байланысты сыйақы ставкаларын кезең кезеңмен төмендету.
2. ҚИК-тің ұзақ мерзімді ипотекалық облигациялар шығаруы. Көрсетілген облигациялар зейнетақы қорларының және басқа да институционалдық инвесторлар арасында орналастырылады. Облигацияның бір бөлігі төменгі ставка бойынша ұлттық компаниялардың арасында орналастырылатын болады.
3. Ұзақ мерзімді ипотекалық облигациялар шығару үшін ҚИК-тің жарғылық капиталын толықтыру.
4. Қаржы құралдарына инвестициялаудан алынған табыс есебінен қарыз алудың орташа өлшемді ставкасын төмендету үшін ҚИК-тің таза табысын пайдалану.
5. Жылдық 0,5 %-дан аспайтын сыйақының жеңілдік ставкасы бойынша және ипотекалық кредит беру жүйесі арқылы сатылуы көзделіп отырған қолжетімді тұрғын үй салуға бағытталған қаражаттың сомасына ҚИК-ке ұзақ мерзімді бюджеттік кредиттер беру. Осы бюджеттік кредиттер Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен Қолжетімді тұрғын үйді сату ережесіне сәйкес ҚИК-тің серіктес банктері арқылы халықтың басым құқық берілген санаттарына ипотекалық кредит беру үшін ғана пайдаланылатын болады. Бұл ретте, ҚИҚ серіктес банктерінің ең жоғарғы маржасы жылдық үш пайыздан аспауға, ал ҚИК-тің маржасы - жылдық бір пайыздан аспауға тиіс.
Бұдан басқа, ипотекалық кредит берген кезде бастапқы жарнаны төлеу үшін азаматтардың зейнетақы жинақтарының бір бөлігін пайдалану мүмкіндігін қарау қажет.
Осылайша, халықтың басым құқық берілген санаттары үшін ипотекалық кредиттер бойынша сыйақының түпкілікті ставкасы жылдық 8 %-ды құрауы мүмкін.

Тұрғын үй құрылысы жинақтарының жүйесін дамыту

Халықтың басым құқық берілген санаттарына тұрғын үй құрылысы жинақтарының жүйесі арқылы сыйақының жеңілдікті ставкасы бойынша ұзақ мерзімді тұрғын үй заемдарын беру жөнінде шаралар көзделетін болады.
Жеңілдікті тұрғын үй заемдарын беруді қамтамасыз ету үшін тұрғын үй құрылысы жинақтарының жүйесін дамыту жөнінде мынадай шаралар қабылдаудың мүмкіндігін қарастыру қажет:
1) жаңа қаржы құралын енгізу - тұрғын үй құрылысы жинақтарының қатысушыларына тұрғын үй заемдарын алуға мүмкіндік беретін, тұрғын үй құрылыс жинақтары туралы шарт бойынша жинақтаудың үш жылын күтпей-ақ және бастапқы жарнасыз алдын ала тұрғын үй заемын беру;
2) тұрғын үй заемдарын беретін оператор етіп ТҚЖБ-ты белгілеу;
3) жылдық 1 %-дан аспайтын сыйақының жеңілдік ставкасы бойынша және тұрғын үй құрылысы жинақтарының жүйесі арқылы сатылуы көзделіп отырған қолжетімді тұрғын үй салуға бағытталған қаражаттың сомасына ТҚЖБ-қа ұзақ мерзімді бюджеттік кредиттер беру;
4) бюджеттік кредиттер есебінен халықтың басым құқық берілген санаттарына алдын ала тұрғын үй заемдарын беру;
5) бюджеттік кредиттер есебінен халықтың басым құқық берілген санаттарына берілетін алдын ала тұрғын үй заемдары бойынша сыйақының ставкасы мен ТҚЖБ-қа берілген осындай бюджеттік кредиттер бойынша ставканың арасындағы ең жоғарғы айырманы жылдық үш пайыз деп белгілеу.
Бюджеттік кредиттер есебінен сыйақы ставкасы жылдық 8 %-дан аспайтын Қолжетімді тұрғын үйді сату ережесіне сәйкес қолжетімді тұрғын үй сатып алу үшін халықтың басым құқық берілген санаттарына ғана алдын ала тұрғын үй заемдары беріледі.
Ипотекалық кредиттерге кепілдік беру (сақтандыру) жүйесін дамыту
Ипотекалық және тұрғын үй кредиттеріне жаңа көзқарас, олардың көлемі мен тәуекелдерін ұлғайту осы нарықтың сенімді тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатында ипотекалық кредиттерге кепілдік беру (сақтандыру) жүйесінің рөлін арттырады.
Ипотекалық кредиттерге кепілдік беру (сақтандыру) жүйесін одан әрі дамыту жөнінде мынадай шаралар көзделіп отыр:
1) сыйақы ставкасын 8 %-ға дейін төмендету және кредит беру мерзімін ұзарту мақсатында ҚИК және ТҚЖБ ұсынып отырған тетіктерді іске асырудың қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін ҚИКБҚ-та тиімді және икемді бағалық саясат жүргізу;
2) бастапқы жарнасыз азаматтардың басым құқық берілген санаттарына ҚИКБҚ-тың алдын ала тұрғын үй заемдарын беру жөніндегі ипотекалық тәуекелдерді бөлу үшін кепілдік берудің жаңа тетіктерін жасау;
3) жергілікті атқарушы органдар беретін бюджеттік кредиттік қаражат есебінен салынған тұрғын үйді сатып алушы халықтың қалың жігі үшін ипотекалық кредит берудің және тұрғын үй заемдарының қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін ҚИКБҚ-тың жарғылық капиталын толықтыру;
4) ЖТҚ мен коммерциялық тұрғын үйге ипотекалық кредит беру бағдарламаларына қатысу үшін ҚИКБҚ-тың таза табысының бір бөлігін пайдалану;
5) ипотекалық тәуекелдерді тиімді басқару мақсатында қаржы құралдарының бірыңғай ақпараттық базасын қалыптастыру;
6) ипотекалық кредиттерге кепілдік беру (сақтандыру) жүйесін ЕО стандартына сәйкес келтіру және ипотекалық кредит беру саласында сақтандыру нарығының ашықтығын арттыру үшін озық әлемдік тәжірибені пайдалану.
Осы шаралар ипотекалық кредит беру саласында тәуекелдерді төмендетуді және басты мақсатқа қол жеткізе - халықтың қалың жігінің тұрғын үйге қолжетімділігін арттыра отырып, қаржы жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

6. Қажетті ресурстар мен қаржыландыру көздері

Бюджеттен шығындардың қажеттілігі мынаны құрайды:
барлығы: 300,8 млрд. теңге, оның ішінде 2008 жылы - 110,3 млрд. теңге, 2009 жылы - 102,8 млрд. теңге, 2010 жылы - 87,7 млрд. теңге, оның ішінде:
бюджеттік кредиттер беру- 136,8 млрд. теңге, оның ішінде:
Астана, Алматы қалаларының және Атырау облысының жергілікті атқарушы органдарына тұрғын үйді жобалауға және салуға сыйақының (мүдденің) нөлдік ставкасы бойынша 2008 - 2009 жылдары - 25 млрд. теңге, оның ішінде 2008 жылы - 15 млрд. теңге, 2009 жылы - 10 млрд. теңге;
Астана қаласының жергілікті атқарушы органына сыйақының (мүдденің) нөлдік ставкасы бойынша бюджет саласының қызметкерлері үшін тұрғын үйді жобалауға және салуға 2008 - 2010 жылдары - 25 млрд. теңге, оның ішінде 2008 жылы - 7,9 млрд. теңге, 2009 жылы - 7,8 млрд. теңге, 2010 жылы -9,3 млрд. теңге;
облыстардың, Алматы қаласының жергілікті атқарушы органдарына сыйақының (мүдденің) нөлдік ставкасы бойынша салынатын 100 мектеп пен 100 аурухана қызметкерлері үшін тұрғын үйді жобалауға және салуға 2008 - 2010 жылдары 24,8 млрд. теңге, оның ішінде 2008 жылы - 8,3 млрд. теңге, 2009 жылы - 8,3 млрд. теңге, 2010 жылы - 8,2 млрд. теңге;
ҚИК-ке жылдық 0,5 % ставка бойынша - 42 млрд. теңге;
ТҚЖБ-қа жылдық 2,5 % ставка бойынша - 20 млрд. теңге; 2008 - 2009 жылдары бөлінген 15 млрд. теңге бюджеттік кредиттерді Астана, Алматы қалаларының және Атырау облысының жергілікті атқарушы органдарының 2010 жылы қайта пайдалануы;
2006 - 2007 жылдары бөлінген 44 млрд. теңге бюджеттік кредиттерді облыстардың, Астана және Алматы қалаларының жергілікті атқарушы органдарының 2008 - 2009 жылдары қайта пайдалануы, оның ішінде 2008 жылы - 22 млрд. теңге, 2009 жылы - 22 млрд. теңге;
жергілікті атқарушы органдарға және қаржы институттарына нысаналы трансферттер 2008 - 2010 жылдары 164 млрд. теңге, оның ішінде:
әкімдіктерде кезекте тұрған азаматтар үшін жалға берілетін (коммуналдық) тұрғын үйді жобалауға және салуға - 21,7 млрд. теңге, оның ішінде, 2008 жылы - 7,3 млрд. теңге, 2009 жылы - 7,2 млрд. теңге, 2010 жылы -7,2 млрд. теңге;
тұрғын үй құрылысы салынатын аудандардың инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымын жобалауға, дамытуға және жайластыруға - 90 млрд. теңге, оның ішінде 2008 - 2010 жылдары - жыл сайын 30 млрд. теңгеден;
инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды жобалауға, қайта жаңартуға және жөндеуге - 15 млрд. теңге, оның ішінде 2008 - 2010 жылдары - жыл сайын 5 млрд. теңгеден;
Алматы облысында Алматы қаласының 4 серіктес қаласын дамыту жөнінде алдын ала жұмыстар жүргізуге - 13 млрд. 492 млн. теңге, оның ішінде 2008 жылы - 4 млрд. 531 млн. теңге, 2009 жылы - 4 млрд. 531 млн. теңге, 2010 жылы - 4 млрд. 430 млн.теңге;
Ақмола облысында Астана қаласының серіктес қаласы ретінде Қосшы селосын дамыту жөнінде алдын ала жұмыстар жүргізуге - 6 млрд. 508 млн. теңге, оның ішінде 2008 жылы - 2 млрд. 169 млн. теңге, 2009 жылы - 2 млрд. 169 млн. теңге, 2010 жылы - 2 млрд. 170 млн.теңге;
ҚИК-тің жарғылық капиталын ұлғайтуға - 6,9 млрд. теңге;
ТҚЖБ-тың жарғылық капиталын ұлғайтуға - 6,3 млрд. теңге;
ҚИКБҚ-ның жарғылық капиталын ұлғайтуға - 4,1 млрд. теңге.
2008 - 2010 жылдарға арналған Бағдарламаны қаржыландыру көлемі тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджеттің болжамды көрсеткіштері шеңберінде нақтыланатын болады.

7. Бағдарламаны іске асырудан күтілетін нәтиже

Бағдарламаны іске асыру нәтижесінде:
тұрғын үйлерді пайдалануға беру қарқыны жыл сайын өскен кезде үш жыл ішінде жалпы алаңы 26,1 млн. шаршы метрге жуық, оның ішінде жалпы алаңы 2008 жылы - 8,2 млн. шаршы метр, 2009 жылы - 8,6 млн. шаршы метр, 2010 жылы - 9,3 млн. шаршы метр тұрғын үй салынатын болады. Үш жылдың ішінде қаржыландырудың барлық көздері бойынша 236 мыңға жуық пәтер салынатын болады;
2,1 млн. шаршы метр (21800 пәтер), оның ішінде 2008 жылы - 0,86 млн. шаршы метр, 2009 жылы - 0,73 млн. шаршы метр, 2010 жылы - 0,51 млн. шаршы метр қолжетімді тұрғын үй салу көзделіп отыр;
республикалық бюджет қаражаты есебінен 363,1 мың шаршы метр жалға берілетін (коммуналдық) тұрғын үй (4320 пәтер) салу көзделіп отыр;
осымен қатар, жеке инвестициялар есебінен жыл сайын 96 мың шаршы метр (1800 пәтер) жалға берілетін (коммерциялық) тұрғын үй салу көзделіп отыр;
17,1 млн. шаршы метр, оның ішінде 2008 жылы - 5,3 млн. шаршы метр, 2009 жылы - 5,6 млн. шаршы метр, 2010 жылы - 6,2 млн. шаршы метр жеке тұрғын үй салу болжанып отыр;
тұрғын үй құрылысы салынатын аудандар инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылыммен қамтамасыз етіледі;
120 мыңнан астам адам үшін жаңа жұмыс орындары ашылады;
қалалар мен басқа да елді мекендердің сәулеттік бейнесі жақсарады;
құрылыс қызметінен бюджетке түсетін салықтарды, соның ішінде жылжымайтын мүлікке салынатын салықты, құрылыс саласының қызметкерлерінен түсетін табыс салығын жинау ұлғаяды;
құрылыс материалдары өнеркәсібі, электртехникалық, металлургиялық және химиялық өнеркәсіп өнімдерін, сондай-ақ жаңа тұрғын үйді жайластыру заттарын шығаруды арттыру есебінен аралас салаларда мультипликативтік тиімділік күтілуде.