О проекте Закона Республики Казахстан "О правоохранительной службе"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 октября 2010 года № 1137

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
внести на рассмотрение Мажилиса Парламента Республики Казахстан проект Закона Республики Казахстан «О правоохранительной службе».

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

Проект

Закон Республики Казахстан О правоохранительной службе

Настоящий Закон регулирует правоотношения, связанные с поступлением на правоохранительную службу Республики Казахстан, ее прохождением и прекращением, а также определяет правовое положение (статус), материальное обеспечение и социальную защиту сотрудников правоохранительных органов Республики Казахстан.

Глава 1. Общие положения Статья 1. Основные понятия, используемые в настоящем
Законе

В настоящем Законе используются следующие понятия:
1) кадровый резерв - систематизированный список сотрудников правоохранительного органа, сформированный для подготовки и последующего выдвижения их на руководящие должности;
2) правоохранительная служба - особый вид государственной службы на должностях правоохранительных органов, наделяющих полномочиями по выполнению задач и реализации компетенции правоохранительных органов;
3) сотрудник правоохранительного органа (далее - сотрудник) - гражданин Республики Казахстан, состоящий на службе в органах прокуратуры, внутренних дел, уголовно-исполнительной системы, финансовой полиции, государственной противопожарной службы, таможенных органах, Республики Казахстан, и которому присвоено специальное звание или классный чин;
4) квалификационные требования - требования, предъявляемые к гражданам, претендующим на занятие должности в правоохранительном органе, в целях определения уровня его профессиональной подготовки, компетентности и соответствия конкретной должности;
5) нахождение в распоряжении правоохранительного органа - прохождение правоохранительной службы, не связанное с замещением штатной должности;
6) дисциплинарная комиссия правоохранительного органа - постоянный коллегиальный орган, создаваемый в правоохранительном органе для рассмотрения материалов служебного расследования и исследования фактов, касающихся проступка в целях всестороннего, полного и объективного установления обстоятельств совершения проступка и вынесения рекомендации о мере взыскания лицу, имеющему право назначения на должность и освобождения от должности сотрудника привлекаемого к дисциплинарной ответственности;
7) откомандирование - перевод сотрудника для дальнейшего прохождения службы в других правоохранительных органах Республики Казахстан, в Вооруженных Силах Республики Казахстан, других войсках и воинских формированиях Республики Казахстан, а также в системе правоохранительного органа, без перерыва срока службы;
8) служебное расследование - деятельность по сбору и проверке материалов и сведений о проступке сотрудника в целях полного, всестороннего и объективного выяснения обстоятельств его совершения;
9) дисциплинарный проступок - противоправное, виновное неисполнение или ненадлежащее исполнение сотрудником возложенных на него обязанностей, превышение должностных полномочий, нарушение служебной и трудовой дисциплины, нарушение Кодекса чести государственных служащих Республики Казахстан (Правил служебной этики государственных служащих) либо кодексов чести (правил служебной этики, действующих в правоохранительных органах, совершение коррупционного правонарушения, наказуемого в дисциплинарном порядке, а равно несоблюдение установленных настоящим Законом ограничений, связанных с пребыванием на правоохранительной службе;
10) рапорт - письменный доклад особой формы при обращении сотрудника к руководителям (командирам) в процессе служебной деятельности;
11) ротация - перемещения на равнозначные должности руководителей структурных, территориальных и приравненных к ним специализированных подразделений, учреждений, ведомств правоохранительного органа и их заместителей в правоохранительном органе;
12) дисциплинарное взыскание - мера дисциплинарной ответственности, налагаемая на сотрудника правоохранительного органа;
13) дисциплинарная ответственность - вид юридической ответственности, которую несут сотрудники за совершение дисциплинарных проступков, а также административных правонарушений в случаях, предусмотренных законами Республики Казахстан;
14) непосредственный руководитель - вышестоящий руководитель, в непосредственном подчинении которого находится сотрудник;
15) уполномоченный руководитель - руководитель территориального или приравненного к нему специализированного подразделения правоохранительного органа, руководитель учреждения, ведомства правоохранительного органа;
16) организационно-штатные мероприятия - комплекс мер по формированию структуры правоохранительного органа;
17) перемещение - занятие должностей в системе правоохранительного органа;
18) выдвижение - занятие вышестоящих должностей в системе правоохранительного органа;
19) прикомандирование - занятие должностей в других государственных органах и международных организациях с оставлением в кадрах правоохранительного органа;
20) перевод - освобождение от занимаемой должности в правоохранительном органе с одновременным назначением на должность в другом правоохранительном органе без прекращения службы в правоохранительных органах.

Статья 2. Правоохранительные органы

К правоохранительным органам относятся органы прокуратуры, внутренних дел, финансовой полиции, уголовно-исполнительной системы, государственной противопожарной службы, таможенные органы Республики Казахстан, осуществляющие свою деятельность в соответствии с законодательными актами Республики Казахстан.

Статья 3. Принципы правоохранительной службы

1. Служба в правоохранительных органах осуществляется в соответствии с основными принципами государственной службы в Республике Казахстан.
2. Специальными принципами правоохранительной службы являются:
1) обязательность защиты прав и свобод человека и гражданина, интересов общества и государства от преступных и иных противоправных посягательств;
2) добровольность поступления граждан на правоохранительную службу;
3) единство подходов к организации правоохранительной службы в правоохранительных органах;
5) единоначалие и субординация (подчиненность);
7) независимость от деятельности политических партий и иных общественных объединений.

Статья 4. Действие настоящего Закона

Действие настоящего Закона распространяется на всех сотрудников правоохранительных органов, за исключением военнослужащих правоохранительных органов, которые проходят воинскую службу в соответствии с законодательством Республики Казахстан о воинской службе.

Глава 2. Поступление на правоохранительную службу Статья 5. Условия поступления на правоохранительную службу

1. На службу в правоохранительные органы принимаются на добровольной основе граждане Республики Казахстан достигшие восемнадцатилетнего возраста, способные по своим личным, моральным, деловым, профессиональным качествам, состоянию здоровья и физическому развитию, уровню образования выполнять возложенные на них должностные обязанности.
2. На правоохранительную службу не может быть принято лицо:
1) признанное в установленном законом порядке недееспособным или ограниченно дееспособным;
2) в соответствии с заключением медицинского учреждения имеющее заболевание, препятствующее выполнению должностных полномочий;
3) отказавшееся принять на себя ограничения, установленные законом, в целях недопущения действий, которые могут привести к использованию их статуса и основанного на нем авторитета в личных, групповых и иных неслужебных интересах;
4) которое в течение двух лет перед поступлением на правоохранительную службу привлекалось к дисциплинарной ответственности за совершение коррупционного правонарушения;
5) на которое в течение года перед поступлением на правоохранительную службу, налагалось в судебном порядке административное взыскание за умышленное правонарушение;
6) на которое в течение трех лет до поступления на правоохранительную службу за совершение коррупционного правонарушения налагалось в судебном порядке административное взыскание;
7) совершившее коррупционное преступление;
8) уволенное с работы за совершение коррупционного правонарушения;
9) ранее судимое или освобожденное от уголовной ответственности по нереабилитирующим основаниям, а также уволенное по отрицательным мотивам с государственной службы, иных правоохранительных органов, судов и органов юстиции.
3. Непредставление или искажение сведений, указанных в пункте 2 настоящей статьи, является основанием для отказа в приеме на правоохранительную службу, а в случаях, совершения указанных действий сотрудником после приема его на службу в правоохранительные органы, является основанием для увольнения по отрицательным мотивам.
4. Поступление на службу в правоохранительные органы осуществляется при условии прохождения гражданами обязательной специальной проверки.
5. Принимаемые на службу в правоохранительные органы граждане в обязательном порядке проходят медицинское освидетельствование в военно-врачебных комиссиях для определения пригодности к службе.
6. При поступлении на правоохранительную службу гражданин и его супруга (супруг) обязаны представить в органы налоговой службы по месту жительства декларацию о доходах и имуществе в порядке, установленном Законом Республики Казахстан «О борьбе с коррупцией».

Статья 6. Отбор кандидатов на правоохранительную службы

1. Отбор кандидатов, принимаемых на службу (учебу) в правоохранительные органы, их предварительное изучение осуществляются заинтересованными руководителями подразделений и кадровыми аппаратами правоохранительных органов.
2. Поступление на службу в правоохранительные органы осуществляется на конкурсной основе с обязательным прохождением кандидатами стажировки.
Перечень должностей, замещаемых на конкурсной основе, условия и порядок проведения конкурса и стажировки определяются Правительством Республики Казахстан.
При проведении конкурса в аппаратах центрального государственного органа и его ведомств объявления публикуются в периодических печатных изданиях, распространяемых на всей территории Республики Казахстан. Объявления о проведении конкурса в территориальных подразделениях публикуются в периодических изданиях, распространяемых на территории соответствующей административно-территориальной единицы.
Должностные лица, принявшие на должности граждан, не прошедших конкурсный отбор привлекаются к дисциплинарной ответственности в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
3. Право поступления на правоохранительную службу вне конкурсного отбора имеют лица, завершившие обучение в организациях образования правоохранительных органов, лица, ранее являвшиеся сотрудниками правоохранительных органов и военнослужащими, депутаты Парламента, политические государственные служащие, судьи, прекратившие свои полномочия, за исключением лиц, уволенных либо прекративших свои полномочия по отрицательным мотивам, и соответствующие предъявляемым квалификационным требованиям. Порядок и условия занятия ими должностей определяются нормативными правовыми актами правоохранительных органов.
4. Занятие сотрудником вакантной должности в период прохождения правоохранительной службы осуществляется на внеконкурсной основе в порядке перевода в случае его соответствия предъявляемым квалификационным требованиям к соответствующей вакантной должности и с его согласия.

Статья. 7 Прием на службу на правоохранительную службу

1. Прием на службу в правоохранительные органы осуществляется путем назначения на должность, в том числе путем заключения контракта для лиц, поступивших на очное обучение организации образования правоохранительных органов.
2. Прием на службу в правоохранительные органы оформляется приказами руководителей или уполномоченных руководителей правоохранительного органа. Приказ объявляется лицам рядового и начальствующего состава под роспись.
3. Лица рядового и начальствующего состава принимают на себя установленные настоящим Законом, иными законами Республики Казахстан ограничения в целях недопущения действий, которые могут привести к использованию их статуса и основанного на нем авторитета в личных, групповых и иных неслужебных интересах. Данное ограничение фиксируется в письменной форме. Непринятие ограничения влечет отказ в приеме на службу, увольнение.
4. Военнообязанные, назначенные на должности рядового и начальствующего состава или зачисленные в кадры правоохранительных органов, включая курсантов и слушателей организации образования правоохранительных органов, снимаются в установленном порядке с воинского учета и ставятся на специальный учет правоохранительных органов.
5. Лица, впервые поступающие на службу в правоохранительные органы, проходят специальное первоначальное обучение в порядке, установленном руководителем правоохранительного органа.

Статья 8. Прием на учебу в организации образования
правоохранительных органов

1. На учебу в организации образования правоохранительных органов могут зачисляться лица, имеющие среднее образование, достигшие шестнадцатилетнего возраста.
Порядок приема в организации образования правоохранительного органа определяется руководителем правоохранительного органа в соответствии с Типовыми правилами приема в организации образования соответствующего вида.
2. Лица, поступающие на учебу в организации образования правоохранительных органов Республики Казахстан, а также лица, поступающие в организации образования, реализующие профессиональные учебные программы высшего образования правоохранительных органов иностранных государств по направлениям правоохранительных органов с оплатой обучения за счет средств правоохранительных органов Республики Казахстан, заключают контракт на срок обучения в организаций образования и одновременно о прохождении службы в правоохранительных органах Республики Казахстан на пять лет в календарном исчислении после окончания обучения в организации образования на должностях среднего и старшего начальствующего состава.
3. В контракте устанавливаются взаимные обязательства и ответственность сторон (лица, поступающего на учебу и должностного лица уполномоченного государственного органа) и предусматриваются условия и сроки дальнейшего прохождения службы в правоохранительных органах после окончания организации образования. Контракт заключается после решения приемной комиссии о зачислении в организации образования правоохранительного органа. Форма контракта, порядок его заключения, продления, изменения, расторжения и прекращения определяются нормативными правовыми актами правоохранительных органов.
4. В случае заключения контракта с лицами, не достигшими восемнадцатилетнего возраста, необходимо согласие их родителей, усыновителей или попечителей.
5. Сотрудники, окончившие очные отделения организаций образования правоохранительных органов, реализующих профессиональную учебную программу высшего образования, обязаны пройти службу в правоохранительных органах не менее пяти лет, реализующих общеобразовательную учебную программу общего среднего и профессионального образования - не менее трех лет.
6. В случае отказа сотрудника правоохранительного органа от дальнейшего прохождения службы в правоохранительном органе после окончания им организации образования правоохранительного органа либо досрочного расторжения контракта он обязан возместить государству бюджетные средства, затраченные на выплату стипендии, питание, вещевое довольствие в период его обучения. Сумма, подлежащая удержанию, рассчитывается пропорционально за каждый полный не дослуженный месяц до окончания срока контракта.
7. Для окончивших полный курс очного обучения организации образования правоохранительного органа, реализующие профессиональные учебные программы технического и профессионального, послесреднего и высшего образования, время обучения приравнивается к прохождению срочной воинской службы. Выпускники организаций образования правоохранительных органов Республики Казахстан, организаций образования правоохранительных органов иных государств направляются для прохождения службы согласно распределению.
8. Курсанты (слушатели) очных отделений организации образования правоохранительных органов, достигшие призывного возраста и отчисленные по неуспеваемости, недисциплинированности, а также по собственному желанию, направляются в органы военного управления по месту жительства для постановки на воинский учет. Они обязаны возместить государству бюджетные средства, затраченные на выплату стипендии, питание, вещевое довольствие в период их обучения. Сумма, подлежащая удержанию, рассчитывается пропорционально за каждый полный месяц нахождения в организации образования.
9. Взыскание в пользу государства бюджетных средств осуществляется в порядке, установленном законодательством.
10. Курсанты (слушатели), направленные организациями образования правоохранительных органов Республики Казахстан, реализующие профессиональные учебные программы высшего образования, в правоохранительные органы для прохождения преддипломной практики, назначаются на вакантную должность на период прохождения практики.
11. Сотрудникам правоохранительных органов, зачисленным в магистратуру и докторантуру непосредственно по окончании высших учебных заведений правоохранительных органов Республики Казахстан, выплачивается должностной оклад в размере 70 процентного оклада преподавателя соответствующей кафедры, а также доплата за специальное звание или классный чин.
Сотрудникам правоохранительных органов, зачисленным в магистратуру и докторантуру правоохранительных органов Республики Казахстан, на время обучения устанавливается должностной оклад в размере 70 процентов от должностного оклада по последней (не временно исполняемой) штатной должности, занимаемой до направления на учебу.
12. Курсантам (слушателям) организаций образования правоохранительных органов Республики Казахстан выплачивается стоимость проезда на междугороднем автомобильном (кроме такси), железнодорожном и водном транспорте к месту постоянного проживания и обратно в период каникулярных отпусков.
13. Лица рядового и начальствующего состава правоохранительных органов, имеющие высшее профессиональное образование, могут получить второе высшее профессиональное образование в организациях образования правоохранительных органов в установленном законодательством порядке.

Статья 9. Требования на замещение должностей рядового и
начальствующего состава правоохранительных органов

1. На должности рядового и младшего начальствующего состава правоохранительных органов принимаются граждане в возрасте не старше двадцати пяти лет, среднего и старшего начальствующего состава - не старше тридцати пяти лет, имеющие образование не ниже среднего и прошедшие срочную военную службу, а также граждане, освобожденные или имеющие отсрочку от призыва на срочную военную службу в соответствии с действующим законодательством.
В исключительных случаях, в индивидуальном порядке указанный возрастной ценз на должности среднего и старшего начальствующего состава изменяется решением руководителя правоохранительного органа.
2. На должности среднего начальствующего состава принимаются граждане (назначаются сотрудники), имеющие техническое и профессиональное, послесреднее, высшее образование, в зависимости от квалификационных требований к категориям должностей правоохранительного органа.
3. Граждане призывного возраста, подлежащие призыву на срочную воинскую службу, могут быть приняты на должности среднего и старшего начальствующего состава только при наличии высшего образования. С воинского учета указанные граждане снимаются и передаются на специальный учет в правоохранительные органы после их назначения на должности среднего и старшего начальствующего состава и представления подтверждающего документа в органы местного военного управления.
4. На должности старшего и высшего начальствующего состава принимаются граждане (назначаются сотрудники), имеющие высшее образование.

Статья 10. Специальное первоначальное обучение для лиц,
впервые поступающих на правоохранительную службу

1. Лица, впервые поступающие в правоохранительные органы на должности рядового, младшего и среднего начальствующего состава проходят специальное первоначальное обучение в организациях образования правоохранительных органов.
2. Порядок и условия прохождения специального первоначального обучения, определяются руководителем правоохранительного органа. Содержание лиц, зачисленных на специальное первоначальное обучение, осуществляется за счет бюджетных средств на соответствующий финансовый год.
3. Срок специального первоначального обучения засчитывается в стаж правоохранительной службы (выслугу лет).
4. Специальное первоначальное обучение не проходят:
лица, поступающие на службу в органы прокуратуры;
лица, поступающие на службу в правоохранительные органы и назначаемые на руководящие должности старшего и высшего начальствующего состава;
выпускники организаций образования правоохранительных органов;
лица, ранее проходившие службу в правоохранительных органах.

Статья 11. Испытательный срок при поступлении на
правоохранительную службу

1. Для лиц, впервые поступающих на правоохранительную службу, устанавливается испытательный срок до трех месяцев с назначением на соответствующую должность и закреплением за ним наставника из числа опытных сотрудников.
2. Испытательный срок устанавливается в целях проверки его соответствия замещаемой должности правоохранительной службы. В период испытательного срока специальное звание или классный чин не присваивается.
3. Условие о прохождении испытательного срока предусматривается в приказе руководителя или уполномоченного руководителя правоохранительного органа о назначении на должность правоохранительной службы.
4. Если испытательный срок истек, а сотрудник продолжает службу в правоохранительных органах, он считается выдержавшим испытание и испытательный срок засчитывается в стаж службы в правоохранительных органах. Последующее увольнение допускается только по основаниям, предусмотренным настоящим Законом.
5. В период испытательного срока на сотрудника распространяются положения настоящего Закона, и иных нормативных правовых актов Республики Казахстан, регулирующих службу в правоохранительных органах. Сотрудник в период испытательного срока выполняет возложенные на него должностные обязанности, реализует в полном объеме предоставленные ему права, за исключением права на ношение и хранение оружия или специальных средств, а также имеет государственные гарантии по замещаемой должности.
6. Первое специальное звание или классный чин сотруднику, прошедшему испытание, присваивается с соблюдением общих условий присвоения специальных званий или классных чинов, предусмотренных настоящим Законом.
7. В испытательный срок не засчитываются периоды временной нетрудоспособности сотрудника, а также время его отсутствия на работе по уважительным причинам.
8. Для лиц, поступающих на службу в правоохранительные органы и назначаемых на руководящие должности старшего и высшего начальствующего состава, выпускников организации образования правоохранительных органов, ранее проходивших службу в правоохранительных органах, испытательный срок не устанавливается.
9. Сотрудникам за время прохождения испытания выплачивается должностной оклад, предусмотренный по занимаемой должности штатным расписанием.

Статья 12. Порядок принятия Присяги сотрудниками
правоохранительных органов

1. Присягу принимают:
1) лица, впервые поступающие на службу в правоохранительные органы, которым присвоены специальное звание или классный чин;
2) курсанты, слушатели организации образования, ранее не принимавшие Присягу - не позднее двух месяцев после зачисления на учебу;
3) сотрудники правоохранительных органов ранее по каким-либо причинам не принимавшие Присягу.
2. Присяга принимается в правоохранительном органе в торжественной обстановке под руководством руководителя или уполномоченного руководителя правоохранительного органа.
3. Своевременность приведения сотрудников к Присяге, организация и учет принятия сотрудниками Присяги возлагается на руководителей кадровых аппаратов правоохранительных органов.

Глава 3. Правовое положение сотрудников
правоохранительных органов Статья 13. Статус сотрудников и их правовые гарантии

1. Сотрудники правоохранительных органов являются представителями государственной власти и находятся под защитой государства.
2. Требования, предусмотренные законодательными актами,
(далее - законные требования) сотрудников правоохранительных органов
обязательны для исполнения всеми гражданами и должностными лицами.
3. Невыполнение законных требований сотрудников правоохранительных органов, оскорбление, сопротивление, угроза насилием или посягательство на их жизнь, здоровье, честь и достоинство, имущество, другие действия, препятствующие выполнению возложенных на них обязанностей, а также посягательство на жизнь, здоровье, честь, достоинство и имущество членов их семей, близких родственников, в связи с исполнением сотрудниками правоохранительных органов служебных обязанностей и служебного долга, влекут установленную законом ответственность.
4. Сотрудники правоохранительных органов при выполнении возложенных на них обязанностей, подчиняются только руководителю правоохранительного органа, непосредственным и уполномоченным руководителям, за исключением случаев, предусмотренных законами Республики Казахстан.
5. Никто не вправе вмешиваться в деятельность сотрудников правоохранительных органов, кроме лиц, прямо уполномоченных на то законом. Противоправное вмешательство в деятельность сотрудников правоохранительных органов влечет установленную законами ответственность.
6. При получении приказа или указания, противоречащих закону, сотрудник правоохранительных органов обязан руководствоваться законом и находится под его защитой.
7 Сотрудники правоохранительных органов имеют право на обжалование принимаемых в отношении них решений и действий вышестоящим должностным лицам или в суд.
8. Сотрудники правоохранительных органов не несут ответственности за вред, причиненный в связи с применением специальных средств и физической силы, оружия, если их действия осуществлены в соответствии с законами Республики Казахстан.

Статья 14. Основные права сотрудников правоохранительных
органов, связанные с прохождением правоохранительной службы

1. Сотрудники правоохранительных органов имеют право на:
1) получение в установленном порядке информации и материалов,
необходимых для исполнения должностных обязанностей;
2) ознакомление с положением и иными документами, определяющими его права и должностные обязанности и условиями должностного роста;
3) доступ в установленном порядке в связи с исполнением должностных обязанностей в государственные органы, общественные объединения, организации независимо от их организационно-правовой формы;
4) доступ в установленном порядке к сведениям, составляющим государственные секреты и иную охраняемую законом тайну, если исполнение должностных обязанностей связано с использованием таких сведений;
5) создание правоохранительным органом условий, необходимых для исполнения должностных обязанностей и профессионального развития;
6) продвижение по службе с учетом результатов служебной деятельности, стажа государственной службы и уровня квалификации;
7) ознакомление с отзывами о его профессиональной служебной деятельности и другими документами до внесения их в его личное дело, материалами личного дела, а также на приобщение к личному делу его письменных объяснений и других документов и материалов;
8) профессиональную переподготовку, повышение квалификации и стажировку в порядке, установленном настоящим Законом и иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан;
9) государственную защиту своей жизни, здоровья и имущества, жизни, здоровья и имущества членов своей семьи в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
10) защиту своих персональных данных;
11) обращение к вышестоящим в порядке подчиненности должностным лицам, в вышестоящие органы или в суд для защиты своих прав и законных интересов, а также для разрешения индивидуальных споров, связанных с прохождением правоохранительной службы;
12) медицинское и санаторно-курортное обслуживание;
13) пенсионное обеспечение в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
14) жилищное и социальное обеспечение;
15) надлежащие организационно-технические и санитарные условия службы с учетом особенностей правоохранительной службы;
16) отдых в соответствии с настоящим Законом и трудовым законодательством Республики Казахстан;
17) осуществление преподавательской, научной или иной творческой деятельности в порядке, установленном настоящим Законом и иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан.
2. Сотрудникам правоохранительных органов, за исключением сотрудников органов противопожарной службы, предоставляется право ношения, хранения и применения специальных средств и огнестрельного оружия. Они также вправе применять физическую силу, в том числе боевые приемы борьбы. Порядок применения специальных средств, огнестрельного оружия и физической силы определяется настоящим Законом.
3. Сотрудникам, в соответствии с возложенными на них задачами в пределах своей компетенции, предоставляются иные права, предусмотренные законодательными актами о правоохранительных органах Республики Казахстан.

Статья 15. Основные обязанности сотрудников правоохранительных
органов, связанные с прохождением правоохранительной службы

1. Сотрудники правоохранительных органов обязаны:
1) соблюдать Конституцию Республики Казахстан и законодательство Республики;
2) обеспечивать соблюдение и защиту прав, свобод и законных интересов граждан и юридических лиц, государства;
3) рассматривать в порядке и сроки, установленные законами, обращения физических и юридических лиц, принимать по ним необходимые меры;
4) осуществлять полномочия в пределах предоставленных им прав и в соответствии с должностными обязанностями;
5) соблюдать служебную и трудовую дисциплину;
6) принимать на себя ограничения, установленные законами Республики Казахстан;
7) соблюдать нормы служебной этики, установленные законодательством Республики Казахстан;
8) выполнять законные приказы и распоряжения руководителей, решения и указания вышестоящих органов и должностных лиц, изданные в пределах их полномочий;
9) хранить государственные секреты и иную охраняемую законом тайну, в том числе и после прекращения правоохранительной службы в течение времени, установленного законом, о чем дается подписка;
10) сохранять в тайне получаемые при исполнении служебных обязанностей сведения, затрагивающие личную жизнь, честь и достоинство граждан, и не требовать от них предоставления такой информации, за исключением случаев, предусмотренных законодательством Республики Казахстан;
11) обеспечивать сохранность государственного имущества;
12) подать рапорт в письменной форме и незамедлительно информировать непосредственного и уполномоченного руководителя, в случаях, когда частные интересы сотрудника пересекаются или входят в противоречие с их полномочиями;
13) повышать свой профессиональный уровень и квалификацию;
14) не допускать публичных выступлений, причиняющих вред интересам государственной службы;
15) сообщить непосредственному руководителю о подаче заявления о выходе из гражданства Республики Казахстан в день его подачи;
16) сотрудник правоохранительного органа ежегодно в период выполнения своих полномочий, а также лица, уволенные из правоохранительной службы по отрицательным мотивам, в течение трех лет и их супруги представляют декларацию о доходах и имуществе в налоговый орган по месту жительства в порядке, установленном налоговым законодательством Республики Казахстан.
2. Сотрудникам, в соответствии с поставленными перед ними задачами в пределах своей компетенции, устанавливаются иные обязанности, предусмотренные законами о правоохранительных органах Республики Казахстан.
3. При нарушении сотрудниками прав и законных интересов граждан и юридических лиц, правоохранительные органы обязаны восстановить эти права, возместить нанесенный ущерб, обеспечить привлечение виновных к ответственности в порядке, установленном законодательными актами Республики Казахстан.

Статья 16. Ограничения, связанные с пребыванием лица на
правоохранительной службе

1. Сотрудник правоохранительного органа не вправе:
1) быть депутатом представительных органов и членом органов местного самоуправления, состоять в партиях, профессиональных союзах, выступать в поддержку какой-либо политической партии, создавать в системе правоохранительных органов общественные объединения, преследующие политические цели;
2) заниматься другой оплачиваемой деятельностью, кроме педагогической, научной и иной творческой деятельностью;
3) заниматься предпринимательской деятельностью, в том числе участвовать в управлении коммерческой организацией, независимо от ее организационно-правовой формы, если непосредственное участие в управлении коммерческой организацией не входит в его должностные обязанности в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
4) быть представителем по делам третьих лиц за исключением случаев предусмотренных законодательными актами;
5) использовать в неслужебных целях средства материально- технического, финансового и информационного обеспечения его служебной деятельности, другое государственное имущество и служебную информацию;
6) участвовать в действиях, препятствующих нормальному функционированию государственных органов и выполнению служебных обязанностей, включая забастовки;
7) в связи с исполнением должностных полномочий пользоваться в личных целях услугами граждан и юридических лиц;
8) использовать свое служебное положение в корыстных целях, в том числе путем сговора с должностными и иными лицами;
9) занимать должность, находящуюся в непосредственном подчиненности должности, занимаемой его близкими родственниками (родителями, детьми, усыновителями, усыновленными, полнородными и неполнородными братьями и сестрами, дедушками, бабушками, внуками) или супругом (супругой).
2. Сотрудник правоохранительного органа в порядке, установленном законодательством, в течение месяца после вступления в должность, обязан на время прохождения правоохранительной службы передать в доверительное управление находящиеся в его собственности доли (пакеты акций) в уставном капитале коммерческих организаций и иное имущество, использование которого влечет получение доходов, за исключением денег, законно принадлежащих ему, а также иного имущества, переданного в имущественный наем. Договор на доверительное управление имуществом подлежит нотариальному заверению.
Сотрудник правоохранительного органа имеет право получать доход от переданного в доверительное управление имущества, в том числе в форме вознаграждения, дивидендов, выигрышей, доходов от сдачи в аренду имущества и других законных источников.
3. Ответственность за несоблюдение ограничений, предусмотренных настоящей статьей, устанавливается настоящим Законом, другими законодательными актами.

Статья 17. Возникновение и изменение правовых отношений на
правоохранительной службе в период действия военного положения

Особенности возникновения и изменения правовых отношений на правоохранительной службе и ее продолжение в период действия военного положения определяются Президентом Республики Казахстан.

Статья 18. Ответственность сотрудников правоохранительных
органов

1. За невыполнение или ненадлежащее выполнение своих служебных обязанностей сотрудники правоохранительных органов несут уголовную, административную, гражданско-правовую или дисциплинарную ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.
2. Выполнение заведомо противоправного приказа или указания не освобождает сотрудника правоохранительного органа от ответственности.
При сомнениях в правомерности полученного для исполнения распоряжения он должен незамедлительно сообщить об этом в письменной форме своему непосредственному руководителю и руководителю, давшему распоряжение. В случае, если вышестоящий по должности руководитель письменно подтверждает данное распоряжение, сотрудник обязан его исполнить, если выполнение его не влечет действий, которые относятся к уголовно наказуемым деяниям. Ответственность за последствия исполнения сотрудником неправомерного распоряжения несет подтвердивший это распоряжение руководитель.
3. Действия (бездействие) сотрудников правоохранительных органов могут быть обжалованы в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
4. За материальный ущерб правоохранительному органу, причиненный противоправными действиями сотрудника, последний несет материальную ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.

Статья 19. Служебные удостоверения и жетоны сотрудников

1. Сотрудникам правоохранительных органов в подтверждение их личности и полномочий выдаются служебные удостоверения и жетоны установленного образца.
Жетоны не выдаются сотрудникам органов прокуратуры. Описание удостоверения утверждается руководителем правоохранительного органа.
2. Служебное удостоверение является документом, подтверждающим принадлежность лица к правоохранительному органу, его должность в правоохранительной службе и специальное звание или классный чин.
Служебное удостоверение сотрудника подтверждает его право на ношение и хранение оружия и (или) специальных средств, за исключением сотрудника органа противопожарной службы, иные права и полномочия, предоставленные сотруднику в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Статья 20. Форма одежды и знаки различия сотрудников

1. В целях отражения принадлежности сотрудника к правоохранительной службе для него, в зависимости от правоохранительного органа, в котором сотрудник проходит службу, устанавливаются форма одежды и знаки различия по специальным званиям или классным чинам сотрудников.
2. Сотрудники правоохранительных органов, которым присвоены специальные звания или классные чины, бесплатно обеспечиваются форменной одеждой.
3. Описание, знаки различия, порядок ношения и норма обеспечения форменной одежды определяются законодательством Республики Казахстан.

Глава 4. Специальные звания или классные чины Статья 21. Присвоение специальных званий или классных
чинов

1. Сотрудникам правоохранительных органов присваиваются следующие специальные звания или классные чины:
1) рядовой состав:
рядовой;
2) младший начальствующий состав:
младший сержант;
сержант;
старший сержант;
старшина;
3) средний начальствующий состав:
младший лейтенант;
лейтенант, юрист 3 класса;
старший лейтенант, юрист 2 класса;
капитан, юрист 1 класса;
4) старший начальствующий состав:
майор, младший советник;
подполковник, советник;
полковник, старший советник;
5) высший начальствующий состав:
генерал-майор, государственный советник 3 класса;
генерал-лейтенант, государственный советник 2 класса;
генерал-полковник, государственный советник 1 класса;
государственный советник высшего класса.
2. Специальные звания или классные чины присваиваются лицам, принятым на службу в правоохранительные органы, персонально, в последовательном порядке, с учетом квалификации, образования, отношения к службе, выслуги лет и занимаемой штатной должности.
3. К специальным званиям или классным чинам сотрудников правоохранительных органов добавляются следующие слова, указывающих на их принадлежность:
1) органы внутренних дел - «полиции»;
2) органы финансовой полиции - «финансовой полиции»;
3) уголовно-исполнительная система - «юстиции»;
4) государственная противопожарная служба - «противопожарной службы»;
5) таможенные органы - «таможенной службы»;
6) органы прокуратуры - «юстиции».
4. За сотрудниками, уволенными по достижении предельного возраста на службе или имеющим выслугу лет, дающим право на пенсию к их специальным званиям или классным чинам, добавляются слова - «в отставке».
5. Гражданам, зачисленным в число курсантов (слушателей) очного обучения организации образования правоохранительных органов, в соответствии с законодательством Республики Казахстан присваиваются специальные звания.
6. Гражданину, состоящему в запасе Вооруженных Сил Республики Казахстан, после назначения его на должность начальствующего состава в правоохранительных органах, присваивается специальное звание или классный чин не ниже имеющегося у него воинского звания.
7. Лица, ранее проходившие службу в правоохранительных органах при приеме вновь на службу (зачислении на учебу), а также лица, принятые в порядке откомандирования из другого правоохранительного органа назначаются на должности (зачисляются на учебу) с имеющимся у них специальным званием или классным чином.
Срок пребывания в прежнем специальном звании или классном чине засчитывается в срок выслуги для присвоения очередного специального звания или классного чина.
8. Перечень должностей, занятие которых дает право на присвоение специальных званий и классных чинов должностным лицам, выполняющие непосредственно основные задачи и функции, возложенные на правоохранительные органы в соответствии с законодательными актами, утверждается Президентом Республики Казахстан и Правительством Республики Казахстан.

Статья 22. Порядок присвоения первых и очередных специальных
званий или классных чинов

1. В зависимости от последовательности присвоения специальные звания или классные чины подразделяются на первые и очередные.
2. Специальные звания рядового и младшего начальствующего состава (первые и очередные) присваиваются уполномоченным руководителем.
3. Первые специальные звания или классные чины среднего и старшего начальствующего состава присваиваются руководителем правоохранительного органа.
4. Первые специальные звания младшего лейтенанта присваиваются:
1) сотрудникам, состоящим в должностях рядового или младшего начальствующего состава, обучающимся на последних курсах организации образования, реализующих профессиональные учебные программы высшего образования и назначенным на должности среднего начальствующего состава;
2) гражданам, окончившим организации образования, реализующие профессиональные учебные программы технического и профессионального, после среднего образования и назначенным на должности среднего начальствующего состава.
5. Специальные звания лейтенанта, классный чин юрист 3 класса присваиваются:
1) младшим лейтенантам, по истечении установленного настоящим Законом срока выслуги в специальном звании, а окончившим организации образования, реализующие профессиональные учебные программы высшего образования - независимо от срока выслуги в этом звании;
2) сотрудникам, имеющим специальные звания рядового и младшего начальствующего состава, окончившим организации образования правоохранительных органов, реализующие профессиональные учебные программы технического и профессионального, после среднего и высшего образования и назначенным на должности среднего начальствующего состава;
3) лицам, имеющим высшее образование и назначенным на должности среднего или старшего начальствующего состава.
6. Очередные специальные звания или классные чины начальствующего состава присваиваются в последовательном порядке при соответствии званию и классному чину, предусмотренному по занимаемой штатной должности и по истечении установленного срока выслуги в специальном звании или классном чине.
7. Очередные специальные звания или классные чины среднего и старшего начальствующего состава присваиваются:
1) до капитана, юриста 1 класса включительно - уполномоченным руководителем правоохранительного органа;
2) до полковника, старшего советника юстиции включительно - руководителем правоохранительного органа.
8. Специальные звания или классные чины высшего начальствующего состава присваиваются по перечню и в порядке, устанавливаемым Президентом Республики Казахстан.
9. Руководитель или уполномоченный руководитель правоохранительного органа, необоснованно задержавший представление подчиненного к присвоению очередного специального звания или классного чина, несет дисциплинарную ответственность.
10. Очередные специальные звания или классные чины среднего и старшего начальствующего состава слушателям, адъюнктам и докторантам организации образования правоохранительных органов, а также обучающимся в организациях образования правоохранительных органов иностранных государств по направлениям правоохранительных органов с оплатой обучения за счет государственных средств присваиваются по истечении установленного срока выслуги в соответствующих специальных званиях или классных чинах в соответствии со штатными должностями, которые они занимали до поступления на учебу, без учета изменений специальных званий или классных чинов в штатах по этим должностям, внесенных после поступления на учебу; по окончании организации образования, магистратуры, адъюнктуры, докторантуры - при соответствии очередных специальных или воинских званий, классных чинов званиям по штатным должностям, на которые сотрудники назначаются по окончанию учебы.

Статья 23. Сроки выслуги в специальных званиях или классных
чинах

1. Сроки выслуги в специальных званиях рядового и младшего начальствующего состава:
в звании рядового - три месяца;
в звании младшего сержанта - один год;
в звании сержанта - два года;
в звании старшего сержанта - три года.
Срок выслуги в звании старшины не устанавливаются.
2. Сроки выслуги в специальных званиях и классных чинах среднего и старшего начальствующего состава:
в звании младшего лейтенанта - один год;
в звании лейтенанта, юриста 3 класса - один год;
в звании старшего лейтенанта, юриста 2 класса - три года;
в звании капитана, юриста 1 класса - четыре года;
в звании майора, младшего советника юстиции - пять лет;
в звании подполковника, советника юстиции - семь лет.
3. Срок выслуги в специальном звании полковника, классном чине старший советник юстиции, а также в званиях и классных чинах высшего начальствующего состава не устанавливается.
4. Срок выслуги в специальном звании или классном чине исчисляется со дня присвоения сотруднику соответствующего специального или воинского звания, классного чина, при этом в срок выслуги входит фактическое время службы на должностях. В случае необоснованной задержки представления сотрудника к присвоению очередного специального звания или классного чина соответствующее специальное звание или классный чин присваивается со следующего дня по истечении срока пребывания в предыдущем специальном звании или классном чине.
5. Сотрудники, имеющие звания рядового и младшего начальствующего состава, назначенные на должности среднего начальствующего состава, представляются к присвоению специального звания среднего начальствующего состава независимо от срока выслуги в имеющемся звании.
6. Запрещается вводить дополнительные условия присвоения очередных специальных званий или классных чинов, не предусмотренные настоящим Законом.

Статья 24. Приостановление сроков выслуги лет в специальных
званиях или классных чинах

1. Очередные специальные звания или классные чины сотрудникам не присваиваются соответственно до назначения на должность при нахождении в распоряжении, при наличии неснятого дисциплинарного взыскания, до решения вопроса о соответствии занимаемой должности при повторной аттестации, прекращения доследственной проверки, уголовного дела по реабилитирующим основаниям, вступления в законную силу оправдательного приговора, окончания служебного расследования.
2. В случае вынесения решения о неправомерности наложения дисциплинарного взыскания или решения вопроса о соответствии занимаемой должности при повторной аттестации, прекращения уголовного дела по реабилитирующим основаниям, вступления в законную силу оправдательного приговора очередное специальное звание или классный чин сотрудникам присваивается с момента наступления срока его присвоения, при соответствии очередного специального звания или классного чина званию, классному чину по занимаемой штатной должности.

Статья 25. Порядок присвоения специальных званий или классных
чинов досрочно или на одну ступень выше специального звания или
классного чина, предусмотренного занимаемой штатной должностью

1. Очередное специальное звание или классный чин начальствующего состава до полковника включительно может быть присвоено до истечения установленного срока выслуги в предыдущем специальном звании или классного чина или на одну ступень выше специального звания или классного чина, предусмотренного по занимаемой штатной должности, в порядке поощрения за достижение высоких результатов в службе и образцовое выполнение служебных обязанностей.
2. Специальные звания или классные чины присваиваются досрочно по истечении не менее половины установленных сроков выслуги в специальном звании или классном чине.
3. Лицам начальствующего состава, имеющим ученую или академическую степень либо ученое или академическое звание, при этом занимающим штатную должность в организации образования правоохранительного органа - очередное специальное звание или классный чин на одну ступень выше специального звания или классного чина, предусмотренного занимаемой штатной должностью, может присваиваться по истечении установленного срока выслуги в специальном звании или классном чине.
4. Очередное специальное звание или классный чин на одну ступень выше специального звания или классно чина, предусмотренного по занимаемой штатной должности, присваивается по истечении не менее половины срока выслуги лет в предыдущем специальном звании или классном чине.
При этом присвоение специальных званий или классных чинов досрочно на одну ступень выше специального звания или классного чина, предусмотренного по занимаемой должности, производится не более двух раз за весь период службы в правоохранительном органе по каждому основанию.
Присвоение внеочередных специальных званий или классных чинов производится не более двух раз за весь период службы в порядке, определяемом руководителем правоохранительного органа.
5. Досрочно или на одну ступень выше специальные звания младшего начальствующего состава присваиваются уполномоченным руководителем, а специальные звания или классные чины среднего и старшего начальствующего состава - руководителем правоохранительного органа.

Статья 26. Понижение в специальных званиях или классных чинах

1. Понижение в специальном звании или классном чине на одну ступень применяется как мера дисциплинарного взыскания к сотрудникам, имеющим:
1) звания младшего и среднего начальствующего состава - уполномоченным руководителем правоохранительного органа;
2) звания старшего начальствующего состава - руководителем правоохранительного органа.
2. Срок выслуги в специальном звании или классном чине прерывается со дня издания приказа о привлечении к дисциплинарной ответственности в виде понижения специального звания или классного чина и возобновляется со дня издания приказа о восстановлении специального звания или классного чина.
Сотрудники, пониженные в специальном звании или классном чине независимо от занимаемой штатной должности восстанавливаются в прежнем специальном звании или классном чине независимо от занимаемой должности приказами руководителя или уполномоченного руководителя правоохранительного органа, но не ранее чем через шесть месяцев со дня понижения в специальном звании или классном чине.
3. До восстановления сотрудника в прежнем специальном звании или классном чине и присвоения ему очередного специального звания или классного чина повторное понижение в специальном звании или классном чине не производится.

Статья 27. Лишение специальных званий или классных чинов

1. Исполнение обвинительного приговора суда, вступившего в законную силу, о лишении специальных званий или классных чинов в отношении сотрудников:
1) до капитана, юриста 1 класса включительно осуществляется уполномоченным руководителем правоохранительного органа;
2) до полковника, старшего советника юстиции включительно осуществляется руководителем правоохранительного органа;
3) высшего начальствующего состава в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
2. В случаях незаконного лишения специального звания или классного чина приказ о восстановлении в прежнем звании в соответствии с решением суда принимается руководителем или уполномоченным руководителем правоохранительного органа.
3. Период незаконного лишения специального звания или классного чина входит в срок выслуги в восстановленном специальном звании или классном чине. Лицам, незаконно лишенным специального звания или классного чина, в полном объеме возмещается материальный ущерб.

Глава 5. Назначение на должность, перемещение и продвижение по
службе в правоохранительных органах Статья 28. Общие правила замещения должностей рядового и
начальствующего состава правоохранительных органов

1. Должности, подлежащие замещению лицами рядового, младшего, среднего, старшего и высшего начальствующего состава, и соответствующие этим должностям специальные звания или классные чины определяются руководителем правоохранительного органа в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
2. Лица, назначаемые на должности среднего, старшего и высшего начальствующего состава, до присвоения им специального звания или классного чина или зачисления в кадры правоохранительных органов, исполняют служебные обязанности по занимаемой должности.
3. Назначение на должность, перемещение и продвижение по службе производится руководителем или уполномоченным руководителем при условии соответствия лиц предъявляемым квалификационным требованиям. Квалификационные требования к должностям утверждаются руководителями правоохранительных органов на основе типовых квалификационных требований к должностям, утверждаемых уполномоченным органом по делам государственной службы.
При этом соблюдаются следующие условия:
1) при назначении на должность и перемещении по службе лиц среднего и старшего начальствующего состава может обеспечиваться использование их по основной специальности либо в соответствии с имеющимся опытом, а при необходимости использования на должностях по новой для них специальности назначению должна предшествовать переподготовка на соответствующих курсах (сборах);
2) непрерывный срок временного исполнения обязанностей по вакантной должности не должен превышать двух месяцев, а по невакантной - четырех;
3) сотрудники могут быть зачислены в распоряжение правоохранительного органа с освобождением от занимаемой должности и сохранением должностного оклада по последней должности, срок которого не должен превышать пятнадцати дней.
В исключительных случаях, вызванных особыми обстоятельствами, этот срок может быть продлен руководителем правоохранительного органа до двух месяцев.
В срок пребывания в распоряжении не засчитывается период нахождения лиц рядового и начальствующего состава в установленных настоящим Законом отпусках, на лечении (обследовании по направлению военно-врачебной комиссии) в лечебных учреждениях, время нахождения в пути следования от места прежней службы до места дислокации соответствующего правоохранительного органа; время нахождения на учебно-экзаменационных сессиях заочных, вечерних отделениях организаций образования; время нахождения под арестом в связи с привлечением к уголовной ответственности, в случаях прекращения уголовного дела по реабилитирующим основаниям или вынесения оправдательного приговора со дня ареста и по день освобождения включительно.
Сотрудникам, освобожденным от занимаемых должностей и находящимся в распоряжении, не использовавшим оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск, в случаях задержки решения вопроса об их дальнейшем использовании на службе, предоставляется неиспользованный отпуск. За время оплачиваемого ежегодного трудового отпуска денежное содержание им выплачивается в размере, получаемом по основной должности ко дню зачисления в распоряжение, независимо от срока пребывания в распоряжении.
К сотруднику, зачисленному в распоряжение правоохранительного органа, могут применяться меры поощрения и на него могут налагаться дисциплинарные взыскания, предусмотренные настоящим Законом.
Время нахождения сотрудника в распоряжении правоохранительного органа засчитывается в стаж правоохранительной службы, в выслугу лет для присвоения специального звания или классного чина, назначения пенсии и определения размера должностного оклада.
На сотрудника, находящегося в распоряжении правоохранительного органа, в полном объеме распространяется установленный распорядок дня правоохранительного органа.
В случаях письменного отказа сотрудника, находящегося в распоряжении правоохранительного органа занять предлагаемую должность он подлежит увольнению в соответствии с настоящим Законом.
Перемещение по службе лиц рядового и начальствующего состава осуществляется без зачисления их в распоряжение соответствующего правоохранительного органа. Назначение на должность лиц, состоящих в распоряжении соответствующего правоохранительного органа, производится в возможно короткий срок, но не позднее двух месяцев со дня освобождения от должности. Порядок использования на службе, находящихся в распоряжении правоохранительного органа указанных лиц, определяется нормативными правовыми актами правоохранительных органов;
4) при необходимости срочного замещения вакантной должности уполномоченному руководителю - от непосредственного руководителя правоохранительного органа, ему равных и выше - разрешается с согласия уполномоченного руководителя, временно назначать лицо начальствующего состава на данную должность на срок не более одного месяца;
5) при необходимости срочного перемещения лиц среднего, старшего и высшего начальствующего состава на другие должности, а также в другую местность решение об этом, с их согласия, принимают соответствующие уполномоченные руководители с учетом подготовки и опыта службы этих лиц, а также отсутствия у них и членов их семей медицинских противопоказаний;
6) перемещение по службе в другую местность лиц начальствующего состава, не достигших установленного настоящим Законом предельного возраста состояния на службе, признанных годными к военной службе или годными к службе вне строя в мирное время, но нуждающихся по состоянию своего здоровья или по состоянию здоровья членов их семей в изменении места службы (жительства), производится по разрешению соответствующих руководителей на основании заключения военно-врачебной комиссии;
7) назначение лиц рядового и начальствующего состава на должности, перемещение по службе, с неоперативных на оперативные должности производится с учетом результатов медицинского освидетельствования военно-врачебными комиссиями.

Статья 29. Перемещение по службе

1. Перемещение по службе лиц рядового и младшего начальствующего состава производится:
1) на вышестоящие должности - в порядке продвижения по службе;
2) на равнозначные должности - с согласия этих лиц, при необходимости замещения других должностей либо для более целесообразного использования их с учетом деловых и личных качеств, подготовки по новой специальности, а также по семейным обстоятельствам, состоянию здоровья или возрасту, по личной просьбе;
3) в связи с поступлением на учебу в организации образования правоохранительных органов - с освобождением от занимаемой штатной должности, а также при назначении на должность после окончания организации образования;
4) на нижестоящие должности:
при сокращении штатов или реорганизации правоохранительного органа - в случае невозможности перемещения этих лиц на равнозначные должности и с их согласия;
по состоянию здоровья - на основании заключения (постановления) военно-врачебной комиссии и с их согласия;
по служебному несоответствию, выявившемуся по итогам аттестации;
в порядке дисциплинарного взыскания;
по личной просьбе.
2. Перемещение по службе лиц среднего, старшего и высшего начальствующего состава производится:
1) на вышестоящие должности - в порядке продвижения по службе;
2) на равнозначные должности - в связи с проведением организационно-штатных мероприятий, для более целесообразного использования по специальности и с учетом опыта работы, в порядке ротации, в связи с истечением срока полномочий по занимаемой должности, также по личной просьбе, с согласия их непосредственных и уполномоченных руководителей;
3) в связи с поступлением на учебу в организации образования правоохранительных органов, обучения в рамках государственной программы по подготовке государственных служащих - с освобождением от занимаемой штатной должности, а также при назначении на должность после окончания организации образования;
4) на нижестоящие должности:
при сокращении штатов или реорганизации правоохранительного органа в случае невозможности использования этих лиц на равнозначной должности и с их согласия;
по состоянию здоровья - на основании заключения (постановления) военно-врачебной комиссии;
по личной просьбе;
по служебному несоответствию, выявившемуся по итогам аттестации;
в порядке дисциплинарного взыскания;
5) в порядке прикомандирования к государственным органам и международным организациям.
3. При назначении лиц среднего, старшего и высшего начальствующего состава на руководящую и педагогическую работу по специальным дисциплинам в организации образования правоохранительных органов Республики Казахстан им сохраняются должностные оклады по последним до назначения в организации образования основным (не временно исполняемым) должностям. Решение о сохранении должностного оклада в каждом конкретном случае принимается руководителем правоохранительного органа по представлению руководства организации образования и заключению кадровой службы центрального аппарата правоохранительного органа до назначения на должность.
Выплата сохраненного должностного оклада прекращается при понижении в должности.
4. Лица рядового и начальствующего состава, перемещенные на нижестоящие должности, в последующем могут продвигаться по службе с учетом требований настоящего Закона.
5. Решение о перемещении по службе лиц рядового и начальствующего состава оформляется приказом по личному составу с указанием основания перемещения.
6. Лица среднего, старшего и высшего начальствующего состава, перемещенные по службе, подлежат откомандированию к новому месту службы после сдачи дел и должности, но не позднее месячного срока со дня получения приказа или письменного извещения о перемещении по службе, кроме случаев, когда эти лица находятся в оплачиваемом ежегодном трудовом отпуске или на лечении.
7. В случаях отказа сотрудника при сокращении штата
правоохранительного органа занять предлагаемую должность, он подлежит
увольнению в соответствии с настоящим Законом.

Статья 30. Ротация

1. В целях обеспечения более эффективного использования профессионального потенциала, при прохождении службы в правоохранительных органах осуществляется ротация руководителей территориальных подразделений, учреждений правоохранительного органа и их заместителей.
2. Ротация руководителей структурных и территориальных подразделений правоохранительного органа и их заместителей осуществляется по решению руководителя или уполномоченного руководителя правоохранительного органа, но не менее одного раза в три года. Принятое решение оформляется приказом. Ротация руководителей структурных и территориальных подразделений, учреждений правоохранительного органа и их заместителей на службу в другую местность допускается с письменного согласия сотрудника, в особых случаях в интересах службы вне срока и без согласия сотрудника.
3. Ротации, связанной с переездом в другую местность, не подлежат должностные лица, имеющие (являющиеся опекунами) детей инвалидов, в том числе усыновленных (удочеренных) или на иждивении которых находятся престарелые родители. Указанные обстоятельства должны быть документально подтверждены.

Статья 31. Вышестоящие, равнозначные и нижестоящие должности
правоохранительной службы

1. Должность правоохранительной службы считается вышестоящей, если для нее предусмотрено более высокое предельное специальное звание или классный чин, чем специальное звание или классный чин по прежней должности правоохранительной службы, а при равенстве специальных званий или классных чинов - более высокий оклад по должности правоохранительной службы.
2. Должность правоохранительной службы считается равнозначной, если для нее предусмотрены специальное звание или классный чин и оклад по должности правоохранительной службы, равные специальному званию или классному чину и окладу по прежней должности правоохранительной службы.
3. Должность правоохранительной службы считается нижестоящей, если для нее предусмотрено более низкое предельное специальное звание или классный чин, чем специальное звание или классный чин по прежней должности правоохранительной службы, а при равенстве специальных званий или классного чина - более низкий оклад по должности правоохранительной службы.

Статья 32. Продвижение по службе

1. Продвижение по службе сотрудников производится из числа сотрудников, состоящих в кадровом резерве, с учетом их профессиональных, деловых и личных качеств, состояния здоровья.
2. Работа по совершенствованию профессиональной подготовки лиц начальствующего состава, зачисленных в кадровый резерв, осуществляется в порядке, определяемом руководителем правоохранительного органа.

Статья 33. Кадровый резерв

1. В целях формирования кадрового состава правоохранительного органа, обеспечения комплектования должностей службы в правоохранительном органе создается кадровый резерв.
2. Кадровый резерв правоохранительного органа формируется для последующего замещения вакантных вышестоящих должностей.
3. Кадровый резерв формируется из сотрудников правоохранительного органа, которые по результатам аттестации рекомендуются к выдвижению на руководящие должности или на работу с большим объемом, а также из лиц, проявивших организаторские способности при исполнении служебных обязанностей либо при выполнении специальных заданий.
4. Вакантная руководящая должность замещается по решению руководителя или уполномоченного руководителя лицом, состоящим в кадровом резерве правоохранительного органа. При отказе сотрудников, состоящих в кадровом резерве, от предложенной должности, вакантная должность замещается другим сотрудником по результатам аттестации или по отбору кадров.
5. Ответственность за формирование кадрового резерва и организацию работы с ним возлагается на руководителя или уполномоченного руководителя правоохранительного органа и кадровые аппараты. Кадровый резерв формируется в правоохранительных органах с учетом качественного состава кадров и потребности в замещении соответствующих должностей.
6. Зачисление в кадровый резерв осуществляется руководителем или уполномоченным руководителем правоохранительного органа, основанного на коллегиальном решении.
7. В случаях наложения на сотрудника дисциплинарного взыскания за коррупционное правонарушение, он исключается из кадрового резерва. При несогласии сотрудника с решением об исключении его из кадрового резерва, он вправе обжаловать это решение вышестоящим должностным лицам либо в суд.
8. Срок пребывания сотрудника в кадровом резерве не должен превышать трех лет. Лица, зачисленные в кадровый резерв, но не назначенные в период пребывания в кадровом резерве на планируемые для них должности, могут вновь зачисляться в кадровый резерв на общих основаниях.
9. Кадровые службы правоохранительного органа ведут списки сотрудников, зачисленных в кадровый резерв.
10. Порядок формирования кадрового резерва определяется руководителем правоохранительного органа.

Статья 34. Задачи формирования кадрового резерва

Задачами формирования кадрового резерва и работы с ним являются:
1) упорядочение механизма планирования продвижения сотрудников по службе;
2) повышение эффективности подготовки руководящих кадров;
3) замещение должностей руководящего состава наиболее квалифицированными сотрудниками;
4) укрепление и стабилизация руководящих кадров, обеспечение их преемственности;
5) усиление демократических начал решения кадровых вопросов в правоохранительных органах.

Статья 35. Приоритетные направления формирования кадрового
состава правоохранительных органов

1. Формирование кадрового состава в правоохранительном органе обеспечивается на основе:
1) совершенствования профессиональных знаний и навыков сотрудников;
2) назначения сотрудников на должности правоохранительной службы с учетом уровня их профессиональной подготовки, заслуг в профессиональной служебной деятельности и деловых качеств;
3) последовательности прохождения правоохранительной службы и присвоения специальных званий или классных чинов.
2. Приоритетным направлением формирования кадрового состава правоохранительной службы является:
1) подготовка, повышение квалификации и переподготовка на плановой основе кадров для всех групп и категорий должностей правоохранительной службы;
2) создание условий для профессионального и должностного роста сотрудников;
3) оценка результатов профессиональной служебной деятельности сотрудников посредством проведения аттестации;
4) создание кадрового резерва и его эффективное использование.
3. В целях совершенствования профессиональных знаний и навыков сотрудников, обеспечения их постоянной готовности к исполнению должностных обязанностей, организуется профессиональная служебная и физическая подготовка, которая проводится по месту прохождения сотрудниками службы в правоохранительных органах. Содержание и порядок организации профессиональной служебной и физической подготовки устанавливаются нормативными правовыми актами правоохранительных органов.
4. Правилами дополнительного профессионального образования сотрудников является профессиональная переподготовка, повышение квалификации. Получение дополнительного профессионального образования допускается с отрывом, с частичным отрывом или без отрыва от исполнения сотрудниками должностных обязанностей. Получение сотрудником дополнительного профессионального образования при прочих равных условиях является преимущественным основанием для включения сотрудника в кадровый резерв или продолжения замещения им должности правоохранительной службы.
5. Профессиональная переподготовка и повышение квалификации сотрудников осуществляются в организациях образования и научных учреждениях правоохранительного органа, в специализированных учреждениях правоохранительного органа по переподготовке и повышению квалификации сотрудников, а также в других организациях образования и учреждениях.
6. Сотрудник может получать дополнительное профессиональное образование за пределами Республики Казахстан.

Статья 36. Отбор кандидатов для зачисления в кадровый резерв

1. Отбор кандидатов для зачисления в кадровый резерв производится на основе изучения и оценки личных и деловых качеств сотрудников, результатов их служебной деятельности.
2. При отборе кандидатов для зачисления в кадровый резерв учитывается:
1) соответствие имеющегося у сотрудника образования по специальностям, предусмотренным к замещению по предполагаемой должности;
2) наличие опыта работы по предполагаемому виду деятельности;
3) знание нормативных правовых актов, регламентирующих деятельность категорий соответствующих руководителей;
4) состояние здоровья;
5) результаты профессиональной переподготовки и повышения квалификации.
3. Если выдвижение предполагает перемещение на службу в другую местность, то учитывается возможность проживания там сотрудника и членов его семьи по состоянию здоровья.
4. Отбор кандидатов на зачисление в кадровый резерв осуществляется кадровыми аппаратами и список, зачисленных в кадровый резерв утверждается руководителем или уполномоченным руководителем правоохранительного органа. Количество сотрудников, зачисляемых в кадровый резерв для выдвижения на соответствующую должность, должно составлять не менее двух человек.

Статья 37. Временное отстранение сотрудника от исполнения
должностных обязанностей

1. Сотрудник может быть временно отстранен от исполнения должностных обязанностей в следующих случаях:
1) в порядке, установленном уголовно-процессуальным законодательством - органом, ведущим уголовный процесс до отпадения необходимости такой меры без сохранения денежного содержания;
2) в случае проведения служебного расследования - руководителем или уполномоченным руководителем правоохранительного органа до решения вопроса об ответственности, но на срок не более одного месяца, с сохранением денежного содержания.
2. О временном отстранении сотрудника от исполнения служебных обязанностей издается приказ руководителя или уполномоченного руководителя правоохранительного органа.
3. В случае прекращения дела по нереабилитирующим основаниям или вступления в законную силу обвинительного приговора, сотрудник увольняется в порядке, установленном настоящим Законом.
4. В случае прекращения уголовного дела по реабилитирующим основаниям, вступления в законную силу оправдательного приговора сотрудник восстанавливается в должности, специальном или воинском звании, классном чине.
Восстановление на службе (в должности и звании) лица производится не позднее месячного срока со дня его обращения, если оно последовало в течение трех месяцев с момента вступления в силу оправдательного приговора либо вынесения постановления о прекращении уголовного дела по реабилитирующим основаниям.
5. Сотрудникам, уволенным из правоохранительных органов в связи с осуждением за преступления, а затем реабилитированным и восстановленным соответственно в должности и специальном звании или классном чине, за время вынужденного отсутствия на службе возмещается денежное довольствие в установленном действующим законодательством порядке.

Статья 38. Временное исполнение обязанностей по должности
правоохранительной службы

1. В связи со служебной необходимостью на сотрудника без освобождения от занимаемой (основной) должности могут быть временно возложены обязанности по вышестоящей должности.
2. Сотрудникам, занимающим штатные должности, на которых в установленном порядке возложено временное исполнение обязанностей по другим должностям с освобождением от основных обязанностей, оплата производится в следующем порядке:
1) штатным заместителям независимо от их служебных обязанностей по невакантным должностям своих непосредственных начальников выплата денежного довольствия производится по их основной исполняемой должности;
2) при временном исполнении обязанностей, в том числе и заместителями, по вакантной должности руководителя оплата производится исходя из оклада, предусмотренного повременно исполняемой должности с учетом иных выплат, но не более двух месяцев. В течение указанного срока должно быть принято решение об их назначении на данную должность или освобождении от исполнения обязанностей по вакантной должности.
Непрерывный срок временного исполнения обязанности по не вакантной должности не может превышать четырех месяцев.
Непрерывный срок временного исполнения обязанностей по должности исчисляется со дня вступления в должность, но не ранее даты, оговоренной в приказе, а при отсутствии указанной даты не ранее дня подписания приказа по день освобождения от исполнения обязанностей.
Назначение исполняющим обязанности по должности оформляется приказом должностных лиц, которым предоставлено право назначения сотрудников на должности и их перемещения.
3. Возложение на сотрудника временного исполнения обязанностей в соответствии с настоящей статьей и освобождение его в связи с этим от исполнения обязанностей по основной должности, осуществляются актом руководителя или уполномоченного руководителя, за исключением случая, когда исполнение обязанностей по должности непосредственного руководителя в период его отсутствия предусмотрено служебными обязанностями сотрудника.

Статья 39. Рабочее время в правоохранительных органах

1. Продолжительность рабочего времени для сотрудников правоохранительных органов устанавливается в соответствии с трудовым законодательством Республики Казахстан с учетом особенностей, предусмотренных настоящим Законом.
В каждом правоохранительном органе устанавливается строго регламентированный распорядок дня, определяемый особенностями служебной деятельности и оперативной обстановки, временем года, местными условиями и другими конкретными обстоятельствами.
2. Распорядок дня определяет время начала и окончания работы, начало и продолжительность обеденного перерыва, часы приема граждан (наиболее удобные для населения), сменность в несении службы отдельных категорий сотрудников, который утверждается актом руководителя или уполномоченного руководителя правоохранительного органа.
3. В случае необходимости сотрудники правоохранительных органов
могут привлекаться к выполнению служебных обязанностей сверх
установленного времени, а также в ночное время, в выходные и праздничные дни. Порядок и условия выплаты компенсаций определяются действующим законодательством.

Статья 40. Стаж правоохранительной службы (выслуги лет)

1. Стаж правоохранительной службы исчисляется в порядке, устанавливаемом законодательством Республики Казахстан, в целях расчета выслуги лет, дающей право на пенсию, предоставления дополнительного отпуска за выслугу лет, выплаты единовременного пособия при увольнении сотрудника, предоставления, а также представления к присвоению почетных званий Республики Казахстан и награждению ведомственными знаками отличия правоохранительного органа.
2. Исчисление выслуги лет сотрудникам правоохранительных органов производится в порядке, определяемом Правительством Республики Казахстан.
При этом выслуга лет для назначения пенсионных выплат исчисляется календарно, за исключением случаев, установленных законодательством Республики Казахстан.
3. Период нахождения сотрудников на службе в правоохранительных органах засчитывается в их общий трудовой стаж, а также в стаж государственной службы в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
4. Время нахождения сотрудника в распоряжении правоохранительного органа засчитывается в стаж службы.

Статья 41. Персональные данные сотрудника, ведение личного
дела и документов учета

1. В правоохранительном органе ведутся личные дела, документы учета сотрудников, содержащие их персональные данные, сведения о служебной деятельности и стаже правоохранительной службы.
2. В правоохранительном органе при получении, хранении, обработке, использовании и передаче персональных данных сотрудника должны соблюдаться следующие требования:
1) обработка персональных данных сотрудника осуществляется в целях содействия сотруднику в прохождении правоохранительной службы, обучении и должностном росте, обеспечения личной безопасности сотрудника и членов его семьи, а также в целях обеспечения сохранности принадлежащего ему имущества, учета результатов исполнения им должностных обязанностей;
2) проверка достоверности персональных данных, полученных у сотрудника, в соответствии с настоящим Законом, осуществляется с участием органов государственной власти;
3) зашита персональных данных сотрудника от неправомерного их использования или утраты, обеспечивается за счет средств правоохранительного органа в порядке, установленном настоящим Законом и иными законодательными актами Республики Казахстан;
4) передача персональных данных сотрудника третьей стороне не допускается без согласия сотрудника, выраженного в письменной форме, за исключением случаев, установленных законами.
3. В личное дело сотрудника вносятся его персональные данные и иные сведения, связанные с поступлением на правоохранительную службу, ее прохождением и увольнением с правоохранительной службы, необходимые для обеспечения деятельности правоохранительного органа.
4. При приеме (переводе) гражданина (сотрудника), проходившего (проходящего) правоохранительную или воинскую службу, государственные органы или организации, в которых гражданин (сотрудник) проходил (проходит) правоохранительную или воинскую службу, по запросу руководителя правоохранительного органа или уполномоченного руководителя направляют в адрес правоохранительного органа расчет выслуги лет, копию послужного списка, заключение по последней аттестации и иные, характеризующие служебную деятельность сотрудника, материалы.
5. Сведения, содержащиеся в личном деле и документах учета сотрудника, относятся, в соответствии с законодательством, к государственным секретам.
6. Сотрудник, виновный в нарушении норм, регулирующих получение, хранение, обработку, использование и передачу персональных данных другого сотрудника, а равно виновный в утрате или разглашении таких данных, несет ответственность в соответствии с настоящим Законом и иными законодательными актами Республики Казахстан.
7. Порядок ведения личных дел, содержащих персональные данные сотрудника, утверждается руководителем правоохранительного органа.

Статья 42. Правоотношения, связанные с правоохранительной
службой, при сокращении должностей, реорганизации или
ликвидации правоохранительного органа

1. При сокращении должностей правоохранительной службы правоотношения с сотрудником, замещающим сокращаемую должность, продолжаются в случаях:
1) предоставления сотруднику возможности замещения иной должности в том же либо в другом правоохранительном органе;
2) направления сотрудника на профессиональную переподготовку, повышение квалификации или обучение в организации образования правоохранительного органа.
2. При ликвидации правоохранительного органа правоотношения с сотрудником могут быть продолжены в случае предоставления сотруднику возможности замещения иной должности в правоохранительном органе, которому переданы функции ликвидированного правоохранительного органа, либо в другом правоохранительном органе;
3. В случае отказа сотрудника от предложенной для замещения иной должности, он увольняется с правоохранительной службы в порядке, установленном настоящим Законом.

Статья 43. Прохождение службы не на должностях
правоохранительного органа

Сотрудники правоохранительных органов могут проходить правоохранительную службу не на должностях с оставлением в кадрах правоохранительных органов в случаях:
1) нахождения в распоряжении правоохранительного органа;
2) прикомандирования к государственным органам и международным организациям;
3) обучения в рамках государственной программы по подготовке государственных служащих.

Статья 44. Особенности прохождения правоохранительной
службы

1. Продолжительность привлечения сотрудников правоохранительных органов для охраны общественного порядка в иных регионах Республики или для участия в обеспечении правового режима чрезвычайного положения и ликвидации последствий чрезвычайных обстоятельств не должна превышать трех месяцев.
2. Сотрудники правоохранительных органов могут быть
прикомандированы к государственным органам и международным
организациям с оставлением в кадрах правоохранительных органов в
порядке, определяемом Правительством Республики Казахстан.

Статья 45. Откомандирование сотрудника правоохранительного
органа

1. Откомандирование сотрудника правоохранительного органа осуществляется приказом руководителя или уполномоченного руководителя правоохранительного органа, имеющего право назначать на соответствующие должности.
При этом назначение сотрудника на должность производится со дня его откомандирования.
2. Основанием откомандирования является рапорт сотрудника и письменное ходатайство принимающего на службу правоохранительного органа.
3. Срок принятия решения об откомандировании сотрудника не должен превышать одного месяца со дня поступления письменного ходатайства принимающего правоохранительного органа.

Глава 6. Аттестация Статья 46. Аттестация сотрудников

1. Аттестация сотрудников (далее - аттестация) - периодически осуществляемая процедура по определению уровня их профессиональной подготовки, правовой культуры и способности работать с гражданами.
2. Основным критерием оценки при аттестации является способность сотрудников выполнять возложенные на них обязанности.
3. Сотрудники проходят аттестацию по истечении каждых последующих трех лет непрерывного пребывания на службе в системе правоохранительных органов. При этом аттестация должна быть проведена не позднее шести месяцев со дня наступления указанного срока.
В случаях, если подлежащие аттестации сотрудники назначены на новые должности, они проходят аттестацию через один год после назначения. При назначении на равнозначные должности, если это не повлекло изменений функциональных обязанностей, данный срок не учитывается.
При прохождении аттестации пребывание на службе в системе правоохранительных органов считается непрерывным, когда со дня увольнения сотрудника со службы в системе правоохранительных органов и до дня его приема на службу в системе правоохранительных органов прошло не более трех месяцев, при условии отсутствия у него за указанный период трудовых отношений с иными юридическими (за исключением государственных органов) и физическими лицами.
4. Не подлежат аттестации руководитель правоохранительного органа и его заместители, а также сотрудники, имеющие стаж службы в правоохранительных органах не менее двадцати лет.
Не подлежат аттестации женщины из числа сотрудников в период их беременности и отпуска по уходу за детьми. Они аттестуются после выхода на службу не ранее чем через шесть месяцев и не позднее одного года.
5. Аттестация включает в себя ряд последовательных этапов:
1) подготовка к проведению аттестации;
2) сдача установленных нормативов по определению профессиональной пригодности за исключением сотрудников органов прокуратуры;
3) компьютерное тестирование сотрудника, подлежащего аттестации, на знание законодательства Республики Казахстан и логическое мышление;
4) собеседование с сотрудником, проводимое аттестационной комиссией;
5) вынесение решения аттестационной комиссии.

Статья 47. Организация подготовки к проведению аттестации

1. При наступлении срока проведения аттестации по поручению руководителя или уполномоченного руководителя правоохранительного органа соответствующими кадровыми службами организуется подготовка к проведению аттестации.
2. Подготовка включает в себя следующие мероприятия:
1) разработку графика проведения аттестации;
2) организацию разъяснительной работы о целях и порядке проведения аттестации;
3) определение сроков и места проведения тестирования;
4) подготовку необходимых документов на аттестуемых сотрудников.
Порядок и условия прохождения тестирования, а также пороговые значения для категорий должностей (далее - пороговые значения) устанавливаются нормативными правовыми актами правоохранительных органов.
3. Кадровая служба правоохранительного органа, один раз в течение шести месяцев определяет сотрудников, подлежащих аттестации в соответствии с настоящим Законом.
4. Руководитель по представлению кадровой службы издает акт, которым утверждается список сотрудников, подлежащих аттестации, состав аттестационной комиссии, график ее работы, устанавливаются сроки проведения аттестации.
5. Кадровая служба письменно уведомляет сотрудников о сроках проведения аттестации не позднее, чем за месяц до начала ее проведения.
6. На сотрудника, подлежащего аттестации, оформляется его служебная характеристика и направляется в кадровую службу в срок не позднее, чем за три недели до заседания аттестационной комиссии.
7. Служебная характеристика должна содержать объективную и обоснованную оценку профессиональных, личностных качеств и результатов служебной деятельности подлежащего аттестации сотрудника за период, состоящий из его трехлетнего непрерывного пребывания на службе в системе правоохранительных органов и срока, прошедшего после этого до проводимой аттестации.
8. Непосредственный руководитель обязан ознакомить сотрудника с представленной на него служебной характеристикой под роспись в срок не позднее, чем за две недели до заседания аттестационной комиссии.
9. Сотрудник вправе заявить о своем несогласии с представленной на него служебной характеристикой и предоставить в кадровую службу дополнительную информацию, характеризующую его.
10. Кадровая служба направляет собранные аттестационные материалы в аттестационную комиссию в срок не позднее, чем за неделю до ее заседания.

Статья 48. Аттестационная комиссия

1. Аттестационная комиссия создается актом руководителя или уполномоченного руководителя правоохранительного органа по представлению кадрового подразделения.
2. В состав аттестационной комиссии должно входить не менее пяти членов.
Замещение отсутствующих членов аттестационной комиссии не допускается.
3. Секретарем аттестационной комиссии является представитель кадровой службы, который определяется ее руководителем.
Секретарь аттестационной комиссии осуществляет организационное обеспечение ее работы и не вправе принимать участие в голосовании.
4. В зависимости от направлений работы правоохранительного органа, организации образования правоохранительного органа или государственного учреждения правоохранительного органа может быть создано несколько аттестационных комиссий.
5. Руководитель аттестационной комиссии и ее члены должны занимать такую же или более высокую должность, чем сотрудники, подлежащие аттестации.
6. В состав аттестационной комиссии включаются руководители структурных подразделений, представители кадровой службы (либо лица, которым подотчетны данные службы), а также иные сотрудники правоохранительного органа, организации образования правоохранительного органа или государственного учреждения правоохранительного органа, за исключением сотрудников, проходящих аттестацию.
7. Заседание аттестационной комиссии считается правомочным, если на нем присутствует не менее двух третей ее состава.
8. Решение аттестационной комиссии принимается открытым голосованием и считается принятым, если за него подано большинство голосов из числа присутствовавших на заседании членов аттестационной комиссии. В случае равенства голосов принятым считается решение, за которое проголосовал председатель аттестационной комиссии.

Статья 49. Проведение аттестации

1. К собеседованию допускаются сотрудники, сдавшие при
первоначальной или повторной аттестации установленные нормативы по
определению профессиональной пригодности за исключением сотрудников
органов прокуратуры, получившие при прохождении тестирования оценку
выше порогового значения.
2. Сотрудники, не сдавшие установленные нормативы по определению профессиональной пригодности либо получившие при прохождении тестирования оценку ниже порогового значения, к собеседованию не допускаются и решением аттестационной комиссии подлежат повторной аттестации в порядке, определенном настоящим Законом.
3. На заседании аттестационной комиссии проводится собеседование с аттестуемым сотрудником.
4. Сотрудники, отсутствовавшие на заседании аттестационной комиссии по уважительным причинам, проходят собеседование после выхода на службу.
5. В случае неявки сотрудника на заседание аттестационной комиссии без уважительных причин аттестационная комиссия принимает решение о повторной аттестации сотрудника в порядке, определенном настоящим Законом.
6. По итогам собеседования аттестационная комиссия принимает одно из следующих решений:
1) соответствует занимаемой должности и рекомендуется для зачисления в кадровый резерв или выдвижения на вышестоящую должность;
2) соответствует занимаемой должности;
3) подлежит повторной аттестации;
4) не соответствует занимаемой должности и рекомендуется к понижению в должности.
7. Решение аттестационной комиссии в течение трех рабочих дней оформляется протоколом, который подписывается членами аттестационной комиссии, присутствовавшими на ее заседании, и секретарем.
8. Кадровая служба заносит решение аттестационной комиссии в аттестационный лист сотрудника, который знакомится с решением под роспись в течение трех рабочих дней со дня его принятия.
9. Аттестационный лист сотрудника, прошедшего аттестацию, и его служебная характеристика хранятся в личном деле.

Статья 50. Повторная аттестация

1. Повторная аттестация проводится в срок не ранее трех месяцев и не позднее шести месяцев со дня проведения первоначальной аттестации.
2. К собеседованию допускаются сотрудники, сдавшие при первоначальной или повторной аттестации установленные нормативы по определению профессиональной пригодности, получившие при прохождении тестирования оценку выше порогового значения.
3. При повторной аттестации сотрудники, не сдавшие установленные нормативы по определению профессиональной пригодности либо получившие при прохождении тестирования оценку ниже порогового значения, а также в случае неявки на заседание аттестационной комиссии без уважительных причин, по решению аттестационной комиссии рекомендуются к понижению в должности или увольнению в порядке, определенном настоящим Законом.
4. Аттестационная комиссия, проведя повторную аттестацию, принимает одно из следующих решений:
1) соответствует занимаемой должности;
2) не соответствует занимаемой должности и рекомендуется к понижению в должности;
3) не соответствует занимаемой должности и рекомендуется к увольнению.
5. Принятие аттестационной комиссией решения о несоответствии сотрудника занимаемой должности с рекомендацией об увольнении является отрицательным результатом аттестации.

Статья 51. Решение аттестационной комиссии

Решение аттестационной комиссии может служить одним из основанием для зачисления сотрудника в кадровый резерв, выдвижения сотрудника на вышестоящую должность, понижения сотрудника в должности или его увольнения.

Статья 52. Обжалование решения аттестационной комиссии

Решение аттестационной комиссии может быть обжаловано сотрудником руководителю или уполномоченному руководителю правоохранительного органа - в месячный срок, либо в судебном порядке.

Глава 7. Служебная дисциплина в правоохранительных органах Статья 53. Служебная дисциплина в правоохранительных органах

1. Служебная дисциплина на правоохранительной службе - обязательное соблюдение сотрудником норм и правил, установленных законодательством Республики Казахстан, актами руководителей и уполномоченных руководителей правоохранительных органов.
2. Руководитель и уполномоченный руководитель правоохранительного органа несет ответственность за состояние служебной дисциплины среди подчиненных.
3. В целях обеспечения и укрепления служебной дисциплины руководителем или уполномоченным руководителем правоохранительного органа к сотрудникам и курсантам (слушателям) организации образования правоохранительных органов могут применяться меры поощрения и на них могут налагаться дисциплинарные взыскания, предусмотренные настоящим Законом.

Статья 54. Поощрения, применяемые к сотрудникам
правоохранительных органов

1. За образцовое исполнение обязанностей и достижение высоких результатов в служебной деятельности для сотрудников и курсантов (слушателей) организации образования правоохранительных органов предусматриваются следующие виды поощрений:
1. объявление благодарности;
2. единовременное денежное вознаграждение;
3. награждение ценным подарком;
4. награждение грамотой;
5. награждение Почетной грамотой;
6. награждение ведомственной наградой и нагрудным знаком отличия правоохранительного органа;
7. досрочное присвоение очередного специального звания или классного чина;
8. занесение в Книгу почета или на Доску почета;
9. присвоение почетного звания;
10) иные виды поощрений, предусмотренные нормативными правовыми актами правоохранительных органов.
Порядок применения к сотруднику видов поощрения, предусмотренных настоящей статьей, устанавливаются нормативными правовыми актами правоохранительных органов.
2. В качестве поощрения может применяться досрочное снятие ранее наложенного на сотрудника правоохранительного органа дисциплинарного взыскания.
3. Поощрения оформляются приказами.
4. В организациях образования правоохранительных органов также применяются поощрения в виде предоставления внеочередного увольнения из расположения организации образования.
5. За особые заслуги сотрудники правоохранительных органов могут быть представлены к награждению государственными наградами в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Статья 55. Дисциплинарные взыскания, применяемые к сотрудникам
правоохранительных органов

1. Дисциплинарные взыскания в правоохранительных органах являются мерой дисциплинарной ответственности. Дисциплинарные взыскания налагаются с учетом тяжести совершенного проступка, обстоятельств, при которых он совершен, а также предшествующего поведения и отношения к службе сотрудника правоохранительного органа.
2. За ненадлежащее исполнение служебных обязанностей на сотрудников правоохранительных органов могут налагаться следующие виды взысканий:
1) замечание;
2) выговор;
3) строгий выговор;
4) предупреждение о неполном служебном соответствии;
5) освобождение от занимаемой должности;
6) понижение в специальном звании или классном чине на одну ступень;
7) увольнение из правоохранительного органа;
8) увольнение из правоохранительного органа с лишением почетных званий, нагрудных знаков, присвоенных или награжденных руководителями или уполномоченными руководителями правоохранительного органа.
3. В организациях образования правоохранительных органов на курсантов (слушателей) помимо дисциплинарных взысканий, предусмотренных настоящей статьей, также могут налагаться следующие дисциплинарные взыскания:
1) назначение вне очереди в наряд (за исключением назначения в наряд по обеспечению охраны подразделения);
2) лишение очередного увольнения из расположения организации образования правоохранительного органа;
3) отчисление из организации образования правоохранительного органа.

Статья 56. Основания и условия наложения дисциплинарных
взысканий

1. Основанием наложения взыскания является совершение сотрудником проступка.
2. При наложении дисциплинарного взыскания и определении его вида учитываются наличие вины сотрудника, тяжесть и обстоятельства совершенного проступка, личность сотрудника и отношение его к службе, наступление негативных последствий и причинение ущерба имиджу правоохранительного органа.
Порядок и условия привлечения к дисциплинарной ответственности определяются нормативными правовыми актами правоохранительных органов.
3. При совершении сотрудником проступка с него истребуется письменное объяснение. Если в письменном объяснении сотрудник согласен с фактом совершения, им данного проступка, то руководитель или уполномоченный руководитель правоохранительного органа вправе наложить взыскание без проведения служебного расследования.
В случае если сотрудник в своем письменном объяснении не согласен с фактом совершения им проступка, то по приказу руководителя или уполномоченного руководителя правоохранительного органа должно быть проведено служебное расследование.
4. Взыскание в виде предупреждения о неполном служебном соответствии и увольнения с занимаемой должности налагаются по результатам проведенного служебного расследования и соответствующим рекомендациям дисциплинарной комиссии.
Порядок формирования и работы дисциплинарной комиссии определяется руководителем правоохранительного органа.
5. Взыскания при совершении проступка, совершенного совместно несколькими сотрудниками, налагаются на каждого виновного в отдельности.
6. За каждый случай нарушения служебной дисциплины может быть наложено только одно дисциплинарное взыскание.
7. Наложение взыскания не освобождает сотрудника, совершившего проступок, от исполнения обязанности, за неисполнение или ненадлежащее исполнение которой было наложено взыскание.
8. Приказ о наложении дисциплинарного взыскания объявляется сотруднику, подвергнутому дисциплинарному взысканию, под роспись в течение трех рабочих дней со дня его издания.
9. Отказ в ознакомлении с приказом о наложении дисциплинарного взыскания оформляется в акте, который составляется кадровым подразделением правоохранительного органа и регистрируется в специальном журнале.
В случае невозможности ознакомить сотрудника лично с приказом о наложении дисциплинарного взыскания, кадровое подразделение правоохранительного органа обязано направить копию приказа о наложении дисциплинарного взыскания сотруднику письмом с уведомлением.
10. Дисциплинарное взыскание налагается не позднее одного месяца со дня обнаружения проступка и шести месяцев со дня совершения проступка.
Днем обнаружения проступка, с которого начинается течение месячного срока, считается день, когда лицу, которому по службе подчинен сотрудник, стало известно о совершении проступка, независимо от того, наделено ли оно правом наложения дисциплинарных взысканий или нет.
11. В случаях проведения служебного расследования, возбуждения уголовного дела или дела об административном правонарушении, рассмотренного судом, - дисциплинарное взыскание налагается не позднее одного месяца соответственно со дня окончания расследования, принятия процессуального решения о прекращении уголовного дела или производства по делу об административном правонарушении, не считая времени отсутствия на работе по болезни виновного или нахождения его в отпуске, командировке.
12. В случаях отказа в возбуждении уголовного дела либо прекращения уголовного дела, но при наличии в действиях сотрудника признаков дисциплинарного проступка, административного правонарушения, взыскание налагается не позднее одного месяца со дня принятия решения об отказе в возбуждении уголовного дела либо его прекращения.
13. В случае совершения коррупционного правонарушения либо правонарушения, создающего условия для коррупции, лицом, уполномоченным на выполнение государственных функции, либо приравненным к нему лицом, дисциплинарное взыскание налагается не позднее трех месяцев со дня обнаружения проступка и не может быть наложено позднее одного года со дня совершения проступка.
14. В случае отказа в возбуждении уголовного дела либо прекращения уголовного дела, но при наличии в деяниях лица, уполномоченного на выполнение государственных функций, либо приравненного к нему лица признаков коррупционного правонарушения или дисциплинарного проступка, взыскание налагается не позднее трех месяцев со дня принятия решения об отказе в возбуждении уголовного дела либо его прекращения.
15. Дисциплинарное взыскание на сотрудника не может быть применено в период его временной нетрудоспособности, нахождения в отпуске или командировке, а также в случае, если со дня совершения проступка прошло более шести месяцев.
16. Период временной нетрудоспособности, нахождение в отпуске, командировке приостанавливает действие срока наложения взыскания, если о совершенном проступке стало известно в этот период или до его наступления.
17. Сотрудник вправе ознакомиться со всеми материалами, связанными с привлечением его к дисциплинарной ответственности.
18. Срок дисциплинарного взыскания, наложенного на сотрудника правоохранительного органа, не может превышать шесть месяцев со дня его применения. Если в течение этого срока сотрудник не будет подвергнут новому дисциплинарному взысканию, то он считается не имеющим дисциплинарного взыскания.
19. Если к сотруднику правоохранительного органа необходимо применить меры поощрения или взыскания, выходящие за пределы прав непосредственного руководителя, то он ходатайствует об этом перед вышестоящим должностным лицом, уполномоченным применить меры поощрения и взыскания.
20. Вышестоящий руководитель имеет право отменить дисциплинарное взыскание, наложенное нижестоящим руководителем, если ранее объявленное взыскание не соответствует тяжести совершенного проступка.
21. Руководитель, превысивший предоставленные ему права по применению поощрений и наложению дисциплинарных взысканий, несет за это дисциплинарную ответственность, а приказы о поощрении и взыскании отменяются должностным лицом, уполномоченный применять меры поощрений и взысканий.
22. Сотрудник правоохранительного органа вправе обжаловать наложенное на него дисциплинарное взыскание в вышестоящий орган либо суд.

Статья 57. Служебное расследование

1. Служебное расследование проводится по решению руководителя или уполномоченного руководителя правоохранительного органа при необходимости выявления причин, характера и обстоятельств совершенного сотрудником дисциплинарного проступка, подтверждения наличия или отсутствия обстоятельств, предусмотренных настоящим Законом, а также в соответствии с действующим законодательством, в том числе на основании письменного рапорта сотрудников правоохранительного органа и сообщений правоохранительных и судебных органов.
2. В проведении служебного расследования не может участвовать сотрудник, прямо или косвенно заинтересованный в ее результатах. В этом случае он обязан обратиться к лицу, принявшему решение о проведении служебного расследования, с письменным рапортом об освобождении его от участия в проведении этого расследования. При несоблюдении указанного требования результаты служебного расследования считаются недействительными.
3. При проведении служебного расследования должны быть приняты меры к объективному и всестороннему установлению:
1) факта совершения сотрудником дисциплинарного проступка;
2) причин и условий, способствовавших совершению сотрудником дисциплинарного проступка;
3) характера и размера вреда, причиненного сотрудником в результате совершения дисциплинарного проступка;
4) наличия или отсутствия обстоятельств, препятствующих прохождению сотрудником правоохранительной службы.
4. Служебное расследование должно быть завершено не позднее чем через один месяц со дня принятия решения о его проведении. В указанный срок не засчитывается время нахождения сотрудника, в отношении которого проводится служебное расследование, в отпуске, в командировке или на лечении, а также время его отсутствия на службе по иным уважительным причинам.
5. Результаты служебного расследования представляются лицу, принявшему решение о проведении служебного расследования, в виде заключения в письменной форме, которое утверждается им не позднее чем через три дня со дня окончания расследования.
6. От сотрудника, в отношении которого проводится служебное расследование истребуется письменное объяснение по обстоятельствам проведения служебного расследования.
7. Сотрудник, в отношении которого проводится служебное расследование, вправе:
1) давать письменное объяснение по существу проводимого служебного расследования;
2) заявлять ходатайства, представлять доказательства и иные документы;
3) обжаловать решения и действия (бездействия) сотрудников, проводящих служебное расследование, руководителю или уполномоченному руководителю правоохранительного органа, принявшему решение о проведении служебного расследования;
4) знакомиться по окончании служебного расследования с заключением и другими материалами, если это не противоречит требованиям неразглашения сведений, составляющих государственную и иную охраняемую законом тайну. При отказе сотрудника от дачи письменного объяснения составляется соответствующий акт.
8. В заключении по результатам служебного расследования указываются:
1) факты и обстоятельства, установленные по результатам служебного расследования;
2) выводы и предложения по результатам служебного расследования.
9. В случае обнаружения при проведении служебного расследования в действиях сотрудника признаков преступления, руководитель или уполномоченный руководитель правоохранительного органа, принявший решение о проведении служебного расследования, обязан незамедлительно передать полученные материалы в соответствующие правоохранительные органы для принятия процессуального решения.
10. Порядок проведения служебного расследования устанавливается нормативными правовыми актами правоохранительных органов.

Глава 8. Применение сотрудниками правоохранительных органов
огнестрельного оружия, специальных средств и физической силы Статья 58. Цель применения огнестрельного оружия, специальных
средств и физической силы

Огнестрельное оружие, специальные средства и физическая сила применяются в целях прекращения общественно опасных деяний, задержания и доставления в правоохранительные органы лиц, их совершивших, с учетом характера правонарушений и конкретных ситуаций.

Статья 59. Применение специальных средств и физической силы

1. Сотрудники правоохранительных органов имеют право применять физическую силу и специальные средства, в том числе боевые приемы борьбы, наручники, резиновые палки, слезоточивые вещества, светозвуковые устройства отвлекающего воздействия, устройства для вскрытия помещений, принудительной остановки транспорта, водометы, служебных животных, бронемашины и другие специальные и транспортные средства, перечень которых определяется Правительством Республики Казахстан, для:
1) отражения нападений на граждан, сотрудников правоохранительных органов и иных лиц, выполняющих служебный или общественный долг по охране общественного порядка, обеспечению общественной безопасности и противодействию с преступностью;
2) освобождения заложников, пресечения массовых беспорядков и групповых нарушений общественного порядка (групповых нарушений установленного режима содержания в учреждениях уголовно-исполнительной системы), а также противоправных действий при побеге или задержании бежавших из исправительных учреждений и следственных изоляторов осужденных, подозреваемых и обвиняемых;
3) отражения нападения на здания, помещения, сооружения, транспортные средства, земельные участки, принадлежащие гражданам, организациям и государственным органам, а равно для освобождения их от захвата;
4) задержания правонарушителей (осужденных, подозреваемых, обвиняемых и лиц, совершивших административные правонарушения), если они оказывают неповиновение или сопротивление сотрудникам правоохранительных органов, иным лицам, выполняющим возложенные на них обязанности по охране общественного порядка, обеспечению общественной безопасности, для их доставления в правоохранительные органы, конвоирование и охрану задержанных, заключенных под стражу лиц, а также лиц, подвергнутых административному аресту, осужденных, подозреваемых и обвиняемых либо если имеются достаточные основания полагать, что они могут совершить побег или причинить вред окружающим или себе, а также в отношении лиц, умышленно препятствующих сотрудникам правоохранительных органов в осуществлении возложенных на них законом обязанностей;
5) отражения нападения с целью самозащиты сотрудником правоохранительного органа или защиты членов своей семьи при реальной угрозе причинения ему и/или им тяжкого вреда здоровью или жизни;
6) необходимой обороны, крайней необходимости;
7) доставления правонарушителей, если это необходимо в целях пресечения правонарушения, установления личности правонарушителя, а также составления протокола об административном правонарушении при невозможности составить его на месте, если составление протокола является обязательным.
2. Запрещается применять специальные средства и приемы в отношении женщин, лиц с явными признаками инвалидности и малолетних, кроме случаев совершения ими нападения, угрожающего жизни и здоровью окружающих, группового нападения либо оказания вооруженного сопротивления.

Статья 60. Применение огнестрельного оружия

1. Сотрудники правоохранительных органов имеют право применять огнестрельное оружие для:
1) защиты граждан от преступного посягательства в случае угрозы их жизни и здоровью, а равно освобождения заложников;
2) отражения нападения на сотрудников правоохранительных органов и членов их семей, лиц, выполняющих служебный или общественный долг по охране общественного порядка, обеспечению общественной безопасности и противодействию с преступностью;
3) отражения нападения на жилые помещения граждан, на охраняемые правоохранительными органами объекты, помещения государственных организаций, отражения нападения на служебный или войсковой наряд;
4) задержания лиц, оказывающих сопротивление либо застигнутых при совершении преступления, совершающих побег из-под стражи (кроме содержащихся под административным арестом), для задержания вооруженных лиц;
5) остановки транспортных средств путем их повреждения, если водитель не подчиняется законным требованиям сотрудника правоохранительных органов и ставит под угрозу жизнь и здоровье граждан;
6) защиты от нападения животных;
7) подачи сигнала тревоги или вызова помощи;
8) во всех иных случаях необходимой обороны и крайней необходимости.
2. Запрещается применять оружие в отношении женщин и несовершеннолетних, кроме случаев совершения ими вооруженного нападения, оказания вооруженного сопротивления, захвата заложников, транспортных средств, в том числе воздушного судна, либо группового нападения.
3. Во всех случаях применения оружия сотрудник правоохранительных органов обязан принять необходимые меры для обеспечения безопасности окружающих граждан, оказания неотложной медицинской помощи пострадавшим, доложить непосредственному руководителю о применении оружия.
4. О каждом случае применения оружия и специальных средств, повлекшем гибель людей или иные тяжкие последствия, незамедлительно информируется прокурор.

Глава 9. Социальная защита Статья 61. Социальная защита сотрудников правоохранительных
органов

Сотрудники, члены их семей и имущество находятся под защитой государства в соответствии с действующим законодательством Республики Казахстан.

Статья 62. Оплата труда, пенсионное и иное обеспечение
сотрудников правоохранительных органов

1. Денежное довольствие сотрудников правоохранительных органов устанавливается на основании единой системы оплаты труда работников органов Республики Казахстан, содержащихся за счет государственного бюджета, утверждаемой Президентом Республики Казахстан, и включает в себя денежное содержание и надбавки за особые условия прохождения службы, устанавливаемые законодательством Республики Казахстан.
2. Денежное содержание сотрудников правоохранительных органов состоит из должностного оклада и доплаты за специальное звание или классный чин.
Стаж работы для исчисления должностных окладов и пособий для оздоровления определяются законодательством Республики Казахстан.
3. Пенсионное обеспечение сотрудников правоохранительных органов, выплата государственных социальных пособий по инвалидности осуществляются в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
4. Сотрудники правоохранительных органов, имеют право по предъявлению командировочного удостоверения на первоочередное приобретение проездных документов на все виды транспорта и получение места для проживания в гостиницах.

Статья 63. Особенности прохождения службы в период временной
нетрудоспособности

1. Период временной нетрудоспособности непрерывного нахождения на лечении сотрудника не должен превышать четырех месяцев, кроме тех случаев, когда действующим законодательством предусмотрен более длительные сроки нахождения на лечении по отдельным заболеваниям. По истечении установленного срока непрерывного нахождения на лечении сотрудника, он подлежит медицинскому освидетельствованию военно-врачебной комиссией для решения вопроса о годности его к дальнейшей службе.
2. Время нахождения на лечении сотрудников в связи с полученными ими при исполнении служебных обязанностей и служебного долга ранениями, контузиями или увечьями, сроком не ограничивается. На медицинское освидетельствование указанные лица направляются после окончания лечения или при определившемся исходе заболевания.
3. Сотрудники, часто и длительно болеющие, направляются по представлениям лечебно-профилактических учреждений кадровыми аппаратами правоохранительного органа на медицинское освидетельствование в военно-врачебные комиссии для определения годности к дальнейшему прохождению службы, если число дней нетрудоспособности составляют до четырех месяцев по одному и тому же заболеванию непрерывно за двенадцать месяцев или до пяти месяцев в течение года по различным заболеваниям.
4. Денежное довольствие сотрудникам в период их временной нетрудоспособности выплачивается в полном объеме.

Статья 64. Гарантии в случае гибели (смерти) или увечья
сотрудников правоохранительных органов

1. При получении увечья сотрудником правоохранительных органов в период исполнения им служебных обязанностей или служебного долга ему производится выплата единовременной компенсации, а в случае его гибели (смерти) лицам, имеющим право на ее получение.
2. Порядок выплаты единовременной компенсации устанавливается
Правительством Республики.
3. В случае гибели (смерти) сотрудника правоохранительного органа при исполнении служебных обязанностей или служебного долга либо в течение года после увольнения со службы вследствие травмы, полученной при исполнении обязательных для исполнения служебных обязанностей или служебного долга, иждивенцам или наследникам выплачивается единовременная компенсация в размере шестидесятимесячного денежного содержания по последней занимаемой должности.
4. При установлении сотруднику правоохранительного органа инвалидности, наступившей в результате травмы, ранения (контузии), увечья, заболевания, полученных при исполнении служебных обязанностей или служебного долга, ему выплачивается единовременная компенсация в размерах:
1) инвалиду I группы - тридцатимесячного денежного содержания;
2) инвалиду II группы - восемнадцатимесячного денежного содержания;
3) инвалиду III группы - шестимесячного денежного содержания.
5. В случае получения сотрудниками правоохранительных органов при исполнении служебных обязанностей или служебного долга тяжелого увечья (травмы, ранения, контузии), не повлекшего инвалидности, им выплачивается единовременная компенсация в размере полуторамесячного денежного содержания, легкого увечья половины месячного денежного содержания.
6. Единовременная компенсация не выплачивается, если в установленном порядке доказано, что гибель (смерть), травма, ранение (увечье), заболевание сотрудника правоохранительных органов наступили в связи с обстоятельствами, не связанными с исполнением служебных обязанностей или служебного долга.
7. За детьми сотрудника правоохранительных органов, погибшего при исполнении служебных обязанностей либо служебного долга, до достижения ими совершеннолетия сохраняется право на медицинское и санаторно-курортное обслуживание, в установленном Правительством Республики Казахстан в порядке.
8. Дети сотрудников правоохранительных органов, погибших или получивших инвалидность при исполнении служебных обязанностей, пользуются правом зачисления в военные школы-интернаты и кадетские корпуса вне конкурса, а также набравшие пороговый уровень баллов, установленные для поступающих требованиям, зачисляются в организации образования правоохранительного органа вне конкурса.

Статья 65. Компенсация расходов на погребение

Для погребения умерших или погибших сотрудников правоохранительных органов выплачивается единовременная денежная компенсация в размере их трехмесячного денежного содержания, а пенсионерам в размере трехмесячной пенсионной выплаты.

Статья 66. Жилищные права сотрудников и пенсионеров
правоохранительных органов

1. Сотрудники правоохранительных органов пользуются правом первоочередного обеспечения жилой площадью из служебного жилищного фонда.
2. Служебное жилое помещение, занимаемое для постоянного проживания сотрудниками правоохранительных органов, состоящими на службе более десяти календарных лет, по желанию названных сотрудников выкупается ими в личную собственность по остаточной стоимости, с согласия собственников, в порядке и на условиях, установленных законодательством Республики Казахстан.
3. Не подлежат выселению из служебных жилых помещений без предоставления другого жилого помещения сотрудники и пенсионеры правоохранительных органов.
4. В случае гибели сотрудника правоохранительных органов при исполнении служебных обязанностей семья погибшего имеет право на получение не позднее одного года со дня его гибели жилой площади из государственного жилищного фонда на условиях и в порядке, установленных законодательством.

Статья 67. Иные меры социальной защиты сотрудников и
пенсионеров правоохранительных органов

1. Сотрудники правоохранительных органов подлежат обязательному социальному страхованию в соответствии с действующим законодательством Республики Казахстан.
2. В пределах, установленных Правительством Республики, на сотрудников и пенсионеров правоохранительных органов распространяются льготы и преимущества, установленные законодательством для военнослужащих и пенсионеров Министерства обороны Республики Казахстан.
3. Сотрудники правоохранительных органов, несущие службу в туберкулезных и других специализированных инфекционных учреждениях, пользуются льготами, устанавливаемыми законодательством для названных сотрудников.
4. Сотрудникам правоохранительных органов по перечню, определяемому Правительством Республики Казахстан, выплачивается денежная компенсация на содержание жилища и оплату коммунальных услуг в размере, определяемом государственным бюджетом на соответствующие годы.

Статья 68. Медицинское и санаторно-курортное обслуживание
сотрудников и пенсионеров правоохранительных органов

Сотрудники правоохранительных органов и члены их семей, проживающие совместно с ними, а также пенсионеры правоохранительных органов пользуются в установленном Правительством Республики порядке медицинским и санаторно-курортным обслуживанием в соответствующих государственных организациях здравоохранения.
Сотрудники правоохранительных органов, получившие увечья (ранения, травмы, контузии) при исполнении служебных обязанностей, направляются на санаторно-курортное лечение за счет бюджетных средств.

Глава 10. Отпуска Статья 69. Виды отпусков

1. Для сотрудников правоохранительных органов, курсантов (слушателей) организации образования правоохранительных органов устанавливаются следующие виды отпусков:
1) оплачиваемые ежегодные трудовые отпуска;
2) краткосрочные отпуска;
3) учебные отпуска (курсантам и слушателям организации образования правоохранительных органов, сотрудникам, обучающимся по заочной форме обучения);
4) дополнительные оплачиваемые отпуска за выслугу лет и за особые условия прохождения службы;
5) отпуска по беременности и родам, отпуска сотрудникам, усыновившим или удочерившим новорожденного ребенка (детей), отпуска без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до достижения им возраста трех лет.
2. Предоставление, продление отпуска либо перенос и отзыв из отпуска оформляются соответствующим приказом.

Статья 70. Общий порядок исчисления продолжительности отпусков

1. Продолжительность отпусков исчисляется в календарных днях. Праздничные дни, установленные законодательством нерабочими днями, при определении длительности отпусков не учитываются. При объявлении в установленном законом порядке выходных дней рабочими, эти дни присоединяются к оплачиваемому ежегодному трудовому отпуску.
2. При определении длительности отпусков не учитывается время на путь следования сотрудников к месту проведения отпуска и обратно.
3. Сотрудники, имеющие право на отпуск, могут использовать его по частям, но не более двух частей. Время на путь следования предоставляется только на одну часть отпуска.
4. Сотрудникам, увольняемым из правоохранительных органов, в году увольнения по их желанию предоставляется оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск на срок за фактически отработанное ими в этом году время, или за неиспользованный в году увольнения оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск выплачивается денежная компенсация пропорционально прослуженному в этом году времени, но не более чем за сорок календарных дней.
5. Сотрудникам, направляемым на учебу в организации образования системы правоохранительных органов, оплачиваемые ежегодные трудовые отпуска предоставляются до убытия в организацию образования.
6. Сотрудникам за время оплачиваемых ежегодных трудовых, краткосрочных, дополнительных отпусков, включая время, предоставленное на проезд к месту проведения отпуска и обратно, денежное довольствие выплачивается в размере, получаемом ими ко дню убытия в отпуск по занимаемой должности.

Статья 71. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск

1. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск сотрудникам правоохранительных органов предоставляется продолжительностью тридцать календарных дней с выплатой пособия для оздоровления в размере двух должностных окладов.
2. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск сотруднику должен быть предоставлен в течение календарного года в соответствии с графиком отпусков.
3. Сотрудникам, заболевшим во время оплачиваемого ежегодного трудового отпуска, отпуск продлевается на число дней нахождения их на лечении.
4. Продолжительность оплачиваемого ежегодного трудового отпуска сотрудникам в году поступления на службу в правоохранительные органы исчисляется пропорционально прослуженному времени со дня поступления их на службу до конца года из расчета: 1/12 часть отпуска - за каждый полный месяц службы. При этом сотрудникам, имеющим право на отпуск продолжительностью десять календарных дней и более, предоставляется сверх отпуска время на путь следования. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск продолжительностью менее десяти календарных дней указанным лицам по их желанию может быть предоставлен одновременно с оплачиваемым ежегодным трудовым отпуском в следующем году.

Статья 72. Краткосрочные отпуска

1. Краткосрочные оплачиваемые отпуска предоставляются сотрудникам для решения неотложных социально-бытовых вопросов, прежде всего связанных с выполнением родственного долга, а также по другим уважительным причинам до десяти календарных дней, без учета времени на путь следования сотрудника к месту проведения отпуска и обратно.
2. Краткосрочный отпуск в счет оплачиваемого ежегодного трудового отпуска не засчитывается.

Статья 73. Учебный отпуск

1. Курсантам и слушателям очных отделений организаций образования правоохранительных органов предоставляются следующие отпуска:
1) зимний каникулярный отпуск - продолжительностью четырнадцать календарных дней;
2) летний каникулярный отпуск - продолжительностью тридцать календарных дней;
3) в связи с окончанием организации образования - продолжительностью тридцать календарных дней.
2. Курсантам и слушателям организаций образования правоохранительных органов, имеющим учебную задолженность, каникулярные отпуска предоставляются после ее ликвидации в пределах сроков проведения отпусков, установленных учебными программами.
3. Дополнительные отпуска, предусмотренные настоящим Законом, слушателям и курсантам не предоставляются.
4. Сотрудникам, поступающим в организации образования правоохранительных органов по очной и заочной формам обучения, для подготовки и сдачи вступительных экзаменов предоставляются учебные отпуска продолжительностью тридцать календарных дней с сохранением денежного содержания, а поступающим в другие организации образования для сдачи вступительных экзаменов, продолжительностью до пятнадцати календарных дней без сохранения денежного содержания.
5. Сотрудникам, обучающимся в организациях образования правоохранительных органов по заочной форме обучения, предоставляются учебные отпуска на период сдачи экзаменов продолжительностью, равной продолжительностью экзаменационной сессии, но не более сорока пяти дней в течение одного года, возмещаются расходы на проезд железнодорожным транспортом к месту учебы и обратно в пределах Республики Казахстан.
Слушателям (курсантам), обучающимся по очной форме в организациях образования правоохранительных (полицейских) органов зарубежных стран, возмещаются расходы на проезд к месту учебы и обратно в период каникулярных отпусков.
6. Сотрудникам, обучающихся в организациях образования правоохранительных органов Республики Казахстан и зарубежных стран, на курсах повышения квалификации и переподготовки кадров, выплачиваются за каждый день нахождение на учебе суточные и возмещаются расходы по найму жилого помещения в порядке и по нормам, установленным на служебные командировки.
7. Сотрудникам, поступающим в магистратуру и докторантуру организации образования правоохранительных органов, для подготовки и сдачи вступительных экзаменов предоставляются учебные отпуска продолжительностью до тридцати календарных дней, а поступающим в иные организации образования, которые реализуют профессиональные учебные программы высшего образования для сдачи вступительных экзаменов - продолжительностью до пятнадцати календарных дней, без сохранения денежного содержания.
8. Вопросы оплаты труда, проезда к месту учебы, предоставления отпусков сотрудникам, обучающимся в иных организациях образования по заочной (вечерней) форме обучения, регулируются трудовым законодательством Республики Казахстан.
9. Сотрудникам, поступившим в организации образования в рамках государственной программы по подготовке государственных служащих, предоставляется учебный отпуск без сохранения денежного довольствия, с освобождением от занимаемой должности и оставлением в кадрах правоохранительного органа.
По окончании обучения сотруднику предоставляется должность не ниже ранее занимаемой должности.

Статья 74. Дополнительный оплачиваемый отпуск в зависимости от
выслуги лет и за особые условия прохождения службы

1. Дополнительный оплачиваемый отпуск в зависимости от выслуги лет (в календарном исчислении), учитываемой при назначении пенсии, сотрудникам предоставляется:
1) имеющим выслугу более десяти лет - продолжительностью пять
календарных дней;
2) имеющим выслугу более пятнадцати лет - продолжительностью десять календарных дней;
3) имеющим выслугу более двадцати лет - продолжительностью пятнадцать календарных дней.
2. Сотрудникам, проходящим службу в высокогорных местностях (на высоте 1500 м и выше), в местностях с тяжелыми и неблагоприятными климатическими условиями, перечень которых определяется Правительством Республики Казахстан, оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск предоставляется продолжительностью сорок пять календарных дней, независимо от выслуги лет.
3. Сотрудникам, проходящим службу в регионах, объявленных законодательством Республики Казахстан зонами экологического бедствия, в туберкулезных учреждениях, отделениях (участках), а также учреждениях, отделениях (участках) для содержания ВИЧ инфицированных и больных СПИДом, имеют право на ежегодные дополнительные отпуска, продолжительность и порядок предоставления которых, определяется в соответствии с действующим законодательством.
4. Дополнительный оплачиваемый отпуск за особый характер службы предоставляется продолжительностью до десяти календарных дней, суммируется с оплачиваемым ежегодным трудовым отпуском и может предоставляться одновременно с ним или отдельно, по желанию сотрудника, при этом общая непрерывная продолжительность дополнительного и очередного отпусков не должна превышать пятидесяти пяти календарных дней.
5. Сотрудникам, имеющим право одновременно на дополнительные отпуска за исполнение обязанностей во вредных условиях и за особый характер службы, дополнительный отпуск предоставляется по их выбору только по одному основанию.

Статья 75. Отпуска по беременности и родам, отпуска
сотрудникам, усыновившим или удочерившим новорожденного ребенка
(детей), отпуска без сохранения заработной платы по уходу за
ребенком до достижения им возраста трех лет

1. Отпуска по беременности и родам, отпуска сотрудникам, усыновившим или удочерившим новорожденного ребенка (детей), отпуска без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до достижения им возраста трех лет, предоставляются сотрудникам сверх оплачиваемого ежегодного трудового отпуска.
2. Продолжительность, условия предоставления и оплаты отпусков по беременности и родам, отпуска сотрудникам, усыновившим или удочерившим новорожденного ребенка (детей), отпуска без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до достижения им возраста трех лет, устанавливаются в порядке, определяемом законодательством Республики Казахстан.
3. Сотрудник на период нахождения в отпуске без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до достижения им возраста трех лет зачисляется в распоряжение соответствующего органа или учреждения. За время отпуска без сохранения заработной платы по уходу за ребенком до достижения им трехлетнего возраста за сотрудником сохраняется место работы (должность).

Статья 76. Отзыв из отпуска

1. Оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск может быть прерван в случае крайней служебной необходимости на основании письменного приказа руководителя или уполномоченного руководителя правоохранительного органа и только с письменного согласия сотрудника. При этом неиспользованная часть отпуска предоставляется в текущем году или в следующем году.
2. Если неиспользованная часть отпуска составляет десять календарных дней и более, сотрудникам предоставляется сверх отпуска время на путь следования.
3. По желанию сотрудника неиспользованная часть отпуска может быть присоединена к оплачиваемому ежегодному трудовому отпуску за следующий год.

Глава 11. Прекращение службы в правоохранительных органах Статья 77. Основания прекращения службы в правоохранительных
органах

Основаниями для прекращения службы в правоохранительных органах являются:
1) увольнение в порядке, установленном настоящим Законом;
2) смерть (гибель) сотрудника правоохранительного органа;
3) признание сотрудника правоохранительного органа в порядке, установленном законом, безвестно отсутствующим или недееспособным.

Статья 78. Основания увольнений

1. Сотрудники правоохранительных органов увольняются по следующим основаниям:
1) по выслуге лет (срока службы) и достижению предельного возраста пребывания на службе, дающих право на пенсию;
2) по достижении предельного возраста пребывания на службе;
3) по состоянию здоровья - на основании заключения военно-врачебной комиссии о непригодности или ограниченной пригодности к службе;
4) в связи с сокращением штатов или реорганизацией правоохранительного органа в случае невозможности использования в другой должности;
5) по собственному желанию;
6) в связи с переходом в установленном порядке на работу в другие государственные органы и организации;
7) в связи с расторжением либо истечением срока контракта;
8) в случае отказа от дальнейшего прохождения службы в связи с изменением условий труда;
9) по служебному несоответствию, выявившемуся по итогам аттестации;
10) в случае обнаружившейся непригодности к службе в течение испытательного срока;
11) в связи с утратой гражданства Республики Казахстан;
12) за грубое нарушение служебной дисциплины;
13) за совершение проступка, дискредитирующего правоохранительный орган;
14) в связи с совершением коррупционного правонарушения;
15) вступление в законную силу обвинительного приговора суда или прекращение уголовного дела по нереабилитирующим основаниям;
16) за предоставление или искажение сведений, указанных в пункте 2 статьи 6 настоящего Закона.
2. Проступками, дискредитирующими правоохранительный орган, являются действия, в том числе не связанные с исполнением служебных обязанностей, но явно подрывающие в глазах граждан достоинство и авторитет правоохранительной службы, а именно: появление сотрудников в общественных местах в состоянии алкогольного либо наркотического опьянения (очевидного для окружающих принадлежности к правоохранительному органу); разглашение информации оперативного характера, причинившее вред следствию; использование служебного положения в личных корыстных целях; неуставные взаимоотношения между сотрудниками, слушателями и курсантами организации образования правоохранительных органов, вызвавшие негативный общественный резонанс.
3. Основания увольнения сотрудников, предусмотренные подпунктами 9-16 пункта 1 настоящей статьи, признаются уволенными по отрицательным мотивам.

Статья 79. Порядок и условия увольнения

1. Увольнение со службы сотрудников производится должностными лицами, которым предоставлено право приема и назначения сотрудников на эти должности.
2. Сотрудники, уволенные из правоохранительных органов, умершие, погибшие, безвестно отсутствующие или пропавшие без вести, исключаются из кадров правоохранительных органов в порядке, определяемом руководителем правоохранительного органа.
3. Сотрудники правоохранительных органов увольняются в запас с постановкой на воинский учет, если увольняемые не достигли предельного возраста, установленного законодательством Республики Казахстан для пребывания в запасе лиц, годных к воинской службе.
4. Сотрудники, увольняемые со службы, а также курсанты и слушатели, отчисленные из организации образования правоохранительных органов, сдают служебное удостоверение. Сотрудникам, вышедшим на пенсию, выдается удостоверение пенсионера правоохранительных органов.
5. Сотрудники, увольняющиеся со службы по выслуге лет (срока службы), достижению предельного возраста пребывания на воинской службе, дающих право на пенсию, по собственному желанию, предупреждают непосредственного руководителя о принятом ими решении не позднее одного месяца до планируемого дня увольнения, о чем подают письменный рапорт.
6. Сотрудники, увольняемые со службы по основаниям, предусмотренным подпунктами 1), 2), 4) пункта 1 статьи 78 настоящего Закона, уведомляются об этом не позднее, чем за один месяц до увольнения.

Статья 80. Предельный возраст службы в правоохранительных
органах

1. На службе в правоохранительных органах могут состоять до следующих предельных возрастов:
1) до майора, младшего советника юстиции - сорок пять лет;
2) до подполковника, советника юстиции включительно - сорок семь лет;
3) полковники, старшие советники юстиции - пятьдесят три года;
4) лица, высшего начальствующего состава - пятьдесят восемь лет.
2. Сотрудникам, имеющим высокую профессиональную подготовку, опыт работы на занимаемой должности и годным по состоянию здоровья для прохождения службы, с их согласия срок службы продлевается до пяти лет руководителем или уполномоченным руководителем правоохранительного органа, которому предоставлено право назначения на должности.
В исключительных случаях, по решению руководителя или уполномоченного руководителя правоохранительного органа, имеющего право назначения на соответствующие должности, сотрудникам этот срок может быть продлен повторно до пяти лет в таком же порядке, а отдельным из них, имеющим ученые степени или звания, - до десяти лет.
Решение о продлении срока оставления на службе не исключает возможности увольнения сотрудника из правоохранительных органов по основаниям, предусмотренным настоящим Законом.

Глава 12. Финансовое и материально-техническое обеспечение
правоохранительных органов Статья 81. Финансовое и материально-техническое обеспечение в
правоохранительных органах

Финансовое и материально-техническое обеспечение правоохранительных органов осуществляется за счет средств государственного бюджета в порядке, предусмотренном законодательными актами Республики Казахстан.

Глава 13. Заключительные положения Статья 82. Переходные положения

Сотрудникам, которым присвоены специальные звания до введения в действие настоящего Закона, сроки выслуги в данных специальных званиях исчисляются в соответствии законодательством, действовавшим до введения в действие настоящего Закона.
Действие главы 9 настоящего Закона в части пенсионного, обеспечения, льготного налогообложения, выплаты денежного довольствия в период их временной нетрудоспособности, денежной компенсации на содержание жилища и оплату коммунальных услуг не распространяется на сотрудников органов прокуратуры и таможенных органов.

Статья 83. Порядок ведения в действие настоящего Закона

Настоящий Закон вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования.

Президент
Республики Казахстан

"Құқық қорғау қызметі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 30 қазандағы № 1137 Қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
«Құқық қорғау қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасы Қазақстан Республикасының Парламенті Мәжілісінің қарауына енгізілсін.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

Жоба

Қазақстан Республикасының Заңы Құқық қорғау қызметі туралы

Осы Заң Қазақстан Республикасы құқық қорғау қызметіне орналасуға, оны өткеруге және тоқтатуға байланысты құқықтық қатынастарын реттейді, сондай-ақ Қазақстан Республикасы құқық қорғау органдары қызметкерлерінің құқықтық жағдайын (мәртебесін), материалдық қамтамасыз етілуін және әлеуметтік қорғалуын айқындайды.

1-тарау. Жалпы ережелер 1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар

Осы Заңда мынадай ұғымдар пайдаланылады:
1) ауысу - құқық қорғау органдарында қызметті тоқтатусыз басқа құқық қорғау органдарындағы лауазымға бір мезгілде тағайындай отырып құқық қорғау органдарында атқаратын қызметінен босату;
2) ауыстыру - құқық қорғау органдары жүйесіндегі лауазымға орналасу;
3) баянат - қызмет әрекеті процесінде басшыларға (командирлерге) қызметкер өтініш жасаған кезде ерекше нысандағы жазбаша баяндау;
4) біліктілік талаптары - құқық қорғау органындағы лауазымға орналасуға үміткер азаматтарға кәсіби дайындық деңгейін, құзыреттілігін және нақты лауазымға сәйкестігін айқындау мақсатында қойылатын талаптар;
5) кадрлық резерв - құқық қорғау органдары қызметкерлерін дайындаудың және кейіннен басшылық лауазымдарға жылжыту үшін қалыптастырылған жүйелендірілген тізімі;
6) құқық қорғау органының тәртіптік комиссиясы - құқық қорғау органында теріс қылыққа қатысты фактілерді қызметтік тергеу және зерттеу материалдарын қарау үшін теріс қылық жасау мән-жайын жан-жақты, толық және объективті анықтау және тәртіптік жауапкершілікке тартылатын қызметкерді лауазымға тағайындау және лауазымнан босату құқығы бар адамды жазалау шарасы туралы ұсыным шығару мақсатында құрылатын тұрақты алқалы орган;
7) құқық қорғау қызметі - құқық қорғау органдарының міндеттерін орындау және құзыретін іске асыру жөнінде өкілеттік беретін құқық қорғау органдарының лауазымдарындағы мемлекеттік қызметтің ерекше түрі;
8) құқық қорғау органының қарамағында болу - штаттық лауазымға орналасумен байланысты емес құқық қорғау қызметін өткеру;
9) құқық қорғау органының қызметкері (бұдан әрі - қызметкер) - ішкі істер, қылмыстық-атқару жүйесі, қаржы полициясы, мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдарында, кеден органдарында, Қазақстан Республикасының прокуратура органдарында қызметте тұрған, Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес құқық қорғау қызметін іске асыратын Қазақстан Республикасының азаматы;
10) қызметтік тергеу - қызметкердің теріс қылықты жасау мән-жайларын толық, жан-жақты және объективті анықтау мақсатында, ол туралы материалдар мен мәліметтерді жинау және тексеру бойынша қызмет;
11) өсіру - құқық қорғау жүйесіндегі жоғары тұрған лауазымға орналасу;
12) ротация - құқық қорғау органының құрылымдық және аумақтық және оларға теңестірілген мамандандырылған бөлімшелерінің, мекемелерінің, құқық қорғау органы ведомстволарының басшыларын және олардың орынбасарларын құқық қорғау органында лауазымдық ауыстыру;
13) тәртіптік жаза - құқық қорғау органының қызметкеріне қолданылатын тәртіптік жауапкершілік шарасы;
14) тәртіптік жауапкершілік - тәртіптік теріс қылық, сондай-ақ әкімшілік құқық бұзушылық жасағаны үшін Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайлардағы қызметкерлер көтеретін заңдық жауапкершілік түрі;
15) тәртіптік теріс қылық - қызметкердің өзіне жүктелген міндеттерді құқыққа қайшы атқару кінәсі немесе тиісінше атқармауы, лауазымдық өкілеттігін асыра пайдалануы, қызметтік және еңбек тәртібін бұзуы, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызметшілерінің ар-намыс кодексін (Мемлекеттік қызметшілердің қызмет этикасы ережелері) не ар-намыс кодекстерін (құқық қорғау органдарындағы қолданыстағы қызмет этикасы ережелері) бұзуы, тәртіптік ретпен жазаланатын сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылық жасауы, сол сияқты құқық қорғау қызметінде болуға байланысты осы Заңда белгіленген шектеулерді сақтамауы;
16) тікелей басшы - қызметкер тікелей бағынатын, жоғары басшы;
17) уәкілетті басшы - құқық қорғау органының аумақтық немесе оған теңестірілген мамандандырылған бөлімшесінің басшысы, құқық қорғау мекемесінің, ведомствосының басшысы;
18) ұйымдастырушылық-штаттық іс-шаралар - құқық қорғау органының құрылымын қалыптастыру жөніндегі шаралар кешені;
19) іссапарға жіберу - құқық қорғау органдары кадрында қалдыра отырып, өзге мемлекеттік органдардағы және халықаралық ұйымдардағы лауазымдарға орналасу;
20) іссапарға жіберу - қызмет мерзімін үзбестен, қызметкерді Қазақстан Республикасының басқа да құқық қорғау органдарында, Қазақстан Республикасының Қарулы күштерінде, Қазақстан Республикасының басқа да әскерлері мен әскери құралымдарында, сондай-ақ құқық қорғау органдары жүйесінде одан әрі қызмет өткеру үшін ауыстыру.

2-бап. Құқық қорғау органдары

Құқық қорғау органдарына Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес өз қызметін жүзеге асыратын Қазақстан Республикасының прокуратура, ішкі істер, қаржы полициясы, қылмыстық-атқару жүйесі, мемлекеттік өртке қарсы қызмет, кеден органдары жатады.

3-бап. Құқық қорғау қызметінің қағидаттары

1. Құқық қорғау органдарындағы қызмет Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызметтің негізгі қағидаттарына сәйкес жүзеге асырылады.
2. Құқық қорғау қызметінің арнайы қағидаттары:
1) адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын, қоғам мен мемлекеттің мүддесін қылмыстық және өзге құқыққа қарсы қол сұғушылықтан қорғау міндеттілігі;
2) жүктелген міндеттерді орындау және берілген құқықтарды іске асыру кезінде Конституцияның, заңның үстемдігі;
3) азаматтардың құқық қорғау қызметіне кіру еріктілігі;
4) құқық қорғау органдарында құқық қорғау қызметін ұйымдастыруға көзқарастың біртұтастығы;
5) дара басшылық пен субординация (бағыныштылық);
6) мемлекеттік органдармен, лауазымды тұлғалармен, ұйымдармен және азаматтармен өзара іс-қимыл;
7) саяси партиялардың және өзге де қоғамдық бірлестіктердің қызметінен тәуелсіз болу болып табылады.

4-бап. Осы Заңның қолданылуы

Осы Заңның әрекеті әскери қызмет өткеру туралы және Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери қызметшілер мен олардың отбасы мүшелерінің мәртебесі және оларды әлеуметтік қорғау туралы Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес әскери қызмет өткеретін құқық қорғау органдарының әскери қызметшілерін қоспағанда, құқық қорғау органдарының барлық қызметкерлеріне қолданылады.

2-тарау. Құқық қорғау қызметіне кіру 5-бап. Құқық қорғау қызметіне кіру тәртібі

1. Құқық қорғау органдарына қызметке еріктілік негізінде, жасы он сегізге толған, өзінің жеке, моральдық, іскерлік, кәсіби қасиеттері, денсаулығы мен дене бітімінің даму жағдайы, білім деңгейі жөнінен өзіне жүктелген лауазымды міндеттерді атқаруға қабілетті Қазақстан Республикасының азаматтары қабылданады.
2. Мыналар:
1) заңнамалық тәртіпте белгіленген іс-әрекетке қабілетсіз немесе іс-әрекетке қабілеті шектеулі деп танылған;
2) медициналық мекеменің қорытындысына сәйкес лауазымдық өкілеттіктерді орындауға кедергі жасайтын сырқаты бар;
3) олардың мәртебесі мен соған негізделген беделін жеке, топтық және өзге де қызметтік емес мүдделерде пайдалануға әкеп соғуы мүмкін іс-әрекеттерді болғызбау мақсатында заңда белгіленген шектеулерді өзіне қабылдаудан бас тартқан;
4) құқық қорғау қызметіне тұрар алдындағы екі жыл ішінде сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны үшін тәртіптік жауапкершілікке тартылған;
5) құқық қорғау қызметіне тұрар алдындағы бір жыл ішінде қасақана құқық бұзушылығы үшін сот тәртібімен әкімшілік жаза қолданылған;
6) құқық қорғау қызметіне тұрғанға дейінгі үш жыл ішінде сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны үшін сот тәртібімен әкімшілік жаза қолданылған;
7) сыбайлас жемқорлық қылмыс жасаған;
8) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасағаны үшін жұмыстан босатылған;
9) бұрын сотталған және ақталмаған негіздер бойынша қылмыстық жауапкершіліктен босатылған, сондай-ақ бұрын мемлекеттік қызметтен, өзге құқық қорғау органдарынан, соттардан және әділет органдарынан теріс себептермен босатылған адам құқық қорғау қызметіне қабылданбайды.
3. Осы баптың 2-тармағында көрсетілген мәліметтерді ұсынбау немесе бұрмалау ішкі істер органдарына қызметке қабылдаудан бас тартуға, ал қызметкер аталған әрекеттерді құқық қорғау органдарына қызметке қабылданғаннан кейін жасаған жағдайда оны теріс себептермен жұмыстан босатуға негіз болып табылады.
4. Құқық қорғау органдарына қызметке кіру азаматтар міндетті арнайы тексеруден өткен жағдайда жүзеге асырылады.
5. Құқық қорғау органына қызметке қабылданатын азаматтар қызметке жарамдылығын анықтау үшін міндетті түрде әскери-дәрігерлік комиссияларда медициналық куәландырудан өтеді.
6. Азамат және оның жұбайы (зайыбы) құқық қорғау қызметіне кірген кезде салық қызметі органдарына тұрғылықты жері бойынша салық органына «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Заңда белгіленген тәртіппен табыстары және мүлкі туралы декларацияны табыс етуге міндетті.
Құқық қорғау органының қызметкері өзінің өкілеттіктерін атқару кезеңінде жыл сайын, сондай-ақ құқық қорғау қызметінен теріс себептермен шыққан тұлғалар және олардың зайыбы, жұмыстан шыққан уақыттан бастап үш жыл бойы Қазақстан Республикасының салық заңнамасында белгіленген тәртіппен, тұрғылықты жерінің салық органына декларация ұсынады.

6-бап. Құқық қорғау органдарына қызметке кадрларды іріктеу

1. Құқық қорғау органдарына қызметке (оқуға) қабылданатын кандидаттарды іріктеуді, оларды алдын ала зерттеуді құқық қорғау органдары бөлімшелерінің мүдделі басшылары және кадр аппараттары жүзеге асырады.
2. Құқық қорғау органдарына қызметке орналасуы үміткерлерді міндетті түрде тағылымдамадан өткізіп, конкурстық негізде жүзеге асырылады.
Конкурстық негізде орналасатын лауазымдар тізбесін, конкурсты және тағылымдаманы өткізу талабы және тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.
Орталық мемлекеттік органның аппараттарында және оның ведомстволарында конкурс жүргізу кезінде хабарландыру Қазақстан Республикасының барлық аумағына тарайтын мерзімді баспа басылымдарында жарияланады. Аумақтық бөлімшелерде конкурс өткізу туралы хабарландыру тиісті әкімшілік-аумақтық бөлініс аумағында таралатын мерзімді баспаларда жарияланады.
Конкурстық іріктеуден өтпеген азаматтарды лауазымға қабылдаған лауазымды тұлғалар Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жауапкершілікке тартылады.
3. Өз өкілеттігін доғарған, теріс себептермен доғарғандарын қоспағанда құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдарында оқуын аяқтаған адамның, бұрын да құқық қорғау органдарының қызметкерлері болған адамның және әскери қызметшілердің және қойылатын біліктілік талаптарына сай келетін Парламент депутаттарының, мемлекеттік саяси қызметшілердің, судьялардың Құқық қорғау қызметіне конкурстық іріктеусіз кіруге құқығы бар. Олардың лауазымдарға орналасу тәртібі мен шарттары құқық қорғау органдарының нормативтік құқықтық актілерімен айқындалады.
4. Қызметкердің құқық қорғау қызметін өткеру кезеңінде бос лауазымға орналасуы оның тиісті бос лауазымға қойылатын біліктілік талаптарына сәйкес келген және келісімін берген жағдайда ауысу тәртібімен конкурстан тыс негізде жүзеге асырылады.

7-бап. Құқық қорғау қызметіне тұру

1. Құқық қорғау органдарына қызметке қабылдау қызметке тағайындау жолымен, соның ішінде құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдарының күндізгі оқу бөліміне түскен адамдармен контракт жасасу жолымен жүзеге асырылады.
2. Құқық қорғау органдарына қызметке қабылдау құқық қорғау органы басшыларының немесе уәкілетті басшыларының бұйрықтарымен ресімделеді. Бұйрық қатардағы және басшы құрамдағы адамдарға қол қойдыру арқылы жарияланады.
3. Қатардағы және басшы құрамдағы адамдар олардың мәртебесін және соған негізделген беделін жеке, топтық және өзге де қызметтік емес мүдделерге пайдалануға әкеліп соқтыратын іс-әрекеттерге жол бермеу мақсатында өздеріне осы Заңмен, Қазақстан Республикасының өзге заңдарында белгіленген шектеулер қабылдайды. Аталған шектеу жазбаша нысанда көрсетіледі. Шектеуді қабылдамау қызметке қабылдаудан бас тартуға, одан босатуға әкеп соқтырады.
4. Қатардағы және басшы құрамдағы лауазымдарға тағайындалған немесе құқық қорғау органының кадрларына алынған әскери міндеттілер, соның ішінде курсанттар мен құқық қорғау органдары жүйесі білім беру ұйымының тыңдаушылары белгіленген тәртіппен әскери есептен шығарылады және құқық қорғау органдарының арнайы есебінде тұрады.
5. Құқық қорғау органдарына қызметке алғаш рет түскен адамдар құқық қорғау органының басшысы белгілеген тәртіпте арнайы алғашқы оқудан өтеді.

8-бап. Құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдарына оқуға түсетін адамдармен келісімшарт жасау шарттары мен тәртібі

1. Құқық қорғау органдарының оқу орындарында оқуға орта білімі бар, он алты жасқа толған адамдар қабылдана алады.
Құқық қорғау органдары білім беру ұйымдарына қабылдау тәртібін тиісті түрдегі білім беру ұйымдарына қабылдаудың Үлгі ережелеріне сәйкес құқық қорғау органының басшысы айқындайды.
2. Құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдарына түсетін адамдар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының құқық қорғау органдарының қаражаты есебінен оқуға ақы төлей отырып, құқық қорғау органдарының жолдамалары бойынша шет мемлекеттердің құқық қорғау органдарының жоғары оқу орындарына түсетін адамдар оқу мерзіміне және бір мезгілде оқу орнын бітіргеннен кейін Қазақстан Республикасының құқық қорғау органдарында орта және аға басшы құрам лауазымдарында күнтізбелік есеп бойынша бес жылға қызмет өткеру туралы келісім-шарт жасасады.
3. Келісім-шартта тараптардың (оқуға түсетін адамның және уәкілетті мемлекеттік органның лауазымды адамының) өзара міндеттемелері мен жауапкершіліктері белгіленеді және білім беру ұйымын бітіргеннен кейін құқық қорғау органында қызметті әрі қарай атқарудың шарттары мен мерзімдері қарастырылады. Келісім-шарт құқық қорғау органның оқу орнына қабылдау туралы қабылдау комиссиясының шешімінен кейін жасалады. Келісім-шарттың нысанын, оны жасасу, ұзарту, өзгерту, бұзу және тоқтату тәртібі құқық қорғау органының нормативтік құқықтық актілерімен белгіленеді.
4. Он сегіз жасқа толмаған адамдармен келісім-шарт жасалған жағдайда, олардың ата-аналарының, асырап алушыларының немесе қамқоршыларының келісімі қажет.
5. Жоғары білімнің кәсіби оқу бағдарламасын жүзеге асыратын құқық қорғау органдары білім беру ұйымдарының күндізгі бөлімін бітірген қызметкерлер құқық қорғау органдарында кемінде бес жыл қызмет өткеруге, жалпы орта және кәсіби жалпы білім беру білім бағдарламасын жүзеге асыратын құқық қорғау органдары білім беру ұйымдарын бітірген қызметкерлер құқық қорғау органдарында кемінде үш жыл қызмет өткеруге міндетті.
6. Құқық қорғау органдарының қызметкері құқық қорғау органының оқу орнын бітіргеннен кейін құқық қорғау органдарында әрі қарай қызмет өткеруден бас тартқан не келісім-шартты мерзімінен бұрын бұзған жағдайда ол оны оқыту кезеңінде стипендия төлеуге, тамақтандыруға, заттай үлесіне жұмсалған бюджет қаражатын мемлекетке өтеуге міндетті. Ұсталуға тиіс сома келісім-шарт мерзімі аяқталғанға дейінгі әрбір толық қызмет атқармаған айға пропорционалды түрде есептеледі.
7. Құқық қорғау органының техникалық және кәсіби, орта білімнен кейінгі және жоғары білім кәсіби оқу бағдарламаларын жүзеге асыратын оқу орнының толық курсын бітіргендер үшін оқу уақыты мерзімдік әскери қызметті өткерумен теңестіріледі. Қазақстан Республикасы құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдарын, өзге мемлекеттердің құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдарын бітірушілер бөлуге сәйкес қызметті өткеруге жіберіледі.
8. Шақырылу жасына жеткен және сабаққа үлгермеушілігі, тәртіпсіздігі бойынша, сондай-ақ өз еркімен оқудан шығарылған құқық қорғау органдарының оқу орындары күндізгі бөлімдерінің курсанттары (тыңдаушылары), әскери есепке қою үшін тұрғылықты жері бойынша әскери басқару органдарына жіберіледі. Олар мемлекетке оларды оқыту кезеңінде стипендия төлеуге, тамақтандыруға, заттай үлесіне жұмсалған бюджет қаражатын, өтеуге міндетті. Ұсталуға тиіс сома білім беру ұйымдарында болған әрбір толық айға тепе-тең түрде есептеледі.
9. Бюджет қаражатын мемлекет пайдасына өндіріп алу заңнамада белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.
10. Диплом алдындағы практикадан өту үшін құқық қорғау органдарына жіберілген Қазақстан Республикасы құқық қорғау органдарының жоғары білім кәсіби оқу бағдарламаларын жүзеге асыратын оқу орындарының курсанттары (тыңдаушылары) практикадан өту кезеңінде бос лауазымға тағайындалады.
11. Магистратураға және докторантураға тікелей Қазақстан Республикасы құқық қорғау органдарының жоғары оқу орындарын бітірісімен қабылданған құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне тиісті кафедраның оқытушысы жалақысының 70%-ы мөлшерінде лауазымдық жалақы, сондай-ақ арнаулы атағы немесе сыныптық шені үшін қосымша ақы төленеді.
Қазақстан Республикасы құқық қорғау органдарының магистратурасына және докторантурасына қабылданған құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне оқу уақытында оқуға жіберілгенге дейін атқарған соңғы штаттық лауазымы (уақытша атқарған емес) бойынша лауазымдық жалақының 70%-ы мөлшерінде лауазымдық жалақы белгіленеді.
12. Қазақстан Республикасы құқық қорғау органдарының кәсіби жоғары және орта оқу орындарының курсанттарына (тыңдаушыларына) каникулдық демалысын өткізу кезеңінде автомобиль (таксиді қоспағанда), темір жол және су көлігімен тұрақты тұрғылықты жеріне баруға және кейін қайтуға жол жүру құны төленеді.
13. Құқық қорғау органдарының кәсіби жоғары білімі бар қатардағы және басшы құрамдағы адамдарының заңнамада белгіленген тәртіппен құқық қорғау органдары жүйесінің оқу орындарында екінші кәсіби жоғары білім алуына болады.

9-бап. Құқық қорғау органдарының қатардағы және басшы құрамның лауазымдарына орналасу тәртібі

1. Құқық қорғау органдарының қатардағы және кіші басшы құрамдағы лауазымдарына жиырма бес жастан аспаған, орта және аға басшы құрамдағы лауазымдарға отыз бес жастан аспаған, кемінде орта білімі бар және мерзімді әскери қызмет атқарған азаматтар, сондай-ақ қолданылып жүрген заңнамаға сәйкес мерзімді әскери қызметке шақырудан босатылған немесе кейінге қалдыру құқығы бар азаматтар қабылданады.
Ерекше жағдайларда қатардағы және кіші басшы құрамдағы лауазымдарына көрсетілген жас шегі құқық қорғау органының шешімімен өзгертіледі.
2. Орта басшы құрамның лауазымдарына құқық қорғау органы лаузымының санатына қойылатын біліктілік талаптарына байланысты техникалық және кәсіби, орта білімнен кейінгі, жоғары білімі бар азаматтар қабылданады (қызметкерлер тағайындалады).
3. Мерзімді әскери қызметке шақырылуға жататын шақыру жасындағы азаматтар орта аға және жоғары басшы құрамның лауазымдарына жоғары білімі болған жағдайда ғана қабылдана алады. Көрсетілген азаматтар, оларды орта және аға басшы құрамның лауазымдарына аттестациялағаннан және жергілікті әскери басқару органдарына растау құжаттарын ұсынғаннан кейін әскери есептен шығарылады және құқық қорғау органдарына арнаулы есепке беріледі.
4. Аға және жоғары басшы құрамның лауазымдарына жоғары білімі бар азаматтар қабылданады (қызметкерлер тағайындалады).

10-бап. Құқық қорғау қызметіне алғашқы қабылданған адамдар үшін арнайы алғашқы оқыту

1. Құқық қорғау органдарына қатардағы, кіші және орта басшы құрам лауазымдарына алғаш рет орналасқан адамдар құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдарында арнайы алғашқы оқудан өтеді.
2. Арнайы алғашқы оқудан өту тәртібі мен шарттарын құқық қорғау органының басшысы белгілейді. Арнайы алғашқы оқуға қабылданған адамдарды қаржыландыру тиісті қаржы жылына арналған бюджет қаражаты есебінен жүзеге асырылады.
3. Алғашқы арнайы оқу мерзімі құқық қорғау органдарындағы қызмет өтіліне (өткерген жылдары) есептеледі.
4. Алғашқы арнайы оқудан:
прокуратура органдарына қызметке орналасатын адамдар;
құқық қорғау органдарына қызметке орналасатын және аға және жоғары басшы құрамның басқарушы лауазымдарына тағайындалатын адамдар;
құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдарын бітірушілер;
құқық қорғау органдарында бұрын қызмет өткергендер өтпейді.

11-бап. Құқық қорғау қызметіне кіру кезіндегі сынақ мерзімі

1. Құқық қорғау органдарына алғаш рет қызметке орналасатын адамдар үшін тиісті лауазымға тағайындалады және кандидатқа тәжірибелі қызметкерлер арасынан тәлімгер бекіте отырып, үш айдан аспайтын сынақ мерзімі белгіленеді.
2. Сынақ мерзімі оның құқық қорғау қызметінің лауазымына сәйкестігін тексеру мақсатында белгіленеді. Сынақ мерзімі кезеңінде арнаулы атақ немесе сыныптық шен берілмейді.
3. Сынақ мерзімін өту туралы шарт құқық қорғау қызметі лауазымына тағайындау туралы құқық қорғау органы басшысының немесе уәкілетті басшысының бұйрығында қарастырылады.
4. Егер сынақ мерзімі аяқталса, ал қызметкер құқық қорғау органдарында қызметін жалғастыра берсе, сынақ мерзімі өтілген болып есептеледі және сынақ мерзімі мемлекеттік қызмет өтіліне есептеледі. Бұдан кейін жұмыстан шығаруға тек осы Заңда қарастырылған негіздер бойынша жол беріледі.
5. Сынақ мерзімі кезеңінде қызметкерге осы Заңның және құқық қорғау органдарындағы қызметті реттейтін Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінің ережелері қолданылады. Қызметкер сынақ мерзімі кезеңінде оған жүктелген лауазымдық міндеттерді атқарады, қызметтік қаруды немесе арнайы құралдарды алып жүру мен сақтау құқықтарын қоспағанда, оған берілген құқықтарды толық көлемде іске асырады, сондай-ақ орналасатын құқық қорғау қызметі лауазымы бойынша мемлекеттік кепілдіктерге ие.
6. Сынақтан өткен қызметкерге алғашқы арнаулы немесе әскери атақтар, сыныптық шендер осы Заңмен көзделген арнаулы атақтар немесе сыныптық шендерді берудің жалпы шарттарын сақтаумен беріледі.
7. Қызметкердің еңбекке уақытша жарамсыз болу кезеңі, сондай-ақ дәлелді себептер бойынша оның жұмыста болмаған уақыты сынақ мерзіміне жатпайды.
8. Құқық қорғау органдарына қызметке алынатын және аға және жоғары басшы құрамның басқарушы лауазымдарына тағайындалатын адамдарға, құқық қорғау органдары оқу орындарының бітірушілеріне, бұрын құқық қорғау органдарында қызмет атқарған қызметкерлерге сынақ мерзімі белгіленбейді.
9. Қызметкерге сынақ мерзімін өткен уақытына штаттық кесте бойынша орналасқан лауазымы бойынша қарастырылған лауазымдық жалақы төленеді.

12-бап. Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің Ант қабылдау тәртібі

1. Мыналар:
1) құқық қорғау органдарына қызметке алғаш рет орналасушы арнаулы атақ немесе сыныптық шен берілген адамдар;
2) білім беру ұйымдарының бұрын Ант қабылдамаған курсанттары, тыңдаушылары - оқуға қабылданғаннан кейін екі айдан кешіктірілмей;
3) бұған дейін қандай да бір себептер бойынша Ант қабылдамаған құқық қорғау органдарының қызметкерлері Ант қабылдайды.
2. Ант құқық қорғау органдары басшысының немесе уәкілетті басшының басшылық етуімен құқық қорғау органында салтанатты түрде қабылданады.
3. Қызметкерлерге дер кезінде Ант қабылдату жауапкершілігі, қызметкерлердің Ант қабылдауын ұйымдастыру мен есепке алу құқық қорғау органдары кадр аппараттарының басшыларына жүктеледі.

3-тарау. Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің құқықтық жағдайы 13-бап. Қызметкерлердің мәртебесі және олардың құқықтық кепілдіктері

1. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері мемлекеттік биліктің өкілдері болып табылады және мемлекеттің қорғауында болады.
2. Заңнамалық актілерде қарастырылған құқық қорғау органдары қызметкерлерінің талаптарын (бұдан әрі - заңнама талаптары) барлық азаматтар мен лауазымды тұлғалар орындауға міндетті.
3. Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің заңды талаптарын орындамау, оларды қорлау, қарсылық көрсету, күш қолданамын деп қорқыту немесе өміріне, денсаулығына, ар-намысы мен қадір-қасиетіне, мүлкіне қастандық жасау, оларға жүктелген міндеттерді орындауға бөгет жасайтын басқа да іс-әрекеттер, сондай-ақ құқық қорғау органдары қызметкерлерінің қызмет бабындағы міндеттері мен қызметтік борышын орындауына байланысты олардың отбасы мүшелерінің, жақын туыстарының өміріне, денсаулығына, ар-намысына, қадір-қасиетіне және мүлкіне қастандық жасау заңда белгіленген жауапкершілікке әкеліп соғады.
4. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері өздеріне жүктелген міндеттерді орындау кезінде, Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда, тек тікелей құқық қорғау органының басшысына және уәкілетті басшыларға ғана бағынады.
5. Құқық қорғау органдары қызметкерлері қызметтік әрекетіне осыған заңмен тікелей уәкілеттік берілген адамдардан басқа ешкімнің араласуына құқығы жоқ. Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің әрекетіне құқыққа қарсы араласу заңнамада белгіленген жауапкершілікке әкеп соғады.
6. Заңға қайшы келетін бұйрық немесе нұсқау алған кезде құқық қорғау органдарының қызметкері заңды басшылыққа алуға міндетті және оның қорғауында болады.
7. Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің өздеріне қатысты қабылданған шешімдер мен іс-әрекеттерге жоғары тұрған лауазымды адамдарға немесе сотқа шағым беруге құқығы бар.
8. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері, егер олардың әрекеттері Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырылса, арнайы құрал және дене күшін, қару қолданып келтірген зиян үшін жауапкершілік көтермейді.

14-бап. Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің құқық қорғау қызметін өткеруге байланысты құқықтары

1. Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің:
1) белгіленген тәртіппен лауазымдық міндеттерін орындау үшін қажетті ақпарат пен материалдарды алуға;
2) оның құқықтары мен лауазымдық міндеттерін айқындайтын ережелер мен өзге де құжаттармен, лауазымдық жоғарылату шарттарымен танысуға;
3) белгіленген тәртіппен олардың ұйымдастыру-құқықтық нысанына қарамастан, мемлекеттік органдарға, қоғамдық бірлестіктерге, ұйымдарға лауазымдық міндеттерін орындаумен байланысты қолжетімділікке;
4) белгіленген тәртіппен егер мемлекеттік және заңмен қорғалатын құпияны құрайтын осындай мәліметтерді пайдалану лауазымдық міндеттерін орындаумен байланысты болса, мәліметтерге қол жеткізуге;
5) құқық қорғау органдарының лауазымдық міндеттерін және кәсіптік дамуды атқаруға қажетті жағдайларды жасауға;
6) қызмет әрекеті нәтижелерін, мемлекеттік қызмет өтілі мен біліктілік деңгейін ескере отырып қызмет бойынша жоғарылауға;
7) оның жеке ісіне енгізгенге дейін оның кәсіптік қызмет әрекеті туралы пікірлермен және басқа құжаттармен, жеке ісі материалдарымен таныстырылуға, сондай-ақ оның жазбаша түсініктерін және басқа құжаттары мен материалдарын жеке іске қосуға;
8) Осы Заңмен және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерімен белгіленген тәртіппен кәсіптік қайта дайындалуға, біліктілігін жоғарылатуға және тағылымдамадан өтуге;
9) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өз өмірін, денсаулығын және мүлкін, өз отбасы мүшелерінің өмірін, денсаулығын және мүлкін мемлекеттік қорғауға;
10) өзінің дербес деректерін қорғауға;
11) өзінің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін бағыныстылық тәртібімен жоғары тұрған лауазымды тұлғаларға немесе сотқа, сондай-ақ құқық қорғау қызметін өткерумен байланысты жеке дауларды шешу үшін өтініш жасауға;
12) медициналық және санаторлық-курорттық қамтамасыз етілуге;
13) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік зейнеткерлік қамсыздандырылуға;
14) тұрғын үймен және әлеуметтік қамтамасыз етілуге;
15) құқық қорғау қызметі ерекшеліктерін ескере отырып қызметтің тиісінше ұйымдастырушылық-техникалық және санитарлық жағдайларына;
16) осы Заңға және Қазақстан Республикасының еңбек туралы заңнамасына сәйкес демалысқа;
17) осы Заңмен және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген тәртіппен оқытушылық, ғылыми немесе өзге де шығармашылық қызметті жүзеге асыруға құқығы бар.
2. Құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне өртке қарсы қызмет органдарының қызметкерлерін қоспағанда арнайы құралдар мен атыс қаруын өзімен алып жүру, сақтау не қолдану құқығы беріледі. Олар, сол сияқты күш, соның ішінде күрестің жауынгерлік тәсілдерін қолдануға құқылы. Арнайы құралдарды, атыс қаруы мен күш қолдану тәртібі осы Заңмен белгіленеді.
3. Қызметкерге жүктелген міндеттерге сәйкес, өз құзыреттерінің шегінде Қазақстан Республикасының құқық қорғау органдары туралы заңнамалық актілерде көзделген өзге де құқықтар беріледі.

15-бап. Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің құқық қорғау қызметін өткеруге байланысты міндеттері

1. Құқық қорғау органдары қызметкерлері:
1) Қазақстан Республикасының Конституциясы мен Республиканың заңнамасын сақтауға;
2) азаматтар мен заңды тұлғалардың, мемлекеттің құқықтарының, бостандықтары мен заңды мүдделерінің сақталуын қамтамасыз етуге;
3) заңнамада белгіленген тәртіп пен мерзімде азаматтардың өтініштерін қарауға, олар бойынша қажетті шаралар қолдануға;
4) өздеріне берілген құқықтар шегінде және лауазымдық міндеттеріне сәйкес өкілеттігін жүзеге асыруға;
5) қызметтік және еңбек тәртібін сақтауға;
6) өзіне Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген шектеулерді қабылдауға;
7) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген қызметтік әдеп нормаларын сақтауға;
8) басшылардың бұйрықтары мен өкімдерін, жоғары тұрған органдар мен лауазымды адамдардың өз өкілеттігі шегінде шығарған шешімдері мен нұсқауларын орындауға;
9) мемлекеттік құпияларды және заңмен қорғалатын өзге де құпияны сақтауға, соның ішінде құқық қорғау қызметін тоқтатқаннан кейін де, заңмен белгіленген белгілі бір уақыт ішінде, ол жөнінде қолхат бере отырып, сақтауға;
10) қызметтік міндеттерін атқару кезінде алған, азаматтардың жеке өмірін, ар-намысын және қадір-қасиетін қозғайтын мәліметтерді құпия сақтауға және олардан, Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларды қоспағанда, мұндай ақпарат беруді талап етпеуге;
11) мемлекеттік меншіктің сақталуын қамтамасыз етуге;
12) қызметкерлердің жеке мүдделері оның өкілеттігімен түйісетін немесе қайшы келетін жағдайларда, жазбаша нысанда баянат беруге және тікелей немесе уәкілетті басшыны дереу хабардар етуге;
13) қызметтік міндеттерін тиімді атқару үшін өзінің кәсіби деңгейі мен біліктілігін арттыруға;
14) мемлекеттік қызмет мүдделеріне зиян келтіретін, жария түрде сөйлеуге жол бермеуге;
15) Қазақстан Республикасы азаматтығынан шығу туралы өтініш бергендігі туралы өтініш берген күннен бастап өзінің тікелей бастығына хабарлауға міндетті.
2. Қызметкерлерге өз құзыреттерінің шегінде қойылған міндеттерге сәйкес, Қазақстан Республикасының құқық қорғау органдары туралы заңдарда қарастырылған өзге де міндеттер белгіленеді.
3. Қызметкерлер азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін бұзған жағдайда, құқық қорғау органдары сол құқықтарды қалпына келтіріп, келтірілген залалды өтеп, кінәлілерді Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде белгіленген тәртіпке жауапкершілікке тартуды қамтамасыз етуі тиіс.

16-бап. Тұлғаның құқық қорғау қызметінде болуына байланысты шектеулер

1. Құқық қорғау органы қызметкерінің:
1) өкілді органдардың депутаты және жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшесі болуға, партияларға және кәсіби одақтарға мүше болуға, кез келген саяси партияларды қолдауға, құқық қорғау органдары жүйесінде саяси мақсаттарды көздейтін қоғамдық бірлестіктерді құруға;
2) педагогтік, ғылыми және өзге де шығармашылық қызметті қоспағанда, басқа да ақылы қызметпен айналысуға;
3) кәсіпкерлік қызметпен айналысуға, соның ішінде, егер коммерциялық ұйымды басқаруға тікелей қатысу Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес оның лауазымдық міндетіне кірмейтін болса, ұйымдық-құқықтық нысанына қарамастан, коммерциялық ұйымды басқаруға қатысуға;
4) үшінші тұлғалардың істері бойынша өзі қызмет істейтін не өзіне тікелей бағынысты немесе өзінің бақылауындағы мемлекеттік органда өкіл болуға;
5) өзінің қызметтік іс-әрекетін қамтамасыз ететін материалдық-техникалық, қаржылық және ақпараттық қамтамасыз ету құралдарын, басқа да мемлекеттік мүлік пен қызметтік ақпаратты қызметтік емес мақсатта пайдалануға;
6) ереуілдерді қоса алғанда, мемлекеттік органдардың қалыпты жұмыс істеуіне және қызметтік міндеттерді орындауға кедергі келтіретін әрекеттерге қатысуға;
7) лауазымдық өкілеттігін орындауға байланысты азаматтар мен заңды тұлғалар қызметін жеке мақсатына пайдалануға;
8) пайдакүнемдік мақсатта, соның ішінде лауазымды немесе өзге де тұлғалармен сөз байласу жолымен қызмет бабын пайдалануға;
9) оның туысқандарымен (ата-аналарымен, балаларымен, асырап алушыларымен, асырап алынғандармен, толық текті және толық текті емес аға-інілерімен және апа-сіңілілерімен, қарындастарымен, аталарымен, әжелерімен, немерелерімен) немесе жұбайы (зайыбы) тікелей бағыныстылықтағы атқарылатын лауазымды атқару құқығы жоқ.
2. Құқық қорғау органының қызметкері қызметке кіріскеннен кейін бір ай ішінде коммерциялық ұйымдардың жарғылық капиталындағы өзінің меншігіндегі үлесті (акциялар пакеттерін) және пайдаланылуы табыс табуға әкелетін өзге де мүлікті мемлекеттік қызмет өткеру уақытына Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен сенімгерлік басқаруға беруге міндетті, бұған осы адамдарға заңды түрде тиесілі ақша, сондай-ақ мүліктік жалдауға берілген мүлік қосылмайды. Мүлікті сенімгерлік басқару шарты нотариалды куәландырылуға жатады.
Құқық қорғау органы қызметкерінің сенім білдірілген басқаруға берілген мүліктен, соның ішінде сыйақы, дивидендтер, ұтыстар, мүлікті жалға беруден және басқа да заңды көздерден түскен табыс нысанында табыс алуға құқығы бар.
3. Осы бапта көзделген шектеулерді сақтамағаны үшін жауапкершілік осы Заңмен, басқа да нормативтік құқықтық актілермен белгіленеді.

17-бап. Әскери жағдай қолданылатын кезеңде құқық қорғау қызметінде құқықтық қатынастардың пайда болуы мен өзгеруі

Әскери жағдай кезеңінде құқық қорғау қызметінде құқықтық қатынастардың пайда болу мен өзгеру ерекшеліктерін және оның ұзақтығын Қазақстан Республикасының Президенті анықтайды.

18-бап. Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің жауапкершілігі

1. Өзінің қызметтік міндеттерін орындамағаны немесе тиісінше орындамағаны үшін құқық қорғау органдарының қызметкерлері Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес қылмыстық, әкімшілік, материалдық немесе тәртіптік жауапкершілікке тартылады.
2. Көрінеу заңсыз бұйрықты немесе нұсқауды орындау құқық қорғау органдарының қызметкерін жауапкершіліктен босатпайды.
Атқару үшін алынған өкімнің заңдылығына күмәнданған жағдайда, бұл жөнінде ол өзінің тікелей басшысына және өкімді берген басшыға жазбаша нысанда дереу хабарлауға тиіс. Лауазымы бойынша жоғары тұрған басшы аталған өкімді жазбаша растаған жағдайда қызметкер, егер оны орындау қылмыстық жазалануға тиіс әрекеттерге әкеп соқпайтын болса, оны орындауға міндетті. Қызметкердің заңсыз өкімді орындауының салдары үшін осы өкімді растаған басшы жауап береді.
3. Құқық қорғау органы қызметкерлерінің іс-әрекетіне (әрекетсіздігіне) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен шағым жасалуы мүмкін.
4. Құқық қорғау органына қызметкерлердің құқыққа қарсы әрекетімен келтірілген материалдық залал үшін кейінгісі Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес материалдық жауапкершілікке тартылады.

19-бап. Қызметкерлердің қызметтік куәліктері мен жетондары

1. Құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне олардың жеке басын және өкілеттерін растайтын белгіленген үлгідегі қызметтік куәлік пен жетон беріледі.
Жетондар прокуратура органдарының қызметкерлеріне берілмейді.
Куәлік сипаттамасын құқық қорғау органының басшысы бекітеді.
2. Қызметтік куәлік адамның құқық қорғау органына қатысын, оның құқық қорғау қызметіндегі лауазымы және арнаулы атағын немесе сыныптық шенін растайтын құжат болып табылады.
Қызметкердің қызметтік куәлігі оның, өртке қарсы қызмет органы қызметкерін қоспағанда, қызметтік қаруды және (немесе) арнайы құралдарды алып жүру мен сақтауға, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қызметкерге берілген өзге де құқықтар мен өкілеттіктерді растайды.

20-бап. Қызметкерлердің киім нысаны мен айырым белгілері

1. Қызметкердің құқық қорғау қызметін өткеретін құқық қорғау органына байланысты оның құқық қорғау қызметіне тиістілігін көрсету мақсатында, киім нысаны мен арнаулы атақтары немесе сыныптық шендері бойынша айырым белгілері бекітіледі.
2. Арнаулы атақ немесе сыныптық шен берілген құқық қорғау органдарының қызметкерлері нысандық киіммен тегін қамтамасыз етіледі.
3. Нысандық киімнің сипаттары, айырым белгілері, киіп жүру тәртібі мен қамтамасыз ету нормасы Қазақстан Республикасының заңнамасымен айқындалады.

4-тарау. Арнаулы атақтар немесе сыныптық шендер 21-бап. Арнаулы атақтар немесе сыныптық шендер беру

1. Құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне келесі арнаулы атақтар немесе сыныптық шендер беріледі:
1) қатардағы құрам:
қатардағы қызметкер;
2) кіші басшы құрам:
кіші сержант;
сержант;
аға сержант;
старшина;
3) орта басшы құрам:
кіші лейтенант;
лейтенант, 3 сыныпты заңгер;
аға лейтенант, 2 сыныпты заңгер;
капитан, 1 сыныпты заңгер;
4) аға басшы құрам:
майор, кіші кеңесші;
подполковник, кеңесші;
полковник, аға кеңесшісі;
5) жоғары басшы құрам:
генерал-майор, 3 сыныпты мемлекеттік кеңесші;
генерал-лейтенант, 2 сыныпты мемлекеттік кеңесші;
генерал-полковник, 1 сыныпты мемлекеттік кеңесші;
жоғары сыныпты мемлекеттік кеңесші.
2. Арнаулы атақтар немесе сыныптық шендер құқық қорғау органдарына қызметке қабылданған адамдарға біліктілігі, білімі, қызметке қатысы, еңбек сіңірген жылдары және атқаратын штаттық лауазымы ескеріле отырып жеке өзіне рет-ретімен беріледі.
3. Құқық қорғау органдарының арнаулы атақтарына немесе сыныптық шендеріне, олардың қайсына жататындығын көрсететін келесі сөздер қосылады:
1) ішкі істер органдары - «полиция»;
2) қаржы полициясы органдары - «қаржы полициясының»;
3) қылмыстық-атқару жүйесі органдары - «әділет»;
4) мемлекеттік өртке қарсы қызмет - «өртке қарсы қызмет»;
5) кеден органдары - «кеден қызметінің»;
6) прокуратура органдары - «әділет».
4. Қызметте болудың шекті жасына жеткен немесе зейнеткерлікке құқық беретін еңбек сіңірген жылдары бар қызметкерлердің арнаулы атақтарына немесе сыныптық шендеріне «отставкадағы» деген сөз қосылады.
5. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құқық қорғау органдары оқу орындары күндізгі бөлімінің курсанттар (тыңдаушылар) қатарына алынған азаматтарға арнаулы атақтар беріледі.
6. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің запасында тұратын азаматқа, ол құқық қорғау органдарындағы басшы құрамның лауазымына тағайындалғаннан кейін, оның өзінде бар әскери атағынан төмен емес арнаулы атақ немесе сыныптық шен беріледі.
7. Құқық қорғау органдарында бұрын қызмет атқарған тұлғалар қайтадан қызметке қабылданғанда (оқуға түскенде), сондай-ақ басқа құқық қорғау органынан іссапар тәртібімен қабылданғанда, өздерінде бар арнаулы атақпен немесе сыныптық шенмен лауазымға тағайындалады (оқуға қабылданады).
Бұрынғы арнаулы атақта немесе сыныптық шенде болу мерзімі кезекті арнаулы атақ немесе сыныптық шен беру үшін еңбек сіңіру мерзіміне есептеледі.
8. Лауазымды тұлғаларға арнаулы атақтар немесе сыныптық шендер беруге құқық беретін және құқық қорғау органдарына жүктелген негізгі міндеттер мен функцияларды тікелей атқаратын лауазымдар тізімін заңнамалық актілерге сәйкес Қазақстан Республикасының Президенті және Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді.

22-бап. Алғашқы және кезекті арнаулы атақтар немесе сыныптық шендер берудің тәртібі

1. Арнаулы атақтар немесе сыныптық шендер берілу кезектілігіне қарай алғашқы, кезекті болып бөлінеді.
2. Қатардағы және кіші басшы құрамның арнаулы атақтарын (алғашқы және кезекті) уәкілетті басшы береді.
3. Орта және аға басшы құрамның алғашқы арнаулы атақтарын немесе сыныптық шендерін құқық қорғау органының басшысы береді.
4. Кіші лейтенант алғашқы арнаулы атағы:
1) қатардағы немесе кіші басшы құрамның лауазымдарын атқаратын, жоғары білім беретін кәсіптік оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарының соңғы курстарында оқитын және орта басшы құрам лауазымдарына тағайындалған қызметкерлерге;
2) орта білімнен кейінгі білім беретін техникалық және кәсіптік оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарын бітірген және орта басшы құрамның лауазымдарына тағайындалған азаматтарға беріледі.
5. Лейтенант арнаулы атағы, 3 сыныпты заңгер сыныптық шені:
1) кіші лейтенанттарға арнаулы атақта еңбек сіңірудің осы Заңда белгіленген мерзімі өткен бойда, ал жоғары білім беретін кәсіптік оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарын бітіргендерге - бұл атақта еңбек сіңіру мерзіміне қарамастан;
2) қатардағы қызметкерлер мен кіші басшы құрамның техникалық және кәсіптік, орта білімнен және жоғары білімнен кейінгі білім беретін кәсіптік оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарын бітірген және орта басшы құрамның лауазымдарына тағайындалған қызметкерлерге;
3) жоғары білімі бар және орта немесе аға басшы құрам лауазымдарына тағайындалған адамдарға беріледі.
6. Басшы құрамның кезекті арнаулы атақтары немесе сыныптық шендері атқаратын штаттық лауазымы бойынша көзделген арнаулы атақтар немесе сыныптық шендерге сәйкес болған жағдайда және арнаулы атақтар немесе сыныптық шендерде еңбек сіңірудің белгіленген мерзімі өткен соң рет-ретімен беріледі.
7. Орта және аға басшы құрамның кезекті арнаулы атақтарын немесе сыныптық шендерін:
1) капитан, 1 сыныптағы заңгерді қоса алғанға дейін - құқық қорғау органының уәкілетті басшысы;
2) полковник, әділет аға кеңесшісін қоса алғанға дейін - құқық қорғау органының басшысы береді.
8. Жоғары басшы құрамның арнаулы атақтары немесе сыныптық шендері Қазақстан Республикасының Президенті белгілейтін тізбе және тәртіп бойынша беріледі.
9. Қарамағындағы қызметкерді кезекті арнаулы атақ немесе сыныптық шенді беруге ұсынуды негізсіз кешіктірген құқық қорғау органының басшысы немесе уәкілетті басшысы тәртіптік жауапқа тартылады.
10. Орта және аға басшы құрамның кезекті арнаулы атақтары немесе сыныптық шендері құқық қорғау органдары білім беру ұйымдарының тыңдаушыларына, адъюнкттері мен докторанттарына, сондай-ақ оқу ақысын мемлекет қаражаты есебінен төлей отырып, құқық қорғау органдарының жолдамалары бойынша шет мемлекеттердің құқық қорғау органдарының оқу орындарында оқитындарға, оқуға түскеннен кейін осы лауазымдар бойынша штаттағы арнаулы атақтар немесе сыныптық шендерге енгізілген өзгерістер ескерілместен, олар оқуға түскенге дейін атқарған штаттық лауазымдарына сәйкес, тиісті арнаулы атақтар немесе сыныптық шендерде еңбек сіңірудің белгіленген мерзімі аяқталған; кезекті арнаулы атақтар немесе сыныптық шендер білім беру ұйымдарын бітірген соң тағайындалатын штаттық лауазымдар бойынша арнаулы атақтар немесе сыныптық шендерге сәйкес болған жағдайда - оқу орнын, магистратураны, адъюнктураны, докторантураны бітірген бойда беріледі.

23-бап. Арнаулы атақтар немесе сыныптық шендерде еңбек сіңіру мерзімдері

1. Қатардағы және кіші басшы құрамның арнаулы атақтарда еңбек сіңіру мерзімдері:
қатардағы қызметкер атағында - үш ай;
кіші сержант атағында - бір жыл;
сержант атағында - екі жыл;
аға сержант атағында - үш жыл.
Старшина атағында еңбек сіңіру мерзімі белгіленбейді.
2. Орта және аға басшы құрамның арнаулы атақтарында және сыныптық шендерде еңбек сіңіру мерзімдері:
кіші лейтенант атағында - бір жыл;
лейтенант, 3 сыныпты заңгер атағында - бір жыл;
аға лейтенант, 2 сыныпты заңгер атағында - үш жыл;
капитан, 1 сыныпты заңгер атағында - төрт жыл;
майор, кіші әділет кеңесшісі атағында - бес жыл;
подполковник, әділет кеңесшісі атағында - жеті жыл.
3. Полковник арнаулы атағындағы, әділет аға кеңесшісі сыныптық шенінде, сондай-ақ жоғарғы басшы құрамның атақтарында немесе сыныптық шендерде еңбек сіңіру мерзімі белгіленбейді.
4. Арнаулы атақта немесе сыныптық шендерде еңбек сіңіру мерзімі осы арнаулы немесе әскери атақ, сыныптық шен қызметкерге берілген күннен бастап есептеледі, бұл ретте еңбек сіңірген мерзімге лауазымдардағы қызметтің нақты уақыты кіреді. Арнаулы атақ немесе сыныптық шеннің берілуі негізсіз кешіктірілген жағдайда тиісті арнаулы атақтар немесе сыныптық шендер, оның алдындағы арнаулы атақта немесе сыныптық шенде болу мерзімі аяқталғаннан кейінгі күннен бастап есептеледі.
5. Орта басшы құрамдағы лауазымға тағайындалған қатардағы қызметкер және кіші басшы құрамда атағы бар қызметкер еңбек сіңірген мерзіміне қарамастан орта басшы құрамның арнаулы атағын беруге ұсынылады.
6. Кезекті арнаулы атақтар немесе сыныптық шендер берудің осы Заңда көзделмеген қосымша шарттарын қоюға тыйым салынады.

24-бап. Арнаулы атақтар немесе сыныптық шендерде еңбек сіңірген жылдары мерзімдерін тоқтата тұру

1. Қызметкерлерге кезекті арнаулы атақтар немесе сыныптық шендер тиісінше құқық қорғау органының қарамағында болған кезде лауазымға тағайындалғанға дейін, алынбаған тәртіптік жазасы болғанда, қайта аттестациялау кезінде лауазымына сәйкестігі туралы мәселе шешілгенге дейін, тергеуге дейінгі тексерулер аяқталғанға дейін, ақтайтын негіздер бойынша қылмыстық іс қысқарғанға дейін, ақтау үкімі заңды күшіне енгенге дейін, қызметтік тергеу аяқталғанға дейін берілмейді.
2. Тәртіптік жаза қолданудың заңсыздығы туралы немесе қайта аттестациялау кезінде орналасқан лауазымына сәйкестігі туралы мәселеге қатысты шешім қабылданғанда, қылмыстық іс ақтайтын негіздер бойынша қысқарған жағдайда, ақтау үкімі заңды күшіне енгенде қызметкерлерге кезекті арнаулы атақтар немесе сыныптық шендер атқарып отырған штаттық лауазымы бойынша атаққа сәйкес болған кезде, оны берудің мерзімі басталған сәттен бастап беріледі.

25-бап. Арнаулы атақтарды немесе сыныптық шендерді мерзімінен бұрын беру немесе атқарып отырған штаттық лауазымы бойынша көзделген арнаулы атақтар немесе сыныптық шендерден бір саты жоғары беру тәртібі

1. Полковникке дейін қоса алғанда, басшы құрамның кезекті арнаулы немесе сыныптық шендері қызметте жоғары нәтижелерге қол жеткізгені және қызметтік міндеттерін үлгілі орындағаны үшін көтермелеу ретінде, бұған дейінгі атақта еңбек сіңірудің белгіленген мерзімі аяқталғанға дейін немесе атқарып отырған штаттық лауазымы бойынша көзделген арнаулы атақтан бір саты жоғары берілуі мүмкін.
2. Арнаулы атақтар немесе сыныптық шендер мерзімінен бұрын арнаулы атақтарда немесе сыныптық шендерде еңбек сіңірудің белгіленген мерзімдерінің кемінде жартысы өткенде беріледі.
3. Штаттық лауазымы бойынша көзделген арнаулы атақтардан немесе сыныптық шендерден бір саты жоғары кезекті арнаулы атақтар немесе сыныптық шендер арнаулы атақтарда немесе сыныптық шендерде еңбек сіңірудің белгіленген мерзімі өткен соң - ғылыми не академиялық дәрежесі немесе ғылыми не академиялық атағы бар әрі құқық қорғау органының білім беру ұйымдарында штаттық лауазым атқаратын басшы құрамның адамдарына берілуі мүмкін.
4. Штаттық лауазым бойынша көзделген арнаулы атақтардан немесе сыныптық шендерден бір саты жоғары кезекті арнаулы атақтар немесе сыныптық шендер алдыңғы арнаулы атақтағы немесе сыныптық шендегі еңбек сіңірген жылдарының кемінде бір жарым мерзімі өткен соң беріледі.
Бұл ретте атқарған лауазымы бойынша көзделген арнаулы атақтардан немесе сыныптық шендерден бір саты жоғары арнаулы атақтар немесе сыныптық шендер беру құқық қорғау органындағы қызметінің барлық кезеңі үшін әрбір негіз бойынша екі реттен артық жүргізілмейді.
Кезектен тыс арнаулы атақтарды немесе сыныптық шендерді беру құқық қорғау органының басшысы анықтаған тәртіппен қызметтің барлық кезеңі үшін екі реттен артық жүргізілмейді.
5. Мерзімінен бұрын немесе бір саты жоғары кіші басшы құрамның арнаулы атағын уәкілетті басшы, ал орта және аға басшы құрамдағы арнаулы атақты немесе сыныптық шенді - құқық қорғау органының басшысы береді.

26-бап. Арнаулы атақтарын немесе сыныптық шендерін төмендету

1. Арнаулы атақты немесе сыныптық шенді бір саты төмендету - қызметкерлерге тәртіптік жаза қолдану шарасы ретінде:
1) кіші және орта басшы құрам атағындағыларға - құқық қорғау органының уәкілетті басшысымен;
2) аға басшы құрам атағындағыларға - құқық қорғау органының басшысымен қолданылады.
2. Арнаулы атақтағы немесе сыныптық шендегі еңбек сіңіру мерзімі арнаулы атақты немесе сыныптық шенді бір сатыға төмендету түрінде тәртіптік жауапқа тарту туралы бұйрыққа қол қойылған күннен бастап үзіледі және арнаулы атақты немесе сыныптық шенді қалпына келтіру туралы бұйрық шығарылған күнінен бастап қалпына келтіріледі.
Арнаулы атақтары немесе сыныптық шендері атқарған штаттық лауазымына қарамастан төмендетілген қызметкерлердің бұрынғы арнаулы атағы немесе сыныптық шені атқарған лауазымына қарамастан құқық қорғау органы басшысының немесе уәкілетті басшысының бұйрықтарымен, арнаулы атағы немесе сыныптық шені төмендетілген күннен бастап алты ай өткеннен кейін ғана қалпына келтіріледі.
3. Қызметкерге бұрынғы арнаулы атақтары немесе сыныптық шендері қайта қалпына келтіргенге және оған кезекті арнаулы атақтар немесе сыныптық шендер берілгенге дейін арнаулы атақтардан, немесе сыныптық шендерден қайта төмендету жүргізілмейді

27-бап. Арнаулы атақтардан немесе сыныптық шендерден айыру

1. Қызметкерлерге қатысты соттың заңды күшіне енген арнаулы атақтарынан немесе сыныптық шендерінен айыру туралы айыптау үкімін орындау:
1) капитан, 1 сыныпты заңгерге дейінгілерді қоса алғанда - құқық қорғау органының уәкілетті басшысы жүзеге асырады;
2) полковник, аға әділет кеңесшісіне дейінгілерді қоса алғанда - құқық қорғау органының басшысы жүзеге асырады;
3) жоғары басшы құрамды Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.
2. Арнаулы атақтарынан немесе сыныптық шендерінен заңсыз айырған жағдайларда, бұрынғы атағын қалпына келтіру туралы бұйрықты құқық қорғау органының басшысы немесе уәкілетті басшы соттың шешіміне сәйкес шығарады.
3. Арнаулы атақтарынан немесе сыныптық шендерінен заңсыз айырған кезең қалпына келтірілген арнаулы атақтарда немесе сыныптық шендерде еңбек сіңіру мерзіміне кіреді. Арнаулы атақтарынан немесе сыныптық шендерінен заңсыз айырылған адамдарға материалдық зиян толық көлемде өтеледі.

5-тарау. Құқық қорғау органдарында лауазымға тағайындау, қызмет бойынша ауыстыру және жоғарылату 28-бап. Құқық қорғау органдарының қатардағы және басшы құрамдары лауазымдарына орналасудың жалпы ережелері

1. Қатардағы, кіші, орта, аға және жоғары басшы құрамдағы адамдар атқаратын лауазымдар мен осы лауазымдарға сай келетін арнаулы немесе сыныптық шендерді Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес, құқық қорғау органының басшысы белгілейді.
2. Орта, аға және жоғары басшы құрамдағы лауазымдарға тағайындалатын адамдар, оларға арнаулы атақ берілгенге дейін немесе құқық қорғау органының кадрына кіргізілген уақытқа дейін атқарып отырған лауазымдарына сай қызметтік міндеттерін орындайды.
3. Лауазымға тағайындау, қызмет бабында ауыстыру және жоғарылату адамдар белгіленген біліктілік талаптарына сай келгенде уәкілетті басшымен немесе құқық қорғау органының басшысымен жүргізіледі. Мемлекеттік қызмет жөніндегі уәкілетті орган бекітетін лауазымдарға қойылатын үлгі біліктілік талаптары негізінде лауазымдарға қойылатын біліктілік талаптарын құқық қорғау органының басшысы бекітеді. Бұл ретте мынадай шарттар сақталады:
1) орта және басшы құрамдағы адамдарды лауазымға тағайындау және қызмет бабында ауыстыру кезінде оларды негізгі немесе тәжірибесіне сәйкес пайдалану қамтамасыз етілуі тиіс, ал олар үшін жаңа мамандық бойынша лауазымдарда пайдалану қажет болған жағдайда, тағайындар алдында, олар тиісті курстарда (жиындарда) қайта даярлаудан өтуі тиіс;
2) бос тұрған лауазымның міндетін уақытша атқарудың үздіксіз мерзімі екі айдан, ал бос емес лауазым бойынша - төрт айдан аспауы тиіс;
3) қызметкерлер соңғы лауазым бойынша лауазымдық жалақыларын сақтай отырып лауазымынан босатылып, құқық қорғау органының қарамағына он бес күннен аспайтын мерзімге берілуі мүмкін.
Айрықша жағдаяттардан туындайтын кейбір ерекше кездерде бұл мерзім құқық қорғау органы басшысымен екі айға дейін ұзартылуы мүмкін.
Қатардағы және басшы құрамдағы адамдардың осы Заңда белгіленген демалыстарда болуы, емдеу мекемелерінде емделуі (әскери-дәрігерлік комиссияның жолдамасы бойынша дәрігерлік тексерілуі), бұрынғы қызмет атқарған жерінен тиісті құқық қорғау органы орналасқан жерге дейін жол жүру уақыты; оқу орындарының сырттай оқыту, кешкі оқыту бөлімдерінің оқу-емтихандық сессияларында болу уақыты; қылмыстық іс ақтау негіздері бойынша қысқартылған немесе ақтау үкімі шығарылған жағдайларда қамалған күнінен бастап босатылған күнін қоса қылмыстық жауапкершілікке тартылуға байланысты қамауда болған уақыты құқық қорғау органының қарамағында болу мерзіміне есептелмейді.
Атқарып отырған қызметтерінен босатылған және құқық қорғау органының қарамағындағы кезекті жыл сайынғы жалақы төленетін еңбек демалысын пайдаланбаған қызметкерлерге оларды қызметте одан әрі пайдалану туралы мәселені шешу кешіктірілген жағдайларда, пайдаланылмаған еңбек демалысы беріледі. Оларға кезекті жыл сайынғы жалақы төленетін еңбек демалыс уақыты үшін ақшалай үлес құқық қорғау органының қарамағында болу мерзіміне қарамастан, қабылданған күнінен бастап негізгі лауазымы бойынша алатын мөлшерде төленеді.
Құқық қорғау органының қарамағына қабылданған қызметкерге осы Заңмен қарастырылған ынталандыру шаралары мен тәртіптік жазалау шаралары қолданылуы мүмкін.
Қызметкердің құқық қорғау органының қарамағында болған уақыты құқық қорғау қызметі өтіліне, арнаулы немесе сыныптық шендерді беруге еңбек сіңірген жылдарына, зейнетақы тағайындаған және лауазымдық жалақы мөлшерін анықтаған кезде есептеледі.
Құқық қорғау органының қарамағына қабылданған қызметкерге құқық қорғау органының күн тәртібі толық көлемде таралады.
Құқық қорғау органының қарамағындағы қызметкердің ұсынылған лауазымға орналасудан жазбаша түрде бас тартқан жағдайда осы Заңға сәйкес қызметтен шығарылуы тиіс.
Қатардағы және басшы құрамдағы адамдарды қызмет бабында ауыстыру, оларды тиісті құқық қорғау органының қарамағына алмай-ақ жүзеге асырылуы тиіс. Тиісті құқық қорғау органының қарамағында тұрған адамдарды лауазымға тағайындау мүмкіндігінше қысқа мерзімде, бірақ лауазымнан босатқан күннен бастап екі айдан кешіктірілмей жүргізіледі. Құқық қорғау органының қарамағында тұрған аталған адамдарды қызметте пайдалану тәртібі құқық қорғау органының құқықтық нормативтік актілерінде белгіленеді.
4) бос тұрған лауазымға шұғыл орналастыру қажет болған жағдайда құқық қорғау органының тікелей басшысынан бастап, оған тең және жоғары тұрған басшыларға, уәкілетті басшының келісімімен басшы құрам адамын бір айдан аспайтын мерзімге уақытша тағайындауға рұқсат етіледі;
5) орта, аға және жоғары басшы құрамдағы адамдарды басқа лауазымдарға, сондай-ақ басқа елді мекенге шұғыл ауыстыру қажет болған кезде, бұл туралы шешімді, осы адамдардың даярлығы мен қызмет тәжірибесін, сондай-ақ оларда және олардың отбасы мүшелерінде медициналық қарсы көрсеткіштердің жоқтығын ескере отырып, олардың келісімі бойынша тиісті уәкілетті басшылар қабылдайды.
6) осы Заңмен белгіленген қызметте болудың шекті жасына жетпеген, әскери қызметке жарамды немесе бейбіт уақытта саптан тыс қызмет атқаруға жарамды деп танылған, бірақ өзінің денсаулығына немесе отбасы мүшелерінің денсаулық жағдайы бойынша қызмет орнын (тұрғылықты жерін) өзгертуді қажет ететін басшы құрамдағы адамдарды басқа мекенге қызмет бабында ауыстыру әскери-дәрігерлік комиссияның қорытындысының негізінде тиісті басшылардың рұқсатымен жүргізіледі;
7) қатардағы және басшы құрамдағы адамдарды лауазымдарға тағайындау, қызмет бойынша, жедел еместен жедел лауазымдарға ауыстыру әскери-дәрігерлік комиссияның дәрігерлік куәландыруының нәтижелері ескеріле отырып жүргізіледі.

29-бап. Қызмет бабында ауыстыру

1. Қатардағы және кіші басшы құрамдағы адамдарды қызмет бабында ауыстыру:
1) жоғары лауазымдарға - қызмет бабында жоғарылату ретінде;
2) тең дәрежелі лауазымдарға - басқа лауазымдарға тағайындау қажет болған жағдайда немесе оларды іскерлік және жеке қасиеттерін ескере отырып неғұрлым орынды пайдалану, жаңа мамандыққа даярлау үшін, сондай-ақ отбасы жағдаяты, денсаулық жағдайы немесе жасы бойынша осы адамдардың келісімімен, жеке өтініш бойынша;
3) құқық қорғау органдарының оқу орындарына оқуға түсуіне байланысты - атқаратын штаттық лауазымынан босата отырып, сондай-ақ оқуын бітірген соң лауазымға тағайындаған кезде;
4) төмен тұрған лауазымдарға:
штаттар қысқарған кезде немесе құқық қорғау органын қайта құру кезінде - осы адамдарды дәрежесі тең лауазымға ауыстыру мүмкін болмаған жағдайда және олардың келісімімен;
денсаулық жағдайы бойынша - әскери-дәрігерлік комиссияның қорытындысы (қаулысы) негізінде және олардың келісімімен;
аттестациялаудың нәтижесінде анықталған қызметіне сәйкес келмеуі бойынша;
тәртіптік жаза қолдану ретінде;
жеке өтініші бойынша жүргізіледі.
2. Орта, аға және жоғары басшы құрамдағы адамдарды қызмет бабында ауыстыру:
1) жоғары лауазымдарға - қызмет бабында жоғарылату ретінде;
2) тең дәрежелі лауазымдарға - ұйымдық-штаттық шаралардың жүргізілуіне байланысты және жұмыс тәжірибесін ескере отырып, мамандығы бойынша неғұрлым орынды пайдалану үшін, ротация тәртібімен, атқарып отырған лауазым құзыреттері мерзімінің аяқталуына байланысты, сондай-ақ олардың тікелей және уәкілетті басшыларының келісімімен жеке өтініші бойынша;
3) құқық қорғау органдарының оқу орындарына оқуға түсуіне, мемлекеттік қызметшілерді дайындаудың мемлекеттік бағдарламасы бойынша оқуға байланысты - атқаратын штаттық лауазымынан босата отырып, сондай-ақ оқуын бітірген соң лауазымға тағайындаған кезде;
4) төменгі тұрған лауазымдарға:
штатты қысқарту немесе құқық қорғау органдарын қайта құру кезінде - осы адамдарды дәрежесі тең лауазымда пайдалану мүмкін болмаған жағдайда және олардың келісімімен;
денсаулық жағдайы бойынша - әскери-дәрігерлік комиссияның қорытындысы (қаулысы) негізінде;
жеке өтініші бойынша;
аттестациялаудың нәтижесінде анықталған қызметіне сәйкес келмеуі бойынша;
тәртіптік жаза қолдану ретінде;
5) мемлекеттік органдарда және халықаралық ұйымдарда іссапарда болу тәртібінде жүргізіледі.
3. Орта, аға және жоғары басшы құрамдағы адамдар Қазақстан Республикасы құқық қорғау органдарының оқу орындарындағы басшылық және арнайы пәндер бойынша педагогтық жұмысқа тағайындалған жағдайда, олардың оқу орнына тағайындалғанға дейінгі атқарған негізгі (уақытша атқармаған) лауазымдық жалақысы сақталады. Әрбір нақты жағдайда лауазымдық жалақыны сақтау туралы шешімді лауазымға тағайындалғанға дейін, оқу орны басшылығының ұсынысымен, құқық қорғау органының орталық аппаратының кадрлар қызметінің қорытындысы бойынша, құқық қорғау органының басшысы қабылдайды.
Сақталған лауазымдық жалақыны төлеу төменгі лауазымдық қызметке төмендетілгенде тоқтатылады.
4. Төмен тұрған лауазымдарға ауыстырылған қатардағы және басшы құрамдағы адамдар осы Заңның талаптарын ескере отырып, кейіннен қызмет бабында жоғарылай алады.
5. Қатардағы және басшы құрамдағы адамды қызмет бабында ауыстыру туралы шешім ауыстыру негізі көрсетіле отырып, жеке құрам бойынша бұйрықпен ресімделеді.
6. Қызмет бабында ауыстырылған орта, аға және жоғары басшы құрамдағы адамдар істерді және лауазымды тапсырғаннан кейін, қызмет бабында ауыстыру туралы бұйрықты немесе жазбаша хабарламаны алған күннен бастап аталған адамдар кезекті демалыста немесе емделуде жүрген жағдайларды қоспағанда, бір ай мерзімінен кешіктірілмей, жаңа қызмет орнына іссапарға жіберілуге тиіс.
7. Құқық қорғау органының штатын қысқартқан кезде қызметкер ұсынылған лауазымға орналасудан бас тартқан жағдайларда ол осы Заңға сәйкес қызметтен шығарылуы тиіс.

30-бап. Ротация

1. Құқық қорғау органдарында қызмет өткеру кезінде кәсіби әлеуетті өте тиімді пайдалануды қамтамасыз ету мақсатында құқық қорғау органдарының аумақтық бөлімшелерінің, мекемелерінің басшылары мен олардың орынбасарларын ротациялау жүзеге асырылады.
2. Құқық қорғау органының құрылымдық және аумақтық бөлімшелерінің басшыларын ротациялау құқық қорғау органы басшысының немесе уәкілетті басшысының шешімі бойынша, алайда кемінде үш жылда бір рет жүзеге асырылады. Қабылданған шешім бұйрықпен ресімделеді. Құқық қорғау органы құрылымдық және аумақтық бөлімшелерінің, мекемелерінің басшыларын және олардың орынбасарларын қызметке басқа жерге ротациялауға қызметкердің жазбаша келісімімен, ерекше жағдайларда қызмет мүддесі үшін мерзімнен тыс және қызметкердің келісімінсіз жол беріледі.
3. Мүгедек балалары, соның ішінде асырап алған балалары (қамқоршы болып табылатындар) немесе асырауында қарт ата-анасы бар лауазымды тұлғалар ротациялауға жатпайды. Көрсетілген мән-жайлар құжат түрінде расталуға тиіс.

31-бап. Құқық қорғау қызметінің жоғары, барабар немесе төменгі лауазымдары

1. Егер құқық қорғау қызметінің лауазымына бұрынғы құқық қорғау қызметі лауазымының арнаулы атақ немесе сыныптық шендеріне қарағанда жоғары арнаулы атақ көзделген болса, ал арнаулы атақтары немесе сыныптық шендері бірдей болғанда құқық қорғау қызметінің лауазымы бойынша неғұрлым жоғары жалақы көзделген жағдайда, құқық қорғау қызметінің лауазымы жоғары болып есептеледі.
2. Егер құқық қорғау қызметінің лауазымының арнаулы атағы немесе сыныптық шендері және лауазымы бойынша жалақы бұрынғы құқық қорғау қызметі лауазымының арнаулы атағы немесе сыныптық шендері және лауазымы бойынша жалақысына тең көзделген болса, құқық қорғау қызметінің лауазымы барабар болып есептеледі.
3. Егер құқық қорғау қызметінің лауазымына бұрынғы құқық қорғау қызметі лауазымының арнаулы атақтарына немесе сыныптық шендеріне қарағанда төменгі арнаулы атақтар немесе сыныптық шендер көзделген болса, ал арнаулы атақтар немесе сыныптық шендері бірдей болған жағдайда құқық қорғау қызметінің лауазымы бойынша неғұрлым төменгі жалақы көзделген жағдайда құқық қорғау қызметінің лауазымы төменгі болып есептеледі.

32-бап. Қызмет бабында жоғарылату

1. Қызметкерлерді қызмет бабында жоғарылату, кадрлық резервте тұрған қызметкерлер қатарынан олардың кәсіби, іскерлік және жеке қасиеттері, денсаулық жағдайы ескеріле отырып жүргізіледі.
2. Кадрлық резервке қабылданған басшы құрамдағы адамдардың кәсіптік даярлықтарын жетілдіру жөніндегі жұмыс құқық қорғау органының басшысы белгілейтін тәртіппен жүзеге асырылады.

33-бап. Кадрлық резерв

1. Құқық қорғау органының кадрлық құрамын қалыптастыру, лауазымдардың иеленуін қамтамасыз ету мақсатында құқық қорғау органында кадрлық резерв құрылады.
2. Құқық қорғау органының кадрлық резерві кейіннен құқық қорғау органының бос басшы лауазымдарына орналастыру үшін құрылады.
3. Кадрлық резерв аттестациялау нәтижелері бойынша басшылық лауазымдарға немесе көлемі үлкен жұмыстарға жоғарылатуға ұсынылған қызметкерлерден, сондай-ақ қызметтік міндеттерді атқару не болмаса арнайы тапсырмаларды орындау кезінде ұйымдастырушылық қабілет танытқан адамдардан құрылады.
4. Құқық қорғау органының бос басшылық лауазымы басшының немесе уәкілетті басшының шешімі бойынша құқық қорғау органының кадрлық резервінде тұрған адаммен алмастырылады. Кадрлық резервте тұрған қызметкердің ұсынылған лауазымнан бас тартқанда бос лауазымға аттестация нәтижесі немесе кадрларды іріктеу бойынша басқа қызметкер орналастырылады.
5. Кадрлық резервті құру және онымен жұмыс жүргізуді ұйымдастыру жауапкершілігі құқық қорғау органның басшысына немесе уәкілетті басшысына және кадр аппараттарына жүктеледі. Құқық қорғау органдарында кадрлық резервті құру кадрлардың сапалық құрамы және тиісті лауазымдарға тағайындау қажеттілігі ескеріле отырып, жүзеге асырылады.
6. Кадрлық резервке қабылдауды құқық қорғау органдарының басшылары немесе уәкілетті басшылары алқалық шешім негізінде жүзеге асырады.
7. Қызметкерге сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық үшін тәртіптік жазалау шарасы қолданған жағдайда, ол кадрлық резервтен шығарылады. Қызметкер өзін кадрлық резервтен шығару туралы шешіммен келіспеген жағдайда, ол бұл шешімге жоғары тұрған басшыларға не сотқа шағымдануға құқылы.
8. Кадрлық резервте тұру мерзімі үш жылдан аспауы тиіс. Кадрлық резервке енгізіліп, бірақ кадрлық резервте болған кезеңде оларды жоспарланған лауазымға тағайындамаған жағдайда, кадрлық резервке жалпы негіздерде қайтадан енгізілуі мүмкін.
9. Құқық қорғау органдарының кадрлық қызметтері кадрлық резервке енгізілген қызметкерлердің тізімін жүргізеді.
10. Кадрлық резервті қалыптастыру тәртібі құқық қорғау органдары басшыларымен анықталады.

34-бап. Кадрлық резервті қалыптастыру міндеттері

Кадрлық резервті құрудың және онымен жұмыс істеудің:
1) қызметкерлерді қызмет бойынша жоғарылатуды жоспарлау тетігін реттеу;
2) басшы кадрларды даярлаудың тиімділігін арттыру;
3) басшы құрам лауазымдарына неғұрлым білікті қызметкерлерді орналастыру;
4) басшы кадрларды нығайту және тұрақтандыру, олардың сабақтастығын қамтамасыз ету;
5) ішкі істер органдарында кадр мәселелерін шешуде демократиялық негіздерді күшейту міндеттері болып табылады.

35-бап. Құқық қорғау органдарының кадрлық құрамын қалыптастырудың басым бағыттары

1. Құқық қорғау органында кадрлық құрамын қалыптастыру мынадай қағидаттар негізінде қамтамасыз етіледі:
1) қызметкерлердің кәсіби білімдері мен дағдыларын жетілдіру;
2) құқық қорғау қызметінің лауазымына қызметкерді кәсіби дайындығының деңгейін, кәсіби қызметтегі еңбегін және іскерлік сапасын ескере отырып тағайындау;
3) құқық қорғау қызметін өткерудің және арнаулы атақтар мен сыныптық шендер берудің кезектілігі.
2. Құқық қорғау қызметінің кадрлық құрамын қалыптастырудың басым бағыттары болып:
1) жоспарлы негізде құқық қорғау қызметі лауазымдарының барлық топтары мен санаттарына кадрлар дайындау, біліктілігін арттыру және қайта даярлау;
2) қызметкерлердің кәсіби және лауазымды өсуі үшін жағдайлар жасау;
3) аттестациялар өткізу арқылы қызметкерлердің кәсіби қызметтерінің нәтижелерін бағалау;
4) кадрлық резерв құру және оны тиімді пайдалану табылады.
3. Қызметкерлердің кәсіби білімдері мен біліктіліктерін жетілдіру, олардың қызметтік міндеттерін атқаруға әрдайым дайын болуын қамтамасыз ету мақсатында қызметкерлердің құқық қорғау қызметін өткеру орны бойынша кәсіби қызметтік және дене шынықтыру дайындықтары ұйымдастырылады. Кәсіби қызметтік және дене шынықтыру дайындықтарын ұйымдастырудың мазмұны мен тәртібін құқық қорғау органының басшысы бекітеді.
4. Қызметкерлердің қосымша кәсіби білімінің ережелері болып кәсіби қайта даярлау, біліктілігін арттыру болып табылады. Қосымша кәсіби білім алу қызметкердің қызметтік міндеттерін атқарудан босату, жартылай босату немесе босатпау түрінде жүргізілуі мүмкін. Қызметкердің қосымша кәсіби білім алуы басқа да тең жағдайларда қызметкерді кадрлық резервке енгізуге немесе оның құқық қорғау лауазымының қызметін жалғастыруына басым негіз болып табылады.
5. Қызметкерлердің кәсіби қайта даярлау және біліктілігін арттыру құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдары мен ғылыми мекемелерінде, қызметкерлерді қайта даярлау және біліктіліктерін арттыру бойынша құқық қорғау органдарының арнайы мекемелерінде жүзеге асырылады.
6. Қызметкер қосымша кәсіби білімді Қазақстан Республикасы аумағынан тыс жерлерде ала алады.

36-бап. Кадрлық резервке енгізу үшін үміткерлерді іріктеу

1. Кадрлық резервке енгізу үшін үміткерлерді іріктеу қызметкерлердің жеке бастық және іскерлік қасиеттерін, олардың қызметтік іс-әрекеттерінің нәтижелерін зерделеу және бағалау негізінде жүргізіледі.
2. Кадрлық резервке енгізу үшін үміткерлерді іріктеу кезінде:
1) болжанған лауазымға тағайындау бойынша көзделген мамандықтарға қызметкер білімінің сәйкестілігі;
2) болжанған қызмет түрі бойынша жұмыс тәжірибесінің болуы;
3) басшылардың тиісті санаттары қызметін реттейтін нормативтік құқықтық актілерді білуі;
4) денсаулық жағдайы;
5) кәсіптік қайта даярлау мен біліктілігін арттырудың қорытындысы ескеріледі.
3. Егер жоғарылату басқа жерге қызмет атқаруға ауыстыруды қарастырса, онда қызметкердің және оның отбасы мүшелерінің ол жерде денсаулық жағдайы бойынша тұра алу мүмкіндігі ескеріледі.
4. Кадрлық резервке қабылданатын үміткерлерді іріктеуді кадр аппараттары жүзеге асырады және кадрлық резервке қабылданғандар тізімі құқық қорғау органының басшысымен немесе уәкілетті басшысымен бекітіледі. Тиісті лауазымға жоғарылату үшін резервке қабылданатын қызметкерлер саны кемінде екі адамнан болуы керек.

37-бап. Қызметкерді лауазымдық міндеттерінен уақытша шеттету

1. Қызметкер лауазымдық міндеттерін орындаудан мынадай жағдайларда:
1) қылмыстық іс жүргізу заңнамасында белгіленген тәртіпте - қылмыстық процесті жүргізуші орган ақшалай қаражатты сақтамай, мұндай шараның қажеттілігі тоқтатылған уақытқа дейін;
2) қызметтік тергеу жүргізілген кезде - құқық қорғау органының басшысы немесе уәкілетті басшымен жауапкершілігі туралы мәселе шешілгенге дейін, бірақ бір айдан аспайтын мерзімге, ақшалай қаражатты сақтай отырып уақытша шеттетілуі мүмкін.
2. Қызметтік міндеттерін орындаудан уақытша шеттету туралы құқық қорғау органы басшысының немесе уәкілетті басшының бұйрығы шығарылады.
3. Ақтамайтын негіздер бойынша қылмыстық іс тоқтағанда немесе айыптау үкімі заңды күшіне енгенде қызметкер осы Заңда белгіленген тәртіппен қызметтен шығарылады.
4. Ақтайтын негіздер бойынша қылмыстық іс тоқтатылғанда немесе ақтау үкімі заңды күшіне енгенде қызметкер лауазымына қайтадан қабылданып, арнаулы атақтары немесе сыныптық шендері қалпына келтіріледі.
Адамдарды қызметке қайта қабылдау (лауазымы мен атағын қайтару) егер ол адамның қызметтен шығарылуы мен лауазымы, атағы төмендетілуінің заңсыздығы туралы шешім қабылданған сәттен бастап, үш ай ішінде өтініш жасалса, ол сол күннен бастап бір айлық мерзімнен кешіктірілмей қалпына келтіріледі
5. Қылмыс жасағаны үшін сотталуына байланысты құқық қорғау органдарынан босатылған, ал кейіннен ақтап шығарылған және тиісінше лауазымы мен арнаулы атақтары немесе сыныптық шендері қайтарылған қызметкерлерге қызметте амалсыздан болмаған уақыт үшін ақшалай үлес қолданыстағы заңнамада белгіленген тәртіппен өтеледі.

38-бап. Құқық қорғау қызметінің лауазымы бойынша міндеттерді уақытша атқару

1. Қызметтік қажеттілікке байланысты қызметкерге атқарған лауазымынан (негізгі) босатпастан жоғары тұрған лауазымының міндеттерін атқару уақытша жүктелуі мүмкін.
2. Белгіленген тәртіпте негізгі міндеттерінен босатыла отырып, басқа лауазымдар бойынша міндеттерді уақытша орындау жүктелген штаттық лауазымдағы қызметкерлерге ақы төлеу мынадай тәртіпте жүргізіледі:
1) штаттағы орынбасарларға, өздерінің тікелей басшысының бос емес лауазымы бойынша қызметтік міндеттеріне қарамастан, ақшалай үлес төлеу уақытша атқарып жүрген лауазымы бойынша емес, олардың негізгі лауазымы бойынша жүргізіледі;
2) басшының бос қызмет орны бойынша міндетті, соның ішінде оның орынбасарларының да, уақытша атқаруы кезінде, лауазымды уақытша атқару бойынша көзделген жалақы негізінде өзге де төлемдерді ескере отырып, бірақ екі айдан артық емес уақытқа ақы төленеді. Көрсетілген мерзім ішінде оларды осы лауазымға тағайындау немесе бос қызмет орны бойынша міндеттерді орындаудан босату туралы шешім қабылдануы қажет.
Бос емес лауазымы бойынша міндеттерді уақытша атқарудың үздіксіз мерзімі төрт айдан аспауы тиіс.
Лауазым бойынша міндеттерді уақытша атқарудың үздіксіз мерзімі лауазымды атқаруға кіріскен күннен бастап, бірақ бұйрықта көрсетілген күннен ерте емес, ал күні көрсетілмеген жағдайда, бұйрыққа қол қойылған күннен ерте емес, міндеттерін атқарудан босатылған күн қоса алынып есептеледі.
Лауазым бойынша міндетті атқарушы етіп тағайындау қызметкерлерді лауазымдарға тағайындау және оларды ауыстыру құқығы берілген лауазымды тұлғалардың бұйрығымен ресімделеді.
3. Лауазымы бойынша міндеттерді атқару тікелей басшысының жоқ кезеңінде қызметкердің лауазымдық міндеттерімен қарастырылған жағдайдан басқа уақытта, осы бапқа сәйкес қызметкерге міндеттерді атқаруды уақытша жүктеу және оны осыған байланысты негізгі лауазымы бойынша міндеттерді атқарудан босату басшының немесе уәкілетті басшының актісімен жүзеге асырылады.

39-бап. Құқық қорғау органдарындағы жұмыс уақыты

1. Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің жұмыс уақытының ұзақтығы Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес, осы Заңда көзделген ерекшеліктерді ескере отырып, белгіленеді.
Әрбір құқық қорғау органында қызметтік жұмыстың ерекшеліктерімен және жедел жағдаймен, жыл мезгілімен, жергілікті жағдайлармен және басқа да нақты мән-жайлармен анықталатын, қатаң түрде реттелген күн тәртібі белгіленеді.
2. Құқық қорғау органдарының уәкілетті басшыларымен немесе басшының актісімен бекітілетін күн тәртібі жұмыстың басталу және аяқталу уақытын, түскі үзілістің басталуы мен ұзақтығын, азаматтарды қабылдау уақытын (тұрғындарға аса тиімді болатын), қызметкерлердің жекелеген санаттарының қызмет атқару кезегін белгілейді.
3. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері қажетті жағдайларда белгіленген уақыттан тыс, сондай-ақ түнгі уақытта, демалыс және мейрам күндері қызметтік міндеттерін атқаруға шақырылуы мүмкін. Өтемақы төлеу тәртібі мен талабын Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.

40-бап. Құқық қорғау қызметінің өтілі (еңбек сіңірген жылдары)

1. Құқық қорғау қызметінің өтілі, зейнетақыға құқық беретін еңбек сіңірген жылдарын есептеу, еңбек сіңірген жылдары үшін қосымша демалыс ұсынуды, қызметкердің жұмыстан шыққан кездегі бірмезгілдік жәрдемақы төлемін, басқа да әлеуметтік кепілдікті ұсынуды, сондай-ақ Қазақстан Республикасының құрметті атағын беруге және құқық қорғау органдарының ведомстволық ерекшелік белгілерімен марапаттауға ұсыну Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен есептеледі.
2. Құқық қорғау органдарының қызметкерлерінің еңбек сіңірген жылдарын есептеу Қазақстан Республикасының Үкіметі анықтаған тәртіппен жүргізіледі.
Бұл ретте зейнетақы төлемдерін тағайындау үшін еңбек сіңірген жылдары Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген жағдайларды қоспағанда, күнтізбелік түрде есептеледі.
3. Қызметкердің құқық қорғау органдарында қызметте болу кезеңі олардың жалпы өтіліне, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік қызмет өтіліне есептеледі.
4. Қызметкердің құқық қорғау органының қарамағында болуы қызмет өтіліне есептеледі.

41-бап. Қызметкердің дербес деректері, жеке ісін және қызметкердің құжаттарын есепке алуды жүргізу

1. Құқық қорғау органында қызметкерлердің дербес деректерін, олардың қызметтік әрекеттері мен құқық қорғау қызметінің өтілі туралы мәліметтерді қамтитын жеке істері және есепке алу құжаттары жүргізіледі;
2. Қызметкердің дербес деректерін алу, сақтау, өңдеу, қолдану және беру кезінде құқық қорғау органында мына талаптар сақталуы тиіс:
1) қызметкерлердің дербес мәліметтерін өңдеу қызметкердің құқық қорғау қызметін өткеруін, оқытылуына және лауазымдық өсуіне ықпал етуді, қызметкердің жеке басының және оның отбасы мүшелерінің қауіпсіздігін қамтамасыз етуді, оған тиесілі мүліктің сақталуын қамтамасыз етуді, лауазымдық міндеттерін атқарудағы нәтижелерді есепке алуды қамтамасыз ету мақсатында іске асырылады;
2) осы Заңға сәйкес қызметкерден алынған дербес мәліметтердің анықтығын тексеру мемлекеттік билік органдарының қатысуымен жүзеге асырылады;
3) қызметкердің дербес деректерін заңсыз қолданудан немесе жоғалтудан қорғау осы Заңмен және Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актілерімен көзделген тәртіпте құқық қорғау органының қаражаттары есебінен қамтамасыз етіледі;
4) заңдарда көзделген жағдайлардан басқа уақытта қызметкердің дербес мәліметтерін қызметкердің жазбаша келісімінсіз үшінші тарапқа беруге жол берілмейді.
3. Құқық қорғау қызметіне кірумен және оның құқық қорғау қызметін өткеруімен және шығуымен байланысты, құқық қорғау органының қызметін қамтамасыз етуге қажетті оның дербес мәліметтері қызметкердің жеке ісіне енгізіледі.
4. Құқық қорғау немесе әскери қызметті өткерген (өткеріп жатқан) азаматты (қызметкерді) қабылдау (ауыстыру) кезінде азаматтың (қызметкердің) құқық қорғау немесе әскери қызметті өткерген (өткеріп жатқан) мемлекеттік органдардан немесе ұйымдардан құқық қорғау органы басшысының немесе уәкілетті басшының сұрауы бойынша құқық қорғау органының мекенжайына сіңірген еңбегінің есебі, лауазымдық тізімінің көшірмесі, кейінгі аттестация бойынша қорытындысын және қызметкердің қызметтік әрекетін сипаттайтын басқа да материалдары жіберіледі.
5. Қызметкердің жеке ісіндегі және есептік құжаттарда қамтылған мәліметтері заңнамаға сәйкес мемлекеттік құпияға жатады.
6. Басқа қызметкердің дербес деректерін алуды, сақтауды, өңдеуді, қолдануды және беруді реттейтін нормаларды бұзғаны үшін, сонымен қатар осындай деректердің жоғалуына кінәлі қызметкер осы Заңға және Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актілеріне сәйкес жауапкершілікке тартылады.
7. Қызметкердің дербес деректерін қамтыған жеке ісін жүргізу тәртібі құқық қорғау қызметінің басшысымен бекітіледі.

42-бап. Құқық қорғау қызметінің лауазымдарын қысқартқан кездегі құқық қорғау қызметімен, құқық қорғау органын қайта құру немесе таратумен байланысты құқықтық қатынастар

1. Құқық қорғау қызметінің лауазымдарын қысқартқан кезде қысқарған лауазымды атқаратын қызметкермен құқықтық қатынастар төмендегі жағдайларда жалғасады:
1) қызметкерге сол немесе басқа құқық қорғау органында басқа лауазымды атқаруды ұсыну;
2) қызметкерді кәсіптік қайта даярлауға немесе біліктілігін арттыруға немесе құқық қорғау органының білім беру ұйымдарына оқуға жіберу.
2. Құқық қорғау органы таратылған кезде қызметкермен құқықтық қатынас жойылған құқық қорғау органының міндеттері берілген құқық қорғау органында немесе басқа құқық қорғау органында өзге лауазымды атқару мүмкіншілігі ұсынылған жағдайда жалғасуы мүмкін.
3. Қызметкер ұсынылған басқа лауазымды атқарудан бас тартқан жағдайда осы Заңда белгіленген тәртіппен құқық қорғау қызметінен шығарылады.

43-бап. Құқық қорғау органына жатпайтын лауазымдарда қызмет өткеру

Құқық қорғау органдарының қызметкерлері құқық қорғау қызметіне жатпайтын лауазымдарда құқық қорғау органдарының кадрында қала отыра:
1) құқық қорғау органдарының қарамағында болу;
2) мемлекеттік органдарға және халықаралық ұйымдарға жіберілген;
3) мемлекеттік қызметшілерді дайындау жөніндегі мемлекеттік бағдарламалар аясында оқыған жағдайларда өткере алады.

44-бап. Құқық қорғау қызметін өткеру ерекшеліктері

1. Құқық қорғау органдарының қызметкерлерін Республиканың өзге өңірлерінде қоғамдық тәртіпті қорғауға тарту немесе төтенше жағдайдың құқықтық режимін қамтамасыз етуге қатысу және төтенше жағдайлар салдарын жоюға қатысу мерзімінің ұзақтығы үш айдан аспауы тиіс.
2. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен құқық қорғау органдарының кадрларында қалдырыла отырып, мемлекеттік органдарға және халықаралық ұйымдарға іссапарға жіберіле алады.

45-бап. Құқық қорғау органының қызметкерін іссапарға (қызметке) жіберу

1. Құқық қорғау органының қызметкерін іссапарға (қызметке) жіберу тиісті лауазымға тағайындауға құқығы бар құқық қорғау органы басшысының немесе уәкілетті басшысының бұйрығымен жүзеге асырылады.
Бұл ретте қызметкерді лауазымға тағайындау оны іссапарға (қызметке) жіберген күннен бастап жүргізіледі.
2. (Қызметке) іссапарға жіберуге негіз қызметкердің баянаты және қызметке қабылдайтын құқық қорғау органының жазбаша ұсынымы болып табылады.
3. Қызметкерді (қызметке) іссапарға жіберу туралы шешімді қабылдау мерзімі қабылдаушы құқық қорғау органынан жазбаша ұсыным түскен күннен бастап бір айдан аспауы тиіс.

6-тарау. Аттестациялау 46-бап. Қызметкерлерді аттестациялау

1. Қызметкерлерді аттестациялау (бұдан әрі - аттестациялау) - олардың кәсіби даярлығының, құқықтық мәдениетінің деңгейін және азаматтармен жұмыс істеу қабілетін анықтау бойынша кезең-кезеңмен жүзеге асырылатын рәсім.
2. Аттестациялау кезінде қызметкерлердің оларға жүктелген міндеттерді орындау қабілеті негізгі бағалау өлшемі болып табылады.
3. Қызметкерлер құқық қорғау органдары жүйесінде үздіксіз қызметте болған әрбір кейінгі үш жыл сайын аттестациядан өтеді. Бұл ретте аттестация көрсетілген мерзім болған күннен бастап, алты айдан кешіктірілмей өткізілуі тиіс.
Егер аттестацияланатын қызметкерлер жаңа лауазымға тағайындалған жағдайда, олар тағайындалғаннан кейін бір жылдан соң аттестациядан өтеді. Тең дәрежелі лауазымға тағайындалған кезде, егер ол функционалдық міндеттерінің өзгеруіне әкеп соқпаса, бұл мерзім есепке алынбайды.
Қызметкердің құқық қорғау органдары жүйесіндегі қызметтен босатылған күнінен бастап және оны құқық қорғау органдары жүйесіне қызметке қабылдаған күнге дейін үш айдан артық уақыт өтпесе, онда көрсетілген кезең үшін өзге заңды (мемлекеттік органдарды қоспағанда) және жеке тұлғалармен еңбек қатынасы болмаған жағдайда құқық қорғау органдары жүйесінде қызметте болған уақыты үздіксіз деп есептеледі.
4. Құқық қорғау органының басшысы және оның орынбасарлары, сондай-ақ құқық қорғау органдарында жиырма және одан да артық қызмет өтілі бар қызметкерлер аттестациялауға жатпайды.
Қызметкерлер қатарындағы әйелдер жүкті немесе бала күтімі бойынша демалысы кезеңінде аттестациялауға жатпайды. Олар қызметке шыққаннан кейін кемінде алты айдан соң және бір жылдан кешіктірмей аттестациялануы тиіс.
5. Аттестациялау бірқатар дәйекті кезеңдерді қамтиды:
1) аттестация өткізуге дайындық;
2) прокуратура органдары қызметкерлерін қоспағанда, кәсіби жарамдылығын анықтау жөнінде белгіленген нормативтерді тапсыру;
3) аттестациялануға тиісті қызметкердің Қазақстан Республикасы заңнамасын білуін және логикалық ойлау қабілетін компьютерлік тестілеуден өтуі;
4) аттестациялық комиссиядан өтетін қызметкермен әңгімелесу;
5) аттестациялық комиссияның шешім шығаруы.

47-бап. Аттестация өткізуге дайындықты ұйымдастыру

1. Аттестация өткізу мерзімі келген кезде құқық қорғау органының басшысы немесе уәкілетті басшысының тапсырмасы бойынша тиісті кадрлық қызметтер аттестация өткізуге дайындықты ұйымдастырады.
2. Дайындық мынадай іс-шараларды қамтиды:
1) аттестация өткізудің кестесін әзірлеу;
2) аттестация өткізудің мақсаты мен тәртібі туралы түсіндіру жұмыстарын ұйымдастыру;
3) тестілеу мерзімдері және оны өткізетін орынды белгілеу;
4) аттестацияланушы қызметкерлердің қажетті құжаттарын дайындау.
Тестілеуден өтудің тәртібі мен шарттарын, сондай-ақ лауазымдардың санаттары үшін шекті мәні (бұдан әрі - шекті мән) тиісті құқық қорғау органдарының нормативтік құқықтық актілерімен белгіленеді.
3. Құқық қорғау органының кадр қызметі алты ай ішінде бір рет осы Заңға сәйкес аттестациялануға тиісті қызметкерлерді айқындайды.
4. Басшы кадр қызметінің ұсынуымен аттестациялануға тиіс қызметкерлердің тізімі, аттестация комиссиясының құрамы, оның жұмыс кестесі бекітілетін акті шығарады, аттестация өткізу мерзімі белгіленеді.
5. Кадр қызметі аттестация өткізу мерзімі туралы оны өткізудің басталуына кемінде бір ай қалғанда, қызметкерлерге жазбаша хабарлайды.
6. Аттестациялануға тиіс қызметкерге оның қызметтік мінездемесі ресімделеді, аттестация комиссиясының отырысына дейін үш апта мерзімнен кешіктірмей кадр қызметіне жіберіледі.
7. Қызметтік мінездеме аттестацияланушы қызметкердің құқық қорғау органдары жүйесінде қызметте үзіліссіз үш жыл болуы және бұдан кейін өткізілетін аттестацияға дейін өткен мерзімнен тұратын кезең ішіндегі кәсіби, жеке басының қасиеттері мен қызметтік іс-әрекеті нәтижелерінің әділ және негізделген бағасын қамтуы тиіс.
8. Тікелей басшы қызметкерді өзіне берілген қызметтік мінездемемен аттестация комиссиясының отырысына дейін екі апта мерзімнен кешіктірмей, оған қол қойғыза отырып, таныстыруға міндетті.
9. Қызметкер өзіне берілген қызметтік мінездемемен өзінің келіспейтіні туралы мәлімдеуге және өзін сипаттайтын қосымша ақпаратты кадр қызметіне беруге құқылы.
10. Кадр қызметі жиналған аттестациялау материалдарына аттестация комиссиясына оның отырысына дейін бір апта мерзімнен кешіктірмей жолдайды.

48-бап. Аттестациялық комиссия

1. Аттестациялық комиссия кадр бөлімінің ұсынуы бойынша басшының немесе уәкілетті басшының актісімен құрылады. Аттестациялық комиссия мүшелерінің арасынан басшы болып төраға тағайындалады.
2. Аттестациялық комиссияның құрамына кемінде бес мүше кіруге тиіс. Аттестациялық комиссияның қатыспаған мүшелерін алмастыруға жол берілмейді.
3. Аттестациялық комиссияның хатшысы кадр қызметі басшысы белгілейтін кадр қызметінің өкілі болады.
Аттестациялық комиссияның хатшысы оның жұмысын ұйымдастырушылық жағынан қамтамасыз етілуін жүзеге асырады және ол дауыс беруге қатысуға құқысыз.
4. Құқық қорғау органы, құқық қорғау органы білім беру ұйымы немесе құқық қорғау органы мемлекеттік мекемесінің жұмыс бағыттарына байланысты бірнеше аттестациялық комиссиялар құрылуы мүмкін.
5. Аттестациялық комиссияның басшысы мен оның мүшелері аттестациялануға тиісті қызметкерлермен бірдей немесе жоғары лауазымда болуы тиіс.
6. Аттестациялық комиссияның құрамына түрлі құрылымдық бөлімшелердің басшылары, кадр қызметінің өкілдері (не осы аталған қызметке бағынысты адамдар), сондай-ақ құқық қорғау органының басқа да қызметкерлері, құқық қорғау органының білім беру ұйымдары немесе аттестациядан өтетін қызметкерлерді қоспағанда, құқық қорғау органы мемлекеттік мекемесінің өзге де қызметкерлері енгізіледі.
7. Аттестациялық комиссияның отырысы, егер оған оның құрамының кемінде үштен екісі қатысса, заңдық күші бар деп есептеледі.
8. Аттестациялық комиссияның шешімі ашық дауыс беру арқылы қабылданады және егер оған отырысқа қатысқан аттестациялық комиссияның мүшелері санының көпшілігі дауыс берсе, шешім қабылданды деп саналады. Дауыстар тең болған жағдайда аттестациялық комиссияның төрағасы дауыс берген шешім қабылданды деп саналады.

49-бап. Аттестацияны өткізу

1. Бастапқы аттестациялауда немесе қайта аттестациялауда кәсіби жарамдылығын анықтау жөнінде белгіленген нормативтерді тапсырған және тестілеуден өткен кезде шекті мәннен жоғары баға алған қызметкерлер әңгімелесуге жіберіледі.
2. Кәсіби жарамдылығын анықтау жөнінде белгіленген нормативтерді тапсырмаған не тестілеуден өту кезінде шекті мәннен төмен баға алған қызметкерлер әңгімелесуге жіберілмейді және аттестация комиссиясы шешімімен осы Заңда айқындалған тәртіппен қайта аттестациялауға жіберіледі.
3. Аттестациялық комиссияның отырысында аттестацияланушы қызметкермен әңгімелесу жүргізіледі.
4. Аттестациялық комиссияның отырысына дәлелді себептермен қатыспаған қызметкерлер жұмысқа шыққаннан кейін әңгімелесуден өтеді.
5. Аттестациялық комиссияның отырысына қызметкер дәлелсіз себептермен келмеген жағдайда, аттестациялық комиссия осы Заңда айқындалған тәртіппен қызметкерді қайта аттестациялау туралы шешім қабылдайды.
6. Аттестациялық комиссия әңгімелесудің қорытындысы бойынша мынадай шешімдердің бірін қабылдайды:
1) атқаратын лауазымына сәйкес және кадр резервіне қою немесе жоғары лауазымға жылжыту үшін ұсынылады;
2) атқаратын лауазымына сәйкес;
3) қайта аттестациялауға жатады;
4) атқаратын лауазымына сәйкес емес және лауазымын төмендетуге ұсынылады.
7. Аттестациялық комиссияның шешімі үш жұмыс күні ішінде оның отырысына қатысқан аттестациялық комиссияның мүшелері мен хатшысы қол қойған хаттамамен ресімделеді.
8. Кадр қызметі аттестациялық комиссияның шешімін қызметкердің аттестациялау парағына енгізеді, ол шешіммен қызметкер қабылданған күнінен бастап үш жұмыс күні ішінде қолын қоя отырып, танысады.
9. Аттестациялаудан өткен қызметкердің аттестациялық парағы және оның қызметтік мінездемесі жеке ісінде сақталады.

50-бап. Қайта аттестациялау

1. Қайта аттестациялау бастапқы аттестация өткен күнінен бастап, үш ай өткеннен кейін және алты айдан кешіктірілмей өткізіледі.
2. Бастапқы аттестациялауда немесе қайта аттестациялауда кәсіби жарамдылығын анықтау жөнінде белгіленген нормативтерді тапсырған және тестілеуден өткен кезде шекті мәннен жоғары баға алған қызметкерлер әңгімелесуге жіберіледі.
3. Қайта аттестациялау кезінде кәсіби жарамдылығын анықтау жөнінде белгіленген нормативтерді тапсырмаған не тестілеуден өту кезінде шекті мәннен төмен баға алған, сондай-ақ аттестация комиссиясының отырысына дәлелсіз себептермен келмеген қызметкерлер аттестация комиссиясының шешімі бойынша осы Заңда айқындалған тәртіппен лауазымынан төмендетілуге немесе жұмыстан босатылуға ұсынылады.
4. Аттестациялық комиссия қайта аттестациялау өткізіп, мынадай шешімдердің бірін қабылдайды:
1) атқаратын лауазымына сәйкес;
2) атқаратын лауазымына сәйкес емес және лауазымын төмендетуге ұсынылады;
3) лауазымына сәйкес емес және жұмыстан босатылуға ұсынылады.
5. Аттестациялық комиссияның жұмыстан босату туралы ұсыныммен қызметкердің атқаратын лауазымына сәйкес еместігі туралы қабылдаған шешімі аттестациялаудың теріс нәтижесі болып табылады.

51-бап. Аттестациялық комиссияның шешімі

Аттестациялық комиссияның шешімі қызметкерді кадр резервіне қою, қызметкерді жоғары лауазымға жылжыту, қызметкерді лауазымда төмендету немесе оны жұмыстан шығару үшін негіздемелердің бірі болуы мүмкін.

52-бап. Аттестациялық комиссияның шешіміне шағымдану

1. Қызметкер аттестациялық комиссияның шешіміне басшыға немесе құқық қорғау органының уәкілетті басшысына - бір ай мерзімде, не сот тәртібімен шағымдануы мүмкін.

7-тарау. Құқық қорғау органдарындағы қызметтік тәртіп 53-бап. Құқық қорғау органдарындағы қызметтік тәртіп

1. Құқық қорғау қызметіндегі қызметтік тәртіп - қызметкерлердің Қазақстан Республикасының заңнамасында, құқық қорғау органдары басшыларының және уәкілетті басшыларының актілерінде белгіленген нормалар мен ережелерді міндетті түрде сақтауы.
2. Құқық қорғау органының басшысы және уәкілетті басшы өз қарамағындағылар арасындағы қызметтік тәртіптің жай-күйіне жауап береді.
3. Қызметтік тәртіпті қамтамасыз ету және нығайту мақсатында құқық қорғау органының басшысы және уәкілетті басшы қызметкерлерге және құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдары курсанттарына (тыңдаушыларына) осы Заңмен көзделген ынталандару шаралары мен тәртіптік жазаларды қолдана алады.

54-бап. Құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне қолданылатын ынталандырулар

1. Лауазымдық міндеттерін үлгілі орындағаны және жоғары нәтижелерге қол жеткізгені үшін қызметкерлер және құқық қорғау органдары білім беру ұйымдарының курсанттары үшін мынадай ынталандыру түрлері көзделген:
1) алғыс жариялау;
2) ақшалай сыйақы беру;
3) бағалы сыйлықпен марапаттау;
4) грамотамен марапаттау;
5) Құрмет грамотасымен марапаттау;
6) құқық қорғау органының үздігі төс белгісімен марапаттау;
7) кезекті арнаулы атақты немесе сыныптық шенді мерзімінен бұрын беру;
8) атқаратын штаттық лауазымы бойынша көзделген атақтан бір саты жоғары арнайы арнаулы атақ немесе сыныптық шен беру;
9) Құрмет кітабына немесе Құрмет тақтасына енгізу;
10) құқық қорғау органдарының нормативтік құқықтық актілерімен көзделген өзге де ынталандыру түрлері;
2. Ынталандыру ретінде құқық қорғау органы қызметкеріне бұрын салынған тәртіптік жазасын мерзімінен бұрын алу қолданылуы мүмкін.
3. Ынталандыру бұйрықтармен рәсімделеді.
4. Құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдарында да білім беру ұйымдары орналасқан жерден кезектен тыс босату түрінде көтермелеу қолданылады.
5. Айрықша сіңірген еңбегі үшін Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құқық қорғау органдарының қызметкерлері мемлекеттік наградалармен марапатталуға ұсынылуы мүмкін.
6. Осы бапта көзделген қызметкерге көтермелеу түрлерін қолдану тәртібі құқық қорғау органдарының нормативтік құқықтық актілерімен белгіленеді.

55-бап. Құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне қолданылатын тәртіптік жазалаулар

1. Құқық қорғау органдарындағы тәртіптік жазалаулар тәртіптік жауапкершілік шарасы болып табылады. Тәртіптік жазалаулар жасалған теріс қылықтың ауырлығын, оны жасау кезіндегі мән-жайды, сондай-ақ алдындағы тәртібі мен құқық қорғау органы қызметкерінің қызметке деген қатынасын ескеріп қолданылады.
2. Қызметтік міндеттерін тиісінше орындамағаны үшін құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне мынадай тәртіптік жазалаулар:
1) ескерту;
2) сөгіс;
3) қатаң сөгіс;
4) қызметке толық сай еместігі туралы ескерту;
5) атқаратын лауазымынан босату;
6) арнаулы атағын немесе сыныптық шенін бір саты төмендету;
7) құқық қорғау органдарынан босату;
8) құқық қорғау органдарынан шығарып тасталған қызметкерлерге құрметті атақтарынан, төске тағатын белгілерінен, құқық қорғау органдарының басшыларынан иеленген немесе марапатталған белгілерінен айыру қолданылуы мүмкін.
3. Құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдарында курсанттарға (тыңдаушыларға) осы бапта көзделген тәртіптік жазалардан басқа, мынадай тәртіптік жазалаулар қолданылуы мүмкін:
1) нарядқа кезектен тыс тағайындау (бөлімшені қорғау жөніндегі нарядқа тағайындаудан басқа);
2) құқық қорғау органының білім беру ұйымы орналасқан жерінен кезекті шығарудан айыру;
3) құқық қорғау органының білім беру ұйымынан шығару.

56-бап. Тәртіптік жазалаулар қолданудың негізі мен шарттары

1. Қызметкердің теріс қылық жасауы тәртіптік жазалау қолданудың негізі болып табылады.
2. Тәртіптік жаза қолдану және оның түрін анықтау кезінде қызметкер кінәсінің болуы, жасалған қылықтың ауырлығы және мән-жайы, теріс салдарлардың болуы және құқық қорғау органының беделіне нұқсан келтіру ескеріледі.
Тәртіптік жауапкершілікке тарту тәртібі және талабы құқық қорғау органдарының нормативтік құқықтық актілерімен анықталады.
3. Қызметкер теріс қылық жасаған кезде одан жазбаша түсініктеме талап етіледі. Егер жазбаша түсініктемеде қызметкер осы теріс қылықты жасағаны фактісімен келіссе, онда құқық қорғау органының басшысы немесе уәкілетті басшы қызметтік тергеу жүргізбей жаза қолдануға құқылы.
Егер қызметкер өзінің жазбаша түсініктемесінде олар жасаған теріс қылықпен келіспесе, онда құқық қорғау органының басшысы немесе уәкілетті басшы қызметтік тергеу жүргізбей жаза қолдануға міндетті.
4. Қызметке толық емес сәйкестігі туралы ескерту түріндегі жаза және атқарған лауазымынан босату жүргізілген қызметтік тексеру нәтижесі және тәртіптік комиссияның тиісті ұсыныстары бойынша қолданылады.
Аттестациялық комиссияның қалыптасу тәртібі мен жұмысын құқық қорғау органы басшылары белгілейді.
5. Бірнеше қызметкерлер бірге теріс қылық жасаған кезде жаза әр кінәліге жеке-жеке салынады.
6. Қызметтік тәртіптің бұзылуының әрбір жағдайы үшін тек қана бір тәртіптік жаза қолданылуы мүмкін.
7. Тәртіптік жаза қолдану теріс қылық жасаған қызметкерді тәртіптік жаза қолданылған міндетті орындаудан, орындамаудан немесе тиісінше орындамаудан босатпайды.
8. Тәртіптік жаза қолдану туралы бұйрық тәртіптік жазаға тартылған қызметкерге оны шығарған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде қолы қойылып, хабарланады.
9. Тәртіптік жаза қолдану туралы бұйрықпен танысудан бас тарту құқық қорғау органдарының кадр бөлімшелері жасайтын актіде ресімделеді және арнайы журналда тіркеледі.
Қызметкерді тәртіптік жаза қолдану туралы бұйрықпен жеке таныстыруға мүмкіндік болмаған жағдайда, құқық қорғау органдарының кадрлық құрылымдары тәртіптік жаза қолдану туралы бұйрықтың көшірмесін қызметкеріне хабарламалы хатпен жіберуге міндетті.
10. Тәртіптік жаза теріс қылық мәлім болған күннен бастап бір айдан және теріс қылық жасалған күннен бастап алты айдан кешіктірілмей қолданылады.
Қызмет бойынша қызметкер бағынатын адамға, кейінгінің тәртіптік жаза қолдануға құқысы болмаса да қызметкердің жасаған теріс қылық туралы белгілі болған күні деп табылып, сол күн бір айлық мерзім басталатын күн болып есептеледі.
11. Қызметтік тергеу жүргізілген, сотта қаралған қылмыстық іс немесе әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс қозғалған жағдайда - кінәлінің сырқаттануы бойынша жұмыста болмаған немесе демалыста, іссапарда болған күндерін есептемегенде, тиісінше, тергеу аяқталған, қылмыстық іс бойынша немесе әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жүргізу шешімдері қабылданған күннен бастап бір айдан кешіктірілмей қолданылады.
12. Қылмыстық іс қозғаудан бас тартылған не қылмыстық іс тоқтатылған жағдайда, бірақ қызметкердің әрекеттерінде әкімшілік құқық бұзушылық немесе тәртіптік теріс қылық белгілері болған жағдайда тәртіптік жаза қылмыстық іс қозғаудан бас тарту не оны қысқарту туралы шешім қабылданған күннен бастап бір айдан кешіктірмей қолданылуы мүмкін.
13. Сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық не сыбайлас жемқорлыққа жағдай туғызатын құқық бұзушылық жасағаны үшін мемлекеттік қызметті орындауға уәкілетті не оларға теңестірілген адамдарға теріс қылық жасағаны анықталған күнінен бастап үш айдан кешіктірмей және теріс қылық жасалған күннен бастап бір жылдан кешіктірмей тәртіптік жаза қолданылады.
14. Қылмыстық іс қозғаудан бас тартылған не қылмыстық іс тоқтатылған жағдайда, бірақ мемлекеттік қызметті орындауға уәкілетті не оларға теңестірілген адамдардың әрекеттерінде сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық немесе тәртіптік теріс қылық белгілері болған жағдайда тәртіптік жаза қылмыстық іс қозғаудан бас тарту не оны қысқарту туралы шешім қабылданған күннен бастап үш айдан кешіктірмей қолданылуы мүмкін.
15. Қызметкер еңбекке уақытша жарамсыз, демалыста немесе іссапарда болған кезеңде, сондай-ақ егер теріс қылық жасалған күннен бері алты айдан астам уақыт еткен жағдайда, оған тәртіптік жаза қолданыла алмайды.
16. Уақытша еңбекке жарамсыздық кезеңі, демалыста, іссапарда болуы, егер жасалған теріс қылық туралы осы кезеңде немесе ол басталғанға дейін белгілі болған болса, жаза қолдануды тоқтата тұрады.
17. Қызметкер оны тәртіптік жауапкершілікке тартумен байланысты барлық материалдармен танысуға құқылы.
18. Құқық қорғау органдарының қызметкеріне қолданылған тәртіптік жазаның мерзімі оның қолданылған күнінен бастап алты айдан аспауы тиіс. Егер осы мерзім ішінде қызметкер жаңадан тәртіптік жазаға тартылмаса, онда оның тәртіптік жазасы жоқ деп есептеледі.
19. Егер құқық қорғау органдарының қызметкеріне, басшы құқықтарының шегінен шығатын көтермелеу немесе жазалау шараларын қолдану қажет болса, онда басшы бұл туралы жоғары тұрған лауазымды адамға өтініш жасайды.
20. Жоғары тұрған басшы, егер бұрын жарияланған жаза жасалған теріс қылықтың ауырлығына сәйкес келмесе, төмен тұрған басшы қолданған тәртіптік жазаны алып тастауға құқылы.
21. Өзіне берілген көтермелеу және тәртіптік жазалар қолдану жөніндегі құқықтарын асыра пайдаланған басшы бұл үшін тәртіптік жауапкершілікке тартылады, ал көтермелеулер мен жазалар туралы бұйрықтарды көтермелеулер мен жазаларды қолданатын уәкілетті Органының басшысы жояды.
22. Құқық қорғау органдарының қызметкері өзіне қолданылған тәртіптік жазаға жоғары тұрған органға не сотқа шағым жасай алады.

57-бап. Қызметтік тексеру

1. Қызметтік тексеру осы Заңда көзделген, қызметкердің тәртіптік теріс қылық жасау себептері, сипаты және салдарын білу, салдардың болуы немесе болмауын дәлелдеу қажеттігінде құқық қорғау органының басшысы немесе уәкілетті басшының шешімі бойынша, сондай-ақ қолданыстағы заңнамаға сәйкес, соның ішінде құқық қорғау органы қызметкерінің рапорты және құқық қорғау және сот органдарының хабарлаулары негізінде жүргізіледі.
2. Қызметтік тексеруге оның нәтижелеріне тікелей немесе жанама мүдделі қызметкер қатыса алмайды. Мұндай жағдайда ол қызметтік тексеру жүргізу туралы шешім қабылдаған адамға оны осы тексеру жүргізуге қатысудан босату туралы рапорт ұсынып жүгінуге міндетті. Осы аталған талаптарды сақтамаған жағдайда қызметтік тексерудің нәтижелері заңсыз болып саналады.
3. Қызметтік тексеру жүргізу барысында мынадай:
1) қызметкердің тәртіптік теріс қылық жасау фактісі;
2) қызметкердің тәртіптік теріс қылық жасауға себепші болған себептері мен жағдайлары;
3) қызметкердің тәртіптік теріс қылық жасау нәтижесіндегі зиянының сипаты мен мөлшері;
4) қызметкердің құқық қорғау қызметін атқаруға кедергі келтіретін себептерінің болу немесе болмауын объективті және жан-жақты анықтауға шаралар қолданылуы тиіс.
4. Қызметтік тексеру оны жүргізу туралы шешім қабылданған күннен бір айдан кешіктірілмей аяқталуы тиіс. Аталған мерзімге қызметтік тексеру жүргізілетін қызметкердің демалыс, іссапар немесе емделу, сондай-ақ оның қызметте басқа да дәлелді себептермен болмауы кезіндегі уақыт жатқызылмайды.
5. Қызметтік тексерудің нәтижелері қызметтік тексеру жүргізу туралы шешім қабылдаған адамға жазбаша түрдегі қорытынды түрінде ұсынылады, ол тексеру аяқталғаннан кейін үш күннен кешіктірілмей бекітіледі.
6. Оған қатысты қызметтік тексеру жүргізілетін қызметкер қызметтік тексеру жүргізу себептері бойынша ауызша немесе жазбаша түрде түсінік беруге міндетті.
7. Оған қатысты қызметтік тексеру жүргізілетін қызметкер:
1) жүргізілетін қызметтік тексерудің мәні бойынша жазбаша түсінік беруге;
2) өтініш жасауға, айғақтар және өзге де құжаттар ұсынуға;
3) қызметтік тексеру жүргізу туралы шешім қабылдаған құқық қорғау органының басшысы немесе уәкілетті басшыға қызметтік тексеру жүргізетін қызметкерлердің шешімдеріне және әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағымдануға;
4) егер ол мемлекеттік және өзге де заңмен қорғалатын құпияны құрайтын мәліметтерді таратпау талаптарына қайшы келмесе қызметтік тексеру аяқталғаннан кейін қорытындылар мен басқа да материалдармен танысуға құқылы.
Қызметкер жазбаша түсінік беруден бас тартқан кезде тиісті акті жасалады.
8. Қызметтік тексеру нәтижелері бойынша қорытындыда:
1) қызметтік тексеру нәтижесінде анықталған фактілер мен мән-жайлар;
2) қызметтік тексеру нәтижесі бойынша қорытындылар мен ұсыныстар көрсетіледі.
9. Қызметтік тексеру жүргізу кезінде қызметкердің әрекетінде қылмыс құрамы анықталған жағдайда қызметтік тексеру жүргізу туралы шешім қабылдаған құқық қорғау органының басшысы немесе уәкілетті басшы алынған материалдарды тиісті құқық қорғау органдарына іс жүргізу шешімін қабылдау үшін дереу беруге міндетті.
10. Қызметтік тексеру жүргізу тәртібі құқық қорғау органдарының нормативтік құқықтық актілерімен белгіленеді.

8-тарау. Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің атыс қаруын, арнайы құралдар мен күш қолдануы 58-бап. Атыс қаруын, арнайы құралдар мен күш қолдану мақсаты

Атыс қаруы, арнайы құралдар және күш қоғамдық қауіпті әрекеттерге тыйым салу, құқық бұзушылықтар мен нақты ахуал ескеріле отырып, оларды жасаған адамдарды ұстау және ішкі істер органдарына жеткізу мақсатында қолданылады.

59-бап. Арнайы құралдар мен күш қолдану

1. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері күш пен арнайы құралдарды, соның ішінде күрестің жауынгерлік тәсілдерін, қол кісендерін, резина таяқты, көзден жас ағызатын заттарды, назарды басқа жаққа аудартатын жарық-дыбыс құрылғыларын, үй-жайларды ашуға, көлікті мәжбүрлеп тоқтатуға арналған құрылғыларды, суатқыштарды, қызмет жануарларын, бронды машиналар мен тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін басқа да арнайы және көлік құралдарын:
1) азаматтарға, құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне және қоғамдық тәртіпті қорғау, қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және қылмысқа қарсы күрес бойынша қызметтік немесе қоғамдық борышын атқарып жүрген басқа адамдарға жасалған шабуылды тойтару;
2) кепілге алынған адамдарды босату, жаппай тәртіпсіздіктер мен және қоғамдық тәртіпті топтасып бұзуды (қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерінде ұстаудың белгіленген тәртібін топтасып бұзушылықтарды), сондай-ақ түзеу мекемелерінен және тергеу изоляторларынан қашқан сотталғандарды, күдіктілерді және айыпталушыларды немесе олардың қашуы кезіндегі құқыққа қарсы әрекеттерді тыю;
3) азаматтарға, ұйымдарға және мемлекеттік органдарға тиесілі үйлерге, үй-жайларға, ғимараттарға, көлік құралдарына, жер учаскелеріне жасалған шабуылды тойтару, сол сияқты оларды басып алудан босату;
4) егер құқық бұзушылар (сотталғандарды, күдіктілерді, айыпталушыларды және әкімшілік құқық бұзушылықтар жасағандарды) құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне, қоғамдық тәртіпті қорғау, қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша өздеріне жүктелген міндеттерді атқарып жүрген басқа да адамдарға бағынбаушылық немесе қарсылық көрсетсе, оларды ұстау, құқық қорғау органдарына жеткізу, ұсталған, қамауға алынған адамдарды, әкімшілік қамауға алынған адамдарды не олардың қашып кетуі немесе айналадағыларға немесе өзіне зиян келтіруі мүмкін деп санауға толық негіздер болса, айдап апару және күзету, сондай-ақ құқық қорғау органдары қызметкерлерінің өздеріне заңмен жүктелген міндеттерін орындауына қасақана кедергі келтіретін адамдарға қатысты;
5) құқық қорғау органы қызметкерлерінің өзін-өзі қорғау немесе өзінің отбасының мүшелерін оған және/немесе олардың денсаулығына немесе өміріне ауыр зиян келтіру кезінде шабуылды тойтару;
6) қажетті қорғаныс, аса қажеттілік;
7) құқық бұзушыларды, егер бұл құқық бұзушылықты тыю, құқық бұзушыны анықтау, сондай-ақ егер хаттаманың жасау міндетті болып табылатын болса, оны орнында жасау мүмкін емес кезіндегі әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттаманы жасау мақсатында қажет болса құқық бұзушыларды жеткізу үшін қолдануға құқығы бар.
2. Айналадағылардың өмірі мен денсаулығына қатер төндіретін шабуыл, топтасқан шабуыл жасаған не қарулы қарсылық көрсеткен жағдайлардан басқа кезде, әйелдерге, мүгедектік белгілері анық білініп тұрған адамдарға және жас балаларға қатысты арнайы құралдар мен тәсілдерді қолдануға тыйым салынады.

60-бап. Атыс қаруын қолдану

1. Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің атыс қаруын:
1) азаматтарды олардың өміріне және денсаулығына қауіп төнген жағдайда қылмыстық қол сұғудан қорғау, сол сияқты кепілге алынғандарды босату;
2) құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне және олардың отбасы мүшелеріне, қоғамдық тәртіпті қорғау, қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және қылмысқа қарсы әрекет бойынша қызметтік немесе қоғамдық борышын атқарып жүрген басқа да адамдарға жасалған шабуылды тойтару;
3) азаматтардың тұрғын жайларына, құқық қорғау органдары күзететін объектілерге, мемлекеттік ұйымдардың жайларына жасалған шабуылды тойтару, қызметтік немесе әскери нарядқа жасалған шабуылды тойтару;
4) қарсылық көрсеткен немесе қылмыс үстінде көзге түскен, қамаудан қашқан адамдарды (әкімшілік қамаудағылардан басқа) ұстау, қарулы адамдарды ұстау;
5) егер жүргізуші құқық қорғау органдары қызметкерлерінің заңды талаптарына бағынбаса және азаматтардың өмірі мен денсаулығына қатер төндірсе көлік құралдарына ақау келтіру арқылы тоқтату;
6) хайуанаттар шабуылынан қорғану;
7) дабыл белгісін беру немесе көмек шақыру;
8) қажетті қорғаныс пен және аса қажеттіліктің барлық өзге де жағдайларында қолдануға құқығы бар.
2. Әйелдерге және кәмелетке толмағандарға қарсы, олар қарулы шабуыл жасаған, қарулы қарсылық көрсеткен, кепілге адам, көлік құралдарын, соның ішінде әуе кемесін алған не топтасып шабуыл жасаған реттерді қоспағанда, қару қолдануға тыйым салынады.
3. Қару қолданылған барлық жағдайларда құқық қорғау органдарының қызметкері айналадағы азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету, зардап шеккендерге жедел медициналық көмек көрсету үшін қажетті шараларды қолдануға, қару қолданғаны жөнінде тікелей бастығына баяндауға міндетті.
4. Кісі қазасына немесе өзге ауыр зардаптарға әкеліп соққан қару және арнайы құралдар қолданылған әрбір оқиға туралы прокурор дереу хабарландырылады.

9-тарау. Әлеуметтік қорғау 61-бап. Құқық қорғау органдарының қызметкерлерін әлеуметтік қорғау

Қызметкерлер, олардың отбасы мүшелері мен мүліктері Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес мемлекет қорғауында болады.

62-бап. Құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне еңбекке ақы төлеу, оларды зейнетақымен және өзгедей қамсыздандыру

1. Құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне ақшалай үлес Қазақстан Республикасының Президенті бекітетін мемлекеттік бюджет есебінен ұсталатын Қазақстан Республикасының органдары қызметкерлеріне еңбекақы төлеудің бірыңғай жүйесі негізінде белгіленеді және ол қызметті өткерудің Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ерекше жағдайлары үшін төленетін ақшалай қаражат пен үстеме ақыларды қамтиды.
2. Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің ақшалай қаражаты лауазымдық еңбек ақыдан және арнаулы атағы немесе сыныптық шені үшін қосымша ақыдан тұрады.
Лауазымдық еңбек ақыны және сауықтыру үшін жәрдемақыны есептеу үшін еңбек өтілі Қазақстан Республикасының заңнамасымен анықталады.
3. Құқық қорғау органдары қызметкерлерін зейнетақымен қамсыздандыру, мүгедектігі бойынша мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылар төлеу Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.
4. Құқық қорғау органдары қызметкерлерінің іссапар куәлігін көрсеткен соң барлық көлік түрінде жүріп-тұру құжаттарын және мейманханаларда тұру үшін орынды бірінші кезекте алуға құқығы бар.

63-бап. Уақытша еңбекке қабілетсіздігі кезінде қызметті өткеру ерекшелігі

1. Уақытша еңбекке қабілетсіздігі кезінде қызметкердің емделуде үздіксіз болу уақыты, қолданыстағы заңнамада көзделген жекелеген сырқаттар бойынша емделудің бұдан да ұзақ мерзімі көзделген жағдайлардан басқа төрт айдан аспауы тиіс. Қызметкердің емделуде үздіксіз болуының белгіленген мерзімі өткен соң ол өздерінің әрі қарай қызмет атқаруға жарамдылығы туралы мәселені шешу үшін әскери-дәрігерлік комиссияның куәландырылуынан өтуге тиіс.
2. Қызмет бабындағы міндеттерін және қызметтік борышын орындау кезінде жарақаттануына, контузия алуына немесе мертігуіне байланысты қызметкерлердің емделу уақытына шек қойылмайды. Аталған адамдар медициналық куәландырылуға емделіп болған соң немесе сырқатының нәтижесі анықталған жағдайда жіберіледі.
3. Жиі және ұзақ ауыратын қызметкерлерді еңбекке жарамсыз болған күндерінің саны сол бір сырқат бойынша үзіліссіз төрт айға дейінгіні немесе жыл ішінде әртүрлі сырқаттар бойынша бес айға дейінгіні құрайтын болса, емдеу-профилактикалық мекемелерінің ұсыныстары бойынша құқық қорғау органының кадр аппараттары, қызметті одан әрі өткеруге жарамдылығын анықтау үшін, әскери-дәрігерлік комиссияға медициналық куәландыруға жібереді.
4. Қызметкерлерге олардың уақытша еңбекке қабілетсіздігі кезеңінде ақшадай үлес толықтай төленеді.

64-бап. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері қаза тапқан (қайтыс болған) немесе мертіккен жағдайда берілетін кепілдіктер

1. Құқық қорғау органдарының қызметкеріне қызметтік міндеттерін немесе қызметтік борышын атқарып жүрген кезеңінде мертіккен жағдайда, ал ол қаза тапқан (қайтыс болған) жағдайда өтемақы алуға құқығы бар адамдарға бір жолғы өтемақы төленеді.
2. Бір жолғы өтемақыны төлеу тәртібін Республиканың Үкіметі белгілейді.
3. Құқық қорғау органдарының қызметкері қызметтік міндеттерін немесе қызметтік борышын атқару кезінде қаза тапқан (қайтыс болған) жағдайда не орындалуы міндетті қызметтік міндеттерін немесе қызметтік борышын атқару кезінде алған жарақат салдарынан қызметтен босатылғаннан кейінгі бір жыл бойы асырауындағы адамдар мен мұрагерлеріне оның соңғы атқарған лауазымы бойынша алпыс айлық ақшалай қаражаты мөлшерінде бір жолғы өтемақы төленеді.
4. Құқық қорғау органдарының қызметкеріне қызметтік міндеттерін немесе қызметтік борышын атқару кезіндегі жарақаты, жаралануы (контузия алуы), мертігуі, науқастануы нәтижесінде болған мүгедектік белгіленгенде, оларға:
1) I топтағы мүгедекке - отыз айлық ақшалай үлесі;
2) II топтағы мүгедекке - он сегіз айлық ақшалай үлесі;
3) III топтағы мүгедекке - алты айлық ақшалай үлесі мөлшерінде бір жолғы өтемақы төленеді.
5. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері қызметтік міндеттерін немесе қызметтік борышын атқару кезінде мүгедектікке соқтырмайтын ауыр мертігу (жарақат, жаралану, контузия алу) алған жағдайда оларға бір жарым айлық ақшалай қаражаты мөлшерінде, жеңіл зақым алған жағдайда жарты айлық ақшалай қаражаты мөлшерінде бір жолғы өтемақы төленеді.
6. Құқық қорғау органдары қызметкерінің қазасы (өлімі), жарақаты, жаралануы (мертігуі), науқастануы қызметтік міндеттерін немесе қызметтік борышын атқаруға қатысы жоқ мән-жайларға байланысты болғаны белгіленген тәртіпте дәлелденсе, бір жолғы өтемақы төленбейді.
7. Қызметтік міндеттерін не қызметтік борышын атқару кезінде қаза тапқан құқық қорғау органдары қызметкерлерінің балаларына олар кәмелеттік жасқа толғанға дейін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіпте медициналық және санаторий-курорттық қызмет көрсетуге құқық сақталады.
8. Құқық қорғау органдарының қызметтік міндеттерін орындау кезінде қайтыс болған немесе мүгедектік алған қызметкерлерінің балалары әскери мектеп-интернаттарға және кадет корпустарына конкурстан тыс қабылдану құқығын пайдаланады, сондай-ақ түсушілер үшін белгіленген талаптардың шекті деңгейін жинағандар құқық қорғау органының білім беру ұйымдарына конкурстан тыс қабылданады.

65-бап. Жерлеу шығындарын өтеу

Құқық қорғау органдарының қайтыс болған немесе қаза тапқан қызметкерлерін жерлеу үшін олардың үш айлық ақшалай табысы мөлшерінде, ал зейнеткерлерге үш айлық зейнетақы төлемі мөлшерінде біржолғы өтемақы төленеді.

66-бап. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері мен зейнеткерлерінің тұрғын үй құқықтары

1. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері қызметтік тұрғын үй қорынан бірінші кезекте тұрғын үймен қамтамасыз етілу құқығын пайдаланады.
2. Құқық қорғау органдарының он күнтізбелік жылдан астам уақыт қызмет атқарған қызметкерлері тұрақты тұрып жатқан қызметтік тұрғын үй-жайларын аталған қызметкерлердің қалауына қарай меншік иелерінің келісімімен Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен және шарттарда қалдық құны бойынша жеке меншігіне сатып ала алады.
3. Басқа тұрғын үй-жайлар берілмесе, ішкі істер органдарының қызметкерлері мен зейнеткерлерін қызметтік тұрғын үй-жайлардан шығаруға болмайды.
4. Құқық қорғау органдарының қызметкері қызметтік міндеттерін атқару кезінде қаза тапқан жағдайда қаза тапқан адамның отбасы ол қаза тапқан күннен бастап бір жылдан кешіктірмей заңмен белгіленген шарттар мен тәртіпте мемлекеттік тұрғын үй қорынан тұрғын алаң алуға құқылы.

67-бап. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері мен зейнеткерлерін әлеуметтік қорғаудың өзге шаралары

1. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес міндетті әлеуметтік сақтандырылуға жатады.
2. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері мен зейнеткерлеріне Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген шектерде Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің әскери қызметшілері мен зейнеткерлеріне заңнамамен белгіленген жеңілдіктер мен артықшылықтар қолданылады.
3. Туберкулез және басқа мамандандырылған жұқпалы аурулар мекемелерінде қызмет атқаратын құқық қорғау органдарының қызметкерлері аталған қызметкерлерге заңнамада белгіленетін жеңілдіктерді пайдаланады.
4. Құқық қорғау органдарының Қазақстан Республикасының Үкіметі анықтайтын тізбе бойынша тұрғын үйді ұстау мен коммуналдық қызмет ақыларын төлеу үшін тиісті жылға арналған мемлекеттік бюджетте белгіленген мөлшерде ақшалай өтемақы төленеді.

68-бап. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері мен зейнеткерлеріне медициналық және санаторий-курорттық қызмет көрсету

Құқық қорғау органдарының қызметкерлері және олармен бірге тұратын отбасы мүшелері, сондай-ақ құқық қорғау органдарының зейнеткерлері тиісті мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдардың медициналық және санаторий-курорттық қызметті Республика Үкіметі белгілеген тәртіпте пайдаланады.
Қызметтік міндеттерін атқару кезінде мертіккен (жараланған, жарақаттанған, контузия алған) құқық қорғау органдарының қызметкерлері бюджет қаражаты есебінен санаторий-курорттық емделуге жіберіледі.

10-тарау. Демалыстар 69-бап. Демалыс түрлері

1. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері, құқық қорғау органдары білім беру ұйымдарының курсанттары (тыңдаушылары) үшін демалыстардың мынадай түрлері белгіленеді:
1) ақылы жылсайынғы еңбек демалысы;
2) қысқа мерзімді демалыс;
3) оқу демалысы (құқық қорғау органдары білім беру ұйымдарының курсанттары мен тыңдаушыларына, сырттай оқу нысаны бойынша оқитын қызметкерлерге);
4) еңбек сіңірген жылдары үшін және қызметінің ерекше жағдайлары үшін қосымша ақысы төленетін демалыс;
5) жүктілігіне және бала босануына байланысты демалыс, жаңа туылған нәрестені (баланы) асырап алған қызметкерлерге демалыс, балалары үш жасқа толғанға дейін оларды күту бойынша жалақысы сақталмайтын демалыстар;
2. Демалыс беру, ауыстыру, ұзарту не демалыстан кері шақырып алу тиісінше бұйрықпен ресімделеді.

70-бап. Демалыстардың ұзақтығын есептеудің жалпы тәртібі

1. Демалыстардың ұзақтығы күнтізбелік күнмен есептеледі. Демалыстардың ұзақтығын анықтау кезінде заңнамада демалыс күндері болып белгіленген мереке күндері есепке алынбайды. Заңмен белгіленген тәртіппен демалыс күндері жұмыс күндері деп жарияланған кезде ол күндер ақылы жылсайынғы еңбек демалысына қосылады.
2. Демалыс ұзақтығын анықтау кезінде, қызметкерлердің демалыс орнына баруы мен қайту жолына кететін уақыты есепке алынбайды.
3. Демалыс алуға құқығы бар қызметкерлер оны бөліп-бөліп, алайда екі бөліктен асырмай пайдалана алады. Жол жүруге арналған уақыт демалыстың бір бөлігіне ғана беріледі.
4. Құқық қорғау органдарынан босатылған қызметкерлерге босатылған жылдары өздерінің қалауы бойынша сол жылы өздері нақты еңбек еткен уақыт мерзіміне жыл сайынғы демалыс беріледі немесе босатылатын жылы пайдаланбаған ақылы жыл сайынғы демалысы үшін сол жылы қызмет еткен уақытына, бірақ қырық бес тәуліктен аспайтын, пропорционалды ақшалай өтемақы төленеді.
5. Құқық қорғау органдары жүйесінің білім беру ұйымдарына оқуға жіберілген қызметкерлерге, ақылы жылсайынғы еңбек демалысы білім беру ұйымына кеткенге дейін беріледі.
6. Қызметкерлерге демалыс өткізу орнына бару және қайту жолына берілген уақытын қоса алғанда, ақылы жылсайынғы еңбек, қысқа мерзімді, қосымша демалыстар, сырқаттануына байланысты демалыстар кезінде ақшалай үлес олардың атқарып отырған лауазымы бойынша демалысқа шыққан күні алған мөлшерде төленеді.

71-бап. Ақылы жылсайынғы еңбек демалысы

1. Құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне ұзақтығы отыз күнтізбелік күнге сауықтыруға екі лауазымдық жалақы мөлшерінде жәрдемақы төлене отырып ақылы жыл сайынғы еңбек демалысы беріледі.
2. Ақылы жыл сайынғы еңбек демалысы күнтізбелік жылдың ішінде демалыстар кестесіне сәйкес берілуі тиіс.
3. Ақылы жыл сайынғы еңбек демалысы кезінде сырқаттанып қалған қызметкерлердің демалысы олардың емделуде болған күннің санына ұзартылады.
4. Қызметкерлердің құқық қорғау органына қызметке кірген жылындағы ақылы жыл сайынғы еңбек демалысының ұзақтығы, олардың қызметке кірген күнінен бастап жылдың соңына дейінгі қызмет өткерген уақытына пропорционалды түрде, қызмет өткерген әрбір толық айы демалысының 1/12 бөлігі болып есептеледі. Бұл ретте ұзақтығы он тәулік және одан көп демалыс алуға құқылы қызметкерлерге жол жүруіне демалыстан тыс уақыт беріледі. Ұзақтығы он тәулікке жетпейтін ақылы жыл сайынғы еңбек демалыс, аталған адамдарға өздерінің қалауы бойынша келесі жылы кезекті демалысымен бір мезгілде берілуі мүмкін.

72-бап. Қысқа мерзімді демалыс

1. Қызметкерлерге қысқа мерзімді ақылы демалыс шұғыл әлеуметтік-тұрмыстық мәселелерді, ең алдымен туысқандық борышын атқаруға байланысты мәселелерді шешу үшін, сондай-ақ басқа да дәлелді себептер бойынша қызметкердің демалысты өткізетін жерге барып қайтатын жолының уақыты есепке алынбастан он тәулікке дейін беріледі.
2. Қысқа мерзімді демалыс ақылы жыл сайынғы еңбек демалысының есебіне саналмайды.

73-бап. Оқу демалысы

1. Құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдарының күндізгі бөлімнің курстанттары мен тыңдаушыларына мынадай демалыстар беріледі:
1) ұзақтығы он төрт күнтізбелік күн - қысқы каникулдық демалыс;
2) ұзақтығы отыз күнтізбелік күн - жазғы каникулдық демалыс;
3) білім беру ұйымын бітіруіне байланысты - ұзақтығы отыз күнтізбелік күн.
2. Құқық қорғау органдары білім беру ұйымдарының оқу бойынша берешегі бар курсанттары мен тыңдаушыларына каникулдық демалыс, оқу бағдарламаларында белгіленген демалыс өткізу мерзімдерінің шегінде оны өтегеннен кейін беріледі.
3. Осы Заңда көзделген қосымша демалыстар тыңдаушылар мен курсанттарға берілмейді.
4. Құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдарына күндізгі және сырттай оқу нысаны бойынша түсетін қызметкерлеріне қабылдау емтихандарына дайындалу және тапсыру үшін ақшалай ұстау сақталатын ұзақтығы отыз күнтізбелік күн оқу демалысы беріледі, ал басқа білім беру ұйымдарына түсетіндерге қабылдау емтихандарын тапсыру үшін ақшалай ұстау сақталмайтын он бес күнтізбелік күнге дейін оқу демалысы беріледі.
5. Құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдарының сырттай оқу бөлімінде оқитын қызметкерлерге емтихан тапсыру кезеңіне ұзақтығы емтихандық сессиясының ұзақтығына тең, бірақ бір жылдың ішінде қырық күннен аспайтын оқу демалыстары беріледі, Қазақстан Республикасының шеңберінде оқу орнына темір жол көлігімен баруға және қайтуға арналған шығыстары өтеледі.
Шетелдің құқық қорғау (полиция) органдарының білім беру ұйымдарының күндізгі оқу бөлімінде оқитын тыңдаушыларға (курсанттарға) каникулярлық демалыс кезінде оқу орнына баруға және қайтуға арналған шығыстары өтеледі.
6. Біліктілігін арттыру және мамандар даярлау курстарында оқитын Қазақстан Республикасы және шет елдер құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдарында оқитын қызметкерлерге қызметтік іссапарлар үшін белгіленген тәртіппен және нормалар бойынша оқуда болған әр күні үшін тәуліктік төленеді және тұрғын жай жалдау жөніндегі шығыстары өтеледі.
7. Құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдарының магистратурасына және докторантурасына түсетін қызметкерлерге қабылдау емтихандарына дайындалу және тапсыру үшін ұзақтығы отыз күнтізбелік күнге дейін, ал жоғары білім берудің кәсіби оқу бағдарламаларын іске асыратын өзге де білім беру ұйымдарына түсетіндерге қабылдау емтихандарын тапсыру үшін ұзақтығы он бес күнтізбелік күнге дейін еңбекақысы сақталмайтын оқу демалысы беріледі.
8. Өзге де білім беру ұйымдарында сырттай (кешкі) оқу бөлімдерінде оқитын қызметкерлерге еңбекақы төлеу, оқу орнына жол жүру, демалыс беру мәселелері Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасымен реттеледі.
9. Мемлекеттік қызметшілерді дайындау жөніндегі мемлекеттік бағдарламалар аясында білім беру ұйымдарына түскен қызметкерлерге атқарған лауазымынан босатыла отырып, ақшадай үлесі сақталмай және құқық қорғау органдары кадрларында қалдырыла отырып, оқу демалысы беріледі.
Оқуы аяқталған соң қызметкерге бұрын атқарған лауазымынан төмен емес лауазым беріледі.

74-бап. Қызмет өткерген жылдарына қарай және зиянды жағдайларда міндеттерін атқарғаны үшін немесе қызметтің ерекше сипаты үшін қосымша ақы төленетін демалыс

1. Зейнетақыны тағайындау кезінде қызметкерлерге есепке алынатын қосымша ақы төленетін демалыс (күнтізбелік есеппен) қызмет өткерген жылдарына қарай:
1) он жылдан аса қызмет өткерген жылдары барларға - ұзақтығы бес күнтізбелік күн;
2) он бес жылдан аса қызмет өткерген жылдары барларға - ұзақтығы он күнтізбелік күн;
3) жиырма жылдан аса қызмет өткерген жылдары барларға - ұзақтығы он бес күнтізбелік күн мерзімге беріледі.
2. Биік таулы жерлерде (биіктігі 1500 м және одан жоғары), тізбесін Қазақстан Республикасы Үкіметі белгілейтін климат жағдайы ауыр және қолайсыз жерлерде қызмет өткеріп жүрген қызметкерлерге, қызмет өткерген жылдарына қарамастан, ұзақтығы қырық бес күнтізбелік күн ақылы жыл сайынғы демалыс беріледі.
3. Қазақстан Республикасы заңнамасында экологиялық апат аймағы деп жарияланған аймақтарда, туберкулез мекемелерінде, бөлімшелерінде (учаскелерінде), сондай-ақ АҚТҚ инфекциясын жұқтырғандар мен ЖҚТБ-мен ауыратындарды ұстауға арналған мекемелерде, бөлімшелерде (учаскелерде) қызмет атқаратын қызметкерлер ұзақтығы мен беру тәртібі қолданыстағы заңнамаға сәйкес айқындалатын жыл сайын қосымша демалыс алуға құқылы.
4. Қызметінің айрықша сипаты үшін ұзақтығы он күнтізбелік күнге дейін қосымша ақылы демалыс беріледі, ол кезекті демалысқа қосылып есептеледі, қызметкердің қалауы бойынша онымен бір мезгілде немесе бөлек берілуі мүмкін, бұл ретте қосымша және жыл сайынғы демалыстардың жалпы үзіліссіз ұзақтығы елу бес күнтізбелік күннен аспауы тиіс.
5. Зиянды жағдайда міндеттерін орындағаны және қызметінің айрықша сипаты үшін бір мезгілде қосымша демалыс алуға құқылы қызметкерлерге қосымша демалыс олардың таңдауы бойынша тек бір негіз бойынша ғана беріледі.

75-бап. Жүктілігі және босануы бойынша демалыстар, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған қызметкерлерге берілетін демалыстар, үш жасқа толғанға дейінгі бала күтімі жөніндегі еңбекақысы сақталмайтын демалыстар

1. Жүктілігі және босануы бойынша демалыстар, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған қызметкерлерге берілетін демалыстар, үш жасқа толғанға дейінгі бала күтімі жөніндегі еңбекақысы сақталмайтын демалыстар қызметкерлерге ақылы жылсайынғы еңбек демалысынан тыс беріледі.
2. Жүктілігі және босануы бойынша демалыстар, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алған қызметкерлерге берілетін демалыстар, үш жасқа толғанға дейінгі бала күтімі жөніндегі еңбекақысы сақталмайтын демалыстар ұзақтығы, беру және ақы төлеу шарттары Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалған тәртіппен белгіленеді.
3. Үш жасқа толғанға дейінгі бала күтімі жөніндегі еңбекақысы сақталмайтын демалыста болған кезеңінде қызметкері тиісті органның немесе мекеменің қарамағына есепке алынады. Үш жасқа толғанға дейінгі бала күтімі жөніндегі еңбекақысы сақталмайтын демалыс уақытында қызметкердің жұмыс орны (лауазымы) сақталады.

76-бап. Демалыстан шақырып алу

1. Қызмет бабында аса қажет болған жағдайда құқық қорғау органының басшысының немесе уәкілетті басшының жазбаша бұйрығы негізінде, қызметкердің жазабаша келісімімен ғана ақылы жыл сайынғы еңбек демалысы үзілуі мүмкін. Бұл ретте демалыстың пайдаланылмаған бөлігі ағымдағы жылы немесе келесі жылы беріледі.
2. Егер демалыстың пайдаланылмаған бөлігі он тәулік және одан коп болса, қызметкерлерге жол жүру үшін демалыстан тыс уақыт беріледі.
3. Қызметкердің қалауы бойынша демалыстың пайдаланылмаған бөлігі келесі жылғы ақылы жыл сайынғы еңбек демалысына қосылуы мүмкін.

11-тарау. Құқық қорғау органдарындағы қызметін тоқтату 77-бап. Құқық қорғау органдарындағы қызметін тоқтатуға негіздемелер

Құқық қорғау қызметін тоқтатуға мыналар:
1) осы Заңмен белгіленген тәртіппен босату;
2) құқық қорғау органдары қызметкерінің қайтыс болуы (қаза табуы);
3) құқық қорғау органының қызметкерін заңда белгіленген тәртіппен хабарсыз кеткен немесе іс-әрекетке қабілетсіз деп тану негіздемелер болып табылады.

78-бап. Босатудың негіздемесі

1. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері мынадай негіздемелер бойынша босатылады:
1) құқық қорғау органы қызметкерінің қалауы бойынша құқық қорғау органдарында жұмыс өтілі кемінде 25 жылдан кем емес болған кезде;
2) зейнеткерлік жасқа жетуі бойынша;
3) денсаулық жағдайы бойынша - қызметке жарамсыздығы немесе шектеулі жарамдылығы туралы әскери-дәрігерлік комиссияның қорытындысы негізінде;
4) штаттың қысқаруына немесе құқық қорғау органының қайта ұйымдастырылуына байланысты басқа лауазымда пайдалану мүмкіндігі болмаған жағдайда;
5) өз қалауы бойынша;
6) белгіленген тәртіппен басқа мемлекеттік органдарға және ұйымдарға жұмысқа ауысуына байланысты;
7) келісім-шартты бұзуға не мерзімінің бітуіне байланысты;
8) еңбек жағдайларының өзгеруіне байланысты одан әрі қызмет өткеруден бас тартқан жағдайда;
9) аттестацияның қорытындысы бойынша анықталған қызметке сай келмеуі бойынша;
10) сынақ мерзімінің ішінде қызметке жарамсыздығы анықталған жағдайда;
11) Қазақстан Республикасының азаматтығынан айырылуына байланысты;
12) қызметтік тәртіпті өрескел бұзғаны үшін;
13) құқық қорғау органының атағына кір келтіретін теріс қылық жасағаны үшін;
14) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасауына байланысты;
15) соттың айыптау үкімінің заңды күшіне енуі немесе қылмыстық іс ақтамайтын негіздер бойынша тоқтатылған жағдайларда;
16) осы заңның 6-бабының 2-тармағында көрсетілген мәліметтерді ұсынбағаны немесе бұрмалағаны үшін босатылады.
2. Құқық қорғау органының атағына кір келтіретін, сонымен қатар, қызметтік міндеттерді орындаумен байланысты емес, бірақ азаматтардың көз алдарында құқық қорғау органдарының құндылықтары мен мәртебесін түсіретін теріс қылықтар, атап айтқанда: қызметкерлердің қоғамдық жерлерде мас немесе елтетін күйінде (құқық қорғау органына жататындығы айналадағыларға анық белгілі болғанда) пайда болу; тергеуге зиян келтірген шұғыл сипаттағы ақпаратты жариялау; жеке пайдакүнемдік мақсатта қызмет бабын пайдалану; жағымсыз қоғамдық резонанс туындатқан құқық қорғау органдарының білім беру ұйымдары қызметкерлерінің, тыңдаушыларының және курсанттарының арасындағы жарғыдан тыс қарым қатынастары.
3. Осы баптың 1-тармағының 9-16-тармақшаларында қарастырылған қызметкерлерді босату негіздері теріс себептермен босатылғандар деп танылады.

79-бап. Босатудың тәртібі және шарты

1. Қызметкерлерді қызметтен босатуды осы лауазымдарға қызметкерлерді қабылдауға және тағайындауға құқық берілген лауазымды адамдар жүргізеді.
2. Құқық қорғау органдарынан босатылған, қайтыс болған, қаза тапқан, хабарсыз жоқ болып кеткен немесе хабар-ошарсыз кеткен қызметкерлер құқық қорғау органының басшысы белгілеген тәртіпте құқық қорғау органдарының кадрларынан шығарылады.
3. Құқық қорғау органдарының қызметкерлері, егер босатылушылар әскери қызметке жарамды адамдардың запаста болуы үшін Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген шектеулі жасқа жетпесе, әскери есепке тұрғызыла отырып запасқа босатылады.
4. Қызметтен босатылатын қызметкерлер, сондай-ақ құқық қорғау органдары білім беру ұйымдарынан шығарылған курсанттар мен тыңдаушылар қызметтік куәлігін тапсырады. Зейнеткерлікке шыққан қызметкерлерге құқық қорғау органдарының зейнеткері куәлігі беріледі.
5. Зейнетақы алуға құқық беретін еңбек сіңірген жылдары (қызмет мерзімі) және әскери қызметте болудың шекті жасына жетуі бойынша, өзінің қалауымен қызметтен босайтын қызметкерлер жоспарлап отырған кететін күнінен кемінде бір ай бұрын өзі қабылдаған шешім туралы тікелей басшысына ескертіп, ол туралы жазбаша баянат береді.
6. Осы Заңның 78-бабы 1-тармағының 1), 2), 4) тармақшаларында көзделген негіздер бойынша қызметтен босатылатын қызметкерлер бұл туралы, әдетте, босатылардан кемінде бір ай бұрын хабардар етіледі.

80-бап. Құқық қорғау органдарында қызмет етудің шекті жасы

1. Құқық қорғау органдарында қызметте мынадай шекті жасқа дейін болуға болады:
1) майор, кіші әділет кеңесшісіне дейін - қырық бес жас;
2) подполковник, әділет кеңесшісі қоса алғанда - қырық жеті жас;
3) полковниктер, аға әділет кеңесшілері - елу үш жас;
4) жоғары басқарушы құрам тұлғалары - елу сегіз жас.
2. Жоғары кәсіби дайындығы, атқаратын қызметі бойынша жұмыс өтілі және денсаулық жағдайы бойынша қызметті өтеуге жарамды қызметкерлерге, олардың келісімі бойынша қызмет өтеу мерзімін лауазымдарға тағайындау құқығы берілген құқық қорғау органының басшысы немесе уәкілетті басшысы бес жылға дейінгі мерзімге ұзартады.
Ерекше жағдайларда, лауазымдарға тағайындау құқығы берілген құқық қорғау органының басшысының немесе уәкілетті басшысының шешімі бойынша қызметкерлерге осы мерзім сол тәртіппен бес жылға дейін, ал ғылыми дәрежесі немесе атағы бар олардың кейбіреулеріне он жылға дейін қайта ұзартылуы мүмкін.
Қызметте қалдыру мерзімін ұзарту туралы шешім қызметкерді осы Заңда көзделген негіздер бойынша құқық қорғау органдарынан босату мүмкіндігін қалдырады.

12-тарау. Құқық қорғау органдарын қаржылық және материалдық-техникалық қамтамасыз ету 81-бап. Құқық қорғау органдарындағы қаржылық және материалдық-техникалық қамтамасыз ету

Құқық қорғау органдарын қаржылық және материалдық-техникалық қамтамасыз ету Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде көзделген мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен жүзеге асырылады.

13-тарау. Қорытынды ережелер 82-бап. Ауыспалы ереже

Осы Заңның қолданысқа енгізілгенге дейін арнаулы атақ берілген қызметкерлерге, осы арнаулы атақтардағы жұмыс өтілі мерзімі осы Заңның қолданысқа енгізілуіне дейін қолданыста болған заңнамаға сәйкес есептеледі.

83-бап. Осы заңды қолданысқа енгізудің тәртібі

Осы Заң алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Президенті