О проекте Закона Республики Казахстан "О специальных государственных органах Республики Казахстан"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 15 декабря 2011 года № 1535

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
внести на рассмотрение Парламента Республики Казахстан проект Закона Республики Казахстан «О специальных государственных органах Республики Казахстан».

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

Проект

ЗАКОН
РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН О специальных государственных органах Республики Казахстан

Настоящий Закон определяет статус и основные задачи специальных государственных органов Республики Казахстан (далее – специальные государственные органы), регулирует общественные отношения, связанные с поступлением на службу в специальные государственные органы, ее прохождением и прекращением, а также определяет правовое положение, материальное обеспечение и социальную защиту сотрудников специальных государственных органов.
Общественные отношения, связанные с осуществлением специальными государственными органами деятельности в пределах их полномочий, регулируются иными нормативными правовыми актами.

Глава 1. Общие положения Статья 1. Основные понятия, используемые в настоящем Законе

В настоящем Законе используются следующие основные понятия:
1) служба в специальных государственных органах – особый вид государственной службы на должностях в органах национальной безопасности, уполномоченном органе в сфере внешней разведки, в Службе охраны Президента Республики Казахстан;
2) сотрудники специального государственного органа (далее – сотрудники) – граждане Республики Казахстан, состоящие на службе в органах национальной безопасности, уполномоченном органе в сфере внешней разведки, в Службе охраны Президента Республики Казахстан, которым присвоено специальное звание;
3) специальное звание – знак специального различия, присваиваемый сотруднику;
4) специальная форма одежды – установленная законодательством Республики Казахстан форменная одежда (обмундирование) и знаки различия, определяющие принадлежность сотрудников к органам национальной безопасности, уполномоченному органу в сфере внешней разведки, Службе охраны Президента Республики Казахстан;
5) контракт о прохождении службы (далее – контракт) – договор, устанавливающий обязательства и ответственность сторон;
6) курсанты – сотрудники, обучающиеся по программам высшего и дополнительного образования высших специальных (военных) учебных заведений, в том числе иностранных государств;
7) адъюнкты и докторанты – сотрудники, обучающиеся в высших специальных (военных) учебных заведениях по программам послевузовского образования;
8) организационно-штатные мероприятия – мероприятия, проводимые в специальных государственных органах по созданию, ликвидации, передислокации, переформированию, переподчинению, увеличению и сокращению штатов;
9) специальный учет специальных государственных органов – система учета и анализа кадровых сотрудников;
10) учет офицеров запаса специальных государственных органов – система учета и анализа количественных и качественных данных военнообязанных (офицерский состав) и других мобилизационных ресурсов специальных государственных органов;
11) запас специальных государственных органов (далее – запас) – сотрудники, уволенные со службы (за исключением уволенных по отрицательным мотивам) и состоящие на учете офицеров запаса специальных государственных органов в территориальных органах национальной безопасности и уполномоченном органе в сфере внешней разведки, предназначенные для доукомплектования, мобилизационного развертывания и восполнения потерь специальных государственных органов;
12) отставка – увольнение сотрудников со службы в специальных государственных органах или исключение с учета офицеров запаса специальных государственных органов, достигших предельного возраста пребывания в запасе, либо лиц, признанных не годными к службе в специальных государственных органах с исключением с учета офицеров запаса специальных государственных органов;
13) психофизиологическое освидетельствование – совокупность мероприятий, направленных на всестороннюю оценку индивидуально-психологических и психофизиологических свойств кандидатов на службу, сотрудников и военнослужащих специальных государственных органов;
14) полиграфологическое исследование – процедура опроса, заключающаяся в регистрации с помощью специальных датчиков отдельных физиологических реакций человека (дыхания, сердцебиения, сопротивления кожи и так далее);
15) действующий резерв – прохождение службы в особом порядке для выполнения специальных оперативных заданий;
16) Высшая аттестационная комиссия – постоянно действующий высший консультативно-совещательный орган, рассматривающий выводы и рекомендации аттестации должностных лиц руководящего состава согласно перечню, определяемому первыми руководителями специальных государственных органов, о соответствии их занимаемым должностям и перспективы их дальнейшего наиболее целесообразного служебного использования, представляемых в порядке обжалования аттестаций сотрудников, не согласных с выводами и рекомендациями аттестационных комиссий, а также аттестаций, вынесенных на рассмотрение Высшей аттестационной комиссии по указанию первого руководителя специального государственного органа;
17) уполномоченный руководитель – должностное лицо, которому предоставлено право издавать приказы о заключении контракта, назначении на должности, перемещении, освобождении, увольнении сотрудников, а также присвоении им специального звания (приказы по личному составу) в порядке, установленном настоящим Законом.

Статья 2. Правовая основа деятельности специальных
государственных органов

1. Правовую основу деятельности специальных государственных органов составляют Конституция Республики Казахстан, настоящий Закон, законы Республики Казахстан, регулирующие деятельность специальных государственных органов, и иные нормативные правовые акты Республики Казахстан.
2. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, чем те, которые предусмотрены в настоящем Законе, то применяются правила международного договора.

Статья 3. Специальные государственные органы

1. Специальные государственные органы – непосредственно подчиненные и подотчетные Президенту Республики Казахстан государственные органы, являющиеся составной частью сил обеспечения национальной безопасности Республики Казахстан, осуществляющие разведывательную и контрразведывательную деятельность, а также комплекс правовых, организационных, оперативно-розыскных и технических мер, направленных на обеспечение безопасности охраняемых лиц и объектов, в целях предотвращения угроз национальной безопасности Республики Казахстан.
2. К специальным государственным органам относятся органы национальной безопасности, уполномоченный орган в сфере внешней разведки, Служба охраны Президента Республики Казахстан.
3. Понятия «специальный государственный орган», «специальная служба» и «секретная служба» являются равнозначными.

Статья 4. Основные задачи специальных государственных органов

1. Задачами специальных государственных органов являются:
1) участие в разработке и реализации государственной политики в области обеспечения безопасности личности, общества и государства;
2) осуществление охранных мероприятий по обеспечению безопасности охраняемых лиц и объектов;
3) добывание разведывательной информации;
4) выявление, предупреждение и пресечение деятельности специальных служб иностранных государств, направленных на нанесение ущерба безопасности Республики Казахстан;
5) выявление, предупреждение и пресечение терроризма и иной деятельности, направленной на насильственное изменение конституционного строя, нарушение целостности и подрыв безопасности Республики Казахстан;
6) выявление, пресечение, раскрытие и расследование преступлений и правонарушений, отнесенных законодательством Республики Казахстан к ведению специальных государственных органов;
7) обеспечение Главы государства и государственных органов правительственной связью и организация шифровальной работы;
8) обеспечение охраны и защиты Государственной границы Республики Казахстан.
2. Иные задачи могут возлагаться на специальные государственные органы только законом и актами Президента Республики Казахстан.

Статья 5. Принципы деятельности специальных
государственных органов

1. Деятельность специальных государственных органов осуществляется на основе принципов государственной службы в Республике Казахстан, а также:
1) обязательности защиты прав и свобод человека и гражданина, интересов общества и государства от противоправных посягательств;
2) единства подходов к организации службы в специальных государственных органах;
3) единоначалия и субординации (подчиненности);
4) сочетания гласных и негласных методов и средств деятельности;
5) независимости от деятельности политических партий и иных общественных объединений;
6) секретности и конспирации.

Статья 6. Сфера действия настоящего Закона

Действие настоящего Закона распространяется на всех сотрудников.
Военнослужащие специальных государственных органов проходят службу в соответствии с законодательством Республики Казахстан о воинской службе с учетом особенностей, предусмотренных статьями 7, 14-18, 21, 23, 28-36, главами 5, 6, 7, 9 и 10 настоящего Закона.
Действие настоящего Закона распространяется на политических государственных служащих в части, не противоречащей законодательству Республики Казахстан о государственной службе.

Глава 2. Поступление на службу в специальные
государственные органы Статья 7. Условия зачисления на службу

1. На службу в специальные государственные органы зачисляются на добровольной основе граждане Республики Казахстан, достигшие восемнадцатилетнего возраста, но не старше предельного возраста по званиям, установленным настоящим Законом, имеющие необходимые личные, моральные и профессиональные качества, уровень образования, состояние здоровья и физическое развитие.
На службу в оперативные и приравненные к ним подразделения зачисляются граждане (кроме курсантов специальных (военных) учебных заведений) не моложе 23 лет.
Отнесение подразделений к оперативным и приравненным к ним устанавливается первыми руководителями специальных государственных органов.
2. На службу не может быть зачислено лицо:
1) признанное в установленном законом Республики Казахстан порядке недееспособным или ограниченно дееспособным;
2) в соответствии с заключением военно-врачебной комиссии имеющее заболевание, препятствующее выполнению должностных полномочий;
3) отказавшееся принять на себя ограничения, установленные законом Республики Казахстан, в целях недопущения действий, которые могут привести к использованию его статуса и основанного на нем авторитета в личных, групповых и иных неслужебных интересах;
4) которое в течение трех лет перед поступлением на службу привлекалось к дисциплинарной ответственности за совершение коррупционного правонарушения;
5) на которое в течение года перед поступлением на службу налагалось в судебном порядке административное взыскание за умышленное правонарушение;
6) на которое в течение трех лет перед поступлением на службу за совершение коррупционного правонарушения налагалось в судебном порядке административное взыскание;
7) совершившее коррупционное преступление;
8) уволенное с работы (службы) за совершение коррупционного правонарушения;
9) ранее судимое или освобожденное от уголовной ответственности по нереабилитирующим основаниям, а также уволенное по отрицательным мотивам с государственной службы, из иных специальных государственных органов, правоохранительных органов, судов и органов юстиции;
10) не прошедшее специальную проверку и (или) сообщившее заведомо ложные сведения о себе, супруге и своих близких родственниках (родителях, детей, усыновителях, усыновленных, полнородных и неполнородных братьях и сестрах, дедушках, бабушках, внуках);
11) близкие родственники (родители, дети, усыновители, усыновленные, полнородные и неполнородные братья и сестры, дедушки, бабушки, внуки) и супруг (супруга), которого были судимы за совершение тяжких и особо тяжких преступлений;
12) не прошедшее психофизиологическое или медицинское освидетельствование в военно-врачебных комиссиях или полиграфологическое исследование для определения пригодности к службе.
Специальный государственный орган вправе не объяснять кандидату установленную причину отказа в приеме на службу.
3. Зачисляемые на службу в специальные государственные органы граждане в обязательном порядке проходят психофизиологическое и медицинское освидетельствование в военно-врачебных комиссиях, а также полиграфологическое исследование для определения пригодности к службе.
4. При поступлении на службу в специальный государственный орган лицо и члены его семьи (супруг (супруга), совершеннолетние дети и лица, находящиеся на его иждивении и постоянно проживающие с ним) обязаны представить сведения о сдаче декларации о доходах и имуществе в соответствии с Законом Республики Казахстан «О борьбе с коррупцией».

Статья 8. Отбор и зачисление кандидатов на службу

1. Отбор кандидатов, зачисляемых на службу в специальные государственные органы, их проверка осуществляются кадровыми и иными подразделениями специальных государственных органов.
Организация, порядок и методика проведения мероприятий по отбору и зачислению кандидатов на службу определяются первыми руководителями специальных государственных органов.
2. Перечень необходимых документов, порядок их оформления, а также сроки проведения проверки определяются первыми руководителями специальных государственных органов.
3. Кандидат на службу должен соответствовать установленным первым руководителем соответствующего специального государственного органа требованиям по уровню образования, опыту работы, физической подготовки и состоянию здоровья.
4. Медицинское освидетельствование кандидата проводится в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
5. Мероприятия по профессионально-психологическому отбору проводятся специалистами психолого-социологического обеспечения. При этом определяется соответствие индивидуальных, личностных, профессиональных характеристик кандидата требованиям к деятельности в специальных государственных органах.
6. Документы кандидата, соответствующие установленным требованиям для поступающего на службу по контракту, структурными, территориальными и иными подразделениями направляются в соответствующий специальный государственный орган для оценки.
В случае необходимости кандидат может быть приглашен в соответствующий специальный государственный орган для проверки на профессиональную пригодность.
7. Зачисление на службу в специальные государственные органы осуществляется, как правило, на конкурсной основе.
Перечень должностей, замещаемых на конкурсной основе, определяется первыми руководителями специальных государственных органов.
8. Кандидатура гражданина, прибывшего для участия в конкурсе, рассматривается конкурсной комиссией, порядок образования и работы которой определяется первым руководителем специального государственного органа.
Решение конкурсной комиссии оформляется протоколом.
9. Уполномоченный руководитель при поступлении положительного заключения конкурсной комиссии заключает контракт с кандидатом, оформляет необходимые материалы и направляет их в соответствующий специальный государственный орган для издания приказа по личному составу.
10. Соответствующий специальный государственный орган после получения документов о результатах конкурса в течение двух месяцев издает приказ по личному составу в отношении отобранных кандидатов о назначении их на должности.
11. Зачисление на службу лиц офицерского состава в специальные государственные органы оформляется приказами руководителей специальных государственных органов.
12. Должностные лица, принявшие на должности граждан, не прошедших конкурсный отбор, привлекаются к дисциплинарной ответственности в порядке, установленном настоящим Законом.
13. Лица, поступающие на службу в специальные государственные органы, принимают на себя установленные настоящим Законом, иными законами Республики Казахстан ограничения, которые фиксируются в письменной форме.
14. Военнообязанные, назначенные на должности сотрудников или зачисленные в кадры специальных государственных органов, включая курсантов специальных (военных) учебных заведений, снимаются в установленном порядке с воинского учета и ставятся на специальный учет специальных государственных органов, порядок которого определяется первыми руководителями специальных государственных органов.

Статья 9. Контракт о прохождении службы

1. Контракт о прохождении службы заключается гражданином Республики Казахстан с уполномоченным руководителем.
2. Контракт в добровольном порядке заключается письменно между двумя сторонами в соответствии с законодательством Республики Казахстан и прекращает свое действие:
1) по истечении срока;
2) в связи с досрочным увольнением сотрудника;
3) со дня заключения сотрудником другого контракта о прохождении службы;
4) в иных случаях, установленных законами Республики Казахстан.
3. В контракте о прохождении службы закрепляются добровольность поступления гражданина на службу, срок, в течение которого гражданин обязуется проходить службу, и другие условия контракта.
4. Условия контракта о прохождении службы включают в себя обязанность гражданина проходить службу в специальных государственных органах в течение установленного контрактом срока. В условиях контракта содержится право гражданина на соблюдение его прав, включая получение льгот, гарантий и компенсаций, установленных законодательством Республики Казахстан.
5. Сотрудники, назначенные на должность Президентом Республики Казахстан, проходят службу в соответствующей должности без заключения контракта о прохождении службы.
После освобождения указанных сотрудников от должности они заключают новый контракт о прохождении службы или увольняются со службы.
6. Форма контракта, порядок его заключения, продления, изменения, расторжения и прекращения определяются нормативными правовыми актами специальных государственных органов.
7. Контракт о прохождении службы может быть заключен на три года, пять лет, десять лет, до достижения предельного возраста состояния на службе или на срок обучения в специальном (военном) учебном заведении и десять лет службы в календарном исчислении после его окончания.

Статья 10. Прием на учебу в специальные (военные)
учебные заведения специальных государственных органов

1. На учебу в специальные (военные) учебные заведения имеют право поступать граждане, имеющие среднее образование, не проходившие воинской службы, достигшие в год поступления возраста семнадцати лет, но не старше двадцати одного года, а также прошедшие срочную воинскую службу, и военнослужащие, проходящие срочную воинскую службу и (или) воинскую службу по контракту, либо службу в специальных государственных органах до достижения ими в год поступления возраста двадцати четырех лет.
2. Порядок приема в специальные (военные) учебные заведения определяется руководителем специального государственного органа в соответствии с типовыми правилами приема на обучение в организации образования, реализующие общеобразовательные учебные программы соответствующего уровня.
3. Началом исполнения служебных обязанностей курсанта считается дата зачисления его в специальное (военное) учебное заведение.
4. Граждане, не проходившие воинской службы, при зачислении в специальные (военные) учебные заведения приобретают статус сотрудников и заключают контракт о прохождении службы по достижении ими возраста восемнадцати лет, но не ранее окончания первого курса обучения в специальном (военном) учебном заведении.
5. Сотрудники, при зачислении в специальные (учебные) заведения, заключают новый контракт о прохождении службы.
6. Граждане, прошедшие воинскую службу, а также проходящие или прошедшие воинскую службу по призыву, при зачислении в специальные (военные) учебные заведения заключают контракт о прохождении службы со дня издания приказа о зачислении.
7. Граждане, поступившие на учебу в специальные (военные) учебные заведения специальных государственных органов, заключают контракт на срок обучения в организации образования и одновременно о прохождении службы в специальных государственных органах на десять лет в календарном исчислении после окончания обучения в специальных (военных) учебных заведениях на должностях сотрудников.
8. В контракте устанавливаются взаимные обязательства и ответственность сторон (гражданина, поступающего на учебу, и должностного лица специального органа) и предусматриваются условия и сроки дальнейшего прохождения службы в специальных государственных органах после окончания специального (военного) учебного заведения.
9. Сотрудники, отказавшиеся заключить контракт о прохождении службы в порядке, установленном настоящим Законом, подлежат отчислению из специальных (военных) учебных заведений.
10. Время обучения сотрудников в военных и специальных учебных заведениях приравнивается к сроку прохождения срочной воинской службы.
Сотрудники, отчисленные из специальных (военных) учебных заведений, а также отказавшиеся заключить контракт о прохождении службы, если они не выслужили установленного срока воинской службы по призыву, направляются для постановки на воинский учет по месту жительства и в дальнейшем призываются на воинскую службу на общих основаниях.
При этом сотрудники, отчисленные из специальных (военных) учебных заведений за неуспеваемость или по отрицательным мотивам, обязаны возместить государству бюджетные средства, затраченные на их обучение.
Сумма затрат на обучение определяется контрактом о прохождении службы.
11. В случае отказа сотрудника проходить службу по окончании специального (военного) учебного заведения и увольнения со службы по основаниям, предусмотренным подпунктами 4)-7), 11), 12), 13) пункта 1 статьи 48 настоящего Закона, он обязан возместить государству бюджетные средства, затраченные на его обучение.

Статья 11. Требования к замещению должностей сотрудников

На должности сотрудников назначаются граждане Республики Казахстан, имеющие соответствующее послесреднее, высшее образование, в зависимости от квалификационных требований к категориям должностей специального государственного органа, утверждаемых первым руководителем специального государственного органа.

Статья 12. Переподготовка для лиц,
впервые поступающих на службу

1. Лица, зачисленные в оперативные подразделения специальных государственных органов, проходят переподготовку в специальных (военных) учебных заведениях специальных государственных органов.
2. Порядок и условия прохождения переподготовки определяются первым руководителем специального государственного органа.

Статья 13. Принесение присяги сотрудниками

1. Присягу принимают:
1) лица, поступившие на службу в специальные государственные органы, ранее не принимавшие военную присягу или присягу сотрудника;
2) курсанты специальных (военных) учебных заведений, ранее не принимавшие военной присяги или присяги сотрудника;
3) должностные лица специальных государственных органов, ранее по каким-либо причинам не принявшие военную присягу или присягу сотрудника.
2. Текст присяги сотрудников и порядок ее принесения утверждаются Президентом Республики Казахстан.
3. Ответственность за своевременное принятие присяги сотрудниками, организация и учет ее принятия возлагаются на руководителей подразделений и кадровые аппараты специальных государственных органов.

Глава 3. Правовое положение сотрудников Статья 14. Статус сотрудников и их правовые гарантии

1. Сотрудники являются представителями государственной власти и находятся под защитой государства.
Статус сотрудника гражданин приобретает со дня поступления на службу и утрачивает его со дня исключения из списков личного состава специального государственного органа в связи с увольнением со службы.
2. Требования сотрудников, предусмотренные законодательными актами Республики Казахстан (далее – законные требования), обязательны для исполнения всеми гражданами и должностными лицами.
3. Невыполнение законных требований сотрудников, оскорбление, сопротивление, угроза насилием или посягательство на их жизнь, здоровье, честь и достоинство, имущество, другие действия, препятствующие выполнению возложенных на них обязанностей, а также посягательство на жизнь, здоровье, честь, достоинство и имущество членов их семей, близких родственников (родителей, детей, усыновителей, усыновленных, полнородных и неполнородных братьев и сестер, дедушек, бабушек, внуков) в связи с исполнением сотрудниками служебных обязанностей и служебного долга влекут установленную законами Республики Казахстан ответственность.
Ущерб, причиненный имуществу сотрудника, а также ущерб, причиненный здоровью и имуществу членов семьи и близких родственников (родителей, детей, усыновителей, усыновленных, полнородных и неполнородных братьев и сестер, дедушек, бабушек, внуков) сотрудника в связи с выполнением им служебных обязанностей, возмещается в полном объеме из бюджетных средств. Порядок возмещения ущерба определяется Правительством Республики Казахстан.
4. Сотрудники при выполнении возложенных на них обязанностей подчиняются только руководителю специального государственного органа, непосредственным и уполномоченным руководителям, за исключением случаев, предусмотренных законами Республики Казахстан.
5. Никто не вправе вмешиваться в деятельность сотрудников, кроме лиц, прямо уполномоченных на то законами Республики Казахстан. Противоправное вмешательство в деятельность сотрудников влечет установленную законами Республики Казахстан ответственность.
6. При исполнении сотрудником служебных обязанностей не допускается его административное задержание, а также личный досмотр, досмотр находящихся при нем вещей, используемых им служебных транспортных средств.
7. При получении приказа или указания, противоречащих законам Республики Казахстан, сотрудник обязан руководствоваться только законами Республики Казахстан.
Руководителям запрещается отдавать приказы и распоряжения, не имеющие отношения к исполнению обязанностей службы или направленные на нарушение законодательства Республики Казахстан.
Приказы отдаются исключительно в письменной форме, кроме случаев боевых действий, выполнения задач в условиях чрезвычайного положения, а также проведении оперативно-розыскных мероприятий.
8. Сотрудники имеют право на обжалование принимаемых в отношении их решений и действий вышестоящим должностным лицам и (или) в суде.
9. Сотрудники не несут ответственности за вред, причиненный в связи с применением оружия, специальных средств и физической силы, если их действия осуществлены в соответствии с настоящим Законом и законодательством Республики Казахстан.

Статья 15. Исполнение обязанностей

Сотрудники считаются исполняющими обязанности службы в случаях:
1) исполнения должностных обязанностей;
2) участия в боевых действиях, выполнения задач в условиях чрезвычайного или военного положения, а также в условиях вооруженных конфликтов;
3) участия в миротворческих операциях по поддержанию мира и безопасности;
4) участия в ликвидации последствий чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера;
5) участия в учениях;
6) нахождения на территории служебных объектов, а также иных местах в течение установленного распорядком дня служебного времени или в другое время, если это вызвано служебной необходимостью;
7) нахождения в служебной командировке;
8) нахождения на службе, следования к месту службы и обратно;
9) нахождения на лечении или медицинском обследовании (освидетельствовании), следования к месту лечения или медицинского обследования (освидетельствования) и обратно;
10) нахождения в отпуске, следования к месту проведения отпуска и обратно;
11) прохождения специальных сборов;
12) нахождения в плену, в положении заложника или интернированного;
13) защиты жизни, здоровья, чести и достоинства личности;
14) оказания помощи специальным государственным и правоохранительным органам по защите прав и свобод человека и гражданина, охране правопорядка и обеспечению общественной безопасности;
15) совершения иных действий, признанных судом совершенными в интересах личности, общества и государства.

Статья 16. Права сотрудников, связанные с прохождением службы

1. Сотрудники имеют право на:
1) получение в установленном порядке информации и материалов, необходимых для исполнения должностных обязанностей;
2) ознакомление с документами, определяющими их права и должностные обязанности;
3) беспрепятственный доступ в установленном порядке в связи с исполнением должностных обязанностей в государственные органы, организации независимо от их организационно-правовой формы;
4) доступ в установленном порядке к сведениям, составляющим государственные секреты и иную охраняемую законом тайну, если исполнение должностных обязанностей связано с использованием таких сведений;
5) продвижение по службе с учетом результатов служебной деятельности, стажа службы и уровня квалификации;
6) ознакомление с отзывами об их служебной деятельности и другими документами до внесения их в личное дело, материалами личного дела, а также на приобщение к личному делу их письменных объяснений и других документов и материалов;
7) профессиональную переподготовку, повышение квалификации и стажировку в порядке, установленном настоящим Законом и иными нормативными правовыми актами Республики Казахстан;
8) государственную защиту своей жизни, здоровья и имущества, жизни, здоровья и имущества членов своей семьи в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
9) защиту персональных данных сотрудника и членов его семьи;
10) обращение к вышестоящим в порядке подчиненности должностным лицам, в вышестоящие органы или в суд для защиты своих прав и законных интересов, а также для разрешения индивидуальных споров, связанных с прохождением службы;
11) медицинское обеспечение и санаторно-курортное лечение;
12) пенсионное обеспечение и социальную защиту;
13) жилищное обеспечение;
14) надлежащие организационно-технические и санитарные условия службы с учетом особенностей службы;
15) отдых в соответствии с настоящим Законом и трудовым законодательством Республики Казахстан;
16) осуществление преподавательской, научной или иной творческой деятельности.
2. Сотрудникам предоставляется право ношения, хранения и применения оружия и специальных средств. Они также вправе применять физическую силу, в том числе боевые приемы борьбы. Порядок применения оружия, специальных средств и физической силы определяется настоящим Законом.
3. Сотрудникам в соответствии с возложенными на них задачами в пределах своей компетенции предоставляются иные права, предусмотренные законами Республики Казахстан, регулирующими деятельность специальных государственных органов.

Статья 17. Обязанности сотрудников, связанные
с прохождением службы

1.Сотрудники обязаны:
1) соблюдать Конституцию и законодательство Республики Казахстан;
2) обеспечивать соблюдение и защиту прав и свобод человека и гражданина, а также законных интересов физических и юридических лиц, государства;
3) осуществлять полномочия в пределах предоставленных им прав и в соответствии с должностными обязанностями;
4) соблюдать служебную и трудовую дисциплину;
5) принимать на себя ограничения, установленные законами Республики Казахстан;
6) соблюдать нормы служебной этики, установленные законодательством Республики Казахстан;
7) выполнять законные приказы и распоряжения руководителей, решения и указания вышестоящих органов и должностных лиц, изданные в пределах их полномочий;
8) хранить государственные секреты и иную охраняемую законом тайну, в том числе и после прекращения службы в течение времени, установленного законом, о чем дается подписка;
9) сохранять в тайне получаемые при исполнении служебных обязанностей сведения, затрагивающие частную жизнь, честь и достоинство граждан, и не требовать от них предоставления такой информации, за исключением случаев, предусмотренных законами;
10) обеспечивать сохранность государственного имущества;
11) подать рапорт в письменной форме и незамедлительно информировать непосредственного и уполномоченного руководителя в случаях, когда частные интересы сотрудника пересекаются или входят в противоречие с их полномочиями;
12) повышать свой профессиональный уровень и квалификацию;
13) не допускать публичных выступлений, причиняющих вред интересам службы;
14) сообщить непосредственному руководителю о подаче заявления о выходе из гражданства Республики Казахстан в день его подачи;
15) поддерживать необходимый уровень профессиональных и правовых знаний, физической, специальной и боевой подготовки.
2. Сотрудникам в соответствии с поставленными перед специальными государственными органами задачами в пределах их компетенции устанавливаются иные обязанности, предусмотренные законами Республики Казахстан, регулирующими деятельность специальных государственных органов, и иным законодательством Республики Казахстан.

Статья 18. Ограничения, связанные с пребыванием
сотрудника на службе

1. Сотрудник не вправе:
1) быть депутатом представительных органов и членом органов местного самоуправления, состоять в партиях, профессиональных союзах, выступать в поддержку какой-либо политической партии, создавать в системе специальных государственных органов общественные объединения, преследующие политические цели, основанные на общности их профессиональных интересов для представления и защиты трудовых, а также других социально-экономических прав и интересов своих членов и улучшения условий труда;
2) заниматься другой оплачиваемой деятельностью, кроме педагогической, научной и иной творческой деятельности, за исключением случаев, когда это является его должностными обязанностями в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
3) заниматься предпринимательской деятельностью, входить в состав руководящего органа или наблюдательного совета коммерческой организации, за исключением случаев, когда это является его должностными обязанностями в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
4) быть представителем по делам третьих лиц, за исключением случаев, предусмотренных законами Республики Казахстан;
5) использовать в неслужебных целях средства материально-технического, финансового и информационного обеспечения его служебной деятельности, другое государственное имущество и служебную информацию;
6) участвовать в действиях, препятствующих нормальному функционированию государственных органов и выполнению служебных обязанностей, включая забастовки;
7) в связи с исполнением должностных полномочий пользоваться в личных целях услугами физических и юридических лиц;
8) использовать свое служебное положение в корыстных целях, в том числе путем сговора с должностными и иными лицами;
9) занимать должность, находящуюся в непосредственной подчиненности должности, занимаемой его близкими родственниками (родителями, детьми, усыновителями, усыновленными, полнородными и неполнородными братьями и сестрами, дедушками, бабушками, внуками) или супругом (супругой);
10) отказываться или уклоняться от прохождения медицинского освидетельствования в специализированных медицинских учреждениях (наркологические диспансеры) на предмет употребления, в том числе эпизодического, веществ, вызывающих состояние наркотического, психотропного, токсикоманического опьянения (их аналогов).
Отказ и уклонение от прохождения освидетельствования влекут увольнение со службы в специальных государственных органах.
2. Сотрудник в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, в течение месяца после вступления в должность обязан на время прохождения службы передать в доверительное управление находящиеся в его собственности акции (доли участия в уставном капитале) коммерческих организаций и иное имущество, использование которого влечет получение доходов, за исключением денег, облигаций, паев открытых и интервальных паевых инвестиционных фондов, законно принадлежащих ему, а также иного имущества, переданного в имущественный наем. Договор доверительного управления имуществом подлежит нотариальному удостоверению.
Сотрудник имеет право получать доход от переданного в доверительное управление имущества, в том числе в форме вознаграждения, дивидендов, выигрышей, доходов от сдачи в аренду имущества и других законных источников.
3. Ответственность за несоблюдение ограничений, предусмотренных настоящей статьей, устанавливается настоящим Законом, другими законами Республики Казахстан.

Статья 19. Возникновение и изменение правовых
отношений на службе в период мобилизации,
военного положения и в военное время

В период мобилизации, военного положения и в военное время специальные государственные органы переходят в состав других войск и воинских формирований, а сотрудники переводятся в категорию военнослужащих.

Статья 20. Ответственность сотрудников

1. За невыполнение или ненадлежащее выполнение своих служебных обязанностей сотрудники несут уголовную, административную, гражданско-правовую, дисциплинарную ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.
2. Выполнение заведомо противоправного приказа или указания не освобождает сотрудника от ответственности.
При сомнениях в правомерности полученного для исполнения распоряжения он должен незамедлительно сообщить об этом в письменной форме своему непосредственному руководителю и руководителю, давшему распоряжение. В случае, если вышестоящий по должности руководитель письменно подтверждает данное распоряжение, сотрудник обязан его исполнить, если выполнение его не влечет действий, которые относятся к уголовно наказуемым деяниям. Ответственность за последствия исполнения сотрудником неправомерного распоряжения несет подтвердивший это распоряжение руководитель.
3. Действия (бездействие) сотрудников могут быть обжалованы в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
4. За материальный ущерб специальному государственному органу, причиненный противоправными действиями сотрудника, последний несет материальную ответственность в соответствии с законами Республики Казахстан.

Статья 21. Служебные удостоверения и жетоны сотрудников

1. Сотрудникам в подтверждение их личности и полномочий выдаются служебные удостоверения и жетоны.
Порядок выдачи и использования удостоверений и жетонов определяется первым руководителем специального государственного органа.
2. Описание служебных удостоверений и образцы жетонов утверждаются первым руководителем специального государственного органа.
3. Служебное удостоверение является документом, подтверждающим принадлежность лица к специальному государственному органу, его должность и специальное или воинское звание.
Служебные удостоверения и жетоны должны иметь необходимый уровень защиты.
Служебное удостоверение сотрудника подтверждает его право на ношение и хранение оружия, специальных средств, иные полномочия, предоставленные сотруднику в соответствии с законами Республики Казахстан.
В служебном удостоверении сотрудника указывается, что при исполнении сотрудником служебных обязанностей не допускается его административное задержание, а также личный досмотр, досмотр находящихся при нем вещей, используемых им служебных транспортных средств.

Статья 22. Специальная форма одежды сотрудников

1. Сотрудники, которым присвоены специальные звания, за счет бюджетных средств обеспечиваются специальной формой одежды.
2. Виды и описание специальной формы одежды определяются Президентом Республики Казахстан. Нормы обеспечения специальной формой одежды сотрудников определяются Правительством Республики Казахстан. Порядок ношения специальной формы одежды сотрудниками определяется первыми руководителями специальных государственных органов.

Глава 4. Прохождение службы Статья 23. Кадровый состав

1. Кадровый состав специальных государственных органов составляют сотрудники, военнослужащие и работники.
2. Сотрудники и военнослужащие могут проходить службу в специальных государственных органах на штатных должностях, в действующем резерве, а также пребывать в запасе.
Порядок зачисления сотрудников и военнослужащих в действующий резерв и прохождения ими службы определяется первыми руководителями специальных государственных органов.
Условия труда работников специальных государственных органов регулируются трудовым законодательством Республики Казахстан и законодательством Республики Казахстан о государственной службе.

Статья 24. Состав сотрудников

Сотрудники подразделяются на составы:
1) рядовых;
2) сержантов;
3) офицеров.

Статья 25. Специальные звания

1. Специальные звания сотрудников приравниваются к воинским званиям.
2. В специальных государственных органах устанавливаются следующие специальные звания:
1) рядовой состав:
рядовой;
2) состав сержантов:
младший сержант;
сержант;
старший сержант;
3) младший офицерский состав:
лейтенант;
старший лейтенант;
капитан;
4) старший офицерский состав:
майор;
подполковник;
полковник;
5) высший офицерский состав:
генерал-майор;
генерал-лейтенант;
генерал-полковник.
3. К специальным званиям сотрудников добавляются следующие слова, указывающие на их принадлежность к:
1) органам национальной безопасности – «национальной безопасности»;
2) Службе охраны Президента Республики Казахстан – «Службы охраны Президента Республики Казахстан»;
3) уполномоченному органу в сфере внешней разведки – «внешней разведки».
4. К специальным званиям граждан, пребывающих в запасе, добавляются слова «запаса», а находящихся в отставке – «в отставке».
5. Сроки выслуги в специальных званиях устанавливаются:
офицерскому составу:
лейтенантам – два года;
старшим лейтенантам – четыре года;
капитанам – четыре года;
майорам – пять лет;
подполковникам – семь лет;
полковникам и выше – не устанавливаются;
составу рядовых и сержантов – не устанавливаются.
Для сотрудников, окончивших специальные (военные) учебные заведения со сроком обучения пять лет и более, срок выслуги в специальном звании лейтенанта устанавливается один год.

Статья 26. Порядок присвоения специальных званий

1. Специальные звания присваиваются сотрудникам персонально. Специальное звание может быть первым или очередным.
2. Специальные звания сотрудникам присваиваются:
1) высшего офицерского состава – Президентом Республики Казахстан по представлению первого руководителя специального государственного органа;
2) полковника – первым руководителем специального государственного органа;
3) иные специальные звания – должностными лицами, определенными первыми руководителями специальных государственных органов в соответствии с номенклатурой должностей.
3. Первыми специальными званиями считаются:
1) для офицерского состава – лейтенант;
2) для состава сержантов - младший сержант;
3) для рядового состава – рядовой.
4. Специальное звание «лейтенант» присваивается:
1) сотруднику, не имеющему специального звания офицерского состава, окончившему высшее (специальное или военное) учебное заведение;
2) сотруднику, не имеющему специального звания офицерского состава, имеющему высшее профессиональное образование, родственное соответствующей специальности, и поступившему на службу по контракту на должность, для которой штатом предусмотрено звание офицерского состава, при назначении на соответствующую должность, но не ранее чем через шесть месяцев.
5. Первое специальное звание офицерского состава присваивается первым руководителем специального государственного органа, в котором сотрудник проходит службу.
6. Специальное звание «сержант» и последующие присваиваются сотрудникам, имеющим необходимый уровень подготовки и назначенным на соответствующие должности, но не ранее чем через двенадцать месяцев.
7. Специальное звание «младший сержант» присваивается гражданину, не имеющему воинского звания, имеющему послесреднее или высшее образование, при поступлении на службу по контракту.
8. Специальное звание «рядовой» присваивается гражданам, не имеющим специального звания:
1) при поступлении на службу по контракту;
2) при зачислении в специальное (военное) учебное заведение.
9. Гражданину, зачисленному из запаса либо принятому в порядке перевода из Вооруженных Сил, других войск или воинских формирований, при назначении на должность сотрудника присваивается специальное звание в порядке переаттестации не ниже имеющегося у него воинского звания.
Лицам, ранее проходившим службу в специальных государственных или правоохранительных органах, зачисленным из запаса, либо принятым в порядке перевода из других специальных государственных, либо правоохранительных органов и имеющих специальное звание или классный чин, при назначении их на должность сотрудника в порядке переаттестации присваивается специальное звание. Порядок проведения переаттестации и присвоения специального звания определяется первым руководителем специального государственного органа.
Срок пребывания в прежнем специальном звании или классном чине засчитывается в срок выслуги для присвоения очередного специального звания.
10. Очередное специальное звание присваивается сотруднику по истечении срока выслуги в предыдущем специальном звании, если он занимает должность, для которой предусмотрено равное или более высокое специальное звание.
11. При наличии у сотрудника неснятого дисциплинарного взыскания он не может быть представлен к присвоению очередного специального звания.
12. Специальное звание высшего офицерского состава может быть присвоено сотруднику по истечении, как правило, не менее двух лет в занимаемой должности, подлежащей замещению высшим офицерским составом.
13. Срок выслуги в специальных званиях исчисляется со дня присвоения специального звания.
14. Сотрудникам, прошедшим соответствующую подготовку при назначении на должности сержантского состава, могут быть присвоены специальные звания.
15. Офицерам, обучающимся в специальных (военных) учебных заведениях и адъюнктуре по очной форме обучения, очередные специальные звания присваиваются по истечении установленного срока пребывания в текущих специальных званиях и при соответствии присваиваемого звания специальному званию по должности, которую он занимал перед поступлением на учебу.
16. Сотрудникам, образцово выполняющим служебный долг, проявившим высокий профессионализм и усердие при несении службы или исполнении иных обязанностей службы, очередное специальное звание может быть присвоено досрочно, но не выше специального звания, предусмотренного по занимаемым ими должностям.
Досрочное специальное звание присваивается по истечении не менее половины установленного срока выслуги в специальном звании, но не более одного раза в период прохождения службы в специальных званиях младшего и старшего офицерских составов, соответственно.
17. Сотруднику, добившемуся высоких показателей в служебной, боевой подготовке, укреплении служебной дисциплины, овладении сложной техникой или образцово выполняющему обязанности на порученном участке, связанном с решением задач специального государственного органа, может быть присвоено очередное специальной звание до подполковника, а офицерам научно-педагогического состава, имеющим ученую степень, до полковника включительно – на одну ступень выше специального звания, предусмотренного по занимаемой должности.
Очередное специальное звание на одну ступень выше специального звания, предусмотренного по занимаемой должности, присваивается не более одного раза за период службы и по истечении не менее двух установленных сроков выслуги в специальном звании.
18. Очередное специальное звание «младший сержант» присваивается сотруднику, назначаемому на должность, для которой предусмотрено специальное звание «младший сержант» и выше.
19. Гражданину (военнообязанному), лишенному специального звания офицерского или сержантского состава, одновременно с переводом на воинский учет рядового состава начальником местного органа военного управления области (города республиканского значения и столицы) присваивается воинское звание «рядовой».

Статья 27. Снижение, лишение специального звания и
восстановление в специальном звании

1. Сотрудники могут быть снижены в специальном звании на одну ступень:
1) высший офицерский состав – Президентом Республики Казахстан;
2) офицерский состав (кроме высшего офицерского состава) – первым руководителем специального государственного органа;
3) иные специальные звания – в соответствии с номенклатурой должностей.
2. Сотруднику, сниженному в специальном звании, может быть присвоено или восстановлено специальное звание в соответствии с настоящим Законом.
Повторное снижение в специальном звании не допускается, а принимаются иные меры воздействия.
Время службы в сниженном специальном звании в срок выслуги для присвоения очередного специального звания сотрудника не засчитывается.
3. Сотрудники, совершившие преступления, лишаются специального звания по обвинительному приговору суда, вступившему в законную силу.
Лишение сотрудника специального звания оформляется приказом по личному составу.
4. Гражданину, лишенному специального звания в связи с незаконным осуждением, присваивается прежнее специальное звание после вступления в силу решения о его реабилитации с восстановлением прежних прав и льгот, установленных законами и другими нормативными правовыми актами Республики Казахстан.

Статья 28. Назначение на должности и перемещение сотрудников

1. Сотрудник назначается на должность, которой должно соответствовать специальное звание.
2. Перечень должностей и соответствующих им специальных и воинских званий в специальных государственных органах утверждается Президентом Республики Казахстан.
3. Перечень нетиповых должностей и соответствующих им специальных и воинских званий в специальных государственных органах утверждается первыми руководителями этих органов.

Статья 29. Порядок назначения на должности

1. Назначение сотрудника на должность осуществляется в соответствии с настоящим Законом.
2. Перечень должностных лиц, имеющих право издавать приказы (номенклатура должностей) о заключении контракта, назначении на должности, перемещении, освобождении, увольнении сотрудников, а также присвоении им специального звания (приказы по личному составу), определяется первым руководителем специального государственного органа.
3. Назначение сотрудника на должность производится с учетом уровня образования и профессиональной подготовки, его психологических качеств, состояния здоровья и иных обстоятельств, предусмотренных настоящим Законом.
4. Назначение сотрудников на должности должно обеспечивать их использование по основной или однопрофильной специальности, с учетом имеющегося опыта служебной деятельности. При необходимости использования сотрудников на должностях по новой для них специальности, их назначению на эти должности должна предшествовать соответствующая переподготовка.
5. Сотрудник, имеющий звание офицерского состава, зачисленный на очную форму обучения в специальное (военное) учебное заведение, адъюнктуру, докторантуру, где предусмотрена подготовка офицера по программе послевузовского высшего профессионального образования, освобождается от ранее занимаемой должности и назначается на должность адъюнкта или докторанта.
Сотрудник, имеющий звание сержантского или офицерского состава, проходящий переподготовку и повышение квалификации в специальном (военном) учебном заведении, без освобождения от занимаемой должности является слушателем.
Сотрудник, не имеющий звания офицера, зачисленный в специальное (военное) учебное заведение, освобождается от ранее занимаемой должности и назначается на должность курсанта, предусмотренную для лиц, обучающихся в указанном учебном заведении.
Гражданин, зачисленный в специальное (военное) учебное заведение, назначается на должность курсанта, предусмотренную для лиц, обучающихся в указанном учебном заведении.
При зачислении в специальное (военное) учебное заведение за сотрудником (гражданином) сохраняется ранее присвоенное ему звание.
6. Сотрудники, не зачисленные в специальное (военное) учебное заведение, адъюнктуру, докторантуру возвращаются в подразделения, из которых они были направлены для поступления в указанное учебное заведение, на ранее занимаемые ими должности.
7. Сотрудники, окончившие специальные (военные) учебные заведения, адъюнктуру, докторантуру назначаются на должности офицерского состава, подлежащие замещению лицами с необходимым уровнем образования и предусмотренные Перечнем должностей и соответствующих им специальных званий в специальном государственном органе, утверждаемым Президентом Республики Казахстан (далее – Перечень должностей).
При невозможности назначения на указанные должности такие сотрудники назначаются на иные должности, родственные по профилю подготовки (в исключительных случаях, зачисляются в распоряжение соответствующего начальника для дальнейшего назначения на должность).
8. При назначении на должности соблюдаются следующие условия:
1) на должности, подлежащие замещению составом сержантов и офицерским составом, назначаются сотрудники соответствующего состава.
При невозможности назначения на указанные должности сотрудников соответствующего состава на них могут быть назначены сотрудники нижестоящего состава в порядке, определяемом первым руководителем специального государственного органа;
2) назначение на должности сотрудников, зачисленных в распоряжение соответствующих начальников, производится в возможно короткий срок, не превышающий сроки, установленные пунктом 4 статьи 32 настоящего Закона;
3) представляется заключение военно-врачебной комиссии о категории годности к службе;
4) в случае, если сотруднику отказано в допуске к сведениям, составляющим государственные секреты, или указанный допуск прекращен, он назначается в установленном порядке на должность, не связанную с допуском к сведениям, составляющим государственные секреты, или подлежит увольнению со службы;
5) сотрудникам, состоящим между собой в близком родстве, в соответствии с законодательством Республики Казахстан не разрешается проходить службу при их непосредственном подчинении друг другу.
9. Сотрудники могут назначаться на вышестоящую, равную или нижестоящую должности.
10. Должность считается вышестоящей, если соответствующим Перечнем должностей ей соответствует более высокое специальное звание, чем специальное звание по прежней должности, а при равенстве предусмотренных штатом специальных званий более высокий уровень квалификационных требований или органа управления.
11. Назначение сотрудника на вышестоящую должность производится в порядке продвижения по службе.
На вышестоящую должность назначается сотрудник, рекомендованный аттестационной комиссией органа, в которой он проходит службу, проявивший при исполнении обязанностей по службе высокие профессиональные качества и организаторские способности.
12. Должности считаются равными, если им соответствуют равное специальное звание, а также равные квалификационные требования или уровень органов управления.
13. Назначение сотрудника на равную должность производится:
1) в связи с организационно-штатными мероприятиями;
2) для целесообразного использования сотрудника на службе;
3) по семейным обстоятельствам согласно рапорту сотрудника, проходящего службу по контракту, при наличии условий, предусмотренных подпунктом 2) пункта 2 статьи 48 настоящего Закона;
4) по состоянию здоровья в соответствии с заключением военно-врачебной комиссии.
14. Должность считается нижестоящей, если ей соответствуют низшее специальное звание, а также более низкие квалификационные требования или уровень органов управления.
15. Назначение на нижестоящую должность производится:
1) с согласия сотрудника:
в связи с организационно-штатными мероприятиями при отсутствии вакантной должности, равной его профилю подготовки;
по семейным обстоятельствам, определенным подпунктом 2) пункта 2 статьи 48 настоящего Закона, подтверждающимся актом обследования семейно-имущественного положения, типовая форма которого утверждается Правительством Республики Казахстан;
по состоянию здоровья в соответствии с заключением военно-врачебной комиссии;
в период нахождения в распоряжении начальника, за исключением обстоятельств, определенных подпунктом 4) пункта 4 статьи 32 настоящего Закона;
2) без согласия сотрудника по заключению аттестационной комиссии в случае неоднократных (два и более раз в течение одного года) нарушений порядка и правил прохождения службы, не являющихся основаниями для расторжения контракта, не ниже чем на одну ступень.
16. При назначении сотрудника на должность, освобождении от должности, зачислении в распоряжение начальника, увольнении, присвоении, снижении, лишении специального звания, а также при заключении нового контракта оформляется представление в порядке, определяемом первым руководителем специального государственного органа.

Статья 30. Порядок перемещения сотрудников

1. Перемещение сотрудника это изменение его должностного положения или места службы.
Перемещение производится в случаях:
1) назначения на должность;
2) прикомандирования;
3) зачисления в распоряжение начальника по основаниям, указанным в подпунктах 1), 2), 3), 5) и 6) пункта 4 статьи 32 настоящего Закона;
4) зачисления в специальные (военные) учебные заведения;
5) перевода из одного специального государственного органа в другой;
6) изменения пункта постоянной дислокации подразделения.
2. Перемещение сотрудника при изменении пункта постоянной дислокации подразделения, осуществляемое в соответствии с организационно-штатными мероприятиями, а также назначении на равную должность независимо от пункта постоянной дислокации подразделения производится без его согласия решением уполномоченного руководителя, которому предоставлено данное право первым руководителем специального государственного органа.
3. Перемещение сотрудника производится только после сдачи дел и должности в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.
Начало сдачи дел и должности определяется уполномоченным руководителем со дня поступления выписки из приказа по личному составу или письменного уведомления о перемещении сотрудника, но не позднее семи суток с даты поступления уведомления, а для сотрудника, находящегося в отпуске или на лечении, – со дня его прибытия.

Статья 31 . Возложение временного исполнения обязанностей
по должности

1. В связи со служебной необходимостью на сотрудника может быть возложено временное исполнение обязанностей по равной или вышестоящей должности, которую он не занимает:
1) по вакантной (незанятой) должности с его согласия, в этом случае сотрудник освобождается от исполнения обязанностей по занимаемой должности, но от занимаемой должности не освобождается и ему выплачивается денежное довольствие по должности, к исполнению обязанностей которой он временно допущен;
2) по не вакантной (занятой) должности в случае временного отсутствия занимающего ее сотрудника или отстранения занимающего ее сотрудника от должности – на срок не более 2 месяцев.
2. Возложение на сотрудника временного исполнения вакантной должности и освобождение его от исполнения обязанностей по занимаемой должности осуществляются должностным лицом, имеющим право назначения на эту должность. При этом возложение на сотрудника временного исполнения должности по вакантным должностям, подлежащим замещению высшим офицерским составом, осуществляется в порядке, установленном первым руководителем специального государственного органа.
3. Начальник органа в случае своего временного отсутствия возлагает временное исполнение обязанностей на одного из заместителей, при их отсутствии на другое должностное лицо.

Статья 32. Зачисление в распоряжение начальника

1. Для решения вопросов дальнейшего прохождения службы сотрудники могут быть зачислены в распоряжение уполномоченного руководителя, имеющего право издания приказов, должностным лицом, имеющим право назначения на должность.
2. Зачисление сотрудника в распоряжение начальника допускается в случаях и на сроки, которые определены пунктом 4 настоящей статьи.
3. Должностные лица, в распоряжении которых находятся сотрудники, утверждают перечень их должностных обязанностей.
4. Сотрудник может проходить службу не на штатных должностях в случаях:
1) нахождения в распоряжении уполномоченного руководителя при назначении его на другую должность – не более двух месяцев;
2) нахождения в распоряжении уполномоченного руководителя в связи с проведением организационно-штатных мероприятий (сокращением штатов) – не более трех месяцев;
3) нахождения в распоряжении уполномоченного руководителя, в связи с невозможностью перемещения сотрудника на равнозначную должность – не более 6 месяцев;
4) нахождения в распоряжении уполномоченного руководителя в связи с возбуждением в отношении сотрудника уголовного дела – до вынесения решения по уголовному делу;
5) прикомандирования к государственным органам, а также организациям в целях выполнения работ в интересах безопасности государства;
6) нахождения в действующем резерве.

Статья 33. Освобождение от должности

1. Сотрудник освобождается от занимаемой должности в случаях назначения на другую должность, перемещения, увольнения со службы, а также в связи с другими обстоятельствами, предусмотренными законодательством Республики Казахстан и настоящим Законом.
2. Право освобождения сотрудника от занимаемой должности имеет уполномоченный руководитель.

Статья 34. Официальные представители

Специальные государственные органы могут направлять своих официальных представителей в загранучреждения Республики Казахстан по согласованию со специальными службами или правоохранительными органами иных государств, а также с Министерством иностранных дел Республики Казахстан.
Положение об официальных представителях определяется первыми руководителями специальных государственных органов.

Статья 35. Прикомандирование сотрудников к государственным
органам, а также организациям

1. Сотрудники в целях выполнения работ в интересах безопасности государства могут быть прикомандированы к государственным органам, а также организациям Республики Казахстан по согласованию с их первыми руководителями, либо к международным организациям – на основании международных договоров.
При этом за прикомандированным лицом сохраняется статус сотрудника, а действие ранее заключенного контракта не прекращается.
2. 3аключение новых контрактов с сотрудниками, прикомандированными к государственным органам Республики Казахстан, организациям, производится в соответствии с настоящим Законом.
3. Присвоение специальных званий сотрудникам, прикомандированным к государственным органам Республики Казахстан, а также организациям, увольнение их со службы, награждение государственными наградами производятся в порядке, предусмотренном настоящим Законом.
4. Прикомандированным сотрудникам выплачиваются должностные оклады, установленные для соответствующих категорий работников государственных органов, а также организаций Республики Казахстан, и оклады (доплаты) по специальному званию, установленные законодательством Республики Казахстан.
5. Премирование прикомандированных сотрудников осуществляется исходя из должностных окладов в порядке, определенном для работников государственных органов, а также организаций, к которым они прикомандированы.
Выплата должностных окладов, пособий на оздоровление и премий прикомандированным сотрудникам производится в соответствии с законодательством Республики Казахстан за счет средств, предусмотренных на содержание государственных органов, а также организаций, к которым они прикомандированы. Иные выплаты, а также обеспечение специальной формой одежды производятся за счет средств, предусмотренных на содержание специального государственного органа, откуда прикомандированы сотрудники.
6. Прикомандированным сотрудникам к международным организациям выплачивается заработная плата, установленная для соответствующих категорий работников международных организаций, за счет средств, предусмотренных на их содержание, если иное не установлено международными договорами.
7. На период прикомандирования в государственные органы Республики Казахстан, а также организации за сотрудниками и членами их семей сохраняются права, гарантии, льготы, компенсации, пенсионное обеспечение и социальная защита, установленные законодательством Республики Казахстан.
Пенсионное обеспечение прикомандированных сотрудников осуществляется в соответствии с законодательством Республики Казахстан. При этом в расчет для исчисления обязательных пенсионных отчислений прикомандированным сотрудникам принимаются должностные оклады по занимаемым ими должностям в государственных органах, а также организациях Республики Казахстан, а при расчете для исчисления обязательных пенсионных отчислений прикомандированным сотрудникам к международным организациям принимаются должностные оклады по последним занимаемым в специальных государственных органах должностям и окладам по специальным званиям.
По остальным выплатам единовременного характера в расчет принимается должностной оклад по последней должности, занимаемой сотрудником до прикомандирования.

Статья 36. Кадровый резерв

1. В целях формирования кадрового состава специального государственного органа и обеспечения комплектования должностей в специальном государственном органе создается кадровый резерв.
2. Кадровый резерв формируется из сотрудников, которые по результатам аттестации рекомендуются к выдвижению на вышестоящую должность.
3. Вакантная руководящая должность замещается по решению уполномоченного руководителя лицом, состоящим в кадровом резерве специального государственного органа. При отказе сотрудников, состоящих в кадровом резерве, от предложенной должности вакантная должность замещается другим сотрудником по результатам аттестации.
4. Ответственность за формирование кадрового резерва и организацию работы с ним возлагается на уполномоченного руководителя и кадровое подразделение специального государственного органа. Кадровый резерв формируется в специальных органах с учетом качественного состава кадров и потребности в замещении соответствующих должностей.
5. Зачисление в кадровый резерв осуществляется уполномоченным руководителем.
6. В случаях совершения коррупционного правонарушения, снижения в должности или специальном звании, а также наложения дисциплинарного взыскания в виде предупреждения о неполном служебном соответствии сотрудник исключается из кадрового резерва.
7. Срок пребывания сотрудника в кадровом резерве не должен превышать трех лет. Лица, зачисленные в кадровый резерв, но не назначенные в период пребывания в кадровом резерве на планируемые для них должности, могут вновь зачисляться в кадровый резерв на общих основаниях.
8. Кадровые подразделения специального государственного органа ведут списки сотрудников, зачисленных в кадровый резерв.
9. Порядок формирования кадрового резерва определяется первым руководителем специального государственного органа.

Глава 5. Отпуска Статья 37. Виды отпусков

1. Для сотрудников устанавливаются следующие виды отпусков:
1) ежегодные;
2) краткосрочные;
3) по беременности и родам, отпуска сотрудникам, усыновившим или удочерившим новорожденного ребенка (детей);
4) дополнительные;
5) каникулярные;
6) учебные;
7) по болезни;
8) отпуск без сохранения оплаты труда по уходу за ребенком до достижения им возраста трех лет.

Статья 38.
Общий порядок предоставления и исчисления
продолжительности отпусков

1. Отпуска предоставляются на основании приказа уполномоченного руководителя.
2. Продолжительность отпусков определяется в соответствии с законодательством Республики Казахстан, при этом общая продолжительность ежегодного и дополнительного отпусков не может превышать шестидесяти суток в году представления, не считая времени, необходимого для проезда к месту проведения отпуска и обратно.
3. На период нахождения во всех видах отпусков за сотрудником сохраняются денежное содержание и иные дополнительные выплаты, за исключением случаев, предусмотренных настоящим Законом и иными нормативными правовыми актами.

Статья 39. Ежегодный отпуск

1. Ежегодные отпуска предоставляются сотрудникам в течение календарного года, в соответствии с графиком отпусков, утвержденным уполномоченным руководителем.
Во время отпуска не допускаются перемещение, увольнение сотрудника по инициативе специального государственного органа, за исключением полной ликвидации подразделения и иных случаев, предусмотренных в контракте.
2. Продолжительность ежегодных отпусков, предоставляемых сотрудникам (за исключением курсантов) с учетом выслуги лет, особенностей и условий службы, устанавливается:
имеющим выслугу на службе до 10 календарных лет – 30 суток;
от 10 до 15 лет – 35 суток;
от 15 до 20 лет – 40 суток;
20 лет и более – 45 суток;
лицам, находящимся на летной работе, а также проходящим службу в местностях, перечень которых устанавливается Правительством Республики Казахстан – 45 суток.
3. Отпуск может быть разделен на две части, с учетом интересов службы и желания сотрудников.
4. Исчисление продолжительности ежегодного отпуска сотруднику в год поступления его на службу и в год увольнения исчисляется делением продолжительности ежегодного отпуска на двенадцать и умножением полученного количества суток на количество полных месяцев службы в год поступления на службу или увольнения.
5. Округление количества неполных суток и месяцев производится в сторону увеличения. В случае, когда невозможно своевременное увольнение сотрудника со службы (исключение из списков личного состава специального государственного органа), на день его увольнения производится расчет недоиспользованного времени ежегодного отпуска с предоставлением его сотруднику. В таком же порядке исчисляется продолжительность ежегодного отпуска сотрудника при досрочном (до истечения срока контракта) увольнении, если отпуск не использован ранее в соответствии с графиком отпусков.
6. Сотрудникам, окончившим специальное (военное) учебное заведение, ежегодный отпуск предоставляется по окончании указанного учебного заведения.
7. Сотрудникам, проходящим службу в высокогорных местностях (на высоте тысяча пятьсот метров и выше), в местностях с тяжелыми и неблагоприятными климатическими условиями, перечень которых определяется Правительством Республики Казахстан, оплачиваемый ежегодный трудовой отпуск предоставляется продолжительностью сорок пять календарных дней независимо от выслуги лет.
8. Продолжительность ежегодного отпуска сотрудников увеличивается на количество суток с учетом необходимого времени для проезда к месту проведения отпуска и обратно.
9. По рапорту сотрудника и решению уполномоченного руководителя предоставление сотруднику ежегодного и дополнительного отпусков допускается последовательно без разрыва между ними.
10. В случае, когда ежегодный и (или) дополнительный отпуска за истекший год не были полностью использованы сотрудником по уважительным причинам, дни неиспользованного отпуска предоставляются в следующем году по его просьбе.
11. Сотрудникам, заболевшим во время ежегодного или дополнительного отпусков (кроме года увольнения с последующим исключением из списков специального государственного органа), ежегодный или дополнительный отпуск продлевается на соответствующее количество дней болезни, кроме отпуска по семейным обстоятельствам. Продление отпуска в этом случае осуществляется уполномоченным руководителем на основании справки из лечебно-профилактического учреждения.
12. В случае тяжелого состояния здоровья или смерти (гибели) члена семьи, а также чрезвычайных ситуаций природного или техногенного характера, постигших членов семьи сотрудника, находящегося в отпуске, руководитель территориального органа, на территории которого сотрудник находится в отпуске, имеет право продлить отпуск на срок не более десяти суток без учета времени, необходимого для проезда к месту прохождения службы.
О продлении отпуска руководитель территориального органа немедленно извещает руководителя подразделения, в котором проходит службу указанный сотрудник.

Статья 40. Краткосрочные отпуска

1. Краткосрочный отпуск предоставляется сотрудникам на срок до десяти суток в случаях:
1) тяжелого состояния здоровья или смерти (гибели) близких родственников (родителей, детей, усыновителей, усыновленных, полнородных и неполнородных братьев и сестер, дедушек, бабушек, внуков);
2) чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера, постигших близких родственников (родителей, детей, усыновителей, усыновленных, полнородных и неполнородных братьев и сестер, дедушек, бабушек, внуков);
3) возникновения неотложных социально-бытовых вопросов, а также по другим причинам, признанным уполномоченным руководителем уважительными.
2. Продолжительность краткосрочного отпуска, предоставляемого сотруднику, увеличивается на количество суток, необходимое для проезда к месту проведения отпуска и обратно.
3. Краткосрочные отпуска могут предоставляться сотруднику не более двух раз в год.

Статья 41.
Отпуска по беременности и родам, отпуска сотрудникам,
усыновившим или удочерившим ребенка (детей)

1. Сотрудникам-женщинам предоставляется отпуск по беременности и родам продолжительностью семьдесят календарных дней до родов и пятьдесят шесть (в случае осложненных родов или рождения двух или более детей – семьдесят) календарных дней после родов. Исчисление производится суммарно, и отпуск предоставляется полностью независимо от числа дней, фактически использованных до родов.
Указанный отпуск сотрудникам предоставляется на основании листка временной нетрудоспособности, выданного соответствующим медицинским учреждением.
2. Сотруднику, усыновившему или удочерившему новорожденного ребенка (детей), предоставляется (одному из родителей) отпуск на период со дня усыновления или удочерения и до истечения пятидесяти шести дней со дня рождения ребенка.

Статья 42. Дополнительные отпуска

1. Сотрудники, проходящие службу в регионах, объявленных законодательством Республики Казахстан зонами экологического бедствия, имеют право на ежегодные дополнительные отпуска, продолжительность и порядок предоставления которых определяются в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
2. Дополнительный оплачиваемый отпуск за особый характер службы предоставляется продолжительностью до десяти календарных дней, суммируется с оплачиваемым ежегодным трудовым отпуском и может предоставляться одновременно с ним или отдельно, по желанию сотрудника.
3. Сотрудникам, имеющим право одновременно на дополнительные отпуска за исполнение обязанностей во вредных условиях и за особый характер службы, дополнительный отпуск предоставляется по их выбору только по одному основанию.

Статья 43. Каникулярные отпуска

1. Курсантам, обучающимся в специальных (военных) учебных заведениях специальных государственных органов по очной форме обучения, во время перерывов в учебных занятиях предоставляются каникулярные отпуска на следующие сроки:
1) зимний отпуск – 14 суток;
2) летний отпуск – 30 суток.
2. Время, необходимое для проезда к месту проведения отпуска и обратно, не предоставляется.

Статья 44. Учебные отпуска

1. Сотрудникам по решению уполномоченных руководителей, могут предоставляться учебные отпуска:
1) для подготовки и сдачи вступительных экзаменов;
2) в период обучения.
2. Продолжительность учебных отпусков устанавливается учебным планом и предоставляется уполномоченным руководителем на основании письменного вызова учебного заведения.

Статья 45. Отпуска по болезни

1. Отпуск по болезни предоставляется сотруднику на основании заключения военно-врачебной комиссии. Отпуск по болезни предоставляется сотруднику от тридцати до шестидесяти суток, а в год увольнения – до дня окончания срока контракта.
2. Для отдельных категорий сотрудников после выполнения ими неблагоприятно отразившихся на их здоровье задач проводится медицинская реабилитация.
Количество предоставляемых дополнительных суток для медицинской реабилитации определяется для сотрудника на основании заключения военно-врачебной комиссии первым руководителем специального государственного органа.
3. Продолжительность отпуска по болезни в счет ежегодного и дополнительного отпусков не входит.

Статья 46. Отзыв из отпуска

1. В случае крайней служебной необходимости сотрудник может быть отозван из отпуска по решению уполномоченного руководителя.
2. Отзыв сотрудника из отпуска оформляется приказом. При этом, если недоиспользованная часть отпуска составляет десять суток и более, сотруднику предоставляется время, необходимое для проезда к месту проведения отпуска и обратно, но не далее пункта, откуда он был отозван. Неиспользованная часть отпуска по желанию сотрудника может быть присоединена к отпуску за следующий год.

Глава 6. Прекращение службы в специальных
государственных органах Статья 47. Основания прекращения службы
в специальных государственных органах

Основаниями для прекращения службы в специальных государственных органах являются:
1) увольнение в порядке, установленном настоящим Законом;
2) смерть (гибель) или объявление сотрудника умершим в соответствии с решением суда, вступившим в законную силу;
3) признание сотрудника в порядке, установленном законом, безвестно отсутствующим или недееспособным, ограниченно дееспособным.

Статья 48. Увольнение со службы

1. Увольнение сотрудников производится по следующим основаниям:
1) по возрасту при достижении предельного возраста состояния на службе;
2) по истечении срока контракта;
3) по состоянию здоровья в связи с заключением военно-врачебной комиссии о признании не годным или ограниченно годным к службе;
4) при лишении специального звания в установленном законодательством Республики Казахстан порядке;
5) при отчислении из специального (военного) учебного заведения;
6) при утрате гражданства Республики Казахстан;
7) за непредставление или искажение сведений, указанных в пункте 2 статьи 7 настоящего Закона;
8) при нахождении в распоряжении уполномоченного руководителя до шести месяцев включительно, при невозможности применения имеющегося опыта и знаний сотрудника, а также при однократном отказе от предложенной должности;
9) в связи с организационно-штатными мероприятиями;
10) в связи с переходом на службу в государственные органы (учреждения);
11) в связи с невыполнением им условий контракта;
12) при отказе в специальной проверке;
13) по отрицательным мотивам.
2. Сотрудник имеет право на досрочное увольнение со службы:
1) в случае существенного и (или) систематического (два и более раз) нарушения с его стороны условий контракта;
2) по семейным обстоятельствам вследствие:
невозможности проживания члена семьи сотрудника по медицинским показаниям в местности, в которой сотрудник проходит службу, и при отсутствии возможности его перевода к новому месту службы;
изменения места службы мужа сотрудника (жены сотрудницы), связанного с необходимостью переезда семьи в другую местность;
необходимости постоянного ухода за отцом, матерью, женой, мужем, братом, сестрой, дедушкой, бабушкой или усыновителем, нуждающимися по состоянию здоровья в соответствии с заключением органа социальной защиты населения по месту их жительства в постоянном уходе (помощи, надзоре) либо являющимися инвалидами первой или второй группы, или лицами, достигшими пенсионного возраста по старости, или не достигшими возраста восемнадцати лет, при отсутствии других лиц, обязанных по закону содержать указанных граждан;
необходимости ухода за ребенком, не достигшим возраста восемнадцати лет, которого сотрудник воспитывает без матери (отца);
3) в случае избрания в представительные органы Республики Казахстан;
4) в случае избрания или назначения на должность судьи.
3. Умерший (погибший) сотрудник исключается из списков личного состава со следующего дня после дня смерти (гибели), а сотрудник, признанный судом безвестно отсутствующим или объявленный умершим, со дня вступления в законную силу решения суда.
4. Увольнение со службы лиц, выслуживших установленные сроки, приостанавливается в случае введения чрезвычайного или военного положения на период его действия.

Статья 49. Предельные возрасты состояния сотрудников на службе

1. Предельные возрасты состояния на службе устанавливаются:
1) до подполковника включительно – сорок семь лет;
2) полковникам – пятьдесят пять лет;
3) генерал-майорам и генерал-лейтенантам – шестьдесят лет;
4) генерал-полковникам – шестьдесят три года.
2. Сотрудники, достигшие предельного возраста, подлежат увольнению в запас или отставку в порядке, установленном настоящим Законом.
Сотрудникам, имеющим высокую профессиональную подготовку, опыт работы на занимаемой должности и годным по состоянию здоровья для прохождения службы, первыми руководителями специальных государственных органов может быть продлен срок службы путем заключения с ними нового контракта, но не более чем на три года.
Сотрудникам, проходящим службу в специальных (военных) учебных заведениях, научно-исследовательских учреждениях специальных государственных органов, имеющим академическую степень магистра, ученые степени или звания, а также медицинским работникам с высшем образованием, проходящим службу по специальности в военно-медицинских подразделениях специальных государственных органов и имеющим высшую квалификационную категорию, срок службы может быть продлен до пяти лет.
Решение о продлении срока оставления на службе не исключает возможности увольнения сотрудника из специальных государственных органов по основаниям, предусмотренным настоящим Законом.

Статья 50. Порядок увольнения со службы

1. Увольнение сотрудников в запас или отставку со службы производится приказом уполномоченного должностного лица, имеющего на это право в соответствии с перечнем должностных лиц.
2. Исключение из списков подразделения сотрудника производится после сдачи дел и должности в сроки, установленные в специальных государственных органах.
3. В случае нахождения сотрудника в отпуске, на лечении или в служебной командировке исключение из списков личного состава не производится.
4. О достижении предельного возраста состояния на службе или истечении срока контракта сотрудник заблаговременно (но не позднее чем за месяц) письменно уведомляется уполномоченным руководителем.
После уведомления сотрудника о предстоящем увольнении запрещается направлять его в служебную командировку.
Выписка из приказа об увольнении сотрудника со службы доводится до его сведения под роспись. В случае нахождения сотрудника за пределами расположения органа, выписка из приказа доводится до его сведения после возвращения.
Выписка из приказа выдается только на основании письменного заявления увольняемого сотрудника.
5. При наличии у сотрудника нескольких оснований для увольнения со службы, он увольняется по избранному им основанию, за исключением случаев, когда увольнение производится по отрицательным мотивам.
6. Увольнение сотрудников по состоянию здоровья производится после получения кадровым аппаратом специального государственного органа заключения военно-врачебной комиссии.
7. Оформление представления к увольнению сотрудников со службы в связи с лишением специального звания производится:
1) при поступлении в специальный государственный орган вступившего в законную силу обвинительного приговора суда;
2) при одновременном оформлении представления к лишению специального звания на основании вступившего в законную силу обвинительного приговора суда.
8. Курсанты, уволенные в связи с отчислением из специального (военного) учебного заведения, направляются в местные органы военного управления по месту жительства для постановки на воинский учет призывников или военнообязанных. При этом курсанты, не выслужившие установленные сроки службы по призыву, в дальнейшем призываются на воинскую службу на общих основаниях до истечения срока воинской службы по призыву.
9. Увольнение сотрудников в связи с утратой гражданства Республики Казахстан производится решением уполномоченного руководителя со дня вступления в силу соответствующего Указа Президента Республики Казахстан о выходе из гражданства Республики Казахстан.
10. Увольнение в связи с переходом на службу в государственные органы (учреждения) производится по рапорту сотрудника при поступлении соответствующего уведомления государственного органа (учреждения) о приеме сотрудника на службу с указанием должности государственного служащего.
11. Увольнение в связи с невыполнением условий контракта сотрудником производится после рассмотрения данных фактов на внеплановом заседании аттестационной комиссии специального государственного органа в соответствии с настоящим Законом.
12. Увольнение при отказе от проведения специальной проверки производится в случае, если сотрудник отказался от проведения в отношении его специальной проверки или если по результатам специальной проверки выявлены обстоятельства, препятствующие оформлению сотруднику допуска к государственным секретам при невозможности назначения его на должность, на которую не требуется оформление допуска к государственным секретам.
13. Увольнение по отрицательным мотивам производится в случаях:
1) нахождения сотрудника на службе, в том числе эпизодическом, состоянии алкогольного, наркотического, психотропного, токсикоманического опьянения (их аналогов), а также в случаях употребления, в том числе эпизодического, веществ, вызывающих состояния алкогольного, наркотического, психотропного, токсикоманического опьянения (их аналогов), а также отказа или уклонения от прохождения медицинского освидетельствования в специализированных медицинских учреждениях (наркологических диспансерах) на предмет употребления, в том числе эпизодического, веществ, вызывающих состояние наркотического, психотропного, токсикоманического опьянения (их аналогов);
2) использования служебного положения в личных корыстных целях;
3) занятия любыми видами предпринимательской деятельности, в том числе коммерческим посредничеством, за исключением случаев, когда это является их должностными обязанностями в соответствии с законодательством Республики Казахстан;
4) выполнения работ и оказания услуг с использованием служебного положения и получения за это незаконного вознаграждения;
5) вступления в законную силу обвинительного приговора суда или прекращение уголовного дела по нереабилитирующим основаниям;
6) совершения сотрудником, выполняющим воспитательные функции, проступка, не совместимого с нахождением на занимаемой должности;
7) совершения виновных действий сотрудником, непосредственно обслуживающим денежные средства или государственное имущество, если эти действия дают основания для утраты доверия к нему со стороны уполномоченного руководителя;
8) разглашения сведений, составляющих государственные секреты;
9) невыхода на службу без уважительных причин, трех и более часов подряд за один рабочий день;
10) определенных трудовым и антикоррупционным законодательством Республики Казахстан.
14. Сотрудник, в случае избрания его депутатом Парламента Республики Казахстан или местных представительных органов, имеет право на досрочное увольнение на основании опубликованных в соответствующих средствах массовой информации итогов выборов.
15. Сотрудник, в случае его избрания или назначения на должность судьи, имеет право на досрочное увольнение на основании соответствующего акта о его назначении или извещения уполномоченного государственного органа о его избрании.
16. Сотрудники, увольняемые со службы, а также курсанты, отчисленные из специальных (военных) учебных заведений специальных государственных органов, сдают служебное удостоверение и жетон.
17. Днем увольнения сотрудника со службы считается день исключения его из списков личного состава приказом уполномоченного руководителя.

Статья 51. Зачисление в запас

1. Сотрудники (офицерского состава) специальных государственных органов (за исключением Службы охраны Президента Республики Казахстан), уволенные в запас, подлежат учету офицеров запаса специальных государственных органов в территориальных органах национальной безопасности и уполномоченном органе в сфере внешней разведки.
2. Зачислению в запас местных органов военного управления подлежат сотрудники, уволенные со службы:
1) из числа рядового и сержантского состава;
2) из Службы охраны Президента Республики Казахстан;
3) по отрицательным мотивам;
4) в связи с невыполнением условий контракта.

Статья 52. Предельный возраст пребывания в запасе

1. Предельный возраст пребывания в запасе сотрудников (офицерского состава) составляет для мужчин шестьдесят лет включительно, а для женщин – сорок пять лет включительно.
2. Сотрудники, достигшие предельного возраста пребывания в запасе, или лица, признанные не годными к службе по состоянию здоровья с исключением с учета офицеров запаса специальных государственных органов, переводятся в отставку.
4. В военное время Президентом Республики Казахстан может быть повышен предельный возраст пребывания в запасе.
5. Порядок организации учета офицеров запаса специальных государственных органов и пребывания их сотрудников в запасе определяется первыми руководителями специальных государственных органов.

Статья 53. Восстановление на службе

1. Лица, уволенные со службы, имеют право обжаловать приказ об увольнении перед вышестоящим руководством или в суд в установленном законом Республики Казахстан порядке.
2. В случае незаконного увольнения сотрудников (кроме курсантов специальных (военных) учебных заведений) со службы, причиненный в связи с этим ущерб подлежит возмещению в полном объеме за счет специальных государственных органов.
Необоснованно уволенные сотрудники восстанавливаются на службе в прежней (а с его согласия – равной или не ниже) должности и обеспечиваются всеми видами довольствия, недополученного после незаконного увольнения.
Этот период включается в выслугу лет и срок выслуги для присвоения очередного специального звания.

Глава 7. Аттестация и классная квалификация Статья 54. Аттестация, ее цель и задачи

1. Аттестация – периодически осуществляемая процедура по определению уровня профессиональной подготовки сотрудников, которая проводится на основе совокупности оценочных материалов, включаемых в аттестационный лист.
2. Цель аттестации – всесторонняя и объективная оценка служебной деятельности, профессиональной компетентности, а также рациональное использование и развитие профессионального потенциала сотрудников.
3. Задачи аттестации:
1) получение всесторонней и объективной характеристики профессиональных, деловых качеств и потенциальных возможностей каждого сотрудника;
2) определение соответствия сотрудников занимаемым должностям и перспективы их дальнейшего служебного использования;
3) определение направления совершенствования подготовки (переподготовки) и обучения сотрудников;
4) формирование и развитие кадрового резерва.

Статья 55. Аттестация сотрудников

1. Сотрудники проходят аттестацию по истечении каждых последующих трех лет непрерывного пребывания на службе в специальных государственных органах. При этом аттестация должна быть проведена не позднее шести месяцев со дня наступления указанного срока.
В случае если подлежащие аттестации сотрудники назначены на новые должности, они проходят аттестацию через один год после назначения. При назначении на другие должности, если это не повлекло изменений функциональных обязанностей, данный срок не учитывается.
2. Не подлежат аттестации руководитель специального государственного органа и его заместители.
Не подлежат аттестации сотрудники в период их нахождения в отпуске по беременности и родам и отпуске по уходу за ребенком до достижения 3-летнего возраста. Они аттестуются после выхода на службу не ранее чем через шесть месяцев и не позднее одного года со дня выхода на службу.
Не подлежат аттестационному тестированию сотрудники, имеющие непрерывный стаж службы не менее 20 календарных лет.
3. Внеплановая аттестация проводится для сотрудников, рассматриваемых на заседаниях Высшей аттестационной комиссии, – по решению первого руководителя специального государственного органа, для других сотрудников – по решению заместителя руководителя специального государственного органа по кураторству.
Основаниями проведения внеплановой аттестации являются:
1) решение вопроса о зачислении сотрудника в кадровый резерв;
2) решение вопроса о назначении сотрудника на нижестоящую должность;
3) решение вопроса об увольнении сотрудника в связи с невыполнением условий контракта.
4. Аттестация включает в себя ряд последовательных этапов:
1) проведение подготовительных мероприятий;
2) компьютерное тестирование сотрудника, подлежащего аттестации, на знание законодательства Республики Казахстан, правовых актов специального государственного органа, государственного языка и проведение психолого-социологических исследований;
3) рассмотрение аттестации на заседании аттестационной комиссии и по итогам определение вывода и рекомендаций.
5. Порядок и условия проведения аттестации сотрудников, проведения внеплановой аттестации, определения пороговых значений по аттестационному тестированию, выбор методики проведения психолого-социологических исследований при аттестации, а также установление формы бланков аттестационных листов и перечня должностей, рассматриваемых аттестационными комиссиями и Высшей аттестационной комиссией, определяется нормативными правовыми актами специального государственного органа.

Статья 56. Мероприятия по проведению аттестации

1. Непосредственное проведение мероприятий, связанных с аттестацией сотрудников, возлагается на кадровые подразделения.
2. Кадровое подразделение в конце каждого года готовит план-график аттестации сотрудников на предстоящий год.
3. Уполномоченный руководитель по представлению кадрового подразделения утверждает план-график аттестации сотрудников.
4. Кадровое подразделение письменно уведомляет сотрудников о сроках проведения аттестации и не позднее чем за месяц до начала ее проведения.
5. Уполномоченный руководитель аттестуемого, всесторонне изучив профессиональные, деловые и личностные качества аттестуемого сотрудника, объективно проанализировав и оценив конкретные показатели его работы по занимаемой им должности, обязан дать ему характеристику и сформулировать предварительные выводы и рекомендации по аттестации.
Военно-медицинские подразделения предоставляют аттестационной комиссии сведения о состоянии здоровья аттестуемого сотрудника по результатам ежегодной диспансеризации.
6. Аттестуемый сотрудник проходит компьютерное тестирование, о конкретной дате которого предупреждается не менее чем за 7 рабочих дней. Специалист-психолог проводит комплекс психолого-социологических исследований и по результатам выносит заключение о соответствии личных, деловых качеств и профессиональных компетенций занимаемой должности, а также рекомендации аттестуемому сотруднику в постаттестационный период.
7. В выводе по итогам аттестации указывается, соответствует или не соответствует аттестуемый занимаемой должности, после чего излагается мнение о дальнейшем наиболее целесообразном служебном его использовании исходя из деловых качеств, опыта работы, а также интересов службы.
При этом могут быть даны следующие рекомендации:
о целесообразности заключения нового контракта, в том числе контракта с сотрудником, достигшим предельного возраста состояния на службе;
о выдвижении на вышестоящую должность;
о направлении на учебу в специальное (военное) учебное заведение или на курсы подготовки или переподготовки;
о перемещении на равную должность;
о перемещении сотрудника с занимаемой должности на нижестоящую должность с указанием причин и целесообразности его дальнейшего служебного использования;
об освоении индивидуальной программы профессионального развития;
об увольнении со службы.
При определении более одной рекомендации их содержание не должно противоречить друг другу.
В случае необходимости первый руководитель специального государственного органа имеет право определить иную формулировку или дополнить перечень рекомендаций при аттестации сотрудников.
8. Основаниями для определения вывода о несоответствии занимаемой должности являются:
1) служебная характеристика с предварительным выводом и рекомендацией по аттестации, подготовленная непосредственным руководителем (начальником) аттестуемого сотрудника или руководителями структурных подразделений специального государственного органа, где указываются конкретные факты невыполнения или ненадлежащего выполнения должностных обязанностей;
2) результат (результаты) повторного аттестационного тестирования, который ниже порогового значения установленного нормативными правовыми актами специального государственного органа;
3) невыполнение нормативов по определению профессиональной пригодности, установленных нормативными правовыми актами специального государственного органа;
4) заключение специалиста-психолога по итогам проведенных психолого-социологических исследований;
5) медицинское заключение о состоянии здоровья (заключение военно-врачебной комиссии);
6) невыполнение сотрудником условий контракта.
9. Составленный аттестационный материал подлежит рассмотрению аттестационной комиссией.

Статья 57. Аттестационная комиссия

1. Аттестационная комиссия является постоянно действующим консультативно-совещательным органом и подотчетна соответствующему руководителю (начальнику), первому руководителю специального государственного органа.
Высшая аттестационная комиссия создается приказом руководителя специального государственного органа. Аттестационные комиссии создаются в подразделениях (органах) специального государственного органа.
2. В состав аттестационной комиссии должно входить не менее семи членов. Председатель и члены аттестационной комиссии должны занимать равную или вышестоящую должность, чем сотрудники, подлежащие аттестации. Замещение отсутствующих членов аттестационной комиссии не допускается. Заседание в отсутствие председателя аттестационной комиссии не проводится.
3. Председателем Высшей аттестационной комиссии назначается заместитель первого руководителя специального государственного органа, курирующий кадровую работу.
4. В состав аттестационной комиссии включаются руководители структурных подразделений (руководители подразделений центрального аппарата), а также иные сотрудники. Члены и секретарь аттестационной комиссии проходят аттестацию на общих основаниях. Члены аттестационной комиссии, подлежащие аттестации, в голосовании относительно себя не участвуют.
5. Секретарем аттестационной комиссии является представитель кадрового подразделения. Секретарь аттестационной комиссии осуществляет организационное обеспечение ее работы и не вправе принимать участие в голосовании.
6. Аттестационная комиссия при рассмотрении выводов и рекомендаций (материалов) аттестации имеет право для получения разъяснений приглашать как аттестуемых сотрудников, так и их непосредственных руководителей (начальников), а также руководителей (сотрудников), имеющих непосредственное отношение к деятельности аттестуемого сотрудника и сформированным предварительным выводам и рекомендациям.
По решению аттестационной комиссии аттестуемый сотрудник может быть направлен на военно-врачебную комиссию.
7. Заседание аттестационной комиссии является правомочным, если на нем присутствует не менее двух третей ее состава.
8. Окончательные выводы и рекомендации аттестационной комиссии принимаются голосованием и считаются принятыми, если за них подано большинство голосов из числа присутствующих на заседании членов аттестационной комиссии. В случае равенства голосов принятыми считаются выводы и рекомендации, за которые проголосовал председатель.
9. Выводы и рекомендации аттестационной комиссии в течение пяти рабочих дней оформляются протоколом, который подписывается председателем, членами аттестационной комиссии, присутствовавшими на ее заседании, и секретарем.
10. Кадровое подразделение заносит принятые выводы и рекомендации в аттестационный лист сотрудника, который знакомится с ним под роспись, после утверждения в срок не позднее десяти рабочих дней.
В случае невозможности по объективным причинам ознакомления сотрудника с утвержденным аттестационным листом, то ознакомление производится в течение десяти рабочих дней с момента прибытия на службу.
11. Аттестационный лист сотрудника, прошедшего аттестацию, хранится в личном деле.

Статья 58. Выводы и рекомендации аттестационной комиссии

1. Выводы и рекомендации аттестационной комиссии утверждаются руководителем (начальником) подразделения (органа).
Выводы и рекомендации Высшей аттестационной комиссии утверждаются первым руководителем специального государственного органа.
2. Выводы и рекомендации аттестационной комиссии являются основанием для зачисления сотрудника в кадровый резерв, назначения на равную должность, понижения сотрудника в должности или его увольнения.

Статья 59. Обжалование выводов и рекомендаций
аттестационной комиссии

1. Выводы и рекомендации аттестационной комиссии могут быть обжалованы сотрудником перед руководителем (начальником) подразделения (органа) или первым руководителем специального государственного органа не позднее месячного срока со дня ознакомления.
2. Руководитель специального государственного органа по представлению председателя Высшей аттестационной комиссии, в случае получения достоверных сведений о нарушении порядка проведения аттестации сотрудников со стороны аттестационных комиссий или руководителей (начальников) подразделений (органов), вправе отменить результаты проведенной аттестации и при необходимости назначить ее повторное проведение, вплоть до рассмотрения на заседании Высшей аттестационной комиссии.

Статья 60. Классная квалификация

В целях стимулирования развития профессионального мастерства каждого сотрудника проводится процедура присвоения, повышения, снижения и снятия классной квалификации.
Присвоение, повышение, снижение и снятие классной квалификации сотрудникам осуществляются в соответствии с нормативными правовыми актами специальных государственных органов.

Глава 8. Служебная дисциплина в специальных
государственных органах Статья 61. Служебная дисциплина

1. Служебная дисциплина – есть строгое и точное соблюдение норм и правил, установленных законодательством Республики Казахстан.
Служебная дисциплина основывается на осознании каждым сотрудником своего служебного долга и личной ответственности за обеспечение национальной безопасности Республики Казахстан.
2. Руководители специальных государственных органов обязаны повседневно поддерживать во вверенных подразделениях служебную дисциплину, строго руководствуясь требованиями законодательства Республики Казахстан.
3. Служебная дисциплина достигается:
1) организацией патриотического, нравственного и духовного воспитания сотрудников, формированием у них высоких морально-психологических качеств;
2) личной ответственностью каждого сотрудника за выполнение своих обязанностей и требований законодательства Республики Казахстан;
3) поддержанием в подразделении соблюдения распорядка дня и регламента служебного времени;
4) личным примером и повседневной требовательностью руководителей к подчиненным о надлежащем выполнении ими обязанностей службы, контролем за их исполнительностью, уважением прав и личного достоинства сотрудников, заботой о них, умелым сочетанием и правильным применением мер поощрения, убеждения, принуждения и общественного воздействия коллектива;
5) созданием в подразделении условий, обеспечивающих безопасность прохождения службы, необходимых материально-бытовых и иных условий.
4. Дисциплинарная ответственность сотрудников – вид ответственности, которую несут сотрудники за совершение дисциплинарных проступков при исполнении ими обязанностей службы.
5. Основным методом воспитания у сотрудников дисциплинированности является метод убеждения.
6. За состояние служебной дисциплины отвечают руководители специальных государственных органов. Они обязаны требовать от подчиненных ее соблюдения, поощрять достойных, справедливо взыскивать с нарушителей.
7. Руководитель, не обеспечивший необходимых условий соблюдения служебного порядка и требований законодательства Республики Казахстан, не принявший мер по предупреждению правонарушений, допустивший их сокрытие, несет за это ответственность, установленную законами Республики Казахстан.
8. Должностные обязанности руководителей по поддержанию служебной дисциплины, основные критерии их оценки по укреплению и поддержанию служебной дисциплины во вверенных подразделениях утверждаются первыми руководителями специальных государственных органов в соответствующих должностных инструкциях.
9. За преступления и проступки, совершенные сотрудниками вне расположения специальных государственных органов в неслужебное время и не связанные со служебной деятельностью или интересами службы, руководитель дисциплинарной ответственности не несет.
10. Каждый сотрудник обязан содействовать руководителю в установлении порядка и поддержании служебной дисциплины в подразделении. За уклонение от содействия руководителю сотрудник несет ответственность.
11. Право руководителя отдавать приказ и обязанность подчиненного беспрекословно повиноваться ему являются основными принципами единоначалия.

Статья 62. Поощрения

1. Поощрение – положительная оценка служебной деятельности сотрудника, являющаяся важным средством его воспитания и укрепления служебной дисциплины.
2. Поощрения применяются в отношении сотрудников, добросовестно и старательно исполняющих обязанности службы и отличившихся при выполнении служебного долга.
3. Руководитель в пределах прав, предоставленных ему настоящим Законом, обязан поощрять подчиненных за образцовое исполнение обязанностей и достигнутые результаты в служебной деятельности.
В том случае, когда руководитель считает, что предоставленных ему прав недостаточно, он может ходатайствовать о поощрении отличившихся сотрудников правами вышестоящего руководителя.
4. Особо отличившиеся сотрудники за подвиги и заслуги перед государством на основании акта Президента Республики Казахстан или Правительства Республики Казахстан могут быть награждены именным оружием.
5. За особые заслуги сотрудники могут быть представлены к награждению государственными наградами в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
6. К сотрудникам также могут применяться следующие поощрения:
1) снятие ранее наложенного взыскания;
2) внеочередное увольнение из расположения специального (военного) учебного заведения (для курсантов специальных (военных) учебных заведений);
3) объявление благодарности;
4) награждение денежной премией;
5) награждение ценным подарком;
6) награждение грамотой;
7) награждение ведомственными медалями, нагрудными и специальными знаками;
8) присвоение почетного звания;
9) занесение в Книгу почета подразделения специального государственного органа;
10) занесение на Доску почета специальных (военных) учебных заведений фамилий курсантов, окончивших специальное (военное) учебное заведение с золотой медалью, а также в качестве поощрения определение первого, второго и третьего курсантов, окончивших специальное (военное) учебное заведение с наилучшими показателями в учебе;
11) досрочное присвоение очередного специального звания;
12) присвоение очередного специального звания на одну ступень выше специального звания, предусмотренного по занимаемой штатной должности.
7. При определении вида поощрения принимаются во внимание характер заслуг или отличия сотрудника, а также его прежнее отношение к службе.
8. За одно и то же отличие сотруднику может быть объявлено только одно поощрение.
9. Сотрудник, имеющий дисциплинарное взыскание, поощряется снятием ранее наложенного взыскания. Право снятия дисциплинарного взыскания принадлежит тому уполномоченному руководителю, которым взыскание было наложено, а также вышестоящему руководителю.
10. Одновременно в виде поощрения может быть снято только одно дисциплинарное взыскание, при этом с данным видом поощрения другие виды поощрений не применяются.
11. Руководитель и уполномоченный руководитель до истечения шести месяцев имеет право снять дисциплинарное взыскание, если оно сыграло свою воспитательную роль, сотрудник не совершил нового проступка и исправил свое поведение добросовестным выполнением служебного долга.
12. Поощрения объявляются перед строем или на совещании сотрудников.
Объявление приказов о поощрении, а также вручение отличившимся сотрудникам наград производятся в торжественной обстановке.

Статья 63. Проступки и взыскания

1. Дисциплинарный проступок сотрудника (далее – проступок) – есть противоправное, виновное неисполнение или ненадлежащее исполнение сотрудником возложенных на него обязанностей, превышение должностных полномочий, нарушение служебной дисциплины, правил служебной этики, совершение коррупционного правонарушения, наказуемого в дисциплинарном порядке, а равно несоблюдение установленных законами ограничений, связанных с пребыванием на службе.
2. При совершении незначительного проступка руководитель имеет право ограничиться письменным предупреждением сотрудника о необходимости строгого соблюдения им служебной дисциплины.
Письменное предупреждение доводится под роспись сотрудника, регистрируется и передается в кадровое подразделение для приобщения в личное дело сотрудника. По истечении шести месяцев оно изымается и уничтожается кадровым подразделением в установленном порядке.
Письменное предупреждение не является взысканием.
3. В целях профилактики проступки сотрудников по решению руководителя могут рассматриваться и обсуждаться:
1) рядовые – на собраниях личного состава;
2) сержанты – на собраниях сержантского состава;
3) офицеры – на офицерских собраниях.
4. Проступки офицеров старшего офицерского состава могут рассматриваться и обсуждаться на собраниях только офицеров старшего и высшего офицерского состава, проступки офицеров высшего офицерского состава – на собраниях только офицеров высшего офицерского состава.
5. В крайних случаях, не терпящих отлагательства, сотрудник может быть временно отстранен от должности до решения вопроса о его ответственности.
Временное отстранение от должности может быть применено к сотруднику в случаях, когда совершенный им проступок препятствует исполнению его служебных обязанностей или исполнению обязанностей службы другими сотрудниками, либо когда исполнение сотрудником должностных обязанностей препятствует (может препятствовать) всестороннему, полному, объективному и своевременному выяснению обстоятельств совершения им проступка, выявлению причин и условий, способствовавших его совершению.
6. Сотрудник отстраняется от должности тем руководителем, которому предоставлено право назначения его на должность.
Руководитель, отстранивший подчиненного от должности, обязан доложить об этом по команде, подробно изложив причины и обстоятельства, вызвавшие отстранение от должности.
Руководитель, отстранивший от должности подчиненного без достаточных на то оснований, несет за это дисциплинарную и иную ответственность.
7. Дисциплинарное взыскание (далее – взыскание) – мера дисциплинарного воздействия на сотрудника, применяемого уполномоченным руководителем.
8. В отношении сотрудников могут применяться следующие дисциплинарные взыскания:
1) замечание;
2) выговор;
3) строгий выговор;
4) предупреждение о неполном служебном соответствии;
5) снижение в специальном звании на одну ступень;
6) увольнение со службы по отрицательным мотивам.
9. В отношении курсантов специальных (военных) учебных заведений применяются дисциплинарные взыскания:
1) замечание;
2) назначение в наряд вне очереди (за исключением назначения в наряд по обеспечению охраны подразделения);
3) лишение очередного увольнения из расположения специального (военного) учебного заведения;
4) выговор;
5) строгий выговор;
6) отчисление из специального (военного) учебного заведения.
10. На сотрудника, совершившего проступок, могут налагаться только те взыскания, которые определены в настоящем Законе.
11. Взыскания при проступке, совершенном группой сотрудников, налагаются на каждого виновного в отдельности, в зависимости от меры его ответственности.
12. Запрещается за один и тот же проступок налагать несколько взысканий или соединять одно взыскание с другим, налагать взыскание на весь личный состав подразделения вместо наказания непосредственных виновников.
13. Наложение взыскания не освобождает сотрудника, совершившего проступок, от исполнения обязанности, за неисполнение или ненадлежащее исполнение которой было наложено взыскание.
14. Если уполномоченный руководитель ввиду тяжести совершенного подчиненным проступка считает предоставленные ему дисциплинарные права недостаточными, он ходатайствует о наложении взыскания на виновного правами вышестоящего руководителя.
15. Вышестоящий руководитель не имеет права отменить или уменьшить дисциплинарное взыскание, наложенное подчиненным руководителем, по причине строгости взыскания, если последний не превысил предоставленных ему полномочий.
16. Вышестоящий руководитель имеет право отменить взыскание, наложенное подчиненным руководителем, если найдет, что это взыскание не соответствует тяжести совершенного проступка, и наложить более строгое взыскание.
В случае незаконного наложения взыскания оно может быть отменено правами вышестоящего руководителя.
Руководитель, наложивший взыскание незаконно, несет за это ответственность.
17. Применение к сотруднику взыскания не освобождает его от других видов ответственности, предусмотренных законом.
18. Взыскания, налагаемые на сотрудников, должны соответствовать тяжести совершенного ими проступка и степени их вины.
Строгость взыскания увеличивается, если виновный неоднократно совершал проступки или участвовал в групповом правонарушении, если проступок совершен во время несения дежурства, наряда, при исполнении служебных обязанностей или в состоянии алкогольного, наркотического, психотропного, токсикоманического опьянения (их аналогов).
19. Наложение взыскания на сотрудника, входящего в состав суточного наряда (несущего дежурство), за проступки, совершенные им во время несения службы, производится после смены с наряда или после замены его другим сотрудником.
20. При наложении взыскания на сотрудника не допускаются унижение его личного достоинства, причинение ему физических и моральных страданий и проявление по отношению к нему грубости.

Статья 64. Порядок проведения служебного расследования

1. Служебное расследование – деятельность по сбору и проверке материалов и сведений о проступке сотрудника в целях полного, всестороннего и объективного выяснения обстоятельств его совершения.
2. Служебное расследование проводится в целях выявления причин и условий, способствовавших его совершению, установления виновных и обеспечения принципа неотвратимости наказания либо исключения необоснованного привлечения сотрудника к ответственности.
3. Основаниями для проведения служебного расследования могут являться:
1) рапорты, заявления, жалобы и письма;
2) факты правонарушений и происшествий;
3) результаты ревизий;
4) результаты проверки учебной, оперативной и служебной деятельности подразделений;
5) сообщения органов дознания, следствия и суда;
6) сообщения должностных лиц, организаций и средств массовой информации;
7) материалы дел, поступившие от соответствующих государственных органов для решения вопроса о привлечении сотрудника к дисциплинарной ответственности за совершение правонарушений, предусмотренных антикоррупционным законодательством Республики Казахстан, а также законодательством Республики Казахстан об административных правонарушениях.
4. Служебное расследование назначается приказом уполномоченного руководителя и проводится уполномоченным должностным лицом в срок не более пятнадцати календарных дней. В исключительных случаях срок служебного расследования может быть продлен лицом, назначившим проведение служебного расследования, на срок не более десяти календарных дней.
Проведение служебных расследований без наличия приказа не допускается.
5. При совершении сотрудником проступка с него в обязательном порядке истребуется письменное объяснение. Если в объяснении сотрудник согласен с фактом совершения им проступка, для рассмотрения которого не требуется получение информации от иных субъектов, должностных лиц либо проведение дополнительных проверочных мероприятий, либо проверка с выездом на место, то уполномоченный руководитель имеет право наложить дисциплинарное взыскание, за исключением взысканий в виде предупреждения о неполном служебном соответствии, снижения в специальном звании на одну ступень и увольнения по отрицательным мотивам, без проведения служебного расследования.
Дисциплинарные взыскания в виде снижения в специальном звании на одну ступень ниже и увольнения по отрицательным мотивам налагаются по результатам проведенного служебного расследования с учетом предложений дисциплинарной комиссии.
В случаях если сотрудник в своем письменном объяснении не согласен с фактом совершения им проступка, уполномоченным руководителем в срок не позднее трех суток со дня обнаружения проступка должно быть назначено служебное расследование в порядке, определенном настоящим Законом.
6. Для проведения служебного расследования руководителем назначается уполномоченное должностное лицо, по занимаемой должности равное или выше должности сотрудника, совершившего проступок.
В случае необходимости, для получения заключений, пояснений и консультаций по вопросам, требующим специальных знаний, к проведению служебного расследования могут привлекаться в качестве специалистов сотрудники соответствующего направления оперативно-служебной деятельности, о чем указывается в приказе.
В необходимых случаях на время проведения служебного расследования руководитель может освободить уполномоченное должностное лицо от исполнения его функциональных обязанностей, о чем указывается в приказе.
7. В проведении служебного расследования не может участвовать сотрудник, прямо или косвенно заинтересованный в его результатах. В этом случае он обязан обратиться к лицу, принявшему решение о проведении служебного расследования, с письменным рапортом об освобождении его от участия в проведении этого расследования. При несоблюдении указанного требования результаты служебного расследования считаются недействительными.
8. Сотрудник привлекается к дисциплинарной ответственности только за тот проступок, в отношении которого установлена его вина.
9. Виновным в совершении проступка признается сотрудник, совершивший противоправные действия (проявивший бездействие) умышленно или по неосторожности.
10. Проступок признается совершенным умышленно, если сотрудник, его совершивший, осознавал противоправный характер своего действия (бездействия), предвидел его вредные последствия и желал или сознательно допускал наступление этих последствий либо относился к ним безразлично.
11. Проступок признается совершенным по неосторожности, если сотрудник, его совершивший, предвидел возможность наступления вредных последствий своего действия (бездействия), но без достаточных на то оснований легкомысленно рассчитывал на их предотвращение, либо не предвидел возможности наступления таких последствий, хотя при должной внимательности и предусмотрительности должен был и мог их предвидеть.
12. Служебное расследование может быть приостановлено приказом руководителя в случаях:
1) самовольного оставления сотрудником места службы;
2) пребывания сотрудника в отпуске, служебной командировке;
3) заболевания сотрудника, подтвержденного в установленном законом порядке;
4) проведения медицинской экспертизы, требующей продолжительного времени;
5) в других случаях, препятствующих служебному расследованию.
13. Служебное расследование возобновляется приказом руководителя, если отпали основания для его приостановления.
14. В ходе служебного расследования устанавливаются:
1) содержание и характер проступка, время, место, способ и другие обстоятельства его совершения;
2) наличие и характер последствий проступка;
3) размер причиненного вреда;
4) лицо, совершившее проступок;
5) обстоятельства, исключающие, смягчающие или отягчающие ответственность сотрудника;
6) причины и условия, способствовавшие совершению проступка;
7) данные, характеризующие личность сотрудника, совершившего проступок;
8) вина сотрудника в совершении проступка, наличие умысла или неосторожности и мотивы совершения проступка;
9) другие обстоятельства, имеющие значение для принятия решения о привлечении сотрудника к ответственности.
15. Обстоятельствами, смягчающими дисциплинарную ответственность, признаются:
1) раскаяние сотрудника, совершившего проступок;
2) добровольное сообщение сотрудником о совершении им проступка его руководителям;
3) предотвращение сотрудником, совершившим проступок, вредных последствий проступка, добровольное возмещение причиненного ущерба или устранение причиненного вреда;
4) совершение проступка при сложившихся тяжелых личных или семейных обстоятельствах;
5) совершение проступка в результате принуждения;
6) совершение проступка при нарушении условий правомерности необходимой обороны, крайней необходимости, задержании лица, совершившего противоправное посягательство, исполнении приказа или команды.
Руководитель, применяющий к сотруднику взыскание, может признать смягчающими и иные обстоятельства.
16. Обстоятельствами, отягчающими дисциплинарную ответственность, признаются:
1) продолжение противоправного действия (бездействия), несмотря на требование руководителя прекратить его;
2) повторное совершение такого же проступка, если за первый проступок к сотруднику уже применялось взыскание и оно в установленном порядке не снято;
3) совершение проступка группой;
4) вовлечение подчиненного в совершение проступка;
5) совершение проступка по мотиву национальной, расовой и религиозной ненависти или вражды;
6) совершение проступка из мести за правомерные действия других лиц, а также с целью скрыть другой проступок или облегчить его совершение;
7) совершение проступка путем воздействия на должностное лицо или его близких в связи с выполнением им возложенных на него обязанностей;
8) совершение проступка на дежурстве, службе в суточном наряде, при выполнении специальной задачи, а также при чрезвычайных ситуациях природного или техногенного характера;
9) совершение проступка в состоянии алкогольного, наркотического, психотропного, токсикоманического опьянения (их аналогов).
Другие обстоятельства, не упомянутые в настоящем Законе, не могут быть признаны отягчающими дисциплинарную ответственность.
17. В ходе служебного расследования уполномоченное должностное лицо, которому поручено его проведение, имеет право:
1) получать письменное объяснение сотрудника, привлекаемого к дисциплинарной ответственности, а также от других лиц;
2) собирать материалы, подтверждающие виновность сотрудника в совершении проступка;
3) знакомиться с соответствующими документами, в случае необходимости приобщать их копии к материалам служебного расследования;
4) получать заключения, пояснения и консультации у специалистов по вопросам, требующим специальных знаний;
5) выезжать на место, где был совершен проступок.
18. Сотрудники обязаны оказывать содействие уполномоченному должностному лицу, назначенному для проведения служебного расследования, и несут персональную ответственность за достоверность предоставленных сведений.
19. Сведения о совершении сотрудником проступка, подтверждающие либо опровергающие факт его совершения, могут быть в любой форме.
20. Если в ходе служебного расследования выяснится, что проступок сотрудника содержит признаки состава преступления, руководитель немедленно докладывает вышестоящему руководителю.
21. Уполномоченное должностное лицо докладывает результаты служебного расследования в письменном виде руководителю, назначившему расследование.
После доклада уполномоченное должностное лицо обязано довести материалы служебного расследования до сотрудника, в отношении которого оно проводилось, под роспись с обязательным отражением его согласия или несогласия с выводами и предложениями служебного расследования.
22. Сотрудник, в отношении которого проводится служебное расследование, вправе:
1) давать письменное объяснение по существу проводимого служебного расследования;
2) заявлять ходатайства, представлять доказательства и иные документы;
3) обжаловать решения и действия (бездействие) сотрудников, проводящих служебное расследование, руководителю специального государственного органа или уполномоченному руководителю, принявшему решение о проведении служебного расследования;
4) знакомиться по окончании служебного расследования с заключением и другими материалами, если это не противоречит требованиям неразглашения сведений, составляющих государственные секреты и иную охраняемую законом тайну.
23. Материалы служебного расследования в отношении сотрудников, подлежащих по основаниям настоящего Закона к увольнению по отрицательным мотивам, наложению дисциплинарного взыскания в виде снижения в специальном звании на одну ступень, а также лиц, не согласных с выводами и предложениями служебного расследования, подлежат рассмотрению на дисциплинарной комиссии.
24. При отказе сотрудника, в отношении которого ведется служебное расследование, от дачи письменного объяснения составляется соответствующий акт. Его отказ не приостанавливает проведение служебного расследования. В этом случае сотрудник заслушивается на дисциплинарной комиссии.

Статья 65. Порядок формирования и работы
дисциплинарной комиссии

1. Дисциплинарная комиссия – постоянно действующий коллегиальный консультативно-совещательный орган, создаваемый в специальных государственных органах для рассмотрения материалов служебного расследования и исследования фактов, касающихся проступка сотрудника, в целях всестороннего, полного и объективного установления обстоятельств совершения проступка и вынесения рекомендаций о мере взыскания лицу, его совершившему.
2. Дисциплинарные комиссии создаются в подразделениях специальных государственных органов.
3. Члены дисциплинарной комиссии избираются открытым голосованием на собраниях личного состава подразделения из числа наиболее опытных и пользующихся авторитетом офицеров. Число членов дисциплинарной комиссии должно быть нечетным и не менее трех человек.
4. Состав дисциплинарной комиссии утверждается приказом уполномоченного руководителя. Председателем комиссии назначается один из заместителей уполномоченного руководителя. Представитель кадрового аппарата подразделения назначается секретарем. Секретарь дисциплинарной комиссии не является ее членом.
5. Проступки уполномоченных руководителей и их заместителей рассматриваются на дисциплинарных комиссиях вышестоящего специального государственного органа. Проступки высших офицеров рассматриваются дисциплинарной комиссией только из числа высших офицеров, проступки старших офицеров – дисциплинарной комиссией из числа старших офицеров.
6. Член дисциплинарной комиссии не вправе участвовать в рассмотрении материалов служебного расследования и исследовании фактов, касающихся проступка его начальника, близкого родственника или свойственника, а также, если есть основания полагать, что член дисциплинарной комиссии имеет прямую или косвенную заинтересованность в принятии соответствующего решения.
7. Дисциплинарная комиссия на своем заседании рассматривает материалы служебного расследования и исследует факты, касающиеся проступка. Дисциплинарная комиссия может заслушать объяснения сотрудника, в отношении которого проведено служебное расследование, и уполномоченных должностных лиц, проводивших служебное расследование.
При необходимости дисциплинарная комиссия также имеет право заслушивать свидетелей и специалистов, запрашивать материалы и исследовать любые факты, касающиеся проступка (происшествия).
8. Предложения дисциплинарной комиссии принимаются путем открытого голосования простым большинством голосов от общего числа членов дисциплинарной комиссии.
Члены дисциплинарной комиссии обязаны определенно высказать свое мнение и не воздерживаться при голосовании.
При равенстве голосов голос председателя является решающим.
9. Дисциплинарная комиссия в течение трех рабочих дней со дня поступления материалов служебного расследования вносит соответствующие предложения руководителю о дисциплинарной ответственности сотрудника.

Статья 66. Функции и полномочия дисциплинарной комиссии

1. Дисциплинарная комиссия осуществляет следующие функции:
1) рассмотрение материалов служебных расследований о проступках сотрудника;
2) выработка и внесение уполномоченному руководителю предложений по вопросам применения видов взысканий.
2. Дисциплинарная комиссия в целях реализации функций в пределах своей компетенции вправе:
1) заслушать объяснения сотрудника, совершившего проступок, свидетелей и должностное лицо, проводившее служебное расследование;
2) запрашивать материалы, информацию и исследовать любые факты, касающиеся проступка (происшествия).
3. Председатель дисциплинарной комиссии:
1) возглавляет дисциплинарную комиссию, организует и осуществляет руководство ее работой;
2) определяет повестку дня заседаний дисциплинарной комиссии;
3) при поступлении материалов служебного расследования определяет время заседания дисциплинарной комиссии. В отсутствие председателя дисциплинарной комиссии по его уполномочию председательствует на заседаниях один из членов дисциплинарной комиссии;
4) определяет докладчика по конкретному вопросу, рассматриваемому на заседании дисциплинарной комиссии.
4. Секретарь дисциплинарной комиссии:
1) информирует членов дисциплинарной комиссии о времени и месте заседаний дисциплинарной комиссии;
2) организует подготовку материалов к заседаниям дисциплинарной комиссии;
3) ведет протоколы заседаний дисциплинарной комиссии;
4) направляет предложения дисциплинарной комиссии руководителю;
5) по поручению председателя дисциплинарной комиссии осуществляет иные функции.
5. Членам дисциплинарной комиссии запрещается разглашать сведения, ставшие известными им в ходе рассмотрения материалов служебных расследований.
6. Заседания дисциплинарной комиссии проводятся по мере необходимости.
Заседания дисциплинарной комиссии правомочны при наличии двух третей от общего числа членов дисциплинарной комиссии, но не менее трех человек. Члены дисциплинарной комиссии участвуют в заседаниях без права замены.
7. Члены дисциплинарной комиссии должны быть уведомлены и ознакомлены до заседания о дне, месте проведения заседания, его повестке, а также с материалами к заседанию.
8. На заседании дисциплинарной комиссии участие сотрудника, в отношении которого проводилось служебное расследование, обязательно.
9. Решение дисциплинарной комиссии оформляется протоколом, который подписывается председателем, членами дисциплинарной комиссии и секретарем.

Статья 67. Порядок принятия решения о наложении взыскания

1. Уполномоченный руководитель на основании материалов служебного расследования и предложений дисциплинарной комиссии принимает соответствующее решение о наложении взыскания.
2. По результатам служебного расследования уполномоченный руководитель обязан разработать и реализовать мероприятия по предупреждению правонарушений путем издания приказа, ответственным за подготовку которого является должностное уполномоченное лицо, назначенное для проведения служебного расследования.
3. Наложение дисциплинарного взыскания (за исключением случаев, не терпящих отлагательства) на сотрудника, совершившего проступок, производится не раньше, чем через трое суток с момента обнаружения проступка, чтобы лучше выявить обстоятельства нарушения служебной дисциплины.
4. Взыскание налагается не позднее одного месяца со дня обнаружения проступка и не позднее шести месяцев со дня его совершения.
В случаях отказа в возбуждении уголовного дела либо прекращения уголовного дела, но при наличии в действиях сотрудника признаков дисциплинарного проступка, административного правонарушения, взыскание налагается не позднее одного месяца, а признаков коррупционного правонарушения – не позднее трех месяцев со дня принятия решения об отказе в возбуждении уголовного дела либо о его прекращении.
В случае совершения сотрудником коррупционного правонарушения либо правонарушения, создающего условия для коррупции, дисциплинарное взыскание налагается не позднее трех месяцев со дня обнаружения дисциплинарного проступка и не может быть наложено позднее одного года со дня совершения дисциплинарного проступка.
Дисциплинарное взыскание на сотрудника не может быть наложено в период его временной нетрудоспособности, нахождения в отпуске или командировке, а также по истечении срока давности привлечения к дисциплинарной ответственности, установленного настоящим Законом и законодательством Республики Казахстан.
На период болезни, отпуска, командировки сотрудника течение сроков наложения дисциплинарного взыскания приостанавливается.

5. За упущения в службе, организации профессионально-служебной подготовки и воспитательного процесса к сотрудникам, прибывшим для прохождения службы после окончания специального (военного) учебного заведения, меры дисциплинарной ответственности разрешается применять не ранее чем через шесть месяцев после вступления в должность.
6. При совместном выполнении отдельных задач сотрудниками, не подчиненными друг другу, когда их служебные взаимоотношения не определены уполномоченным руководителем, старший из них по должности, а при равных должностях старший по специальному званию является начальником и пользуется дисциплинарными правами, предоставленными ему по занимаемой должности.

Статья 68. Порядок объявления взысканий

1. Взыскания сотрудникам объявляются приказом руководителя, назначившего проведение служебного расследования.
2. Приказ о наложении дисциплинарного взыскания объявляется сотруднику, привлеченному к дисциплинарной ответственности, под роспись в течение трех рабочих дней со дня издания.
3. Отказ в ознакомлении с приказом о наложении дисциплинарного взыскания оформляется актом, который составляется кадровым подразделением специального государственного органа и приобщается к материалам служебного расследования.
4. О наложенных взысканиях старшим офицерам объявляется только в присутствии старших и высших офицеров, высшим офицерам – только в присутствии высших офицеров.
5. Объявлять дисциплинарные взыскания уполномоченным руководителям и их заместителям в присутствии подчиненных запрещается.
6. При объявлении взыскания сотруднику указывается причина, повлекшая наказание, и в чем состоит правонарушение.

Статья 69. Снятие взыскания

1. Сотрудник считается не имеющим взысканий:
1) после их снятия соответствующим уполномоченным руководителем в порядке поощрения до истечения шести месяцев со дня наложения на него последнего взыскания;
2) по истечении шести месяцев со дня наложения на него последнего взыскания.
2. Снятие взыскания в порядке поощрения производится путем издания приказа уполномоченного руководителя, которым это взыскание было наложено, или вышестоящим руководителем.
3. Для снятия в порядке поощрения с подчиненного взыскания, ранее наложенного вышестоящим руководителем, непосредственный руководитель сотрудника вносит соответствующее ходатайство.
Руководитель, которым это взыскание было наложено, обязан рассмотреть данное ходатайство в срок не позднее десяти календарных дней со дня его получения.
4. Взыскание, не снятое ко дню увольнения со службы сотрудника, считается снятым по истечении шести месяцев со дня наложения на него последнего взыскания.
5. Снятие взысканий оформляется соответствующей записью в личном деле сотрудника.
6. Если наложенное на сотрудника взыскание не было снято в порядке поощрения, по истечении шести месяцев в соответствующей графе раздела «Взыскания» делается отметка о том, что по истечении срока взыскание снято.

Статья 70. Гарантии прав сотрудников при привлечении их к
дисциплинарной ответственности

1. Не допускается привлечение сотрудника к дисциплинарной ответственности:
1) в случае отсутствия факта проступка;
2) если его действие (бездействие) не является противоправным;
3) повторно за один и тот же дисциплинарный проступок;
4) по истечении срока давности привлечения к дисциплинарной ответственности, установленного настоящим Законом и законодательством Республики Казахстан;
5) в случае исключения его из списков личного состава в связи с увольнением со службы.
2. В случае несогласия сотрудника с приказом о привлечении к дисциплинарной ответственности он вправе в письменной форме обжаловать этот приказ в вышестоящем подразделении специального государственного органа или в суде.
3. Приказ о привлечении сотрудника к дисциплинарной ответственности может быть обжалован им в установленном законом Республики Казахстан порядке.
4. Руководитель вышестоящего подразделения специального государственного органа по результатам рассмотрения жалобы в месячный срок обязан вынести одно из следующих решений:
1) об оставлении приказа о привлечении сотрудника к дисциплинарной ответственности без изменения;
2) об отмене приказа о привлечении сотрудника к дисциплинарной ответственности, вынесенного с нарушениями требований настоящего Закона, и привлечении к ответственности уполномоченного руководителя, незаконно наложившего взыскание;
3) об издании нового приказа о наложении более строгого взыскания, если взыскание вынесено с соблюдением требований настоящего Закона, но не соответствует тяжести совершенного проступка.
5. Обжалование решения о наложении взыскания не приостанавливает приведения его в исполнение.

Глава 9. Применение сотрудниками физической силы,
специальных средств, оружия и боевой техники Статья 71. Условия и пределы применения физической силы,
специальных средств, оружия и боевой техники

1. Сотрудники имеют право на ношение, хранение и применение оружия, боевой техники и специальных средств, а также физической силы.
2. Они обязаны проходить специальную подготовку, периодическую проверку на пригодность к действиям в условиях, связанных с применением физической силы, специальных средств и оружия.
3. В случаях необходимой обороны и крайней необходимости или при задержании лица, совершившего преступление, сотрудник при отсутствии у него необходимых специальных средств или оружия вправе использовать любые подручные средства, а также по основаниям и в порядке, которые установлены настоящим Законом, применять иное не состоящее на вооружении оружие.
4. Сотрудник не несет ответственности за моральный, материальный и физический вред, причиненный в связи с применением в предусмотренных Законом случаях физической силы, специальных средств, оружия и боевой техники, если защита соответствует характеру и опасности посягательства на охраняемых лиц, других граждан, охраняемые объекты или самого сотрудника.
5. Применение физической силы, специальных средств, оружия и боевой техники сотрудниками с превышением полномочий влечет за собой ответственность, установленную законом.
6. В зоне проведения антитеррористической операции сотрудники, участвующие в антитеррористической операции, имеют право применять в отношении террористов физическую силу, боевую и иную технику, оружие и специальные средства, в том числе служебных животных, без предупреждений и ограничений, предусмотренных настоящим Законом и иными законами Республики Казахстан.

Статья 72. Применение физической силы

1. Сотрудники имеют право применять физическую силу, в том числе боевые приемы борьбы, для пресечения преступлений и административных правонарушений, посягающих на жизнь, здоровье, права, свободы, личное достоинство, собственность и охраняемые интересы граждан и государства, задержания лиц, совершивших общественно опасные деяния с учетом характера правонарушений и конкретных ситуаций, преодоления противодействия законным требованиям, если ненасильственные способы не обеспечивают выполнения возложенных обязанностей на специальные государственные органы.
2. Сотрудник имеет право применять физическую силу во всех случаях, когда настоящим Законом разрешено применение специальных средств или оружия.

Статья 73. Применение специальных средств

1. Сотрудники имеют право применять специальные средства, имеющиеся на вооружении, в следующих случаях:
1) для отражения нападения на граждан и охраняемых лиц;
2) для отражения нападения на здания, сооружения, помещения, другие объекты и транспортные средства, охраняемые специальными государственными органами, а равно для освобождения этих объектов и средств в случае их захвата;
3) для выявления и пресечения преступлений;
4) для разоружения лиц, незаконно имеющих при себе оружие, боеприпасы, взрывчатые, ядовитые и радиоактивные вещества;
5) для отражения нападения на сотрудников, членов их семей, либо других лиц, привлеченных к обеспечению охранных мероприятий;
6) для задержания правонарушителей, лиц, оказывающих сопротивление или умышленно препятствующих сотрудникам специальных государственных или правоохранительных органов осуществлять возложенные на них служебные обязанности;
7) при конвоировании и охране задержанных, заключенных под стражу лиц, а также осужденных, подозреваемых и обвиняемых, если имеются достаточные основания полагать, что они могут совершить побег или причинить вред окружающим или собственному здоровью, а также в отношении лиц, препятствующих сотрудникам в осуществлении возложенных на них законом обязанностей;
8) для освобождения заложников, пресечения массовых беспорядков, групповых действий, посягающих на жизнь, здоровье, права, свободы, личное достоинство и собственность граждан, охраняемых лиц и объектов;
9) для остановки транспортного средства, водитель которого не выполнил требование сотрудника остановиться, если другими способами невозможно предотвратить реальную угрозу для граждан и охраняемых лиц;
10) в иных случаях необходимой обороны и крайней необходимости.
2. Запрещается применять специальные средства в сторону охраняемого лица, а также в отношении женщин с видимыми признаками беременности, лиц с явными признаками инвалидности и малолетних, кроме случаев совершения ими нападения на сотрудников, граждан и охраняемых лиц, угрожающего их жизни и здоровью, группового нападения либо оказания вооруженного сопротивления.
3. Перечень специальных средств, используемых специальными государственными органами, утверждается Правительством Республики Казахстан.

Статья 74. Применение оружия и использование боевой техники

1. Сотрудники имеют право применять оружие и боевую технику как крайнюю меру в следующих случаях:
1) для отражения нападения на граждан, охраняемых лиц, а также лиц, защита и охрана которых поручена сотрудникам;
2) для отражения нападения на здания, сооружения, помещения и другие объекты и транспортные средства, охраняемые специальными государственными органами;
3) для отражения нападения на сотрудников, членов их семей, других лиц, привлеченных этим органом к обеспечению охранных мероприятий, а также для пресечения попытки завладения оружием, транспортным средством специальной и боевой техникой специальных государственных органов;
4) для защиты граждан от преступного посягательства, а также освобождения заложников, захваченных охраняемых объектов, сооружений и специальных грузов;
5) для задержания лиц, застигнутых при совершении преступления, либо непосредственно после его совершения, оказывающих вооруженное сопротивление, а также вооруженного лица, отказывающегося выполнить законное требование о сдаче находящихся при нем оружия, боеприпасов, взрывчатых, ядовитых и радиоактивных веществ;
6) для нейтрализации и задержания лиц, совокупность внешних признаков и действий которых свидетельствует о наличии реальной угрозы жизни и здоровью других граждан, охраняемых лиц и сотрудников;
7) для пресечения побега из мест содержания под стражей подозреваемых и обвиняемых в совершении преступлений или побега из-под конвоя лиц, задержанных по подозрению в совершении преступления, лиц, в отношении которых применена мера пресечения в виде заключения под стражу, осужденных к лишению свободы, а также для пресечения попытки насильственного освобождения указанных лиц;
8) для остановки транспортного средства, если водитель создает реальную опасность жизни и здоровью граждан и охраняемых лиц и отказывается остановиться на требование сотрудника;
9) для защиты от нападения животных;
10) при подаче сигнала тревоги или вызова помощи;
11) в иных случаях необходимой обороны и крайней необходимости.
2. Запрещается применять оружие в сторону охраняемых лиц, а также в отношении женщин, лиц с явными признаками инвалидности и несовершеннолетних, за исключением случаев наличия реальной угрозы здоровью и жизни граждан, сотрудников, а также совершения ими вооруженного нападения, оказания ими вооруженного сопротивления, группового нападения, захвата заложников, объектов, транспортных средств, в том числе воздушных судов.
3. Во всех случаях применения оружия сотрудники обязаны принять необходимые меры для обеспечения безопасности окружающих граждан и оказания неотложной медицинской помощи пострадавшим, доложить непосредственному начальнику о применении оружия.
4. О каждом случае применения оружия, специальных средств, физической силы, повлекшем гибель людей или иные тяжкие последствия, в течение двадцати четырех часов информируется прокурор.
5. Перечень видов оружия, боевой техники и боевых комплектов боеприпасов, состоящих на вооружении специальных государственных органов, утверждается Правительством Республики Казахстан.

Глава 10. Денежное обеспечение и социальная защита сотрудников Статья 75. Денежное обеспечение сотрудников

1. Сотрудники обеспечиваются денежным довольствием, устанавливаемым на основании единой системы оплаты труда работников органов Республики Казахстан, содержащихся за счет государственного бюджета, утверждаемой Президентом Республики Казахстан.
2. Денежное довольствие включает в себя денежное содержание (должностной оклад и оклад по специальному званию), надбавки за особые условия прохождения службы и другие надбавки, устанавливаемые законодательством Республики Казахстан.
3. В случаях нахождения сотрудника в распоряжении уполномоченного руководителя, предусмотренных подпунктами 1) и 2) пункта 4 статьи 32 настоящего Закона, сотрудник обеспечивается денежным довольствием по последней, занимаемой до вывода в распоряжение, должности.
В случаях, предусмотренных подпунктами 3) и 4) пункта 4 статьи 32 и пункта 5 статьи 63 настоящего Закона, сотруднику производится выплата оклада по званию.
4. С предоставлением ежегодного отпуска сотрудникам производится выплата пособия для оздоровления в размере двух должностных окладов независимо от продолжительности отпуска.
В случае предоставления сотруднику ежегодного отпуска по частям пособие на оздоровление выплачивается в первой части отпуска.
5. Порядок денежного обеспечения и определения стажа службы (работы) для исчисления должностных окладов и пособий для оздоровления сотрудников утверждается первыми руководителями специальных государственных органов.

Статья 76. Социальная защита сотрудников

1. Сотрудникам (кроме курсантов специальных (военных) учебных заведений) выплачивается денежная компенсация на содержание жилища и оплату коммунальных услуг в размере, определяемом законом о республиканском бюджете, в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан.
2. Пенсионное обеспечение, социальное страхование, выплата иных видов пособий сотрудникам осуществляются в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
Назначение пенсионных выплат за счет бюджетных средств сотрудникам, единовременных выплат на погребение и единовременных пособий семьям умерших получателей пенсий из числа сотрудников осуществляется уполномоченными подразделениями соответствующих специальных государственных органов, в которых сотрудники проходили службу на дату увольнения.
Статус получателя пенсионных выплат подтверждается пенсионным удостоверением по форме, установленной первым руководителем соответствующего специального государственного органа.
3. Сотрудники обеспечиваются за счет государства специальной формой одежды и другим вещевым имуществом по нормам, устанавливаемым Правительством Республики Казахстан, с учетом особенностей прохождения службы. Сотрудникам (кроме курсантов специальных (военных) учебных заведений) взамен неполученных предметов вещевого имущества выплачивается денежная компенсация в порядке, определяемом первыми руководителями специальных государственных органов.
4. Отдельные категории сотрудников обеспечиваются продовольствием в порядке и по нормам, устанавливаемым Правительством Республики Казахстан с учетом особенностей прохождения службы.
5. Сотрудники (кроме курсантов специальных (военных) учебных заведений) имеют право на возмещение затрат за проезд на транспорте по территории Республики Казахстан при:
следовании на стационарное лечение по медицинским показаниям и обратно;
следовании на медицинское обследование (освидетельствование) и обратно на основании направления, выданного в порядке, установленном Правительством;
перемещении по службе;
увольнении со службы.
Возмещение затрат производится в порядке и по нормам, устанавливаемым Правительством Республики Казахстан.
6. Сотрудникам (кроме курсантов специальных (военных) учебных заведений) при перемещении по службе, связанном с переездом из одного населенного пункта в другой на удалении более 50 километров, выплачивается подъемное пособие в размере двухмесячного денежного содержания на самого сотрудника и половины месячного денежного содержания на каждого члена семьи, переехавшего с ним, в порядке, определяемом первыми руководителями специальных государственных органов.
7. Сотрудники (кроме курсантов специальных (военных) учебных заведений) имеют право на возмещение затрат за перевозку до 10 тонн собственного имущества при перемещении по службе и увольнении со службы, в порядке, устанавливаемом Правительством Республики Казахстан.

Статья 77. Обеспечение жильем сотрудников

Сотрудники (кроме курсантов специальных (военных) учебных заведений) обеспечиваются жильем в порядке, предусмотренном Законом Республики Казахстан «О жилищных отношениях».

Статья 78. Медицинское обеспечение сотрудников

1. Медицинское обеспечение сотрудников осуществляется в военно-медицинских подразделениях и учреждениях органов национальной безопасности (далее – военно-медицинские подразделения) за счет государства.
При отсутствии по месту прохождения службы сотрудников или месту жительства военно-медицинских подразделений или отсутствии в них соответствующих отделений, специалистов, либо специального оборудования, медицинская помощь оказывается в пределах гарантированного объема бесплатной медицинской помощи в государственных организациях здравоохранения независимо от ведомственной принадлежности, в частных организациях здравоохранения и лицами, занимающимися частной медицинской практикой.
Возмещение затрат частным организациям здравоохранения и лицам, занимающимся частной медицинской практикой, по оказанию медицинской помощи в пределах гарантированного объема бесплатной медицинской помощи сотрудникам осуществляется за счет средств государственного бюджета в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан.
2. Затраченные на лечение средства возмещаются сотрудникам специальным государственным органом, в котором они проходят службу в порядке, определяемом Правительством Республики Казахстан.
3. Сотрудники, получившие ранения, контузии, травмы, увечья или заболевания при прохождении службы, направляются на санаторно-курортное лечение за счет средств специальных государственных органов, в которых они проходили службу.
4. В случае, когда сотрудник не может прибыть на службу, он обязан сообщить о своем заболевании непосредственному руководителю любым доступным способом.
5. Рекомендации врача о частичном или полном освобождении сотрудника от исполнения обязанностей службы (служебных обязанностей) подлежат обязательному выполнению должностными лицами.

Статья 79.
Особенности социальной защиты сотрудников, проходящих
службу на должностях рядового и сержантского состава

1. Сотрудники, проходящие службу в специальных государственных органах на должностях рядового и сержантского состава, прослужившие не менее восьми лет в календарном исчислении, имеют право на возмещение затрат на обучение в высших учебных заведениях Республики Казахстан на платной основе в размере пятидесяти процентов от стоимости обучения за счет бюджетных средств. Данная льгота применяется один раз.
2. Возмещение указанных затрат сотруднику производится специальным государственным органом, в котором сотрудник проходит службу.
3. Организации образования Республики Казахстан, в которые зачислены сотрудники, имеющие право на возмещение затрат на обучение в высших учебных заведениях Республики Казахстан, направляют в указанные специальные государственные органы заверенную копию приказа о приеме сотрудника в организацию образования для открытия финансирования.
При переводе сотрудника в другую организацию образования размер возмещения затрат на обучение в высших учебных заведениях Республики Казахстан подлежит корректировке.
4. При предоставлении сотруднику академического отпуска за ним сохраняется право на возмещение затрат на обучение в высших учебных заведениях Республики Казахстан с прерыванием финансирования его обучения на период предоставленного академического отпуска.
5. Сотруднику, имеющему право на возмещение затрат на обучение в высших учебных заведениях Республики Казахстан, гарантируется продолжение финансирования в других высших учебных заведениях в случаях ликвидации и реорганизации организации образования, приостановления действия, лишения лицензии организации образования, в которой он обучался (обучается).
6. Сотрудникам, занимающим должность рядового и сержантского состава, выплачивается единовременное денежное вознаграждение за успешное окончание срока контракта о прохождении службы в специальных государственных органах на основании рапорта руководителя, подтверждающего безупречное выполнение служебных обязанностей и условий контракта, в зависимости от срока контракта в следующих размерах:
3 года – в размере 1 должностного оклада;
5 лет – в размере 10 должностных окладов;
10 лет – в размере 20 должностных окладов.
Выплата указанных денежных вознаграждений производится не позднее одного месяца после окончания соответствующего срока контракта.
В случае увольнения сотрудника, заключившего контракт до достижения предельного возраста состояния на службе, единовременное денежное вознаграждение выплачивается за время действия контракта из расчета двух должностного оклада за каждый полный год службы.
При получении сотрудником ранения, контузии, травмы, увечья или заболевания, не совместимых с дальнейшим прохождением службы, в период прохождения им службы в специальных государственных органах, единовременное денежное вознаграждение выплачивается в полном объеме.
Единовременное денежное вознаграждение не выплачивается в случаях, если в установленном законодательством Республики Казахстан порядке доказано, что ранение, контузия, травма, увечье или заболевание, не совместимые с дальнейшим прохождением службы в специальных государственных органах, наступили при совершении сотрудником противоправных действий или по причине алкогольного, наркотического, психотропного, токсикоманического опьянения (их аналогов) или причинения себе какого-либо телесного повреждения (членовредительства) или иного вреда своему здоровью с целью уклонения от службы в специальных государственных органах или получения материальных благ.
В случае гибели (смерти) сотрудника в период прохождения им службы в специальных государственных органах единовременное денежное вознаграждение выплачивается его наследникам в полном объеме.

Статья 80. Особенности социальной защиты курсантов специальных
(военных) учебных заведений

1. Курсанты специальных (военных) учебных заведений обеспечиваются за счет государства специальной формой одежды и другим вещевым имуществом по нормам, устанавливаемым Правительством Республики Казахстан, с учетом особенностей прохождения службы.
2. Курсанты специальных (военных) учебных заведений, находящиеся на казарменном положении, обеспечиваются продовольствием по нормам, устанавливаемым Правительством Республики Казахстан с учетом особенности прохождения службы.
3. Курсантам первых и вторых курсов специальных (военных) учебных заведений за почтовые отправления выплачивается денежная компенсация в размере, определяемом Правительством Республики Казахстан.
4. Курсанты специальных (военных) учебных заведений имеют право на возмещение затрат в порядке и по нормам, устанавливаемым Правительством Республики Казахстан за проезд:
1) на железнодорожном, воздушном, водном и автомобильном транспорте по территории Республики Казахстан при следовании на стационарное лечение и обратно;
2) на железнодорожном, водном и автомобильном транспорте по территории Республики Казахстан при увольнении со службы в специальных государственных органах, а также при следовании в отпуск и обратно.
5. Курсантам специальных (военных) учебных заведений при убытии в отпуск выплачивается денежная компенсация взамен продовольственного пайка по нормам, установленным Правительством Республики Казахстан.
6. В случае гибели (смерти) курсанта специального (военного) учебного заведения либо после его увольнения со службы вследствие ранения (контузии), заболевания, полученных в период прохождения службы, его наследникам производится выплата единовременной компенсации в размере 500 месячных расчетных показателей.
7. Единовременная компенсация при установлении курсанту специального (военного) учебного заведения инвалидности, полученной в период прохождения им службы в специальных государственных органах или наступившей в результате контузии, увечья, заболевания, связанных с прохождением службы в специальных государственных органах, до истечения одного года со дня увольнения со службы выплачивается в размерах:
инвалиду I группы – 250 месячных расчетных показателей;
инвалиду II группы – 150 месячных расчетных показателей;
инвалиду III группы – 50 месячных расчетных показателей.
8. В случае получения курсантом специального (военного) учебного заведения при исполнении обязанностей службы в специальных государственных органах тяжелого увечья (ранения, травмы, контузии), не повлекшего инвалидности, ему выплачивается единовременная компенсация в размере:
за тяжелое увечье – 12 месячных расчетных показателей;
за легкое увечье – 4 месячных расчетных показателей.
9. Выплата единовременной компенсации производится в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан.
10. Единовременная компенсация не выплачивается, если в установленном законодательством Республики Казахстан порядке доказано, что гибель (смерть) курсанта или полученное им увечье наступили:
1) в результате самоубийства, за исключением случаев доведения до самоубийства;
2) при совершении им преступлений или административных правонарушений;
3) в результате употребления или применения веществ, вызывающих состояние алкогольного, наркотического, психотропного, токсикоманического опьянения (их аналогов);
4) в результате умышленного причинения себе какого-либо телесного повреждения (членовредительства) или иного вреда своему здоровью с целью получения единовременной компенсации или уклонения от службы;
5) в результате действий курсанта, нарушившего условия контракта о прохождении службы.

Статья 81. Социальная защита членов семей сотрудников

1. Члены семей сотрудников (офицерского состава), а также лица, находящиеся на их иждивении, имеют право на бесплатную медицинскую помощь в военно-медицинских подразделениях. При амбулаторном лечении лекарства членам семей отпускаются за плату, за исключением случаев, когда в соответствии с законодательством Республики Казахстан плата не взимается.
2. При отсутствии по месту прохождения службы сотрудников или месту жительства военно-медицинских подразделений или отсутствии в них соответствующих отделений, специалистов, либо специального оборудования, медицинская помощь оказывается в пределах гарантированного объема бесплатной медицинской помощи в государственных организациях здравоохранения независимо от ведомственной принадлежности, в частных организациях здравоохранения и лицами, занимающимися частной медицинской практикой.
3. Права и льготы членов семей сотрудников (офицерского состава), указанные в пунктах 1 и 2 настоящей статьи, распространяются на членов семей сотрудников (офицерского состава), уволенных со службы по возрасту, состоянию здоровья или сокращению штатов и имеющих выслугу двадцать и более календарных лет.
4. Членам семей сотрудников (кроме курсантов специальных (военных) учебных заведений), постоянно совместно проживающим с ними, возмещаются затраты за проезд на транспорте по территории Республики Казахстан при перемещении сотрудника, а также при увольнении сотрудника со службы в порядке и по нормам, устанавливаемым Правительством Республики Казахстан.
5. За членами семьи сотрудника, погибшего или получившего инвалидность при прохождении службы, сохраняется право на получение медицинских услуг в военно-медицинских подразделениях за счет государства.
6. Члены семьи сотрудника или военнослужащего, погибшего (умершего) при прохождении службы в специальных государственных органах, имеют право безвозмездно приватизировать предоставленное жилое помещение (за исключением служебных жилищ, предоставленных сотрудникам с 1 января 2013 года из жилищного фонда специальных государственных органов) независимо от выслуги лет погибшего (умершего).
Указанные льготы распространяются в отношении членов семей военнослужащих органов национальной безопасности, уполномоченного органа в сфере внешней разведки и Службы охраны Президента Республики Казахстан, погибших (умерших) при прохождении воинской службы, не использовавших право приватизации жилого помещения (служебного жилища или жилища, приравненного к служебному) до введения в действие настоящего Закона.
7. Дети сотрудников, погибших или получивших инвалидность при прохождении службы, пользуются правом зачисления в военные школы-интернаты и кадетские корпуса вне конкурса, а дети, набравшие пороговый уровень баллов по установленным для поступающих требованиям, зачисляются в специальные (военные) учебные заведения Республики Казахстан вне конкурса.
8. Женам (мужьям) сотрудников (кроме курсантов специальных (военных) учебных заведений) включается в общий стаж работы, необходимый для назначения пенсии по возрасту, весь период проживания вместе с мужьями (женами) в местностях, где отсутствовала возможность трудоустройства по специальности, но не более 10 лет.
Кадровым подразделением специального государственного органа, в котором проходит службу сотрудник, письменно подтверждается факт отсутствия возможности трудоустройства жены (мужа).
9. Работающим женам (мужьям) сотрудников ежегодные отпуска должны предоставляться одновременно с очередным отпуском их мужей (жен). При этом продолжительность отпуска может быть равна продолжительности отпуска мужа (жены) за счет предоставления дополнительного отпуска без сохранения заработной платы.
10. Детям сотрудников, в том числе тех, которые погибли, умерли или пропали без вести во время прохождения службы, местные исполнительные органы представляют вне очереди места в детских дошкольных учреждениях по месту жительства, оплата взимается в размере, установленном для государственных дошкольных учреждений.
11. Членам семьи умерших получателей пенсионных выплат за выслугу лет из числа сотрудников, независимо от назначения пособия по случаю потери кормильца, выплачивается единовременные пособия: жене (мужу) – в размере трехмесячной пенсионной выплаты кормильца и на каждого нетрудоспособного члена семьи – в размере месячной пенсионной выплаты кормильца, выплачивающейся ему ко дню смерти.
При определении размера единовременного пособия, предусмотренного настоящим пунктом, в число членов семьи, имеющих право на пособие, включаются: жена (муж) независимо от возраста и трудоспособности; дети, не достигшие 18 лет или старше этого возраста, если они стали инвалидами до достижения 18 лет или являлись на день смерти кормильца обучающимися очных учебных заведений и не достигли 23-летнего возраста; находящиеся на иждивении умершего родители, достигшие установленного законодательством Республики Казахстан пенсионного возраста либо являющиеся инвалидами.
12. Льготы, указанные в пунктах 5 и 7 настоящей статьи распространяются в отношении членов семей военнослужащих органов национальной безопасности, уполномоченного органа в сфере внешней разведки и Службы охраны Президента Республики Казахстан, погибших (умерших) или получивших инвалидность при прохождении воинской службы до введения в действие настоящего Закона.
Примечание. В настоящей статье под членами семьи сотрудников понимаются: супруга (супруг), совместные или одного из супругов несовершеннолетние дети (усыновленные, находящиеся на иждивении или под опекой); дети (усыновленные, находящиеся на иждивении или под опекой) и дети супруга (супруги), обучающиеся в организациях образования по очной форме обучения в возрасте до 23 лет; дети-инвалиды (усыновленные, находящиеся на иждивении или под опекой) и дети-инвалиды супруга (супруги), ставшие инвалидами до 18 лет; родители и родители супруга (супруги), находящиеся на иждивении сотрудника.
В настоящей статье под лицами, находящимися на иждивении, признаются члены семьи сотрудника, проживающие за счет его дохода и не имеющие самостоятельного источника дохода.

Статья 82. Социальная защита сотрудников, уволенных со службы в специальных государственных органах

1. Сотрудникам (кроме курсантов специальных (военных) учебных заведений) при увольнении со службы в специальных государственных органах:
1) по возрасту, болезни, ограниченному состоянию здоровья или сокращению штатов выплачивается единовременное пособие в следующих размерах:
имеющим выслугу лет в календарном исчислении:
от 10 до 15 лет – четырехмесячного денежного содержания;
от 15 до 20 лет – пятимесячного денежного содержания;
от 20 до 25 лет – шестимесячного денежного содержания;
от 25 до 30 лет – семимесячного денежного содержания;
свыше 30 лет – восьмимесячного денежного содержания;
2) по болезни, ограниченному состоянию здоровья и сокращению штатов имеющим выслугу менее 10 лет выплачивается единовременное пособие в размере трехмесячного денежного содержания.
Сотрудникам, уволенным со службы в случаях, предусмотренных подпунктами 4), 6), 7), 10)-13) пункта 1 статьи 48 настоящего Закона, единовременное пособие не выплачивается. Не подлежит выплате единовременное пособие также сотрудникам, уволенным со службы в связи с переводом на воинскую службу, службу в правоохранительные или другие специальные государственные органы.
2. При увольнении сотрудника после повторного (последующего) зачисления на воинскую службу или службу в специальных государственных органах, размер выплаты единовременного пособия определяется с учетом ранее выплаченного пособия.
3. Сотрудникам, награжденным в период прохождения службы в специальных государственных органах государственными наградами – орденами, размер единовременного пособия увеличивается на два оклада денежного содержания.
4. За сотрудниками, уволенными со службы в специальных государственных органах по возрасту, состоянию здоровья или сокращению штатов и имеющими выслугу двадцать и более календарных лет, сохраняется право медицинского обеспечения за счет государства в военно-медицинских подразделениях.
При отсутствии военно-медицинских подразделений по месту их жительства или отсутствии в них соответствующих отделений, специалистов, либо специального оборудования, медицинская помощь оказывается в пределах гарантированного объема бесплатной медицинской помощи в государственных организациях здравоохранения независимо от ведомственной принадлежности, в частных организациях здравоохранения и лицами, занимающимися частной медицинской практикой.
Возмещение затрат частным организациям здравоохранения и лицам, занимающимся частной медицинской практикой, по оказанию медицинской помощи в пределах гарантированного объема бесплатной медицинской помощи указанным лицам осуществляется за счет средств государственного бюджета в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан.
5. Участники и инвалиды Великой Отечественной войны 1941-1945 годов, другие участники боевых действий и миротворческих операций, сотрудники, уволенные со службы в специальных государственных органах, получившие инвалидность вследствие ранения, контузии, травмы, увечья или заболевания, полученных при исполнении обязанностей службы в специальных государственных органах, имеют первоочередное право на медицинское обеспечение и санаторно-курортное лечение.

Статья 83. Компенсации в случае гибели (смерти)
или получения увечья

1. В случае гибели (смерти) сотрудника в период прохождения службы или после его увольнения со службы вследствие ранения (контузии), заболевания, полученных в период прохождения службы, его наследникам производится выплата единовременной компенсации в размере шестидесятимесячного денежного содержания по последней занимаемой должности на день гибели.
2. Единовременная компенсация при установлении сотруднику инвалидности, полученной в период прохождения им службы или наступившей в результате контузии, увечья, заболевания, связанных с прохождением службы, до истечения одного года со дня увольнения со службы выплачивается в размерах:
инвалиду I группы – тридцатимесячного денежного содержания; инвалиду II группы – восемнадцатимесячного денежного содержания;
инвалиду III группы – шестимесячного денежного содержания.
3. В случае получения сотрудником при исполнении обязанностей службы тяжелого увечья (ранения, травмы, контузии), не повлекшего инвалидности, ему выплачивается единовременная компенсация в размере полуторамесячного денежного содержания; а легкого увечья – половины месячного денежного содержания.
4. Порядок выплаты единовременной компенсации устанавливается Правительством Республики Казахстан.
5. Единовременная компенсация не выплачивается, если в установленном законодательством Республики Казахстан порядке доказано, что гибель (смерть) сотрудника или полученное им увечье наступили:
1) в результате самоубийства, за исключением случаев доведения до самоубийства;
2) при совершении преступлений или административных правонарушений;
3) в результате употребления веществ, вызывающих состояние алкогольного, наркотического, психотропного, токсикоманического опьянения (их аналогов);
4) в результате умышленного причинения себе какого-либо телесного повреждения (членовредительства) или иного вреда своему здоровью с целью получения единовременной компенсации или уклонения от службы;
5) в результате действий сотрудника, нарушившего условия контракта о прохождении службы.

Статья 84. Компенсация расходов на погребение

1. Погребение сотрудников, погибших при прохождении службы или умерших в результате увечья (ранения, травмы, контузии), заболевания, производится по месту службы или по желанию их родственников в другом месте. Все расходы, связанные с подготовкой к перевозке тела, перевозкой тела, погребением, изготовлением и установкой надгробного памятника осуществляются за счет специальных государственных органов, в которых сотрудники проходили службу в размерах, установленных Правительством Республики Казахстан.
Отдание почестей сотрудникам при погребении осуществляется в порядке, определенном первыми руководителями специальных государственных органов.
2. Указанные положения распространяются на сотрудников, уволенных со службы в специальных государственных органах по достижении предельного возраста состояния на службе, состоянию здоровья или в связи с сокращением штатов, имеющих общую продолжительность службы 25 лет и более, а также на участников Великой Отечественной войны 1941-1945 годов, боевых действий и миротворческих операций на территории других государств, независимо от общей продолжительности службы в специальных государственных органах.

Статья 85. Иные меры социальной защиты сотрудников

1. Трудоустройство сотрудников, уволенных со службы в специальных государственных органах, приобретение ими профессий, обеспечение занятости лиц, уволенных со службы в специальных государственных органах без права на пенсию, производятся в соответствии с законодательством Республики Казахстан о занятости населения.
2. Первые руководители специальных государственных органов отдельным категориям сотрудников могут засчитывать в выслугу лет стаж их трудовой деятельности до зачисления на службу в установленном ими порядке.
3. Служба в местностях с тяжелыми климатическими и экологическими условиями ограничивается сроками, и порядок ее прохождения определяется законодательством Республики Казахстан.

Глава 11. Финансовое и материально-техническое обеспечение
специальных государственных органов Статья 86. Финансовое обеспечение специальных
государственных органов

1. Финансовое обеспечение специальных государственных органов осуществляется за счет средств республиканского бюджета.
2. Порядок финансирования расходов, связанных с осуществлением разведывательной, контрразведывательной и иной оперативно-розыскной деятельности в конспиративной (негласной) форме, определяется нормативными правовыми актами специальных государственных органов.

Статья 87. Материально-техническое обеспечение и имущество
специальных государственных органов

1.Материально-техническое обеспечение специальных государственных органов осуществляется за счет средств республиканского бюджета.
2. Имущество специальных органов является республиканским и находится на праве оперативного управления.
3. Специальные государственные органы имеют служебные жилища, порядок формирования и предоставления которых устанавливается Правительством Республики Казахстан. Не могут быть приватизированы жилища, предоставленные из жилищного фонда специальных государственных органов сотрудникам с 1 января 2013 года, за исключением случаев, предусмотренных настоящим Законом.
4. Нормы снабжения, порядок передачи, реализации, утилизации и списания имущества, а также предоставления в имущественный наем (аренду) недвижимого имущества специальных государственных органов определяется Правительством Республики Казахстан.
5. Недвижимое имущество, не используемое специальными государственными органами в мирное время, подлежит консервации за счет бюджетных средств или может быть передано в имущественный наем (аренду) в порядке, установленном Правительством Республики Казахстан.
6. Организации, созданные или создаваемые для обеспечения деятельности специальных государственных органов, приватизации не подлежат.

Глава 12. Заключительные и переходные положения Статья 88. Переходные положения

1. Контракты о прохождении воинской службы, заключенные сотрудниками до введения в действие настоящего Закона, действуют в течение сроков, на которые они были заключены.
2. Положения пункта 6 статьи 79 настоящего Закона не распространяются на лиц, получивших денежное вознаграждение при заключении контракта о прохождении воинской службы.
3. Сотрудники, которым до введения в действие настоящего Закона было присвоено воинские звания «старший лейтенант», «подполковник» срок выслуги в указанных воинских или специальных званиях устанавливается три года и пять лет, соответственно.
4. Сотрудники, которые переведены с воинской на службу в специальные государственные органы в связи с принятием настоящего Закона и которым изменены предельные возрасты состояния на воинской службе Законом Республики Казахстан «О воинской обязанности и воинской службе» от 8 июля 2005 года, вправе уволиться или уйти в отставку по достижении следующих предельных возрастов:
1) до подполковника включительно – сорока пяти лет;
2) полковники – пятидесяти трех лет;
3) полковники, которым воинское звание было присвоено до 21 июля 2005 года – пятидесяти лет;
4) генерал-майоры и генерал-лейтенанты – пятидесяти восьми лет;
5) генерал-майоры и генерал-лейтенанты, которым воинское звание было присвоено до 21 июля 2005 года – пятидесяти пяти лет;
6) генерал-полковники – шестидесяти лет.
5. Сотрудники (кроме курсантов специальных (военных) учебных заведений) до 1 января 2013 года обеспечиваются жильем в порядке, предусмотренном для военнослужащих Законом Республики Казахстан «О статусе и социальной защите военнослужащих и членов их семей».
6. Сотрудники, обеспеченные в срок до 1 января 2013 года служебным жилищем, либо жилищем, приравненным к служебному, сохраняют за собой право проживания в этом жилище, а также право на его приватизацию, предусмотренное для военнослужащих Законом Республики Казахстан «О жилищных отношениях».

Статья 89. Порядок введения в действие настоящего Закона

Настоящий Закон вводится в действие с 1 января 2012 года.

Президент
Республики Казахстан

"Қазақстан Республикасының арнаулы мемлекеттік органдары туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 15 желтоқсандағы № 1535 Қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
«Қазақстан Республикасының арнаулы мемлекеттік органдары туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасы Қазақстан Республикасы Парламентінің қарауына енгізілсін.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

Жоба

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
ЗАҢЫ Қазақстан Республикасының
арнаулы мемлекеттік органдары туралы

Осы Заң Қазақстан Республикасы арнаулы мемлекеттік органдарының (бұдан әрі – арнаулы мемлекеттік органдар) мәртебесiн және негізгі міндеттерін айқындайды, арнаулы мемлекеттік органдарға қызметке тұруға, оны өткеруге және тоқтатуға байланысты қоғамдық қатынастарды реттейді, сондай-ақ арнаулы мемлекеттік органдар қызметкерлерінің құқықтық жағдайын, материалдық қамтамасыз етілуі мен әлеуметтік қорғалуын айқындайды.
Арнаулы мемлекеттік органдар қызметті өз өкілеттіктері шегінде жүзеге асыруына байланысты қоғамдық қатынастар өзге де нормативтік құқықтық актілермен реттеледі.

1-тарау. Жалпы ережелер

1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар

Осы Заңда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
1) арнаулы мемлекеттік органдардағы қызмет – ұлттық қауіпсіздік органдары, сыртқы барлау саласындағы уәкілетті органы, Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметі лауазымдарындағы мемлекеттiк қызметтiң ерекше түрi;
2) арнаулы мемлекеттік органның қызметкерлері (бұдан әрі – қызметкерлер) – ұлттық қауіпсіздік органдарында, сыртқы барлау саласындағы уәкілетті органда, Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметінде қызмет атқарып жүрген, арнаулы атақ берiлген Қазақстан Республикасының азаматтары;
3) арнаулы атақ – қызметкерге берілетін арнайы айырым белгісі;
4) арнаулы киім нысаны – қызметкерлердің ұлттық қауіпсіздік органдарына, сыртқы барлау саласындағы уәкілетті органға, Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметіне тиістілігін айқындайтын, Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген нысанды киім (киім-кешек) және айырым белгілері;
5) қызмет өткеру туралы келісімшарт (бұдан әрі – келісімшарт) – тараптардың міндеттері мен жауапкершілігін белгілейтін шарт;
6) курсанттар – жоғары арнаулы (әскери) оқу орындарының, соның ішінде шет мемлекеттердің жоғары және қосымша білім беру бағдарламалары бойынша білім алатын қызметкерлер;
7) адъюнкттар мен докторанттар – жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру бағдарламалары бойынша жоғары арнаулы (әскери) оқу орындарында білім алатын қызметкерлер;
8) ұйымдастырушылық-штаттық іс-шаралар – арнаулы мемлекеттік органдарда штаттарды құру, тарату, орын ауыстыру, қайта қалыптастыру, бағыныстылығын өзгерту, ұлғайту мен қысқарту жөнiндегi жүргізілетін іс-шаралар;
9) арнаулы мемлекеттік органдардың арнайы есебі – кадр қызметкерлерін есепке алу және талдау жүйесі;
10) арнаулы мемлекеттік органдардың запастағы офицерлерін есепке алу – арнаулы мемлекеттік органдардың әскери міндеттілері (офицерлік құрам) мен басқа да жұмылдыру ресурстарының сандық және сапалық деректерін есепке алу мен талдау жүйесі;
11) арнаулы мемлекеттік органдардың запасы (бұдан әрі – запас) – аумақтық ұлттық қауіпсіздік органдарында және сыртқы барлау саласындағы уәкілетті органда қызметтен шығарылған (теріс себептер бойынша шығарылғандарды қоспағанда) және арнаулы мемлекеттік органдардың запасындағы офицерлердің есебінде тұратын арнаулы мемлекеттік органдарды толықтыра жасақтау, жұмылдырушылық өрiстету және олардың шығынының орнын толтыруға арналған қызметкерлер;
12) отставка – қызметкерлерді арнаулы мемлекеттік органдардағы қызметтен шығару немесе запаста болудың шектi жасына жеткендерді арнаулы мемлекеттік органдардың запасындағы офицерлердің есебінен шығару не арнаулы мемлекеттік органдардағы қызметке жарамсыз деп танылған адамдарды арнаулы мемлекеттік органдардың запасындағы офицерлердің есебінен шығара отырып, босату;
13) психофизиологиялық куәландыру – арнаулы мемлекеттік органдардағы қызметке кандидаттардың, олардың қызметкерлері мен әскери қызметшілерінің жеке психологиялық және психофизиологиялық ерекшеліктерін жан-жақты бағалауға бағытталған іс-шаралар жиынтығы;
14) полиграфологиялық зерттеу – адамның жекелеген физиологиялық реакцияларын (тыныс алу, жүрек соғуы, терінің қарсылығы және т.б.) арнайы датчиктердің көмегімен тіркеуден тұратын жауап алу рәсімі;
15) әрекет етуші резерв – арнайы жедел тапсырмаларды орындау үшін ерекше тәртіпте қызмет өткеру;
16) Жоғары аттестаттау комиссиясы – аттестаттау комиссиясының қорытындылары мен ұсынымдарына келіспейтін қызметкерлердің аттестаттауға шағым жасау тәртібімен ұсынылған, сондай-ақ арнаулы мемлекеттік орган бірінші басшысының нұсқауы бойынша Жоғары аттестаттау комиссиясының қарауына шығарылған аттестаттаулар, олардың атқарып отырған лауазымдарына сай екендіктері және оларды одан әрі анағұрлым мақсатқа сай қызметте пайдалану перспективалары туралы арнаулы мемлекеттік органдардың бірінші басшылары айқындайтын тізбеге сәйкес басшы құрамның лауазымды тұлғаларының аттестаттау қорытындылары мен ұсынымдарын қарайтын тұрақты түрде жұмыс істейтін жоғары консультативтік-кеңесші орган;
17) уәкілетті басшы – қызметкерлермен келісімшарт жасасу, оларды лауазымға тағайындау, орнын ауыстыру, босату, қызметтен шығару, сондай-ақ осы Заңмен белгіленген тәртіппен оларға арнаулы атақ беру туралы (жеке құрам бойынша бұйрықтар) бұйрық шығару құқығы берілген лауазымды адам.

2-бап. Арнаулы мемлекеттік органдары қызметінің құқықтық
негізі

1. Арнаулы мемлекеттік органдар қызметінің құқықтық негізін Қазақстан Республикасының Конституциясы, осы Заң, арнаулы мемлекеттік органдардың қызметін реттейтін Қазақстан Республикасының заңдары және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілері құрайды.
2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңда көзделгеннен өзге қағидалар белгіленсе, онда халықаралық шарттың қағидалары қолданылады.

3-бап. Арнаулы мемлекеттік органдар

1. Арнаулы мемлекеттік органдар – Қазақстан Республикасының Президентiне тiкелей бағынатын және есеп беретiн, Қазақстан Республикасының ұлттық қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету күштерiнiң құрамдас бөлiгi болып табылатын, Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігіне төнетін қатерді болғызбау мақсатында және барлау, қарсы барлау қызметін, сондай-ақ күзетілетін адамдар мен объектілердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған құқықтық, ұйымдастырушылық, жедел іздестіру және техникалық шаралар кешенін күзету іс-шараларын жүзеге асыратын мемлекеттiк органдар.
2. Арнаулы мемлекеттік органдарға ұлттық қауіпсіздік органдары, сыртқы барлау саласындағы уәкілетті орган, Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметі жатады.
3. «Арнаулы мемлекеттік орган», «арнаулы қызмет» және «құпия қызмет» деген ұғымдардың мәні бірдей болып табылады.

4-бап. Арнаулы мемлекеттік органдардың негізгі міндеттері

1. Арнаулы мемлекеттік органдардың міндеттері:
1) жеке адамның, қоғамның және мемлекеттің қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласындағы мемлекеттік саясатты әзірлеуге және іске асыруға қатысу;
2) күзетілетін адамдар мен объектілердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша күзет іс-шараларын жүзеге асыру;
3) барлау ақпаратын іздеп табу;
4) шетел мемлекеттерi арнайы қызметтерiнің Қазақстан Республикасының қауіпсіздігіне нұқсан келтiруге бағытталған қызметін анықтау, алдын алу және оның жолын кесу;
5) терроризмді және Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күштеп өзгертуге, тұтастығын бұзуға және қауiпсiздiгiн әлсiретуге бағытталған өзге де қызметтi анықтау, алдын алу және оның жолын кесу;
6) Қазақстан Республикасының заңнамасымен арнаулы мемлекеттік органдар жүргiзуге жататын қылмыстар мен құқық бұзушылықтарды анықтау, жолын кесу, ашу және тергеу;
7) Мемлекет басшысын және мемлекеттік органдарды үкiметтiк байланыспен қамтамасыз ету және шифрлау жұмысын ұйымдастыру;
8) Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк шекарасын күзетудi және қорғауды қамтамасыз ету болып табылады.
2. Арнаулы мемлекеттік органдарға өзге міндеттер тек Заңмен және Қазақстан Республикасы Президентінің актілерімен жүктелуі мүмкін.

5-бап. Арнаулы мемлекеттік органдар қызметінің қағидаттары

1. Арнаулы мемлекеттік органдардың қызметi Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызмет қағидаттарының, сондай-ақ:
1) адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын, қоғам мен мемлекеттің мүдделерін құқыққа қарсы қол сұғушылықтан қорғау мiндеттiлiгi;
2) арнаулы мемлекеттік органдарда қызметтi ұйымдастыруға көзқарастардың бiртұтастығы;
3) дара басшылық пен субординация (бағыныстылық);
4) қызметтің жария және жасырын әдістері мен құралдарының үйлесуі;
5) саяси партиялардың және өзге де қоғамдық бiрлестiктердiң қызметiнен тәуелсiз болу;
6) құпиялылық пен жасырынушылық негізінде жүзеге асырылады.

6-бап. Осы Заңның қолданылу аясы

Осы Заңның күшi барлық қызметкерлерге қолданылады.
Арнаулы мемлекеттік органдардың әскери қызметшілері қызметін осы Заңның 7, 14-18, 21, 23, 28-36 баптарында, 5, 6, 7, 9 және 10-тарауларында көзделген ерекшеліктерді ескере отырып, Қазақстан Республикасының әскери қызмет туралы заңнамасына сәйкес өткереді.
Осы Заңның күшi Қазақстан Республикасының мемлекеттiк қызмет туралы заңнамасына қайшы келмейтiн бөлiгiнде саяси мемлекеттік қызметшiлерге қолданылады.

2-тарау. Арнаулы мемлекеттік органдарға қызметке тұру

7-бап. Қызметке қабылдау шарттары

1. Арнаулы мемлекеттік органдардағы қызметке жасы он сегiзге толған, бірақ осы Заңда белгіленген атақтар бойынша шекті жастан аспаған, қажетті жеке, моральдық және кәсiби қасиеттерi, бiлiм деңгейi, денсаулығы мен дене бiтiмiнiң даму жағдайы бар Қазақстан Республикасының азаматтары ерiктi негiзде қабылданады.
Жедел және оған теңестірілген бөлімшелерге қызметке 23 жастан жас емес азаматтар (арнаулы (әскери) оқу орындарының курсанттарын қоспағанда) қабылданады.
Бөлімшелерді жедел және оған теңестірілген бөлімшелерге жатқызуды арнаулы мемлекеттік органдардың бірінші басшылары белгілейді.
2. Қызметке:
1) Қазақстан Республикасының заңында белгiленген тәртiппен әрекетке қабiлетсiз немесе әрекет қабiлетi шектеулi деп танылған;
2) әскери-дәрiгерлiк комиссияның қорытындысына сәйкес лауазымдық өкiлеттiктердi орындауға кедергi келтiретiн сырқаты бар;
3) өзiнiң мәртебесi мен соған негiзделген беделiн жеке, топтық және өзге де қызметтiк емес мүдделерде пайдалануға әкеп соғуы мүмкiн iс-әрекеттердi болғызбау мақсатында Қазақстан Республикасының заңында белгiленген шектеулердi өзiне қабылдаудан бас тартқан;
4) қызметке тұрар алдында үш жыл iшiнде сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны үшiн тәртiптiк жауаптылыққа тартылған;
5) қызметке тұрар алдында бiр жыл iшiнде қасақана құқық бұзушылығы үшiн сот тәртiбiмен әкiмшiлiк жаза қолданылған;
6) қызметке тұрғанға дейiн үш жыл iшiнде сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасағаны үшiн сот тәртiбiмен әкiмшiлiк жаза қолданылған;
7) сыбайлас жемқорлық қылмыс жасаған;
8) сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасағаны үшiн жұмыстан (қызметтен) шығарылған;
9) бұрын сотталған немесе қылмыстық жауаптылықтан ақталмайтын негiздер бойынша босатылған, сондай-ақ мемлекеттiк қызметтен, өзге де арнаулы мемлекеттік органдардан, құқық қорғау органдарынан, соттардан және әдiлет органдарынан терiс себептер бойынша шығарылған;
10) арнайы тексеруден өтпеген және (немесе) өзі, жұбайы мен өзінің жақын туыстары (ата-аналары, балалары, асырап алушылары, асырап алынған балалары, ата-анасы бiр және ата-анасы бөлек аға-iнiлерi және апа-сiңлiлерi, қарындастары, аталары, әжелерi, немерелерi) туралы көрінеу жалған мәліметтер берген;
11) жақын туыстары (ата-аналары, балалары, асырап алушылары, асырап алынған балалары, ата-анасы бiр және ата-анасы бөлек аға-iнiлерi және апа-сiңлiлерi, қарындастары, аталары, әжелерi, немерелерi) және жұбайы ауыр және аса ауыр қылмыс жасағаны үшін сотталған;
12) қызметке жарамдылығын анықтау үшін әскери-дәрігерлік комиссияларда психофизиологиялық немесе медициналық куәландырудан немесе полиграфалогиялық зерттеуден өтпеген адам қабылданбайды.
Арнаулы мемлекеттік орган кандидатқа қызметке қабылдаудан бас тартудың анықталған себептерін түсіндірмеуге құқылы.
3. Арнаулы мемлекеттік органдарға қызметке қабылданатын азаматтар қызметке жарамдылығын анықтау үшін міндетті түрде әскери-дәрігерлік комиссияларда психофизиологиялық және медициналық куәландырудан, сондай-ақ полиграфалогиялық зерттеуден өтеді.
4. Азамат арнаулы мемлекеттік органға қызметке тұрған кезде оның кәмелеттік жасқа толған отбасы мүшелері «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес табыстары және мүлкi туралы декларацияны тапсырғандары туралы мәлімет беруге мiндеттi.

8-бап. Кандидаттарды қызметке іріктеу және қабылдау

1. Арнаулы мемлекеттік органдарға қызметке қабылданатын кандидаттарды ірктеуді, оларды тексеруді арнаулы мемлекеттік органдардың кадр және өзге де бөлімшелері жүзеге асырады.
Қызметке кандидаттарды іріктеу және қабылдау іс-шараларын ұйымдастыруды, өткізу тәртібін және әдістемесін арнаулы мемлекеттік органдардың бірінші басшылары айқындайды.
2. Қажетті құжаттардың тізбесін, оларды рәсімдеу тәртібін, сондай-ақ тексеру жүргізу мерзімдерін арнаулы мемлекеттік органдардың бірінші басшылары айқындайды.
3. Қызметке кандидат білім деңгейі, жұмыс тәжірибесі, дене шынықтыру дайындығы мен денсаулық жағдайы бойынша тиісті арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысы белгілеген талаптарға сай болуға тиіс.
4. Кандидатты медициналық куәландыру Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүргізіледі.
5. Кәсіби-психологиялық іріктеу бойынша іс-шараларды психологиялық-әлеуметтік қамтамасыз ету мамандары жүргізеді. Бұл ретте кандидаттың жеке, тұлғалық, кәсіби сипаттамаларының арнаулы мемлекеттік органдардағы қызметке қойылатын талаптарға сәйкестігі анықталады.
6. Кандидаттың келісімшарт бойынша қызметке тұру үшін белгіленген талаптарға сай келетін құжаттарын құрылымдық, аумақтық және өзге де бөлімшелер тиісті арнаулы мемлекеттік органға бағалау үшін жолдайды.
Қажет болған жағдайда, кәсіби жарамдылығын тексеру үшін ол кандидат тиісті арнаулы мемлекеттік органға шақырылуы мүмкін.
7. Арнаулы мемлекеттік органдарға қызметке қабылдау, әдетте, конкурстық негізде жүзеге асырылады.
Конкурстық негізде орналастырылатын лауазымдар тізбесін арнаулы мемлекеттік органдардың бірінші басшылары айқындайды.
8. Конкурсқа қатысу үшін келген азаматтың кандидатурасын құрылуы мен жұмыс тәртібін арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысы айқындайтын конкурстық комиссия қарастырады.
Конкурстық комиссияның шешімі хаттамамен ресімделеді.
9. Конкурстық комиссияның оң қорытындысы келіп түскен кезде уәкілетті басшы кандидатпен келісімшарт жасасады, қажетті материалдарды ресімдейді және оларды жеке құрам бойынша бұйрық шығару үшін тиісті арнаулы мемлекеттік органға жібереді.
10. Тиісті арнаулы мемлекеттік орган конкурс нәтижелері жөнінде құжаттарды алғаннан кейін екі ай ішінде іріктеліп алынған кандидаттарға қатысты оларды лауазымға тағайындау туралы жеке құрам бойынша бұйрық шығарады.
11. Офицерлік құрамдағы адамдарды арнаулы мемлекеттік органдарға қызметке қабылдау арнаулы мемлекеттік органдар басшыларының бұйрықтарымен ресімделеді.
12. Конкурстық іріктеуден өтпеген азаматтарды лауазымға қабылдаған лауазымды адамдар осы Заңда белгіленген тәртіппен тәртіптік жауаптылыққа тартылады.
13. Арнаулы мемлекеттік органдарға қызметке тұрған адамдар осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге заңдарында белгіленген шектеулерді өзіне қабылдайды, олар жазбаша түрде тіркеледі.
14. Арнаулы (әскери) оқу орындарының курсанттарын қоса алғанда, арнаулы мемлекеттік органдар қызметкерлерінің лауазымына тағайындалған немесе кадрына қабылданған, әскери қызметшілер белгіленген тәртіппен әскери есептен шығарылады және арнаулы мемлекеттік органдардың арнайы есебіне алынады, олардың тәртібін арнаулы мемлекеттік органдардың бірінші басшылары айқындайды.

9-бап. Қызмет өткеру туралы келісімшарт

1. Қызмет өткеру туралы келісiмшартты Қазақстан Республикасының азаматы уәкілеттi басшымен жасасады.
2. Келiсiмшарт ерiктi түрде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес екi тараптың арасында жазбаша жасалады және өз қолданысын:
1) мерзiмнің аяқталуы бойынша;
2) қызметкердің мерзiмiнен бұрын босатылуына байланысты;
3) қызметкердің қызмет өткеру туралы басқа келiсiмшартты жасасқан күнінен бастап;
4) Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген өзге де жағдайларда тоқтатады.
3. Қызмет өткеру туралы келісiмшартта азаматтың қызметке тұруының ерiктілiгi, азаматтың қызметті өткеруге мiндеттенген мерзiмi мен келiсiмшарттың басқа да талаптары бекiтіледi.
4. Қызмет өткеру туралы келiсiмшарттың талаптары азаматтың келiсiмшартта белгiленген мерзiм ішінде арнаулы мемлекеттік органдарда қызмет өткеру мiндетiн қамтиды. Келiсiмшарттың талаптарында Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген жеңілдіктер, кепiлдiктер мен өтемақылар алуды қоса алғанда, азаматтың өз құқықтарының сақталу құқығы көрсетіледi.
5. Қазақстан Республикасының Президентi лауазымға тағайындаған қызметкерлер қызмет өткеру туралы келісiмшарт жасаспастан тиiстi лауазымдағы қызметтi өткередi.
Қызметкерлер лауазымынан босатылғаннан кейiн қызмет өткеру туралы жаңа келісiмшарт жасасады немесе қызметтен шығарылады.
6. Келiсiмшарттың нысаны, оны жасасу, ұзарту, өзгерту, бұзу және тоқтату тәртiбi арнаулы мемлекеттік органдардың нормативтiк құқықтық актiлерімен айқындалады.
7. Қызметті өткеру туралы келісімшарт үш жылға, бес жылға, он жылға, қызметте болудың шекті жасына жеткенге дейін немесе арнаулы (әскери) оқу орнындағы оқу мерзіміне және оны бiтiргеннен кейiн күнтізбелік есептеу бойынша он жыл қызметке жасалуы мүмкін.

10-бап. Арнаулы мемлекеттік органдардың арнаулы (әскери)
оқу орындарына оқуға қабылдау

1. Арнаулы (әскери) оқу орындарына оқуға орта білімі бар, әскери қызмет өткермеген, оқуға түсетін жылы он жеті жасқа толған, бірақ жиырма бір жастан аспаған, сондай-ақ мерзімді әскери қызмет өткерген азаматтар және келісімшарт бойынша мерзімді әскери қызмет не арнаулы мемлекеттік органдарда қызмет және (немесе) оқуға түсетін жылы жиырма төрт жасқа толмаған әскери қызмет өткеріп жүрген әскери қызметшілер түсуге құқылы.
2. Арнаулы (әскери) оқу орындарына қабылдау тәртібін арнаулы мемлекеттік орган басшысы тиісті деңгейдегі жалпы білім беретін оқу бағдарламаларын іске асыратын, білім беру ұйымдарына оқуға қабылдаудың үлгілік қағидаларына сәйкес айқындайды.
3. Курсанттың арнаулы (әскери) оқу орнына қабылданған күні оның қызметтік міндеттерін атқаруды бастаған күні болып есептеледі.
4. Әскери қызметті өткермеген азаматтар арнаулы (әскери) оқу орындарына қабылданған кезде қызметкердің мәртебесiне ие болады және олар он сегіз жасқа толғаннан кейiн, бiрақ арнаулы (әскери) оқу орнында кемiнде бiрiншi курсты аяқтаған соң қызмет өткеру туралы келiсімшарт жасасады.
5. Қызметкерлер арнаулы (оқу) орындарына қабылданған кезде қызмет өткеру туралы жаңа келiсімшарт жасасады.
6. Әскери қызмет өткерген, сондай-ақ шақыру бойынша әскери қызмет өткерiп жүрген немесе өткерген азаматтар арнаулы (әскери) оқу орындарына қабылданған кезде қабылданғаны туралы бұйрық шығарылған күннен бастап қызмет өткеру туралы келiсімшарт жасасады.
7. Арнаулы мемлекеттік органдардың арнаулы (әскери) оқу орындарына оқуға түскен азаматтар білім беру ұйымдарында оқудың мерзіміне және сонымен бір мезгілде арнаулы (әскери) оқу орындарындағы оқуды бітірген соң қызметкерлердің лауазымдарында күнтізбелік есептеумен он жылға арнаулы мемлекеттік органдарда қызмет өткеру туралы келісімшарт жасасады.
8. Келісімшартта тараптардың (оқуға түсуші азаматтың және арнаулы органның лауазымды адамының) өзара міндеттері мен жауаптылығы белгіленеді және арнаулы (әскери) оқу орнын бітірген соң арнаулы мемлекеттік органдардағы қызметті одан әрі өткеру шарттары мен мерзімдері көзделеді.
9. Осы Заңда белгiленген тәртiппен қызмет өткеру туралы келiсiмшарт жасасудан бас тартқан қызметкерлер арнаулы (әскери) оқу орындарынан шығарылуға жатады.
10. Қызметкерлердің әскери және арнаулы оқу орындарында оқу уақыты мерзімді әскери қызметті өткеру мерзіміне теңестіріледі.
Арнаулы (әскери) оқу орындарынан шығарылған, сондай-ақ қызмет өткеру туралы келісiмшарт жасасудан бас тартқан қызметкерлер, егер олар шақыру бойынша белгіленген әскери қызмет мерзiмін өткермесе, тұрғылықты жерi бойынша әскери есепке қою үшiн жiберіледi және кейiн жалпы негіздерде әскери қызметке шақырылады.
Бұл ретте, үлгермеуi немесе тәртiпсiздiгi үшiн арнаулы (әскери) оқу орындарынан шығарылған қызметкерлер өздерінің оқуына жұмсалған бюджет қаражатын мемлекетке өтеуге міндеттi.
Оқуға жұмсалған шығындар сомасы қызмет өткеру туралы келісімшартта айқындалады.
11. Қызметкер арнаулы (әскери) оқу орнын бiтіргеннен кейiн қызмет өткеруден бас тартқан және осы Заңның 48-бабы 1-тармағының 4)-7), 11), 12), 13) тармақшаларында көзделген негіздемелер бойынша қызметтен шығарылған жағдайда, ол өзінің оқуына жұмсалған бюджет қаражатын мемлекетке өтеуге міндеттi.

11-бап. Қызметкерлердің лауазымдарына орналастыруға
қойылатын талаптар

Қызметкерлердің лауазымдарына арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысы бекітетін арнаулы мемлекеттік орган лауазымдарының санаттарына қойылатын біліктілік талаптарына қарай тиісті, орта білімнен кейінгі, жоғары білімі бар азаматтар тағайындалады.

12-бап. Қызметке бірінші рет тұратын адамдарға арналған
қайта даярлық

1. Арнаулы мемлекеттік органдардың жедел бөлімшелеріне қабылданған адамдар арнаулы (әскери) оқу орындарында қайта даярлықтан өтеді.
2. Қайта даярлықтан өту тәртібі мен шарттарын арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысы айқындайды.

13-бап. Қызметкерлердің ант қабылдауы

1. Мыналар:
1) арнаулы мемлекеттік органдарға қызметке қабылданған, бұрын әскери ант немесе қызметкердің антын қабылдамаған адамдар;
2) бұрын әскери ант немесе қызметкердің антын қабылдамаған арнаулы (әскери) оқу орындарының курсанттары;
3) бұған дейiн қандай да бiр себептер бойынша әскери ант немесе қызметкердің антын қабылдамаған арнаулы мемлекеттік органдардың лауазымды адамдары ант қабылдайды.
2. Қызметкерлер антының мәтінін және оны қабылдау тәртібін Қазақстан Республикасының Президенті бекітеді.
3. Қызметкерлердің уақтылы ант қабылдауына жауаптылық, оны қабылдауды ұйымдастыру және есепке алу арнаулы мемлекеттік органдар бөлімшелерінің басшылары мен кадр аппараттарына жүктеледі.

3-тарау. Қызметкерлердің құқықтық жағдайы

14-бап. Қызметкерлердiң мәртебесi және олардың құқықтық
кепiлдiктерi

1. Қызметкерлер мемлекеттiк билiктiң өкiлдерi болып табылады және мемлекеттiң қорғауында болады.
Қызметкердің мәртебесіне азамат қызметке тұрған күннен бастап ие болады және қызметтен босатылуына байланысты арнаулы мемлекеттік орган жеке құрамының тізімінен шығарылған күннен бастап одан айырылады.
2. Қызметкерлердiң Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiнде көзделген талаптарын (бұдан әрi – заңды талаптар) барлық азаматтар мен лауазымды адамдар орындауға мiндеттi.
3. Қызметкерлердiң заңды талаптарын орындамау, оларды қорлау, қарсылық көрсету, күш қолданамын деп қорқыту немесе олардың өмiрiне, денсаулығына, ар-намысы мен қадiр-қасиетiне, мүлкiне қол сұғушылық, оларға жүктелген мiндеттердi орындауға кедергi келтiретiн басқа да iс-әрекеттер, сондай-ақ қызметкерлердiң қызметтiк мiндеттерi мен қызметтiк борышын орындауына байланысты олардың отбасы мүшелерiнiң, жақын туыстарының (ата-аналары, балалары, асырап алушылары, асырап алынған балалары, ата-анасы бiр және ата-анасы бөлек аға-iнiлерi және апа-сiңлiлерi, қарындастары, аталары, әжелерi, немерелерi) өмiрiне, денсаулығына, ар-намысына, қадiр-қасиетiне және мүлкiне қол сұғушылық Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жауаптылыққа әкеп соғады.
Қызметкерлердің қызметтік міндеттерін орындауларына байланысты олардың мүлкіне келтірілген нұқсан, сондай-ақ қызметкердің отбасы мүшелері мен жақын туыстарының (ата-аналары, балалары, асырап алушылары, асырап алынған балалары, ата-анасы бiр және ата-анасы бөлек аға-iнiлерi және апа-сiңлiлерi, қарындастары, аталары, әжелерi, немерелерi) денсаулығына және мүлкіне келтірілген нұқсан бюджеттік қаражат есебінен толық көлемде өтеледі. Нұқсанды өтеу тәртібін Қазақстан Республикасы Үкіметі айқындайды.
4. Қызметкерлер өздерiне жүктелген мiндеттердi орындау кезiнде, Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда, тек арнаулы мемлекеттік органның басшысына, тiкелей және уәкiлеттi басшыларына бағынады.
5. Қызметкерлердiң қызметiне, бұған заңмен тiкелей уәкiлеттiк берiлген адамдардан басқа, ешкiмнiң араласуына құқығы жоқ. Қызметкерлердiң қызметiне құқыққа қарсы араласу Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жауаптылыққа әкеп соғады.
6. Қызметкер қызметтік міндеттерін орындау кезінде оны әкімшілік жолмен ұстауға, сондай-ақ жеке тексеруге, оның заттарын, ол пайдаланатын қызметтік көлік құралдарын тексеруге жол берілмейді.
7. Қазақстан Республикасының заңына қайшы келетiн бұйрық немесе нұсқау алған кезде қызметкер Қазақстан Республикасының заңдарын ғана басшылыққа алуға мiндеттi.
Басшыларға қызметтік міндеттерін орындауға қатысы жоқ және Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзуға бағытталған бұйрықтар мен өкімдер беруге тыйым салынады.
Жауынгерлік іс-қимылдарынан, төтенше жағдайларда тапсырмаларды орындаудан, сондай-ақ жедел іздестіру іс-шараларын өткізуден басқа жағдайларда бұйрықтар тек жазбаша түрде беріледі.
8. Қызметкерлердiң өздерiне қатысты қабылданған шешiмдер мен iс-әрекеттерге жоғары тұрған лауазымды адамдарға және (немесе) сотқа шағымдануға құқығы бар.
9. Қызметкерлердiң iс-әрекеттерi осы Заңға және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылса, олар қаруды, арнаулы құралдарды және дене күшiн қолданып келтiрген зиян үшiн жауаптылықта болмайды.

15-бап. Міндеттерді атқару

1. Қызметкерлер:
1) лауазымдық мiндеттер атқарған;
2) жауынгерлік iс-қимылдарға қатысқан, төтенше немесе соғыс жағдайларында, сондай-ақ қарулы қақтығыстар жағдайларында мiндеттер атқарған;
3) бейбiтшiлiк пен қауiпсiздiктi сақтау жөнiндегі бiтiмгершілік операцияларына қатысқан;
4) табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың салдарын жоюға қатысқан;
5) оқу-жаттығуларға қатысқан;
6) егер бұл қызметтік қажеттiлiктен туындаса, күн тәртiбiне белгіленген қызмет уақыты iшiнде немесе басқа да уақытта қызметтік объектілердің аумағында, сондай-ақ өзге де орындарда болған;
7) қызметтiк iссапарда болған;
8) қызметте, қызмет орнына бару және керi қайту жолында болған;
9) емдеуде немесе медициналық тексеруде (куәландыруда), емдеу немесе медициналық тексеру (куәландыру) орнына бару және керi қайту жолында болған;
10) демалыста, демалысын өткiзу орнына бару және кері қайту жолында болған;
11) арнайы жиындардан өткен;
12) тұтқында, кепiлдiкте немесе еркiнен айрылу жағдайында болған;
13) жеке адамның өмiрiн, денсаулығын, ар-намысы мен қадiр-қасиетін қорғаған;
14) адам мен азаматтың құқықтарын және бостандықтарын қорғау, құқық тәртібiн сақтау мен қоғамдық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету жөнiнде арнаулы мемлекеттік және құқық қорғау органдарына көмек көрсеткен;
15) сот жеке адам, қоғам, мемлекет мүдделерiнде жасалған деп таныған өзге де iс-әрекеттер жасаған жағдайларда, қызмет мiндеттерiн атқарушы болып есептеледі.

16-бап. Қызметкерлердiң қызмет өткеруге байланысты
құқықтары

1. Қызметкерлердiң:
1) лауазымдық мiндеттерiн атқару үшiн қажеттi ақпараттар мен материалдарды белгiленген тәртiппен алуға;
2) өздерiнiң құқықтары мен лауазымдық мiндеттерiн айқындайтын құжаттармен танысуға;
3) лауазымдық мiндеттерiн атқарумен байланысты мемлекеттiк органдарға, ұйымдастырушылық-құқықтық нысанына қарамастан, ұйымдарға белгiленген тәртiппен кедергісіз кiрiп-шығуға;
4) егер мемлекеттiк құпияларды және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәлiметтердi пайдалану лауазымдық мiндеттерiн орындауға байланысты болса, белгiленген тәртiппен осындай мәлiметтерге қол жеткiзуге;
5) қызметтік іс-әрекет нәтижелерiн, қызмет өтiлi мен бiлiктiлiк деңгейi ескеріле отырып, қызметте өсуiне;
6) өзiнiң қызметтік іс-әрекеті туралы пiкiрлермен және басқа да құжаттармен оның жеке iсiне енгiзiлгенге дейiн, жеке iсiнiң материалдарымен танысуына, сондай-ақ өзiнiң жазбаша түсiнiктемелерiн және басқа да құжаттар мен материалдарды жеке iске қосуына;
7) осы Заңда және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнде белгiленген тәртiпте, кәсiптiк қайта даярлыққа, бiлiктiлiгiн арттыруына және тағылымдамадан өтуiне;
8) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өз өмiрiнiң, денсаулығының және мүлкiнiң, өз отбасы мүшелерi өмiрiнiң, денсаулығының және мүлкiнiң мемлекеттiк қорғалуына;
9) қызметкер мен оның отбасы мүшелерінің дербес деректерiнiң қорғалуына;
10) өзiнiң құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау үшiн, сондай-ақ қызметiн өткеруге байланысты жеке дауларды шешу үшiн бағыныстылық тәртiбiмен жоғары тұрған лауазымды адамдарға, жоғары тұрған органдарға немесе сотқа жүгiнуге;
11) медициналық қамтамасыз етілуге және санаториялық-курорттық емделуiне;
12) зейнетақымен қамсыздандырылуға және әлеуметтік қорғалуға;
13) тұрғын үймен қамтамасыз етiлуге;
14) қызметтiң ерекшелiктерi ескерiле отырып, қызметте тиiсiнше ұйымдастырушылық-техникалық және санитариялық жағдайлар жасалуына;
15) осы Заңға және Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес демалуына;
16) оқытушылық, ғылыми немесе өзге де шығармашылық қызметтi жүзеге асыруға құқығы бар.
2. Қызметкерлерге қару мен арнаулы құралдарды алып жүру, сақтау және қолдану құқығы берiледi. Олар дене күшiн, оның iшiнде күрестiң жауынгерлiк тәсiлдерiн қолдануға да құқылы. Қаруды, арнаулы құралдарды және дене күшiн қолдану тәртiбi осы Заңда айқындалады.
3. Қызметкерлерге өз құзыретi шегiнде өздерiне жүктелген мiндеттеріне сәйкес арнаулы мемлекеттік органдарының қызметiн реттейтiн Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге де құқықтар берiледi.

17-бап. Қызметкерлердiң қызмет өткеруге байланысты
мiндеттерi

1. Қызметкерлер:
1) Қазақстан Республикасының Конституциясын және заңнамасын сақтауға;
2) адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарының, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалардың, мемлекеттiң заңды мүдделерiнiң сақталуы мен қорғалуын қамтамасыз етуге;
3) өздерiне берiлген құқықтар шегiнде және лауазымдық мiндеттерiне сәйкес өкiлеттiгiн жүзеге асыруға;
4) қызметтiк және еңбек тәртiбiн сақтауға;
5) өзiне Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген шектеулердi қабылдауға;
6) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген қызметтiк әдеп нормаларын сақтауға;
7) басшылардың заңды бұйрықтары мен өкiмдерiн, жоғары тұрған органдар мен лауазымды адамдардың өз өкiлеттiктерi шегiнде шығарған шешiмдерi мен нұсқауларын орындауға;
8) мемлекеттiк құпияларды және заңмен қорғалатын өзге де құпияны, оның iшiнде қызметтi тоқтатқаннан кейiн де, ол жөнiнде қолхат бере отырып, заңмен белгiленген уақыт iшiнде сақтауға;
9) қызметтiк мiндеттерiн атқару кезiнде алған, азаматтардың жеке өмiрiн, ар-намысын және қадiр-қасиетiн қозғайтын мәлiметтердi құпия сақтауға және заңдарда көзделген жағдайларды қоспағанда, олардан мұндай ақпарат берудi талап етпеуге;
10) мемлекеттiк мүлiктiң сақталуын қамтамасыз етуге;
11) қызметкердiң жеке мүддесi өзiнiң өкiлеттiгiмен ұштасатын немесе оған қайшы келетiн жағдайларда, жазбаша нысанда баянат беруге және тiкелей және уәкiлеттi басшыны дереу хабардар етуге;
12) өзiнiң кәсiптiк деңгейi мен бiлiктiлiгiн арттыруға;
13) қызмет мүдделерiне зиян келтiретiн жария сөйлеуге жол бермеуге;
14) Қазақстан Республикасының азаматтығынан шығу туралы өтiнiш бергендiгi туралы оны берген күнi өзiнiң тiкелей басшысына хабарлауға;
15) қажетті кәсіби және құқықтық білім, дене күші, арнаулы және жауынгерлік дайындық деңгейін ұстап тұруға мiндеттi.
2. Арнаулы мемлекеттік органдардың алдына қойылған мiндеттерге сәйкес қызметкерлерге өз құзыретi шегiнде арнаулы мемлекеттік органдардың қызметiн реттейтiн Қазақстан Республикасының заңдарында және Қазақстан Республикасының өзге де заңнамаларында көзделген өзге мiндеттер белгiленедi.

18-бап. Қызметкердiң қызметте болуына байланысты шектеулер

1. Қызметкердiң:
1) өкiлдi органдардың депутаты және жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының мүшесi болуға, партиялар, кәсiптiк одақтар қатарында болуға, қандай да бiр саяси партияны қолдауға, арнаулы мемлекеттік органдар жүйесiнде өз мүшелерiнiң еңбек, сондай-ақ басқа да әлеуметтiк-экономикалық құқықтары мен мүдделерiн бiлдiру мен қорғау және еңбек жағдайын жақсарту үшiн олардың кәсiптiк мүдделерiнiң ортақтығына негiзделген саяси мақсаттарды көздейтiн қоғамдық бiрлестiктердi құруға;
2) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес бұл оның лауазымдық міндеттері болып табылатын жағдайларды қоспағанда, педагогтiк, ғылыми және өзге де шығармашылық қызметтерден басқа ақылы қызметпен айналысуға;
3) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес бұл оның лауазымдық міндеттері болып табылатын жағдайларды қоспағанда, кәсiпкерлiк қызметпен айналысуға, коммерциялық ұйымның басшылық органының немесе қадағалау кеңесінің құрамына кіруге;
4) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайларды қоспағанда, үшiншi тұлғалардың iстерi бойынша өкiл болуға;
5) өзiнiң қызметтiк әрекетiн қамтамасыз ететiн материалдық-техникалық, қаржылық және ақпараттық қамтамасыз ету құралдарын, басқа да мемлекеттiк мүлiк пен қызметтiк ақпаратты қызметтiк емес мақсатта пайдалануға;
6) ереуiлдердi қоса алғанда, мемлекеттiк органдардың қалыпты жұмыс iстеуiне және қызметтiк мiндеттердi орындауға кедергi келтiретiн әрекеттерге қатысуға;
7) лауазымдық өкiлеттiктерiн атқаруға байланысты жеке және заңды тұлғалардың қызметiн жеке мақсатында пайдалануға;
8) пайдакүнемдiк мақсатта, оның iшiнде лауазымды немесе өзге адамдармен сөз байласу жолымен қызмет бабын пайдалануға;
9) өзiнiң жақын туыстары (ата-аналары, балалары, асырап алушылары, асырап алынған балалары, ата-анасы бiр және ата-анасы бөлек аға-iнiлерi және апа-сiңлiлерi, қарындастары, аталары, әжелерi, немерелерi) немесе жұбайы атқаратын қызметiне тiкелей бағынысты лауазымды атқаруға;
10) мамандандырылған медициналық мекемелерде (наркологиялық диспансерлерде) алкогольдік, есірткілік, психотроптық, уытқұмарлық, мас болу жағдайын туғызатын (оларға ұқсас заттарды) пайдалануға, оның ішінде ара-тұра пайдалануға медициналық куәландырудан өтуден бас тартуға және жалтаруға құқығы жоқ.
Куәландырудан өтуден бас тарту немесе жалтару арнаулы мемлекеттік органдардағы қызметтен шығаруға әкеп соғады.
2. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен, қызметкер лауазымға кiрiскеннен кейiн бiр ай iшiнде коммерциялық ұйымдардағы өзiнiң меншiгiндегi акцияларды (жарғылық капиталға қатысу үлестерiн) және пайдаланылуы табыс табуға әкелетiн өзге де мүлiктi қызметiн өткеру уақытына сенiмгерлiкпен басқаруға беруге мiндеттi, бұған өзiне заңды түрде тиесiлi ақша, облигациялар, ашық және аралық пайлық инвестициялық қорлардың пайлары, сондай-ақ мүлiктiк жалдауға берiлген мүлiк қосылмайды. Мүлiктi сенiмгерлiкпен басқару шартын нотариат куәландыруға тиіс.
Қызметкердiң сенiмгерлiкпен басқаруға берiлген мүлiктен, оның iшiнде сыйақы, дивидендтер, ұтыстар, мүлiктi жалға беруден және басқа да заңды көздерден табыстар алуға құқығы бар.
3. Осы бапта көзделген шектеулердi сақтамағаны үшiн жауаптылық осы Заңда, Қазақстан Республикасының басқа заңдарында белгiленедi.

19-бап. Жұмылдыру, әскери жағдай мен соғыс уақыты
кезеңіндегі қызметте құқықтық қатынастардың
туындауы мен өзгеруi

Жұмылдыру, әскери жағдай және соғыс уақыты кезеңінде арнаулы мемлекеттік органдар басқа да әскерлер мен әскери құралымдардың құрамына өтеді, ал қызметкерлер әскери қызметшілердің санатына ауысады.

20-бап. Қызметкерлердің жауаптылығы

1. Өзiнiң қызметтiк мiндеттерiн орындамағаны немесе тиiсiнше орындамағаны үшiн қызметкерлер Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес қылмыстық, әкімшілік, азаматтық-құқықтық, тәртiптiк жауаптылықта болады.
2. Көрінеу заңға қайшы бұйрықты немесе нұсқауды орындау қызметкерді жауаптылықтан босатпайды.
Атқару үшiн алынған өкiмнiң заңдылығына күмәнданған жағдайда, бұл жөнiнде ол өзiнiң тiкелей басшысына және өкiмдi берген басшыға жазбаша нысанда дереу хабарлауға тиiс. Лауазымы бойынша жоғары тұрған басшы аталған өкiмдi жазбаша растаған жағдайда қызметкер, егер оны орындау қылмыстық жазалануға тиiс әрекеттерге әкеп соқпайтын болса, оны орындауға мiндеттi. Қызметкердің заңсыз өкiмдi орындауының салдары үшiн осы өкiмдi растаған басшы жауаптылықта болады.
3. Қызметкерлердiң iс-әрекетiне (әрекетсiздігіне) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен шағым жасалуы мүмкiн.
4. Заңға қайшы әрекеттерімен арнаулы мемлекеттік органға келтірілген материалдық нұқсан үшін қызметкер Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес материалдық жауаптылықта болады.

21-бап. Қызметкерлердің қызметтік куәліктері және
жетондары

1. Қызметкерлерге олардың жеке басын және өкілеттіктерін растайтын қызметтік куәліктер және жетондар беріледі.
Куәліктер мен жетондарды беру және пайдалану тәртібін арнаулы мемлекеттік органның басшысы айқындайды.
2. Қызметтік куәліктің сипаттамасын және жетондардың үлгілерін арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысы бекітеді.
3. Қызметтік куәлік адамның арнаулы мемлекеттік органға қатыстылығын, оның лауазымын және арнаулы немесе әскери атағын растайтын құжат болып табылады.
Қызметтік куәліктер мен жетондар қорғаудың қажетті деңгейіне ие болуы тиіс.
Қызметкердің қызметтік куәлігі қаруды, арнаулы құралдарды алып жүру және сақтау құқығын, қызметкерге Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес берілген өзге де өкілеттіктерді растайды.
Қызметкердің қызметтік куәлігінде қызметкер қызметтік міндеттерін атқару кезінде оны әкімшілік жолмен ұстауға, сондай-ақ жеке тексеруге, оның заттарын, ол пайдаланатын қызметтік көлік құралдарын тексеруге жол берілмейді деп көрсетіледі.

22-бап. Қызметкерлердің арнаулы киім нысаны

1. Арнаулы атақ берілген қызметкерлер бюджет қаражаты есебінен арнаулы киім нысанымен қамтамасыз етіледі.
2. Арнаулы киім нысанының түрлері мен сипатын Қазақстан Республикасының Президенті айқындайды. Арнаулы киім нысанымен қызметкерлерді қамтамасыз ету нормаларын Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды. Арнаулы киім нысанын киіп жүру тәртібін арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшылары айқындайды.

4-тарау. Қызмет өткеру

23-бап. Кадр құрамы

1. Арнаулы мемлекеттік органдардың кадр құрамы қызметкерлерден, әскери қызметшілерден және жұмыскерлерден тұрады.
2. Қызметкерлер мен әскери қызметшілер арнаулы мемлекеттік органдарда штаттық лауазымдарда, әрекет етуші резервте қызмет өткереді, сондай-ақ запаста бола алады.
Қызметкерлер мен әскери қызметшілерді әрекет етуші резервке алу мен олардың қызметті өткеру тәртібін арнаулы мемлекеттік органдардың бірінші басшылары айқындайды.
Арнаулы мемлекеттік органдар қызметкерлерінің еңбек шарттары Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында және Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызмет туралы заңнамасында реттеледі.

24-бап. Қызметкерлер мен әскери қызметшілердің құрамы

Қызметкерлер мынадай құрамдарға бөлінеді:
1) қатардағы жауынгер;
2) сержанттар;
3) офицерлер.

25-бап. Арнаулы атақтар

1. Қызметкерлердің арнаулы атақтары әскери атақтарға теңестіріледі.
2. Арнаулы мемлекеттік органдарда мынадай арнаулы атақтар белгіленеді:
1) қатардағы құрам:
қатардағы қызметкер;
2) сержанттар құрамы:
кiшi сержант;
сержант;
аға сержант;
3) кіші офицерлік құрам:
лейтенант;
аға лейтенант;
капитан;
4) аға офицерлік құрам:
майор;
подполковник;
полковник;
5) жоғары офицерлік құрам:
генерал-майор;
генерал-лейтенант;
генерал-полковник.
3. Қызметкерлердің арнаулы атақтарының алдында олардың қайсысына қатыстылығын көрсететін мынадай сөздер қосылады:
1) ұлттық қауіпсіздік органдарына – «ұлттық қауіпсіздік»;
2) Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметіне – «Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметі»;
3) сыртқы барлау саласындағы уәкілетті органға – «сыртқы барлау».
4. Запастағы азаматтардың арнаулы атақтарына «запастағы», ал отставкадағыларға «отставкадағы» деген сөздер қосылады.
5. Арнаулы атақтарда еңбек сіңіру мерзімдері:
офицерлік құрамға:
лейтенанттарға – екі жыл;
аға лейтенанттарға – төрт жыл;
капитандарға – төрт жыл;
майорларға – бес жыл;
подполковниктерге – жеті жыл белгіленеді;
полковниктер мен одан жоғарыларға – белгіленбейді:
қатардағы мен сержанттық құрамға – белгіленбейді.
Оқудың бес жыл және одан көп мерзімімен арнаулы (әскери) оқу орындарын бітірген қызметкерлер үшін лейтенант арнаулы атағында еңбек сіңіру мерзімі бір жыл болып белгіленеді.

26-бап. Арнаулы атақтарды беру тәртібі

1. Арнаулы атақтар қызметкерлерге дербес беріледі. Арнаулы атақ алғашқы немесе кезекті болуы мүмкін.
2. Қызметкерлерге арнаулы атақтар:
1) жоғары офицерлік құрамға – арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысының ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Президенті;
2) полковникті – арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысы;
3) өзге арнаулы атақтарды – лауазымдар номенклатурасына сәйкес арнаулы мемлекеттік органдардың бірінші басшылары айқындалған лауазымды адамдар береді.
3. Алғашқы әскери атақтар болып:
1) офицерлік құрам үшін – лейтенант;
2) сержанттар құрамы үшін – кіші сержант;
3) қатардағы құрам үшін – қатардағы қызметкер саналады.
4. «Лейтенант» арнаулы атағы:
1) офицерлік құрамның арнаулы атағы жоқ, жоғары (арнаулы немесе әскери) оқу орындарын бітірген қызметкерге;
2) офицерлік құрамның арнаулы атағы жоқ, тиісті мамандыққа ұқсас жоғары кәсіби білімі бар және штатпен офицерлік құрам атағы көзделген лауазымға келісімшарт бойынша қызметке тұрған қызметкерге – тиісті лауазымға тағайындау кезінде, бірақ кемінде алты айдан кейін беріледі;
5. Офицерлік құрамның алғашқы арнаулы атағын қызметкер қызмет өткеріп жатқан арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысы береді.
6. «Сержант» арнаулы атағы және одан кейінгілер қажетті дайындық деңгейі бар және тиісті лауазымға тағайындалған қызметкерге, бірақ кемінде он екі айдан кейін беріледі.
7. «Кіші сержант» арнаулы атағы әскери атағы жоқ, жоғары немесе орта білімі бар азаматқа – келісімшарт бойынша қызметке тұрған кезде беріледі.
8. «Қатардағы қызметкер» арнаулы атағы арнаулы атағы жоқ азаматтарға:
1) келісімшарт бойынша қызметке тұрған кезде;
2) арнаулы (әскери) оқу орнына қабылданған кезінде беріледі.
9. Запастан қабылданған не Қарулы Күштер, басқа әскерлер немесе әскери құралымдардан ауыстыру тәртібінде қабылданған азаматқа қызметкердің лауазымына тағайындау кезінде қайта аттестаттау тәртібінде өзінде бар әскери атақтан төмен емес арнаулы атақ беріледі.
Арнаулы мемлекеттік немесе құқық қорғау органдарында бұрын қызмет өткерген, запастан қабылданған не басқа арнаулы мемлекеттік не құқық қорғау органдарынан ауыстыру тәртібінде қабылданған және арнаулы атағы немесе сыныптық шені бар адамдарға оларды қызметкердің лауазымына тағайындау кезінде қайта аттестаттау тәртібінде арнаулы атақ беріледі. Қайта аттестаттауды өткізу және арнаулы атақ беру тәртібін арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысы айқындайды.
Бұрынғы арнаулы атақта немесе сыныптық шенде болу мерзімі кезекті арнаулы атақ беру үшін еңбек сіңірген мерзіміне есептеледі.
10. Кезекті арнаулы атақ егер ол тең немесе одан жоғары арнаулы атақ көзделген лауазымды атқарып отырса, алдыңғы арнаулы атақта еңбек сіңіру мерзімі өткеннен кейін беріледі.
11. Қызметкерде тәртіптік жазасы болған кезде ол кезекті арнаулы атағын алуға ұсыныла алмайды.
12. Жоғары офицерлік құрамның арнаулы атағы қызметкерге жоғары офицерлік құрамды ауыстыруға жататын атқарып отырған лауазымында, әдетте, кемінде екі жыл өткеннен кейін беріледі.
13. Арнаулы атақтарда еңбек сіңіру мерзімі арнаулы атақ берілген күннен бастап есептеледі.
14. Сержанттар қатарындағы лауазымына тағайындау кезінде тиісті даярлықтан өткен қызметкерге арнаулы атақ берілуі мүмкін.
15. Арнаулы (әскери) оқу орындарында және адъюнктурада күндiзгi оқу нысаны бойынша оқитын офицерлерге кезектi арнаулы атақтар ағымдағы арнаулы атақтарда болудың белгiленген мерзiмi өткеннен кейiн және ол оқуға түсер алдында атқарған лауазымы бойынша арнаулы атаққа берілетін атаққа сәйкес келген кезде берiледi.
16. Қызметтік борышын үлгiлi орындайтын, қызмет атқару немесе өзге де қызметтi мiндеттерiн атқару кезiнде жоғары кәсіби шеберлiк пен ынта-жiгер танытқан қызметкерлерге кезектi арнаулы атақ мерзiмiнен бұрын берiлуi мүмкiн, бiрақ олар атқарып отырған лауазымы бойынша көзделген әскери атақтан жоғары болмайды.
Мерзiмiнен бұрын арнаулы атақ арнаулы атағындағы белгiленген еңбек сiңiру мерзiмiнiң кемiнде жартысы өткеннен кейiн, бiрақ тиiсiнше кiшi және аға офицерлік құрамның әскери атақтарында қызмет өткерген кезеңiнде бiр реттен артық берiлмейдi.
17. Қызметтік, жауынгерлiк даярлықта, әскери тәртiптi нығайтуда, күрделi техниканы меңгеруде жоғары көрсеткiштерге қол жеткiзген немесе арнаулы мемлекеттік органның міндеттерін орындаумен байланысты тапсырылған учаскедегi мiндеттердi үлгiлi орындайтын қызметкерге кезектi арнаулы атақ подполковникке дейiн, ал ғылыми дәрежесі бар ғылыми-педагогикалық құрамның офицерлерiне полковниктi қоса алғанда – атқарып отырған лауазымы бойынша көзделген арнаулы атақтан бiр сатыға жоғары атақ берiлуi мүмкiн.
Атқарып отырған лауазымы бойынша көзделген арнаулы атақтан бiр сатыға жоғары кезектi арнаулы атақ қызмет кезеңiнде бiр реттен артық берiлмейдi және арнаулы атағында кемiнде екi белгiленген еңбек сiңiру мерзiм өткеннен кейiн берiледi.
18. «Кiшi сержант» кезектi арнаулы атағы ол үшiн «кiшi сержант» және одан жоғары арнаулы атақ көзделген лауазымға тағайындалатын қызметкерге берiледi.
19. Офицерлік немесе сержанттық құрамның арнаулы атағынан айырылған азаматқа (әскери мiндеттiге) қатардағы құрамның әскери есебiне бiр мезгiлде ауыстыра отырып облыстың (республикалық маңызы бар қаланың және астананың) жергiлiктi әскери басқару органының бастығы «қатардағы қызметкер» әскери атағын бередi.

27-бап. Арнаулы атақты төмендету, одан айыру және арнаулы
атағын қалпына келтіру

1. Қызметкерді арнаулы атағында бiр сатыға:
1) жоғары офицерлік құрамды – Қазақстан Республикасының Президентi;
2) офицерлік құрамды (жоғары офицерлік құрамнан басқа) – арнаулы мемлекеттік органның бiрiншi басшысы;
3) өзге арнаулы атақтарды – лауазымдар номенклатурасына сәйкес төмендетуi мүмкiн.
2. Арнаулы атағынан айырылған қызметкерге осы Заңға сәйкес арнаулы атақ берілуі немесе ол қалпына келтірілуі мүмкін.
Арнаулы атағында қайталап төмендетуге жол берілмейді, ықпал етудің өзге шаралары қолданылады.
Төмендетілген арнаулы атақта қызмет уақыты қызметкерге кезекті арнаулы атақ беру үшін еңбек сіңіру мерзіміне есептелмейді.
3. Қылмыс жасаған қызметкерлер соттың заңды күшіне енген айыптау үкімі бойынша арнаулы атағынан айырылады.
Қызметкерді арнаулы атағынан айыру жеке құрам бойынша бұйрықпен ресімделеді.
4. Заңсыз соттауға байланысты арнаулы атағынан айырылған азаматқа бұрынғы арнаулы атағы Қазақстан Республикасының заңдарында және басқа да нормативтiк құқықтық актiлерiнде белгiленген бұрынғы құқықтары мен жеңiлдiктерi қалпына келтiрiле отырып, оны ақтау туралы шешiм күшiне енгеннен кейiн берiледi.

28-бап. Қызметкерлерді лауазымға тағайындау және ауыстыру

1. Қызметкер арнаулы атағына сәйкес келуі тиіс лауазымға тағайындалады.
2. Арнаулы мемлекеттік органдардағы лауазымдар және оларға сәйкес арнаулы және әскери атақтар тізбесін Қазақстан Республикасының Президенті бекітеді.
3. Арнаулы мемлекеттік органдардағы типтік емес лауазымдар және оларға сәйкес келетін арнаулы және әскери атақтар тізбесін осы органдардың бірінші басшылары бекітеді.

29-бап. Лауазымға тағайындау тәртібі

1. Қызметкерді лауазымға тағайындау осы Заңға сәйкес жүзеге асырылады.
2. Қызметкерлермен келiсiмшарт жасасу, оларды лауазымдарға тағайындау, ауыстыру, шығару, босату, сондай-ақ оларға арнаулы атақтар беру туралы бұйрықтар (жеке құрам бойынша бұйрықтар) шығаруға құқығы бар лауазымды адамдар тiзбесiн (лауазымдар номенклатурасы) арнаулы мемлекеттік органның бiрiншi басшысы айқындайды.
3. Қызметкерді лауазымға тағайындау бiлiмi мен кәсіби даярлығының деңгейiн, оның психологиялық қасиеттерiн, денсаулық жағдайын және осы Заңда көзделген өзге де мән-жайларды ескере отырып, жүргізiледi.
4. Қызметкерлерді лауазымдарға тағайындау және қызметтiк iс-қимылының тәжiрибесi ескерiле отырып, қамтамасыз етілуге оларды негiзгi немесе бiр бейiндi мамандығы бойынша пайдалану тиiс. Қызметкерді олар үшiн жаңа мамандық бойынша лауазымдарға пайдалану қажет болған кезде, олар осы лауазымдарға тағайындалуға тиiстi қайта даярлаудан өтуге тиiс.
5. Офицерлік құрамының атағы бар, жоғары оқу орнынан кейiнгi жоғары кәсіби бiлiм беру бағдарламасы бойынша офицердi даярлау көзделген арнаулы (әскери) оқу орнына, адъюнктураға, докторантураға күндiзгi оқу нысанына қабылданған қызметкер бұрынғы атқарған лауазымынан босатылады және адьюнкт немесе докторант лауазымына тағайындалады.
Атқаратын қызметінен босатылмай сержант немесе офицерлік атағы бар арнаулы (әскери) оқу орнында қайта даярлау мен біліктілігін жоғарлатудан өтетiн қызметкер тыңдаушы болып табылады.
Офицер атағы жоқ, арнаулы (әскери) оқу орнына қабылданған қызметкер бұрынғы атқарған лауазымынан босатылады және аталған оқу орнында оқитын адамдар үшiн көзделген курсант лауазымына тағайындалады.
Арнаулы (әскери) оқу орнына қабылданған азамат аталған оқу орнында оқитын адамдар үшiн көзделген курсант лауазымына тағайындалады.
Арнаулы (әскери) оқу орнына қабылдаған кезде қызметкерге (азаматқа) бұрын берiлген оның әскери атағы сақталады.
6. Арнаулы (әскери) оқу орнына, адьюнктураға, докторантураға қабылданбаған қызметкерлер өздерін аталған оқу орнына түсу үшін жіберген бөлімшеге бұрынғы атқарып отырған лауазымына қайтып келеді.
7. Арнаулы (әскери) оқу орындарын, адъюнктураны, докторантураны бітірген қызметкерлер қажетті бiлiм деңгейi бар адамдар алмастыруға жататын және Қазақстан Республикасының Президентi бекiтетін арнаулы мемлекеттік органдағы лауазымдар және оларға сәйкес келетiн арнаулы атақтар тiзбесiнде (бұдан әрі – лауазымдар тiзбесi) көзделген офицерлік құрамның лауазымдарына тағайындалады.
Аталған лауазымдарға тағайындау мүмкiн болмаған кезде мұндай қызметкерлер даярлық бейiнi бойынша ұқсас өзге лауазымдарға тағайындалады (ерекше жағдайларда лауазымға одан әрі тағайындау үшiн тиісті бастықтың қарамағына жiберiледi).
8. Лауазымдарға тағайындау кезiнде мынадай шарттар сақталады:
1) сержанттарды, офицерлердi алмастыруға тиiстi құрамның қызметкерлері тағайындалады.
Аталған лауазымдарға тиiстi құрамның қызметкерлерiн тағайындау мүмкiн болмаған кезде оларға арнаулы мемлекеттік органның бiрiншi басшысы айқындайтын тәртiппен төмен тұрған құрамның қызметкерлері тағайындалуы мүмкiн;
2) тиiстi бастықтардың қарамағына жiберiлген қызметкерлерді лауазымдарға тағайындау осы Заңның 32-бабының 4-тармағында белгiленген мерзiмнен аспайтын, мүмкiндiгiнше қысқа мерзiмде жүргiзiледi;
3) қызметке жарамдылық санаты туралы әскери-дәрігерлiк комиссияның қорытындысы ұсынылады;
4) егер қызметкерге мемлекеттiк құпияларды құрайтын мәліметтерге рұқсаттама беруден бас тартылған немесе аталған рұқсаттама тоқтатылған жағдайда, ол мемлекеттiк құпияларды құрайтын мәліметтерге берiлетiн рұқсаттамамен байланысты емес лауазымға белгiленген тәртiппен тағайындалады немесе қызметтен босатылуға жатады;
5) өзара жақын туыстықта болатын қызметкерлерге, олар бiр-бiрiне тiкелей бағынысты болған кезде Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қызмет өткеруге рұқсат берiлмейдi.
9. Қызметкерлер жоғары, тең немесе төмен лауазымдарға тағайындалуы мүмкiн.
10. Лауазымдар тiзбесiнде ол лауазымға бұрынғы лауазым бойынша арнаулы атаққа қарағанда неғұрлым жоғары арнаулы атақ, ал арнаулы атақтар штатында көзделген теңдiк жағдайында ол – лауазымға бiлiктiлiк талаптарының неғұрлым жоғары деңгейi немесе басқару органы сәйкес келсе, лауазым жоғары болып есептеледі.
11. Қызметкерді жоғары лауазымға тағайындау қызметi бойынша жылжыту тәртібiмен жүргiзiледi.
Жоғары лауазымға ол қызмет өткеретiн органның аттестаттау комиссиясы ұсыным жасаған, қызмет мiндеттерiн атқару кезiнде жоғары кәсіби бiлiктiлiгiн және ұйымдастырушылық қабiлетiн көрсеткен қызметкер тағайындалады.
12. Лауазымдар, егер оған тең арнаулы атақ, сондай-ақ тең бiлiктiлiк талаптары немесе басқару органдарының деңгейi сәйкес келсе, тең болып есептеледі.
13. Қызметкерді тең лауазымға тағайындау:
1) ұйымдастырушылық-штаттық iс-шараларға байланысты;
2) қызметкерді қызметте орынды пайдалану үшiн;
3) осы Заңның 48-бабы 2-тармағының 2) тармақшасында көзделген жағдайлар болған кезде келiсiмшарт бойынша қызмет өткеретiн қызметкердің отбасы жағдайына байланысты баянаты бойынша;
4) әскери-дәрігерлiк комиссияның қорытындысына сәйкес денсаулық жағдайы бойынша жүргiзiледi.
14. Лауазым, егер оған неғұрлым төменiрек арнаулы атақ, сондай-ақ анағұрлым төмен бiлiктiлiк талаптары немесе басқару органдарының төменгi деңгейi сәйкес келсе, төмен болып есептеледі.
15. Төмен лауазымға тағайындау:
1) Қызметкердің келiсiмiмен:
оның даярлық бейiнiне тең бос лауазым болмаған кезде ұйымдастырушылық-штаттық iс-шараларға байланысты;
үлгi нысанын Қазақстан Республикасының Yкiметi бекiтетiн отбасы-мүлiктiк жағдайын тексеру актiсiмен расталатын, осы Заңның 48-бабы 2-тармағының 2) тармақшасында айқындалған отбасы жағдайы бойынша;
әскери-дәрігерлiк комиссияның қорытындысына сәйкес денсаулық жағдайы бойынша;
осы Заңның 32-бабы 4-тармағының 4) тармақшасында айқындалған мән-жайларды қоспағанда, бастықтың қарамағында болған кезеңде;
2) келiсiмшартты бұзу үшiн негiздер болып табылмайтын, қызмет өткеру тәртібi мен қағидаларын бiрнеше рет (бір жыл ішінде екі және одан да көп) бұзған жағдайда аттестаттау комиссиясының қорытындысы бойынша қызметкердің келiсiмiнсiз бiр сатыдан төмен емес лауазымға тағайындау жүргiзiледi.
16. Қызметкерді лауазымға тағайындау, лауазымнан босату, бастықтың қарамағына жіберу, босату, арнаулы атақ беру, одан төмендету, айыру кезiнде, сондай-ақ жаңа келiсiмшарт жасасқан кезде арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысы айқындайтын тәртіпте ұсыну ресiмделедi.

30-бап. Қызметкерді ауыстыру тәртібі

1. Қызметкерді ауыстыру бұл оның лауазымдық жағдайын немесе әскери қызмет орнын өзгерту.
Ауыстыру:
1) лауазымға тағайындалған;
2) iссапарға жiберiлген;
3) осы Заңның 32-бабы 4-тармағының 1), 2), 3), 5) және 6) тармақшаларында көрсетiлген негiздер бойынша бастықтың қарамағына жiберiлген;
4) арнаулы (әскери) оқу орындарына қабылданған;
5) бiр арнаулы мемлекеттік органнан басқасына ауыстырылған;
6) бөлiмше тұрақты орналасу орнын өзгерткен жағдайларда жүргiзiледi.
2. Ұйымдастырушылық-штаттық іс-шараларға сәйкес жүзеге асырылатын бөлімше тұрақты орналасу орнын өзгерткен кезде қызметкердің орнын ауыстыру, сондай-ақ бөлімшенің тұрақты орнына қарамастан тең лауазымға тағайындалған арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысының берген құқығымен уәкілетті басшының шешімімен оның келісімінсіз жүргізіледі.
3. Қызметкерді ауыстыру Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен iстердi және лауазымын тапсырғаннан кейiн ғана жүргiзiледi.
Iстерді және лауазымын тапсыруды бастауды уәкілетті басшы жеке құрам бойынша бұйрықтан үзiндi-көшірме немесе қызметшiнi ауыстыру жөнiнде жазбаша хабарлама түскен күннен бастап, бiрақ хабарлама келіп түскен күннен бастап жеті тәуліктен кешіктірмей, ал демалыста немесе емделуде жүрген қызметкер үшін келген күннен бастап айқындайды.

31-бап. Лауазым бойынша мiндеттердi уақытша атқаруды
жүктеу

1. Қызметтiк қажеттiлiкке байланысты қызметкерге ол атқармайтын лауазымға тең немесе одан жоғары лауазым бойынша мiндеттердi уақытша атқару:
1) бос (тағайындалмаған) лауазым бойынша – оның келiсiмiмен, бұл жағдайда қызметкер атқарып отырған лауазымы бойынша мiндеттердi атқарудан босатылады, бiрақ атқарып отырған лауазымынан босатылмайды және оған мiндеттердi уақытша атқаруға жiберiлген лауазымы бойынша ақшалай үлес төленгенде;
2) бос емес (тағайындалған) лауазым бойынша – оны атқарып отырған қызметкер уақытша болмаған немесе оны атқарып отырған қызметкерді лауазымынан шеттеткен жағдайда, бірақ 2 айдан аспайтын мерзiмге жүктелуi мүмкiн.
2. Қызметкерге бос лауазымды уақытша атқаруды жүктеудi және оны атқарып отырған лауазымы бойынша мiндеттердi атқарудан босатуды осы лауазымға тағайындау құқығы бар лауазымды адам жүзеге асырады. Бұл ретте қызметкерге жоғары офицерлік құрамы атқаруға тиiс бос лауазымдар бойынша лауазымды уақытша атқаруды жүктеу арнаулы мемлекеттік органның бiрiншi басшысы белгiлеген тәртiппен жүзеге асырылады.
3. Органның бастығы өзi уақытша болмаған жағдайда мiндеттердi уақытша атқаруды орынбасарларының бiреуiне, олар болмаған кезде басқа лауазымды адамға жүктейдi.

32-бап. Бастықтың қарамағына жіберу

1. Қызметтi одан әрі өткеру мәселелерiн шешу үшiн қызметкерлерді лауазымға тағайындау құқығы бар лауазымды адам бұйрық шығару құқығы бар уәкілетті басшының қарамағына жiберуi мүмкiн.
2. Қызметкерді бастықтың қарамағына жiберуге осы баптың 4-тармағында айқындалған жағдайларда және мерзiмдерде жол берiледi.
3. Қарамағында қызметкерлер бар лауазымды адамдар олардың лауазымдық мiндеттерiнiң тiзбесiн бекiтедi.
4. Қызметкер:
1) оны басқа лауазымға тағайындау кезінде уәкілетті басшының қарамағында екі айдан аспайтын мерзімде болу;
2) ұйымдастырушылық-штаттық іс-шаралар (штаттардың қысқаруы) өткізуге байланысты уәкілетті басшының қарамағында үш айдан аспайтын мерзімде болу;
3) қызметкерді тең лауазымға ауыстыру мүмкіндігінің болмауына байланысты уәкілетті басшының қарамағында 6 айдан аспайтын мерзімде болуы;
4) қызметкерге қатысты қылмыстық іс қозғалуына байланысты уәкілетті басшының қарамағында қылмыстық іс бойынша шешім шыққанға дейін болуы;
5) мемлекет қауіпсіздігінің мүдделеріне жұмыс істеу мақсатында мемлекеттік органдарға, сондай-ақ ұйымдарға іссапарға жіберілу;
6) әрекет етуші резервте болу жағдайларында штаттық емес лауазымдарда қызмет өткеруі мүмкін.

33-бап. Лауазымнан босату

1. Қызметкер жаңа лауазымға тағайындалған, ауыстырылған, қызметтен шығарылған жағдайларда, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасында және осы Заңда көзделген басқа да жағдайларға байланысты атқарып отырған лауазымынан босатылады.
2. Қызметкерді атқарып отырған лауазымынан босатуға уәкілетті басшының құқығы бар.

34-бап. Ресми өкілдер

Арнаулы мемлекеттік органдар өздерінің ресми өкілдерін шет елдердегi Қазақстан Республикасы мекемелеріне өзге мемлекеттердің арнаулы қызметтерімен немесе құқық қорғау органдарымен, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігімен келісім бойынша жіберуі мүмкін.
Ресми өкілдер туралы ережені арнаулы мемлекеттік органдардың бірінші басшылары айқындайды.

35-бап. Қызметкерлерді мемлекеттік органдарға, сондай-ақ
ұйымдарға іссапарға жіберу

1. Мемлекет қауіпсiздiгінің мүдделеріне жұмыс істеу мақсатында қызметкерлер Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарға, сонымен бірге бірінші басшыларының келісімімен ұйымдарына, ал халықаралық ұйымдарға халықаралық шарттардың негізінде іссапарға жiберiлуi мүмкiн.
Бұл ретте iссапарға жiберiлген адамның қызметкер мәртебесi сақталады, ал бұрын жасалған келiсiмшарттың қолданысы тоқтатылмайды.
2. Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарына, ұйымдарға іссапарға жіберілген қызметкерлермен жаңа келісімшарттар жасасу осы Заңға сәйкес жүргізіледі.
3. Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарына, сондай-ақ ұйымдарға іссапарға жіберілген қызметкерлерге арнаулы атақтар беру, оларды қызметтен шығару, мемлекеттік наградалармен наградтау осы Заңда көзделген тәртіппен жүргізіледі.
4. Іссапарға жіберілген қызметкерлерге Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдары, сондай-ақ ұйымдар қызметкерлерінің тиісті санаттары үшін белгіленген лауазымдық жалақы және арнаулы атақ бойынша Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген жалақы (үстемеақы) төленеді.
5. Iссапарға жiберiлген қызметкерлерге сыйақы беру олар іссапарға жіберілген мемлекеттiк органдардың, сондай-ақ ұйымдардың қызметкерлерi үшiн айқындалған тәртiппен лауазымдық жалақыларға негiзделе отырып жүзеге асырылады.
Iссапарға жiберiлген қызметкерлерге лауазымдық жалақылар, сауықтыруға арналған жәрдемақылар мен сыйақылар төлеу олар iссапарға жiберiлген мемлекеттiк органдарды, сондай-ақ ұйымдарды қамтуға көзделген қаражат есебiнен Қазақстан Республикасы заңнамасына сәйкес жүргiзiледi. Өзге де төлемдер, сондай-ақ арнаулы киім нысанымен қамтамасыз ету, тиiсiнше, қызметкерлерді iссапарға жiберген арнаулы мемлекеттік органды қамтуға көзделген қаражат есебiнен жүргiзiледi.
6. Халықаралық ұйымдарға іссапарға жіберілген қызметкерлерге, егер халықаралық шарттарда өзгеше белгіленбесе, халықаралық ұйымдардың қызметкерлерінің тиісті санаттары үшін белгіленген еңбекақы оларды қамту үшін көзделген қаражат есебінен төленеді.
7. Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарына, сондай-ақ ұйымдарға іссапарға жіберу кезеңінде қызметкерлерге және олардың отбасы мүшелеріне Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген құқықтар, кепілдіктер жеңілдіктер, өтемақылар, зейнетақымен және әлеуметтік қамсыздандырулар сақталады.
Іссапарға жiберiлген қызметкерлерді зейнетақымен қамсыздандыру Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады. Бұл ретте іссапарға жіберілген қызметкерлерге міндетті зейнетақы аударымдарын есептеу үшін олардың Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарында, сондай-ақ ұйымдарында атқарып отырған лауазымдары бойынша лауазымдық жалақылары есепке алынады, ал халықаралық ұйымдарға іссапарға жіберілген қызметкерлердің міндетті зейнетақы аударымдарын есептеу үшін арнаулы мемлекеттік органдарда атқарған соңғы лауазымдары және арнаулы атақтары бойынша жалақылар лауазымдық жалақылары есепке алынады.
Бiржолғы сипаттағы қалған төлемдер бойынша iссапарға жiбергенге дейiн қызметкердің атқарған соңғы лауазымы бойынша лауазымдық жалақысы есепке алынады.

36-бап. Кадр резерві

1. Арнаулы мемлекеттік органның кадрлық құрамын қалыптастыру, лауазымдардың жасақталуын қамтамасыз ету мақсатында арнаулы мемлекеттік органда кадр резерві жасалады.
2. Кадр резерві аттестаттау нәтижелері бойынша жоғары лауазымға жоғарлатуға ұсынылған қызметкерлерден қалыптастырылады.
3. Бос басшы лауазымға арнаулы мемлекеттік органның кадр резервінде тұрған адам уәкілетті басшының шешімі бойынша орналастырылады. Кадр резервінде тұрған қызметкерлер ұсынылған лауазымнан бас тартқан кезде, бос лауазымға аттестаттау нәтижесі бойынша басқа қызметкер орналастырылады.
4. Кадр резервін қалыптастыру және онымен жұмыс жүргізуді ұйымдастыру жауапкершілігі арнаулы мемлекеттік органның уәкілетті басшысына және кадр бөлімшесіне жүктеледі. Арнаулы органдарда кадр резервін кадрлардың сапалық құрамы және тиісті лауазымдарға орналастыру қажеттігі ескеріле отырып қалыптастырылады.
5. Кадр резервіне қоюды уәкілетті басшы жүзеге асырады.
6. Қызметкер сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық жасаған, лауазымынан немесе арнаулы атағынан төмендетілген, сондай-ақ қызметіне толық сәйкес келмеуі туралы ескерту түрінде тәртіптік жазалау шарасы қолданылған жағдайларда ол кадр резервінен шығарылады.
7. Қызметкердің кадр резервінде тұру мерзімі үш жылдан аспауға тиіс. Кадр резервіне қойылып, бірақ кадр резервінде болған кезеңде олар үшін жоспарланған лауазымға тағайындалмаған адамдар кадр резервіне жалпы негіздерде жаңадан қойылуы мүмкін.
8. Арнаулы мемлекеттік органның кадр бөлімшелері кадр резервіне қойылған қызметкерлердің тізімін жүргізеді.
9. Кадр резервін қалыптастыру тәртібін арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысы айқындайды.

5-тарау. Демалыстар

37-бап. Демалыс түрлері

1. Қызметкерлер үшін демалыстардың мынадай түрлері белгіленедi:
1) жыл сайынғы;
2) қысқа мерзiмдi;
3) жүктiлiгi және босануы бойынша, жаңа туылған ұл немесе қыз баланы (балаларды) асырап алған қызметкерлерге;
4) қосымша;
5) каникулдық;
6) оқу;
7) сырқаттануы бойынша;
8) бала үш жасқа толғанға дейін оны бағып-күтуге арналған жалақысы сақталмайтын демалыс.

38-бап. Демалыстар беру және олардың ұзақтығын
есептеудің жалпы тәртібі

1. Демалыстар уәкілетті басшының бұйрығы негiзiнде берiледi.
2. Демалыстардың ұзақтығы Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес айқындалады, бұл ретте жыл сайынғы және қосымша демалыстардың жалпы ұзақтығы, демалысты өткiзу орнына баруы мен қайту жолына қажеттi уақыт есептелмегенде, демалыс берiлетiн жылда алпыс тәулiктен аспауға тиiс.
3. Осы Заңда және өзге де нормативтік құқықтық актілерде көзделген жағдайларды қоспағанда, демалыстардың барлық түрлерiнде болған кезеңде қызметкерлердің ақшалай үлесi және өзге де қосымша төлемдерi сақталады.

39-бап. Жыл сайынғы демалыс

1. Қызметкерлерге жыл сайынғы демалыстар уәкілетті басшы бекіткен демалыстар кестесіне сәйкес күнтізбелік жыл ішінде беріледі.
Демалыс уақытында бөлімшенің толық таралуын және келісімшартта көзделген өзге жағдайларды қоспағанда, арнаулы мемлекеттік органның бастамасы бойынша қызметкерді ауыстыруға, жұмыстан шығаруға жол берілмейді.
2. Еңбек сіңірген жылдарын, қызмет ерекшеліктері мен жағдайларын ескере отырып, қызметкерлерге (курстанттарды қоспағанда) берілетін жыл сайынғы демалыстардың ұзақтығы:
қызметте еңбек сіңірген жылдары күнтізбелік 10 жылға дейінгілерге – 30 тәулік;
10-нан 15 жылға дейінгілерге – 35 тәулік;
15-тен 20 жылға дейінгілерге – 40 тәулік;
20 жыл және одан көптерге – 45 тәулік;
ұшуға байланысты жұмыстағы, сондай-ақ тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейтін жергілікті жерлерде қызмет өткеретін адамдарға – 45 тәулік болып белгіленеді.
3. Қызмет мүдделерін және қызметкерлердің тілектерін ескере отырып, демалыс екі бөлікке бөлінуі мүмкін.
4. Қызметкердің қызметке тұрған жылдағы және қызметтен босатылған жылдағы жыл сайынғы демалысының ұзақтығын есептеу жыл сайынғы демалыс ұзақтығын он екіге бөліп, алынған тәулік санын қызметке тұрған немесе босатылған жылдағы қызметтің толық айларының санына көбейту арқылы есептеледі.
5. Толық емес тәуліктер мен айлардың санын дөңгелектеу ұлғайту жағына қарай жүргізіледі. Қызметкерді қызметтен уақытында шығару (арнаулы мемлекеттік органның жеке құрамы тізімінен шығару) мүмкін болмаған жағдайда оны шығару күні қызметкерге жыл сайынғы демалыстың пайдаланылмаған күндерін бере отырып, есеп айырысу жүргізіледі. Мерзімінен бұрын шығару кезінде (келісімшарт мерзімі аяқталғанға дейін), егер демалыс кестесіне сәйкес демалыс оған дейін пайдаланылмаса, қызметкердің жыл сайынғы демалыс ұзақтығы осындай тәртіппен есептеледі.
6. Арнаулы (әскери) оқу орнын бітірген қызметкерлерге жыл сайынғы демалыс аталған оқу орнын аяқтағаннан кейін беріледі.
7. Тізбесін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын биік таулы жерлерде (биіктігі бір мың бес жүз метр және одан жоғары), климат жағдайы ауыр және қолайсыз жерлерде қызмет өткеріп жүрген қызметкерлерге еңбек сіңірген жылдарына қарамастан ұзақтығы күнтізбелік қырық бес күн ақылы жыл сайынғы еңбек демалысы беріледі.
8. Қызметкерлердің жыл сайынғы демалысының ұзақтығы демалысты өткізу орнына баруы мен қайту жолы үшін қажет уақытты ескере отырып, тәулік санына ұлғайтылады.
9. Қызметкердің баянаты және уәкілетті басшының шешімі бойынша қызметкерге жыл сайынғы және қосымша демалыстар олардың арасын үзбей жалғастырылып беруге жол беріледі.
10. Өткен жылға арналған жыл сайынғы және (немесе) қосымша демалысты қызметкер себепті жағдайлармен толық пайдаланбаған жағдайда, демалыстың пайдаланылмаған күндері оның өтініші бойынша келесі жылы беріледі.
11. Жыл сайынғы немесе қосымша демалыс уақытында (арнаулы мемлекеттік органның жеке құрамы тізімінен шығара отырып, қызметтен босатылатын жылдан басқа) ауырып қалған қызметкерлерге отбасы жағдайларына байланысты демалыстарды қоспағанда ауырған күндерінің санына сәйкес жыл сайынғы немесе қосымша демалыс уақыты ұзартылады. Бұл жағдайда уәкілетті басшы демалысты ұзартуды емдеу-сауықтыру мекемесінің анықтамасы негізінде жүзеге асырады.
12. Отбасы мүшелерінің денсаулық жағдайы ауыр немесе олар қаза тапқан (қайтыс болған) жағдайда, сондай-ақ демалыстағы қызметкердің отбасы мүшелері табиғи немесе техногендік сипаттағы төтенше жағдайларға тап болғанда қызметкер демалып жүрген аумақтың аумақтық орган басшысы қызмет өткеру орнына жетуге қажет уақытты есептемегенде демалысты он тәуліктен аспайтын мерзімге ұзарта алады.
Аумақтық орган басшысы демалыстың ұзартылғаны туралы аталған қызметкер қызмет өткеретін бөлімше басшысын дереу хабардар етеді.

40-бап. Қысқа мерзімді демалыс

1. Қызметкерлерге қысқа мерзімді демалыс он тәулікке дейінгі мерзімге:
1) жақын туыстарының (ата-аналары, балалары, асырап алушылары, асырап алынған балалары, ата-анасы бiр және ата-анасы бөлек аға-iнiлерi және апа-сiңлiлерi, қарындастары, аталары, әжелерi, немерелерi) денсаулық жағдайы ауыр немесе қаза тапқан (қайтыс болған);
2) жақын туыстары (ата-аналары, балалары, асырап алушылары, асырап алынған балалары, ата-анасы бiр және ата-анасы бөлек аға-iнiлерi және апа-сiңлiлерi, қарындастары, аталары, әжелерi, немерелерi) табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларға тап болған;
3) шұғыл әлеуметтiк-тұрмыстық мәселелер туындаған жағдайларда, сондай-ақ уәкілетті орган басшысы дәлелдi деп танылған басқа да себептер бойынша беріледі.
2. Қызметкерге берілетін қысқа мерзімді демалыс ұзақтығы демалыс өткізу орнына баруы мен қайту жолына қажетті тәулік санына ұлғайтылады.
3. Қызметкерге қысқа мерзiмдi демалыс жылына екі реттен артық берілмейді.

41-бап. Жүктiлiгi және босануы бойынша демалыс, ұл немесе
қыз баланы (балаларды) асырап алған
қызметкерлерге арналған демалыс

1. Қызметкер-әйелдерге жүктiлiгi және босануы бойынша демалыс босанғанға дейін ұзақтығы күнтізбелік жетпіс күн және босанғаннан кейін күнтізбелік елу (босануы күрделі немесе екі немесе одан да көп бала туылған жағдайда – жетпіс) күн беріледі. Есептеу соммалық түрде жүргізіледі және босанғанға дейінгі нақты пайдаланылған күндердің санына қарамастан толық демалыс беріледі.
Қызметкерлерге аталған демалыс тиісті медициналық мекеме берген еңбекке уақытша жарамсыздық парағының негізінде беріледі.
2. Жаңа туылған ұл немесе қыз баланы (балаларды) асырап алған қызметкерге (ата-аналарының біріне) асырап алған күннен бастап және баланың туылған күнінен алпыс күн өткенге дейінгі мерзімге демалыс беріледі.

42-бап. Қосымша демалыстар

1. Қазақстан Республикасының заңнамасында экологиялық апат аймағы деп жарияланған өңiрлерде қызмет өткеретiн қызметкерлер ұзақтығы мен беру тәртiбi Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес айқындалатын жыл сайынғы қосымша демалыс алуға құқығы бар.
2. Қызметiнiң ерекше жағдайлары үшiн ұзақтығы күнтiзбелiк он күнге дейiн қосымша ақылы демалыс берiледi, ол жыл сайынғы ақылы еңбек демалысына қосылып есептеледi және қызметкердiң қалауы бойынша онымен бiр мезгiлде немесе бөлек берiлуi мүмкiн.
3. Зиянды жағдайларда мiндеттерiн атқарғаны және қызметiнiң ерекше сипаты үшiн бiр мезгiлде қосымша демалыс алуға құқығы бар қызметкерлерге қосымша демалыс олардың таңдауы бойынша тек бiр негiз бойынша берiледi.

43-бап. Каникулдық демалыстар

1. Арнаулы мемлекеттік органдардың арнаулы (әскери) оқу орындарында күндiзгi оқу нысаны бойынша оқитын курсанттарға оқу сабақтарындағы үзілістер кезінде каникулдық демалыстар мынадай мерзімдерге беріледі:
1) қысқы демалыс – 14 тәулік;
2) жазғы демалыс – 30 тәулік.
2. Демалысты өткізу орнына баруы мен қайту үшін қажетті уақыт берілмейді.

44-бап. Оқу демалыстары

1. Қызметкерлерге уәкілетті басшылардың шешімі бойынша оқу демалыстары:
1) оқуға түсу емтихандарына дайындалу және оларды тапсыру үшін;
2) оқу кезеңінде берілуі мүмкін.
2. Оқу демалыстарының ұзақтығы оқу жоспарында белгіленеді және оны оқу орнының жазбаша шақыруы негізінде уәкілетті басшы береді.

45-бап. Сырқаттану бойынша демалыстар

1. Қызметкерге сырқаттану бойынша демалыс әскери-дәрігерлік комиссия қорытындысының негізінде беріледі. Қызметкерге сырқаттану бойынша демалыс отыз тәуліктен алпыс тәулікке дейін, ал қызметтен босатылатын жылы – келісімшарт мерзімі аяқталатын күнге дейін беріледі.
2. Қызметкерлердің жекелеген санаттары үшін денсаулығына жағымсыз әсер ететін міндеттерді орындағаннан кейін оларға медициналық оңалту жүргізіледі.
Қызметкерге медициналық оңалту үшін берілетін қосымша тәуліктер санын арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысы әскери-дәрігерлік комиссия қорытындысының негізінде айқындайды.
3. Сырқаттану бойынша демалыс ұзақтығы жыл сайынғы және қосымша демалыстар есебіне кірмейді.

46-бап. Демалыстан шақыртып алу

1. Қызмет бабында аса қажет болған жағдайда, уәкілетті басшының шешімі бойынша қызметкер демалыстан шақыртылып алынуы мүмкін.
2. Қызметкердi демалыстан шақыртып алу бұйрықпен ресімделеді. Бұл ретте демалыстың пайдаланылмаған бөлiгi он және одан көп тәулiктi құрайтын болса, қызметкерге ол шақыртып алынған орыннан алыс емес демалысты өткiзу орнына баруы мен қайту жолы үшiн қажеттi уақыт берiледi. Демалыстың пайдаланылмаған бөлiгi қызметкердің қалауы бойынша келесi жылғы демалысқа қосылуы мүмкiн.

6-тарау. Арнаулы мемлекеттік органдарда қызметті тоқтату

47-бап. Арнаулы мемлекеттік органдарда қызметтi
тоқтатудың негiздерi

Арнаулы мемлекеттік органдарда қызметтi тоқтатуға:
1) осы Заңда белгiленген тәртiппен жұмыстан шығару;
2) қызметкердiң қайтыс болуы (қаза табуы) немесе соттың заңды күшiне енген шешiмiне сәйкес қайтыс болды деп жариялануы;
3) қызметкердi хабарсыз кеткен немесе iс-әрекетке қабiлетсiз, әрекет қабiлетi шектеулi деп заңда белгiленген тәртiппен тану негiз болып табылады.

48-бап. Қызметтен шығару

1. Қызметкерлер мынадай негiздер бойынша:
1) қызметте шекті жас жағдайына жеткен кезде – жасы бойынша;
2) келісімшарт мерзімінің аяқталуы бойынша;
3) әскери-дәрiгерлiк комиссияның қызметке жарамсыздығы немесе шектеулi жарамдылығы туралы қорытындысы негiзiнде денсаулық жағдайы бойынша;
4) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен арнаулы атақтан айырылған кезде;
5) арнаулы (әскери) оқу орнынан шығарылған кезде;
6) Қазақстан Республикасының азаматтығынан айырылған кезде;
7) осы Заңның 7-бабының 2-тармағында көрсетiлген мәлiметтердi бермегенi немесе бұрмалағаны үшiн;
8) уәкілетті басшының қарамағында алты айды қоса есептеген мерзімге дейін болуына байланысты, қызметкердің тәжірибесі мен білімін қолдану мүмкіндігі болмаған жағдайда, сондай-ақ ұсынылған лауазымнан бірнеше рет бас тартқан жағдайда;
9) ұйымдастырушылық-штаттық іс-шараларға байланысты;
10) мемлекеттік органдарға (мекемелерге) қызметке ауысуына байланысты;
11) оның келiсiмшарт талаптарын орындамауына байланысты;
12) арнайы тексеру жүргізуден бас тартқан кезде;
13) теріс себептер бойынша қызметтен босатылады.
2. Қызметкер:
1) оның келісімшарт талаптарын айтарлықтай және (немесе) жүйелі түрде (екі және одан көп) бұзған жағдайда;
2) мыналардың:
қызметкердің қызмет өткеріп жатқан жерінде медициналық көрсетулер бойынша қызметкердің отбасы мүшесінің өмір сүруі мүмкін болмауы және оны жаңа қызмет орнына ауыстыру мүмкіндігі болмауы;
отбасының басқа жерге көшу қажеттілігіне байланысты қызметкер-күйеуінің (қызметкер әйелінің) қызмет орнын ауыстыруы;
тұрғылықты жері бойынша халықты әлеуметтік қорғау органының қорытындысына сәйкес, денсаулық жағдайы бойынша тұрақты күтімді (көмекті, қадағалауды) қажет ететін не бірінші немесе екінші топтағы мүгедектер болып табылатын әкесіне, анасына, әйеліне, күйеуіне, аға-інісіне, апа-қарындасына, сіңілісіне, атасына, әжесіне немесе асырап алған адамына немесе қартайғандығына байланысты зейнеткерлік жасқа жеткен немесе он сегіз жасқа толмаған адамдарға, заң бойынша аталған азаматтар күтіп-бағуға міндетті басқа адамдар болмаған кезде тұрақты күтім жасау қажеттігі;
қызметкер анасыз (әкесіз) тәрбиелеп отырған, он сегіз жасқа толмаған балаға күтім жасау қажеттігі салдарынан отбасы жағдайы бойынша;
3) Қазақстан Республикасының өкілді органдарына сайланған жағдайда;
4) судья лауазымына сайланған немесе тағайындалған жағдайда қызметтен мерзімінен бұрын босатылуға құқылы.
3. Қайтыс болған (қаза тапқан) қызметкер қайтыс болған (қаза болған) күннен кейінгі күннен бастап, ал хабарсыз кеткен немесе қайтыс болды деп жарияланған қызметкер сот шешімі заңды күшіне енген күннен бастап жеке құрам тізімінен шығарылады.
4. Белгіленген мерзімде еңбек сіңірген адамдарды қызметтен шығару төтенше немесе соғыс жағдай енгізілген жағдайда оның қолданылу кезеңіне уақытша тоқтатыла тұрады.

49-бап. Қызметкерлердің қызметте болуының шектi жасы

1. Қызметте мынадай шектi жас:
1) подполковникті қоса алғанда оған дейін – қырық жеті жас;
2) полковниктерге – елу бес жас;
3) генерал-майорларға және генерал-лейтенанттарға – алпыс жас;
4) генерал-полковниктерге – алпыс үш жас белгіленеді.
2. Шекті жасқа жеткен қызметкерлер осы Заңда белгіленген тәртіппен запасқа немесе отставкаға шығарылады.
Жоғары кәсiптiк даярлығы, атқаратын лауазымы бойынша жұмыс тәжiрибесi бар және денсаулық жағдайы бойынша қызметтi өткеруге жарамды қызметкерлерді арнаулы мемлекеттік органдардың бірінші басшылары олармен келісімшарт жасасу арқылы бірақ үш жылдан аспайтын мерзімге қызмет мерзімін ұзартуы мүмкін.
Арнаулы мемлекеттік органдардың арнаулы (әскери) оқу орындарында, ғылыми-зерттеу мекемелерінде қызмет өткеретін, магистр академиялық дәрежесі, ғылыми дәрежесі немесе атағы бар қызметкерлерге, сондай-ақ арнаулы мемлекеттік органдардың әскери-медициналық бөлімшелерінде мамандығы бойынша қызмет өткеретін жоғары білімі бар және жоғары біліктілік санаты бар медицина қызметкерлеріне қызмет өткеру мерзімі бес жылға дейін ұзартылуы мүмкін.
Қызметте қалдыру мерзiмiн ұзарту туралы шешiм осы Заңда көзделген негiздер бойынша қызметкердi арнаулы мемлекеттік органдарынан шығару мүмкiндiгiнен айырмайды.

50-бап. Қызметтен шығару тәртiбi

1. Қызметкерлердi қызметтен запасқа немесе отставкаға шығару лауазымды адамдар тізбесіне сәйкес бұған құқығы бар уәкілетті лауазымды адамның бұйрығымен жүргізіледі.
2. Қызметкерді бөлімшенің тізімінен шығару арнаулы мемлекеттік органдарда белгіленген мерзімде істер мен лауазымды тапсырғаннан жүргізіледі.
3. Қызметкер еңбек демалысында, емделуде немесе қызметтік іссапарда болған кезде жеке құрам тізімінен шығарылмайды.
4. Қызметте шекті жасқа жету немесе келісімшарт мерзімінің аяқталуы туралы қызметкер уәкілетті басшы алдын ала жазбаша түрде (бірақ бір айдан кешіктірмей) хабардар етеді.
Қызметтен шығару туралы қызметкерге хабарлағаннан кейін оны қызметтік іссапарға жіберуге тыйым салынады.
Қызметкерді қызметтен шығару туралы бұйрықтан үзіңді оған қол қойғыза отырып, жеткізіледі. Қызметкер орган орналасқан жерден тыс жерде жүрген жағдайда, ол қайтып оралғаннан соң бұйрықтан үзінді жеткізіледі.
Бұйрықтан үзінді қызметтен босатылатын қызметкердің жазбаша өтініші негізінде ғана беріледі.
5. Қызметкерді қызметтен шығару үшін бірнеше негіз болған жағдайда, теріс себептер бойынша қызметтен шығару жағдайларын қоспағанда, ол таңдаған негіз бойынша қызметтен босатылады.
6. Қызметкерлерді денсаулық жағдайы бойынша қызметтен шығаруды арнаулы мемлекеттік органның кадрлық аппараты әскери-дәрігерлік комиссияның қорытындысын алғаннан кейін жүргізеді.
7. Арнаулы атақтан айыруға байланысты қызметкерді қызметтен шығаруға ұсынуды ресімдеу:
1) соттың заңды күшіне енген айыптау үкімі арнаулы мемлекеттік органға келіп түскен кезде;
2) соттың заңды күшіне енген айыптау үкімі негізінде арнаулы атақтан айыруға ұсынысты бір мезгілде ресімдеу кезінде жүргізіледі.
8. Арнаулы (әскери) оқу орнынан шығарылуына байланысты босатылған курсанттар тұрғылықты жері бойынша әскери басқару жергілікті органдарына әскерге шақырылушыларды немесе әскери міндеттілерді әскери есепке қоюға жіберіледі. Бұл ретте әскерге шақырылуы бойынша белгіленген мерзімді өткермеген курсанттар одан әрі әскерге шақыру бойынша әскери қызмет мерзімінің аяқталуына дейін жалпы негізде әскери қызметке шақырылады.
9. Қазақстан Республикасы азаматтығынан айырылуына байланысты қызметкерлерді қызметтен шығару Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан Республикасы азаматтығынан шығару туралы тиісті Жарлығы күшіне енген күннен бастап уәкілетті басшының шешімімен жүргізіледі.
10. Мемлекеттік органдарға (мекемелерге) қызметке ауысуына байланысты қызметтен шығару мемлекеттік қызметші лауазымын көрсете отырып, қызметкердің қызметке қабылдануы туралы мемлекеттік органның (мекеменің) тиісті хабарламасы келіп түскен кезде қызметкердің баянаты бойынша жүргізіледі.
11. Қызметкердің келісімшарт талаптарын орындамауына байланысты қызметтен шығару осы Заңға сәйкес арнаулы мемлекеттік органның аттестаттау комиссиясының жоспардан тыс отырысында аталған фактілерді қарағаннан кейін жүргізіледі.
12. Арнайы тексеру жүргізуден бас тарту кезінде қызметтен шығару, егер қызметкер өзіне қатысты арнайы тексеру жүргізуден бас тартса немесе оны мемлекеттік құпияларға рұқсат беруді ресімдеуді қажет етпейтін лауазымға тағайындау мүмкін болмаған кезде арнайы тексеру нәтижелері бойынша қызметкерге мемлекеттік құпияларға рұқсат беруді ресімдеуге кедергі келтіретін жағдайлар анықталса, жүргізіледі.
13. Теріс себептер бойынша қызметтен шығару:
1) қызметкердің қызметте, оның ішінде ара-тұра болуы, алкогольден, есірткіден, психотроптан, уытқұмарлықтан (оларға ұқсас заттардан) масаң күйде болуы, сондай-ақ алкогольдік, есірткілік, психотроптық, уытқұмарлық масаң күйге ұшырататын заттарды (оларға ұқсас заттарды) пайдалануы, оның ішінде ара-тұра пайдалануы, сондай-ақ мамандандырылған медициналық мекемелерге (наркологиялық диспансерлерде) алкогольдік, есірткілік, психотроптық, уытқұмарлық масаң күйге ұшырататын заттарды (оларға ұқсас заттарды) пайдалануға, оның ішінде ара-тұра пайдалануға медициналық куәландырудан өтуден бас тарту немесе жалтару;
2) қызмет жағдайын жеке пайдакүнемдік мақсатта пайдалану;
3) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес олардың лауазымдық міндеттері болып табылатын жағдайларды қоспағанда, кәсіпкерлік қызметтің кез келген, оның ішінде кәсіпкерлік қызмет түрлерімен айналысу;
4) қызмет жағдайын пайдалана отырып, жұмыс орындау мен қызмет көрсету және сол үшін заңсыз сыйақы алу;
5) соттың айыптау үкiмiнiң заңды күшiне енуі немесе ақтамайтын негіздер бойынша қылмыстық істі тоқтату;
6) тәрбиелеу функцияларын орындайтын қызметкердің атқарып отырған лауазымына сәйкес емес әрекет жасауы;
7) тікелей ақшалай қаражаттарды немесе мемлекеттік мүлікке қызмет көрсететін қызметкердің кінәлі іс-әрекеттер жасауы, егер бұл әрекеттер өкілетті басшы тарапынан оған сенімді жоғалтуға негіз болса;
8) мемлекеттік құпияларды құрайтын мәліметтерді тарату;
9) бір жұмыс күнде үш немесе одан да көп сағат қызметке себепсіз жағдайлармен шықпау;
10) Қазақстан Республикасы еңбек және сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнамаларда белгіленген жағдайларда жүргізіледі.
14. Қызметкерді Қазақстан Республикасы Парламенті немесе жергілікті өкілетті органдар депутаттығына сайлаған жағдайда сайлау қорытындыларының бұқаралық ақпарат құралдарында тиісті жариялануы негізінде мезгілінен бұрын жұмыстан шығуға құқығы бар.
15. Егер оны судья лауазымына тағайындаған немесе сайлаған жағдайда қызметкер оны тағайындау туралы тиісті актінің немесе оны сайлау туралы өкілетті органның хабарламасы негізінде мерзімінен бұрын жұмыстан шығуға құқығы бар.
16. Жұмыстан шығатын қызметкерлер, сондай-ақ арнаулы мемлекеттік органдардың арнайы (әскери) оқу орындарынан шығарылған курсанттар қызметтік куәліктері мен жетондарын тапсырады.
17. Уәкілетті басшының бұйрығымен жеке құрам тізімінен оны алып тастаған күн қызметкерді қызметтен шығару күні болып есептеледі.

51-бап. Запасқа қою

1. Арнаулы мемлекеттік органдар запасқа шығарылған (Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметінен басқа) қызметкерлері (офицерлік құрам) аумақтық ұлттық қауіпсіздік органдарындағы және сыртқы барлау саласындағы уәкілетті органдағы арнаулы мемлекеттік органдардың запасындағы офицерлер запасына тіркелуге жатады.
2. Қызметтен:
1) қатардағы және сержанттық құрамынан;
2) Қазақстан Республикасы Президентінің Күзет қызметінен;
3) теріс себептермен;
4) келісімшарт талаптарын орындамауына байланысты шығарылған қызметкерлер жергілікті әскери басқару органдарына запасқа жіберілуге жатады.

52-бап. Запаста болудың шекті жасы

1. Қызметкерлердің (офицерлік құрамдағы) запаста болуының шекті жасы ерлер үшін қоса есептегенде – алпыс жасты, ал әйелдер үшін – қырық бес жасты құрайды.
2. Запаста болудың шекті жасына жеткен қызметкерлер немесе денсаулығы бойынша арнаулы мемлекеттік органдардың запастағы офицерлері есебінен шығарыла отырып, әскери қызметке жарамсыз деп танылған адамдар отставкаға шығарылады.
3. Соғыс уақытында Қазақстан Республикасының Президенті запаста болудың шекті жасын ұзартуы мүмкін.
4. Арнаулы мемлекеттік органдарының запастағы офицерлерін есепке алуды ұйымдастыру және олардың қызметкерлерінің запаста болу тәртібін арнаулы мемлекеттік органдардың бірінші басшылары айқындайды.

53-бап. Қызметін қалпына келтіру

1. Қызметтен шығарылған адамдарды қызметтен шығару туралы бұйрықты жоғары тұрған басшылық алдында немесе Қазақстан Республикасының заңында белгіленген тәртіппен сотқа бұл шешімді өзгерту туралы шағымдануға құқығы бар.
2. Қызметкерлерді (арнайы (әскери) оқу орындарынан басқа) қызметтен заңсыз шығарған жағдайда осыған байланысты келтірілген залал толық көлемде арнаулы мемлекеттік орган есебінен өтелуге тиіс.
Жұмыстан негізсіз шығарылған қызметкерлер бұрынғы лауазымына (ал оның келісімімен соған тең немесе төмен) қайта тағайындалады және заңсыз шығарылғаннан кейін алынбаған үлесінің барлық түрімен қамтамасыз етіледі.
Бұл кезең еңбек еткен жылдарына және кезекті арнайы әскери атақты беруге арналған жылдар мерзіміне қосылады.

7-тарау. Аттестаттау және сыныптық біліктілік

54-бап. Аттестаттау, оның мақсаты мен міндеттері

1. Аттестаттау – қызметкерлердің кәсіби даярлық деңгейін анықтау бойынша мезгіл-мезгіл жүзеге асырылатын рәсім, ол аттестаттау парағына қосылатын бағалау материалдарының жиынтығы негізінде жүргізіледі.
2. Аттестаттау мақсаты – қызметтік іс-қимылды, кәсіби біліктілікті жан-жақты және объективті бағалау, сондай-ақ қызметкерлердің кәсіби әлеуетін ұтымды пайдалану және дамыту.
3. Аттестаттау міндеттері:
1) әрбір қызметкердің кәсіби, іскерлік қасиеттеріне және әлеуетті мүмкіндіктеріне жан-жақты және объективті сипаттама алу;
2) қызметкерлердің атқарып отырған лауазымдарына сәйкестігін және оларды одан әрі қызметте пайдалану перспективасын анықтау;
3) қызметкерлердің даярлығы мен білімін жетілдіру бағытын анықтау;
4) кадрлық резервті қалыптастыру және дамыту.

55-бап. Қызметкерлерді аттестаттау

1. Қызметкерлер арнаулы мемлекеттік органдарда үздіксіз қызметте болған үш жыл сайын аттестаттаудан өтеді. Бұл ретте аттестаттау көрсетілген мерзім басталған күннен бастап, алты айдан кешіктірілмей өткізілуге тиіс.
Егер аттестатталуға жатқызылған қызметкерлер жаңа лауазымдарға тағайындалса, олар тағайындалғаннан кейін бір жылдан соң аттестаттаудан өтеді. Басқа лауазымдарға тағайындалған кезде, егер функционалдық міндеттерінің өзгеруіне әкеп соқпаса бұл мерзім ескерілмейді.
2. Арнаулы мемлекеттік органның басшысы және оның орынбасарлары аттестаттауға жатпайды.
Жүктілігі мен босануы және 3 жасқа жеткенге дейінгі бала күтімі бойынша демалыстағы қызметкерлер аттестаттауға жатпайды. Олар қызметке шыққаннан кейін алты айдан соң және бір жылдан кешіктірілмей аттестатталады.
Күнтізбелік 20 жыл үздіксіз қызмет өтілі бар қызметкерлер аттестаттық тестілеуден өтпейді.
3. Жоғары аттестаттау комиссияның отырысында қаралатын қызметкерлер үшін арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысының шешімі бойынша басқа қызметкерлер үшін – арнаулы мемлекеттік орган басшысының кураторлық бойынша орынбасарының шешімі бойынша кезектен тыс аттестаттау жүргізіледі.
Жоспардан тыс аттестаттау өткізуге:
1) қызметкерді кадр резервіне алу туралы мәселені шешу;
2) қызметкерді төмен лауазымға тағайындау туралы мәселені шешу;
3) қызметкерді келісімшарт шарттарын орындамауына байланысты қызметтен шығару туралы мәселені шешу негіз болып табылады.
4. Аттестаттау бірнеше жүйелі кезеңдерді қамтиды:
1) дайындық іс-шараларын жүргізу;
2) аттестаттауға жататын қызметкерді Қазақстан Республикасының заңнамасын, арнаулы мемлекеттік органның құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуіне компьютерлік тестілеу және психологиялық-әлеуметтік зерттеулер жүргізу;
3) аттестаттау комиссиясының мәжілісінде аттестаттауды қарау және қорытындысы бойынша тұжырымдар мен ұсынымдарды анықтау.
5. Қызметкерлерге аттестаттау жүргізу, жоспардан тыс аттестаттау жүргізу, аттестаттық тестілеудің шекті мәнін анықтау тәртібі мен шарттарын, аттестаттау кезінде психологиялық-әлеуметтік зерттеу жүргізудің әдістемесін таңдау, сондай-ақ аттестаттау парақтарының нысандарын және аттестаттау комиссиясы мен Жоғары аттестаттау комиссиясы қарайтын лауазымдар тізбесін белгілеу тәртібі арнаулы мемлекеттік органның нормативтік құқықтық актілерімен айқындалады.

56-бап. Аттестаттауды өткізу жөніндегі іс-шаралар

1. Қызметкерлерді аттестаттауға байланысты іс-шараларды тікелей жүргізу кадр бөлімшелеріне жүктеледі.
2. Кадр бөлімшесі әр жылдың аяғында келесі жылға қызметкерлерді аттестаттаудың жоспар-кестесін дайындайды.
3. Уәкілетті басшы кадр бөлімшесінің ұсынысы бойынша қызметкерлерді аттестаттаудың жоспар-кестесін бекітеді.
4. Кадр бөлімшесі қызметкерлерді аттестаттаудан өткізудің мерзімдері туралы оны жүргізу басталғанға дейін бір айдан кешіктірмей жазбаша хабардар етеді.
5. Аттестатталушының уәкілетті басшысы аттестатталатын қызметкердің кәсіби, іскерлік және жеке қасиеттерін жан жақты зерделеп, ол атқарып отырған лауазым бойынша жұмыстардың нақты көрсеткіштерін объективті талдап және бағалап, оған мінездеме беруге және аттестаттау бойынша алдын ала қорытындылар мен ұсынымдар жасауға міндетті.
Әскери-медициналық бөлімшелер аттестаттау комиссиясына жыл сайынғы диспансеризацияның нәтижелері бойынша аттестатталатын қызметкер денсаулығының жай-күйі туралы мәлімет береді.
6. Аттесталатын қызметкер компьютерлік тестілеуден өтеді, оның нақты күні туралы кем дегенде жеті күн бұрын ескертіледі. Психолог-маман психологиялық-әлеуметтік зерттеу кешенін жүргізеді және нәтижелері бойынша атқарып отырған лауазымына жеке, іскерлік сипатының және кәсіби құзыретінің қорытындысы сәйкес келуі туралы, сондай-ақ аттестаттаудан кейінгі кезеңге аттестаттаудан өткен қызметкерге ұсынымдар береді.
7. Аттестаттау қорытындысы бойынша тұжырымда аттестатталушы атқарып отырған лауазымына сай келеді немесе сай келмейді деп көрсетіледі, содан кейін іскерлік қасиеттерін, жұмыс тәжірибесін, сондай-ақ қызмет мүдделерін негізге ала отырып, оны одан әрі қызметте орынды пайдалану туралы пікір жазылады.
Бұл ретте:
жаңа келісімшарт, соның ішінде қызметте болудың шекті жасына жеткен қызметкерлермен келісімшарт жасасудың орындылығы туралы қорытынды;
жоғары лауазымға ұсыну туралы;
арнаулы (әскери) оқу орындарына оқу орнына немесе даярлау немесе қайта даярлау курстарына жіберу туралы;
тең лауазымға ауыстыру туралы;
қызметкерді себептері мен оны одан әрі қызметтік пайдаланудың орындылығын көрсете отырып, атқарып отырған лауазымынан төмен лауазымға ауыстыру туралы;
кәсіби дамудың дербес бағдарламасын игеру туралы;
қызметтен шығару туралы ұсынымдар берілуі мүмкін.
Біреуден көп ұсыным болған кезде олардың мазмұны бір біріне қайшы келмеуі тиіс.
Қажет болған жағдайда арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысы өзге тұжырымдама белгілеуге немесе қызметкерді аттестаттау кезіндегі ұсынымдар тізбесін толықтыруға құқылы.
8. Атқарып отырған лауазымына сай келмеуі туралы тұжырым белгілеу үшін:
1) лауазымдық міндеттерін орындамау немесе тиісінше орындамаудың нақты фактілері көрсетілетін, аттестатталушы қызметкердің тікелей басшысы (бастығы) немесе арнаулы мемлекеттік органның құрылымдық бөлімшесінің басшысы әзірлеген аттестаттау бойынша алдын ала тұжырым мен ұсынымдары бар қызметтік мінездеме;
2) қайта аттестаттау тестілеуінің нәтижесі (нәтижелері) арнаулы мемлекеттік органның нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген шекті көрсеткішінен төмен болуы;
3) арнаулы мемлекеттік органның нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген кәсіби жарамдылықты анықтау бойынша нормативтердің орындалмауы;
4) жүргізілген психологиялық-әлеуметтік зерттеулердің нәтижелері бойынша маман-психологтың қорытындысы;
5) денсаулық жағдайы туралы медициналық қорытынды (әскери-дәрігерлік комиссияның қорытындысы);
6) қызметкердің келісімшарт талаптарын орындамауы негіз болып табылады.
9. Жинақталған аттестаттау материалы аттестаттау комиссиясының қарауына жатады.

57-бап. Аттестаттау комиссиясы

1. Аттестаттау комиссиясы тұрақты жұмыс істейтін консультативтік-кеңесші орган болып табылады және тиісті басшыға (бастыққа), арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысына есеп береді.
Жоғары аттестаттау комиссиясы арнаулы мемлекеттік орган басшысының бұйрығымен құрылады. Аттестаттау комиссиялары арнаулы мемлекеттік органның бөлімшелерінде (органдарында) құрылады.
2. Аттестаттау комиссиясының құрамына кемінде жеті мүше кіруі тиіс. Аттестаттау комиссиясының төрағасы және мүшелері аттестаттауға жататын қызметкерлердің лауазымдарынан жоғары немесе тең лауазымда болулары керек. Аттестаттау комиссиясының мүшелері қатыспаған жағдайда оларды алмастыруға жол берілмейді. Аттестаттау комиссиясының төрағасы болмаған жағдайда отырыс өткізілмейді.
3. Жоғары аттестаттау комиссиясының төрағасы болып арнаулы мемлекеттік органы бірінші басшысының кадрлар жұмысына кураторлық ететін орынбасары тағайындалады.
4. Аттестаттау комиссиясының құрамына құрылымдық бөлімшелердің басшылары (орталық аппарат бөлімшелерінің басшылары), сондай-ақ өзге де қызметкерлер енгізіледі. Аттестаттау комиссиясының мүшелері және хатшысы аттестаттаудан жалпы негіздерде өтеді. Аттестатталуға жататын аттестаттау комиссиясының мүшелері өзіне қатысты дауыс беруге қатыспайды.
5. Кадр бөлімшесінің өкілі аттестаттау комиссиясының хатшысы болып табылады. Аттестаттау комиссиясының хатшысы оның жұмысын ұйымдастырушылық қамтамасыз етуді жүзеге асырады және дауыс беруге қатысуға құқығы жоқ.
6. Аттестаттау комиссиясы қорытындылар мен ұсынымдарды (материалдарды) қараған кезде түсінік алу үшін аттестатталатын қызметкерлерді және олардың тікелей басшыларын (бастықтарын), сонымен қатар аттестатталушы қызметкердің іс-қимылына және алдын ала жинақталған қорытындылар мен ұсынымдарға тікелей қатысы бар басшыларды (қызметкерлерді) шақыруға құқығы бар.
Аттестаттау комиссиясы отырысының шешімі бойынша аттестатталушы қызметкер әскери-дәрігерлік комиссияға жіберілуі мүмкін.
7. Аттестаттау комиссиясының отырысы егер оған оның құрамының үштен екі мүшесі қатысса, заңды болып саналады.
8. Аттестаттау комиссиясының түпкілікті қорытындылары мен ұсынымдары дауыс беру арқылы қабылданады және отырысқа қатысқан аттестаттау комиссиясы мүшелерінің ішінен оларға көпшілік дауыс берілсе, қабылданған болып саналады. Дауыс тең болған жағдайда төраға дауыс берген қорытындылар мен ұсынымдар қабылданған болып саналады.
9. Аттестаттау комиссиясының қорытындылары мен ұсынымдары бес жұмыс күннің ішінде хаттамамен ресімделеді, оған отырысқа қатысқан аттестаттау комиссиясының төрағасы, мүшелері және хатшысы қол қояды.
10. Кадр бөлімшесі қызметкердің аттестаттау парағына қабылданған қорытындылар мен ұсынымдарды енгізеді, ол бекітілгеннен кейін он жұмыс күні мерзімінен кешіктірмей қол қоя отырып, таныстырылады.
Объективті себептер бойынша қызметкерді бекітілген аттестаттау парағымен таныстыру мүмкін болмаған жағдайда таныстыру қызметке келген сәттен бастап он жұмыс күні ішінде жүргізіледі.
11. Аттестаттаудан өткен қызметкердің аттестаттау парағы жеке істе сақталады.

58-бап. Аттестаттау комиссиясының қорытындылары мен
ұсынымдары

1. Аттестаттау комиссиясының қорытындылары мен ұсынымдарын бөлімшенің (органның) басшысы (бастығы) бекітеді.
Жоғары аттестаттау комиссиясының қорытындылары мен ұсынымдарын арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысы бекітеді.
2. Аттестаттау комиссиясының қорытындылары мен ұсынымдары қызметкерді кадрлар резервіне қабылдауға, тең лауазымға ұсынуға, қызметкердің лауазымын төмендетуге немесе оны қызметтен шығаруға негіздеме болып табылады.

59-бап. Аттестаттау комиссиясының қорытындылары мен
ұсынымдарына шағымдану

1. Қызметкер бөлімшенің (органның) басшысы (бастығы) немесе арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысы алдында танысқан күннен бастап бір айдан кешіктірмей аттестаттау комиссиясының қорытындылары мен ұсынымдарына шағымдануы мүмкін.
2. Арнаулы мемлекеттік органның басшысы аттестаттау комиссиясы немесе бөлімшенің (органның) басшысы (бастығы) тарапынан қызметкерлерді аттестаттаудан өткізудің тәртібін бұзғандығы туралы нақты мәліметтер алынған жағдайда Жоғары аттестаттау комиссиясы төрағасының ұсынуы бойынша өткізілген аттестаттаудың нәтижелерін жоюға және қажет болған жағдайда Жоғары аттестаттау комиссиясы отырысында қарауға дейін, оны қайта тағайындауға құқылы.

60-бап. Сыныптық біліктілік

Әрбір қызметкердің кәсіби шеберлігінің дамуын ынталандыру мақсатында сыныптық біліктілік беру, жоғарылату, төмендету және алу рәсімі жүргізіледі.
Қызметкерлерге сыныптық біліктілік беру, жоғарылату, төмендету және алу арнаулы мемлекеттік органдардың нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес жүргізіледі.

8-тарау. Арнаулы мемлекеттік органдардағы қызметтік тәртіп

61-бап. Қызметтік тәртіп

1. Қызметтік тәртіп дегеніміз – Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген нормалар мен ережелерді қатаң және нақты сақтау.
Қызметтік тәртіп әрбір қызметкердің қызметтік борышын және Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге деген жеке жауапкершілігін сезінуіне негізделеді.
2. Арнаулы мемлекеттік органдардың басшылары Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын қатаң басшылыққа ала отырып, сеніп тапсырылған бөлімшелерде қызметтік тәртіпті күнделікті сақтауға міндетті.
3. Қызметтік тәртіпке:
1) қызметкерлерді патриоттық, адамгершілік және рухани тәрбиелеумен, оларда жоғары моральдық-психологиялық қасиеттерді қалыптастыру;
2) әрбір қызметкердің өзінің міндеттерін және Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын орындауға деген жеке жауапкершілігі;
3) бөлімшеде күн тәртібін және қызмет уақытының регламентін сақтауы;
4) басшылардың жеке үлгі көрсетуімен және бағынысындағыларға қызмет міндеттерін тиісті орындауы туралы күнделікті талап қоюымен, олардың орындаушылығын бақылаумен, қызметкерлердің құқықтары мен жеке қасиеттерін құрметтеумен, оларға қамқорлық жасаумен, көтермелеу, сендіру, мәжбүрлеу және ұжымның қоғамдық ықпал ету шараларын шебер үйлестіру және дұрыс қолдану;
5) бөлімшеде қызмет өткеру қауіпсіздігін қамтамасыз ететін жағдайлар, қажетті материалдық-тұрмыстық және өзге де жағдайлар жасау арқылы қол жеткізіледі.
4. Қызметкерлердің тәртіптік жауапкершілігі – қызметкерлердің, олар қызмет міндеттерін атқару кезінде тәртіптік теріс қылық жасағаны үшін жауапты болатын жауапкершілік түрі.
5. Қызметкерлерді тәртіптілікке тәрбиелеудің негізгі әдісі сендіру әдісі болып табылады.
6. Қызметтік тәртіптің жай-күйіне арнаулы мемлекеттік органдардың басшылары жауап береді. Олар бағынысындағылардан оның сақталуын талап етуге, лайықтыларды көтермелеуге, бұзушыларды әділ жазалауға міндетті.
7. Қызметтік тәртіпті және Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын сақтауға қажетті жағдайлармен қамтамасыз етпеген, қылмыстардың алдын алу бойынша шаралар қабылдамаған, оларды жасыруға жол берген басшы ол үшін Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауапкершілікте болады.
8. Қызметтік тәртіпті сақтау бойынша басшылардың лауазымдық міндеттерін, оларға сеніп тапсырылған бөлімшелерде қызметтік тәртіпті нығайту мен ұстау бойынша бағалаудың негізгі өлшемдерін тиісті лауазымдық нұсқаулықтарды арнаулы мемлекеттік органдардың бірінші басшылары бекітеді.
9. Қызметкерлердің арнаулы мемлекеттік органдардың орналасқан жерінен тысқары, қызметтен тыс уақытта жасаған және қызметтік іс-қимылмен немесе әскери қызмет мүдделерімен байланысты емес қылмыстары мен теріс қылықтары үшін басшы тәртіптік жауапкершілікте болмайды.
10. Әрбір қызметкер басшыға бөлімшеде тәртіп орнатуға және қызметтік тәртіпті ұстауға жәрдемдесуге міндетті. Басшыға жәрдемдесуден бас тартқаны үшін қызметкер жауапкершілікте болады.
11. Басшының бұйрық беру құқығы мен бағынысындағының оған мүлтіксіз бағыну міндеті дара басшылықтың негізгі қағидаттары болып табылады.

62-бап. Көтермелеулер

1. Көтермелеу – қызметтік тәртіпті нығайтудың және оны тәрбиелеудің маңызды құралы болып табылатын қызметкердің қызметтік іс-қимылына берілген оң баға.
2. Көтермелеу қызмет міндеттерін адал және ынтамен атқаратын және қызметтік борышын орындау кезінде ерекше көзге түскен қызметкерлерге қатысты қолданылады.
3. Басшы осы Заңда өзіне берілген құқықтар шегінде бағынысындағыларды міндеттерін үлгілі орындағаны және қызметтік іс-қимылда қол жеткізген жетістіктері үшін көтермелеуге міндетті.
Басшы өзіне берілген құқықтарды жеткіліксіз деп санаған жағдайда ол ерекше көзге түскен қызметкерлерді жоғары тұрған басшының құқығымен көтермелеу туралы өтініш жасауы мүмкін.
4. Ерекше көзге түскен қызметкерлер ерліктері мен мемлекет алдында сіңірген еңбектері үшін Қазақстан Республикасы Президентінің актісі немесе Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы негізінде атаулы қарумен марапатталуы мүмкін.
5. Ерекше сіңірген еңбектері үшін қызметкерлер Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес мемлекеттік наградалармен марапатталуға ұсынылуы мүмкін.
6. Сонымен қатар қызметкерлерге мынадай көтермелеу қолданылады:
1) бұрын қолданылған жазаны алып тастау;
2) арнаулы (әскери) оқу орнының орналасқан жерінен кезектен тыс босату (арнаулы (әскери) оқу орындарының курсанттары үшін);
3) алғыс жариялау;
4) ақшалай сыйақымен марапаттау;
5) бағалы сыйлықпен марапаттау;
6) грамотамен марапаттау;
7) ведомстволық медальдармен, кеуде және арнайы белгілермен марапаттау;
8) құрметті атақ беру;
9) арнаулы мемлекеттік орган бөлімшесінің Құрмет кітабына енгізу;
10) арнаулы (әскери) оқу орнын алтын медальмен аяқтаған арнаулы (әскери) оқу орындары курсанттарының тегін Құрмет тақтасына жазу, сондай-ақ арнаулы (әскери) оқу орнын оқуда ең үздік көрсеткіштермен аяқтағандар арасынан көтермелеу ретінде бірінші, екінші, үшінші орындағы курсанттарды анықтау;
11) кезекті арнаулы атағын мерзімінен бұрын беру;
12) кезекті арнаулы атағын атқарып отырған штаттық лауазымы бойынша көзделген арнаулы атақтан бір саты жоғары беру.
7. Көтермелеу түрін айқындаған кезде қызметкердің сіңірген еңбегінің немесе ерекшелігінің сипаты, сондай-ақ оның қызметке деген бұрынғы көзқарасы назарға алынады.
8. Қызметкердің дәл сондай ерекшелігі үшін тек бір көтермелеу жариялануы мүмкін.
9. Тәртіптік жазасы бар қызметкер бұрын қолданылған жазасын алып тастау арқылы көтермеленеді. Тәртіптік жазаны алып тастау құқығы жазаны қолданған уәкілетті басшыға, сондай-ақ жоғары тұрған басшыға тиесілі.
10. Көтермелеу түрінде бір уақытта тек бір тәртіптік жаза алынып тасталуы мүмкін, бұл ретте көтермелеудің осы түрімен көтермелеулердің басқа түрлері қолданылмайды.
11. Басшының және уәкілетті басшының тәртіптік жазаны өзінің тәрбиелік рөлін атқарса, қызметкер жаңа теріс қылық жасамаса және өз тәртібін қызметтік борышын адал орындаумен түзесе, алты ай өткенге дейін алып тастауға құқығы бар.
12. Көтермелеулер сап алдында немесе қызметкерлер жиналысында жарияланады.
Көтермелеулер туралы бұйрықтарды жариялау, сондай-ақ ерекше көзге түскен қызметкерлерге наградалар тапсыру салтанатты жағдайда жүргізіледі.

63-бап. Теріс қылықтар мен жазалар

1. Қызметкердің тәртіптік теріс қылығы (бұдан әрі – теріс қылық) – қызметкердің оған жүктелген міндеттерді құқыққа қарсы, кінәлі орындамауы немесе тиісінше орындамауы, лауазымдық өкілеттіктерін асыра пайдалануы, қызметтік тәртіпті, қызметтік этика ережелерін бұзуы, тәртіптік түрде жазаланатын сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықты жасауы, сонымен қатар қызмет өткеруге байланысты заңдарда белгіленген шектеулерді сақтамауы.
2. Жеңіл теріс қылық жасаған басшының қызметкерге қызметтік тәртіпті қатаң сақтаудың қажеттігі туралы жазбаша ескерту жасаумен шектелуге құқығы бар.
Жазбаша ескерту жаза болып саналмайды.
Жазбаша ескерту қызметкерге қол қоя отырып, жеткізіледі, тіркеледі және қызметкердің жеке ісіне тігу үшін кадр бөлімшесіне беріледі. Алты ай өткеннен кейін ол алынады және оны кадр бөлімшесі белгіленген тәртіпте жояды.
3. Алдын алу мақсатында қызметкерлердің теріс қылықтары басшының шешімі бойынша:
1) қатардағы жауынгерлер – жеке құрамның жиналыстарында;
2) сержанттар – сержанттардың жиналыстарында;
3) офицерлер – офицерлер жиналыстарында қаралуы және талқылануы мүмкін.
4. Аға офицерлердің теріс қылықтары – тек аға және жоғары офицерлердің жиналыстарында, жоғары офицерлердің теріс қылықтары – тек жоғары офицерлердің жиналыстарында қаралуы және талқылануы мүмкін.
5. Кейінге қалдыруды күттірмейтін ерекше жағдайларда қызметкер оның жауапкершілігі туралы мәселені шешкенге дейін лауазымынан уақытша шеттетілуі мүмкін.
Қызметкерге лауазымынан уақытша шеттету ол жасаған теріс қылық оның қызметтік міндеттерін атқаруға немесе басқа қызметкердің қызметтік міндеттерін атқаруына кедергі келтірген не қызметкердің лауазымдық міндеттерін атқаруы оның теріс қылық жасауының мән-жайын жан-жақты, толық, объективті және уақытылы анықтауға, оның жасалуына ықпал еткен себептер мен жағдайларды анықтауға кедергі келтіретін (келтіруі мүмкін) жағдайларда қолданылуы мүмкін.
6. Қызметкерді лауазымынан оны лауазымға тағайындау құқығы берілген басшы шеттетеді.
Бағынысындағыны лауазымынан шеттеткен басшы лауазымынан шеттетуді тудырған себептер мен мән-жайларды нақты жазып, бұл туралы команда бойынша баяндауға міндетті.
Бағынысындағыны оған жеткілікті негізсіз лауазымынан шеттеткен басшы ол үшін тәртіптік және өзге де жауаптылықта болады.
7. Тәртіптік жаза (бұдан әрі – жаза) – уәкілетті басшы қолданған қызметкерге тәртіптік ықпал ету жазасы.
8. Қызметкерлерге қатысты мынадай тәртіптік жазалар қолданылуы мүмкін:
1) ескерту;
2) сөгіс;
3) қатаң сөгіс;
4) қызметіне толық сәйкес еместігі туралы ескерту;
5) арнаулы атағын бір сатыға төмендету;
6) әскери қызметтен теріс себептер бойынша шығару.
9. Арнаулы (әскери) оқу орындарының курсанттарына қатысты мынадай тәртіптік жазалар қолданылады:
1) ескерту;
2) кезектен тыс нарядқа қою (бөлімшені күзетуді қамтамасыз ету бойынша нарядқа қоюды қоспағанда);
3) арнаулы (әскери) оқу орнының орналасқан жерінен кезекті шығуынан айыру;
4) сөгіс;
5) қатаң сөгіс;
6) арнаулы (әскери) оқу орнынан шығару.
10. Теріс қылық жасаған қызметкерге осы Заңда белгіленген жазалар ғана қолданылуы мүмкін.
11. Қызметкерлердің топ болып жасаған теріс қылық жасаған кезде жазалар әрбір кінәліге оның жауапкершілік шараларына байланысты жеке қолданылады.
12. Дәл сол теріс қылығы үшін бірнеше жаза қолдануға немесе бір жазаны басқасымен байланыстыруға, тікелей кінәлілерді жазалаудың орнына бөлімшенің барлық жеке құрамына жаза қолдануға тыйым салынады.
13. Жаза қолдану теріс қылық жасаған қызметкерді оны орындамағаны немесе тиісінше орындамағаны үшін жаза қолданылған міндеттерді атқарудан босатпайды.
14. Егер басшы бағынысындағы адам жасаған теріс қылықтың ауырлығын ескере отырып, оған берілген тәртіптік жазалау құқықтары жеткіліксіз деп санаса, ол жоғары тұрған басшының құқығымен кінәліге жаза қолдану туралы өтініш жасайды.
15. Жоғары тұрған басшының бағынысындағы басшы қолданған тәртіптік жазаны қатаңдық себебі бойынша алып тастауға немесе төмендетуге, егер соңғысы оған берілген өкілеттікті асыра пайдаланбаса, құқығы жоқ.
16. Жоғары тұрған басшы осы жазаның, жасалған теріс қылықтың ауырлығына сәйкес келмейтінін тапса, одан бағынысындағы басшының қолданған тәртіптік жазасын алып тастауға және неғұрлым қатаң жаза қолдануға құқығы бар.
Жаза заңсыз қолданылған жағдайда, ол жоғары тұрған басшының билігімен алынып тасталуы мүмкін.
Заңсыз жаза қолданған басшы ол үшін жауаптылықта болады.
17. Қызметкерге жаза қолдану оны заңмен көзделген жауапкершіліктің басқа да түрлерінен босатпайды.
18. Қызметкерлерге қолданылатын жазалар олар жасаған теріс қылықтың ауырлығына және олардың кінәсінің дәрежесіне сәйкес келуге тиіс.
Егер кінәлі бірқатар теріс қылық жасаған немесе тәртіпті топпен бұзуға қатысқан болса, егер теріс қылық кезекшілік, наряд уақытында және қызметтік міндеттерді атқару кезінде немесе алкогольдiк, есiрткiлiк, психотроптық, уыттық (оларға ұқсас) мас күйде жасалған болса, жазаның қатаңдығы арттырылады.
19. Тәуліктік наряд құрамына кіретін (кезекшілік өткеретін) қызметкерге қызмет өткеру уақытында оның жасаған теріс қылықтары үшін жаза қолдану нарядтан ауысқаннан немесе оны басқа қызметкер ауыстарғаннан кейін жүргізіледі.
20. Қызметкерге жаза қолдану кезінде оның жеке ар-намысын кемсітуге, оған дене және моральдық азап, дөрекілік көрсетуге жол берілмейді.

64-бап. Қызметтік тексеруді жүргізу тәртібі

1. Қызметтік тексеру – қызметкердің теріс қылықты жасау мән-жайын толық, жан-жақты және объективті анықтау мақсатында ол туралы материалдар мен мәліметтерді жинау және тексеру жөніндегі қызмет.
2. Қызметтік тексеру оны жасауға ықпал еткен себептер мен жағдайларды айқындау, кінәлілерді анықтау және жазадан құтылмаушылық қағидатын қамтамасыз ету не болмаса қызметкерді жауапкершілікке негізсіз тартуды болдырмау мақсатында жүргізіледі.
3. Қызметтік тексеру жүргізу үшін:
1) баянаттар, арыздар, шағымдар мен хаттар;
2) құқық бұзушылықтар мен оқиғалар фактілері;
3) тексерістер қорытындылары;
4) бөлімшенің оқу, жедел және қызметтік іс-қимылын тексеру нәтижелері;
5) алдын ала анықтау, тергеу және сот органдарының хабарламалары;
6) лауазымды тұлғалардың, ұйымдар мен бұқаралық ақпарат құралдарының хабарламалары;
7) қызметкерді Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнамасында, сондай-ақ Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамасында көзделген құқық бұзушылықтарды жасағаны үшін тәртіптік жауапкершілікке тарту туралы мәселені шешу үшін уәкілетті органдардан келіп түскен материалдар негіз болуы мүмкін.
4. Қызметтік тексеру уәкілетті басшының бұйрығымен тағайындалады және уәкілетті лауазымды адам күнтізбелік он бес күннен аспайтын мерзімде жүргізеді. Ерекше жағдайларда қызметтік тексеру мерзімін қызметтік тексеру жүргізуді тағайындаған тұлға он күнтізбелік күннен аспайтын мерзімге ұзартуы мүмкін.
Бұйрықсыз қызметтік тексеру жүргізуге жол берілмейді.
5. Қызметкер теріс қылық жасаған кезде одан міндетті түрде жазбаша түсініктеме талап етіледі. Егер жазбаша түсініктемесінде қызметкер өзінің теріс қылықты жасау фактісімен келіссе және оны қарау үшін өзге де субъектілерден, лауазымды тұлғалардан ақпарат алуды немесе қосымша тексеру іс-шараларын жүргізуді, оқиға болған жерде тексеруді талап етпесе, онда басшы қызметтiк тексеру жүргiзбей, қызметке толық сәйкес еместiгi туралы ескерту, арнаулы атақты бір сатыға төмендету және теріс себептер бойынша қызметтен шығару түріндегі жазаларды қоспағанда тәртіптік жаза қолдануға құқылы.
Арнаулы атақты бір сатыға төмендету және теріс себептер бойынша қызметтен шығару түріндегі тәртіптік жазалар жүргізілген қызметтiк тексеру нәтижелерi бойынша тәртіптік комиссияның ұсынымдарын ескере отырып, қолданылады.
Егер қызметкер жазбаша түсінігінде теріс қылық жасау фактісімен келіспесе уәкілетті басшы теріс қылық анықталған күннен бастап үш тәуліктен аспайтын мерзімде осы Заңда айқындалған тәртіппен қызметтік тексеруді тағайындауы тиіс.
6. Қызметтік тексеру жүргізу үшін басшы лауазымы теріс қылық жасаған қызметкердің лауазымына тең немесе одан жоғары уәкілетті лауазымды тұлғаны тағайындайды.
Қажет болған жағдайда қызметтік тексеру жүргізуге арнаулы білімді қажет ететін мәселелер бойынша қорытындылар, түсініктер мен консультациялар алу үшін мамандар ретінде жедел-қызметтік іс-қимылдың тиісті бағытының қызметкерлері тартылуы мүмкін, ол туралы бұйрықта көрсетіледі.
Қажет болған жағдайда басшы уәкілетті лауазымды тұлғаны қызметтік тексеру жүргізу уақытына оның функционалдық міндеттерін атқарудан босатуы мүмкін, ол туралы бұйрықта көрсетіледі.
7. Қызметтiк тексеру жүргiзуге оның нәтижесiне тiкелей немесе жанама түрде мүдделi қызметкер қатыса алмайды. Мұндай жағдайда ол қызметтiк тексеру жүргiзу туралы шешiм қабылдаған адамға, өзiн осы тексеру жүргiзуге қатысудан босату туралы жазбаша баянатпен жүгiнуге мiндеттi. Осы аталған талаптар сақталмаған жағдайда, қызметтiк тексеру нәтижелерi жарамсыз деп есептеледi.
8. Қызметкер тек оған қатысты оның кінәсі анықталған теріс қылық үшін ғана тәртіптік жауапкершілікке тартылады.
9. Теріс қылық жасағаны үшін кінәлі болып қасақана немесе абайсызда құқыққа қарсы әрекет жасаған (әрекетсіздік танытқан) қызметкер танылады.
10. Егер қызметкер өзінің құқыққа қарсы әрекетінің (әрекетсіздігінің) сипатын ұғынып, оның зиянды салдарының болуын алдын ала білсе және осы салдардың болуын тілесе немесе саналы түрде жол берсе не болмаса оларға немқұрайлы қараса, теріс қылық қасақана жасалған болып табылады.
11. Егер теріс қылық жасаған қызметкер өз әрекетінің (әрекетсіздігінің) зиянды салдарларының болу мүмкіндігін алдын ала білсе, бірақ оған жеткілікті негiздерсiз оларды болдырмауға жеңiлтектiкпен қараса немесе тиiстi ұқыптылық пен сақтық кезiнде оларды болжап бiлуге тиiс және болжап бiле алатын бола тұра, осындай салдарлардың болу мүмкiндiгiн алдын ала бiлмесе, ол абайсызда жасалған болып танылады.
12. Қызметтiк тексеру мынадай жағдайларда басшының бұйрығымен тоқтатылуы мүмкiн:
1) қызметкер қызмет орнын өз бетiмен тастап кеткенде;
2) қызметкер демалыста, қызметтiк iссапарда болғанда;
3) қызметкердің сырқаттанғаны заңда белгiленген тәртiппен расталғанда;
4) ұзақ уақытты талап ететiн медициналық сараптама өткiзгенде;
5) қызметтiк тексеруге кедергi жасайтын басқа да жағдайларда.
13. Қызметтiк тексеру, егер оны тоқтату үшiн негiздер болмаса, басшының бұйрығымен қалпына келтiрiледi.
14. Қызметтiк тексеру барысында:
1) терiс қылықтың мазмұны мен сипаты, оның жасалған уақыты, орны, тәсiлi және басқа да мән-жайлар;
2) терiс қылықтың салдарының болуы мен сипаты;
3) келтiрiлген зиянның мөлшерi;
4) терiс қылық жасаған тұлға;
5) қызметкердің жауаптылығын болдырмайтын, жеңiлдететiн немесе ауырлататын мән-жайлар;
6) терiс қылықты жасауға ықпал еткен себептер мен жағдайлар;
7) терiс қылық жасаған қызметкердің жеке басын сипаттайтын деректер;
8) қызметкердің терiс қылық жасаудағы кiнәсi, терiс қылық жасау ниетiнiң немесе абайсыздықтың болуы және дәлелдерi;
9) қызметкерді жауаптылыққа тарту туралы шешiм қабылдау үшiн мәнi бар басқа да мән-жайлар белгiленедi.
15. Мыналар:
1) терiс қылық жасаған қызметкердің өкiнуi;
2) қызметкердің өзiнiң терiс қылық жасағаны туралы басшыларға өз еркiмен хабарлауы;
3) терiс қылық жасаған қызметкердің терiс қылықтың зиянды салдарын болдырмауы, келтiрiлген зиянды өз еркiмен өтеуi немесе келтiрiлген зиянды жоюы;
4) ауыр жеке немесе отбасы жағдайының тоғысуы кезiнде терiс қылық жасау;
5) мәжбүрлеу нәтижесiнде терiс қылық жасау;
6) қажеттi қорғаныстың заңдылық шарттарын бұзған, қажетті қорғану жағдайында, құқыққа қарсы озбырлық жасаған адамды ұстау, бұйрықты немесе команданы орындау кезiнде терiс қылық жасау тәртiптiк жауаптылықты жеңiлдететiн мән-жайлар болып табылады.
Қызметкерге жаза қолданатын басшы өзге де мән-жайларды жеңiл деп тануы мүмкiн.
16. Мыналар:
1) басшының оны тоқтат деген талабына қарамастан, құқыққа қарсы әрекеттi (әрекетсiздiктi) жалғастыру;
2) егер бiрiншi терiс қылық үшiн қызметкерге жаза қолданылған болса және ол белгiленген тәртiппен алынбаса, осындай терiс қылықты қайтадан жасау;
3) топ болып, терiс қылық жасау;
4) бағынысындағыны терiс қылық жасауға тарту;
5) ұлттық, нәсiлдiк және дiни өшпендiлiк немесе қастандық себеп бойынша терiс қылық жасау;
6) басқа адамдардың заңды әрекеттерi үшiн кек алу, сондай-ақ басқа терiс қылықты жасыру немесе оны жасауды жеңiлдету мақсатында терiс қылық жасау;
7) олардың өзiне жүктеген мiндеттердi орындауға байланысты лауазымды адамдарға немесе оның жақындарына ықпал ету жолымен терiс қылық жасау;
8) кезекшiлiкте, қызметте тәулiктiк нарядта, арнаулы мiндеттердi орындау кезiнде, сондай-ақ табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлар кезiнде терiс қылық жасау;
9) алкогольден, есiрткiден немесе уытқұмарлықтан (оларға ұқсас) мас күйінде терiс қылық жасау тәртiптiк жауаптылықты ауырлататын мән-жайлар болып табылады.
Осы Заңда аталмаған басқа да мән-жайлар тәртiптiк жауапкершiлiктi ауырлататын болып танылмайды.
17. Қызметтiк тексеру барысында оны жүргiзу тапсырылған уәкілетті лауазымды адамның:
1) тәртіптік жазаға тартылған қызметкерден, сондай-ақ басқа да адамдардан жазбаша түсініктеме алуға;
2) қызметкердің теріс қылық жасағандығын растайтын материалдар жинақтауға;
3) тиісті құжаттармен танысу, қажет болған жағдайда олардың көшірмесін қызметтік тексеру материалдарына қосуға;
4) арнайы білімді қажет ететін сұрақтар бойынша мамандардан қорытынды, түсіндірме және кеңес алуға;
5) теріс қылық жасалған жерге баруға құқығы бар.
18. Қызметкерлер қызметтік тексеруді жүргізуге тағайындалған уәкілетті тұлғаға көмек көрсетуге міндетті және берілген мәліметтердің растығына дербес түрде жауапты болады.
19. Қызметкердің теріс қылық жасағандығы туралы фактіні растайтын немесе теріске шығаратын мәліметтер кез келген нысанда болуы мүмкін.
20. Егер қызметтік тексеру барысында қызметкердің теріс қылықтарында қылмыс белгілерінің бар екендігі белгілі болса, басшы дереу жоғары тұрған басшыға баяндайды.
21. Уәкілетті лауазымды адам қызметтік тексеру нәтижелерін тексеруді белгілеген басшыға жазбаша түрде баяндайды.
Баяндаудан кейін уәкілетті лауазымды адам оған қатысты тексеру жүргізілген қызметкерге қызметтік тексеру материалдарын жеткізіп, қызметтік тексерудің қорытындыларымен және ұсыныстарымен оның келісетін-келіспейтіндігін міндетті түрде көрсете отырып, қолын қойғызып алуға тиіс.
22. Өзiне қатысты қызметтiк тексеру жүргiзiлген қызметкер:
1) жүргiзiлетiн қызметтiк тексерудiң мәнi бойынша жазбаша түсiнiктеме беруге;
2) өтiнiш айтуға, айғақтар және өзге де құжаттар ұсынуға;
3) қызметтiк тексеру жүргiзу туралы шешiм қабылдаған арнаулы мемлекеттік орган басшысына немесе уәкiлеттi басшыға қызметтiк тексеру жүргiзетiн қызметкерлердiң шешiмдерiне және әрекетiне (әрекетсiздiгiне) шағымдануға;
4) егер ол мемлекеттiк құпияларды және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәлiметтердi таратпау талаптарына қайшы келмесе, қызметтiк тексеру аяқталғаннан кейiн қорытындымен және басқа да материалдармен танысуға құқылы.
23. Осы Заңның негізінде теріс себептер бойынша жұмыстан шығарылатын, арнаулы атақты бір саты төмендету түріндегі тәртіптік жаза қолданылатын қызметкерлерге, сондай-ақ қызметтік тексеру қорытындысы мен ұсыныстарына келіспейтін адамдарға қатысты қызметтік тексеру материалдары тәртіптік комиссияда қаралады.
24. Қызметтік тексеру жүргізілетін қызметкер жазбаша түсініктеме беруден бас тартқан кезде тиісті акт жасалады. Оның бас тартуы қызметтік тексеруді жүргізуді тоқтатпайды. Бұл жағдайда қызметкер тәртіптік комиссияда тыңдалады.

65-бап. Тәртіптік комиссияның құрылу және жұмыс тәртібі

1. Тәртіптік комиссия – теріс қылық жасаудың жан-жақты, толық және объективті жағдайын анықтау және оны жасаған адамды жазалау шарасы туралы ұсыныстарды шығару мақсатында қызметкердің теріс қылығына қатысты қызметтік тексеру материалдарын қарау және фактілерді зерттеу үшін арнаулы мемлекеттік органдарда құрылатын тұрақты жұмыс істейтін алқалық консультативтік-кеңесші орган.
2. Тәртіптік комиссиялар арнаулы мемлекеттік органдардың бөлімшелерінде құрылады.
3. Тәртіптік комиссия мүшелері бөлімшенің жеке құрамының жиналыстарында анағұрлым тәжірибелі және беделге ие офицерлер арасында ашық дауыс беру арқылы сайланады. Тәртіптік комиссия мүшелерінің саны тақсанды болуға және ол үш адамнан кем болмауға тиіс.
4. Тәртіптік комиссия құрамы уәкілетті басшының бұйрығымен бекітіледі. Комиссия төрағасы болып уәкілетті басшының орынбасарларының бірі тағайындалады. Бөлімшенің кадрлар аппаратының өкілі хатшы болып тағайындалады. Тәртіптік комиссияның хатшысы оның мүшесі болып табылмайды.
5. Уәкілетті басшылар және олардың орынбасарларының теріс қылықтары жоғары тұрған арнаулы мемлекеттік органның тәртіптік комиссияларында қаралады. Жоғары офицерлердің теріс қылықтары тек жоғары офицерлер арасындағы тәртіптік комиссияда, ал аға офицерлердің теріс қылықтары аға офицерлер қатарынан құрылған тәртіптік комиссияда қаралады.
6. Тәртiптiк комиссия мүшесiнің өз бастығының, жақын туысының немесе жекжатының терiс қылығына қатысты, сондай-ақ егер тәртiптiк комиссия мүшесiнiң тиiстi шешiм қабылдауға тiкелей немесе жанама мүдделiлiгi бар болса, қызметтiк тексеру материалдарын қарауға және фактiлердi зерттеуге құқығы жоқ.
7. Тәртiптiк комиссия өз отырысында қызметтiк тексеру материалдарын қарайды және терiс қылыққа қатысты фактiлердi зерттейдi. Тәртiптiк комиссия оған қатысты қызметтiк тексеру жүргiзiлген әскери қызметшiнiң және қызметтiк тексеру жүргiзген лауазымды адамдардың түсiнiктерiн тыңдауы мүмкiн.
Қажет болған кезде тәртiптiк комиссияның сонымен қатар куәгерлерді және мамандарды тыңдауға, материалдар сұратуға және терiс қылыққа (оқиғаға) қатысты кез келген фактiлердi зерттеуге құқығы бар.
8. Тәртiптiк комиссияның ұсыныстары комиссия мүшелерінің жалпы санының көпшілік даусымен ашық дауыс беруі арқылы қабылданады.
Тәртiптiк комиссияның мүшелерi өз пiкiрiн айқын айтуға және дауыс беру кезiнде қалыс қалмауға мiндеттi.
Дауыстар тең болған кезде төрағаның даусы шешушi болып табылады.
9. Тәртiптiк комиссия қызметтiк тексеру материалдары түскен күннен бастап үш жұмыс күнi iшiнде басшыға қызметкердің тәртiптiк жауаптылығы туралы тиiстi ұсыныс енгiзедi.

66-бап. Тәртiптiк комиссияның функциялары мен
өкiлеттiктерi

1. Тәртiптiк комиссия мынадай функцияларды:
1) қызметкердің терiс қылықтары туралы қызметтiк тексеру материалдарын қарауды;
2) жазалар түрлерiн қолдану мәселелерi бойынша ұсыныстарды пысықтау және уәкілетті басшыға енгiзудi жүзеге асырады.
2. Тәртiптiк комиссия өз құзыретi шегiнде функцияларды iске асыру мақсатында мыналарға:
1) терiс қылық жасаған қызметкердің, куәгерлердің және қызметтiк тексеру жүргiзген лауазымды адамдардың түсiнiктерiн тыңдауға;
2) материалдар, ақпарат сұратуға және терiс қылыққа (оқиғаға) қатысты кез келген фактiлердi зерттеуге құқылы.
3. Тәртiптiк комиссияның төрағасы:
1) тәртiптiк комиссияны басқарады, оның жұмысына басшылық жасауды ұйымдастырады және жүзеге асырады;
2) тәртiптiк комиссия отырыстарының күн тәртiбiн айқындайды;
3) қызметтiк тексеру материалдары келiп түскен кезде тәртiптiк комиссия отырысының уақытын айқындайды. Тәртiптiк комиссияның төрағасы болмағанда оның уәкiлеттiк етуi бойынша отырыстарда тәртiптiк комиссия мүшелерiнiң бiреуi төрағалық етедi;
4) тәртiптiк комиссияның отырысында қаралатын нақты мәселе бойынша баяндамашыны айқындайды.
4. Тәртiптiк комиссияның хатшысы:
1) тәртiптiк комиссия мүшелерiн тәртiптiк комиссия отырысының уақыты мен орны туралы хабардар етедi;
2) тәртiптiк комиссия отырыстарына материалдар дайындауды ұйымдастырады;
3) тәртiптiк комиссия отырыстарының хаттамаларын жүргiзедi;
4) тәртiптiк комиссияның ұсыныстарын басшыға жiбередi;
5) тәртiптiк комиссия төрағасының тапсырмасы бойынша өзге де функцияларды жүзеге асырады.
5. Тәртiптiк комиссия мүшелерiне оларға қызметтiк тексеру материалдарын қарау барысында белгiлi болған мәлiметтердi жариялауға тыйым салынады.
6. Тәртiптiк комиссия отырыстары қажеттiлiгiне қарай өткiзiледi.
Тәртiптiк комиссия отырыстарында тәртiптiк комиссия мүшелерiнiң жалпы санының үштен екiсi, бiрақ кемiнде үш адам болған кезде ол заңды болады. Тәртiптiк комиссияның мүшелерi оның отырыстарына ауыстыру құқығынсыз қатысады.
7. Тәртiптiк комиссияның мүшелерi отырыстың өткiзiлетiн күнi, орны, оның күн тәртiбi туралы, сондай-ақ отырыс материалдарымен отырысқа дейiн хабардар етiлуi және таныстырылуы тиiс.
8. Тәртiптiк комиссияның отырысына оған қатысты қызметтiк тексеру жүргiзiлген қызметкердің қатысуы мiндеттi.
9. Тәртiптiк комиссияның шешiмi хаттамамен ресiмделедi, оған тәртiптiк комиссияның төрағасы мен тәртiптiк комиссияның мүшелерi және хатшысы қол қояды.

67-бап. Жаза қолдану туралы шешiм қабылдау тәртiбi

1. Уәкілетті басшы қызметтiк тексеру материалдары және тәртiптiк комиссияның ұсыныстары негiзiнде жаза қолдану туралы тиiстi шешiм қабылдайды.
2. Қызметтiк тексерудiң нәтижелерi бойынша уәкілетті басшы қызметтік тексеру жүргізуге тағайындалған лауазымды уәкілетті адам жауапты болып саналатын бұйрық шығара отырып, құқық бұзушылықтардың алдын алу бойынша iс-шараларды әзiрлеуге және iске асыруға мiндеттi.
3. Терiс қылық жасаған қызметкерге тәртiптiк жаза қолдану (кейiнге қалдыруды күтпейтiн жағдайларды қоспағанда) әскери тәртiптi бұзудың мән-жайын жақсы анықтау үшiн терiс қылық анықталған сәттен бастап, кемiнде екi-үш тәулiк өткеннен кейiн жүргiзiледi.
4. Жаза терiс қылық анықталған күннен бастап бiр айдан және ол жасалған күннен бастап алты айдан кешiктiрiлмей қолданылады.
Қызметкердің іс-қимылында тәртіптік теріс қылықтың, әкімшілік құқық бұзушылықтың белгілері бола тұрып, қылмыстық істі қозғаудан бас тартқан немесе оны тоқтатқан жағдайда жаза бір айдан кеш емес уақытта, ал сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық белгілері болғанда, қылмыстық істі қозғаудан бас тарту немесе оны тоқтату туралы шешім қабылданған күннен үш айдан кешіктірмей тәртіптік жаза қолданылады.
Қызметкер сыбайлас жемқорлыққа қатысты құқық бұзған немесе сыбайлас жемқорлыққа жол беруге жағдай жасайтын құқық бұзған жағдайында, тәртіптік жаза тәртіптік қылықтың анықталған күнінен бастап үш айдан кешіктірілмей және тәртіптік қылықты жасаған уақыттан бір жылдан кешіктірмей қолданылады.
Қызметкер уақытша жұмысқа қабілетсіз, еңбек демалысында немесе іссапарда болғаны кезінде, сондай-ақ аталған Заңда және Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіптік жауапкершілікке тарту мерзімінің ескіруіне байланысты тәртіптік жаза қолданылмайды.
Қызметкердің ауырған, еңбек демалысында, іссапарда болған уақытында тәртіптік жазаны өткеру уақыты тоқтатылады.
5. Қызметтегi, кәсіби қызметтік даярлықты және тәрбие үдерісін ұйымдастырудағы олқылықтары үшiн арнаулы (әскери) оқу орнын аяқтағаннан кейiн қызметті өткеру үшiн келген қызметкерлерге тәртiптiк жауапкершiлiк шараларын лауазымға кiрiскеннен кейiн кемiнде алты ай өткеннен кейiн қолдануға жол берiледi.
6. Бiр-бiрiне бағынысты емес қызметкерлер жеке мiндеттердi бiрлесiп атқарған кезде, олардың қызметтiк өзара қарым-қатынастары уәкілетті басшымен айқындалмаған жағдайда олардың iшiнде лауазымы бойынша үлкенi, ал тең лауазымдар кезiнде әскери атағы бойынша үлкенi бастық болып табылады және оған атқарып отырған лауазымы бойынша берiлген тәртiптiк құқықтарды пайдаланады.

68-бап. Жазаларды жариялау тәртiбi

1. Қызметкерлерге жазалар қызметтік тексеруді жүргізуді тағайындаған басшының бұйрығымен жарияланады.
2. Тәртіптік жаза қолданғаны туралы бұйрық шыққаннан кейін үш жұмыс күні ішінде қол қоюы арқылы тәртіптік жазаға тартылған қызметкерге жарияланады.
3. Тәртіптік жаза қолдану туралы бұйрықпен танысудан бас тарту кадрлар бөлімшелері дайындайтын және қызметтік тексеру материалдарына тізілетін актімен ресімделеді.
4. Жаза қолдану туралы аға офицерлерге – аға және жоғары офицерлердің, ал жоғары офицерлерге тек жоғары офицерлердің қатысуымен жарияланады.
5. Бағынысындағы адамдардың көзiнше уәкілетті басшыларға және олардың орынбасарларына тәртiптiк жаза жариялауға тыйым салынады.
6. Жазаны жариялаған кезде қызметкерге жазаға әкеп соқтырған себеп және құқық бұзушылықтың мәнi көрсетiледi.

69-бап. Жазаны алу

1. Қызметкердің:
1) оған соңғы жаза қолданылған сәттен бастап алты ай өткенге дейiн тиiстi уәкілетті басшы көтермелеу тәртiбiмен жазаны алып тастағаннан кейiн;
2) оған соңғы жаза қолданылған сәттен бастап алты ай өткеннен кейін жазасы жоқ болып саналады.
2. Көтермелеу арқылы жазаны алу осы жазаны қолданған уәкілетті басшының немесе жоғары тұрған басшының жазбаша бұйрық шығаруы арқылы жүргiзедi.
3. Бұрын жоғары тұрған басшы қолданған жазаны бағыныстыдан көтермелеу тәртiбiмен алу үшiн қызметкердің тiкелей бастығы өтiнiш жасайды.
Осы жазаны қолданған басшы аталған өтiнiштi оны алған күннен бастап күнтiзбелiк он күннен кешiктiрмейтiн мерзiмде қарауға мiндеттi.
4. Қызметкер әскери қызметтен босатылған күнi алынбаған жаза оған соңғы жаза қолданылған сәттен бастап алты ай өткеннен кейiн алынған болып саналады.
5. Жазаларды алу қызметкердің жеке ісінде тиісінше жазбалар арқылы ресімделеді.
6. Егер қызметкерге қолданылған жаза көтермелеу тәртiбiнде алынбаса, алты ай өткеннен кейiн «Жазалар» бөлiмiнiң тиiстi бағанында мерзiмiнiң өтуi бойынша жазаның алынғаны туралы белгi жасалады.

70-бап. Қызметкерлердi тәртiптiк жауаптылыққа тарту
кезiндегi олардың құқықтарының кепiлдiктерi

1. Қызметкерді тәртiптiк жауаптылыққа тартуға:
1) терiс қылық фактiсi болмаған жағдайда;
2) егер оның iс-қимылы (әрекетсiздiгi) құқыққа қарсы болып табылмаса;
3) дәл сондай терiс қылық үшiн екiншi рет;
4) осы Заңда және Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiптiк жауаптылыққа тарту мерзiмi ескірген кезде;
5) қызметтен шығаруға байланысты оны жеке құрам тiзiмiнен шығарған жағдайда жол берiлмейдi.
2. Қызметкер тәртiптiк жауаптылыққа тарту туралы бұйрықпен келiспеген жағдайда ол жазбаша түрде жоғары тұрған арнаулы мемлекеттік органның бөлімшесіне немесе сотқа ол бұйрық бойынша шағымдануға құқылы.
3. Қызметкерді тәртіптік жауаптылыққа тарту туралы бұйрыққа Қазақстан Республикасының заңында белгіленген тәртіппен шағымдануға болады.
4. Арнаулы мемлекеттік органның жоғары тұрған бөлімшесінің басшысы шағымды қараудың нәтижелерi бойынша бiр ай мерзiмде мынадай шешiмдердiң бiреуiн шығаруға мiндеттi:
1) қызметкерді тәртiптiк жауаптылыққа тарту туралы бұйрықты өзгерiссiз қалдыру туралы;
2) осы Заңның талаптарын бұза отырып, шығарылған қызметкерді тәртiптiк жауаптылыққа тарту туралы бұйрықты жою және заңсыз жазаны қолданған уәкілетті басшыны жауаптылыққа тарту туралы;
3) егер жаза осы Заңның талаптарын сақтай отырып шығарылса, бiрақ жасалған терiс қылықтың ауырлығына сәйкес келмесе, неғұрлым қатаң жаза қолдану туралы жаңа бұйрық шығару туралы.
5. Жаза қолдану туралы шешiмге шағымдану оның орындалуын тоқтатпайды.

9-тарау. Қызметкерлердің дене күшін, арнаулы құралдар мен
қару және жауынгерлік техниканы қолдану

71-бап. Дене күшін, арнаулы құралдар, қарулар, жауынгерлік
техниканы қолдану шарттары мен шектері

1. Қызметкерлер қаруды сақтауға, алып жүруге және қаруды, жауынгерлік техниканы және арнайы құралдарды, сондай-ақ адам күшін қолдануға құқылы.
2. Олар арнайы дайындықтан өтуге, дене күшін, арнайы құралдар және қару қолданатын жағдайлармен байланысты жағдайларда жарамдылығын анықтайтын тексеруден өтуге міндетті.
3. Қажеттi қорғаныстың және аса қажеттiктiң барлық өзге де жағдайларында немесе қылмыс жасаған адамды ұстағанда, қызметкер өзінде арнайы құралдар мен қару болмаған жағдайда қолына түскен өзге де құралдарды, сондай-ақ осы Заңда көрсетілген талаптарға сәйкес өзге де қару-жарақ жабдығында тұрған құралдарды қолдануға құқылы.
4. Егер қорғау сипатына және қауіптілігіне сай келетін болса, күзетілетін адамдарға, басқа азаматтарға, күзет нысандарына және қызметкерге қастандық жасалудың, арнаулы мемлекеттік органдар қызметкері осы Заңда көрсетілген талаптарға сәйкес күш, арнайы құралдар, қару және жауынгерлік техниканы қолдану барысында моральдық, материалдық және денсаулығына тигізген зардабы үшін жауап бермейді.
5. Күш, арнайы құралдар, қару және жауынгерлік техниканы қолдануда өкілеттілігін асыра пайдалану, заңда белгіленген жауапкершілікке әкеп соғады.
6. Терроризмге қарсы операциялар жүргізу аумағында терроризмге қарсы іс-қимылға қатысушы қызметкерлердің террористке қарсы күш, жауынгерлік және басқа да техниканы, қару және арнайы құралдарды, соның ішінде қызметтік жануарларды осы Заңда және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында көрсетілгендей, ескертусіз және өлшеусіз қолдануға құқығы бар.

72-бап. Дене күшін қолдану

1. Қызметкерлердің, азаматтардың өміріне, денсаулығына, құқығына, еркіне, жеке ар-намысына, жеке меншігіне және мемлекеттің қорғалатын мүдделеріне қауіп төндіретін қылмыс пен әкімшіліктік құқық бұзушылықтың алдын алу үшін, қоғамға қауіпті әрекет жасаған құқық бұзушылықтың түрі мен нақты жағдайды ескере отырып, заңды талабына қарсы шыққан, егер күш қолданбау тәсілдері арнаулы мемлекеттік органдарға жүктелген тапсырмаларды орындауды қамтамасыз ете алмаса, дене күшiн, оның iшiнде жауынгерлiк күрес тәсiлдерiн қолдануға құқығы бар.
2. Қызметкерлердің осы Заңда көрсетілген арнайы құралдар мен қаруды қолдану рұқсат етілген барлық жағдайларда дене күшiн қолдануға құқығы бар.

73-бап. Арнаулы құралдарды қолдану

1. Қызметкерлер мынадай жағдайларда қару-жарақ жабдығында тұрған арнайы құралдарды:
1) азаматтарға және күзетілетін адамдарға жасалған шабуылды тойтару үшін;
2) арнаулы мемлекеттік орган қорғайтын орын-жайларға, ғимараттарға, басқа да нысандарға және көлiк құралдарына жасалған шабуылды тойтару, сол сияқты оларды басып алудан босату үшін;
3) қылмысты ашу және алдын алу үшін;
4) заңсыз қару, оқ-дәрі, жарылғыш, улы және радиоактивті заттары бар тұлғаларды қарусыздандыру үшін;
5) қызметкерге немесе оның отбасының мүшелерiн қорғау мақсатында және күзет іс-шараларына тартылған басқа тұлғаларға шабуылды тойтару үшін;
6) құқық бұзушыларды, арнаулы мемлекеттік органдардың және құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне өздерiне жүктелген қызметтік мiндеттердi атқаруға қарсылық көрсеткен немесе әдейі бөгет жасаған адамдарды ұстау үшін;
7) ұсталған, күзет қойылған адамдарды, сондай-ақ қамауға алынған, сотталған, күдiктi және айыпталушы адамдарды, не олардың қашып кетуi немесе айналасындағыларға немесе өзiне зиян келтiруi мүмкiн деп санауға жеткiлiктi негiздемелер болса, сондай-ақ қызметкерлердiң өздерiне заңмен жүктелген мiндеттердi жүзеге асыруына қасақана кедергi келтiретiн адамдарға қатысты күзетпен апару және күзету кезінде;
8) кепілгерлерді құтқару, азаматтардың, күзетілетін адамдар мен нысандардың өміріне, денсаулығына, құқығына, еркіне, жеке ар-намысына, жеке меншігіне қауіп төндіретін жаппай тәртіпсіздіктің, топтық іс-әрекеттердің алдын алу үшін;
9) жүргізушісі қызметкердің тоқтау туралы талабын орындамаған көлік құралын тоқтату, егер басқа тәсілмен азаматтар мен күзетілетін адамдарға бағытталған нақты қауіпті тойтару мүмкін болмаса;
10) өзге де қажеттi қорғаныс, аса қажеттiк жағдайларда қолдануға құқылы.
2. Қызметкерлердің, азаматтар мен күзетілетін адамдардың өмiрi мен денсаулығына қауiп төндiретiн шабуыл, топтасқан шабуыл жасаған не қарулы қарсылық көрсеткен жағдайларды қоспағанда, күзетілетін адамдарға бағыттап, жүктілігі айқын белгілі әйелдерге, мүгедектiк белгiлерi анық бiлiнiп тұрған адамдарға және жас балаларға қатысты арнаулы құралдар мен жауынгерлiк күрес тәсiлдерiн қолдануға тыйым салынады.
3. Арнаулы мемлекеттік органдар қолданатын арнайы құралдардың тізімін Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді.

74-бап. Қару қолдану және жауынгерлік техниканы пайдалану

1. Қызметкерлердің атыс қаруы мен жауынгерлiк техниканы соңғы шара ретiнде мынадай жағдайларда қолдануға құқығы бар:
1) азаматтарға, күзетiлетiн адамдарға, сондай-ақ арнаулы мемлекеттік орган қызметкерлеріне күзету тапсырылған басқа да тұлғаларға жасалған шабуылды тойтару үшiн;
2) қызметкерлер күзететiн үйлерге, ғимараттарға, орын-жайлар мен басқа да объектiлерге және көлiк құралдарына жасалған шабуылды тойтару;
3) қызметкерлерге, олардың отбасы мүшелерiне, осы орган күзет шараларын қамтамасыз ету үшiн тартқан басқа да адамдарға жасалған шабуылды тойтару үшiн, сондай-ақ арнаулы мемлекеттік органдардың қаруын, арнайы және жауынгерлік техникаларын, көлік құралдарын тартып алу әрекеттерінің алдын алу үшін;
4) азаматтарды қылмыстық қол сұғудан қорғау, сондай-ақ кепiлге алынған адамдарды, басып алынған күзетiлетiн объектiлердi, ғимараттарды және арнаулы жүктердi босату үшiн;
5) қылмыс жасау кезiнде не тiкелей қылмыс жасағаннан кейiн үстiнен түскен, қарулы қарсылық көрсеткен адамдарды, сондай-ақ өзіндегі қаруды, оқ-дәріні, жарылғыш, улы және радиоактивті заттарды тапсыру туралы заңды талапты орындаудан бас тартқан қарулы адамды ұстау үшiн;
6) сыртқы белгілері мен іс-әрекеттерінен өзге азаматтардың, күзетілетін адамдардың және қызметкерлердің өмірлері мен денсаулықтарына төндіретін шынайы қауіптің белгілері байқалатын адамдарды зарарсыздандыру және ұстау үшін;
7) жасалған қылмыс үшін күдіктілер мен айыпталушыларды күзетте ұсталып отырған жерінен қашуы немесе қылмыс жасағаны үшін айыпталып ұсталған, қамауға алу туралы шара қолданылған, бас бостандығынан айыруға сотталған тұлғалардың қойылған күзеттен қашуының, сондай-ақ аталған адамдарды күшпен босатудың жолын кесу үшін;
8) егер жүргiзушiсi күзетiлетiн адамдардың өмiрi мен денсаулығына анық қатер туғызса және қызметкерлердің талабы бойынша тоқтаудан бас тартса, көлiк құралын тоқтату үшiн;
9) жануарлардың шабуылынан қорғану үшiн;
10) дабыл белгісі берілген немесе көмек шақырған кезде;
11) қорғану қажет болған өзге де жағдайларда.
2. Күзетiлетiн адамдар тұрған жаққа қарай, сондай-ақ әйелдер, мүгедектігі айқын көрініп тұрған адамдар мен кәмелетке толмағандарға қатысты, сондай-ақ олар қарулы шабуыл жасаған, қарулы қарсылық көрсеткен, топ болып шабуыл жасаған, кепiлге адамдар, объектілер, көлік құралдарын алған, соның ішінде әуе кемесiн қолға түсiрген жағдайда, сондай-ақ қызметкерлердің, азаматтардың өмiрi мен денсаулығына қатер төндiретiн жағдайлардан басқа кезде қару қолдануға тыйым салынады.
3. Қызметкерлер қару қолданған барлық жағдайларда айналадағы азаматтардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге және зардап шеккендерге дереу медициналық көмек көрсету үшiн қажеттi шараларды қолдануға, қару қолданғаны туралы тікелей бастығына баяндауға мiндеттi.
4. Адам өліміне немесе өзге де ауыр салдарға әкеп соққан күш жұмсалған, арнаулы құралдар, атыс қаруы қолданылған әрбiр жағдай туралы жиырма төрт сағат ішінде прокурорға хабарланады.
5. Арнаулы мемлекеттік органдардың жарағындағы атыс қаруы, жауынгерлiк техника және оқ-дәрi түрлерiнiң тiзбесiн Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтедi.

10-тарау. Қызметкерлерді ақшалай қамтамасыз ету және
әлеуметтік қорғау

75-бап. Ақшалай қамтамасыз ету

1. Қызметкерлер Қазақстан Республикасы Президенті бекітетін мемлекеттік бюджет есебінен қамтылатын Қазақстан Республикасы органдары қызметкерлерінің еңбекақысын төлеудің белгіленген бірыңғай жүйесі негізінде ақшалай үлеспен қамтамасыз етіледі.
2. Ақшалай үлес Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген ақшалай қамтудан (лауазымдық жалақы және арнаулы атағы бойынша жалақы), қызмет өткерудің ерекше жағдайлары үшін үстемеақылардан және басқа да үстемеақылардан тұрады.
3. Қызметкер осы Заңның 32-бабы 4-тармағының 1) және 2) тармақшаларында көзделген уәкілетті басшының қарамағында болған жағдайда ол соңғы қарамағына шыққанға дейін атқарған лауазымы бойынша ақшалай үлеспен қамтамасыз етіледі.
Осы Заңның 32-бабы 4-тармағының 3) және 4) тармақшаларында және 63-бабының 5-тармағында көзделген жағдайларда қызметкерге атағы бойынша жалақы төленеді.
4. Қызметкерлерге жыл сайынғы еңбек демалысы берілгенде еңбек демалысының ұзақтығына қарамастан екі лауазымдық жалақы көлемінде денсаулығын түзету үшін жәрдемақы төленеді.
Қызметкерге жыл сайынғы еңбек демалысы бөлініп берілгенде денсаулығын түзету үшін жәрдемақы еңбек демалысының бірінші бөлігінде төленеді.
5. Қызметкерлердің денсаулығын түзету үшін жәрдемақы және лауазымдық жалақыны есептеу үшін ақшалай қамтамасыз ету және қызмет (жұмыстың) өтілінің тәртібін арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысы бекітеді.

76-бап. Қызметкерлерді әлеуметтік қорғау

1. Қазақстан Республикасы Үкіметі белгілеген тәртіпте республикалық бюджет туралы заңмен белгіленген мөлшерде тұрғын үйді ұстау және коммуналдық қызмет көрсету шығыстарын төлеу үшін қызметкерлерге (арнаулы (әскери) оқу орындарының курсанттарынан басқа) ақшалай өтемақы төленеді.
2. Қызметкерлерді зейнетақымен қамтамасыз ету, әлеуметтік сақтандыру, жәрдемақылардың өзге де түрлерін төлеу Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.
Қызметкерлерге бюджеттік қаражат есебінен зейнетақы тағайындауды, қызметкерлер қатарынан қайтыс болған алушылардың отбасына жерлеу үшін біржолғы төлемдер мен біржолғы жәрдемақылар беруді қызметкерлер қызмет өткерген тиісті арнаулы мемлекеттік органдардың уәкілетті бөлімшелері қызметкерлер жұмыстан шыққан күні жүзеге асырады.
Зейнетақы төлемдерін алушының мәртебесі тиісті арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысы белгілеген нысан бойынша зейнетақы куәлігімен расталады.
3. Арнаулы мемлекеттік органдардың қызметкерлері қызметті өткеру ерекшелігіне қарай Қазақстан Республикасы Үкіметі белгілеген нормалар бойынша арнаулы нысандағы киіммен және басқадай заттық мүлікпен қамтамасыз етіледі. Қызметкерлерге (арнаулы (әскери) оқу орындарының курсанттарынан басқа) алынбай қалған заттық мүліктердің орнына арнаулы мемлекеттік органдардың бірінші басшысы айқындайтын тәртіппен ақшалай өтемақы төленеді.
4. Жекелеген санаттағы қызметкерлер қызметті өткеру ерекшелігіне қарай Қазақстан Республикасы Үкіметі белгілейтін тәртіппен және нормалар бойынша азық-түлікпен қамтамасыз етіледі.
5. Қызметкерлер (арнаулы (әскери) оқу орындарының курсанттарынан басқа) Қазақстан Республикасы аумағы бойынша көлікте жүргені үшін:
медициналық көрсетулер бойынша стационарда емделуге жол жүру және кері қайту;
медициналық тексеруге (куәландыруға) жол жүру және кері қайту;
қызмет бойынша орын ауыстыру;
қызметтен босатылу кезінде жолақы шығыстарын өтетуге құқығы бар.
Кеткен шығындардың орнын толтыру қызметтік іссапарлар үшін Қазақстан Республикасы Үкіметі белгілеген тәртіппен және нормалар бойынша жүргізіледі.
6. Бір мекеннен 50 километрден астам жердегі екінші мекенге қызметін ауыстырғанда қызметкерлерге (арнаулы (әскери) оқу орындарының курсанттарынан басқа) екі айлық ақшалай қаражаты көлемінде қызметкердің өзіне және онымен бірге көшкен отбасының әрбір мүшесіне жарты айлық ақшалай қаражаты мөлшерінде арнаулы мемлекеттік органның бірінші басшысы белгілейтін көтерме жәрдемақы төленеді.
7. Қызметкерлерлердің (арнаулы (әскери) оқу орындарының курсанттарынан басқа) қызмет бойынша орын ауыстырғанда және қызметтен босатылғанда Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен жеке мүліктерінің 10 тоннаға дейінгі көлемін тасымалдауға кеткен шығындарын өтетуге құқығы бар.

77-бап. Қызметкерлерді баспанамен қамтамасыз ету

Қызметкерлер (арнаулы (әскери) оқу орындарының курсанттарынан басқа) «Тұрғын үй қатынастары туралы» Қазақстан Республикасы Заңында көзделген тәртіппен баспанамен қамтамасыз етіледі.

78-бап. Қызметкерлерді медициналық қамтамасыз ету

1. Қызметкерлерді медициналық қамтамасыз ету мемлекеттің есебінен арнаулы мемлекеттік органдардың әскери-медициналық бөлімшелері мен мекемелерінде (бұдан әрі – әскери-медициналық бөлімше) жүзеге асырылады.
Қызметін өткеру орнында немесе тұратын жерінде әскери-медициналық бөлімшелер немесе оларда тиісті бөлімдер, мамандар немесе арнаулы құрал-жабдықтар болмағанда ведомстволық бағыныстылығына қарамастан мемлекеттiк денсаулық сақтау ұйымдарында, жеке медициналық ұйымдарда және жеке медициналық практикамен айналысатын адамдар арқылы тегiн медициналық көмектiң кепiлдi көлемi шегiнде медициналық көмек көрсетiледi.
Жеке денсаулық сақтау ұйымдары мен жеке медициналық практикамен айналысатын адамдардың қызметкерге тегiн медициналық көмектiң кепiлдi көлемi шегiнде медициналық көмек көрсетуi бойынша шығындары Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлеген тәртiппен мемлекеттiк бюджет қаражаты есебiнен өтеледi.
2. Арнаулы мемлекеттік органдарда қызметін өткеріп жүрген қызметкерлерге емделу үшін жұмсалған қаражаттар Қазақстан Республикасы Үкіметі белгілейтін тәртіппен төленеді.
3. Арнаулы мемлекеттік органдарда қызметін өткеру барысында зақым, контузия, жарақаттар алған немесе мертігіп, сырқаттанған қызметкерлер қызметін өткерген жерден санаториялық-курорттық емделуге арнаулы мемлекеттік органдар қаражаты есебінен жіберіледі.
4. Қызметкер қызметке келе алмаған жағдайда сырқаттанғандығын кез-келген мүмкін тәсілмен өзінің тікелей бастығына хабарлауға міндетті.
5. Қызметкерді қызмет міндеттерін (қызметтік міндеттерін) атқарудан жартылай немесе толық босату туралы дәрігердің ұсыныстарын лауазымды адам міндетті түрде орындауға тиіс.

79-бап. Қатардағы жауынгер және сержант лауазымдарында
қызметін өткеріп жүрген қызметкерлерді әлеуметтік
қорғау ерекшеліктері

1. Арнаулы мемлекеттік органдарда қатардағы жауынгер және сержант лауазымдарында қызметін өткеріп жүрген, күнтізбелік есептеу бойынша сегіз жылдан кем емес уақыт қызмет еткен қызметкерлер Қазақстан Республикасы жоғарғы оқу орындарындағы ақылы негіздегі оқу құны қаражатының елу пайыздық көлемінде мемлекет бюджеті есебінен оқу шығынын өтетуге құқығы бар. Аталған жәрдемақы бір рет қолданылады.
2. Қызметкерге аталған шығындарды қызметкер қызметін өткеріп жүрген арнаулы мемлекеттік орган төлейді.
3. Қазақстан Республикасы жоғары оқу орындарындағы оқу шығындарын өтетуге құқығы бар қызметкерлер қабылданған Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдары көрсетілген арнаулы мемлекеттік органдарға қаржыландыруды ашу үшін қызметкерлерді білім беру ұйымына қабылдау бұйрығының куәландырылған көшірмесін жолдайды.
Қызметкерді басқа білім беру ұйымына ауыстырған кезде Қазақстан Республикасы жоғарғы оқу орындарындағы оқу шығындарын төлеу мөлшеріне түзетулер енгізіледі.
4. Қызметкерге академиялық демалыс берілген кезде академиялық демалыс берілген кезеңге оқуын қаржыландыру тоқтатыла тұрып, қызметкердің Қазақстан Республикасы жоғары оқу орындарындағы оқу шығындарын өтету құқығы сақталады.
5. Қазақстан Республикасы жоғары оқу орындарындағы оқу шығындарын өтетуге құқығы бар қызметкерге оқыған (оқитын) білім беру ұйымы таратылған және қайта құрылған, қызметі тоқтатылған, лицензиясынан айырылған кезде басқа жоғары оқу орындарында қаржыландыруды жалғастыруға кепілдік беріледі.
6. Қатардағы қатардағы жауынгер құрамындағы және сержант лауазымындағы қызметкерлерге арнаулы мемлекеттік органдарда қызмет өткергені туралы келісімшарттың мерзімін табысты аяқтағаны үшін басшының олардың қызмет міндеттерін және келісімшарт талаптарын мүлтіксіз орындағанын растайтын баянаты негізінде келісімшарттың мерзіміне қарай мынадай мөлшерде төленеді:
3 жыл – 1 лауазымдық жалақы мөлшерінде;
5 жыл – 10 лауазымдық жалақы мөлшерінде;
10 жыл – 20 лауазымдық жалақы мөлшерінде біржолғы ақшалай сыйақы төленеді.
Аталған ақшалай сыйақылар келісімшарттың тиісті мерзімі аяқталғаннан кейін бір айдан кешіктірілмей төленеді.
Қызметте болудың шекті жасына жеткенге дейін келісімшарт жасасқан қызметкер жұмыстан босатылған жағдайда бір жолғы ақшалай сыйақы қызметтің әрбір толық жылы үшін екі лауазымдық жалақы есебінен келісімшарттың қолданылу уақытына төленеді.
Қызметкер арнаулы мемлекеттік органдарда қызметін өткеру барысында әрі қарай қызметін өткеруге келмейтін жарақаттар, зақым, контузия алған немесе мертігіп, сырқаттанған жағдайда бір жолғы ақшалай сыйақы толық мөлшерде төленеді.
Егер қызметкердің заңға қайшы әрекеттерінен немесе алкогольді, нашақорлық, психотроптық, уытқұмарлық (олардың аналогтары) масаң болуы салдарынан әрі қарай арнаулы мемлекеттік органдарда қызметін өткеруге үйлеспейтін зақымданғаны, контузия алғаны, жарақаттанғаны, мертіккені немесе сырқаттанғаны немесе арнаулы мемлекеттік органдардағы қызметтен бас тарту мақсатында өз-өзіне қандай да бір дене зақымдарын (мүшесін зақымдаушылық) немесе өзінің денсаулығына басқадай зиян келтіргені Қазақстан Республикасы заңнамасында бекітілген тәртіппен дәлелденген жағдайда біржолғы ақшалай сыйақы төленбейді.
Қызметкер арнаулы мемлекеттік органдарда қызметін өткеру барысында қаза болған (қайтыс болған) жағдайда мұрагерлеріне біржолғы ақшалай сыйақы толық көлемде төленеді.

80-бап. Арнаулы (әскери) оқу орындарындағы курсанттарды
әлеуметтік қорғау ерекшеліктері

1. Арнаулы (әскери) оқу орындарындағы курсанттар қызметті өткеру ерекшелігіне қарай Қазақстан Республикасы Үкіметі белгілеген нормалар бойынша арнаулы нысандағы киіммен және басқадай заттық мүлікпен қамтамасыз етіледі.
2. Казармалық жағдайдағы арнаулы (әскери) оқу орындарындағы курсанттар қызметті өткеру ерекшелігіне қарай Қазақстан Республикасы Үкіметі белгілеген нормалар бойынша азық-түлікпен қамтамасыз етіледі.
3. Арнаулы (әскери) оқу орындарындағы бірінші, екінші курстың курсанттарына пошталық жөнелтілімдері үшін Қазақстан Республикасы Үкіметі белгілейтін мөлшерде қаржылай өтемақы төленеді.
4. Арнаулы (әскери) оқу орындарының курсанттары:
1) стационарлық емделуге барған және керi қайтқан кезiнде Қазақстан Республикасының аумағы бойынша темiржол, әуе, су және автомобиль көлiктерiнде;
2) арнаулы мемлекеттік органдардағы қызметтен босағанда, сондай-ақ демалысқа барған және керi қайтқан кезiнде Қазақстан Республикасының аумағы бойынша темiржол, су және автомобиль көлiктерiнде жүруге жұмсалған шығындарын Қазақстан Республикасы Үкіметі белгілеген тәртіпте және нормалар бойынша өтетуге құқығы бар.
5. Арнаулы (әскери) оқу орындарындағы курсанттарына олар демалысқа кеткенде Қазақстан Республикасы Үкіметі белгілеген нормалар бойынша азық-түліктің орнына ақшалай өтемақы төленеді.
6. Арнаулы (әскери) оқу орындарының курсанттарының қызметті өткеруі барысында қаза тапқаны немесе жарақаттануы (контузия алуы), сырқаттануы салдарынан қызметтен босатылуы кезінде, оның мұрагерлеріне 500 айлық есептік көрсеткіші мөлшерінде біржолғы өтемақы төленеді.
7. Арнаулы (әскери) оқу орындарының курсанттарына арнаулы мемлекеттік органдарда қызметін өткеру барысында алынған немесе арнаулы мемлекеттік органдарды қызметін өткерумен байланысты контузия алуы, зақымдануы, ауыруы нәтижесінде мүгедектік белгіленгенде қызметтен босатылғанына бір жыл өтпей тұрып мынадай мөлшерлерде:
І топтағы мүгедекке – 250 айлық есептік көрсеткіш;
II топ мүгедегіне – 150 айлық есептік көрсеткіш;
III топ мүгедегіне – 50 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде біржолғы өтемақы төленеді.
8. Арнаулы (әскери) оқу орны курсанты арнаулы мемлекеттік органдарда қызметтік міндеттерін орындау кезінде мүгедектікке душар етпейтіндей ауыр жарақат алса (жаралану, зақымдану, контузия) – оған:
ауыр жарақат үшін – 20 айлық есептік көрсеткіш;
жеңіл жарақат үшін – 4 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде біржолғы өтемақы төленеді.
9. Біржолғы өтемақы төлеу тәртібі Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес белгіленеді.
10. Курсанттың өлiмi:
1) егер өзiне-өзi қол жұмсаудан болғаны, өзiне-өзi қол жұмсауға жеткiзген жағдайларды қоспағанда, Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен дәлелденсе;
2) олар қылмыс немесе әкімшілік құқық бұзушылық жасаған кезде;
3) алкогольден, есiрткiден, уытқұмарлықтан масаң болуды туындататын заттарды пайдалану немесе қолдану нәтижелерінде;
4) бiржолғы өтем алу немесе қызметтен жалтару мақсатымен өзiне қандай да бiр жарақат түсiру (денесiне зиян келтiру) арқылы өз денсаулығына өзгедей зиян келтiрсе;
5) курсанттың іс-әрекеті нәтижесінде, қызметті өткеру туралы келісімшарт бұзылған болса бiржолғы өтемақы төленбейдi.

81-бап. Қызметкердің отбасы мүшелерін әлеуметтік қорғау

1. Қызметкерлер (офицерлік құрам) отбасы мүшелерiнің, сондай-ақ олардың асырауындаңы адамдардың әскери-медициналық бөлімшелерде тегiн медициналық жәрдем алуға құқығы бар. Емханаларда емделген кезiнде отбасы мүшелерiне дәрi-дәрмек ақысы төленiп берiледi, бұған Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ақы алынбайтын реттер кiрмейдi.
2. Қызмет орнында немесе тұратын жерiнде әскери-медициналық мекемелер жоқ болған не оларда тиiстi бөлiмшелер, мамандар не арнаулы жабдықтар жоқ болған кезде ведомстволық бағыныстылығына қарамастан мемлекеттiк денсаулық сақтау ұйымдарында, жеке медициналық ұйымдарда және жеке медициналық практикамен айналысатын адамдар арқылы тегiн медициналық көмектiң кепiлдi көлемi шегiнде медициналық көмек көрсетiледi.
3. Осы баптың 1 және 2-тармақтарында аталған қызметкерлердің (офицерлік құрам) отбасы мүшелерiнiң құқықтары және оларға берiлетiн жеңiлдiктер қызметтен жасына, денсаулық жағдайына немесе штаттың қысқартылуына байланысты босатылған, жиырма және одан да көп еңбек сіңірген жылдары бар қызметкерлердің (офицерлік құрам) отбасы мүшелерiне де қолданылады.
4. Қызметкерлердің онымен үнемі бірге тұратын отбасы мүшелеріне (арнаулы (әскери) оқу орындарының курсанттарынан басқа) қызметкер, орын ауыстырған кезде, сондай-ақ қызметтен босатылған кезінде Қазақстан Республикасы Үкіметі белгіленген тәртіпте және нормалар бойынша Қазақстан Республикасы аумағында жүрген көлік шығындары өтеледі.
5. Қызмет өткеру кезінде қайтыс болған немесе мүгедектік алған қызметкердің отбасы мүшелеріне әскери-медициналық бөлімшелерде мемлекет есебінен медициналық қызмет көрсетуді пайдалану құқықтары сақталады.
6. Қызмет өткеру кезінде қайтыс болған арнаулы мемлекеттік орган қызметкерлерінің не әскери қызметшінің отбасы мүшелері қайтыс болушының еңбек өтіліне қарамастан берілген тұрғын жайды (қызметкерлерге арнаулы мемлекеттік органдардың тұрғын үй қорынан 2013 жылғы 1 қаңтардан бастап берілген қызметтік тұрғын жайларды қоспағанда) меншікке тегін алуға құқығы бар.
Көрсетілген жеңілдіктер осы Заң күшіне енгізілгенге дейін тұрғын жайын меншіктеу құқығын пайдаланбаған ұлттық қауіпсіздік органдарының, сыртқы барлау саласындағы уәкілетті орган мен Қазақстан Республикасының Президенті Күзет қызметінің әскери қызметшілерінің әскери қызметін орындау кезінде қаза тапқан отбасы мүшелеріне қолданылады.
7. Қызметтік міндеттерін орындау кезінде қаза тапқан немесе мүгедектік алған қызметкерлердің балалары әскери мектеп-интернаттарға және кадет корпустарына конкурстан тыс қабылдану құқығын пайдаланады, сондай-ақ оқуға түсушілер үшін белгіленген талаптар бойынша баллдың шекті деңгейін жинағандар, Қазақстан Республикасының арнаулы (әскери) оқу орындарына конкурстан тыс қабылданады.
8. Қызметшілердің (арнаулы (әскери) оқу орындарының курсанттарынан басқа) әйелдерiне (күйеулерiне) мамандығы бойынша еңбекке орналасу мүмкiндiгi болмаған жерлерде күйеулерiмен (әйелдерiмен) бiрге тұрған бүкiл кезеңi жасына байланысты зейнетақы тағайындау үшiн қажеттi жалпы жұмыс өтіліне қосылады, бірақ 10 жылдан аспауға тиіс.
Қызметкер қызмет өткеріп жүрген арнаулы мемлекеттік органдардың кадр бөлімшесі қызметкердің әйелінің (күйеуінің) қызметке тұру мүмкіндігі жоқтығы фактісін жазбаша түрде растайды.
9. Жұмыс iстейтiн қызметкерлердің әйелдеріне (күйеулеріне) жыл сайынғы демалыс олардың әйелдерінің (күйеулерінің) кезектi демалысымен бiр мезгiлде берiлуге тиiс. Бұл ретте демалыстың ұзақтығы жалақысы сақталмайтын қосымша демалыс беру есебiнен әйелінің (күйеуінің) демалысының ұзақтығына тең болуы мүмкiн.
10. Қызметкерлердің, соның iшiнде қызметтен өту кезiнде қаза тапқан, қайтыс болған немесе хабар-ошарсыз кеткен қызметкерлердің балаларына атқарушы органдар тұрғылықты жерi бойынша мектеп жасына дейiнгi балалар мекемелерiнде кезектен тыс орын бередi, оның ақысы мемлекеттiк мектеп жасына дейiнгi мекемелер үшiн белгiленген мөлшерде алынады.
11. Еңбек сіңірген жылдары бойынша зейнетақы алған қайтыс болған қызметкерлердің отбасы мүшелеріне асыраушысынан айырылуы бойынша жәрдемақы тағайындалуына қарамастан, оның қайтыс болған күні төленетін зейнетақысы көлемінде біржолғы жәрдемақы төленеді: әйеліне (күйеуіне) асыраушысының үш айлық зейнетақысы көлемінде және жұмыспен қамтылмаған әр-бір отбасы мүшелеріне асыраушысының бір айлық зейнетақысы көлемінде.
Аталған тармақта көрсетілген біржолғы жәрдемақы мөлшерін белгілеуде жәрдемақы алу құқығы бар отбасы мүшелеріне мыналар кіреді: әйелі (күйеуі) жасына және еңбек ету қабілетіне қарамастан; 18 жасқа толмаған және одан үлкен балалары, егер 18 жасқа дейін мүгедек болған немесе асыраушысы қайтыс болған күні оқу орнының күндізгі бөлімінің оқушысы болса және 23 жасқа толмаса; қайтыс болған ата-анасының асырауында болғандар, Қазақстан Республикасының заңнамаларында белгіленген зейнеткерлік жасына жеткен немесе мүгедек жандар.
12. Осы баптың 5, 7 тармағында көзделген жеңілдіктер осы Заң күшіне енгенше ұлттық қауіпсіздік органдарының, сыртқы барлау саласындағы уәкілетті орган мен Қазақстан Республикасының Президенті Күзет қызметінің әскери қызметшілерінің әскери қызметін орындау кезінде қаза тапқан не мүгедектік алған отбасы мүшелеріне қолданылады.
Ескерту: Осы бапта қызметкердің отбасы мүшесіне жататындар: күйеуі (әйелі), ортақ немесе жұбайлардың бірінің кәмелеттік жасқа толмаған балалары (асырап алған, асырауындағы немесе қамқорлығындағы) және білім беру мекемесінің күндізгі бөлімінде оқитын күйеуінің (әйелінің) 23 жасқа дейінгі балалары; мүгедек балалар (асырап алған, асырауында немесе қамқорлығында тұрған) және әйелінің (күйеуінің) 18 жасқа дейін мүгедек болған мүгедек балалары; қызметкердің асырауындағы ата-анасы және әйелінің (күйеуінің) ата-анасы.
Осы бапта асырауындағы адам ретінде оның табысы есебінен өмір сүретін және жеке табыс көзі жоқ қызметкердің отбасы мүшесі танылады.

82-бап. Арнаулы мемлекеттік органдардағы қызметтен
босатылған қызметкерлерді әлеуметтік қорғау

1. Арнаулы мемлекеттік органдардың қызметкерлеріне (арнаулы (әскери) оқу орындарының курсанттарынан басқа):
1) жасына, ауыруына, денсаулық жағдайының шектелуiне немесе штаттың қысқартылуына байланысты қызметтен босатылғанда:
еңбек сіңірген жылдары күнтізбелік есептеу бойынша:
10 жылдан 15 жылға дейін – төрт айлық ақшалай қамту;
15 жылдан 20 жылға дейін – бес айлық ақшалай қамту;
20 жылдан 25 жылға дейін – алты айлық ақшалай қамту;
25 жылдан 30 жылға дейін – жеті айлық ақшалай қамту;
30 жылдан жоғары – сегіз айлық ақшалай қамту;
2) 10 жылдан аспайтын еңбек сiңiрген жылдары және ауруы бойынша, денсаулық жағдайының шектелуiне және штаттың қысқартылуына байланысты қызметтен босатылғанда ақша түрiндегi үш айлық ақшалай қамту мөлшерінде біржолғы жәрдемақы төленеді.
Осы Заңның 48-бабы 1-тармағының 4), 6), 7), 10)-13) тармақшаларында көзделген жағдайлар бойынша қызметтен босатылған қызметкерлерге біржолғы жәрдемақы төленбейді. Әскери қызметке, құқық қорғау және өзге арнаулы органдарға қызметке ауысуына байланысты қызметтен босатылған қызметкерлерге біржолғы жәрдемақы төленбейді.
2. Әскери қызметке немесе арнаулы мемлекеттік органдарға қызметке қайтадан (кейіннен) қабылданған қызметкер қызметтен босатылған кезде біржолғы жәрдемақы төлеу мөлшері бұрынғы төленген жәрдемақыны ескере отырып белгіленеді.
3. Арнаулы мемлекеттік органдарда қызмет өткеру кезеңінде мемлекеттік наградалармен - ордендермен марапатталған қызметкерлерге берiлетiн бiр жолғы жәрдемақының мөлшерi ақшалай қаражаттың екi айлықақысына көбейтiледi.
4. Күнтізбелік жиырма немесе одан да көп жыл еңбек өтілі бар, жасы бойынша, денсаулық жағдайына немесе штаттық қысқартулар бойынша қызметтен босатылған қызметкерлерге әскери-медициналық бөлімшелерде мемлекет есебінен медициналық қызмет көрсетуді пайдалану құқығы сақталады.
Тұратын жерiнде әскери-медициналық мекемелер жоқ болса, не оларда тиiстi бөлiмшелер не медициналық көрсеткiштер бойынша арнаулы жабдықтар жоқ болса, ведомстволық бағыныстылығына қарамастан мемлекеттiк денсаулық сақтау ұйымдарында, жеке медициналық ұйымдарда және жеке медициналық практикамен айналысатын адамдар арқылы тегiн медициналық көмектiң кепiлдi көлемi шегiнде медициналық көмек көрсетiледi.
Жеке денсаулық сақтау ұйымдары мен жеке медициналық практикамен айналысатын адамдардың көрсетілген тұлғаларға тегiн медициналық көмектiң кепiлдi көлемi шегiнде медициналық көмек көрсетуi бойынша шығындары Қазақстан Республикасының Yкiметi белгiлеген тәртiппен мемлекеттiк бюджет қаражаты есебiнен өтеледi.
5. 1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысының қатысушылары мен мүгедектерінің, әскери іс-қимылдардың және бітімгершілік операцияларына қатысушылардың, арнаулы мемлекеттік органдарда қызметтік міндеттерін атқару кезінде алған жаралану, зақымдану, контузия алу салдарынан мүгедектікке ұшыраған қызметтен босатылған қыметкерлердің медициналық қамтамасыз етуге және санаториялық-курорттық емделуге бірінші кезекті құқығы болады.

83-бап. Қаза тапқан (қайтыс болған) немесе жарақат алған
жағдайда берiлетiн өтемақы

1. Қызметкер қызмет өткеру кезеңiнде алған жарақат (контузия), ауру салдарынан қызметтен босағаннан кейiн қаза тапқан (қайтыс болған) жағдайда оның мұрагерлерiне қаза тапқан (қайтыс болған) күнiне дейiнгi соңғы атқарған қызметi бойынша бiржолғы өтемақыны алпыс айлық ақшалай қаражатының мөлшерiнде төлейдi.
2. Қызметкер қызметті өткеру кезеңiнде немесе қызметті өткеруге байланысты контузия, мертiгу, ауыру салдарынан қызметтен босатылғаннан кейiн бiр жыл өткенге дейiн мүгедектiгi анықталған жағдайда бiр жолғы өтемақы:
I топтағы мүгедекке – отыз айлық ақшалай қамту;
II топтағы мүгедекке – он сегiз айлық ақшалай қамту;
III топтағы мүгедекке – алты айлық ақшалай қамту мөлшерiнде төленедi.
3. Қызметтік міндеттерін атқару кезiнде мүгедектiкке әкеп соқпайтындай қатты мертiккен (жараланған, жарақат, контузия алған) жағдайда оларға бiр жарым айлық ақшалай қаражаты; жеңiл жарақат алған жағдайда жарты айлық ақшалай қаражаты мөлшерiнде бiржолғы өтемақы төленедi.
4. Біржолғы өтемақы төлеу тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілейді.
5. Қызметкердің өлімі (қайтыс болуы) немесе алған мертігуі:
1) өзiне-өзi қол жұмсауға жеткiзген жағдайды қоспағанда, өзiне-өзi қол жұмсаған;
2) қылмыс немесе әкімшілік құқық бұзушылық жасаған;
3) алкогольдік, есiрткiлік, психотроптық, уытқұмарлық (олардың аналогтері) масаң болуын туындататын заттарды қолдану нәтижелерінде;
4) бiржолғы өтемақы алу немесе қызметтен жалтару мақсатымен өзiне қандай да бiр қасақана жарақат түсiрсе (денесiне зиян келтiру) немесе өз денсаулығына басқа зиян келтiргенде;
5) қызметті өткеру туралы келісімшарт талабын бұзған қызметкердің іс-әрекеті нәтижесінде болған жағдайлар, Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен дәлелденсе бiржолғы өтемақы төленбейдi.

84-бап. Жерлеу шығындарының өтемақысы

1. Қызмет өткеру кезiнде қаза тапқан немесе мертiгу (жаралану, жарақат алу, контузия), сырқаттану салдарынан қайтыс болған қызметкерлер қызмет өткерген жерде немесе олардың туған-туысқандарының қалауы бойынша басқа жерде жерленедi. Мәйiттi жеткiзуге әзiрлеумен, мәйiттi жеткiзумен, жерлеумен, құлпытас дайындаумен және оны орнатумен байланысты барлық шығындар Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген мөлшерде қызметкерлер қызмет өткерген арналуы мемлекеттік органдардың есебiнен жасалады.
Қызметкерлерді жерлеу кезінде құрмет көрсету арнаулы мемлекеттік органдардың бірінші басшылары белгілеген тәртіпте жүзеге асырылады.
2. Аталған ережелер шектi жасқа жетуi, денсаулық жағдайы бойынша немесе штаттық қысқартылуына байланысты қызметтен босатылған, қызметiнiң жалпы ұзақтығы 25 және одан да көп жыл болған қызметкерлерге, сондай-ақ арнаулы мемлекеттік органдардағы қызметiнiң жалпы ұзақтығына қарамастан 1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысына, өзге мемлекеттер аумағында әскери іс-қимылдарға және бітімгершілік операцияларға қатысқандарға қолданылады.

85-бап. Қызметкерлерді әлеуметтік қорғаудың өзге де
шаралары

1. Арнаулы мемлекеттік органдардағы қызметтен босатылған қызметкерлерді жұмысқа орналастыру, олардың мамандық алуы, зейнетақы алу құқығынсыз қызметтен босатылған адамдарды жұмыспен қамту Қазақстан Республикасының халықты жұмыспен қамту туралы заңнамасына сәйкес жүргiзiледi.
2. Арнаулы мемлекеттік органдардың бірінші басшылары қызметкерлердің жекелеген санаттарына еңбек сіңірген жылдарының өтіліне олардың қызметке қабылданбай тұрғандағы еңбек қызметіндегі өтілін еңбек сіңіру жылдарына өздері белгілеген тәртіппен қосуы мүмкін.
3. Климаттық және экологиялық жағдайлары ауыр жерлердегi қызмет мерзiмi шектеледi және одан өту тәртiбi Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленедi.

11-тарау. Арнаулы мемлекеттік органдарды қаржыландыру,
материалдық-техникалық қамтамасыз ету

86-бап. Арнаулы мемлекеттік органдарды қаржылық
қамтамасыз ету

1. Арнаулы мемлекеттік органдарды қаржылық қамтамасыз ету республикалық бюджет есебінен жүзеге асырылады.
2. Барлау, қарсы барлау және жедел іздестіру іс-қимылдарын жасырын (құпия) түрде жүзеге асырумен байланысты шығындарды қаржыландыру тәртібі арнаулы мемлекеттік органдардың нормативтік құқықтық актілерімен анықталады.

87-бап. Арнаулы мемлекеттік органдарды
материалдық-техникалық қамтамасыз ету және
олардың мүлкі

1. Арнаулы мемлекеттік органдарды материалдық-техникалық қамтамасыз ету республикалық бюджет қаражатының есебінен жүзеге асырылады.
2. Арнаулы органдардың мүлкі республикалық болып табылады және жедел басқару құқығында болады.
3. Арнаулы мемлекеттік органдардың Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен құрылған және бөлінетін қызметтік тұрғын үйлері болады. Осы заңда көзделмеген жағдайды қоспағанда, арнаулы мемлекеттік органдардың тұрғын үйінен қорынан қызметкерлерге 2013 жылғы 1 қаңтардан берілген тұрғын үйлері жекешелендіруге жатпайтын болады.
4. Жабдықтау нормалары, мүліктерді беру, іске асыру, кәдеге жарату және есептен шығару, сондай-ақ арнаулы мемлекеттік органдардың жылжымайтын мүліктерін мүліктік жалдауға (жалға алуға) беруді Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.
5. Арнаулы мемлекеттік органдар бейбіт уақытта пайдаланбаған жылжымайтын мүлік бюджет қаражаты есебінен консервациялауға жатады немесе Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен мүліктік жалдауға (жалға алуға) берілуі мүмкін.
6. Арнаулы мемлекеттік органдардың қызметін қамтамасыз ету үшін құрылған немесе құрылатын ұйымдар жекешелендіруге жатпайды.

12-тарау. Қорытынды және өтпелі ережелер

88-бап. Өтпелі ережелер

1. Осы Заң қолданысқа енгізілгенге дейін қызметкермен жасасқан әскери қызметті өткеру туралы келісімшарттар олар жасаған мерзім ішінде қолданылады.
2. Осы Заңның 79-бабы 6-тармағының ережесі әскери қызметті өткеру туралы келісімшарт жасасқан кезде ақшалай сыйақы алған адамға қолданылмайды.
3. Осы Заң қолданысқа енгізілгенге дейін «аға лейтенант», «подполковник» әскери атақтары берілген қызметкерлерге аталған әскери немесе арнаулы атақтарда еңбек сіңіру мерзімі тиісінше үш жыл және бес жыл болып белгіленеді.
4. Осы Заңның қабылдануына байланысты әскерден ауыстырылған және «Әскери міндеттілік және әскери қызмет туралы» 2005 жылғы 8 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңымен әскери қызметте тұрудың шекті жасы өзгерген қызметкерлер мынадай шекті жастарға жетулері бойынша жұмыстан шығуға немесе отставкаға кетуге құқылы:
1) подполковникке дейін қоса алғанда – қырық бес жас;
2) полковниктерге – елу үш жас;
3) әскери атақ 2005 жылғы 21 шілдеге дейін берілген полковниктерге – елу жас;
4) генерал-майорларға және генерал-лейтенанттарға – елу сегіз жас;
5) әскери атақ 2005 жылғы 21 шілдеге дейін берілген генерал-майорларға және генерал-лейтенанттарға – елу бес жас;
6) генерал-полковниктерге – алпыс жас.
5. Қызметкерлер (арнаулы (әскери) оқу орындарының курсанттарын қоспағанда) 2013 жылғы 1 қаңтарға дейін тұрғын үймен «Әскери қызметшілер мен орлардың отбасы мүшелерінің мәртебесі және оларды әлеуметтік қорғау туралы» Қазақстан Республикасы Заңында әскери қызметшілер үшін көзделген тәртіпте қамтамасыз етіледі.
6. 2013 жылғы 1 қаңтарға дейінгі мерзімде қызметтік тұрғын жаймен не қызметікке теңестірілген тұрғын жаймен қамтамасыз етілген қызметкерлері осы тұрғын үйде тұру құқығын, сондай-ақ оны «Тұрғын үй қатынастары туралы» Қазақстан Республикасы Заңында әскери қызметшілер үшін көзделген жекешелендіру құқығын сақтайды.

89-бап. Осы Заңды қолданысқа енгізу тәртібі

Осы Заң 2012 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Президенті