Об утверждении Правил проведения агрохимического обследования почв

Постановление Правительства Республики Казахстан от 5 августа 2014 года № 902. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 июня 2015 года № 473

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 23.06.2015 № 473 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

В соответствии с подпунктом 15-6) статьи 5 Закона Республики Казахстан от 8 июля 2005 года «О государственном регулировании развития агропромышленного комплекса и сельских территорий» Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
1. Утвердить прилагаемые Правила проведения агрохимического обследования почв.
2. Настоящее постановление вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. МАСИМОВ

Утверждены
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 5 августа 2014 года № 902

Правила
проведения агрохимического обследования почв

1. Общие положения

1. Настоящие Правила проведения агрохимического обследования почв (далее – Правила) разработаны в соответствии с Законом Республики Казахстан от 8 июля 2005 года «О государственном регулировании развития агропромышленного комплекса и сельских территорий» и определяют порядок проведения агрохимического обследования почв пашни государственным учреждением в области агрохимического обслуживания сельскохозяйственного производства (далее – государственное учреждение).
2. В настоящих Правилах используются следующие термины:
1) агрохимическое обследование – определение содержания в почве элементов минерального питания растений, гумуса, рН и солевого режима, микроэлементов;
2) агрохимическая картограмма – карта, показывающая в цветовом выражении степень обеспеченности почвы усвояемыми для растений питательными элементами;
3) агрохимический мониторинг – система наблюдений за состоянием сельскохозяйственных угодий для своевременного выявления изменений плодородия почвы, качества растениеводческой продукции и продуктов ее переработки;
4) сельскохозяйственные угодья – земельные угодья, систематически используемые для получения сельскохозяйственной продукции;
5) действующее вещество – наименование питательного элемента и его содержание в агрохимикатах, выраженное в процентах;
6) объединенная проба (образец) – смесь индивидуальных (точечных) проб, отобранных в пределах элементарного участка;
7) геоинформационная система – автоматизированная система, предназначенная для сбора, обработки, анализа, моделирования и отображения данных, а также решения информационных и расчетных задач с использованием цифровой картографической, аналоговой и текстовой информации;
8) земельный участок – выделенная в замкнутых границах часть земли, закрепляемая в установленном законодательством порядке за субъектами земельных отношений;
9) план землепользования – картографический документ на землепользование, дающий наглядное представление о пространственном положении и размерах землепользования, содержащий информацию о составе и площадях угодий;
10) сводная аналитическая ведомость – учетный документ агрохимических показателей, состоящий из результатов проведенных химических анализов на содержание макро- и микроэлементов в почвах;
11) рабочий участок (поле) – часть отдельно обрабатываемой площади сельскохозяйственного угодья, занимающая определенное положение по рельефам (водораздел, склон, понижение склона, пойма) и выделяемая на плане внутрихозяйственного землеустройства при проведении землеустроительных работ;
12) пахотный слой – слой почвы, который ежегодно или периодически подвергается сплошной обработке на максимальную глубину;
13) план проведения обследования – очередность проведения работ по административным районам, округам;
14) периодичность обследования – временной период между турами агрохимического обследования;
15) гумус – перегной, органическая, обычно темноокрашенная, часть почвы, образующаяся в результате биохимического превращения растительных и животных остатков;
16) завалуненность – наличие валунов (камней) в почве;
17) микроэлементы – химические элементы, содержащиеся в почве, растениях и живых организмах в незначительных количествах;
18) плавни реки – длительно затапливаемые поймы;
19) паспортная ведомость – документ, содержащий детальную почвенно-агрохимическую и агрономическую характеристику каждого поля;
20) орошаемые земли – земли, на которых сельскохозяйственные культуры выращиваются в условиях орошения;
21) богарные земли – земли, на которых сельскохозяйственные культуры выращиваются без орошения;
22) почва – особое природное образование, обладающее рядом свойств, присущих живой и неживой природе, состоящее из генетически связанных горизонтов (образуют почвенный профиль), возникающих в результате преобразования поверхностных слоев литосферы под совместным воздействием воды, воздуха и организмов;
23) комплекс почв – мозаичный почвенный покров, состоящий из чередующихся мелких участков почв различных типов, которые, непрерывно повторяясь, сменяют одна другую через несколько метров;
24) плодородие почвы – способность почвы обеспечивать растения усвояемыми питательными веществами, влагой и давать урожай;
25) почвенная проба – проба почвенного материала, отобранная для лабораторного исследования;
26) загрязнение почв – антропогенное накопление в почве токсических вредных веществ, вызывающих деградацию или деструктуризацию почвенного покрова, ухудшение физико-химических свойств почвы;
27) засоление почв – повышение концентрации солей в почве, в конечном итоге делающее невозможным рост растений;
28) эродирование почв – разрушение, смыв и выдувание верхнего слоя почвы;
29) чек – участок поля, предназначенный для выращивания риса;
30) элементарный участок – площадь сельскохозяйственного угодья, характеризуемая одной объединенной пробой.

2. Условия и порядок проведения агрохимического обследования почв

3. Агрохимическое обследование почв проводится для определения показателей плодородия почв пашни.
При этом собственники земельных участков и (или) землепользователи обязаны обеспечивать доступ к земельным участкам для проведения агрохимического обследования почв.
4. К показателям плодородия почв относятся содержание:
1) гумуса;
2) подвижного фосфора;
3) обменного калия;
4) легкогидролизуемого, щелочногидролизуемого и нитратного азота;
5) рН;
6) подвижных соединений микроэлементов (марганца, цинка, меди, кобальта, молибдена, серы, бора, никеля, железа, хрома);
7) катионно-анионного состава водной вытяжки.
5. Территория Республики Казахстан при проведении агрохимического обследования почв делится по степени сложности на следующие категории:
первая категория:
районы степной и полупустынной зон с равнинным, слаборасчлененным рельефом и однородным почвенным покровом при наличии не более 10 процентов комплексов почв на обследуемой площади;
вторая категория:
1) районы лесостепной, степной и полупустынной зон с рельефом, расчлененным на широкие межовражные пространства со слабопологими склонами с однородным почвенным покровом при наличии не более 10 процентов комплексов почв на обследуемой площади;
2) районы первой категории с площадями комплексов почв или эродированных почв от 10 до 20 процентов;
третья категория:
1) районы лесостепной и степной зон с волнистым рельефом, расчлененным на обособленные межовражные территории со склонами различной крутизны и длины, неоднородным почвенным покровом;
2) районы первой категории с площадью комплексов почв или эродированных почв от 20 до 40 процентов и районы второй категории с площадью комплексов почв или эродированных почв от 10 до 20 процентов;
3) почвы различной степени завалуненности;
4) орошаемые земли в хорошем состоянии без признаков вторичного засоления;
5) осушенные земли в хорошем состоянии без признаков вторичного или остаточного заболачивания;
четвертая категория:
1) районы лесостепной зоны с расчлененным рельефом, пестрыми почвообразующими породами и наличием 20–40 процентов эродированных почв;
2) степные, полупустынные и пустынные территории с сильной комплексностью и эродированностью почв, составляющих 40–60 процентов площади районов;
3) орошаемые земли, среди которых до 15 процентов площадей почв вторичного засоления;
4) осушенные земли, имеющие признаки вторичного или остаточного заболачивания до 15 процентов площади;
5) почвы пойм, плавней и дельт рек с наличием до 20 процентов засоленных и закустаренных площадей;
6) расчлененные территории;
пятая категория:
1) степные, полупустынные и пустынные территории с развитием более 60 процентов комплексности и эродированности почв;
2) горы и залесенные предгорья;
3) поймы, плавни и дельты со сложным неоднородным почвенным покровом (пестрый механический состав, засоление, заболоченность или засоленность более 20 процентов площади);
4) орошаемые земли, имеющие более 15 процентов площади с признаками вторичного засоления;
5) осушенные земли, имеющие более 15 процентов площади с признаками вторичного или остаточного заболачивания.
6. Показатели содержания в пахотном горизонте гумуса, средневзвешенного содержания подвижного фосфора, обменного калия, легкогидролизуемого, щелочногидролизуемого и нитратного азота, рН, подвижных соединений микроэлементов (марганца, цинка, меди, кобальта, молибдена, серы, бора, никеля, железа, хрома) определяются по результатам агрохимического обследования почв, проводимого с периодичностью:
для богарных земель – 7 лет;
для орошаемых земель – 5 лет;
для хозяйств, применяющих химические мелиоранты – 5 лет;
для государственных сортовых участков, экспериментальных хозяйств – 3 года.
По заявкам собственников земельных участков и (или) землепользователей допускается сокращение сроков между повторными обследованиями.
7. Государственным учреждением составляются и согласовываются с областными управлениями сельского хозяйства ежегодные планы работ, в которых предусматриваются:
1) объемы площадей почв, подлежащих обследованию;
2) очередность проведения работ по административным районам;
3) периодичность проведения агрохимического обследования почв, указанная в пункте 6 настоящих Правил.
Агрохимическое обследование почв административного района, сельского округа проводится в течение одного полевого сезона.
Площади пашни, подлежащей обследованию, учитываются по состоянию на 1 января предшествующего обследованию года.
Государственное учреждение проводит агрохимическое обследование почв за счет бюджетных средств и по заявке собственника земельного участка и (или) землепользователя – на платной основе в соответствии с законодательством Республики Казахстан.
8. Перед проведением агрохимического обследования почв за счет бюджетных средств государственное учреждение выдает собственникам земельных участков и (или) землепользователям уведомление по форме согласно приложению 1 к настоящим Правилам.
9. Картографической основой для проведения агрохимического обследования почв является план землепользования территории с нанесенными на них контурами земельных участков.
10. Перед началом проведения обследования почв сотрудник государственного учреждения совместно с собственником земельного участка и (или) землепользователем осматривает земельные угодья, определяет тип и вид почв, уточняет визуально и наносит на план землепользования изменения в ситуации (новые дороги, границы полей, лесопосадки), согласует схему рабочих участков и их нумерацию, выделяет зоны особого обследования вдоль дорог и вокруг ферм, водоохранные зоны, уточняет размещение посевов сельскохозяйственных культур за последние 3 года, их состояние, степень засоренности, проявления фитотоксичности, выделяет поля и производственные участки, систематически удобряющиеся высокими дозами удобрений, отмечает эродированность, закустаренность и завалуненность полей, на орошаемых участках отмечает отложения солей на поверхности.
11. По всем показателям, определяемым при проведении агрохимического обследования почв, составляются агрохимические картограммы.
Изготовление агрохимических картограмм проводится с помощью геоинформационной системы. Графические результаты полевого обследования с рабочих полевых экземпляров переносятся на цифровую картографическую основу и увязываются с результатами агрохимических анализов почв.
На районных агрохимических картограммах за минимальную единицу картографирования принимается поле, на областных агрохимических картограммах – хозяйство.
12. Отбор объединенных почвенных проб проводится:
1) на полях неорошаемого земледелия при низком уровне применения минеральных удобрений почвенные пробы отбирают в течение всего вегетационного периода;
2) на орошаемых землях при систематическом внесении минеральных удобрений не более 90 килограмм на гектар в действующем веществе почвенные пробы отбираются в течение всего вегетационного периода, более 90 килограмм на гектар в действующем веществе – весной до внесения удобрений или спустя 2 и более месяца после их внесения;
3) при орошении напуском или затоплением чеков отбор почвенных проб проводится до затопления или после сброса воды и уборки урожая.
Частота отбора объединенных проб устанавливается в зависимости от пестроты почвенного покрова и количества вносимых удобрений и определяется размером элементарных участков. Каждому элементарному участку присваивается порядковый номер.
13. На богарных землях сетку элементарных участков наносят с учетом почвенного покрова и положения в рельефе. Максимальная площадь элементарного участка составляет 75 гектаров, на орошении – 10 гектаров.
При нанесении сетки элементарных участков на картографическую основу необходимо, чтобы их границы совпадали с границами элементарных участков предыдущего обследования, координатами спутниковой системы навигации.
14. С каждого элементарного участка отбирают одну объединенную пробу.
Точечные пробы отбирают на глубину пахотного слоя от 0 до 20 сантиметров с учетом гумусового горизонта.
Учитывая пестроту почвенного покрова, объединенную пробу на всех типах почв составляют из 20–25 точечных проб. Масса объединенной пробы должна быть не менее 500 грамм.
15. Всем отобранным в хозяйстве почвенным пробам присваиваются в очередной последовательности порядковые номера, соответствующие номерам элементарных участков, которые хранятся в течение одного года.
16. Химические анализы почв по определению органического вещества (гумуса), подвижного фосфора и калия, легкогидролизуемого, щелочногидролизуемого и нитратного азота, рН, подвижных соединений марганца, цинка, меди, кобальта, молибдена, кадмия, свинца, серы, бора, никеля, железа и хрома, катионно-анионного состава водной вытяжки проводятся согласно государственным стандартам и методическим указаниям, указанным в приложении 2 к настоящим Правилам.
17. Результаты агрохимического обследования почв обобщаются на уровне хозяйства, района, области, республики.

3. Заключительные положения

18. По результатам проведенного агрохимического обследования почв составляются:
1) сводная аналитическая ведомость согласно приложению 3 к настоящим Правилам;
2) паспортная ведомость согласно приложению 4 к настоящим Правилам;
3) агрохимическая картограмма согласно приложению 5 к настоящим Правилам.
19. На основании документов, указанных в пункте 18 настоящих Правил, составляется агрохимический очерк по форме согласно приложению 6 к настоящим Правилам.
По результатам агрохимического очерка составляется заключение о результатах агрохимического обследования почв, которое предоставляется собственнику земельного участка и (или) землепользователю.
20. Пакет документов, включающий сводную аналитическую ведомость, паспортную ведомость и заключение о результатах агрохимического обследования почв, составляется в двух экземплярах (по одному – собственнику земельного участка и (или) землепользователю и государственному учреждению), пронумеровывается, прошнуровывается и заверяется печатью государственного учреждения. При получении экземпляра пакета документов собственник земельного участка и (или) землепользователь расписывается в получении на экземпляре государственного учреждения с заверением подписи печатью.
21. Государственное учреждение по результатам агрохимического обследования почв составляет агрохимический атлас плодородия почв района, области.
Агрохимический атлас плодородия почв составляется по завершении цикла обследования для каждой области в разрезе районов и для каждого района в разрезе хозяйств.
Атлас включает цветные картограммы содержания питательных элементов и гумуса и пояснения к ним.
22. Документы, указанные в пункте 20 настоящих Правил, подлежат хранению в государственном учреждении в течение 7 лет.
Результаты агрохимического обследования почв хранятся в информационном банке данных об агрохимическом состоянии земель сельскохозяйственного назначения в порядке, утвержденном уполномоченным государственным органом в области развития агропромышленного комплекса.
Защита информационного банка данных осуществляется путем шифрования находящейся в нем информации с использованием шифровального ключа, доступ к которому имеет только руководитель государственного учреждения или замещающее его лицо.
23. По запросу государственного инспектора по использованию и охране земель государственное учреждение представляет копии заключений о результатах агрохимического обследования почв.
24. При снижении показателей плодородия почв, установленных при сравнении результатов двух последних агрохимических обследований почв, государственное учреждение информирует об этом государственного инспектора по использованию и охране земель.

Приложение 1
к Правилам проведения
агрохимического обследования почв

Уведомление

Уведомляем, что следующими представителями государственного учреждения:

_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________

в период с ___________ 20__ года по ________ 20__ года будет проведено агрохимическое обследование почв___________________________
____________________________________________________________________.
(собственник земельного участка и (или) землепользователь)

Прошу обеспечить беспрепятственный доступ представителей государственного учреждения на поля, подлежащие обследованию. При проведении обследования допускается участие и контроль со стороны собственника земельного участка и (или) землепользователя.

Руководитель: ____________________________________ ___________
фамилия, имя, отчество (подпись)
(при наличии в документе,
удостоверяющем личность)

Место печати

Приложение 2
к Правилам проведения
агрохимического обследования почв

Перечень документов по анализу почвенных проб

Определение органического вещества (гумуса) по методу Тюрина в модификации ЦИНАО. ГОСТ 26213-91;
Определение органического вещества (гумуса) по методу Тюрина в модификации Никитина. ГОСТ 62213-91;
Определение легкогидролизуемого азота по методу Тюрина и Кононовой; Практикум по агрохимии: под редакцией Минеева, 2001 год;
Определение щелочногидролизуемого азота по методу Корнфилда; Практикум по агрохимии: под редакцией Минеева, 2001 год;
Определение нитратного азота по методу Грандваль-Ляжу; Практикум по агрохимии: под редакцией Минеева, 2001 год;
Определение нитратов ионометрическим методом. ГОСТ 26951-86;
Определение нитратов по методу ЦИНАО. ГОСТ 26488-85;
Определение подвижного фосфора и калия в карбонатных почвах по методу Мачигина в модификации ЦИНАО. ГОСТ 26205-91;
Определение подвижного фосфора и калия в некарбонатных почвах по методу Чирикова в модификации ЦИНАО. ГОСТ 26204-91;
Определение подвижных соединений фосфора и калия по методу Кирсанова в модификации ЦИНАО. ГОСТ 26207;
Определение фосфора и калия по новой технологии ЦИНАО (на автоматизированной аналитической системе) в вытяжках из почв по методу Чирикова или Мачигина. ГОСТ 10 256-2000, ГОСТ 10 258-2000;
Определение гумуса методом Тюрина в модификации ЦИНАО (на автоматизированной аналитической системе); Ю.М. Логинов, А.Н. Стрельцов Автоматизация аналитических работ и приборное обеспечение мониторинга плодородия почв и качества растениеводческой продукции. – М.: Агробизнес-центр, 2010;
Определение тяжелых металлов в почвах (на автоматизированной аналитической системе) Ю.М. Логинов, А.Н. Стрельцов. Автоматизация аналитических работ и приборное обеспечение мониторинга плодородия почв и качества растениеводческой продукции. – М.: Агробизнес-центр, 2010;
Автоматизированное определение состава почв на анализаторах PRIMACS^snc, SKALAR SAN⁺⁺ (сooтветствие международным требованиям ISO, EN, AOAS, ASBC и др.);
Методы определения удельной электрической проводимости, рН и плотного остатка водной вытяжки. ГОСТ 26423-85;
Методы определения удельной электрической проводимости, рН и плотного остатка солевой вытяжки. ГОСТ 26483-85;
Метод определения подвижных соединений двух- и трехвалентного железа по Веригиной-Аринушкиной. ГОСТ 27395-87;
Методы определения влажности, максимальной гигроскопической влажности и влажности устойчивого завядания растений. ГОСТ 28268-89;
Определение тяжелых металлов в почвах сельхозугодий и продукции растениеводства. Методические указания. Москва, 1992 год;
Определение подвижных соединений меди и кобальта по методу Крупского и Александровой в модификации ЦИНАО в карбонатных почвах. ГОСТ 50683-94;
Определение подвижных соединений меди по методу Пейве и Ринькиса в модификации ЦИНАО. ГОСТ 50684-94;
Определение подвижных соединений кобальта по методу Пейве и Ринькиса в модификации ЦИНАО. ГОСТ 50687-94;
Определение подвижных соединений марганца по методу Крупского и Александровой в модификации ЦИНАО в карбонатных почвах. ГОСТ 50685-94;
Определение подвижных соединений марганца по методу Пейве и Ринькиса в модификации ЦИНАО. ГОСТ 50682-94;
Определение подвижных соединений цинка по методу Крупского и Александровой в модификации ЦИНАО в карбонатных почвах. ГОСТ 50686-94;
Определение подвижных соединений молибдена по методу Григга в модификации ЦИНАО. ГОСТ 50689-94;
Почвы. Определение подвижной серы по методу ЦИНАО. ГОСТ 26490-85;
Определение подвижных соединений бора по методу Бергера и Труога в модификации ЦИНАО. ГОСТ 50688-94;
Метод определения ионов карбонатов и бикарбонатов в водной вытяжке. ГОСТ 26424-85;
Метод определения кальция и магния в водной вытяжке. ГОСТ 26428-85;
Метод определения обменного кальция и обменного (подвижного) магния методами ЦИНАО. ГОСТ 26487-85;
Метод определения иона хлорида в водной вытяжке. ГОСТ 26425-85;
Метод определения иона сульфата в водной вытяжке. ГОСТ 26426-85;
Метод определения натрия и калия в водной вытяжке. ГОСТ 26427-85;
Методы определения водорастворимых кальция и магния. ГОСТ 27753.9-88.

Приложение 3
к Правилам проведения
агрохимического обследования почв

Область ____________________________
Район ______________________________
Хозяйство, сельский округ __________
Год обследования____________________

Сводная аналитическая ведомость

Образцы с № ______ по № ______

Образец	Поле	N	P2O5	K2O	Гумус %	pH	Образец	Поле	N	P2O5	K2O	Гумус %	pH
		мг/кг почвы							мг/кг почвы
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14

Обследование провел:__________________________________________
(фамилия, имя, отчество (при наличии в документе,
удостоверяющем личность), должность)

	N	P2O5	K2O	Гумус	pH
Анализы провел (фамилия, имя, отчество (при наличии в документе, удостоверяющем личность), должность)

Сводная аналитическая ведомость по микроэлементам

Образцы с № ______ по № ______

Образец	Поле	S	Cu	Zn	Co	Mn	Образец	Поле	S	Cu	Zn	Co	Mn
		мг/кг почвы							мг/кг почвы
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14

Обследование провел:__________________________________________
(фамилия, имя, отчество (при наличии в документе,
удостоверяющем личность), должность)

	S	Cu	Zn	Co	Mn
Анализы провел (фамилия, имя, отчество (при наличии в документе, удостоверяющем личность), должность)

Приложение 4
к Правилам проведения
агрохимического обследования почв

Область__________________________________
Район____________________________________
Хозяйство, сельский округ________________
Год обследования_________________________

Паспортная ведомость

Основные агрохимические характеристики почв земельных участков

№ п/п	Поле	Площадь, га	Тип почвы	N-легкогидролиз		Подвижный фосфор		Обменный калий		Гумус		Кислотность
				мг/кг почвы	группа по содержанию	мг/кг почвы	группа по содержанию	мг/кг почвы	группа по содержанию	%	группа по содержанию	pH	группа
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14

Микроэлементы

№ п/п	Поле	Площадь, га	Тип почвы	S		Cu		Zn		Co		Mn
				мг/кг почвы	группа по содержанию	мг/кг почвы	группа по содержанию	мг/кг почвы	группа по содержанию	мг/кг почвы	группа по содержанию	мг/кг почвы	группа по содержанию
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14

Приложение 5
к Правилам проведения
агрохимического обследования почв

Агрохимическая картограмма

Приложение 6
к Правилам проведения
агрохимического обследования почв

Оформление агрохимического очерка

1. Титульный лист, утвержденный руководителем государственного учреждения.
2. Список исполнителей.
3. Введение, цели, задачи агрохимического обследования почв.
4. Основная часть (результаты агрохимических исследований, сведения о собственниках земельных участков и (или) землепользователях, группировки почв, агрохимические картограммы).
5. Заключение.
6. Приложения.

Топырақты агрохимиялық зерттеп қарауды жүргізу қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 5 тамыздағы № 902 қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 23 маусымдағы № 473 қаулысымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 23.06.2015 № 473 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

«Агроөнеркәсіптік кешенді және ауылдық аумақтарды дамытуды мемлекеттік реттеу туралы» 2005 жылғы 8 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы 5-бабының 15-6) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса беріліп отырған Топырақты агрохимиялық зерттеп қарауды жүргізу қағидалары бекітілсін.
2. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К.Мәсімов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2014 жылғы 5 тамыздағы
№ 902 қаулысымен
бекітілген

Топырақты агрохимиялық зерттеп қарауды жүргізу қағидалары

1. Жалпы ережелер

1. Осы Топырақты агрохимиялық зерттеп қарауды жүргізу қағидалары (бұдан әрі - Қағидалар) «Агроөнеркәсіптік кешенді және ауылдық аумақтарды дамытуды мемлекеттік реттеу туралы» 2005 жылғы 8 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес әзірленді және ауыл шаруашылығы өндірісіне агрохимиялық қызмет көрсету саласындағы мемлекеттік мекеменің (бұдан әрі - мемлекеттік мекеме) егістік топырағын агрохимиялық зерттеп қарауды жүргізуі тәртібін айқындайды.
2. Осы Қағидаларда мынадай терминдер пайдаланылады:
1) агрохимиялық зерттеп қарау - топырақтағы өсімдіктерді минералдық қоректендіру элементтері, қарашірік, рН және тұз режимі, микроэлементтер құрамын айқындау;
2) агрохимиялық картограмма - топырақтың өсімдіктер үшін сіңімді қоректік элементтермен қамтамасыз етілу дәрежесін түрлі-түсті көріністе көрсететін карта;
3) агрохимиялық мониторинг - топырақ құнарлылығының, өсімдік шаруашылығы өнімдері мен оны қайта өңдеу өнімдері сапасының өзгеруін уақтылы анықтау үшін ауыл шаруашылығы алқаптарының жай-күйін байқау жүйесі;
4) ауыл шаруашылығы алқаптары - ауыл шаруашылығы өнімін алу үшін жүйелі түрде пайдаланылатын алқаптар;
5) әсер етуші зат - қоректік элементтің атауы және оның агрохимикаттағы пайызбен көрсетілген құрамы;
6) біріккен сынама (үлгі) - элементарлық учаске шегінде іріктеп алынған жеке (нақтыланған) сынамалардың қоспасы;
7) геоақпараттық жүйе - цифрлық картографиялық, ұқсас және мәтіндік ақпаратты пайдалана отырып, деректерді жинауға, өңдеуге, талдауға, үлгілеуге және көрсетуге, сондай-ақ ақпараттық және есептік міндеттерді шешуге арналған автоматтандырылған жүйе;
8) жер учаскесі - тұйық шекараларда бөлінген, заңнамада белгіленген тәртіппен жер қатынастары субъектілеріне бекітіліп берілген жер бөлігі;
9) жерді пайдалану жоспары - жерді пайдаланудың кеңістіктегі жағдайы мен мөлшері туралы көрнекі түсінік беретін, жерлердің құрамы мен алқабы туралы ақпаратты қамтитын жерді пайдалануға арналған картографиялық құжат;
10) жиынтық талдау ведомосі - топырақтағы макро- және микроэлементтер құрамына жүргізілген химиялық талдаулар нәтижелерінен тұратын агрохимиялық көрсеткіштердің есептік құжаты;
11) жұмыс учаскесі (танап) - рельефтер (суайрық, беткей, беткейдің төмендеуі, жайылма алқап) бойынша белгілі бір орын алатын және жерге орналастыру жұмыстарын жүргізу кезінде ішкі шаруашылықтың жерге орналастыру жоспарында бөлінетін ауыл шаруашылығы жерлерінің жеке өңделетін алқабының бөлігі;
12) жыртылатын қабат - топырақтың жыл сайын немесе дүркін-дүркін барынша тереңдікке жаппай өңделетін қабаты;
13) зерттеп қарауды жүргізу жоспары - әкімшілік аудандар, округтер бойынша жұмыстар жүргізудің кезектілігі;
14) зерттеп қараудың мерзімділігі - агрохимиялық зерттеп қарау турлары арасындағы уақытша кезең;
15) қарашірік - өсімдіктер мен жануарлар қалдықтарының биохимиялық өзгеруі нәтижесінде пайда болатын шірінді, топырақтың органикалық, әдетте қара түсті бөлігі;
16) қойтастану - топырақта қойтастардың (тастардың) болуы;
17) микроэлементтер - топырақта, өсімдіктерде және тірі организмдерде мардымсыз мөлшерде болатын химиялық элементтер;
18) өзен алқабы - өзен алабының ұзақ уақыт бойы су астында қалатын бөлігі;
19) паспорттық ведомость - әрбір танаптың егжей-тегжейлі топырақ-агрохимиялық және агрономиялық сипаттамасын қамтитын құжат;
20) суармалы жерлер - ауыл шаруашылығы дақылдары суармалы жағдайда өсірілетін жерлер;
21) тәлімі жерлер - ауыл шаруашылығы дақылдары суарылмай өсірілетін жерлер;
22) топырақ - судың, ауаның және организмдердің бірлескен әсерінен литосфераның жоғары қабаттарының өзгеруі нәтижесінде туындайтын, генетикалық байланысты қабаттардан тұратын (топырақ пішінін құрайды), тірі және тірі емес табиғатқа тән бірқатар қасиеттері бар ерекше табиғи құрылым;
23) топырақ кешені - үзбей қайталанып, бірін-бірі бірнеше метрден кейін алмастырып отыратын, әртүрлі топырақтың кезектелетін ұсақ учаскелерінен тұратын теңбіл топырақ жамылғысы;
24) топырақ құнарлылығы - топырақтың өсімдіктерді сіңімді қоректік заттармен, ылғалмен қамтамасыз ету және өнім беру қабілеті;
25) топырақ сынамасы - зертханалық зерттеу үшін іріктеп алынған топырақ материалының сынамасы;
26) топырақтың ластануы - топырақтың беткі қабатының тозуын немесе бүлінуін, топырақтың физикалық-химиялық қасиетінің нашарлауын тудыратын улы зиянды заттардың топырақта антропогендік жинақталуы;
27) топырақтың сортаңдануы - түбінде өсімдіктердің өсіп-өнуіне мүмкіндік бермейтін топырақтағы тұздар шоғырлануының артуы;
28) топырақтың эрозияға ұшырауы - топырақтың жоғары қабатының бұзылуы, шайылуы және желмен ұшуы;
29) чек - күріш өсіруге арналған танап учаскесі;
30) элементарлық учаске - біріккен бір сынамамен сипатталатын ауыл шаруашылығы жерінің алқабы.

2. Топырақты агрохимиялық зерттеп қарауды жүргізу шарттары мен тәртібі

3. Топырақты агрохимиялық зерттеп қарау егістік топырағының құнарлылығы көрсеткіштерін айқындау үшін жүргізіледі.
Бұл ретте жер учаскелерінің меншік иелері және (немесе) жер пайдаланушылар топырақты агрохимиялық зерттеп қарауды жүргізу үшін жер учаскелеріне қол жеткізуді қамтамасыз етуге міндетті.
4. Топырақ құнарлылығы көрсеткіштеріне:
1) қара шірік;
2) жылжымалы фосфор;
3) ауыспалы калий;
4) жеңіл ыдырайтын, сілтілі ыдырайтын және нитратты азот;
5) рН;
6) микроэлементтердің (марганец, мырыш, мыс, кобальт, молибден, күкірт, бор, никель, темір, хром) жылжымалы қоспалары;
7) су сығындысының катиондық-аниондық құрамының болуы жатады.
5. Топырақты агрохимиялық зерттеп қарауды жүргізу кезінде Қазақстан Республикасының аумағы күрделілік дәрежесіне қарай мынадай санаттарға бөлінеді:
бірінші санат:
зерттеп қаралатын алқапта 10 пайыздан аспайтын топырақ кешені болған кезде рельефі жазық, әлсіз бөлшектелген және біркелкі топырақ жамылғысы бар далалық және шөлейттік аймақ аудандары;
екінші санат:
1) зерттеп қаралатын алқапта 10 пайыздан аспайтын топырақ кешені болған кезде рельефі жай көлбеу беткейлі, кең сайаралық кеңістіктерге бөлшектелген біркелкі топырақ жамылғысы бар орманды далалық, далалық және шөлейттік аймақ аудандары;
2) топырақ кешендері немесе топырағы эрозияға ұшыраған алқаптар 10-нан 20 пайызға дейінгі бірінші санатты аудандар;
үшінші санат:
1) рельефі жай ойлы-қырлы, құлдилылығы және ұзындығы әртүрлі беткейлі кең сайаралық аумақтарға бөлшектелген біркелкі емес топырақ жамылғысы бар орманды далалық және далалық аймақ аудандары;
2) топырақ кешендері немесе топырағы эрозияға ұшыраған алқаптар 20-дан 40 пайызға дейінгі бірінші санатты аудандар және топырақ кешендері немесе топырағы эрозияға ұшыраған алқаптар 10-нан 20 пайызға дейінгі екінші санатты аудандар;
3) әртүрлі дәрежеде қойтасталған топырақ;
4) қайталама сортаңдану белгілері жоқ жақсы күйдегі суармалы жерлер;
5) қайталама немесе қалдықты батпақтану белгілері жоқ жақсы күйдегі құрғатылған жерлер;
төртінші санат:
1) рельефі бөлшектелген, түрлі топыраққұрауыш жынысты және топырағының 20-40 пайызы эрозияға ұшыраған орманды далалық аймақ аудандары;
2) топырағы күшті кешенделген және эрозияланған, аудандар аумағының 40-60 пайызын құрайтын далалық, шөлейт және шөлді аумақтар;
3) 15 пайызға дейінгі алқаптағы топырағы қайталама сортаңдалған суармалы жерлер;
4) 15 пайызға дейінгі алқабының қайталама немесе қалдықты батпақтану белгілері бар құрғатылған жерлер;
5) 20 пайызға дейін сортаңдалған және бұталанған алқаптары бар өзен алқаптары, сағалары және атырауларының топырағы;
6) бөлшектелген аумақтар;
бесінші санат:
1) топырақтың кешенделуі мен эрозиялануы 60 пайыздан астам дамыған далалық, шөлейт және шөлді аумақтар;
2) таулар және орманды тау етектері;
3) күрделі біркелкі емес топырақ жамылғысы бар алқаптар, сағалар және атыраулар (механикалық құрамы түрлі, сортаңдану, алқабының 20 пайыздан астамы батпақтанған немесе сортаңданған);
4) 15 пайыздан астам алқапта қайталама сортаңдану белгілері бар суармалы жерлер;
5) 15 пайыздан астам алқапта қайталама немесе қалдықты батпақтану белгілері бар құрғатылған жерлер.
6. Жыртылатын қабаттағы қарашіріктің, жылжымалы фосфордың, ауыспалы калийдің, жеңіл ыдырайтын, сілтілі ыдырайтын және нитратты азоттың, рН-тың, микроэлементтердің (марганец, мырыш, мыс, кобальт, молибден, күкірт, бор, никель, темір, хром) жылжымалы қоспаларының орташа өлшемдік құрамы көрсеткіштері мынадай кезеңділікпен жүргізілетін топырақты агрохимиялық зерттеп қарау нәтижелері бойынша айқындалады:
тәлімі жерлер үшін - 7 жыл;
суармалы жерлер үшін - 5 жыл;
химиялық мелиоранттар қолданатын шаруашылықтар үшін - 5 жыл;
мемлекеттік сорттық учаскелер, эксперименталды шаруашылықтар үшін - 3 жыл.
Жер учаскелерінің меншік иелерінің және (немесе) жер пайдаланушылардың өтінімдері бойынша қайта зерттеп қараулар арасындағы мерзімді қысқартуға жол беріледі.
7. Мемлекеттік мекеме жыл сайынғы жұмыс жоспарларын жасайды және облыстық ауыл шаруашылығы басқармасымен келіседі, оларда:
1) зерттеп қарауға жататын топырақ алқаптарының көлемдері;
2) әкімшілік аудандар бойынша жұмыс жүргізу кезектілігі;
3) осы Қағидалардың 6-тармағында көрсетілген топырақты агрохимиялық зерттеп қарауды жүргізу кезеңділігі көзделеді.
Әкімшілік ауданның, ауылдық округтің топырағын агрохимиялық зерттеп қарау бір далалық маусымда жүргізіледі.
Зерттеп қарауға жататын егістіктің алқабы зерттеп қарау алдындағы жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша есептеледі.
Мемлекеттік мекеме топырақты агрохимиялық зерттеп қарауды Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес бюджет қаражаты есебінен және жер учаскесінің меншік иесінің және (немесе) жер пайдаланушының өтінімі бойынша - ақылы негізде жүргізеді.
8. Топырақты агрохимиялық зерттеп қарауды бюджет қаражаты есебінен жүргізер алдында мемлекеттік мекеме жер учаскелерінің меншік иелеріне және (немесе) жер пайдаланушыларға осы Қағидаларға 1-қосымшаға сәйкес нысан бойынша хабарлама береді.
9. Жер учаскелерінің контурлары салынған аумақтың жерін пайдалану жоспары топырақты агрохимиялық зерттеп қарауды жүргізудің картографиялық негізі болып табылады.
10. Топырақты зерттеп қарауды жүргізуді бастар алдында мемлекеттік мекеменің қызметкері жер учаскесінің меншік иесімен және (немесе) жер пайдаланушымен бірге жер алқаптарын байқап қарайды, топырақтың типі мен түрін айқындайды, көзбен қарап нақтылайды және жер пайдалану жоспарына жағдайдағы (жаңа жолдар, танаптар шекаралары, отырғызылған ағаштар) өзгерістерді енгізеді, жұмыс учаскелерінің схемасы мен оларды нөмірлеуді келіседі, жол бойындағы және фермалар маңындағы ерекше зерттеп қарау аймақтарын, су қорғау аймақтарын бөледі, соңғы 3 жыл ішіндегі ауыл шаруашылығы дақылдары егістерінің орналасуын, олардың жай-күйін, ластану, фитоулылық біліну деңгейін нақтылайды, тыңайтқыштардың жоғары мөлшерімен жүйелі түрде тыңайтылатын танаптар мен өндірістік учаскелерді бөледі, танаптардың эрозияланғанын, бұталанғанын және қойтасталғанын белгілейді, суармалы учаскелер бетіндегі тұздың шөгіндісін белгілейді.
11. Топырақты агрохимиялық зерттеп қарауды жүргізу кезінде айқындалатын барлық көрсеткіштер бойынша агрохимиялық картограммалар жасалады.
Агрохимиялық картограммаларды әзірлеу геоақпараттық жүйе көмегімен жүргізіледі. Далалық зерттеп қараулардың графикалық нәтижелері далалық жұмыс даналарынан цифрлық карталық негізге ауыстырылады және топырақты агрохимиялық талдау нәтижелерімен байланыстырылады.
Аудандық агрохимиялық картограммаларда картографиялаудың ең төменгі бірлігіне танап, облыстық картограммаларда - шаруашылық қабылданады.
12. Біріккен топырақ сынамаларын іріктеу былайша жүргізіледі:
1) суарылмайтын егіншілік танаптарында минералдық тыңайтқыштарды төмен деңгейде қолдану кезінде топырақ сынамалары барлық өсіп-өну кезеңі ішінде іріктеп алынады;
2) суармалы жерлерде әсер етуші затпен гектарына 90 килограмнан аспайтын минералды тыңайтқыштар жүйелі түрде енгізілген жағдайда топырақ сынамалары барлық өсіп-өну кезеңі ішінде, ал әсерлі затпен гектарына 90 килограмнан артық енгізілген жағдайда - тыңайтқыштар енгізгенге дейін көктемде немесе оларды енгізгеннен кейін 2 және одан көп айдан соң іріктеп алынады;
3) чектерді толтырып немесе батырып суару кезінде топырақ сынамаларын іріктеу батырудан бұрын немесе су қайтқаннан және егін жинағаннан кейін жүргізіледі.
Біріккен сынамаларды іріктеу жиілігі топырақ жамылғысының түрлілігі мен енгізілетін тыңайтқыштар мөлшеріне байланысты белгіленеді және элементарлық учаскелердің ауқымымен айқындалады. Әрбір элементарлық учаскеге реттік нөмір беріледі.
13. Тәлімі жерлерде элементарлық учаскелер торкөзін топырақ жамылғысы мен рельефтегі орнын ескере отырып енгізеді. Элементарлық учаскенің ең жоғары алқабы - 75 гектарды, суармалы жерде - 10 гектарды құрайды.
Элементарлық учаскелердің кестесін картографиялық негізге енгізу кезінде олардың шекаралары алдыңғы зерттеп қараудың элементарлық учаскелерінің шекараларына, спутниктік навигация жүйесінің координаталарына дәл келуі қажет.
14. Әрбір элементарлық учаскеден біріккен бір сынама алынады.
Нүктелік сынамалар қарашірік шегін ескере отырып, 0-ден 20 сантиметрге дейін жыртылатын қабат тереңдігінен алынады.
Топырақ жамылғысының түрлілігін ескере отырып, біріккен сынаманы топырақтың барлық типтерінде 20-30 нүктелік сынамадан құрайды. Біріккен сынаманың салмағы 500 грамнан кем болмауы тиіс.
15. Шаруашылықта іріктеп алынған барлық топырақ үлгілеріне элементарлық учаскелер нөмірлеріне сәйкес келетін кезекті бірізділікпен реттік нөмірлер беріледі, олар бір жыл бойы сақталады.
16. Органикалық затты (қарашірікті), жылжымалы фосфор мен калийді, жеңіл ыдырайтын, сілтілі ыдырайтын және нитратты азотты, рН, марганецтің, мырыштың, мыстың, кобальттың, молибденнің, кадмийдің, қорғасынның, күкірттің, бордың, никельдің, темірдің және хромның жылжымалы қосындыларын, су сығындысының катиондық-аниондық құрамын айқындау бойынша топырақты химиялық талдаулар осы Қағидаларға 2-қосымшада көрсетілген мемлекеттік стандарттарға және әдістемелік нұсқауларға сәйкес жүргізіледі.
17. Топырақты агрохимиялық зерттеп қарау нәтижелері шаруашылық, аудан, облыс, республика деңгейінде қорытылады.

3. Қорытынды ережелер

18. Топырақты агрохимиялық зерттеп қарауды жүргізу нәтижелері бойынша:
1) осы Қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес жиынтық талдамалық ведомость;
2) осы Қағидаларға 4-қосымшаға паспорттық ведомость;
3) осы Қағидаларға 5-қосымшаға сәйкес агрохимиялық картограмма жасалады.
19. Осы Қағидалардың 18-тармағында көрсетілген құжаттардың негізінде осы Қағидаларға 6-қосымшаға сәйкес нысанда агрохимиялық очерк жасалады.
Агрохимиялық очерктің нәтижелері бойынша топырақты агрохимиялық зерттеп қарау нәтижелері туралы қорытынды жасалады, ол жер учаскесінің иесіне және (немесе) жер пайдаланушыға беріледі.
20. Жиынтық талдамалық ведомось, паспорттық ведомось және топырақты агрохимиялық зерттеп қарау нәтижелері туралы қорытындыны қамтитын құжаттар топтамасы екі данада (бір-бірден - жер учаскесінің иесіне және (немесе) жер пайдаланушыға және мемлекеттік мекемеге) жасалады, нөмірленеді, тігіледі және мемлекеттік мекеменің мөрімен расталады. Құжаттар топтамасының данасын алған кезде жер учаскесінің иесі және (немесе) жер пайдаланушы мемлекеттік мекеменің данасына алғаны туралы қол қойып, қолын мөрмен растайды.
21. Мемлекеттік мекеме топырақты агрохимиялық зерттеп қарау нәтижелері бойынша аудан, облыс топырағы құнарлылығының агрохимиялық атласын жасайды.
Топырақ құнарлылығының агрохимиялық атласы зерттеп қарау циклі аяқталғаннан кейін әр облыс үшін аудандар бөлінісінде және әр аудан үшін шаруашылықтар бөлінісінде жасалады.
Атлас қоректік элементтер мен қарашірік құрамының түрлі-түсті картограммаларын және оларға түсініктемелерді қамтиды.
22. Осы Қағидалардың 20-тармағында көрсетілген қүжаттар мемлекеттік мекемеде 7 жыл бойы сақталуы тиіс.
Топырақты агрохимиялық зерттеп қарау нәтижелері агроөнеркәсіптік кешенді дамыту саласындағы уәкілетті мемлекеттік орган бекіткен тәртіппен ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлердің агрохимиялық жағдайы туралы ақпараттық деректер банкінде сақталады.
Ақпараттық деректер банкін қорғау ондағы ақпаратты шифрлеу кілтін пайдалана отырып шифрлау жолымен жүзеге асырылады, оған мемлекеттік мекеме басшысы немесе оның алмастыратын тұлға ғана қол жеткізе алады.
23. Жерді пайдалану және қорғау жөніндегі мемлекеттік инспектордың сұратуы бойынша мемлекеттік мекеме топырақты агрохимиялық зерттеп қарау нәтижелері туралы қорытындылардың көшірмелерін ұсынады.
24. Топырақты соңғы екі агрохимиялық зерттеп қарау нәтижелерін салыстыру кезінде анықталған топырақ құнарлылығының көрсеткіштері төмендеген кезде мемлекеттік мекеме ол туралы жерді пайдалану және қорғау жөніндегі мемлекеттік инспекторды хабардар етеді.

Топырақты агрохимиялық зерттеп
қарауды жүргізу қағидаларына
1-қосымша

Хабарлама

Мемлекеттік мекеменің мынадай өкілдері:
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
___________________ 20__ жылғы ____________ 20 жылғы дейінгі мерзімде
__________________________________________________ топырағын жоспарлы
(жер учаскесінің меншік иесі және (немесе) жер пайдаланушы)
агрохимиялық зерттеп қарауды жүргізетінін хабарлаймыз.
Зерттеп қарауға жататын танаптарға мемлекеттік мекеме
өкілдерінің кедергісіз кіруін қамтамасыз етуді сұраймын. Зерттеп
қарауды жүргізу кезінде жер учаскесінің меншік иесі және (немесе) жер
пайдаланушы тарапынан қатысуға және бақылау жүргізуге жол беріледі.

Басшы: ____________________________________ _________________
(тегі, аты, әкесінің аты (жеке басын (қолы)
растайтын құжатта бар болса)

Мөр орны

Топырақты агрохимиялық зерттеп
қарауды жүргізу қағидаларына
2-қосымша

Топырақ үлгілерін талдау жөніндегі құжаттар тізбесі

ОАҚКИ модификациясында Тюрин әдісімен органикалық затты (қарашірікті) анықтау. МемСТ 26213-91;
Никитин модификациясындағы Тюрин әдісімен органикалық затты (қарашірікті) анықтау. МемТ 62213-91;
Тюрин және Кононова әдісімен жеңіл ыдырайтын азотты анықтау. Агрохимия бойынша практикум: Минеев редакциясы, 2001 жыл;
Корнфилд әдісімен сілтілі ыдырайтын азотты анықтау. Агрохимия бойынша практикум: Минеев редакциясы, 2001 жыл;
Гранвальд-Ляжу әдісімен нитраттық азотты анықтау. Агрохимия бойынша практикум: Минеев редакциясы, 2001 жыл;
Ионометриялық әдіспен нитраттарды анықтау. МемСТ 26951-86;
ОАҚКИ әдісімен нитраттарды анықтау. МемСТ 26488-85;
ОАҚКИ модификациясында Мачигин әдісімен карбонаттық топырақтағы жылжымалы фосфор мен калийді анықтау. МемСТ 26205-91;
ОАҚКИ модификациясында Чириков әдісімен карбонаттық емес топырақтағы жылжымалы фосфор мен калийді анықтау. МемСТ 26204-91;
ОАҚКИ модификациясында Кирсанов әдісімен фосфор мен калийдің жылжымалы қосындыларын анықтау. МемСТ 26207;
ОАҚКИ жаңа технологиясы бойынша (автоматтандырылған талдау жүйесінде) Чириков немесе Мачигин бойынша топырақ сығындыларында фосфор мен калийді анықтау. МемСТ 10 256-2000, МемСТ 10 258-2000;
ОАҚКИ модификациясында Тюрин әдісімен қарашірікті анықтау (автоматтандырылған талдау жүйесінде); Ю.М. Логинов, А.Н. Стрельцов. Талдау жұмыстарын автоматтандыру және топырақ құнарлылығы мен өсімдік шаруашылығы өнімінің сапасы мониторингін аспаппен қамтамасыз ету. - М.: Агробизнес - орталық, 2010;
Топырақтағы ауыр металдарды анықтау (автоматтандырылған талдау жүйесінде); Ю.М. Логинов, А.Н. Стрельцов. Талдау жүмыстарын автоматтандыру және топырақ құнарлылығы мен өсімдік шаруашылығы өнімінің сапасы мониторингін аспаппен қамтамасыз ету. — М.: Агробизнес - орталық, 2010;
РRІМАСS^snc, SKALAR SAN⁺⁺ талдауыштарында топырақ құрамын автоматты анықтау (ISO, ЕN, АОАS, АSBС және т.б. халықаралық талаптарға сәйкестік);
Су сығындысының салыстырмалы электр өткізгіштігін, рН, қатты қалдығын анықтау. МемСТ 26423-85;
Тұз сығындысының салыстырмалы электр өткізгіштігін, рН, қатты қалдығын анықтау. МемСТ 26483-85;
Веригина-Аринушкина бойынша екі- және үшвалентті темірдің жылжымалы қосындыларын анықтау әдісі. МемСТ 27395-87;
Өсімдіктердің ылғалдылығын, мейлінше гигроскопиялық ылғалдылығын және тұрақты солу ылғалдылығын анықтау әдісі. МемСТ 28268-89;
Ауыл шаруашылығы алқаптарындағы және өсімдік өнімдеріндегі ауыр металдарды анықтау, Әдістемелік нұсқаулықтар, Мәскеу, 1992 жыл;
ОАҚКИ модификациясындағы Крупский мен Александрова әдісімен карбонаттық топырақтағы мыс пен кобальттың жылжымалы қосындыларын анықтау. МемСТ 50683-94;
ОАҚКИ модификациясында Пейве мен Ринькис әдісімен мыстың жылжымалы қосындыларын анықтау. МемСТ 50684-94;
ОАҚКИ модификациясында Пейве мен Ринькис әдісімен кобальттың жылжымалы қосындыларын анықтау. МемСТ 50687-94;
ОАҚКИ модификациясында Крупский мен Александрова әдісімен карбонаттық топырақтағы марганецтің жылжымалы қосындыларын анықтау. МемСТ 50685-94;
ОАҚКИ модификациясында Пейве мен Ринькис әдісімен марганецтің жылжымалы қосындыларын анықтау. МемСТ 50682-94;
ОАҚКИ модификациясында Крупский мен Александрова әдісімен карбонаттық топырақтағы мырыштың жылжымалы қосындыларын анықтау. МемСТ 50686-94;
ОАҚКИ модификациясында Григг әдісімен молибденнің жылжымалы қосындыларын анықтау. МемСТ 50689-94;
Топырақтар. ОАҚКИ әдісімен жылжымалы күкіртті анықтау. МемСТ 26490-85;
ОАҚКИ модификациясындағы Бергер мен Труог әдісімен бордың жылжымалы қосындыларын анықтау. МемСТ 50688-94;
Су сығындысындағы карбонат иондарын және бикарбонаттарды анықтау әдістері. МемСТ 26424-85;
Су сығындысындағы кальций мен магнийді анықтау әдістері. МемСТ 26428-85;
АҚКОИ әдісімен ауыспалы кальций мен ауыспалы (жылжымалы) магнийді анықтау әдістері. МемСТ 26487-85;
Су сығындысындағы хлорид ионын анықтау әдістері. МемСТ 26425-85;
Су сығындысындағы сульфат ионын анықтау әдістері. МемСТ 26426- 85;
Су сығындысындағы натрий мен калийді анықтау әдістері. МемСТ 26427-85;
Суда еритін кальций мен магнийді анықтау әдістері. МЕМСТ 27753.9-88;

Топырақты агрохимиялық зерттеп
қарауды жүргізу қағидаларына
3-қосымша

Облыс _______________________________
Аудан _______________________________
Шаруашылық, ауылдық округ ___________
Зерттеп қарау жылы __________________

Жиынтық талдамалық ведомость

№ ____ пен № _____ аралығындағы

үлгілер

Үлгі	Танап	N	Р2О5	К2О	Қарашірік %	рН	Үлгі	Танап	N	Р2О5	К2О	Қарашірік %	рН
		мг/кг топыраққа							мг/кг топыраққа
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14

Зерттеп қарауды жүргізген _______________________________________
(тегі, аты, әкесінің аты (жеке басын растайтын құжатта бар болса), лауазымы)

	N	р2О5	к2О	Қарашірік	рН
Талдау жүргізген (тегі, аты, әкесінің аты (жеке басын растайтын құжатта бар болса), лауазымы)

Микроэлементтер бойынша жиынтық талдамалық ведомості

№ _____ мен № ____ аралығындағы

үлгілер

Үлгі	Танап	S | Сu | Zn | Со | Мn					Үлгі	Танап	S | Сu | Zn | Со | Мn
		мг/кг топыраққа							мг/кг топыракка
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14

Зерттеп қарауды жүргізген ______________________________________
(тегі, аты, әкесінің аты (жеке басын
растайтын құжат бар болса), лауазымы)

	S	Cu	Zn	Со	Мn
Талдау жүргізген (тегі, аты, әкесінің аты (жеке басын растайтын құжатта болған жағдайда), лауазымы)

Топырақты агрохимиялық зерттеп
қарауды жүргізу қағидаларына
4-қосымша

Облыс _______________________________
Аудан _______________________________
Шаруашылық, ауылдық округ ___________
Зерттеп қарау жылы __________________

Паспорттық ведомость

Жер учаскелері топырағының негізгі агрохимиялық сипаттамалары

Рет №	Танап	Алқап, га	Топырақ типі	Жеңіл ыдырайтын азот		Жылжымалы фосфор		Ауыспалы калий		Қарашірік		Қышқылдығы
				мг/кг топыраққа	құрамы бойынша топ	мг/кг топыраққа	құрамы бойынша топ	мг/кг топыраққа	құрамы бойынша топ	%	құрамы бойынша топ	рН	топ
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14

Микроэлементтер

Рет №	Танап	Алқап, га	Топырақ типі	S		Cu		Zn		Co		Mn
				мг/кг топыраққа	құрамы бойын ша топ	мг/кг топыраққа	құрамы бойынша топ	мг/кг топыраққа	құрамы бойынша топ	мг/кг топыраққа	құрамы бойынша топ	мг/кг топыраққа	құрамы бойынша топ
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14

Топырақты агрохимиялык зерттеп
қарауды жүргізу қағидаларына
5-қосымша

Агрохимиялық картограмма

Топырақты агрохимиялық зерттеп
қарауды жүргізу қағидаларына
6-қосымша

Агрохимиялық очеркті ресімдеу

1. Мемлекеттік мекеменің басшысы бекіткен титул парағы.
2. Орындаушылар тізімі.
3. Кіріспе, топырақты агрохимиялық зерттеп қарау мақсаттары, міндеттері.
4. Негізгі бөлігі (агрохимиялық зерттеп қарау нәтижелері, жер учаскелерінің иелері және (немесе) жер пайдаланушылар туралы мәліметтер, топырақ топтамалары, агрохимиялық картограммалар).
5. Қорытынды.
6. Қосымшалар.