О проекте Закона Республики Казахстан "О судебно-экспертной деятельности в Республике Казахстан"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 31 марта 2015 года № 165

      Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
      внести на рассмотрение Мажилиса Парламента Республики Казахстан проект Закона Республики Казахстан «О судебно-экспертной деятельности в Республике Казахстан».

Проект

ЗАКОН РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

О судебно-экспертной деятельности в Республике Казахстан

      Настоящий Закон регулирует общественные отношения по осуществлению судебно-экспертной деятельности в Республике Казахстан, а также определяет правовое положение (статус), материальное обеспечение и социальную защиту судебных экспертов органов судебной экспертизы.

Глава 1. Общие положения

      Статья 1. Основные понятия, используемые в настоящем
                Законе

      В настоящем Законе используются следующие основные понятия:
      1) судебно-экспертная деятельность — деятельность органов судебной экспертизы и судебных экспертов по организации и производству судебной экспертизы и их научно-методическому обеспечению;
      2) орган судебной экспертизы - государственное юридическое лицо, осуществляющее судебно-экспертную деятельность в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан;
      3) аккредитация органа судебной экспертизы - процедура официального признания органом по аккредитации компетентности органа судебной экспертизы (или его отдельных структурных подразделений) в сфере судебно-экспертной деятельности, осуществляемая в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан;
      4) судебная экспертиза - исследование материалов уголовного, гражданского дела или дела об административном правонарушении, проводимое на основе специальных научных знаний, в целях установления фактических данных, имеющих значение для его разрешения;
      5) предмет судебной экспертизы - фактические данные, имеющие значение для разрешения уголовного, гражданского дела либо дела об административном правонарушении, устанавливаемые-путем производства судебной экспертизы;
      6) заключение эксперта — письменный документ, оформленный в соответствии с требованиями законодательства Республики Казахстан, отражающий ход и результаты судебно-экспертного исследования;
      7) судебный эксперт — не заинтересованное в исходе дела лицо, обладающее специальными научными знаниями, соответствующее требованиям настоящего Закона;
      8) специальные научные знания - система знаний и практических навыков в области конкретной науки, техники, искусства или ремесла, приобретаемые путем специальной подготовки и (или) профессионального опыта и реализованные в методиках судебно-экспертных исследований, либо общенаучных и специальных методах познания;
      9) квалификация судебного эксперта - комплекс знаний, умений и навыков, приобретенных лицом, имеющим профессиональное образование, путем целенаправленной подготовки в целях исследования объектов экспертизы определенного вида;
      10) аттестация судебных экспертов — периодически осуществляемая процедура по определению уровня профессиональной и квалификационной подготовки, деловых качеств, установлению квалификационных категорий (разрядов) судебных экспертов;
      11) метод судебно-экспертного исследования - система логических и (или) инструментальных операций (способов, приемов), применяемых при изучении объектов судебной экспертизы для установления фактических данных, относящихся к предмету судебной экспертизы;
      12) методика судебно-экспертного исследования - система методов, применяемых при изучении объектов судебной экспертизы для установления фактических данных, относящихся к предмету судебной экспертизы;
      13) валидация (оценка пригодности) методов и методик - документированное подтверждение, проводимое путем исследования и предоставления объективных доказательств выполнения требований, предназначенных для конкретного использования или применения;
      14) объекты судебной экспертизы - вещественные доказательства, документы, тело человека, состояние психики человека, трупы, животные, образцы, а также относящиеся к предмету судебной экспертизы сведения, содержащиеся в материалах дела, по которому производится судебная экспертиза;
      15) образцы для сравнительного исследования - объекты материального мира, отображающие свойства и особенности живого человека, трупа, животного, предмета, документа, вещества, материала, а также технологии, информационные массивы, системы, пробы, необходимые для проведения судебно-экспертного исследования и дачи заключения эксперта;
      16) повреждение (уничтожение) объекта исследования (его части) — изменение свойств и состояния объекта исследования в результате применения физических, химических, биологических методов при проведении исследований;
      17) медицинский стационар - медицинская организация, а равно отделение медицинской организации, оказывающие медицинскую помощь в стационарных условиях;
      18) психиатрический стационар - психиатрическая медицинская организация, а равно психиатрическое отделение медицинской организации, оказывающие психиатрическую помощь в стационарных условиях;
      19) лицензия на занятие судебно-экспертной деятельностью — разрешение, выдаваемое физическому лицу Министерством юстиции Республики Казахстан на занятие судебно-экспертной деятельностью.

      Статья 2. Правовая основа судебно-экспертной деятельности

      1. Правовую основу судебно-экспертной деятельности составляют Конституция Республики Казахстан, Уголовно-процессуальный и Гражданский процессуальный кодексы Республики Казахстан, Кодекс Республики Казахстан об административных правонарушениях, настоящий Закон и иные нормативные правовые акты Республики Казахстан.
      2. Если международным договором, ратифицированным Республикой Казахстан, установлены иные правила, чем те, которые содержатся в настоящем Законе, то применяются правила международного договора.

      Статья 3. Задача судебно-экспертной деятельности

      Задачей судебно-экспертной деятельности является оказание содействия органу (лицу), ведущему уголовный процесс, следственному судье, суду, органу (должностному лицу), уполномоченному рассматривать дела об административных правонарушениях, прокурору, нотариусу в установлении фактических данных, подлежащих доказыванию по конкретному делу, посредством разрешения вопросов, требующих специальных научных знаний.

      Статья 4. Содержание судебно-экспертной деятельности

      Содержание судебно-экспертной деятельности включает:
      1) производство судебной экспертизы по уголовным, гражданским делам, делам об административных правонарушениях в соответствии с перечнем видов и специальностей судебно-экспертных исследований, утвержденным Министерством юстиции Республики Казахстан;
      2) организацию научных исследований в области судебной экспертизы, научно-методического и информационного обеспечения. судебной экспертизы;
      3) подбор, специальную профессиональную подготовку, переподготовку и повышение квалификации судебных экспертов;
      4) международное сотрудничество в области судебной экспертизы.

      Статья 5. Принципы судебно-экспертной деятельности

      Судебно-экспертная деятельность основывается на принципах:
      1) законности;
      2) соблюдения прав, свобод и законных интересов человека и гражданина, прав и законных интересов юридического лица;
      3) независимости судебного эксперта;
      4) объективности, научной обоснованности, всесторонности и полноты судебно-экспертных исследований;
      5) допустимости использования необходимых научно-технических средств и методов при проведении судебно-экспертных исследований;
      6) соблюдения профессиональной этики судебного эксперта.

      Статья 6. Соблюдение законности при осуществлении
                судебно-экспертной деятельности

      Судебно-экспертная деятельность осуществляется при условии точного исполнения требований Конституции Республики Казахстан и иных нормативных правовых актов, составляющих правовую основу этой деятельности.

      Статья 7. Соблюдение прав, свобод и законных интересов
                 человека и гражданина, прав и законных
                интересов юридического лица при осуществлении
                судебно-экспертной деятельности

      1. Судебно-экспертная деятельность осуществляется при соблюдении прав, свобод и законных интересов человека и гражданина, прав и законных интересов юридического лица в соответствии с Конституцией, законами Республики Казахстан, общепризнанными принципами и нормами международного права.
      2. Судебно-экспертные исследования, требующие временного ограничения прав и свобод лица, проводятся только на основаниях и в порядке, установленных законом.
      3. Лицо, полагающее, что действия (бездействие) органа судебной экспертизы или судебного эксперта привели к ограничению прав, свобод и законных интересов человека и гражданина либо прав и законных интересов юридического лица, вправе обжаловать указанные действия (бездействие) в порядке, установленном законодательными актами Республики Казахстан.

      Статья 8. Независимость судебного эксперта

      1. При производстве судебной экспертизы судебный эксперт независим от органа (лица), назначившего судебную экспертизу, руководителя органа судебной экспертизы и других лиц, заинтересованных в исходе дела.
      2. Судебный эксперт выносит заключение, основываясь на результатах проведенных исследований, в соответствии со своими специальными знаниями.
      3. Судебный эксперт самостоятелен в выборе средств и методов исследования, при этом выбранные им средства и методы не должны противоречить законам Республики Казахстан.
      4. Неправомерное воздействие на судебного эксперта и воспрепятствование его законной деятельности недопустимы и влекут ответственность, установленную законом.

      Статья 9. Объективность, научная обоснованность,
                всесторонность и полнота судебно-экспертных
                исследований
      1. Судебный эксперт проводит исследования объективно, всесторонне и в полном объеме на строго научной и (или) практической основе в пределах соответствующей экспертной специальности.
      2. Заключение эксперта должно основываться на положениях, дающих возможность проверить обоснованность и достоверность сделанных выводов, на базе общепринятых научных и практических данных.

      Статья 10. Допустимость использования необходимых
                 научно-технических средств, методов и методик
                 при проведении судебно-экспертных исследований

      1. Применение при производстве судебно-экспертных исследований научно-технических средств и методик допускается, если они отвечают принципам законности, научной состоятельности, эффективны, безопасны и включены в Государственный реестр методик судебно-экспертных исследований Республики Казахстан.
      2. Допускается применение общеизвестных, широко используемых в практике методов, методических материалов судебной экспертизы, не требующих валидации и не включенных в Государственный реестр методик судебно-экспертных исследований Республики Казахстан, научное обоснование которого приводится в тексте заключения эксперта.

Глава 2. Государственное регулирование в сфере
судебно-экспертной деятельности.

      Статья 11. Компетенция Министерства юстиции Республики
                 Казахстан

      К компетенции Министерства юстиции Республики Казахстан относятся:
      1) реализация государственной политики в области судебно- экспертной деятельности;
      2) осуществление государственного контроля в области судебно-экспертной деятельности;
      3) разработка и утверждение перечня видов судебных экспертиз;
      4) разработка и утверждение правил обращения с объектами судебной экспертизы;
      5) разработка и утверждение правил разработки, апробирования и внедрения методик судебно-экспертных исследований;
      6) разработка и утверждение регламента по проведению оценки пригодности (валидации) методов и методик в судебно-экспертной деятельности;
      7) разработка и утверждение правил формирования, ведения и использования Государственного реестра методик судебно-экспертных исследований Республики Казахстан;
      8) ведение Государственного реестра методик судебно-экспертных исследований Республики Казахстан;
      9) разработка и утверждение стандартов и требований к специально оснащенным помещениям для производства судебной экспертизы;
      10) разработка и утверждение правил организации и производства судебных экспертиз и исследований, оформления результатов судебной экспертизы, исследований и сообщения о невозможности дать заключение;
      11) разработка и утверждение общих критериев определения категорий сложности судебных экспертиз, порядка исчисления сроков производства судебных экспертиз в зависимости от категории их сложности, а также оснований и порядка приостановления и продления срока производства судебной экспертизы;
      12) разработка и утверждение правил организации производства комплексных экспертиз, порученных разным государственным органам;
      13) разработка и утверждение нормативов нагрузки судебных экспертов органов судебной экспертизы;
      14) разработка и утверждение правил первоначальной профессиональной подготовки судебных экспертов;
      15) разработка и утверждение правил приема квалификационных экзаменов для присвоения квалификации судебного эксперта;
      16) осуществление приема квалификационных экзаменов на право производства судебных экспертиз определенного вида судебной экспертизы;
      17) разработка и утверждение правил аттестации судебных экспертов;
      18) разработка и утверждение правил формирования, ведения и использования Государственного реестра судебных экспертов Республики Казахстан;
      19) ведение Государственного реестра судебных экспертов Республики Казахстан;
      20) разработка и утверждение положения об аттестации и состава комиссии по проведению аттестации судебных экспертов;
      21) Проведение аттестации судебных экспертов;
      22) разработка и утверждение порядка и условий лицензирования судебно-экспертной деятельности;
      23) разработка и утверждение положения о комиссии по лицензированию и ее состава;
      24) осуществление лицензирования и разрешительного контроля за судебно-экспертной деятельностью;
      25) разработка и утверждение правил и порядка присвоения квалификационных категорий судебно-медицинских и судебно-наркологических экспертов;
      26) разработка и утверждение правил возмещения расходов, связанных с производством судебной экспертизы;
      27) разработка и утверждение кодекса профессиональной этики судебного эксперта.
      Министерство юстиции Республики Казахстан выполняет иные функции, возложенные на него Конституцией Республики Казахстан, настоящим Законом, иными законами Республики Казахстан, актами Президента и Правительства Республики Казахстан.

      Статья 12. Компетенция уполномоченного органа в области
                 здравоохранения

      К компетенции уполномоченного органа в области здравоохранения относятся:
      1) разработка и утверждение порядка и условий лицензирования судебно-психиатрической экспертной деятельности;
      2) разработка и утверждение стандартов и требований к специально оснащенным помещениям для производства судебно-психиатрической экспертизы;
      3) разработка и утверждение правил присвоения квалификационных категорий судебно-психиатрических экспертов;
      4) разработка и утверждение перечня видов судебных экспертиз в области здравоохранения;
      5) разработка и утверждение нормативов нагрузки судебно-психиатрических экспертов;
      6) разработка и утверждение правил специальной профессиональной подготовки судебно-психиатрических экспертов;
      7) разработка и утверждение правил приема квалификационных экзаменов для присвоения квалификации судебно-психиатрических экспертов;
      8) осуществление приема квалификационных экзаменов на право производства судебно-психиатрических экспертиз;
      9) разработка и утверждение положения об аттестации и состава комиссии по проведению аттестации судебных экспертов;
      10) проведение аттестации судебно-психиатрических экспертов;
      11) разработка и утверждение правил деятельности и состава комиссии по лицензированию деятельности судебно-психиатрических экспертов;
      12) осуществление лицензирования и разрешительного контроля за судебно-психиатрической экспертной деятельностью;
      13) разработка и утверждение правил организации и производства судебно-психиатрической экспертизы, оформления результатов судебной экспертизы, в том числе комиссионной, комплексной, дополнительной и повторной экспертиз, структуры и содержания сообщения о невозможности дать заключение;
      14) разработка и утверждение общих критериев определения порядка исчисления сроков производства судебно-психиатрической экспертизы в зависимости от категории ее сложности, а также оснований и порядка приостановления и продления срока производства судебной экспертизы;
      15) разработка и утверждение правил разработки, апробирования и внедрения методик судебно-психиатрических экспертных исследований.

      Статья 13. Органы судебной экспертизы

      1. К органам судебной экспертизы относятся:
      1) органы судебной экспертизы Министерства юстиции Республики Казахстан, в полномочия которых входит, в том числе проведение судебно- медицинской и судебно-наркологической экспертиз;
      2) специализированные психиатрические организации уполномоченного органа в области здравоохранения и местных органов государственного управления здравоохранения.
      2. Компетентность органов судебной экспертизы (подразделений) подтверждается аккредитацией в сфере судебно-экспертной деятельности, осуществляемой в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Глава 3. Судебный эксперт. Лицензирование
судебно-экспертной деятельности

      Статья 14. Судебный эксперт

      1. Судебный эксперт должен обладать специальными научными знаниями.
      2. Производство судебной экспертизы может быть поручено:
      1) сотрудникам органов судебной экспертизы;
      2) физическим лицам, осуществляющим судебно-экспертную деятельность на основании лицензии;
      3) в разовом порядке иным лицам в случаях, предусмотренных пунктом 3 настоящей статьи.
      3. Производство экспертизы в разовом порядке может быть поручено в случаях:
      1) назначения судебной экспертизы, не предусмотренной перечнем видов судебных экспертиз, установленным Министерством юстиции Республики Казахстан или уполномоченным органом в области здравоохранения;
      2) удовлетворения отвода всем судебным экспертам соответствующей специальности, являющимся сотрудниками органов судебной экспертизы, а также осуществляющим судебно-экспертную деятельность на основании лицензии, либо мотивированного отстранения от производства судебной экспертизы органа судебной экспертизы в целом;
      3) привлечения судебного эксперта иностранного государства в соответствии со статьей 58 настоящего Закона.
      4. Судебный эксперт может быть допрошен только по данному им заключению и лично проведенным исследованиям, а также в случаях, предусмотренных процессуальным законодательством Республики Казахстан.
      5. Судебным экспертом не может являться лицо, признанное в судебном порядке ограниченно дееспособным или недееспособным либо имеющее непогашенную или неснятую судимость.
      В течение трех лет со дня соответствующего юридического факта судебным экспертом не может быть лицо:
      1) судимость которого погашена или снята в установленном законом порядке;
      2) освобожденное от уголовной ответственности по основаниям, предусмотренным пунктами 3, 4, 9 и 12 части первой статьи 35 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан за совершение тяжких или особо тяжких преступлений;
      3) уволенное по отрицательным мотивам с государственной службы, из правоохранительных органов, судов, органов судебной экспертизы;
      4) лишенное лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью.

      Статья 15. Требования, предъявляемые к судебному эксперту

      1. Лица, указанные в подпунктах 1) и 2) пункта 2 статьи 14, должны отвечать следующим требованиям:
      1) обладать гражданством Республики Казахстан;
      2) иметь высшее образование, обладать необходимым уровнем профессиональной подготовки и соответствовать квалификационным требованиям, установленным для конкретного рода (вида) судебной экспертизы;
      3) иметь квалификацию судебного эксперта, подтверждаемую квалификационным свидетельством на право производства определенного вида судебной экспертизы;
      4) быть аттестованным и внесенным в Государственный реестр судебных экспертов Республики Казахстан.
      2. Лица, претендующие на получение квалификационного свидетельства на право производства определенного вида судебной экспертизы, должны пройти первоначальную профессиональную подготовку.

      Статья 16. Присвоение квалификации судебного эксперта

      1. Присвоение квалификации судебного эксперта осуществляется путем сдачи им квалификационного экзамена с выдачей квалификационного свидетельства судебного эксперта на право производства определенного вида судебной экспертизы.
      2. Прием квалификационного экзамена и выдача квалификационного свидетельства судебного эксперта на право производства определенного вида судебной экспертизы осуществляются квалификационными комиссиями Министерства юстиции Республики Казахстан или уполномоченного органа в области здравоохранения.
      3. Порядок приема квалификационного экзамена для присвоения квалификации судебного эксперта и состав квалификационной комиссии определяются Министерством юстиции Республики Казахстан или уполномоченным органом в области здравоохранения.

      Статья 17. Аттестация судебного эксперта

      1. Судебные эксперты, являющиеся сотрудниками органов судебной экспертизы, а также физические лица, осуществляющие судебно-экспертную деятельность на основании лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью, в целях подтверждения их профессионального уровня один раз в пять лет проходят аттестацию, проводимую аттестационными комиссиями Министерства юстиции Республики Казахстан или уполномоченного органа в области здравоохранения. Первая аттестация проводится через пять лет после присвоения квалификации судебному эксперту, последующие аттестации должны быть проведены не позднее трех месяцев до дня наступления указанного срока.
      При процессуальных, методических и организационных нарушениях, повлекших за собой производство повторных экспертиз, вынесение частных постановлений (определений) органа, ведущего уголовный процесс, следственного судьи, суда, органа (должностного лица), в производстве которого находится дело об административном правонарушении, прокурора, а также наличии отрицательных рецензий на заключения эксперта проводится его внеочередная аттестация.
      2. Правила деятельности и состав аттестационных комиссий, а также порядок проведения аттестации судебного эксперта, в том числе внеочередной, определяются Министерством юстиции Республики Казахстан или уполномоченным органом в области здравоохранения.

      Статья 18. Порядок и условия выдачи, отказа в выдаче
                 лицензии на занятие судебно-экспертной
                 деятельностью

      1. Лицензия на занятие судебно-экспертной деятельностью выдается физическим лицам.
      2. Порядок и условия выдачи, отказа в выдаче лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью устанавливаются законодательством Республики Казахстан о разрешениях и уведомлениях.
      3. Контроль за деятельностью лиц, осуществляющих судебно-экспертную деятельность на основании лицензии, осуществляет Министерство юстиции Республики Казахстан или уполномоченный орган в области здравоохранения.
      Контроль осуществляется в форме проверки и иных формах контроля, установленных Законом Республики Казахстан «О разрешениях и уведомлениях».

      Статья 19. Приостановление, возобновление, прекращение
                  действия и лишение лицензии на занятие
                 судебно-экспертной деятельностью

      1. Порядок, основания и условия приостановления, возобновления, прекращения действия и лишения лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью устанавливаются законами Республики Казахстан.
      2. Помимо общих оснований, предусмотренных законодательством Республики Казахстан о разрешениях и уведомлениях, действие лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью физического лица приостанавливается на период:
      1) нахождения его на государственной службе;
      2) исполнения им полномочий депутата Парламента Республики Казахстан, депутата маслихата, осуществляющего свою деятельность на освобожденной основе, оплачиваемую за счет бюджетных средств;
      3) работы в должности судебного эксперта в органах судебной экспертизы;
      4) прохождения срочной воинской службы;
      5) с момента утверждения прокурором обвинительного акта в отношении судебного эксперта по уголовному делу;
      6) несообщения лицом в течение месяца в Министерство юстиции Республики Казахстан сведений об изменении им фамилии, имени, отчества;
      7) непрохождения лицом очередной аттестации в установленные законом сроки.
      При устранении причин, послуживших основанием для приостановления лицензии, действие лицензии возобновляется.
      3. Помимо общих оснований, предусмотренных законодательством Республики Казахстан о разрешениях и уведомлениях, прекращение действия лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью физического лица осуществляется Министерством юстиции Республики Казахстан или уполномоченным органом в области здравоохранения в случаях:
      1) утраты лицом гражданства Республики Казахстан;
      2) смерти лица;
      3) признания лица по вступлению в законную силу решения суда недееспособным или ограниченно дееспособным, умершим либо безвестно отсутствующим;
      4) освобождения лица от уголовной ответственности по основаниям, предусмотренным пунктами 3, 4, 9 и 12 части первой статьи 35 Уголовно-процессуального кодекса Республики Казахстан за совершение тяжких или особо тяжких преступлений;
      5) вступления в законную силу обвинительного приговора суда в отношении лица.
      4. Помимо общих оснований, предусмотренных законодательством Республики Казахстан об административных правонарушениях, о разрешениях и уведомлениях, лишение лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью физического лица осуществляется в судебном порядке по иску Министерства юстиции Республики Казахстан или уполномоченного органа в области здравоохранения в случаях:
      1) неоднократного нарушения лицом законодательства Республики Казахстан при осуществлении судебно-экспертной деятельности;
      2) невозможности исполнения лицом обязанностей судебного эксперта вследствие недостаточного уровня профессиональной подготовки, подтвержденного результатами аттестации;
      3) уклонения лица от прохождения аттестации.
      Лишение лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью влечет прекращение ее действия.
      5. Действие лицензии приостанавливается, возобновляется и прекращается лицензиаром на основании материалов, представленных комиссией по лицензированию судебно-экспертной деятельности Министерства юстиции Республики Казахстан или уполномоченного органа в области здравоохранения, за исключением случаев, указанных в пункте 4 настоящей статьи.
      О принятом решении в течение трех рабочих дней уведомляется физическое лицо, действие лицензии которого приостановлено, возобновлено или прекращено, и в течение пяти рабочих дней соответствующие сведения вносятся в Государственный реестр судебных экспертов Республики Казахстан.

      Статья 20. Государственный реестр судебных экспертов
                 Республики Казахстан

      1. Сведения о судебных экспертах, являющихся сотрудниками органов судебной экспертизы, а также физических лицах, обладающих лицензией на занятие судебно-экспертной деятельностью, вносятся в Государственный реестр судебных экспертов Республики Казахстан, правила формирования и использования которого устанавливаются Министерством юстиции Республики Казахстан.
      2. Орган, ведущий уголовный процесс, следственный судья, суд, орган (должностное лицо), в производстве которого находится дело об административном правонарушении, прокурор, нотариус поручают производство судебной экспертизы судебному эксперту, сведения о котором внесены в Государственный реестр судебных экспертов Республики Казахстан, за исключением случаев, предусмотренных пунктом 3 статьи 14 настоящего Закона.

Глава 4. Палата судебных экспертов Республики Казахстан

      Статья 21. Палата судебных экспертов Республики Казахстан

      1. Палата судебных экспертов Республики Казахстан является некоммерческой профессиональной самофинансируемой организацией, создаваемой для защиты прав и законных интересов членов палаты, а также координации их деятельности.
      2. Членами Палаты судебных экспертов могут быть физические лица, осуществляющие судебно-экспертную деятельность на основании лицензии.
      3. Членство в Палате судебных экспертов является обязательным.
      4. Палата судебных экспертов Республики Казахстан является юридическим лицом и подлежит регистрации в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

      Статья 22. Устав палаты судебных экспертов Республики
                 Казахстан

      1. Устав Палаты судебных экспертов Республики Казахстан должен предусматривать:
      1) наименование, цели и основные виды деятельности;
      2) ее права и обязанности;
      3) условия и порядок приобретения, приостановления и утраты членства;
      4) права, обязанности и ответственность членов;
      5) порядок формирования, функции и сроки полномочий руководящих органов;
      6) источники образования имущества и порядок использования имущества и доходов;
      7) порядок осуществления координации деятельности ее членов;
      8) порядок внесения изменений и дополнений в устав;
      9) порядок реорганизации и ликвидации палаты, судьбу имущества при ликвидации.
      2. Устав Палаты судебных экспертов Республики Казахстан может содержать также и иные положения, не противоречащие законам Республики Казахстан.

      Статья 23. Полномочия Палаты судебных экспертов
                 Республики Казахстан

      1. Деятельность Палаты судебных экспертов Республики Казахстан определяется настоящим Законом, ее уставом.
      2. Палата судебных экспертов Республики Казахстан:
      1) оказывает содействие членам палаты в осуществлении профессиональной деятельности в области судебной экспертизы, направленное на развитие и совершенствование судебно-экспертной деятельности;
      2) осуществляет координацию деятельности лиц, имеющих лицензию на занятие судебно-экспертной деятельностью;
      3) представляет и защищает права и законные интересы членов палаты при осуществлении ими профессиональной деятельности в их отношениях с государственными и негосударственными организациями, в том числе иностранными и международными;
      4) оказывает содействие в организации обучения и повышении квалификации членов палаты;
      5) оказывает методическую помощь в специальной профессиональной подготовке лиц, претендующих на получение лицензии на осуществление судебно-экспертной деятельности, повышении их квалификации, а также прохождении аттестации;
      6) разрабатывает методические материалы по вопросам судебной экспертизы;
      7) вносит представление о приостановлении, прекращении действия и лишении лицензии на занятие судебно-экспертной деятельностью;.
      8) рассматривает жалобы и заявления физических и юридических лиц на нарушение профессиональных обязанностей и этики членами палаты;
      9) участвует в законопроектной деятельности Министерства юстиции Республики Казахстан по вопросам судебной экспертизы;
      10) содействует развитию международного сотрудничества в сфере судебной экспертизы, установлению деловых связей с отечественными и зарубежными профессиональными объединениями в этой сфере;
      11) осуществляет иную деятельность, не противоречащую законодательству Республики Казахстан и международным договорам.
      3. Палата судебных экспертов Республики Казахстан при рассмотрении вопроса о законности совершения действий (бездействий) физическим лицом, осуществляющим судебно-экспертную деятельность на основании лицензии, вправе истребовать от него представления сведений о проведенных судебно-экспертных исследованиях, а в необходимых случаях - личных объяснений, в том числе по вопросам несоблюдения профессиональной этики.

Глава 5. Права и обязанности руководителя органа судебной
экспертизы и судебного эксперта

      Статья 24. Права руководителя органа судебной экспертизы

      1. Руководитель органа судебной экспертизы вправе:
      1) возвратить органу (лицу), назначившему судебную экспертизу, без исполнения постановление, определение о назначении судебной экспертизы и представленные на исследование объекты с указанием соответствующих мотивов в случаях, если:
      материалы, представленные для производства судебной экспертизы, не соответствуют требованиям закона;
      в данном органе судебной экспертизы отсутствует судебный эксперт, обладающий необходимыми специальными научными знаниями;
      материально-техническая база данного органа судебной экспертизы не позволяет производить необходимые судебно-экспертные исследования;
      обстоятельства, явившиеся основанием для приостановления производства судебной экспертизы, в течение срока, установленного настоящим законом, не устранены;
      2) для обеспечения полноты исследования самостоятельно принимать решение о проведении комиссионной, комплексной экспертизы по представленным в соответствии с постановлением, определением о назначении судебной экспертизы материалам, организовать ее производство;
      3) ходатайствовать перед органом (лицом), назначившим судебную экспертизу, о привлечении судебного эксперта иностранного государства;
      4) заявлять перед органом (лицом), назначившим судебную экспертизу, мотивированное ходатайство о продлении срока производства судебной экспертизы.
      Руководитель органа судебной экспертизы имеет также иные права, предусмотренные законодательством.
      2. Руководитель органа судебной экспертизы не вправе:
      1) самостоятельно истребовать объекты, необходимые для производства судебной экспертизы;
      2) без согласования с органом (лицом), назначившим, судебную экспертизу, привлекать к ее производству лиц, не являющихся сотрудниками данного органа судебной экспертизы;
      3) давать судебному эксперту указания, предрешающие содержание выводов по конкретной судебной экспертизе.

      Статья 25. Обязанности руководителя органа судебной
                 экспертизы

      Руководитель органа судебной экспертизы обязан:
      1) при получении постановления, определения о назначении судебной экспертизы и объектов исследования поручить производство конкретному судебному эксперту или комиссии судебных экспертов данного органа судебной экспертизы с учетом требований закона;
      2) не нарушая принципа независимости судебного эксперта, обеспечить контроль за соблюдением срока производства судебной экспертизы, всесторонностью, полнотой и научной обоснованностью проводимых исследований, сохранностью объектов судебной экспертизы;
      3) по окончании исследований выдать (направить) заключение судебного эксперта, объекты исследований и другие материалы, представленные на исследование, органу (лицу), назначившему судебную экспертизу;
      4) не разглашать сведения, которые стали ему известны в связи с организацией производства судебной экспертизы;
      5) обеспечить условия, необходимые для проведения исследований и сохранности представленных объектов и других материалов.

      Статья 26. Права судебного эксперта

      1. Судебный эксперт имеет право:
      1) знакомиться с материалами дела, относящимися к предмету судебной экспертизы;
      2) заявлять ходатайства в случаях:
      необходимости представления ему объектов исследования, необходимых для дачи заключения;
      необходимости получения разрешения на повреждение объекта исследования при проведении исследований и дачи заключения, в случае, если указанное разрешение не содержится в постановлении, определении о назначении судебной экспертизы;
      необходимости включения в состав комиссии судебных экспертов лиц, не являющихся сотрудниками органа судебной экспертизы, если их специальные знания необходимы для дачи заключения;
      3) участвовать в производстве процессуальных действий и судебном заседании с разрешения органа, ведущего уголовный процесс, следственного судьи, суда, органа (должностного лица), в производстве которого находится дело об административном правонарушении, и задавать участвующим в них лицам вопросы, относящиеся к предмету судебной экспертизы;
      4) знакомиться с протоколом процессуального действия, в котором он участвовал, а также в соответствующей части с протоколом судебного заседания и делать подлежащие внесению в них замечания относительно полноты и правильности фиксации его действий и показаний;
      5) по согласованию с органом, назначившим экспертизу, давать в пределах своей компетенции заключение по выявленным в ходе судебно- экспертного исследования обстоятельствам, имеющим значение для дела, выходящим за пределы вопросов, содержащихся в постановлении, определении о назначении судебной экспертизы;
      6) представлять заключение и давать показания на родном языке или языке, которым владеет; пользоваться бесплатной помощью переводчика, заявлять ему отвод;
      7) приносить жалобы на действия органа, ведущего уголовный процесс, суда, органа (должностного лица), в производстве которого находится дело об административном правонарушении, прокурора, нотариуса и иных лиц, участвующих в производстве по делу, ущемляющие его права при производстве судебной экспертизы;
      8) получать возмещение расходов, понесенных при производстве судебной экспертизы, и вознаграждение за выполненную работу, если производство судебной экспертизы не входит в круг его должностных обязанностей.
      Судебный эксперт имеет также иные права, предусмотренные законодательством Республики Казахстан.
      2. Судебный эксперт не вправе:
      1) вести переговоры с участниками процесса по вопросам, связанным с производством судебной экспертизы, без ведома органа, ведущего уголовный процесс, суда, органа (должностного лица), в производстве которого находится дело об административном правонарушении;
      2) самостоятельно собирать материалы для исследования;
      3) проводить исследования, могущие повлечь повреждение или уничтожение объектов, изменение их внешнего вида или основных свойств, если на это не было специального разрешения органа (лица), назначившего судебную экспертизу;
      4) сообщать кому-либо о результатах судебной экспертизы, за исключением органа (лица), ее назначившего.

      Статья 27. Обязанности судебного эксперта

      Судебный эксперт обязан:
      1) являться по вызову органа, ведущего уголовный процесс, суда, органа (должностного лица), в производстве которого находится дело об административном правонарушении;
      2) провести всестороннее, полное и объективное исследование представленных ему объектов, дать обоснованное письменное заключение по поставленным перед ним вопросам;
      3) в случаях, предусмотренных законом, отказаться от дачи заключения, составить мотивированное письменное сообщение о невозможности дать заключение и выдать (направить) его органу (лицу), назначившему судебную экспертизу;
      4) давать показания по вопросам, связанным с проведенным исследованием и данным заключением;
      5) обеспечивать сохранность представленных на исследование объектов на время проведения судебно-экспертных исследований;
      6) не разглашать сведения об обстоятельствах дела и иные сведения, ставшие ему известными в связи с производством судебной экспертизы, в том числе сведения, составляющие государственную, коммерческую или иную охраняемую законом тайну;
      7) представлять органу (лицу), назначившему судебную экспертизу, смету расходов и отчет о понесенных расходах при производстве судебной экспертизы.

Глава 6. Производство судебной экспертизы

      Статья 28. Основания производства судебной экспертизы

      1. Основанием производства судебной экспертизы являются постановление, определение о назначении судебной экспертизы органа, ведущего уголовный процесс, следственного судьи, суда, органа (должностного лица), в производстве которого находится дело об административном правонарушении, прокурора, нотариуса, вынесенные в порядке, установленном законами Республики Казахстан.
      2. Орган (лицо), назначивший судебную экспертизу, представляет объекты исследований и материалы дела, необходимые для проведения судебно-экспертных исследований и дачи заключения судебного эксперта.
      3. Особенности назначения судебной экспертизы живых лиц определяются главой 7 настоящего Закона.
      4. Для подтверждения или исключения насильственной смерти на основании постановления органа, ведущего уголовный процесс, осуществляется судебно-медицинское исследование трупа человека.

      Статья 29. Ограничения при организации и производстве
                 судебной экспертизы

      1. Производство судебной экспертизы не может быть поручено органу судебной экспертизы, а начатое производство судебной экспертизы немедленно прекращается при наличии оснований, предусмотренных законом.
      2. Судебный эксперт подлежит отводу от участия в производстве судебной экспертизы, а если она ему поручена, обязан немедленно прекратить ее производство при наличии оснований, предусмотренных законодательством Республики Казахстан.
      3. В производстве судебной экспертизы в отношении живого лица и трупа не может участвовать врач, который до ее назначения оказывал указанному лицу медицинскую помощь или участвовал при проверке качества оказанных медицинских услуг.
      Указанное ограничение действует также при производстве судебно- медицинской, судебно-наркологической и судебно-психиатрической экспертиз, осуществляемых без непосредственного обследования лица.

      Статья 30. Сроки производства судебной экспертизы

      1. Срок производства судебной экспертизы исчисляется со дня принятия органом судебной экспертизы, физическим лицом, осуществляющим судебно-экспертную деятельность на основании лицензии, либо не являющимся сотрудником органа судебной экспертизы, привлеченным в качестве судебного эксперта к производству постановления, определения о назначении судебной экспертизы и ее объектов.
      2. Срок производства судебной экспертизы не должен превышать тридцать суток, кроме исключительных случаев, предусмотренных Министерством юстиции Республики Казахстан или уполномоченным органом в области здравоохранения.
      Продление срока производства судебной экспертизы осуществляется органом (лицом), назначившим судебную экспертизу, по мотивированному ходатайству руководителя органа судебной экспертизы либо судебного эксперта (судебных экспертов), осуществляющего судебно-экспертную деятельность на основании лицензии.
      Порядок продления срока пребывания лиц, подвергающихся судебной экспертизе в добровольном порядке и принудительно помещенных в медицинскую организацию, для производства судебной экспертизы, осуществляемого в соответствии с пунктами 2 и 3 статьи 43 настоящего Закона.
      3. Общие критерии определения категорий сложности судебных экспертиз, порядок исчисления сроков производства судебных экспертиз в зависимости от категории их сложности устанавливаются Министерством юстиции Республики Казахстан или уполномоченным органом в области здравоохранения.
      4. В случаях, предусмотренных подпунктом 2) пункта 1 статьи 26 настоящего Закона, руководителем органа судебной экспертизы либо судебным экспертом, не являющимся сотрудником органа судебной экспертизы, направляется мотивированное ходатайство в адрес органа (лица), назначившего судебную экспертизу.
      Производство судебной экспертизы в указанном случае приостанавливается руководителем органа судебной экспертизы либо судебным экспертом, не являющимся сотрудником органа судебной экспертизы, до устранения обстоятельств, явившихся основанием для приостановления, но не более чем на десять суток.
      Если обстоятельства, явившиеся основанием для приостановления производства судебной экспертизы, не устраняются, материалы, представленные для ее производства, направляются в адрес органа (лица), назначившего судебную экспертизу, без исполнения, либо судебная экспертиза проводится в объеме представленных материалов.
      5. После проведения исследований и составления заключения эксперта либо сообщения о невозможности дать заключение в течение трех суток сообщается об окончании судебной экспертизы либо заключение эксперта (сообщение о невозможности дать заключение), объекты исследований и другие материалы выдаются (направляются) органу (лицу), назначившему судебную экспертизу.

      Статья 31. Присутствие участников процесса при
                 производстве судебной экспертизы

      1. Орган, ведущий уголовный процесс, суд, следственный судья, орган (должностное лицо), в производстве которого находится дело об административном правонарушении, прокурор, нотариус, защитник, представитель потерпевшего, адвокат вправе присутствовать при производстве судебной экспертизы, получать разъяснения судебного эксперта по поводу проводимых им действий. Факт присутствия указанных лиц при производстве судебной экспертизы отражается в заключении эксперта.
      2. При производстве судебной экспертизы с разрешения органа, ведущего уголовный процесс, следственного судьи, суда, органа (должностного лица), в производстве которого находится дело об административном правонарушении, могут присутствовать участники процесса, защищающие свои или представляемые права и интересы. В этом случае участие органа, ведущего уголовный процесс, следственного судьи, суда, органа (должностного лица), в производстве которого находится дело об административном правонарушении, обязательно.
      3. При удовлетворении органом, ведущим уголовный процесс, следственным судьей, судом, органом (должностным лицом), в производстве которого находится дело об административном правонарушении, соответствующего ходатайства лицо, его заявившее, извещается о месте и времени производства судебной экспертизы. Неявка извещенного лица не препятствует производству судебной экспертизы.
      4. Участники процесса, присутствующие при производстве судебной экспертизы, не вправе вмешиваться в ход исследований, но могут давать объяснения, относящиеся к предмету судебной экспертизы.
      5. В случае, если участник процесса, присутствующий при производстве судебной экспертизы, воспрепятствует деятельности судебного эксперта, последний вправе приостановить исследование и ходатайствовать перед органом, ведущим уголовный процесс, следственным судьей, судом, органом (должностным лицом), в производстве которого находится дело об административном правонарушении, об отмене разрешения указанному участнику процесса присутствовать при производстве судебной экспертизы.
      6. При составлении судебным экспертом заключения, а также на стадии совещания судебных экспертов и формулирования выводов, если судебная экспертиза производится комиссией судебных экспертов, присутствие участников процесса не допускается.
      7. Особенности присутствия участников процесса при судебной экспертизе живых лиц определяются статьей 47 настоящего Закона.

      Статья 32. Объекты судебной экспертизы

      1. Достоверность и допустимость объектов экспертного исследования гарантирует орган (лицо), назначивший экспертизу.
      2. Объекты судебной экспертизы, если их габариты и свойства это позволяют, передаются судебному эксперту в упакованном и опечатанном виде. В остальных случаях орган (лицо), назначивший судебную экспертизу, должен обеспечить доставку судебного эксперта к местонахождению объектов исследования, беспрепятственный доступ к ним и условия, необходимые для проведения исследования.
      3. При проведении исследований вещественные доказательства и документы с разрешения органа (лица), назначившего судебную экспертизу, могут быть повреждены или использованы только в той мере, в какой это необходимо для проведения исследований и дачи заключения. Указанное разрешение должно содержаться в постановлении, определении о назначении судебной экспертизы или мотивированном постановлении, определении об удовлетворении ходатайства судебного эксперта либо частичном отказе в его удовлетворении.
      4. Повреждение или уничтожение объектов исследования, произведенные с разрешения органа (лица), назначившего судебную экспертизу, не влекут за собой возмещения ущерба их собственнику органом судебной экспертизы или судебным экспертом.
      5. Правила обращения с объектами судебной экспертизы устанавливаются Министерством юстиции Республики Казахстан или уполномоченным органом в области здравоохранения.

      Статья 33. Образцы

      1. Орган (лицо), назначивший судебную экспертизу, представляет образцы для сравнительного исследования, порядок получения которых установлен законодательством Республики Казахстан.
      2. В случаях, когда получение образцов является частью экспертного исследования, оно может быть произведено судебным экспертом.
      3. В процессе исследования судебным экспертом могут быть изготовлены экспериментальные образцы, о чем сообщается в заключении. Лицо, назначившее судебную экспертизу, вправе присутствовать при изготовлении таких образцов, что отражается в составляемом им протоколе.
      После проведения исследования эксперт прилагает образцы к своему заключению в упакованном и опечатанном виде.

      Статья 34. Единоличная и комиссионная судебная экспертиза

      1. Производство экспертизы осуществляется судебным экспертом единолично либо комиссией судебных экспертов.
      2. Комиссионная экспертиза назначается в случаях необходимости производства сложных судебно-экспертных исследований и проводится не менее чем двумя судебными экспертами одной специальности.
      Для производства судебно-психиатрической экспертизы по вопросу о вменяемости лица назначается комиссия в составе не менее трех судебных экспертов.
      3. Постановление, определение органа (лица), назначившего комиссионную судебную экспертизу, обязательны для руководителя судебно-экспертной организации.
      4. Для координации деятельности судебных экспертов, входящих в состав комиссии, руководитель органом судебной экспертизы назначает эксперта-координатора.
      Эксперт-координатор осуществляет разработку общего плана судебно-экспертных исследований, определяет сроки проведения отдельных исследований в пределах общего срока производства судебной экспертизы и контролирует их соблюдение, осуществляет связь с органом (лицом), назначившим судебную экспертизу, руководит совещанием судебных экспертов.
      5. При производстве комиссионной судебной экспертизы каждый из судебных экспертов независимо и самостоятельно проводит исследования в полном объеме.
      6. Члены экспертной комиссии совместно анализируют полученные результаты и, придя к общему мнению, подписывают заключение эксперта либо сообщение о невозможности дать заключение. В случае возникновения разногласий судебный эксперт, мнение которого расходится с выводами остальных членов комиссии, формулирует его в заключении отдельно.

      Статья 35. Комплексная экспертиза

      1. Комплексная экспертиза назначается в случае, когда для установления фактических данных, имеющих значение для дела, необходимы исследования на основе разных отраслей знаний, и проводится судебными экспертами различных специальностей в пределах их компетенции.
      Если эксперт обладает достаточными знаниями, необходимыми для комплексного исследования, он вправе провести экспертизу единолично.
      2. Организация производства комплексной экспертизы, порученной органу судебной экспертизы, возлагается на его руководителя.
      3. Производство комплексной судебной экспертизы осуществляется с учетом требований пункта 4 статьи 35 настоящего Закона.
      При производстве комплексной судебной экспертизы каждый из судебных экспертов проводит исследования в пределах своих специальных знаний.
      В заключении комплексной судебной экспертизы должно быть указано, какие исследования, в каком объеме провел каждый судебный эксперт и к каким выводам он пришел. Каждый судебный эксперт подписывает заключение в части, отражающей проведенное им исследование.
      4. На основе результатов исследований, проведенных каждым из судебных экспертов, ими формулируется общий вывод (выводы) об обстоятельстве, для установления которого была назначена судебная экспертиза. Общий вывод (выводы) формулируют и подписывают только эксперты, компетентные в оценке полученных результатов. Если основанием окончательного вывода комиссии или части ее являются факты, установленные одним из судебных экспертов (отдельными судебными экспертами), то об этом должно быть указано в заключении.
      5. В случае разногласий между судебными экспертами, результаты исследований оформляются в соответствии с пунктом 6 статьи 35 настоящего Закона.
      6. Особенности организации производства комплексной судебной экспертизы, порученной разным органам судебной экспертизы, устанавливаются Министерством юстиции Республики Казахстан или уполномоченным органом в области здравоохранения.

      Статья 36. Дополнительная и повторная судебная экспертиза

      1. Дополнительная судебная экспертиза назначается при недостаточной ясности или полноте заключения судебного эксперта, а также возникновении необходимости решения дополнительных вопросов, связанных с предыдущим исследованием.
      Производство дополнительной судебной экспертизы может быть поручено тому же или иному судебному эксперту.
      При поручении производства дополнительной экспертизы судебному эксперту должно быть представлено заключение предыдущей судебной экспертизы.
      2. Повторная судебная экспертиза назначается для исследования тех же объектов и решения тех же вопросов в случаях, когда предыдущее заключение судебного эксперта недостаточно обоснованно или его выводы вызывают сомнения либо были существенно нарушены процессуальные нормы при назначении и производстве судебной экспертизы.
      В постановлении, определении о назначении повторной судебной экспертизы должны быть приведены обоснованные мотивы несогласия с результатами предыдущей судебной экспертизы.
      Производство повторной судебной экспертизы поручается комиссии судебных экспертов. Судебные эксперты, проводившие предыдущую судебную экспертизу, могут присутствовать при производстве повторной судебной экспертизы и давать комиссии пояснения, однако в экспертном исследовании и составлении заключения они не участвуют.
      При поручении производства повторной судебной экспертизы судебному эксперту должны быть представлены заключения предыдущих судебных экспертиз.
      3. В случае разногласий между судебными экспертами при производстве повторной судебной экспертизы, результаты исследований оформляются в соответствии с пунктом 6 статьи 34 настоящего Закона.
      4. Если вторая или последующая по счету экспертиза назначается по нескольким основаниям, одно из которых относится к дополнительной экспертизе, а другие - к повторной, такая экспертиза производится по правилам производства повторной.

      Статья 37. Заключение эксперта

      1. По результатам исследований судебный эксперт (эксперты) от своего имени составляет письменное заключение эксперта и удостоверяет его своей подписью и личной печатью. В случае производства судебной экспертизы в органе судебной экспертизы, подпись судебного эксперта (экспертов) заверяется печатью указанного органа.
      2. Материалы, иллюстрирующие заключение эксперта (фототаблицы, схемы, графики, таблицы и другие материалы), удостоверенные в порядке, предусмотренном пунктом 1 настоящей статьи, прилагаются к заключению и являются его составной частью. К заключению должны быть приложены оставшиеся после исследования объекты, в том числе образцы.

      Статья 38. Содержание заключения эксперта

      1. В заключении эксперта должны быть указаны: дата его оформления, сроки и место производства судебной экспертизы; основания производства судебной экспертизы; сведения об органе (лице), назначившем судебную экспертизу; объекты исследования; вопросы, поставленные на разрешение судебного эксперта (экспертов); сведения о судебно-экспертном учреждении и (или) судебном эксперте (судебных экспертах), которым поручено производство судебной экспертизы (фамилия, имя, отчество (при его наличии), образование, экспертная специальность, стаж работы по специальности, ученая степень и ученое звание, занимаемая должность); отметка, удостоверенная подписью судебного эксперта (экспертов), о том, что он предупрежден об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения; сведения об участниках процесса, присутствовавших при производстве судебной экспертизы, и данных ими пояснениях; содержание и результаты исследований с указанием использованных методик и (или) методов; оценка результатов проведенных исследований, обоснование и формулировка выводов по поставленным перед судебным экспертом (экспертами) вопросам.
      2. Заключение должно содержать обоснование невозможности ответить на все или некоторые из поставленных перед судебным экспертом (экспертами) вопросов, если обстоятельства, указанные в статье 39 настоящего Закона, выявлены в ходе судебно-экспертного исследования.

      Статья 39. Сообщение о невозможности дать заключение
                 эксперта

      1. Если судебный эксперт (эксперты) до проведения исследования убеждается, что поставленные перед ним вопросы выходят за пределы его специальных знаний или представленные ему материалы непригодны или недостаточны для дачи заключения и не могут быть восполнены либо состояние науки и экспертной практики не позволяет ответить на поставленные вопросы, он составляет мотивированное сообщение о невозможности дать заключение и удостоверяет его своей подписью и личной печатью. В случае производства судебной экспертизы в органе судебной экспертизы, подпись судебного эксперта (экспертов) заверяется печатью указанного органа.
      2. В сообщении о невозможности дать заключение должны быть указаны: дата его оформления, сроки и место производства судебной экспертизы; основание производства судебной экспертизы; сведения об органе (лице), назначившем судебную экспертизу; объекты исследования; вопросы, поставленные на разрешение судебного эксперта (экспертов); сведения о судебно-экспертном учреждении и (или) судебном эксперте (экспертах), которым поручено производство судебной экспертизы (фамилия, имя, отчество (при его наличии), образование, экспертная специальность, стаж работы по специальности, ученая степень и ученое звание, занимаемая должность); отметка, удостоверенная подписью судебного эксперта (экспертов), о том, что он предупрежден об уголовной ответственности за дачу заведомо ложного заключения; вопросы, поставленные на разрешение судебного эксперта (экспертов); обоснование невозможности ответить на поставленные перед судебным экспертом (экспертами) вопросы.
      3. Структура и содержание сообщения о невозможности дать заключение определяются Министерством юстиции Республики Казахстан или уполномоченным органом в области здравоохранения.
      4. Если по одним вопросам, указанным в постановлении, определении о назначении судебной экспертизы, судебный эксперт дает заключение, а по другим имеются основания для составления сообщения о невозможности дать заключение, им составляется единый документ - заключение эксперта.

Глава 7. Особенности производства судебной экспертизы
живых лиц

      Статья 40. Место производства судебной экспертизы живых
                 лиц

      1. Судебная экспертиза живых лиц может производиться в медицинской организации или другом месте, где имеются условия, необходимые для проведения судебно-экспертных исследований и обеспечения прав и законных интересов этих лиц.
      2. В случае возникновения при производстве судебной экспертизы необходимости стационарного обследования лица, оно может быть помещено в медицинскую организацию в порядке, предусмотренном статьей 42 настоящего Закона.
      3. Транспортировка лиц, в отношении которых назначена судебная экспертиза, к месту ее производства и после проведения судебно-экспертных исследований обеспечивается органом (лицом), назначившим судебную экспертизу.

      Статья 41. Добровольность и принудительность при
                 производстве судебной экспертизы живых лиц

      1. Судебная экспертиза живых лиц может производиться в добровольном или принудительном порядке.
      2. В случае, если судебная экспертиза производится в добровольном порядке, в судебно-экспертное учреждение должно быть представлено письменное согласие лица подвергнуться судебно-экспертным исследованиям.
      3. Если лицо, в отношении которого назначена судебная экспертиза, не достигло совершеннолетия или признано судом недееспособным, письменное согласие на производство судебной экспертизы в отношении этого лица дается его законным представителем или органом опеки и попечительства.
      4. Производство судебной экспертизы живых лиц в принудительном порядке допускается только в случаях, прямо предусмотренных законами Республики Казахстан.

      Статья 42. Основания и порядок помещения лица в
                 медицинскую организацию для производства
                 судебной экспертизы

      1. Если производство судебной экспертизы в отношении лица предполагает проведение судебно-экспертных исследований в условиях стационара, оно помещается в соответствующую медицинскую организацию на основании постановления, определения о назначении судебной экспертизы.
      2. Принудительное помещение лица, не содержащегося под стражей, в медицинскую организацию для производства судебно-медицинской, судебно-психиатрической экспертизы допускается только по решению суда.
      3. В случаях, предусмотренных пунктом 2 настоящей статьи, орган (лицо), назначивший судебную экспертизу, обязан в течение двадцати четырех часов уведомить о местонахождении лица, принудительно помещенного в медицинскую организацию для производства судебной экспертизы, кого-либо из совершеннолетних членов его семьи, других родственников или близких лиц, а при отсутствии таковых - орган внутренних дел по месту жительства указанного лица.

      Статья 43. Сроки пребывания лица в медицинской
                 организации при производстве судебной
                 экспертизы

      1. Лицо может быть помещено в медицинскую организацию для производства судебно-медицинской или судебно-психиатрической экспертизы на срок до тридцати суток, кроме исключительных случаев, предусмотренных законами Республики Казахстан.
      2. Продление указанного срока для лица, подвергающегося судебной экспертизе в добровольном порядке, осуществляется с его согласия органом (лицом), назначившим судебную экспертизу, по мотивированному ходатайству руководителя судебно-экспертного учреждения либо судебного эксперта (судебных экспертов), не являющегося сотрудником судебно-экспертного учреждения.
      3. Продление срока пребывания в медицинской организации для лиц, принудительно в нее помещенных для производства судебной экспертизы, осуществляется в порядке, установленном законами Республики Казахстан.
      4. Нарушение срока пребывания в медицинской организации лица, принудительно помещенного в нее для производства судебной экспертизы, а также порядка продления этого срока может быть обжаловано указанным лицом, его защитником, законным представителем или иными представителями, допущенными к участию в деле, в порядке, предусмотренном законами Республики Казахстан.

      Статья 44. Гарантии прав и законных интересов лиц, в
                 отношении которых производится судебная
                 экспертиза

      1. При производстве судебной экспертизы живых лиц запрещаются:
      1) лишение или стеснение их прав, гарантированных законом (в том числе путем обмана, применения насилия, угроз и иных незаконных мер), в целях получения сведений по делу;
      2) использование указанных лиц в качестве субъектов клинических исследований медицинских технологий, фармакологических и лекарственных средств;
      3) применение методов исследования, предусматривающих хирургическое вмешательство.
      2. Лицо, в отношении которого производится судебная экспертиза, должно быть информировано органом (лицом), назначившим судебную экспертизу, в доступной для него форме об используемых методах судебно-экспертных исследований, включая альтернативные, о возможных болевых ощущениях и побочных явлениях. Указанная информация представляется также заявившему соответствующее ходатайство законному представителю лица, в отношении которого производится судебная экспертиза.
      3. Медицинская помощь лицу, в отношении которого производится судебная экспертиза, может оказываться только по основаниям и в порядке, предусмотренным законом.
      4. Лицу, помещенному в медицинскую организацию, предоставляется возможность подачи жалоб и ходатайств. Жалобы и ходатайства, поданные в порядке, предусмотренном законом, в течение двадцати четырех часов направляются адресату и не подлежат цензуре.
      5. Судебная экспертиза, производимая в отношении лица в добровольном порядке, может быть прекращена на любой ее стадии по инициативе указанного лица.

      Статья 45. Условия производства судебной экспертизы в
                  психиатрических стационарах в отношении лиц,
                 не содержащихся под стражей

      1. Судебно-психиатрическая экспертиза в отношении лиц, не содержащихся под стражей, производится в психиатрических стационарах.
      2. В период производства в психиатрических стационарах судебно-психиатрической экспертизы лиц, не содержащихся под стражей, на них распространяется действие норм законодательства Республики Казахстан.
      3. Указанные лица пользуются правами пациентов психиатрических стационаров, установленными законодательством Республики Казахстан в области здравоохранения.

      Статья 46. Условия производства судебной экспертизы в
                 психиатрических стационарах в отношении лиц,
                 содержащихся под стражей

      1. Судебно-психиатрическая экспертиза в отношении лиц, содержащихся под стражей, производится в психиатрических стационарах, специально предназначенных для помещения в них указанных лиц.
      2. В период производства в психиатрических стационарах судебно-психиатрической экспертизы лиц, содержащихся под стражей, на них распространяется действие норм законодательства Республики Казахстан.
      3. Указанные лица пользуются правами пациентов психиатрических стационаров с предусмотренными для них особенностями, установленными законодательством Республики Казахстан в области здравоохранения.

      Статья 47. Присутствие участников процесса при
                 производстве судебной экспертизы живых лиц

      1. Присутствие участников процесса при производстве судебной экспертизы живых лиц определяется законодательством Республики Казахстан, а также статьей 31 настоящего Закона, за исключением случаев, предусмотренных пунктом 3 настоящей статьи.
      2. Производство судебно-психиатрической экспертизы осуществляется в условиях конфиденциальности.
      3. При проведении судебно-экспертных исследований лица, сопровождающихся его обнажением, могут присутствовать только лица того же пола. Данное ограничение не распространяется на врачей и других медицинских работников, участвующих в проведении указанных исследований.

Глава 8. Обеспечение судебно-экспертной деятельности

      Статья 48. Финансирование судебно-экспертной деятельности

      1. Финансирование судебно-экспертной деятельности органов судебной экспертизы осуществляется за счет бюджетных средств или иных средств, предусмотренных законодательством Республики Казахстан.
      2. Размер и порядок возмещения расходов, связанных с производством судебной экспертизы, осуществляются в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

      Статья 49. Стандарты и требования
                 материально-технического обеспечения
                 производства судебной экспертизы

      Судебный эксперт осуществляет свою деятельность в специально оснащенных помещениях, соответствующих стандартам и требованиям, установленным Министерством юстиции Республики Казахстан или уполномоченным органом в области здравоохранения.

      Статья 50. Научно-методическое обеспечение
                 судебно-экспертной деятельности

      1. Научно-методическое обеспечение судебно-экспертной деятельности, а также профессиональная подготовка, переподготовка и повышение квалификации судебных экспертов возлагаются на органы судебной экспертизы Министерства юстиции Республики Казахстан или уполномоченные органы в области здравоохранения при участии Палаты судебных экспертов Республики Казахстан.
      2. Разработка, апробирование, внедрение и валидация методик судебно-экспертных исследований осуществляются в порядке, установленном Министерством юстиции Республики Казахстан.

      Статья 51. Государственный реестр методик
                 судебно-экспертных исследований Республики
                 Казахстан

      1. Целью формирования Государственного реестра методик судебно-экспертных исследований Республики Казахстан являются систематизация и учет методик судебно-экспертных исследований для обеспечения органов, ведущих уголовный процесс, судов, органов (должностных лиц), в производстве которых находятся дела об административных правонарушениях, иных участников процесса, а также судебных экспертов сведениями о методиках.
      2. Сведения о методиках судебно-экспертных исследований, отвечающих требованиям настоящего Закона, вносятся в Государственный реестр методик судебно-экспертных исследований Республики Казахстан, правила формирования и использования которого устанавливаются Министерством юстиции Республики Казахстан.
      3. Порядок формирования, ведения и использования Государственного реестра методик судебно-экспертных исследований Республики Казахстан определяется Министерством юстиции Республики Казахстан.

      Статья 52. Валидация методов и методик судебно-экспертных
                 исследований

      1. Методики и методы судебно-экспертного исследования должны пройти валидацию в соответствии с регламентом по проведению оценки пригодности (валидации) методов и методик в судебно-экспертной деятельности.
      2. Валидации подлежат нестандартные и вновь разработанные или усовершенствованные методы.
      3. Регламент по проведению оценки пригодности (валидации) методов и методик в судебно-экспертной деятельности определяет общий объем валидационных исследований для каждого типа методов и методик, общую организацию, процедуры валидации, статистическую обработку полученных результатов и общие требования к отчету о валидации, критерии признания положительным или отрицательным вывода о валидации количественных, качественных, идентификационных и диагностических судебно-экспертных методик.
      4. Валидация проводится с применением одного из следующих приемов: использование контрольных, стандартных образцов; сравнение с результатами, полученными с помощью других методик; межлабораторное сличение (межлабораторное профессиональное тестирование); систематическое оценивание факторов, влияющих на результат.

      Статья 53. Информационное обеспечение деятельности
                 органов судебной экспертизы

      1. Руководитель органа судебной экспертизы вправе ходатайствовать перед органом, ведущим уголовный процесс, судом, органом (должностным лицом), в производстве которого находится дело об административном правонарушении, о получении по окончании производства по делу предметов, являвшихся вещественными доказательствами и образцами, для использования в практической, научной и учебно-методической деятельности.

      Статья 54. Кадровое обеспечение судебно-экспертной
                 деятельности

      1. Лица, не являющиеся сотрудниками органов судебной экспертизы, претендующие на получение государственной лицензии на осуществление судебно-экспертной деятельности проходят специальную профессиональную подготовку по соответствующей экспертной специальности в судебно-экспертных, учебных и иных организациях.
      2. Обеспечение органов судебной экспертизы квалифицированными специалистами может осуществляться из числа лиц, зачисленных в кадровый резерв органа судебной экспертизы.
      3. Для обеспечения надлежащего профессионального уровня судебные эксперты органов судебной экспертизы и физические лица, осуществляющие судебно-экспертную деятельность на основании лицензии, один раз в пять лет должны пройти повышение квалификации в порядке, установленном Министерством юстиции Республики Казахстан и уполномоченным органом в области здравоохранения.

Глава 9. Социальное, материальное обеспечение судебных
экспертов органов судебной экспертизы

      Статья 55. Оплата труда и иное обеспечение судебных
                 экспертов органов судебной экспертизы

      1. Оплата труда судебных экспертов органов судебной экспертизы определяется в порядке, установленном законодательством в Республике Казахстан.
      2. Судебным экспертам органов судебной экспертизы предоставляется ежегодный отпуск продолжительностью, установленной законодательством Республики Казахстан.
      3. Сотрудники органов судебной экспертизы, занятые на тяжелых (особо тяжелых) физических работах, работах с вредными (особо вредными) и опасными (особо опасными) условиями труда, проходят периодический медицинский осмотр и обследование в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

Глава 10. Международное сотрудничество в области
судебно-экспертной деятельности

      Статья 56. Международное сотрудничество в области
                 судебно-экспертной деятельности

      Органы судебной экспертизы вправе в соответствии с законом устанавливать международные связи с органами и службами иностранных государств, осуществляющими судебно-экспертную деятельность, с целью осуществления совместных научных исследований, обмена научной и методической информацией, проведения специальной профессиональной подготовки, переподготовки и повышения квалификации судебных экспертов.

      Статья 57. Проведение судебной экспертизы по поручению
                 компетентного органа иностранного государства

      Судебная экспертиза может проводиться по поручению компетентного органа иностранного государства, с которым Республика Казахстан имеет международный договор. В этих случаях применяется законодательство Республики Казахстан, если иное не предусмотрено международным договором.
      Оплата стоимости судебной экспертизы осуществляется по договоренности между заказчиком и исполнителем судебной экспертизы.

      Статья 58. Проведение судебной экспертизы с привлечением
                 судебных экспертов иностранного государства

      Орган (лицо), назначивший судебную экспертизу, вправе привлекать в качестве судебного эксперта специалиста иностранного государства в области судебной экспертизы в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан, по собственной инициативе либо ходатайству руководителя органа судебной экспертизы.
      Проведение судебной экспертизы с участием судебных экспертов иностранных государств осуществляется в порядке, установленном процессуальным законодательством страны исполнителя судебной экспертизы, а также настоящим Законом.
      Плата иностранным специалистам за участие в судебной экспертизе и возмещение других расходов, связанных с ее проведением, осуществляются по договоренности сторон.

      Статья 59. Ответственность за нарушение законодательства
                 Республики Казахстан о судебно-экспертной
                 деятельности

      Нарушение законодательства Республики Казахстан о судебно-экспертной деятельности влечет ответственность, установленную законами Республики Казахстан.

Глава 11. Заключительные и переходные положения

      Статья 60. Переходные положения

      1. Установить, что с 1 июля 2016 года:
      1) статья 12 настоящего Закона прекращает свое действие;
      2) пункт 1 статьи 13 настоящего Закона будет действовать в следующей редакции:
      «1. К органам судебной экспертизы относятся органы судебной экспертизы Министерства юстиции Республики Казахстан, в полномочия которых входит проведение судебной экспертизы, в том числе судебно-медицинской, судебно-наркологической и судебно-психиатрической экспертиз».

      Статья 61. Порядок введения в действие настоящего Закона

      1. Настоящий Закон вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования.
      2. Признать утратившим силу Закон Республики Казахстан от 20 января 2010 года «О судебно-экспертной деятельности в Республике Казахстан» (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2010 г., № 1-2, ст. 3; 2013 г., № 13, ст. 64; 2014 г., 10, ст. 52; № 14, ст. 84).

      Президент
      Республики Казахстан

"Қазақстан Республикасындағы сот-сараптама қызметі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 31 наурыздағы № 165 қаулысы

      Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
      «Қазақстан Республикасындағы сот-сараптама қызметі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының жобасы Қазақстан Республикасының Парламенті Мәжілісінің қарауына енгізілсін.

      Қазақстан Республикасының
      Премьер-Министрі                      К. Мәсімов

Жоба

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢЫ Қазақстан Республикасындағы сот-сараптама қызметі туралы

      Осы Заң Қазақстан Республикасындағы сот-сараптама қызметін жүзеге асыру жөніндегі қоғамдық қатынастарды реттейді, сондай-ақ сот сараптамасы органдары сот сарапшыларының құқықтық жағдайын (мәртебесін), материалдық қамтамасыз етілуін және әлеуметтік қорғалуын айқындайды.

1-тарау. Жалпы ережелер

      1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар:
      Осы Заңда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
      1) сот-сараптама қызметі – сот сараптамасы органдары мен сот сарапшыларының сот сараптамасын ұйымдастыру мен жүргізу және оларды ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету жөніндегі қызметі;
      2) сот сараптамасы органы – Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын мемлекеттік заңды тұлға;
      3) сот сараптамасы органын аккредиттеу – сот сараптамасы органының (немесе оның жекелеген құрылымдық бөлімшелерінің) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жүзеге асырылатын сот-сараптама қызметі саласындағы құзыреттілігін аккредиттеу жөніндегі органның ресми тануы;
      4) сот сараптамасы шешілуі үшін маңызы бар нақты деректерді анықтау мақсатында арнаулы ғылыми білімдер негізінде жүргізілетін қылмыстық, азаматтық істердің немесе әкімшілік құқық бұзушылық туралы істердің материалдарын зерттеу;
      5) сот сараптамасының нысанасы – сот сараптамасын жүргізу арқылы анықталатын қылмыстық, азаматтық істерді немесе әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді шешу үшін маңызы бар нақты деректер;
      6) сарапшының қорытындысы – Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес ресімделген, сот-сараптамалық зерттеудің барысы мен нәтижелерін көрсететін жазбаша құжат;
      7) сот сарапшысы – iстің қорытындысына мүдделi емес, арнаулы ғылыми білімдері бар, осы Заңның талаптарына сай келетін адам;
      8) арнаулы ғылыми білімдер – арнайы даярлық және (немесе) кәсіби тәжірибе арқылы алынған және сот-сараптамалық зерттеулерінің әдістемелерінде не танымның жалпы ғылыми және арнайы әдістерінде іске асырылған нақты ғылым, техника, өнер немесе қолөнер саласындағы білімдер мен практикалық машықтар жүйесі;
      9) сот сарапшысының біліктілігі – сараптаманың белгілі бір түрінің объектілерін зерттеу мақсатында кәсіби білімі бар адамның мақсатты даярлықтан өтуі арқылы алған білімдерінің, іскерлігі мен машықтарының кешені;
      10) сот сарапшыларын аттестаттау – сот сарапшыларының кәсіби және біліктілік даярлығының деңгейін, іскерлік қасиеттерін айқындау, біліктілік санаттарын (разрядтарын) белгілеу бойынша мерзімді жүзеге асырылатын рәсім;
      11) сот-сараптамалық зерттеу әдісі – сот сараптамасының нысанасына жататын нақты деректерді анықтау үшін сот сараптамасы объектілерін зерделеу кезінде қолданылатын қисындық және (немесе) құрал-саймандық операциялар (тәсілдер, әдістер) жүйесі;
      12) сот-сараптамалық зерттеу әдістемесі – сот сараптамасының нысанасына жататын нақты деректерді анықтау үшін сот сараптамасы объектілерін зерделеу кезінде қолданылатын әдістер жүйесі;
      13) әдістер мен әдістемелердің валидациясы (жарамдылығын бағалау) – нақты пайдалануға немесе қолдануға арналған талаптардың орындалуын зерттеу және объективті дәлелдемелерін ұсыну арқылы жүргізілетін құжаттамалық растау;
      14) сот сараптамасының объектілері – заттай дәлелдемелер, құжаттар, адамның денесі, адамның психикалық жай-күйі, мәйіттер, жануарлар, үлгілер, сондай-ақ сот сараптамасы жүргізілетін іс материалдарында қамтылған, сот сараптамасының нысанасына қатысты мәліметтер;
      15) салыстырмалы зерттеуге арналған үлгілер – сот-сараптамалық зерттеу жүргізу және сарапшы қорытындысын беру үшін қажетті тірі адамның, мәйіттің, жануардың, нәрсенің, құжаттың, заттың, материалдың қасиеттері мен ерекшеліктерін көрсететін материалдық дүние объектілері, сондай-ақ технологиялар, ақпараттық массивтер, жүйелер, сынамалар;
      16) зерттеу объектісінің (оның бір бөлігінің) зақымдалуы (жойылуы) – зерттеу жүргізу кезінде физикалық, химиялық және биологиялық әдістерді қолдану нәтижесінде зерттеу объектісінің қасиеттері мен жай-күйінің өзгеруі;
      17) медициналық стационар – медициналық ұйым, сол сияқты медициналық ұйымның стационарлық жағдайда медициналық көмек көрсететін бөлімшесі;
      18) психиатриялық стационар – психиатриялық медициналық ұйым, сол сияқты медициналық ұйымның стационарлық жағдайда психиатриялық көмек көрсететін психиатриялық бөлімшесі;
      19) сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензия – Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі жеке тұлғаға сот-сараптама қызметімен айналысу үшін беретін рұқсат.

      2-бап. Сот-сараптама қызметінің құқықтық негізі
      1. Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік және Азаматтық процестік кодекстері, Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексі, осы Заң және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілері сот-сараптама қызметінің құқықтық негізін құрайды.
      2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Заңда қамтылғаннан өзгеше қағидалар белгіленсе, онда халықаралық шарттың қағидалары қолданылады.

      3-бап. Сот сараптамасы органдарының міндеті
      Сот-сараптама қызметінің міндеті қылмыстық процесті жүргізуші органға (адамға), тергеу судьясына, сотқа, әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілеттік берілген органға (лауазымды адамға), прокурорға, нотариусқа нақты іс бойынша дәлелдеуге жататын нақты деректерді арнаулы ғылыми білімдерді талап ететін мәселелерді шешу арқылы анықтауға жәрдем көрсету болып табылады.

      4-бап. Сот-сараптама қызметінің мазмұны
      Сот-сараптама қызметінің мазмұны:
      1) Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі бекіткен сот-сараптамалық зерттеулердің түрлері мен мамандықтарының тізбесіне сәйкес қылмыстық, азаматтық істер, әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша сот сараптамасын жүргізуді;
      2) сот сараптамасы саласындағы ғылыми зерттеулерді ұйымдастыруды, сот сараптамасын ғылыми-әдістемелік және ақпараттық қамтамасыз етуді;
      3) сот сарапшыларын іріктеуді, арнайы кәсіби даярлауды, қайта даярлауды және олардың біліктілігін арттыруды;
      4) сот сараптамасы саласындағы халықаралық ынтымақтастықты қамтиды.

      5-бап. Сот-сараптама қызметінің қағидаттары
      Сот-сараптама қызметі:
      1) заңдылық;
      2) адамның және азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін, заңды тұлғаның құқықтары мен заңды мүдделерін сақтау;
      3) сот сарапшысының тәуелсіздігі;
      4) сот-сараптамалық зертеулердің объективтілігі, ғылыми негізделуі, жан-жақтылығы және толықтығы;
      5) сот-сараптамалық зерттеулерді жүргізу кезінде қажетті ғылыми-техникалық құралдар мен әдістерді пайдалануға жол беру;
      6) сот сарапшысының кәсіби әдебін сақтау қағидаттарына негізделеді.

      6-бап. Сот-сараптама қызметін жүзеге асыру кезінде
              заңдылықты сақтау
      Сот-сараптама қызметі Қазақстан Республикасы Конституциясының және осы қызметтің құқықтық негізін құрайтын өзге де нормативтік құқықтық актілердің талаптары дәл орындалған жағдайда жүзеге асырылады.

      7-бап. Сот-сараптама қызметін жүзеге асыру кезінде
              адамның және азаматтың құқықтарын, бостандықтары
              мен заңды мүдделерін, заңды тұлғаның құқықтары
              мен заңды мүдделерін сақтау
      1. Сот-сараптама қызметі Қазақстан Республикасының Конституциясына, заңдарына, халықаралық құқықтың жалпыға бірдей танылған қағидаттары мен нормаларына сәйкес адамның және азаматтың құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері, заңды тұлғаның құқықтары мен заңды мүдделері сақталған жағдайда жүзеге асырылады.
      2. Адамның құқықтары мен бостандықтарын уақытша шектеуді талап ететін сот-сараптамалық зерттеулер тек қана заңда белгіленген негіздерде және тәртіппен жүргізіледі.
      3. Сот сараптамасы органының немесе сот сарапшысының әрекеттері (әрекетсіздігі) адамның және азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін не заңды тұлғаның құқықтары мен заңды мүдделерін шектеуге әкеп соқты деп пайымдайтын адам көрсетілген әрекеттерге (әрекетсіздікке) Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде белгіленген тәртіппен шағым жасауға құқылы.

      8-бап. Сот сарапшысының тәуелсіздігі
      1. Сот сарапшысы сот сараптамасын жүргізу кезінде сот сараптамасын тағайындаған органнан (адамнан), сот сараптамасы органының басшысынан және істің нәтижесіне мүдделі басқа да адамдардан тәуелсіз болады.
      2. Сот сарапшысы өзінің арнаулы білімдеріне сәйкес жүргiзiлген зерттеулердiң нәтижелерiн негiзге ала отырып, қорытынды шығарады.
      3. Сот сарапшысы зерттеу құралдары мен әдiстерiн таңдауда дербес болады, бұл ретте оның таңдаған құралдары мен әдiстерi Қазақстан Республикасының заңдарына қайшы келмеуге тиіс.
      4. Сот сарапшысына құқыққа сыйымсыз ықпал етуге және оның заңды қызметіне кедергі келтіруге жол берілмейді және заңда белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.

      9-бап. Сот-сараптамалық зерттеулердің объективтілігі,
              ғылыми негізділігі, жан-жақтылығы және толықтығы
      1. Сот сарапшысы зерттеуді тиісті сарапшылық мамандығының шегінде қатаң ғылыми және (немесе) практикалық негізде объективті, жан-жақты және толық көлемде жүргізеді.
      2. Сарапшының қорытындысы жалпыға бірдей қабылданған ғылыми және практикалық деректер негізінде жасалған тұжырымдардың негізділігі мен дәйектілігін тексеруге мүмкіндік беретін ережелерге негізделуге тиіс.

      10-бап. Сот-сараптамалық зерттеулерді жүргізу кезінде
               қажетті ғылыми-техникалық құралдарды, әдістер
               мен әдістемелерді пайдалануға жол берушілік
      1. Сот-сараптамалық зерттеулерді жүргізу кезінде ғылыми-техникалық құралдар мен әдістемелерді қолдануға, егер олар заңдылық, ғылыми әлеуеттілік қағидаттарына сай келсе, тиімді, қауіпсіз болса және Қазақстан Республикасының Сот-сараптамалық зерттеулер әдістемелерінің мемлекеттік тізіліміне енгізілсе, жол беріледі.
      2. Сот сараптамасының жалпыға белгілі, практикада кеңінен пайдаланылатын, валидацияны талап етпейтін және Қазақстан Республикасының Сот-сараптамалық зерттеулер әдістемелерінің мемлекеттік тізіліміне еңгізілмеген әдістерін, әдістемелік материалдарын қолдануға жол беріледі, оның ғылыми негіздемесі сарапшы қорытындысының мәтінінде келтіріледі.

2-тарау. Сот-сараптамасы қызметі саласындағы мемлекеттік
реттеу

      11-бап. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің
               құзыреті
      Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің құзыретіне:
      1) сот-сараптама қызметі саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру;
      2) сот-сараптама қызметі саласындағы мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру;
      3) сот сараптамалары түрлерінің тізбесін әзірлеу және бекіту;
      4) сот сараптамасы объектілерін пайдалану ережесін әзірлеу және бекіту;
      5) сот-сараптамалық зерттеулер әдістемелерін әзірлеу, байқаудан өткізу және енгізу ережесін әзірлеу және бекіту;
      6) сот-сараптама қызметіндегі әдістер мен әдістемелердің жарамдылығына (валидациясына) бағалау жүргізу жөніндегі регламентті әзірлеу және бекіту;
      7) Қазақстан Республикасы сот-сараптамалық зерттеулер әдістемелерінің мемлекеттік тізілімін қалыптастыру, жүргізу және пайдалану қағидаларын әзірлеу және бекіту;
      8) Қазақстан Республикасы сот-сараптамалық зерттеулер әдістемелерінің мемлекеттік тізілімін жүргізу;
      9) сот сараптамасын жүргізуге арналған арнайы жарақтандырылған үй-жайларға қойылатын стандарттар мен талаптарды әзірлеу және бекіту;
      10) сот сараптамаларын және зерттеулерді ұйымдастыру мен жүргізу, сот сараптамасының, зерттеулердің нәтижелері мен қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабарламаны ресімдеу қағидаларын әзірлеу және бекіту;
      11) сот сараптамаларының күрделілік санаттарын анықтаудың жалпы критерийлерін, сот сараптамаларының күрделілік санаттарына қарай оларды жүргізу мерзімдерін есептеу тәртібін, сондай-ақ сот сараптамасын жүргізуді тоқтата тұрудың және мерзімін ұзартудың негіздері мен тәртібін әзірлеу және бекіту;
      12) түрлі мемлекеттік органдарға тапсырылған кешенді сараптамалар жүргізуді ұйымдастыру қағидаларын әзірлеу және бекіту;
      13) сот сараптамасы органдары сот сарапшыларының жүктемелері нормативтерін әзірлеу және бекіту;
      14) сот сарапшыларын алғашқы кәсіби даярлау қағидаларын әзірлеу және бекіту;
      15) сот сарапшысы біліктілігін беру үшін біліктілік емтихандарын қабылдау қағидаларын әзірлеу және бекіту;
      16) сот сараптамасының белгілі бір түрін жүргізу құқығына біліктілік емтихандарын қабылдауды жүзеге асыру;
      17) сот сарапшыларын аттестаттау қағидаларын әзірлеу және бекіту;
      18) Қазақстан Республикасы сот сарапшыларының мемлекеттік тізілімін қалыптастыру, жүргізу және пайдалану қағидаларын әзірлеу және бекіту;
      19) Қазақстан Республикасы сот сарапшыларының мемлекеттік тізілімін жүргізу;
      20) аттестаттау туралы ережені және сот сарапшыларын аттестаттаудан өткізу жөніндегі комиссияның құрамын әзірлеу және бекіту;
      21) сот сарапшыларын аттестаттаудан өткізу;
      22) сот-сараптама қызметін лицензиялау тәртібі мен шарттарын әзірлеу және бекіту;
      23) лицензиялау жөніндегі комиссия туралы ережені және оның құрамын әзірлеу және бекіту;
      24) сот-сараптама қызметін лицензиялауды және рұқсаттық бақылауды жүзеге асыру;
      25) сот-медициналық және сот-наркологиялық сарапшыларының біліктілік санаттарын беру қағидалары мен тәртібін әзірлеу және бекіту;
      26) сот сараптамасын жүргізуге байланысты шығындарды өтеу қағидаларын әзірлеу және бекіту;
      27) Сот сарапшысының кәсіби этикасының кодексін әзірлеу және бекіту жатады.
      Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі өзіне Қазақстан Республикасының Конституциясында, осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президенті мен Үкіметінің актілерінде жүктелген өзге де функцияларды орындайды.

      12-бап. Денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органның
               құзыреті
      Денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органның құзыретіне:
      1) сот-психиатриялық сараптама қызметін лицензиялау тәртібі мен шарттарын әзірлеу және бекіту;
      2) сот-психиатриялық сараптама жүргізу үшін арнайы жарақтандырылған үй-жайларға қойылатын стандарттар мен талаптарды әзірлеу және бекіту;
      3) сот-психиатриялық сарапшыларына біліктілік санаттарын беру қағидаларын және тәртібін әзірлеу және бекіту;
      4) денсаулық сақтау саласындағы сот сараптамалары түрлерінің тізбесін әзірлеу және бекіту;
      5) сот-психиатриялық сарапшыларының жүктемесі нормативтерін әзірлеу және бекіту;
      6) сот-психиатриялық сарапшыларын арнайы кәсіби даярлау қағидаларын әзірлеу және бекіту;
      7) сот-психиатриялық сарапшылары біліктілігін беру үшін біліктілік емтихандарын қабылдау қағидаларын әзірлеу және бекіту;
      8) сот-психиатриялық сараптамалар жүргізу құқығына біліктілік емтихандарын қабылдауды жүзеге асыру;
      9) аттестаттау және сот сарапшыларын аттестаттаудан өткізу жөніндегі комиссияның құрамы туралы ережені әзірлеу және бекіту;
      10) сот-психиатриялық сарапшыларын аттестаттаудан өткізу;
      11) сот-психиатриялық сарапшылары қызметін лицензиялау жөніндегі комиссия қызметінің қағидаларын және оның құрамын әзірлеу және бекіту;
      12) сот-психиатриялық сараптама қызметін лицензиялауды және рұқсаттық бақылауды жүзеге асыру;
      13) сот-психиатриялық сараптаманы ұйымдастыру және жүргізу, сот сараптамасының, оның ішінде комиссиялық, кешенді, қосымша және қайталама сараптама нәтижелерін рәсімдеу, қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабарламаның құрылымы мен мазмұны қағидаларын әзірлеу және бекіту;
      14) сот-психиатриялық сараптаманың күрделілік санаттарына қарай оны жүргізу мерзімдерін есептеу тәртібін анықтаудың жалпы критерийлерін, сондай-ақ сот сараптамасын жүргізуді тоқтата тұрудың және мерзімін ұзартудың негіздері мен тәртібін әзірлеу және бекіту;
      15) сот-психиатриялық сараптамалық зерттеулер әдістемелерін әзірлеу, байқаудан өткізу және енгізу қағидаларын әзірлеу және бекіту жатады.

      13-бап. Сот сараптамасы органдары
      1. Сот сараптамасы органдарына:
      1) Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің сот сараптамасы органдары, оның ішінде құзыретіне сот-медициналық және сот-наркологиялық сараптамалар жүргізу кіретін органдар;
      2) денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органның және денсаулық сақтаудың жергілікті мемлекеттік басқару органдарының мамандандырылған психиатриялық ұйымдары жатады.
      2. Сот сараптамасы ұйымдарының (бөлімшелердің) құзыреттілігі Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жүзеге асырылатын сот-сараптама қызметі саласындағы аккредиттеумен расталады.

3-тарау. Сот сарапшысы. Сот-сараптама қызметін лицензиялау

      14-бап. Сот сарапшысы
      1. Сот сарапшысының арнаулы ғылыми білімдері болуға тиіс.
      2. Сот сараптамасын жүргізу:
      1) сот сараптамасы органдарының қызметкерлеріне;
      2) сот-сараптама қызметін лицензия негізінде жүзеге асыратын жеке тұлғаларға;
      3) осы баптың 3-тармағында көзделген жағдайларда біржолғы тәртіппен өзге де адамдарға тапсырылуы мүмкін.
      3. Біржолғы тәртіппен сараптама жүргізу:
      1) Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі немесе денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган белгілеген сот сараптамалары түрлерінің тізбесінде көзделмеген сот сараптамасы тағайындалған;
      2) сот сараптамасы органдарының қызметкерлерi болып табылатын, сондай-ақ сот-сараптама қызметiн лицензия негiзiнде жүзеге асыратын тиiстi мамандықтағы барлық сот сарапшыларының бас тартуы қанағаттандырылған не сот сараптамасы органы тұтастай сот сараптамасын жүргiзуден дәлелдi түрде шеттетiлген;
      3) осы Заңның 58-бабына сәйкес шет мемлекеттiң сот сарапшысы тартылған жағдайларда тапсырылуы мүмкiн.
      4. Сот сарапшысынан тек өзі берген қорытындысы және оның жеке жүргізген зерттеулері бойынша, сондай-ақ процестік заңнамасында көзделген жағдайларда жауап алынуы мүмкін.
      5. Сот тәртібімен әрекетке қабілеті шектеулі немесе әрекетке қабілетсіз деп танылған не өтелмеген немесе алынбаған соттылығы болған адам сот сарапшысы бола алмайды.
      Тиісті заңды факті күнінен бастап үш жыл ішінде:
      1) заңда белгіленген тәртіппен соттылығы өтелген немесе алынған;
      2) ауыр және аса ауыр қылмыс жасағаны үшін Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің 35-бабының 3, 4, 9 және 12-бөліктерінде көзделген негіздер бойынша қылмыстық жауаптылықтан босатылған;
      3) мемлекеттік қызметтен, құқық қорғау органдарынан, соттардан, сот сараптамасы органдарынан теріс себептермен жұмыстан босатылған;
      4) сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензиядан айрылған адам сот сарапшысы бола алмайды.

      15-бап. Сот сарапшысына қойылатын талаптар
      1. 14-баптың 2-тармағының 1) және 2) тармақшаларында көрсетілген адамдар мынадай талаптарға сай болуға:
      1) Қазақстан Республикасының азаматы болуға;
      2) жоғары білімі болуға, кәсіби даярлықтың қажетті деңгейіне ие болуға және сот сараптамасының нақты бір түрі үшін белгіленген біліктілік талаптарына сәйкес болуға;
      3) сот сараптамасының белгілі бір түрін жүргізуге құқық беретін біліктілік куәлігімен расталған сот сарапшысы біліктілігі болуға;
      4) аттестатталған және Қазақстан Республикасы сот сарапшыларының мемлекеттік тізіліміне енгізілген болуға тиіс.
      2. Сот сараптамасының белгілі бір түрін жүргізу құқығын беретін біліктілік куәлігін алуға үміткер адамдар алғашқы кәсіби даярлықтан өтуге тиіс.

      16-бап. Сот сарапшысы біліктілігін беру
      1. Сот сарапшысы біліктілігін беру, оның біліктілік емтиханын тапсырып, оған сот сараптамасының белгілі бір түрін жүргізу құқығын беретін сот сарапшысының біліктілік куәлігін беру арқылы жүзеге асырылады.
      2. Біліктілік емтихандарын қабылдауды және сот сараптамасының белгілі бір түрін жүргізу құқығына сот сарапшысының біліктілік куәлігін беруді Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің немесе денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органның біліктілік комиссиялары жүзеге асырады.
      3. Сот сарапшысы біліктілігін беру үшін біліктілік емтиханын қабылдау тәртібі мен біліктілік комиссиясы қызметінің құрамын Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі немесе денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

      17-бап. Сот сарапшысын аттестаттау
      1. Сот сараптамасы органдарының қызметкерлері болып табылатын сот сарапшыларының, сондай-ақ сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензия негізінде сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын жеке тұлғалардың, кәсіби деңгейін растау мақсатында, олар бес жылда бір рет Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің аттестаттау комиссиялары немесе денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган жүргізетін аттестаттаудан өтеді. Алғашқы аттестаттау сот сарапшысы біліктілігі берілгеннен кейін бес жыл өткен соң жүргізіледі, кейінгі аттестаттаулар көрсетілген мерзім басталатын күнге дейінгі үш айдан кешіктірілмей өткізілуге тиіс.
      Қайталама сараптамалар жүргізуге әкеп соғатын процестік, әдістемелік және ұйымдық бұзушылықтар кезінде қылмыстық процесті жүргізетін органның, тергеу судьясы, сот, іс жүргізуінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс болатын органның, прокурордың жеке қаулылар (ұйғарымдар) шығаруы кезінде, сондай-ақ сарапшының қорытындысына теріс рецензия болған кезде ол кезектен тыс аттестациядан өткізіледі.
      2. Аттестаттау комиссиялары қызметінің қағидаларын және олардың құрамын, сондай-ақ сот сарапшысын аттестаттаудан, оның ішінде кезектен тыс аттестаттаудан өткізу тәртібін Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі немесе денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган айқындайды.

      18-бап. Сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған
               лицензияны берудің, беруден бас тартудың тәртібі
               мен шарттары
      1. Сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензия жеке тұлғаларға беріледі.
      2. Сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензияны берудің, беруден бас тартудың тәртібі мен шарттары Қазақстан Республикасының рұқсаттар мен хабарламалар туралы заңнамасында белгіленеді.
      3. Сот-сараптама қызметін лицензия негізінде жүзеге асыратын адамдардың қызметіне бақылауды Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі немесе денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган жүзеге асырады.
      Бақылау тексеру нысанында және «Рұқсаттар және хабарламалар туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген бақылаудың өзге де нысандарында жүзеге асырылады.

      19-бап. Сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған
               лицензияның қолданысын тоқтата тұру, қайта
               жалғастыру, тоқтату және одан айыру
      1. Сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензияның қолданысын тоқтата тұру, қайта жалғастыру, тоқтату және одан айыру тәртібі, негіздері мен шарттары Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленеді.
      2. Қазақстан Республикасының рұқсаттар және хабарламалар туралы заңнамасында көзделген жалпы негіздерден басқа, жеке тұлғаның сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензиясының қолданысы:
      1) ол мемлекеттік қызметте болған;
      2) ол Қазақстан Республикасы Парламенті депутатының, өз қызметін бюджет қаражаты есебінен ақы төленетін, басқа жұмыстан босатылған негізде жүзеге асыратын мәслихат депутатының өкілеттіктерін атқарған;
      3) сот сараптамасы органдарында сот сарапшысы лауазымында жұмыс істеген;
      4) мерзімді әскери қызметті өткерген;
      5) қылмыстық іс бойынша сот сарапшысына қатысты прокурордың айыптау актісін бекіткен кезінен бастап;
      6) адамның өз тегін, атын, әкесінің атын өзгертуі туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасының Әділет министрлігіне бір ай ішінде хабарламаған;
      7) адамның заңда белгіленген мерзімдерде кезекті аттестаттаудан өтпеген кезеңде тоқтатыла тұрады.
      Лицензияны тоқтата тұруға негіз болған себептер жойылған кезде лицензияның қолданысы қайта жалғастырылады.
      3. Қазақстан Республикасының рұқсаттар мен хабарламалар туралы заңнамасында көзделген жалпы негіздерден басқа, жеке тұлғаның сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензиясының қолданысын тоқтатуды:
      1) адам Қазақстан Республикасының азаматтығын жоғалтқан;
      2) адам қайтыс болған;
      3) адам соттың заңды күшіне енген шешімі бойынша әрекетке қабілетсіз немесе әрекетке қабілеті шектеулі, қайтыс болған не хабарсыз кеткен деп танылған;
      4) адам ауыр немесе аса ауыр қылмыс жасағаны үшін Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің 35-бабы бірінші бөлігінің 3, 4, 9 және 12-тармақтарында көзделген негіздер бойынша қылмыстық жауаптылықтан босатылған;
      5) адамға қатысты соттың айыптау үкімі заңды күшіне енген жағдайларда Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі немесе денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган жүзеге асырады.
      4. Қазақстан Республикасының әкімшілік құқық бұзушылық туралы, рұқсаттар мен хабарламалар туралы заңнамасында көзделген жалпы негіздерден басқа, жеке тұлғаны сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензиясынан айыру:
      1) адам сот-сараптама қызметін жүзеге асыру кезінде Қазақстан Республикасының заңнамасын бірнеше рет бұзған;
      2) адамды аттестаттау нәтижелерімен расталған кәсіптік даярлығының жеткіліксіз деңгейі салдарынан оның сот сарапшысы міндеттерін атқаруы мүмкін болмаған;
      3) адам аттестаттаудан өтуден жалтарған жағдайларда Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің немесе денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органның талап арызы бойынша сот тәртібімен жүзеге асырылады.
      Сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензиядан айыру оның қолданысын тоқтатуға әкеп соғады.
      5. Осы баптың 4-тармағында көрсетілген жағдайларды қоспағанда, лицензияның қолданысын Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің сот-сараптама қызметiн лицензиялау жөнiндегi комиссиясы немесе денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган ұсынған материалдар негізінде лицензиар тоқтата тұрады, қайта жалғастырады және тоқтатады.
      Лицензиясының қолданысы тоқтатыла тұрған, қайта жалғастырылған немесе тоқтатылған адам қабылданған шешім туралы үш жұмыс күні ішінде хабардар етіледі және тиісті мәліметтер бес жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы сот сарапшыларының мемлекеттік тізіліміне енгізіледі.

      20-бап. Қазақстан Республикасы Сот сарапшыларының
               мемлекеттік тізілімі
      1. Сот сараптамасы органдарының қызметкерлері болып табылатын сот сарапшылары туралы, сондай-ақ сот-сараптама қызметiмен айналысуға арналған лицензиясы бар жеке тұлғалар туралы мәліметтер Қазақстан Республикасы Сот сарапшыларының мемлекеттiк тiзiлiмiне енгiзiледi, оны қалыптастыру және пайдалану қағидаларын Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі белгілейді.
      2. Осы Заңның 14-бабының 3-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, қылмыстық процесті жүргізуші орган, тергеу судьясы, сот, әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі жүргізуші орган (лауазымды адам), прокурор, нотариус оны жүргізуді Қазақстан Республикасы Сот сарапшыларының мемлекеттiк тiзiлiмiне ол туралы мәліметтер енгiзiлген сот сарапшысына тапсырады.

4-тарау. Қазақстан Республикасының Сот сарапшылары палатасы

      21-бап. Қазақстан Республикасы Сот сарапшыларының палатасы
      1. Қазақстан Республикасы Сот сарапшыларының палатасы палата мүшелерінің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау үшін, сондай-ақ олардың қызметін үйлестіру үшін құрылатын коммерциялық емес кәсіби өзін-өзі қаржыландыратын ұйым болып табылады.
      2. Сот-сараптама қызметiн лицензия негізінде жүзеге асыратын жеке тұлғалар Сот сарапшылары палатасының мүшелері бола алады.
      3. Сот сарапшыларының палатасына мүшелік міндетті болып табылады.
      4. Қазақстан Республикасының сот сарапшылары палатасы заңды тұлға болып табылады және Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен тіркелуге жатады.

      22-бап. Қазақстан Республикасы Сот сарапшылары
               палатасының жарғысы
      1. Қазақстан Республикасы Сот сарапшылары палатасының жарғысында:
      1) қызметінің атауы, мақсаттары және негізгі түрлері;
      2) оның құқықтары мен міндеттері;
      3) мүшелікті алу, тоқтата тұру және оны жою шарттары мен тәртібі;
      4) мүшелерінің құқықтары, міндеттері мен жауапкершілігі;
      5) басшы органдарды қалыптастыру тәртібі, функциялары мен өкілеттіктерінің мерзімдері;
      6) мүліктің пайда болу көздері және мүлік пен табысты пайдалану тәртібі;
      7) оның мүшелерінің қызметін үйлестіруді жүзеге асыру тәртібі;
      8) жарғыға өзгерістер мен толықтырулар енгізу тәртібі;
      9) палатаны қайта құру және тарату тәртібі, тарату кезіндегі мүліктің тағдыры көзделуге тиіс.
      2. Қазақстан Республикасы Сот сарапшылары палатасының жарғысында Қазақстан Республикасының заңдарына қайшы келмейтін өзге де ережелер қамтылуы мүмкін.

      23-бап. Қазақстан Республикасы Сот сарапшылары
               палатасының өкілеттіктері
      1. Қазақстан Республикасы Сот сарапшылары палатасының қызметі осы Заңмен, оның жарғысымен айқындалады.
      2. Қазақстан Республикасы сот сарапшыларының палатасы:
      1) палата мүшелеріне сот-сараптама қызметін дамыту мен жетілдіруге бағытталған сот сараптамасы саласындағы кәсіби қызметті жүзеге асыруға, сондай-ақ Қазақстан Республикасының мемлекеттік емес сот сараптамасын қалыптастыруға және дамытуға көмек көрсетеді;
      2) сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған мемлекеттік лицензиясы бар адамдардың қызметін үйлестіруді жүзеге асырады;
      3) палата мүшелерінің өз кәсіби қызметтерін жүзеге асыруы кезінде мемлекеттік және мемлекеттік емес органдармен, оның ішінде шетелдік және халықаралық ұйымдармен қарым-қатынас жасауда олардың құқықтары мен заңды мүдделерін білдіреді және қорғайды;
      4) палата мүшелерін оқытуды және олардың біліктілігін арттыруды ұйымдастыруға жәрдем көрсетеді;
      5) сот-сараптама қызметін жүзеге асыруға арналған лицензияны алуға үміткер адамдардың арнайы кәсіби даярлығына, олардың біліктілігін арттыруға, сондай-ақ аттестаттаудан өтуіне әдістемелік көмек көрсетеді;
      6) сот сараптамасы мәселелері бойынша әдістемелік материалдарды әзірлейді;
      7) сот-сараптама қызметімен айналысуға арналған лицензияның қолданысын тоқтата тұру, тоқтату және одан айыру туралы ұсыныс енгізеді;
      8) палата мүшелерінің кәсіби міндеттерін және этиканы бұзуына қатысты жеке және заңды тұлғалардың өтініштері мен арыздарын қарайды;
      9) сот сараптамасы мәселелері бойынша Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің заң жобалау қызметіне қатысады;
      10) сот сараптамасы саласындағы халықаралық ынтымақтастықты дамытуға, осы саладағы отандық және шетелдік кәсіптік бірлестіктермен іскерлік байланыстар орнатуға жәрдем көрсетеді;
      11) Қазақстан Республикасының заңнамасына және халықаралық шарттарға қайшы келмейтін өзге де қызметті жүзеге асырады.
      3. Қазақстан Республикасының Сот сарапшылары палатасы лицензия негізінде сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын жеке тұлғаның жасаған әрекетінің (әрекетсіздігінің) заңдылығы туралы мәселені қарау кезінде одан жүргізілген сот-сараптамалық зерттеулер туралы мәліметтерді, ал қажет болған жағдайларда жеке түсініктеме берудің, оның ішінде кәсіби этиканы сақтамау мәселелері бойынша жеке түсініктеме беруді талап етуге құқылы.

5-тарау. Сот сараптамасы органы басшысының және сот
сарапшысының құқықтары мен міндеттері

      24-бап. Сот сараптамасы органы басшысының құқықтары
      1. Сот сараптамасы органының басшысы:
      1) егер:
      сот сараптамасын жүргізу үшін табыс етілген материалдар заң талаптарына сәйкес келмесе;
      осы сот сараптамасы органында қажетті арнайы ғылыми білімі бар сот сарапшысы болмаса;
      осы сот сараптамасы органының материалдық-техникалық базасы қажетті сот-сараптамалық зерттеулер жүргізуге мүмкіндік бермесе;
      сот сараптамасын жүргізуді тоқтата тұру үшін негіз болған мән-жайлар осы заңда белгіленген мерзім ішінде жойылмаған жағдайларда тиісті дәлелдерді көрсете отырып, сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыны, ұйғарымды және зерттеуге ұсынылған объектілерді сот сараптамасын тағайындаған органға (адамға) орындамай қайтаруға;
      2) зерттеу толықтығын қамтамасыз ету үшін сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыға, ұйғарымға сәйкес табыс етілген материалдар бойынша комиссиялық, кешенді сараптаманы жүргізу туралы шешімді өз бетінше қабылдауға, оны жүргізуді ұйымдастыруға;
      3) сот сараптамасын тағайындаған органға (адамға) шет мемлекеттің сот сарапшысын тарту туралы өтініш жасауға;
      4) сот сараптамасын тағайындаған органға (адамға) сот сараптамасын жүргізу мерзімін ұзарту туралы дәлелді өтінішхат жасауға құқылы.
      Сот сараптамасы органы басшысының заңнамада көзделген өзге де құқықтары болады.
      2. Сот сараптамасы органы басшысының:
      1) сот сараптамасын жүргізу үшін қажетті объектілерді дербес талап етуге;
      2) осы сот сараптамасы органының қызметкерлері болып табылмайтын адамдарды сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) келісімінсіз оны жүргізуге тартуға;
      3) сот сарапшысына нақты сот сараптамасы бойынша тұжырымдардың мазмұнын алдын ала шешетін нұсқаулар беруге құқылы емес.

      25-бап. Сот сараптамасы органы басшысының міндеттері
      Сот сараптамасы органының басшысы:
      1) сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыны, ұйғарымды және зерттеу объектілерін алған кезде заң талаптарын ескере отырып, осы сот сараптамасы органының нақты сот сарапшысына немесе сот сарапшылары комиссиясына жүргізуді тапсыруға;
      2) сот сарапшысының тәуелсіздігі қағидатын бұзбай, сот сараптамасын жүргізу мерзімінің сақталуын, жүргізілетін зерттеулердің жан-жақтылығын, толықтығы мен ғылыми негізділігін, сот сараптамасы объектілерінің сақталуын бақылауды қамтамасыз етуге;
      3) зерттеулер аяқталғаннан кейін сот сарапшысының қорытындысын, зерттеу объектілерін және зерттеуге табыс етілген басқа да материалдарды сот сараптамасын тағайындаған органға (адамға) беруге (жолдауға);
      4) сот сараптамасын жүргізуді ұйымдастыруға байланысты өзіне белгілі болған мәліметтерді жария етпеуге;
      5) зерттеулер жүргізу және табыс етілген объектілер мен басқа да материалдардың сақталуы үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз етуге міндетті.

      26-бап. Сот сарапшысының құқықтары
      1. Сот сарапшысы:
      1) сот сараптамасының нысанасына жататын іс материалдарымен танысуға;
      2) мынадай:
      оған қорытынды беру үшін қажетті зерттеу объектілерін табыс ету қажет болған;
      зерттеу жүргізу және қорытынды беру кезінде зерттеу объектісін бүлдіруге рұқсат алу қажет болғанда, егер аталған рұқсат сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыда, ұйғарымда көрсетілмеген;
      егер сот сараптамасы органы қызметкерлері болып табылмайтын адамдардың арнайы білімдері қорытынды беру үшін қажет болса, оларды сот сарапшыларының комиссиясы құрамына енгізу қажет болған жағдайларда өтінішхат мәлімдеуге;
      3) қылмыстық процесті жүргізетін органның, тергеу судьясының, соттың жүргізуінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жатқан органның (лауазымды адамның) рұқсатымен процестік әрекеттерді жүргізуге және сот отырыстарына қатысуға және оларға қатысатын адамдарға сот сараптамасының нысанасына жататын сұрақтар қоюға;
      4) өзі қатысқан процестік әрекеттің хаттамасымен, сондай-ақ тиісті бөлігінде сот отырысының хаттамасымен танысуға және өзінің әрекеттері мен айғақтарының толық және дұрыс көрсетілуіне қатысты оларға енгізілуге жататын ескертулер жасауға;
      5) сараптама тағайындаған органның келiсуi бойынша сот-сараптамалық зерттеу барысында анықталған, іс үшін маңызы бар, сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыда, ұйғарымда қамтылған мәселелердің шегінен тыс мән-жайлар бойынша өз құзыретi шегiнде қорытынды беруге;
      6) ана тілінде немесе өзі білетін тілде қорытынды беруге және айғақтар беруге, аудармашының көмегін тегін пайдалануға, одан бас тартуды мәлімдеуге;
      7) сот сараптамасын жүргізу кезінде қылмыстық процесті жүргізетін органның, соттың, жүргізуінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жатқан органның (лауазымды адамның), прокурордың, нотариустың және іс бойынша іс жүргізуге қатысатын өзге де адамдардың оның құқықтарына нұқсан келтіретін әрекеттеріне шағым жасауға;
      8) сот сараптамасын жүргізу кезінде шеккен шығыстардың өтемін және егер сот сараптамасын жүргізу оның лауазымдық міндеттерінің шеңберіне кірмейтін болса, орындалған жұмыс үшін сыйақы алуға құқылы.
      Сот сарапшысының Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де құқықтары болады.
      2. Сот сарапшысы:
      1) қылмыстық процесті жүргізетін органды, сотты, жүргізуінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жатқан органды (лауазымды адамды) хабардар етпей процеске қатысушылармен сот сараптамасын жүргізуге байланысты мәселелер бойынша келіссөздер жүргізуге;
      2) зерттеу үшін материалдарды өз бетінше жинауға;
      3) егер сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) оған арнайы рұқсаты болмаса, объектілердің зақымдануына немесе жойылуына, олардың сыртқы түрінің немесе негізгі қасиеттерінің өзгеруіне әкеп соғуы мүмкін зерттеулер жүргізуге;
      4) сот сараптамасын тағайындаған органды (адамды) қоспағанда, сот сараптамасының нәтижелері туралы біреуге хабарлауға құқылы емес.

      27-бап. Сот сарапшысының міндеттері
      Сот сарапшысы:
      1) қылмыстық процесті жүргізетін органның, соттың, жүргізуінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жатқан органның (лауазымды адамның) шақыруы бойынша келуге;
      2) өзіне табыс етілген объектілерге жан-жақты, толық және объективті зерттеу жүргізуге, өзінің алдына қойылған мәселелер бойынша негізделген жазбаша қорытынды беруге;
      3) заңда көзделген жағдайларда қорытынды беруден бас тартуға, қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы дәлелді жазбаша хабарлама жасауға және оны сот сараптамасын тағайындаған органға (адамға) беруге (жолдауға);
      4) жүргізілген зерттеуге және берілген қорытындыға байланысты мәселелер бойынша айғақтар беруге;
      5) сот-сараптамалық зерттеулерді жүргізу уақытында зерттеуге табыс етілген объектілердің сақталуын қамтамасыз етуге;
      6) істің мән-жайлары туралы мәліметтерді және сот сараптамасын жүргізуге байланысты өзіне белгілі болған өзге де мәліметтерді, оның ішінде мемлекеттік, коммерциялық немесе заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын мәліметтерді жария етпеуге;
      7) сот сараптамасын тағайындаған органға (адамға) сот сараптамасын жүргізу кезінде шығыстар сметасын және шеккен шығыстар туралы есепті табыс етуге міндетті.

6-тарау. Сот сараптамасын жүргізу

      28-бап. Сот сараптамасын жүргізу негіздері
      1. Қылмыстық процесті жүргізетін органның, тергеу судьясының, соттың, жүргізуінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жатқан органның (лауазымды адамның), прокурордың, нотариустың Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен шығарған сот сараптамасын тағайындау туралы қаулысы, ұйғарымы сот сараптамасын жүргізуге негіз болып табылады.
      2. Сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) сот-сараптамалық зерттеулер жүргізу және сот сарапшысының қорытынды беруі үшін қажетті зерттеу объектілерін және іс материалдарын табыс етеді.
      3. Тірі адамдарға сот сараптамасын тағайындау ерекшеліктері осы Заңның 7-тарауында айқындалады.
      4. Қылмыстық процесті жүргізетін органның қаулысы негізінде зорлықпен өлтірілгенін растау немесе жоққа шығару үшін мәйітті сот-медициналық зерттеу тағайындалады.

      29-бап. Сот сараптамасын ұйымдастыру және жүргізу
               кезіндегі шектеулер
      1. Заңда көзделген негіздер болған кезде сот сараптамасын жүргізуді сот сараптамасы органына тапсыруға болмайды, ал басталған сот сараптамасын жүргізу дереу тоқтатылады.
      2. Сот сарапшысы сот сараптамасын жүргiзуге қатысудан шеттетілуге жатады, ал егер оған сот сараптамасын жүргізу тапсырылған болса, Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген негiздер болған кезде оны жүргiзуді дереу тоқтатуға мiндеттi.
      3. Тірі адамға және мәйітке қатысты сот сараптамасын жүргізуге, оны тағайындағанға дейін аталған адамға медициналық көмек көрсеткен немесе көрсетілген медициналық қызметтің сапасын тексеру кезінде қатысқан дәрігер қатыса алмайды.
      Аталған шектеу адамды тікелей тексерусіз жүзеге асырылатын сот-медициналық, сот-наркологиялық және сот-психиатриялық сараптамалар жүргізу кезінде де қолданылады.

      30-бап. Сот сараптамасын жүргізу мерзімдері
      1. Сот сараптамасын жүргізу мерзімі сот сараптамасы органы, сот-сараптама қызметін лицензия негізінде жүзеге асыратын не сот сарапшысы ретінде тартылған, сот сараптамасы органының қызметкері болып табылмайтын жеке тұлға сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыны, ұйғарымды және оның объектілерін іс жүргізуге қабылдаған күннен бастап есептеледі.
      2. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі немесе денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган көздеген айрықша жағдайлардан басқа кезде сот сараптамасын жүргізу мерзімі отыз тәуліктен аспауға тиіс.
      Сот сараптамасын жүргізу мерзімін ұзарту сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) сот сараптамасы органы басшысының не сот сараптама қызметін лицензия негізінде жүзеге асыратын сот сарапшысының (сот сарапшыларының) дәлелді өтінішхаты бойынша жүзеге асырылады.
      Ерікті түрде сот сараптамасына тартылатын және медициналық ұйымға мәжбүрлеп орналастырылған адамдардың сот сараптамасын жүргізу үшін онда болу мерзімін ұзарту тәртібі осы Заңның 43-бабының 2 және
3-тармақтарына сәйкес белгіленеді.
      3. Сот сараптамаларының күрделілік санаттарын айқындаудың жалпы критерийлерін, олардың күрделілік санаттарына қарай сот сараптамаларын жүргізу мерзімдерін есептеу тәртібін Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі немесе денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган белгілейді.
      4. Осы Заңның 26-бабының 1-тармағының 2) тармақшасында көзделген жағдайларда, сот сараптамасы органының басшысы не сот сараптамасы органының қызметкерi болып табылмайтын сот сарапшысы сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) атына дәлелдi өтiнiшхат жолдайды.
      Көрсетілген жағдайда сот сараптамасын жүргізуді сот сараптамасы органының басшысы не сот сараптамасы органының қызметкерi болып табылмайтын сот сарапшысы тоқтата тұру үшiн негiз болған мән-жайлар жойылғанға дейiн, бiрақ он тәулiктен асырмай, тоқтата тұрады.
      Егер сот сараптамасын жүргізуді тоқтата тұру үшін негіз болған
мән-жайлар жойылмаса, оны жүргізу үшін табыс етілген материалдар орындалмай сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) атына жіберіледі не сот сараптамасы табыс етілген материалдар көлемінде жүргізіледі.
      5. Зерттеу жүргізілгеннен және сарапшы қорытындысы жасалғаннан не қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабарлағаннан кейін үш тәулік ішінде сот сараптамасының аяқталғаны туралы хабарланады не сарапшының қорытындысы (қорытынды беру мүмкін еместігі туралы хабарлама), зерттеу объектілері және басқа да материалдар сот сараптамасын тағайындаған органға (адамға) беріледі (жолданады).

      31-бап. Сот сараптамасын жүргізу кезінде процеске
               қатысушылардың сол жерде болуы
      1. Қылмыстық процесті жүргізуші орган, сот, тергеу судьясы, іс жүргізуінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жатқан орган (лауазымды адам), прокурор, нотариус, қорғаушы, жәбірленушінің өкілі, адвокат сот сараптамасын жүргізу кезінде сол жерде болуға, жүргізіп жатқан іс-әрекеттеріне қатысты сот сарапшысының түсініктемелерін алуға құқылы. Сот сараптамасын жүргізу кезінде көрсетілген адамдардың қатысу фактісі сарапшының қорытындысында көрсетіледі.
      2. Сот сараптамасын жүргізу кезінде өзінің немесе өкілдік ететін құқықтар мен мүдделерді қорғайтын процеске қатысушылар қылмыстық процесті жүргізуші органның, тергеу судьясының, соттың, іс жүргізуінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жатқан органның (лауазымды адамның) рұқсатымен сол жерде бола алады. Бұл жағдайда қылмыстық процесті жүргізуші органның, тергеу судьясының, соттың, іс жүргізуінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жатқан органның (лауазымды адамның) қатысуы міндетті.
      3. Қылмыстық процесті жүргізуші орган, тергеу судьясы, сот, іс жүргізуінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жатқан орган (лауазымды адам) тиісті өтінішхатты қанағаттандырған кезде, оны мәлімдеген адам сот сараптамасының жүргізілетін орны мен уақыты туралы хабардар етіледі. Хабардар етілген адамның келмей қалуы сот сараптамасын жүргізуге кедергі келтірмейді.
      4. Сот сараптамасын жүргізу кезінде процеске қатысушылар зерттеулердің барысына араласуға құқылы емес, бірақ сот сараптамасының мәніне қатысты түсініктемелер бере алады.
      5. Егер сот сараптамасын жүргізу кезінде сол жерде болған, процеске қатысушы сот сарапшысының қызметіне кедергі келтірсе, сот сарапшысы зерттеуді тоқтата тұруға және қылмыстық процесті жүргізуші органның, тергеу судьясының, соттың іс жүргізуінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жатқан органның (лауазымды адамның) алдында аталған процеске қатысушыға сот сараптамасын жүргізу кезінде қатысуға берілген рұқсаттың күшін жою туралы өтінішхат беруге құқылы.
      6. Сот сарапшысы қорытынды жасаған кезде, сондай-ақ сот сарапшыларының кеңесу және қорытындыларды тұжырымдау сатысында, егер сот сараптамасын сот сарапшыларының комиссиясы жүргізсе, процеске қатысушылардың сол жерде болуына жол берілмейді.
      7. Тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу кезінде процеске қатысушылардың қатысу ерекшеліктері осы Заңның 47-бабында айқындалады.

      32-бап. Сот сараптамасының объектілері
      1. Сараптамалық зерттеу объектiлерiнiң анықтығы мен жол берілетіндігіне сараптаманы тағайындаған орган (адам) кепiлдiк бередi.
      2. Сот сараптамасы объектiлерi, егер олардың көлемдері мен қасиеттерi мүмкiндiк берсе, сот сарапшысына буып-түйілген және мөрленген түрде берiледi. Қалған жағдайларда сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) сот сарапшысын зерттеу объектiлерi тұрған жерге жеткiзудi, оларға кедергісіз қол жеткiзудi және зерттеу жүргізу үшiн қажеттi жағдайларды қамтамасыз етуге тиiс.
      3. Зерттеулер жүргізу кезінде заттай дәлелдемелер және құжаттар сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) рұқсатымен зерттеулер жүргізу және қорытынды беру үшін қаншалықты қажет болса, сол шамада ғана бүлдірілуі немесе пайдаланылуы мүмкін. Көрсетілген рұқсат сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыда, ұйғарымда немесе сот сарапшысының өтінішхатын қанағаттандыру не оны қанағаттандырудан ішінара бас тарту туралы дәлелді қаулыда, ұйғарымда қамтылуға тиіс.
      4. Сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) рұқсатымен жүргізілген зерттеу объектілерінің бүлдірілуі немесе жойылуы олардың меншік иесіне сот сараптамасы органының немесе сот сарапшысының залалды өтеуіне әкеп соқпайды.
      5. Сот сараптамасы объектілерін пайдалану қағидаларын Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі немесе денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган белгілейді.

      33-бап. Үлгілер
      1. Сот сараптамасын тағайындаған орган (адам), алу тәртібі Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген салыстырмалы зерттеуге арналған үлгілерді табыс етеді.
      2. Үлгілерді алу сараптамалық зерттеудің бір бөлігі болып табылған жағдайларда, оны сот сарапшысы жүргізуі мүмкін.
      3. Зерттеу барысында сот сарапшысы эксперименттік үлгілерді дайындауы мүмкін, ол туралы қорытындыда хабарланады. Сот сараптамасын тағайындаған адам осындай үлгілерді дайындау кезінде қатысуға құқылы, бұл оның өзі жасайтын хаттамада көрсетіледі.
      Зерттеу жүргiзгеннен кейiн сарапшы үлгiлердi қапталған және мөрленген түрде өзiнiң қорытындысына қоса береді.

      34-бап. Жеке дара және комиссиялық сот сараптамасы
      1. Сараптаманы жүргізуді сот сарапшысы жеке дара не сот сарапшылары комиссиясы жүзеге асырады.
      2. Комиссиялық сараптама күрделі сот-сараптамалық зерттеулер жүргізу қажет болған жағдайларда тағайындалады және оны бір мамандықтағы кемінде екі сарапшы жүргізеді.
      Адамның ақыл-есінің дұрыстығы туралы мәселе бойынша сот-психиатриялық сараптама жүргізу үшін құрамында кемінде үш сот сарапшысы бар комиссия тағайындалады.
      3. Комиссиялық сот сараптамасын тағайындаған органның (адамның) қаулысы, ұйғарымы сот-сараптамасы ұйымының басшысы үшін міндетті.
      4. Комиссия құрамына кіретін сот сарапшыларының қызметін үйлестіру үшін сот сараптамасы органының басшысы үйлестіруші сарапшыны тағайындайды.
      Үйлестіруші сарапшы сот-сараптамалық зерттеулердің жалпы жоспарын әзірлеуді жүзеге асырады, сот сараптамасын жүргізудің жалпы мерзімі шегінде жекелеген зерттеулер жүргізу мерзімдерін айқындайды және олардың сақталуын бақылайды, сот сараптамасын тағайындаған органмен (адаммен) байланысты жүзеге асырады, сот сарапшыларының кеңесіне басшылық жасайды.
      5. Комиссиялық сот сараптамасын жүргізу кезінде сот сарапшыларының әрқайсысы толық көлемде тәуелсіз және дербес зерттеу жүргізеді.
      6. Сараптама комиссиясының мүшелері алынған нәтижелерді бірлесіп талдайды және ортақ пікірге келе отырып, сарапшы қорытындысына не қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабарламаға қол қояды. Келіспеушіліктер туындаған жағдайда пікірі комиссияның қалған мүшелерінің қорытындыларымен сәйкес келмеген сот сарапшысы оны қорытындыда жеке тұжырымдайды.

      35-бап. Кешенді сараптама
      1. Кешендi сараптама іс үшін маңызы бар нақты деректерді анықтау үшін әртүрлі білім салалары негізінде зерттеулер қажет болған жағдайда тағайындалады және оны әртүрлі мамандықтағы сот сарапшылары өз құзыреті шегінде жүргізеді.
      Егер сарапшының кешенді зерттеу жүргізу үшін қажетті жеткілікті білімі болса, ол сараптаманы жеке дара жүргізуге құқылы.
      2. Сот сараптамасы органына тапсырылған кешендi сараптама жүргізуді ұйымдастыру оның басшысына жүктеледі.
      3. Кешендi сот сараптамасын жүргізу осы Заңның 35-бабының 4-тармағының талаптары ескеріле отырып жүзеге асырылады.
      Кешендi сот сараптамасын жүргізу кезінде сот сарапшыларының әрқайсысы өздерінің арнайы білімі шегінде зерттеу жүргізеді.
      Кешендi сот сараптамасының қорытындысында әрбір сот сарапшысының қандай зерттеулерді, қандай көлемде жүргізгені және оның қандай қорытындыға келгені көрсетілуге тиіс. Әрбір сот сарапшысы қорытындының өзі жүргізген зерттеуі көрсетілген бөлігіне қол қояды.
      4. Әрбір сот сарапшысы жүргізген зерттеулер нәтижелерінің негізінде олар анықталуы үшін сот сараптамасы тағайындалған мән-жайлар туралы жалпы қорытындыны (қорытындыларды) тұжырымдайды. Жалпы қорытындыны (қорытындыларды) алынған нәтижелерді бағалауға құзыретті сарапшылар ғана тұжырымдайды және қол қояды. Егер сот сарапшыларының бірі (жекелеген сот сарапшылары) белгілеген фактілер комиссияның немесе оның бір бөлігінің түпкілікті қорытындысына негіз болса, онда бұл туралы қорытындыда көрсетілуге тиіс.
      5. Сот сарапшыларының арасында келіспеушіліктер болған жағдайда зерттеулердің нәтижелері осы Заңның 35-бабының 6-тармағына сәйкес ресімделеді.
      6. Сот сараптамасының әртүрлі органдарына тапсырылған кешенді сот сараптамасын жүргізуді ұйымдастыру ерекшеліктерін Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі немесе денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган белгілейді.

      36-бап. Қосымша және қайталама сот сараптамасы
      1. Қосымша сот сараптамасы сот сарапшысының қорытындысы жеткілікті түрде анық немесе толық болмаған, сондай-ақ алдыңғы зерттеумен байланысты қосымша мәселелерді шешу қажеттігі туындаған кезде тағайындалады.
      Қосымша сот сараптамасын жүргізу сол немесе өзге сот сарапшысына тапсырылуы мүмкін.
      Қосымша сот сараптамасын жүргізуді тапсыру кезінде сот сарапшысына алдыңғы сот сараптамасының қорытындысы табыс етілуге тиіс.
      2. Сот сарапшысының алдыңғы қорытындысы жеткілікті түрде негізделмеген немесе оның қорытындылары күмән туғызған не сот сараптамасын тағайындау және жүргізу кезінде процестік нормалар елеулі түрде бұзылған жағдайларда, сол объектілерді зерттеу және сол мәселелерді шешу үшін қайталама сот сараптамасы тағайындалады.
      Қайталама сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыда, ұйғарымда алдыңғы сот сараптамасының нәтижелерімен келіспеудің негізделген дәлелдері келтірілуге тиіс.
      Қайталама сот сараптамасын жүргізу сот сарапшыларының комиссиясына тапсырылады. Алдыңғы сот сараптамасын жүргізген сот сарапшылары қайталама сот сараптамасын жүргізу кезінде қатысуы және комиссияға түсіндірмелер беруі мүмкін, алайда олар сараптамалық зерттеуге және қорытынды жасауға қатыспайды.
      Қайталама сот сараптамасын жүргізуді тапсыру кезінде сот сарапшысына алдыңғы сот сараптамаларының қорытындылары ұсынылуға тиіс.
      3. Қайталама сот сараптамасын жүргізу кезінде сот сарапшыларының арасында келіспеушіліктер болған жағдайда, зерттеулер нәтижелері осы Заңның 34-бабының 6-тармағына сәйкес ресімделеді.
      4. Егер реті бойынша екінші немесе одан кейінгі сараптама бірі қосымша сараптамаға, ал басқалары – қайталама сараптамаға жататын бірнеше негіздер бойынша тағайындалса, мұндай сараптама қайталама сараптама жүргізу қағидалары бойынша жүргізіледі.

      37-бап. Сарапшының қорытындысы
      1. Сот сарапшысы (сарапшылар) зерттеулердің нәтижелері бойынша өз атынан жазбаша сарапшы қорытындысын жасайды және оны өз қолтаңбасымен және жеке мөрімен куәландырады. Сот сараптамасын сот сараптамасы органында жүргiзген жағдайда, сот сарапшысының (сарапшылардың) қолтаңбасы көрсетілген органның мөрiмен куәландырылады.
      2. Осы баптың 1-тармағында көзделген тәртіппен куәландырылған сарапшының қорытындысын көрнекілейтін материалдар (фотокестелер, схемалар, графиктер, кестелер және басқа да материалдар) қорытындыға қоса беріледі және оның құрамдас бөлігі болып табылады. Қорытындыға зерттеуден кейін қалған объектілер, оның ішінде үлгілер қоса берілуге тиіс.

      38-бап. Сарапшы қорытындысының мазмұны
      1. Сарапшының қорытындысында: оның ресiмделген күнi, сот сараптамасын жүргiзудiң мерзiмдерi мен орны; сот сараптамасын жүргiзудiң негiздерi; сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) туралы мәлiметтер; зерттеу объектілері; сот сарапшысының (сарапшылардың) шешуіне қойылған мәселелер; сот сараптамасын жүргiзу тапсырылған сот сараптамасы мекемесі және (немесе) сот сарапшысы (сот сарапшылары) туралы мәлiметтер (тегi, аты, әкесiнiң аты (ол болған кезде), бiлiмi, сарапшылық мамандығы, мамандығы бойынша жұмыс өтілі, ғылыми дәрежесi және ғылыми атағы, атқаратын лауазымы); көрiнеу жалған қорытынды бергенi үшiн қылмыстық жауаптылық туралы ескертiлгенi туралы сот сарапшысының (сарапшылардың) қойылған қолымен куәландырылған белгi; сот сараптамасын жүргiзу кезiнде қатысқан процеске қатысушылар туралы және олар берген түсiніктемелер туралы мәлiметтер; пайдаланылған әдiстемелер және (немесе) әдістер көрсетiлген зерттеулердiң мазмұны мен нәтижелерi; жүргiзiлген зерттеулердiң нәтижелерiн бағалау, сот сарапшысының (сарапшылардың) алдына қойылған мәселелер бойынша қорытындылардың негiздемесi және тұжырымы көрсетiлуге тиi
      2. Егер осы Заңның 39-бабында көрсетілген мән-жайлар сот-сараптамалық зерттеу барысында анықталған болса, қорытындыда сот сарапшысының (сарапшылардың) алдына қойылған барлық сұрақтарға немесе олардың кейбіреуіне жауап қайтару мүмкін еместігінің негіздемесі қамтылуға тиіс.

      39-бап. Сарапшы қорытындысын беру мүмкін еместігі
               туралы хабарлама
      1. Егер сот сарапшысы (сарапшылар) зерттеу жүргізілгенге дейін оның алдына қойылған мәселелер оның арнайы білімінің шегінен шығатыны немесе оған табыс етілген материалдар қорытынды беру үшін жарамсыз немесе жеткіліксіз екеніне және орнын толықтыру мүмкін еместігіне не ғылымның және сараптама тәжірибесінің жағдайы қойылған мәселелерге жауап қайтаруға мүмкіндік бермейтініне көз жеткізетін болса, ол қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы дәлелді хабарлама жасайды және оны қолтаңбасымен және жеке мөрімен куәландырады. Сот сараптамасы сот-сараптамалық мекемеде жүргізілген жағдайда сот сарапшысының (сарапшылардың) қолы көрсетілген мекеменің мөрімен куәландырылады.
      2. Қорытынды берудiң мүмкiн еместiгi туралы хабарламада: оның ресімделген күнi, сот сараптамасын жүргiзудiң мерзiмдерi және орны; сот сараптамасын жүргiзудiң негiзi; сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) туралы мәлiметтер; зерттеу объектiлерi; сот сарапшысының (сарапшылардың) шешуiне қойылған мәселелер; сот сараптамасын жүргiзу тапсырылған сот-сараптамалық мекеме және (немесе) сот сарапшысы (сарапшылар) туралы мәлiметтер (тегi, аты, әкесiнiң аты (ол болған кезде), бiлiмi, сарапшылық мамандығы, мамандығы бойынша жұмыс өтілі, ғылыми дәрежесi және ғылыми атағы, атқаратын лауазымы); көрiнеу жалған қорытынды бергенi үшiн қылмыстық жауаптылық туралы ескертiлгенiн сот сарапшысының (сарапшылардың) қолтаңбасымен куәландырылған белгi; сот сарапшысының (сарапшылардың) шешуіне қойылған мәселелер; сот сарапшысының (сарапшылардың) алдына қойылған мәселелерге жауап қайтарудың мүмкiн еместiгiнiң негiздемесi көрсетiлуге тиiс.
      3. Қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабарламаның құрылымы мен мазмұнын Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі немесе денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган айқындайды.
      4. Егер сот сараптамасын тағайындау туралы қаулыда, ұйғарымда көрсетілген бір мәселелер бойынша сот сарапшысы қорытынды берсе, ал басқалары бойынша қорытынды берудің мүмкін еместігі туралы хабарлама жасау үшін негіздер бар болса, ол бірыңғай құжатты – сот сарапшысының қорытындысын жасайды.

7-тарау. Тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу ерекшелектері

      40-бап. Тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу орны
      1. Тірі адамдарға сот сараптамасы медициналық ұйымда немесе сот-сараптамалық зерттеулер жүргізу және осы адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету үшін қажетті жағдайлар бар басқа орында жүргізілуі мүмкін.
      2. Сот сараптамасын жүргізу кезінде адамды стационарлық тексеру қажеттігі туындаған жағдайда, ол осы Заңның 42-бабында көзделген тәртіппен медициналық ұйымға орналастырылуы мүмкін.
      3. Сот сараптамасы тағайындалған адамдарды сот сараптамасы жүргізілетін орынға және сот-сараптамалық зерттеулер жүргізілгеннен кейін тасымалдауды сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) қамтамасыз етеді.

      41-бап. Тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу кезіндегі
               еріктілік және мәжбүрлеу
      1. Тірі адамдарға сот сараптамасы ерікті немесе мәжбүрлеу түрінде жүргізілуі мүмкін.
      2. Егер сот сараптамасы ерікті түрде жүргізілсе, сот-сараптамалық мекемеге адамның сот-сараптамалық зерттеулерге алынуға жазбаша келісімі табыс етілуге тиіс.
      3. Егер сот сараптамасы тағайындалған адам кәмелетке толмаған болса немесе оны сот әрекетке қабілетсіз деп таныса, оның заңды өкілі немесе қорғаншылық және қамқоршылық органы осы адамға қатысты сот сараптамасын жүргізуге жазбаша келісім береді.
      4. Тiрi адамдарға мәжбүрлеу тәртібімен сот сараптамасын жүргiзуге Қазақстан Республикасының заңдарында тiкелей көзделген жағдайларда ғана жол берiледi.

      42-бап. Адамды сот сараптамасын жүргізу үшін медициналық
               ұйымға орналастырудың негіздері мен тәртібі
      1. Егер адамға қатысты сот сараптамасын жүргізу сот-сараптамалық зерттеулерді стационар жағдайында жүргізуді көздейтін болса, онда ол сот сараптамасын тағайындау туралы қаулының, ұйғарымның негізінде тиісті медициналық ұйымға орналастырылады.
      2. Күзетпен ұсталмаған адамды сот-медициналық, сот-психиатриялық сараптамалар жүргізу үшін медициналық ұйымға мәжбүрлеп орналастыруға тек сот шешімі бойынша ғана жол беріледі.
      3. Осы баптың 2-тармағында көзделген жағдайларда сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) сот сараптамасын жүргізу үшін медициналық ұйымға мәжбүрлеп орналастырылған адамның орналасқан жері туралы оның отбасысының кәмелетке толған мүшелерінің бірін, басқа да туыстарын немесе жақын адамдарын, ал олар болмаған кезде аталған адамның тұрғылықты жері бойынша ішкі істер органын жиырма төрт сағат ішінде хабардар етуге міндетті.

      43-бап. Сот сараптамасын жүргізу кезінде адамның
               медициналық ұйымда болу мерзімдері
      1. Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген айрықша жағдайлардан басқа кезде адам сот-медициналық немесе сот-психиатриялық сараптама жүргiзу үшiн медициналық ұйымда отыз тәулiкке дейiнгi мерзiмге орналастырылуы мүмкiн.
      2. Сот сараптамасына ерікті түрде тартылған адам үшін көрсетілген мерзімді ұзартуды оның келісімімен сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) сот сараптамасы мекемесі басшысының не сот сараптамасы мекемесінің қызметкерi болып табылмайтын сот сарапшысының (сот сарапшыларының) дәлелдi өтiнiшхаты бойынша жүзеге асырады.
      3. Сот сараптамасын жүргiзу үшiн медициналық ұйымға мәжбүрлеп орналастырылған адамдардың онда болу мерзiмiн ұзарту Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады.
      4. Сот сараптамасын жүргiзу үшiн медициналық ұйымға мәжбүрлеп орналастырылған адамның онда болу мерзiмiнiң, сондай-ақ осы мерзiмдi ұзарту тәртiбiнiң бұзылуына аталған адам, оның қорғаушысы, заңды өкiлi немесе iске қатысуға жiберiлген өзге де өкiлдер Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген тәртiппен шағым жасауы мүмкiн.

      44-бап. Өздеріне қатысты сот сараптамасы жүргізілетін
               адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерінің
               кепілдігі
      1. Тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу кезінде:
      1) іс бойынша мәліметтер алу мақсатында оларды заңмен кепілдік берілген құқықтарынан айыруға немесе оларға қысым жасауға (оның ішінде алдау, зорлық-зомбылық жасау, қатер төндіру, қорқыту және өзге де заңсыз шаралар арқылы);
      2) аталған адамдарды медициналық технологияларды, фармакологиялық және дәрілік заттарды клиникалық зерттеулердің субъектілері ретінде пайдалануға;
      3) хирургиялық араласуды көздейтін зерттеулердің әдістерін қолдануға тыйым салынады.
      2. Сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) сот сараптамасы жүргізілетін адамға, баламалы әдістерді қоса алғанда, қолданылатын сот-сараптамалық зерттеулердің әдістері туралы, болуы мүмкін ауыруды сезіну мен жанама әсерлер туралы оған түсінікті түрде хабардар етуге тиіс. Аталған ақпарат сот сараптамасы жүргізілетін адамның тиісті өтінішхатты мәлімдеген заңды өкіліне де беріледі.
      3. Сот сараптамасы жүргізілетін адамға медициналық көмек заңда көзделген негіздер бойынша және тәртіппен ғана көрсетілуі мүмкін.
      4. Медициналық ұйымға орналастырылған адамға шағымдар және өтінішхаттар беруге мүмкіндік беріледі. Заңда көзделген тәртіппен берілген шағымдар және өтінішхаттар жиырма төрт сағат ішінде жолданым иесіне жіберіледі және цензураға жатпайды.
      5. Адамға қатысты ерікті түрде жүргізілетін сот сараптамасы аталған адамның бастамасы бойынша оның кез келген сатысында тоқтатылуы мүмкін.

      45-бап. Күзетпен ұсталмаған адамдарға қатысты сот
               сараптамасын психиатриялық стационарларда жүргізу
               шарттары
      1. Күзетпен ұсталмаған адамдарға қатысты сот-психиатриялық сараптама психиатриялық стационарларда жүргізіледі.
      2. Күзетпен ұсталмаған адамдарға психиатриялық стационарларда сот-психиатриялық сараптама жүргiзу кезеңiнде оларға Қазақстан Республикасының заңнамасы нормаларының күші қолданылады.
      3. Аталған адамдар Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау туралы заңнамасында белгіленген психиатриялық стационарлар пациенттерінің құқықтарын пайдаланады.

      46-бап. Күзетпен ұсталып отырған адамдарға қатысты сот
               сараптамасын психиатриялық стационарларда
               жүргізу шарттары
      1. Күзетпен ұсталып отырған адамдарға қатысты сот-психиатриялық сараптама аталған адамдарды орналастыру үшін арнайы тағайындалған психиатриялық стационарларда жүргізіледі.
      2. Күзетпен ұсталып отырған адамдарға сот-психиатриялық сараптаманы психиатриялық стационарларда жүргізу кезеңінде оларға Қазақстан Республикасының заңнамасы нормаларының күші қолданылады.
      3. Аталған адамдар Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласындағы заңнамасында белгіленген олар үшін көзделген ерекшеліктерімен психиатриялық стационарлар пациенттерінің құқықтарын пайдаланады.

      47-бап. Тiрi адамдарға сот сараптамасын жүргiзу кезінде
               процеске қатысушылардың сол жерде болуы
      1. Осы баптың 3-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, процеске қатысушылардың тірі адамдарға сот сараптамасын жүргізу кезінде сол жерде болуы Қазақстан Республикасының заңнамасында, сондай-ақ осы Заңның 31-бабында айқындалады.
      2. Сот-психиатриялық сараптама жүргізу құпия жағдайларда жүзеге асырылады.
      3. Адамды жалаңаштау арқылы сот-сараптамалық зерттеулерді жүргізу кезінде тек қана сол жыныстағы адамдар қатыса алады. Осы шектеу аталған зерттеулерді жүргізуге қатысатын дәрігерлерге және басқа да медицина қызметкерлеріне қолданылмайды.

8-тарау. Сот сараптамасы қызметін қамтамасыз ету

      48-бап. Сот сараптамасы қызметін қаржыландыру
      1. Сот сараптамасы органдарының сот сараптамасы қызметін қаржыландыру бюджет қаражаты немесе Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де қаражат есебінен жүзеге асырылады.
      2. Сот сараптамасын жүргізумен байланысты шығындарды өтеу мөлшері мен тәртібі Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.

      49-бап. Сот сараптамасын жүргiзудi материалдық-техникалық
               қамтамасыз ету стандарттары мен талаптары
      Сот сарапшысы өз қызметін Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі немесе денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган белгілеген стандарттар мен талаптарға сәйкес арнайы жарақтандырылған үй-жайларда жүзеге асырады.

      50-бап. Сот-сараптама қызметін ғылыми-әдістемелік
               қамтамасыз ету
      1. Сот-сараптама қызметін ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету, сондай-ақ сот сарапшыларын кәсіби даярлау, қайта даярлау және біліктілігін арттыру Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің сот сараптамасы органдарына немесе Қазақстан Республикасының сот сарапшылары палатасының қатысуымен денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органға жүктеледі.
      2. Сот-сараптамалық зерттеулердің әдістемелерін әзірлеу, сынамалау, енгізу және валидациялау Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі белгілеген тәртіппен жүзеге асырылады.

      51-бап. Қазақстан Республикасының сот-сараптамалық
               зерттеулер әдістемелерінің мемлекеттік тізілімі
      1. Қазақстан Республикасының сот-сараптамалық зерттеулер әдiстемелерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiн қалыптастырудың мақсаты қылмыстық процесті жүргізуші органдарды, соттарды, іс жүргізуінде әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер жатқан органдарды (лауазымды адамдарды), процеске өзге де қатысушыларды, сондай-ақ сот сарапшыларын әдістемелер туралы мәліметтермен қамтамасыз ету үшін сот-сараптамалық зерттеулер әдістемелерін жүйелеу және есепке алу болып табылады.
      2. Осы Заңның талаптарына сай келетiн сот-сараптамалық зерттеулердiң әдiстемелерi туралы мәлiметтер Қазақстан Республикасының сот-сараптамалық зерттеулер әдiстемелерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiне енгiзiледi, оны қалыптастыру және пайдалану қағидаларын Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі белгiлейдi.
      3. Қазақстан Республикасының сот-сараптамалық зерттеулер әдiстемелерiнiң мемлекеттiк тiзiлiмiн қалыптастыру, жүргізу және пайдалану тәртібін Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі айқындайды.

      52-бап. Сот-сараптамалық зерттеулер әдістері мен
               әдістемелерінің валидациясы
      1. Сот-сараптамалық зерттеулерінің әдістемелері мен әдістері сот-сараптама қызметіндегі әдістер мен әдістемелердің жарамдылығына (валидациясына) бағалау жүргізу жөніндегі регламентке сәйкес валидациядан өтуі тиіс.
      2. Стандартты емес және жаңадан әзірленген немесе жетілдірілген әдістер валидацияға жатады.
      3. Сот-сараптама қызметіндегі әдістер мен әдістемелердің жарамдылығына (валидациясына) бағалау жүргізу жөніндегі регламент әдістер мен әдістемелердің әрбір түрі үшін валидациялық зерттеулердің жалпы көлемін, валидацияны жалпы ұйымдастыруды, рәсімдерін, алынған нәтижелерді статистикалық өңдеуді және валидация туралы есепке жалпы талаптарды, сандық, сапалық, сәйкестендіру және диагностикалық сот-сараптамасы әдістемелерінің валидациясы туралы тұжырымды оң немесе теріс деп тану өлшемшарттарын айқындайды.
      4. Валидация мынадай әдістердің бірін: бақылау, стандарттық үлгілерді пайдалануды; басқа әдістемелердің көмегімен алынған нәтижелермен салыстыруды; зертханааралық салғастыруды (зертханааралық кәсіби тестілеу); нәтижеге әсер ететін факторларды жүйелі түрде бағалап отыруды қолдану арқылы жүргізіледі.

      53-бап. Сот сараптамасы органдарының қызметiн ақпараттық
               қамтамасыз ету
      1. Сот сараптамасы органының басшысы іс жүргізу аяқталған соң іс бойынша заттай айғақтар және үлгілер болып табылатын нәрселерді тәжірибелік, ғылыми және оқу-әдістемелік қызметте пайдалану үшін алу туралы қылмыстық процесті жүргізуші орган, сот, әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жүргізуінде жатқан орган (лауазымды адам) алдында өтініш білдіруге құқылы.

      54-бап. Сот-сараптама қызметін кадрлық қамтамасыз ету
      1. Сот сараптамасы органдарының қызметкерлері болып табылмайтын, сот-сараптама қызметін жүзеге асыруға мемлекеттік лицензия алуға үміткер тұлғалар сот-сараптамалық, оқыту және өзге де ұйымдарда тиісті сараптама мамандығы бойынша арнайы кәсіби даярлықтан өтеді.
      2. Сот сараптамасы органдарын білікті мамандармен қамтамасыз ету сот сараптамасы органының кадр резервіне алынған адамдар қатарынан жүзеге асырылуы мүмкін.
      3. Тиісті кәсіби деңгейді қамтамасыз ету үшін сот сараптамасы органдарының сот сарапшылары және сот-сараптама қызметін лицензия негізінде жүзеге асыратын жеке тұлғалар бес жылда бір рет Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі және денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган белгілеген тәртіппен біліктілігін арттырудан өтуі тиіс.

9-тарау. Сот сараптамасы органдарының сот сарапшыларын
әлеуметтік, материалдық қамтамасыз ету

      55-бап. Сот сараптамасы органдарының сот сарапшыларына
               еңбекақы төлеу және өзге де қамсыздандыру
      1. Сот сараптамасы органдарының сот сарапшыларына еңбеқақы төлеу Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен айқындалады.
      2. Сот сараптамасы органдарының сот сарапшыларына ұзақтығы Қазақстан Республикасы заңнамасында белгіленген жыл сайынғы еңбек демалысы беріледі.
      3. Ауыр (аса ауыр) дене еңбегі жұмыстарына, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және қауіпті (аса қауіпті) жұмыстарда істейтін сот сараптама органдарының қызметкерлері Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен мерзімдік медициналық қарап-тексеруден және зерттеп-қараудан өтеді.

10-тарау. Сот-сараптама қызметі саласындағы халықаралық
ынтымақтастық

      56-бап. Сот-сараптама қызметі саласындағы халықаралық
               ынтымақтастық
      Сот-сараптамасының органдары бірлескен ғылыми зерттеулерді жүзеге асыру, ғылыми және әдістемелік ақпарат алмасу, сот сарапшыларына арнайы кәсіби даярлауды, қайта даярлауды және біліктілігін арттыруды өткізу мақсатында шет мемлекеттердің сот-сараптама қызметін жүзеге асыратын органдарымен және қызметтерімен заңға сәйкес халықаралық байланыстарды орнатуға құқылы.

      57-бап. Шет мемлекеттің құзырлы органының тапсыруы бойынша
               сот сараптамасын жүргізу
      Сот сараптамасы Қазақстан Республикасының халықаралық шарты бар шет мемлекеттің құзырлы органының тапсыруы бойынша жүргізілуі мүмкін. Мұндай жағдайларда, егер халықаралық шартта өзгеше көзделмесе, Қазақстан Республикасының заңнамасы қолданылады.
      Сот сараптамасының құнын төлеу сот сараптамасына тапсырысшы мен орындаушы арасындағы уағдаластық бойынша жүзеге асырылады.

      58-бап. Сот сараптамасын шет мемлекеттің сот сарапшыларын
               тарта отырып жүргізу
      Сот сараптамасын тағайындаған орган (адам) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен өзінің бастамасымен не сот сараптамасы органы басшысының өтініш білдіруі бойынша сот сарапшысы ретінде шет мемлекеттің сот сараптамасы саласындағы маманын тартуға құқылы.
      Шет мемлекеттердің сот сарапшыларының қатысуымен сот сараптамасын жүргізу сот сараптамасын орындаушы елдің процестік заңнамасында, сондай-ақ осы Заңда белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.
      Сот сараптамасына қатысқаны үшін шетел мамандарына ақы төлеу және оны жүргізумен байланысты басқа да шығындарды өтеу тараптардың уағдаластығы бойынша жүзеге асырылады.

      59-бап. Қазақстан Республикасының сот-сараптама қызметі
               туралы заңнамасын бұзғаны үшін жауаптылық
      Қазақстан Республикасының сот-сараптама қызметі туралы заңнамасын бұзу Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.

11-тарау. Қорытынды және өтпелі ережелер

      60-бап. Өтпелі ережелер
      1. 2016 жылғы 1 шілдеден бастап:
      1) осы Заңның 12-бабы өз қолданысын тоқтатады;
      2) осы Заңның 13-бабының 1-тармағы мынадай редакцияда қолданылатын болады деп белгіленсін:
      «1. Сот сараптамасы органдарына, құзыретіне сот сараптамасын, оның ішінде сот-медициналық, сот-наркологиялық және сот-психиатриялық сараптамалар жүргізу кіретін Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің сот сараптамасы органдары жатады.».

      61-бап. Осы Заңды қолданысқа енгізу тәртібі
      1. Осы Заң оны алғаш ресми жариялағаннан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.
      2. «Қазақстан Республикасындағы сот-сараптама қызметі туралы» 2010 жылғы 20 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Заңының күші жойылды деп танылсын (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2010 ж., № 1-2, 3 б; 2013 ж., № 13, 64 б; 2014 ж., № 10, 52 б; № 14, 84 б).

      Қазақстан Республикасының
      Президенті