О применении судами некоторых норм законодательства об исполнительном производстве

Нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 31 марта 2017 года № 1.

ОБЪЯВЛЕНИЕ

В целях обеспечения правильного применения законодательства по исполнительному производству и формирования единообразной судебной практики пленарное заседание Верховного Суда Республики Казахстан

постановляет:

1. Законодательство об исполнительном производстве основывается на Конституции Республики Казахстан (далее – Конституция), состоит из Гражданского кодекса Республики Казахстан (далее – ГК), Гражданского процессуального кодекса Республики Казахстан (далее – ГПК), Закона Республики Казахстан от 2 апреля 2010 года № 261-IV "Об исполнительном производстве и статусе судебных исполнителей" (далее – Закон), норм международных договоров, ратифицированных Республикой Казахстан, и других нормативных правовых актов Республики Казахстан.

2. В соответствии с Законом юрисдикция судебного исполнителя не распространяется на лиц, которые не участвуют в исполнительном производстве. Однако в соответствии с пунктом 2 статьи 13 Конституции, статьями 250, 251 ГПК и 127 Закона действия (бездействие) судебного исполнителя по исполнению исполнительных документов или отказ в совершении таких действий могут быть обжалованы в суде в исковом порядке, учитывая особенности, предусмотренные статьями 250, 251 ГПК, как сторонами исполнительного производства, так и лицами, которые считают, что нарушены их права и законные интересы, созданы препятствия к осуществлению ими прав и законных интересов, либо на них возложена какая-либо обязанность.

Жалоба на действия (бездействие) судебного исполнителя (далее – жалоба) взыскателя и должника рассматривается в порядке, предусмотренном частью первой статьи 250 ГПК.

Если исполнением решения затронуты имущественные интересы третьих лиц, то эти лица вправе обратиться в суд с требованием к должнику и взыскателю о восстановлении нарушенного права в порядке статьи 251 ГПК. При этом, если истец не привлек к участию в деле судебного исполнителя, то это должен сделать суд по собственной инициативе. В этом случае судебный исполнитель выступает в качестве третьего лица, не заявляющего самостоятельные требования на предмет спора.

По смыслу части первой статьи 250 ГПК следует, что жалоба на действия (бездействие) государственного судебного исполнителя подается в районный (городской) суд обслуживаемого судебным исполнителем территориального участка.

Жалоба на действия (бездействие) частного судебного исполнителя подается в районный (городской) суд по месту регистрации частного судебного исполнителя.

В случае нахождения на территории населенного пункта нескольких судов общей юрисдикции жалоба подается по месту совершения исполнительных действий.

3. При решении вопроса о принятии жалобы, подписанной представителем, суду необходимо проверить его полномочия. Полномочия представителя на совершение каждого из указанных в пункте 2 статьи 19 Закона процессуальных действий должны быть специально предусмотрены в доверенности, выданной представляемым.

4. Суд, решая вопрос о принятии жалобы в производство, должен проверить, соблюден ли стороной срок, предусмотренный частью первой статьи 250 ГПК.

Сторона, обратившаяся в суд, обязана предоставить доказательства того, когда ей стало известно о совершенном судебным исполнителем действии (бездействии), отказе в совершении действия.

Из смысла частей первой и второй статьи 124 ГПК следует, что право на совершение процессуального действия погашается с истечением установленного законом процессуального срока.

Поэтому, если взыскателем или должником подана жалоба по истечении срока, установленного частью первой статьи 250 ГПК, и отсутствует ходатайство о восстановлении пропущенного срока, жалоба не принимается в производство суда и возвращается заявителю определением суда в соответствии со статьи 124 ГПК.

Возврат жалобы не препятствует повторному обращению в суд с приложением к жалобе ходатайства о восстановлении пропущенного срока.

Восстановление пропущенного срока решается судом на стадии принятия жалобы в соответствии с частью второй статьи 126 ГПК.

5. При рассмотрении жалобы в целях соблюдения установленного частью второй статьи 250 ГПК срока рассмотрения дела суду следует принимать меры по надлежащему и своевременному извещению участников исполнительного производства о месте и времени судебного заседания.

В случае отсутствия государственного судебного исполнителя (увольнение, отпуск, длительная, свыше 10 дней, нетрудоспособность или командировка и т. п.) в судебное заседание может быть направлен другой судебный исполнитель этого же территориального отдела.

Территориальные подразделения уполномоченного органа в областях, городах Астане и Алматы (далее – территориальные органы) могут выступать ответчиками по искам о возмещении вреда, убытков, причиненных в результате незаконных действий (бездействия) государственных судебных исполнителей, либо когда заявлены требования о взыскании судебных расходов.

Частный судебный исполнитель при обжаловании его действий (бездействия) является стороной в гражданском процессе, поэтому на него распространяются права и обязанности лиц, участвующих в деле, в том числе право на ведение дела в суде через представителя.

При рассмотрении жалобы суд вправе истребовать материалы исполнительного производства, которые после их исследования возвращаются судебному исполнителю, а их копии приобщаются к материалам дела.

6. Рассматривая жалобу в порядке статьи 250 ГПК либо иск о защите имущественных интересов третьих лиц в процессе исполнения исполнительных документов в порядке статьи 251 ГПК, необходимо иметь в виду, что:

взыскание по исполнительным документам обращается в первую очередь на деньги должника, в том числе находящиеся в банках и организациях, осуществляющих отдельные виды банковских операций, у третьих лиц, если иной порядок не определен в исполнительном документе, за исключением денежных сумм, на которые не может быть обращено взыскание;

при отсутствии у должника денег, достаточных для погашения задолженности, взыскание обращается на другое имущество должника.

7. При обжаловании действий (бездействия) судебного исполнителя о незаконности обращения взыскания на другое (кроме денег) имущество, принадлежащее должнику, суд проверяет, какие именно действия в рамках исполнительного производства выполнены судебным исполнителем, соответствуют ли они требованиям Закона.

В целях судебного контроля, направленного на защиту права частной собственности, обращение взыскания на недвижимое имущество осуществляется в соответствии со статьей 246 ГПК. В таких случаях требования пункта 8 статьи 55 Закона не применяются.

Суд, решая вопрос об обращении взыскания на имущество, должен исходить из правил очередности реализации имущества, предусмотренных статьей 72 Закона, выяснить принадлежность имущества должнику, действительную его стоимость и имеющиеся на нем обременения, а также оценить соразмерность стоимости имущества размеру оставшейся задолженности, срок нахождения исполнительного документа на исполнении и другие заслуживающие внимания обстоятельства.

В определении суда, которым изменен способ и порядок исполнения решения путем обращения взыскания на имущество должника, необходимо указывать идентификационные характеристики имущества. При этом суд не определяет начальную продажную стоимость имущества, поскольку такое право на стадии исполнения принадлежит судебному исполнителю (статья 68 Закона).

8. В соответствии с требованиями статьи 60 Закона предусмотрено обращение взыскания на долю должника в общем имуществе путем раздела общего имущества, определения доли или выдела доли в судебном порядке по заявлению судебного исполнителя либо по иску взыскателя.

Обращая взыскание по долгам должника на имущество, являющееся общей совместной собственностью, судебный исполнитель или сторона в исполнительном производстве обязаны обратиться в суд с требованием об определении доли должника, если доли не определены в установленном законом порядке. По результатам рассмотрения суд выносит определение об установлении доли должника в конкретном имуществе, на которое обращается взыскание.

Вопрос о выделе доли или разделе имущества, находящегося в долевой собственности, разрешается в соответствии со статьями 216, 218 и 222 ГК.

9. При недостаточности другого имущества должника для полного удовлетворения всех предъявленных к нему требований судебный исполнитель вправе:

обратить взыскание на имущество должника, находящееся в залоге у третьих лиц (когда залогодатель и должник совпадают в одном лице), соблюдая при этом права залогодержателя на преимущественное удовлетворение своего требования из стоимости заложенного имущества;

обратить взыскание на имущество должника, ограниченное в распоряжении, по решению уполномоченного органа в порядке статьи 120 Кодекса Республики Казахстан "О налогах и других обязательных платежах в бюджет (Налоговый кодекс)" с письменным извещением об этом уполномоченного органа.

Сноска. Пункт 9 с изменением, внесенным нормативным постановлением Верховного суда РК от 20.04.2018 № 7 (вводится в действие со дня первого официального опубликования).

10. Вопрос об обращении взыскания на имущество, которое является обеспечением по обязательству ипотечного жилищного займа, а также на предмет залога, принадлежащий третьему лицу (вещному поручителю), подлежит рассмотрению судом в отдельном исковом производстве по иску залогодержателя об обращении взыскания на заложенное имущество в соответствии с требованиями статьи 21 Закона Республики Казахстан от 23 декабря 1995 года № 2723 "Об ипотеке недвижимого имущества".

11. Вынесение постановления о назначении оценщика и передача имущества должника на торги являются прерогативой судебного исполнителя, что предусмотрено статьями 68, 74 Закона.

В соответствии со статьей 257 ГК при прекращении права собственности имущество оценивается исходя из его рыночной стоимости в установленном законом порядке. Поэтому судебный исполнитель обязан принять необходимые меры к тому, чтобы имущество должника было оценено и передано на торги по рыночной стоимости. В случае возникновения спора, связанного с оценкой имущества должника, принятые судебным исполнителем меры подлежат проверке в соответствии с частью шестой статьи 250 ГПК.

12. При наличии вступившего в законную силу решения суда об обращении взыскания на заложенное имущество, в котором суд определил его начальную продажную стоимость, проведения повторной оценки в рамках исполнения данного решения суда не требуется. В приеме таких жалоб (заявлений) в соответствии с подпунктом 2) части первой статьи 151 ГПК следует отказать.

13. Стороны исполнительного производства оспаривают результаты торгов в суде путем обжалования действия (бездействия) судебного исполнителя в порядке, предусмотренном частью первой статьи 250 ГПК.

В целях своевременного восстановления прав, свобод и законных интересов сторон исполнительного производства судебному исполнителю в силу части первой статьи 250 ГПК необходимо доводить до сведения взыскателя и должника результаты торгов, разъяснять порядок их обжалования.

Если сторона исполнительного производства обратилась в суд с жалобой на действия судебного исполнителя по оспариванию торгов, то судебный исполнитель должен воздержаться от заключения договора купли-продажи, сторона одновременно с подачей жалобы вправе поставить перед судом вопрос о принятии мер по обеспечению иска (например, запрет на заключение договора купли-продажи до разрешения жалобы по существу и др.).

Протокол об итогах электронного аукциона является основанием для заключения договора купли-продажи арестованного имущества должника, следовательно, в силу подпункта 7) статьи 7 ГК наравне с обжалованием действия (бездействия) судебного исполнителя подлежит обжалованию и протокол.

В соответствии с частью второй статьи 15 ГПК стороны самостоятельно и независимо от суда, других органов и лиц избирают в ходе гражданского судопроизводства свою позицию, способы и средства ее отстаивания.

В связи с этим договор купли-продажи, заключенный между судебным исполнителем и покупателем по результатам проведенных торгов, может быть оспорен в порядке искового производства.

14. При рассмотрении споров на действия судебного исполнителя по оспариванию торгов жалоба подлежит удовлетворению, если суд установит, что результаты торгов повлияли или привели к нарушению прав и законных интересов должника или взыскателя.

15. В случае выбытия взыскателя в исполнительном производстве, возбужденном на основании выданного судом исполнительного документа (реорганизация юридического лица, уступка требования, перевод долга), а также в других случаях перемены лиц в правоотношениях вопрос о правопреемстве подлежит разрешению судом в порядке статьи 53 ГПК.

16. Статьей 104 Закона предусмотрено взыскание пени в доход государства за неисполнение в установленный срок должником требований судебного исполнителя о совершении действий, которые могут быть совершены только им самим, или воздержаться от их совершения.

Суд может удовлетворить требование о взыскании пени в доход государства только при условии предварительного направления судебным исполнителем должнику уведомления о совершении таких действий, в котором должен быть установлен срок, или уведомления о необходимости воздержаться от их совершения и только в случае неисполнения должником требований судебного исполнителя.

В этом случае пеня в доход государства может взыскиваться как до, так и после исполнения исполнительного документа должником, при этом ее размер не подлежит уменьшению судом, поскольку она взыскивается в бюджет, поэтому суды не вправе в таких случаях применять статью 297 ГК.

17. Под полным принудительным исполнением следует понимать исполнение исполнительного документа в полном объеме в период нахождения его в производстве судебного исполнителя. Исходя из этого, действия судебного исполнителя по принятию мер к обеспечению исполнения исполнительного документа, указанные в статье 32 Закона, а также принятые меры по реализации описанного и арестованного имущества, обращению взыскания на заработную плату и другие доходы должника, на имущество, находящееся у других лиц, должны рассматриваться как меры полного принудительного исполнения.

Исполнительская санкция является самостоятельным видом имущественной ответственности должника, не исполнившего добровольно исполнительный документ.

Статьей 124 Закона предусмотрено взыскание исполнительской санкции с должника, за исключением случаев, предусмотренных Законом.

Исполнительская санкция подлежит взысканию на основании вынесенного постановления судебного исполнителя. Взыскивается она в том случае, если государственный судебный исполнитель после полного принудительного исполнения исполнительного документа предложил должнику добровольно оплатить исполнительскую санкцию в доход государства, а должник отказался от совершения этих действий. В этом случае обращаться в суд с требованием о взыскании исполнительской санкции не следует, поскольку в силу подпункта 8) пункта 1 статьи 9 Закона постановление судебного исполнителя о взыскании исполнительской санкции является исполнительным документом.

В соответствии с пунктом 3 статьи 124 Закона размер исполнительской санкции может быть уменьшен по заявлению должника, а также должник может быть освобожден от ее взыскания.

18. При рассмотрении жалобы на действия частного судебного исполнителя, связанной с оплатой его деятельности, судам необходимо неукоснительно соблюдать положения постановления Правительства Республики Казахстан от 4 мая 2014 года № 437 "Об утверждении размеров оплаты деятельности частного судебного исполнителя".

19. По предусмотренным статьей 238 ГПК основаниям исполнение судебного акта может быть отсрочено, рассрочено либо изменен способ и порядок его исполнения, если судебный акт не обращен к принудительному исполнению в порядке, предусмотренном статьями 143 или 241 ГПК.

20. По предусмотренным статьей 246 ГПК основаниям отсрочка, рассрочка или изменение способа и порядка исполнения судебного акта могут предоставляться, если судебным исполнителем возбуждено исполнительное производство и предусмотренные этой нормой закона основания существуют ко времени совершения судебным исполнителем исполнительных действий.

21. Отсрочка исполнения судебного акта означает процессуальное решение суда о переносе на более поздний срок даты обращения судебного акта к принудительному исполнению или даты начала совершения судебным исполнителем исполнительных действий по возбужденному исполнительному производству.

Рассрочка исполнения судебного акта означает процессуальное решение суда об исполнении судебного акта по частям в течение установленного судом срока должником добровольно, либо принудительно судебным исполнителем в исполнительном производстве, если предмет исполнения является делимой вещью (например, деньги, выполняемая работа и др.).

Изменение способа и порядка исполнения решения означает замену указанного в решении суда способа и порядка другим способом и порядком, обеспечивающим защиту законных прав и интересов взыскателя, при наличии обстоятельств, делающих совершение исполнительных действий затруднительными или невозможными.

22. При предоставлении отсрочки или рассрочки исполнения суды должны исходить из баланса прав и законных интересов взыскателя и должника с тем, чтобы установленный порядок исполнения решения суда отвечал требованиям разумности, справедливости и не затрагивал существа гарантированных прав лиц, участвующих в исполнительном производстве, а также прав и законных интересов третьих лиц.

Отсрочка обращения судебного акта к принудительному исполнению не может превышать сроки, установленные статьей 11 Закона.

Отсрочка совершения исполнительных действий не может превышать сроки, установленные пунктами 1 и 2 статьи 39 Закона.

Отсрочка исполнения судебного акта, которым с несовершеннолетнего в возрасте от четырнадцати до восемнадцати лет взыскан причиненный им имущественный вред, может предоставляться до достижения ответчиком совершеннолетия, если в этот период у несовершеннолетнего отсутствует имущество или доход.

23. Имущественное положение должника как основание для предоставления ему отсрочки или рассрочки исполнения означает, что должник не может единовременно добровольно или принудительно исполнить полностью обязательство за счет реализации принадлежащего ему имущества, предусмотренного статьями 20 и 44 ГК.

Основаниями для предоставления отсрочки или рассрочки исполнения исполнительного документа могут являться неустранимые на момент обращения в суд обстоятельства, препятствующие исполнению должником исполнительного документа. Имеются ли такие основания, решает суд в каждом конкретном случае с учетом всех имеющих значение фактических обстоятельств. К ним могут относиться тяжелое имущественное положение должника, а также причины, существенно затрудняющие исполнение (например, тяжелая болезнь должника, уничтожение или существенное повреждение (не по вине должника) его недвижимого имущества и т. п.). Суд должен оценить возможность исполнения решения суда по истечении срока отсрочки или периодов рассрочки. Поэтому суду должны быть предоставлены доказательства, подтверждающие то, что ко времени окончания отсрочки исполнения или периодов рассрочки исполнения должник будет располагать имуществом и доходами, достаточными для исполнения судебного акта.

24. Процессуальное решение о рассрочке совершения исполнительных действий может быть принято в соответствии со статьей 246 ГПК, если стороны исполнительного производства предоставят доказательства того, что делимое обязательство не может быть исполнено единовременно за счет принадлежащего должнику имущества.

Рассрочка исполнения обязательства в виде периодических платежей (алименты, возмещение вреда здоровью, утраченный заработок в связи со смертью кормильца) не допускается, поскольку невозможность исполнения таких обязательств рассматривается в ином порядке, установленном законодательными актами (исчисление задолженности по алиментам, уменьшение размера возмещаемого вреда, банкротство и другие).

25. В определении суда о предоставлении отсрочки должна быть указана календарная дата, до наступления которой предоставлена отсрочка.

В определении суда о предоставлении рассрочки должно быть указано, в течение какого календарного периода и какими конкретными частями должник должен исполнять обязательство.

В определении суда об изменении способа и порядка исполнения судебного акта должно быть указано, каким другим способом и в каком порядке подлежит исполнению судебный акт.

26. Если обстоятельства, в силу которых лицу была предоставлена отсрочка или рассрочка исполнения, изменились или отпали до истечения предоставленного срока, либо должник нарушает установленный порядок предоставления отсрочки или рассрочки исполнения (сроки, размеры платежей, объем совершаемых действий), суд по заявлению сторон в исполнительном производстве может решить вопрос о прекращении отсрочки или рассрочки исполнения судебного акта.

Рассмотрение судом заявления о прекращении отсрочки или рассрочки производится в том же порядке, что и при его предоставлении.

27. Если у должника отсутствует имущество, на которое может быть обращено взыскание, отсрочка или рассрочка совершения исполнительных действий в соответствии со статьей 246 ГПК не предоставляется, а исполнительный документ на основании подпункта 2) пункта 1 статьи 48 Закона возвращается взыскателю.

28. В случаях, предусмотренных статьями 243 и 244 ГПК, отсрочка обращения решения суда к исполнению либо совершения исполнительных действий не допускается.

По делам, предусмотренным главами 29 и 30 ГПК, исполнение решения суда не может быть отсрочено или рассрочено, а установленный решением суда способ и порядок исполнения не может быть изменен.

29. Изменение способа и порядка исполнения решения суда допускается в случае, если суду предоставлены доказательства того, что указанным в решении суда способом и порядком оно не может быть исполнено.

30. Признать утратившими силу:

1) нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 20 июня 2005 года № 2 "О некоторых вопросах применения судами законодательства об исполнительном производстве";

2) нормативное постановление Верховного Суда Республики Казахстан от 29 июня 2009 года № 6 "О некоторых вопросах исполнения судебных актов по гражданским делам";

3) пункты 11 и 19 нормативного постановления Верховного Суда Республики Казахстан от 30 декабря 2011 года № 5 "О внесении изменений и дополнений в некоторые нормативные постановления Верховного Суда Республики Казахстан";

4) пункт 12 нормативного постановления Верховного Суда Республики Казахстан от 29 декабря 2012 года № 6 "О внесении изменений и дополнений в некоторые нормативные постановления Верховного Суда Республики Казахстан";

5) пункты 3 и 7 нормативного постановления Верховного Суда Республики Казахстан от 24 декабря 2014 года № 3 "О внесении изменений и дополнений в некоторые нормативные постановления Верховного Суда Республики Казахстан".

31. Согласно статье 4 Конституции настоящее нормативное постановление включается в состав действующего права, является общеобязательным и вводится в действие со дня первого официального опубликования.

Председатель Верховного Суда Республики Казахстан	К. МАМИ
Судья Верховного Суда Республики Казахстан, секретарь пленарного заседания	К. ШАУХАРОВ

Соттардың атқарушылық іс жүргізу туралы заңнаманың кейбір нормаларын қолдануы туралы

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2017 жылғы 31 наурыздағы № 1 Нормативтік қаулысы.

ХАБАРЛАНДЫРУАтқарушылық іс жүргізу жөніндегі заңнаманың дұрыс қолданылуын қамтамасыз ету және сот практикасын біркелкі қалыптастыру мақсатында Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жалпы отырысы

қаулы етеді:

1. Атқарушылық іс жүргізу туралы заңнама Қазақстан Республикасының Конституциясына (бұдан әрі - Конституция) негізделеді, Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінен (бұдан әрі - АК), Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексінен (бұдан әрі - АПК), "Атқарушылық iс жүргiзу және сот орындаушыларының мәртебесi туралы" Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 2 сәуірдегі № 261-IV Заңынан (бұдан әрі - Заң), Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттардың нормаларынан және Қазақстан Республикасының басқа да нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.

2. Заңға сәйкес сот орындаушысының юрисдикциясы атқарушылық іс жүргізуге қатыспайтын тұлғаларға қолданылмайды. Алайда, Конституцияның 13-бабының 2-тармағына, АПК-нің 250, 251 және Заңның 127-баптарына сәйкес сот орындаушысының атқарушылық құжаттарды орындау жөнiндегi әрекеттерiне (әрекетсiздiгiне) немесе осындай әрекеттер жасаудан бас тартуына атқарушылық іс жүргізудің тараптары, сонымен қатар олардың құқықтары мен заңды мүдделері бұзылды, олардың құқықтары мен заңды мүдделерін жүзеге асыруға кедергі жасалды не оларға қандай да бір міндет жүктелді деп санайтын тұлғалар АПК-нің 250, 251-баптарында көзделген ерекшеліктерді ескере отырып, сотқа талап қою тәртібімен шағым жасауы мүмкiн.

Сот орындаушысының әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) өндіріп алушының және борышкердің шағымы (бұдан әрі - шағым) АПК-нің 250-бабының бірінші бөлігінде көзделген тәртіппен қаралады.

Егер шешімді орындаумен үшінші тұлғалардың мүліктік мүдделері қозғалса, онда осы тұлғалар АПК-нің 251-бабының тәртібімен бұзылған құқықты қалпына келтіру туралы борышкерге және өндіріп алушыға талап қоя отырып, сотқа жүгінуге құқылы. Бұл ретте, егер талап қоюшы сот орындаушысын іске қатысуға тартпаса, онда сот оны өз бастамасымен жасауға тиіс. Мұндай жағдайда сот орындаушысы даудың мәніне дербес талапты мәлімдемейтін үшінші тұлға ретінде қатысады.

АПК-нің 250-бабы бірінші бөлігінің мағынасы бойынша мемлекеттік сот орындаушысының әрекеттеріне (әрекетсіздіктеріне) шағым сот орындаушысы қызмет көрсететін аумақтық учаскенің аудандық (қалалық) сотына беріледі.

Жеке сот орындаушысының әрекеттеріне (әрекетсіздіктеріне) шағым жеке сот орындаушысының тіркелген жері бойынша аудандық (қалалық) сотқа беріледі.

Елді мекеннің аумағында бірнеше жалпы юрисдикция соттары болған кезде шағым атқарушылық әрекеттер жасалған жер бойынша беріледі.

3. Өкіл қол қойған шағымды қабылдау туралы мәселені шешу кезінде сот оның өкілеттіктерін тексеруі қажет. Өкілдің Заңның 19-бабының 2-тармағында көрсетілген процестік әрекеттердің әрқайсысын жасауына өкілеттіктері өкілдік беруші берген сенімхатта арнайы көзделуге тиіс.

4. Іс жүргізуге шағымды қабылдау туралы мәселені шешу кезінде сот АПК-нің 250-бабының бірінші бөлігінде көзделген мерзімді тараптың сақтағанын не сақтамағанын тексеруі тиіс.

Сотқа жүгінген тарап сот орындаушысының жасаған әрекеті (әрекетсіздігі), әрекетті жасаудан бас тартуы өзіне қашан мәлім болғаны туралы дәлелдемені ұсынуға міндетті.

АПК-нің 124-бабының бірінші және екінші бөліктерінің мағынасынан процестік әрекеттерді жасау құқығы заңда белгіленген процестік мерзімнің аяқталуымен жойылатыны көрінеді.

Сондықтан да, егер өндіріп алушы немесе борышкер шағымды АПК-нің 250-бабының бірінші бөлігінде белгіленген мерзім өткен соң берсе және өткізіп алған мерзімді қалпына келтіру туралы өтінішхат болмаса, шағым сот ісін жүргізуге қабылданбайды және өтініш берушіге АПК-нің 124-бабына сәйкес сот ұйғарымымен қайтарылады.

Шағымның қайтарылуы шағымға өткізіп алған мерзімді қалпына келтіру туралы өтінішхатты қоса бере отырып, сотқа қайта жүгінуге кедергі келтірмейді.

Өткізіп алған мерзімді қалпына келтіруді сот АПК-нің 126-бабының екінші бөлігіне сәйкес шағымды қабылдау сатысында шешеді.

5. Соттың шағымды қарау кезінде АПК-нің 250-бабының екінші бөлігінде белгіленген істі қарау мерзімін сақтау мақсатында атқарушылық іс жүргізуге қатысушыларды сот отырысының орны мен уақыты туралы тиісінше және уақтылы хабарлау жөніндегі шараларды қабылдағаны жөн.

Мемлекеттік сот орындаушысы болмаған жағдайда (жұмыстан шығуы, 10 күннен астам ұзақ демалысы, еңбекке жарамсыздығы немесе іссапары және т.б.) сот отырысына осы аумақтық бөлімнің басқа сот орындаушысы жіберілуі мүмкін.

Уәкілетті органның облыстардағы, Астана және Алматы қалаларындағы аумақтық бөлімшелері (бұдан әрі – аумақтық органдар) мемлекеттік сот орындаушыларының заңсыз әрекеттерінің (әрекетсіздіктерінің) нәтижесінде келтірілген зиянды, залалды өтеу туралы талап қоюлар бойынша немесе сот шығыстарын өндіріп алу туралы талаптар мәлімделсе жауапкер бола алады.

Жеке сот орындаушысы оның әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағым жасалған кезде азаматтық процесте тарап болып табылады, сондықтан оған іске қатысатын тұлғалардың құқықтары мен міндеттері, оның ішінде сотта істі өзінің өкілі арқылы жүргізу құқығы қолданылады.

Сот шағымды қарау кезінде атқарушылық іс жүргізу материалдарын талап етіп алдыруға құқылы, олар зерттелгеннен кейін сот орындаушысына қайтарылады, ал олардың көшірмелері істің материалдарына қоса тіркеледі.

6. АПК-нің 250-бабының тәртібімен шағымды не АПК-нің 251-бабының тәртібімен атқарушылық құжаттарды орындау процесінде үшінші тұлғалардың мүліктік мүдделерді қорғау туралы талап қоюын қарау кезінде: өндіріп алу мүмкін болмайтын ақша сомасын қоспағанда, егер атқарушылық құжатта өзгеше тәртiп белгiленбесе, атқарушылық құжаттар бойынша өндiрiп алу бiрiншi кезекте борышкердiң, оның iшiнде банктерде және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдарда, үшінші тұлғаларда тұрған ақшаға қолданылатынын;

борышкерде берешекті өтеу үшін жеткілікті ақша болмаған кезде өндіріп алу борышкердің басқа мүлкіне қолданылатынын ескеру қажет.

7. Сот орындаушысының борышкерге тиесілі басқа мүлікті (ақшадан басқа) өндіріп алу туралы заңсыз әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағым жасау кезінде сот атқарушылық іс жүргізу шеңберінде сот орындаушысы нақты қандай әрекеттерді орындағанын, олардың Заң талаптарына сәйкес келуін тексереді.

Сот бақылауы мақсатында жеке меншікті қорғауға бағытталған жылжымайтын мүлікті өндіріп алу АПК-нің 246-бабына сәйкес жүзеге асырылады. Мұндай жағдайларда Заңның 55-бабы 8-тармағының талаптары қолданылмайды.

Сот борышкердің мүлкін өндіріп алу туралы мәселені шешу кезінде Заңның 72-бабында көзделген борышкердің мүлкін өткізу кезектілігінің қағидаларын негізге алуға, мүліктің борышкерге тиесілі екендігін, оның нақты құнын және ондағы ауыртпалықты анықтауға, сондай-ақ мүлік құнының қалған берешектің мөлшеріне мөлшерлес болуын, атқарушылық құжаттың орындалуда болған мерзімін және басқа да назар аударуға болатын мән-жайларды бағалауға тиіс.

Борышкердің мүлкін өндіріп алу жолымен шешімді орындау тәсілі мен тәртібі өзгертілген соттың ұйғарымында мүліктің сәйкестендіру сипаттамаларын көрсету қажет. Бұл ретте сот мүліктің бастапқы сату құнын айқындамайды, өйткені орындау сатысында мұндай құқық сот орындаушысында болады (Заңның 68-бабы).

8. Заңның 60-бабының талаптарына сәйкес сот орындаушысының арызы не өндіріп алушының талабы бойынша сот тәртібімен борышкердің ортақ мүліктегі үлесінен жалпы мүлікті бөлу, үлесті анықтау немесе үлесті бөліп шығару жолымен өндіріп алу көзделген.

Борышкердің борышы бойынша ортақ меншік болып табылатын мүлікті өндіріп алу барысында сот орындаушысы немесе атқарушылық іс жүргізудегі тарап, егер үлестер заңнамада белгіленген тәртіппен анықталмаса, борышкердің үлесін анықтау туралы талаппен сотқа жүгінуге міндетті. Сот қарау нәтижелері бойынша нақты мүліктегі өндіріп алынатын борышкердің үлесін анықтау туралы ұйғарым шығарады.

Үлестік меншіктегі мүліктен үлесті бөліп шығару немесе мүлікті бөлу туралы мәселе АК-нің 216, 218 және 222-баптарына сәйкес шешіледі.

9. Борышкердің басқа мүлкі оған қойылған барлық талаптарды толық қанағаттандыруға жеткіліксіз болған кезде сот орындаушысы:

үшінші тұлғаларда кепілде тұрған (кепіл беруші және борышкер бір тұлға болған кезде) борышкердің мүлкін, бұл ретте кепілге салынған мүліктің құнынан өзінің талабын басымдықпен қанағаттандыруға кепіл ұстаушының құқықтарын сақтай отырып, өндіріп алуға;

"Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы (Салық кодексі)" Қазақстан Республикасы Кодексінің 120-бабының тәртібімен уәкілетті органның шешімі бойынша билік етуі шектелген борышкердің мүлкін, уәкілетті органға бұл туралы жазбаша хабарлай отырып, өндіріп алуға құқылы.

Ескерту. 9-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Жоғарғы Сотының 20.04.2018 № 7 нормативтік қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).

10. Ипотекалық тұрғын үй міндеттемесі бойынша қамтамасыз ету болып табылатын мүлікті, сондай-ақ үшінші тұлғаға (заттай кепілгерге) тиесілі кепіл нысанасын өндіріп алу туралы мәселе соттың "Жылжымайтын мүлiк ипотекасы туралы" Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 23 желтоқсандағы № 2723 Заңының 21-бабының талаптарына сәйкес кепілге салынған мүлікті өндіріп алу туралы кепіл ұстаушының талап қоюы бойынша жеке талап қою ісін жүргізуде қарауына жатады.

11. Бағалаушыны тағайындау туралы қаулыны шығару және борышкердің мүлкін сауда-саттыққа беру Заңның 68, 74-баптарында көзделген сот орындаушысының айрықша құзыреті болып табылады.

АК-нің 257-бабына сәйкес меншік құқығы тоқтатылған кезде мүлік заңда белгіленген тәртіппен оның нарықтық құны негізге алынып бағаланады. Сондықтан да сот орындаушысы борышкердің мүлкі нарықтық құны бойынша бағалануы және сауда-саттыққа берілуі үшін қажетті шараларды қабылдауға міндетті. Борышкердің мүлкін бағалауға байланысты дау туындаған жағдайда сот орындаушысының қабылдаған шаралары АПК-нің 250-бабының алтыншы бөлігіне сәйкес тексерілуге жатады.

12. Сот бастапқы сату бағасын белгілеген кепілге салынған мүлікті өндіріп алу туралы соттың заңды күшіне енген шешімі болған кезде, соттың осы шешімін орындау шеңберінде қайта бағалау жүргізу талап етілмейді. Мұндай шағымдарды (арыздарды) АПК-нің 151-бабының бірінші бөлігінің 2) тармақшасына сәйкес қабылдаудан бас тартқан жөн.

13. Атқарушылық іс жүргізу тараптары АПК-нің 250-бабының бірінші бөлігінде көзделген тәртіппен сот орындаушысының әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасау жолымен сотта сауда-саттықтың нәтижелерін даулайды.

Атқарушылық іс жүргізу тараптарының құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін уақтылы қалпына келтіру мақсатында АПК-нің 250-бабының бірінші бөлігіне байланысты сот орындаушысына өндіріп алушының және борышкердің назарына сауда-саттықтың қорытындыларын жеткізуі, шағым жасау тәртібін түсіндіруі қажет.

Егер атқарушылық іс жүргізу тарабы сауда-саттықты даулау жөнінде сот орындаушысының әрекеттеріне шағыммен сотқа жүгінсе, сот орындаушысы сатып алу-сату шартын жасасудан тартынуға тиіс, тарап бір мезгілде шағымды берумен бірге соттың алдына қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылдау туралы мәселені (мысалы, шағым мәні бойынша шешілгенге дейін сатып алу-сату шартын жасасуға тыйым салу және т.б.) қоюға құқылы.

Электрондық аукцион қорытындылары туралы хаттама борышкердің тыйым салынған мүлкіне сатып алу-сату шартын жасасу үшін негіз болып табылады, демек АК-нің 7-бабының 7) тармақшасына орай сот орындаушысының әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағым жасаумен қатар хаттамаға да шағым жасалуы тиіс.

АПК-нің 15-бабының екінші бөлігіне сәйкес тараптар азаматтық сот ісін жүргізу барысында өз ұстанымын, оны қорғау тәсілдері мен құралдарын өз бетінше және соттан, басқа органдар мен тұлғалардан тәуелсіз таңдайды.

Осыған байланысты, өткізілген сауда-саттықтың нәтижелері бойынша сот орындаушысы мен сатып алушының арасында жасалған сатып алу-сату шарты талап қою тәртібімен даулануы мүмкін.

14. Егер сот сауда-саттықтың нәтижелері борышкердің немесе өндіріп алушының құқықтары мен заңды мүдделерінің бұзылуына әсер еткенін немесе әкеп соққанын анықтаса, сауда-саттықты даулау жөніндегі сот орындаушысының әрекеттеріне дауларды қарау кезіндегі шағым қанағаттандырылуға жатады.

15. Сот берген атқарушылық құжаттың негізінде қозғалған атқарушылық іс жүргізудегі өндіріп алушы шығып қалған жағдайда (заңды тұлғаның қайта ұйымдастырылуы, талап етуді басқаға беру, борышты аудару), сондай-ақ құқықтық қатынастардағы тұлғалар ауысатын басқа да жағдайларда құқық мирасқорлығы туралы мәселені сот АПК-нің 53-бабының тәртібімен шешуге тиіс.

16. Заңның 104-бабында борышкер өзі ғана жасай алатын әрекеттерді жасағаны немесе оларды жасаудан тартынғаны туралы сот орындаушысының талаптарын белгiленген мерзiмде орындамағаны үшін сот орындаушысының борышкерден мемлекет кірісіне өсімпұл өндіріп алуы көзделген.

Сот мемлекет кірісіне өсімпұлды өндіріп алу туралы талапты сот орындаушысы борышкерге мерзімі белгіленуі тиіс мұндай әрекеттерді жасағаны туралы хабарламаны немесе оларды жасаудан тартыну қажеттігі туралы хабарламаны алдын ала жіберген жағдайларда және борышкер сот орындаушысының талаптарын орындамаған жағдайда ғана қанағаттандыруы мүмкін.

Мұндай жағдайда мемлекет кірісіне өсімпұл борышкер атқарушылық құжатты орындағанға дейін, сонымен қатар орындағаннан кейін де өндіріп алынуы мүмкін, бұл ретте сот оның мөлшерін азайтуға тиіс емес, өйткені ол бюджетке өндіріліп алынады, сондықтан соттар мұндай жағдайларда АК-нің 297-бабын қолдануға құқылы емес.

17. Атқарушылық құжаттың сот орындаушысының іс жүргізуінде болған кезеңде оның толық көлемде орындалуын толық мәжбүрлеп орындату деп түсінген жөн. Осыған негіздей отырып, Заңның 32-бабында көрсетілген атқарушылық құжаттың орындалуын қамтамасыз етуге шаралар қабылдау жөніндегі сот орындаушысының әрекеттері, сондай-ақ тізімделген және тыйым салынған мүлікті өткізу, борышкердің жалақысынан және басқа да табыстарынан, басқа тұлғаларда тұрған мүліктен өндіріп алу бойынша қабылданған шаралар толық мәжбүрлеп орындату шаралары ретінде қаралуға тиіс.

Атқарушылық санкция атқарушылық құжатты өз еркімен орындамаған борышкердің мүліктік жауапкершілігінің дербес түрі болып табылады.

Заңда көзделген жағдайдарды қоспағанда, Заңның 124-бабында борышкерден атқарушылық санкцияны өндіріп алу көзделген.

Атқарушылық санкция сот орындаушысы шығарған қаулының негізінде өндіріп алуға жатады. Ол мемлекеттік сот орындаушысы атқарушылық құжат толық мәжбүрлеп орындалғаннан кейін борышкерге мемлекет кірісіне атқарушылық санкцияны өз еркімен төлеуді ұсынған, ал борышкер осы әрекеттерді жасаудан бас тартқан жағдайда өндіріліп алынады. Мұндай жағдайда атқарушылық санкцияны өндіріп алу туралы талаппен сотқа жүгіну қажет емес, өйткені Заңның 9-бабы 1-тармағының 8) тармақшасына орай сот орындаушысының атқарушылық санкцияны өндіріп алу туралы қаулысы атқарушылық құжат болып табылады.

Заңның 124-бабының 3-тармағына сәйкес борышкердің арызы бойынша атқарушылық санкцияның мөлшері азайтылуы, сондай-ақ борышкер оны өндіріп алудан босатылуы мүмкін.

18. Соттарға жеке сот орындаушысының қызметіне ақы төлеуге қатысты оның әрекеттеріне жасалған шағымды қарау кезінде "Жеке сот орындаушысының қызметіне ақы төлеу мөлшерлерін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 4 мамырдағы № 437 қаулысының ережелерін бұлжытпай сақтау қажет.

19. Егер сот актісі АПК-нің 143 немесе 241-баптарында көзделген тәртіппен мәжбүрлеп орындатуға жіберілмесе, АПК-нің 238-бабында көзделген негіздер бойынша сот актісінің орындалуы кейінге қалдырылуы, оның мерзімі ұзартылуы немесе орындау тәсілі мен тәртібі өзгертілуі мүмкін.

20. Егер сот орындаушысы атқарушылық іс жүргізуді қозғаса және заңның осы нормасында көзделген негіздер сот орындаушысының атқарушылық әрекеттерді жасауы кезінде болса, АПК-нің 246-бабында көзделген негіздер бойынша сот актісін орындауды кейінге қалдыру, оның мерзімін ұзарту немесе орындау тәсілі мен тәртібін өзгерту ұсынылуы мүмкін.

21. Сот актісін мәжбүрлеп орындауға жіберу күнін немесе қозғалған атқарушылық іс жүргізу бойынша сот орындаушысы атқарушылық әрекеттер жасауды бастайтын күнді неғұрлым кешірек мерзімге ауыстыру туралы соттың процестік шешімі сот актісін орындауды кейінге қалдыруды білдіреді.

Егер орындау нысанасы бөлінетін зат болып табылса (мысалы, ақша, орындалатын жұмыс және т.б.), сот актісін сот белгілеген мерзімнің ішінде борышкердің өз еркімен бөліп орындауы немесе атқарушылық іс жүргізумен сот орындаушысының мәжбүрлеп орындатуы туралы соттың процестік шешімі сот актісін орындау мерзімін ұзартуды білдіреді.

Атқарушылық әрекеттерді жасауды қиындататын немесе оларды жасауға мүмкіндік бермейтін мән-жайлар болған кезде соттың шешімінде көрсетілген тәсіл мен тәртіпті өндіріп алушының заңды құқықтары мен мүдделерін қорғауды қамтамасыз ететін басқа тәсілмен және тәртіппен ауыстыру шешімді орындау тәсілі мен тәртібін өзгертуді білдіреді.

22. Соттар орындау мерзімін кейінге қалдырған немесе оның мерзімін ұзартқан кезде соттың шешімін орындаудың белгіленген тәртібі ақылға сыйымдылық, әділдік талаптарына сай келетіндей және атқарушылық іс жүргізуге қатысатын тұлғалардың кепілдік берілген құқықтарының мәнін, сондай-ақ үшінші тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қозғамайтындай етіп өндіріп алушының және борышкердің құқықтары мен заңды мүдделерінің теңгерімін негізге алуға тиіс.

Сот актісін мәжбүрлеп орындатуға жіберу мерзімін кейінге қалдыру Заңның 11-бабында белгіленген мерзімнен аспауы тиіс.

Атқарушылық әрекеттерді жасауды кейінге қалдыру Заңның 39-бабының 1 және 2-тармақтарында белгіленген мерзімнен аспауы тиіс.

Он төрттен он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағанның келтірген мүліктік залалы үшін, егер осы кезеңде кәмелетке толмағанның мүлкі немесе табысы болмаса, одан өндіріліп алынатын сот актісін орындау мерзімі жауапкер кәмелетке толғанға дейін кейінге қалдырылуы мүмкін.

23. Борышкердің мүліктік жағдайы оған орындау мерзімін кейінге қалдыруға немесе оның мерзімін ұзартуға негіз ретінде АК-нің 20 және 44-баптарында көзделген өзіне тиесілі мүлікті өткізу есебінен борышкердің міндеттемені толық өз еркімен немесе мәжбүрлеп бір мезгілде орындай алмайтынын білдіреді.

Атқарушылық құжатты орындау мерзімін кейінге қалдыру немесе оның мерзімін ұзарту үшін негіздер борышкердің атқарушылық құжатты орындауына кедергі келтіретін сотқа жүгіну кезінде жойылмайтын мән-жайлар болып табылуы мүмкін. Мұндай мән-жайлардың бар-жоғын сот әрбір нақты жағдайда барлық нақты маңызы бар мән-жайларды ескере отырып шешеді. Оларға борышкердің ауыр мүліктік жағдайы, сондай-ақ орындауға едәуір қиындық келтіретін себептер (мысалы, борышкердің ауыр науқастануы, оның жылжымайтын мүлкінің жойылуы немесе едәуір зақымдануы (борышкердің кінәсінен емес) және т.б.) жатқызылуы мүмкін. Сот кейінге қалдыру мерзімі немесе оның мерзімін ұзарту кезеңдері аяқталған соң соттың шешімін орындау мүмкіндігін бағалауға тиіс. Сондықтан да орындауды кейінге қалдыру немесе орындау мерзімін ұзарту кезеңдерінің аяқталу уақытына борышкерде сот актісін орындауға жеткілікті мүлік пен табыстың болатынын растайтын дәлелдемелер сотқа ұсынылуы тиіс.

24. Егер атқарушылық іс жүргізудің тараптары борышкерге тиесілі мүліктің есебінен бөлінетін міндеттеме бір мезгілде орындалуы мүмкін болмайтыны туралы дәлелдемелерді ұсынса, атқарушылық әрекеттерді жасау мерзімін ұзарту туралы процестік шешім АПК-нің 246-бабына сәйкес қабылдануы мүмкін.

Міндеттемені орындау мерзімін кезеңдік төлемдер (алименттер, денсаулыққа келтірілген зиянды өтеу, асыраушысының қайтыс болуына байланысты жоғалтылған жалақы және т.б.) түрінде ұзартуға жол берілмейді, өйткені мұндай міндеттемелерді орындауға мүмкіндіктің болмауы заңнамалық актілерде белгіленген өзге тәртіппен қаралады (алименттер бойынша берешекті есептеу, өтелетін зиянның мөлшерін азайту, банкроттық және басқалар).

25. Соттың мерзімді кейінге қалдыру туралы ұйғарымында ол басталғанға дейін мерзім кейінге қалдырылатын күнтізбелік күн көрсетілуге тиіс.

Соттың мерзімді ұзарту туралы ұйғарымында қандай күнтізбелік кезеңнің ішінде және қандай нақты бөліктермен борышкер міндеттемені орындайтыны көрсетілуге тиіс.

Соттың сот актісін орындау тәсілі мен тәртібін өзгерту туралы ұйғарымында қандай басқа тәсілмен және қандай тәртіппен сот актісі орындалуға жататыны көрсетілуге тиіс.

26. Егер мән-жайларға орай тұлғаның орындау мерзімі кейінге қалдырылса немесе оның мерзімі ұзартылса, оларды беру мерзімі аяқталғанға дейін мән-жайлар өзгерсе немесе жойылса не борышкер орындау мерзімін кейінге қалдырудың немесе оның мерзімін ұзартудың белгіленген тәртібін (төлемдердің мерзімін, мөлшерін, жасалатын әрекеттердің көлемін) бұзса, сот атқарушылық іс жүргізудегі тараптардың арыздары бойынша сот актісін орындау мерзімін кейінге қалдыруды немесе оның мерзімін ұзартуды тоқтату туралы мәселені шеше алады.

Мерзімін кейінге қалдыруды немесе оның мерзімін ұзартуды тоқтату туралы арызды соттың қарауы оны беру кезіндегідей тәртіппен жүргізіледі.

27. Егер борышкерде өндіріп алынатын мүлік болмаса, АПК-нің 246-бабына сәйкес атқарушылық әрекеттерді жасау мерзімі кейінге қалдырылмайды немесе оның мерзімі ұзартылмайды, ал атқарушылық құжат Заңның 48-бабы 1-тармағы 2) тармақшасының негізінде өндіріп алушыға қайтарылады.

28. АПК-нің 243 және 244-баптарында көзделген жағдайларда сот шешімін орындау не атқарушылық әрекеттер жасау мерзімін кейінге қалдыруға жол берілмейді.

АПК-нің 29 және 30-тарауларында көзделген істер бойынша сот шешімін орындау мерзімін кейінге қалдыруға немесе оның мерзімін ұзартуға болмайды, ал сот шешімімен белгіленген орындаудың тәсілі мен тәртібі өзгертіле алмайды.

29. Егер сотқа сот шешімінде көрсетілген тәсілмен және тәртіппен оның орындалуы мүмкін еместігі туралы дәлелдемелер ұсынылған жағдайда, сот шешімін орындау тәсілі мен тәртібін өзгертуге жол беріледі.

30. Мыналардың күші жойылды деп танылсын:

1) "Соттардың атқарушылық іс жүргізу жөніндегі заңнаманы қолдануының кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2005 жылғы 20 маусымдағы № 2 нормативтік қаулысы;

2) "Азаматтық істер бойынша сот актілерін орындаудың кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2009 жылғы 29 маусымдағы № 6 қаулысы;

3) "Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының кейбір нормативтік қаулыларына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2011 жылғы 30 желтоқсандағы № 5 нормативтік қаулысының 11 және 19-тармақтары;

4) "Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының кейбір нормативтік қаулыларына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2012 жылғы 29 желтоқсандағы № 6 нормативтік қаулысының 12-тармағы;

5) "Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының кейбір нормативтік қаулыларына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының 2014 жылғы 24 желтоқсандағы № 3 нормативтік қаулысының 3 және 7 тармақтары.

31. Конституцияның 4-бабына сәйкес осы нормативтік қаулы қолданыстағы құқық құрамына қосылады, ол жалпыға бірдей міндетті болып табылады және алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы	Қ.МӘМИ
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының судьясы, жалпы отырыс хатшысы	Қ.ШАУХАРОВ