Об утверждении третьего периодического Национального доклада Республики Казахстан в рамках Универсального периодического обзора по правам человека

Постановление Правительства Республики Казахстан от 6 ноября 2019 года № 831

В соответствии с подпунктом 15 а) приложения к резолюции 5/1 Совета Организации Объединенных Наций по правам человека Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемый третий периодический Национальный доклад Республики Казахстан в рамках Универсального периодического обзора по правам человека.

2. Министерству иностранных дел Республики Казахстан в установленном порядке направить Генеральному секретарю Организации Объединенных Наций третий периодический Национальный доклад Республики Казахстан в рамках Универсального периодического обзора по правам человека.

3. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

Премьер-Министр Республики Казахстан

А. Мамин

Утвержден постановлением Правительства Республики Казахстан от 6 нояября 2019 года № 831

Третий периодический Национальный доклад Республики Казахстан в рамках Универсального периодического обзора по правам человека

I. Методология

1. Настоящий Национальный доклад подготовлен МЮ во взаимодействии с государственными органами, институтами гражданского общества и отражает результаты реализации принятых рекомендаций Второго периодического обзора УПО.

2. Совместно с государственными органами был утвержден Межведомственный план по реализации рекомендаций, принятых по итогам Второго периодического обзора УПО.

3. Правительство обеспечило максимальную открытость и независимый мониторинг процесса реализации рекомендаций второго УПО. Более 13 встреч с участием неправительственного сектора организовало МЮ с центральными и местными государственными органами и НПО по независимой оценке процесса реализации рекомендаций второго УПО. Промежуточные отчеты представлялись ежегодно на заседаниях КСО "ДПЧИ" при МИД с участием НПО и представительств международных организаций и иностранных государств, а также на заседаниях Комиссии по правам человека при Президенте Республики Казахстан.

4. В процессе реализации принятых рекомендаций Правительство учло отраслевые дорожные карты по устранению выявленных коллизий и пробелов исполнения законов в области прав человека, разработанные и рекомендованные казахстанскими НПО по инициативе Казахстанского международного бюро по правам человека и соблюдению законности и общественного фонда "Хартия за права человека".

II. Общие сведения

5. Казахстан продолжает придерживаться позиции о важности УПО как внешнего инструмента оценки исполнения обязательств в области прав человека и обеспечения его конструктивности и прозрачности. Эффективность участия государств-членов в УПО должна обеспечиваться конкретными законодательными и практическими мерами с учетом наилучших международных стандартов и передового опыта государств-членов ООН.

6. За последние годы в Казахстане принят ряд основополагающих государственных программ (Стратегия "Казахстан-2050", Программа инфраструктурного развития "Нұрлы жол", Стратегический план развития Казахстана до 2025 года, Программа "Цифровой Казахстан", перевод алфавита казахского языка на латинскую графику), тем самым обозначены стратегические цели и основные направления развития государства на десятилетия вперед. Разработка этих документов сопровождалась широкими общественными дискуссиями с привлечением международных и национальных независимых экспертов.

7. В 2017 году проведена конституционная реформа по перераспределению полномочий между ветвями государственной власти, усилены роль и ответственность Парламента и Правительства перед гражданами в связи с передачей полномочий Президента. Сформирован механизм "обратной связи" между населением и Правительством путем создания общественных советов при центральных и местных исполнительных органах с целью выражения и учета мнения гражданского общества по общественно значимым вопросам. Введена обязательная ежегодная отчетность руководителей центральных и местных исполнительных органов, а также ректоров государственных университетов перед населением.

8. На уровне Закона усилены роль и задачи Совета безопасности по рассмотрению основных направлений государственной политики в области национальной безопасности и обороноспособности страны.

9. В первой половине 2019 года в Казахстане прошел мирный и открытый транзит власти. В связи с досрочным прекращением своих полномочий Н. Назарбаевым 9 июня 2019 года состоялись досрочные выборы Президента Республики Казахстан. Вновь избранный Президент Республики Казахстан Касым-Жомарт Токаев в своем первом Послании народу Казахстана озвучил поручение Правительству по скорейшему переходу на концепцию "Слышащего государства" с целью незамедлительного реагирования на критику и конструктивные предложения граждан, налаживанию эффективной коммуникации с населением и бизнесом.

10. В 2018 году приняты поправки в законы о выборах и местном самоуправлении, направленные на развитие политической конкуренции, многопартийности и плюрализма мнений, включая введение пропорциональной системы выборов депутатов местных представительных органов.

11. В сентябре 2019 года Президентом Республики Казахстан утвержден Общенациональный план, предусматривающий принятие Парламентом и Правительством в течение года законодательных и практических мер экономического, социального характера, по ужесточению наказания за насилие, торговлю людьми и других преступлений против личности, особенно против детей, борьбе с коррупцией, возврату антикоррупционной экспертизы проектов нормативных правовых актов, введению административной юстиции с целью обеспечения равных условий для граждан и бизнеса в судебных спорах против государственных органов, реформированию административной полиции, принятию новой концепции развития гражданского общества и усилению мандата общественных советов при центральных и местных государственных органах, а также совершенствованию законодательства о митингах.

12. В рамках реформ судебной и правоохранительной системы с целью усиления защиты прав граждан Верховный Суд принимает серьезные меры по улучшению качества судебных решений, обеспечению единообразия судебной практики, повышению квалификации судей, внедрению цифровизации в судебное производство и контролю за исполнением судебных решений. Принятые меры уже сегодня дают положительные результаты. В рейтинге "Doing Business" Всемирного Банка Казахстан последние 4 года входит в первую десятку (4 место в 2018 году) среди 190 стран мира по индексу качества судопроизводства.

13. С момента принятия Повестки дня в области устойчивого развития до 2030 года Казахстану удалось достичь прогресса в вопросах образования, развития предпринимательства, расширения доступа к финансовым услугам и средствам, сокращения остроты бедности и модернизации судебной системы. 79,9 % индикаторов и показателей ЦУР Правительство внедрило в национальное стратегическое планирование. В настоящее время данная работа продолжается, в частности, Национальная комиссия по делам женщин и семейно-демографической политике при Президенте Республики Казахстан совместно с Правительством обсуждает вопрос усиления гендерного бюджетирования с целью всеобъемлющего учета прав и интересов женщин и мужчин, девочек и мальчиков при планировании и использовании бюджетных средств.

14. С 2016 года действует постоянный механизм контроля за реализацией ЦУР со стороны Координационного совета под руководством Заместителя Премьер-Министра. В его состав входят представители государственных органов, НПО, представительства ООН и других международных организаций. Координационный совет состоит из 5 межведомственных рабочих групп: Люди, Планета, Процветание, Мир, Партнерство.

15. Казахстан, сохраняя высокую приверженность борьбе с терроризмом, благодарит государства-члены и Совет безопасности ООН за поддержку инициативы по принятию кодекса поведения для достижения мира, свободного от терроризма. Продолжая эту политику, Казахстан принял решительные меры для возвращения казахстанских женщин и детей из Сирии в рамках гуманитарной операции "Жусан".

III. Общие основы защиты и поощрения прав человека, расширение круга международных обязательств

Рекомендации 125.10, 125.26, 125.28, 125.29, 125.33

16. Следуя конституционному принципу о том, что высшими ценностями государства являются человек, его жизнь, права и свободы, в законотворческом процессе обязательными условиями разработки и внесения на рассмотрение Парламента и Правительства являются указание в концепции проекта закона международного опыта и принятых обязательств, а также публичное обсуждение данного проекта с общественными советами и неправительственными организациями.

17. Главой государства создан Национальный совет общественного доверия, целями которого являются поощрение и защита прав человека во всех секторах, а также вовлечение гражданского общества в обсуждение актуальных общегосударственных задач. В состав Совета вошли известные правозащитники, экономисты и другие независимые эксперты, а также УПЧ и УПР.

18. Наряду с конституционным закреплением статуса УПЧ, введен институт УПР. Правительство продолжит политику укрепления данных институтов. В качестве очередного шага данной политики следует отметить национальный превентивный механизм предупреждения пыток по модели "Омбудсман+" с вовлечением в независимый мониторинг неправительственного сектора.

19. В целях соблюдения и поощрения прав лиц с ограниченными возможностями, особенно детей с учетом рекомендаций второго УПО, в феврале 2015 года Казахстан ратифицировал Конвенцию о правах инвалидов. В настоящее время проводится ратификация Факультативного протокола к Международному пакту об экономических, социальных и культурных правах.

20. Совместно с представительством ООН в течение четырех лет реализован проект по совершенствованию национальных правозащитных механизмов и эффективной реализации принятых обязательств в области прав человека. В рамках проекта на основе глобальных индикаторов УВКПЧ ООН разработаны 6 национальных индикаторов: право не подвергаться пыткам и другим жестоким, бесчеловечным или унижающим достоинство видам обращения и наказания; право принимать участие в управлении своей страной; право на образование; право на достаточное жилье; право на справедливое судебное разбирательство; проблема насилия в отношении женщин. Данные индикаторы будут внедрены в национальную оценку ситуации соблюдения и поощрения прав человека.

21. Международные договоры, в первую очередь, в области прав человека, подлежат ратификации и имеют приоритет перед законами Республики Казахстан. Учитывая, что в них установлены базовые принципы и нормы соблюдения и поощрения прав человека, и преследуя цель введения конкретного национального механизма контроля за соблюдением принятых обязательств в отношении конкретных международных договоров, в 2017 году в статью 4 Конституции Республики Казахстан внесена поправка о том, что условия действия (применения) определяются законодательством.

22. Обязательным условием для применения нормативных правовых актов, касающихся прав, свобод и обязанностей граждан, является их официальное опубликование. Официальное опубликование таких актов закреплено в качестве одного из трех принципов целостности законодательства Республики Казахстан.

23. С целью обеспечения последовательности усилий по защите прав человека в разных сферах и постоянного диалога государственного и неправительственного сектора продолжают деятельность консультативно-совещательные органы. Среди них – Комиссия по правам человека и Национальная комиссия по делам женщин и семейно-демографической политике при Президенте Республики Казахстан.

IV. Укрепление сотрудничества с международными организациями и механизмами по правам человека

Рекомендации 125.35, 125.36

24. Казахстан на постоянной основе осуществляет сотрудничество с национальными правозащитными сообществами и организациями Словении, Норвегии, Украины, Катара, Финляндии, Швейцарии, Германии, Кыргызстана, России, Таджикистана, Узбекистана, Соединенных Штатов Америки и других гсоударств-членов ООН.

25. Усилено проектное партнерство с учреждениями ООН, СПЧ ООН, УВКПЧ, ПРООН, Офисом программ ОБСЕ в г. Нур-Султане, ЮНИСЕФ, ЮНФПА, БДИПЧ, ЕС, Penal Reform International, Азиатско-Тихоокеанским форумом национальных правозащитных учреждений, ОИС, Human Rights Watch, Amnesty International, Freedom House, Норвежским Хельсинским комитетом, Центром мира и прав человека Осло, Комиссиией США по международной религиозной свободе.

26. Казахстан активно сотрудничает с договорными органами ООН. Состоялись защиты национальных докладов: 2014 г. – третий доклад по Конвенции против пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания; 2015 г. – четвертый доклад по правам ребенка; 2016 г. – первый доклад по насильственным исчезновениям и второй доклад по Международному пакту о гражданских и политических правах; 2017 г. – первый доклад в Комитете ООН по правам инвалидов; 2018 г. – четвертый доклад по Конвенции ООН против пыток и других жестоких, бесчеловечных или унижающих достоинство видов обращения и наказания, 5-ый доклад в Комитет по ликвидации дискриминации в отношении женщин; 2019 г. – второй доклад по Международному пакту об экономических, социальных и культурных правах и восьмой-девятый доклад по Конвенции о ликвидации всех форм расовой дискриминации.

27. В рамках открытого приглашения, направленного в ООН в 2009 году, в Казахстане совершены свыше 15 специальных процедур: по вопросу о современных формах рабства (2014 г.), по свободе религии или убеждений (2014 г.), по вопросу о праве на свободу мирных собраний (2015 г.), по вопросу о последствиях для прав человека экологически обоснованного регулирования и удаления опасных веществ и отходов (2015 г.), по правам инвалидов (2017 г.), по вопросам поощрения и защиты прав человека в условиях борьбы с терроризмом (2019 г.).

28. Государственные органы приняли поэтапные дорожные карты по выполнению рекомендаций, принятых по итогам специальных процедур.

29. Казахстан твердо придерживается политики нулевой терпимости к пыткам и насилию, особенно против женщин и детей. В этой связи большая часть рекомендаций по итогам визита делегации подкомитета ООН по предупреждению пыток в сентябре 2016 года имплементирована в национальное законодательство. До конца 2019 года будут приняты законодательные поправки по ужесточению наказания за эти категории преступлений, их предупреждению и профилактике.

30. С учетом принятых рекомендаций МОТ по свободе объединения и укрепления статуса профсоюзов, усилению ответственности работодателя и соблюдению прав трудящихся в Парламенте обсуждается соответствующий законопроект.

V. Общий обзор институционных механизмов, имплементация Парижских принципов в национальное законодательство Республики Казахстан

Рекомендации 125.11-125.17

31. Выполняя обязательства по второму Факультативному протоколу к Конвенции против пыток национального превентивного механизма Парламент расширил мандат УПЧ и гражданского сектора. Количество учреждений, подлежащих посещению в рамках НПМ, увеличилось с 400 в 2014 году до 3262 в 2019 году, включая детские социальные учреждения. В настоящее время обсуждается вопрос по дальнейшему укреплению данного мандата и обеспечению его достаточной финансовой поддержки.

32. В 2017 году по инициативе Главы государства полномочия по избранию УПЧ переданы Сенату Парламента.

33. С целью усиления аналитической функции по сообщениям граждан и НПО о нарушениях прав человека, мониторинга действующих законов при УПЧ создан и действует экспертный совет из представителей неправительственного сектора и ученых. Заключен меморандум о сотрудничестве с ВС. Для обеспечения прозрачности и преемственности опыта по участию в национальном превентивном механизме представители гражданского общества участвуют в данном механизме на ротационной основе каждые два года.

34. По инициативе УПЧ и при поддержке ПРООН, УВКПЧ ООН, Представительства ЕС в Казахстане создана платформа взаимодействия Омбудсменов Казахстана, Кыргызстана, Таджикистана, Туркменистана и Узбекистана (CASI-NHRI).

35. УПЧ приветствует работу специальной рабочей группы под эгидой ООН по разработке международной Конвенции о правах пожилых людей и инициативу создания Глобального центра по проблемам старения в формате конференции ASEM (Азиатско-Европейское совещание).

36. В настоящее время УПР внесены предложения Президенту и Правительству по укреплению данного института. Работа по приведению в соответствие с Парижскими принципами мандата УПЧ и УПР будет продолжена.

VI. Отправление правосудия и судебная система

Рекомендации 125.53, 125.68, 125.69, 125.70, 125.74

37. В соответствии с Конституцией и Конституционным законом Республики Казахстан "О судебной системе и статусе судей Республики Казахстан" правосудие в Казахстане осуществляется только судом.

38. Судьи при отправлении правосудия независимы и подчиняются только Конституции и закону. Не допускается принятие законов или иных нормативных правовых актов, умаляющих статус и независимость судей. Какое-либо вмешательство в деятельность суда по отправлению правосудия недопустимо и влечет ответственность по закону. По конкретным делам судьи не подотчетны.

39. На данном этапе проводится масштабная модернизация судебной системы, сфокусированная на обеспечении верховенства права и высокого доверия граждан. К главным направлениям проводимых реформ относится совершенствование правового механизма обеспечения прав и свобод граждан, доступности и прозрачности судопроизводства, отвечающего современным мировым стандартам.

40. В 2015 году Президентом утвержден "План Нации – 100 конкретных шагов" по реализации пяти институциональных реформ, а именно: формирование современного государственного аппарата, обеспечение верховенства закона, индустриализация и экономический рост, нация единого будущего, транспарентное подотчетное государство.

41. Приняты новые Гражданский процессуальный кодекс и Закон Республики Казахстан "О Высшем Судебном Совете", внесены поправки в Конституционный закон Республики Казахстан "О судебной системе и статусе судей".

42. В 2018 году принят новый Закон Республики Казахстан "Об адвокатской деятельности и юридической помощи" с целью дальнейшего совершенствования сферы оказания юридических услуг, а также обеспечения качества предоставляемых услуг, их доступности для граждан, в первую очередь, социально-незащищенным слоям населения, особенно проживающим в сельской местности.

43. В целях упрощения доступа граждан к правосудию осуществлен переход от пятиступенчатой системы правосудия (первая, апелляционная, кассационная, надзорная и повторная надзорная) к трехзвенной (первая, апелляционная, кассационная) со значительным усилением роли судов первой и апелляционной инстанций.

44. Изменен порядок подбора судейских кадров, их карьерного роста, оценки профессиональной деятельности, а также привлечения к дисциплинарной ответственности. Кардинально с учетом международного опыта реформирован Высший Судебный Совет, ставший независимым автономным органом по отбору судейских кадров.

45. Совместно с международными и национальными экспертами подготовлен пакет очередных законодательных и организационных мер с целью укрепления независимости судей, оптимизации и цифровизации судопроизводства, исключения излишних судебных процедур (бюрократии), ориентирования судебного процесса на эффективность, полноту и своевременность разрешения дела, усиление института присяжных заседателей.

46. 21 февраля 2019 года подписан закон, направленный на укрепление судейского самоуправления и независимости судей от председателей судов, ужесточение требований при применении мер дисциплинарного воздействия.

47. Создан новый коллегиальный орган Верховного Суда – расширенное пленарное заседание, обеспечивающее представительство судей всех инстанций. Этот институт обеспечит развитие судейского самоуправления, независимость и объективность в принятии кадровых решений.

48. Также упразднены президиумы пленарных заседаний Верховного и областных судов, которые, по существу, стали инструментом влияния председателей судов.

49. Серьезные изменения в институциональной среде ожидаются от создания в Казахстане соответствующей международным стандартам административной юстиции, а также наделения судьи правом в судопроизводстве, позволяющим ему совершать отдельные действия по сбору доказательств по своей инициативе, выражать свою правовую позицию.

50. С начала 2018 года в Верховном Суде внедрен проблемно-ориентированный подход к управлению, разработано 7 системных проектов. Их цели – дальнейшее обеспечение прав граждан и повышение доверия к судебной системе.

51. Противодействие и пресечение коррупции являются одним из приоритетных направлений деятельности в судах Казахстана. В структуре ВС образован Отдел внутренней безопасности и предупреждения коррупции в судах, и его территориальные подразделения в областных и приравненных к ним судах, деятельность которых осуществляется в рамках антикоррупционного законодательства и отраслевой Программы по противодействию коррупции в судебной системе.

52. Целями работы отдела являются планомерное предупреждение и пресечение проявления коррупции в судебной системе, достижение нулевого показателя при оценке уровня коррумпированности судебной системы.

53. Созданы проектный офис и Совет по развитию судебной системы, утверждены портфель приоритетных проектов Верховного Суда, а также состав рабочих групп по их реализации.

54. Так в целях создания комфорта и сервиса для посетителей осуществлен переход на безбарьерный и удаленный принцип оказания услуг. Открыты фронт-офисы в 66 судах, до конца года планируется открыть еще 70 фронт-офисов. В рамках проекта "Виртуальный суд" с начала его реализации с дистанционным участием рассмотрено 3,2 тыс. дел.

55. Большая работа ведется по развитию примирительных процедур и уменьшению конфликтности между сторонами.

56. В рамках проектов "Судья-примиритель" реализуются новые подходы к применению медиации. По республике открыты 46 центров внесудебного примирения и 1042 кабинета примирения, из них 308 – в судах.

57. В судах работают 84 судьи-примирителя, из них 64 – в судах 1 инстанции. Их основная функция – разрешение миром споров и конфликтов по поступившим в суд искам до судебного процесса. Более половины споров (55 %), по которым стороны приняли участие в процедуре медиации, завершаются примирением.

58. В 27 судах республики реализуется пилотный проект "Семейный суд", в котором принимают участие специализированные межрайонные суды по делам несовершеннолетних, суды областных центров, рассматривающие гражданские дела, вытекающие из семейных споров, и дела об административных правонарушениях в сфере семейно-бытовых отношений.

59. Специфика этих судов – разрешение конфликтов в семье, примирение сторон, защита интересов ребенка.

60. В рамках административного судопроизводства Верховным Судом реализован проект "Ночные суды", в которых в течение 3-х дней с момента совершения административного правонарушения в вечернее и ночное время рассматриваются бесспорные категории дел, то есть административные дела по дорожно-транспортным происшествиям. Обязательным условием по таким делам является признание правонарушителем своей вины.

61. Ночные суды удобны для граждан. Их спор разрешается в суде в нерабочее время, что позволяет получать решение суда намного оперативнее, если прежде все процедуры до получения страховой суммы занимали около 100 дней, то сейчас – 15. В новом формате судами рассмотрено в 2018 году более 7000 дел, связанных с ДТП.

62. В рамках цифровизации судебной системы, проекта "SMART СОТ" развивается электронное правосудие.

63. С 2016 года внедрена новая информационно-аналитическая система судебных органов "Төрелік", интегрированная с информационными программами государственных органов и организаций.

64. Успешно функционируют ситуационный центр, сервисы "Судебный кабинет", "Банк судебных актов", "Ознакомление с судебными документами", "Список слушаний дел", "Судебная повестка", система оповещения участников судебного процесса посредством отправки sms и электронной почты.

65. В частности, сервис "Судебный кабинет" предоставляет возможность пользователям, не выходя из дома или офиса, подать в суд исковое заявление (жалобу) и в онлайн-режиме оплатить государственную пошлину. Посредством данного сервиса в среднем за год поступает свыше 1 млн. документов. Пользователям обеспечен доступ к 8 млн. судебных актов. На сегодня 90 % исков подаются в электронном виде.

66. Все залы судебных заседаний в республике оснащены модернизированными системами аудио- и видеофиксации (АВФ) с возможностью электронного протоколирования, что уменьшило основания для жалоб на порядок ведения судебного заседания, замечаний на судебные протоколы. Кроме того, системы АВФ позволяют вести централизованный мониторинг своевременности начала судебного заседания, предоставляют возможность организации видеоконференцсвязи между судами республики, что обеспечивает дистанционное участие (виртуальное правосудие) на судебном заседании. В 2018 году с дистанционным участием рассмотрено 2,3 тыс. дел.

67. С 1 января 2018 года начато введение уголовного судопроизводства в электронном формате. По итогам 2018 года удельный вес поступивших электронных уголовных дел составил около 10 %. В настоящее время обсуждается вопрос о полном переходе на электронный формат всех категорий уголовных дел.

68. Одним из основных трендов в работе судебной системы является оперативное разрешение обращения через аккаунты судов в социальных сетях. Также для этих целей используется Call-центр ВС, на который за 2018 год поступило 59000 звонков.

69. Электронные сервисы, 100 %-ая оснащенность залов судебных заседаний системами аудио-, видеофиксации, широкий спектр онлайн-услуг создают условия для прозрачности и оперативности правосудия, минимизации непроцессуальных контактов.

70. Реформы последних лет в правовой сфере позволили сделать гражданское правосудие в Казахстане одним из самых доступных и оперативных в мире.

71. Судами на постоянной основе проводится информационно-разъяснительная работа среди судей, работников суда и населения в целях повышения уровня информированности в области прав человека (по вопросам прав женщин работа проводится и в рамках реализации отдельных рекомендаций), расширения возможностей граждан, в вопросах применения имеющихся процедур и средств борьбы с нарушением их прав.

72. Также на интернет-ресурсе ВС имеется раздел "Правовая помощь для женщин", где размещены нормативная база касательно ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин, судебная практика и полезные ссылки.

VII. Нормативные и институциональные аспекты защиты и поощрения прав человека

Право на жизнь

Рекомендации 125.42–47

73. Казахстан продолжает соблюдать мораторий на применение смертной казни в качестве вида уголовного наказания.

74. Так, Указом Президента Республики Казахстан в 2003 году введен бессрочный мораторий на смертную казнь.

75. При этом ведется работа по постепенному сужению сферы применения смертной казни, а также исключению из уголовного законодательства статей, представляющих меньшую общественную опасность, не связанных со смертельным исходом.

Защита от пыток (национальные механизмы по предупреждению пыток)

Рекомендации 125.22–125.24, 125.48

76. В 2019 году расширен мандат НПМ в связи с принятием Закона Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам, связанным с деятельностью организаций, осуществляющих функции по защите прав ребенка".

77. Законом предусмотрено расширение количества учреждений и организаций, подлежащих превентивным посещениям НПМ. Это еще более 200 учреждений, в числе которых дома ребенка, медико-социальные учреждения для детей с инвалидностью, коррекционные школы-интернаты, детские дома и др.

78. Мандат НПМ включает более 3000 учреждений.

79. Проведено более 2500 превентивных посещений. В 2014 году – 277 посещений (14 внеплановых), в 2015 году – 528 посещений (20 внеплановых), в 2016 году – 680 посещений (14 внеплановых), в 2017 году – 534 посещения (24 внеплановых), в 2018 году – 461 посещение (27 внеплановых).

80. Модель НПМ позволяет фиксировать нарушения прав в учреждениях и вырабатывать предметные, обоснованные и актуальные рекомендации.

81. В 2017 году на основе рекомендации Стамбульского протокола Центром судебных экспертиз МЮ разработана методика комплексного судебно-медицинского и психолого-психиатрического экспертного исследования в случаях применения пыток и других жестоких, бесчеловечных, унижающих достоинство видов обращения с человеком. Руководствуясь методикой, проводятся судебно-медицинские и психолого-психиатрические экспертизы.

82. В 2018 году в рамках заседания КСО "ДПЧИ" при МИД презентован проект "Совершенствование национальных правозащитных механизмов и эффективной реализации международных обязательств Республики Казахстан: II этап", а также проведен второй форум НПМ "Превенция пыток совместными усилиями национальных правозащитных учреждений и НПМ".

83. В 2016 и 2018 годах в рамках сессий СПЧ ООН в Женеве учреждением УПЧ были проведены сайд-ивенты с целью презентации международной общественности деятельности НПМ Казахстана. В мероприятиях приняли участие представители госорганов и НПО Казахстана, международные эксперты, члены договорных органов ООН, представители правозащитных международных организаций, дипломатических миссий и др.

84. В 2018 году на Втором форуме НПМ "Превенция пыток совместными усилиями национальных правозащитных учреждений и НПМ" презентован ежегодный консолидированный доклад участников НПМ по итогам превентивных посещений 2017 года с участием сотрудников госорганов и представителей НПМ. Приглашены член подкомитета ООН по предупреждению пыток, представители Азиатско-тихоокеанского форума национальных правозащитных учреждений, сотрудники офиса омбудсмена Словении, НПЗУ центрально-азиатских стран и России.

85. В рамках Закона Республики Казахстан "О пробации" 2016 года принимаются меры по снижению уровня пенитенциарного и постпенитенциарного рецидива, социальной пробации осужденных.

86. Президентом Республики Казахстан утверждена Комплексная стратегия социальной реабилитации граждан, освободившихся из мест лишения свободы и находящихся на учете службы пробации, в Республике Казахстан на 2017 – 2019 гг. Правительством принят План мероприятий, направленный на реализацию данной стратегии.

87. В 2016 году в целях эффективной профилактики, искоренения причин и условий пыток Генеральной Прокуратурой разработан План комплексных мер по противодействию пыткам.

88. В 2018 году внесены поправки в УК, в частности, установлен запрет на освобождение от уголовной ответственности в связи с деятельным раскаянием и примирением к категории преступлений – "пытки".

89. В 2018 году принят Закон Республики Казахстан "О Фонде компенсации потерпевшим".

Защита от насилия, другого жестокого или унижающего достоинство обращения

Рекомендации 125.49–125.53, 125.55, 125.58, 125.60–125.61, 125.71–125.73, 125.75

90. Профилактика бытовой преступности является одним из приоритетных направлений деятельности органов полиции и основывается на тесном взаимодействии с заинтересованными госорганами и институтами гражданского общества.

91. В 2009 году подписан Закон Республики Казахстан "О профилактике бытового насилия", определяющий правовые, экономические, социальные и организационные основы деятельности госорганов, органов местного самоуправления, организаций и граждан по профилактике бытового насилия.

92. Ежегодно вносились соответствующие изменения, направленные на оперативность принятия решений по фактам насилия в быту, а также расширения специальных предупредительно-защитных мер.

93. Введены новые рычаги воздействия на правонарушителей – вынесение защитных предписаний и установление особых требований к поведению правонарушителей, позволяющие обеспечить своевременную защиту жертв насилия.

94. С 2012 по 2018 гг. вынесено около 70000 защитных предписаний и судами установлены особые требования к поведению порядка 80000 правонарушителей (2018 год-более 64000 защитных предписаний и 6600 особых требований к поведению правонарушителей).

95. Ежегодно снижается уровень бытовой преступности в среднем на 7 – 10 %.

96. В 2017 году подписан Закон по вопросам совершенствования правоохранительной системы.

97. С 2017 года в судебном порядке в рамках установления особых требований семейным дебоширам устанавливается запрет на употребление алкогольных напитков, наркотических средств и психотропных веществ со сроком от 3 месяцев до 1 года.

98. В соответствии с Законом Республики Казахстан "О специальных социальных услугах" лицу (семье), находящемуся в трудной жизненной ситуации и потерпевшему от бытового насилия, предоставлена возможность получать специальные социальные услуги за счет бюджетных средств.

99. В кризисных центрах женщины и дети, ставшие жертвами насилия, получают временное убежище, консультативную социально-правовую, психологическую помощь, помощь в трудоустройстве, постановке в очередь на социальное жилье, восстановлении утерянных документов.

100. По инициативе Главы государства в 1999 году в системе МВД созданы подразделения по защите женщин от насилия. В 2018 году обратилось свыше 12000 женщин, пострадавших от насилия (более 11000 направлены в кризисные центры).

101. В 2018 году на телефоны доверия, функционирующие в подразделениях полиции, поступило свыше 10000 звонков, по которым приняты соответствующие меры реагирования.

102. Подразделение по защите женщин от насилия органов полиции взаимодействует с НПО в рамках разовых грантов на проведение мероприятий, связанных с профилактикой бытового насилия.

103. В 2018 году оказана консультация свыше 22000 пострадавшим от насилия женщинам. На телефоны доверия поступило свыше 16000 обращений.

104. Создана система комплексного сбора данных обо всех формах насилия в отношении женщин, а также подачи заявлений обо всех формах насилия, включая бытовое и сексуальное насилие. Данная система формируется Комитетом по правовой статистике и специальным учетам ГП.

105. Реализуется пилотный проект "Семейный суд", направленный не только на сохранение семьи при рассмотрении гражданских дел о расторжении брака, но и на рассмотрение административных правонарушений в области семейно-бытовых отношений, что свидетельствует о преимуществе применения помощи медиаторов и семейных психологов в ходе судопроизводства. Это не только предупреждает повторное их совершение, но и сохраняет семьи.

Права детей

Рекомендации 125.18–125.21, 125.32, 125.51

106. В целях совершенствования национальной системы защиты прав ребенка, подтверждая приверженность к выполнению Конвенции ООН о правах ребенка, поддерживая усилия мирового сообщества по формированию среды, комфортной и доброжелательной для жизни детей, в 2016 году Указом Президента Республики Казахстан создан Институт УПР.

107. Деятельность УПР регламентирована в Законе о правах ребенка 2002 года.

108. С момента создания УПР, обеспечивающего основные гарантии прав и законные интересы детей, а также восстановление их нарушенных прав и свобод во взаимодействии с государственными и общественными институтами, в 2016 году внесены изменения в законодательные акты по вопросам защиты прав ребенка.

109. Законом предусмотрен беспрепятственный доступ УПР к госорганам и организациям систем образования, здравоохранения и социальной защиты населения, обороны, культуры и спорта, учреждениям уголовно-исполнительной системы и иным организациям, где содержатся несовершеннолетние, документам государственных и общественных институтов, занимающихся правами детей.

110. Законом урегулирована подача индивидуальных жалоб УПР о нарушениях прав детей и их разрешения.

111. Для оперативного реагирования на нарушения прав детей, их восстановления и принятия неотложных мер создан круглосуточный телефон доверия ("111") для детей по оказанию экстренной помощи на бесплатной основе.

112. За 2018 год со ссылкой на нормы Конвенции о правах ребенка окончено 15098 дел (10811 – гражданских, 292 уголовных дел, 3995 дел об административных правонарушениях).

113. В 2015 году новым УК ужесточено наказание за сексуальную и экономическую эксплуатацию детей, за неисполнение или ненадлежащее исполнение родительских обязанностей. Предусмотрено назначение пожизненного лишения свободы за изнасилование и насильственные действия сексуального характера в отношении малолетних детей.

114. В новых статьях УК (121, 122, 124, 128, 132, 134) предусмотрено значительное увеличение сроков наказания с установлением пожизненного лишения права занимать определенные должности и заниматься определенной деятельностью.

115. С 2015 года в интегрированном банке данных МВД ведется учет лиц, совершивших преступления сексуального характера в отношении несовершеннолетних и малолетних по категориям "педофил" и "педофил, состоящий на учете в психиатрическом диспансере".

116. С 2016 года Законом ужесточена ответственность за совершение преступлений против половой неприкосновенности несовершеннолетних.

117. С 2018 года по решению суда введена принудительная мера лечения в виде химической кастрации к лицам, совершившим преступления против половой неприкосновенности несовершеннолетних.

118. Увеличен срок административного надзора до 3 лет.

119. Расширен перечень статей КоАП, которым устанавливаются особые требования к поведению правонарушителей (ст. 127, 434, 435, 440, 482, 485).

120. В случае использования сетей или средств связи в целях пропаганды сексуальной эксплуатации несовершеннолетних и детской порнографии Генеральный Прокурор или его заместители вносят в уполномоченный орган предписание об устранении нарушений закона с требованием о принятии мер по временному приостановлению работы сети (Закон Республики Казахстан "О связи").

121. За последние 5 лет с учетом законодательных и организационно-практических мер количество преступлений сексуального характера, совершенных в отношении несовершеннолетних, снизилось на 23,5% (2014 г. – 943, 2018 г. – 722).

122. Успешно функционируют 20 специализированных межрайонных судов по делам несовершеннолетних.

123. К подсудности ювенальных судов отнесены уголовные дела о преступлениях, совершенных несовершеннолетними и нарушающих права несовершеннолетних, также гражданские и административные дела.

124. Обеспечиваются психологическая, правовая защита и благоприятная обстановка для беседы. Во всех специализированных судах работают психологи, оказывающие консультативную помощь в понимании личности несовершеннолетнего, его психологических характеристик и окружения.

125. Суды взаимодействуют с общественными объединениями, помогающими в разрешении вопросов социальной адаптации детей. Верховным Судом совместно с Академией правосудия при Верховном Суде проводятся курсы по специальной программе, направленной на изучение и применение национального законодательства, международных договоров, касающихся прав ребенка, состоящие из лекционных и практических занятий.

126. С 2016 года в ГПК расширен и детально конкретизирован перечень дел, подсудных специализированным межрайонным судам по делам несовершеннолетних.

127. Приняты постановления Верховного Суда: "О применении судами законодательства при рассмотрении дел, связанных с установлением происхождения ребенка", "О применении судами законодательства при разрешении споров, связанных с воспитанием детей", "О применении судами законодательства при рассмотрении дел о расторжении брака (супружества), "О практике применения судами законодательства об усыновлении (удочерении) детей".

128. В 2016 году наблюдается устойчивый рост количества исков, заявленных в интересах несовершеннолетних (6,33 %), что служит показателем роста доверия общества к суду по делам несовершеннолетних.

129. Более 40000 дел (54,86 % от общего числа разбирательств ювенальных судов) относительно взыскания алиментов на содержание несовершеннолетних детей рассмотрены согласно КоАП.

130. Количество оконченных дел за последние два года увеличилось на 6,26%, что свидетельствует о совершенствовании правовой системы. В кассационном порядке за период 2016 – 2018 гг. ВС рассмотрено 54 дела.

131. Проведены встречи с представительством ЮНИСЕФ в Казахстане в целях разработки комплексных учебных курсов для подготовки и повышения квалификации судей, рассматривающих дела с участием детей в рамках выполнения рекомендаций о проведении совместного анализа ВС и ЮНИСЕФ "Развитие специализированных межрайонных судов по делам несовершеннолетних в Казахстане".

132. Выявлено 16 фактов нарушений трудового законодательства в отношении несовершеннолетних (14 связаны с работой в развлекательных заведениях, 2 – в сельском хозяйстве), 18 – в иных местах.

133. В отношении работодателей направлено 52 представления в органы прокуратуры, труда и социальной защиты населения.

134. С 2016 года Законом Республики Казахстан "О связи" ограничен доступ для пользователей с территории республики более чем к 31000 материалам (26081 – связаны с пропагандой культа жестокости и насилия, суицида и порнографии, 3155 – пропаганда идей терроризма и религиозного экстремизма, 490 – пропаганда наркотических средств, 448 – оказание услуг интернет-казино и другие).

135. В 2017 году ограничен доступ для пользователей с территории республики более чем к 10000 материалам (5532 – связаны с пропагандой культа жестокости и насилия, суицида и порнографии, 1958 – пропаганда идей терроризма и религиозного экстремизма, 718 – оказание услуг интернет-казино, 2103 – пропаганда наркотических средств и другие).

136. В соответствии с Правилами взаимодействия госорганов по вопросам соблюдения требований законодательства Казахстана в сетях телекоммуникаций налажен механизм обмена информацией между госорганами о выявленных нарушениях.

137. Имеется "Горячая линия по противодействию противоправному контенту в Казахстане" на сайте "Интернет Ассоциации Казахстана" safekaznet.kz.

138. По поступившим жалобам оперативно проводится правовая оценка размещенных материалов. В случае выявления незаконных материалов, незамедлительно принимаются меры в соответствии с законодательством.

139. В 2017 году внесены изменения в законодательные акты по вопросам информации и коммуникаций. Так, в КоАП введена административная ответственность за распространение в СМИ информации о ребенке, пострадавшем в результате противоправных действий (бездействия).

140. В Законе о СМИ установлен запрет на распространение информации касательно личности детей, пострадавших в результате противоправных действий (бездействия), а также несовершеннолетних, подозреваемых и (или) обвиняемых в совершении и (или) совершивших административные и (или) уголовные правонарушения.

141. Законом об образовании предусмотрена дополнительная функция по обеспечению доступа обучающихся, воспитанников к сети интернет с использованием услуг операторов связи, предназначенных для ограничения доступа детей к информации, причиняющей вред их здоровью и развитию.

142. С 2017 года в Казахстане функционирует каталог белых сайтов, призванный обеспечить безопасность детей и подростков в интернете. Проект был инициирован и разработан ассоциацией "Болашак" совместно с Правительством и включает в себя 3556 интернет-ресурсов (549 казахстанских и 3007 зарубежных сайтов).

Права женщин

Рекомендации 125.38–125.40, 125.54, 125.59,125.78, 125.79

143. Наша страна демонстрирует приверженность продвижению гендерного равенства и тесно взаимодействует с мировым сообществом. Казахстан подписал Пекинскую платформу действий (1995 г.), ратифицировал Конвенцию о ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин (1998 г.) и подписал Факультативный протокол (2001 г.).

144. В соответствии с принятыми обязательствами Казахстан разработал политику и правовые рамки для достижения гендерного равенства как национальной цели.

145. Реализация Стратегии гендерного равенства на 2006 – 2016 гг. достигла значительных результатов.

146. Гендерное равенство является ключевым направлением социальной модернизации общества, поскольку создание равных возможностей является важной составляющей в обеспечении активного участия женщин в политической, экономической и социальной жизни страны.

147. Политическому продвижению женщин способствовали своевременно предпринятые специальные меры. По поручению Главы государства принят План действий на период до 2016 года по продвижению женщин на уровень принятия решений из числа наиболее подготовленных женщин.

148. В целом за последние пять лет наблюдается прогресс в представленности женщин в политике, особенно в Парламенте.

149. В настоящее время в Парламенте Казахстана представлено 34 женщины или порядка 22 % от общего числа депутатов, что по сравнению с предыдущим созывом (2011 год) увеличилась почти в два раза (2011 г. – 13,7 %, 2012 г. – 7,8 %, 2013 г. – 20,1 %, 2014 г. – 20,1 %, 2015 г. – 20,4 %, 2016 г. – 21,7 %, 2017 г. – 22,2 %).

150. Большую роль в общественно-политической жизни страны играют неправительственные организации. В Казахстане 22398 НПО, в том числе более 500 занимаются вопросами семьи и гендерной политики и вносят существенный вклад в расширение возможностей женского сообщества.

151. 8220 НПО (36,7%) возглавляются женщинами. Работает республиканская сеть школ женского лидерства, в которую вошли около 70 НПО. Во всех 17 регионах страны созданы и работают "Клубы женщин-политиков".

152. В глобальном отчете о гендерном равенстве, составленном Всемирным экономическим форумом, Казахстан вошел в число стран, где возможности женщин в экономической, политической и других сферах оцениваются положительно.

153. Наблюдается положительная тенденция повышения гражданской активности женщин, и действуют женские неправительственные организации.

154. Ратифицированы 12 международных документов в сфере гендерного равенства: Конвенция о ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин, Декларация об искоренении насилия в отношении женщин, Пекинская декларация и Платформа действий, Декларация "Преобразование нашего мира: повестка дня в области ЦУР до 2030 года" 2015 года и др.

155. Развитие гендерной политики в Казахстане отражено в реализации Концепции семейной и гендерной политики в Казахстане до 2030 года от 2016 года, разработанной на основе Конституции, Стратегии "Казахстан 2050", Плана нации "100 конкретных шагов", Концепции по вхождению Казахстана в число 30-ти самых развитых государств мира, Конвенции ООН о ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин, ЦУР и других международных договоров.

156. В 2015 году размещено 3318 материалов по теме "Гендерная политика (на республиканских телеканалах – 589 сюжетов, в печатных СМИ – 369 статей, на интернет-ресурсах – 730 публикаций; на региональных телеканалах – 657 сюжетов, в печатных СМИ – 796 статей, на интернет-ресурсах – 177 статей).

157. Принимаются меры содействия занятости, включая развитие женского предпринимательства.

158. Активность женщин в малом и среднем бизнесе за последние 5 лет значительно увеличилась. Из числа зарегистрированных действующих предпринимателей в количестве 536,3 тыс. на 1 января 2019 года доля женщин-предпринимателей составляет 43,2 %. Причем, в таких регионах, как Костанайская и Карагандинская области доля субъектов малого и среднего бизнеса под руководством женщин доходит до 48 %.

159. При регистрации бизнеса большинство женщин предпочитает быть индивидуальными предпринимателями. 79,4 % казахстанских индивидуальных предпринимателей – женщины (в 2014 году – 47,7 %). При этом в 12 областях и гг. Нур-Султане и Алматы количество женщин-предпринимателей преобладает над мужчинами.

160. С 2015 году микрокредиты получили 1926 женщин (1102 впервые открыли свое дело). Дополнительно созданы постоянные рабочие места 573 женщинам.

161. В 2012 году для поэтапного введения гендерной составляющей в рамках грантового финансирования четырем высшим учебным заведениям на проведение исследований выделено 12000000 тенге.

162. В 2010-2016 годы в общеобразовательных школах обучались более 50% девочек от общего количества учащихся.

163. В реализацию Стратегии гендерного равенства на 2006 – 2016 годы в 2012 году ратифицированы Конвенции МОТ об охране материнства, о равном обращении и равных возможностях для работников мужчин и женщин: работники с семейными обязанностями.

164. В Концепции семейной и гендерной политики до 2030 года определен целевой индикатор-доля женщин в исполнительных, представительных и судебных органах власти, государственном и корпоративных секторах на уровне принятия решений, что составит к 2020 году 22 %, к 2023 – 25 %, к 2030 – 30 %.

165. В 2015 году утверждена методика формирования системы показателей гендерной статистики, которая предусматривает 72 показателя, характеризующие социально-экономическое положение мужчин и женщин в республике.

Защита лиц с ограниченными возможностями

Рекомендации 125.1 -125.8, 125.54, 125.90–92

166. Законом Республики Казахстан от 20 февраля 2015 года ратифицирована Конвенция о правах инвалидов.

167. В 2013 году проведена инвентаризация 32 правовых актов на соответствие указанной Конвенции. По итогам в 2015 году принят Закон о внесении изменений в 24 законодательных акта (в том числе 3 Кодекса) по вопросам защиты прав инвалидов. Устранены правовые пробелы в части развития безбарьерной среды для жизни инвалидов, обеспечения доступности услуг в системе здравоохранения, образования, транспорта, представления информации, защиты прав и свобод гражданина.

168. В 2015 году приняты законы по вопросам защиты прав инвалидов, вопросам миграции и занятости населения, направленные на повышение качества жизни инвалидов.

169. Работа по социальной защите и созданию равных возможностей участия в жизни общества для инвалидов велась согласно Плану мероприятий по обеспечению прав и улучшению качества жизни инвалидов на 2012 – 2018 годы (далее – План), утвержденному Правительством Республики Казахстан (в республике проживает 670000 инвалидов, из них 416000 – трудоспособные, 84000 – дети до 18 лет).

170. С 2016 года реализован третий этап (2016 – 2018 годы) Плана.

171. По поручению Президента Республики Казахстан разработан Национальный план по обеспечению прав и улучшению качества жизни лиц с инвалидностью до 2025 года. Одними из основных направлений Плана являются комплексная доступность и безбарьерная среда, в рамках которых обеспечиваются социальная интеграция и независимый образ жизни лиц с инвалидностью.

172. В 2017 году расширен перечень технических средств реабилитации инвалидов, увеличено время оказания услуг специалистов жестового языка для инвалидов по слуху с 30 до 60 часов в год, инвалидам старше 18 лет с кохлеарным имплантом впервые оказываются услуги по замене речевых процессоров.

173. По поручению Главы государства Республики Казахстан, с июля 2018 года введено новое пособие для лиц, осуществляющих уход за совершеннолетними инвалидами I группы с детства (для 14000 семей – это дополнительная денежная помощь).

174. Пособие назначается пожизненно, что обеспечивает качественный уход за лицами, нуждающимися в постоянной помощи.

175. Разработан и в пилотном режиме апробируется новый формат прохождения медико-социальной экспертизы.

176. Исключается необходимость поэтапного обращения заявителя в различные учреждения в порядке живой очереди. Вместо этого предусматривается заочное освидетельствование на основании медицинских данных.

177. В 2018 году запущен пилот по модернизации системы медико-социальной экспертизы в четырех областях (Карагандинской, Акмолинской, Костанайской, ЗКО).

178. Восемь услуг, связанных с инвалидностью, переведены на проактивный формат оказания. Так, инвалидам и лицам, утратившим трудоспособность, автоматически назначается гарантированное государственное пособие из ГФСС, а также предоставляются средства и услуги реабилитации.

179. На 1 июля 2018 года на предмет доступности объектов и услуг в основных сферах жизнедеятельности инвалидов паспортизировано 31,5 тыс. объектов, из них 21,1 тыс. подлежат адаптации, проведена адаптация 18,2 тыс. объектов.

180. Разработан проект Дорожной карты по обеспечению доступности системы ТиПО для лиц с особыми образовательными потребностями. Доля организаций ТиПО, создавших равные условия и безбарьерный доступ для студентов с особыми образовательными потребностями, – 27% (план 2018 г. – 30 %). Внесены изменения в 11 НПА относительно создания условий для получения профессий лицам с особыми образовательными потребностями.

181. 2016 год ознаменован ратификацией Казахстаном Конвенции о борьбе с дискриминацией в области образования. Доступность качественного обучения для всех на основе полного равенства в зависимости от способностей и желания каждого реализуется на всех уровнях казахстанского образования.

182. Это стало возможным благодаря целевой поддержке всех инициатив образования и науки на государственном уровне, частным сектором и гражданской общественностью страны.

183. С 4 по 12 сентября 2017 года в РК осуществлен визит специального докладчика ООН по правам инвалидов К.Девандас-Агиляр.

184. В ходе своего визита К.Девандас-Агиляр посетила ряд учреждений и организаций, в том числе Департамент Комитета труда, социальной защиты и миграции по г. Нур-Султан, центры социального облуживания, психического здоровья, школы с инклюзивным образованием.

185. По завершении официального визита специального докладчика состоялась итоговая встреча с представителями государственных органов, на которой К.Девандас-Агиляр озвучила итоговое заявление, содержащее предварительные выводы и рекомендации.

186. Доклад К.Девандас-Агиляр по итогам ее визита в Казахстан представлен в Женеве в ходе 37-ой сессии Совета ООН по правам человека 6 марта 2018 года в рамках ежегодного интерактивного диалога спецдокладчика.

187. Одновременно с этим на полях 37-ой сессии СПЧ ООН Постоянное представительство Казахстана в Женеве в этот же день совместно со спецдокладчиком провело сайд-ивент с целью представления опыта Казахстана в вопросах реализации прав инвалидов с акцентом на успешную деятельность Координационного совета в области социальной защиты инвалидов при Правительстве Республики Казахстан.

188. По мнению К.Девандас-Агиляр казахстанский опыт функционирования координационного органа, предусмотренного ст. 33 (1) Конвенции ООН о правах инвалидов, является одним из наиболее успешных и мог бы стать примером для других государств.

Право на социальное обеспечение

Рекомендации 125.9, 125.27, 125.30, 125.41, 125.57, 125.80–90

189. Казахстан поддерживает рекомендацию в отношении ратификации Факультативного протокола к Международному пакту об экономических, социальных и культурных правах. Проводится внутригосударственная процедура по его вступлению в силу.

190. Законодательством предусмотрены различные меры государственного содействия занятости, в том числе установление квот для трудоустройства отдельных категорий граждан.

191. В соответствии с Законом Республики Казахстан "О занятости населения" 2016 года государство обеспечивает меры по оказанию содействия гражданам в трудоустройстве.

192. Согласно Закону местные исполнительные органы обеспечивают реализацию государственной политики в сфере занятости населения путем установления квоты рабочих мест для инвалидов в размере от 2 до 4 % от численности рабочих мест без учета рабочих мест на тяжелых работах, работах с вредными, опасными условиями труда.

193. По поручению Главы государства принята Программа развития продуктивной занятости и массового предпринимательства на 2017 – 2021 годы (далее – Программа) взамен ДКБ-2020.

194. Программа ориентирована на создание эффективной системы получения востребованной профессии на рынке труда, развитие массового предпринимательства, создание эффективной модели трудового посредничества, включая поддержку социально уязвимых групп населения.

195. На 1 марта 2018 года число лиц, обратившихся по вопросам участия в Программе, составило 89,6 тыс. человек, из них 72,3 тыс. включены в состав участников Программы.

196. В числе лиц, включенных в состав участников Программы, 50,2 тыс. безработных (56 %), 1,8 тыс. самостоятельно занятых граждан (2 %).

197. Обеспечены трудоустройством свыше 65,8 тыс. человек.

198. Внедрено бесплатное профтехобразование на базе колледжей до 2,5 лет для молодежи, после окончания школы не поступившей в высшие учебные заведения. Обучение могут проходить все безработные, самозанятые, которые нуждаются в получении востребованных на рынке труда навыков и знаний.

199. На 1 марта 2018 года краткосрочным профессиональным образованием охвачено 3921 человек, в том числе 1422 – молодых людей, 220 – малообеспеченных лиц, 1 – сирота, 76 человек – из числа инвалидов.

200. Расширены инструменты микрокредитования, как на селе, так и в городах.

201. В рамках Программы развития продуктивной занятости и массового предпринимательства на 2017 – 2021 годы предоставляются микрокредиты до 8 тысяч МРП (19000000 тенге) с конечной ставкой вознаграждения не более 6% в городах и моногородах – через Фонд Даму, на селе – через аграрную кредитную корпорацию, фонд финансовой поддержки сельского хозяйства.

202. В 2018 году выдано 1079 микрокредитов на сумму 11,4 млрд. тенге. Единая программа поддержки и развития бизнеса ДКБ-2020 направлена на обеспечение устойчивого и сбалансированного роста регионального предпринимательства, а также поддержание действующих и создание новых постоянных рабочих мест.

203. Меры господдержки в рамках Единой программы оказываются субъектам малого и среднего предпринимательства.

204. В рамках Программы трудоустроены на вакантные рабочие места: из базы данных – 7,8 тыс. молодых людей, 4,4 тыс. малообеспеченных, 348 инвалидов, 2 сирот; социальные рабочие места – 2,7 тыс. молодых людей, 1,2 тыс. малообеспеченных граждан, 488 инвалидов, 3 из числа сирот; молодежную практику – 7,2 тыс. молодых людей, 74 малообеспеченных граждан, 110 из числа инвалидов, 1 сирота, на общественные работы – 5,6 тыс. молодых людей, 2,5 тыс. малообеспеченных граждан, 1,3 тыс. человек инвалидов, 3 сирот.

205. По комплексным планам содействия занятости регионов трудоустроено 273000 человек через электронную биржу труда, дополнительно трудоустроено 160000 человек.

206. По поручению Главы государства подготовлены системные изменения по дальнейшему улучшению социального обеспечения населения.

207. С января 2018 года впервые за последние 12 лет пересмотрена структура величины прожиточного минимума. Доля непродовольственной части увеличена с 40 до 45 %, доля продовольственной части снизилась до 55 %, что отражает динамику потребления населения.

208. В результате все социальные выплаты увеличились до 16 %. Это повлияло на доходы более 3 млн. казахстанцев.

209. В 2018 году полномасштабно внедрен новый формат оказания АСП.

210. Нетрудоспособным малообеспеченным гражданам АСП предоставляется в безусловном порядке. Трудоспособным членам семей денежная помощь оказывается при условии их участия в мерах содействия занятости.

211. По состоянию на 1 августа 2018 года 64 % трудоспособных получателей АСП (70000 чел.) обеспечены мерами содействия занятости (31,8 тыс. трудоустроены на постоянные рабочие места).

212. Более 32000 малообеспеченных семей получили возможность развития собственного хозяйства, около 2,2 тыс. семей на полученные средства организовали или расширили индивидуальную предпринимательскую деятельность.

213. Кроме АСП, для социальной поддержки малообеспеченного населения в регионах оказываются 14 видов социальной помощи.

214. Оказываемая помощь делится на единовременные, периодические, к праздничным датам, выплачиваемая участникам, инвалидам ВОВ, пенсионерам, инвалидам, малообеспеченным гражданам.

215. На постоянной основе вносятся изменения в сфере оказываемых видов помощи по обеспечению большей поддержки малообеспеченного населения.

216. Проведена модернизация базового уровня пенсионного обеспечения, предусматривающая взаимосвязь выплат с трудовым стажем.

217. С января 2018 года размер солидарных пенсий увеличился на 8 %, рост базовой пенсии составил 6 %. С июля 2018 года средний размер базовой пенсии вырос еще на 68 %. Это связано с изменением методики назначения базовой пенсии, назначаемой пропорционально трудовому стажу от 54 % до 100 % от прожиточного минимума.

218. В реализацию Послания Главы государства 2018 года "Новые возможности развития в условиях четвертой промышленной революции" по усилению взаимосвязи между трудовым стажем и размерами социальных выплат разработан новый законопроект об обязательном социальном страховании.

219. Законопроект предусматривает пересмотр параметров назначения социальных выплат из ГФСС с учетом рекомендаций международных экспертов, что повысит социальную защищенность работающих граждан, а также усилит заинтересованность граждан в официальной занятости.

220. Комплексная защита материнства и детства, сохранение и укрепление здоровья беременных и кормящих женщин обеспечиваются через многоуровневую систему социальной помощи и социального страхования.

221. С 2018 года все государственные социальные пособия семьям, имеющим детей, повышены на 6 %. Пособие на рождение составляет 121000 тенге.

222. Средний размер социальной выплаты для работающих женщин по беременности и родам – 391000 тенге, ежемесячная выплата по уходу за ребенком до года – от 17000 до 32000 тенге.

223. Уход за ребенком до трех лет засчитывается в трудовой стаж при назначении пенсии, женщинам субсидируются обязательные пенсионные взносы в период по уходу за ребенком до года.

224. Расходы на поддержку материнства и детства на 2018 год составили 275 млрд. тенге, что на 12 % больше по сравнению с 2017 годом.

225. Функционируют центры временного размещения оралманов (репатриантов), обеспечивающие временное проживание оралманов и членов их семей с целью получения адаптационных услуг до момента их расселения и переселения в соответствии с национальным законодательством.

226. В целях устранения региональных диспропорций и демографических дисбалансов Программой развития продуктивной занятости и массового предпринимательства на 2017 – 2021 годы стимулируется территориальная мобильность трудовых ресурсов за счет содействия в добровольном переселении.

227. Конституцией, законами и другими нормативными правовыми актами РК гражданам страны гарантировано бесплатное общеобязательное среднее образование. Согласно Закону об образовании основными принципами государственной политики в области образования являются равенство прав всех на получение качественного образования, приоритетность развития системы образования, доступность образования всех уровней для населения с учетом интеллектуального развития, психофизиологических и индивидуальных особенностей каждого лица.

228. Прямая ответственность за организацию учета детей школьного возраста, их обучение до получения ими среднего образования согласно Закону об образовании возложены на местные исполнительные органы.

229. Право на бесплатное обязательное среднее образование в 2017 году обеспечивали 7414 общеобразовательных школ (95 % государственные и 5 % частные), где обучалось порядка 3 млн. детей.

230. Обеспечиваются доступность для каждого гражданина качественного дошкольного воспитания и школьного образования, возможность получить новые профессиональные навыки в колледже и университете, развить исследовательские и творческие компетенции.

231. Средний балл казахстанских школьников в Международном исследовании качества чтения и понимания текста PIRLS-2016 составил 536 баллов. Казахстан занимает 27 место среди 50 стран. Результат сопоставим с показателями сверстников из Германии (537) и Словацкой Республики (535).

232. Казахстан в рейтинге мировой конкурентоспособности IMD-2018 по субфактору "Образование" занял 29-ое место среди 63 стран, поднявшись на 6 пунктов по сравнению с 2017 годом.

233. В 2018 году Казахстан наряду с 80 странами принял участие в PISA-2018 в новом компьютерном формате. В исследовании приняли участие около 17000 учащихся и 597 директоров школ (70 % автоматизировано, 30 % на онлайн-портале отслеживается самим ОЭСР). Результаты будут опубликованы в декабре 2019 года.

234. С 2017 года реализуется проект "Бесплатное профессионально-техническое образование для всех". По проекту "Серпін" обучаются 14479 студентов (в колледжах – 2276 чел., ВУЗах – 12203 чел.).

235. Принята Госпрограмма развития образования и науки на 2016 – 2019 годы, целями которой являются обеспечение равного доступа к качественному среднему и высшему образованию, защита прав и законных интересов детей и формирование интеллектуально, физически, духовно развитого, успешного гражданина и др.

236. В сфере дошкольного образования охват дошкольным образованием детей 3-6 лет составил 93,1 %. С 2018 года в гг. Нур-Султан, Алматы и Шымкент, 25 городах и 8 областях (Актюбинская, ВКО, ЗКО, СКО, Карагандинская, Павлодарская, Туркестанская, Мангистауская) запущена автоматизированная система постановки на очередь и выдачи направлений в детские сады.

237. 43 % детей охвачены обновленным содержанием образования (в 2016 г. – 12,6 %). Около 150 тыс. учителей: в 2016 году – 74149, в 2017 году – 74558 учителей обучены по обновленным программам.

238. В рейтинге лучших университетов мира QSWUR в 2018 году отмечены 10 казахстанских ВУЗов (2017 г. – 8).

239. Объем госзаказа на 2018 – 2019 учебный год составил 66389 мест (бакалавриат – 50894, магистратура – 13220, докторантура – 2275).

240. 383 организации и 22081 человек занимаются исследованиями и научными разработками. Научно-исследовательские работы на 2018 – 2020 гг. реализуются в рамках 7 приоритетов развития науки.

241. На 2018 – 2020 гг. реализуются 1096 научных проектов по грантовому финансированию и 92 программы по программно-целевому финансированию науки.

242. Для интеграции в мировое научное пространство планируются обучение английскому языку и процедуре подачи заявки в международные научные организации и проведение обучающих программ, в том числе на базе ClarivateAnalytics, Springer, направленных на повышение публикационной активности в мировых изданиях.

243. Важным направлением "ДКБ-2020" является усиление поддержки предпринимательского потенциала, включающей комплекс проектов по обучению основам ведения бизнеса и консультационному сопровождению ее потенциальных и начинающих предпринимателей.

244. По инструменту "Бизнес-школа" бизнес-тренинги прошли 17985 слушателей (с момента реализации 164,3 тыс.), по топ-менеджменту МСБ приняли участие 424 руководителя предприятий (с момента реализации 2949), по проекту "Деловые связи" обучение прошли 536 человек (с момента реализации 4435), зарубежную стажировку на профильных предприятиях США и Германии прошли 469 человек.

245. В центрах поддержки предпринимателей оказано более 127,5 тыс. консультаций (с момента реализации 972,7 тыс.) по госпрограммам поддержки бизнеса, 55376 клиентам (с момента реализации 492055) услуги по госпрограммам поддержки бизнеса, предоставлено 39720 (с момента реализации 223424) сервисных услуг для 53692 (с момента реализации 418199) предпринимателей.

246. 80 шагом "Плана нации – 100 конкретных шагов" предусмотрена первичная помощь, являющаяся центральным звеном национального здравоохранения для предупреждения и ранней борьбы с заболеваниями. В рамках Госпрограммы "Денсаулық" на 2016 – 2019 годы ведется работа по совершенствованию ПМСП.

247. В Казахстане имеются 525 поставщиков услуг ПМСП, 29 % являются частными организациями. В организациях ПМСП функционируют 11013 участков, более 65% – участки врачей общей практики (7267), 18 % – педиатрические участки (2058). За последние 2 года с целью снижения нагрузки на 1 врача общей практики открыты 2171 участков (2018 год – 1054 участков).

248. В 2018 году по сравнению с показателями прошлого года отмечается снижение заболеваемости туберкулезом на 8,7 % и смертности на 20 %. Данная тенденция улучшения эпидемиологической ситуации по туберкулезу является наиболее высокой в республике (по оценке миссии ВОЗ, 2018 год).

249. Охват новорожденных вакцинацией против туберкулеза – 95 %.

250. Для раннего выявления туберкулеза применяются современные методы диагностики, соответствующие международным стандартам.

251. Во всех бактериологических лабораториях при ПТО внедрены новые инновационные генно-молекулярные лабораторные технологии по ускоренной диагностике (в течение 2 часов) туберкулеза.

252. В 2018 году внедрен инновационный метод для контроля лечения – видеонаблюдаемое лечение с использованием смартфонов. Впервые в 8 областях для лиц из групп высокого риска по грантам Глобального фонда организована работа 12 неправительственных организаций, оказывающих содействие в поиске нарушителей режима лечения, проводящих информационную работу по профилактике и приверженности к лечению, сопровождающих пациентов для прохождения диагностики.

253. Сформированы вертикальная централизация всех ПТО противотуберкулезных диспансеров и горизонтальная – передача всех диспансерных отделений (туберкулезных кабинетов) ПТО в юридическое ведение сети первичной медико-санитарной помощи, способствующей реальному усилению роли и ответственности сети ПМСП за снижение уровня туберкулеза. Усиление системы инфекционного контроля в ПТО – одна из приоритетных задач Национальной программы и политики, направленной на минимизацию риска распространения туберкулеза среди населения.

254. Утверждена Дорожная карта по укреплению репродуктивного здоровья граждан, предусматривающая образовательные программы на основе рекомендаций ВОЗ, включающие учебный курс и пособия, методические рекомендации по гигиеническому обучению и половому воспитанию девушек и юношей, инфекций, передающихся половым путем, ВИЧ/СПИД.

255. В рамках реализации госпрограммы развития здравоохранения "Денсаулық" на 2016 – 2019 годы функционируют 96 молодежных центров здоровья, оказывающих подросткам и молодежи комплексные медико-психосоциальные услуги, в том числе по охране репродуктивного здоровья.

256. Для снижения числа абортов, охраны репродуктивного здоровья молодежи, информированности молодежи по профилактике нежелательной беременности, абортов, о школах планирования семьи проводится работа молодежных центров на постоянной основе.

257. С 2011 года в штатные нормативы организаций ПМСП включены должности социальных работников и психологов, работающих с семьями, находящимися в трудной жизненной ситуации. Насчитывается 4268 социальных педагогов, 8362 психологов.

258. По вопросам повышения значимости семьи в современном обществе, репродуктивного здоровья, привлечения внимания общественности к проблемам молодых и неполных семей созданы центры семейного здоровья, клиники, дружественные к молодежи, молодежные центры здоровья и центры укрепления здоровья.

259. Проводится работа по расширению образовательных тематик по репродуктивному здоровью в основных школьных дисциплинах.

260. Реализуются мероприятия по внедрению ПУХЗ, представляющей динамическое наблюдение пациентов с хроническими заболеваниями при активном вовлечении пациентов в самоменеджмент.

261. Законодательство, регулирующее вопросы привлечения в Казахстан иностранной рабочей силы (ИРС), претерпело кардинальные изменения в сторону либерализации режима трудовой миграции и, начиная с января 2017 года, пересмотрена система выдачи рабочих разрешений.

262. В 2017 году все требования, сопровождавшие процедуру выдачи разрешений, упразднены и введена новая платная система выдачи разрешений, согласно которой для получения разрешения работодатель платит налоговый сбор.

263. Сокращены сроки выдачи (7 рабочих дней).

264. Усовершенствована процедура осуществления внутрикорпоративного перевода (ВКП). Законодательство приведено в соответствие со стандартами ВТО. ВКП осуществляются в отраслях экономики, определенных Правительством, при том, что данную процедуру проходят руководители, менеджеры и специалисты.

265. С 2017 года внедрена система привлечения самостоятельных иностранных соискателей по справкам о соответствии уровня квалификации.

266. В рамках ВКП требования по местному содержанию в кадрах переведены на упрощенную схему в соотношении 50/50 для менеджеров и специалистов и отменены полностью для руководителей.

267. Не требуется получение разрешения бизнес-иммигрантам, прибывшим для осуществления предпринимательской деятельности.

268. Для реализации Концепции миграционной политики в 2018 году приняты меры по дальнейшему совершенствованию системы регулирования миграционных процессов, предусмотрены механизмы привлечения иностранной рабочей силы, востребованной экономикой.

Права национальных меньшинств

Рекомендации 125.31, 125.34, 125.37, 125.77, 125.93, 125.94

269. Конституция гарантирует равенство прав и свобод человека и гражданина, независимо от расы, этнической принадлежности, отношения к религии, принадлежности к социальным группам и общественным объединениям.

270. Принципы национального единства: "Одна страна – одна судьба", "Разное происхождение – равные возможности", "Единство в многообразии", "Развитие национального духа" определяют содержание всех стратегий, концепций и программ общественного развития.

271. Сформирована собственная модель межэтнического взаимодействия. Ее ключевым звеном является Ассамблея народа Казахстана, Председателем которой является Первый Президент Республики Казахстан – Елбасы.

272. Деятельность Ассамблеи направлена на формирование интегрированного общества, где представители всех этносов вовлечены в общественно-политическую, экономическую, социальную и культурную жизнь общества.

273. Ассамблея обеспечивает представительство интересов этносов на всех уровнях политической системы страны.

274. В деятельности Ассамблеи приоритетным является принцип гражданского участия. Поэтому в ее составе преобладают представители гражданского сектора, прежде всего этнокультурных объединений.

275. Ассамблея сотрудничает с 1155 этнокультурными объединениями (29 республиканских). Для поддержки их деятельности роль ресурсных, культурных и методических центров выполняют 40 открытых домов.

276. Интеграция в систему государственной власти и гражданского общества позволяет Ассамблее своевременно формулировать и транслировать общественные запросы, содействовать коррекции этнополитики, гибкому и оперативному реагированию уполномоченных госорганов на все изменения и тенденции.

277. Поддержка в сфере сохранения и развития традиций, языков и культуры – один из приоритетов госполитики.

278. Созданы все условия для изучения и развития языков этнических меньшинств. Функционирует 190 воскресных школ, где учащиеся факультативно или в кружках изучают традиции, обычаи и языки 26 этносов.

279. Под эгидой этнокультурных объединений выпускается 52 печатных издания на 15 языках. В телеэфир выходит 4 передачи на 11 языках.

280. Кроме казахских и русских театров, в Казахстане успешно работает 4 национальных театра – узбекский, корейский, немецкий и единственный в мире уйгурский. В 2016 году уйгурскому, корейскому и немецкому театрам присвоен статус "академический".

281. Внедряется трехъязычное образование с одновременным созданием условий для изучения и развития языков этносов, корреспондируемых с Люблянскими рекомендациями, поощряющими многоязычие как элемент интеграции.

282. Предпринимаются меры по максимальному охвату детей из семей этнических меньшинств школьным образованием, созданию условий для предоставления возможности детям обучаться на родном языке

283. В каждом регионе накоплен большой опыт работы по координации деятельности этнокультурных объединений, их взаимодействия с госучреждениями, учебными заведениями.

284. Областные секретариаты Ассамблеи народа Казахстана проводят систематическую работу по гармонизации межэтнических отношений, развитию родных языков, пропаганде и сохранению национальных обычаев, традиций в соответствии с областным планом с 86 этнокультурными объединениями (24 областных).

285. В Казахстане мирно сосуществуют и взаимодействуют представители более 3693 религиозных субъектов, представляющих 18 конфессий и деноминаций, в том числе мормонов, кришнаитов, мунитов, бахаи и других. Все они могут свободно изучать религию, собираться для отправления религиозных культов, распространять религиозную литературу или создавать благотворительные организации.

286. Казахстан проводит постоянную работу по развитию толерантности и диалога между представителями всех без исключения религий, одновременно защищая свободу религии или убеждений всех членов общества.

287. По инициативе Елбасы в столице каждые три года проходят съезды лидеров мировых и традиционных религий. Участниками межрелигиозных форумов стали главы крупнейших конфессий мира, известные политики и представители международных организаций. На приглашение руководителя Казахстана откликнулись посланники ислама, православия, католицизма, протестантизма, буддизма, индуизма, конфуцианства, иудаизма и другие.

288. Государственная политика Казахстана направлена на сохранение, укрепление межконфессиональной гармонии и соблюдение прав человека на свободу вероисповедания, подтверждением чего является международная инициатива Казахстана по созыву Съезда лидеров мировых и традиционных религий.

289. 10-11 октября 2018 г. в г. Нур-Султане состоялся VI Съезд на тему "Религиозные лидеры за безопасный мир", где приняли участие 82 делегации из 46 стран мира, представляющие все мировые и традиционные религии, видные политические деятели и руководители авторитетных международных организаций. Таким образом, создана возможность для совместного обсуждения и решения острых проблем, возникших на религиозной почве, диалога религий и культур различных народов, обмена опытом и воспитания духа религиозной толерантности, формирования положительного имиджа мирных религий.

290. Создан "Центр Н. Назарбаева по развитию межконфессионального и межцивилизационного диалога", направленный на популяризацию идей Съезда лидеров мировых и традиционных религий.

291. Вклад в развитие глобального межрелигиозного диалога поднял авторитет Казахстана в сообществе наций, г. Нур-Султан стал постоянной диалоговой площадкой Съезда и занял свою нишу в сфере общемирового межрелигиозного диалога. В международных структурах Казахстан стал узнаваем своими интеграционными инициативами с динамично развивающейся экономикой и обществом, сплоченным на основе взаимопонимания и уважения людей различных этносов и религий.

Противодействие торговле людьми

Рекомендации 125.62–125.68

292. Казахстан – участник основных международных конвенций по противодействию торговле людьми: Конвенции ООН о рабстве, Конвенции ООН о борьбе с торговлей людьми и с эксплуатацией проституции третьими лицами, Протокола о предупреждении и пресечении торговли людьми, особенно женщинами и детьми, и наказании за нее, дополняющего Конвенцию против транснациональной организованной преступности.

293. Со странами ближнего и дальнего зарубежья подписаны двусторонние и многосторонние соглашения, регламентирующие: обмен оперативно-розыскной, оперативно-справочной, криминалистической и архивной информацией; исполнение запросов и поручений; проведение оперативно-розыскных мероприятий и следственных действий, крупномасштабных оперативно-профилактических и специальных операций.

294. Уголовным кодексом установлена ответственность за преступления, связанные с торговлей людьми, в частности, за похищение человека с целью эксплуатации; незаконное лишение свободы с целью эксплуатации; торговлю людьми; вовлечение несовершеннолетнего в занятие проституцией; торговлю несовершеннолетними; вовлечение в занятие проституцией; организацию или содержание притонов для занятия проституцией и сводничество; принуждение к изъятию или незаконное изъятие органов и тканей человека.

295. Все нормы, предусматривающие ответственность за преступления, связанные с торговлей людьми, полностью сохранены в редакции нового Уголовного кодекса, вступившего в силу с января 2015 года.

296. Поэтапно приняты 5 правительственных планов по профилактике, предотвращению и борьбе с преступлениями, связанными с торговлей людьми, (на 2004 – 2005, 2006 – 2008, 2009 – 2011, 2012 – 2014 и на 2015 – 2017 годы).

297. Реализуется План мероприятий Правительства по профилактике, предотвращению и борьбе с преступлениями, связанными с торговлей людьми, на 2018 – 2020 годы.

298. Реализуются Программа сотрудничества государств-участников СНГ в борьбе с торговлей людьми на 2014 – 2018 годы и Межгосударственная программа совместных мер борьбы с преступностью на 2019 – 2023 годы.

299. План представляет собой комплекс мероприятий по изучению международной практики, оказанию специальных социальных услуг жертвам торговли людьми, поддержке кризисных центров и приютов, внедрению новых подходов и методов в вопросах уголовного преследования, повышению квалификации сотрудников, проведению профилактических мероприятий.

300. Функционирует Межведомственная комиссия по вопросам борьбы с незаконным вывозом, ввозом и торговлей людьми с участием представителей 14 госорганов, 2 международных организаций и 5 НПО.

301. На заседаниях рассматриваются вопросы выработки предложений по совершенствованию законодательства, информированию общественности, повышению эффективности взаимодействия госорганов, а также защите и оказанию помощи жертвам торговли людьми.

302. Основными формами торговли людьми в Казахстане являются торговля людьми в целях сексуальной эксплуатации; принудительного труда; торговля новорожденными (малолетними) детьми в целях усыновления/удочерения. Единичные случаи составляет торговля людьми для криминальной эксплуатации и принуждения лиц к занятию попрошайничеством.

303. В 2018 году органами внутренних дел возбуждено 276 уголовных дел: 1 по факту похищения человека с целью эксплуатации; 19 – за незаконное лишение свободы с целью эксплуатации; 14 – за торговлю людьми; 10 – за вовлечение несовершеннолетнего в занятие проституцией; 5 – за торговлю несовершеннолетними; 48 – за вовлечение в занятие проституцией и 179 фактов организации или содержания притонов для занятия проституцией и сводничество.

304. Функционируют НПО, которыми оказывается психологическая, медицинская, правовая и другие виды помощи потерпевшим и их реабилитация.

305. С 2016 года в каждом регионе осуществляют работу организации, предоставляющие специальные социальные услуги пострадавшим от торговли людьми за счет бюджетных средств.

306. Данный механизм перенаправления жертв торговли людьми работает на основании критериев оценки и стандарта оказания специальных социальных услуг.

307. Совместно с Союзом кризисных центров Казахстана с 2016 года реализован проект по предоставлению бесплатной адвокатской помощи жертвам торговли людьми.

308. Проект реализован за счет средств Посольства США и положительно сказался на качестве расследования и привлечении виновных лиц к ответственности.

309. Защита и помощь жертвам торговли людьми осуществляются в рамках Закона Республики Казахстан 2001 года "О государственной защите лиц, участвующих в уголовном процессе".

310. В соответствии с Законом Республики Казахстан 2018 года "О Фонде компенсации потерпевшим" лица, признанные потерпевшими по преступлениям, связанным с торговлей людьми, имеют право с 2020 года на получение компенсации в размере 30 МРП (72000 тенге).

311. В 2016 году подписан Протокол между МВД и Офисом ОБСЕ в г. Нур-Султан, устанавливающий формы сотрудничества в сфере оказания помощи жертвам торговли людьми, обмена информацией с целью выявления и раскрытия преступлений, связанных с торговлей людьми, а также организации и проведения превентивных мероприятий среди населения.

Право на благоприятную окружающую среду

Рекомендация 125.96

312. В 2013 году утвержден План мероприятий по реализации Концепции по переходу Республики Казахстан к "зеленой экономике" на 2013 – 2020 годы.

313. В соответствии с Указом Президента Республики Казахстан 2014 года каждые три года на заседании Совета по переходу к "зеленой экономике" при Президенте рассматривается Национальный доклад по переходу к "зеленой экономике".

314. Первый доклад разработан и рассмотрен 14 мая 2018 года на заседании Совета по переходу к "зеленой экономике" при Президенте. В докладе представлена информация относительно устойчивого использования водных ресурсов, развития устойчивого и высокопроизводительного сельского хозяйства, энергосбережения и повышения энергоэффективности, развития электроэнергетики, управления отходами, снижения загрязнения воздуха и сохранения и эффективного управления экосистемами, перехода к зеленой экономике в разрезе регионов страны; а также рейтинга областей по реализации положений Концепции. Полученные результаты работы свидетельствуют о планомерной работе государственных и местных исполнительных органов в переходе к зеленой экономике. Имеющаяся законодательная основа и активизация усилий позволят достичь запланированных целевых индикаторов к 2020 году.

315. В целях создания условий по сохранению, восстановлению и улучшению качества окружающей среды, а также контроля и надзора за использованием природных ресурсов Указом Президента Республики Казахстан создано Министерство экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан.

Список сокращений

АСП	адресная социальная помощь
БДИПЧ	Бюро по демократическим институтам и правам человека
ВКП	внутрикорпоративный перевод
ВОВ	Великая отечественная война
ВОЗ	Всемирная организация здравоохранения
ВТО	Всемирная торговая организация
ГК	Гражданский кодекс Республики Казахстан
ГП	Генеральная прокуратура Республики Казахстан
ГПК	Гражданский процессуальный кодекс Республики Казахстан
ДКБ	дорожная карта бизнеса
ДВД	департамент внутренних дел
ЕС	Европейский союз
КоАП	Кодекс об административных правонарушениях Республики Казахстан
КСО "ДПЧИ" при МИД	Консультативно-совещательный орган "Диалоговая площадка по человеческому измерению" при Министерстве иностранных дел Республики Казахстан
МВД	Министерство внутренних дел Республики Казахстан
МИД	Министерство иностранных дел Республики Казахстан
МОТ	Международная организация труда
МРП	месячный расчетный показатель
МЮ	Министерство юстиции Республики Казахстан
НПА	нормативный правовой акт
НПЗУ	национальные правозащитные учреждения
НПМ	национальный превентивный механизм
НПО	неправительственные организации
ОБСЕ	Организация по безопасности и сотрудничеству в Европе
ОИС	Организация исламского сотрудничества
ПМСП	первичная медико-санитарная помощь
ПРООН	Программа развития ООН/Представительство ООН в г. Нур-Султан
ПТО	противотуберкулезные организации
ПУХЗ	программы управления хроническими заболеваниями
СМИ	средства массовой информации
СНГ	Содружество Независимых Государств
СПЧ	Совет по правам человека
ТиПО	техническое и профессиональное образование
УВКПЧ	Управление Верховного Комиссара ООН по правам человека
УК	Уголовный кодекс Республики Казахстан
УПК	Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан
УПО	Универсальный периодический обзор
УПР	Уполномоченный по правам ребенка
УПЧ	Уполномоченный по правам человека
ЦУР	цели устойчивого развития
ЮНИСЕФ	Детский фонд ООН
ЮНФПА	Фонд ООН в области народонаселения

Адам құқықтары жөніндегі әмбебап кезеңдік шолу шеңберіндегі Қазақстан Республикасының үшінші кезеңдік Ұлттық баяндамасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 6 қарашадағы № 831 қаулысы.

Біріккен Ұлттар Ұйымының Адам құқықтары жөніндегі кеңесінің 5/1 қарарына қосымшаның 15 а) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

1. Қоса беріліп отырған Адам құқықтары жөніндегі әмбебап кезеңдік шолу шеңберіндегі Қазақстан Республикасының үшінші кезеңдік Ұлттық баяндамасы бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі белгіленген тәртіппен Адам құқықтары жөніндегі әмбебап кезеңдік шолу шеңберіндегі Қазақстан Республикасының үшінші кезеңдік Ұлттық баяндамасын Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысына жіберсін.

3. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Премьер-Министрі

А. Мамин

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 6 қарашадағы № 831 қаулысымен бекітілген

Қазақстан Республикасының Адам құқықтары жөніндегі әмбебап кезеңдік шолу шеңберіндегі үшінші кезеңдік Ұлттық баяндамасы

I. Әдіснама

1. Осы Ұлттық баяндаманы Әділетмині мемлекеттік органдармен, азаматтық қоғам институттарымен өзара іс-қимыл жасай отырып дайындады және ол ӘКШ-ның Екінші кезеңдік шолуында қабылданған ұсынымдарды іске асыру нәтижелерін сипаттайды.

2. Мемлекеттік органдармен бірлесіп, ӘКШ Екінші кезеңдік шолуының қорытындылары бойынша қабылданған ұсынымдарды іске асыру бойынша Ведомствоаралық жоспар бекітілді.

3. Үкімет барынша ашықтықты және екінші ӘКШ ұсынымдарын іске асыру процесін тәуелсіз мониторингтеуді қамтамасыз етті. Әділетмині орталық және жергілікті мемлекеттік органдармен үкіметтік емес сектордың және екінші ӘКШ ұсынымдарын іске асыру процесін тәуелсіз бағалау жөніндегі ҮЕҰ-ның қатысуымен 13-тен астам кездесуді ұйымдастырды. Аралық есептер жыл сайын ҮЕҰ-ның және халықаралық ұйымдар мен шет мемлекеттер өкілдіктерінің қатысуымен СІМ жанындағы "АӨДА" ККО отырыстарында, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Адам құқықтары жөніндегі комиссияның отырыстарында ұсынылды.

4. Қабылданған ұсынымдарды іске асыру процесінде Үкімет Адам құқықтары жөніндегі қазақстандық халықаралық бюроның бастамасы бойынша қазақстандық ҮЕҰ әзірлеген және ұсыным берген адам құқықтары саласындағы заңдардың орындалуында анықталған коллизиялар мен олқылықтарды жою және заңдылықты және "Адам құқықтары үшін хартия" қоғамдық қорын сақтау жөніндегі салалық жол карталарын ескерді.

II. Жалпы мәліметтер

5. Қазақстан адам құқықтары саласындағы міндеттемелердің орындалуын бағалаудың және оның сындарлылығы мен ашықтығын қамтамасыз етудің сыртқы құралы ретінде ӘКШ-ның маңыздылығы туралы позицияны ұстануды жалғастыруда. Мүше мемлекеттердің ӘКШ-ға қатысуының тиімділігі анағұрлым үздік халықаралық стандарттар және БҰҰ-ға мүше мемлекеттердің озық тәжірибесі ескеріле отырып, нақты заңнамалық және практикалық шаралармен қамтамасыз етілуге тиіс.

6. Соңғы жылдары Қазақстанда бірқатар негізге алынатын мемлекеттік бағдарламалар ("Қазақстан-2050" стратегиясы, "Нұрлы жол" инфрақұрылымдық бағдарламасы, Қазақстанның 2025 жылға дейінгі дамуының стратегиялық жоспары, "Цифрлық Қазақстан" бағдарламасы, қазақ тілінің әліпбиін латын графикасына көшіру) қабылданды, сол арқылы мемлекеттің ондаған жылдарға арналған стратегиялық мақсаттары мен алдағы дамуының негізгі бағыттары белгіленді. Осы құжаттарды әзірлеу халықаралық және ұлттық тәуелсіз сарапшыларды тарту арқылы кең қоғамдық пікірсайыстармен сүйемелденді.

7. 2017 жылы мемлекеттік билік тармақтары арасындағы өкілеттіктерді қайта бөлу жөніндегі конституциялық реформа жүргізілді, Президенттің өкілеттіктерін беруге байланысты Парламент пен Үкіметтің азаматтар алдындағы рөлі мен жауапкершілігі күшейтілді. Қоғамдық маңызы бар мәселелер бойынша азаматтық қоғамның пікірін білдіру және ескеру мақсатында орталық және жергілікті атқарушы органдар жанынан қоғамдық кеңестер құру арқылы халық пен Үкімет арасында "кері байланыс" тетігі қалыптастырылды. Орталық және жергілікті атқарушы органдар басшыларының, сондай-ақ мемлекеттік университеттер ректорларының халық алдында жыл сайын міндетті есеп беруі енгізілді.

8. Қауіпсіздік кеңесінің елдің ұлттық қауіпсіздігі және қорғаныс қабілеті саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын қарау жөніндегі рөлі мен міндеттері Заң деңгейінде күшейтілді.

9. 2019 жылдың бірінші жартысында Қазақстанда биліктің бейбіт және ашық транзиті өтті. Н. Назарбаевтың өз өкілеттігін мерзімінен бұрын тоқтатуына байланысты 2019 жылғы 9 маусымда Қазақстан Республикасы Президентінің сайлауы мерзімінен бұрын өтті. Жаңадан сайланған Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев өзінің Қазақстан халқына алғашқы Жолдауында Үкіметке азаматтардың сыны мен сындарлы ұсыныстарына дереу ден қою мақсатында "Халық үніне құлақ салатын мемлекет" тұжырымдамасына тез арада көшу, халықпен және бизнеспен тиімді коммуникацияны орнату бойынша тапсырма берді.

10. 2018 жылы жергілікті өкілді органдар депутаттарын сайлаудың пропорционалды жүйесін енгізуді қоса алғанда, саяси бәсекелестікті, көппартиялылықты және пікірлер плюрализмін дамытуға бағытталған сайлау және жергілікті өзін-өзі басқару туралы заңдарға түзетулер қабылданды.

11. 2019 жылғы қыркүйекте Қазақстан Республикасының Президенті жыл ішінде зорлық-зомбылық, адам саудасы және жеке тұлғаға, әсіресе, балаларға қарсы қылмыстар үшін жазаны қатаңдату, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес, нормативтік құқықтық актілер жобаларының сыбайлас жемқорлыққа қарсы сараптамасын қайтару, сот дауларында мемлекеттік органдарға қарсы азаматтар мен бизнес үшін тең жағдайларды қамтамасыз ету мақсатында әкімшілік әділетті енгізу, әкімшілік полицияны реформалау, азаматтық қоғамды дамытудың және орталық және жергілікті мемлекеттік органдар жанындағы қоғамдық кеңестердің мандатын күшейтудің, сондай-ақ митингілер туралы заңнаманы жетілдірудің жаңа тұжырымдамасын қабылдау жөнінде Парламент пен Үкіметтің экономикалық, әлеуметтік сипаттағы заңнамалық және практикалық шаралар қабылдауын көздейтін Жалпыұлттық жоспар қабылданды.

12. Азаматтардың құқықтарын қорғауды күшейту мақсатында сот және құқық қорғау жүйесін реформалау шеңберінде Жоғарғы Сот сот шешімдерінің сапасын жақсарту, сот практикасының бір үлгіде болуын қамтамасыз ету, судьялардың біліктілігін арттыру, сот ісін жүргізуге және сот шешімдерінің орындалуын бақылауға цифрландыру енгізу жөнінде елеулі шаралар қабылдауда. Қабылданған шаралар бүгінде оң нәтиже беруде. Дүниежүзілік Банктің "Doing Business" рейтингісінде Қазақстан соңғы 4 жылда сот ісін жүргізу сапасының индексі бойынша әлемнің 190 елі арасында бірінші ондыққа (2018 жылы 4-орын) кіреді.

13. 2030 жылға дейін тұрақты даму саласында Күн тәртібі қабылдаған сәттен бастап Қазақстан білім беру, кәсіпкерлікті дамыту, көрсетілетін қаржы қызметтеріне және қаражатына қолжетімділікті кеңейту, кедейлік тауқыметін төмендету және сот жүйесін жаңғырту мәселелерінде прогреске қол жеткізе білді. ТДМ индикаторлары мен көрсеткіштерінің 79,9 %-ін Үкімет ұлттық стратегиялық жоспарлауға енгізді. Қазіргі уақытта бұл жұмыс одан әрі жалғастырылуда, атап айтқанда Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Әйелдер ісі және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссия Үкіметпен бірлесіп, бюджет қаражатын жоспарлау және пайдалану кезінде әйелдер мен ерлердің, қыздар мен балалардың құқықтары мен мүдделерін жан-жақты ескеру мақсатында гендерлік бюджеттеуді күшейту мәселесін талқылауда.

14. 2016 жылдан бастап Премьер-Министр орынбасарының басшылығымен Үйлестіру кеңесі тарапынан ТДМ-ның іске асырылуын бақылаудың тұрақты тетігі жұмыс істейді. Оның құрамына мемлекеттік органдардың, ҮЕҰ-ның, БҰҰ өкілдігінің және басқа да халықаралық ұйымдардың өкілдері кіреді. Үйлестіру кеңесі Адамдар, Планета, Өркендеу, Бейбітшілік, Серіктестік сияқты 5 ведомствоаралық жұмыс тобынан тұрады.

15. Қазақстан терроризмге қарсы күреске бейілділігін сақтай отырып, терроризмнен еркін бейбітшілікке қол жеткізу үшін мінез-құлық кодексін қабылдау жөніндегі бастаманы қолдағаны үшін мүше мемлекеттерді және БҰҰ Қауіпсіздік кеңесіне алғыс білдіреді. Қазақстан осы саясатты жалғастыра отырып, "Жусан" гуманитарлық операциясы шеңберінде Сириядан қазақстандық әйелдер мен балаларды қайтару үшін пәрменді шаралар қабылдады.

III. Адам құқықтарын қорғау мен көтермелеудің жалпы негіздері, халықаралық міндеттемелер шеңберін кеңейту

125.10, 125.26, 125.28, 125.29, 125.33-ұсынымдар

16. Мемлекеттің ең жоғары құндылықтары адам, оның өмірі, құқықтары мен бостандықтары болып табылатыны туралы конституциялық қағидатты ұстана отырып, заң шығару процесінде Парламент пен Үкіметтің қарауына енгізу мен әзірлеудің міндетті шарты заң жобасының тұжырымдамасында халықаралық тәжірибе мен қабылданған міндеттемелерді көрсету, сондай-ақ осы жобаны қоғамдық кеңестермен және үкіметтік емес ұйымдармен жария талқылау болып табылады.

17. Мемлекет басшысы Ұлттық қоғамдық сенім кеңесін құрды, оның мақсаты барлық секторларда адам құқықтарын көтермелеу және қорғау, сондай-ақ өзекті жалпы мемлекеттік міндеттерді талқылауға азаматтық қоғамды тарту болып табылады. Кеңес құрамына танымал құқық қорғаушылар, экономистер және басқа да тәуелсіз сарапшылар, сондай-ақ АҚУ және БҚУ кірді.

18. АҚУ-дың конституциялық мәртебесін бекітумен қатар БҚУ институты енгізілді. Үкімет осы институттарды нығайту саясатын жалғастырады. Осы саясаттың кезекті қадамы ретінде үкіметтік емес секторды тәуелсіз мониторингтеуге тарта отырып, "Омбудсман+" моделі бойынша азаптаудың алдын алудың ұлттық алдын алу тетігін атап өткен жөн.

19. Екінші АҚУ ұсынымдарын ескере отырып, мүмкіндігі шектеулі адамдардың, әсіресе, балалардың құқықтарын қорғау және көтермелеу мақсатында 2015 жылғы ақпанда Қазақстан Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияны ратификациялады. Қазіргі уақытта Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы халықаралық пактіге Факультативтік хаттаманы ратификациялау жүргізілуде.

20. БҰҰ өкілдігімен бірлесіп, төрт жыл ішінде ұлттық құқық қорғау тетіктерін жетілдіру және адам құқықтары саласында қабылданған міндеттемелерді тиімді іске асыру жөніндегі жоба іске асырылды. Жоба шеңберінде БҰҰ АҚЖКБ жаһандық индикаторлары негізінде 6 ұлттық индикатор әзірленді: азаптауларға және басқа да қатыгез, адамгершілікке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын іс-әрекеттер мен жазалау түрлеріне ұшырамау құқығы; өз елін басқаруға қатысу құқығы; білім алу құқығы; жеткілікті тұрғын үй құқығы; әділ сот талқылауы құқығы; әйелдерге қатысты зорлық-зомбылық проблемасы. Осы индикаторлар адам құқықтарын қорғау және көтермелеу ахуалын ұлттық бағалауға енгізілетін болады.

21. Халықаралық, бірінші кезекте, адам құқықтары саласындағы шарттар ратификациялануға тиіс және Қазақстан Республикасының заңдары алдында басымдыққа ие. Оларда адам құқықтарын қорғау мен көтермелеудің негізгі қағидаттары мен нормалары белгіленгенін ескере отырып және нақты халықаралық шарттарға қатысты қабылданған міндеттемелердің сақталуын бақылаудың нақты ұлттық тетігін енгізу мақсатын ұстана отырып, 2017 жылы Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабына әрекет алу (қолдану) шарттары заңнамада айқындалатыны туралы түзету енгізілді.

22. Азаматтардың құқықтарына, бостандықтары мен міндеттеріне қатысты нормативтік құқықтық актілерді қолдану үшін міндетті шарт оларды ресми жариялау болып табылады. Мұндай актілерді ресми жариялау Қазақстан Республикасы заңнамасы тұтастығының үш қағидатының бірі ретінде бекітілген.

23. Адам құқықтарын әртүрлі салаларда қорғау жөніндегі күш-жігердің дәйектілігін және мемлекеттік және үкіметтік емес сектордың тұрақты диалогын қамтамасыз ету мақсатында консультативтік-кеңесші органдар қызметін жалғастыруда. Олардың ішінде – Адам құқықтары жөніндегі комиссия және Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссия.

IV. Адам құқықтары жөніндегі халықаралық ұйымдармен және тетіктермен ынтымақтастықты нығайту

125.35, 125.36-ұсынымдар

24. Қазақстан Словения, Норвегия, Украина, Қатар, Финляндия, Швейцария, Германия, Қырғызстан, Ресей, Тәжікстан, Өзбекстан, Америка Құрама Штаттары және басқа да БҰҰ-ға мүше мемлекеттердің ұлттық құқық қорғау қауымдастықтарымен және ұйымдарымен ынтымақтастықты тұрақты негізде жүзеге асырады.

25. БҰҰ, БҰҰ АҚК, АҚЖКБ, БҰҰДБ мекемелерімен, Нұр-Сұлтан қаласындағы ЕҚЫҰ Бағдарламалар офисімен, ЮНИСЕФ, ЮНФПА, ДИАҚБ, ЕО, Penal Reform International, Ұлттық құқық қорғау мекемелерінің Азия-Тынық мұхит форумы, ИЫҰ, Human Rights Watch, Amnesty International, Freedom House, Норвегиялық Хельсинки комитеті, Осло Бейбітшілік және адам құқықтары орталығы, АҚШ халықаралық діни еркіндік жөніндегі комиссиясымен жобалық серіктестік күшейтілді.

26. Қазақстан БҰҰ-ның шарттық органдарымен белсенді ынтымақтастық жасайды. Ұлттық баяндамалар қорғалды: 2014 ж. – Азаптауларға және басқа да қатыгез, адамгершілікке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын іс-әрекеттер мен жазалау түрлеріне қарсы конвенция бойынша үшінші баяндама; 2015 ж. – бала құқықтары бойынша төртінші баяндама; 2016 ж. – күштеп жоқ қылып жіберу бойынша бірінші баяндама және Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пакт бойынша екінші баяндама; 2017 ж. – БҰҰ-ның мүгедектер құқықтары жөніндегі комитетінде бірінші баяндама; 2018 ж. – БҰҰ-ның Азаптауларға және басқа да қатыгез, адамгершілікке жатпайтын немесе ар-намысты қорлайтын іс-әрекеттер мен жазалау түрлеріне қарсы конвенциясы бойынша төртінші баяндама, Әйелдерге қатысты кемсітушілікті жою жөніндегі комитетке 5-ші баяндама; 2019 ж. – Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы халықаралық пакт бойынша екінші баяндама және Нәсілдік кемсітушіліктің барлық нысандарын жою туралы конвенция бойынша сегізінші-тоғызыншы баяндама.

27. БҰҰ-ға 2009 жылы жіберілген ашық шақыру шеңберінде Қазақстанға 15-тен астам арнайы рәсімдер жасалды: құлдықтың қазіргі заманғы нысандары туралы мәселе бойынша (2014 ж.), діни немесе сенім бостандығы бойынша (2014 ж.), бейбіт жиналыстар бостандығына құқық туралы мәселе бойынша (2015 ж.), адам құқықтары үшін қауіпті заттар мен қалдықтарды экологиялық негізделген реттеу және жою салдары туралы мәселе бойынша (2015 ж.), мүгедектер құқықтары бойынша (2017 ж.), терроризмге қарсы күрес жағдайында адам құқықтарын көтермелеу және қорғау мәселелері бойынша (2019 ж.).

28. Мемлекеттік органдар арнайы рәсімдер қорытындылары бойынша қабылданған ұсынымдарды орындау бойынша кезең-кезеңімен жол карталарын қабылдады.

29. Қазақстан азаптауларға және зорлық-зомбылыққа, әсіресе, әйелдер мен балаларға қарсы мүлдем төзбеушілік саясатын берік ұстанады. Осыған байланысты БҰҰ азаптаудың алдын алу жөніндегі кіші комитеті делегациясының 2016 жылғы қыркүйектегі сапарының қорытындылары бойынша ұсынымдардың басым бөлігі ұлттық заңнамаға имплементацияланды. 2019 жылдың соңына дейін осы санаттағы қылмыстар үшін жазаны қатаңдату, олардың алдын алу және профилактикасы бойынша заңнамалық түзетулер қабылданатын болады.

30. ХЕҰ кәсіподақтарды біріктіру еркіндігі және олардың мәртебесін нығайту бойынша жұмыс берушінің жауапкершілігін күшейту және еңбекшілердің құқықтарын сақтау бойынша қабылдаған ұсынымдарын ескере отырып, тиісті заң жобасы Парламентте талқылануда.

V. Институционалды тетіктерге жалпы шолу, Қазақстан Республикасының ұлттық заңнамасына Париж қағидаттарын имплементациялау

125.11-125.17-ұсынымдар

31. Азаптауларға қарсы, ұлттық алдын алу тетігі конвенциясына Екінші факультативтік хаттама бойынша міндеттемелерді орындай отырып, Парламент АҚУ мандатын және азаматтық секторды кеңейтті. ҰАТ шеңберінде баратын мекемелер саны балалар әлеуметтік мекемелерін қоса алғанда, 2014 жылы 400-ден 2019 жылы 3 262-ге дейін артты. Қазіргі уақытта осы мандатты одан әрі нығайту және оны қаржылық тұрғыдан жеткілікті қолдауды қамтамасыз ету мәселесі талқылануда.

32. 2017 жылы Мемлекет басшысының бастамасы бойынша АҚУ-ды сайлау жөніндегі өкілеттік Парламент Сенатына берілді.

33. Азаматтардың және ҮЕҰ-ның адам құқықтарын бұзу туралы хабарламалары бойынша талдау функцияларын күшейту, қолданыстағы заңдарды мониторингтеу мақсатында АҚУ жанынан үкіметтік емес сектордың өкілдері мен ғалымдардан Сараптамалық кеңес құрылды және жұмыс істейді. ЖС-мен ынтымақтастық туралы меморандум жасалды. Ұлттық алдын алу тетігіне қатысу тәжірибесінің ашықтығы мен сабақтастығын қамтамасыз ету үшін азаматтық қоғам өкілдері бұл тетікке ротациялау негізінде екі жылда бір рет қатысады.

34. АҚУ-дың бастамасы бойынша және БҰҰДБ, БҰҰ АҚЖКБ, ЕО өкілдігінің қолдауымен Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан және Өзбекстан Омбудсмендерінің (CASI-NHRI) өзара іс-қимыл алаңы құрылды.

35. АҚУ БҰҰ аясындағы арнайы жұмыс тобының Қарт адамдардың құқықтары туралы халықаралық конвенцияны әзірлеу жөніндегі жұмысын және ASEM конференциясы (Азия-Еуропа кеңесі) форматында Қартаюдың проблемалары жөніндегі жаһандық орталығын құру бастамасын қолдайды.

36. Қазіргі уақытта БҚУ Президентке және Үкіметке осы институтты нығайту жөнінде ұсыныстар енгізді. АҚУ және БҚУ мандатын Париж қағидаттарына сәйкестендіру бойынша жұмыс жалғасады.

VI. Сот төрелігін жүзеге асыру және сот жүйесі

125.53, 125.68, 125.69, 125.70, 125.74-ұсынымдар

37. Қазақстан Республикасының Конституциясына және "Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы" Конституциялық заңына сәйкес Қазақстанда сот төрелігін тек сот жүзеге асырады.

38. Сот төрелігін жүргізу кезінде судьялар тәуелсіз және тек Конституцияға және заңға бағынады. Судьялардың мәртебесі мен тәуелсіздігіне нұқсан келтіретін заңдарды немесе өзге де нормативтік құқықтық актілерді қабылдауға жол берілмейді. Соттың сот төрелігін жүргізу қызметіне қандай да араласуға жол берілмейді және заң бойынша жауаптылыққа әкеп соқтырады. Нақты істер бойынша судьялар есеп бермейді.

39. Бұл кезеңде құқықтың үстемдігі мен азаматтардың жоғары сенімін қамтамасыз етуге бағытталған сот жүйесін ауқымды түрде жаңғырту жүргізілуде. Жүргізіліп жатқан реформалардың басты бағыттарына азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз етудің құқықтық тетігін жетілдіру, қазіргі заманғы әлемдік стандарттарға сай келетін сот ісін жүргізудің қолжетімділігі мен ашықтығы жатады.

40. 2015 жылы Президент бес институционалдық реформаны іске асыру бойынша "100 нақты қадам – Ұлт жоспарын" бекітті, атап айтсақ: қазіргі заманғы мемлекеттік аппаратты қалыптастыру, заңның үстемдігін қамтамасыз ету, индустрияландыру және экономикалық өсу, біртұтас болашақ ұлты, транспарентті есеп беретін мемлекет.

41. Жаңа Азаматтық процестік кодекс және "Жоғары Сот Кеңесі туралы" Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды, "Сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына түзетулер енгізілді.

42. 2018 жылы заң қызметтерін көрсету саласын одан әрі жетілдіру, сондай-ақ көрсетілетін қызметтер сапасын, олардың азаматтарға, бірінші кезекте халықтың әлеуметтік жағынан қорғалмаған топтарына, олардың, әсіресе, ауылдық жерлерде тұратын адамдарға қолжетімді болуын қамтамасыз ету мақсатында "Адвокаттық қызмет және заң көмегі туралы" Қазақстан Республикасының жаңа Заңы қабылданды.

43. Азаматтардың сот төрелігіне қолжетімділігін жеңілдету мақсатында бес сатылы сот төрелігі жүйесінен (бірінші, апелляциялық, кассациялық, қадағалау және қайта қадағалау) бірінші және апелляциялық инстанциядағы соттардың рөлін едәуір күшейте отырып, үш буынды (бірінші, апелляциялық, кассациялық) сот төрелігі жүйесіне көшу жүзеге асырылды.

44. Сот кадрларын іріктеу, олардың мансаптық өсуі, кәсіби қызметін бағалау, сондай-ақ тәртіптік жауаптылыққа тарту тәртібі өзгертілді. Халықаралық тәжірибені ескере отырып, Жоғары Сот Кеңесі түбегейлі реформаланды, ол сот кадрларын іріктеудің тәуелсіз автономды органына айналды.

45. Халықаралық және ұлттық сарапшылармен бірлесіп, судьялардың тәуелсіздігін нығайту, сот ісін жүргізуді оңтайландыру және цифрландыру, қажетсіз сот рәсімдерін (төрешілдікті) жою, сот процесін істі қарау тиімділігіне, толықтығы мен уақтылығына бағыттау, алқабилер институтын нығайту мақсатында кезекті заңнамалық және ұйымдастырушылық шаралар топтамасы дайындалды.

46. 2019 жылғы 21 ақпанда соттардың өзін-өзі басқаруын және судьялардың сот төрағаларынан тәуелсіздігін нығайтуға, тәртіптік ықпал ету шараларын қолдану кезіндегі талаптарды қатаңдатуға бағытталған заңға қол қойылды.

47. Жоғарғы Соттың жаңа алқа органы – барлық инстанциялардағы судьялардың өкілдігін қамтамасыз ететін жалпы отырысы құрылды. Бұл институт соттың өзін-өзі басқаруын дамытуды, кадрлық шешімдерді қабылдаудағы тәуелсіздік пен объективтілікті қамтамасыз етеді.

48. Жоғарғы және облыстық соттар жалпы отырыстарының төралқалары да таратылды, бұл іс жүзінде сот төрағаларының ықпал ету құралына айналды.

49. Қазақстанда халықаралық стандарттарға сәйкес келетін әкімшілік әділетті құру, сондай-ақ судьяға өз бастамасы бойынша дәлелдемелер жинау үшін жеке іс-әрекеттерді жасауға, өзінің құқықтық ұстанымын жасауға мүмкіндік беретін сот ісін жүргізу құқығын беру арқылы институционалдық ортада елеулі өзгерістер болады деп күтілуде.

50. 2018 жылдың басынан бастап Жоғарғы Сотта басқаруға проблемалық-бағытталған тәсіл енгізілді, 7 жүйелік жоба әзірленді. Олардың мақсаты – азаматтардың құқықтарын одан әрі қамтамасыз ету және сот жүйесіне деген сенімді арттыру.

51. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл және оның жолын кесу Қазақстан соттарындағы қызметтің басым бағыттарының бірі болып табылады. ЖС-да Ішкі қауіпсіздік және соттарда сыбайлас жемқорлықтың алдын алу бөлімі және оның облыстық және оған теңестірілген соттарда аумақтық бөлімшелері құрылды, олардың қызметі сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнама мен сот жүйесінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі салалық бағдарлама шеңберінде жүзеге асырылады.

52. Бөлімнің мақсаты сот жүйесінде сыбайлас жемқорлықтың алдын алу және жолын кесу және сот жүйесінің сыбайлас жемқорлық деңгейін бағалауда нөлдік көрсеткішке қол жеткізу болып табылады.

53. Жобалық офис құрылды, Жоғарғы Соттың, Сот жүйесін дамыту жөніндегі кеңестің басым жобаларының портфолиосы, оларды іске асыру үшін жұмыс топтарының құрамы бекітілді.

54. Осылайша, келушілер үшін жайлылық пен сервис жасау мақсатында кедергісіз және қашықтан қызмет көрсету қағидаттарына көшу жүзеге асырылды. 66 сотта фронт-офис ашылды, жыл соңына дейін тағы 70 фронт-офис ашу жоспарлануда. "Виртуалды сот" жобасы шеңберінде оны іске асыру басталғаннан бастап қашықтықтан қатысумен 3,2 мың іс қаралды.

55. Бітімгершілік рәсімдерін дамыту және тараптар арасындағы жанжалды азайту бойынша үлкен жұмыс жүргізілуде.

56. "Судья-татуластырушы" жобалары шеңберінде медиацияны қолданудың жаңа тәсілдері іске асырылуда. Республика бойынша соттан тыс татуласудың 46 орталығы және 1042 татуласу кабинеті, олардың ішінде 308-і соттарда ашылды.

57. Соттарда 84 татуластырушы судья, олардың ішінде 64-і 1-ші инстанциядағы соттарда жұмыс істейді. Олардың негізгі функциясы – сот процесіне дейін сотқа келіп түскен талап-арыздар бойынша даулар мен жанжалдарды бейбіт жолмен шешу. Тараптар медиация рәсіміне қатысқан даулардың жартысынан астамы (55%) татуласумен аяқталады.

58. Республиканың 27 сотында "Отбасылық сот" пилоттық жобасы іске асырылуда. Жобаға кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттар, отбасы-тұрмыстық қатынастар саласындағы азаматтық істерді және әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерден туындайтын азаматтық істерді қарайтын облыс орталықтарының соттары қатысады.

59. Бұл соттардың ерекшелігі – отбасындағы жанжалдарды шешу, тараптарды татуластыру, баланың мүдделерін қорғау.

60. Әкімшілік сот ісін жүргізу шеңберінде Жоғарғы Сот "Түнгі соттар" жобасын іске асырды, оларда әкімшілік құқық бұзушылық жасалған сәттен бастап 3 күн ішінде кешкі және түнгі уақытта істердің даусыз санаттары, яғни жол-көлік оқиғалары бойынша әкімшілік істер қаралатын болады. Мұндай істер бойынша міндетті шарт құқық бұзушының өз кінәсін мойындауы болып табылады.

61. Түнгі соттар азаматтарға ыңғайлы. Олардың дауы сотта жұмыстан тыс уақытта шешіледі, бұл сот шешімін әлдеқайда жедел алуға мүмкіндік береді, егер сақтандыру сомасын алғанға дейін барлық рәсімдер шамамен 100 күн болса, қазір 15 күн. Соттар 2018 жылы ЖКО-ға байланысты 7000-нан астам істі жаңа форматта қарады.

62. Сот жүйесін цифрландыру, "SMART СОТ" жобасы шеңберінде электрондық сот төрелігі дамуда.

63. 2016 жылдан бастап мемлекеттік органдар мен ұйымдардың ақпараттық бағдарламаларымен интеграцияланған "Төрелік" сот органдарының жаңа ақпараттық-талдау жүйесі енгізілді.

64. Ахуалдық орталық, "Сот кабинеті", "Сот актілерінің банкі", "Сот құжаттарымен танысу", "Істер тыңдау тізімі", "Сотқа шақырту қағазы" сервистері, sms және электрондық пошта жіберу арқылы сот процесіне қатысушыларды хабардар ету жүйесі табысты жұмыс істейді.

65. Атап айтқанда, "Сот кабинеті" сервисі пайдаланушыларға үйден немесе кеңседен шықпай сотқа талап-арыз (шағым) беруге және онлайн режимде мемлекеттік бажды төлеуге мүмкіндік береді. Осы сервис арқылы жылына орта есеппен 1 млн. астам құжат келіп түседі. Пайдаланушыларға 8 млн. сот актісіне қолжетімділік қамтамасыз етілді. Бүгінде талап арыздардың 90 %-і электрондық түрде беріледі.

66. Республикадағы сот отырыстарының барлық залдары электрондық хаттамалау мүмкіндігімен аудио- және бейнетіркеу (АБТ) жаңғыртылған жүйелерімен жарақталған, бұл сот отырысын жүргізу тәртібіне шағымдану үшін негіздемені, сот хаттамаларына ескертулерді азайтты. Бұдан басқа, АБТ жүйелері сот отырысының уақтылы басталуын орталықтандырылған мониторингтеу жүргізуге мүмкіндік береді, республика соттары арасында бейнеконференцбайланысты ұйымдастыруға мүмкіндік береді, бұл сот отырысына қашықтықтан қатысуды (виртуалды сот төрелігін) қамтамасыз етеді. 2018 жылы қашықтықтан қатысумен 2,3 мың іс қаралды.

67. 2018 жылғы 1 қаңтардан бастап электрондық форматта қылмыстық сот ісін жүргізу басталды. 2018 жылдың қорытындылары бойынша келіп түскен электрондық қылмыстық істердің үлес салмағы 10 %-ті құрайды. Қазіргі уақытта қылмыстық істердің барлық санаттарын электрондық форматқа толық көшіру мәселесі талқылануда.

68. Сот жүйесінің жұмысындағы негізгі тренділердің бірі әлеуметтік желілердегі соттардың аккаунттары арқылы өтініш білдіруді жедел шешу болып табылады. Сонымен қатар, бұл мақсаттар үшін ЖС-тың Call-орталығы пайдаланылады, оған 2018 жылы 59000 қоңырау келіп түскен.

69. Электрондық сервистер, сот отырыстары залдарының аудио-, бейнетіркеу жүйелерімен 100 % жарақтандырылуы, онлайн қызметтердің кең спектрі сот төрелігінің ашықтығы мен жеделдігі, процестік емес байланыстарды барынша азайту үшін жағдай жасайды.

70. Құқық саласындағы соңғы жылдардағы реформалар Қазақстандағы азаматтық сот әділдігін әлемдегі ең қолжетімді және жедел әрекеттердің бірі етуге мүмкіндік берді.

71. Соттар тұрақты негізде судьялар, сот қызметкерлері және халық арасында адам құқықтары саласындағы хабардар болу деңгейін арттыру (әйелдер құқығы мәселелері бойынша жұмыс жеке ұсыныстарды іске асыру шеңберінде де жүргізіледі) олардың құқықтарын бұзуға қарсы күресудің қолданыстағы рәсімдері мен құралдарын қолдану мәселелерінде азаматтардың мүмкіндіктерін кеңейту мақсатында ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізеді.

72. Сонымен қатар, ЖС-ның интернет-ресурсында "Әйелдерге арналған құқықтық көмек" бөлімі бар, онда әйелдерге қатысты кемсітушіліктің барлық нысандарын жоюға қатысты нормативтік база, сот практикасы және пайдалы сілтемелер орналастырылған.

VII. Адам құқықтарын қорғау мен көтермелеудің нормативтік және институционалдық аспектілері

Өмір сүру құқығы

125.42–47-ұсынымдар

73. Қазақстан қылмыстық жаза түрі ретінде өлім жазасын қолдануға мораторийді сақтауды жалғастыруда.

74. Мәселен, Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен 2003 жылы өлім жазасына мерзімсіз мораторий енгізілді.

75. Бұл ретте өлім жазасын қолдану саласын біртіндеп тарылту, сондай-ақ қылмыстық заңдардан өлім-жітіммен байланысты емес қоғамдық қауіптілігі аз баптарды алып тастау жөнінде жұмыс жүргізілуде.

Азаптаулардан қорғау (азаптаулардың алдын алу жөніндегі ұлттық тетіктер)

125.22–125.24, 125.48-ұсынымдар

76. 2019 жылы "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне баланың құқықтарын қорғау жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын ұйымдардың қызметіне байланысты мәселелер бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасы Заңының қабылдануына байланысты ҰАТ мандаты кеңейтілді.

77. Заңда ҰАТ алдын ала баруға жататын мекемелер мен ұйымдар санын кеңейту көзделген. Бұл тағы 200-ден астам мекеме, олардың қатарында балалар үйлері, мүгедек балаларға арналған медициналық-әлеуметтік мекемелер, түзету мектеп-интернаттары, балалар үйлері және т.б. бар.

78. ҰАТ мандаты 3000-нан астам мекемені қамтиды.

79. 2500-ден астам алдын ала бару жүргізілді. 2014 жылы – 277 бару (14 жоспардан тыс), 2015 жылы – 528 бару (20 жоспардан тыс), 2016 жылы – 680 бару (14 жоспардан тыс), 2017 жылы – 534 бару (23 жоспардан тыс), 2018 жылы – 461 бару (27 жоспардан тыс).

80. ҰАТ моделі мекемелердегі құқық бұзушылықтарды тіркеуге және нысаналы, негізделген және өзекті ұсынымдарды әзірлеуге мүмкіндік береді.

81. 2017 жылы Ыстанбұл хаттамасының ұсынымы негізінде Әділетминінің Сот сараптамалары орталығы азаптаулар мен басқа да қатыгез, адамгершілікке жатпайтын ар-намысты қорлайтын іс-әрекеттер түрлері қолданылған жағдайлардағы Кешенді сот-медициналық және психологиялық-психиатриялық сараптамалық зерттеу әдістемесі әзірленді. Әдістемені басшылыққа ала отырып, сот-медициналық және психологиялық-психиатриялық сараптамалар жүргізіледі.

82. 2018 жылы "АӨДА" ККО отырысы шеңберінде СІМ жанындағы "Ұлттық құқық қорғау тетіктерін жетілдіру және Қазақстан Республикасының халықаралық міндеттемелерін тиімді іске асыру: II кезең" деген жобасының таныстырылымы, сондай-ақ "Ұлттық құқық қорғау мекемелері мен ҰАТ-ның бірлескен күш-жігерімен азаптаулардың алдын алу" ҰАТ екінші форумы өткізілді.

83. 2016 және 2018 жылдары Женевада БҰҰ АҚК сессиялары шеңберінде АҚУ мекемесі Қазақстанның Ұлттық алдын алу тетігі қызметін халықаралық қоғамдастыққа таныстыру мақсатында сайд-ивенттер өткізді. Іс-шараларға Қазақстанның мемлекеттік органдары мен ҮЕҰ өкілдері, халықаралық сарапшылар, БҰҰ шарттық органдары мүшелері, халықаралық құқық қорғау ұйымдары, дипломатиялық миссиялар өкілдері және тағы да басқалары қатысты.

84. 2018 жылы ҰАТ-ның "Ұлттық құқық қорғау мекемелерінің және ҰАТ-ның бірлескен күш-жігерімен азаптаулардың алдын алу" Екінші форумында мемлекеттік органдар қызметкерлерінің және ҰАТ өкілдерінің қатысуымен ҰПМ қатысушыларының 2017 жылғы алдын ала барудың қорытындылары бойынша жыл сайынғы бірлескен баяндамасының таныстырылымы өтті. БҰҰ-ның Азаптаудың алдын алу жөніндегі кіші комитетінің мүшесі, Ұлттық құқық қорғау мекемелерінің Азия-Тынық мұхит форумының өкілдері, Словения омбудсмені кеңсесінің, Орталық Азия елдерінің және Ресейдің ҰҚҚМ қызметкерлері шақырылды.

85. 2016 жылы "Пробация туралы" Қазақстан Республикасының Заңы шеңберінде пенитенциарлық және постпенитенциарлық рецидив деңгейін, сотталғандардың әлеуметтік пробация деңгейін төмендету бойынша шаралар қабылдануда.

86. Қазақстан Республикасының Президенті бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған және пробация қызметінің есебінде тұрған азаматтарды әлеуметтік оңалтудың 2017 – 2019 жылдарға арналған кешенді стратегиясын бекітті. Үкімет осы стратегияны іске асыруға бағытталған іс-шаралар жоспарын қабылдады.

87. 2016 жылы Бас прокуратурасы азаптаудың себептері мен жағдайларын тиімді алдын алу және жою мақсатында Азаптауларға қарсы іс-қимыл жөніндегі кешенді шаралар жоспарын әзірледі.

88. 2018 жылы ҚК-ге түзетулер енгізілді, атап айтқанда азаптау қылмысы санатына іс жүзінде өкінуіне байланысты және татуласуға байланысты қылмыстық жауаптылықтан босатуға тыйым салынды.

89. 2018 жылы "Жәбірленушілерге өтемақы қоры туралы" Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды.

Зорлық-зомбылықтан, басқа да қатыгез немесе ар-намысты қорлайтын іс-әрекеттерден қорғау

125.49–125.53, 125.55, 125.58, 125.60–125.61, 125.71–125.73, 125.75-ұсынымдар

90. Тұрмыстық қылмыс профилактикасы полиция органдары қызметінің басым бағыттарының бірі болып табылады және мүдделі мемлекеттік органдармен және азаматтық қоғам институттарымен тығыз өзара іс-қимыл жасауға негізделеді.

91. 2009 жылы мемлекеттік органдардың, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, ұйымдардың және азаматтардың тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы жөніндегі қызметінің құқықтық, экономикалық, әлеуметтік және ұйымдастырушылық негіздерін айқындайтын "Тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы туралы" Қазақстан Республикасының Заңына қол қойылды.

92. Тұрмыстағы зорлық-зомбылық фактілері бойынша шешімдер қабылдаудың, сондай-ақ арнайы ескерту-қорғау шараларын кеңейту жеделділігіне бағытталған тиісті өзгерістер жыл сайын енгізілді.

93. Құқық бұзушыларға ықпал етудің жаңа тетігі – зорлық-зомбылық құрбандарын уақтылы қорғауды қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін қорғау ұсынымдары шығарылды және құқық бұзушылардың мінез-құлқына ерекше талаптар белгіленді.

94. 2012 жылдан бастап 2018 жылға дейін шамамен 70000 қорғау нұсқамалары енгізіліп, соттар шамамен 80000 құқық бұзушының мінез-құлқына ерекше талаптарды белгіледі (2018 жыл – 64000-нан астам қорғау нұсқамасы және құқық бұзушылардың мінез-құлқына 6600 мың ерекше талап).

95. Жыл сайын тұрмыстық қылмыстылық деңгейі орташа есеппен 7-10 %-ке төмендейді.

96. 2017 жылы Құқық қорғау жүйесін жетілдіру жөніндегі заңға қол қойылды.

97. 2017 жылдан бастап отбасылық бұзақыларға ерекше талаптар белгілеу шеңберінде 3 айдан 1 жылға дейінгі мерзімге алкоголь ішімдіктерін, есірткі құралдарын және психотроптық заттарды пайдалануға тыйым салынады.

98. "Арнаулы әлеуметтік қызметтер туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес өмірлік қиын жағдайда жүрген адамға (отбасына) және тұрмыстық зорлық-зомбылықтан жәбірленушіге бюджет қаражаты есебінен арнаулы әлеуметтік қызметтер алу мүмкіндігі берілген.

99. Дағдарыс орталықтарында зорлық-зомбылық құрбандары болған әйелдер мен балалар уақытша пана, консультациялық әлеуметтік-құқықтық, психологиялық көмек, жұмысқа орналастыруда, әлеуметтік тұрғынжайға кезекке тұруда, жоғалған құжаттарды қалпына келтіруде көмек алады.

100. Мемлекет басшысының бастамасы бойынша 1999 жылы ІІМ жүйесінде әйелдерді зорлық-зомбылықтан қорғау жөніндегі бөлімшелер құрылды. 2018 жылы зорлық-зомбылықтан зардап шеккен 12 000-нан астам әйел жүгінген (11 000 астамы дағдарыс орталықтарына жіберілген).

101. 2018 жылы полиция бөлімшелерінде жұмыс істейтін сенім телефондарына 10 000-нан астам қоңырау келіп түскен, олар бойынша тиісті ден қою шаралары қабылданды.

102. Полиция органдарының әйелдерді зорлық-зомбылықтан қорғау жөніндегі бөлімшесі тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасына байланысты іс-шараларды жүргізуге арналған біржолғы гранттар шеңберінде ҮЕҰ-мен өзара іс-қимыл жасайды.

103. 2018 жылы зорлық-зомбылықтан зардап шеккен 22 000-нан астам әйелге консультация берілді. Сенім телефондарына 16 000-нан астам өтініш келіп түсті.

104. Әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықтың барлық нысандары туралы мәліметтерді кешенді жинау, сондай-ақ тұрмыстық және жыныстық зорлық-зомбылықты қоса алғанда, зорлық-зомбылықтың барлық нысандары туралы өтініштер беру жүйесі құрылды. Бұл жүйені БП-ның Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитеті қалыптастырады.

105. Некені бұзу туралы азаматтық істерді қарау кезінде отбасыны сақтап қалумен қатар отбасылық-тұрмыстық қатынастар саласындағы әкімшілік құқық бұзушылықтарды қарауға бағытталған "Отбасылық сот" пилоттық жобасы іске асырылуда, бұл сот ісін жүргізуде медиаторлар мен отбасылық психологтар көмегін қолдану артықшылығын растайды. Бұл оларды қайталап жасаудың алдын алып қана қоймай, отбасын сақтап қалады.

Балалар құқықтары

125.18–125.21, 125.32, 125.51-ұсынымдар

106. Баланың құқықтарын қорғаудың ұлттық жүйесін жетілдіру мақсатында БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясына бейілділікті растай отырып, әлемдік қоғамдастықтың балалар өмірі үшін қолайлы және мейірімді ортаны қалыптастырудағы күш-жігерін қолдай отырып, Президенттің 2016 жылғы Жарлығымен БҚУ институты құрылды.

107. БҚУ қызметі "Баланың құқықтары туралы" 2002 жылғы Заңда регламенттелді.

108. Балалардың құқықтары мен заңды мүдделерінің негізгі кепілдіктерін, сондай-ақ олардың бұзылған құқықтары мен бостандықтарын қалпына келтіруді қамтамасыз ететін БҚУ құрылған кезден бастап 2016 жылы мемлекеттік және қоғамдық институттармен өзара іс-қимыл жасай отырып, заңнамалық актілерге баланың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша өзгерістер енгізілді.

109. Заңда БҚУ-ның білім беру, денсаулық сақтау және халықты әлеуметтік қорғау, қорғаныс, мәдениет және спорт жүйелерінің мемлекеттік органдары мен ұйымдарына, қылмыстық-атқару жүйесі мекемелеріне және кәмелетке толмағандар ұсталатын өзге де ұйымдарға, балалардың құқықтарымен айналысатын мемлекеттік және қоғамдық институттардың құжаттарына кедергісіз қолжетімділігі көзделген.

110. Заңда БҚУ-ға балалар құқықтарын бұзу туралы жеке шағымдар беру және оларды шешу реттелген.

111. Балалар құқықтарын бұзуға жедел ден қою, оларды қалпына келтіру және кезек күттірмейтін шаралар қабылдау үшін ақысыз негізде шұғыл көмек көрсету бойынша балаларға арналған тәулік бойы жұмыс істейтін сенім телефоны ("111") орнатылды.

112. 2018 жылы Баланың құқықтары туралы конвенцияның нормаларына сілтеме жасалған 15 098 іс (10 811 – азаматтық іс, 292 – қылмыстық іс, 3995 – әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс) аяқталды.

113. 2015 жылы жаңа ҚК балаларды сексуалдық және экономикалық тұрғыдан қанағаны үшін, ата-аналық міндеттерін орындамағаны немесе тиісінше орындамағаны үшін жаза қатаңдатылды. Жас балаларға қатысты зорлағаны және сексуалдық сипаттағы зорлық-зомбылық әрекеттерi үшін өмір бойына бас бостандығынан айыру жазасын тағайындау көзделді.

114. ҚК-ның жаңа баптарында (121, 122, 124, 132, 134) белгілі бір лауазымды атқару және белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан өмір бойына айыру белгіленіп, жазалау мерзімін айтарлықтай ұлғайту көзделді.

115. 2015 жылдан бастап ІІМ интеграцияланған дерекқорында "педофил" және "психиатриялық диспансерде есепте тұрған педофил" санаттары бойынша кәмелетке толмағандарға және жас балаларға қатысты жыныстық сипаттағы қылмыс жасаған адамдарды есепке алу жүргізілуде.

116. 2016 жылдан бастап Заңда кәмелетке толмағандардың жыныстық қол сұғылмаушылығына қарсы қылмыс жасағаны үшін жауаптылық күшейтілді.

117. 2018 жылдан бастап сот шешімі бойынша кәмелетке толмағандардың жыныстық қол сұғылмаушылығына қарсы қылмыс жасаған адамдарға химиялық кастрация түрінде мәжбүрлеп емдеу шарасы енгізілді.

118. Әкімшілік қадағалау мерзімі 3 жылға дейін ұлғайтылды.

119. Құқық бұзушылардың мінез-құлқына қойылатын ерекше талаптарды белгілейтін ӘҚБК баптарының тізбесі кеңейтілді (127, 434, 435, 440, 482, 485-баптар).

120. Кәмелетке толмағандарды сексуалдық қанауды және балалар порнографиясын насихаттау мақсатында байланыс желілері немесе құралдары пайдаланылған жағдайда Бас Прокурор немесе оның орынбасарлары уәкілетті органға желінің жұмысын уақытша тоқтата тұру жөнінде шаралар қабылдауды талап етумен заң бұзушылықты жою туралы ұсынымды енгізеді ("Байланыс туралы" Қазақстан Республикасының Заңы).

121. Соңғы 5 жыл ішінде заңнамалық және ұйымдық-практикалық шаралардың арқасында кәмелетке толмағандарға қатысты жасалған сексуалдық сипаттағы қылмыстар саны 23,5 %-ке азайды (2014 ж. – 943, 2018 ж. – 722).

122. Кәмелетке толмағандардың істері бойынша 20 мамандандырылған ауданаралық сот табысты жұмыс істеуде.

123. Кәмелетке толмағандар жасаған және кәмелетке толмағандардың құқықтарын бұзатын қылмыстар туралы қылмыстық істер, сондай-ақ азаматтық және әкімшілік істер ювеналдық соттардың соттылығына жатқызылды.

124. Психологиялық, құқық қорғау және әңгімелесу үшін қолайлы жағдай қамтамасыз етіледі. Барлық мамандандырылған соттарда психологтар жұмыс істейді, олар кәмелетке толмаған адамның жеке басын, психологиялық мінездемесін және қоршаған ортасын түсінуде консультациялық көмек көрсетеді.

125. Соттар балалардың әлеуметтік бейімделу мәселелерін шешуде көмектесетін қоғамдық бірлестіктермен өзара іс-қимыл жасайды. Жоғарғы Сот ЖС жанындағы Сот төрелігі академиясымен бірлесіп, арнайы бағдарлама бойынша бала құқықтарына қатысты ұлттық заңнаманы, халықаралық шарттарды зерделеуге және қолдануға бағытталған дәрістік және практикалық сабақтардан тұратын курстар өткізеді.

126. 2016 жылдан бастап АПК-да кәмелетке толмағандардың істері бойынша арнайы ауданаралық соттардың сот ісін жүргізу істері тізбесі кеңейтілді және егжей-тегжей нақтыланды.

127. Жоғарғы Сотта: "Соттардың баланың шығу тегін белгілеуге байланысты істерді қарау кезінде заңнаманы қолдануы туралы", "Соттардың балалар тәрбиесіне байланысты дауларды шешу кезінде заңнаманы қолдануы туралы", "Соттардың некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу туралы істерді қарау кезінде заңнаманы қолдануы туралы", "Соттардың бала асырап алу туралы заңнаманы қолдану практикасы туралы" қаулылар қабылданды.

128. 2016 жылы кәмелетке толмағандардың мүдделерінде мәлімделген талап-арыз санының тұрақты түрде өскені (6,33 %) байқалады, мұның өзі қоғамның кәмелетке толмағандардың істері бойынша сотқа деген сенімі артуының көрсеткіші болып отыр.

129. Кәмелетке толмаған балаларды күтіп-бағуға алимент өндіріп алуға қатысты істердің 40 000-нан астамы (ювеналдық соттар талқылауларының жалпы санынан 54,86 %) ӘҚБК-ке сәйкес қаралды.

130. Аяқталған істер саны соңғы екі жыл ішінде 6,26 %-ке артты, мұның өзі құқықтық жүйенің жетілгені туралы кәуаландырады. ЖС 2016 – 2018 жылдар кезеңі ішінде кассациялық тәртіппен 54 істі қарады.

131. Қазақстандағы ЮНИСЕФ өкілдігімен ЖС пен ЮНИСЕФ-тің "Қазақстанда кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соттарды дамыту" атты бірлескен талдауын жүргізу туралы ұсынымдарды орындау шеңберінде істерді балалардың қатысуымен қарайтын судьяларды даярлау және біліктілігін арттыру үшін кешенді оқу курстарын дайындау мақсатында кездесулер өткізілді.

132. Кәмелетке толмағандарға қатысты еңбек заңнамасын бұзудың 16 (14-і ойын-сауық мекемелеріндегі жұмыспен байланысты, 2-еуі ауыл шаруашылығында), өзге де орындарда 18 фактісі анықталған.

133. Жұмыс берушілерге қатысты прокуратура, еңбек және халықты әлеуметтік қорғау органдарына 52 ұсыным жіберілді.

134. 2016 жылдан бастап "Байланыс туралы" Заңмен Республика аумағынан пайдаланушылар үшін 31000-нан астам материалға (26081 – қатыгездік пен зорлық-зомбылықты, өзіне-өзі қол жұмсау мен порнографияны насихаттаумен байланысты, 3115 – терроризм мен діни экстремизм идеяларын насихаттау, 490 – есірткі құралдарын насихаттау, 448 – интернет-казино қызметін көрсету және басқалар) қолжетімділік шектелді.

135. 2017 жылы Республика аумағынан пайдаланушылар үшін 10000-нан астам материалға (5532 – қатыгездік пен зорлық-зомбылықты, өзіне-өзі қол жұмсау мен порнографияны насихаттаумен байланысты, 1958 – терроризм мен діни экстремизм идеяларын насихаттау, 718 – интернет-казино қызметін көрсету, 2113 – есірткі құралдарын насихаттау және басқалар) қолжетімділік шектелді.

136. Қазақстан заңнамасының талаптарын сақтау мәселелері бойынша Мемлекеттік органдардың өзара іс-қимыл жасау қағидаларына сәйкес телекоммуникация желілерінде анықталған бұзушылықтар туралы мемлекеттік органдар арасында ақпарат алмасу тетігі жолға қойылған.

137. "Қазақстан Қауымдастығы интернеті" safekaznet.kz сайтында "Қазақстандағы құқыққа қарсы контентке қарсы іс-қимыл бойынша жедел желі" бар.

138. Келіп түскен шағымдар бойынша орналастырылған материалдарға құқықтық баға беру жедел түрде жүргізіледі. Заңсыз материалдар анықталған жағдайда заңнамаға сәйкес шаралар қабылданады.

139. 2017 жылы ақпарат және коммуникация мәселелері бойынша заңнамалық актілерге өзгерістер енгізілді. Осылайша, ӘҚБК-ға құқыққа қарсы әрекеттер (әрекетсіздік) нәтижесінде зардап шеккен бала туралы ақпаратты БАҚ-та таратқаны үшін әкімшілік жауаптылық енгізілді.

140. БАҚ туралы заңда құқыққа қарсы әрекеттер (әрекетсіздік) нәтижесінде зардап шеккен балалардың, сондай-ақ әкімшілік және (немесе) қылмыстық құқық бұзушылықтар жасады деп күдік келтірілген және (немесе) айыпталған кәмелетке толмағандардың жеке басына қатысты ақпаратты таратуға тыйым салу белгіленген.

141. Білім туралы заңмен балалардың денсаулығы мен дамуына зиян келтіретін ақпаратқа қолжетімділікті шектеу үшін арналған байланыс операторларының көрсетілетін қызметтерін пайдалана отырып, білім алушылардың тәрбиеленушілердің интернет желісіне қолжетімділігін қамтамасыз ету бойынша қосымша функция көзделген.

142. 2017 жылдан бастап Қазақстанда балалар мен жасөспірімдердің интернеттегі қауіпсіздігін қамтамасыз етуге арналған Ақ сайттар каталогы жұмыс істейді. Жоба "Болашақ" қауымдастығы Үкіметпен бірлесіп, бастама жасап әзірлеген болатын және ол 3556 интернет-ресурстарын (549 қазақстандық және 3007 шетелдік сайт) қамтиды.

Әйелдер құқықтары

125.38–125.40, 125.54, 125.59, 125.78, 125.79-ұсынымдар

143. Біздің еліміз гендерлік теңдікті ілгерілету бейілділігін ұстанады және әлемдік қоғамдастықпен тығыз өзара іс-қимыл жасайды. Қазақстан Бейжің іс-қимыл платформасына қол қойды (1995 ж.), Әйелдерге қатысты кемсітушіліктің барлық түрлерін жою туралы конвенцияны ратификациялады (1998 ж.) және Факультативтік хаттамаға қол қойды (2001 ж).

144. Қабылданған міндеттемелерге сәйкес Қазақстан ұлттық мақсат ретінде гендерлік теңдікке қол жеткізу үшін саясат пен құқықтық шеңберді әзірледі.

145. 2006 – 2016 жылдарға арналған Гендерлік теңдік стратегиясын іске асыру елеулі нәтижелерге қол жеткізді.

146. Гендерлік теңдік қоғамның әлеуметтік жаңғыруының басты бағыты болып табылады, өйткені тең мүмкіндіктер жасау әйелдердің елдің саяси, экономикалық және әлеуметтік өміріне белсенді қатысуын қамтамасыз етуде маңызды құрауыш болып табылады.

147. Әйелдердің саяси тұрғыдан ілгерілеуіне уақтылы қабылданған арнайы шаралар ықпал етті. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша анағұрлым дайындығы бар әйелдер қатарынан шешім қабылдау деңгейіне әйелдерді ілгерілету жөніндегі 2016 жылға дейінгі кезеңге арналған іс-қимыл жоспары қабылданды.

148. Жалпы соңғы бес жыл ішінде саясатта, әсіресе Парламентте әйелдердің болу үрдісі байқалады.

149. Қазіргі уақытта Қазақстан Парламентінде депутаттардың жалпы санынан 34-і немесе 22 %-ті әйелдер, өткен жылғы (2011 ж.) шақырылыммен салыстырғанда (2011 ж. – 13,7 %, 2012 ж. – 7,8 %, 2013 ж. – 20,1 %, 2014 ж. – 20,1 %, 2015 ж. – 20,4 %, 2016 ж. – 21,7 %, 2017 ж. – 22,2 %) екі есеге артқан.

150. Еліміздің қоғамдық-саяси өмірінде үкіметтік емес ұйымдар үлкен рөл атқарады. Қазақстанда 22398 ҮЕҰ, оның ішінде 500-ден астамы отбасы және гендерлік саясат мәселелерімен айналысады және әйелдер қоғамдастығы мүмкіндіктерінің кеңеюіне елеулі үлес қосып отыр.

151. 8220 ҮЕҰ-ны (36,7 %) әйелдер басқарады. Құрамына шамамен 70 ҮЕҰ кірген республикалық көшбасшы әйелдер мектебі желісі жұмыс істейді. Еліміздің барлық 17 өңірінде "Саясаткер – әйелдер клубы" құрылған және жұмыс істейді.

152. Дүниежүзілік экономикалық форумы жасаған Гендерлік теңдік туралы жаһандық есепте Қазақстан экономикалық, саяси және басқа да салаларда әйелдердің мүмкіндіктері оң бағаланатын елдердің қатарына кірді.

153. Әйелдердің азаматтық белсенділігін арттырудың оң үрдісі байқалады және үкіметтік емес әйелдер ұйымдары жұмыс істейді.

154. Гендерлік теңдік саласында 12 халықаралық құжат: Әйелдерге қатысты кемсiтушiлiктiң барлық нысандарын жою туралы конвенция, Әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықты түбегейлі жою туралы декларация, Бейжің декларациясы және Іс-әрекет платформасы, 2015 жылғы "Біздің әлемді қайта құру: 2030 жылға дейін ТДМ саласындағы күн тәртібі" декларациясы және т.б. ратификацияланды.

155. Қазақстанда гендерлік саясатты дамыту Конституция, "Қазақстан-2050" стратегиясы, "100 нақты қадам – Ұлт жоспары", Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 мемлекеті қатарына кіруі жөніндегі тұжырымдама, БҰҰ-ның Әйелдерге қатысты кемсітушіліктің барлық нысандарын жою туралы тұжырымдамасы, ОДМ және басқа да халықаралық шарттар негізінде әзірленген 2016 жылғы Қазақстандағы 2030 жылға дейінгі отбасылық және гендерлік саясат тұжырымдамасын іске асыруда көрініс тапты.

156. 2015 жылы "Гендерлік саясат" тақырыбы бойынша 3318 материал (республикалық телеарналарда – 589 сюжет, баспа БАҚ-тарда – 369 мақала, интернет-ресурстарда – 730 жарияланым; өңірлік телеарналарда – 657 сюжет, баспа БАҚ-тарда – 796 мақала, интернет-ресурстарда – 177 мақала) орналастырылды.

157. Әйелдер кәсіпкерлігін дамытуды қоса алғанда, жұмыспен қамтуға жәрдемдесу шаралары қабылдануда.

158. Соңғы 5 жыл ішінде шағын және орта бизнесте әйелдердің белсенділігі едәуір артты. 2019 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша саны 536,3 мың болатын тіркелген әрекет ететін кәсіпкерлер қатарындағы кәсіпкер әйелдердің үлесі 43,2 %-ті құрайды. Тіпті Қостанай және Қарағанды облыстары сияқты өңірлерде әйелдердің басшылығындағы шағын және орта бизнес субъектілерінің үлесі 48 %-ке дейін жетеді.

159. Бизнесті тіркеу кезінде әйелдердің көпшілігі жеке кәсіпкер болғанды жөн санайды. Қазақстандық жеке кәсіпкерлердің 79,4 %-і – әйелдер (2014 жылы – 47,7 %). Бұл ретте 12 облыста және Нұр-Сұлтан және Алматы қалаларында кәсіпкер әйелдер саны ер адамдардан басым.

160. 2015 жылдан бастап 1926 әйел (1102-сі алғаш рет өз ісін ашты) микрокредиттер алған. Қосымша тағы 573 әйелге тұрақты жұмыс орындары құрылды.

161. 2012 жылы гранттық қаржыландыру аясында гендерлік құрамдас бөлікті кезең-кезеңімен енгізу үшін төрт жоғары оқу орнына зерттеу жүргізуге 12000000 теңге бөлінді.

162. 2010 – 2016 жылдары жалпы білім беру мектептерінде оқушылардың жалпы санынан 50 %-тен астамы қыз балалар білім алды.

163. 2006 – 2016 жылдарға арналған Гендерлік теңдік стратегиясын іске асыру үшін 2012 жылы ХЕҰ-ның Ананы қорғау туралы, Отбасылық міндеттермен еңбек ететін жұмыскер ерлер мен әйелдерге арналған тең қарау және тең мүмкіндіктер туралы конвенциялары ратификацияланды.

164. 2030 жылға дейінгі Отбасылық және гендерлік саясат тұжырымдамасында нысаналы индикатор айқындалды – биліктің атқарушы, өкілдік және сот органдарында, шешімдер қабылдау деңгейіндегі мемлекеттік және корпоративтік секторларда әйелдер үлесі 2020 жылға қарай 22 %-ті, 2023 жылға қарай 25 %-ті, 2030 жылға қарай 30 %-ті құрайды.

165. 2015 жылы Гендерлік статистика көрсеткіштерінің жүйесін қалыптастыру әдістемесі бекітілді. Әдістемеде республикадағы әйелдер мен ерлердің әлеуметтік-экономикалық жағдайын сипаттайтын 72 көрсеткіш көзделген.

Мүмкіндіктері шектеулі адамдарды қорғау

125.1 -125.8, 125.54, 125.90–92-ұсынымдар

166. 2015 жылғы 20 ақпандағы Қазақстан Республикасының Заңымен Мүгедектердің құқықтары туралы конвенция ратификацияланды.

167. 2013 жылы 32 құқықтық актіге көрсетілген Конвенцияға сәйкестігіне түгендеу жүргізілді. Қорытындылары бойынша 2015 жылы мүгедектердің құқықтарын қорғау мәселелері жөніндегі 24 заңнамалық актіге (оның ішінде 3 Кодекске) өзгерістер енгізу туралы Заң қабылданды. Мүгедектердің өмір сүруі үшін кедергісіз ортаны дамыту, денсаулық сақтау, білім беру, көлік жүйесінде көрсетілетін қызметтердің қолжетімділігін, ақпарат ұсынуды, азамат құқықтары мен бостандықтарын қорғауды қамтамасыз ету бөлігіндегі құқықтық олқылықтар жойылды.

168. 2015 жылы мүгедектердің өмір сүру сапасын арттыруға бағытталған мүгедектердің құқықтарын қорғау мәселелері, көші-қон және халықты жұмыспен қамту мәселелері бойынша заңдар қабылданды.

169. Мүгедектерді әлеуметтік қорғау мен олардың қоғамдық өмірге араласуына тең мүмкіндіктер жасаудағы жұмыс Мүгедектердің құқықтарын қамтамасыз ету және өмір сүру сапасын жақсарту жөніндегі 2012 – 2018 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарына (бұдан әрі – Жоспар) (республикада 670000 мүгедек өмір сүреді, оның ішінде – 416000 – еңбекке қабілетті, 84000 – 18 жасқа дейінгі балалар) сәйкес жүргізілді.

170. 2016 жылдан бастап Жоспардың үшінші кезеңі (2016 – 2018 жылдар) іске асырылды.

171. Президенттің тапсырмасы бойынша 2025 жылға дейін мүгедектігі бар адамдардың құқықтарын қамтамасыз ету және өмір сүру сапасын жақсарту жөніндегі Ұлттық жоспар әзірленді. Жоспардың негізгі бағыттарының бірі кешенді қолжетімділік және кедергісіз орта болып табылады, оның шеңберінде мүгедектігі бар адамдардың әлеуметтік интеграциясы мен тәуелсіз өмір салты қамтамасыз етіледі.

172. 2017 жылы Мүгедектерді оңалтудың техникалық құралдарының тізбесі кеңейтілді, есту кемістігі бар мүгедектерге ымдау тілі мамандарының қызмет көрсету уақыты жылына 30 сағаттан 60 сағатқа дейін ұзартылды, кохлеарлық импланты бар 18 жастан асқан мүгедектерге сөйлеу процессорларын ауыстыру бойынша қызмет алғаш рет көрсетіліп отыр.

173. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша 2018 жылғы шілдеден бастап бала кезден I топтағы мүгедек кәмелетке толмағандарға күтім жасауды жүзеге асыратын адамдарға арналған жаңа жәрдемақы (14000 отбасы үшін бұл қосымша ақшалай көмек) енгізілді.

174. Жәрдемақы өмір бойына тағайындалады, бұл тұрақты көмекке мұқтаж адамдарға сапалы күтім жасауды қамтамасыз етеді.

175. Медициналық әлеуметтік сараптамадан өтудің жаңа форматы әзірленді және пилоттық режимде сынамалануда.

176. Өтініш берушінің кезек күту тәртібімен әртүрлі мекемелерге кезең-кезеңімен жүгіну қажеттілігі алып тасталды. Оның орнына медициналық деректер негізінде сырттай куәландыру көзделуде.

177. 2018 жылы төрт облыста (Қарағанды, Ақмола, Қостанай, ШҚО) медициналық әлеуметтік сараптама жүйесін жаңғырту бойынша пилот іске қосылды.

178. Мүгедектікке байланысты сегіз көрсетілетін қызмет алдын ала белсенді қызмет көрсету форматына ауыстырылды. Осылайша, мүгедектер мен еңбекке қабілеттілігін жоғалтқан адамдарға автоматты түрде МӘСҚ-дан кепілдендірілген мемлекеттік жәрдемақы тағайындалады, сондай-ақ оңалту құралдары мен қызметтері ұсынылады.

179. 2018 жылғы 1 шілдеде мүгедектердің тыныс-тіршілігінің негізгі салаларындағы объектілер мен көрсетілетін қызметтерге қолжетімділігі тұрғысында 31,5 мың объектіге паспорт берілді, олардың ішінде 21,1 мыңы бейімделуге жатады, 18,2 мың объекті бейімдеуден өтті.

180. Ерекше білім беруге қажеттілігі бар адамдар үшін ТКБ жүйесіне қолжетімділікті қамтамасыз ету бойынша Жол картасының жобасы әзірленді. Ерекше білім беруге қажеттілігі бар студенттер үшін тең жағдай және кедергісіз қолжетімділік жасайтын ТКБ ұйымдарының үлесі – 27 % (2018 жылғы жоспар – 30 %). 11 НҚА-ға ерекше білім беруге қажеттілігі бар адамдардың кәсіптер алуы үшін жағдайлар жасауға қатысты өзгерістер енгізілді.

181. 2016 жылы Қазақстан Білім беру саласындағы кемсітушілікке қарсы күрес туралы конвенцияны ратификациялады. Барлығына бірдей теңдік негізінде әркімнің қабілеті мен қалауына байланысты сапалы дайындықтың қолжетімділігі қазақстандық білім берудің барлық деңгейінде жүзеге асырылады.

182. Бұл білім мен ғылымның барлық бастамаларын мемлекеттік деңгейде, жеке сектордың және елдегі азаматтық қоғамдастықтардың мақсатты қолдауының арқасында мүмкін болып отыр.

183. 2017 жылғы 4 – 12 қыркүйекте ҚР-ға БҰҰ-ның Мүгедектер құқықтары бойынша арнайы баяндамашысы К. Девандас-Агиляр сапармен келді.

184. К. Девандас-Агиляр өз сапары барысында бірқатар мекемелер мен ұйымдарға, оның ішінде Еңбек, әлеуметтік қорғау және көші-қон комитетінің Нұр-Сұлтан қаласы бойынша департаментіне, әлеуметтік қызмет көрсету, психикалық денсаулық орталықтарына, инклюзивті білім беретін мектептерге барды.

185. Арнайы баяндамашының ресми сапарының аяқталуы бойынша мемлекеттік органдардың өкілдерімен қорытынды кездесу болды, онда К. Девандас-Агиляр алдын ала тұжырымдар мен ұсынымдар қамтылған қорытынды мәлімдеме жасады.

186. К. Девандас-Агилярдың Қазақстанға сапарының қорытындылары бойынша баяндамасы Арнайы баяндамашының жыл сайынғы интерактивті диалог шеңберінде 2018 жылғы 6 наурызда Адам құқықтары жөніндегі БҰҰ Кеңесінің 37-ші сессиясы барысында ұсынылды.

187. Осымен бір уақытта осы күні БҰҰ АҚК 37-ші сессиясы алаңында Қазақстанның Женевадағы Тұрақты өкілдігі Арнайы баяндамашымен бірлесіп, Қазақстан Республикасының Үкіметі жанындағы Мүгедектерді әлеуметтік қорғау саласындағы үйлестіру кеңесінің табысты қызметін ерекше атап өтіп, Қазақстанның мүгедектердің құқықтарын іске асыру мәселелеріндегі тәжірибесін ұсыну мақсатында сайд-ивент өткізді.

188. К. Девандас-Агилярдың пікірі бойынша БҰҰ-ның Мүгедектердің құқықтары туралы конвенциясының 33 (1) бабында көзделген үйлестіру органының жұмыс жасауы бойынша қазақстандық тәжірибе неғұрлым табыстылардың бірі болып табылады және басқа мемлекеттерге үлгі болатын еді.

Әлеуметтік қамсыздандыру құқығы

125.9, 125.27, 125.30, 125.41, 125.57, 125.80-90-ұсынымдар

189. Қазақстан Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы халықаралық пактіге Факультативтік хаттаманы ратификациялауға қатысты ұсынымды қолдайды. Оның күшіне енуі үшін мемлекетішілік рәсім жүргізілуде.

190. Заңнамада жұмыспен қамтуға мемлекеттік жәрдемдесудің әртүрлі шаралары, оның ішінде азаматтардың жекелеген санаттарын жұмысқа орналастыру үшін квоталар белгілеу көзделген.

191. "Халықты жұмыспен қамту туралы" 2016 жылғы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес мемлекет жұмысқа орналастыруда азаматтарға жәрдем көрсету жөніндегі шараларды қамтамасыз етеді.

192. Заңға сәйкес жергілікті атқарушы органдар халықты жұмыспен қамту саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруды ауыр жұмыстардағы, еңбек жағдайлары зиянды, қауіпті жұмыстардағы жұмыс орындарын есептемегенде, жұмыс орындары санының 2-ден 4 %-ке дейінгі мөлшерінде мүгедектерге арналған жұмыс орындарына квота белгілеу арқылы қамтамасыз етеді.

193. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша БЖК – 2020 орнына Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017 – 2021 жылдарға арналған бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) қабылданды.

194. Бағдарлама халықтың әлеуметтік әлсіз топтарын қолдауды қоса алғанда, еңбек нарығында талап етілетін кәсіпті алудың тиімді жүйесін құруға, жаппай кәсіпкерлікті дамытуға, еңбек делдалдығының тиімді моделін құруға бағдарланған.

195. 2018 жылғы 1 наурызда Бағдарламаға қатысу үшін жүгінгендер саны 89,6 мың адамды құрады, олардың ішінде 72,3 мыңы Бағдарламаға қатысушылар құрамына енгізілді.

196. Бағдарламаға қатысушылар құрамына енгізілген адамдардың ішінде 50,2 мыңы жұмыссыз (56%), 1,8 мыңы өзін-өзі жұмыспен қамтыған азаматтар (2%).

197. 65,8 мыңнан астам адам жұмысқа орналастырумен қамтамасыз етілген.

198. Колледждер базасында мектеп бітіргеннен кейін, жоғарғы оқу орындарына түспеген жастар үшін 2,5 жылға дейін тегін кәсіптік техникалық білім алу енгізілді. Оқытудан еңбек нарығында талап етілетін дағдылар мен білім алуға мұқтаж барлық жұмыссыздар, өзін-өзі жұмыспен қамтығандар өте алады.

199. 2018 жылғы 1 наурызда 3921 адам, оның ішінде 1422 – жастар, 220 – табысы аз адам, 1 – жетім, мүгедектер қатарынан – 76 адам қысқа мерзімді кәсіптік біліммен қамтылды.

200. Ауылда да, қалаларда да микрокредиттеу құралдары кеңейтілді.

201. Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017 – 2021 жылдарға арналған бағдарламасы шеңберінде соңғы сыйақы мөлшерлемесі 6 %-тен аспайтын 8 мың АЕК-ке (19000000 теңге) дейінгі микрокредиттер қалаларда және моноқалаларда Даму Қоры арқылы, ауылдарда аграрлық кредиттік корпорация, ауыл шаруашылығын қаржылық қолдау қоры арқылы беріледі.

202. 2018 жылы 11,4 млрд. теңге сомасында 1079 микрокредит берілді. "Бизнес жол картасы 2020" бизнесті қолдау мен дамытудың бірыңғай бағдарламасы өңірлік кәсіпкерліктің орнықты және теңгерімді өсуін қамтамасыз етуге, сондай-ақ қазіргі жұмыс орындарын қолдауға және жаңа тұрақты жұмыс орындарын құруға бағытталған.

203. Бірыңғай бағдарлама шеңберінде мемлекеттік қолдау шаралары шағын және орта кәсіпкерлік субъектілеріне көрсетіледі.

204. Бағдарлама шеңберінде бос жұмыс орындарына дерекқордан – 7,8 мың жастар, 4,4 мың табысы аз адам, мүгедек – 348 адам, жетім – 2 адам; әлеуметтік жұмыс орындарына – 2,7 мың жастар, 1,2 мың – табысы аз азамат, 488 – мүгедек, 3 адам – жетімдер қатарынан; жастар практикасына – 7,2 мың жастар, 74 – табысы аз азамат, 110 адам – мүгедектер қатарынан, 1 адам – жетім, қоғамдық жұмыстарға – 5,6 мың жастар, 2,5 мың – табысы аз адам жұмысқа орналастырылды.

205. Өңірлерді жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің кешенді жоспары бойынша электрондық еңбек биржасы арқылы 273000 адам жұмысқа орналастырылды, қосымша 160000 адам жұмысқа орналастырылды.

206. Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша халықты әлеуметтік қамтамасыз етуді одан әрі жақсарту бойынша жүйелі өзгерістер дайындалды.

207. 2018 жылғы қаңтардан бастап соңғы 12 жылда алғаш рет ең төмен күнкөріс деңгейінің құрылымы қайта қаралды. Азық-түліктік емес бөлік үлесі 40 %-дан 45 %-ке дейін артты, азық-түліктік бөлік үлесі 55 %-ке дейін төмендеді, бұл халықтың тұтыну қарқынын көрсетеді.

208. Нәтижесінде барлық әлеуметтік төлемдер 16 %-ке дейін артты. Бұл 3 млн. астам қазақстандықтың табысына әсер етті.

209. 2018 жылы жалпы ауқымы АӘК көрсетудің жаңа форматы енгізілді.

210. Еңбекке қабілетсіз табысы аз азаматтарға АӘК шартсыз тәртіппен беріледі. Еңбекке қабілетті отбасы мүшелеріне ақшалай көмек олар жұмыспен қамтуға жәрдемдесу шараларына қатысқан жағдайда көрсетіледі.

211. 2018 жылғы 1 тамыздағы жағдай бойынша еңбекке қабілетті АӘК алушылардың 64 %-ті (70000 адам) жұмыспен қамтуға жәрдемдесу шараларымен қамтамасыз етілді (31,8 мың адам – тұрақты жұмыс орындарына жұмысқа орналастырылды).

212. 32000-нан астам табысы аз отбасы өз шаруашылығын дамытуға мүмкіндік алды, 2,2 мыңға жуық отбасы алынған қаражатқа жеке кәсіпкерлік қызметін ұйымдастырды немесе кеңейтті.

213. АӘК-дан басқа, табысы аз халықты әлеуметтік қолдау үшін өңірлерде әлеуметтік көмектің 14 түрі көрсетіледі.

214. Көрсетілетін көмек біржолғы, мерзімдік, мерекелік күндерге деп бөлінеді, ҰОС қатысушыларына, мүгедектеріне, зейнеткерлерге, мүгедектерге, табысы аз азаматтарға төленеді.

215. Табысы аз халықты барынша қолдауды қамтамасыз ету бойынша көрсетілетін көмек түрлері саласында тұрақты негізде өзгерістер енгізіліп отырады.

216. Еңбек өтілімен төлемдердің өзара байланысын көздейтін зейнетақымен қамсыздандырудың базалық деңгейі жаңғыртылды.

217. 2018 жылғы қаңтардан бастап ортақ зейнетақы мөлшері 8 %-ға өсті, базалық зейнетақы өсімі 6 %-ды құрады. 2018 жылғы шілдеден бастап базалық зейнетақының орташа мөлшері тағы да 68 %-ға өсті. Бұл ең төменгі күнкөріс деңгейінің 54 %-дан 100 %-ға дейінгі еңбек өтіліне тепе-тең тағайындалатын базалық зейнетақы тағайындау әдістемесінің өзгеруіне байланысты.

218. Мемлекет басшысының 2018 жылғы "Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері" атты Жолдауын іске асыру үшін еңбек өтілі мен әлеуметтік төлемдер мөлшерлері арасындағы өзара байланысты күшейту бойынша Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы жаңа заң жобасы әзірленді.

219. Заң жобасы халықаралық сарапшылардың ұсынымдарын ескере отырып, МӘСҚ-дан әлеуметтік төлемдерді тағайындау параметрлерін қайта қарауды көздейді, бұл жұмыс істейтін азаматтардың әлеуметтік қорғалуын арттырады, сондай-ақ азаматтардың ресми жұмыспен қамтуға мүдделілігін күшейтеді.

220. Ана мен баланы кешенді қорғау, жүкті және бала емізетін әйелдер денсаулығын сақтау және нығайту әлеуметтік көмек пен әлеуметтік сақтандырудың көп деңгейлі жүйесі арқылы қамтамасыз етіледі.

221. 2018 жылдан бастап балалары бар отбасыларға берілетін барлық мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы 6 %-ке өсті. Бала туғанда берілетін жәрдемақы 121000 теңгені құрайды.

222. Жұмыс істейтін әйелдер үшін жүктілігі және босануы бойынша әлеуметтік төлемнің орташа мөлшері – 390000 теңге, бала бір жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты ай сайынғы төлем – 17000 теңгеден 32000 теңгеге дейін.

223. Үш жасқа дейінгі баланы күту зейнетақы тағайындау кезіндегі еңбек өтіліне есептеледі, әйелдерге бала бір жасқа дейінгі баланы күту кезеңінде міндетті зейнетақы жарналары субсидияланады.

224. 2018 жылға ана мен баланы қолдауға арналған шығыстар 275 млрд. теңгені құрайды, бұл 2017 жылмен салыстырғанда 12 %-ке көп.

225. Ұлттық заңнамаға сәйкес оралмандарды және олардың отбасы мүшелерін қоныстандырған және қоныс аудартқан сәтке дейін бейімдеу қызметтерін алу мақсатында олардың уақытша тұруын қамтамасыз ететін Оралмандарды (репатрианттарды) уақытша орналастыру орталықтары жұмыс істейді.

226. Өңірлік сәйкессіздіктерді және демографиялық теңгерімсіздіктерді жою мақсатында Өнімді жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017 – 2021 жылдарға арналған бағдарламасында ерікті қоныс аударуға жәрдемдесу есебінен еңбек ресурстарының аумақтық ұтқырлығы ынталандырылады.

227. ҚР Конституциясында, заңдарында және басқа да нормативтік құқықтық актілерінде ел азаматтарына жалпыға міндетті тегін орта білім алуға кепілдік берілген. Білім беру туралы заңға сәйкес білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі қағидаттары баршаның сапалы білім алуға құқықтарының теңдігі, білім беру жүйесін дамытудың басымдығы, әрбір адамның зияткерлік дамуы, психикалық-физиологиялық және жеке ерекшеліктері ескеріле отырып, халықтың барлық деңгейдегі білімге қолжетімділігі болып табылады.

228. Білім туралы заңға сәйкес орта білім алғанға дейін мектеп жасындағы балаларды есепке алуды ұйымдастыру, оларды оқыту үшін тікелей жауапкершілік жергілікті атқарушы органдарға жүктелген.

229. 2017 жылы 7414 жалпы білім беретін мектеп (95 % – мемлекеттік және 5 % – жеке меншік) тегін міндетті орта білім алу құқығын қамтамасыз етті, онда 3 млн. бала білім алады.

230. Әрбір азамат үшін мектепке дейінгі сапалы тәрбие мен мектептегі білім беруге деген қолжетімділік, колледж бен университетте жаңа кәсіптік дағдыларды алу, зерттеу және шығармашылық құзыретті дамыту мүмкіндігі қамтамасыз етіледі.

231. PIRLS-2016 мәтінін оқу және түсіну сапасын Халықаралық зерттеуде Қазақстан оқушыларының орташа балы 536 балды құрайды. Қазақстан 50 ел арасында 27 орында тұр. Нәтиже Германия (537) және Словакия Республикасы (535) құрбыластарының көрсеткіштерімен салыстыруға тұрарлық.

232. Қазақстан "Білім беру" қосалқы факторы бойынша IMD-2018 Әлемдегі бәсекеге қабілеттілік рейтингісінде 2017 жылмен салыстырғанда 6 тармаққа көтеріле отырып, 63 ел арасында 29 орынға ие болды.

233. 2018 жылы Қазақстан 80 елмен қатар жаңа компьютерлік форматта PISA-2018-ге қатысты. Зерттеуге шамамен 17000 оқушы және 597 мектеп директоры қатысты (70 % автоматтандырылған, 30 % онлайн-порталда ЭЫДҰ-ның өзі қадағалайды). Нәтижелері 2019 жылғы желтоқсанда жарияланатын болады.

234. 2017 жылдан бастап "Баршаға арналған тегін кәсіптік-техникалық білім беру" жобасы іске асырылуда. "Серпін" жобасы бойынша 14479 студент (колледждерде – 2276 адам, жоғары оқу орындарында – 12203 адам) білім алуда.

235. Мақсаты сапалы орта және жоғары білім алуға тең қолжетімділікті қамтамасыз ету, балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау және зияткерлік, дене бітімі, рухани дамыған, табысты азаматты қалыптастыру және т.б. болып табылатын Білім мен ғылымды дамытудың 2016 – 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы қабылданды.

236. Мектепке дейінгі білім беру саласында 3-6 жастағы балаларды мектепке дейінгі біліммен қамту 93,1 %-ті құрайды. 2018 жылдан бастап Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларында, облыстардың 25 қаласы мен 8 облысында (Ақтөбе, ШҚО, БҚО, СҚО, Қарағанды, Павлодар, Түркістан, Маңғыстау) бала-бақшаға кезекке қою мен жолдама берудің автоматтандырылған жүйесі іске қосылды.

237. Балалардың 43 %-і жаңартылған білім беру мазмұнымен қамтылды (2016 ж. – 12,6 %). Шамамен 150 мың мұғалім: 2016 жылы – 74149, 2017 жылы – 74558 мұғалім жаңартылған бағдарламалар бойынша оқытылды.

238. 2018 жылы 10 қазақстандық ЖОО (2017 ж. – 8) QSWUR әлемнің озық университеттерінің рейтингісіне алынды.

239. 2018 – 2019 оқу жылына мемлекеттік тапсырыс ауқымы 66389 орынды (бакалавриат – 50894, магистратура – 13220, докторантура – 2275) құрайды.

240. 383 ұйым және 22081 адам зерттеулермен және ғылыми әзірлемелермен айналысады. 2018 – 2020 жылдарға арналған ғылыми-зерттеу жұмыстары ғылымды дамытудың 7 басымдығы шеңберінде іске асырылуда.

241. 2018 – 2020 жылдары гранттық қаржыландыру бойынша 1096 ғылыми жоба және ғылымды бағдарламалық-нысаналы қаржыландыру бойынша 92 бағдарлама іске асырылуда.

242. Әлемдік ғылыми кеңістікке интеграциялау үшін ағылшын тілін оқыту және халықаралық ғылыми ұйымдарға өтінім беру рәсіміне үйрету және оқытатын бағдарламаларды жүргізу, оның ішінде ClarivateAnalytics, Springer базасында әлемдік басылымдардағы жарияланымдық белсенділікті арттыруға бағытталған бағдарламаларды жүргізу жоспарлануда.

243. "БЖК-2020-ның" маңызды бағыты бизнесті жүргізу негіздеріне үйрету және әлеуетті және жаңадан бастаған кәсіпкерлерді консультациялық сүйемелдеу бойынша жобалар кешенін қамтитын кәсіпкерлік әлеуетті қолдауды күшейту болып табылады.

244. "Бизнес-мектеп" құралы бойынша 17985 тыңдаушы бизнес-тренингтен өтті (іске асырылған сәттен бастап 164,3 мың), ШОБ топ-менеджменті бойынша 424 кәсіпорын басшысы қатысты (іске асырылған сәттен бастап 2949), "Іскерлік байланыстар" жобасы бойынша 536 адам оқудан өтті (іске асырылған сәттен бастап 4435), АҚШ және Германияның бейінді кәсіпорындарында 469 адам шетелдік тағылымдамадан өтті.

245. Кәсіпкерлерді қолдау орталықтарында бизнесті қолдаудың мемлекеттік бағдарламалары бойынша 127,5 мыңнан астам консультация (іске асырылған сәттен бастап 972,7 мың), 55376 клиентке (іске асырылған сәттен бастап 492055) бизнесті қолдаудың мемлекеттік бағдарламалары бойынша қызметтер көрсетілді, 53692 (іске асырылған сәттен бастап 418199) кәсіпкер үшін 39720 (іске асырылған сәттен бастап 223424) сервистік қызметтер көрсетілді.

246. "100 нақты қадам – Ұлт жоспарының" 80-қадамында бастапқы көмек аурудың алдын алу және ерте бастан күресу үшін ұлттық денсаулық сақтаудың орталық буыны болып табылатыны көзделген. 2016 – 2019 жылдарға арналған "Денсаулық" мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде МСАК-ны жетілдіру жұмысы жүргізілуде.

247. Қазақстанда МСАК қызметін 525 жеткізуші бар, 29 % жеке ұйымдар болып табылады. БМСК ұйымдарында 11 013 учаске, 65 %-тен астам – жалпы практика дәрігерлерінің учаскесі (7 267), 18 % – педиатриялық учаске (2 058) жұмыс істейді. Соңғы 2 жылда 1 жалпы практика дәрігеріне жүктемені төмендету мақсатында 2 171 учаске (2018 жылы – 1 054 учаске) ашылды.

248. 2018 жылы өткен жылдың көрсеткіштерімен салыстырғанда туберкулезбен сырқаттану 8,7 %-ке және өлім-жітім 20 %-ке төмендегені байқалады. Туберкулез бойынша эпидемиологиялық жағдайдың жақсаруының осы үрдісі республикада анағұрлым жоғары болып табылады (ДДҰ миссиясының бағалауы бойынша, 2018 жыл).

249. Жаңа туған нәрестелерді туберкулезге қарсы вакцинамен қамту – 95 %.

250. Туберкулезді ерте анықтау үшін диагностиканың халықаралық стандарттарға сәйкес келетін қазіргі заманғы әдістері қолданылады.

251. ТҚҰ жанындағы барлық бактериологиялық зертханаларда туберкулезді жедел диагностикалау бойынша (2 сағат ішінде) жаңа инновациялық гендік-молекулярлық зертханалық технологиялар енгізілді.

252. 2018 жылы емді бақылаудың инновациялық әдісі – смартфондарды пайдаланумен бейнебақылау емі енгізілді. Алғаш рет 8 облыста Жаһандық қор гранттары бойынша жоғары тәуекел топтарының адамдары үшін емдеу режимін бұзушыларды іздестіруде жәрдем көрсететін, емдеу және профилактикасы бейілділік бойынша ақпараттық жұмысты жүргізетін, диагностикадан өту үшін пациенттерді сүйемелдейтін 12 үкіметтік емес ұйымның жұмысы ұйымдастырылды.

253. Барлық ТҚҰ-ны, туберкулезге қарсы диспансерлерді тікелей орталықтандыру және ТҚҰ-ның барлық диспансерлік бөлімшелерін (туберкулез кабинеттерін) туберкулез деңгейін төмендету үшін МСАК желісінің рөлі мен жауапкершілігін нақты күшейтуге ықпал ететін медициналық-санитариялық алғашқы көмек желісінің заңды түрде жүргізуге беру қалыптасты. ТҚҰ-дағы инфекциялық бақылау жүйесін күшейту – халық арасында туберкулездің таралу қаупін барынша азайтуға бағытталған Ұлттық бағдарламаның және саясаттың басым міндеттерінің бірі.

254. Қыздар мен жас жігіттерді гигиеналық оқыту және жыныстық тәрбиелеу, жыныстық жолмен берілетін инфекциялар, АИТВ/ЖИТС бойынша оқу курсын және оқу құралдарын, әдістемелік ұсынымдарды қамтитын ДДҰ ұсынымдары негізінде білім беру бағдарламалары көзделген Азаматтардың ұрпақты болу денсаулығын нығайту жөніндегі жол картасы бекітілді.

255. "Денсаулық" денсаулық сақтауды дамытудың 2016 - 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру шеңберінде жасөспірімдер мен жастарға кешенді медициналық-психологиялық әлеуметтік қызметтер, оның ішінде ұрпақты болу денсаулығын сақтау бойынша қызмет көрсететін 96 Жастар денсаулығы орталығы жұмыс істейді.

256. Түсік тастау санын төмендету, жастардың ұрпақты болу денсаулығын сақтау, жастардың қажет емес жүктіліктің, түсік тастау профилактикасы бойынша хабардар болуы, отбасын жоспарлау мектептері туралы жастар орталықтарының жұмысы тұрақты негізде жүргізіледі.

257. 2011 жылдан бастап МСАК ұйымдарының штаттық нормативтеріне өмірдің қиын жағдайына тап болған отбасылармен жұмыс жасайтын әлеуметтік жұмыскерлер мен психологтардың лауазымдары енгізілді. 4268 әлеуметтік педагог, 8362 психолог бар.

258. Қазіргі қоғамда отбасы маңыздылығын арттыру, ұрпақты болу денсаулығы, жұртшылықтың назарын жастар мен толық емес отбасылардың проблемаларына аудару мәселелері бойынша отбасы денсаулығы орталықтары, жастарға достық клиникалары, жастар денсаулығы орталықтары және денсаулықты нығайту орталықтары құрылды.

259. Мектептің негізгі пәндерінде ұрпақты болу бойынша білім беру тақырыптарын кеңейту бойынша жұмыс жүргізіледі.

260. Өзіндік менеджментке пациенттерді белсенді тарту кезінде созылмалы аурулармен ауыратын пациенттерді динамикалық байқау бағдарламасын білдіретін САББ-ны енгізу жөніндегі іс-шаралар іске асырылуда.

261. Қазақстанға шетелдік жұмыс күшін (ШЖК) тарту мәселелерін реттейтін заңнама 2017 жылғы қаңтардан бастап еңбек көші-қоны режимін ырықтандыру жағына түбегейлі өзгерістерге ұшырады, жұмыс рұқсаттарын беру жүйесі қайта қаралды.

262. 2017 жылы рұқсаттар беру рәсімімен бірге жүретін барлық талаптар жойылды және рұқсаттар берудің жаңа ақылы жүйесі енгізілді, оған сәйкес рұқсат алу үшін жұмыс беруші салық алымын төлейді.

263. Беру мерзімдері қысқартылды (7 жұмыс күні).

264. Корпоративішілік ауыстыруды (КІА) жүзеге асыру рәсімі жетілдірілді. Заңнама ДСҰ стандарттарына сәйкес келтірілді. КІА Үкімет айқындаған экономика салаларында жүзеге асырылады, бұл ретте аталған рәсімнен басшылар, менеджерлер мен мамандар өтеді.

265. 2017 жылдан бастап біліктілік деңгейіне сәйкестік туралы анықтамалар бойынша шетелдік дербес ізденушілерді тарту жүйесі енгізілді.

266. КІА шеңберінде жергілікті қамту бойынша талаптар кадрларда менеджерлер мен мамандар үшін 50/50 арақатынаста оңайлатылған схемаға келтірілді және басшылар үшін толық күші жойылды.

267. Кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін келген бизнес-көшіп келушілердің рұқсатты алуы талап етілмейді.

268. Көші-қон саясатының тұжырымдамасын іске асыру үшін 2018 жылы көші-қон процестерін реттеу жүйесін одан әрі жетілдіру жөнінде шаралар қабылданды, экономикада қажет етілетін шетелдік жұмыс күшін тарту тетіктері көзделді.

Аз ұлттар құқықтары

125.31, 125.34, 125.37, 125.77, 125.93, 125.94-ұсынымдар

269. Конституция нәсіліне, этностық қатыстылығына, дінге көзқарасына, әлеуметтік топтарға және қоғамдық бірлестіктерге қатыстылығына қарамастан адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарының теңдігіне кепілдік береді.

270. "Бір ел – бір тағдыр", "Тегі басқа – теңдігі бір", "Әр алуандықтағы біртұтастық", "Ұлт рухының дамуы" ұлттық бірлік қағидаттары барлық қоғамдық даму стратегияларының, тұжырымдамалары мен бағдарламаларының мазмұнын айқындайды.

271. Өзіндік этносаралық өзара іс-қимыл моделі қалыптасты. Оның негізгі буыны Қазақстан халқы Ассамблеясы болып табылады, оның төрағасы Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы болып табылады.

272. Ассамблеяның қызметі интеграцияланған қоғамды қалыптастыруға бағытталған, оған барлық этнос өкілдері қоғамның қоғамдық-саяси, экономикалық, әлеуметтік және мәдени өміріне тартылған.

273. Ассамблея елдің барлық саяси жүйесі деңгейлеріндегі этностардың мүдделеріне өкілдік етуді қамтамасыз етеді.

274. Ассамблеяның қызметіне азаматтың қатысу қағидаты басым болып табылады. Сондықтан оның құрамында ең алдымен этномәдени бірлестіктер азаматтық секторының өкілдері басым.

275. Ассамблея 1155 этномәдени бірлестігімен (29 – республикалық) ынтымақтастық жасайды. Олардың қызметін қолдау үшін ресурстық, мәдени және әдістемелік орталықтардың рөлін 40 ашық үй орындайды.

276. Азаматтық билік және азаматтық қоғам жүйесіне интеграциялау Ассамблеяға қоғам сұраныстарын уақтылы қалыптастыруға және трансляциялауға, этносаясатты түзетуге, уәкілетті мемлекеттік органдардың барлық өзгерістер мен үрдістерді икемді және жедел ден қоюына ықпал етуге мүмкіндік береді.

277. Дәстүрлерді, тілдерді және мәдениетті сақтау және дамыту саласындағы қолдау мемлекеттік саясат басымдықтарының бірі болып табылады.

278. Аз этнос тілдерін меңгеру мен дамыту үшін барлық жағдайлар жасалған. 190 жексенбілік мектеп жұмыс істейді, онда факультатив немесе үйірмелерде оқитындар 26 этнос дәстүрін, салтын және тілін меңгереді.

279. Этномәдени бірлестіктер аясында 15 тілде 52 баспа басылымы шығарылады. Телеэфирге 11 тілде 4 хабар шығады.

280. Қазақ және орыс театрларынан басқа Қазақстанда 4 ұлттық театр табысты жұмыс істеуде – өзбек, корей, неміс және әлемдегі жалғыз ұйғыр театры. 2016 жылы ұйғыр, корей және неміс театрларына "академиялық" театр мәртебесі берілді.

281. Интеграция элементі ретінде көптілділікті көтермелейтін Люблянск ұсынымдарымен байланыстыратын этностардың тілдерін меңгеру мен дамыту үшін жағдай жасаумен бір уақытта үш тілде білім беру енгізілуде.

282. Аз этностар отбасыларының балаларын мектеп білімімен барынша қамту, балаларға ана тілінде оқу мүмкіндігін беру үшін жағдай жасау жөнінде шаралар қабылдануда.

283. Әр өңірде этномәдени бірлестіктер қызметін үйлестіру бойынша жұмыстың, олардың мемлекеттік мекемелермен, оқу орындарымен өзара іс-қимылының үлкен тәжірибесі жинақталған.

284. Қазақстан халқы Ассамблеясының облыстық хатшылықтары облыстық жоспарға сәйкес 86 этномәдени бірлестікпен (24 – облыстық) этносаралық қатынастарды үйлестіру, ана тілдерді дамыту, ұлттық әдет-ғұрыптарды, дәстүрлерді насихаттау және сақтау бойынша жүйелі жұмыс жүргізеді.

285. Қазақстанда 18 конфессия мен деноминацияны білдіретін 3693-тен астам діни субъектілер өкілдері, оның ішінде мормондар, кришнаиттер, муниттер, бахайлар және басқалар бейбіт өмір сүруде және өзара іс-қимыл жасауда. Олардың барлығы дінді еркін зерделей, діни құлшылық ету үшін жинала, діни әдебиеттерді тарата немесе қайырымдылық ұйымдарын құра алады.

286. Қазақстан дін бостандығын немесе барлық қоғам мүшелерінің нанымдарын бір уақытта қорғай отырып, барлық дін өкілдері арасында толеранттық пен диалогты дамыту бойынша тұрақты жұмыс жүргізуде.

287. Елбасының бастамасы бойынша астанада әрбір үш жыл сайын әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съездері өтеді. Әлемнің ірі конфессияларының басшылары, белгілі саясаткерлер және халықаралық ұйымдар өкілдері дінаралық форумдардың қатысушылары болып табылды. Қазақстан басшысының шақыруын ислам, православие, католицизм, протестантизм, буддизм, индуизм, конфуцийшілдік, иудаизм өкілдері және басқалар да қабыл алды.

288. Қазақстанның мемлекеттік саясаты конфессияаралық үйлесімділікті нығайтуға, сақтауға және адамның діни наным-сенім бостандығына арналған құқықтарын сақтауға бағытталған. Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съезін шақыру жөніндегі Қазақстанның халықаралық бастамасы осының дәлелі болып табылады.

289. 2018 жылғы 10 – 11 қазанда Нұр-Сұлтан қаласында барлық әлемдік және дәстүрлі діндер мүдделерін білдіретін әлемнің 46 елінен келген 82 делегация, көрнекті саяси қайраткерлер және беделді халықаралық ұйымдар басшылары қатысқан "Діни көшбасшылар қауіпсіз әлем үшін" тақырыбындағы VI съезд өтті. Осылайша, діни негіздегі өткір мәселелерді бірлесіп талқылау және шешу, түрлі халықтардың діндері мен мәдениетінің диалогы, тәжірибе алмасу және діни толеранттылық рухын тәрбиелеу, бейбіт діндердің оң имиджін қалыптастыру үшін мүмкіндік жасалды.

290. Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлері съезінің идеяларын насихаттауға бағытталған "Н. Назарбаевтың конфессияаралық және өркениетаралық диалогты дамыту жөніндегі орталығы" құрылды.

291. Жаһандық дінаралық диалогты дамытуға қосылған үлес ұлттар қауымдастығында Қазақстанның беделін көтерді, Нұр-Сұлтан қаласы Съездің тұрақты диалог алаңына айналды және жалпы әлемдік дінаралық диалог саласында өз орнын тапты. Халықаралық құрылымдарда Қазақстан серпінді дамып келе жатқан экономикасымен және әртүрлі этностар мен діндер адамдарының өзара түсіністігі мен құрметі негізінде топтасқан қоғамымен интеграцияланған бастамаларымен танымал болды.

Адам саудасына қарсы іс-қимыл

125.62-68-ұсынымдар

292. Қазақстан – адам саудасына қарсы іс-қимыл жөніндегі негізгі халықаралық конвенциялардың: БҰҰ-ның Құлдық туралы конвенциясының; БҰҰ-ның Адамдарды сатуға және үшінші тұлғалардың жезөкшелікті пайдалануына қарсы күрес туралы конвенциясының; Трансұлттық ұйымдасқан қылмысқа қарсы конвенцияны толықтыратын Адамдарды, әсіресе, әйелдер мен балаларды сатудың алдын алу мен жолын кесу және ол үшін жазалау туралы хаттаманың қатысушысы.

293. Таяу және алыс шет елдермен жедел-іздестіру, жедел-анықтамалық, криминалистикалық және архивтік ақпаратпен алмасуды; сұрау салулар мен тапсырмаларды орындауды; жедел-іздестіру іс-шаралары мен тергеу әрекеттерін, ірі ауқымды жедел-профилактикалық және арнайы операцияларды жүргізуді регламенттейтін екіжақты және көпжақты келісімдерге қол қойылды.

294. Қылмыстық кодексте адам саудасына байланысты қылмыстар үшін, атап айтқанда қанау мақсатында адамды ұрлау; қанау мақсатында бас бостандығынан заңсыз айыру; адамдар саудасы; кәмелетке толмаған адамды жезөкшелікпен айналысуға тарту; кәмелетке толмағандар саудасы; жезөкшелікпен айналысуға тарту; жезөкшелікпен және жеңгетайлықпен айналысу үшін притондар ұйымдастыру немесе ұстау; адам ағзалары мен тіндерін алып қоюға немесе заңсыз алуға мәжбүрлеу үшін жауаптылық белгіленген.

295. Адам саудасына байланысты қылмыстар үшін жауаптылықты көздейтін барлық нормалар 2015 жылғы қаңтардан бастап күшіне енген жаңа Қылмыстық кодекстің редакциясында толық сақталған.

296. Адам саудасына байланысты қылмыстар профилактикасы, болдырмау және оларға қарсы күрес жөніндегі 5 үкіметтік жоспар кезең-кезеңімен (2004 – 2005, 2006 – 2008, 2009 – 2011, 2012 – 2014 және 2015 – 2017 жылдарға арналған) қабылданды.

297. Үкіметтің Адам саудасына байланысты қылмыстар профилактикасы, болдырмау және оларға қарсы күрес жөніндегі 2018 – 2020 жылдарға арналған іс-шаралар жоспары іске асырылуда.

298. ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің адам саудасына қарсы күрестегі ынтымақтастығының 2014 – 2018 жылдарға арналған бағдарламасы және Қылмысқа қарсы күрестегі бірлескен шаралардың 2019 – 2023 жылдарға арналған мемлекетаралық бағдарламасы іске асырылуда.

299. Жоспар халықаралық практиканы зерделеу, адам саудасының құрбандарына арнайы әлеуметтік қызмет көрсету, дағдарыс орталықтары мен паналарды қолдау, қылмыстық қудалау мәселелерінде жаңа тәсілдер мен әдістерді енгізу, қызметкерлер біліктілігін арттыру, алдын алу іс-шараларын жүргізу жөніндегі іс-шаралар кешенін білдіреді.

300. 14 мемлекеттік орган, 2 халықаралық және 5 ҮЕҰ өкілдерінің қатысуымен Адамдарды заңсыз әкетуге, әкелуге және сатуға қарсы күрес мәселелері жөніндегі ведомствоаралық комиссия жұмыс істейді.

301. Отырыстарда заңнаманы жетілдіру, қоғамды ақпараттандыру, мемлекеттік органдардың өзара іс-қимылының тиімділігін арттыру, сондай-ақ адам саудасының құрбандарына көмек көрсету және қорғау бойынша ұсыныстар әзірлеу мәселелері қаралуда.

302. Қазақстанда адам саудасының негізгі нысандары сексуалдық қанау мақсатындағы адам саудасы; мәжбүрлі еңбек; бала асырап алу мақсатында жаңа туған (жас) балаларды сату болып табылады. Криминалдық қанау үшін және адамдарды қайыршылықпен айналысуға мәжбүр ету үшін адам саудасы жекелеген жағдайлар болып табылады.

303. 2018 жылы ішкі істер органдары 276 қылмыстық іс қозғады: қанау мақсатында адамды ұрлау фактісі бойынша – 1; қанау мақсатында бас бостандығынан заңсыз айырғаны үшін – 19; адам саудасы үшін – 14; кәмелетке толмаған адамды жезөкшелікпен айналысуға тартқаны үшін – 10; кәмелетке толмағандарды саудаға тартқаны үшін – 5; жезөкшелікпен айналысуға тартқаны үшін – 48 және жезөкшелікпен айналысу үшін притондар ұйымдастыру немесе ұстау фактілері және жеңгетайлық жасағаны үшін – 179.

304. Жәбірленушілерге психологиялық, медициналық, құқықтық және басқа да көмек түрлерін көрсететін және оларды оңалтатын ҮЕҰ жұмыс істейді.

305. 2016 жылдан бастап әрбір өңірде адам саудасынан зардап шеккендерге бюджет қаражаты есебінен арнаулы әлеуметтік қызмет көрсететін ұйымдар жұмысты жүзеге асырады.

306. Адам саудасының құрбандарын қайта бағыттаудың осы тетігі арнайы әлеуметтік көрсетілетін қызметті бағалау өлшемшарттары мен көрсету стандарттары негізінде жұмыс істейді.

307. Қазақстанның дағдарыс орталықтары одағымен бірлесіп, 2016 жылдан бастап адам саудасының құрбандарына тегін адвокаттық көмек көрсету жөніндегі жоба іске асырылды.

308. Жоба АҚШ Елшілігінің қаражаты есебінен іске асырылды және тергеу сапасына және кінәлі адамдарды жауаптылыққа тартуға оң ықпал етті.

309. Адам саудасының құрбандарын қорғау және көмек көрсету "Қылмыстық процеске қатысушы адамдарды мемлекеттік қорғау туралы" 2001 жылғы Қазақстан Республикасының Заңы шеңберінде жүзеге асырылады.

310. "Жәбірленушілерге өтемақы төлеу қоры туралы" 2018 жылғы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес адам саудасына байланысты қылмыстар бойынша жәбірленуші деп танылған адамдар 2020 жылдан бастап 30 АЕК (72 000 теңге) мөлшерінде өтемақы алуға құқылы.

311. 2016 жылы ІІМ-мен Нұр-Сұлтан қаласындағы ЕҚЫҰ Офисі арасында адам саудасының құрбандарына көмек көрсету, адам саудасына байланысты қылмыстарды анықтау және ашу, сондай-ақ халық арасында алдын алу іс-шараларын ұйымдастыру және жүргізу мақсатында ақпарат алмасу саласындағы ынтымақтастық нысандарын белгілейтін Хаттамаға қол қойылды.

Қолайлы қоршаған орта құқығы

125.96-ұсыным

312. 2013 жылы Қазақстан Республикасының "жасыл экономикаға" көшуі жөніндегі тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі 2013 – 2020 жылдарға арналған іс-шаралар жоспары бекітілді.

313. Президенттің 2014 жылғы Жарлығына сәйкес "Жасыл экономикаға" көшу жөніндегі ұлттық баяндама Президент жанындағы "жасыл экономикаға" көшу жөніндегі кеңес отырысында әр үш жыл сайын қаралады.

314. Бірінші баяндама әзірленді және 2018 жылғы 14 мамырда Президент жанындағы "Жасыл экономикаға" көшу жөніндегі кеңес отырысында қаралды. Баяндамада су ресурстарын тұрақты пайдалану, орнықты және жоғары өнімді ауыл шаруашылығын дамыту, энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру, электр энергетикасын дамыту, қалдықтарды басқару, ауаның ластануын азайту және экожүйелерді сақтау және тиімді басқару, ел аймақтары бөлінісінде жасыл экономикаға көшуге қатысты ақпарат; сондай-ақ Тұжырымдама ережелерін іске асыру бойынша облыстар рейтингісі ұсынылды. Алынған жұмыс нәтижелері мемлекеттік және жергілікті атқарушы органдардың жасыл экономикаға көшудегі жоспарлы жұмысы туралы куәландырады. Қолда бар заңнамалық негіз және күш-жігерді жандандыру 2020 жылға қарай жоспарланған нысаналы индикаторларға қол жеткізуге мүмкіндік береді.

315. Қоршаған орта сапасын сақтау, қалпына келтіру және жақсарту бойынша жағдай жасау, сондай-ақ табиғи ресурстардың пайдаланылуын бақылау және қадағалау мақсатында "Қазақстан Республикасының мемлекеттік басқару жүйесін одан әрі жетілдіру жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен Қазақстан Республикасының Экология, геология жəне табиғи ресурстар министрлігі құрылды.

Қысқартулар тізімі

АӘК	атаулы әлеуметтік көмек
ДИАҚБ	Демократиялық институттар және адам құқықтары жөніндегі бюро
КІА	корпоративішілік ауыстыру
ҰОС	Ұлы Отан соғысы
ДДҰ	Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы
ДСҰ	Дүниежүзілік сауда ұйымы
АК	Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі
БП	Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы
АПК	Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексі
БЖК	бизнестің жол картасы
ІІД	ішкі істер департаменті
ЕО	Еуропалық одақ
ӘҚБК	Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексі
СІМ жанындағы "АӨДА" ККО	Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі жанындағы "Адами өлшем бойынша диалог алаңы" консультативтік-кеңесші органы
ІІМ	Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі
СІМ	Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі
ХЕҰ	Халықаралық еңбек ұйымы
АЕК	айлық есептік көрсеткіш
Әділетмині	Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі
НҚА	нормативтік құқықтық акт
ҰҚҚМ	ұлттық құқық қорғау мекемелері
ҰАТ	ұлттық алдын алу тетігі
ҮЕҰ	үкіметтік емес ұйымдар
ЕҚЫҰ	Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы
ИЫҰ	Ислам ынтымақтастық ұйымы
МСАК	медициналық-санитариялық алғашқы көмек
БҰҰДБ	БҰҰ Даму бағдарламасы/Нұр-Сұлтан қаласындағы БҰҰ өкілдігі
ТҚҰ	туберкулезге қарсы ұйымдар
САББ	созылмалы ауруларды басқару бағдарламалары
БАҚ	бұқаралық ақпарат құралдары
ТМД	Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы
АҚК	Адам құқықтары жөніндегі кеңес
ТКБ	техникалық және кәсіптік білім беру
АҚЖКБ	Адам құқықтары жөніндегі БҰҰ Жоғарғы Комиссары басқармасы
ҚК	Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексі
ҚПК	Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексі
ӘКШ	Әмбебап кезеңдік шолу
БҚУ	Бала құқықтары жөніндегі уәкіл
АҚУ	Адам құқықтары жөніндегі уәкіл
ТДМ	тұрақты даму мақсаттары
ЮНИСЕФ	БҰҰ Балалар қоры
ЮНФПА	БҰҰ Тұрғын халық саласындағы қоры