Об утверждении Государственной программы индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2020 – 2025 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 31 декабря 2019 года № 1050. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 20 июля 2022 года № 508.

      Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 20.07.2022 № 508.
      Примечание ИЗПИ!
Вводится в действие с 01.01.2020.

      Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

      1. Утвердить прилагаемую Государственную программу индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2020 – 2025 годы (далее – Программа).

      2. Центральным и местным исполнительным органам, организациям принять меры по реализации Программы.

      3. Ответственным центральным и местным исполнительным органам, организациям (по согласованию) представлять информацию согласно Плану мероприятий по реализации Программы в соответствии с постановлением Правительства Республики Казахстан от 29 ноября 2017 года № 790 "Об утверждении Системы государственного планирования в Республике Казахстан".

      4. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на Министерство индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан.

      5. Настоящее постановление вводится в действие с 1 января 2020 года.

      Премьер-Министр
Республики Казахстан
А. Мамин

  УТВЕРЖДЕНА
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 31 декабря 2019 года № 1050

ГОСУДАРСТВЕННАЯ ПРОГРАММА
индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2020 – 2025 годы

      Содержание

      1. Паспорт Программы

      2. Введение

      3. Анализ текущей ситуации

      4. Цели, задачи, целевые индикаторы и показатели результатов реализации Программы

      5. Основные направления, пути достижения поставленных целей Программы и соответствующие меры

      6. Необходимые ресурсы

1. Паспорт Программы

Наименование

Государственная программа индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2020-2025 годы.

Основание для разработки

1. Указ Президента Республики Казахстан от 15 февраля 2018 года № 636 "Об утверждении Стратегического плана развития Республики Казахстан до 2025 года".
2. Послание Президента Республики Казахстан народу Казахстана от 10 января 2018 года "Новые возможности развития в условиях четвертой промышленной революции".
3. Послание Президента Республики Казахстан народу Казахстана от 5 октября 2018 года "Рост благосостояния казахстанцев: повышение доходов и качества жизни".
4. Пункт 8 Указа Президента Республики Казахстан от 9 февраля 2018 года № 633 "О мерах по реализации Послания Главы государства народу Казахстана от 10 января 2018 года "Новые возможности развития в условиях четвертой промышленной революции".
5. Указ Президента Республики Казахстан от 19 июня 2019 года № 27 "О мерах по реализации предвыборной программы Президента Республики Казахстан "Благополучие для всех! Преемственность. Справедливость. Прогресс" и предложений, полученных в ходе общенациональной акции "Бірге".
6. Постановление Правительства Республики Казахстан от 20 декабря 2018 года № 846 "Об утверждении Концепции индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2020-2025 годы".
7. Послание Президента Республики Казахстан народу Казахстана от 2 сентября 2019 года "Конструктивный общественный диалог-основа стабильности и процветания Казахстана".
8. Протокол совещания у Президента Республики Казахстан по индустриально-инновационному развитию страны в городе Караганде от 23 августа 2019 года.

Ответственный за разработку

Министерство индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан.

Государственные органы и организации, ответственные за реализацию Программы

Центральные и местные исполнительные органы, субъекты квазигосударственного сектора.

Цель

Конкурентоспособная обрабатывающая промышленность Республики Казахстан на внутреннем и внешних рынках.

Задачи

1) углубление индустриализации путем повышения потенциала индустриального предпринимательства;
2) увеличение объемов производства и расширение номенклатуры обработанных товаров, пользующихся спросом на внутреннем и внешних рынках;
3) увеличение промышленных мощностей посредством стимулирования развития базовых производств и реализации стратегических проектов;
4) технологическое развитие и цифровизация отраслей обрабатывающей промышленности.

Срок реализации

2020-2025 годы.

Целевые индикаторы

Достижение в 2025 году следующих показателей*:
1) реальный рост производительности труда в обрабатывающей промышленности в 1,6 раза к уровню 2018 года;
2) рост объема экспорта обрабатывающей промышленности в 1,9 раза к уровню 2018 года;
3) индекс физического объема инвестиций в основной капитал в обрабатывающую промышленность в 1,6 раза к уровню 2018 года;
4) увеличение количества действующих предприятий обрабатывающей промышленности на 1000 человек экономически активного населения в 1,5 раза к уровню 2018 года;
5) повышение места в Индексе экономической сложности (Гарвард) с 78 до 55 (уровня с -0,31 балла до 0,14 балла).

Источники и объемы финансирования

Общие требуемые расходы из республиканского бюджета на реализацию Программы в 2020 – 2025 годах составляют 780 797,1 млн. тенге**, в том числе:
2020 год – 146 065,3 млн. тенге;
2021 год – 215 725,1 млн. тенге;
2022 год – 107 896,4 млн. тенге;
2023 год – 107 863,5 млн. тенге;
2024 год – 101 996,9 млн. тенге;
2025 год – 101 249,9 млн. тенге.

      Примечание:

      *выполнение целевых индикаторов Программы будет зависеть от объемов финансирования Программы на соответствующие финансовые годы;

      **суммы будут уточняться в соответствии с республиканским бюджетом на соответствующий финансовый год.

2. Введение

      В промышленной политике Казахстан придерживается безальтернативного курса на развитие несырьевых секторов экономики, не зависящих от конъюнктуры мировых рынков. Для решения данной задачи в Казахстане с 2010 года поэтапно реализуется новая проактивная индустриальная политика, направленная на создание высокопроизводительной и экспортоориентированной обрабатывающей промышленности.

      Главной целью государственной политики индустриализации, как катализатора и основы диверсификации всей экономики, является создание условий для развития и становления обрабатывающей промышленности основным драйвером экономики страны.

      Стабильный рост и конкурентоспособность обрабатывающего сектора будут достигаться путем создания технологически прогрессивной промышленности, трансформации и цифровизации основных фондов действующих предприятий, ориентированных на создание средне-, высокотехнологичной продукции с последующим выходом на глобальные рынки.

      Так, за годы индустриализации достигнуты опережающие темпы роста выпуска продукции обрабатывающей промышленности, в 1,3 раза выросла производительность труда, в 2,1 раз увеличился приток инвестиций в основной капитал предприятий отрасли.

      Освоено производство 500 новых видов продукции, ранее не производившихся в Казахстане: грузовые и пассажирские вагоны, электровозы, грузовые, легковые автомобили и автобусы, трансформаторы, рентген аппаратура, светодиодные светильники, титановые слитки и слябы, лекарственные средства, молочная продукция и другие.

      Увеличилось количество товаров, произведенных в Казахстане и конкурентоспособных на внешних рынках, в том числе: турбины паровые, изделия из меди, радиаторы, аккумуляторы, напитки, кондитерские изделия и т.д.

      Для качественного индустриального рывка и создания конкурентоспособной обрабатывающей промышленности, особенно в условиях обострения геополитической ситуации и глобальных торговых войн, требуется проведение последовательной и взвешенной государственной политики с учетом соблюдения баланса интересов бизнеса и государства и улучшения социально-экономического развития страны.

      В этих целях разработана Государственная программа индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2020 – 2025 годы (далее – Программа), которая является логическим продолжением долгосрочного курса по диверсификации экономики.

      В современной мировой экономике усиливается глобальная экономическая конкуренция, что ставит перед Казахстаном задачу подготовки своей экономики к "цифровой эпохе". С учетом этого индустриально-инновационное развитие остается одним из основных приоритетов государственной политики в долгосрочной перспективе.

      В рамках предстоящей третьей пятилетки индустриализации и в соответствии с основными направлениями Стратегического плана развития Республики Казахстан до 2025 года акцент в государственной промышленной политике будет сделан на создание экспортоориентированной экономики с высокой добавленной стоимостью. Ориентация на экспорт продиктована необходимостью расширения рынков сбыта растущего объема товаров и услуг и встраивания в глобальные цепочки создания стоимости. Экспортоориентированная индустриализация позволит вывести на внешние рынки новые казахстанские товары, в том числе товары высокотехнологичных переделов.

      Для этого необходимо предусмотреть комплекс стимулирующих мер для производителей, ориентированных на внешний рынок. И прежде всего в обрабатывающем секторе. В частности, учитывая процесс становления промышленности "цифровой эпохи" будет осуществляться акцентированное стимулирование экспортеров высокотехнологичной продукции и услуг. Механизм государственного стимулирования будет выстроен так, чтобы стимулировать переход предприятий к модели экспортоориентированного развития. Данный механизм также будет направлен на привлечение и удержание внешних инвестиций. Меры по развитию технологий и инноваций в обрабатывающей промышленности станут ключевым фактором развития стратегических конкурентных преимуществ казахстанских товаров и услуг.

      Переход к инновационной экономике предполагает продолжение системных реформ в области подготовки кадров, научных и прикладных исследований, поддержки стартапов, трансфера передовых технологий, создания венчурной экосистемы и т.д.

      В то же время, проактивная индустриально-инновационная политика государства будет проводиться в партнерстве с бизнесом. Меры по поддержке будут предоставляться в обмен на их встречные обязательства.

      Таким образом, в результате происходящей в настоящее время смены технологических и мирохозяйственных укладов, государственная индустриально-инновационная политика должна повысить свою эффективность и способность адаптироваться к быстроменяющимся условиям. Это предполагает существенное увеличение роли индустриально-инновационного развития и его влияния на обеспечение устойчивого экономического роста.

      С учетом вышеизложенного фокусом Программы является создание условий для стимулирования конкурентоспособности обрабатывающей промышленности Республики Казахстан путем развития производств с высокой добавленной стоимостью на внутреннем и внешних рынках через соответствующее финансирование для достижения запланированных амбициозных результатов.

3. Анализ текущей ситуации

3.1. Анализ состояния обрабатывающей промышленности Республики Казахстан за период 2010 – 2018 годы

      Межстрановой анализ показывает, что доля обрабатывающей промышленности в мировой экономике составляет 15,6 %1, что выше казахстанского уровня (11,4 %)2. В странах Организации экономического сотрудничества и развития, а также Европейского союза данный показатель составляет в среднем 14 %. Во многих развивающихся странах доля обрабатывающей промышленности достигает 20 – 35 %: к примеру, в Китае – 29 %, Малайзии – 22 %, Индонезии – 20%, в странах постсоветского пространства, в частности, в России – 12 %; Беларуси – 22 %; Украине – 12 %. Успех экономик Китая и Кореи связывают с переходом на индустриальный путь развития, способствующего сохранению высокой доли обрабатывающей промышленности в структуре валового внутреннего продукта страны.

      За период реализации двух программ индустриализации в 2010-2018 годы сложилась положительная динамика развития обрабатывающей промышленности, объем производства увеличился с 3,8 трлн. тенге в базовом 2010 году до 10,4 трлн. тенге в 2018 году, или в 2,7 раза, в номинальном выражении. Среднегодовой темп роста индекса физического объема промышленного производства обрабатывающей промышленности в указанном периоде составил 4,5 % и увеличился, в совокупности, на 42,3 % (2018 год к уровню 2009 году). Это в два раза выше аналогичного показателя в горнодобывающем секторе (21,4 %).

      ______________________________________________________________________

      1World Bank Database.

      https://data.worldbank.org/indicator/NV.IND.MANF.ZS?end=2017&start=1960&year_high_desc=true

      2World Bank Database.

      Реальный прирост валовой добавленной стоимости обрабатывающей промышленности за 2009-2018 годы составил в совокупности 48 %, что соразмерно приросту валового внутреннего продукта Казахстана (47,9 % – 2018 год к 2009 году). Одним из основных факторов такой синхронности является замедление темпов прироста добывающей промышленности Республики Казахстан до 22,9 % в результате снижения цен на сырьевые ресурсы на внешних рынках.

      В структуре выпуска обрабатывающей промышленности за 2018 год продолжает превалировать металлургия (44,4 %), в 2010 году – 41,5 %, наблюдается некоторое снижение доли производства продуктов питания (с 18,1 % до 14,7 %), незначительно увеличилась доля машиностроения (с 9,8% до 10,5%), химической промышленности (2,7 % до 3,9 %). Удельный вес остальных отраслей практически не претерпел изменений (рисунок 1).

      Рисунок 1. Отрослевая структура отрослей обрабатывающей промышленности в 2010 и 2018 годах, в % к итогу (100% - вся обрабатывающая промышленность)

     


      Источник: КС МНЭ

      В последние 10 лет высокие темпы роста обрабатывающей промышленности Казахстана были обеспечены преимущественно за счет расширения участия страны в мировых сырьевых рынках (базовые металлы и материалы). В настоящее время по мнению международных институтов и представителей бизнес-сообщества, сырьевой супер-цикл закончен. Возможности экономического роста за счет продажи товаров низких переделов исчерпаны.

      К примеру, доля металлургической промышленности в объеме обрабатывающей промышленности страны с низким уровнем переделов (производство листов из стали, рафинированной меди и пр.) в период с 2014 по 2018 годы увеличилась с 31,4 % до 44,4 % соответственно, несмотря на тот факт, что в 2019 году произошло снижение цен на Лондонской бирже металлов (The London Metal Exchange). Цена за 1 тонну меди в мае 2018 года составляла 7000 долларов, в 2019 году 6000 долларов.

      Назрел вопрос интенсивного развития обрабатывающей промышленности за счет организации производства продуктов наиболее высокотехнологичной сложности, ориентированных на мировую торговлю, не подверженных внезапным изменениям закупочных цен на сырье.

      К примеру, в Японии фокус производства сконцентрирован на высокотехнологичной продукции (сталь для судостроения, транспорта, электротехники). В результате этого металлургическое производство Японии является более стабильным к глобальным скачкам цен на сырье (сталь).

      Рисунок 2. Сравнение влияния индекса цен стали на черную металлургию в Казахстане и Японии.

     


      Источники: Bloomberg, Bureau of Statistics of Japan, КС МНЭ

      В настоящее время государственная поддержка целых отраслей уже не может привнести того значительного эффекта, который требовался в первые годы индустриализации.

      Поддержка базового фундамента обрабатывающей промышленности являлась ответной реакцией на всемирный экономический кризис, ставшая своего рода антикризисной мерой для экономики Казахстана.

      На данный момент Казахстану необходимо как можно скорее диверсифицировать свою экспортную и потребительскую корзину, отходить от практики поддержки целых отраслей.

      Возникла необходимость определения перечня приоритетных товаров обрабатывающей промышленности с высоким уровнем технологической сложности, ориентированных на экспорт и внутренний рынок.

      На третьем этапе индустриализации перед Казахстаном стоят задачи качественного роста обрабатывающей промышленности, ориентированные на "развитие". Эти задачи диктуются как внешними "большими вызовами" глобального характера, так и внутренними процессами.

      Казахстану необходимо выйти из ресурсной модели роста, несущей в себе определенные угрозы стабильности экономического развития. Индустриальная политика страны определит стратегические подходы, необходимые для перевода вызовов из статуса проблем в категорию возможностей, которыми можно воспользоваться для качественного развития обрабатывающей промышленности.

      В региональном разрезе наибольший вклад в развитие обрабатывающей промышленности вносится Карагандинской, Павлодарской и Восточно-Казахстанской областями (в совокупности около 41 %) за счет концентрации в них крупных металлургических предприятий. Туркестанская, Алматинская области и город Алматы обеспечивают более 17 % всей валовой добавленной стоимости обрабатывающей промышленности. Третьей группой регионов (доля каждой от 2 до 8,5 % в валовой добавленной стоимости отрасли) являются город Нур-Султан, Акмолинская, Актюбинская, Костанайская и Атырауская области. И наконец, 4-я группа регионов вносит минимальный вклад – более 6,5 % от общего объема валовой добавленной стоимости – Кызылординская, Мангистауская, Западно-Казахстанская и Северо-Казахстанская области.

      Анализ степени концентрации предприятий различных отраслей в региональном разрезе показывает наибольшую сконцентрированность металлургической промышленности (в Карагандинской, Павлодарской и Восточно-Казахстанской областях), на долю которой приходится 76,5 % от валовой добавленной стоимости отрасли. Следующая по величине доли в валовой добавленной стоимости группа предприятий производства продуктов питания характеризуется относительно высокой географической представленностью: на 9 регионов Казахстана приходится более 80 % от валовой добавленной стоимости данной отрасли. Производство кокса и продуктов нефтепереработки сосредоточено, в основном, в 3-х регионах, где располагаются крупнейшие нефтеперерабатывающие заводы – г. Шымкент, Атырауской и Павлодарской областях, уровень концентрации отрасли в этих регионах составляет 85 %. Строительные материалы производятся повсеместно во всех регионах Казахстана: 79 % валовой добавленной стоимости приходится на 9 регионов.

      В обрабатывающей промышленности на начало 2019 года зарегистрировано 23003 предприятия, в том числе 14700 из них – действующие, 8398 – это активные предприятия.

      В региональном разрезе наибольшее количество предприятий обрабатывающей промышленности республики зарегистрировано в гг. Алматы (24 %) и Нур-Султане (12 %), а также в Карагандинской области (11 %). По количеству предприятий в регионах преимущество сохраняется за производством продуктов питания, что объективно отражает первостепенные потребности локальных рынков сбыта.

      Уровень загрузки производственных мощностей предприятий обрабатывающей промышленности в среднем составляет 44 % – 58 %. По данным Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан "Атамекен" загруженность предприятий мебельной, деревообрабатывающей и целлюлозно-бумажной промышленности составляет 45 – 59 %.3 Основными причинами недозагруженности отечественных предприятий обрабатывающей промышленности являются нехватка финансовых средств на оборотные средства на модернизацию мощностей, отсутствие или недостаточный спрос на продукцию предприятий на внутреннем и внешнем рынках, недостаточность либо отсутствие подготовленных кадров для работы на специальном оборудовании, проблемы с сырьем.

      Отсутствует коллаборационная связь между предприятиями обрабатывающей промышленности и производителями готовой качественной сырьевой продукции. В связи с этим в стране наблюдается высокая зависимость от импортного сырья и комплектующих, что критично влияет на конкурентоспособность казахстанских товаропроизводителей.

      Отсутствие либо недостаток производимого сырья и комплектующих обусловлены следующими причинами:

      - технологическая неразвитость сырьевого производства (отсутствие производства высококачественного сырья и материалов);

      - экономическая нецелесообразность производства определенных видов сырья (небольшая внутренняя потребность);

      - отсутствие базового сырья для организации последующей переработки.

      Многие нынешние гиганты обрабатывающей промышленности мира, например, как Южная Корея, некогда занимались лишь производством конечной продукции из сырья и комплектующих, импортированных из разных стран. Такая стратегия получения максимальной выгоды из текущего положения экономики позволила этим странам со временем стать ведущими производителями на мировом рынке в своих отраслях.

      __________________________________________________________________

      3Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан "Атамекен" была проведена паспортизация предприятий обрабатывающей промышленности, в рамках которой было охвачено 2102 предприятия, что составляет 14 % от всех действующих или 25 % от активных предприятий.

      Вследствие этого, на данный момент весьма актуальным остается развитие собственного несырьевого экспорта за счет стимулирования интеграции и соответственного роста доли экономики Республики Казахстан в мировых производственных и торговых цепочках. Возможно налаживание производств за счет импорта необходимых сырья и комплектующих, углубления их переработки и последующей реализации продукции с большей добавленной стоимостью через принципы импортодополнения.

      Важным фактором стабильной жизнедеятельности предприятий является обеспеченность сырьем. Наиболее высокий уровень обеспеченности отечественным сырьем наблюдается в таких отраслях как производство кокса и нефтепереработки (98%), производство металлургической продукции (90 %), производство готовых металлических изделий (кроме машин и оборудования) (86%).

      Вместе с тем, согласно данным паспортизации, треть (32 %) предприятий обрабатывающей промышленности испытывает проблемы с обеспеченностью сырьем, в том числе: предприятия пищевой (42 %), легкой (40 %), мебельной, деревообрабатывающей и целлюлозно-бумажной (9 – 15 %), химической (35 %) и фармацевтической (29 %) промышленности.

      В целом, региональная концентрация предприятий в разрезе отраслей отражает близость к сырьевым ресурсам либо наличие спроса на продукцию отрасли на внутренних рынках в крупных мегаполисах, что связано с наличием платежеспособного спроса.

      В обрабатывающей промышленности выделяются три группы отраслей в зависимости от их технологической сложности, измеряемой интенсивностью использования технологий в производстве4 высокотехнологичные, среднетехнологичные и низкотехнологичные отрасли.

      По итогам 2018 года, наибольший удельный вес в обрабатывающей промышленности Казахстана занимают среднетехнологичные отрасли (47,9 %). Далее – низкотехнологичные (41,2 %); высокотехнологичные (10,9 %). По сравнению с 2010 годом доля высокотехнологичных отраслей повысилась с 8,9 % до 10,9 %, в то же время доля низкотехнологичных отраслей снизилась с 43,1 % до 41,2 %., средне- с 48 % до 47,9 %. Пока эти изменения незначительны для приближения к уровню развитых стран Организации экономического сотрудничества и развития, в которых основу оптимальной технологической структуры составляют высокотехнологичные и среднетехнологичные производства (около 48 %), причем высокотехнологичные производства занимают около 20 %.5

      Среди высокотехнологичных отраслей обрабатывающей промышленности Республики Казахстан превалирует производство продуктов химической промышленности (3,7 % от общего объема обрабатывающей промышленности) и основных фармацевтических продуктов (2 %). Наибольший удельный вес внутри среднетехнологичных отраслей занимают металлургическая промышленность (44,7 % от всего объема обрабатывающей промышленности) и производство прочей неметаллической минеральной продукции (5,8 %). Среди низкотехнологичных отраслей следует отметить производство продуктов питания (14,9 % от общего объема обрабатывающей промышленности), производство кокса и продуктов нефтепереработки (8,4 %), производство напитков (3,3 %).

      В 9 регионах Казахстана доминируют низко-технологические отрасли, в то время как в 7-и преобладает доля продукции средней технологической сложности. К регионам с преобладанием продукции высокой технологической сложности относятся Жамбылская (43,5 %), Мангистауская (18,6 %), Алматинская (26,7 %) и Костанайская (26,3 %) области (рисунок 3).

      _________________________________________________________________________

      4UNIDO. Классификация отраслей обрабатывающей промышленности. https://stat.unido.org/content/focus/classification-of-manufacturing-sectors-by-technological-intensity

      4КС МНЭ

      5Об отраслевых и технологических сдвигах, необходимых для модернизации Российской экономики. С. Акаева, В. Соколов/МИР (Модернизации. Инновации. Развитие), 2016, Т.7, №3, с.38-48

      Рисунок 3. Специализация регионов по технологической сложности, 2018 год, в % к итогу=100 % для каждого региона

     


      Источник: КС МНЭ

      Комплексное анкетирование (по методологии Института им. Фраунгофера) более 600 предприятий с целью оценки готовности промышленных предприятий к цифровизации выявило, что более 80 % предприятий обрабатывающей и 60 % предприятий добывающей промышленности находятся на уровне Индустрия 2.0 (полуавтоматизированные операции) или на этапе перехода к автоматизированному производству. При этом 3 % в обрабатывающей и 21 % в горнорудной промышленности находятся на уровне Индустрии 3.0 или полностью автоматизированы.

      По данным официальной статистики показатели инновационной деятельности Республики Казахстан с момента реализации программ индустриально-инновационного развития показывают положительную динамику.

      Инновационная активность предприятий обрабатывающей промышленности с 2010 года по 2018 год увеличилась в 3 раза, с 4,6 % до 15,8 %.

      Затраты на технологические инновации в обрабатывающей промышленности по итогам 2018 года составили 610,8 млрд. тенге (202,9 млрд. тенге в 2014 году).

      Объем произведенной инновационной продукции в обрабатывающей промышленности увеличился в 7,5 раза и достиг 930,1 млрд. тенге в 2018 году по отношению к 2010 году. Экспорт инновационной продукции увеличился более чем в 5 раз с 31 427,8 млн. тенге в 2015 году до 161 671,9 млн. тенге в 2018 году. Несмотря на столь высокий показатель роста, доля инновационной продукции в валовом внутреннем продукте остается на крайне низком уровне – 1,6 %.

      Несмотря на то, что в стране наблюдается рост объема затрат на инновации, в выпуске инновационной продукции Казахстан все еще отстает от технологически развитых стран. Так, удельный вес организаций, осуществлявших технологические инновации, по итогам 2018 года составил 6,6 % против 34 %, 36,7 % и 55 % в Великобритании, Франции и Германии соответственно6. При этом согласно показателю глобального индекса конкурентоспособности Всемирного экономического форума по фактору "инновационный потенциал" в 2018 году Казахстан занял 87 место, по данным рейтинга Глобального индекса инноваций Казахстан занимает 74 место (Россия – 46, Украина – 44).

      Показатель затрат на научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы в Казахстане составляет 0,12 % валового внутреннего продукта, в то время как в странах Европейского союза он равен 2 %, в отдельных странах доходит до 3 – 4 % (например, Израиль – 4,5 %, Швеция – 3,3 %), минимальный показатель – 0,5 % в Латвии.

      Технологическая модернизация, проведенная отдельными крупными компаниями Казахстана, а также прилагаемые меры государственной политики позволили увеличить рост производительности труда на одного занятого с 4367,0 тыс. тенге в 2010 году до 11849,0 тыс. тенге в 2018 году. На рост производительности труда в обрабатывающей промышленности также повлиял низкий вклад показателя занятости, который при сопоставлении с темпами роста выпуска отрасли способствовал опережающему приросту производительности труда, по сравнению с аналогичными показателями в целом по экономике и всей промышленности. Так, если за анализируемый период кумулятивно производительность труда по всей экономике и отдельно в промышленности выросла на 33,5 % и 10,9 %, соответственно, то в обрабатывающей промышленности рост показателя сложился на отметке 34,8 %.

      Однако девальвационные процессы, имевшие место в анализируемом периоде, снизили картину роста производительности труда в экономике Казахстана при сопоставлении с аналогичными показателями других стран в долларовом эквиваленте. В результате резкого обесценения тенге в 2014 – 2016 годах рост производительности труда в обрабатывающей промышленности Казахстана в долларовом выражении составил в 2018 году 35,3 тыс. долларов США (для сравнения: в 2013 году – 45,9 тыс. долларов США). Кроме того, согласно оценке международных экспертов, одной из причин низких темпов роста производительности труда является несфокусированная государственная поддержка, охватывающая в т.ч. неэффективные компании7.

      Рисунок 4. Производительность труда в целом по экономике, промышленности и отраслям промышленности Республики Казахстан в 2010 – 2018 годы, тыс. долларов США/чел.

     


      Источник: КС МНЭ

      С учетом вышеизложенного производительность труда в целом по экономике Казахстана продолжает оставаться на низком уровне, в 5,7 раза ниже уровня развитых стран Организации экономического сотрудничества и развития (16,5 тыс. долларов США против 94,6 тыс. долларов США за 2017 год). Производительность труда в обрабатывающей промышленности Республики Казахстан увеличилась в 2018 году к уровню 2010 года всего на 6 % в долларовом эквиваленте, для сравнения, в среднем по странам Европейского союза (28 стран), рост в 2017 году, по сравнению с 2009 годом, составил 30,6 %, в том числе в странах Еврозоны – на 34,9 %.

      Сравнительный анализ производительности труда отдельных отраслей обрабатывающей промышленности показывает сильный разброс в значениях: от 257,1 тыс. долл. США в производстве кокса и продуктов нефтепереработки до 5,6 тыс. долл. США в легкой промышленности.

      ________________________________________________________________________

      6http://www.cnews.ru/reviews/it_v_promyshlennosti_2018.

      7Всемирный банк, доклад "Преодоление стагнации производительности"

      Рисунок 5. Производительность труда по отдельным видам экономической деятельности обрабатывающей промышленности Республики Казахстан в 2018 году, тыс. долларов США/чел.

     


      Источник: КС МНЭ

      Внешнеторговый баланс обрабатывающей промышленности Казахстана на всем протяжении анализируемого периода оставался отрицательным. По итогам 2018 года импорт составил 30,5 млрд. долл. США, превысив экспорт (15,8 млрд. долл. США) на 14,7 млрд. долл. США.

      Среднегодовые темпы роста экспорта обрабатывающей промышленности Казахстана в анализируемом периоде составили 2 %, что намного ниже аналогичных показателей, к примеру, России (7,5 %), США (3,8 %), Германии (5,9 %), Великобритании (2,4 %).

      В товарной структуре наибольшие объемы экспорта обрабатывающей промышленности за 2010 – 2018 годы приходятся на 3 группы отраслей – металлургию, производство кокса и продуктов нефтепереработки и продукцию химической промышленности. Далее следуют продукты питания и напитки, а также продукция машиностроения. Страна является одним из мировых лидеров по поставкам отдельных видов ферросплавов, желтого фосфора, муки, хлопкового масла. Произошел существенный сдвиг в металлургии: осуществлен переход от производства базовых металлов (меди, свинца, цинка и др.), полупродуктов (слябов, блюмов и др. заготовок) и полуфабрикатов (прокатной продукции) к выпуску готовых изделий (стальных труб, металлоконструкций, рельсов, проволоки).

      Импорт продукции обрабатывающей промышленности в Казахстан за анализируемый период составил в среднегодовом выражении около 30,5 млрд. долл. США, или 90,5 % от общего объема импорта товаров. В 2014 – 2016 годах импорт сокращался, преимущественно, по причине девальвации тенге и, соответственно, снижении ценовой конкурентоспособности импортных товаров по сравнению с отечественными.

      Наибольшие объемы импорта за 2010 – 2018 годы приходятся на 5 групп отраслей – машиностроение, металлургическая промышленность, химическая промышленность, производство продуктов питания и напитков.

      В структуре импорта превалирует продукция высоко (56 %) и среднетехнологичных (18 %) отраслей, в сумме составляющих 73 % от всего импорта (по данным за 2018 год). Оставшиеся 27 % приходятся на товары низкотехнологичных отраслей, в т.ч. потребительские товары – продукты питания, напитки, табак и одежда и др. Изделия легкой промышленности занимают 13,4 %.

      В Казахстане отмечается положительная динамика притока инвестиций в обрабатывающую промышленность. В 2018 году объем привлеченных предприятиями обрабатывающей промышленности Казахстана инвестиций в основной капитал составил 1242 млрд. тенге, что втрое выше аналогичного показателя в 2010 году (413 млрд. тенге). Тем не менее, эти объемы инвестирования продолжают оставаться ниже объемов инвестиций, поступивших в основной капитал добывающих отраслей (4494,0 млрд. тенге в 2018 году), более чем в 3,5 раза.

      Приток инвестиций в основной капитал обрабатывающей отрасли в разрезе всей экономики и промышленности сопоставим со вкладом обрабатывающей промышленности в валовый внутренний продукт страны и промышленности, в целом, за анализируемый период. Так, за анализируемый период инвестиции в основной капитал (в текущих ценах) по всей экономике и промышленности кумулятивно выросли на 144,8 % и 198,8 %, соответственно. Из них 19,6 п.п. и 59,7 п.п. приходятся на обрабатывающую промышленность.

      Рисунок 6. Декомпозиция накопленных темпов роста инвестиций в основной капитал по всей экономике и промышленности за 2010-2018 годы, в %

     


      Расчеты ЦИПЭ по данным КС МНЭ

      Наибольший объем инвестиций за весь анализируемый период поступил в металлургическую промышленность – 34,6 % от суммарного объема инвестиций за весь период, производство кокса и продуктов нефтепереработки – 23,9 %, прочей неметаллической минеральной продукции – 9,5 %, химической продукции – 8,5 %, продуктов питания – 7,7 %. Объемы инвестиций, привлеченные в основной капитал остальных секторов обрабатывающей промышленности, незначительны (в пределах от 1 до 2% от общего объема).

      Распределение инвестиций в обрабатывающую промышленность по регионам Республики Казахстан зависит от отраслевой специализации и географической концентрации промышленных предприятий. Больше всего инвестиций в основной капитал вкладывается в тех регионах, где располагаются крупные предприятия базовых отраслей обрабатывающей промышленности (металлургической и нефтеперерабатывающей) – это Павлодарская, Карагандинская, Туркестанская, Атырауская области.

      В аутсайдерах, получивших за анализируемый период менее 150 млрд. тенге инвестиций в обрабатывающую промышленность, оказались Северо-Казахстанская, Западно-Казахстанская, Кызылординская и Костанайская области.

      Для привлечения инвестиций и продвижения экспорта в Казахстане созданы специальные экономические зоны и индустриальные зоны, составляющие инфраструктуру индустриально-инновационной системы страны. На сегодняшний день в стране функционирует 13 специальных экономических зон и 23 индустриальные зоны.

      На территориях специальных экономических зон, за все время их функционирования (с 2002 по 2019 годы) запущено 183 проекта, 46 из которых – с иностранным участием. В результате реализации этих проектов создано 15,5 тыс. рабочих мест, налоговые поступления в бюджет составили 150 млрд. тенге.

      Бюджетные затраты на строительство инфраструктуры всех специальных экономических зон составили 314,3 млрд. тенге, при этом объем привлеченных инвестиций составил порядка 975 млрд. тенге. То есть 1 бюджетный тенге, вложенный в инфраструктуру специальных экономических зон, позволил привлечь 2,8 тенге частных инвестиций (доля иностранного участия составила 27 %).

      На индустриальных зонах запущено 168 производств, с объемом инвестиций около 183 млрд. тенге. Создано более 8,5 тысяч рабочих мест. На инфраструктуру индустриальных зон вложено 85,9 млрд. тенге. Таким образом, на 1 вложенный бюджетный тенге привлечено 2,1 тенге инвестиций.

      По объему привлеченных инвестиций лидируют индустриальные зоны Кызылординской области.

      Наибольшее количество проектов (более 60 на сумму 43 млрд. тенге) введено в эксплуатацию в г. Шымкент, создано более 4 тыс. рабочих мест.

      Наибольшее количество действующих индустриальных зон (7) сосредоточено в Туркестанской области.

      Для управления специальной экономической зоной "Хоргос – Восточные Ворота" привлечена международная компания "DP World", имеющая успешный опыт управления специальной экономической зоной "JEBEL ALI" (г. Дубай, Объединенные Арабские Эмираты). Это крупнейший порт на Ближнем Востоке, входящий в первую десятку в мировом рейтинге специальных экономических зон. На сегодняшний день здесь достигнуты следующие результаты:

      выстроены операционные процессы на специальной экономической зоне "Хоргос – Восточные ворота" в соответствии с лучшей мировой практикой;

      создан Сухой порт с мощностью 4 млн. тонн груза в год. Инвестиционная привлекательность Сухого порта обеспечила вхождение в капитал порта крупнейшего морского перевозчика компанию Cosco Shipping.

      Также планируется привлечение компании "DP World" к управлению специальной экономической зоной "Морпорт Актау".

      Вместе с тем, в настоящее время разные подходы в управлении и финансировании отразились на равномерности развития каждой специальной экономической зоны.

      Так, например, в мировой практике средний срок строительства полной инфраструктуры специальных экономических зон занимает 2 – 3 года (Объединенные Арабские Эмираты, Польша, Китай). В Казахстане же базовая инфраструктура строится около 5 лет.

      Опыт развития передовых специальных экономических зон показывает, что критическая масса проектов на зоне заполняется спустя 6 – 8 лет после завершения строительства необходимой инфраструктуры.

      В рамках проведенного анализа в 2013 году выявлено, что для дальнейшего развития, продвижения и управления специальных экономических зон в Республике Казахстан необходимо устранение (совершенствование) следующих причин, характеризующих низкие темпы развития и слабую эффективность деятельности отечественных специальных экономических зон:

      неравномерное институциональное развитие специальных экономических зон;

      отсутствие четкого видения кластерной отраслевой политики развития в специальных экономических зон;

      недостаточное финансирование и несвоевременное завершение строительства объектов инфраструктуры;

      наличие пробелов и коллизий в законодательстве, регулирующих деятельность специальных экономических зон, в части функционирования специальных экономических зон, а также льготного налогообложения на территории специальных экономических зон.

      Для решения указанных проблем, а также в целях дальнейшего развития специальных экономических и индустриальных зон, привлечения прямых инвестиций и продвижения экспорта в период с 2014 по 2019 год проведена большая работа по совершенствованию законодательства, в том числе 3 апреля 2019 года подписан новый Закон Республики Казахстан "О специальных экономических и индустриальных зонах", которым предусмотрены упрощение процедуры получения государственных мер, предоставление налоговых льгот в соответствии с налоговым законодательством Республики Казахстан и др.

      Новый Закон направлен на решение основных проблем функционирования специальных экономических и индустриальных зон, в частности, устранение проблем с их наполнением, в том числе проектами, относящимися к приоритетным видам деятельности той или иной специальной экономической зоны, проектами по выпуску продукции с высокой добавленной стоимостью; затягиванием выделения земельных участков и строительства инфраструктурных сооружений; привлечением иностранных инвесторов в зоны; слабым менеджментом специальных экономических и индустриальных зон.

      Несмотря на принимаемые меры и достигнутые результаты потенциал развития специальных экономических и индустриальных зон полностью не раскрыт, что открывает перспективы для их дальнейшего развития.

      Вместе с тем, необходимо отметить актуальные текущие проблемы:

      фактически не завершена инфраструктура ряда специальных экономических и индустриальных зон;

      практически не используется механизм государственно-частного партнерства, а также потенциал частного капитала при строительстве базовой инфраструктуры специальных экономических и индустриальных зон;

      отсутствует возможность размещения небольших производств (отсутствуют готовые производственные помещения как для малых производств, так и для видов деятельности, не требующих строительства собственных заводов, например, IT);

      все индикаторы расписаны до конца сроков действия, однако отсутствуют краткосрочные стратегии развития специальных экономических и индустриальных зон на трехлетний период.

      В целях дальнейшего развития специальных экономических и индустриальных зон необходимо:

      завершить строительство инфраструктуры специальных экономических и индустриальных зон;

      для содержания объектов инфраструктуры в технически исправном состоянии передать их в управление управляющим компаниям;

      провести ревизию и оценку эффективности для каждой существующей специальной экономической и индустриальной зоны с определением реальных причин низкой эффективности и выработать конкретные предложения по реализации инфраструктурного, кадрового и экспортного потенциала;

      усилить работу по привлечению частного капитала, в том числе в рамках механизма государственно-частного партнерства, в строительство как базовой инфраструктуры, так и готовых производственных помещений;

      разработать и утвердить стратегии развития каждой специальной экономической и индустриальной зоны на трехлетний период;

      ввести мораторий на создание новых специальных экономических зон, финансируемых из республиканского бюджета;

      рассмотреть вопрос снятия отраслевых ограничений специальных экономических зон.

      В целях дальнейшего развития специальных экономических зон, привлечения прямых инвестиций и продвижения экспорта в 2019 году принят Закон Республики Казахстан "О специальных экономических и индустриальных зонах", которым предусмотрено упрощение процедуры получения государственных мер.

      При институциональной поддержке Всемирного Банка в 2019 году уполномоченным органом в области государственной поддержки индустриальной деятельности и национальным институтом развития в области развития индустрии разработана методологическая основа для реализации кластерной политики.

      На конкурсной основе отобраны шесть пилотных территориальных кластеров: в Карагандинской области (строительный кластер), в городе Шымкенте (кластер по производству фармацевтической продукции), в городе Алматы (кластер по производству мебельной продукции), в Костанайской области (мукомольный кластер), в Акмолинской области (кластер по переработке молока), в Алматинской области и городе Алматы (кластер по развитию туризма).

      Повышение конкурентоспособности на основе кластерного подхода получило широкое распространение в стратегиях развития большинства стран мира. Кластеры признаны действенным инструментом содействия промышленному развитию, конкурентоспособности и эффективности экономики.

      Поэтому кластерная политика должна стать важным направлением в развитии обрабатывающей промышленности и сектора продуктивных услуг.

      На современном этапе развертывания кластерной политики в Казахстане наметился переход от концептуальных основ политики к практическим мероприятиям по поддержке кластерных инициатив. Стратегия прямого заимствования механизмов поддержки кластерных инициатив из практики развитых стран должна быть пересмотрена с точки зрения учета специфической среды регионов Казахстана и необходимости сфокусированной поддержки сложившихся кластерных образований.

3.2. Оценка мер государственной поддержки

      За годы индустриализации в Казахстане созданы базовые условия для развития и повышения конкурентоспособности обрабатывающей промышленности, на основе которых продолжается системная поддержка субъектов индустриально-инновационной деятельности, способствующая модернизации действующих предприятий и реализации новых индустриальных проектов, увеличению объемов и расширению номенклатуры выпускаемой продукции.

      Создана и функционирует индустриально-инновационная система, состоящая из:

      1) субъектов, уполномоченных на реализацию мер государственной поддержки (национальные управляющие холдинги, национальные компании и их региональные представители, и представительства, национальные институты развития);

      2) инфраструктуры индустриально-инновационной системы (специальные экономические зоны, индустриальные зоны, технопарки и т.д.);

      3) инструментов поддержки.

      Действующая система субъектов, уполномоченных на реализацию мер государственной поддержки, и спектр мер государственной поддержки, в целом, позволяют охватить потребности субъектов индустриально-инновационной деятельности на разных этапах развития.

      За 2010-2018 годы сформирован каркас для развития обрабатывающей промышленности. Так, появились новые точки роста в результате реализации 1250 проектов на сумму 7,9 трлн. тенге и привлечения 22 инвесторов из списка Global-2000/ТНК. Создана эффективная базовая индустрия посредством модернизации 35 предприятий, появления новых направлений экономики и новых товаров с высоким экспортным и инновационным потенциалом. Сформирован благоприятный климат для развития предпринимательства в секторах обрабатывающей промышленности, включающий такие меры государственной поддержки как льготное и лизинговое финансирование, долевое финансирование, экспертно-технологическое сопровождение проектов, привлечение инвестиций Международным финансовым центром "Астана", развитие экспортного потенциала, инновационные гранты и др. Кроме того, созданы условия для развития специализированных факторов, в том числе инновационный кластер Назарбаев университета, центры развития технологий инновационного кластера "Парк Инновационных Технологий", 6 территориальных кластеров, 13 специальных экономических зон, 23 индустриальных зоны и др.

      Практический опыт двух пятилеток индустриализации, происходящие изменения в мировой практике инновационного и технологического развития показывают необходимость дальнейшего стимулирования конкурентных преимуществ обрабатывающей промышленности путем дальнейшего совершенствования системы государственной поддержки промышленного развития.

      В ходе реализации мер государственной поддержки обрабатывающей промышленности до сих пор отмечаются недостаточная координация и согласованность действий между различными государственными органами и институтами развития, в результате чего субъекты индустриально-инновационной деятельности испытывают недостаток в информации по мерам государственной поддержки.

      В текущих экономических условиях повышение роли государственной поддержки предпринимательства обуславливает необходимость оценки эффекта от затрачиваемых ресурсов. Это связано, в первую очередь, с отсутствием ориентированности на результат управления. Подтверждается это тем, что в программах поддержки предпринимательства отсутствуют единообразные критерии как для выдачи мер государственной поддержки, так и для оценки ее эффективности.

      Данная работа в настоящее время проводится в соответствии с методикой оценки эффективности реализации мер государственной поддержки индустриально-инновационной деятельности, утвержденной приказом Министра национальной экономики Республики Казахстан от 29 сентября 2016 года № 430. В зависимости от результата достижения поставленных целей и индикаторов меры классифицируются как высокоэффективные, со средней и низкой эффективностью. Для каждого инструмента в зависимости от критериев присваиваются определенные баллы, которые вместе определяют степень эффективности.

      Вместе с тем, необходимо скоординировать работу по мониторингу выдачи мер государственной поддержки и оценки эффективности их реализации, определить единого координатора, который будет оценивать эффективность всех вложенных средств, исключит дублирование программ, обеспечит приоритетность проектов обрабатывающего сектора.

      Правильно выстроенная система оказания мер государственной поддержки должна быть ориентирована на результат и содержать встречные обязательства для получателя мер господдержки. Эффективные предприятия, которые определяют сопутствующее развитие цепочки сопряженных производств в других отраслях экономики, т.е. определяют синергический эффект, имеющий потенциал региональной и глобальной конкурентоспособности. Все отмеченные аспекты индустриальной политики важны и тесно переплетены между собой, и для успешного развития промышленности и повышения экспортного потенциала требуются системный подход и разумное применение всех имеющихся в распоряжении инструментов.

      Главными принципами должны быть: четкая адресность и социально-экономическая обоснованность оказания государственной поддержки с целью выявления наиболее перспективных субъектов предпринимательской деятельности обрабатывающей промышленности, а также эффективного и своевременного распределения государственных финансовых ресурсов. Также совместно с Национальным Банком Республики Казахстан и бизнес-сообществом обеспечить упрощение процедуры получения государственных мер стимулирования в рамках программы тенговой ликвидности.

      Несмотря на объемы оказанной поддержки в период реализации предыдущих программ, капитал частного сектора недостаточно был задействован. В рамках 2 пятилеток отечественный фондовый рынок и международные финансовые институты не были задействованы в качестве альтернативных источников финансирования программы. В этой связи, требуется принятие действенных мер со стороны Национального Банка Республики Казахстан для привлечения зарубежных инвестиций и т.д. Также, необходимо четкое определение цели по объемам и срокам привлечения фондирования со стороны ключевых участников, задействованных в реализации индустриально-инновационного развития, а именно: групп компаний акционерное общество "Самрук-Казына", акционерное общество "Национальный управляющий холдинг "Байтерек", фондовые площадки Международный финансовый центр "Астана" и Казахстанская фондовая биржа и т.д.

      В качестве источника финансирования программы альтернативного государственному, к примеру, будет проработан вопрос поступления от публичной продажи акций компаний квазигосударственного сектора, средств банков второго уровня, средств, привлекаемых на фондовых площадках и т.д.

      Недостаточность стимулов для инвестирования в обрабатывающую промышленность привела к тому, что, по-прежнему, горнодобывающая промышленность остается более привлекательной для привлечения инвестиций, чем обрабатывающая. Для сравнения, по данным Национального Банка Республики Казахстан, в 2018 году в горнодобывающие отрасли было вложено в 3,5 раза больше иностранных инвестиций (9,7 млрд. долл. США), чем в обрабатывающую промышленность (2,8 млрд. долл. США), а по объему инвестиций в основной капитал горнодобывающая промышленность в 3,6 раза (4,4 трлн. тенге) превысила обрабатывающую (1,2 трлн. тенге). При этом, предприятия горнодобывающей промышленности имеют возможность заимствования за счет внешних финансовых источников по более выгодным условиям, что также подтверждается стоимостью кредитных ресурсов на внутреннем рынке Республики Казахстан. Так, по данным Национального Банка Республики Казахстан, в среднем за 2015 – 2018 годы процентная ставка по кредитам банков второго уровня для горнодобывающей промышленности составила 9,4%, а обрабатывающей – 13,8%. Таким образом, диспропорции по финансированию между горнодобывающим и обрабатывающим секторами сохраняются.

      В свою очередь, повысить эффективность и значимость обрабатывающей промышленности в экономике возможно только путем концентрации государственных ресурсов и внимания на стимулировании обрабатывающей промышленности в обмен на встречное исполнение обязательств со стороны субъектов индустриально-инновационной деятельности и расширения возможностей со-финансирования через инструменты фондового рынка. Прохождение листинга на национальной фондовой бирже позволит дополнительно облегчить процесс мониторинга деятельности предприятий, повысить уровень корпоративного управления компаний и открыть доступ к международным рынкам капитала.

      Еще одним значимым фактором, который оказывает сдерживающее влияние на конечную эффективность выделяемых государственных ресурсов, является характер действующего отбора проектов для оказания государственной поддержки – по заявительному, а не конкурсному принципу, что не позволяет сконцентрировать выделяемые средства на наиболее перспективных проектах и использовать их с максимальной отдачей, что связано с незначительным приростом субъектов бизнеса в данном секторе, с длительностью прохождения периода экспертизы проектов из-за высокорискованности и капиталоемкости проектов сектора обрабатывающей промышленности, а также ограниченностью периода доступности бюджетных средств.

      Кроме того, текущая система государственной поддержки в недостаточной степени охватывает такие направления как развитие инновационных и бизнес-компетенций (знание бизнес-процессов, ноу-хау, технологии), в первую очередь, у действующих предприятий обрабатывающей промышленности. Именно такие компетенции обеспечивают рост конкурентных преимуществ бизнеса. В целом, в рамках поддержки инноваций наблюдаются системные недостатки: недостаточное взаимодействие науки и бизнеса, низкая восприимчивость к технологиям в корпоративном секторе, отсутствие единой инновационной и технологической политики, единой межведомственной координации, что приводит к дублированию решения одних и тех же задач, распылению средств, выделенных для поддержки.

      Также существуют затруднения, связанные с недостаточно эффективно выстроенной системой мониторинга и оценки эффективности мер государственной поддержки. Имеющиеся механизмы не позволяют провести системный анализ в данном направлении, отсутствуют регулярные замеры общественного мнения посредством проведения массовых опросов по актуальным вопросам индустриализации.

      Требуют совершенствования механизмы обратной связи при оказании государственной поддержки и практическом решении вопросов, возникающих у субъектов индустриально-инновационной деятельности.

      Таким образом, повышение эффективности и консолидация действующей системы государственной поддержки для достижения целей индустриально-инновационной политики требуют качественной перезагрузки, более точной настройки и совершенствования существующих механизмов и условий регулирования, поддержки индустриально-инновационной деятельности с акцентом на стимулировании международной конкурентоспособности предприятий обрабатывающей промышленности и увеличении их потенциала по производству и поставкам высокотехнологичных товаров и услуг.

3.3. Анализ международного опыта государственной политики в области индустриально-инновационного развития

      Если обратиться к международному опыту, то можно выделить общие принципы и подходы по организации и реализации государственной политики в области индустриально-инновационного развития.

      1. Система управления индустриально-инновационным развитием.

      Индустриальные страны имеют в целом схожую организационную структуру государственного управления развитием промышленности.

      Основными элементами структуры являются:

      1) четкое законодательное регулирование промышленной политики, которое позволяет проводить централизованную и сбалансированную промышленную политику на всей территории страны, систематизирует и фокусирует процесс и условия оказания государственной поддержки промышленности;

      2) центральный государственный орган, отвечающий за политику по развитию промышленности, сопутствующих услуг, а также и их продвижение на внешних рынках (в перечень его задач входят выработка политики индустриально-инновационного развития с учетом стратегических приоритетов государства, создание комплексной системы стимулов и мер поддержки для индустриально-инновационных проектов и промышленных кластеров, проведение торговой политики, направленной на создание возможностей для расширения существующих и появления новых производств);

      3) скоординированная система институтов поддержки индустриально-инновационного развития, включающая фонды или агентства промышленного развития;

      4) крупные государственные или национальные частные компании, специально определенные государством, с полномочиями для привлечения инвестиций и реализации крупных промышленных проектов и создания производств в новых отраслях;

      5) единая научная, технологическая, инновационная политика, на реализацию которой направлены планы, стратегии и программы отраслевых министерств и ведомств.

      2. Концентрация на экспорте товаров и услуг с высокой добавленной стоимостью, а не биржевых товаров (commodities).

      Опыт стран (Ирландия, Канада, Вьетнам, Ботсвана, Саудовская Аравия, Марокко), успешно диверсифицировавших свои экономики показывает, что государственная поддержка зачастую дополняется комплексной экспортоориентированной индустриальной политикой, сфокусированной на секторах и товарах обрабатывающей промышленности с высокой добавленной стоимостью, за счет инвестиций в повышение производительности, человеческий капитал, транспортно-логистическую инфраструктуру и трансферт технологий.

      В Ирландии рост экспорта продукции обрабатывающей промышленности за период 2010 – 2016 годы составил 174%. Этому способствовала проводимая в стране государственная политика, ориентированная на развитие бизнеса. В частности, в стране создан благоприятный налоговый режим. Государство оказывает финансовую помощь по созданию компаний и их выходу на международный рынок.

      Другим примером значительного роста объемов экспорта продукции обрабатывающей промышленности является Вьетнам. Во Вьетнаме правительством, начиная с 2010 года, была предложена новая модель экономического развития, в рамках которой была проведена реструктуризация промышленности и сектора услуг. При этом акцент был сделан на поддержке производства высокотехнологичных товаров. Так, был сформирован благоприятный инвестиционный режим, который позволил существенно увеличить объем прямых иностранных инвестиций, и созданы 135 промышленных и экспортных зон.

      В Канаде налажена государственная система поддержки экспортеров. Ключевыми элементами данной системы являются:

      консультационные услуги канадским компаниям по исследованиям и отбору целевых рынков за рубежом (подготовка к выходу на экспорт, оценка рыночного потенциала, определение network и решение возникающих проблем);

      онлайн платформа MY TCS – доступ к рыночной информации и бизнес возможностям;

      программа CanExport – финансовая поддержка широкому спектру экспортных операций для повышения конкурентоспособности канадских компаний: предоставление до 50 млн. долларов в течение 5 лет в виде прямой финансовой поддержки малых и средних предпринимателей-экспортеров, финансирование компаний любого сектора, возмещение 50% затрат;

      финансовая поддержка бизнес ассоциаций для создания или расширения международного сотрудничества;

      программа "Деловые женщины в международной торговле" (Business Women in International Trade) – предоставление целевых продуктов и услуг для женщин-предпринимателей с целью выхода на мировые рынки;

      Канадские Технологические Акселераторы (Canadian Technology Accelerators) – оказание поддержки канадским компаниям с высокими темпами роста и готовых выйти на мировые рынки информационно-коммуникационных технологий, чистых технологий.

      Таким образом, ключевым локомотивом диверсификации экспорта является частный сектор, поэтому государства поддерживают свои предприятия в целях развития и наращивания их экспортных возможностей через расширение доступа к внешним рынкам за пределами небольшой внутренней экономики. Во многих странах рост промышленности был связан с созданием выгодных условий, обеспечивающих доступ к крупным развитым рынкам (к примеру, экспортные субсидии, налоговые каникулы и облегчение доступа к финансированию). Именно экспорт с высокой добавленной стоимостью стимулирует производство качественных товаров, работ и услуг, ускоряет темпы развития экономики, обеспечивает приток иностранного капитала в обрабатывающий сектор и способствует диверсификации источников поступлений средств в государственный бюджет в условиях нестабильности цен на мировых сырьевых рынках.

      3. Международная кооперация через встраивание в глобальные цепочки создания добавленной стоимости.

      Под глобальными цепочками формирования добавленной стоимости (global value chains) понимается последовательность операций, в результате которых к продукции и услугам, проходящим в силу глобального характера экономики разные стадии разработки и обработки в разных странах, добавляется стоимость (с точки зрения конечного потребителя).

      Практически все страны преследуют цель по встраиванию в глобальные цепочки создания добавленной стоимости, что дает возможность трансферта технологий и увеличивает промышленный потенциал страны (Р. Каплински, Г. Гереффи, С. Иномата и др.), однако со стороны развивающихся стран требуется соблюдение правил свободного рынка – предложение наилучшего качества за минимальную стоимость.

      Развитие цепочек создания добавленной стоимости через привлечение глобальных игроков отраслей обрабатывающей промышленности

      Ключевую роль в глобальных цепочках создания добавленной стоимости играют транснациональные компании. Ускорение глобализации и мировое распределение доступных источников сырья, дешевой рабочей силы, потенциальных рынков сбыта привели к тому, что транснациональным компаниям выгодно поддерживать географически раздельное существование производств, центров исследований и разработок, рынков сбыта. При этом основная стоимость создается не на физическом производстве товаров, а в наукоемких областях с наибольшей концентрацией высококвалифицированных трудовых ресурсов.

      С другой стороны, концентрация высококвалифицированных специалистов, научной базы и инжиниринговой системы обеспечения обрабатывающих производств позволяет нарастить компетенции в продвижении в технологической цепочке добавленной стоимости, то есть перейти от производства продукции нижних переделов к производству продукции средних и верхних переделов. Главными отличиями продукции данных категорий являются сложность производимой продукции и ее зависимость от использования первичного сырья.

      Для продукции нижних переделов является характерным прямое использование первичного сырья, цена на которое часто формируется на торговых биржах и является "колеблющейся" (fluctuating), в связи с чем объем и экспорт такой продукции зачастую зависят от внешней конъюнктуры и подвержены шоковым всплескам либо падениям.

      С другой стороны, продукция средних и верхних переделов по своей сути отличается более стабильным производством и не сильно зависит от цен на первичное сырье, ввиду того, что большую долю в себестоимости такой продукции занимают высокие технологии и научный труд.

      Поэтому развивающиеся страны уделяют особое внимание созданию выгодных предложений для транснациональных компаний, сбалансированным по критерию "цена/качество". Ключевыми аспектами встраивания в глобальные цепочки создания добавленной стоимости являются создание развитой научно-технологической базы, развитие собственной базы высококвалифицированных кадров, эффективное использование возможностей в рамках международных интеграционных объединений, развитие системы торговых соглашений с наиболее перспективными торговыми партнерами, а также реализация кластерной политики как инструмента для развития цепочек создания добавленной стоимости и повышения конкурентоспособности внутри страны.

      В рамках диверсификации и усложнения производства в обрабатывающей промышленности Республики Казахстан необходимо дальнейшее встраивание в глобальные цепочки создания добавленной стоимости с расширением сотрудничества с действующими и привлечением новых транснациональных компаний.

      Развитие дальнейших взаимоотношений с транснациональными компаниями, уже работающими на рынке Казахстана, должно строиться по принципу взаимовыгодного сотрудничества с предусмотрением интересов Республики Казахстан. Это будет осуществлено через расширение номенклатуры производимой продукции и углубление производства с целью усложнения и диверсификации экономики страны.

      Стоит отметить, что на данный момент на территории страны ведет деятельность ряд глобальных транснациональных компаний (например, Arcelor Mittal, POSCO, LOTTE, Schneider Electric). Однако данные компании работают в сотрудничестве с казахстанскими предприятиями либо на производстве низких переделов, либо устаревшей продукции, либо только начали свое плодотворное сотрудничество. Вследствие этого необходимо проводить взвешенную и планомерную политику в отношении сотрудничества с транснациональными компаниями для развития и углубления существующей кооперации. На данный момент в Казахстане одним из ярких примеров встраивания в глобальные цепочки создания добавленной стоимости является товарищество с ограниченной ответственностью "ПОСУК Титаниум", производящий титановые слябы, которые в последующем через цепочку создания добавленной стоимости поставляются на сборку в концерн Boeing.

      Привлечение новых транснациональных компаний также должно носить характер, максимально соответствующий интересам государства в достижении поставленных задач, а именно производство новых видов товаров с большей добавленной стоимостью и экспорт на мировые рынки через инструменты партнеров - транснациональных компаний по распределению товаров (налаженные каналы сбыта).

      Внедрение инструмента по привлечению глобальных игроков для встраивания в глобальные цепочки создания добавленной стоимости.

      Одним из основных задач по привлечению иностранных инвесторов должна стать концентрация на глобальных лидерах в отраслях обрабатывающей промышленности, которые имеют собственные каналы сбыта и распределения в глобальной цепочке создания добавленной стоимости.

      Планирование инвестиционной деятельности, а также встраивание в глобальные цепочки создания добавленной стоимости будут осуществляться, в том числе за счет внедрения единой карты приоритетных товаров и услуг. Данный инструмент предполагает выявление списка наиболее перспективных товаров/товарных групп для локализации на территории страны с учетом кадровой, технологической и сырьевой (комплектующие) доступности, а также рынков экспортного сбыта.

      Данный перечень товаров полностью отвечает интересам как государства, так и бизнеса. В части государственного интереса приоритетные товары будут отвечать на вопросы расширения товарной номенклатуры, диверсификации и усложнения производства. В части интересов бизнеса перечень может послужить ориентиром для создания новых производств, обладающих потенциалом развития и выходом на внешние рынки.

      Развитие новых видов производств для развития добавленной стоимости внутри рынка и выхода на экспорт.

      Использование редких и редкоземельных металлов используется в крайне сложных производствах и отраслях промышленности, таких как электронная промышленность, медицина, компьютерное производство и пр. Вследствие этого можно отметить, что развитость производства готовой продукции из редких и редкоземельных металлов определяет уровень технологического развития промышленности.

      В настоящее время мировая потребность в редкоземельных элементах составляет около 120 тыс. тонн в год. Однако мировой рынок редкоземельных металлов практически монополизирован производством из Китая. Уже сейчас наблюдаются различного рода ограничения по поставкам продукции редкоземельных металлов, что отражается крайне негативно на промышленности других государств. В связи с этим у крупнейших экономик мира, активно использующих редкоземельные металлы в своей промышленности (США, Россия, Япония, Германия), имеются различные планы по уменьшению высокой зависимости от поставок редкоземельных металлов из Китая. Одним из примеров такого отхода от китайской зависимости можно наблюдать в соглашении между Соединенными Штатами Америки и Австралией о совместной добыче и переработке полезных ископаемых, включая редкоземельные и редкие металлы (неодим и тантал).

      Постоянный технологический прогресс повышает мировой спрос на редкоземельные металлы продукцию. При этом стоит отметить, что производством с высокой добавленной стоимостью и соответствующей технологической сложностью также является продукция верхних переделов.

      Казахстан обладает значительными запасами и перспективами расширения минерально-сырьевой базы редких и редкоземельных металлов. В республике производство редкоземельных металлов осуществляется на специализированных предприятиях.

      На сегодняшний день отрасль остро нуждается в инвестициях, которые, в первую очередь, могли быть направлены на улучшение инфраструктуры в регионах расположения месторождений. При эффективном использовании минерального сырья редких и редкоземельных металлов Казахстан может позволить развивать современные отрасли науки и техники, а также реализовывать редкоземельные металлы на мировом рынке.

      В 2014 году был принят План развития разработки редких и редкоземельных металлов в Республике Казахстан на 2015 – 2019 годы, в рамках которого проводится работа по совершенствованию государственной системы регулирования отрасли, законодательно-нормативному обеспечению и научно-технологическому развитию отрасли.

      3.4. Основные тенденции мирового развития, оказывающие воздействие на развитие обрабатывающей промышленности Казахстана (глобальные мегатренды)

      Общемировым трендом в развитии индустрии является культивирование высокопроизводительного и конкурентоспособного предпринимательства, что предусматривает инклюзивный подход к оказанию государственной поддержки.

      В глобальной экономике наблюдается тенденция снижения доли наемных работников с постепенным их переходом в категорию самостоятельных предпринимателей. Это сопровождается обеспечением определенной свободы предпринимателю для принятия решений (laissez-faire) и гарантированием понятной и прозрачной системы государственной поддержки, введением дополнительных фискальных стимулов.

      Существующие на глобальном уровне тенденции мирового развития диктуют основные мегатренды, оказывающие наибольшее воздействие на развитие обрабатывающей промышленности, в том числе:

      технологическое развитие на базе цифровизации;

      урбанизация;

      смещение экономической мощи в сторону азиатских стран;

      глобализация против регионализации;

      растущее влияние интернет-сообществ;

      зеленая экономика (green economy);

      замкнутые циклы производства (loop economy);

      усиление роли кооперации (coop economy);

      усиление роли государства в индустриально-инновационном развитии.

      Технологическое развитие на базе цифровизации. Цифровые технологии активно внедряются во все сферы жизни человека и производственные процессы. Помимо таких базовых цифровых технологий, как промышленный интернет вещей, облачные сервисы, 3D-печать, дополненная и виртуальная реальность, уже ставших реальностью сегодняшнего дня, важными трендами становятся квантовые сервисы, умные пространства, биочипы, нейронные процессоры, граничные вычисления (Edge), дополненная аналитика, сервисы визуального и голосового поиска товаров, смешанная реальность.

      Согласно данным Accenture в 2030 году получат распространение технологии виртуальной фабрики: самоорганизующиеся и самоподдерживающиеся фабрики, умные услуги. Тогда как, Gartner прогнозирует, что через десять лет технологии искусственного интеллекта (AI) получат повсеместное распространение.

      Также инфраструктура больше не будет являться сдерживающим фактором для развития компаний. Широкое распространение 5G, карбоновых нанотрубок, нейроморфных микросхем, квантовых вычислений раскроют безграничные возможности для предприятий.

      Кроме того, в ближайшее десятилетие широкое распространение получат умная одежда и материалы.

      Цифровые технологии влияют не только на промышленность, но и меняют характеристики "типичного" города. Так, новые технологии расширят возможности пространств, где бывает человек, и позволят "умнее" жить и работать. К подобным технологиям относятся 4D-печать, самовосстанавливающиеся системы, умная пыль, батарейки с кремниевым анодом (емкость которых намного больше обычных), стереодисплеи, летающие автономные средства передвижения.

      Данные тренды меняют парадигму государственной политики в сфере внедрения и развития цифровых технологий в производство. В этой связи, Казахстану необходимо усилить государственную политику в сфере внедрения и развития цифровых технологий в производство.

      Активное внедрение цифровых технологий позволяет предприятиям усиливать конкурентоспособность через предложение кастомизированного (индивидуализированного) продукта, значительное сокращение вывода новых продуктов на рынок, создание самооптимизирующихся, адаптивных и автономных производств, предложение сопутствующих передовых "умных" услуг.

      Урбанизация. Одним из современных трендов является растущая роль мегаполисов, агломераций и полюсов роста. При сохранении текущих тенденций к 2030 году до 60% населения мира будет жить в городах.

      Глобальное усиление миграционных процессов и концентрация квалифицированной рабочей силы и инфраструктуры в крупных городах характерны и для Казахстана. Большинство предприятий средне- и высокотехнологичных секторов сконцентрировано в урбанизированных "точках роста". Сектора, связанные с конечным потреблением, концентрируются вокруг крупных агломераций. В рамках реализуемой в Казахстане политики управляемой урбанизации предприятия обрабатывающей промышленности получат преимущественное развитие в формирующихся агломерациях республики (Алматы, Нур-Султан, Шымкент, Актобе).

      Смещение экономической мощи в сторону азиатских стран. Тенденции развития мировой экономики изменяют направленность спроса со стороны развивающихся азиатских рынков. Рост уровня жизни в азиатских странах способствует формированию среднего класса, спрос, со стороны которого направлен на потребление недорогих, но качественных товаров конечного потребления. Такая тенденция способствует развитию экономики простых вещей.

      Регионализация против глобализации. Поддержка глобализации постепенно перемещается в азиатский регион, тогда как западные страны все больше прибегают к ограничительным мерам и протекционистской политике. Мир переходит от глобальной конкуренции между странами к конкуренции между региональными блоками. В условиях возникновения и продолжения "торговых войн" в отношении стран-партнеров по экономическим сообществам (Евразийский экономический союз, Шанхайская организация сотрудничества и др.) для Казахстана появляется возможность создания и развития "оффшорного производства".

      Растущее влияние интернет-сообществ. Интернет все более проникает в жизнь, формируя интернет-сообщества практически во всех сферах жизнедеятельности. Наличие больших данных (Big Data) делает интернет-сообщества значимым фактором развития бизнеса и экономики в целом. Отсутствие определенных границ между государствами все более усложняет управление деятельностью интернет-сообществ традиционными способами.

      Зеленая экономика. Все большее значение приобретают вопросы перехода к "зеленой экономике", так как нарастание экологических проблем – загрязнение воздуха, земли, воды – уже оказывает отрицательное воздействие на климат и здоровье людей. Повсеместно принимаются решения об отказе от производств, наносящих большой вред окружающей среде, растут штрафные санкции за неиспользование очистительных сооружений и оборудования.

      Замкнутые циклы производства (loop economy). Экономика замкнутого цикла производства становится все более актуальной в условиях истощения природных ресурсов и опасного для человечества загрязнения окружающей среды. Такая экономика подразумевает постоянный круговорот материалов при производстве и потреблении, исключающий образование отходов, накапливающихся в окружающей среде. Такая модель бизнеса предусматривает необходимость предварительного планирования мер по утилизации произведенного товара и возвращение материалов в производственный цикл. Кроме того, замкнутый цикл производства дает возможность снижения затрат на производство.

      Усиление роли кооперации (coop economy). Кооперативная экономика признает право на личную выгоду в структуре, которая поддерживает каждого из ее членов. В кооперативной экономике большая часть промышленности, торговли и коммерции управляется через кооперативные организации.

      В кооперативной экономике деятельность государственных предприятий будет направлена на поставку материалов и услуг производителям по сниженной цене. Кооперативный бизнес будет производить все виды товаров и услуг, от товаров первой необходимости до предметов роскоши, включая здравоохранение, юридические услуги и сельское хозяйство. Все эти предприятия будут работать как коммерческие предприятия, но прибыль будет делиться между членами, а не руководителями.

      Усиление роли государства в индустриально-инновационном развитии. В сложившихся условиях усиливается роль государства в реализации индустриально-инновационной политики путем дальнейшего совершенствования институциональной, инфраструктурной, финансовой, фискальной и иных видов поддержки, а также инициирования целевых векторов научно-технологического развития в целях стимулирования инновационного и технологического развития обрабатывающей промышленности.

3.5. Анализ состояния внутреннего рынка регулируемых закупок товаров, работ и услуг

      В современной экономике регулируемые закупки играют фундаментальную стратегическую роль. Период, когда закупки рассматривались в качестве правил снабжения заказчиков, остался в прошлом. Сейчас на первый план вышел системообразующий потенциал закупок, экономическая суть которого заключается в трансформации спроса в факторы экономического развития.

      Обеспечение нужд стало драйвером экономического роста, акселератором деловой активности – как по шкале региональных измерений, так и в общенациональном масштабе.

      Анализ регулируемых закупок товаров, работ и услуг (государственные закупки, закупки национальных компании и холдингов, закупки недропользователей – закупки субъектов мониторинга) показал, что по республике с 2010 по 2018 годы при общем росте объемов закупок в 2,4 раза в целом, произошел рост доли местного содержания с 48,2% до 50,6%. При этом наибольший показатель местного содержания приходится на 2014 год (доля местного содержания – 63,2%) с резким снижением в 2015 году на 5,7% и дальнейшим ежегодным понижением.

      Рисунок 7. Динамика показателей регулируемых закупок и местного содержания в них за 2010-2018 годы

     


      Источник: Официальные данные

      Отмена преференции для отечественных поставщиков – это одна из причин снижения показателя местного содержания. В настоящее время требования по местному содержанию частично предусмотрены только в закупках недропользователей.

      Отмена от преференциального режима произошла в связи с вхождением и участием Казахстана в международных экономических сообществах (Всемирная торговая организация, Евразийский экономический союз) и переходом к нормам международных соглашений.

      В частности, в государственных закупках местное содержание резко снизилось с 54,5% в 2016 году до 26,6% в 2017 году.

      По итогам 2018 года сумма обрабатывающей промышленности по стране превысила 2,9 трлн. тенге и составила 59,1% от суммы закупа товаров. Закупки недропользователей нефтегазового сектора и государственных учреждений составили порядка 61,4% от суммы закупа обработанных товаров, при этом доля местного содержания в них не превышает 13%. Данный факт говорит о наличии большого потенциала для создания производств и роста локализации продукции.

      Достойны отдельного внимания группа компаний: акционерное общество "Фонд национального благосостояния "Самрук-Казына" и Тенгизшевройл, Карачаганак Петролиум Оперейтинг, Северо-Каспийская операционная компания. По итогам 2018 года сумма их закупок составила 9,6 трлн. тенге (56,9 % от общего объема), из них товаров на 2,1 трлн. тенге (43,5% от всех товаров). Доля местного содержания в них составила 60,7% в целом, а у крупных операторов доля местного содержания не превышает 7,3%.

      Рисунок 8. Динамика показателей регулируемых закупок товаров и местного содержания в них за 2010-2018 годы

     


      Источник: Официальные данные

      Акционерным обществом "Самрук-Қазына" ведется системная работа по закупочным категорийным стратегиям на примере уже имеющихся закупочных категорийных стратегий (автомобили легковые и автобусы, медицинское страхование, электроэнергия, и т.д.), которую необходимо продолжить.

      Крупными операторами проектов Тенгизшевройл, Карачаганак Петролиум Оперейтинг, Северо-Каспийская операционная компания проводятся работы с товаропроизводителями и поставщиками работ, услуг в рамках меморандумов с Правительством Республики Казахстан о сотрудничестве. Операторы стремятся к сотрудничеству с поставщиками, имеющими устойчивую ориентированность на заказчика, поставщикам выставляются высокие требования. При этом, крупным компаниям сложно найти малых и средних предпринимателей, предлагающих соответствующую продукцию и услуги, а также оценить их квалификацию, получить информацию, которая необходима для снижения риска при проведении операций с ними.

      Причиной низкого уровня продвижения товаров казахстанских малых и средних предпринимательств является неполное соответствие их продукции международным стандартам и нормам, гарантиям качества, применяемым на международных рынках (API, ASMI, ISO, HACCP, CEN и т.д.). Содействие предприятиям в разработке технической документации, необходимой для сертификации продукции и услуг, осуществляется на недостаточном уровне. В таких условиях субъекты малого и среднего предпринимательства сталкиваются с множеством технических барьеров.

      С учетом текущей ситуации на внутреннем рынке, а также в связи с приближением окончания переходного периода (до 1 января 2021 года) предлагается пересмотреть политику развития местного содержания (внутреннего рынка), т.е. от поддержки развития внутреннего рынка перейти к стимулированию и созданию благоприятных условии для разумного развития внутреннего рынка с потенциалом выхода на экспорт на ближайший период. На краткосрочную перспективу можно рассмотреть меры, которые не будут противоречить нормам международных соглашений на переходный период.

3.6. Анализ сильных, слабых сторон, возможностей и угроз в сфере индустриально-инновационного развития

      Проведение индустриально-инновационной политики будет осуществляться с учетом сильных, слабых сторон, возможностей и угроз, что предполагает: использование потенциала существующих сильных сторон и возможностей; нивелирование влияния слабых сторон на реализацию проводимой политики; проведение превентивных мероприятий для устранения рисков и угроз.

      Возможности для индустриально-инновационного развития Республики Казахстан

      1. Соседство Казахстана с двумя крупными экономиками мира (Китайской Народной Республикой и Российской Федерацией), а также взаимодействие с ними в рамках региональных интеграционных объединений (Евразийский экономический союз, Шанхайская организация сотрудничества) создают благоприятные возможности для развития обрабатывающей промышленности.

      В качестве рынков сбыта для потенциального экспорта обрабатывающей промышленности Республики Казахстан рассматриваются 3 группы стран. Наиболее доступными рынками сбыта казахстанской обработанной продукции являются Китай и Россия. Вторая группа стран представлена такими быстрорастущими экономиками, как Узбекистан и Иран, с которыми Казахстан также имеет общие границы (в частности, с Ираном по Каспийскому морю). В третью группу включены более удаленные Япония, Южная Корея, Индия, Пакистан, Турция, Саудовская Аравия и Объединенные Арабские Эмираты.

      В этой связи, для максимального использования существующих возможностей основной задачей государства является снятие барьеров, ограничивающих экспорт продукции обрабатывающей промышленности на рынки вышеуказанных стран.

      Для этого Казахстан будет активно использовать соглашения о преференциальной торговле и свободной торговле, содействовать повышению качества и конкурентоспособности выпускаемой продукции в целях соответствия международным требованиям и стандартам, а также повышать инвестиционный климат с целью создания совместных производств. Казахстан обладает потенциальной возможностью размещения на своей территории высоко- и среднетехнологичных производств потенциальных стран-партнеров .

      Учитывая недостаточную динамику инновационного развития Казахстана, необходимо использовать возможности соседства с Китаем как нового технологического центра для ускорения процессов трансферта технологий.

      2. Рост спроса на качественные конечные товары повседневного потребления в развивающихся странах Азии создает дополнительные возможности для Казахстана по расширению производства и экспорта конкурентоспособных товаров данной категории.

      Динамичный рост экономик Китая и развивающихся стран Центральной и Южной Азии и как следствие рост среднего класса в них способствуют увеличению объемов потребления повседневных товаров и обуславливают повышенный спрос на рынках этих стран.

      3. Ускоряющаяся урбанизация в Казахстане способствует концентрации капиталов, качественной рабочей силы, инфраструктуры и потребителей в точках роста, в частности, в формирующихся агломерациях (Алматы, Нур-Султан, Шымкент, Актобе).

      Ускорение мобильности населения в направлении формирующихся "точек роста" способствует изменению ландшафта страновой конкуренции Казахстана в целом. Повышение уровня урбанизации в Казахстане создает спрос на внутреннем рынке на конкурентоспособную отечественную продукцию, в том числе пищевой промышленности, производства одежды и обуви, производства товаров для дома, мебели, бытовой техники, строительных материалов и др.

      4. Рост экономики и реализация крупных инфраструктурных проектов влияют на рынок регулируемых закупок, который генерирует увеличение спроса на товары производственного назначения. Политика государственных закупок во многих странах мира направлена на стимулирование инноваций и научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы в реальном секторе экономики. В этой связи, для увеличения местного содержания в Казахстане есть возможность использования потенциала регулируемых закупок.

      5. Возможность внедрения цифровизации и новых технологий в рамках Индустрии 4.0 способствует росту производительности труда в обрабатывающей промышленности и повышению конкурентоспособности выпускаемой продукции.

      Индустрия 4.0 трансформирует производственные и бизнес-модели, открывая возможности для формирования средне- и высокотехнологичных секторов обрабатывающей промышленности в Казахстане.

      6. Учитывая растущий мировой спрос на редкоземельные элементы в связи с развитием "зеленой" энергетики и цифровых технологий, производства электромобилей, электроники и гаджетов, Казахстан имеет потенциальные возможности для привлечения инвестиций транснациональных компаний в создание производств с высокой добавленной стоимостью на базе богатых природных запасов редкоземельных металлов, титана, кремния и др. Этому также способствует близость к рынкам основных производителей вышеуказанной продукции (Китай, Россия, Индия и др.).

      Основные угрозы и риски для индустриально-инновационного развития Республики Казахстан. Наибольшее влияние будут оказывать следующие угрозы и риски:

      1. Угроза "ранней деиндустриализации", возникающая из-за недостаточных объемов привлекаемых инвестиций в обрабатывающую промышленность.

      Динамика темпов роста инвестиций в обрабатывающую промышленность остается низкой по сравнению с горнодобывающей. Внутри отрасли большая часть инвестиций традиционно направляется в металлургию и нефтепереработку.

      Вследствие этого в обрабатывающей промышленности республики до сих пор не образовалась критическая масса предприятий, обеспечивающая ускорение темпов роста отрасли. Вместе с тем, отсутствие критической массы и географической концентрации предприятий усложняет формирование производств полного цикла и создание цепочек добавленной стоимости, является причиной слабых межотраслевых связей, отсутствия агломерационных эффектов, технологического отставания отрасли и др.

      2. Низкая конкурентоспособность отечественной продукции обрабатывающей промышленности на внешних рынках, ограниченность внутреннего рынка с высокой долей товаров из Китая и России оказывают давление на отечественных производителей.

      Китай и Россия имеют более развитые и сложные производственные системы по сравнению с Республикой Казахстан. Кроме того, они создают препятствия для доступа импорта из Казахстана на свои рынки. Так, например, до сих пор наблюдаются факты недобросовестной конкуренции, с которой сталкиваются казахстанские производители в торговле с Россией, несмотря на достигнутые договоренности в рамках Евразийского экономического союза.

      Китай применяет высокие входные барьеры, связанные со специальными мерами по допуску на внутренний рынок, а также широким распространением государственных торговых предприятий.

      Исторически, емкость казахстанского рынка недостаточна для достижения эффекта масштаба, необходимого для производства значительной части номенклатуры обрабатывающей промышленности. Доступность внешних рынков критична для достижения эффекта масштаба при текущих производственных моделях.

      3. Экспортная корзина Казахстана имеет высокую долю товаров с низкой технологической сложностью, что увеличивает риск технологического отставания.

      Большую часть номенклатуры казахстанского экспорта составляет продукция металлургии и нефтепереработки, относящаяся к низко- и среднетехнологичным секторам, что существенно снижает уровень технологической сложности экспорта Казахстана по сравнению с Китаем, Россией и Беларусью.

      4. Уровень цифровизации обрабатывающей промышленности Казахстана является недостаточным. Казахстан относится к группе стран со средним уровнем развития в этом аспекте, что препятствует использованию всех преимуществ технологий "цифровой эпохи".

      Развитие цифровизации и внедрение новых технологий приводят к постепенному высвобождению и сокращению рабочей силы. В целях организации управляемого перетока трудовых ресурсов будет продолжена работа по организации переобучения на новые профессии, профессиональной ориентации и оказанию содействия трудоустройству.

      Для реализации возможностей и снижения угроз имеется ряд сильных сторон.

      1. Фокусом экономической политики страны в последнее десятилетие остается обрабатывающая промышленность.

      Так, в рамках программ индустриализации были определены приоритетные сектора обрабатывающей промышленности для повышения конкурентоспособности национальной экономики.

      2. Сформирована система институтов развития для государственной поддержки обрабатывающей промышленности.

      Данная система является механизмом реализации государственной политики в сфере индустриально-инновационного развития.

      3. Казахстан обладает значительной минерально-сырьевой базой, что создает возможность обеспечения сырьем и базовыми полуфабрикатами новых проектов в сфере обрабатывающей промышленности.

      С другой стороны существуют и слабые стороны в проведении индустриально-инновационной политики, которые требуют концентрации внимания и дополнительных ресурсов.

      1. Неэффективное использование ресурсов снижает потенциальные выгоды страны.

      Финансовые ресурсы, выделенные для реализации индустриально-инновационной политики государства, зачастую используются вне заявленных приоритетов и критериев индустриализации. Кроме того, недостаточное финансирование обрабатывающей промышленности является причиной низких темпов роста отрасли.

      Казахстан имеет низкую долю инвестиций в обрабатывающую промышленность по сравнению с другими странами. Так, к примеру, доля инвестиций к валовой добавленной стоимости в Казахстане составляет 16,5%, тогда как в России показатель на уровне 20%, а в странах Организации экономического сотрудничества и развития – 26%.

      2. Недостаточная координация и согласованность действий между различными государственными органами и институтами развития.

      Наблюдаются дублирование и наличие излишних функций государственных органов и институтов развития, что требует их устранения либо передачи отдельных функций в конкурентную среду.

      Деятельность государственных органов и институтов развития слабо координируется, что значительно снижает эффективность реализации индустриально-инновационной политики.

      3. Слабая система мониторинга и механизмов обратной связи при реализации индустриально-инновационной политики.

      Отсутствие качественного мониторинга реализации программ индустриально-инновационного развития приводит к необъективной оценке достигнутых прямых и конечных результатов и эффективности инструментов поддержки. Анализ, проведенный на базе качественного мониторинга, позволит реально определить результативность применяемых инструментов поддержки и пути их дальнейшего совершенствования.

4. Цели, задачи, целевые индикаторы и показатели результатов реализации Программы

      Цель Программы: конкурентоспособная обрабатывающая промышленность на внутреннем и внешних рынках.

      Достижение цели Программы будет измеряться следующими целевыми индикаторами (таблица 1):

      1) реальный рост производительности труда в обрабатывающей промышленности в 1,6 раза к уровню 2018 года;

      2) рост объема экспорта обрабатывающей промышленности в 1,9 раза к уровню 2018 года;

      3) индекс физического объема инвестиций в основной капитал обрабатывающей промышленности в 1,6 раза к уровню 2018 года;

      4) увеличение количества действующих предприятий обрабатывающей промышленности на 1000 человек экономически активного населения в 1,5 раза к уровню 2018 года;

      5) повышение места в Индексе экономической сложности (Гарвард) с 78 до 55 (уровня с -0,31 балла до 0,14 балла).

      Таблица 1. Целевые индикаторы в обрабатывающей промышленности


п/п

Целевые индикаторы

Ед. изм.

Источник
информации

2018 год
(факт)

2019 год (оценка)

Прогноз

Ответственные за исполнение

2020 год

2021 год

2022 год

2023 год

2024 год

2025 год

1.

Реальный рост производительности труда в обрабатывающей промышленности

% к предыдущему году

КС МНЭ

104,7

108,7

108,0

107,4

106,9

106,5

106,1

105,7

МИИР, МНЭ, МИД, МСХ, МЭ, МФ, МТИ, МЦРИАП, акиматы областей, городов Нур-Султан, Алматы и Шымкент, НПП "Атамекен" (по согласованию), АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

% к 2018 году

100,0

108,7

117,4

126,2

134,9

143,6

152,3

161,1

2.

Рост объема экспорта обрабатывающей промышленности

% к предыдущему году

КС МНЭ, КГД МФ

101,1

107,9

109,4

109,7

109,8

109,8

109,3

109,7

МТИ, МИИР, МНЭ, МИД, МСХ, МЭ, МФ, МЦРИАП, акиматы областей, городов Нур-Султан, Алматы и Шымкент, НПП "Атамекен" (по согласованию), АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

% к 2018 году

100,0

107,9

118,1

129,5

142,2

156,1

170,7

187,2

3.

Индекс физического объема инвестиций в основной капитал обрабатывающей промышленности

% к предыдущему году

КС МНЭ

119,7

56,8

131,4

123,9

119,3

116,2

113,9

112,2

МИИР,МНЭ, МИД, МСХ, МЭ, МФ, МТИ, МЦРИАП, акиматы областей, городов Нур-Султан, Алматы и Шымкент, НПП "Атамекен" (по согласованию), АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

% к 2018 году

100,0

56,8

74,6

92,4

110,2

128,0

145,8

163,7

4.

Увеличение количества действующих предприятий обрабатывающей промышленности на 1000 человек экономически активного населения

к уровню 2018 года, раз

КС МНЭ

1,00

1,07

1,13

1,20

1,26

1,33

1,39

1,52

МНЭ, МИИР, МИД, МСХ, МЭ, МФ, МТИ, МЦРИАП, акиматы областей, городов Нур-Султан, Алматы и Шымкент, НПП "Атамекен" (по согласованию), АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

5.

Индекс экономической сложности (Гарвард), место в рейтинге

балл

Рейтинг Гарвардского универститета

-0,31
(78 место)

-0,25
(76 место)

-0,18
(74 место)

-0,12
(70 место)

-0,05
(64 место)

0,01
(61 место)

0,08
(59 место)

0,14 (55 место)

МИИР,МТИ, МНЭ, МИД, МСХ, МЭ, МФ, МЦРИАП, акиматы областей, городов Нур-Султан, Алматы и Шымкент, НПП "Атамекен" (по согласованию)


      Цель и целевые индикаторы Программы соответствуют Стратегическому плану развития Республики Казахстан до 2025 года.

      Для достижения поставленной цели необходимо решить 4 ключевые задачи:

      1) углубление индустриализации путем повышения потенциала индустриального предпринимательства.

      Достижение данной задачи будет измеряться следующими показателями результатов:


п/п

Показатели прямого результата

Ед. изм.

Источник
информации

2018 год
(факт)

2019 год (оценка)

Прогноз

Ответственные за исполнение

2020 год

2021 год

2022 год

2023 год

2024 год

2025 год

1

Объем производства малого среднего бизнеса в обрабатывающей промышленности

млн. тенге

КС МНЭ

3002036,4

3397880,5

3845920,0

4353037,4

4927022,5

5576692,4

6312026,9

7144321,5

МНЭ, МИИР, МСХ, МФ, МЭ, акиматы областей, городов Нур-Султан, Алматы и Шымкент

2

Создание новых рабочих мест

тыс. чел.

МИИР

13,3

5

5,1

5,2

5,3

5,4

5,5

5,6

МИИР, МНЭ, МСХ, МФ, МЭ, МТСЗН, акиматы областей, городов Нур-Султан, Алматы и Шымкент


      2) увеличение объемов производства и расширение номенклатуры обработанных товаров, пользующихся спросом на внутреннем и внешних рынках.

      Достижение данной задачи будет измеряться следующими показателями результатов:


п/п

Показатели прямого результата

Ед. изм.

Источник
информации

2018 год
(факт)

2019 год (оценка)

Прогноз

Ответственные за исполнение

2020 год

2021 год

2022 год

2023 год

2024 год

2025 год

1.

Объем экспорта товаров средней и высокой технологической сложности

млрд. долл. США

КС МНЭ, КГД МФ

11,6

12,0

13,4

15,0

16,9

18,9

21,1

23,6

МИИР, МТИ, МСХ, МЭ, МЦРИАП, МНЭ, МФ, акиматы областей, городов Нур-Султан, Алматы и Шымкент, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

2.

Количество субъектов индустриально-инновационной деятельности, получивших меры государственного стимулирования по продвижению отечественных обработанных товаров

ед.

МТИ

-

110

110

110

110

110

110

110

МИИР, МТИ,
национальный институт развития в области развития и продвижения экспорта (по согласованию)

3.

Объем выпускаемой продукции на территории специальных экономических зон

млрд. тенге

МИИР

637,5

525,5

772

1244,7

1935,1

2099,9

2952,1

3169,2

МИИР, АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию) акиматы областей, городов Нур-Султан, Алматы и Шымкент

4.

Количество проектов предпринимателей, получивших меры государственного стимулирования по продвижению обработанных товаров, работ и услуг на внутреннем рынке

ед.

МИИР

-

25

146

148

150

152

154

156

МИИР, АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

5.

Количество предприятий, получивших меры государственного стимулирования, направленных на повышение производительности труда

ед.

МИИР

42

50

67

73

79

85

91

97

МИИР, АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)


      3) увеличение промышленных мощностей посредством стимулирования развития базовых производств и реализации стратегических проектов.

      Достижение данной задачи будет измеряться следующими показателями результатов:


п/п

Показатели прямого результата

Ед. изм.

Источник
информации

2018 год
(факт)

2019 год (оценка)

Прогноз

Ответственные за исполнение

2020 год

2021 год

2022 год

2023 год

2024 год

2025 год

1.

Количество проектов в базовых отраслях*

ед.

АО "КЦИЭ "QazIndustry"



-

1

2

2

1

1

МИИР, МСХ, МЭ, МНЭ, МФ, акиматы областей, городов Нур-Султан, Алматы и Шымкент

2.

Реальный рост валовой добавленной стоимости в обрабатывающей промышленности

% к 2018 году

КС МНЭ

100,0

103,5

116,4

129,3

142,2

155,1

168,0

180,8

МИИР, МСХ, МЭ, МНЭ, МФ, акиматы областей, городов Нур-Султан, Алматы и Шымкент

      Примечание:

      * Под базовыми отраслями понимаются отрасли обрабатывающей промышленности, деятельность которых направлена на обработку сырьевой продукции для последующего потребления в процессе производства продукции более высоких переделов.

      4) технологическое развитие и цифровизация отраслей обрабатывающей промышленности.

      Достижение данной задачи будет измеряться следующими показателями результатов:


п/п

Показатели прямого результата

Ед. изм.

Источник
информации

2018 год
(факт)

2019 год (оценка)

Прогноз

Ответственные за исполнение

2020 год

2021 год

2022 год

2023 год

2024 год

2025 год

1.

Доля крупных и средних предприятий в обрабатывающей промышленности, использующих цифровые технологии

%

КС МНЭ

0

3

5

7

11

15

19

23

МИИР, МЦРИАП, МСХ, МЭ, АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

2.

Доля инновационно-активных предприятий обрабатывающей промышленности

%

КС МНЭ

15,8

17,0

18,3

19,5

20,7

21,9

23,2

25,6

МИИР, МЦРИАП, МСХ, МЭ, МФ,
акиматы областей, городов Нур-Султан, Алматы и Шымкент, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)


5. Основные направления, пути достижения поставленных целей Программы и соответствующие меры

      Политика индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2020-2025 годы сохранит преемственность и будет сфокусирована на дальнейшем развитии обрабатывающей промышленности с учетом долгосрочной политики, заложенной в Стратегическом плане развития Республики Казахстан до 2025 года.

      Показателями устойчивого и качественного развития обрабатывающей промышленности станут рост производительности и качества с ориентацией на экспорт товаров и услуг с высокой добавленной стоимостью для усиления конкурентных позиций Казахстана на глобальном рынке.

      Применяемые меры и механизмы государственной политики будут ориентированы на создание стимулов для достижения международной конкурентоспособности казахстанских товаров (работ, услуг).

      В целях достижения цели и задач Программы индустриально-инновационная политика будет предусматривать следующие основные направления:

      1. Дальнейшее создание системных условий для устойчивого развития конкурентных преимуществ в обрабатывающей промышленности. Усилия будут направлены на проведение проактивной торговой политики, развитие рыночной и инновационной среды, системы трансфера технологий, качественной промышленной и цифровой инфраструктуры, человеческого капитала, центров компетенций, испытательной и сертификационной инфраструктуры.

      2. Фокусированное стимулирование эффективных предприятий. Эффективность будет измеряться способностью к устойчивой конкуренции на внешних рынках. В рамках данного направления будет оказано содействие переходу предприятий к модели экспортоориентированного развития и создания более привлекательных условий.

      3. Повышение эффективности системы стимулирования индустриально-инновационной деятельности путем более точной настройки процессов координации, финансирования и мониторинга.

      При проведении системной и стимулирующей политик развития субъектов индустриально-инновационной деятельности будут учитываться обязательства Республики Казахстан в рамках членства в международных экономических организациях.

      1. Дальнейшее создание системных условий для устойчивого развития конкурентных преимуществ в обрабатывающей промышленности

      Системные меры государственного стимулирования будут выстроены в соответствии с целью и задачами Программы и направлены на устойчивое развитие конкурентных преимуществ и экспортных возможностей субъектов индустриально-инновационной деятельности.

      Системные меры стимулирования в рамках Программы будут направлены на содействие продвижения экспорта, техническое регулирование, метрологию и стандартизацию, улучшение инвестиционного климата в обрабатывающем секторе, развитие технологий и инноваций, развитие промышленной и цифровой инфраструктуры, торгово-промышленную и интеграционную политику (Евразийский экономический союз, Всемирная торговая организация) с учетом международных обязательств Республики Казахстан, развитие внутреннего рынка и др.

      1.1. Развитие и продвижение экспорта

      В рамках данного направления будут приняты следующие меры:

      1) Усиление механизмов реализации государственной политики в области стимулирования экспорта продукции обрабатывающей промышленности.

      Будут обеспечены координация и взаимодействие многоуровневой системы поддержки обработанного экспорта на всех этапах реализации экспортной политики, включая развитие экспортного потенциала, снижение операционных затрат на осуществление экспортно-импортных операций, развитие торгово-экспортной инфраструктуры и содействие развитию экспортоориентированных предприятий в соответствии с нормами международных правил.

      Акцент на активное вовлечение местных исполнительных органов в развитие внешнеэкономических связей будет способствовать повышению региональной экспортной компетенции и формированию региональных экосистем развития и стимулирования экспортного потенциала. На базе местных исполнительных органов будут сформированы региональные центры координации по продвижению экспорта с применением мер государственного стимулирования, эффективных механизмов и инструментов поддержки экспорта. Сформированная таким образом полноценная региональная инфраструктура внешнеэкономической деятельности обеспечит рост числа экспортеров и объемов обработанного экспорта.

      Гибкая система координации деятельности центральных и местных исполнительных органов, квазигосударственных и негосударственных структур, выстроенная в рамках межведомственного координационного взаимодействия, и ее постоянное совершенствование позволят оперативно реагировать на изменяющиеся тенденции в мировой и региональной торговле и, впоследствии, формировать комплексные и конкретные меры стимулирования экспортеров как внутри страны, так и на целевых рынках.

      В целях обеспечения конструктивного диалога с бизнесом и его информирования о масштабах и видах государственного стимулирования деятельность отраслевых и региональных бизнес-объединений, консолидировано представляющих интересы отечественных экспортоориентированных компаний, будет осуществляться по аналогичному принципу координации.

      При этом, постоянный контакт государства с экспортерами будет обеспечиваться национальным институтом развития в области развития и продвижения экспорта, который будет способствовать формированию общенациональной компетенции и институциональной памяти в стране. Меры внешнеторговой деятельности в частях, затрагивающих интересы предпринимателей, будут согласовываться с бизнес-сообществом посредством участия последних в работе региональных экспортных советов и отраслевых ассоциаций.

      В рамках Программы будет проведено исследование возможности встраивания в глобальные цепочки создания стоимости производимых или потенциальных для производства товаров обрабатывающей промышленности в Республике Казахстан. Для этого будет проведен анализ межфирменных трансграничных операций ТНК, связанных с производством готовых товаров, для которых могут быть использованы промежуточные товары отечественного производства. По итогам данной работы будет проводиться работа по точечному привлечению данных ТНК в Казахстан. По итогам данной работы будет сформирован список целевых ТНК, который будет направлен уполномоченному органу по инвестициям для дальнейшего привлечения и создания уникальных условий в рамках реализации крупных проектов, предполагающих вхождение в глобальные цепочки создания стоимости.

      Акционерное общество "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" продолжит вести последовательные и согласованные действия по оказанию финансовых мер стимулирования экспорта с учетом международных обязательств страны.

      Будет продолжена на постоянной основе работа Совета по экспортной политике – высшего межведомственного консультативного органа. Совет по экспортной политике в рамках своих полномочий выполняет функции по формированию стратегических целей и задач экспортной политики для повышения конкурентоспособности государства на международных рынках.

      Экспорт должен стать одним из основных критериев при определении эффективности и конкурентоспособности отечественных предприятий. Предполагается использовать дифференцированный подход по предоставлению мер стимулирования в зависимости от степени подготовки компании, как на ранних этапах, так и в более зрелой стадии.

      2) Повышение уровня развития экспортной инфраструктуры за рубежом.

      Меры государственного стимулирования будут направлены на вовлечение коммерческих организаций в процесс развития каналов продвижения экспорта за рубежом.

      Коммерческие организации имеют опыт развития контрактов и обеспечивают комплексную поддержку экспортеров, сопровождая предприятия на всех этапах, начиная от предэкспортной подготовки до выхода и закрепления на рынках

      Работа с аккредитованными коммерческими организациями будет привязана к целевым экспортным рынкам, которые охватывают как приграничные регионы с Россией, Китаем и странами Центральной Азии, так и потенциальные для экспорта территории. Это поможет существенно улучшить понимание рынков данных регионов в части всех видов барьеров, потребительских предпочтений и требований к продукции.

      3) Развитие казахстанских брендов.

      Брендинг является одним из наиболее эффективных средств повышения конкурентоспособности предприятий и развития его экспортных возможностей.

      Государством будут поддерживаться развитие и продвижение казахстанских брендов на внешних рынках.

      Комплексные меры по повышению конкурентоспособности будут осуществляться в отношении товаров и услуг, где главным критерием является способность внедрения высоких стандартов качества в рамках международных стандартов.

      При реализации государственных мер поддержки будет сделан акцент на развитие производственной инфраструктуры, улучшение качества продукции, обучение кадров, изучение требований рынков, поддержке маркетинговых активностей, вхождение продукции на экспортные рынки и создание положительного имиджа казахстанских брендов.

      Реализация программы будет осуществляться на основе сотрудничества между государственным и частным сектором для повышения степени национальной вовлеченности в ее реализацию и обеспечения продуктивного сотрудничества между различными участниками программы.

      4) Программа акселерации казахстанских компаний.

      В целях повышения конкурентоспособности компаний индустриального сектора, в том числе субъектов малого и среднего бизнеса, будет реализована специализированная программа акселерации.

      Программа будет включать комплекс мер, направленный на форсированное развитие экспортной способности казахстанских производителей: тестирование на предмет экспортной готовности предприятия; экспертная оценка конкурентоспособности продукта; минимизация рисков и издержек; разработка и реализация индивидуального плана развития и стратегии по выходу на внешние рынки; масштабирование экспортной деятельности.

      Для развития комплексной информационно-образовательной поддержки и поддержания высокого стандарта качества предоставляемых услуг будет реализован проект развития казахстанского консалтинга по вопросам экспортной деятельности.

      Реализация проекта будет способствовать формированию национальной компетенции среди отечественного консалтинга и повышению его конкурентоспособности.

      Потребители образовательных услуг по вопросам ведения экспортной деятельности получат свободный доступ к специализированным программам обучения по экспорту в регионах, а также сформированному и аккредитованному пулу региональных консультантов.

      5) Финансовая и нефинансовая поддержка и возмещение затрат.

      Продолжится финансирование торговых сделок дочерними организациями акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" в соответствии с международными обязательствами Республики Казахстан.

      В целях дальнейшего увеличения емкости по страхованию рисков, максимального размера поддержанной сделки по крупным поставкам и/или сделкам, повышения доверия со стороны международных финансовых институтов и зарубежных экспортно-кредитных агентств, а также поддержания финансовой устойчивости акционерного общества "Экспортная страховая компания "KazakhExport" необходимо проработать вопрос дальнейшего увеличения уставного капитала акционерного общества "Экспортная страховая компания "KazakhExport".

      Для дальнейшего развития казахстанских обработанных товаров, работ и услуг будут прорабатываться механизмы предоставления конкурентного финансирования для зарубежных покупателей с учетом положительного международного опыта, которые будут обеспечены страховой защитой акционерного общества "Экспортная страховая компания "KazakhExport".

      С целью улучшения условий доступа на внешние рынки будут пересмотрены существующие меры нефинансовой поддержки, в том числе с упором на формирование целевых пакетных услуг производителям.

      Такие мероприятия как специализированные торгово-экономические миссии будут предварительно прорабатываться и проводиться с участием казахстанских экспертов из государственного и частного секторов, ответственных структур страны-импортера, а также действующих отечественных экспортеров для снятия существующих ограничений и обеспечения улучшенных условий доступа казахстанской продукции на внешние рынки.

      Национальным институтом развития в области развития и продвижения экспорта будет сформирован целевой пакет мер нефинансовой поддержки экспорта, который будет приоритезирован по критериям эффективности, исходя из отраслевых приоритетов, актуальности для бизнеса и степени его зрелости, влияния на развитие экспортного потенциала и наличие экономических оснований.

      Данный пакет мер нефинансовой поддержки экспорта будет иметь комплексный характер, сочетая как универсальные, так и индивидуальные подходы по принципу клиентоориентированности и будет актуализироваться по мере необходимости для обеспечения высокой степени адаптации к изменяющимся требованиям экспортных рынков и новым условиям экономической политики.

      При этом, усилия и средства национального института развития в области развития и продвижения экспорта будут сконцентрированы на развитие перспективных направлений продвижения экспорта, механизмов информационно-консультационной и промоутерской поддержки экспорта, внедрение систем оценки эффективности, координации и мониторинга деятельности структур, вовлеченных в организацию на всех этапах выхода казахстанской обработанной продукции на экспорт.

      6) Единое окно для экспортеров и импортеров на базе национального интерактивного информационного ресурса www.export.gov.kz.

      В целях обеспечения заинтересованных в экспортной деятельности казахстанских предприятий релевантной информацией, а также повышения узнаваемости казахстанских предприятий за рубежом будет функционировать национальный интерактивный информационный ресурс для экспортеров Республики Казахстан и иностранных покупателей обработанной продукции www.export.gov.kz (далее – портал).

      Основное назначение портала – представление актуальной информации по потенциальным рынкам сбыта и условиям доступа на них, допустимым по мерам государственного стимулирования экспорта обработанной продукции, а для начинающих экспортеров – разъяснение преимуществ экспортной деятельности и пошаговые инструкции, как стать экспортером.

      Зарубежные покупатели, в свою очередь, через портал получат возможность ознакомиться как в целом, с потенциалом Казахстана и отдельных отраслей, так и подобрать необходимый казахстанский товар и производителя.

      1.2. Финансирование проектов и лизинговое финансирование

      Акционерное общество "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" и его дочерние структуры как финансовые операторы предоставят следующие меры поддержки для предприятий в рамках Программы при условии получения необходимого объема средств с учетом международных обязательств Республики Казахстан.

      1) Кредитование через финансовые институты (операторы – акционерное общество "Банк развития Казахстана", акционерное общество "Фонд развития предпринимательства "Даму") продолжится через межбанковское кредитование по линии акционерного общества "Банк развития Казахстана" и акционерного общества "Фонд развития предпринимательства "Даму".

      2) Долгосрочное финансирование по линии акционерного общества "Банк развития Казахстана" осуществляет путем микширования 50/50 бюджетных средств и коммерческих средств со сроком 7 – 10 лет, со ставкой не более 11% для конечного заемщика, с собственным участием предприятия не менее 20% от суммы проекта.

      3) Долгосрочное лизинговое финансирование на обновление оборудования предоставляется акционерным обществом "БРК-Лизинг" субъектам индустриально-инновационной деятельности, реализующим и (или) планирующим реализовать проекты в приоритетных секторах экономики, согласно приложению 1 к Правилам предоставления государственной поддержки субъектам индустриально-инновационной деятельности, направленной на повышение производительности труда и развитие территориальных кластеров, утвержденным уполномоченным органом в области государственной поддержки индустриальной деятельности. Долгосрочным лизинговым финансированием не могут воспользоваться субъекты индустриально-инновационной деятельности, пятьдесят и более процентов акций (долей участия в уставном капитале) которых прямо или косвенно принадлежат государству, национальному управляющему холдингу, национальному холдингу, национальной компании (за исключением социально-предпринимательской корпорации, а также предпринимателей, учрежденных в рамках договора о государственно-частном партнерстве).

      Субъект индустриально-инновационной деятельности обеспечивает участие денежными средствами в реализации проекта в размере не менее 15 % от общей стоимости предметов лизинга при использовании долгосрочного лизингового финансирования. Стоимость предмета лизинга должна быть не менее 80 млн. тенге (для предприятий легкой промышленности не менее 50 млн. тенге). Долгосрочное лизинговое финансирование предоставляется сроком не более 10 лет. Ставка вознаграждения по договору финансового лизинга для заявителя должна составлять 5 %, при этом соотношение бюджетного кредита и иных средств фондирования акционерного общества "БРК-Лизинг" должно составлять 80/20.

      В целях увеличения объема предоставления долгосрочного лизингового финансирования допускается повторное использование денежных средств за счет погашенных лизинговых платежей на условиях, определенных настоящей Программой.

      Данные условия распространяются и на договоры, заключенные в 2011–2012 годах в рамках Программы "Производительность 2020" и Государственной программы поддержки и развития бизнеса "Дорожная карта бизнеса-2020".

      Для получения долгосрочного лизингового финансирования субъект индустриально-инновационной деятельности подает в акционерное общество "БРК-Лизинг" пакет документов, перечень которых утверждается внутренними документами акционерного общества "БРК-Лизинг". Порядок и сроки предоставления долгосрочного лизингового финансирования определяются внутренними нормативными актами акционерного общества "БРК-Лизинг".

      Субъект индустриально-инновационной деятельности, получивший долгосрочное лизинговое финансирование, увеличивает производительность труда в соответствии с Соглашением о мониторинге индустриально-инновационного проекта.

      4) В рамках лизингового финансирования поддержка будет предоставляться по следующим направлениям:

      обновление пожарного (пожарная техника), санитарного (скорые медицинской помощи) парков, машин экстренных служб (патрульные автотранспортные средства и мотоциклы дорожной полиции) через механизм лизингового финансирования акционерного общества "БРК-Лизинг". Лизинговое финансирование предоставляется в тенге на пожарный, санитарный транспорт, машины экстренных служб сроком: до 7 лет для пожарной техники, до 5 лет для автотранспортных средств скорой медицинской помощи и патрульного транспорта дорожной полиции. Ставка вознаграждения для заявителей должна составлять 7% годовых, при этом соотношение бюджетных средств и иных средств фондирования акционерного общества "БРК-Лизинг" должно составлять 50/50. Авансовый платеж составляет не менее 15%, за счет средств местного бюджета или собственных средств лизингополучателя (в случае погашения лизинговых платежей за счет средств республиканского или местного бюджетов допускается финансирование без авансового платежа);

      обновление парка автобусов, тракторов и комбайнов. Лизинговое финансирование автобусов, тракторов и комбайнов предоставляется в тенге через акционерное общество "БРК-Лизинг" со сроком до 7 лет, ставка вознаграждения для заявителей должна составлять 7% годовых, при этом соотношение бюджетных средств и иных средств фондирования акционерного общества "БРК-Лизинг" должно составлять 50/50. Авансовый платеж составляет не менее 15% за счет средств местного бюджета или собственных средств лизингополучателя;

      лизинговое финансирование заявителей, приобретающих в лизинг автотранспортные средства, автотехнику специального назначения, за исключением сельскохозяйственной техники (далее – автотранспортные средства), предоставляется в тенге через акционерное общество "БРК-Лизинг" сроком от 3 до 5 лет со ставкой вознаграждения для заявителей 3% годовых. Авансовый платеж должен составлять 30%. Допускается лизинговое финансирование на основе механизма государственно-частного партнерства. Источниками лизингового финансирования будут являться средства республиканского бюджета.

      Лизинговым финансированием могут воспользоваться субъекты индустриально-инновационной деятельности, государственные учреждения, местные, центральные и государственные исполнительные органы, учреждения, государственные коммунальные предприятия на праве хозяйственного ведения и государственные казенные коммунальные предприятия Республики Казахстан.

      5) Будут предоставляться субсидирование ставки вознаграждения по кредитам, выдаваемым финансовыми институтами, и гарантирование обязательств по займам (оператор – акционерное общество "Фонд развития предпринимательства "Даму") с номинальной ставкой вознаграждения, не превышающей 15% годовых в рамках постановления Правительства Республики Казахстан от 11 декабря 2018 года № 820. При этом, данные инструменты по линии акционерного общество "Фонд развития предпринимательства "Даму" будут предоставлены на следующих условиях:

      1) гарантирование в рамках одного проекта заемщика не может превышать 50% от суммы кредита до 3 млрд. тенге включительно, 20% по кредитам свыше 3 млрд. тенге до 5 млрд. тенге включительно, срок гарантии – не более срока кредита;

      2) субсидирование ставки по кредитам банков второго уровня: размер субсидирования – до 6%, максимальная сумма кредита – без ограничений, срок субсидирования на инвестиции – 7 лет, на пополнение оборотных средств – 3 года.

      В целом, для расширения возможности потенциальных лизингополучателей по привлечению инвестиций и увеличения охвата мерами государственной поддержки акционерного общества "БРК-Лизинг" будет проработан вопрос фондирования частных лизинговых компаний в рамках данного направления.

      В целях повышения конкурентоспособности отечественной продукции субъекты индустриально-инновационной деятельности могут воспользоваться мерами поддержки в рамках постановления Правительства Республики Казахстан от 11 декабря 2018 года № 820 "О некоторых вопросах обеспечения долгосрочной тенговой ликвидности для решения задачи доступного кредитования".

      1.3. Техническое регулирование, метрология и стандартизация

      Для увеличения числа предприятий обрабатывающей промышленности, внедряющих современные системы соответствующих международных стандартов, повышения квалификации специалистов различного уровня в области технического регулирования, метрологии, стандартизации необходимо продолжить обучение специалистов в области технического регулирования, метрологии, стандартизации, аккредитации и оценки соответствия во всех регионах Казахстана, в том числе на международном уровне с привлечением международных экспертов по актуальным темам технического регулирования, метрологии, стандартизации.

      С целью стимулирования и развития обрабатывающей промышленности и усиления позиций отечественных производителей на международном уровне будут активно использоваться инструменты в части совершенствования систем стандартизации и обеспечения единства измерений, введения маркировки товаров, внедрения сервисной модели сопровождения экспорта на базе Информационного центра по техническим барьерам в торговле и санитарным и фитосанитарным мерам, расширения испытательных и измерительных возможностей в обрабатывающей промышленности, а также создания условий для признания результатов испытаний и измерений на международном уровне. В целях совершенствования системы оценки соответствия продукции автомобилестроения техническим секретариатом проверка документов для транспортных средств и шасси, оценка соответствия которых проводилась в форме одобрения типа, будет проводиться в электронном виде. Для нанесения маркировки транспортных средств техническим секретариатом будут присваиваться международные идентификационные коды изготовителям транспортных средств.

      Для развития экспортоориентированных производств, а также международного признания национальной метрологической инфраструктуры существует потребность в создании новых и модернизации имеющихся государственных эталонов, содержании и обслуживании эталонов и эталонного оборудования, а также проведения прикладных научных исследований в области технического регулирования, метрологии и стандартизации.

      В области международной гармонизации национальных стандартов будут приняты меры, направленные на устранение барьеров, создаваемых расхождениями в технических требованиях, предъявляемых в разных странах.

      При разработке стандартов государство сконцентрируется на обеспечении перехода предприятий на международные требования и нормы; создание условий для повышения конкурентоспособности отечественной продукции, в первую очередь, на внешнем рынке.

      В целях создания условий для признания результатов испытаний и измерений на международном рынке будут обеспечены ежегодная экспертиза документов по стандартизации и принятие национальных и межгосударственных стандартов с учетом международных требований, в том числе методик испытаний и измерений. При этом, будет пересмотрен принцип отбора разрабатываемых национальных стандартов, который будет строиться на принципах реальной востребованности и соответствия приоритетам Программы. С этой целью Национальным органом по стандартизации будет проводиться анализ стандартов на предмет их соответствия обязательным требованиям (техническим регламентам Таможенного союза и Евразийского экономического союза), нормативных правовых актов на наличие ссылочных норм на стандарты, обеспеченности закупок (государственных, квазигосударственных) национальными стандартами в секторах экономики, по итогам которого и будет определяться перечень стандартов, которые необходимо разработать/актуализировать, гармонизировать с международными в первоочередном порядке.

      Также будет проводиться метрологическая экспертиза действующих и проектов нормативных правовых актов на выявление противоречий и несоответствий требованиям законодательства в области обеспечения единства измерений в части установления требований к проведению метрологических работ и применению средств измерений.

      В целях признания результатов работ органов по оценке соответствия, а также свободного перемещения участников внешнеэкономической деятельности и их продукции на территории Евразийского экономического союза будут вестись единые реестры органов по оценке соответствия и документов подтверждения соответствия.

      Кроме того, в целях снижения технических барьеров в торговле Национальному органу по аккредитации Республики Казахстан необходимо поддерживать членство в международных и региональных организациях по аккредитации, улучшать систему менеджмента Органа по аккредитации, постоянно повышать квалификации экспертов-аудиторов по аккредитации и обучать специалистов в области оценки соответствия во всех регионах Казахстана, в том числе с привлечением международных экспертов в области оценки соответствия.

      В рамках Евразийского экономического союза необходимо создать условия для обеспечения информационного взаимодействия посредством развития интегрированной информационной системы.

      Единым государственным фондом нормативных технических документов будет проводиться мониторинг применения национальных и межгосударственных стандартов.

      Для ускоренного индустриального развития отраслей экономики будет обеспечен выход на новый уровень технического оснащения в отраслевых лабораториях, испытательных центрах, будут приняты стандарты с высокими показателями по качеству и безопасности.

      1.4. Стимулирование привлечения прямых иностранных инвестиций в отрабатывающую промышленность

      В рамках Программы продолжится работа по созданию благоприятного инвестиционного климата и стимулированию притока прямых иностранных инвестиций в обрабатывающую промышленность. Выстроена трехуровневая система: загранучреждения Республики Казахстан и зарубежные представители акционерного общества "Нацинальная компания "KAZAKH INVEST", центр и регион, что должно обеспечить полноценную поддержку инвестора на каждом уровне.

      В рамках "одного окна" акционерное общество "Нацинальная компания "KAZAKH INVEST" выступит единым оператором по взаимодействию с иностранными инвесторами от имени Правительства Республики Казахстан.

      На постоянной основе предусмотрены следующие меры по:

      выстраивание четкой координации усилий государственных органов и организаций в работе с иностранными инвесторами;

      совершенствованию законодательства в сфере предпринимательской деятельности, в том числе в части оптимизации действующих мер государственной поддержки инвестиционной деятельности в обрабатывающей промышленности;

      улучшению торговой логистики и развитию производственно-сбытовых связей между иностранными инвесторами и малым и средним бизнесом;

      разработке инструмента обратной связи с инвесторами, который позволит оперативно рассматривать вопросы, возникающие в ходе инвестиционной деятельности;

      обеспечению соответствия национального законодательства международному инвестиционному праву и стандартам Организации экономического сотрудничества и развития;

      рассмотрению возможности внедрения механизма хеджирования/страхования валютных рисков;

      профессиональному просвещению и пропаганде возможностей привлечения финансирования через инструменты национального фондового рынка;

      привлечению финансирования через биржевые инструменты и фонды прямых инвестиций;

      снижению требований к инвестиционным проектам, направленным на технологическую модернизацию, с внедрением элементов Индустрии 4.0 в части собственного финансового участия и снижения ставки финансирования;

      улучшению регионального инвестиционного климата путем создания совместных проектных команд национального института в области привлечения инвестиций и Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан "Атамекен";

      продолжению сотрудничества с международными организациями по реализации совместных проектов (Всемирный банк, Европейский банк реконструкции и развития, Азиатский банк развития и др.).

      В дополнение к этому будут приняты меры, направленные на поддержку развития венчурного финансирования, в том числе: софинансирование государством в лице акционерного общества "QazTech Ventures" совместно с частными инвесторами создания венчурных фондов:

      совершенствование законодательства, направленное на стимулирование венчурных инвесторов;

      повышение защищенности и разграничения ответственности управляющих компаний/генеральных партнеров венчурных фондов при управлении фондами;

      стимулирование участия частных инвесторов в венчурных фондах путем установления преимущественных условий распределения прибылей и возможностей досрочного выкупа доли государства в фондах;

      внесение изменений и дополнений в законодательство, облегчающих возможность выхода инвесторов из венчурных фондов, предусматривающих упрощенное и ускоренное банкротство портфельных компаний венчурных фондов.

      Осуществление инвестиций в уставные капиталы (операторы – акционерное общество "Казына капитал менеджмент", акционерное общество "QazTech Ventures")

      1) Долевое финансирование по линии акционерного общества "Казына капитал менеджмент" будет предоставлено предприятиям через создание фонда прямых инвестиций на цели финансирования проектов Программы.

      Условия для конечных получателей инвестиции/проектов: срок финансирования до 10 лет, участие Фонда акционерного общество "Казына капитал менеджмент" до 49%, конечная ставка вознаграждения – до 8%, размер инвестиций в один проект от 1 млрд. тенге до 5 млрд. тенге.

      2) Венчурное финансирование по линии акционерного общества "QazTech Ventures" будет предоставлено через создаваемые фонды венчурного финансирования с целью финансирования стартап проектов Программы. Размер фонда зависит от сумм вложений соинвесторов. Участие акционерного общества "QazTech Ventures" не менее 20%, соинвесторов 50-75%, венчурного управляющего 1-5%.

      Условия для конечных получателей инвестиции: срок жизни фонда до 10 лет, срок финансирования от 2 до 5 лет, ставка не предусмотрена (точка без убыточности), размер инвестиций в один проект не более 20%-30% от общей суммы фонда.

      1.5. Развитие технологий и инноваций

      Инновационная экосистема будет формироваться в контексте развития экспортоориентированной обрабатывающей промышленности.

      Для достижения целей Программы и выработки единых подходов в развитии инновационной системы будет создана система координации всех отраслевых министерств и ведомств, осуществляющих управление научно-технической и инновационной деятельностью. Функционирование данной системы будет обеспечено через:

      1) Проведение на системной основе технологического прогнозирования на страновом уровне с выработкой единой страновой научно-технической и инновационной политики.

      Технологическое прогнозирование будет проводиться уполномоченным органом в области государственного стимулирования инновационной деятельности на постоянной основе с подведением итогов не реже одного раза в пять лет с ежегодной актуализацией.

      Итоги технологического прогнозирования будут учитываться национальным институтом развития в области технологического развития при определении направлений предоставления инновационных грантов, в том числе при реализации целевых технологических программ.

      2) Создание Совета по технологической политике в качестве консультативно-совещательного органа по вопросам развития науки, технологий и инноваций при Правительстве Республики Казахстан.

      В качестве рабочего органа Совета определен уполномоченный орган в области государственного стимулирования инновационной деятельности.

      3) Содействие технологической модернизации горно-металлургического комплекса и перерабатывающих отраслей промышленности Республики Казахстан посредством формирования и развития соответствующего местного научно-методического потенциала в рамках реализации научно-технической программы "Разработка научно-методического обеспечения цифровизации и информационно-технологического развития предприятий горно-металлургической и обрабатывающей отраслей промышленности Казахстана". Целенаправленная и эффективная цифровизация производственных и общеотраслевых сфер экономической деятельности обеспечит повышение эффективности Программы путем создания высокоуровневых информационно-технологических платформ "IT-горно-металлургического комплекса" и "IT обрабатывающих отраслей" для основных и обеспечивающих процессов в сферах горно-металлургической и обрабатывающий отраслей промышленности на основе разработки, модернизации и интеграции отечественных и зарубежных методологий и программно-технических продуктов. Это позволит обеспечить в условиях мирового рынка стабильность и устойчивость развития отраслей, промышленную и социально-экономическую безопасность, а также устойчивый процесс системной технологической модернизации и непрерывный рост производительности труда с опережающими темпами, возрастет инновационная активность предприятий и доля крупных и средних предприятий, вовлеченных в процесс цифровизации и развития информационных технологий.

      4) Создание инновационной обсерватории, которая позволит анализировать динамику научно-технического и инновационного развития страны, оценивать эффективность проводимой политики, ее влияние на развитие науки, технологий и инноваций, а также вырабатывать рекомендации по повышению эффективности и результативности реализуемых мер.

      Координация деятельности различных институтов развития и организаций при формировании инновационной экосистемы в рамках реализации Программы будет осуществляться Единым оператором. Будет разработана инновационная стратегия, направленная на построение наукоемкой экономики Республики Казахстан, а также определены наиболее перспективные направления инновационного развития отраслей как ориентир для бизнес-среды и науки. Кроме того, Единый оператор будет осуществлять оценку эффективности и совершенствование мер стимулирования развития инноваций.

      Активному взаимодействию науки и бизнеса будет способствовать интеграция с международными сетями трансфера технологий, которая будет реализована через создание общедоступной единой базы данных с включением в нее технологических потребностей бизнеса и др.

      В рамках привлечения транснациональных компаний единым оператором будут определены цепочки добавленных стоимостей по полному циклу производства экспортоориентированных товаров обрабатывающей промышленности. Будет разработана Программа поддержки компаний участников цепочки создания добавленной стоимости. Основными критериями для отбора заявок участников послужит соответствие предприятия требованиям финансовой устойчивости, его технической оснащенности, определяемых по результатам проведенной технической и финансовой экспертиз.

      Для создания стимулов к инновационной деятельности будет разработана необходимая нормативная и методологическая база по созданию и управлению венчурными фондами и инвестиционной политике данных фондов.

      Особое внимание будет уделено развитию инновационной инфраструктуры: частных бизнес-инкубаторов, офисов коммерциализации, конструкторских бюро, технопарков, сети технологических брокеров, центров компетенций, бизнес-акселераторов. При создании инновационной инфраструктуры будут иметь приоритет частные инициативы, предполагающие привлечение частных инвестиций, средств международных организаций. В связи с этим будут продолжены текущие программы по бизнес-акселерации и бизнес-инкубированию, поддержке стартапов, а также будут реализованы мероприятия по консультированию бизнеса по различным вопросам инновационной деятельности, повышению компетенций в области развития технологий и цифровизации, популяризации инноваций и внедрения цифровых технологий в бизнес среде.

      В частности, планируется проведение работы по следующим направлениям:

      создание и развитие центров технологического развития (центров технологий/компетенций) на условиях целевого перечисления для софинансирования с транснациональными компаниями.

      Центры развития технологий (компетенций) обеспечат локализацию высокотехнологичных транснациональных компаний в Казахстане, разработку и технологическую экспертизу передовых сервисных решений и платформ для промышленных предприятий, организацию обучения и развитие компетенций казахстанских разработчиков и специалистов предприятий, продвижение продуктов и сервисов на внешние рынки;

      содействие развитию венчурного финансирования и бизнес-инкубирования;

      развитие системы стимулирования инновационных проектов и привлечение якорных участников инновационного кластера. На базе Назарбаев Университета будет совершенствоваться система поддержки стартап проектов, предусматривающая такие инструменты, как программа бизнес-инкубирования, бизнес-акселерация проектов и резидентство в Технопарке;

      развитие сотрудничества высших учебных заведений Казахстана с индустрией.

      5) С целью технологического развития предприятий, которое приведет к повышению производительности предприятий, будет осуществляться cоздание инновационных бизнес-процессов акционерным обществом "QazTech Ventures" для предприятий обрабатывающей промышленности и смежных услуг. Для этих целей по линии акционерного общества "QazTech Ventures" будут предоставлены следующие меры поддержки:

      содействие развитию бизнес-инкубирования через возмещение операционных расходов бизнес-инкубаторов путем микширования республиканского и коммерческого средств 50/50 со сроком до 3 лет (при этом, лимит финансирования не более 35 млн. тенге, в месяц не более 5 млн. тенге на одного бизнес-инкубатора);

      содействие развитию проектов бизнес-инкубаторов через предоставление грантов, путем микширования республиканских средств и собственного участия проекта в соотношении 80/20, со сроком до 3 лет (при этом, лимит финансирования не более 50 млн. тенге на один проект, в рамках поддержки развития бизнес-инкубирования будет утвержден порядок конкурсного отбора и поддержки деятельности уполномоченным органом в сфере инновационной политики);

      услуги по экспертно-технологическому сопровождению путем предоставления технологического консалтинга со сроком в течение года после заключения договора;

      услуги по предоставлению грантов на разработку прототипов, тестирование, исследование рынков, подготовку технико-экономического обоснования, проектирование, выкуп технологических решений (при этом, лимит финансирования составит не более 9 млн. тенге на один проект);

      услуги по развитию инноваций через систему взаимодействия "стартапов", инвесторов и корпораций путем аренды программного обеспечения (при этом, лимит финансирования аренды не более 85 млн. тенге первый год, 60 млн. тенге последующие четыре года);

      услуги по оказанию аналитического сопровождения инновационной деятельности через государственный заказ с лимитом финансирования 106 млн. тенге в год.

      Следует отметить, что все вышеуказанные направления деятельности будут корректироваться в зависимости от целей и задач инновационной политики, определяемой Советом по технологической политике и Единым оператором национальной инновационной системы на основе результатов технологического прогнозирования.

      1.6. Развитие промышленной и цифровой инфраструктуры

      Будет активизирована работа по развитию и повышению эффективности специальных экономических зон и индустриальных зон, созданию благоприятных условий для инвесторов, и как следствие, увеличению количества реализуемых проектов на территории специальных экономических зон и индустриальных зон.

      Так, в рамках реализации Инициативы 2.13 "Обеспечение взаимосвязей локализованных компаний" Стратегического плана развития Республики Казахстан до 2025 года будет завершено строительство инфраструктуры всех начатых специальных экономических зон. Будут проведены ревизия и повторная оценка эффективности существующих специальных экономических зон, построенных и планируемых к строительству индустриальных зон по их потенциалу инженерной и цифровой инфраструктуры, количеству и качеству доступного человеческого капитала и возможностей интеграции в глобальные цепочки создания добавленной стоимости.

      При этом, в целях реализации принципа сопряжения индустриального и пространственного развития особое внимание будет уделено вопросу обеспечения промышленной инфраструктурой таких "точек роста" как крупные города и агломерации. В частности, в агломерациях с постиндустриальной экономикой (Нур-Султан, Алматы) одним из приоритетов развития станет производство высокотехнологичных товаров и услуг, ориентированных на экспорт, территориально размещаемых в пригородных зонах. Кроме того, будет учитываться экономическая специализация "точек роста".

      Для завершения объектов инфраструктуры специальных экономических и индустриальных зон, в том числе строительства готовых производственных помещений, наряду со средствами государственного бюджета будут использоваться частные инвестиции и механизм государственно-частного партнерства. Будет введено поэтапное использование земельных участков по мере готовности инфраструктуры.

      Стимулирование территориального кластерного развития

      Начнется активная фаза реализации кластерной политики. В этот период будут оказаны финансовые и нефинансовые меры по развитию и поддержке 6 отобранных территориальных кластеров.

      В целом кластерная политика будет направлена на перевод экономики страны на новую технологическую платформу, формирование отраслей с высоким уровнем производительности, добавленной стоимости и степени передела продукции и услуг.

      Ключевую роль в развитии территориальных кластеров будут играть региональные бизнес-ассоциации и местные исполнительные органы. Развитие кластеров в регионах и решение задач по их инфраструктурному и кадровому обеспечению являются ответственностью региональных властей.

      Центром развития кластерных инициатив в регионах будут кластерные ассоциации, участниками которых могут стать как предприятия обрабатывающей промышленности, так и сервисные предприятия, научно-исследовательские институты, высшие и средние профессиональные учебные заведения, консалтинговые компании, инжиниринговые предприятия.

      В 2020 году национальным институтом развития в области развития индустрии будет продолжена работа по сопровождению процессов развития территориальных кластеров. Дальнейшее развертывание кластерной политики в Казахстане обуславливает необходимость разработки порядка оказания государственной поддержки отобранным территориальным кластерам; формирование типовых документов по созданию кластерных ассоциаций как организаций, объединяющих и реализующих стратегическое направление развитие кластера; оказание методологической и информационной поддержки всем участникам кластерного процесса. Также будет сформирован реестр кластерных инициатив в разрезе регионов (выявление или идентификация кластеров в регионах и последующее ранжирование), который позволит обеспечить анализ современного состояния кластерных групп, демонстрирующих устойчивую тенденцию к локализации.

      Меры государственной поддержки для развития каждого конкретного территориального кластера будут направлены на функционирование кластерных организаций и реализацию проектных инициатив кластера, направленных на продвижение продукции на внутреннем и внешнем рынках, повышение компетенций участников кластера и другие специфические направления. Аналогичные меры будут функционировать в отношении евразийских технологических платформ, учреждаемых казахстанской стороной.

      При этом, решение о формировании, развитии новых кластеров и совершенствовании мер стимулирования кластерных инициатив будет приниматься на основе анализа и оценки социально-экономического эффекта развития шести территориальных кластеров.

      На современном этапе развития шести отобранных кластеров и по итогам проведенной информационно-консультационной работы в регионах необходима формализация кластерных инициатив. Кластерная организация, созданная в соответствии с законодательством Республики Казахстан, осуществляющая методическое, организационное, экспертно-аналитическое и информационное сопровождение развития территориального кластера, обеспечивает деятельность по разработке и сопровождению реализации плана работ по развитию территориального кластера, организации взаимодействия между участниками территориального кластера, а также заинтересованными организациями, включая учреждения образования и науки, финансовые организации, государственные компании и компании с государственным участием, институты развития и органы государственной власти.

      К проектам территориального кластера отнесены мероприятия, инициированные группой неафиллированных компаний и организаций кластера, направленных на развитие кластера, и вошедшие в план работ по развитию территориального кластера.

      Проекты территориальных кластеров могут быть направлены на следующие мероприятия:

      1) поддержка и развитие кооперации и сотрудничества участников кластера;

      2) развитие человеческих ресурсов кластера (тренинги, повышение квалификации и т.д.);

      3) мероприятия по продвижению кластера и продукции кластера на внутреннем и зарубежном рынках (организация миссий на целевые рынки, совместное участие в выставках и т.д.);

      4) инновационно-технологическое развитие кластера (проведение совместных промышленных, маркетинговых исследований либо иных исследований, необходимых кластеру и т.д.);

      5) мероприятия по созданию бизнес-климата и инфраструктуры коллективного пользования (лаборатории, центры компетенций, сервис центры, шоу-румы и т.д.) кластера;

      6) организация мероприятий по повышению качества выпускаемой продукции либо предоставляемых услуг предприятиями кластера (разработка и внедрение стандартов, проведения оценки качества и т.д.).

      Стабильный рост и конкурентоспособность промышленности Казахстана и других отраслей экономики, курируемых уполномоченным органом в области государственной поддержки индустриальной деятельности, будут достигаться путем создания технологически прогрессивной промышленности, трансформации и цифровизации основных фондов действующих предприятий, ориентированных на создание высокотехнологичной продукции с последующим выходом на глобальные рынки. Таким образом, будет запущена аналитическая платформа больших данных, целью которой будут являться обработка больших объемов цифровых данных и использование результатов аналитики, позволяющих существенно повысить эффективность различных видов производства, технологий, оборудования, хранения, продажи, доставки товаров и услуг.

      Государственная политика по активному стимулированию внедрения цифровых технологий в промышленности будет продолжена по следующим направлениям:

      1) дальнейшая реализация проектов цифровизации и автоматизации системообразующими компаниями;

      2) улучшение правовых условий и регулирования для стимулирования и мониторинга процесса цифровизации промышленности;

      3) создание демонстрационных проектов Индустрии 4.0 в промышленности путем поддержки частных компаний мерами стимулирования цифровизации;

      4) актуализация действующих и разработка новых финансовых инструментов государственного стимулирования внедрения технологий Индустрии 4.0 в промышленности;

      5) разработка и внедрение аналитической платформы цифровой трансформации.

      Кроме того, в качестве приоритетных направлений развития электронной промышленности будут реализовываться задачи, определенные в Государственной программе "Цифровой Казахстан", в том числе:

      развитие производства модулей и конечных устройств для систем;

      развитие производства многослойных печатных плат и других элементов, используемых для производства современных электронных модулей и устройств в вышеуказанных системах.

      1.7. Торгово-промышленная и интеграционная политика (Евразийский экономический союз, Всемирная торговая организация)

      С углублением интеграционных процессов в рамках Евразийского экономического союза и в целях соблюдения национальных интересов Казахстана будет предпринят ряд мер:

      будет проводиться взвешенная политика в осуществлении процессов кооперации национальных промышленных комплексов на базе глобальных межгосударственных цепочек добавленной стоимости с учетом недостаточной конкурентоспособности казахстанских предприятий обрабатывающей промышленности;

      будет проводиться взвешенная субсидиарная политика с учетом нахождения в правовом поле Евразийского экономического союза и Всемирной торговой организации;

      будут осуществляться мониторинг фактов недобросовестной конкуренции относительно отечественных товаров на рынке Евразийского экономического союза (рынках государств-членов) и предприниматься меры оперативного реагирования на основе оценок возможных потенциальных рисков для отечественных предприятий;

      будут приняты основные направления промышленного сотрудничества в рамках Евразийского экономического союза.

      В целях эффективного функционирования внутреннего рынка Евразийского экономического союза будет продолжено создание цифровой экосистемы промышленной кооперации, субконтрактации и трансфера технологий для обеспечения взаимодействия промышленных предприятий государств – членов Евразийского экономического союза. Это позволит повысить эффективность организационной структуры производства и оптимально загрузить производственные мощности отечественных предприятий путем размещения заказов на разработку, производство и сервисное обслуживание промышленной продукции, а также выполнения технологических процессов.

      Системные меры в области торгово-промышленной и интеграционной политики, не противоречащей концептуальным основам развития Евразийского экономического союза, будут включать:

      1) обеспечение практического доступа к государственным закупкам стран-членов Евразийского экономического союза с учетом равного доступа на общий рынок и рынки государств-членов Евразийского экономического союза.

      2) дальнейшее проведение таможенно-тарифной политики, а также деятельности по заключению соглашений о зонах свободной торговли и иных преференциальных соглашений Евразийского экономического союза с третьими странами, которое будет осуществляться с максимальным учетом интересов промышленности Казахстана.

      3) проведение проактивной торговой политики путем нахождения решений и компромиссов для снятия барьеров во внешней торговле в рамках Евразийского экономического союза, налаживание постоянного диалога с действующими экспортерами отечественной обрабатывающей промышленности для понимания их реальных потребностей, выявления и устранения барьеров во внешней торговле.

      4) разработку механизмов по воздействию на государства-члены в случаях невыполнения последними решений органов Евразийского экономического союза в части устранения барьеров. Вместе с тем, данные механизмы должны быть четко регламентированы и вступать в действие автоматически в случае нарушения правил по барьерам.

      Будет проводиться работа по наращиванию кооперационных связей на основе ускоренного развития отраслей.

      Кроме того, будет проводиться работа по развитию современной торговой инфраструктуры и стимулированию развития казахстанских торговых сетей с последующим их выходом на приграничные рынки Евразийского экономического союза.

      1.8. Развитие внутреннего рынка

      В рамках системных мер государственного стимулирования развития внутреннего рынка будет усилена работа национального института в области развития индустрии по содействию в области развития местного содержания.

      Необходимо отметить значительное технологическое отставание отечественных предприятий, выпускающих продукцию машиностроительной отрасли в части обновления, модернизации, расширения производства. Для обеспечения потребностей необходимо в приоритетном порядке развитие производств, продукция которых должна соответствовать уровню качества импортируемой крупными предприятиями продукции, т.е. соответствовать международным стандартам качества и менеджмента управления. Отечественные производители не могут конкурировать с зарубежными заводами, не готовы занять нишу по поставкам собственной продукции на сервисный рынок.

      Развитие внутреннего производства обрабатывающей промышленности должно сопровождаться через реализацию ряда мероприятий. Имеется значительный потенциал развития нефтегазового машиностроения на проектах нефтегазовых операторов в Республике Казахстан, а также расширения экспорта на проекты в прикаспийских странах (Азербайджан, Туркменистан, Россия), горнорудного машиностроения в сфере добычи твердых полезных ископаемых и металлургии.

      Необходимым условием для полноценного развития внутреннего рынка является развитие услуг научно-исследовательского и инженерно-технического сектора, что способно дать возможность формированию компетенции и кадрового потенциала внутри страны, которые в дальнейшем станут основой для локализации производства, в том числе ориентированного на внешние рынки.

      Накопленные знания и опыт, формировавшиеся за счет развития услуг в научно-исследовательском и инженерно-техническом секторе, необходимо реализовывать в локализации импортируемой продукции. Для этого предполагается привлечение для инвестирования в создаваемые производства глобальных "якорных" компаний, располагающих сильными программами по развитию поставщиков и имеющих естественный интерес к осуществлению закупок на местном уровне ради снижения расходов на логистику и других операционных затрат. Перспективными направлениями развития внутреннего производства должно стать привлечение иностранного капитала через:

      1) создание контрактных производств;

      2) создание совместных производств;

      3) локализацию продукции средних и верхних переделов для развития научно-технологической базы, трансферта технологий и становления собственного конструкторского бюро.

      Следующим же шагом для дальнейшего развития потенциала локализации производства в Казахстане станет процесс привлечения транснациональных компаний к сотрудничеству с местными производителями, пополняя собственную базу поставщиков, не прибегая к "принудительной локализации", поощрять социальную ответственность и развивать конкурентоспособные предприятия, что способны подстраиваться под международные стандарты и выходить на внешние рынки сбыта.

      Кроме того, для развития внутреннего рынка обрабатывающей промышленности предусмотрены следующие системные меры:

      будут внедрены меры, разрешенные в рамках Евразийского экономического союза и Всемирной торговой организации, направленные на обеспечение стабильности стратегически важных секторов экономики;

      заключение долгосрочных договоров и оффтейк контрактов по закупу товаров отечественных производителей. Это станет гарантией обеспечения отечественного производителя долгосрочным заказом и соответственно фактором стабильного развития внутреннего рынка. При реализации крупных проектов будут выставляться требования заказчикам по привлечению в качестве партнеров казахстанских компаний. Запланировано внедрение механизма страхования сделок в рамках долгосрочных договоров;

      стимулирование локализации производств путем создания вокруг крупных производств малых и средних предприятий по оказанию технологически связанных и сервисных услуг, выпуску комплектующих материалов и переработке и (или) утилизации отходов производства и потребления. Локализация играет важную роль в решении задач дальнейшей диверсификации производства и повышения добавленной стоимости продукции. Помимо этого, локализация даст возможность крупным предприятиям укрепить свои позиции как инвесторов, заинтересованных в развитии страны на долгосрочную перспективу, а малый-средний бизнес позволит повысить конкурентоспособность, расширить набор компетенций и в конечном итоге стать региональными лидерами;

      оказание помощи неблагополучным регионам с целью содействия промышленным предприятиям в преодолении временных и/или постоянных негативных факторов, влияющих на конкурентоспособность и стабильность функционирования предприятий региона;

      с целью очищения рынка от контрафактной продукции будут использованы меры по технологическому перевооружению действующих производств для внедрения передовых цифровых систем учета и контроля обращения производимой продукции на внутреннем рынке;

      информационно-разъяснительная работа по популяризации отечественной продукции посредством познавательных теле-, радиопрограмм и интернет-ресурсов. Средства массовой информации сегодня занимают лидирующие позиции по воздействию на сознание людей, вошли в каждый дом, через них проходит реклама товаров и услуг. Для повышения эффективности государственных мер стимулирования обрабатывающей промышленности необходимо организовать совместную со средствами массовой информации разъяснительную работу по популяризации отечественной продукции;

      создание службы развития поставщиков на базе национального института развития в области развития индустрии, направленной на повышение конкурентоспособности отечественного производителя обработанной продукции, что позволит ему стать потенциальным поставщиком для крупных заказчиков сырьевого и обрабатывающего секторов экономики Республики Казахстан. Служба будет тесно работать с малым-средним бизнесом над повышением их компетенции, соответствием требованиям крупных покупателей в вопросах качества и надежности предлагаемых товаров и услуг, при этом помогая развивать их производственно-торговые связи с соответствующими крупными покупателями. Деятельность службы поможет в улучшении экспортных возможностей малого-среднего бизнеса:

      1) поддержка в переходе к международным стандартам качества, системам управления качеством и содействие их использованию;

      2) обеспечение специальных знаний и навыков, необходимых для успешной работы предприятий-экспортеров на конкретных рынках;

      3) содействие в технологическом совершенствовании и создании продуктов с добавленной стоимостью, что создаст потенциал для дальнейшего развития и роста экспорта;

      развитие внутреннего рынка будет направлено на импортодополняющее производство с последующим выходом на внешние рынки. Предусматривается защита таких производств в закупочных процессах на внутреннем рынке.

      Одним из инструментов дальнейшего развития внутреннего рынка обрабатывающей промышленности станет продолжение работы с операторами нефтегазовых проектов (акционерное общество "Национальная компания "КазМунайГаз", Карачаганак Петролиум Оперейтинг, Северо-Каспийская операционная компания, Тенгизшевройл). Усилится работа по координации совместных действий в развитии действующих и создании новых производств в отрасли машиностроения, в сфере сервисных компаний, по развитию базы научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ, кадрового потенциала, по унификации тендерных процедур в рамках закупок операторов и нефтегазовых компаний, а также созданию единой базы данных отечественных товаропроизводителей.

      Работа с операторами нефтегазовых проектов станет площадкой для скоординированных действий участников по развитию внутреннего рынка в обрабатывающей промышленности в товарах, работах и услугах в обрабатывающей промышленности на проектах в нефтегазовой отрасли и эффективным инструментом переговоров между участниками проекта (операторами).

      Эти меры помогут решить проблемы отсутствия высокотехнологичной продукции на внутреннем рынке, низкого объема закупа товаров, работ и услуг у отечественных поставщиков и производителей.

      Развитие агломераций

      Принимая во внимание развитие формирующихся агломераций страны, станут предприниматься меры по стимулированию развития отечественных производств на территориях, прилегающих к крупным городам, с целью удовлетворения их постоянного растущего спроса на товары обрабатывающей промышленности и услуги.

      Города Алматы, Нур-Султан, Шымкент, Актобе станут центрами экономической активности агломераций, где формируются капитал, передовые технологии, организации культуры, образования и медицины. Активное развитие мегаполисов сопряжено с предпосылками притяжения миграционных потоков. Развитие агломерационных процессов требует эффективного государственного администрирования.

      Интенсивный процесс урбанизации будет регулироваться путем формирования вокруг центров агломераций городов контрмагнитов, способных обеспечить оттягивание потока миграции. Города-контрмагниты в соответствии со специализацией региона станут центрами размещения производственных мощностей, логистики, наукоградами, центрами развития сферы услуг, в том числе туристско-рекреационной инфраструктуры.

      Развитие в городах-контрмагнитах неоиндустриальной экономики с непосредственной связью с наукой позволит сформировать высокотехнологичные рабочие места. Обрабатывающие предприятия, связанные с производством товаров конечного потребления (производство продуктов питания, напитков, швейных изделий, мебели и другие) обеспечат внутреннюю потребность как самой агломерации, так и прилегающих областей. Развитие торгово-логистических хабов, сферы услуг и туристско-рекреационных комплексов повысит уровень занятости экономически активного населения.

      1.9. Подготовка квалифицированных кадров

      Для Индустрии 4.0 необходима соответствующая подготовка кадров, и в первую очередь, технического профиля. Другими словами, выпускники организаций технического и профессионального образования и технических высших учебных заведений должны будут обладать актуальными профессиональными компетенциями в таких совершенно новых сферах как цифровая техника, искусственный интеллект, новые материалы и энергетика, биоинженерия и других. В основу современного производства в рамках Индустрии 4.0 положены такие факторы, как управление жизненным циклом изделия (Product Lifecycle Management), большие данные (Big Data), умное производство (Smart Factory), кибер-физические системы (Cyber-physical systems) и т.д.

      Система отечественного высшего, технического и профессионального образования будет качественно меняться, предлагая новые востребованные профессии/квалификации, передовые методы обучения, тем самым создавая условия для формирования новых профессиональных компетенций, в том числе для Индустрии 4.0.

      Совместно с работодателями будет продолжено внедрение новых образовательных программ в высших учебных заведений и заведениях технического и профессионального образования страны. Будет продолжена работа по разработке гибких образовательных программ, основанных на модульно-компетентностном подходе, дуальной системе обучения, ориентированных на требования работодателей (профессиональных стандартов) и международных стандартов WorldSkills.

      С целью повышения престижа рабочих и инженерных профессий, развития трудовых навыков, демонстрации важности компетенций для обрабатывающей промышленности будет развиваться движение Worldskills (Ворлдскиллс) путем проведения чемпионатов профессионального мастерства. Для подготовки конкурсантов и экспертов к чемпионатам Worldskills, в том числе международным, будут организованы тренировочные лагеря для оттачивания профессиональных навыков в соответствии со стандартами WorldSkills. Все это позволит сравнить образовательные и производственные технологии, которые активно применяются в мировой практике.

      Также, будет разработан "портфель" учебных и квалификационных мероприятий для предприятий. Кроме того, будет продолжена работа по налаживанию взаимодействия между учебными заведениями и биржами труда в целях повышения качества человеческих ресурсов и передачи опыта.

      Для формирования государственного заказа по необходимым специальностям определяется потребность в соответствующих кадрах для обрабатывающей промышленности.

      В целях поддержки работников, высвобождаемых в результате модернизации и цифровизации предприятий в рамках Программы, местными исполнительными органами совместно с предприятиями будет выработана согласованная политика. Для обеспечения трудоустройства высвобождаемых работников предполагаются реализация совместных дорожных карт вне рамок реализации Программы, предусматривающих создание новых рабочих мест (в том числе через предоставление крупным бизнесом долгосрочных заказов и оказание иного содействия в освоении востребованной продукции на предприятиях регионов), переобучение и другие меры содействия занятости за счет других секторов экономики.

      Проведенные зарубежные исследования свидетельствуют о том, что автоматизация производства и новые (цифровые) технологии не влияют существенно на темпы роста занятости. В то же время будет наблюдаться изменение структуры занятости, выраженное в сокращении низкоквалифицированных рабочих мест (т.е. работников, выполняющих однообразные, монотонные функции) с одновременным увеличением спроса на высококвалифицированную рабочую силу с развитыми когнитивными способностями и цифровой грамотностью. Внимание и ресурсы будут направлены на переподготовку существующего персонала для использования нового оборудования и процессов, а также решение проблем, связанных с нехваткой образовательных программ, специализирующихся на промышленной автоматизации и цифровых технологиях, для подготовки специалистов новой формации – Индустрии 4.0.

      1.10. Развитие секторов обрабатывающей промышленности

      Помимо вышеназванных мер уполномоченный орган в области государственной поддержки индустриальной деятельности совместно с отраслевыми государственными органами, местными исполнительными органами и бизнес-сообществом в лице Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан "Атамекен" продолжит работу по реализации, необходимой актуализации, мониторингу и подведению итогов реализации дорожных карт по развитию наиболее перспективных секторов обрабатывающей промышленности.

      Под наиболее перспективными секторами предусматриваются сектора обрабатывающей промышленности, товарные группы которых присутствуют в перечне приоритетных товаров средних и высоких переделов (сектора автомобилестроения, сельскохозяйственного и нефтегазового машиностроения и прочее).

      Реализация дорожных карт позволит решить системные проблемы секторов, что в свою очередь обеспечит устойчивое развитие и уровень конкурентоспособности обрабатывающей промышленности в целом, в том числе повысит уровень производительности труда предприятий, увеличит приток иностранных инвестиций и обеспечит выход товаров данных секторов на внешние рынки.

      2. Фокусированное стимулирование эффективных предприятий

      Горизонтальными инструментами стимулирования для всех групп предприятий являются меры по оказанию сервисных услуг, меры направленные на повышение производительности труда, сертификацию продукции, содействие продвижения, развитие системы поставщиков, реализацию территориальных кластерных инициатив, финансовые меры стимулирования, льготы для участников специальных экономических зон и индустриальных зон.

      В целях сохранения преемственности продолжится практика применения всех прямых мер государственного стимулирования, предусмотренных Предпринимательским кодексом Республики Казахстан, а также других мер, предоставляемых субъектами, уполномоченными на реализацию мер государственного стимулирования (государственными органами и организациями, национальными управляющими холдингами, национальными институтами развития).

      Мерами поддержки в рамках Программы не могут воспользоваться субъекты индустриально-инновационной деятельности, пятьдесят и более процентов акций (долей участия в уставном капитале) которых прямо или косвенно принадлежат государству, национальному управляющему холдингу, национальному холдингу, национальной компании (за исключением социально-предпринимательской корпорации, а также предпринимателей, учрежденных в рамках договора о государственно-частном партнерстве).

      При этом, условия по всем мерам прямого государственного стимулирования, предоставляемым национальными управляющими холдингами, институтами развития, будут соответствовать выставляемым Программой требованиям. В перспективе будут рассмотрены вопросы предоставления дополнительных мер стимулирования предприятий обрабатывающей промышленности, предусматривающих более льготное субсидирование/кредитование по сравнению с другими секторами экономики.

      Прямое стимулирование предприятий обрабатывающей промышленности будет осуществляться на всех этапах развития предприятий от начинающего до успешного предприятия. Это обеспечит их естественное развитие и стимулирование конкуренции через формирование критической массы действующих предприятий.

      Кроме того, учитывая отечественный и мировой опыт реализации индустриальной политики в целях стимулирования предприятий к переходу на модель "экспортоориентированного" развития, будет расширен перечень мер инструментов государственного стимулирования.

      В связи с внедрением новых мер государственного стимулирования при необходимости будут внесены изменения и дополнения в нормативные правовые акты.

      Для оценки эффективности представленных государственных мер стимулирования будут внесены изменения и дополнения в нормативные правовые акты, затрагивающие нормы по предоставлению субъектами предпринимательства отчетности о финансово-хозяйственной деятельности, получившими меры государственного стимулирования. В целях выявления неэффективных мер государственного стимулирования малого и среднего предпринимательства государственный орган в области планирования на ежегодной основе проводит анализ и оценку эффективности мер государственного стимулирования.

      Таким образом, в системе государственного стимулирования индустриально-инновационной деятельности будут осуществлен переход от поддерживающих к стимулирующим мерам, соблюден сбалансированный принцип отбора предприятий (заявительный или конкурсный) при предоставлении мер государственного стимулирования в зависимости от уровня зрелости предприятия в целях концентрации ресурсов на наиболее перспективных товарах с точки зрения международной конкурентоспособности.

      В этих целях, уполномоченным органом в области государственной поддержки индустриальной деятельности на основе международного опыта будет сформирован перечень перспективных товаров средних и верхних переделов, имеющих высокую добавленную стоимость и продуктовую сложность. Данный перечень будет состоять из приоритетных товаров, формирующих сферы и отрасли обрабатывающей промышленности, определяющие долгосрочную конкурентоспособность национальной экономики и концентрацию мер поддержки, за исключением товарных позиций, относящихся к сегменту "commodities" (сырьевых, околосырьевых позиций, на объемы производства и торговли которых большое влияние оказывает внешняя конъюнктура, а именно цены на сырье на мировых биржах).

      Операторы при оказании мер государственного стимулирования предприятиям обрабатывающей промышленности будут руководствоваться данным перечнем.

      Для привлечения инвестиций и развития производств с наибольшей добавленной стоимостью и имеющих наибольшую продуктовую сложность будет использоваться единая карта приоритетных товаров и услуг, которая будет представлять собой перечень товаров, перспективных с точки зрения привлечения инвестиций в целях реализации крупных, капиталоемких проектов в обрабатывающей промышленности.

      Прямые меры стимулирования будут распространяться на три целевые группы предприятий – "Новые индустриальные игроки", "Крепкий тыл" и "Драйверы роста". Стимулирование каждой из указанных целевых групп направлено на решение ключевых задач Программы.

      Критерии отбора предприятий для государственного стимулирования будут прямо увязаны с достижениями задач Программы и целями стимулирования для каждой группы.

      Ключевым условием предоставления прямых мер государственного стимулирования в рамках соглашений о повышении конкурентоспособности, в том числе предусмотренных в Предпринимательском кодексе, является принятие встречных обязательств со стороны предприятий с учетом целей их стимулирования.

      Также предусмотрено внедрение ответственности за некачественное и/или несвоевременное исполнение обязательства со стороны предприятий (возврат средств, компенсация, штрафы, пени). Это позволит избежать недобросовестного использования государственных ресурсов, увеличить эффективность государственного стимулирования и последующего мониторинга.

      Взаимодействие сторон при установлении и реализации взаимных обязательств и гарантий, в том числе предоставление мер стимулирования, будут предусмотрены в рамках соглашений о повышении конкурентоспособности между Правительством Республики Казахстан в лице уполномоченного органа в области государственной поддержки индустриальной деятельности для предприятий групп "Крепкий тыл" и "Драйверы роста". Оператором по соглашению будет выступать национальный институт развития в области развития индустрии.

      Соглашения будут заключаться на принципах государственно–частного партнерства на срок от 5 лет с возможностью пролонгации и станут основанием (разрешением) для предоставления предприятиям комплекса мер государственного стимулирования. В соглашении будут закреплены:

      индивидуальный комбинированный пакет прямых мер государственного стимулирования, которые будут предоставлены предприятию национальным институтом развития в области развития индустрии и национальным управляющим холдингом;

      объем ежегодно выделяемых в рамках индивидуального комбинированного пакета прямых мер государственного стимулирования (при этом, выделенные средства не будут подлежать секвестированию по аналогии с проектами государственно–частного партнерства);

      встречные обязательства предприятия по повышению производительности труда, увеличению номенклатуры и повышению "сложности" производимых товаров, в том числе пользующихся спросом на внешних рынках, а также освоению новых рынков сбыта (при этом, встречные обязательства будут соразмерны предоставляемому объему государственного финансового стимулирования и учитывать возможные риски, независящие от деятельности предприятий);

      ответственность предприятия за некачественное либо несвоевременное исполнение принятых встречных обязательств.

      Для предприятий, готовых получать меры государственного стимулирования в рамках Соглашения о повышении конкурентоспособности, будет применен исключительно конкурсный принцип отбора.

      Наличие соглашения дает предприятию право обратиться к субъектам, уполномоченным на реализацию мер государственного стимулирования, и получить меры государственного стимулирования, предусмотренные в соглашении.

      Будет проведена работа по определению условий, порядка заключения соглашений.

      При этом, соглашения не имеют обратной силы и не отменяют ранее заключенные инвестиционные контракты и другие соглашения.

      Для развития модели взаимоотношений, основанной на импортодополнении в глобальные цепочки создания стоимости, уполномоченным органом в области государственной поддержки индустриальной деятельности совместно с заинтересованными государственными органами, бизнесом, Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан "Атамекен" будет проведена работа по определению перечня стратегических товаров (сырья и комплектующих), не производимых и не имеющих перспектив производства на территории Республики Казахстан по вышеуказанным факторам.

      На постоянной основе будет проводиться работа по определению перечня таких товаров, импортируемых из третьих стран предприятиями обрабатывающей промышленности, с целью определения промышленного потенциала Казахстана и стран Евразийского экономического союза. На основе данной работы будут инициироваться страновые предложения по снижению таможенных ставок на наднациональном уровне.

      Для достижения цели и задач Программы система прямого государственного стимулирования будет выстроена таким образом, чтобы способствовать появлению новых предприятий, производящих и экспортирующих средне- и высокотехнологичную продукцию, и тем самым будет содействовать качественному "прорыву" и эффективной конкуренции отечественных предприятий на мировых рынках.

      Меры государственного стимулирования предприятий по производству и экспорту средне- и высокотехнологичной продукции, повышению производительности труда и развитию внутреннего рынка будет оказывать национальный институт развития индустрии и экспорта.

      Предприятия, внедряющие международные стандарты качества и выходящие на новые рынки, будут в первую очередь получать меры государственного стимулирования.

      Первая группа "Новые индустриальные игроки"

      К данной группе относятся начинающие предприниматели обрабатывающей промышленности и смежных услуг.

      Для предприятий данной группы применяется заявительный принцип отбора при предоставлении мер государственного стимулирования для достижения критической массы действующих предприятий, а также развития конкурентной среды на внутреннем рынке.

      При этом, особое внимание со стороны государства будет уделено вопросам дальнейшего формирования и развития устойчивых и эффективных производственных отношений, базирующихся на повышении уровня экономической и предпринимательской культуры в контексте наращивания компетенций (знание бизнес-процессов, ноу-хау, технологий), особенно у действующих предприятий, а также роста производительности труда и выхода на международные рынки.

      Для создания привлекательных условий для предприятий группы "Новые индустриальные игроки" уполномоченными государственными органами, национальными холдингами, институтами развития и другими организациями и Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан "Атамекен" будут приняты меры по:

      предоставлению сервисной поддержки, в том числе разработке 100 индустриальных бизнес-идей в обрабатывающей промышленности;

      запуску программы долгосрочного льготного долевого финансирования (до 10 лет) путем создания фонда прямых инвестиций по аналогии с программой льготного финансирования по линии акционерного общества "Казына Капитал Менеджмент";

      предоставлению венчурного финансирования;

      реализации программ акселерации, инкубации компаний в целях создания экспортоориентированного высокотехнологичного сегмента поставщиков;

      реализации программ корпоративной акселерации в целях интеграции инновационных технологий в корпоративный сектор, создания корпоративных R&D лабораторий на условиях софинансирования корпораций;

      предоставлению инновационных ваучеров на технологическое развитие, в том числе на внедрение технологий Индустрии 4.0.

      Размер инновационного ваучера на технологическое развитие не будет превышать 20 тысяч евро, что предполагает низкие входные барьеры для его получения. Правила по предоставлению инновационных ваучеров на технологическое развитие разрабатываются и утверждаются уполномоченным органом в области государственной поддержки инновационной деятельности.

      Инновационный ваучер на технологическое развитие будет предоставляться для финансирования прототипирования, тестирования, исследований рынков, подготовки технико-экономического обоснования, проектирования, разработки планов и мероприятий по цифровизации и других исследовательских и консультационных услуг в целях развития инновационных процессов на предприятии обрабатывающей промышленности.

      В частности, на базе автономного кластерного фонда "Парк инновационных технологий" будет запущена системная и комплексная программа по созданию сегмента по новым видам товаров и услуг для горно-металлургической отрасли. Программа будет нацелена на создание и развитие малого и среднего бизнеса в новых секторах экономики, такие как – новые материалы, аддитивные технологии, технологии промышленного искусственного интеллекта и интернета-вещей, смарт-логистика. В кластер войдут созданные или привлеченные малые и средние компании, которые будут работать для удовлетворения потребностей в первую очередь сектора горно-металлургического комплекса. Таким образом, будет проведена следующая системная работа:

      поиск существующих малых технологических компаний в вышеуказанных секторах экономики внутри страны и за рубежом;

      инкубирование и взращивание малых технологических компаний в конкурентоспособные компании;

      привлечение лидеров вышеназванных секторов экономики на рынок Республики Казахстан для вхождения в глобальную цепочку добавленной стоимости и развития экспортного потенциала инкубированных малых компаний;

      трансформация и корпоративная акселерация горно-металлургического комплекса предприятий Республики Казахстан для развития восприимчивости к инновационным технологиям и решениям, совершенствованию бизнес процессов, создания корпоративных R&D лабораторий в целях повышения конкурентоспособности горно-металлургического комплекса сектора на мировом уровне.

      В долгосрочном плане развитие поставщиков в новых секторах экономики на уровне международных стандартов представляет устойчивую модель роста, повышает долю местного содержания в секторе горно-металлургического комплекса по высокотехнологичным услугам и продукции, увеличивает экспортный потенциал и создает новые точки роста в целом для экономики страны.

      Вторая группа "Крепкий тыл"

      К данной группе относятся действующие предприятия, которые осуществляют деятельность на внутреннем рынке и имеют регулярные налоговые выплаты.

      Для предприятий данной группы будут предоставляться меры государственного стимулирования в целях:

      1) повышения конкурентоспособности действующих предприятий на внутреннем рынке с точки зрения расширения номенклатуры, увеличения добавленной стоимости и повышения качества продукции казахстанского производства, включая товары народного потребления;

      2) генерации пула предприятий, которые в перспективе могут стать конкурентоспособными на внешних рынках.

      Предприятия группы "Крепкий тыл" помимо мер, предусмотренных для группы "Новые индустриальные игроки", могут воспользоваться мерами по:

      возмещению затрат на приобретение оборудования для нанесения средств идентификации или материальных носителей и на закупку средств идентификации (действующий инструмент);

      стимулированию экспортного потенциала;

      субсидированию ставки вознаграждения по выдаваемым банками второго уровня займам импортеров;

      стимулированию проведения маркетинговых исследований в области продвижения экспорта;

      продвижению казахстанских брендов, реализации программы акселерации;

      обучению по вопросам внешнеэкономической деятельности.

      Ключевым условием заключения Соглашения о повышении конкурентоспособности для предприятий "Крепкий тыл" станет освоение новых рынков сбыта.

      Третья группа "Драйверы роста"

      К данной группе относятся действующие предприятия с регулярной валютной выручкой.

      Стимулирование предприятий данной группы будет осуществляться для расширения номенклатуры экспортируемых товаров и повышения технологической "сложности" экспортной корзины.

      Предприятия данной группы получат комплексное и синхронизированное содействие по выходу и продвижению на внешних рынках.

      Для более эффективного стимулирования предприятий группы "Драйверы роста" помимо мер, предусмотренных для групп "Новые индустриальные игроки" и "Крепкий тыл", будут предоставляться следующие новые меры:

      промышленный грант;

      прямое кредитование иностранных покупателей (с конечной ставкой 3-5% в долл. США);

      возмещение затрат на маркетинговые исследования по продвижению экспорта;

      возмещение затрат на привлечение международных дилеров и дистрибьютеров для продвижения продукции на внешних рынках.

      В рамках Соглашения о повышении конкурентоспособности, для получения предприятиями группы "Драйверы роста" мер стимулирования предусмотрены два пакета мер:

      1) стандартный пакет поддержки, включающий нефинансовые меры государственной поддержки, гранты, финансовые меры на стандартных условиях (гранты, кредитование и лизинговое финансирование).

      При этом, поддержка по "стандартному пакету" предоставляется предприятиям, производящим (планирующих к производству) продукцию высоких переделов (4 и 5 передел);

      2) по линии акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" пакет "Национальные чемпионы", включающий комплексную поддержку (финансовую и сервисную поддержки, институциональную, консалтинговую поддержку (консалтинг операционной модели) и поиск рынков сбыта продукции), утверждаемый единственным акционером акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек".

      Червертая группа "Центры тяжести"

      Целями группы "Центры тяжести" являются освоение производства продукции, не имеющей аналогов в Республике Казахстан, углубление переработки сырья путем привлечения инвестиций, трансферт технологий и компетенций, встраивание в глобальные цепочки добавленной стоимости.

      К данной группе относятся системообразующие и/или высокотехнологичные предприятия в отраслях обрабатывающей промышленности, совместные проекты с транснациональными компаниями или крупными иностранными инвестициями в капитале, а также стратегические проекты, связанные с обеспечением обороноспособности и национальной безопасности Республики Казахстан.

      Стимулирование данных предприятий будет осуществляться в "ручном" режиме. Рассмотрение и согласование условий предоставления комбинированного пакета мер государственного стимулирования для группы "Центры тяжести" будут осуществляться Комиссией по промышленному развитию Республики Казахстан на основании предложений бизнеса и при координации уполномоченного органа в области государственной поддержки индустриальной деятельности.

      В обмен на предоставляемый пакет мер государственного стимулирования предприятиям группы "Центры тяжести" будет предложено взять на себя встречные обязательства по привлечению прямых иностранных инвестиций, освоению производства продукции, не имеющей аналогов в Республике Казахстан, углублению переработки сырья, поэтапной локализации, трансферту технологий и компетенций, реализации капиталоемких и наукоемких проектов в обрабатывающей промышленности.

      Результатом встречных обязательств станет эффективное и комплексное использование добываемого сырья, в том числе в части производства редких и редкоземельных металлов. Развитие производства редких металлов на предприятиях цветной металлургии определяется развитием производства основных металлов (медь, свинец, цинк). Необходим переход на продукцию более высоких переделов, который должен опираться на существующие отечественные и передовые зарубежные разработки технологий производства редких и редкоземельных металлов.

      Учитывая, что именно производство редких и редкоземельных металлов в дальнейшем будут играть важную роль в развитии глобальной экономики, необходимо разрабатывать совместные проекты с привлечением глобальных игроков на такие приоритетные направления, как добыча, селекция, получение чистых редких и редкоземельных металлов и их соединений, с дальнейшим развитием полупроводниковой, электронной, приборостроительной и других передовых отраслей науки и техники. Тем более, стоит отметить, что практически все разрабатываемые или разведанные запасы минеральных руд Казахстана имеют в своем составе редкие и редкоземельные металлы.

      Исходя из мировой практики дальнейшее развитие отрасли редкоземельных металлов должно предусматривать увеличение государственной поддержки в стимулировании производства продукции высоких переделов.

      В связи с чем, на сегодняшний день является актуальным разработка государственной программы по развитию редких и редкоземельных металлов.

      Механизмы взаимодействия, управления и мониторинга реализации индустриального развития Республики Казахстан на 2020-2025 годы на центральном и региональном уровне.

      Для повышения эффективности реализации Программы необходимо последовательно принять ряд программных и иных документов, согласованных между собой ожидаемыми результатами:

      1) программ развития территорий и планов мероприятий по их реализации, утверждаемых соответственно решениями маслихатов и акимов регионов;

      2) стратегий и планов развития национальных холдингов и национальных компаний, иных контролируемых государством акционерных обществ и товариществ, участвующих в реализации Программы;

      3) стратегий и планов развития национальных институтов развития, иных контролируемых государством акционерных обществ и товариществ, участвующих в реализации политики.

      Внесение изменений и дополнений в перечисленные документы будет производиться по мере возникновения необходимости с учетом актуальных реалий соответствующего периода.

      Продолжится работа по мониторингу индустриально-инновационных проектов в рамках Карты индустриализации и карт поддержки предпринимательства регионов (далее – региональная карта) на местном уровне.

      Карта поддержки предпринимательства региона является инструментом мониторинга (реализации) индустриально-инновационной системы на уровне региона и представляет собой совокупность индустриально-инновационных проектов, реализуемых субъектами индустриально-инновационной деятельности.

      Органами, вырабатывающими предложения по включению, исключению, предоставлению мер государственной поддержки, а также изменению основных параметров будут: для Карты индустриализации – Комиссия по промышленному развитию Республики Казахстан, для региональной карты – Координационный совет, созданный в соответствующем регионе.

      Комиссия по промышленному развитию Республики Казахстан будет созываться не реже одного раза в квартал.

      Будет проведена работа по проработке вопроса исключения проектов из Карты индустриализации и региональной карты при проведении очередной актуализации, в случаях:

      бесперебойной загрузки мощностей на уровне не менее 70% (семидесяти процентов) в течение одного года;

      возникновения проблем, в том числе форс-мажорных обстоятельств, решение которых невозможно в период реализации Программы.

      Общая координация по проектам Карты индустриализации закрепляется за уполномоченным органом в области государственной поддержки индустриальной деятельности совместно с государственными органами, ответственными за реализацию проектов.

      Ответственные отраслевые государственные органы и национальные холдинги будут представлять в уполномоченный орган в области государственной поддержки индустриальной деятельности сводную информацию о ходе реализации проектов Карты индустриализации на ежемесячной основе.

      Общая координация по проектам региональной карты закреплена за уполномоченным органом в области регионального развития совместно с операторами предоставления мер государственного стимулирования, местными уполномоченными органами и Национальной палатой предпринимателей Республики Казахстан "Атамекен".

      Уполномоченный орган в области регионального развития совместно с операторами предоставления мер государственного стимулирования, местными уполномоченными органами обеспечат предоставление в уполномоченный орган в области государственной поддержки индустриальной деятельности сводной информации о ходе реализации проектов региональной карты на ежемесячной основе.

      Соответствующие операторы инструментов государственного стимулирования не реже 1 раза в квартал представляют в местные исполнительные органы информацию об оказанных мерах государственного стимулирования по форме, установленной уполномоченным органом в области государственной поддержки индустриальной деятельности, с последующим внесением информации в национальный институт в области развития индустрии.

      Мониторинг по проектам Карты индустриализации и региональной карты будет осуществлять национальный институт в области развития индустрии.

      Кроме того, проектам Карты индустриализации и региональной карты будет оказываться поддержка национальным институтом развития в области развития индустрии в части:

      1) проведения экспертизы по местному содержанию индустриально-инновационного проекта, претендующего на включение в Карту индустриализации;

      2) подготовки рекомендаций по устранению административных барьеров в ходе реализации проектов;

      3) выявления проблем при реализации проектов и выработке предложений по их решению через механизмы межведомственной координации;

      4) оказания услуг отраслевыми экспертами при планировании и реализации проектов.

      В случаях возникновения по проекту проблемных вопросов, ответственные за реализацию проекта совместно с инициаторами проекта принимают согласованный план мероприятий по разрешению проблемных вопросов с учетом предложений национального института в области развития индустрии.

      Взаимодействие и управление реализацией Программы будут продолжены в рамках закрепленного распределения ответственности и институциональных механизмов между основными участниками ее реализации.

      Наряду с Правительством Республики Казахстан, центральными и местными исполнительными органами, национальными управляющими холдингами, национальными компаниями и институтами развития, Национальная палата предпринимателей Республики Казахстан "Атамекен" продолжит принимать активное участие в реализации Программы путем обеспечения защиты прав и законных интересов бизнеса, вовлеченности широкого круга предпринимателей в процесс совершенствования условий предоставления и мониторинга мер государственного стимулирования индустриально-инновационной деятельности.

      Национальным институтом развития в области развития индустрии будет проводиться мониторинг и анализ по:

      финансированию и освоению бюджетных средств Программы;

      мерам государственной поддержки, предоставляемым в рамках Программы;

      созданию рабочих мест в обрабатывающей промышленности;

      потребности в кадрах предприятий обрабатывающей промышленности.

      На основании проводимого анализа национальным институтом развития в области развития индустрии будут выработаны предложения по внесению изменений в систему мониторинга и оценки эффективности мер государственной поддержки, а также реализации Программы.

      Одним из отличий Программы будет являться новый формат участия наряду с государственными структурами институционально сформированного партнера от бизнес-сообщества в лице Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан "Атамекен" в непросредственной реализации Программы. Будет проработан вопрос консолидирования широкой сервисной поддержки бизнеса путем передачи всех фронтальных функций.

      Кроме того, Национальная палата предпринимателей Республики Казахстан "Атамекен" продолжит выполнять функции "единого окна" по сервисной поддержке экспортеров, в том числе для участников внешнеэкономической деятельности, что позволит сократить их стоимостные и временные затраты, упростить информационное взаимодействие с государственными органами и институтами развития, повысить транспарентность и предсказуемость бизнес-процессов, связанных с внешнеэкономической деятельностью, обеспечить обратную связь между заинтересованными государственными органами, организациями и экспортерами.

      Акционерное общество "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" продолжит выступать оператором всех возвратных финансовых мер государственного стимулирования через дочерние компании, в полномочия которого войдет привлечение ресурсов с внешних и внутренних рынков долгов и капитала для обеспечения льготного кредитования предприятий обрабатывающей промышленности, что позволит акционерному обществу "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" сфокусироваться на повышении финансовой эффективности предоставляемых возвратных инструментов государственного стимулирования.

      Для увеличения оборачиваемости выделяемых средств на кредитование проектов субъектов крупного предпринимательства акционерное общество "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" изменит действующую модель кредитования путем сокращения среднего срока кредитования с 20 до 10 лет по проектам, деятельность которых будет осуществляться в конкурентной среде. Акционерное общество "Национальный управляющий холдинг "Байтерек", осуществляя кредитование таких проектов, будет принимать на себя ключевые риски только до момента их ввода в эксплуатацию и начала генерирования положительных денежных потоков. Это позволит повысить оборачиваемость государственных средств, тем самым снизив давление на республиканский бюджет.

      В условиях ограниченности финансовых ресурсов кредитные политики дочерних компаний акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек", включая Программу "Национальные чемпионы", будут сконцентрированы на финансировании экспортоориентированных предприятий обрабатывающей промышленности. Исходя из сложившихся рыночных условий, будет рассмотрена возможность дифференциации процентной ставки по секторам обрабатывающей промышленности.

      Основные направления и ключевые показатели деятельности для акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" будут утверждаться Советом директоров акционерного общества "Национальный управляющий холдинг "Байтерек" на основании рекомендаций уполномоченного органа в области государственной поддержки индустриальной деятельности с учетом приоритетов и критериев Программы.

      В целях консолидации невозвратных финансовых (гранты), нефинансовых и сервисных инструментов создан национальный институт в области индустрии, объединивший юридические лица, определенные национальными институтами в области развития индустрии, местного содержания и технологического развития. Уполномоченный орган в области государственной поддержки индустриальной деятельности станет рабочим органом Комиссии по промышленному развитию Республики Казахстан и Координационного совета по форсированному индустриальному развитию Республики Казахстан, обеспечивающим единство и согласованность проведения политики индустриализации.

      Проведение дальнейшей политики индустриально-инновационного развития требует совершенствования институциональной системы в соответствии с тремя принципами: четкая ответственность за результаты, объединение усилий с бизнесом и общественностью на базе четкого разделения ответственности, а также фокус на результат с определенной свободой в выборе инструментов его достижения.

      Институциональная основа индустриализации будет выстроена с учетом устранения дублирующих и излишних функций государственных органов и организаций, передачи отдельных функций в конкурентную среду.

      В целях комплексного развития обрабатывающей промышленности будет проработан вопрос по внесению изменений и дополнений в действующее законодательство в части обеспечения реализации централизованной и сбалансированной промышленной политики на всей территории страны, систематизации и четкого регулирования процесса и условий государственного стимулирования промышленности.

      На республиканском уровне ключевая роль отводится Комиссии по промышленному развитию Республики Казахстан, образованной в целях выработки предложений в сфере промышленного развития Республики Казахстан. Успешность политики индустриально-инновационного развития будет зависеть от решения межведомственных вопросов для развития обрабатывающей промышленности. Будет усилена работа Комиссии по промышленному развитию Республики Казахстан с привлечением представителей бизнеса и общественности. Основной задачей Комиссии по промышленному развитию Республики Казахстан станет подготовка рекомендаций и предложений по:

      1) повышению конкурентоспособности обрабатывающей промышленности Республики Казахстан, в том числе путем рассмотрения системных мер по развитию секторов обрабатывающей промышленности, одобренных Координационным советом по форсированному индустриальному развитию Республики Казахстан, с учетом обязательств Республики Казахстан в рамках членства в международных экономических организациях;

      2) концептуальным подходам к реализации государственной политики в сфере обрабатывающей промышленности;

      3) согласованию условий и мер государственного стимулирования для предприятий группы "Центры тяжести" с учетом обязательств Республики Казахстан в рамках членства в международных экономических организациях.

      Функционально децентрализованная система институтов развития будет трансформирована в логически выстроенную сеть операторов мер государственного стимулирования в зависимости от их характеристик и объектов.

      По всем нормативным правовым актам и внутренним нормативным документам, регламентирующим оказание мер государственного стимулирования, предоставляемых государственными органами и субъектами, уполномоченными на предоставление мер государственной поддержки, будет проведена работа по внесению изменений с учетом выставляемых Программой критериев и приоритетов.

      Будет проработан вопрос по дальнейшему укреплению институциональной основы для системного стимулирования и финансирования экспортоориентированных производств в обрабатывающей промышленности Республики Казахстан по аналогии с опытом российского Фонда развития промышленности.

      На региональном уровне основой для определения конкретных задач местных исполнительных органов в области индустриально-инновационного развития на 2020-2025 годы станут плановые значения, полученные по итогам декомпозиции ключевых целевых индикаторов Программы (по производительности труда, инвестициям в основной капитал, экспорту и количеству действующих предприятий на 1000 человек экономически активного населения). До конца первого полугодия 2020 года местные исполнительные органы должны скорректировать программы развития территорий с учетом плановых значений, полученных по итогам декомпозиции.

      Для эффективной координации, мониторинга и повышения доступности и качества оперативных (ежегодных) данных о ходе реализации Программы, а также планов мероприятий министерств и институтов развития, вовлеченных в ее реализацию, будет усовершенствована система мониторинга и оценки ее реализации.

      Ключевыми механизмами в системе мониторинга реализации Программы должны стать оценка, основанная на фактах, и финансирование исполнителей в зависимости от достигнутых результатов. Внедрение этого подхода потребует дальнейшего совершенствования системы государственного планирования Республики Казахстан, которое должно в первую очередь отразиться в новых видах анализа и оценки - таких, как предварительная оценка программ и проектов, оценка результативности их реализации относительно затрачиваемых государственных ресурсов.

      В реализацию Инициативы 3.8 Стратегического плана 2025 "Сокращение требований по отчетности и предоставлению информации" и с учетом технологий цифровой эпохи будет реализован проект по запуску информационной системы "Промышленность".

      В рамках информационной системы "Промышленность" будет проработан вопрос включения в нее мониторинга реализации индустриально-инновационной политики на центральном и региональном уровне, по отдельным бизнес-субъектам. Она будет функционировать на базе уполномоченного единого оператора в лице Национальной палаты предпринимателей Республики Казахстан "Атамекен" и предоставлять возможность получения в электронном виде отчетности о реализации отдельных направлений и проектов с государственной поддержкой. Информационная система "Промышленность" предусматривает мониторинг встречных обязательств бизнеса и будет интегрирована с существующими государственными информационными системами, ведущими регистрационный, статистический, налоговый, внешнеторговый, лицензионный и другие виды учета бизнес-субъектов. Одним из обязательств при получении мер государственного стимулирования будет согласие субъектов предпринимательства на подобную интеграцию, что будет закреплено в соответствующих договорах. Это позволит исключить необходимость дополнительной отчетности со стороны бизнеса.

      Информационная система "Промышленность" будет включать следующие основные сервисы:

      - состояние обрабатывающей промышленности;

      - развитие экспортного потенциала;

      - баланс производства и потребления;

      - навигатор мер государственной поддержки;

      - действующие нормативно-правовые акты;

      - кадровое обеспечение промышленности;

      - мониторинг развития промышленной инфраструктуры;

      - электронные сервисы кооперации промышленности.

      Структура информационной системы "Промышленность" будет сформирована с учетом возможности дальнейшего расширения сервисов.

      В рамках создаваемой системы будет формироваться Атлас промышленности с размещением на карте страны объектов промышленности и инфраструктурных объектов, а также будут размещены аналитические данные по развитию промышленности в разрезе регионов Казахстана.

      В результате создания информационной системы "Промышленность" будут получены:

      - инструменты анализа эффективности мер государственной поддержки;

      - визуализация и анализ плановых и фактических значений основных показателей Программы;

      - визуализация и анализ импорта-экспорта, баланса производства и потребления в разрезе регионов, товарных позиций;

      - сервисы кооперации предприятий промышленности;

      - визуализация и анализ государственных закупок в разрезе заказчиков, способов, товарных позиций и др.

      Создание и дальнейшее развитие информационной системы "Промышленность" будут разделены на этапы в соответствии с Концепцией создания и развития информационной системы "Промышленность".

      В целях обеспечения надлежащего функционирования информационной системы "Промышленность" при необходимости будут внесены изменения в законодательные и подзаконные акты.

      Кроме того, на регулярной основе в рамках мониторинга и оценки реализации Программы будет проводиться социологическое исследование по определению уровня удовлетворенности субъектов индустриально-инновационной деятельности эффективностью системы государственной поддержки в рамках Программы. По результатам исследования будут вырабатываться соответствующие рекомендации и предложения по дальнейшему совершенствованию системы государственного стимулирования индустриально-инновационной деятельности.

      Для реализации указанных подходов и обеспечения эффективной реализации, заложенных в Программе инициатив, будет пересмотрена действующая система законодательных и других нормативных правовых актов, внутренних нормативных документов, затрагивающих, в том числе вопросы предоставления мер государственного стимулирования. Основными направлениями совершенствования указанных документов станут:

      1) приведение перечней видов экономической деятельности в строгое соответствие с фокусом Программы (обрабатывающая промышленность и сектор смежных услуг);

      2) создание более привлекательных условий для предприятий в видах экономической деятельности, указанных в Программе, в том числе через доступ к механизмам более льготного финансирования по сравнению с другими отраслями экономики;

      3) переход предприятий к модели экспортоориентированного развития через стимулирование предприятий, производящих и экспортирующих средне- и высокотехнологичные товары (работы, услуги);

      4) расширение мер государственного стимулирования, направленных на развитие инноваций и компетенций (знание бизнес-процессов, ноу-хау, технологии) у действующих предприятий, в первую очередь, экспортеров;

      5) внедрение требований по принятию и исполнению предприятиями встречных обязательств в обмен на государственные меры стимулирования, направленные на решение задач и достижение ожидаемых результатов, заложенных в Программе.

6. Необходимые ресурсы

      Учитывая важность обрабатывающей промышленности для развития экономики в целом, Программа будет иметь достаточную обеспеченность средствами. Финансирование будет обеспечено за счет средств республиканского бюджета, а также иных источников, не запрещенных законодательством Республики Казахстан.

      Кроме того, для диверсификации источников финансирования будет проработан вопрос использования инструментов Международного финансового центра "Астана" и Казахстанской фондовой биржи (дальнейшее финансирование проектов путем выпуска акций и/или облигаций компаний-заемщиков, секьюритизации пула активов, использования разнообразных форм производных финансовых инструментов и т.д.).

      Для успешной реализации Программы будут консолидированы финансовые ресурсы государства и частного сектора, при этом государство сконцентрируется на финансовом обеспечении как прямых мер, так и общесистемных мер государственного стимулирования индустриализации.

      Для достижения целевых показателей Программы предполагаемые объемы инвестиций в основной капитал обрабатывающей промышленности составят порядка 780 797,1 млн. тенге.

      Объемы государственного финансирования мероприятий, предусмотренных Программой, будут уточняться на соответствующие финансовые годы в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

      Примечание: расшифровка аббревиатур:

НПП "Атамекен"

Национальная палата предпринимателей Республики Казахстан "Атамекен"

МСХ

Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан

АО "НУХ "Байтерек"

акционерное общество "Национальный управляющий холдинг "Байтерек"

МТСЗН

Министерство труда и социальной защиты населения Республики Казахстан

МИИР

Министерство индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан

МФ

Министерство финансов Республики Казахстан

КГД МФ

Комитет государственных доходов Министерства финансов Республики Казахстан

ЦИПЭ

Центр исследований прикладной экономики

МИД

Министерство иностранных дел Республики Казахстан

МТИ

Министерство торговли и интеграции Республики Казахстан

ТНК

транснациональная компания

МНЭ

Министерство национальной экономики Республики Казахстан

КС МНЭ

Комитет по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан

МЦРИАП

Министерство цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан

МЭ

Министерство энергетики Республики Казахстан

АО "КЦИЭ "QazIndustry"

акционерное общество "Казахстанский центр индустрии и экспорта "QazIndustry"

R&D

Research and Development


  Приложение
к постановлению Правительства
Республики Казахстан
от 31 декабря 2019 года № 1050

План мероприятий по реализации Государственной программы индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2020 – 2025 годы

№ п/п Наименование мероприятия Единица измерения Форма завершения Сроки исполнения Ответственные за исполнение в том числе по годам Всего млн. тенге Источники финансирования Код бюджетной программы
2020 2021 2022 2023 2024 2025

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Целевые индикаторы:

1.

Реальный рост производительности труда в обрабатывающей промышленности в 1,6 раза к уровню 2018 года

%


2020 – 2025 годы

МИИР, МНЭ, МИД, МСХ, МЭ, МФ, МТИ, МЦРИАП, акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента, НПП "Атамекен" (по согласованию), АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

117,4

126,2

134,9

143,6

152,3

161,1




2.

Рост объема экспорта обрабатывающей промышленности в 1,9 раза к уровню 2018 года

%


2020 – 2025 годы

МТИ, МИИР, МНЭ, МИД, МСХ, МЭ, МФ, МЦРИАП, акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента, НПП "Атамекен" (по согласованию), АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

118,1

129,5

142,2

156,1

170,7

187,2




3.

ИФО инвестиций в основной капитал обрабатывающей промышленности в 1,6 раза к уровню 2018 года

%


2020 – 2025 годы

МИИР, МНЭ, МИД, МСХ, МЭ, МФ, МТИ, МЦРИАП, акиматы областей, городов Нур-Султан, Алматы и Шымкент, НПП "Атамекен" (по согласованию), АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

74,6

92,4

110,2

128,0

145,8

163,7




4.

Увеличение количества действующих предприятий на 1000 человек экономически активного населения в 1,5 раза к уровню 2018 года

раз


2020 – 2025 годы

МНЭ, МИИР, МИД, МСХ, МЭ, МФ, МТИ, МЦРИАП, акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента, НПП "Атамекен" (по согласованию), АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

1,13

1,20

1,26

1,33

1,39

1,52




5.

Повышение места в Индексе экономической сложности (Гарвард) с 78 до 55 (уровня с -0,31 балла до 0,14 балла)

балл


2020 – 2025 годы

МИИР, МТИ, МНЭ, МИД, МСХ, МЭ, МФ, МЦРИАП, акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента, НПП "Атамекен" (по согласованию)

-0,18
(74 место)

-0,12
(70 место)

-0,05
(64 место)

0,01
(61 место)

0,08
(59 место)

0,14
(55 место)




Задача 1. Углубление индустриализации путем повышения потенциала индустриального предпринимательства

Показатели результатов:

1.

Объем производства малого и среднего предпринимательства в обрабатывающей промышленности

млн. тенге


2020 – 2025 годы

МНЭ, МИИР, МСХ, МФ, МЭ, акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента

3845
920,0

4353
037,4

4927
022,5

5576692,4

6312
026,9

7144
321,5




2.

Создание новых рабочих мест

тыс. чел.


2020 – 2025 годы

МИИР, МНЭ, МСХ, МФ, МЭ, МТСЗН, акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента

5,1

5,2

5,3

5,4

5,5

5,6





Мероприятия:

1.

Предоставление мер государственной поддержки, направленной на повышение производительности труда

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

568

1 057

1 118

1 178

1 145

1 299

6 365

РБ

090 (100)

2.

Предоставление мер государственной поддержки по продвижению отечественных обработанных товаров, работ и услуг на внутреннем рынке

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


3.

Финансирование проектов ГПИИР

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

АО "НУХ" Байтерек" (по согласованию), АО "Банк Развития Казахстана" (по согласованию)

-

40 000

29425

29425

29425

29425

157 700

РБ

217

4.

Создание фонда прямых инвестиций с целью финансирования проектов ГПИИР

млн. тенге

капитализация АО "НУХ "Байтерек"/ККМ за счет республиканского бюджета

2021 год

МИИР, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "ККМ" (по согласованию)

-

35 000

-

-

-

-

35 000

РБ


5.

Капитализация АО "НУХ "Байтерек" для последующего финансирования участников программы "Национальные чемпионы – Лидеры конкурентоспособности"

млн. тенге

увеличение уставного капитала АО "НУХ "Байтерек"

ежегодно, 2020 – 2022 годы

АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


6.

Кредитование АО "НУХ "Байтерек" для последующего финансирования участников программы "Национальные чемпионы – Лидеры конкурентоспособности"

млн. тенге

постановление Правительства Республики Казахстан

ежегодно, 2020 – 2022 годы

АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


7.

Увелечение уставного капитала АО "НУХ "Байтерек" для последующего увеличения уставного капитала АО "ЭСК "KazakhExport" с целью поддержки казахстанских производителей несырьевых товаров и поставщиков услуг на внешних рынках и усилению их конкурентоспособности за счет предоставления эффективных финансовых мер поддержки экспорта

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

МТИ, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "ЭСК "Kazakh Export" (по согласованию)

34 000

11000

11000

11000

11000

11000

89 000

РБ

245

8.

Принятие мер по созданию благоприятного инвестиционного климата и стимулированию притока прямых иностранных инвестиций в обрабатывающую промышленность путем внесения изменений и дополнений в законодательство Республики Казахстан


Закон Республики Казахстан

2020 год

МНЭ, МИД, МИИР, МЦРИАП, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


9.

Расширение условий инструментов гарантирования и субсидирования в рамках постановления Правительства Республики Казахстан "О некоторых вопросах обеспечения долгосрочной тенговой ликвидности для решения задачи доступного кредитования" от 11 декабря 2018 года №820


постановление Правительства Республики Казахстан

2020 год

МНЭ, МИИР, МСХ, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


10.

Сокращение среднего срока кредитования до 10 лет по проектам, деятельность которых будет осуществляться в конкурентной среде


внесение изменений во внутренние нормативные документы АО "Банк Развития Казахстана"

2020 год

АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "Банк Развития Казахстана" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


11.

Субсидирование части ставки вознаграждения по кредитам БВУ для субъектов индустриально-инновационной деятельности

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "ФРП "Даму" (по согласованию)

5 735

5 735

5 735

5 735

5 735

5 735

34 410

РБ


12.

Оплата услуг финансового агентства за оказание мер государственной поддержки в виде субсидирования части ставки вознаграждения по кредитам БВУ

млн. тенге

оплата по договору

ежегодно

МИИР, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "ФРП "Даму" (по согласованию)

45

45

45

45

45

45

270

РБ


13.

Оплата услуг финансового агентства за оказание мер государственной поддержки в виде гарантирования части ставки вознаграждения по кредитам БВУ

млн.
тенге

оплата по
договору

ежегодно

МИИР, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "ФРП "Даму" (по согласованию)

0

0

0

0

0

0

0

РБ



Задача 2. Увеличение объемов производства и расширение номенклатуры обработанных товаров, пользующихся спросом на внутренних и внешних рынках

Показатели результатов:

1.

Объем экспорта товаров
средней и высокой
технологической сложности

млрд. долл. США


2020 – 2025 годы

МИИР, МТИ, МСХ, МЭ, МЦРИАП, МНЭ, МФ, акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

13,4

15,0

16,9

18,9

21,1

23,6




2.

Количество субъектов индустриально-инновационной деятельности, получивших меры государственного стимулирования по продвижению отечественных обработанных товаров

ед.


2020 – 2025 годы

МИИР, МТИ, национальный институт развития в области развития и продвижения экспорта (по согласованию)

110

110

110

110

110

110




3.

Объем выпускаемой
продукции на территории
специальных экономических
зон

млрд.
тенге


2020 – 2025 годы

МИИР, АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию) акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента

772

1244,7

1935,1

2099,9

2952,1

3169,2




4.

Количество проектов предпринимателей, получивших меры государственного стимулирования по продвижению обработанных товаров, работ и услуг на внутреннем рынке

ед.


2020 – 2025 годы

МИИР, АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

146

148

150

152

154

156




5.

Количество предприятий, получивших меры государственного стимулирования, направленных на повышение производительности труда

ед.


2020 – 2025 годы

МИИР, АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

67

73

79

85

91

97





Мероприятия:

14.

Возмещение затрат субъектов индустриально-инновационной деятельности по продвижению отечественных обработанных товаров

млн. тенге

информация в МИИР

раз в полугодие 2020 – 2025 годов

МТИ, НПП "Атамекен" (по согласованию), национальный институт развития в области развития и продвижения экспорта (по согласованию)

9 796

9 726

9 726

9 726

9 726

9 726

58 426

РБ

090 (103)

15.

Формирование региональных центров по развитию и продвижению экспорта


информация в МИИР

раз в полугодие 2020 – 2025 годов

МТИ, акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента, АО "ЦРТП "QazTrade" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


16.

Разработка региональных экспортных стратегий на 2020-2025 годы


информация в МИИР

1 полугодие 2020 года

МТИ, акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


17.

Формирование и постоянная актуализация реестра потенциальных и действующих экспортеров


информация в МИИР

раз в полугодие 2020 – 2025 годов

МТИ, акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента, национальный институт развития в области развития и продвижения экспорта (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


18.

Разработка и реализация Программы "Экспортная акселерация"

млн. тенге

информация в МИИР

раз в полугодие 2020 – 2025 годов

МТИ, АО "ЦРТП "QazTrade" (по согласованию)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


19.

Проработка вопроса развития казахстанских брендов

млн. тенге

информация в МИИР

раз в полугодие 2020 – 2025 годов

АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


20.

Сервисная поддержка экспортеров

млн. тенге

предоставление сервисной поддержки

раз в полугодии 2020 – 2025 годов

МТИ, НПП "Атамекен" (по согласованию), национальный институт развития в области развития и продвижения экспорта (по согласованию)

1 529,
7

711

711

711

711

711

5 084,7

РБ

090

21.

Кредитование АО "НУХ "Байтерек" с последующим кредитованием АО "Банк Развития Казахстана" для стимулирования экспортного финансирования"

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

МТИ, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "Банк Развития Казахстана" (по согласованию)

30 000

50000

-

-

-

-

80 000

РБ

246

22.

Анализ и систематизация документов по стандартизации нормативных правовых актов

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

114,3

114,3

114,3

114,3

114,3

114,3

685,8

РБ

061

23.

Проведение региональных (отраслевых) семинаров в области оценки соответствия

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

19,6

19,6

19,6

19,6

19,6

19,6

117,6

РБ

061

24.

Семинары по подготовке и повышению квалификации работников в области технического регулирования, метрологии и стандартизации

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

37,3

37,3

37,3

37,3

37,3

37,3

223,8

РБ

061

25.

Обеспечение функционирования деятельности информационного центра по техническим барьерам в торговле, санитарным и фитосанитарным мерам в области технического регулирования

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

173,1

173,1

173,1

173,1

173,1

173,1

1038,6

РБ

061

26.

Разработка стандартов для обеспечения отраслей промышленности

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

550,5

550,5

550,5

550,5

550,5

550,5

3303

РБ

061

27.

Развитие и обеспечение деятельности Единого государственного фонда нормативных технических документов

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

77,7

77,7

77,7

77,7

77,7

77,7

466,2

РБ

061

28.

Сопровождение технического секретариата, осуществляющего деятельность по проверке правильности и обоснованности оформления одобрений типа транспортного средства, одобрений типа шасси, по присвоению международных идентификационных кодов изготовителям транспортных средств

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

24,3

24,3

24,3

24,3

24,3

24,3

145,8

РБ

061

29.

Экспертиза документов по стандартизации

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

113,5

113,5

113,5

113,5

113,5

113,5

681

РБ

061

30.

Создание и модернизация (дооснащение) государственных эталонов и эталонного оборудования в Республике Казахстан

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

0

419

419

419

370

250

1877

РБ

061

31.

Проведение прикладных научных исследований в области метрологии

млн. тенге

заключительный отчет о проведении научных исследований

ежегодно

МТИ

-

30

30

30

30

30

150

РБ

061

32.

Обеспечение и обслуживание государственных эталонов и эталонного оборудования

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

274,5

274,5

274,5

274,5

274,5

274,5

1 647

РБ

061

33.

Формирование и мониторинг реестра государственной системы обеспечения единства измерений

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

11

11

11

11

11

11

66

РБ

061

34.

Проведение обязательной метрологической экспертизы нормативных правовых актов, технических регламентов и их проектов

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

39,9

13,3

13

13

13

13

105,2

РБ

061

35.

Разработка и метрологическая аттестация методик выполнения измерений

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

0

175

175

175

175

175

875

РБ

061

36.

Приобретение методик выполнения измерений, разработанных в странах и получивших признание в Республике Казахстан

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

68,1

68,1

68,1

68,1

68,1

68,1

408,6

РБ

061

37.

Расходы на содержание и обслуживание большой безэховой камеры

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

-

47

47

49

49

49

241

РБ

061

38.

Формирование, ведение и мониторинг национальных частей единых реестров органов по сертификации и испытательных лабораторий (центров) таможенного союза и Единого реестра выданных сертификатов соответствия и зарегистрированных деклараций о соответствии, оформленных по единой форме Таможенного союза

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

25,9

25,9

25,9

25,9

25,9

25,9

155,4

РБ

061

39.

Участие Казахстана в международных и региональных организациях по аккредитации

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

280,4

80,4

80,4

80,4

80,4

80,4

682,4

РБ

061

40.

Создание базы данных по областям аккредитации органов по оценке соответствия

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

0

0

0

0

0

0

0

РБ


41.

Внедрение новых схем аккредитации

млн. тенге

акт выполненных работ

ежегодно

МТИ

95

200

200

0

0

0

495

РБ

061

42.

Лизинговое финансирование проектов по обновлению автобусного парка (кредитование АО "НУХ "Байтерек" с последующим кредитованием АО "БРК-Лизинг" через АО "БРК" по реализации в лизинг автобусов)

млн. тенге

информация в МИИР

ежек
вартально 2020 – 2025 годы

АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "БРК-Лизинг" (по согласованию)

10 000

0

0

0

0

0

10 000

РБ

218

43.

Лизинговое финансирование проектов по обновлению машинно-тракторного парка (Кредитование АО "НУХ "Байтерек" с последующим кредитованием АО "БРК-Лизинг" через АО "БРК" по реализации в лизинг тракторов, комбайнов)

млн. тенге

информация в МИИР

ежек
вартально 2020 – 2025 годы

АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "БРК-Лизинг" (по согласованию)

0

3 500

2 500

2 500

2 500

2 500

13 500

РБ

241

44.

Лизинговое финансирование проектов в рамках поддержки отечественных автопроизводителей

млн. тенге

информация в МИИР

ежек
вартально 2020-2025 годы

АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "БРК-Лизинг" (по согласованию)

0

10 000

10 000

9 000

5 000

5 000

39 000

РБ

242

45.

Лизинговое финансирование проектов по обновлению/модернизации парка пожарного транспорта отечественного производства

млн. тенге

информация в МИИР

ежек
вартально 2020 – 2025 годы

АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "БРК-Лизинг" (по согласованию)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


46.

Лизинговое финансирование по обновлению/модернизации санитарного транспорта (скорая помощь)

млн. тенге

информация в МИИР

ежек
вартально 2020-2025 годы

АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "БРК-Лизинг" (по согласованию)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


47.

Лизинговое финансирование проектов обновления парка машин экстренных служб отечественного производства

млн. тенге

информация в МИИР

ежек
вартально 2020 – 2025 годы

АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "БРК-Лизинг" (по согласованию)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


48.

Лизинговое финансирование проектов обновления парка коммунальной техники отечественного производства

млн. тенге

информация в МИИР

ежек
вартально 2020 – 2025 годы

АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "БРК-Лизинг" (по согласованию)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


49.

Долгосрочное лизинговое финансирование субъектов индустриально-инновационной деятельности, реализующих и планирующих реализовать инвестиционные проекты в приоритетных секторах экономики

млн. тенге

информация в МИИР

ежек
вартально 2020 – 2025 годы

АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "БРК-Лизинг" (по согласованию)

12 755

16 000

16 000

16 000

16 000

16 000

92 755

РБ

220

50.

Привлечение прямых иностранных инвестиций компаний, контролирующих глобальные цепочку добавленной стоимости


информация в МИИР

ежегодно

МИД, Фонд прямых инвестиций (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуется


51.

Выявление фактов недобросовестной конкуренции относительно отечественных товаров на рынке ЕАЭС (рынках государств-членов)

млн. тенге

мониторинг фактов недобросовестной конкуренции

ежегодно

МНЭ, МТИ, МФ, МСХ, МИД, НПП "Атамекен" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


52.

Выработка предложений по обеспечению практического доступа к государственным и муниципальным закупкам государств-членов ЕАЭС


внесение предложений в МИИР

раз в полугодие 2020 – 2025 годов

МТИ, МНЭ, МФ, НПП "Атамекен" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


53.

Внесение изменений в национальные стандарты в части ужесточения требований к импортной продукции с учетом национальных интересов


предложение в МТИ

ежегодно

МИИР, МСХ, НПП "Атамекен" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


54.

Проведение анализа отраслей экономики в целях выработки предложений по применению эффективных мер таможенно-тарифного регулирования


предложение в МТИ

ежегодно

МИИР, МНЭ, МСХ, МФ, МЦРИАП, НПП "Атамекен" (по согласованию), АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


55.

Проведение анализа отраслей экономики в целях выработки предложений по применению эффективных мер нетарифного регулирования


предложение в МТИ

ежегодно

МИИР, МНЭ, МФ, МСХ, МЦРИАП, НПП "Атамекен" (по согласованию), АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-




Задача 3. Увеличение промышленных мощностей посредством стимулирования развития базовых производств и реализации стратегических проектов

Показатели результатов:

1.

Количество проектов в базовых отраслях

ед.

-

2020 – 2025 годы

МИИР, МСХ, МЭ, МНЭ, МФ, акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента

-

1

2

2

1

1

7



2.

Реальный рост валовой добавленной стоимости в обрабатывающей промышленности к уровню 2018 года

%

-

2020 – 2025 годы

МИИР, МСХ, МЭ, МНЭ, МФ, акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента

116,4

129,3

142,2

155,1

168,0

180,8





Мероприятия:

56.

Анализ эффективности специальных экономических и индустриальных зон и внесении предложения по повышению их эффективности


информация в Администрацию Президента

2020 год

МИИР, акиматы областей, городов Нур-Султан, Алматы и Шымкент, АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


57.

Завершение строительства инфраструктуры СЭЗ "Астана-Новый город" (индустриальный парк № 1)

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

акимат города Нур-Султана

-

2 000

2 000

2 000

-

-

6 000

РБ

090 (109)

58.

Завершение строительства инфраструктуры СЭЗ "Астана - Технополис" (индустриальный парк № 2)

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно, 2020 – 2024 годы

акимат города Нур-Султана

-

2 500

2 500

2 500

2 500

-

10 000

РБ


59.

Завершение строительства инфраструктуры СЭЗ "НИНТ" (участок Карабатан)

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно, 2020 – 2021 годы

МЭ, АО "ФНБ" Самрук-Казына" (по согласованию)

34 075,5

10 763,3

-

-

-

-

44 838,8

РБ


60.

Завершение строительства инфраструктуры СЭЗ "Морпорт Актау" (субзоны № 2,4,5,6)

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

акимат Мангистауской области

-

1 928

1 928

1 928

1 928

1 931

9 643

РБ


61.

Завершение строительства инфраструктуры СЭЗ "Павлодар"

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

акимат Павлодарской области

612

2 600

2 600

2 600

2 600

2 950

13 962

РБ

090 (109)

62.

Завершение строительства инфраструктуры СЭЗ "Turkistan"

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

акимат Туркестанской области

-

1 000

1 000

2 000

2 000

3 330

9 330

РБ


63.

Строительство инфраструктуры СЭЗ "Qyzyljar"

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

акимат Северо-Казахстанской области

-

3 219

3 219

3 219

3 219

3 220

16 096

РБ


64.

Внесение изменений и дополнений в Правила предоставления государственной поддержки субъектам индустриально-инновационной деятельности, направленной на повышение производительности труда и развитие территориальных кластеров, утвержденные приказом Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 9 декабря 2015 года № 1194


приказ МИИР

2020 год

МИИР, МНЭ, МФ, МЦРИАП, АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


65.

Предоставление мер государственной поддержки, направленных на поддержку территориальных кластеров

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

-

900

900

900

900

900

4500

РБ


66.

Создание центров компетенций на базе образовательных учреждений в регионах расположения 6 отобранных территориальных кластеров (Карагандинская, Акмолинская, Костанайская, Алматинская , Туркестанская области и города Алматы, Шымкент)


информация в МИИР

раз в квартал 2020 – 2025 годов

акиматы Карагандинской, Акмолинской, Костанайской, Алматинской, Туркестанской областей и городов Алматы, Шымкента, МЦРИАП, МОН, АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


67.

Усиление контроля в отношении импортной продукции, не соответствующей требованиям технических регламентов ЕАЭС


информация в МИИР

раз в полугодие 2020 – 2025 годов

МТИ, МФ, МЗ, НПП "Атамекен" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


68.

Усиление органами государственных доходов необходимых мер контроля при ввозе импортных товаров и реализации на внутреннем рынке в целях противодействия нелегальному обороту товаров обрабатывающей промышленности


информация в МИИР

раз в полугодие 2020 – 2025 годов

МФ, НПП "Атамекен" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


69.

Выработка предложений по разработке и утверждению перечня стратегических товаров (сырья и комплектующих)


информация в Правительство Республики Казахстан

2021 год

МИИР, МСХ, МЭ, МЭГПР, АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


70.

Проведение мониторинга и анализа недозагруженных и простаивающих производственных мощностей предприятий обрабатывающей промышленности с целью выработки предложений по их дальнейшей дозагрузке


информация в МИИР

ежегодно до 1 марта, следующего за отчетным периодом 2020-2025 годов

акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента, НПП "Атамекен" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


71.

Привлечение инвестиций, в том числе иностранных, в разработку и реализацию проектов по выпуску продукции обрабатывающей промышленности на основе новых технологий с целью организации экономически эффективного производства


информация в МИИР

ежегодно

МИД, МЦРИАП, акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента, АО "Kazakh Invest" (по согласованию), НПП "Атамекен" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


72.

Обеспечение контроля местного содержания в регулируемых закупках государственных органов, системообразующих предприятий, национальных компаний местными исполнительными органами


информация в МИИР

раз в полугодие 2020 – 2025 годов

акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента, МЦРИАП, НПП "Атамекен" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются



Задача 4. Технологическое развитие и цифровизация отраслей обрабатывающей промышленности

Показатели результатов:

1.

Доля крупных и средних предприятий в обрабатывающей промышленности, использующих цифровые технологии

%

-

2020 – 2025 годы

МИИР, МЦРИАП, МСХ, МЭ, АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

5

7

11

15

19

23

-

не требуются


2.

Доля инновационно-активных предприятий обрабатывающей промышленности

%

-

2020 – 2025 годы

МИИР, МЦРИАП, МСХ, МЭ, МФ, акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

18,3

19,5

20,7

21,9

23,2

25,6

-

не требуются



Мероприятия:

73.

Создание, эксплуатация и развитие информационной системы "Промышленность", включая разработку инвестиционного предложения, финансово-экономического обоснования, технических заданий

-

создание информационной системы

ежегодно

НПП "Атамекен" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

НПП"Атамекен"


74.

Создание инновационной обсерватории (национальная система информации в области инноваций, технологий и науки)


национальная информационная платформа

ежегодно, 2020 – 2023 годы

МЦРИАП








Всемирный Банк (проект стимулирования продуктивных инноваций)


75.

Выработка предложений по разработке программного документа по инновационному развитию

млн. тенге

информация в МИИР

2021 год

МЦРИАП, заинтересованные государственные органы и организации

-

0

-

-

-

-

0

РБ


76.

Проведение технологического прогнозирования и его актуализация

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

МЦРИАП

31,9

31,9

31,9

31,9

31,9

31,9

191,4

РБ

205

77.

Выработка предложений по формированию 3-5 технологически развитых отраслей, конкурентоспособных в региональном масштабе


информация в МИИР

2021 год

МЦРИАП, МТИ, МНЭ, МЭ, МСХ, НПП "Атамекен" (по согласованию), АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


78.

По результатам технологического прогнозирования разработка и реализации "Целевых технологических программ"

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно, 2021 – 2024 годы

МЦРИАП

0

0

0

0

0

0

0

РБ


79.

Образование Совета по технологической политике по вопросам развития науки, технологий и инноваций при Правительстве Республики Казахстан


распоряжение Премьер-Министра Республики Казахстан

2020 год

МЦРИАП

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


80.

Реализация научно-технической программы "Разработка научно-методического обеспечения цифровизации и информационно-технологического развития предприятий горно-металлургической и обрабатывающих отраслей промышленности Казахстана"

млн. тенге

внедрение результатов НИР на ряде предприятий горно-металлургической и обрабатывающей отраслей промышленности РК

ежегодно

МИИР, КазНАЕН (по согласованию), РГП "НЦКПМС" (по согласованию)

0

0

0

0

0

0

0

РБ, софинансирование предприятий


81.

Разработка и утверждение программы поддержки отечественных компаний-участников цепочек добавленных стоимостей

млн. тенге

постановление Правительства Республики Казахстан

2020 год

МЦРИАП

0

0

0

0

0

0

0

РБ


82.

Популяризация и освещение инновационной деятельности

млн. тенге

информация в МИИР

декабрь, 2020 –2025 годов

МЦРИАП

49,2

49,2

49,2

49,2

49,2

49,2

295,2

РБ

205

83.

Создание и развитие центров технологий (компетенций) с привлечением и при софинансировании ТНК

млн. тенге

Информация в МИИР

2020 – 2025 годы

МЦРИАП, АКФ "ПИТ" (по согласованию)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


84.

Реализации комплекса мероприятий по созданию сегмента высокотехнологичных компаний мирового класса для горно-металлургической отрасли

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

МИИР, МЦРИАП, АКФ "ПИТ" (по согласованию)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


85.

Софинансирование деятельности бизнес-инкубаторов

млн. тенге

информация МИИР

ежегодно

МЦРИАП, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "QazTech Ventures" (по согласованию)

105

105

105

210

210

210

945

РБ


86.

Операторские расходы в рамках бизнес-инкубирования (включая экспертизу, привлечение внешнего эксперта, отбора инкубаторов)

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

МЦРИАП, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "QazTech Ventures" (по согласованию)

69

138

138

138

138

138

759

РБ


87.

Предоставление грантов инновационным проектам в рамках бизнес-инкубирования

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

МЦРИАП, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "QazTech Ventures" (по согласованию)

170

170

170

170

170

170

1020

РБ


88.

Разработка Программы и оказание услуг по экспертно-технологическому сопровождению проектов и предприятий

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

МЦРИАП, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "QazTech Ventures" (по согласованию)

-

49

49

49

0

0

147,1

РБ


89.

Оказание услуг приема, рассмотрения заявок проектов по предоставлению инновационных ваучеров

млн. тенге

Информация в МИИР

ежегодно

МЦРИАП, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "QazTech Ventures" (по согласованию)

145

21,8

21,8

21,8

21,8

21,8

253,8

РБ


90.

Предоставление инновационных грантов

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

МЦРИАП, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "QazTech Ventures" (по согласованию)

-

127,5

127,5

127,5

127,5

127,5

637,5

РБ


91.

Развитие инноваций через систему взаимодействия "стартапов", инвесторов и корпораций (Программа CorpUp)

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

МЦРИАП, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "QazTech Ventures" (по согласованию)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


92.

Проведение аналитического обзора по венчурному финансированию, бизнес-инкубированию и экспертно-технологическому сопровождению проектов

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

МЦРИАП, АО "QazTech Ventures" (по согласованию)

0

25,5

25,5

25,5

0

0

76,5

РБ


93.

Финансирование по предоставлению инновационных грантов

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

МЦРИАП, АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

0

1 000

1 000

1 000

1 000

1 000

5 000

РБ


94.

Проведение мероприятия по внедрению новых образовательных программ, программ прикладного бакалавриата, направленных на совершенствование подготовки кадров в колледжах региона


информация в МИИР

ежегодно, до 1 числа отчетного месяца 2020 – 2025 годов

МОН, НАО "Холдинг Кәсіпқор" (по согласованию), акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


95.

Проведение на базе центров компетенций региональных чемпионатов WorldSkills c целью повышения имиджа рабочих профессий


информация в МИИР

2020 – 2025 годы, ежегодно, до 15 числа отчетного месяц

МОН, акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


96.

Публикация статей в СМИ, дайджестах НАО "Холдинг Кәсіпқор" о наработанном опыте передовых колледжей в СМИ


информация в МИИР

ежегодно, до 1 числа отчетного месяца 2020 – 2025 годов

МОН, НАО "Холдинг Кәсіпқор" (по согласованию), акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


97.

Привлечение специалистов с производства для разработки образовательных программ и определения результатов обучения в соответствии с потребностями новой индустриализации


информация вузов в МОН

раз в полугодие до 2022 года

ВУЗы (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


98.

Создание и развитие благоприятной среды инновационного кластера Назарбаев Университет

млн. тенге

информация в МИИР

декабрь 2020 – 2025 годов

МОН, АОО "Назарбаев Университет (по согласованию)

1321,4

1320,1

1 324

1 324

1 324

1 324

7 937,5

РБ

092

99.

Создание новых композиционных материалов с высокими эксплуатационными свойствами на основе редких и редкоземельных элементов

млн. тенге

акты внедрения, отчеты по выполненным работам

ежегодно

РГП "НЦКПМС" (по согласованию)

707

707

707

707

707

707

4242

РБ

057

100.

Запуск и внедрение аналитической платформы цифровой трансформации

млн. тенге

аналитическая платформа

ежегодно

МИИР, АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

680

770

215

215

505

540

2 925

РБ



Управление реализацией Программы

101.

Внесение изменений и дополнений в программы развития территорий с учетом Программы и декомпозиции целевых индикаторов


решения маслихатов

2020 год

акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


102.

Обеспечение публикации по индикаторам и показателям результатов Программы


бюллетень

ежек
вартально до 20 числа месяца, следующего
за отчетным периодом 2020 – 2025 годами

КС МНЭ

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


103.

Представление информации по оказанным мерам государственной поддержки (по утвержденной форме)


информация в МИИР

раз в полугодие 2020 – 2025 годов

МНЭ, МСХ, МТИ, МЦРИАП, АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию), АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию), ФРП "Даму"

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


104.

Информационно-аналитическое сопровождение (консультационные услуги) в области индустриально-инновационного развития (мониторинг реализации государственной политики, актуализация Единой карты приоритетных товаров и услуг, развитие местного содержания, кластеров, редких и редкоземельных металлов, Индустрия 4.0., цифровая трансформация и анализ по повышению конкурентоспособности отраслей обрабатывающей промышленности, развития СЭЗ)

млн. тенге

отчет в МИИР

раз в полугодие 2020 – 2025 годов

АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

1449,5

951,3

951,3

951,4

951,4

951,4

6206,2

РБ

090 (107, 102,
100, 105)

105.

Оказание услуг уполномоченному органу в области государственной поддержки индустриально-инновационной деятельности по сопровождению карты индустриализации

млн. тенге

информация в МИИР

ежегодно

АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

120

120

120

120

120

120

720

РБ


106.

Подведение итогов индустриализации

млн. тенге

мероприятие

раз в год в 2020 – 2025 годы

МИИР, МТИ, МНЭ, МЭ, МСХ, акиматы областей, городов Нур-Султана, Алматы и Шымкента, НПП "Атамекен" (по согласованию), АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

196

0

0

0

0

0

196

РБ

090 (104)

107.

Выработка предложений по формированию перечня перспективных товаров средних и верхних переделов


информация в Правительство Республики Казахстан

2021 год

МИИР, АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


108.

Выработка предложений по отбору предприятий к целевым группам предприятий обрабатывающей промышленности при оказании мер государственной поддержки


информация в Правительство Республики Казахстан

2021 год

МИИР, МНЭ, МСХ, МЭ, МЦРИАП, МТИ, НПП "Атамекен" (по согласованию), АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию), АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются


109.

Выработка предложений по определению условий и порядка заключения Соглашения о повышении конкурентоспособности предприятий


информация в Правительство Республики Казахстан

2021 год

МИИР, МНЭ, МСХ, МЭ, МЦРИАП, МТИ, НПП "Атамекен" (по согласованию), АО "КЦИЭ "QazIndustry" (по согласованию), АО "НУХ "Байтерек" (по согласованию)

-

-

-

-

-

-

-

не требуются



      Объемы финансирования Программы составляют: млн. тенге


2020 год

2021 год

2022 год

2023 год

2024 год

2025 год

Всего:

РБ

146 065,3

215 725,1

107 896,4

107 863,5

101 996,9

101 249,9

780 797,1

Итого:

146 065,3

215 725,1

107 896,4

107 863,5

101 996,9

101 249,9

780 797,1


      Примечание: расшифровка аббревиатур:

АО

– акционерное общество

НПП "Атамекен"

– Национальная палата предпринимателей Республики Казахстан "Атамекен"

МСХ РК

– Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан

СЭЗ

– специальная экономическая зона

СМИ

– средства массовой информации

АО "НУХ "Байтерек"

– акционерное общество "Национальный управляющий холдинг "Байтерек"

МОН

– Министерство образования и науки Республики Казахстан

АО "ФРП "Даму"

– акционерное общество "Фонд развития предпринимательства "Даму"

АКФ

– автономный кластерный фонд

МЗ

– Министерство здравоохранения Республики Казахстан

ЕАЭС

– Евразийский экономический союз

БВУ

– банки второго уровня

МТСЗН

– Министерство труда и социальной защиты населения Республики Казахстан

ВУЗ

– высшее учебное заведение

МИИР

– Министерство индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан

ГПИИР

– государственная программа индустриально-инновационного развития

ПИТ

– парк инновационных технологий

НАО "Холдинг "Кәсіпқор"

– некоммерческое акционерное общество "Холдинг "Кәсіпқор"

НАО

– некоммерческое акционерное общество

КазНАЕН

– Казахстанская национальная академия естественных наук

МФ

– Министерство финансов Республики Казахстан

АО "БРК"

– акционерное общество "Банк развития Казахстана"

АО "БРК-Лизинг"

– акционерное общество "БРК-Лизинг"

АО "ККМ"

– акционерное общество "Казына Капитал Менеджмент"

РГП "НЦКПМС"

– республиканское государственное предприятие "Национальный центр по комплексной переработке минерального сырья"

АОО "Назарбаев Университет"

– автономная организация образования "Назарбаев Университет"

РБ

– республиканский бюджет

РГП

– республиканское государственное предприятие

АО "ФНБ "Самрук-Қазына"

– акционерное общество "Фонд национального благосостояния "Самрук-Қазына"

МТИ

– Министерство торговли и интеграции Республики Казахстан

МИД РК

– Министерство иностранных дел Республики Казахстан

ТНК

– транснациональная компания

СЭЗ "НИНТ"

– специальная экономическая зона "Национальный индустриальный нефтехимический технопарк"

МНЭ

– Министерство национальной экономики Республики Казахстан

КС МНЭ

– Комитет статистики Министерства национальной экономики Республики Казахстан

МЦРИАП

– Министерство цифрового развития и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан

МЭГПР

– Министерство экологии, геологии и природных ресурсов Республики Казахстан

МЭ

– Министерство энергетики Республики Казахстан

АО "КЦИЭ "QazIndustry"

– акционерное общество "Казахстанский центр индустрии и экспорта "QazIndustry"

АО "ЭСК "Kazakh Export"

– акционерное общество "Экспортная страховая компания "Kazakh Export"

АО "НК "KAZAKH INVEST"

– акционерное общество "Национальная компания "KAZAKH INVEST"

АО "QazTech Ventures"

– общественное объединение "QazTech Ventures"

АО "ЦРТП "QazTrade"

– акционерное общество "Центр развития торговой политики "QazTrade"


Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2020 – 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 31 желтоқсандағы № 1050 қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 20 шiлдедегi № 508 қаулысымен.

      Ескерту. Қаулының күші жойылды – ҚР Үкіметінің 20.07.2022 № 508 қаулысымен.
      ЗҚАИ-ның ескертпесі!
      Осы қаулы 2020 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі

      Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2020 – 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) бекітілсін.

      2. Орталық және жергілікті атқарушы органдар, ұйымдар Бағдарламаны іске асыру жөнінде шаралар қабылдасын.

      3. Жауапты орталық және жергілікті атқарушы органдар, ұйымдар (келісу бойынша) Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарына сәйкес ақпаратты "Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 29 қарашадағы № 790 қаулысына сәйкес берсін.

      4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігіне жүктелсін.

      5. Осы қаулы 2020 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі
А. Мамин

  Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2019 жылғы 31 желтоқсандағы
№ 1050 қаулысымен
бекітілген

Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2020 – 2025 жылдарға арналған
МЕМЛЕКЕТТІК БАҒДАРЛАМАСЫ

      Мазмұны

      1. Бағдарламаның паспорты

      2. Кіріспе

      3. Ағымдағы жағдайды талдау

      4. Бағдарламаның мақсаттары, міндеттері, нысаналы индикаторлары және іске асыру нәтижелерінің көрсеткіштері

      5. ағдарламаның негізгі бағыттары, қойылған мақсаттарға қол жеткізу жолдары және тиісті шаралар

      6. Қажетті ресурстар

1. Бағдарламаның паспорты

Атауы

Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2020 – 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы

Әзірлеу үшін негіздеме

1. "Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 15 ақпандағы № 636 Жарлығы.
2. Қазақстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 10 қаңтардағы "Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері" атты Қазақстан халқына Жолдауы.
3. Қазақстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 5 қазандағы "Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру" атты Қазақстан халқына Жолдауы.
4. "Мемлекет басшысының 2018 жылғы 10 қаңтардағы "Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері" атты Қазақстан халқына Жолдауын іске асыру жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 9 ақпандағы № 633 Жарлығының 8-тармағы.
5. "Баршаға ортақ игілік! Сабақтастық. Әділдік. Өрлеу" Қазақстан Республикасы Президентінің сайлауалды бағдарламасын және "Бірге" жалпыұлттық акциясы барысында алынған ұсыныстарды іске асыру жөніндегі шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің
2019 жылғы 19 маусымдағы № 27 Жарлығы.
6. "Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2020 – 2025 жылдарға арналған тұжырымдамасын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 20 желтоқсандағы № 846 қаулысы.
7. Қазақстан Республикасы Президентінің 2019 жылғы 2 қыркүйектегі "Сындарлы қоғамдық диалог – Қазақстанның тұрақтылығы мен өркендеуінің негізі" атты Қазақстан халқына Жолдауы.
8. Елдің индустриялық-инновациялық дамуы бойынша Қарағанды қаласындағы Қазақстан Республикасы Президенті кеңесінің 2019 жылғы 23 тамыздағы хаттамасы.

Әзірлеуге жауапты

Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі

Бағдарламаны іске асыруға жауапты мемлекеттік органдар мен ұйымдар

Орталық және жергілікті атқарушы органдар, квазимемлекеттік сектор субъектілері

Мақсаты

Қазақстан Республикасының өңдеуші өнеркәсібінің ішкі және сыртқы нарықтардағы бәсекеге қабілеттілігі

Міндеттер

1) индустриялық кәсіпкерліктің әлеуетін арттыру арқылы индустрияландыруды тереңдету;
2) ішкі және сыртқы нарықтарда сұранысқа ие өңделген тауарлардың өндіріс көлемін ұлғайту және номенклатурасын кеңейту;
3) базалық өндірістерді дамытуды ынталандыру және стратегиялық жобаларды іске асыру арқылы өнеркәсіптік қуаттарды ұлғайту;
4) өңдеуші өнеркәсіп салаларын технологиялық дамыту және цифрландыру.

Іске асыру мерзімі

2020 – 2025 жылдар

Нысаналы индикаторлар

2025 жылға қарай мынадай көрсеткіштерге қол жеткізу*:
1) өңдеуші өнеркәсіптегі еңбек өнімділігінің 2018 жылғы деңгейге қарағанда 1,6 есеге нақты өсуі;
2) өңдеуші өнеркәсіп экспорт көлемінің 2018 жылғы деңгейге қарағанда 1,9 есеге өсуі;
3) өңдеуші өнеркәсіп негізгі капиталына салынған инвестициялардың нақты көлем индексінің 2018 жылғы деңгейге қарағанда 1,6 есеге өсуі;
4) 2018 жылғы деңгейге қарағанда экономикалық белсенді халықтың 1000 адамына шаққанда өңдеуші өнеркәсіптің жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарының санын 1,5 есеге ұлғайту;
5) Экономикалық күрделілік индексін (Гарвард) 78-орыннан 55-орынға дейін (-0,31 балдан 0,14 балға дейінгі деңгейге) арттыру.

Қаржыландыру көздері мен көлемі

Бағдарламаны 2020 – 2025 жылдары іске асыруға республикалық бюджеттен талап етілетін жалпы шығыстар
780 797,1 млн. теңгені** құрайды, оның ішінде:
2020 жылы – 146 065,3 млн. теңге;
2021 жылы – 215 725,1 млн. теңге;
2022 жылы – 107 896,4 млн. теңге;
2023 жылы – 107 863,5 млн. теңге;
2024 жылы – 101 996,9 млн. теңге;
2025 жылы – 101 249,9 млн. теңге.

      Ескертпе:

      * Бағдарламаның нысаналы индикаторларын орындау тиісті қаржы жылдарына арналған Бағдарламаны қаржыландыру көлеміне байланысты болады;

      ** сомалар тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджетке сәйкес нақтыланатын болады.

2. Кіріспе

      Өнеркәсіп саясатында Қазақстан әлемдік нарықтардағы конъюнктураға тәуелді емес экономиканың шикізаттық емес секторларын дамытуға баламасыз бағдар ұстанады. Осы міндетті шешу үшін Қазақстанда 2010 жылдан бастап жоғары өнімді және экспортқа бағдарланған өңдеуші өнеркәсіпті құруға бағытталған жаңа проактивті индустриялық саясат кезең-кезеңімен іске асырылуда.

      Бүкіл экономиканы әртараптандырудың катализаторы мен негізі ретінде мемлекеттік индустрияландыру саясатының басты мақсаты өңдеуші өнеркәсіптің ел экономикасының негізгі драйвері ретінде дамуы мен қалыптасуы үшін жағдай жасау болып табылады.

      Өңдеуші сектордың орнықты өсуі мен бәсекеге қабілеттілігіне технологиялық прогрессивті өнеркәсіп құру, кейіннен жаһандық нарықтарға шыға отырып, орта, жоғары технологиялы өнім құруға бағдарланған жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың негізгі қорларын трансформациялау және цифрландыру жолымен қол жеткізілетін болады.

      Мәселен, индустрияландыру жылдарында өңдеуші өнеркәсіп өнімдерін шығару өсімінің озық қарқынына қол жеткізілді, еңбек өнімділігі 1,3 есеге өсті, сала кәсіпорындарының негізгі капиталына инвестициялар ағыны 2,1 есеге ұлғайды.

      Қазақстанда бұрын өндірілмеген 500 жаңа өнім түрінің өндірісі игерілді: жүк және жолаушылар вагондары, электровоздар, жүк, жеңіл автомобильдер мен автобустар, трансформаторлар, рентген аппаратурасы, жарықдиодты жарық шамдар, титан құймалары және қорытпалар, дәрілік заттар, сүт өнімдері және басқалар.

      Қазақстанда өндірілген және сыртқы нарықтарда бәсекеге қабілетті тауарлар саны артты, оның ішінде: бу турбиналары, мыстан жасалған бұйымдар, радиаторлар, аккумуляторлар, сусындар, кондитерлік бұйымдар және т.б.

      Сапалы индустриялық серпіліс жасау және бәсекеге қабілетті өңдеуші өнеркәсіп құру үшін, әсіресе геосаяси жағдай мен жаһандық сауда қақтығыстары шиеленіскен жағдайда, бизнес пен мемлекет мүдделерінің теңгерімін сақтауды және елдің әлеуметтік-экономикалық дамуын жақсартуды ескере отырып, дәйекті әрі сараланған мемлекеттік саясат жүргізу талап етіледі.

      Осы мақсатта Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2020 – 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) әзірленді, ол экономиканы әртараптандыру жөніндегі ұзақ мерзімді бағдардың қисынды жалғасы болып табылады.

      Қазіргі заманғы әлемдік экономикада жаһандық экономикалық бәсеке күшейе түсуде, бұл Қазақстанның алдына өз экономикасын "цифрлық дәуірге" дайындау міндетін қояды. Осыны ескере отырып, индустриялық-инновациялық даму ұзақ мерзімді перспективада мемлекеттік саясаттың негізгі басымдықтарының бірі болып қала береді.

      Индустрияландырудың алдағы үшінші бесжылдығы шеңберінде және Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарының негізгі бағыттарына сәйкес мемлекеттік өнеркәсіптік саясатта қосылған құны жоғары экспортқа бағдарланған экономиканы құруға баса назар аударылатын болады. Экспортқа бағдарлану тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің өсіп келе жатқан көлемін өткізу нарықтарын кеңейту және құн түзудің жаһандық тізбегіне қосылу қажеттігінен туындап отыр. Экспортқа бағдарланған индустрияландыру қазақстандық жаңа тауарларды, оның ішінде жоғары технологиялы өндіріс тауарларын сыртқы нарыққа шығаруға мүмкіндік береді.

      Ол үшін сыртқы нарыққа бағдарланған өндірушілер үшін ынталандыру шаралары кешенін көздеу қажет. Ең алдымен өңдеуші секторда. Атап айтқанда, "цифрлық дәуір" өнеркәсібінің қалыптасу процесін ескере отырып, жоғары технологиялық өнімдер мен көрсетілетін қызметтерді экспорттаушы кәсіпорындарды ынталандыруға баса назар аударылатын болады. Мемлекеттік ынталандыру тетігі кәсіпорындардың экспортқа бағдарланған даму моделіне көшуін ынталандыратындай етіп құрылатын болады. Осы тетік сондай-ақ сыртқы инвестицияларды тарту мен ұстап қалуға да бағытталатын болады. Өңдеуші өнеркәсіптегі технологиялар мен инновацияларды дамыту жөніндегі шаралар қазақстандық тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің стратегиялық бәсекелік артықшылықтарын дамытудың түйінді факторына айналады.

      Инновациялық экономикаға көшу кадрларды даярлау, ғылыми және қолданбалы зерттеулер, стартаптарды қолдау, озық технологиялар трансфері, венчурлік экожүйе және т.б. құру саласындағы жүйелі реформаларды жалғастыруды болжайды.

      Сонымен қатар, мемлекеттің белсенді индустриялық-инновациялық саясаты бизнеспен әріптестікте жүргізілетін болады. Қолдау жөніндегі шаралар олардың қарсы міндеттемелеріне айырбас ретінде берілетін болады.

      Осылайша, қазіргі уақытта болып жатқан технологиялық және әлемдік шаруашылық негіздерінің ауысуы нәтижесінде мемлекеттік индустриялық-инновациялық саясат өзінің тиімділігі мен жылдам құбылмалы жағдайларға бейімделу қабілетін арттыруы тиіс. Бұл индустриялық-инновациялық дамудың рөлін және оның орнықты экономикалық өсуді қамтамасыз етуге әсерін айтарлықтай ұлғайтуды болжайды.

      Жоғарыда жазылғанды ескере отырып, Бағдарламаның фокусы жоспарланған өршіл нәтижелерге қол жеткізу үшін тиісті қаржыландыру арқылы ішкі және сыртқы нарықтарда қосылған құны жоғары өндірістерді дамыту жолымен Қазақстан Республикасының өңдеуші өнеркәсібінің бәсекеге қабілеттілігін ынталандыруға жағдайлар жасау болып табылады.


3. Ағымдағы жағдайды талдау

3.1. 2010 – 2018 жылдар кезеңіндегі Қазақстан Республикасының өңдеуші өнеркәсібінің жай-күйін талдау

      Халықаралық талдау әлемдік экономикада өңдеуші өнеркәсіптің үлесі 15,6 % деңгейінде екенін көрсетеді, бұл қазақстандық деңгейден (11,4 %) жоғары. Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы, сондай-ақ Еуропалық одақ елдерінде бұл көрсеткіш орта есеппен 14 %-ды құрайды. Көптеген дамушы елдерде өңдеуші өнеркәсіптің үлесі 20-35 %-ға жетеді: мысалы, Қытайда – 29 %, Малайзияда – 22 %, Индонезияда – 20 %, посткеңестік кеңістік елдерінде, атап айтқанда Ресейде – 12 %, Беларусьте – 22 %, Украинада – 12 %. Қытай мен Корея экономикаларының жетістігі елдің жалпы ішкі өнімі құрылымындағы өңдеуші өнеркәсіптің жоғары үлесін сақтауға ықпал ететін индустриялық даму жолына көшумен байланыстырылады.

      Индустрияландырудың екі бағдарламасы іске асырылған кезеңде
2010 – 2018 жылдары өңдеуші өнеркәсіпті дамытудың оң серпіні қалыптасты, өндіріс көлемі базалық мәнде 2010 жылы 3,8 трлн. теңгеден 2018 жылы нақты мәнде 10,4 трлн. теңгеге дейін немесе 2,7 есеге ұлғайды. Көрсетілген кезеңде өңдеуші өнеркәсіптің өнеркәсіптік өндірісінің нақты көлемі индексінің орташа жылдық өсу қарқыны 4,5 %-ды құрады және жиынтығында 42,3 %-ға ұлғайды (2009 жылдың деңгейіне қатысты 2018 жылы). Бұл тау-кен өндіру секторындағы осындай көрсеткіштен екі есе жоғары (21,4 %).

      2009 – 2018 жылдары өңдеуші өнеркәсіптің жалпы қосылған құнының нақты өсімі жиынтығында 48 %-ды құрады, бұл Қазақстанның жалпы ішкі өнімінің өсуіне мөлшерлес (2009 жылға қатысты 2018 жыл – 47,9 %). Мұндай синхрондылықтың негізгі факторларының бірі сыртқы нарықтардағы шикізат ресурстарына бағаның төмендеуі нәтижесінде Қазақстан Республикасының өндіруші өнеркәсібінің өсу қарқынының 22,9 %-ға дейін баяулауы болып табылады.

      Өңдеуші өнеркәсіп шығарылымының құрылымында 2018 жылы металлургия (44,4 %) басым күйде қалып отыр, 2010 жылы – 41,5 %, азық-түлік өнімдерін өндіру үлесінің біршама төмендегені байқалады (18,1 %-дан 14,7 %-ға дейін), машина жасау (9,8 %-дан 10,5 %-ға дейін), химия өнеркәсібінің (2,7 %-дан 3,9 %-ға дейін) үлесі шамалы ұлғайды. Қалған салалардың үлес салмағы іс жүзінде өзгеріске ұшыраған жоқ (1-сурет).

      1-сурет. 2010 және 2018 жылдардағы өңдеуші өнеркәсіп салаларының салалық құрылымы, жиынына %-бен (100 % – барлық өңдеуші өнеркәсіп)




      Дереккөз: ҰЭМ СК

      Соңғы 10 жылда Қазақстанның өңдеуші өнеркәсібі жоғары өсу қарқыны елдің әлемдік шикізат нарықтарына (базалық металдар мен материалдар) қатысуын кеңейту есебінен басым түрде қамтамасыз етілді. Қазіргі уақытта, халықаралық институттар мен бизнес-қауымдастық өкілдерінің пікірінше, шикізат супер циклі аяқталды. Төмен өндіріс тауарларын сату есебінен экономикалық өсу мүмкіндіктері таусылды.

      Мысалы, елдің өңдеуші өнеркәсібінің көлеміндегі өндіріс деңгейі төмен (болаттан, тазартылған мыстан жасалған табақтар өндірісі және т.б.) металлургия өнеркәсібінің үлесі 2014 – 2018 жылдар кезеңінде тиісінше 31,4 %-дан 44,4 %-ға дейін ұлғайды, 2019 жылы Лондон металдар биржасында (The London Metal Exchange) баға төмендеді. 2018 жылғы мамырда мыстың 1 тоннасы 7000 доллар, 2019 жылы 6000 доллар болды.

      Әлемдік саудаға бағдарланған, шикізатқа сатып алу бағасының кенеттен өзгеруіне бейімдігі жоқ неғұрлым жоғары технологиялы күрделіліктегі өнімдер өндірісін ұйымдастыру есебінен өңдеуші өнеркәсіпті қарқынды дамыту мәселесі туындап отыр.

      Мысалы, Жапонияда өндірістің фокусы жоғары технологиялы өнімге (кеме жасау, көлік, электротехника үшін болат) шоғырланған. Осының нәтижесінде Жапонияның металлургия өндірісі шикізат (болат) бағасының жаһандық құлдырауына неғұрлым төзімді болып табылады.

      2-сурет. Қазақстан мен Жапониядағы қара металлургияға болат бағасы индексінің әсерін салыстыру




      Дереккөз: Bloomberg, Bureau of Statistics of Japan, ҰЭМ СК

      Қазіргі уақытта тұтас салаларды мемлекеттік қолдау индустрияландырудың алғашқы жылдарында талап етілгендей елеулі әсер бере алмайды.

      Өңдеуші өнеркәсіптің базалық іргетасын қолдау Қазақстан экономикасы үшін дағдарысқа қарсы өзіндік шара болған дүниежүзілік экономикалық дағдарысқа қарсы жауап болып табылды.

      Қазіргі уақытта Қазақстан өзінің экспорттық және тұтынушылық себетін мүмкіндігінше тезірек әртараптандырып, тұтас салаларды қолдау тәжірибесінен бас тартуы қажет.

      Экспортқа және ішкі нарыққа бағдарланған технологиялық күрделілік деңгейі жоғары өңдеуші өнеркәсіптің басым тауарларының тізбесін айқындау қажеттігі туындады.

      Индустрияландырудың үшінші кезеңінде Қазақстан алдында "дамуға" бағдарланған өңдеуші өнеркәсіптің сапалы өсуі міндеті тұр. Бұл міндеттерді жаһандық сипаттағы сыртқы "үлкен сын-қатерлер" де, ішкі процестер де белгілеп береді.

      Қазақстан экономикалық даму тұрақтылығына белгілі бір қауіп-қатер әкелетін ресурстық өсу моделінен шығуы қажет. Елдің индустриялық саясаты сын-қатерлерді проблемалар мәртебесінен мүмкіндіктер санатына ауыстыруға қажетті стратегиялық тәсілдерді айқындайды, оларды өңдеуші өнеркәсіпті сапалы дамыту үшін пайдалануға болады.

      Өңірлік бөліністе өңдеуші өнеркәсіпті дамытуға Қарағанды, Павлодар және Шығыс Қазақстан облыстары (жиынтығында 41 %-ға жуық) ірі металлургиялық кәсіпорындардың шоғырлануы есебінен ең үлкен үлес қосады. Түркістан, Алматы облыстары және Алматы қаласы өңдеуші өнеркәсіптің барлық жалпы қосылған құнының 17 %-дан астамын қамтамасыз етеді. Өңірлердің үшінші тобы (саланың жалпы қосылған құнындағы әрқайсысының үлесі 2-ден 8,5 %-ға дейін) Нұр-Сұлтан қаласы, Ақмола, Ақтөбе, Қостанай және Атырау облыстары болып табылады. Соңында, өңірлердің
4-тобы ең аз үлес қосады – жалпы қосылған құнның жалпы көлемінің 6,5 %-ынан астам – Қызылорда, Маңғыстау, Батыс Қазақстан және Солтүстік Қазақстан облыстары.

      Өңірлік бөліністе әртүрлі салалар кәсіпорындарының шоғырлану дәрежесін талдау металлургия өнеркәсібінің (Қарағанды, Павлодар және Шығыс Қазақстан облыстарында) барынша шоғырланғанын көрсетеді, оның үлесіне саланың жалпы қосылған құнының 76,5 %-ы келеді. Жалпы қосылған құн үлесінің шамасы бойынша мынадай азық-түлік өнімдерін өндіретін кәсіпорындардың тобы салыстырмалы түрде жоғары географиялық көрінісімен сипатталады: Қазақстанның 9 өңіріне осы саланың жалпы қосылған құнының 80 %-дан астамы келеді. Кокс және мұнай өңдеу өнімдерінің өндірісі негізінен ірі мұнай өңдеу зауыттары орналасқан 3 өңірде – Шымкент қаласында, Атырау және Павлодар облыстарында шоғырланған, бұл өңірлерде саланың шоғырлану деңгейі 85 %-ды құрайды. Құрылыс материалдары Қазақстанның барлық өңірлерінде жаппай өндіріледі: жалпы қосылған құнның 79 %-ы 9 өңірге тиесілі.

      2019 жылдың басында өңдеуші өнеркәсіпте 23003 кәсіпорын тіркелген, оның ішінде 14700-і жұмыс істеп тұрғандар, 8398 – белсенді кәсіпорындар.

      Өңірлік бөліністе республиканың өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарының ең көп саны Алматы (24 %) және Нұр-Сұлтан (12 %) қалаларында, сондай-ақ Қарағанды облысында (11 %) тіркелген. Өңірлердегі кәсіпорындар саны бойынша артықшылық азық-түлік өнімдерінің өндірісінде сақталады, бұл жергілікті өткізу нарықтарының бірінші кезектегі қажеттіліктерін объективті түрде көрсетеді.

      Өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарының өндірістік қуаттарының жүктелу деңгейі орта есеппен 44 % – 58 %-ды құрайды. "Атамекен" Қазақстан Республикасы ұлттық кәсіпкерлер палатасының деректері бойынша жиһаз, ағаш өңдеу және целлюлоза-қағаз өнеркәсібі кәсіпорындарының жүктелуі 45 – 59 %-ды құрайды. Қуаттарды жаңғыртуға арналған айналым қаражатына қаржы қаражатының жетіспеуі, ішкі және сыртқы нарықтарда кәсіпорындардың өніміне сұраныстың болмауы немесе жеткіліксіз болуы, арнайы жабдықта жұмыс істеу үшін даярланған кадрлардың жеткіліксіздігі немесе болмауы, шикізатпен проблемалар өңдеуші өнеркәсіптің отандық кәсіпорындарының толық жүктелмеуінің негізгі себептері болып табылады.

      Өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындары мен дайын сапалы шикізат өнімдерін өндірушілер арасында коллаборациялық байланыс жоқ. Осыған байланысты елде импорттық шикізатқа және құрамдас бөліктерге тәуелділіктің жоғары екені байқалады, мұның өзі қазақстандық тауар өндірушілердің бәсекеге қабілеттілігіне сындарлы әсер етеді.

      Өндірілетін шикізат пен құрамдас бөліктердің болмауы немесе жеткіліксіздігі мынадай себептермен негізделеді:

      - шикізат өндірісінің технологиялық дамымауы (жоғары сапалы шикізат пен материалдар өндірісінің болмауы);

      - шикізаттың белгілі бір түрлерін өндірудің экономикалық орынсыздығы (ішкі қажеттіліктің аздығы);

      - кейінгі өңдеуді ұйымдастыру үшін базалық шикізаттың болмауы.

      Әлемнің өңдеуші өнеркәсібінің қазіргі көптеген алыптары, мысалы, Оңтүстік Корея сияқты, бір кездері әртүрлі елдерден импортталған шикізат пен құрамдас бөліктерден соңғы өнім шығарумен айналысқан. Экономиканың ағымдағы жағдайынан барынша пайда алудың мұндай стратегиясы уақыт өте келе осы елдердің өз салаларында әлемдік нарықта жетекші өндірушілерге айналуына мүмкіндік берді.

      Осының салдарынан, қазіргі уақытта интеграцияны ынталандыру және әлемдік өндірістік және сауда тізбектеріндегі Қазақстан Республикасы экономикасы үлесінің тиісінше өсуі есебінен өзіндік шикізаттық емес экспортты дамыту өте өзекті болып отыр. Қажетті шикізат пен құрамдас бөліктердің импорты, оларды қайта өңдеуді тереңдету және импорт толтыру қағидаттары арқылы қосылған құны жоғары өнімді кейіннен өткізу есебінен өндірісті жолға қою мүмкін.

      Кәсіпорындардың орнықты тыныс-тіршілігінің маңызды факторы шикізатпен қамтамасыз етілу болып табылады. Отандық шикізатпен қамтамасыз етудің неғұрлым жоғары деңгейі кокс өндірісі және мұнай өңдеу (98 %), металлургия өнімдерін өндіру (90 %), дайын металл бұйымдарын өндіру (машиналар мен жабдықтардан басқа) (86 %) сияқты салаларда байқалады.

      Сонымен қатар, паспорттау деректеріне сәйкес өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарының үштен бірі (32 %) шикізатпен қамтамасыз етілу проблемасын бастан кешуде, оның ішінде: тамақ (42 %), жеңіл (40 %), жиһаз, ағаш өңдеу және целлюлоза-қағаз (9-15 %), химия (35 %) және фармацевтика (29 %) өнеркәсібінің кәсіпорындары.

      Тұтастай алғанда, салалар бөлінісінде кәсіпорындардың өңірлік шоғырлануы шикізат ресурстарына жақындығын не ірі мегаполистерде ішкі нарықтарда сала өніміне сұраныстың болуын көрсетеді, бұл төлемге қабілетті сұраныстың болуына байланысты.

      Өңдеуші өнеркәсіпте технологияларды өндірісте пайдалану қарқындылығымен өлшенетін технологиялық күрделілігіне байланысты салалардың үш тобы бар: жоғары технологиялы, орташа технологиялы және төмен технологиялы салалар.

      2018 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстанның өңдеуші өнеркәсібіндегі ең үлкен үлес салмақ (47,9 %) орташа технологиялы салаларға тиесілі. Одан әрі – төмен технологиялы (41,2 %); жоғары технологиялы (10,9 %). 2010 жылмен салыстырғанда жоғары технологиялы салалардың үлесі 8,9 %-дан 10,9 %-ға дейін артты, сонымен қатар төмен технологиялы салалардың үлесі 43,1 %-дан 41,2 %-ға дейін, орташа – 48%-дан 47,9 %-ға дейін төмендеді. Әзірше бұл өзгерістер Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының оңтайлы технологиялық құрылымның негізін жоғары технологиялы және орташа технологиялы өндірістер (48 %-ға жуық) құрайтын дамыған елдерінің деңгейіне жақындау үшін жеткіліксіз, бұл ретте жоғары технологиялы өндірістер шамамен 20 %.

      Қазақстан Республикасының өңдеуші өнеркәсібінің жоғары технологиялы салалары арасында химия өнеркәсібі өнімдерінің өндірісі (өңдеуші өнеркәсіптің жалпы көлемінің 3,7 %) және негізгі фармацевтикалық өнімдердің өндірісі (2 %) басым. Орташа технологиялы салалар ішінде ең жоғары үлес салмақты металлургия өнеркәсібі (барлық өңдеуші өнеркәсіп көлемінің
44,7 %-ы) және өзге де металлдан басқа минералдық өнімдер өндірісі (5,8 %) алады. Төмен технологиялы салалар арасында тамақ өнімдері өндірісін (өңдеуші өнеркәсіптің жалпы көлемінің 14,9 %-ы), кокс және мұнай өңдеу өнімдері өндірісін (8,4 %) және сусындар өндірісін (3,3 %) атап өткен жөн.

      Төмен технологиялы өндіріс Қазақстанның 9 өңірінде басым, 7 өңірде орташа технологиялы өндірістің үстемдігі байқалады. Технологиялық күрделілігі жоғары өнімдер басым өңірлерге Жамбыл (43,5 %), Маңғыстау (18,6 %), Алматы (26,7 %) және Қостанай (26,3 %) облыстары (3-сурет) жатады.


      3-сурет. Өңірлердің технологиялық күрделілік бойынша мамандануы, 2018 жыл, жиынға қатысты %-бен әр өңір үшін 100 %




      Дереккөз: ҰЭМ СК

      Өнеркәсіптік кәсіпорындардың цифрландыруға әзірлігін бағалау мақсатында (Фраунгофер атындағы институттың әдіснамасы бойынша) 600-ден астам кәсіпорынға жүргізілген кешенді сауалнама өңдеуші кәсіпорындардың
80 %-дан астамы және өндіруші өнеркәсіп кәсіпорындарының 60 %-ы Индустрия 2.0 (жартылай автоматтандырылған операциялар) деңгейінде немесе автоматтандырылған өндіріске көшу кезеңінде тұрғанын анықтады. Бұл ретте өңдеуші өнеркәсіпте 3 % және тау-кен өнеркәсібінде 21 % – Индустрия 3.0 деңгейінде немесе толығымен автоматтандырылған.

      Ресми статистиканың деректері бойынша Қазақстан Республикасының инновациялық қызметінің көрсеткіштері индустриялық-инновациялық даму бағдарламалары іске асырыла бастағаннан бері оң серпін көрсетуде.

      Өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарының инновациялық белсенділігі 2010 жылдан бастап 2018 жылға дейін 3 есе, 4,6 %-дан 15,8 %-ға дейін артты.

      2018 жылдың қорытындысы бойынша өңдеуші өнеркәсіптегі технологиялық инновацияларға арналған шығындар 610,8 млрд. теңгені құрады (2014 жылы 202,9 млрд. теңге).

      Өңдеуші өнеркәсіпте өндірілген инновациялық өнім көлемі 2018 жылы 2010 жылмен салыстырғанда 7,5 есеге артып, 930,1 млрд теңгеге жетті. Инновациялық өнімнің экспорты 2015 жылы 31 427,8 млн. теңгеден 2018 жылы 161 671,9 млн. теңгеге дейін 5 еседен астамға артты. Өсудің осындай жоғары көрсеткішіне қарамастан, жалпы ішкі өнімдегі инновациялық өнімнің үлесі өте төмен деңгейде – 1,6 %.

      Елімізде инновацияға, инновациялық өнім шығаруда шығындар көлемінің өсуі байқалып отырғанына қарамастан, Қазақстан технологиялық тұрғыдан дамыған елдерден әлі де артта қалып отыр. Айталық, 2018 жылдың қорытындысы бойынша технологиялық инновацияларды жүзеге асырған ұйымдардың үлес салмағы Ұлыбританиядағы, Франциядағы және Германиядағы тиісінше 34 %-ға, 36,7 %-ға және 55 %-ға қарағанда 6,6 %-ға тең. Бұл ретте, Дүниежүзілік экономикалық форумның жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексінің көрсеткішіне сәйкес "инновациялық әлеует" факторы бойынша 2018 жылы Қазақстан 87-орынға ие болды, Жаһандық инновациялар индексі рейтингінің деректері бойынша Қазақстан 74-орынды иеленеді (Ресей– 46, Украина – 44).

      Қазақстанда ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға шығындар көрсеткіші жалпы ішкі өнімнің 0,12 %-ын құрайды, ал Еуропалық одақ елдерінде ол 2 %-ға тең, жекелеген елдерде 3-4 %-ға дейін жетеді (мысалы, Израиль – 4,5 %, Швеция – 3,3 %), ең төменгі көрсеткіш – Латвияда 0,5%.

      Қазақстанның жекелеген ірі компаниялары жүргізген технологиялық жаңғырту, сондай-ақ қолданылып отырған мемлекеттік саясат шаралары еңбек өнімділігінің өсуін 2010 жылғы 4367,0 мың теңгеден 2018 жылы 11849,0 мың теңгеге дейін ұлғайтуға мүмкіндік берді. Өңдеуші өнеркәсіптегі еңбек өнімділігінің өсуіне жұмыспен қамту көрсеткішінің төмен үлесі әсер етті, сала шығарылымының өсу қарқынымен салыстырған кезде ол тұтастай экономика және бүкіл өнеркәсіп бойынша ұқсас көрсеткіштермен салыстырғанда еңбек өнімділігінің озық өсуіне ықпал етті, егер талданып отырған кезеңде барлық экономика бойынша және өнеркәсіпте жеке еңбек өнімділігі тиісінше 33,5 % және 10,9 %-ға өскен болса, ал өңдеуші өнеркәсіпте көрсеткіштің өсуі 34,8 % белгісінде қалыптасты.

      Алайда, талданып отырған кезеңде орын алған девальвациялық процестер басқа елдердің долларлық баламадағы ұқсас көрсеткіштерімен салыстырған кезде Қазақстан экономикасындағы еңбек өнімділігінің өсу көрінісін төмендетті. 2014 – 2016 жылдары теңгенің күрт құнсыздануы нәтижесінде Қазақстанның өңдеуші өнеркәсібіндегі еңбек өнімділігінің өсуі 2018 жылы 35,3 мың АҚШ долларын құрады (салыстыру үшін: 2013 жылы – 45,9 мың АҚШ доллары). Бұдан басқа, халықаралық сарапшылардың бағалауына сәйкес еңбек өнімділігі өсімінің төмен қарқынының себептерінің бірі, оның ішінде тиімсіз компанияларды қамтитын шоғырланбаған мемлекеттік қолдау болып табылады.

      4-сурет. 2010-2018 жылдары Қазақстан Республикасындағы жалпы экономика, өнеркәсіп және өнеркәсіп салалары бойынша еңбек өнімділігі, мың АҚШ доллары/адам






      Дереккөз: ҰЭМ СК


      Жоғарыда баяндалғанды ескерсек, тұтастай алғанда Қазақстан экономикасы бойынша еңбек өнімділігі төмен, Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының дамыған елдерінің деңгейінен 5,7 есе төмен (2017 жылғы 94,6 мың АҚШ долларына қарсы 16,5 мың АҚШ доллары) деңгейде қалып отыр. 2018 жылы Қазақстан Республикасының өңдеуші өнеркәсібіндегі еңбек өнімділігі долларлық баламада небәрі 6 %-ға өсті, ал Еуропалық одақ елдері бойынша орташа алғанда (28 ел) 2017 жылы өсім 2009 жылмен салыстырғанда 30,6 %-ды құрады, оның ішінде Еуроаймақ елдерінде – 34,9 %-ға ұлғайды.

      Өңдеуші өнеркәсіптің жекелеген салаларының еңбек өнімділігін салыстырмалы талдау мәндердегі тым шашыраңқылықты көрсетеді: кокс және мұнай өңдеу өнімдерінің өндірісінде 257,1 мың АҚШ долларынан бастап жеңіл өнеркәсіпте 5,6 мың АҚШ долларына дейін.


      5-сурет. 2018 жылы Қазақстан Республикасының өңдеуші өнеркәсібінің жекелеген экономикалық қызмет түрлері бойынша еңбек өнімділігі, мың АҚШ доллары/адам.




      Дереккөз: ҰЭМ СК

      Талданып отырған бүкіл кезең бойында Қазақстанның өңдеуші өнеркәсібінің сыртқы сауда теңгерімі теріс болды. 2018 жылдың қорытындысы бойынша импорт 30,5 млрд. АҚШ долл. құрап, экспорттан (15,8 млрд. АҚШ долл.) 14,7 млрд. АҚШ долл. артық болды.

      Қазақстанның өңдеуші өнеркәсібі экспортының орташа жылдық өсу қарқыны талданып отырған кезеңде 2 %-ды құрады, бұл мысалы, Ресейдің (7,5 %), АҚШ-тың (3,8 %), Германияның (5,9 %), Ұлыбританияның (2,4 %) ұқсас көрсеткіштерден едәуір төмен.

      Тауар құрылымында 2010 – 2018 жылдары өңдеуші өнеркәсіп экспортының ең қомақты көлемі саланың 3 тобына – металлургия, кокс және мұнай өңдеу өнімдері мен химия өнеркәсібі өнімдеріне тиесілі болды. Одан кейінгі орында тамақ өнімдері мен сусындар, сондай-ақ машина жасау өнімдері. Ел ферроқорытпалардың, сары фосфордың, ұнның, мақта майының жекелеген түрлерін жеткізу бойынша әлемдік көшбасшылардың бірі болып табылады. Металлургияда айтарлықтай ілгерілеу орын алды: базалық металдар (мыс, қорғасын, мырыш және т.б.), жартылай өнімдер (қорытпалар, блюм және басқа да дайындамалар) және жартылай фабрикаттар (илем өнімі) өндірісінен дайын бұйымдар (болат құбырлар, металл конструкциялар, рельстер, сымдар) шығаруға көшу жүзеге асырылды.

      Талданып отырған кезеңде Қазақстанға өңдеуші өнеркәсіп өнімінің импорты орташа жылдық мәнде шамамен 30,5 млрд. АҚШ долл. немесе тауарлар импортының жалпы көлемінің 90,5 %-ын құрады. 2014 – 2016 жылдары импорт, негізінен, теңгенің құнсыздануы және тиісінше, отандық тауарлармен салыстырғанда импорттық тауарлардың бағалық бәсекеге қабілеттілігінің төмендеуіне байланысты қысқарды.

      2010 – 2018 жылдары импорттың ең қомақты көлемі салалардың 5 тобына – машина жасау, металлургия өнеркәсібі, химия өнеркәсібі, тамақ өнімдері мен сусындарды өндіруге тиесілі болды.

      Импорт құрылымында жоғары (56 %) және орташа технологиялы (18 %) салалардың өнімі басым, олар барлық импорттың 73 %-ын құрайды (2018 жылғы деректер бойынша). Қалған 27 %-ы төмен технологиялы салалардың тауарларына, оның ішінде тұтыну тауарларына – азық-түлік өнімдеріне, сусындарға, темекі мен киімге және басқаларға тиесілі. Жеңіл өнеркәсіп өнімдері 13,4 %-ды иеленеді.

      Қазақстанда өңдеуші өнеркәсіпке инвестициялар ағынының оң серпіні байқалады. 2018 жылы Қазақстанның өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындары негізгі капиталға тартқан инвестициялар көлемі 1242 млрд. теңгені құрады, бұл 2010 жылғы осындай көрсеткіштен үш есе жоғары (413 млрд. теңге). Дегенмен, инвестициялаудың бұл көлемдері өндіруші салалардың негізгі капиталына түскен инвестициялар көлемінен (2018 жылы 4494,0 млрд. теңге) 3,5 еседен астам төмен қалып отыр.

      Бүкіл экономика мен өнеркәсіп бөлінісінде өңдеуші саланың негізгі капиталына инвестициялар ағынын елдің жалпы ішкі өнімдегі өңдеуші өнеркәсіптің және тұтастай алғанда, талданып отырған кезеңдегі өнеркәсіптің үлесімен салыстыруға болады. Мәселен, талданып отырған кезеңде бүкіл экономика мен өнеркәсіп бойынша негізгі капиталға (ағымдағы бағаларда) инвестициялар тиісінше 144,8 % және 198,8 %-ға кумулятивті түрде өсті. Оның ішінде 19,6 п.т. және 59,7 п.т. өңдеуші өнеркәсіпке тиесілі.

      6-сурет. 2010 – 2018 жылдары бүкіл экономика мен өнеркәсіп бойынша негізгі капиталға салынған инвестициялардың жинақталған өсу қарқынының декомпозициясы, %-бен





      ҰЭМ СК деректері бойынша ҚЭЗО есептері

      Талданып отырған бүкіл кезең ішінде инвестициялардың ең қомақты көлемі металлургия өнеркәсібіне – бүкіл кезеңдегі инвестициялардың жиынтық көлемінің 34,6 %-ы, кокс және мұнай өңдеу өнімдеріне – 23,9 %-ы, өзге де металл емес минералдық өнімдерге – 9,5 %-ы, химия өнімдеріне – 8,5 %-ы, азық-түлік өнімдеріне – 7,7 %-ы түсті. Өңдеуші өнеркәсіптің қалған секторларының негізгі капиталына тартылған инвестициялар көлемі шамалы (жалпы көлемнің 1-ден 2 %-ына дейінгі шегінде).

      Өңдеуші өнеркәсіпке инвестициялардың Қазақстан Республикасының өңірлері бойынша бөлінуі өнеркәсіп кәсіпорындарының салалық мамандануы мен географиялық шоғырлануына байланысты. Негізгі капиталға инвестициялардың басым бөлігі өңдеуші өнеркәсіптің (металлургия және мұнай өңдеу) базалық салаларының ірі кәсіпорындары орналасқан өңірлерде – Павлодар, Қарағанды, Түркістан, Атырау облыстарында салынады.

      Талданып отырған кезеңде өңдеуші өнеркәсіпке 150 млрд. теңгеден аз инвестиция алған Солтүстік Қазақстан, Батыс Қазақстан, Қызылорда және Қостанай облыстары аутсайдерлер қатарында болды.

      Инвестицияларды тарту және экспортты ілгерілету үшін Қазақстанда елдің индустриялық-инновациялық жүйесінің инфрақұрылымын құрайтын арнайы экономикалық аймақтар және индустриялық аймақтар құрылды. Бүгінгі күні елімізде 13 арнайы экономикалық аймақ және 23 индустриялық аймақ жұмыс істейді.

      Арнайы экономикалық аймақтар жұмыс істеген бүкіл уақыт ішінде олардың аумағында (2002 жылдан бастап 2019 жыл аралығында) 183 жоба іске қосылды, оның 46-сы – шетелдік қатысумен. Осы жобаларды іске асыру нәтижесінде 15,5 мың жұмыс орны құрылды, бюджетке салық түсімдері 150 млрд. теңгені құрады.

      Барлық арнайы экономикалық аймақтар инфрақұрылымын салуға арналған бюджеттік шығындар 314,3 млрд. теңгені құрады, бұл ретте тартылған инвестициялар көлемі шамамен 975 млрд. теңгені құрады. Яғни арнайы экономикалық аймақтар инфрақұрылымына салынған 1 бюджеттік теңге
2,8 теңге жеке инвестицияларды тартуға мүмкіндік берді (шетелдік қатысу үлесі 27 %-ды құрады).

      Индустриялық аймақтарда инвестиция көлемі 183 млрд. теңгеге жуық
168 өндіріс іске қосылды. 8,5 мыңнан астам жұмыс орны құрылды. Индустриялық аймақтардың инфрақұрылымына 85,9 млрд. теңге салынды. Осылайша, салынған 1 бюджеттік теңгеге 2,1 теңге инвестиция тартылды.

      Тартылған инвестиция көлемі бойынша Қызылорда облысының индустриялық аймағы көш бастап тұр.

      Жобалардың басым бөлігі (43 млрд. теңге сомасына 60-тан астам) Шымкент қаласында пайдалануға берілді, 4 мыңнан астам жұмыс орны құрылды.

      Жұмыс істеп тұрған индустриялық аймақтардың басым бөлігі (7) Түркістан облысында шоғырланған.

      "Қорғас – Шығыс қақпасы" арнайы экономикалық аймағын басқару үшін "JEBEL ALI" арнайы экономикалық аймағын (Дубай қаласы, Біріккен Араб Әмірліктері) басқаруда табысты тәжірибесі бар "DP World" халықаралық компаниясы тартылды. Бұл әлемдік арнайы экономикалық аймақтар рейтингінде алғашқы ондыққа кіретін Таяу Шығыстағы ең ірі порт. Бүгінгі күні мұнда мынадай нәтижелерге қол жеткізілді:

      "Қорғас – Шығыс қақпасы" арнайы экономикалық аймағында үздік әлемдік тәжірибеге сәйкес операциялық процестер құрылды;

      жылына 4 млн. тонна жүк қуаты бар Құрғақ порт құрылды. Құрғақ порттың инвестициялық тартымдылығы порттың капиталына ірі теңіз тасымалдаушысы Cosco Shiping компаниясының кіруін қамтамасыз етті.

      Сондай-ақ "DP World" компаниясын "Ақтау теңіз порты" арнайы экономикалық аймағын басқаруға тарту жоспарлануда.

      Сонымен қатар, қазіргі уақытта басқару мен қаржыландырудағы әртүрлі тәсілдер әрбір арнайы экономикалық аймақты дамытудың біркелкілігіне әсер етті.

      Мысалы, әлемдік практикада арнайы экономикалық аймақтардың толық инфрақұрылымын салуға орта есеппен 2 – 3 жыл (Біріккен Араб Әмірліктері, Польша, Қытай) жұмсалады. Ал Қазақстанда базалық инфрақұрылым шамамен 5 жылға жуық салынады.

      Алдыңғы қатарлы арнайы экономикалық аймақтарды дамыту тәжірибесі аймақтағы жобалардың сындарлы бөлігі қажетті инфрақұрылым құрылысы аяқталғаннан кейін 6 – 8 жылдан кейін толтырылатынын көрсетеді.

      2013 жылы жүргізілген талдау шеңберінде Қазақстан Республикасында арнайы экономикалық аймақтарды одан әрі дамыту, ілгерілету және басқару үшін отандық арнайы экономикалық аймақтардың даму қарқынының төмендігін және қызметінің әлсіз тиімділігін сипаттайтын мынадай себептерді жою (жетілдіру) қажет екендігі анықталды:

      арнайы экономикалық аймақтардың біркелкі институционалдық дамымауы;

      арнайы экономикалық аймақтарда кластерлік салалық даму саясатының айқын пайымының болмауы;

      инфрақұрылым объектілерінің құрылысын қаржыландырудың жеткіліксіздігі және уақтылы аяқталмауы;

      арнайы экономикалық аймақтардың қызметін реттейтін заңнамада арнайы экономикалық аймақтардың жұмыс істеуі, сондай-ақ арнайы экономикалық аймақтардың аумағында жеңілдікті салық салу бөлігінде олқылықтар мен коллизиялардың болуы.

      Аталған проблемаларды шешу үшін, сондай-ақ арнайы экономикалық және индустриялық аймақтарды одан әрі дамыту, тікелей инвестицияларды тарту және экспортты ілгерілету мақсатында 2014 жылдан бастап 2019 жыл аралығындағы кезеңде заңнаманы жетілдіру бойынша үлкен жұмыс жүргізілді, оның ішінде 2019 жылғы 3 сәуірде "Арнайы экономикалық және индустриялық аймақтар туралы" Қазақстан Республикасының жаңа Заңына қол қойылды, онда мемлекеттік шараларды алу рәсімін оңайлату, Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес салықтық жеңілдіктер беру және басқалары көзделген.

      Жаңа Заң арнайы экономикалық және индустриялық аймақтардың жұмыс істеуінің негізгі проблемаларын шешуге, атап айтқанда, олардың толтырылуына, оның ішінде қандай да бір арнайы экономикалық аймақ қызметінің басым түрлеріне жататын жобалармен, қосылған құны жоғары өнім шығару жөніндегі жобалармен толтырылуына; жер учаскелерін бөлу және инфрақұрылымдық құрылыстар салу мерзімін ұзартумен; шетелдік инвесторларды аймақтарға тартумен; арнайы экономикалық және индустриялық аймақтар менеджментінің нашар болуымен байланысты проблемаларды жоюға бағытталған.

      Қабылданып жатқан шараларға және қол жеткізілген нәтижелерге қарамастан, арнайы экономикалық және индустриялық аймақтарды дамыту әлеуеті толық ашылмаған, бұл оларды одан әрі дамыту үшін перспективалар ашады.

      Сонымен қатар, ағымдағы мынадай өзекті проблемаларды атап өту қажет:

      бірқатар арнайы экономикалық және индустриялық аймақтардың инфрақұрылымы іс жүзінде аяқталған жоқ;

      арнайы экономикалық және индустриялық аймақтардың базалық инфрақұрылымын салу кезінде мемлекеттік-жекешелік әріптестік тетігі, сондай-ақ жеке капиталдың әлеуеті іс жүзінде пайдаланылмайды;

      шағын өндірістерді орналастыру мүмкіндігі жоқ (шағын өндірістер үшін де, өз зауыттарын салуды талап етпейтін қызмет түрлері үшін де дайын өндірістік үй-жайлар жоқ, мысалы, IT);

      барлық индикаторлар қолданылу мерзімінің соңына дейін белгіленген, алайда арнайы экономикалық және индустриялық аймақтарды дамытудың үш жылдық кезеңге арналған қысқа мерзімді стратегиялары жоқ.

      Арнайы экономикалық және индустриялық аймақтарды одан әрі дамыту мақсатында:

      арнайы экономикалық және индустриялық аймақтар инфрақұрылымының құрылысын аяқтау;

      инфрақұрылым объектілерін техникалық жарамды күйде ұстау үшін оларды басқарушы компаниялардың басқаруына беру;

      тиімділіктің төмен болуының нақты себептерін айқындай отырып, жұмыс істеп тұрған әрбір арнайы экономикалық және индустриялық аймақ үшін ревизия жүргізіп, тиімділігін бағалау және инфрақұрылымдық, кадрлық және экспорттық әлеуетті іске асыру жөнінде нақты ұсыныстар әзірлеу;

      мемлекеттік-жекешелік әріптестік тетігі шеңберінде, базалық инфрақұрылым салуға да, дайын өндірістік үй-жайлар салуға да жеке капиталды тарту жөніндегі жұмысты күшейту;

      әрбір арнайы экономикалық және индустриялық аймақтың үш жылдық кезеңге арналған даму стратегиясын әзірлеу және бекіту;

      республикалық бюджеттен қаржыландырылатын жаңа арнайы экономикалық аймақтар құруға мораторий енгізу;

      арнайы экономикалық аймақтардың салалық шектеулерін алып тастау мәселесін қарау қажет.

      Арнайы экономикалық аймақтарды одан әрі дамыту, тікелей инвестицияларды тарту және экспортты ілгерілету мақсатында 2019 жылы "Арнайы экономикалық және индустриялық аймақтар туралы" Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды, онда мемлекеттік шараларды алу рәсімін оңайлату көзделген.

      2019 жылы Дүниежүзілік Банктің институционалдық қолдауымен индустриялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті орган және индустрияны дамыту саласындағы ұлттық даму институты кластерлік саясатты іске асыру үшін әдіснамалық негіз әзірледі.

      Конкурстық негізде алты пилоттық аумақтық кластер іріктелді: Қарағанды облысында (құрылыс кластері), Шымкент қаласында (фармацевтикалық өнімдер өндіру кластері), Алматы қаласында (жиһаз өнімдерін өндіру кластері), Қостанай облысында (ұн тарту кластері), Ақмола облысында (сүтті қайта өңдеу кластері), Алматы облысында және Алматы қаласында (туризмді дамыту кластері).

      Кластерлік тәсіл негізінде бәсекеге қабілеттілікті арттыру әлемнің көптеген елдерінің даму стратегияларында кең таралған. Кластерлер өнеркәсіптік дамуға, экономиканың бәсекеге қабілеттілігі мен тиімділігіне жәрдемдесудің пәрменді құралы ретінде танылды.

      Сондықтан кластерлік саясат өңдеуші өнеркәсіпті және өнімді көрсетілетін қызметтер секторын дамытудағы маңызды бағытқа айналуға тиіс.

      Қазақстанда кластерлік саясатты өрістетудің қазіргі кезеңінде саясаттың тұжырымдамалық негіздерінен кластерлік бастамаларды қолдау бойынша практикалық іс-шараларға көшу межеленіп отыр. Дамыған елдердің практикасынан кластерлік бастамаларды қолдау тетіктерін тікелей қолдану стратегиясы Қазақстан өңірлерінің ерекше ортасын есепке алу және қалыптасқан кластерлік құрылымдарды шоғырландыру қажеттігі тұрғысынан қайта қаралуы тиіс.

3.2. Мемлекеттік қолдау шараларын бағалау

      Индустрияландыру жылдары Қазақстанда өңдеуші өнеркәсіпті дамыту және оның бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін базалық жағдайлар жасалды, олардың негізінде жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды жаңғыртуға және жаңа индустриялық жобаларды іске асыруға, шығарылатын өнімнің көлемін ұлғайтуға және номенклатурасын кеңейтуге ықпал ететін индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерін жүйелі қолдау жалғасуда.

      Индустриялық-инновациялық жүйе құрылды және жұмыс істеуде, ол мыналардан тұрады:

      1) мемлекеттік қолдау шараларын іске асыруға уәкілетті субъектілер (ұлттық басқарушы холдингтер, ұлттық компаниялар және олардың өңірлік өкілдері мен өкілдіктері, ұлттық даму институттары);

      2) индустриялық-инновациялық жүйенің инфрақұрылымы (арнайы экономикалық аймақтар, индустриялық аймақтар, технопарктер және т.б.)

      3) қолдау құралдары.

      Жалпы, мемлекеттік қолдау шараларын іске асыруға уәкілетті субъектілердің қолданыстағы жүйесі мен мемлекеттік қолдау шараларының спектрі дамудың әртүрлі кезеңдерінде индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерінің қажеттіліктерін қамтуға мүмкіндік береді.

      2010 – 2018 жылдары өңдеуші өнеркәсіпті дамыту үшін негіз қалыптасты. Мәселен, 7,9 трлн. теңгеге 1250 жобаны іске асыру және Global-2000/ТҰК тізімінен 22 инвесторды тарту нәтижесінде өсудің жаңа нүктелері пайда болды. 35 кәсіпорынды жаңғырту, экономиканың жаңа бағыттары мен экспорттық және инновациялық әлеуеті жоғары жаңа тауарлардың пайда болуы арқылы тиімді базалық индустрия құрылды. Жеңілдікті және лизингтік қаржыландыру, үлестік қаржыландыру, жобаларды сараптамалық-технологиялық сүйемелдеу, "Астана" халықаралық қаржы орталығының инвестициялар тартуы, экспорттық әлеуетті дамыту, инновациялық гранттар және т.б. сияқты мемлекеттік қолдау шараларын қамтитын өңдеуші өнеркәсіп секторларында кәсіпкерлікті дамыту үшін қолайлы ахуал қалыптасты. Бұдан басқа, мамандандырылған факторларды дамыту үшін жағдайлар жасалды, оның ішінде Назарбаев Университетінің инновациялық кластері, "Инновациялық технологиялар паркі" инновациялық кластер технологияларын дамыту орталықтары, 6 аумақтық кластер, 13 арнайы экономикалық аймақ, 23 индустриялық аймақ және басқалары.

      Индустрияландырудың екі бесжылдығының практикалық тәжірибесі, инновациялық және технологиялық дамудың әлемдік практикасында болып жатқан өзгерістер өнеркәсіптік дамуды мемлекеттік қолдау жүйесін одан әрі жетілдіру жолымен өңдеуші өнеркәсіптің бәсекелі артықшылықтарын одан әрі ынталандыру қажеттігін көрсетіп отыр.

      Өңдеуші өнеркәсіпті мемлекеттік қолдау шараларын іске асыру барысында әлі күнге дейін әртүрлі мемлекеттік органдар мен даму институттары арасындағы іс-қимылды үйлестірудің және келісудің жеткіліксіздігі байқалып отыр, соның салдарынан индустриялық-инновациялық қызмет субъектілері мемлекеттік қолдау шаралары жөніндегі ақпараттың тапшылығын бастан кешіруде.

      Қазіргі экономикалық жағдайда кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау рөлінің артуы жұмсалған ресурстардың әсерін бағалауды қажет етеді. Бұл бірінші кезекте басқару нәтижесіне бағдарланудың болмауына байланысты. Мұны кәсіпкерлікті қолдау бағдарламаларында мемлекеттік қолдау шараларын қабылдау үшін де, оның тиімділігін бағалау үшін де бірыңғай өлшемшарттардың болмауы да айғақтайды.

      Бұл жұмыс қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2016 жылғы 29 қыркүйектегі № 430 бұйрығымен бекітілген Индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау шараларын іске асырудың тиімділігін бағалау әдістемесіне сәйкес жүргізіледі. Қойылған мақсаттар мен индикаторларға қол жеткізу нәтижелеріне байланысты шаралар тиімділігі жоғары, орташа және төмен деп жіктеледі. Әр құрал үшін өлшемшарттарға байланысты белгілі бір балдар беріледі, тиімділік дәрежесі солардың жиынтығымен айқындалады.

      Сонымен қатар, мемлекеттік қолдау шараларын беруді және оларды іске асырудың тиімділігін бағалауды мониторингтеу бойынша жұмыстарды үйлестіру салынған барлық қаражаттың тиімділігін бағалайтын, бағдарламалардың қайталануын болдырмайтын, өндірістік сектордағы жобалардың басымдығын қамтамасыз ететін бірыңғай үйлестірушіні айқындау қажет.

      Мемлекеттік қолдау шараларын көрсетудің дұрыс құрылған жүйесі нәтижеге бағытталуы және мемлекеттік қолдау шараларын алушы үшін қарсы міндеттемелерді қамтуы тиіс. Экономиканың басқа салаларында ұштасқан өндірістер тізбегінің ілеспе дамуын айқындайтын тиімді кәсіпорындар, яғни өңірлік және жаһандық бәсекеге қабілеттілік әлеуеті бар синергиялық әсерді айқындайды. Индустриялық саясаттың барлық белгіленген аспектілері маңызды әрі өзара тығыз байланысқан және өнеркәсіпті табысты дамыту және экспорттық әлеуетті арттыру үшін жүйелі тәсіл мен қолда бар барлық құралдарды ақылға қонымды қолдануды талап етеді.

      Негізгі қағидаттар: өңдеуші өнеркәсіптің кәсіпкерлік қызметінің неғұрлым перспективалы субъектілерін анықтау, сондай-ақ мемлекеттік қаржы ресурстарын тиімді және уақтылы бөлу мақсатында мемлекеттік қолдау көрсетудің нақты атаулылығы және әлеуметтік-экономикалық негізділігі болуға тиіс. Сондай-ақ, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкімен және бизнес-қоғамдастықпен бірлесіп теңгелік өтімділік бағдарламасы шеңберінде мемлекеттік ынталандыру шараларын алу рәсімін оңайлатуды қамтамасыз ету керек.

      Алдыңғы бағдарламалар іске асырылған кезеңде көрсетілген қолдау көлеміне қарамастан, жеке сектордың капиталы жеткілікті көлемде іске қосылған жоқ. 2 бесжылдық шеңберінде отандық қор нарығы мен халықаралық қаржы институттары бағдарламаны қаржыландырудың балама көздері ретінде тартылған жоқ. Осыған байланысты, шетел инвестицияларын және т.б. тарту үшін Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі тарапынан пәрменді шаралар қабылдау талап етіледі. Сондай-ақ, индустриялық-инновациялық дамуды іске асыруға тартылған негізгі қатысушылар, атап айтқанда: компаниялар топтары "Самұрық-Қазына" акционерлік қоғамы, "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы, "Астана" халықаралық қаржы орталығының Қор алаңдары және Қазақстандық қор биржасы мен басқалар тарапынан қорландыруды тарту көлемі мен мерзімдері бойынша мақсатты нақты айқындау қажет.

      Баламалы мемлекеттік бағдарламаны қаржыландыру көзі ретінде, мысалы, квазимемлекеттік сектор компанияларының акцияларын жария сатудан түсетін түсімдер, екінші деңгейдегі банктердің қаражаты, қор алаңдарында және т.б. тартылатын қаражат мәселесі пысықталатын болады.

      Өңдеуші өнеркәсіпке инвестициялау үшін ынталандырудың жеткіліксіздігі өңдеуші өнеркәсіпке қарағанда тау-кен өнеркәсібі инвестицияларды тарту үшін бұрынғысынша неғұрлым тартымды болып қалуына алып келді. Салыстыру үшін Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің деректері бойынша 2018 жылы тау-кен өндіру салаларына өңдеуші өнеркәсіпке қарағанда (2,8 млрд. АҚШ долл.) 3,5 есе артық шетелдік инвестиция (9,7 млрд. АҚШ долл.) салынды, ал негізгі капиталға инвестициялар көлемі бойынша тау-кен өнеркәсібі өңдеуші өнеркәсіптен (1,2 трлн. теңге) 3,6 есе (4,4 трлн. теңге) асып түсті. Бұл ретте, тау-кен өнеркәсібі кәсіпорындарының неғұрлым тиімді шарттар бойынша сыртқы қаржы көздері есебінен қарыз алу мүмкіндігі бар, бұл Қазақстан Республикасының ішкі нарығындағы кредиттік ресурстардың құнымен де расталады. Мәселен, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің деректері бойынша 2015 – 2018 жылдары екінші деңгейдегі банктердің тау-кен өнеркәсібі үшін кредиттері бойынша пайыздық мөлшерлеме 9,4 %-ды, ал өңдеуші өнеркәсіп үшін – 13,8 %-ды құрады. Осылайша, тау-кен өндіру және өңдеуші секторлар арасындағы қаржыландыру бойынша теңсіздік сақталуда.

      Өз кезегінде, индустриялық-инновациялық қызмет субъектілері тарапынан міндеттемелердің ілеспе орындалуына айырбас ретінде өңдеуші өнеркәсіпті ынталандыруға мемлекеттік ресурстарды шоғырландырып, назар аудару және қор нарығының құралдары арқылы бірлесіп қаржыландыру мүмкіндіктерін кеңейту арқылы ғана өңдеуші өнеркәсіптің экономикадағы тиімділігі мен маңыздылығын арттыруға болады. Ұлттық қор биржасында листингтің өтуі кәсіпорындар қызметінің мониторингі процесін қосымша жеңілдетуге, компаниялардың корпоративтік басқару деңгейін арттыруға және халықаралық капитал нарықтарына қолжетімділікті ашуға мүмкіндік береді.

      Мемлекеттік қолдау көрсету үшін қолданыстағы жобаларды конкурстық қағидат бойынша емес, өтініш беру қағидаты бойынша іріктеу сипаты бөлінетін мемлекеттік ресурстардың түпкілікті тиімділігіне тежеуші әсер ететін тағы бір маңызды фактор болып табылады, бұл бөлінетін қаражатты неғұрлым перспективалы жобаларға шоғырландыруға және оларды барынша қайтарыммен пайдалануға мүмкіндік бермейді, мұның өзі сектордағы бизнес субъектілерінің мардымсыз өсімінің, өңдеуші өнеркәсіп секторы жобаларының жоғары тәуекелді болуы мен капиталды көп қажет етуінің, сондай-ақ бюджет қаражатының қолжетімділік кезеңінің шектеулі болуының салдарынан жобаларды сараптау кезеңінің өту ұзақтығына байланысты.

      Бұдан басқа, мемлекеттік қолдаудың ағымдағы жүйесі инновациялық және бизнес-құзыреттерді дамыту (бизнес-процестерді білу, ноу-хау, технология) сияқты бағыттарды, бірінші кезекте, өңдеуші өнеркәсіптің жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарында жеткіліксіз дәрежеде қамтиды. Бизнестің бәсекелік артықшылықтарының өсуін нақ осы құзыреттер қамтамасыз етеді. Тұтастай алғанда, инновацияларды қолдау шеңберінде жүйелі кемшіліктер байқалады: ғылым мен бизнестің өзара іс-қимылының жеткіліксіздігі, корпоративтік секторда технологияларды қабылдаудың төмендігі, бірыңғай инновациялық және технологиялық саясаттың, бірыңғай ведомствоаралық үйлестірудің болмауы, мұның өзі бірдей міндеттерді шешудің қайталануына, қолдауға бөлінген қаражаттың шашырауына әкеп соғады.

      Сондай-ақ мемлекеттік қолдау шараларының тиімділігін мониторингтеу мен бағалаудың тиімділігі жеткіліксіз етіп түзілген жүйесіне байланысты қиындықтар бар. Қолда бар тетіктер осы бағытта жүйелі талдау жүргізуге мүмкіндік бермейді, индустрияландырудың өзекті мәселелері бойынша жаппай сауалнама жүргізу арқылы үнемі қоғамдық пікірдің жобасын біліп тұру жолға қойылмаған.

      Мемлекеттік қолдау көрсету және индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерінде туындайтын мәселелерді практикалық тұрғыдан шешу кезінде кері байланыс тетіктерін жетілдіру талап етіледі.

      Осылайша, индустриялық-инновациялық саясаттың мақсаттарына қол жеткізу үшін мемлекеттік қолдаудың қолданыстағы жүйесінің тиімділігін арттыру және шоғырландыру өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарының халықаралық бәсекеге қабілеттілігін ынталандыруға және олардың жоғары технологиялы тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді өндіру мен жеткізу жөніндегі әлеуетін арттыруға баса назар аудара отырып, индустриялық-инновациялық қызметті реттеу мен қолдаудың қолданыстағы тетіктері мен шарттарын сапалы тұрғыдан қайта жүктеуді және неғұрлым дәл икемдеу мен жетілдіруді талап етеді.


3.3. Индустриялық-инновациялық даму саласындағы мемлекеттік саясаттың халықаралық тәжірибесін талдау

      Егер халықаралық тәжірибеге жүгінсек, онда индустриялық-инновациялық даму саласындағы мемлекеттік саясатты ұйымдастыру және іске асыру жөніндегі жалпы қағидаттар мен тәсілдерді атап өтуге болады.

      1. Индустриялық-инновациялық дамуды басқару жүйесі.

      Индустриялы елдердің өнеркәсіпті дамытуды мемлекеттік басқарудың ұйымдық құрылымдары жалпы ұқсас.

      Мыналар құрылымның негізгі элементтері болып табылады:

      1) елдің бүкіл аумағында орталықтандырылған және теңгерімді өнеркәсіп саясатын жүргізуге мүмкіндік беретін, өнеркәсіпке мемлекеттік қолдау көрсету процесі мен шарттарын жүйелейтін және топтастыратын өнеркәсіптік саясаттың нақты заңнамалық реттелуі;

      2) өнеркәсіпті, ілеспе көрсетілетін қызметтерді дамыту, сондай-ақ оларды сыртқы нарықтарда ілгерілету жөніндегі саясатқа жауап беретін орталық мемлекеттік орган (оның міндеттерінің тізбесіне мемлекеттің стратегиялық басымдықтарын ескере отырып, индустриялық-инновациялық даму саясатын әзірлеу, индустриялық-инновациялық жобалар мен өнеркәсіптік кластерлер үшін ынталандыру шаралары мен қолдаудың кешенді жүйесін құру, қолданыстағы өндірістерді кеңейту және жаңа өндірістердің пайда болуы үшін мүмкіндіктер жасауға бағытталған сауда саясатын жүргізу кіреді);

      3) өнеркәсіптік даму қорларын немесе агенттіктерін қамтитын индустриялық-инновациялық дамуды қолдау институттарының үйлестірілген жүйесі;

      4) мемлекет арнайы айқындаған, инвестициялар тарту және өнеркәсіптік ірі жобаларды іске асыру әрі жаңа салаларда өндірістер құру үшін өкілеттіктері бар ірі мемлекеттік немесе ұлттық жеке компаниялар;

      5) іске асырылуына салалық министрліктер мен ведомстволардың жоспарлары, стратегиялары мен бағдарламалары бағытталған бірыңғай ғылыми, технологиялық, инновациялық саясат.

      2. Биржалық тауарларды (commodities) емес, қосылған құны жоғары тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің экспортына назар аудару.

      Өз экономикасын ойдағыдай әртараптандырған елдердің (Ирландия, Канада, Вьетнам, Ботсвана, Сауд Арабиясы, Марокко) тәжірибесі мемлекеттік қолдау көбінесе өнімділікті арттыруға, адами капиталға, көлік-логистикалық инфрақұрылымға және технологиялар трансфертіне инвестициялар есебінен өңдеуші өнеркәсіптің қосылған құны жоғары секторлары мен тауарларына бағытталған кешенді экспортқа бағдарланған индустриялық саясатпен толықтырылатынын көрсетеді.

      Ирландияда 2010 – 2016 жылдар аралығындағы кезеңде өңдеуші өнеркәсіп өнімі экспортының өсімі 174 %-ды құрады. Бұған елде жүргізіліп жатқан бизнесті дамытуға бағдарланған мемлекеттік саясат ықпал етті. Атап айтқанда, елде қолайлы салық режимі жасалды. Компаниялардың құрылуына және олардың халықаралық нарыққа шығуына мемлекет қаржылық көмек көрсетеді.

      Вьетнам өңдеуші өнеркәсіп өнімінің экспорты көлемінің айтарлықтай өсуіне тағы бір мысал болып табылады. Вьетнамда үкімет 2010 жылдан бастап экономикалық дамудың жаңа моделін ұсынды, оның шеңберінде өнеркәсіп пен көрсетілетін қызметтер секторын қайта құрылымдау жүргізілді. Бұл ретте жоғары технологиялы тауарлар өндірісін қолдауға баса назар аударылды. Мәселен, тікелей шетелдік инвестициялар көлемін айтарлықтай арттыруға мүмкіндік берген қолайлы инвестициялық режим қалыптастырып, 135 өнеркәсіптік және экспорттық аймақ құрылды.

      Канадада экспорттаушыларды мемлекеттік қолдау жүйесі жолға қойылған. Бұл жүйенің түйінді элементтері:

      канадалық компанияларға көрсетілетін шет елдердегі нысаналы нарықтарды зерттеу және іріктеу бойынша консультациялық қызметтер (экспортқа шығуға дайындық, нарықтық әлеуетті бағалау, network анықтау және туындайтын проблемаларды шешу);

      MY TCS онлайн платформасы – нарықтық ақпаратқа және бизнес мүмкіндіктеріне қол жеткізу;

      CanExport бағдарламасы – канадалық компаниялардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін экспорттық операциялардың ауқымды спектрін қаржылай қолдау: шағын және орта кәсіпкер – экспорттаушыларды 5 жыл бойы тікелей қаржылай қолдау түрінде 50 млн. долларға дейін беру, кез келген сектордың компаниясын қаржыландыру, шығындардың 50 %-ын өтеу;

      халықаралық ынтымақтастықты құру немесе кеңейту үшін бизнес қауымдастықтарды қаржылай қолдау;

      "Халықаралық саудадағы іскер әйелдер" бағдарламасы (Business Women in International Trade) – әлемдік нарыққа шығу мақсатында кәсіпкер әйелдер үшін нысаналы өнімдер мен көрсетілетін қызметтерді ұсыну;

      Канадалық Технологиялық Акселераторлар (Canadian Technology Accelerators) – өсу қарқыны жоғары және әлемдік ақпараттық-коммуникациялық технологиялар, таза технологиялар нарықтарына шығуға әзір канадалық компанияларға қолдау көрсету болып табылады.

      Осылайша, экспортты әртараптандырудың түйінді локомотиві жеке сектор болып табылады, сондықтан мемлекеттер шағын ішкі экономикадан тыс сыртқы нарықтарға қол жеткізуді кеңейту арқылы олардың экспорттық мүмкіндіктерін дамыту және арттыру мақсатында өзінің кәсіпорындарын қолдайды. Көптеген елдерде өнеркәсіптің өсуі дамыған ірі нарықтарға қол жеткізуді (мысалы, экспорттық субсидиялар, салықтық демалыстар және қаржыландыруға қол жеткізуді жеңілдету) қамтамасыз ететін тиімді жағдайлар жасаумен байланысты болды. Дәл осы қосылған құны жоғары экспорт сапалы тауарлар, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтер өндірісін ынталандырады, экономиканың даму қарқынын жеделдетеді, өңдеуші секторға шетелдік капиталдың ағынын қамтамасыз етеді және әлемдік шикізат нарықтарындағы бағалардың тұрақсыздығы жағдайында мемлекеттік бюджетке қаражат түсімдерінің көздерін әртараптандыруға ықпал етеді.

      3. Қосылған құн жасаудың жаһандық тізбегіне кірігу арқылы халықаралық кооперация.

      Қосылған құнды қалыптастырудың жаһандық тізбектері (global value chains) деп нәтижесінде экономиканың жаһандық сипатына қарай, әртүрлі елдерде әзірлеу мен өңдеудің әртүрлі сатыларынан өтетін өнімдер мен көрсетілетін қызметтерге құн қосылатын (түпкілікті тұтынушының көзқарасы тұрғысынан) операциялардың дәйектілігі түсініледі.

      Барлық дерлік елдер жаһандық қосылған құн түзу тізбегіне кіру мақсатын көздейді, бұл технологиялар трансфертіне мүмкіндік береді және елдің өнеркәсіптік әлеуетін арттырады (Р. Каплински, Г. Гереффи, С. Иномата және т.б.), алайда дамушы елдер тарапынан еркін нарық қағидаларын сақтау – ең төмен құнға ең жақсы сапа ұсыну талап етіледі.

      Өңдеуші өнеркәсіп салаларының жаһандық ойыншыларын тарту арқылы қосылған құн жасау тізбектерін дамыту.

      Жаһандық қосылған құн жасау тізбектерінде трансұлттық компаниялар түйінді рөл атқарады. Жаһандануды жеделдету және қолжетімді шикізат көздерін, арзан жұмыс күшін, әлеуетті өткізу нарықтарын әлемдік бөлу салдарынан трансұлттық компанияларға өндірістердің, зерттеулер мен әзірлемелер орталықтарының, өткізу нарықтарының географиялық тұрғыдан бөлек жұмыс істеуін қолдау тиімді болып шықты. Бұл ретте, негізгі құн тауарлардың физикалық өндірісінде емес, жоғары білікті еңбек ресурстары көп шоғырланған ғылымды қажет ететін салаларда құрылады.

      Екінші жағынан, жоғары білікті мамандардың, өңдеуші өндірістерді қамтамасыз етудің ғылыми базасы мен инжинирингтік жүйесінің шоғырлануы қосылған құнның технологиялық тізбегіндегі ілгерілеуге құзыреттілікті арттыруға, яғни төменгі қайта өңдеу өнімдерінің өндірісінен орташа және жоғары өңдеу өнімдердің өндірісіне көшуге мүмкіндік береді. Осы санаттардағы өнімнің басты ерекшелігі өндірілетін өнімнің күрделілігі және оның бастапқы шикізатты пайдалануға тәуелділігі болып табылады.

      Бағасы көбінесе сауда биржаларында қалыптасатын және "ауытқымалы" (fluctuating) болып табылатын бастапқы шикізатты тікелей пайдалану төмен бөлініс өнімдеріне тән болып табылады, осыған тәуелді мұндай өнімнің көлемі мен экспорты көбінесе сыртқы конъюнктураға байланысты және күрт көтерілуге немесе төмендеуге бейім.

      Екінші жағынан, орташа және жоғары бөлініс өнімдері өз мәні бойынша неғұрлым тұрақты өндіріспен ерекшеленеді және бастапқы шикізаттың бағасына айтарлықтай тәуелді емес, себебі мұндай өнімнің өзіндік құнындағы қомақты үлес жоғары технологиялар мен ғылыми еңбекке тиесілі.

      Сондықтан дамушы елдер "баға/сапа" өлшемшарты бойынша теңгерімделген трансұлттық компаниялар үшін пайдалы ұсыныстар жасауға ерекше көңіл бөледі. Дамыған ғылыми-технологиялық база құру, жоғары білікті кадрлардың меншікті базасын дамыту, халықаралық интеграциялық бірлестіктер шеңберінде мүмкіндіктерді тиімді пайдалану, неғұрлым перспективалы сауда әріптестерімен сауда келісімдерінің жүйесін дамыту, сондай-ақ қосылған құн жасау тізбегін дамыту және ел ішінде бәсекеге қабілеттілікті арттыру құралы ретінде кластерлік саясатты іске асыру жаһандық қосылған құн жасау тізбектеріне кірудің түйінді аспектілері болып табылады.

      Қазақстан Республикасының өңдеуші өнеркәсібіндегі өндірісті әртараптандыру және күрделендіру шеңберінде жұмыс істеп тұрған трансұлттық компаниялармен ынтымақтастықты кеңейте отырып және жаңа трансұлттық компанияларды тарта отырып, жаһандық қосылған құн жасау тізбегіне одан әрі кірігу қажет.

      Қазақстан нарығында жұмыс істеп жүрген трансұлттық компаниялармен одан әрі өзара қарым-қатынасты дамыту Қазақстан Республикасының мүдделерін көздей отырып, өзара тиімді ынтымақтастық қағидаты бойынша құрылуы тиіс. Бұл өндірілетін өнімнің номенклатурасын кеңейту және ел экономикасын күрделендіру мен әртараптандыру мақсатында өндірісті тереңдету арқылы жүзеге асырылатын болады.

      Қазіргі уақытта ел аумағында бірқатар жаһандық трансұлттық компаниялар (мысалы, Arcelor Mittal, POSCO, LOTTE, Schneider Electric) жұмыс істейтінін атап өткен жөн. Алайда, бұл компаниялар қазақстандық кәсіпорындармен ынтымақтастықта не төмен бөлініс өнімдерінің немесе ескірген өнімдердің өндірісінде жұмыс істейді не өзінің жемісті ынтымақтастығын енді ғана бастаған. Осының салдарынан қолданыстағы кооперацияны дамыту және тереңдету үшін трансұлттық компаниялармен ынтымақтастыққа қатысты салмақты әрі жоспарлы саясат жүргізу қажет. Кейіннен қосылған құн жасау тізбегі арқылы Boeing концерніне құрастыруға жеткізілетін титан қорытпаларын өндіретін "ПОСУК Титаниум" жауапкершілігі шектеулі серіктестігі қазіргі уақытта Қазақстанда жаһандық қосылған құн жасау тізбегіне кірігудің жарқын мысалдарының бірі болып табылады.

      Трансұлттық жаңа компанияларды тарту да қойылған міндеттерге қол жеткізуде мемлекеттің мүдделеріне барынша сәйкес келетін сипатқа ие болуы тиіс, атап айтқанда, қосылған құны көп тауарлардың жаңа түрлерінің өндірісі және әріптес трансұлттық компаниялардың тауарларды бөлу жөніндегі құралдары (жолға қойылған өткізу арналары) арқылы әлемдік нарықтарға экспорттау.

      Жаһандық қосылған құн жасау тізбегіне кірігу үшін жаһандық ойыншыларды тарту құралын енгізу.

      Өзіндік өткізу арналары және жаһандық қосылған құн жасау тізбегінде үлесі бар өңдеуші өнеркәсіп салаларындағы жаһандық көшбасшыларға назар аудару шетелдік инвесторларды тарту жөніндегі негізгі міндеттердің бірі болуы тиіс.

      Инвестициялық қызметті, сондай-ақ жаһандық қосылған құн жасау тізбегіне кірігуді жоспарлау басым тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің бірыңғай картасын енгізу есебінен де жүзеге асырылатын болады. Бұл құрал кадрлық, технологиялық және шикізаттық (құрауыштары) қолжетімділікті, сондай-ақ экспорттық өткізу нарықтарын ескере отырып, ел аумағында оқшаулау үшін неғұрлым перспективалы тауарлардың/тауарлық топтардың тізімін анықтауды болжайды.

      Осы тауарлардың тізбесі мемлекеттің де, бизнестің де мүдделеріне толық жауап береді. Мемлекеттік мүдде бөлігінде басым тауарлар тауар номенклатурасын кеңейту, өндірісті әртараптандыру және күрделендіру мәселелеріне жауап беретін болады. Бизнес мүдделері бөлігінде тізбе даму және сыртқы нарықтарға шығу әлеуеті бар жаңа өндірістерді құруға бағдар бола алады.

      Нарық ішінде қосылған құнды дамыту және экспортқа шығу үшін жаңа өндіріс түрлерін дамыту.

      Сирек және жерде сирек кездесетін металдарды пайдалану электрондық өнеркәсіп, медицина, компьютерлік өндіріс және т.б. сияқты өте күрделі өндірістер мен өнеркәсіп салаларында қолданылады. Соның салдарынан сирек және жерде сирек кездесетін металдардан дайын өнімдер өндірісінің дамуы өнеркәсіптің технологиялық даму деңгейін айқындайтынын атап өтуге болады.

      Қазіргі уақытта жерде сирек кездесетін элементтерге әлемдік қажеттілік жылына шамамен 120 мың тоннаны құрайды. Алайда, жерде сирек кездесетін металдардың әлемдік нарығын іс жүзінде Қытайдағы өндіріс монополиялап алған. Қазірдің өзінде жерде сирек кездесетін металдар өнімдерін жеткізу бойынша әртүрлі шектеулер байқалуда, бұл басқа мемлекеттердің өнеркәсібіне өте жағымсыз әсер етеді. Осыған байланысты өз өнеркәсібінде жерде сирек кездесетін металдарды белсенді пайдаланатын әлемнің ірі экономикаларында (АҚШ, Ресей, Жапония, Германия) Қытайдан шығатын жерде сирек кездесетін металдар жеткізілімдеріне жоғары тәуелділікті азайту бойынша әртүрлі жоспарлар бар. Америка Құрама Штаттары мен Аустралия арасындағы сирек және жерде сирек кездесетін металдарды (неодим және тантал) қоса алғанда, пайдалы қазбаларды бірлесіп өндіру және қайта өңдеу туралы келісімнен Қытайға тәуелділіктен осылайша арылу мысалдарының бірін байқауға болады.

      Тұрақты технологиялық прогресс жерде сирек кездесетін металдарға әлемдік сұранысты арттырады. Бұл ретте, жоғары бөлініс өнімдері де қосылған құны жоғары және технологиялық күрделілігі тиісті деңгейдегі өндіріс болып табылатынын атап өту керек.

      Қазақстанда сирек және жерде сирек кездесетін металдардың минералдық-шикізаттық базасын кеңейтудің қомақты қорлары мен перспективалары бар. Республикада жерде сирек кездесетін металдардың өндірісі мамандандырылған кәсіпорындарда жүзеге асырылады.

      Бүгінгі таңда сала, бірінші кезекте кен орындары орналасқан өңірлердегі инфрақұрылымды жақсартуға бағыттауға болатын инвестицияларға аса мұқтаж. Сирек және жерде сирек кездесетін металдардың минералдық шикізаты тиімді пайдаланылатын болса, Қазақстан ғылым мен техниканың заманауи салаларын дамыта, сондай-ақ жерде сирек кездесетін металдарды әлемдік нарықтарда өткізе алады.

      2014 жылы Қазақстан Республикасында сирек және жерде сирек кездесетін металдарды игеруді дамытудың 2015 – 2019 жылдарға арналған жоспары қабылданды, оның шеңберінде саланы реттеудің мемлекеттік жүйесін жетілдіру, заңнамалық-нормативтік қамтамасыз ету және саланы ғылыми-технологиялық дамыту бойынша жұмыс жүргізіліп жатыр.

3.4. Қазақстанның өңдеуші өнеркәсібін дамытуға әсер ететін әлемдік дамудың негізгі үрдістері (жаһандық мегатрендтер)

      Өнімділігі жоғары және бәсекеге қабілетті кәсіпкерлікті өркендету индустрияны дамытудағы жалпы әлемдік тренд болып табылады, мұның өзі мемлекеттік қолдау көрсетудің инклюзивті тәсілін көздейді.

      Жаһандық экономикада жалдамалы жұмыскерлердің біртіндеп дербес кәсіпкерлер санатына ауысуына байланысты олардың үлесінің төмендеу үрдісі байқалады. Бұл шешімдер қабылдау үшін (laissez-faire) кәсіпкердің белгілі бір еркіндігін қамтамасыз етумен және мемлекеттік қолдаудың түсінікті әрі ашық жүйесіне кепілдік берумен, қосымша фискалдық ынталандырулардың енгізілумен сүйемелденеді.

      Жаһандық орын алған әлемдік даму үрдістері өңдеуші өнеркәсіпті дамытуға барынша әсер ететін негізгі мегатрендтерді таңады, оның ішінде:

      цифрландыру базасында технологиялық даму;

      урбандалу;

      экономикалық қуатты Азия елдеріне қарай ығыстыру;

      жаһандандыруға қарсы өңірлендіру;

      интернет-қоғамдастықтардың өсіп келе жатқан ықпалы;

      жасыл экономика (green economy);

      өндірістің тұйық циклдары (loop economy);

      кооперация рөлін күшейту (coop economy);

      индустриялық-инновациялық дамудағы мемлекеттің рөлін күшейту.

      Цифрландыру негізінде технологиялық даму. Цифрлық технологиялар адам өмірінің барлық салаларына және өндірістік процестерге белсенді енгізілуде. Бүгінгі күннің шындығына айналған заттардың өнеркәсіптік интернеті, бұлтты сервистер, 3D-баспа, толықтырылған және виртуалды шындық сияқты базалық цифрлық технологиялармен қатар кванттық сервистер, ақылды кеңістіктер, биочиптер, нейрондық процессорлар, шекаралық есептеулер (Edge), толықтырылған талдау, тауарларды көзбен шолу арқылы және дауыстық іздеу сервистері, аралас шындық маңызды трендке айналуда.

      Accenture деректеріне сәйкес 2030 жылы виртуалды фабриканың мынадай технологиясы таралады: өзін-өзі ұйымдастыратын және өзін-өзі қолдайтын фабрикалар, ақылды көрсетілетін қызметтер. Ал Gartner он жылдан кейін жасанды интеллект технологиясы (AI) барлық жерде таралады деп болжайды.

      Сондай-ақ инфрақұрылым бұдан былай компанияларды дамытудағы тежеуші фактор болмайды. 5G, карбон нанотүтіктерінің, нейроморфтық микросхемалардың, кванттық есептеулердің кеңінен таралуы кәсіпорындар үшін шексіз мүмкіндіктер ашады.

      Бұдан басқа, таяудағы онжылдықта ақылды киім мен материалдар кеңінен таралады.

      Цифрлық технологиялар тек өнеркәсіпке әсер етіп қоймай, "кәдімгі" қаланың сипаттамаларын да өзгертеді. Мәселен, жаңа технологиялар адам болатын кеңістіктің мүмкіндіктерін кеңейтеді және "ақылды" өмір сүруге және жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Мұндай технологияларға 4D-баспа, өзін-өзі қалпына келтіретін жүйелер, ақылды шаң, кремний аноды бар батареялар (сыйымдылығы кәдімгіге қарағанда әлдеқайда көп), стереодисплейлер, ұшатын дербес қозғалыс құралдары жатады.

      Аталған трендтер цифрлық технологияларды өндіріске енгізу және дамыту саласындағы мемлекеттік саясаттың парадигмасын өзгертеді. Осыған байланысты, Қазақстанға цифрлық технологияларды өндіріске енгізу және дамыту саласындағы мемлекеттік саясатты күшейту қажет.

      Цифрлық технологияларды белсенді енгізу кәсіпорындарға кастомизацияланған (дараландырылған) өнімді ұсыну арқылы бәсекеге қабілеттілікті күшейтуге, жаңа өнімдерді нарыққа шығаруды айтарлықтай қысқартуға, өздігінен оңтайландырылатын, бейімделген және дербес өндірістерді құруға, ілеспе озық "ақылды" қызметтерді ұсынуға мүмкіндік береді.

      Урбандалу. Мегаполистердің, агломерациялар мен өсу полюстерінің өсіп келе жатқан рөлі қазіргі заманғы трендтердің бірі болып табылады. Ағымдағы үрдіс сақталса, 2030 жылға қарай әлем халқының 60 %-ы қалаларда тұратын болады.

      Көші-қон процестерін жаһандық күшейту және білікті жұмыс күші мен инфрақұрылымды ірі қалаларда шоғырландыру Қазақстанға да тән. Орташа және жоғары технологиялы секторлар кәсіпорындарының көпшілігі урбандалған "өсу нүктелерінде" шоғырланған. Түпкілікті тұтынуға байланысты секторлар ірі агломерациялардың айналасында шоғырланады. Қазақстанда іске асырылып жатқан басқарылатын урбандалу саясаты шеңберінде өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындары республиканың қалыптасып келе жатқан агломерацияларында (Алматы, Нұр-Сұлтан, Шымкент, Ақтөбе) басым дамытылады.

      Экономикалық қуатты Азия елдеріне қарай ығыстыру. Әлемдік экономиканың даму үрдістері дамушы Азия нарықтары тарапынан сұраныстың бағытын өзгертеді. Азия елдеріндегі тұрмыс деңгейінің өсуі оның тарапынан сұранысы қымбат емес, бірақ түпкілікті тұтынудың сапалы тауарларын тұтынуға бағытталған орта топтың қалыптасуына ықпал етеді. Мұндай үрдіс қарапайым заттардың экономикасын дамытуға ықпал етеді.

      Жаһандандыруға қарсы өңірлендіру. Жаһандандыруды қолдау бірте-бірте Азия өңіріне ауысуда, ал батыс елдері шектеу шаралары мен протекционистік саясатқа көбірек жүгінуде. Әлем елдер арасындағы жаһандық бәсекеден өңірлік блоктар арасындағы бәсекеге көшуде. Экономикалық қоғамдастықтар бойынша әріптес елдерге (Еуразиялық экономикалық одақ, Шанхай ынтымақтастық ұйымы және т.б.) қатысты "сауда соғыстарының" пайда болуы мен жалғасуы шарттарында Қазақстан үшін "оффшорлық өндірісті" құру және дамыту мүмкіндігі пайда болады.

      Интернет-қоғамдастықтардың өсіп келе жатқан ықпалы. Интернет тыныс-тіршіліктің барлық дерлік салаларында интернет-қоғамдастықтар қалыптастыра отырып, тұрмысқа барған сайын дендеп енуде. Үлкен деректердің болуы (Big Data) интернет-қоғамдастықты бизнес пен жалпы экономиканың дамуының маңызды факторына айналдырады. Мемлекеттер арасындағы белгілі шекаралардың болмауы интернет-қоғамдастықтардың қызметін дәстүрлі тәсілдермен басқаруды қиындатады.

      Жасыл экономика. "Жасыл экономикаға" көшу мәселелері зор маңызға ие бола түсуде, өйткені экологиялық проблемалардың өсуі – ауаның, жердің, судың ластануы – қазірдің өзінде климат пен адамдардың денсаулығына теріс әсерін тигізуде. Қоршаған ортаға зор зиян келтіретін өндірістерден бас тарту туралы шешімдер жаппай қабылдануда, тазарту құрылыстары мен жабдықтарын пайдаланбағаны үшін айыппұл санкциялары өсуде.

      Өндірістің тұйық циклдары (loop economy). Өндірістің тұйық циклінің экономикасы табиғи ресурстардың сарқылуы мен қоршаған ортаның адамзат үшін қауіпті ластануы жағдайында неғұрлым өзекті бола түсуде. Мұндай экономика өндіріс пен тұтыну кезінде қоршаған ортада жинақталатын қалдықтардың түзілуін жоққа шығаратын материалдардың тұрақты айналымын білдіреді. Бизнестің мұндай моделі өндірілген тауарды кәдеге жарату және материалдарды өндірістік циклға қайтару жөніндегі шараларды алдын ала жоспарлау қажеттігін көздейді. Бұдан басқа, өндірістің тұйық циклі өндіріс шығындарын азайтуға мүмкіндік береді.

      Кооперацияның рөлін күшейту (coop economy). Кооперативтік экономика өз мүшелерінің әрқайсысын қолдайтын құрылымдағы жеке пайда алу құқығын мойындайды. Кооперативтік экономикада өнеркәсіптің, сауда мен коммерцияның басым бөлігі кооперативтік ұйымдар арқылы басқарылады.

      Кооперативтік экономикада мемлекеттік кәсіпорындардың қызметі өндірушілерге материалдар мен қызметтерді төмендетілген баға бойынша жеткізуге бағытталатын болады. Кооперативтік бизнес денсаулық сақтауды, заң қызметтерін және ауыл шаруашылығын қоса алғанда, бірінші кезекте қажетті тауарлардан бастап сән-салтанат заттарына дейін тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің барлық түрлерін өндіретін болады. Бұл кәсіпорындардың барлығы коммерциялық кәсіпорындар ретінде жұмыс істейтін болады, бірақ пайда басшылар емес, мүшелер арасында бөлінетін болады.

      Индустриялық-инновациялық дамудағы мемлекеттің рөлін күшейту. Қалыптасып отырған жағдайларда институционалдық, инфрақұрылымдық, қаржылық, фискалдық және өзге де қолдау түрлерін одан әрі жетілдіру, сондай-ақ өңдеуші өнеркәсіпті инновациялық және технологиялық дамытуды ынталандыру мақсатында ғылыми-технологиялық дамудың нысаналы векторларына бастамашылық ету жолымен индустриялық-инновациялық саясатты іске асырудағы мемлекеттің рөлі күшейтіледі.

3.5. Тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді реттелетін сатып алудың ішкі нарығының жай-күйін талдау

      Қазіргі заманғы экономикада реттелетін сатып алу іргелі стратегиялық рөл атқарады. Сатып алу тапсырыс берушілерді жабдықтау қағидалары ретінде қаралған кезең артта қалды. Қазір бірінші кезекке сатып алудың жүйе түзуші әлеуеті шықты, оның экономикалық мәні сұранысты экономикалық даму факторларына трансформациялаудан тұрады.

      Мұқтаждықтарды қамтамасыз ету өңірлік өлшем шәкілі ретінде де, жалпыұлттық ауқымда да экономикалық өсудің драйверіне, іскерлік белсенділіктің акселераторына айналды.

      Тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді (мемлекеттік сатып алу, ұлттық компаниялар мен холдингтердің сатып алулары, жер қойнауын пайдаланушылардың – мониторинг субъектілерінің сатып алулары) реттелетін сатып алуды талдау республика бойынша 2010 – 2018 жылдар аралығында жалпы сатып алу көлемінің 2,4 есе өсіп, жергілікті қамту үлесінің 48,2 %-дан 50,6 %-ға дейін өскенін көрсетті. Бұл ретте жергілікті қамтудың ең үлкен көрсеткіші 2014 жылға (жергілікті қамтудың үлесі – 63,2 %) келіп, 2015 жылы 5,7 %-ға күрт төмендеп, одан кейін жыл сайын төмендеді.


      7-сурет. 2010 – 2018 жылдардағы реттелетін сатып алу және ондағы жергілікті қамту көрсеткіштерінің серпіні




      Дереккөз: Ресми деректер

      Отандық өнім берушілер үшін преференцияның күшін жою – бұл жергілікті қамту көрсеткішінің төмендеу себептерінің бірі. Қазіргі уақытта жергілікті қамту бойынша талаптар жер қойнауын пайдаланушылардың сатып алуларында ғана ішінара көзделген.

      Преференциялық режимнен бас тарту Қазақстанның халықаралық экономикалық қоғамдастықтарға (Дүниежүзілік сауда ұйымы, Еуразиялық экономикалық одақ) кіруіне және қатысуына, халықаралық келісімдердің нормаларына көшуіне байланысты болды.

      Атап айтқанда, мемлекеттік сатып алуларда жергілікті қамту 2016 жылғы 54,5 %-дан 2017 жылы 26,6 %-ға дейін күрт төмендеді.

      2018 жылдың қорытындысы бойынша елдегі өңдеуші өнеркәсіп сомасы
2,9 трлн. теңгеден асып, тауарларды сатып алу сомасының 59,1 %-ын құрады. Мұнай-газ секторы мен мемлекеттік мекемелердің жер қойнауын пайдаланушыларының сатып алуы өңделген тауарларды сатып алу сомасының шамамен 61,4 %-ын құрады, бұл ретте ондағы жергілікті қамтудың үлесі
13 %-дан аспайды. Аталған факт өндіріс құру және өнімді оқшаулаудың өсуі үшін әлеуеттің зор екенін көрсетеді.

      "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамы компанияларының тобы және Теңізшевройл, Қарашығанақ Петролиум Оперейтинг, Солтүстік-Каспий операциялық компаниясы ерекше назар аударуға лайықты. 2018 жылдың қорытындысы бойынша сатып алу сомасы 9,6 трлн. теңгені (жалпы көлемнің 56,9 %-ы) құрады, оның ішінде тауарларды сатып алу сомасы 2,1 трлн. теңге (барлық тауарлардың 43,5 %-ы). Ондағы жергілікті қамту үлесі жалпы 60,7 %-ды құрады, ал ірі операторлардағы жергілікті қамту үлесі 7,3 %-дан аспайды.


      8-сурет. 2010 – 2018 жылдардағы реттелетін тауарларды сатып алу және ондағы жергілікті қамту көрсеткіштерінің серпіні




      Дереккөз: Ресми деректер

      "Самұрық-Қазына" акционерлік қоғамы сатып алудың қазір қолданыстағы санаттық стратегиялары (жеңіл автомобильдер мен автобустар, медициналық сақтандыру, электр энергиясы және т.б.) мысалында сатып алудың санаттық стратегиялары бойынша жүйелі жұмыс жүргізуде, оны жалғастыру қажет.

      Жобалардың ірі операторлары – Теңізшевройл, Қарашығанақ Петролиум Оперейтинг, Солтүстік-Каспий операциялық компаниясы Қазақстан Республикасының Үкіметімен жасалған ынтымақтастық туралы меморандум шеңберінде тауарларды өндірушілермен және жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді жеткізушілермен жұмыстар жүргізуде. Операторлар тапсырыс берушіге тұрақты бағдарланған өнім берушілермен ынтымақтастыққа ұмтылады, өнім берушілерге жоғары талаптар қойылады. Бұл ретте, ірі компанияларға тиісті өнімдер мен көрсетілетін қызметтер ұсынатын шағын және орта кәсіпкерлерді табу, сондай-ақ олардың біліктілігін бағалау, олармен операциялар жүргізу кезінде тәуекелді төмендету үшін қажетті ақпарат алу қиынға соғады.

      Қазақстандық шағын және орта кәсіпкерлік тауарларын ілгерілетудің төмен деңгейінің себебі олардың өнімдерінің халықаралық стандарттар мен нормаларға, халықаралық нарықтарда қолданылатын сапа кепілдіктеріне (API, ASMI, ISO, HACCP, CEN және т.б.) толық сәйкес келмеуі болып табылады. Кәсіпорындарға өнімдер мен көрсетілетін қызметтерді сертификаттау үшін қажетті техникалық құжаттаманы әзірлеуге жәрдемдесу жеткіліксіз деңгейде жүзеге асырылады. Мұндай жағдайларда шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің көптеген техникалық кедергілерге тап болады.

      Ішкі нарықтағы ағымдағы жағдайды ескере отырып, сондай-ақ өтпелі кезеңнің аяқталуға жақындағанына (2021 жылғы 1 қаңтарға дейін) байланысты жергілікті қамтуды (ішкі нарықты) дамыту саясатын қайта қарау, яғни ішкі нарықты дамытуды қолдаудан таяу кезеңге экспортқа шығу әлеуеті бар ішкі нарықты орынды дамыту үшін қолайлы жағдай жасауға және ынталандыруға көшу ұсынылады. Қысқа мерзімді перспективада өтпелі кезеңге арналған халықаралық келісім нормаларына қайшы келмейтін шараларды қарауға болады.


3.6. Индустриялық-инновациялық даму саласындағы күшті, әлсіз жақтарды, мүмкіндіктер мен қауіптерді талдау

      Индустриялық-инновациялық саясатты жүргізу күшті, әлсіз жақтарын, мүмкіндіктер мен қауіптерді ескере отырып, жүзеге асырылатын болады, бұл мыналарды болжайды: қолда бар күшті жақтардың әлеуетін және мүмкіндіктерін пайдалану; жүргізіліп жатқан саясатты іске асыруға әлсіз жақтардың әсерін нивелирлеу; тәуекелдер мен қауіп-қатерлерді жою үшін алдын алу іс-шараларын жүргізу.

      Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық дамуы үшін мүмкіндіктер:

      1. Қазақстанның әлемнің екі ірі экономикасымен (Қытай Халық Республикасы және Ресей Федерациясы) көршілес болуы, сондай-ақ өңірлік интеграциялық бірлестіктер (Еуразиялық экономикалық одақ, Шанхай ынтымақтастық ұйымы) шеңберінде олармен өзара іс-қимыл жасау өңдеуші өнеркәсіпті дамыту үшін қолайлы мүмкіндіктер туғызады.

      Қазақстан Республикасының өңдеуші өнеркәсібінің әлеуетті экспорты үшін өткізу нарығы ретінде елдердің 3 тобы қаралады. Қазақстандық өңделген өнімді өткізудің анағұрлым қолжетімді нарықтары Қытай мен Ресей болып табылады. Елдердің екінші тобы Өзбекстан мен Иран сияқты жылдам өсіп келе жатқан экономикалардан тұрады, олармен Қазақстанның ортақ шекарасы бар (атап айтқанда, Каспий теңізі бойынша Иранмен). Үшінші топқа барынша шалғай Жапония, Оңтүстік Корея, Үндістан, Пәкістан, Түркия, Сауд Арабиясы және Біріккен Араб Әмірліктері кіреді.

      Осыған байланысты, қолданыстағы мүмкіндіктерді барынша пайдалану үшін мемлекеттің негізгі міндеті жоғарыда көрсетілген елдердің нарықтарына өңдеуші өнеркәсіп өнімдерінің экспортын шектейтін кедергілерді алып тастау болып табылады.

      Бұл үшін Қазақстан преференциялық сауда және еркін сауда туралы келісімдерін белсенді пайдаланатын болады, халықаралық талаптар мен стандарттарға сәйкес келтіру мақсатында шығарылатын өнімнің сапасын және бәсекеге қабілеттілігін арттыруға жәрдемдесетін болады, сондай-ақ бірлескен өндірістерді құру мақсатында инвестициялық ахуалды жақсаратын болады. Қазақстанның әлеуетті әріптес елдердің жоғары және орташа технологиялы өндірістерін өз аумағында орналастыруға әлеуетті мүмкіндігі бар.

      Қазақстанның инновациялық дамуының жеткіліксіз серпінін ескере отырып, технологиялар трансферті процестерін жеделдету үшін жаңа технологиялы орталық ретінде Қытаймен көршілес болу мүмкіндігін пайдалану қажет.

      2. Азияның дамушы елдерінде күнделікті тұтынылатын сапалы түпкілікті тауарларға сұраныстың өсуі Қазақстан үшін осы санаттағы бәсекеге қабілетті тауарлардың өндірісін және экспортын кеңейтуге қосымша мүмкіндіктер береді.

      Қытай мен Орталық және Оңтүстік Азияның дамушы елдері экономикаларының серпінді өсуі, соның нәтижесінде олардағы орта топтың өсуі күнделікті тауарларды тұтыну көлемінің ұлғаюына ықпал етеді және осы елдердің нарықтарында жоғары сұранысқа негіз болады.

      3. Қазақстанда жедел урбандалу капиталдардың, сапалы жұмыс күшінің, инфрақұрылымдардың және тұтынушылардың өсу нүктелерінде, атап айтқанда, қалыптасып келе жатқан агломерацияларда (Алматы, Нұр-Сұлтан, Шымкент, Ақтөбе) шоғырлануына ықпал етеді.

      Қалыптасып келе жатқан "өсу нүктелері" бағытында халықтың ұтқырлығын жеделдету, тұтастай алғанда, Қазақстанның елдік бәсекелестігі ландшафтының өзгеруіне ықпал етеді. Қазақстанда урбандалу деңгейін арттыру ішкі нарықта бәсекеге қабілетті отандық өнімге, оның ішінде тамақ өнеркәсібіне, киім мен аяқ киім өндірісіне, үйге арналған тауарлар өндірісіне, жиһазға, тұрмыстық техникаға, құрылыс материалдарына және т.б. сұраныс туғызады.

      4. Экономиканың өсуі және ірі инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру өндірістік мақсаттағы тауарларға сұраныстың ұлғаюын генерациялайтын реттелетін сатып алу нарығына әсер етеді. Әлемнің көптеген елдерінде мемлекеттік сатып алу саясаты экономиканың нақты секторында инновациялар мен ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарды ынталандыруға бағытталған. Осыған байланысты, Қазақстанда жергілікті қамтуды арттыру үшін реттелетін сатып алу әлеуетін пайдалану мүмкіндігі бар.

      5. Индустрия 4.0 шеңберінде цифрландыру мен жаңа технологияларды енгізу мүмкіндігі өңдеуші өнеркәсіптегі еңбек өнімділігінің өсуіне және шығарылатын өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал етеді.

      Индустрия 4.0 Қазақстанда өңдеуші өнеркәсіптің орташа және жоғары технологиялы секторларын қалыптастыру мүмкіндіктерін аша отырып, өндірістік модельдер мен бизнес-модельдерді трансформациялайды.

      6. "Жасыл" энергетика мен цифрлық технологиялардың, электромобильдер, электроника мен гаджеттер өндірісінің дамуына байланысты жерде сирек кездесетін элементтерге деген әлемдік сұраныстың өсіп келе жатқанын ескерсек, Қазақстанның жерде сирек кездесетін металдардың, титанның, кремнийдің және т.б. бай табиғи қорлары базасында қосылған құны жоғары өндірістерді құруға трансұлттық компаниялар инвестицияларын тарту үшін әлеуетті мүмкіндіктері бар. Бұған жоғарыда көрсетілген өнімдердің негізгі өндірушілерінің (Қытай, Ресей, Үндістан және т.б.) нарықтарына жақындық та ықпал етеді.

      Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық дамуы үшін негізгі қауіп-қатерлер мен тәуекелдер. Мынадай қауіп-қатерлер мен тәуекелдер барынша әсерін тигізетін болады:

      1. Өңдеуші өнеркәсіпке тартылатын инвестициялар көлемінің жеткіліксіздігінен туындайтын "ерте индустриясыздандыру" қаупі.

      Өңдеуші өнеркәсіпке инвестициялардың өсу қарқынының серпіні тау-кен өнеркәсібімен салыстырғанда төмен күйінде қалып отыр. Сала ішінде инвестициялардың басым бөлігі дәстүрлі түрде металлургия мен мұнай өңдеуге бағытталады.

      Осының салдарынан, республиканың өңдеуші өнеркәсібінде осы уақытқа дейін саланың өсу қарқынын жеделдетуді қамтамасыз ететін кәсіпорындардың сыни массасы пайда болған жоқ. Сонымен қатар, кәсіпорындардың сыни массасының және географиялық шоғырлануының болмауы толық циклды өндірістердің қалыптасуын және қосылған құн тізбегінің құрылуын күрделендіреді, әлсіз салааралық байланыстардың, агломерациялық әсерлердің болмауының, саланың технологиялық артта қалуының және т.б. себебі болып табылады.

      2. Сыртқы нарықтарда өңдеуші өнеркәсіптің отандық өнімінің бәсекеге қабілеттілігінің төмендігі, Қытай мен Ресейден әкелінген тауарлардың үлесі жоғары ішкі нарықтың шектеулі болуы отандық өндірушілерге қысым көрсетеді.

      Қытай мен Ресейдің өндірістік жүйелері Қазақстан Республикасымен салыстырғанда едәуір дамыған және күрделі. Бұдан басқа, олар Қазақстан импортқа оның өз нарықтарына қол жеткізуі үшін кедергі жасайды. Мысалы, Еуразиялық экономикалық одақ шеңберінде қол жеткізілген уағдаластықтарға қарамастан, Ресеймен сауда-саттықта қазақстандық өндірушілер бетпе-бет келетін жосықсыз бәсекелестік фактілері әлі күнге дейін байқалуда.

      Қытай ішкі нарыққа рұқсат беру жөніндегі арнайы шаралармен, сондай-ақ мемлекеттік сауда кәсіпорындарының кеңінен таралуымен байланысты кіруге зор кедергілер қолданады.

      Тарихи тұрғыдан, қазақстандық нарықтың сыйымдылығы өңдеуші өнеркәсіп номенклатурасының басым бөлігінің өндірісіне қажетті ауқым әсеріне қол жеткізу үшін жеткіліксіз. Ағымдағы өндірістік модельдер кезінде ауқым әсеріне қол жеткізу үшін сыртқы нарықтардың қолжетімділігі сын көтермейді.

      3. Қазақстанның экспорттық қоржынында технологиялық күрделілігі төмен тауарлардың үлесі жоғары, бұл технологиялық артта қалу қаупін ұлғайтады.

      Қазақстандық экспорт номенклатурасының басым бөлігін төмен және орташа технологиялы секторларға жататын металлургия және мұнай өңдеу өнімдері құрайды, бұл Қытаймен, Ресеймен және Беларусьпен салыстырғанда Қазақстан экспортының технологиялық күрделілік деңгейін айтарлықтай төмендетеді.

      4. Қазақстанның өңдеуші өнеркәсібін цифрландыру деңгейі жеткіліксіз болып табылады. Қазақстан осы аспектіде даму деңгейі орташа елдер тобына жатады, бұл "цифрлық дәуір" технологиялары артықшылықтарының бәрін пайдалануға кедергі келтіреді.

      Цифрландыруды дамыту және жаңа технологияларды енгізу жұмыс күшінің біртіндеп босатылуына және қысқаруына алып келеді. Еңбек ресурстарының басқарылатын ағынын ұйымдастыру мақсатында жаңа кәсіптерге қайта оқытуды ұйымдастыру, кәсіптік бағдарлау және жұмысқа орналасуға жәрдемдесу жөніндегі жұмыс жалғасатын болады.

      Мүмкіндіктерді іске асыру және қауіп-қатерлерді төмендету үшін мынадай бірқатар күшті жақтар бар.

      1. Соңғы онжылдықта елдің экономикалық саясаты өңдеуші өнеркәсіпке негізделген күйде қалуда.

      Мәселен, индустрияландыру бағдарламалары шеңберінде ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін өңдеуші өнеркәсіптің басым салалары айқындалды.

      2. Өңдеуші өнеркәсіпті мемлекеттік қолдау үшін даму институттарының жүйесі қалыптастырылды.

      Бұл жүйе индустриялық-инновациялық даму саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру тетігі болып табылады.

      3. Қазақстан елеулі минералдық-шикізат базасына ие, бұл өңдеуші өнеркәсіп саласындағы жаңа жобаларды шикізатпен және базалық жартылай фабрикаттармен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

      Екінші жағынан, назар аударуды және қосымша ресурстарды шоғырландыруды талап ететін индустриялық-инновациялық саясатты жүргізуде мынадай әлсіз жақтар да бар.

      1. Ресурстарды тиімсіз пайдалану елдің әлеуетті пайдасын төмендетеді.

      Мемлекеттің индустриялық-инновациялық саясатын іске асыру үшін бөлінген қаржы ресурстары көбінесе мәлімделген басымдықтар мен индустрияландыру өлшемшарттарынан тыс пайдаланылады. Бұдан басқа, өңдеуші өнеркәсіпті жеткіліксіз қаржыландыру саланың төмен өсу қарқынының себебі болып табылады.

      Қазақстанда басқа елдермен салыстырғанда өңдеуші өнеркәсіпке бөлінетін инвестициялардың үлесі төмен. Мысалы, Қазақстандағы жалпы қосылған құнға қатысты инвестициялардың үлесі 16,5 %-ды құрайды, ал Ресейде көрсеткіш 20 % болса, Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы елдерінде – 26 % деңгейінде.

      2. Әртүрлі мемлекеттік органдар мен даму институттары арасындағы іс-қимылдарды үйлестірудің және келісудің жеткіліксіздігі.

      Мемлекеттік органдар мен даму институттары функцияларының қайталануы және артық функцияларының болуы байқалады, бұл оларды жоюды не жекелеген функцияларды бәсекелі ортаға беруді талап етеді.

      Мемлекеттік органдар мен даму институттарының қызметі әлсіз үйлестірілген, бұл индустриялық-инновациялық саясатты іске асырудың тиімділігін едәуір төмендетеді.

      3. Индустриялық-инновациялық саясатты іске асыру кезінде мониторингтің және кері байланыс тетіктерінің әлсіз жүйесі.

      Индустриялық-инновациялық даму бағдарламаларын іске асырудың сапалы мониторингінің болмауы қол жеткізілген тікелей және түпкілікті нәтижелер мен қолдау құралдарының тиімділігін объективті бағаламауға алып келеді. Сапалы мониторинг негізінде жүргізілген талдау қолданылатын қолдау құралдарының нәтижелілігін және оларды одан әрі жетілдіру жолдарын нақты айқындауға мүмкіндік береді.

4. Бағдарламаның мақсаттары, міндеттері, нысаналы индикаторлары және іске асыру нәтижелерінің көрсеткіштері

      Бағдарламаның мақсаты: өңдеуші өнеркәсіптің ішкі және сыртқы нарықтарда бәсекеге қабілеттілігі.

      Бағдарламаның мақсатына қол жеткізу мынадай нысаналы индикаторлармен өлшенетін болады (1-кесте):

      1) өңдеуші өнеркәсіптегі еңбек өнімділігінің 2018 жылғы деңгейге қарағанда нақты 1,6 есеге өсуі;

      2) өңдеуші өнеркәсіп экспорт көлемінің 2018 жылғы деңгейге қарағанда 1,9 есеге өсуі;

      3) өңдеуші өнеркәсіп негізгі капиталына салынған инвестициялардың нақты көлем индексінің 2018 жылғы деңгейге қарағанда 1,6 есеге өсуі;

      4) экономикалық белсенді 1000 адамға шаққанда өңдеуші өнеркәсіпте жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың санын 2018 жылғы деңгейге қарағанда 1,5 есеге ұлғайту;

      5) Экономикалық күрделілік индексін (Гарвард) 78-орыннан 55-орынға дейін (-0,31 балдан 0,14 балға дейінгі деңгейге) жоғарылату.

1-кесте. Өңдеуші өнеркәсіптегі нысаналы индикаторлар

Р/с №

Нысаналы индикаторлар

Өлшем бірлігі

Ақпарат көзі

2018 жыл
(факт)

2019 жыл (бағалау)

Болжам

Орындауға жауаптылар

2020 жыл

2021 жыл

2022 жыл

2023 жыл

2024 жыл

2025 жыл

1.

Өңдеуші өнеркәсіптегі еңбек өнімділігінің нақты өсуі

өткен жылға %-бен

ҰЭМ СК

104,7

108,7

108,0

107,4

106,9

106,5

106,1

105,7

ИИДМ, ҰЭМ, СІМ, АШМ, ЭМ, Қаржымині, СИМ, ЦДИАӨМ, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша)

2018 жылға %-бен

100,0

108,7

117,4

126,2

134,9

143,6

152,3

161,1

2.

Өңдеуші өнеркәсіптің экспорт көлемінің өсуі

өткен жылға %-бен

ҰЭМ СК, Қаржымині МКК

101,1

107,9

109,4

109,7

109,8

109,8

109,3

109,7

СИМ, ИИДМ, ҰЭМ, СІМ, АШМ, ЭМ, Қаржымині, ЦДИАӨМ, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша)

2018 жылға %-бен

100,0

107,9

118,1

129,5

142,2

156,1

170,7

187,2

3.

Өңдеуші өнеркәсіптің негізгі капиталына инвестициялардың нақты көлем индексінің өсуі

өткен жылға %-бен

ҰЭМ СК

119,7

56,8

131,4

123,9

119,3

116,2

113,9

112,2

ИИДМ,ҰЭМ, СІМ, АШМ, ЭМ, Қаржымині, СИМ, ЦДИАӨМ, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша)

2018 жылға %-бен

100,0

56,8

74,6

92,4

110,2

128,0

145,8

163,7

4.

Экономикалық белсенді 1000 адамға шаққанда өңдеуші өнеркәсіпте жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар санын ұлғайту

2018 жылғы деңгейге, есе

ҰЭМ СК

1,00

1,07

1,13

1,20

1,26

1,33

1,39

1,52

ҰЭМ, ИИДМ, СІМ, АШМ, ЭМ, Қаржымині, СИМ, ЦДИАӨМ, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша)

5.

Экономикалық күрделілік индексі (Гарвард) рейтінгтегі орны

балл

Гарвард университетінің рейтингі

-0,31
(78-орын)

-0,25
(76-орын)

-0,18
(74-орын)

-0,12
(70-орын)

-0,05
(64-орын)

0,01
(61-орын)

0,08
(59-орын)

0,14 (55-орын)

ИИДМ,СИМ, ҰЭМ, СІМ, АШМ, ЭМ, Қаржымині, ЦДИАӨМ, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)


      Бағдарламаның мақсаты мен нысаналы индикаторлары Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарына сәйкес келеді.

      Қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін мынадай 4 негізгі міндетті шешу қажет:

      1) индустриялық кәсіпкерліктің әлеуетін арттыру арқылы индустрияландыруды тереңдету.

      Бұл міндетке қол жеткізу мынадай нәтижелер көрсеткіштерімен өлшенетін болады:


Р/с №

Тікелей нәтиже көрсеткіштері

Өлшем бірлігі

Ақпарат көзі

2018 жыл
(факт)

2019 жыл (бағалау)

Болжам

Орындауға жауаптылар

2020 жыл

2021 жыл

2022 жыл

2023 жыл

2024 жыл

2025 жыл

1

Өңдеуші өнеркәсіптегі шағын және орта бизнес өндірісінің көлемі

млн. теңге

ҰЭМ СК

3002036,4

3397880,5

3845920,0

4353037,4

4927022,5

5576692,4

6312026,9

7144321,5

ҰЭМ, ИИДМ, АШМ, Қаржымині, ЭМ, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктері

2

Жаңа жұмыс орындарын құру

мың адам

ИИДМ

13,3

5

5,1

5,2

5,3

5,4

5,5

5,6

ИИДМ, ҰЭМ, АШМ, Қаржымині, ЭМ, Еңбекмині, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктері


      2) ішкі және сыртқы нарықтарда сұранысқа ие өңделген тауарлардың өндіріс көлемін ұлғайту және номенклатурасын кеңейту.

      Бұл міндетке қол жеткізу мынадай нәтижелер көрсеткіштерімен өлшенетін болады:

Р/с №

Тікелей нәтиже көрсеткіштері

Өлшем бірлігі

Ақпарат көзі

2018 жыл
(факті)

2019 жыл (бағалау)

Болжам

Орындауға жауаптылар

2020 жыл

2021 жыл

2022 жыл

2023 жыл

2024 жыл

2025 жыл

1.

Технологиялық күрделілігі орташа және жоғары тауарлар экспортының көлемі

млрд АҚШ долл.

ҰЭМ СК, Қаржымині МКК

11,6

12,0

13,4

15,0

16,9

18,9

21,1

23,6

ИИДМ, СИМ, АШМ, ЭМ, ЦДИАӨМ,
ҰЭМ, Қаржымині, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктері

2.

Отандық өңделген тауарларды ілгерілету бойынша мемлекеттік ынталандыру шараларын алған индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерінің саны

бірлік

СИМ

-

110

110

110

110

110

110

110

ИИДМ, СИМ, экспортты дамыту және ілгерілету саласындағы ұлттық даму институты (келісу бойынша)

3.

Арнайы экономикалық аймақ аумағында шығарылатын өнімнің көлемі

млрд. теңге

ИИДМ

637,5

525,5

772

1244,7

1935,1

2099,9

2952,1

3169,2

ИИДМ, "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша), облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктері

4.

Өңделген тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді ішкі нарықта ілгерілету бойынша мемлекеттік ынталандыру шараларын алған кәсіпкерлер жобаларының саны

бірлік

ИИДМ

-

25

146

148

150

152

154

156

ИИДМ, "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

5.

Еңбек өнімділігін арттыруға бағытталған мемлекеттік ынталандыру шараларын алған кәсіпорындар саны

бірлік

ИИДМ

42

50

67

73

79

85

91

97

ИИДМ, "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

      3) базалық өндірістерді дамытуды ынталандыру және стратегиялық жобаларды іске асыру арқылы өнеркәсіптік қуаттарды ұлғайту.

      Бұл міндетке қол жеткізу мынадай нәтижелер көрсеткіштерімен өлшенетін болады:

Р/с №

Тікелей нәтиже көрсеткіштері

Өлшем бірлігі

Ақпарат көзі

2018 жыл
(факті)

2019 жыл (бағалау)

Болжам

Орындауға жауаптылар

2020 жыл

2021 жыл

2022 жыл

2023 жыл

2024 жыл

2025 жыл

1.

Базалық салалардағы жобалар саны*

бірлік

"QazIndustry" ҚИЭО" АҚ



-

1

2

2

1

1

ИИДМ, АШМ, ЭМ, ҰЭМ, Қаржымині, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктері

2.

Өңдеуші өнеркәсіпте жалпы қосылған құнның нақты өсімі

2018 жылға %-бен

ҰЭМ СК

100,0

103,5

116,4

129,3

142,2

155,1

168,0

180,8

ИИДМ, АШМ, ЭМ, ҰЭМ, Қаржымині, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктері

      Ескертпе:

      * Базалық салалар деп қызметі неғұрлым жоғары бөліністі өнім өндіру процесінде кейіннен тұтыну үшін шикізат өнімін өңдеуге бағытталған өңдеуші өнеркәсіптің салалары түсініледі.


      4) өңдеуші өнеркәсіп салаларын технологиялық дамыту және цифрландыру.

      Бұл міндетке қол жеткізу мынадай нәтижелер көрсеткіштерімен өлшенетін болады:

Р/с №

Тікелей нәтиже көрсеткіштері

Өлшем бірлігі

Ақпарат көзі

2018 жыл
(факті)

2019 жыл (бағалау)

Болжам

Орындауға жауаптылар

2020 жыл

2021 жыл

2022 жыл

2023 жыл

2024 жыл

2025 жыл

1.

Цифрлық технологияларды пайдаланатын өңдеуші өнеркәсіптегі ірі және орта кәсіпорындардың үлесі

%

ҰЭМ СК

0

3

5

7

11

15

19

23

ИИДМ, ЦДИАӨМ, АШМ, ЭМ, "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

2.

Өңдеуші өнеркәсіптің инновациялық-белсенді кәсіпорындарының үлесі

%

ҰЭМ СК

15,8

17,0

18,3

19,5

20,7

21,9

23,2

25,6

ИИДМ, ЦДИАӨМ, АШМ, ЭМ, Қаржымині, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша)

5. Бағдарламаның негізгі бағыттары, қойылған мақсаттарға қол жеткізу жолдары және тиісті шаралар

      Қазақстан Республикасының 2020 – 2025 жылдарға арналған индустриялық-инновациялық даму саясаты сабақтастықты сақтайды және Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарында белгіленген ұзақ мерзімді саясатты ескере отырып, өңдеуші өнеркәсіпті одан әрі дамытуға назар аударылатын болады.

      Қазақстанның жаһандық нарықтағы бәсекелестік позициясын күшейту үшін қосылған құны жоғары тауарлар мен көрсетілетін қызметтер экспортына бағдарлана отырып, өнімділік пен сапаның өсуі өңдеуші өнеркәсіптің тұрақты және сапалы дамуының көрсеткіштеріне айналады.

      Мемлекеттік саясаттың қолданылатын шаралары мен тетіктері қазақстандық тауарлардың (жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің) халықаралық бәсекеге қабілеттілігіне қол жеткізу үшін ынталандыру жасауға бағдарланады.

      Бағдарламаның мақсаты мен міндеттеріне қол жеткізу мақсатында индустриялық-инновациялық саясат мынадай негізгі бағыттарды көздейтін болады:

      1. Өңдеуші өнеркәсіптегі бәсекелі артықшылықтарды тұрақты дамыту үшін одан әрі жүйелі жағдайлар жасау. Күш-жігер белсенді сауда саясатын жүргізуге, нарықтық және инновациялық ортаны, технологиялар трансфері жүйесін, сапалы өнеркәсіптік және цифрлық инфрақұрылымды, адами капиталды, құзыреттер орталықтарын, сынау және сертификаттау инфрақұрылымын дамытуға бағытталады.

      2. Тиімді кәсіпорындарды баса ынталандыру. Тиімділік сыртқы нарықтарда тұрақты бәсекеге қабілеттілікпен өлшенетін болады. Осы бағыт шеңберінде кәсіпорындардың экспортқа бағдарланған даму және неғұрлым тартымды жағдайлар жасау моделіне көшуіне көмек көрсетіледі.

      3. Үйлестіру, қаржыландыру және мониторинг процестерін неғұрлым дәл икемдеу жолымен индустриялық-инновациялық қызметті ынталандыру жүйесінің тиімділігін арттыру.

      Индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерін дамытудың жүйелі және ынталандырушы саясаты жүргізілген кезде Қазақстан Республикасының халықаралық экономикалық ұйымдарға мүшелігі шеңберіндегі міндеттемелері ескерілетін болады.

      1. Өңдеуші өнеркәсіптегі бәсекелі артықшылықтарды үнемі дамыту үшін одан әрі жүйелі жағдайлар жасау.

      Мемлекеттік ынталандырудың жүйелі шаралары бағдарламаның мақсаты мен міндеттеріне сәйкес құрылатын және индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерінің бәсекелестік артықшылықтары мен экспорттық мүмкіндіктерін орнықты дамытуға бағытталатын болады.

      Бағдарлама шеңберінде ынталандырудың жүйелі шаралары экспортты ілгерілетуге жәрдемдесуге, техникалық реттеуге, метрологияға және стандарттауға, өңдеуші сектордағы инвестициялық ахуалды жақсартуға, технологияларды және инновацияларды дамытуға, өнеркәсіптік және цифрлық инфрақұрылымды, сауда-өнеркәсіптік және Қазақстан Республикасының халықаралық міндеттемелерін ескере отырып, интеграциялық саясатты (Еуразиялық экономикалық одақ, Дүниежүзідік сауда ұйымы) дамытуға, ішкі нарықты дамытуға және өзгелерге бағытталатын болады.

      1.1. Экспортты дамыту және ілгерілету

      Осы бағыт шеңберінде мынадай шаралар қабылданатын болады:

      1) Өңдеуші өнеркәсіп өнімдерінің экспортын ынталандыру саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру тетіктерін күшейту.

      Халықаралық қағидалардың нормаларына сәйкес экспорттық әлеуетті дамытуды, экспорттық-импорттық операцияларды жүзеге асыруға арналған операциялық шығындарды азайтуды, сауда-экспорттық инфрақұрылымды дамытуды және экспортқа бағдарланған кәсіпорындарды дамытуға жәрдемдесуді қоса алғанда, экспорттық саясатты іске асырудың барлық кезеңдерінде өңделген экспортты қолдаудың көп деңгейлі жүйесін үйлестіру және өзара іс-қимыл жасау қамтамасыз етілетін болады.

      Сыртқы экономикалық байланыстарды дамытуға жергілікті атқарушы органдардың белсенді атсалысуына баса назар аудару өңірлік экспорттық құзыреттілікті арттыруға және экспорттық әлеуетті дамыту мен ынталандырудың өңірлік экожүйелерін қалыптастыруға ықпал ететін болады. Жергілікті атқарушы органдардың базасында мемлекеттік ынталандыру шараларын, экспортты қолдаудың тиімді тетіктері мен құралдарын қолдана отырып, экспортты ілгерілету жөніндегі өңірлік үйлестіру орталықтары құрылатын болады. Осылайша қалыптасқан сыртқы экономикалық қызметтің толыққанды өңірлік инфрақұрылымы экспорттаушылар санының және өңделген экспорт көлемінің өсуін қамтамасыз етеді.

      Ведомствоаралық үйлестіру өзара іс-қимыл шеңберінде құрылған орталық және жергілікті атқарушы органдардың, квазимемлекеттік, жергілікті атқарушы органдардың және мемлекеттік емес құрылымдардың қызметін үйлестірудің икемді жүйесі әрі оны тұрақты жетілдіру әлемдік және өңірлік саудадағы құбылмалы үрдістерге жедел ден қоюға және кейін ел ішінде де, нысаналы нарықтарда да экспорттаушыларды ынталандырудың кешенді және нақты шараларын қалыптастыруға мүмкіндік береді.

      Бизнеспен сындарлы диалогты қамтамасыз ету және оны мемлекеттік ынталандырудың ауқымы мен түрлері туралы хабардар ету мақсатында экспортқа бағдарланған отандық компаниялардың мүдделерін шоғырландырылған түрде білдіретін салалық және өңірлік бизнес-бірлестіктердің қызметі үйлестірудің ұқсас қағидаты бойынша жүзеге асырылады.

      Бұл ретте, мемлекеттің экспорттаушылармен тұрақты байланысын елде жалпыұлттық құзыреттілік пен институционалдық жадыны қалыптастыруға ықпал ететін, экспортты дамыту және ілгерілету саласындағы ұлттық даму институты қамтамасыз етеді. Сыртқы сауда қызметінің шаралары кәсіпкерлердің мүдделерін қозғайтын елдерде соңғылардың өңірлік экспорттық кеңестердің және салалық қауымдастықтардың жұмысына қатысуы арқылы бизнес-қоғамдастықпен келісіледі.

      Бағдарлама шеңберінде Қазақстан Республикасында өңдеуші өнеркәсіптің өндірілетін немесе өндіру үшін әлеуетті тауарларының құнын құрудың жаһандық тізбегіне кірігу мүмкіндігіне зерттеу жүргізілетін болады. Бұл үшін отандық өндірістің аралық тауарларын пайдалануға болатын дайын тауарларды өндіруге байланысты трансұлттық компаниялардың фирмааралық трансшекаралық операцияларына талдау жүргізіледі. Осы жұмыстың қорытындысы бойынша Қазақстанға ТҰК-ның деректерін нүктелі тарту бойынша жұмыстар жүргізілетін болады. Осы жұмыстың қорытындысы бойынша нысаналы ТҰК тізбесі қалыптастырылып, ол құн жасаудың жаһандық тізбегіне кірігуді көздейтін ірі жобаларды іске асыру шеңберінде инвестициялар жөніндегі уәкiлеттi органға одан әрі тарту және бірегей жағдайлар жасау үшін жіберіледі.

      "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы елдің халықаралық міндеттемелерін ескере отырып, экспортты ынталандырудың қаржылық шараларын көрсету бойынша дәйекті және келісілген іс-әрекеттерді жүргізуді жалғастырады.

      Жоғары ведомствоаралық консультативтік орган – Экспорттық саясат жөніндегі кеңестің жұмысы тұрақты негізде жалғасатын болады. Экспорттық саясат жөніндегі кеңес өз өкілеттіктері шеңберінде халықаралық нарықтарда мемлекеттің бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін экспорттық саясаттың стратегиялық мақсаттары мен міндеттерін қалыптастыру жөніндегі функцияларды орындайды.

      Экспорт отандық кәсіпорындардың тиімділігі мен бәсекеге қабілеттілігін айқындау кезінде негізгі өлшемшарттардың біріне айналуға тиіс. Компанияның дайындық дәрежесіне байланысты бастапқы кезеңдерде де, барынша жетілген кезеңде де ынталандыру шараларын ұсыну бойынша сараланған тәсілді пайдалану болжанады.

      2) Шетелде экспорттық инфрақұрылымның даму деңгейін арттыру.

      Мемлекеттік ынталандыру шаралары шетелде экспортты ілгерілету арналарын дамыту процесіне коммерциялық ұйымдарды тартуға бағытталатын болады.

      Коммерциялық ұйымдардың келісімшарттарды дамыту тәжірибесі бар және экспортқа дейінгі дайындықтан бастап нарықтарға шығуға және бекітуге дейінгі барлық кезеңдерде кәсіпорындарды сүйемелдей отырып, экспорттаушыларды кешенді қолдауды қамтамасыз етеді.

      Аккредиттелген коммерциялық ұйымдармен жұмыс Ресеймен, Қытаймен және Орталық Азия елдерімен шекаралас өңірлерді де, сондай-ақ экспорт үшін әлеуетті аумақтарды да қамтитын нысаналы экспорттық нарықтарға байланысты болады. Бұл кедергілердің барлық түрлері, тұтынушылық артықшылық пен өнімге қойылатын талаптар бөлігінде осы өңірлердің нарықтарын түсінуді айтарлықтай жақсартуға көмектеседі.

      3) Қазақстандық брендтерді дамыту.

      Брендинг кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттырудың және оның экспорттық мүмкіндіктерін дамытудың ең тиімді құралдарының бірі болып табылады.

      Мемлекет сыртқы нарықтарда қазақстандық брендтерді дамытуға және ілгерілетуге қолдау көрсететін болады.

      Бәсекеге қабілеттілікті арттыру жөніндегі кешенді шаралар халықаралық стандарттар шеңберінде жоғары сапа стандарттарын енгізу қабілеті басты өлшемшарт болып табылатын тауарлар мен көрсетілетін қызметтерге қатысты жүзеге асырылады.

      Мемлекеттік қолдау шараларын іске асыру кезінде өндірістік инфрақұрылымды дамытуға, өнім сапасын жақсартуға, кадрларды оқытуға, нарықтардың талаптарын зерделеуге, маркетингтік белсенділікті қолдауға, өнімнің экспорттық нарықтарға кіруіне және қазақстандық брендтердің жағымды имиджін құруға баса назар аударылады.

      Бағдарламаны іске асыру оны іске асыруға халықтың атсалысу дәрежесін арттыру және бағдарламаның әртүрлі қатысушылары арасындағы өнімді ынтымақтастықты қамтамасыз ету үшін мемлекеттік және жеке сектор арасындағы ынтымақтастық негізінде жүзеге асырылады.

      4) Қазақстандық компанияларды акселерациялау бағдарламасы.

      Индустриялық сектор компанияларының, оның ішінде шағын және орта бизнес субъектілерінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында мамандандырылған акселерациялау бағдарламасы іске асырылады.

      Бағдарлама қазақстандық өндірушілердің экспорттық қабілетін үдемелі дамытуға бағытталған шаралар кешенін қамтитын болады: кәсіпорынды экспорттық дайындығы тұрғысынан тестілеу; өнімнің бәсекеге қабілеттілігін сараптамалық бағалау; тәуекелдер мен шығындарды азайту; сыртқы нарықтарға шығу жөніндегі жеке даму жоспарын және стратегияны әзірлеу және іске асыру; экспорттық қызметті масштабтау.

      Кешенді ақпараттық-білім беруді қолдауды дамыту және көрсетілетін қызметтер сапасының жоғары стандартын қолдау үшін экспорттық қызмет мәселелері бойынша қазақстандық консалтингті дамыту жобасы іске асырылатын болады.

      Жобаны іске асыру отандық консалтинг арасында ұлттық құзыреттілікті қалыптастыруға және оның бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал ететін болады.

      Экспорттық қызметті жүргізу мәселелері бойынша білім беру қызметтерін тұтынушылар өңірлерде экспорт бойынша мамандандырылған оқыту бағдарламаларына, сондай-ақ өңірлік консультанттардың қалыптастырылған және аккредиттелген пулына еркін қол жеткізе алады.

      5) Қаржылық және қаржылық емес қолдау мен шығындарды өтеу.

      Қазақстан Республикасының халықаралық міндеттемелеріне сәйкес "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының еншілес ұйымдары сауда мәмілелерін қаржыландыруды жалғастырады.

      Тәуекелдерді сақтандыру бойынша сыйымдылықты одан әрі ұлғайту, ірі жеткізілімдер және/немесе мәмілелер бойынша қолдау көрсетілген мәміленің ең жоғары мөлшерін, халықаралық қаржы институттары мен шетелдік экспорттық-кредиттік агенттіктер тарапынан сенімді арттыру,
сондай-ақ "KazakhExport" экспорттық сақтандыру компаниясы" акционерлік қоғамының қаржылық орнықтылығын қолдау мақсатында "KazakhExport" экспорттық сақтандыру компаниясы" акционерлік қоғамының жарғылық капиталын одан әрі ұлғайту мәселесін пысықтау қажет.

      Қазақстандық өңделген тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді одан әрі дамыту үшін "KazakhExport" экспорттық сақтандыру компаниясы" акционерлік қоғамының сақтандырып қорғауымен қамтамасыз етілетін халықаралық оң тәжірибені ескере отырып, шетелдік сатып алушылар үшін бәсекелі қаржыландыруды беру тетігі пысықталатын болады.

      Сыртқы нарықтарға қол жеткізу шарттарын жақсарту мақсатында қаржылық емес қолдаудың қолданыстағы шаралары, оның ішінде өндірушілерге нысаналы қызметтер топтамасын қалыптастыруға баса назар аудара отырып, қайта қаралатын болады.

      Мамандандырылған сауда-экономикалық миссиялар сияқты іс-шаралар қолданыстағы шектеулерді алып тастау және қазақстандық өнімнің сыртқы нарықтарға қол жеткізуінің жақсартылған шарттарын қамтамасыз ету үшін алдын ала пысықталып, мемлекеттік және жеке секторлардан қазақстандық сарапшылардың, импорттаушы елдің жауапты құрылымдарының, сондай-ақ жұмыс істеп тұрған отандық экспорттаушылардың қатысуымен өткізіледі.

      Экспортты дамыту және ілгерілету саласындағы ұлттық даму институты салалық басымдықтарды, бизнес үшін өзектілікті және оның жетілу дәрежесін, экспорттық әлеуетті дамытуға әсерін және экономикалық негіздемелердің болуын негізге ала отырып, тиімділік өлшемшарттары бойынша басымдыққа ие болатын экспортты қаржылық емес қолдау шараларының нысаналы топтамасын қалыптастыратын болады.

      Экспортты қаржылық емес қолдау шараларының осы топтамасы клиентке бағдарлану қағидаты бойынша әмбебап, сол сияқты жеке тәсілдерді үйлестіре отырып, кешенді сипатқа ие болады және экспорттық нарықтардың өзгермелі талаптары мен экономикалық саясаттың жаңа шарттарына бейімделудің жоғары дәрежесін қамтамасыз ету үшін қажеттілігіне қарай өзектілендірілетін болады.

      Бұл ретте, экспортты дамыту және ілгерілету саласындағы ұлттық даму институтының күш-жігері мен қаражаты экспортты ілгерілетудің перспективалы бағыттарын, экспортты ақпараттық-консультациялық және промоутерлік қолдау тетіктерін дамытуға, қазақстандық өңделген өнімнің экспортқа шығуының барлық кезеңдерінде ұйымдастыруға тартылған құрылымдардың тиімділігін бағалау, қызметін үйлестіру және мониторингтеу жүйелерін енгізуге шоғырландырылатын болады.

      6) Ұлттық интерактивті ақпараттық ресурс базасында экспорттаушылар мен импорттаушылар үшін бірыңғай терезе www.export.gov.kz.

      Экспорттық қызметке мүдделі қазақстандық кәсіпорындарды релевантты ақпаратпен қамтамасыз ету, сондай-ақ қазақстандық кәсіпорындардың шетелде танылуын арттыру мақсатында Қазақстан Республикасының экспорттаушылары мен өңделген өнімді шетелдік сатып алушылар үшін ұлттық интерактивті ақпараттық ресурс www.export.gov.kz (бұдан әрі – портал) жұмыс істейтін болады.

      Порталдың негізгі мақсаты – әлеуетті өткізу нарықтары және оларға қол жеткізу шарттары бойынша, өңделген өнім экспортын мемлекеттік ынталандыру шаралары бойынша өзекті ақпарат, ал ісін жаңадан бастаған экспорттаушылар үшін экспорттық қызметтің артықшылықтарын түсіндіру және экспорттаушы болу үшін қадамдық нұсқаулықтар беру.

      Шетелдік сатып алушылар, өз кезегінде, портал арқылы тұтас Қазақстанның және жекелеген салалардың әлеуетімен танысуға да, қажетті қазақстандық тауар мен өндірушіні таңдауға да мүмкіндік алады.

      1.2. Жобаларды қаржыландыру және лизингтік қаржыландыру

      "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы және оның еншілес құрылымдары қаржы операторлары ретінде Қазақстан Республикасының халықаралық міндеттемелерін ескере отырып, қажетті қаражат көлемін алған жағдайда Бағдарлама шеңберінде кәсіпорындар үшін мынадай қолдау шараларын ұсынады:

      1) қаржы институттары (операторлары – "Қазақстанның Даму банкі" акционерлік қоғамы, "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" акционерлік қоғамы) арқылы кредит беру "Қазақстанның Даму банкі" акционерлік қоғамы және "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" акционерлік қоғамының желісі бойынша банкаралық кредит беру арқылы жалғасады;

      2) "Қазақстан даму банкі" акционерлік қоғамының желісі бойынша ұзақ мерзімді қаржыландыруды 7 – 10 жыл мерзімге, соңғы қарыз алушы үшін 11 %-дан аспайтын мөлшерлемемен жоба сомасының кемінде 20 %-ына, кәсіпорынның өзінің қатысуымен 50/50 бюджет қаражатын және коммерциялық қаражатты микширлеу жолымен жүзеге асырады;

      3) жабдықты жаңартуға ұзақ мерзімді лизингтік қаржыландыруды "ҚДБ-Лизинг" акционерлік қоғамы индустриялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті орган бекіткен Еңбек өнімділігін арттыруға және аумақтық кластерлерді дамытуға бағытталған индустриялық-инновациялық қызмет субъектілеріне мемлекеттік қолдауды ұсыну қағидаларына
1-қосымшаға сәйкес экономиканың басым секторларында жобаларды іске асыратын және (немесе) іске асыруды жоспарлайтын индустриялық-инновациялық қызмет субъектілеріне ұсынады. Ұзақ мерзімді лизингтік қаржыландыруды акцияларының (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы мемлекетке, ұлттық басқарушы холдингке, ұлттық холдингке, ұлттық компанияға (әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорацияны, сондай-ақ мемлекеттік-жекешелік әріптестік туралы шарт шеңберінде құрылған кәсіпкерлерді қоспағанда) тікелей немесе жанама түрде тиесілі индустриялық-инновациялық қызмет субъектілері пайдалана алмайды.

      Индустриялық-инновациялық қызмет субъектісі ұзақ мерзімді лизингтік қаржыландыруды пайдалану кезінде лизинг нысаналарының жалпы құнының кемінде 15 %-ы мөлшерінде жобаны іске асыруға ақшалай қаражатпен қатысуды қамтамасыз етеді. Лизинг нысанасының құны кемінде 80 млн. теңге (жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындары үшін кемінде 50 млн. теңге) болуға тиіс. Ұзақ мерзімді лизингтік қаржыландыру 10 жылдан аспайтын мерзімге беріледі. Қаржы лизингінің шарты бойынша сыйақы мөлшерлемесі өтініш беруші үшін
5 %-ды құрауға тиіс, бұл ретте бюджеттік кредитпен және "ҚДБ-Лизинг" акционерлік қоғамының өзге қорландыру қаражатының арақатынасы 80/20 құрауға тиіс.

      Ұзақ мерзімді лизингтік қаржыландыруды ұсыну көлемін ұлғайту мақсатында осы Бағдарламада айқындалған шарттарда өтелген лизингтік төлемдер есебінен ақша қаражатын қайта пайдалануға жол беріледі.

      Бұл талаптар "Өнімділік 2020" бағдарламасы мен "Бизнестің жол картасы-2020" бизнесті қолдау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде 2011 – 2012 жылдары жасалған шарттарға да қолданылады.

      Ұзақ мерзімді лизингтік қаржыландыруды алу үшін индустриялық-инновациялық қызмет субъектісі "ҚДБ-Лизинг" акционерлік қоғамына құжаттар топтамасын береді, олардың тізбесі "ҚДБ-Лизинг" акционерлік қоғамының ішкі құжаттарымен бекітіледі. Ұзақ мерзімді лизингтік қаржыландыруды ұсыну тәртібі мен мерзімдері "ҚДБ-Лизинг" акционерлік қоғамының ішкі нормативтік актілерімен айқындалады.

      Ұзақ мерзімді лизингтік қаржыландыруды алған индустриялық-инновациялық қызмет субъектісі Индустриялық-инновациялық жобаны мониторингтеу туралы келісімге сәйкес еңбек өнімділігін ұлғайтады;

      4) лизингтік қаржыландыру шеңберінде қолдау мынадай бағыттар бойынша ұсынылатын болады:

      "ҚДБ-Лизинг" акционерлік қоғамының лизингтік қаржыландыру тетігі арқылы өрт сөндіру (өрт техникасы), санитариялық (медициналық жедел жәрдем) парктерді, шұғыл қызмет көрсету машиналарын (патрульдік автокөлік құралдары және жол полициясының мотоциклдері) жаңарту. Лизингтік қаржыландыру өрт сөндіру, санитариялық көліктерге, шұғыл қызмет машиналарына теңгемен беріледі: өрт сөндіру машиналары үшін 7 жылға дейін, медициналық жедел жәрдем көрсету автокөлік құралдары және жол полициясының патрульдік көлігі үшін 5 жылға дейін беріледі. Өтінім берушілер үшін сыйақы мөлшерлемесі жылдық 7 %-ды құрауы тиіс, бұл ретте бюджет қаражаты мен "ҚДБ-Лизинг" акционерлік қоғамының өзге де қорландыру қаражатының ара қатынасы 50/50 құрауға тиіс. Аванстық төлем жергілікті бюджет қаражаты немесе лизинг алушының өз қаражаты есебінен кемінде 15 % құрайды (лизингтік төлемдерді республикалық немесе жергілікті бюджет қаражаты есебінен өтеген жағдайда аванстық төлемсіз қаржыландыруға жол беріледі);

      автобустар, тракторлар мен комбайндар паркін жаңарту. Автобустарды, тракторларды мен комбайндарды лизингтік қаржыландыру "ҚДБ-Лизинг" акционерлік қоғамы арқылы 7 жылға дейінгі мерзімге теңгемен беріледі, өтінім берушілер үшін сыйақы мөлшерлемесі жылдық 7 %-ды құрауға тиіс, бұл ретте бюджеттік қаражаты мен "ҚДБ-Лизинг" акционерлік қоғамының өзге де қорландыру қаражатының ара қатынасы 50/50 құрауы тиіс. Аванстық төлем жергілікті бюджет қаражаты немесе лизинг алушының меншікті қаражаты есебінен кемінде 15 %-ды құрайды;

      ауыл шаруашылығы техникасын қоспағанда, автокөлік құралдарын, арнайы мақсаттағы автотехниканы (бұдан әрі – автокөлік құралдары) лизингке сатып алатын өтініш берушілерді лизингтік қаржыландыру өтініш берушілер үшін жылдық 3 % сыйақы мөлшерлемесімен 3 жылдан 5 жылға дейінгі мерзімге "ҚДБ-Лизинг" акционерлік қоғамы арқылы теңгемен беріледі. Аванстық төлем 30 %-ды құрауға тиіс. Мемлекеттік-жекешелік әріптестік тетігі негізінде лизингтік қаржыландыруға жол беріледі. Республикалық бюджет қаражаты лизингтік қаржыландыру көздері болып табылады.

      Лизингтік қаржыландыруды индустриялық-инновациялық қызмет субъектілері, мемлекеттік мекемелер, жергілікті, орталық және мемлекеттік атқарушы органдар, Қазақстан Республикасының шаруашылық жүргізу құқығындағы мекемелер, мемлекеттік коммуналдық кәсіпорындар және мемлекеттік қазыналық коммуналдық кәсіпорындары қолдана алады;

      5) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 11 желтоқсандағы № 820 қаулысы шеңберінде жылдық 15 %-дан аспайтын номиналды сыйақы мөлшерлемесімен қаржы институттары беретін кредиттер бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау және қарыздар бойынша міндеттемелерге (оператор "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" акционерлік қоғамы) кепілдік беру ұсынылатын болады. Бұл ретте, "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" акционерлік қоғамының желісі бойынша осы құралдар мынадай шарттармен берілетін болады:

      1) қарыз алушының бір жобасы шеңберінде кепілдік беру 3 млрд. теңгеге дейін қоса алғанда, кредит сомасының 50 %-ынан, 3 млрд. теңгеден жоғары
5 млрд. теңгеге дейін қоса алғандағы, кредиттер бойынша 20 %-ынан аспайды, кепілдік мерзімі – кредит мерзімінен аспайды;

      2) екінші деңгейдегі банктердің кредиттері бойынша мөлшерлемесін субсидиялау: субсидиялау мөлшері – 6 %-ға дейін, кредиттің ең жоғары сомасы – шектеусіз, инвестицияларға субсидиялау мерзімі – 7 жыл, айналым қаражатын толықтыруға – 3 жыл.

      Тұтастай алғанда, инвестицияларды тарту бойынша әлеуетті лизинг алушылардың мүмкіндігін кеңейту және "ҚДБ-Лизинг" акционерлік қоғамының мемлекеттік қолдау шараларымен қамтуды ұлғайту үшін осы бағыт шеңберінде жеке лизингтік компанияларды қорландыру мәселесі пысықталатын болады.

      Отандық өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында индустриялық-инновациялық қызмет субъектілері "Қолжетімді кредит беру міндетін шешу үшін ұзақ мерзімді теңгелік өтімділікті қамтамасыз етудің кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 11 желтоқсандағы № 820 қаулысы шеңберінде қолдау шараларын пайдалана алады.

      1.3. Техникалық реттеу, метрология және стандарттау

      Тиісті халықаралық стандарттарға сәйкес келетін қазіргі заманғы жүйелерді енгізетін өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарының санын ұлғайту, техникалық реттеу, метрология, стандарттау саласында әртүрлі деңгейдегі мамандардың біліктілігін арттыру үшін техникалық реттеу, метрология, стандарттау, аккредиттеу және сәйкестікті бағалау саласындағы мамандарды Қазақстанның барлық өңірлерінде, оның ішінде техникалық реттеудің, метрологияның, стандарттаудың өзекті тақырыптары бойынша халықаралық сарапшыларды тарта отырып, халықаралық деңгейде оқытуды жалғастыру қажет.

      Өңдеуші өнеркәсіпті ынталандыру мен дамыту және халықаралық деңгейде отандық өндірушілердің позицияларын күшейту мақсатында стандарттау жүйелерін жетілдіру және өлшем бірлігін қамтамасыз ету, тауарларды таңбалауды енгізу, саудадағы Техникалық кедергілер мен санитариялық және фитосанитариялық шаралар жөніндегі ақпараттық орталықтың базасында экспортты сүйемелдеудің сервистік моделін енгізу, өңдеуші өнеркәсіптегі сынақ және өлшеу мүмкіндіктерін кеңейту, сондай-ақ сынақтар мен өлшемдердің нәтижелерін халықаралық деңгейде тану үшін жағдайлар жасау бөлігінде құралдар белсенді пайдаланылатын болады. Автомобиль жасау өнімінің сәйкестігін бағалау жүйесін жетілдіру мақсатында техникалық хатшылық сәйкестігін бағалау типін мақұлдау нысанында өткізілген көлік құралдары мен шассиге арналған құжаттарды тексеруді электрондық түрде жүргізетін болады. Көлік құралдарын таңбалау үшін техникалық хатшылық көлік құралдарын жасаушыларға халықаралық сәйкестендіру кодтарын береді.

      Экспортқа бағдарланған өндірістерді дамыту, сондай-ақ ұлттық метрологиялық инфрақұрылымды халықаралық тану үшін жаңа мемлекеттік эталондарды құруға және қолда бар мемлекеттік эталондарды жаңғыртуға, эталондар мен эталондық жабдықтарды ұстауға және оларға қызмет көрсетуге, сондай-ақ техникалық реттеу, метрология және стандарттау саласында қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргізуге қажеттілік бар.

      Ұлттық стандарттарды халықаралық үйлестіру саласында әртүрлі елдерде қойылатын техникалық талаптарда алшақтықтар тудыратын кедергілерді жоюға бағытталған шаралар қабылданатын болады.

      Стандарттарды әзірлеу кезінде мемлекет кәсіпорындардың халықаралық талаптар мен нормаларға көшуін қамтамасыз етуге; отандық өнімнің бірінші кезекте сыртқы нарықта бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін жағдай жасауға баса назар аударатын болады.

      Халықаралық нарықта сынақтар мен өлшемдердің нәтижелерін тану үшін жағдай жасау мақсатында халықаралық талаптарды, оның ішінде сынақтар мен өлшем әдістемелерін ескере отырып, стандарттау жөніндегі құжаттарға жыл сайын сараптама жасау, ұлттық және мемлекетаралық стандарттарды қабылдау қамтамасыз етілетін болады. Бұл ретте, әзірленетін ұлттық стандарттарды іріктеу қағидаты қайта қаралатын болады, ол нақты талап ету және Бағдарламаның басымдықтарына сәйкес болу қағидаттарында құрылады. Осы мақсатта Стандарттау жөніндегі ұлттық орган стандарттарды олардың міндетті талаптарға (Кеден одағы мен Еуразиялық экономикалық одақтың техникалық регламенттеріне) сәйкестігі тұрғысынан талдауды, стандарттарға сілтемелік нормалардың бар-жоғы тұрғысынан нормативтік құқықтық актілерді талдауды, экономика секторларында сатып алудың (мемлекеттік, квазимемлекеттік) ұлттық стандарттармен қамтамасыз етілуін талдауды жүргізетін болады, оның қорытындысы бойынша бірінші кезектегі тәртіппен әзірленуі/өзектілендірілуі, халықаралық стандарттармен үйлестірілуі қажет стандарттар тізбесі айқындалады.

      Сондай-ақ, метрологиялық жұмыстарды жүргізуге және өлшем құралдарын қолдануға қойылатын талаптарды белгілеу бөлігінде өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласындағы заңнама талаптарына қарама-қайшылықтарды және сәйкессіздіктерді анықтауға арналған қолданыстағы және нормативтік құқықтық актілердің жобаларына метрологиялық сараптама жүргізілетін болады.

      Сәйкестікті бағалау жөніндегі органдар жұмыстарының нәтижелерін тану, сондай-ақ Еуразиялық экономикалық одақ аумағында сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар мен олардың өнімдерін еркін өткізу мақсатында Сәйкестікті бағалау жөніндегі органдардың бірыңғай тізілімдері мен сәйкестікті растау құжаттары жүргізілетін болады.

      Бұдан басқа, саудадағы техникалық кедергілерді төмендету мақсатында Қазақстан Республикасының Аккредиттеу жөніндегі ұлттық органы аккредиттеу жөніндегі халықаралық және өңірлік ұйымдарға мүшелікті қолдап, Аккредиттеу жөніндегі органның менеджмент жүйесін жақсартуы, аккредиттеу жөніндегі сарапшы-аудиторлардың біліктілігін ұдайы арттыруы және Қазақстанның барлық өңірлерінде, оның ішінде сәйкестікті бағалау саласындағы халықаралық сарапшыларды тарта отырып, сәйкестікті бағалау саласындағы мамандарды оқытуы қажет.

      Еуразиялық экономикалық одақ шеңберінде интеграцияланған ақпараттық жүйені дамыту арқылы ақпараттық өзара іс-қимылды қамтамасыз ету үшін жағдай жасау қажет.

      Нормативтік техникалық құжаттардың бірыңғай мемлекеттік қоры ұлттық және мемлекетаралық стандарттарды қолдану мониторингін жүргізетін болады.

      Экономика салаларын жедел индустриялық дамыту үшін салалық зертханаларда, сынақ орталықтарында техникалық жарақтандырудың жаңа деңгейіне шығу қамтамасыз етіліп, сапасы мен қауіпсіздігі бойынша жоғары көрсеткіштері бар стандарттар қабылданады.

      1.4. Өңдеуші өнеркәсіпке тікелей шетелдік инвестициялар тартуды ынталандыру

      Бағдарлама шеңберінде қолайлы инвестициялық ахуал жасау және өңдеуші өнеркәсіпке тікелей шетелдік инвестициялар ағынын ынталандыру жөніндегі жұмыс жалғасады. Үш деңгейлі жүйе құрылды: Қазақстан Республикасының шетелдік ұйымдары және "KAZAKH INVEST" ұлттық компаниясы" акционерлік қоғамының шетелдік өкілдері, орталық және өңір, мұның өзі әрбір деңгейде инвесторларды толық қолдауды қамтамасыз етуге тиіс.

      "KAZAKH INVEST" ұлттық компаниясы" акционерлік қоғамы "бір терезе" шеңберінде Қазақстан Республикасы Үкіметінің атынан шетелдік инвесторлармен өзара іс-қимыл бойынша бірыңғай оператор болады.

      Тұрақты негізде мынадай шаралар көзделетін болады:

      мемлекеттік органдар мен ұйымдардың күш-жігерін шетелдік инвесторлармен жұмысқа нақты үйлестіруді жолға қою;

      кәсіпкерлік қызмет саласындағы заңнаманы, оның ішінде өңдеуші өнеркәсіпте инвестициялық қызметтің қолданыстығы мемлекеттік қолдау шараларын оңтайландыру бөлігінде жетілдіру;

      сауда логистикасын жақсарту және шетелдік инвесторлар мен шағын және орта бизнес арасында өндірістік-өткізу байланыстарын дамыту;

      инвестициялық қызмет барысында туындайтын мәселелерді жедел шешуге мүмкіндік беретін инвесторлармен кері байланыс құралын әзірлеу;

      Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының халықаралық инвестициялық құқығы мен стандарттарына ұлттық заңнаманы сәйкестендіруді қамтамасыз ету;

      валюталық тәуекелдерді хеджирлеу/сақтандыру тетігін енгізу мүмкіндігін қарау;

      кәсіби ағарту және ұлттық қор нарығының құралдары арқылы қаржыландыруды тарту мүмкіндіктерін насихаттау;

      биржалық құралдар мен тікелей инвестициялар қорлары арқылы қаржыландыруды тарту;

      меншікті қаржылық қатысу және қаржыландыру мөлшерлемесін төмендету бөлігінде Индустрия 4.0 элементтерін енгізе отырып, технологиялық жаңғыртуға бағытталған инвестициялық жобаларға қойылатын талаптарды төмендету;

      инвестицияларды тарту саласында ұлттық институттың және "Атамекен" Қазақстан Республикасы ұлттық кәсіпкерлер палатасының бірлескен жобалық командаларын құру жолымен өңірлік инвестициялық ахуалды жақсарту;

      бірлескен жобаларды (Дүниежүзілік банк, Еуропа Қайта құру және Даму Банкі, Азия Даму банкі және т.б.) іске асыру жөніндегі халықаралық ұйымдармен ынтымақтастықты жалғастыру.

      Бұған қосымша венчурлік қаржыландыруды дамытуды қолдауға бағытталған шаралар қабылданатын болады, оның ішінде венчурлік қорларды құрудың жеке инвесторларымен бірлесіп, "QazTech Ventures" акционерлік қоғамының атынан мемлекеттің бірлесіп қаржыландыруы:

      венчурлік инвесторларды ынталандыруға бағытталған заңнаманы жетілдіру;

      қорды басқару кезінде венчурлік қорлардың басқарушы компанияларының/бас серіктестерінің қорғалуын арттыру және жауапкершілігінің аражігін ажырату;

      пайданы бөлудің басым шарттарын және қорлардағы мемлекет үлесін мерзімінен бұрын сатып алу мүмкіндіктерін белгілеу арқылы жеке инвесторлардың венчурлік қорларға қатысуын ынталандыру;

      заңнамаға венчурлік қорлардың портфельдік компанияларының жеңілдетілген және жеделдетілген банкроттығын көздейтін инвесторлардың венчурлік қорлардан шығу мүмкіндігін жеңілдететін өзгерістер мен толықтырулар енгізу.

      Жарғылық капиталдарға инвестицияларды жүзеге асыру (операторлар – "Қазына капитал менеджмент" акционерлік қоғамы, "QazTech Ventures" акционерлік қоғамы"):

      1) "Қазына капитал менеджмент" акционерлік қоғамының желісі бойынша үлестік қаржыландыру кәсіпорындарға Бағдарлама жобаларын қаржыландыру мақсатына тікелей инвестициялар қорын құру арқылы берілетін болады.

      Инвестицияларды/жобаларды түпкілікті алушылар үшін шарттар: қаржыландыру мерзімі 10 жылға дейін, "Қазына капитал менеджмент" акционерлік қоғамы қорының қатысуы 49 %-ға дейін, сыйақының түпкілікті мөлшерлемесі – 8 %-ға дейін, бір жобаға инвестициялардың мөлшері
1 млрд. теңгеден 5 млрд. теңгеге дейін;

      2) "QazTech Ventures" акционерлік қоғамының желісі бойынша венчурлік қаржыландыру Бағдарламаның стартап жобаларын қаржыландыру мақсатында құрылатын венчурлік қаржыландыру қорлары арқылы берілетін болады. Қор мөлшері тең инвесторлардың салымдарына байланысты. "QazTech Ventures" акционерлік қоғамының кемінде 20 %, тең инвесторлардың 50 – 75 %, венчурлік басқарушының қатысуы 1 – 5 %.

      Инвестицияларды түпкілікті алушылар үшін шарттар: қордың әрекет ету мерзімі 10 жылға дейін, қаржыландыру мерзімі 2 жылдан 5 жылға дейін, мөлшерлеме көзделмеген (залалсыздық нүктесі), бір жобаға салынған инвестициялардың мөлшері қордың жалпы сомасының 20 % – 30 %-ынан аспайды.

      1.5. Технологиялар мен инновацияларды дамыту

      Инновациялық экожүйе экспортқа бағдарланған өңдеуші өнеркәсіпті дамыту контексінде қалыптастырылатын болады.

      Бағдарламаның мақсаттарына қол жеткізу және инновациялық жүйені дамытуда бірыңғай тәсілдерді әзірлеу үшін ғылыми-техникалық және инновациялық қызметті басқаруды жүзеге асыратын барлық салалық министрліктер мен ведомстволарды үйлестіру жүйесі құрылатын болады. Осы жүйенің жұмыс істеуі мыналар арқылы қамтамасыз етіледі:

      1) Бірыңғай елдік ғылыми-техникалық және инновациялық саясатты әзірлей отырып, жүйелі негізде елдік деңгейде технологиялық болжауды жүргізу.

      Технологиялық болжауды инновациялық қызметті мемлекеттік ынталандыру саласындағы уәкілетті орган жыл сайын өзектілендіріп, бес жылда кемінде бір рет қорытынды шығара отырып, тұрақты негізде жүргізетін болады.

      Технологиялық болжау қорытындыларын технологиялық даму саласындағы ұлттық даму институты инновациялық гранттарды беру бағыттарын айқындау кезінде, оның ішінде нысаналы технологиялық бағдарламаларды іске асыру кезінде ескеретін болады;

      2) Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің жанынан ғылымды, технологиялар мен инновацияларды дамыту мәселелері жөніндегі консультативтік-кеңесші орган ретінде Технологиялық саясат жөнінде кеңес құру.

      Кеңестің жұмыс органы ретінде инновациялық қызметті мемлекеттік ынталандыру саласындағы уәкілетті орган айқындалды;

      3) "Қазақстан өнеркәсібінің тау-кен металлургия және өңдеу салаларының кәсіпорындарын цифрландыру мен ақпараттық-технологиялық дамытуды ғылыми-әдістемелік қамтамасыз етуді әзірлеу" ғылыми-техникалық бағдарламасын іске асыру шеңберінде тиісті жергілікті ғылыми-әдістемелік әлеуетті қалыптастыру және дамыту арқылы Қазақстан Республикасы өнеркәсібінің тау-кен металлургия кешені мен қайта өңдеу салаларын технологиялық жаңғыртуға жәрдемдесу. Экономикалық қызметтің өндірістік және жалпы салалық салаларын мақсатты және тиімді цифрландыру отандық және шетелдік әдіснамалар мен бағдарламалық-техникалық өнімдерді әзірлеу, жаңғырту және ықпалдастыру негізінде тау-кен металлургия саласы және өнеркәсіптің өңдеуші салаларында негізгі және қамтамасыз ететін процестер үшін "IT-тау-кен металлургиялық кешені" және "IT өңдеуші салалар" жоғары деңгейлі ақпараттық-технологиялық платформалар құру жолымен Бағдарламаның тиімділігін арттыруды қамтамасыз етеді. Бұл әлемдік нарық жағдайында салалар дамуының тұрақтылығы мен орнықтылығын, өнеркәсіптік және әлеуметтік-экономикалық қауіпсіздікті, сондай-ақ жүйелі технологиялық жаңғыртудың орнықты процесін және озық қарқынмен еңбек өнімділігінің үздіксіз өсуін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді, кәсіпорындардың инновациялық белсенділігі мен ақпараттық технологияларды цифрландыру және дамыту процесіне тартылған ірі және орта кәсіпорындардың үлесі артады;

      4) Елдің ғылыми-техникалық және инновациялық даму серпінін талдауға, жүргізіліп жатқан саясаттың тиімділігін, оның ғылымның, технологиялар мен инновациялардың дамуына әсерін бағалауға, сондай-ақ іске асырылатын шаралардың тиімділігі мен нәтижелілігін арттыру жөнінде ұсынымдар әзірлеуге мүмкіндік беретін Инновациялық обсерватория құру.

      Бағдарламаны іске асыру шеңберінде инновациялық экожүйені қалыптастыру кезінде әртүрлі даму институттары мен ұйымдардың қызметін үйлестіруді Бірыңғай оператор жүзеге асыратын болады. Қазақстан Республикасының ғылымды қажет ететін экономикасын құруға бағытталған инновациялық стратегия әзірленеді, сондай-ақ бизнес-орта мен ғылым үшін бағдар ретінде салаларды инновациялық дамытудың неғұрлым перспективалы бағыттары айқындалатын болады. Бұдан басқа, Бірыңғай оператор инновацияларды дамытуды ынталандыру шараларының тиімділігін бағалауды және жетілдіруді жүзеге асыратын болады.

      Ғылым мен бизнестің белсенді өзара іс-қимылына технологиялар трансферінің халықаралық желілерімен интеграциялануы ықпал ететін болады, ол бизнестің технологиялық қажеттіліктерін және т.б. енгізе отырып, жалпы қолжетімді бірыңғай дерекқор құру арқылы іске асырылады.

      Трансұлттық компанияларды тарту шеңберінде бірыңғай оператор өңдеуші өнеркәсіптің экспортқа бағдарланған тауарларын өндірудің толық циклі бойынша қосылған құн тізбегін айқындайтын болады. Қосылған құн жасау тізбегіне қатысушылардың компанияларын қолдау бағдарламасы әзірленетін болады. Қатысушылардың өтінімдерін іріктеудің негізгі өлшемшарттары кәсіпорынның жүргізілген техникалық және қаржылық сараптамалардың нәтижелері бойынша айқындалатын қаржылық орнықтылық, оның техникалық жарақтандырылуы талаптарына сәйкестігі болып табылады.

      Инновациялық қызметке ынталандыру үшін венчурлік қорларды құру мен басқару және осы қорлардың инвестициялық саясаты жөніндегі қажетті нормативтік және әдіснамалық база әзірленеді.

      Инновациялық инфрақұрылымды: жеке бизнес-инкубаторларды, коммерцияландыру кеңселерін, конструкторлық бюроларды, технопарктерді, технологиялық брокерлер желілерін, құзыреттер орталықтарын, бизнес-акселераторларды дамытуға ерекше назар аударылатын болады. Инновациялық инфрақұрылымды құру кезінде жеке инвестицияларды, халықаралық ұйымдардың қаражатын тартуды көздейтін жеке бастамалар басымдыққа ие болады. Осыған байланысты бизнес-акселерациялау және бизнес-инкубациялау, стартаптарды қолдау жөніндегі ағымдағы бағдарламалар жалғасатын болады, сондай-ақ инновациялық қызметтің әртүрлі мәселелері бойынша бизнеске консультация беру, технологияларды дамыту және цифрландыру саласындағы құзыреттерді арттыру, инновацияларды танымал ету және бизнес ортада цифрлық технологияларды енгізу жөніндегі іс-шаралар іске асырылады.

      Атап айтқанда, мынадай бағыттар бойынша жұмыстар жүргізу жоспарлануда:

      трансұлттық компаниялармен бірлесіп қаржыландыру үшін нысаналы аудару шартымен технологиялық даму орталықтарын (технологиялар/құзыреттер орталықтарын) құру және дамыту.

      Технологияларды (құзыреттерді) дамыту орталықтары Қазақстанда жоғары технологиялы трансұлттық компанияларды оқшаулауды, өнеркәсіптік кәсіпорындар үшін озық сервистік шешімдер мен платформаларды әзірлеуді және технологиялық сараптаманы, қазақстандық әзірлеушілер мен кәсіпорындардың мамандарын оқытуды және құзыреттіліктерін дамытуды ұйымдастыруды, өнімдер мен сервистерді сыртқы нарықтарға ілгерілетуді қамтамасыз етеді;

      венчурлік қаржыландыруды және бизнес-инкубациялауды дамытуға жәрдемдесу;

      инновациялық жобаларды ынталандыру жүйесін дамыту және инновациялық кластердің зәкірлік қатысушыларын тарту. Назарбаев Университетінің базасында бизнес-инкубациялау бағдарламасы, жобаларды бизнес-акселерациялау және Технопарктегі резиденттілік сияқты құралдарды көздейтін стартап жобаларды қолдау жүйесі жетілдірілетін болады;

      Қазақстанның жоғары оқу орындарының индустриямен ынтымақтастығын дамыту;

      5) кәсіпорындардың өнімділігін арттыруға алып келетін кәсіпорындарды технологиялық дамыту мақсатында өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындары және аралас қызметтер үшін "QazTech Ventures" акционерлік қоғамы инновациялық бизнес-процестер құруды жүзеге асыратын болады. Осы мақсаттар үшін "QazTech Ventures" акционерлік қоғамының желісі бойынша мынадай қолдау шаралары ұсынылады:

      3 жылға дейінгі мерзімге 50/50 республикалық және коммерциялық қаражатты микширлеу жолымен бизнес-инкубаторлардың операциялық шығыстарын өтеу арқылы бизнес-инкубациялауды дамытуға жәрдемдесу (бұл ретте, қаржыландыру лимиті 35 млн. теңгеден аспайды, бір бизнес-инкубаторға айына 5 млн. теңгеден аспайды);

      80/20 арақатынасында республикалық қаражатпен жобаға өзінің қатысуын микширлеу жолымен 3 жылға дейінгі мерзімге гранттар беру арқылы бизнес-инкубаторлар жобаларын дамытуға жәрдемдесу (бұл ретте, қаржыландыру лимиті бір жобаға 50 млн. теңгеден аспайды, бизнес-инкубациялауды дамытуды қолдау шеңберінде: инновациялық саясат саласындағы уәкілетті органның қызметті конкурстық іріктеу және қолдау тәртібі бекітілетін болады);

      шарт жасалғаннан кейін бір жыл мерзіммен технологиялық консалтинг ұсыну жолымен сараптамалық-технологиялық сүйемелдеу бойынша көрсетілетін қызметтер;

      прототиптерді әзірлеуге, тестілеуге, нарықты зерттеуге, техникалық-экономикалық негіздемелер дайындауға, жобалауға, технологиялық шешімдерді сатып алуға гранттар беру бойынша көрсетілген қызметтер (бұл ретте, қаржыландыру лимиті бір жобаға 9 млн. теңгеден аспайды);

      бағдарламалық қамтамасыз етуді жалға алу жолымен "стартап", инвесторлар мен корпорациялардың өзара іс-қимыл жүйесі арқылы инновацияларды дамыту бойынша көрсетілген қызметтер (бұл ретте, жалға беруді қаржыландыру лимиті бірінші жылы 85 млн. теңгеден аспайды, келесі төрт жылда 60 млн. теңге);

      жылына 106 млн. теңге қаржыландыру лимитімен мемлекеттік тапсырыс арқылы инновациялық қызметті талдамалық сүйемелдеу бойынша көрсетілген қызметтер.

      Қызметтің жоғарыда көрсетілген барлық бағыттары технологиялық болжау нәтижелері негізінде Технологиялық саясат жөніндегі кеңес және Ұлттық инновациялық жүйенің бірыңғай операторы айқындайтын инновациялық саясаттың мақсаттары мен міндеттеріне байланысты түзетілетін болады.

      1.6. Өнеркәсіптік және цифрлық инфрақұрылымды дамыту

      Арнайы экономикалық аймақтар мен индустриялық аймақтарды дамыту және тиімділігін арттыру, инвесторлар үшін қолайлы жағдайлар жасау және соның нәтижесінде арнайы экономикалық аймақтар мен индустриялық аймақтар аумағында іске асырылатын жобалар санын ұлғайту жөніндегі жұмыс жандандырылады.

      Мәселен, Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарының "Оқшауландырылған компаниялардың өзара байланысын қамтамасыз ету" деген 2.13-бастамасын іске асыру шеңберінде барлық басталған арнайы экономикалық аймақтар инфрақұрылымының құрылысы аяқталатын болады. Инженерлік және цифрлық инфрақұрылымның әлеуеті, қолжетімді адами капиталдың саны мен сапасы және қосылған құн жасаудың жаһандық тізбегіне интеграциялану мүмкіндіктері бойынша салынған және салынуы жоспарланған қолданыстағы арнайы экономикалық аймақтардың тиімділігіне тексеру және қайта бағалау жүргізілетін болады.

      Бұл ретте, индустриялық және кеңістікте дамытуды ұштастыру қағидатын іске асыру мақсатында ірі қалалар мен агломерациялар сияқты "өсу нүктелерін" өнеркәсіптік инфрақұрылыммен қамтамасыз ету мәселесіне ерекше назар аударылады. Атап айтқанда, постиндустриялық экономикасы бар агломерацияларда (Нұр-Сұлтан, Алматы) аумақтық тұрғыдан қала маңы аймақтарында орналастырылатын, экспортқа бағдарланған жоғары технологиялы тауарлар мен көрсетілген қызметтер өндірісі даму басымдықтарының біріне айналады. Бұдан басқа, "өсу нүктелерінің" экономикалық мамандануы ескеріледі.

      Арнайы экономикалық және индустриялық аймақтардың инфрақұрылым объектілерін, оның ішінде дайын өндірістік үй-жайлардың құрылысын аяқтау үшін мемлекеттік бюджет қаражатымен қатар, жеке инвестициялар мен мемлекеттік-жекешелік әріптестік тетігі де пайдаланылатын болады. Инфрақұрылымның дайын болуына қарай жер учаскелерін кезең-кезеңмен пайдалану енгізіледі.

      Аумақтық кластерлік дамуды ынталандыру

      Кластерлік саясатты іске асырудың белсенді кезеңі басталады. Осы кезеңде іріктелген 6 аумақтық кластерді дамыту және қолдау жөнінде қаржылық және қаржылық емес шаралар көрсетілетін болады.

      Тұтастай алғанда, кластерлік саясат ел экономикасын жаңа технологиялық платформаға көшіруге, өнімділік деңгейі, қосылған құны мен өнімді және көрсетілген қызметтерді қайта бөлу дәрежесі жоғары салаларды қалыптастыруға бағытталатын болады.

      Аумақтық кластерлерді дамытуда өңірлік бизнес-қауымдастықтар мен жергілікті атқарушы органдар шешуші рөл атқаратын болады. Өңірлерде кластерлерді дамыту мен оларды инфрақұрылымдық және кадрлық қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді шешу өңірлік биліктің жауапкершілігі болып табылады.

      Кластерлік қауымдастықтар өңірлердегі кластерлік бастамаларды дамыту орталығы болады, олардың қатысушылары өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындары, сол сияқты сервистік кәсіпорындар, ғылыми-зерттеу институттары, жоғары және орта кәсіптік оқу орындары, консалтингтік компаниялар, инжинирингтік кәсіпорындар бола алады.

      2020 жылы индустрияны дамыту саласындағы ұлттық даму институты аумақтық кластерлерді дамыту процестерін сүйемелдеу жөніндегі жұмысты жалғастыратын болады. Қазақстанда кластерлік саясатты одан әрі өрістету іріктелген аумақтық кластерлерге мемлекеттік қолдау көрсету тәртібін әзірлеу қажеттілігін негіздейді; кластердің дамуын біріктіретін және іске асыратын ұйымдар ретінде кластерлік қауымдастықтарды құру жөніндегі үлгі құжаттарды қалыптастыру; кластерлік процестің барлық қатысушыларына әдіснамалық және ақпараттық қолдау көрсету. Сондай-ақ өңірлер бөлінісінде кластерлік бастамалардың тізілімі қалыптастырылатын болады (өңірлерде кластерлерді анықтау немесе сәйкестендіру және кейіннен саралау), ол оқшаулауға тұрақты үрдісті көрсететін кластерлік топтардың қазіргі жай-күйін талдауды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

      Әрбір нақты аумақтық кластерді дамыту үшін мемлекеттік қолдау шаралары кластерлік ұйымдардың жұмыс істеуіне және ішкі және сыртқы нарықтарда өнімді ілгерілетуге бағытталған кластердің жобалық бастамаларын іске асыруға, кластерге қатысушылардың құзыретін арттыруға және басқа да ерекше бағыттарға бағытталатын болады. Осыған ұқсас шаралар Қазақстан тарапы құратын Еуразиялық технологиялық платформаларға қатысты жұмыс істейтін болады.

      Бұл ретте, жаңа кластерлерді қалыптастыру мен дамыту және кластерлік бастамаларды қолдау шараларын жетілдіру туралы шешім алты аумақтық кластерді дамытудың әлеуметтік-экономикалық тиімділігін талдау мен бағалау негізінде қабылданады.

      Іріктелген алты кластерді дамытудың қазіргі кезеңінде және өңірлерде жүргізілген ақпараттық-консультациялық жұмыстың қорытындысы бойынша кластерлік бастамаларды ресмилендіру қажет. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылған аумақтық кластерді дамытуды әдістемелік, ұйымдастырушылық, сараптамалық-талдамалық және ақпараттық сүйемелдеуді жүзеге асыратын кластерлік ұйым аумақтық кластерді дамыту жөніндегі жұмыстар жоспарын әзірлеу және іске асырылуын сүйемелдеу, аумақтық кластерге қатысушылардың, сондай-ақ білім беру және ғылым мекемелерін, қаржы ұйымдарын, мемлекеттік компаниялар мен мемлекет қатысатын компанияларды, даму институттарын және мемлекеттік билік органдарын қоса алғанда, мүдделі ұйымдардың арасында өзара іс-қимылды ұйымдастыру жөніндегі қызметті қамтамасыз етеді.

      Аумақтық кластердің жобаларына кластерді дамытуға бағытталған және Аумақтық кластерді дамыту жөніндегі жұмыстар жоспарына енгізілген, үлестес емес компаниялар мен кластер ұйымдарының тобы бастама жасаған іс-шаралар жатқызылған.

      Аумақтық кластерлердің жобалары мынадай іс-шараларға бағытталуы мүмкін:

      1) кластерге қатысушылардың кооперациясы мен ынтымақтастығын қолдау және дамыту;

      2) кластердің адами ресурстарын дамыту (тренингтер, біліктілікті арттыру және т.б.);

      3) ішкі және шетелдік нарықтарда кластер мен кластер өнімдерін ілгерілету жөніндегі іс-шаралар (нысаналы нарықтарға миссияларды ұйымдастыру, көрмелерге және т.б. бірлесіп қатысу);

      4) кластерді инновациялық-технологиялық дамыту (бірлескен өнеркәсіптік, маркетингтік зерттеулер не кластерге және т.б. қажетті өзге де зерттеулер жүргізу);

      5) кластердің бизнес-климатын және ұжымдық пайдалану инфрақұрылымын құру жөніндегі іс-шаралар (зертханалар, құзыреттілік орталықтар, сервис орталықтары, шоу-румдар және т.б.);

      6) кластер кәсіпорындары шығаратын өнімнің немесе ұсынатын қызметтердің сапасын арттыру жөніндегі іс-шараларды ұйымдастыру (стандарттарды әзірлеу және енгізу, сапаны бағалау және т.б.).

      Қазақстан өнеркәсібінің және индустриялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті орган жетекшілік ететін экономиканың басқа да салаларының орнықты өсуі мен бәсекеге қабілеттілігіне технологиялық прогрессивті өнеркәсіп құру, кейін жаһандық нарыққа шыға отырып, жоғары технологиялы өнім жасауға бағдарланған жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың негізгі қорларын трансформациялау және цифрландыру жолымен қол жеткізілетін болады. Осылайша, үлкен деректердің талдамалық платформасы іске қосылады, оның мақсаты цифрлық деректердің үлкен көлемін өңдеу және өндірістің, технологиялардың, жабдықтардың, тауарлар мен көрсетілген қызметтерді сақтаудың, сатудың, жеткізудің әрқилы түрлерінің тиімділігін барынша арттыруға мүмкіндік беретін талдамалық нәтижелерді пайдалану болып табылады.

      Өнеркәсіпте цифрлық технологияларды енгізуді белсенді ынталандыру жөніндегі мемлекеттік саясат мынадай бағыттар бойынша жалғасатын болады:

      1) жүйе түзуші компаниялардың цифрландыру және автоматтандыру жобаларын одан әрі іске асыру;

      2) өнеркәсіпті цифрландыру процесін ынталандыру және мониторингтеу үшін құқықтық жағдайлар мен реттеуді жақсарту;

      3) жеке компанияларды цифрландыруды ынталандыру шараларымен қолдау арқылы өнеркәсіпте Индустрия 4.0 демонстрациялық жобаларын құру;

      4) өнеркәсіпте Индустрия 4.0 технологияларын енгізуді мемлекеттік ынталандырудың қолданыстағы қаржы құралдарын өзектілендіру және жаңа қаржы құралдарын әзірлеу;

      5) цифрлық трансформацияның талдамалық платформасын әзірлеу және енгізу.

      Бұдан басқа, электрондық өнеркәсіпті дамытудың басым бағыттары ретінде "Цифрлық Қазақстан" мемлекеттік бағдарламасында айқындалған міндеттер, оның ішінде:

      жүйелер үшін модульдер мен соңғы құрылғылар өндірісін дамыту;

      жоғарыда көрсетілген жүйелерде қазіргі заманғы электрондық модульдер мен құрылғыларды өндіру үшін пайдаланылатын көп қатпарлы баспа платалары мен басқа да элементтер өндірісін дамыту іске асырылатын болады.

      1.7. Сауда-өнеркәсіптік және интеграциялық саясат (Еуразиялық экономикалық одақ, Дүниежүзілік сауда ұйымы)

      Еуразиялық экономикалық одақ шеңберінде интеграциялық процестер тереңдегендіктен, Қазақстанның ұлттық мүдделерін сақтау мақсатында бірқатар шаралар қабылданатын болады:

      қазақстандық өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарының бәсекеге қабілеттілігінің жеткіліксіздігін ескере отырып, қосылған құнның жаһандық мемлекетаралық тізбегі базасында ұлттық өнеркәсіптік кешендердің кооперациясы процестерін жүзеге асыруда сараланған саясат жүргізілетін болады;

      Еуразиялық экономикалық одақ пен Дүниежүзілік сауда ұйымының құқықтық алаңында болуды ескере отырып, сараланған субсидиарлық саясат жүргізіледі;

      Еуразиялық экономикалық одақ нарығында (мүше мемлекеттердің нарықтарында) отандық тауарларға қатысты жосықсыз бәсекелестік фактілерінің мониторингі жүзеге асырылады және отандық кәсіпорындар үшін ықтимал әлеуетті тәуекелдерді бағалау негізінде жедел ден қою шаралары қабылданады;

      Еуразиялық экономикалық одақ шеңберінде өнеркәсіптік ынтымақтастықтың негізгі бағыттары қабылданады.

      Еуразиялық экономикалық одақтың ішкі нарығының тиімді жұмыс істеуі мақсатында Еуразиялық экономикалық одаққа мүше мемлекеттердің өнеркәсіптік кәсіпорындарының өзара іс-қимылын қамтамасыз ету үшін өнеркәсіптік кооперацияның, субконтрактация мен технологиялар трансферінің цифрлық экожүйесін құру жалғастырылатын болады. Бұл өндірістің ұйымдық құрылымының тиімділігін арттыруға және өнеркәсіптік өнімді әзірлеуге, өндіруге және сервистік қызмет көрсетуге, сондай-ақ технологиялық процестерді орындауға тапсырыстарды орналастыру жолымен отандық кәсіпорындардың өндірістік қуатын оңтайлы жүктеуге мүмкіндік береді.

      Еуразиялық экономикалық одақты дамытудың тұжырымдамалық негіздеріне қайшы келмейтін сауда-өнеркәсіптік және интеграциялық саясат саласындағы жүйелі шаралар мыналарды қамтитын болады:

      1) Еуразиялық экономикалық одақтың ортақ нарығы мен мүше мемлекеттердің нарықтарына тең қолжетімділікті ескере отырып, Еуразиялық экономикалық одаққа мүше елдердің мемлекеттік сатып алуларына іс жүзіндегі қолжетімділікті қамтамасыз ету;

      2) кедендік-тарифтік саясатты одан әрі жүргізу, сондай-ақ еркін сауда аймақтары туралы келісімдер мен Еуразиялық экономикалық одақтың үшінші елдермен өзге де преференциялық келісімдерін жасасу жөніндегі қызмет Қазақстан өнеркәсібінің мүдделерін барынша ескере отырып жүзеге асырылатын болады;

      3) Еуразиялық экономикалық одақ шеңберінде сыртқы саудадағы кедергілерді алып тастау үшін шешімдер табу және мәмілеге келу жолымен белсенді сауда саясатын жүргізу. Отандық өңдеуші өнеркәсіптің жұмыс істеп тұрған экспорттаушыларының нақты қажеттіліктерін түсіну, сыртқы саудадағы кедергілерді анықтау және жою үшін олармен тұрақты диалог жолға қойылатын болады;

      4) Еуразиялық экономикалық одақ органдарының кедергілерді жою бөлігіндегі шешімдерін орындамаған жағдайларда мүше мемлекеттерге ықпал ету жөніндегі тетіктерді әзірлеу. Сонымен қатар, бұл тетіктер нақты регламенттелуі және кедергілер бойынша қағидалар бұзылған жағдайда автоматты түрде іске қосылуы тиіс.

      Салаларды жедел дамыту негізінде кооперациялық байланыстарды ұлғайту жөніндегі жұмыс жүргізілетін болады.

      Бұдан басқа, кейіннен Еуразиялық экономикалық одақтың шекара маңындағы нарықтарына шыға отырып, қазіргі заманғы сауда инфрақұрылымын дамыту және қазақстандық сауда желілерін дамытуды ынталандыру бойынша жұмыстар жүргізіледі.

      1.8. Ішкі нарықты дамыту

      Ішкі нарықты дамытуды мемлекеттік ынталандырудың жүйелі шаралары шеңберінде жергілікті қамтуды дамыту саласында жәрдемдесу бойынша индустрияны дамыту саласындағы ұлттық институттың жұмысы күшейтілетін болады.

      Машина жасау саласының өнімін шығаратын отандық кәсіпорындардың өндірісті жаңарту, жаңғырту, кеңейту бөлігінде технологиялық тұрғыдан айтарлықтай артта қалғанын атап өту қажет. Қажеттіліктерді қамтамасыз ету үшін өнімдері ірі кәсіпорындар импорттайтын өнімнің сапа деңгейіне сәйкес келуі, яғни халықаралық сапа стандарттарына және басқару менеджментіне сәйкес келуі тиіс өндірістерді басым тәртіппен дамыту қажет. Отандық өндірушілер шетелдік зауыттармен бәсекелесе алмайды, өз өнімдерін сервистік нарыққа жеткізудегі тауашаны иеленуге дайын емес.

      Өңдеуші өнеркәсіптің ішкі өндірісін дамыту бірқатар іс-шараларды іске асыру арқылы сүйемелденуі тиіс. Қазақстан Республикасындағы мұнай-газ операторларының жобаларында мұнай-газ машиналарын жасауды, сондай-ақ Каспий маңы елдерінде (Әзербайжан, Түрікменстан, Ресей) жобаларға экспортты кеңейту, қатты пайдалы қазбаларды өндіру және металлургия саласындағы тау-кен машиналарын жасауды дамытудың айтарлықтай әлеуеті бар.

      Ішкі нарықты толыққанды дамыту үшін қажетті шарт ғылыми-зерттеу және инженерлік-техникалық сектордың қызметтерін дамыту болып табылады, бұл елдің ішінде құзыреттілік пен кадрлық әлеуетті қалыптастыру мүмкіндігін бере алады, ол одан әрі өндірісті оқшауландыру үшін, оның ішінде сыртқы нарықтарға бағдарланған негіз болады.

      Ғылыми-зерттеу және инженерлік-техникалық секторда көрсетілетін қызметтерді дамыту есебінен жинақталған білім мен қалыптасқан тәжірибе импортталатын өнімді оқшаулауда іске асырылуы қажет. Бұл үшін жеткізушілерді дамыту бойынша мықты бағдарламалары бар және логистикаға арналған шығыстар мен басқа да операциялық шығындарды төмендету үшін жергілікті деңгейде сатып алуды жүзеге асыруға табиғи қызығушылық танытатын жаһандық "зәкірлі" компанияларды құрылатын өндірістерге инвестиция құюға тарту көзделеді. Шетелдік капиталды:

      1) келісімшарттық өндірістер құру;

      2) бірлескен өндірістер құру;

      3) ғылыми-технологиялық базаны, технологиялар трансфертін дамыту және жеке конструкторлық бюро қалыптастыру үшін орта және жоғары бөліністегі өнімдерді оқшаулау арқылы тарту ішкі өндірісті дамытудың перспективалы бағыттарына айналуға тиіс.

      Қазақстанда өндірісті оқшаулау әлеуетін одан әрі дамыту үшін келесі қадам "мәжбүрлеп оқшаулауға" жүгінбей, өнім берушілердің жеке базасын толықтыра отырып, трансұлттық компанияларды жергілікті өндірушілермен ынтымақтастыққа тарту процесі, әлеуметтік жауапкершілікті көтермелеу және халықаралық стандарттарға бейімделуге және сыртқы өткізу нарықтарына шығуға қабілетті бәсекеге қабілетті кәсіпорындарды дамыту болады.

      Бұдан басқа, өңдеуші өнеркәсіптің ішкі нарығын дамыту үшін мынадай жүйелі шаралар көзделген:

      экономиканың стратегиялық маңызы бар секторларының орнықтылығын қамтамасыз етуге бағытталған Еуразиялық экономикалық одақ және Дүниежүзілік сауда ұйымы шеңберінде рұқсат етілген шаралар енгізілетін болады;

      отандық өндірушілердің тауарларын сатып алу бойынша ұзақ мерзімді шарттар мен оффтейк келісімшарттар жасасу. Бұл отандық өндірушіні ұзақ мерзімді тапсырыспен қамтамасыз ету кепіліне және тиісінше ішкі нарықтың тұрақты даму факторына айналады. Ірі жобаларды іске асыру кезінде тапсырыс берушілерге қазақстандық компанияларды әріптестер ретінде тарту жөніндегі талаптар қойылатын болады. Ұзақ мерзімді шарттар шеңберінде мәмілелерді сақтандыру тетігін енгізу жоспарланған;

      ірі өндірістер айналасында технологиялық тұрғыдан байланысқан және сервистік қызметтер көрсету, жинақтаушы материалдар шығару және өндіріс пен тұтыну қалдықтарын қайта өңдеу және (немесе) кәдеге жарату жөніндегі шағын және орта кәсіпорындар құру жолымен өндірістерді оқшаулау. Оқшаулау өндірісті одан әрі әртараптандыру және өнімнің қосылған құнын ұлғайту міндеттерін шешуде маңызды рөл атқарады. Бұдан басқа, оқшаулау ірі кәсіпорындарға елдің ұзақ мерзімді перспективада дамуына мүдделі инвесторлар ретінде өз позицияларын нығайтуға мүмкіндік береді, ал шағын және орта кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыруға, құзыреттер жиынтығын кеңейтуге және нәтижесінде өңірлік көшбасшылар болуға мүмкіндік береді;

      өнеркәсіп кәсіпорындарына өңір кәсіпорындарының бәсекеге қабілеттілігі мен жұмыс істеуінің орнықтылығына әсер ететін уақытша және/немесе тұрақты жағымсыз факторларды еңсеруге жәрдемдесу мақсатында қолайсыз өңірлерге көмек көрсету;

      нарықты контрафактілік өнімдерден тазарту мақсатында ішкі нарықта өндірілетін өнімнің айналымын есепке алу мен бақылаудың озық цифрлық жүйелерін енгізу үшін жұмыс істеп тұрған өндірістерді технологиялық қайта жарақтандыру бойынша шаралар қолданылатын болады;

      танымдық теле-, радиобағдарламалар және интернет-ресурстар арқылы отандық өнімді танымал ету бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмысы. Бұқаралық ақпарат құралдары бүгінгі күні адамдардың санасына әсер ету жағынан алдыңғы орындарда, әр үйде бар, тауарлар мен көрсетілген қызметтерге сол арқылы жарнама жасалады. Өңдеуші өнеркәсіпті ынталандырудың мемлекеттік шараларының тиімділігін арттыру үшін отандық өнімді танымал ету бойынша бұқаралық ақпарат құралдарымен бірлескен түсіндіру жұмысын ұйымдастыру қажет;

      өңделген өнімнің отандық өндірушісінің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға бағытталған индустрияны дамыту саласындағы ұлттық даму институтының базасында жеткізушілерді дамыту қызметін құру, бұл оған Қазақстан Республикасы экономикасының шикізаттық және өңдеуші секторларының ірі тапсырыс берушілері үшін әлеуетті өнім беруші болуға мүмкіндік береді. Қызмет шағын және орта бизнеспен олардың құзыретін арттыру, ұсынылатын тауарлар мен көрсетілген қызметтердің сапасы мен сенімділігі мәселелерінде ірі сатып алушылардың талаптарына сәйкестігі бойынша тығыз жұмыс істейтін болады, бұл ретте олардың тиісті ірі сатып алушылармен өндірістік-сауда байланыстарын дамытуға көмектеседі. Қызметтің жұмысы шағын және орта бизнестің экспорттық мүмкіндіктерін жақсартуға көмектеседі:

      1) халықаралық сапа стандарттарына, сапаны басқару жүйелеріне көшуді қолдау және оларды пайдалануға жәрдемдесу;

      2) нақты нарықтарда экспорттаушы кәсіпорындардың табысты жұмыс істеуі үшін қажетті арнайы білім мен дағдыларды қамтамасыз ету;

      3) технологиялық жетілдіруге және қосылған құны бар өнімдерді жасауға жәрдемдесу, бұл экспортты одан әрі дамыту мен өсіру үшін әлеует туғызады;

      ішкі нарықты дамыту кейіннен сыртқы нарыққа шыға отырып, импортты толықтыратын өндіріске бағытталатын болады. Мұндай өндірістерді ішкі нарықтағы сатып алу процестерінде қорғау көзделеді.

      Мұнай-газ жобаларының операторларымен ("ҚазМұнайГаз" Ұлттық компаниясы акционерлік қоғамы, Қарашығанақ Петролиум Оперейтинг, Норт Каспиан Оперейтинг Компани, Теңізшевройл) жұмысты жалғастыру өңдеуші өнеркәсіптің ішкі нарығын одан әрі дамыту құралдарының бірі болады. Машина жасау саласында, сервистік компаниялар саласында қолданыстағы өндірістерді дамытуда және жаңаларын құруда бірлескен іс-қимылдарды үйлестіру, ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар базасын, кадрлық әлеуетті дамыту, операторлар мен мұнай-газ компанияларының сатып алуы шеңберінде тендерлік рәсімдерді біріздендіру бойынша, сондай-ақ отандық тауар өндірушілердің бірыңғай дерекқорын құру бойынша жұмыс күшейтіледі.

      Мұнай-газ жобаларының операторларымен жұмыс мұнай-газ саласындағы жобаларда тауарларда, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерде өңдеуші өнеркәсіпте ішкі нарықты дамыту бойынша қатысушылардың үйлестірілген іс-қимылына арналған алаң және жобаға қатысушылар (операторлар) арасындағы келіссөздердің тиімді құралына айналмақ.

      Бұл шаралар ішкі нарықта жоғары технологиялы өнімнің болмауы, отандық өнім берушілер мен өндірушілерде тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алу көлемінің төмен болуы проблемаларын шешуге көмектеседі.

      Агломерацияларды дамыту

      Елдің қалыптасып келе жатқан агломерацияларының дамуын назарға ала отырып, өңдеуші өнеркәсіптің тауарлары мен көрсетілетін қызметтеріне тұрақты өсіп келе жатқан сұранысты қанағаттандыру мақсатында ірі қалаларға іргелес аумақтарда отандық өндірістерді дамытуды ынталандыру жөніндегі шаралар қабылданатын болады.

      Алматы, Нұр-Сұлтан, Шымкент, Ақтөбе қалалары капитал, озық технологиялар, мәдениет, білім беру және медицина ұйымдары қалыптасатын агломерациялардың экономикалық белсенділігінің орталығына айналмақ. Мегаполистердің белсенді дамуы көші-қон ағындарының тартылу алғышарттарымен байланысты. Агломерациялық процестерді дамыту тиімді мемлекеттік әкімшілендіруді талап етеді.

      Урбандалудың қарқынды процесі көші-қон ағынын созуды қамтамасыз етуге қабілетті контрмагнит қалалардың агломерациялар орталықтарының айналасында қалыптастыру жолымен реттелетін болады. Контрмагнит қалалар өңірдің мамандануына сәйкес өндірістік қуаттарды орналастыру, логистика, ғылым қалашықтары, қызмет көрсету саласын, оның ішінде туристік-рекреациялық инфрақұрылымды дамыту орталықтарына айналады.

      Ғылыммен тікелей байланысы бар неоиндустриялық экономиканың контрмагнит қалаларда дамуы жоғары технологиялы жұмыс орындарын қалыптастыруға мүмкіндік береді. Түпкілікті тұтыну тауарларын өндірумен байланысты өңдеуші кәсіпорындар (азық-түлік өнімдерін, сусындарды, тігіншілік бұйымдарын, жиһаздарды және басқаларды өндіру) агломерацияның өзінің де, іргелес жатқан облыстардың да ішкі қажеттілігін қамтамасыз етеді. Сауда-логистикалық хабтарды, қызметтер көрсету саласын және туристік-рекреациялық кешендерді дамыту экономикалық белсенді халықтың жұмыспен қамтылу деңгейін арттырады.

      1.9. Білікті кадрлар даярлау

      Индустрия 4.0 үшін бірінші кезекте техникалық бейіндегі кадрларды тиісінше даярлау қажет. Басқаша айтқанда, техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары мен техникалық жоғары оқу орындарының түлектері цифрлық техника, жасанды интеллект, жаңа материалдар мен энергетика, биоинженерия және т.б. сияқты мүлдем жаңа салаларда өзекті кәсіби құзыреттерге ие болуға тиіс. Индустрия 4.0 шеңберінде қазіргі заманғы өндірістің негізіне бұйымның өмірлік циклін басқару (Product Lifecycle Management – PLM), үлкен деректер (Big Data), ақылды өндіріс (Smart Factory), кибер-физикалық жүйелер (Cyber-physical systems) және т.б. сияқты факторлар жатады.

      Отандық жоғары, кәсіптік және техникалық білім беру жүйесі сұранысқа ие жаңа мамандықтарды/біліктіліктерді, оқытудың озық әдістерін ұсына отырып, сапалы түрде өзгеретін болады, сол арқылы Индустрия 4.0 үшін түлектердің жаңа кәсіби құзыреттілігін қалыптастыруға жағдай жасайды.

      Жұмыс берушілермен бірлесіп еліміздің жоғары оқу орындары мен техникалық және кәсіптік білім беретін оқу орындарында жаңа білім беру бағдарламаларын енгізу жалғасатын болады. Жұмыс берушілердің (кәсіптік стандарттардың) және WorldSkills халықаралық стандарттарының талаптарына бағдарланған дуальды оқыту жүйесіне негізделген икемді білім беру бағдарламаларын әзірлеу жөніндегі жұмыс жалғасады.

      Жұмыскерлер мен инженер кәсіптерінің беделін арттыру, еңбек дағдыларын дамыту, өңдеуші өнеркәсіп үшін құзыреттердің маңыздылығын көрсету мақсатында кәсіптік шеберлік чемпионаттарын өткізу жолымен Worldskills (Ворлдскиллс) қозғалысы дамытылады. Worldskills чемпионаттарына, оның ішінде халықаралық жарыстарға қатысушылар мен сарапшыларды даярлау үшін WorldSkills стандарттарына сәйкес кәсіптік дағдыларды одан әрі қалыптастыру үшін жаттығу лагерьлері ұйымдастырылады. Мұның бәрі әлемдік практикада белсенді қолданылатын білім беретін және өндірістік технологияларды салыстыруға мүмкіндік береді.

      Сондай-ақ, кәсіпорындар үшін оқу және біліктілік іс-шараларының "портфелі" әзірленеді. Бұдан басқа, адами ресурстардың сапасын арттыру және тәжірибе беру мақсатында оқу орындары мен еңбек биржалары арасындағы өзара іс-қимылды жолға қою жөніндегі жұмыс жалғасатын болады.

      Қажетті мамандықтар бойынша мемлекеттік тапсырысты қалыптастыру үшін өңдеуші өнеркәсіптегі тиісті кадрларға қажеттілік айқындалады.

      Бағдарлама шеңберінде кәсіпорындарды жаңғырту және цифрландыру нәтижесінде жұмыстан босаған қызметкерлерді қолдау мақсатында жергілікті атқарушы органдар кәсіпорындармен бірлесіп келісілген саясатты әзірлейтін болады. Жұмыстан босаған қызметкерлерді жұмысқа орналастыруды қамтамасыз ету үшін Бағдарламаны іске асыру шеңберінен тыс жаңа жұмыс орындарын құруды (оның ішінде ірі бизнестің ұзақ мерзімді тапсырыстар беруі және өңірлер кәсіпорындарында талап етілетін өнімді игеруге өзге де жәрдем көрсету арқылы), қайта оқытуды және экономиканың басқа секторлары есебінен жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің басқа да шараларын көздейтін бірлескен жол карталарын іске асыру болжануда.

      Жүргізілген шетелдік зерттеулер өндірісті автоматтандыру және жаңа (цифрлық) технологиялар жұмыспен қамтудың өсу қарқынына айтарлықтай әсер етпейтінін көрсетеді. Сонымен қатар, жұмыспен қамту құрылымының өзгерісі байқалатын болады, ол когнитивті қабілеті дамыған және цифрлық тұрғыдан сауатты жоғары білікті жұмыс күшіне сұранысты бір мезгілде ұлғайта отырып, біліктілігі төмен жұмыс орындарын (яғни, біртектес, біркелкі функцияларды орындайтын қызметкерлерді) қысқартудан айқын көрінеді. Ол жаңа жабдықтар мен процестерді пайдалану үшін жұмыс істеп тұрған персоналды қайта даярлауға, сондай-ақ өнеркәсіптік автоматтандыру мен цифрлық технологияларға маманданған білім беру бағдарламаларының жетіспеушілігіне байланысты проблемаларды шешуге, жаңа формация – Индустрия 4.0 мамандарын даярлауға назар аударылып, ресурстар бағытталатын болады.

      1.10. Өңдеуші өнеркәсіп секторларын дамыту

      Жоғарыда аталған шаралардан басқа индустриялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті орган салалық мемлекеттік органдармен, жергілікті атқарушы органдармен және "Атамекен" Қазақстан Республикасы ұлттық кәсіпкерлер палатасының атынан бизнес-қоғамдастықпен бірлесіп, өңдеуші өнеркәсіптің неғұрлым перспективалы секторларын дамыту жөніндегі жол карталарын іске асыру, қажетінше өзектілендіру, мониторингтеу және іске асыру қорытындыларын шығару жөніндегі жұмысты жалғастырады.

      Неғұрлым перспективалы секторлар ретінде орташа және жоғары бөліністегі басым тауарлар тізбесінде (автомобиль жасау, ауыл шаруашылығы және мұнай-газ машина жасау секторы және басқалар) тауар топтары қамтылған өңдеуші өнеркәсіптің секторлары көзделеді.

      Жол карталарын іске асыру секторлардың жүйелі проблемаларын шешуге мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде өңдеуші өнеркәсіптің орнықты дамуын және жалпы бәсекеге қабілеттілік деңгейін қамтамасыз етеді, оның ішінде кәсіпорындардың еңбек өнімділігінің деңгейін арттырады, шетелдік инвестициялардың ағынын ұлғайтады және осы секторлар тауарларының сыртқы нарықтарға шығуын қамтамасыз етеді.

      2. Тиімді кәсіпорындарды шоғырландырылған ынталандыру

      Сервистік қызметтер көрсету жөніндегі шаралар, еңбек өнімділігін арттыруға, өнімді сертификаттауға, ілгерілетуге жәрдемдесуге, өнім берушілер жүйесін дамытуға, аумақтық кластерлік бастамаларды іске асыруға, ынталандырудың қаржылық шаралары, арнайы экономикалық аймақтар мен индустриялық аймақтардың қатысушылары үшін жеңілдіктер кәсіпорындардың барлық топтары үшін ынталандырудың көлденең құралдары болып табылады.

      Сабақтастықты сақтау мақсатында Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік кодексінде көзделген мемлекеттік ынталандырудың барлық тікелей шараларын, сондай-ақ мемлекеттік ынталандыру шараларын іске асыруға уәкілетті субъектілер (мемлекеттік органдар мен ұйымдар, ұлттық басқарушы холдингтер, ұлттық даму институттары) ұсынатын басқа да шараларды қолдану тәжірибесі жалғасады.

      Бағдарлама шеңберінде қолдау шараларын акцияларының (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы тікелей немесе жанама түрде мемлекетке, ұлттық басқарушы холдингке, ұлттық холдингке, ұлттық компанияға (әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорацияны, сондай-ақ мемлекеттік-жекешелік әріптестік туралы шарт шеңберінде құрылған кәсіпкерлерді қоспағанда) тиесілі индустриялық-инновациялық қызмет субъектілері пайдалана алмайды.

      Бұл ретте, ұлттық басқарушы холдингтер, даму институттары беретін тікелей мемлекеттік ынталандырудың барлық шаралары жөніндегі шарттар Бағдарлама қоятын талаптарға сәйкес келетін болады. Перспективада экономиканың басқа секторларымен салыстырғанда неғұрлым жеңілдікті субсидиялауды/кредит беруді көздейтін өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарын ынталандырудың қосымша шараларын ұсыну мәселелері қаралады.

      Өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарын тікелей ынталандыру ісін жаңа бастаған кәсіпорыннан табысты кәсіпорынға дейін кәсіпорындарды дамытудың барлық кезеңдерінде жүзеге асырылатын болады. Бұл жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың сыни массасын қалыптастыру арқылы олардың табиғи дамуын және бәсекелестікті ынталандыруды қамтамасыз етеді.

      Бұдан басқа, индустриялық саясатты іске асырудың отандық және әлемдік тәжірибесін ескере отырып, кәсіпорындарды "экспортқа бағдарланған" даму моделіне көшуге ынталандыру мақсатында мемлекеттік ынталандыру құралдары шараларының тізбесі кеңейтілетін болады.

      Мемлекеттік ынталандырудың жаңа шараларын енгізуге байланысты қажет болған жағдайда нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізіледі.

      Ұсынылған мемлекеттік ынталандыру шараларының тиімділігін бағалау үшін мемлекеттік ынталандыру шараларын алған кәсіпкерлік субъектілерінің қаржы-шаруашылық қызметі туралы есеп беру жөніндегі нормаларды қозғайтын нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізілетін болады. Шағын және орта кәсіпкерлікті мемлекеттік ынталандырудың тиімсіз шараларын анықтау мақсатында жоспарлау саласындағы мемлекеттік орган жыл сайынғы негізде мемлекеттік ынталандыру шараларының тиімділігіне талдау және бағалау жүргізеді.

      Осылайша, индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік ынталандыру жүйесінде қолдау шараларынан ынталандыру шараларына көшу жүзеге асырылатын болады, ресурстарды халықаралық бәсекеге қабілеттілік тұрғысынан неғұрлым перспективалы тауарларға шоғырландыру мақсатында кәсіпорынның кемелдену деңгейіне қарай мемлекеттік ынталандыру шараларын ұсыну кезінде кәсіпорындарды іріктеудің теңдестірілген қағидаты (өтініш беру немесе конкурстық) сақталатын болады.

      Осы мақсаттарда индустриялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті орган халықаралық тәжірибе негізінде қосылған құны жоғары және өнімдік тұрғыдан күрделілігі орташа және жоғары бөліністердің перспективалы тауарларының тізбесін қалыптастырады. Бұл тізбе "commodities" сегментіне жататын тауарлар позицияларын (өндіріс пен сауда көлеміне сыртқы конъюнктура, атап айтқанда әлемдік биржалардағы шикізат бағасы зор әсер ететін шикізат, шикізат маңы позициялары) қоспағанда, ұлттық экономиканың ұзақ мерзімді бәсекеге қабілеттілігін және қолдау шараларының шоғырлануын айқындайтын өңдеуші өнеркәсіптің салалары мен аяларын қалыптастыратын басым тауарлардан тұрмақ.

      Операторлар өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарына мемлекеттік ынталандыру шараларын көрсеткен кезде осы тізбені басшылыққа алатын болады.

      Инвестицияларды тарту және қосылған құны барынша жоғары әрі ең көп өнімдік күрделілігі бар өндірістерді дамыту үшін өңдеуші өнеркәсіптегі ірі, капиталды қажет ететін жобаларды іске асыру мақсатында инвестициялар тарту тұрғысынан перспективалы тауарлар тізбесін білдіретін басым тауарлар мен қызметтердің бірыңғай картасы пайдаланылатын болады.

      Ынталандырудың тікелей шаралары кәсіпорындардың үш нысаналы тобына – "Жаңа индустриялық ойыншылар", "Мықты тыл" және "Өсу драйверлері" қолданылатын болады. Көрсетілген нысаналы топтардың әрқайсысын ынталандыру бағдарламаның негізгі міндеттерін шешуге бағытталған.

      Мемлекеттік ынталандыру үшін кәсіпорындарды іріктеу өлшемшарттары Бағдарламаның міндеттерімен және әрбір топ үшін ынталандыру мақсаттарымен тікелей байланысты болады.

      Бәсекеге қабілеттілікті арттыру туралы келісімдер шеңберінде, оның ішінде Кәсіпкерлік кодексінде көзделген мемлекеттік ынталандырудың тікелей шараларын ұсынудың басты шарты оларды ынталандыру мақсаттарын ескере отырып, кәсіпорындар тарапынан ілеспе міндеттемелер қабылдау болып табылады.

      Сондай-ақ кәсіпорындар тарапынан міндеттемелерді сапасыз және/немесе уақтылы орындамағаны үшін жауапкершілікті енгізу көзделген (қаражатты қайтару, өтемақы, айыппұлдар, өсімпұлдар). Бұл мемлекеттік ресурстарды жосықсыз пайдалануды болдырмауға, мемлекеттік ынталандыру мен кейіннен мониторингтеу тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.

      Өзара міндеттемелер мен кепілдіктерді белгілеу және іске асыру кезіндегі тараптардың өзара іс-қимылы, оның ішінде ынталандыру шараларын ұсыну "Мықты тыл" және "Өсу драйверлері" топтарының кәсіпорындары үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі атынан индустриялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті органның арасындағы бәсекеге қабілеттілікті арттыру туралы келісімдер шеңберінде көзделетін болады. Келісім бойынша индустрияны дамыту саласындағы ұлттық даму институты оператор ретінде әрекет етеді.

      Келісімдер мемлекеттік-жекешелік әріптестік қағидаттарында 5 жылдан басталатын мерзімге жасалып, мерзімін ұзарту мүмкіндігі көзделеді және кәсіпорындарға мемлекеттік ынталандыру шараларының кешенін ұсыну үшін негіз (рұқсат) болады. Келісімде:

      кәсіпорынға индустрияны дамыту саласындағы ұлттық даму институты мен ұлттық басқарушы холдинг ұсынатын мемлекеттік ынталандырудың тікелей шараларының жеке құрамдастырылған топтамасы;

      мемлекеттік ынталандырудың тікелей шараларының жеке құрамдастырылған топтамасы шеңберінде жыл сайын бөлінетін көлемі бекітілетін болады (бұл ретте, бөлінген қаражат мемлекеттік-жекешелік әріптестік жобаларына ұқсас секвестрлеуге жатпайды);

      еңбек өнімділігін арттыру, шығарылатын, оның ішінде сыртқы нарықтарда сұранысқа ие тауарлардың номенклатурасын ұлғайту және "күрделілігін" арттыру, сондай-ақ жаңа өткізу нарықтарын игеру бойынша кәсіпорынның ілеспе міндеттемелері бекітілетін болады (бұл ретте, ілеспе міндеттемелер мемлекеттік қаржылық ынталандырудың ұсынылатын көлеміне сәйкес келетін болады және кәсіпорындардың қызметіне байланысты емес ықтимал тәуекелдерді ескеретін болады);

      қабылданған ілеспе міндеттемелерді сапасыз не уақтылы орындамағаны үшін кәсіпорынның жауапкершілігі бекітілетін болады.

      Бәсекеге қабілеттілікті арттыру туралы келісім шеңберінде мемлекеттік ынталандыру шараларын алуға дайын кәсіпорындар үшін іріктеудің конкурстық қағидаты ғана қолданылатын болады.

      Келісімнің болуы кәсіпорынға мемлекеттік ынталандыру шараларын іске асыруға уәкілетті субъектілерге жүгіну және келісімде көзделген мемлекеттік ынталандыру шараларын алу құқығын береді.

      Келісім жасау шарттарын, тәртібін айқындау бойынша жұмыстар жүргізілетін болады.

      Бұл ретте, келісімнің кері күші болмайды және бұрын жасалған инвестициялық келісімшарттар мен басқа да келісімдердің күшін жоймайды.

      Индустриялық қызметті қолдау саласындағы уәкілетті орган мүдделі мемлекеттік органдармен, бизнеспен, "Атамекен" Қазақстан Республикасының ұлттық кәсіпкерлер палатасымен бірлесіп, құн жасаудың жаһандық тізбегіне импортты толықтыруға негізделген өзара қатынастар моделін дамыту үшін жоғарыда көрсетілген факторлар бойынша Қазақстан Республикасының аумағында өндірілмейтін және өндіріс перспективасы жоқ стратегиялық тауарлардың (шикізат пен жинақтаушы) тізбесін айқындайтын болады.

      Қазақстан мен Еуразиялық экономикалық одақ елдерінің өнеркәсіптік әлеуетін айқындау мақсатында өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындары үшінші елдерден импорттайтын тауарлардың тізбесін айқындау жөніндегі жұмыс тұрақты негізде жүргізетін болады. Осы жұмыстың негізінде ұлттықтан жоғары деңгейде кедендік мөлшерлемелерді төмендету жөніндегі елдік ұсыныстарға бастама жасалатын болады.

      Бағдарламаның мақсаты мен міндеттеріне қол жеткізу үшін тікелей мемлекеттік ынталандыру жүйесі орта және жоғары технологиялы өнімді өндіретін және экспорттайтын жаңа кәсіпорындардың пайда болуына ықпал ететіндей құрылатын болады және сол арқылы отандық кәсіпорындардың әлемдік нарықтарда сапалы "серпілісіне" және тиімді бәсекелестігіне жәрдемдесетін болады.

      Орта және жоғары технологиялы өнім өндіру мен экспорттау жөніндегі, еңбек өнімділігін арттыру және ішкі нарықты дамыту жөніндегі кәсіпорындарды мемлекеттік ынталандыру шараларын индустрияны және экспортты дамытудың ұлттық институты көрсететін болады.

      Халықаралық сапа стандарттарын енгізетін және жаңа нарықтарға шығатын кәсіпорындар бірінші кезекте мемлекеттік ынталандыру шараларын алатын болады.

      Бірінші топ "Жаңа индустриялық ойыншылар"

      Бұл топқа өңдеуші өнеркәсіпте және аралас көрсетілген қызметтерде ісін жаңа бастаған кәсіпкерлер жатады.

      Осы топтың кәсіпорындары үшін жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың сыни массасына қол жеткізу, сондай-ақ ішкі нарықта бәсекелес ортаны дамыту үшін мемлекеттік ынталандыру шараларын ұсыну кезінде іріктеудің өтініш беру қағидаты қолданылады.

      Бұл ретте, мемлекет тарапынан құзыреттерді (бизнес-процестерді, ноу-хау, технологияларды білу) өсіру контексінде, әсіресе, жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарда экономикалық және кәсіпкерлік мәдениет деңгейін арттыруға негізделетін орнықты және тиімді өндірістік қатынастарды одан әрі қалыптастыру мен дамыту, сондай-ақ еңбек өнімділігін арттыру және халықаралық нарықтарға шығу мәселелеріне ерекше назар аударылатын болады.

      "Жаңа индустриялық ойыншылар" тобының кәсіпорындары үшін тартымды жағдайлар жасау үшін уәкілетті мемлекеттік органдар, ұлттық холдингтер, даму институттары мен басқа да ұйымдар және "Атамекен" Қазақстан Республикасының ұлттық кәсіпкерлер палатасы:

      сервистік қолдау көрсету, оның ішінде өңдеуші өнеркәсіпте
100 индустриялық бизнес-идеяны әзірлеу;

      "Қазына Капитал Менеджмент" акционерлік қоғамының желісі бойынша жеңілдікті қаржыландыру бағдарламасына ұқсас тікелей инвестициялар қорын құру жолымен ұзақ мерзімді жеңілдікті үлестік қаржыландыру (10 жылға дейін) бағдарламасын іске қосу;

      венчурлік қаржыландыруды ұсыну;

      өнім берушілердің экспортқа бағытталған жоғары технологиялы сегментін құру мақсатында компанияларды акселерациялау, инкубациялау бағдарламаларын іске асыру;

      корпоративтік секторға инновациялық технологияларды интеграциялау мақсатында корпоративтік акселерациялау бағдарламаларын іске асыру, корпорацияларды бірлесіп қаржыландыру жағдайында корпоративтік R&D зертханаларын құру;

      технологиялық дамуға, оның ішінде Индустрия 4.0 технологияларын енгізуге инновациялық ваучерлерді ұсыну бойынша шаралар қабылдайтын болады.

      Технологиялық дамуға арналған инновациялық ваучердің мөлшері
20 мың евродан аспайды, бұл оны алу үшін төменгі кіру кедергілерін болжайды. Технологиялық дамуға инновациялық ваучерлер беру жөніндегі қағидаларды инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті орган әзірлейді және бекітеді.

      Технологиялық дамуға арналған инновациялық ваучер өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорнында инновациялық процестерді дамыту мақсатында прототиптеу, тестілеу, нарықтарды зерттеу, техникалық-экономикалық негіздемені дайындау, жобалау, цифрландыру жөніндегі жоспарлар мен іс-шараларды әзірлеу мен басқа да зерттеушілік және консультациялық көрсетілетін қызметтерді қаржыландыру үшін ұсынылатын болады.

      Атап айтқанда, "Инновациялық технологиялар паркі" дербес кластерлік қорының базасында тау-кен металлургиясы саласы үшін тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің жаңа түрлері бойынша сегмент құру жөніндегі жүйелі және кешенді бағдарлама іске қосылатын болады. Бағдарлама жаңа материалдар, аддитивті технологиялар, өнеркәсіптік жасанды интеллект және интернет-заттар, смарт-логистика сияқты экономиканың жаңа секторларында шағын және орта бизнесті құруға және дамытуға бағытталатын болады. Кластерге бірінші кезекте тау-кен металлургиясы кешені секторының қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін жұмыс істеуге құрылған немесе тартылған шағын және орташа компаниялар кіреді. Осылайша, мынадай жүйелі жұмыс жүргізілетін болады:

      экономиканың жоғарыда көрсетілген секторларында ел ішінде және шетелде жұмыс істеп тұрған шағын технологиялы компанияларды іздестіру;

      шағын технологиялық компанияларды бәсекеге қабілетті компанияларға инкубациялау және өсіру;

      қосылған құнның жаһандық тізбегіне кіру және инкубацияланған шағын компаниялардың экспорттық әлеуетін дамыту үшін экономиканың жоғарыда аталған секторларының көшбасшыларын Қазақстан Республикасының нарығына тарту;

      инновациялық технологиялар мен шешімдерге сезімталдықты дамыту, бизнес процестерді жетілдіру, әлемдік деңгейде тау-кен металлургиясы кешені секторының бәсекеге қабілеттілігін арттыру мақсатында корпоративтік R&D зертханалар құру үшін Қазақстан Республикасы кәсіпорындарының тау-кен металлургиясы кешенін трансформациялау және корпоративтік акселерациялау.

      Ұзақ мерзімді жоспарда халықаралық стандарттар деңгейінде экономиканың жаңа секторларында өнім берушілерді дамыту өсудің орнықты моделін ұсынады, жоғары технологиялы қызметтер мен өнімдер бойынша тау-кен металлургиясы кешені секторындағы жергілікті қамтудың үлесін арттырады, экспорттық әлеуетті ұлғайтады және тұтастай алғанда ел экономикасы үшін өсудің жаңа нүктелерін құрады.

      Екінші топ "Мықты тыл"

      Бұл топқа қызметін тек ішкі нарықта жүзеге асыратын және тұрақты салық төлемдері бар жұмыс істейтін кәсіпорындар жатады.

      Осы топтың кәсіпорындары үшін мемлекеттік ынталандыру шаралары:

      1) номенклатураны кеңейту, қосылған құнды ұлғайту және халық тұтынатын тауарларды қоса алғанда, қазақстандық өндіріс өнімдерінің сапасын арттыру тұрғысынан ішкі нарықта жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру;

      2) перспективада сыртқы нарықтарда бәсекеге қабілетті бола алатын кәсіпорындар пулын генерациялау мақсатында ұсынылатын болады.

      "Мықты тыл" тобының кәсіпорындары "Жаңа индустриялық ойыншылар" тобы үшін көзделген шаралардан басқа:

      сәйкестендіру құралдарын немесе материалдық тасығыштарды салуға арналған жабдықтарды сатып алуға және сәйкестендіру құралдарын сатып алуға арналған шығындарды өтеу (қолданыстағы);

      экспорттық әлеуетті ынталандыру;

      импорттаушылардың екінші деңгейдегі банктер беретін қарыздары бойынша сыйақы мөлшерлемесін субсидиялау;

      экспортты ілгерілету саласында маркетингтік зерттеулер жүргізуді ынталандыру;

      қазақстандық брендтерді ілгерілету, акселерациялау бағдарламасын іске асыру;

      сыртқы экономикалық қызмет мәселелері бойынша оқыту шараларын пайдалана алады.

      "Мықты тыл" кәсіпорындары үшін Бәсекеге қабілеттілікті арттыру туралы келісім жасаудың негізгі шарты жаңа өткізу нарықтарын игеру болады.

      Үшінші топ "Өсу драйверлері"

      Бұл топқа тұрақты валюталық түсімі бар жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар жатады.

      Бұл топтың кәсіпорындарын ынталандыру экспортталатын тауарлардың номенклатурасын кеңейту және экспорттық қоржынның технологиялық "күрделілігін" арттыру үшін жүзеге асырылатын болады.

      Осы топтың кәсіпорындары сыртқы нарықтарға шығу және ілгерілеу бойынша кешенді және синхрондалған көмек алады.

      "Өсу драйверлері" тобының кәсіпорындарын неғұрлым тиімді ынталандыру үшін "Жаңа индустриялық ойыншылар" және "Мықты тыл" топтары үшін көзделген шаралардан басқа мынадай жаңа шаралар ұсынылатын болады:

      өнеркәсіп гранты;

      шетелдік сатып алушыларға тікелей кредит беру (соңғы мөлшерлемесі 3 – 5 % АҚШ долл.);

      экспортты ілгерілету бойынша маркетингтік зерттеулерге арналған шығындарды өтеу;

      сыртқы нарықтарда өнімді ілгерілету үшін халықаралық дилерлер мен дистрибьютерлерді тартуға арналған шығындарды өтеу.

      Бәсекеге қабілеттілікті арттыру туралы келісім шеңберінде "Өсу драйверлері" тобы кәсіпорындарының ынталандыру шараларын алуы үшін екі шаралар топтамасы көзделген:

      1) стандартты шарттарда мемлекеттік қолдаудың қаржылық емес шараларын, гранттарды, қаржылық шараларды (гранттар, кредит беру және лизингтік қаржыландыру) қамтитын қолдаудың стандартты топтамасы.

      Бұл ретте, "стандартты топтама" бойынша қолдау жоғары өндірілген (4 және 5 рет өндірілген) өнім шығаратын (өндіруді жоспарлайтын) кәсіпорындарға беріледі);

      2) "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының желісі бойынша "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының жалғыз акционері бекітетін кешенді қолдауды (қаржылық және сервистік қолдауды, институционалдық, консалтингтік қолдауды (операциялық модель консалтингі) және өнімді өткізу нарықтарын іздестіруді) қамтитын "Ұлттық чемпиондар" топтамасы.

      Төртінші топ "Ауырлық орталықтары"

      "Ауырлық орталықтары" тобының мақсаты Қазақстан Республикасында аналогы жоқ өнім өндірісін игеру, инвестицияларды тарту жолымен шикізатты қайта өңдеуді тереңдету, технологиялар мен құзыреттер трансферті, қосылған құнның жаһандық тізбегіне қосылу болып табылады.

      Бұл топқа өңдеуші өнеркәсіп салаларындағы жүйе түзуші және/немесе жоғары технологиялы кәсіпорындар, трансұлттық компаниялармен немесе капиталдағы ірі шетелдік инвестициялармен бірлескен жобалар, сондай-ақ Қазақстан Республикасының қорғаныс қабілеті мен ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге байланысты стратегиялық жобалар жатады.

      Осы кәсіпорындарды ынталандыру "қолмен" режимінде жүзеге асырылатын болады. "Ауырлық орталықтары" тобы үшін мемлекеттік ынталандыру шараларының құрамдастырылған топтамасын ұсыну шарттарын қарауды және келісуді бизнестің ұсыныстары негізінде және индустриялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті органның үйлестіруімен Қазақстан Республикасының Өнеркәсіптік дамыту жөніндегі комиссиясы жүзеге асырады.

      "Ауырлық орталықтары" тобының кәсіпорындарына мемлекеттік ынталандыру шараларының ұсынылған топтамасының орнына тікелей шетелдік инвестицияларды тарту, Қазақстан Республикасында аналогы жоқ өнім өндіруді игеру, шикізатты қайта өңдеуді тереңдету, кезең-кезеңмен оқшаулау, технологиялар мен құзыреттер трансферті, өңдеуші өнеркәсіпте капиталды қажет ететін және ғылымды қажет ететін жобаларды іске асыру жөнінде өзіне ілеспе міндеттемелер алу ұсынылатын болады.

      Өндірілетін шикізатты сирек және жерде сирек кездесетін металдарды өндіру бөлігінде тиімді және кешенді пайдалану ілеспе міндеттемелердің нәтижесі болмақ. Түсті металлургия кәсіпорындарында сирек металдар өндірісін дамыту негізгі металдар (мыс, қорғасын, мырыш) өндірісінің дамуымен айқындалады. Неғұрлым жоғары бөліністердің өніміне көшу қажет, ол сирек және жерде сирек кездесетін металдарды өндіру технологияларының қолданыстағы отандық және озық шетелдік әзірлемелеріне сүйенуге тиіс.

      Сирек және жерде сирек кездесетін металдар өндірісі бұдан әрі жаһандық экономиканы дамытуда маңызды рөл атқаратынын ескере отырып, жартылай өткізгіш, электрондық, аспап жасау және ғылым мен техниканың басқа да озық салаларын одан әрі дамыта отырып, сирек және жерде сирек кездесетін металдар таза мен олардың қосылыстарын өндіру, селекциялау, алу сияқты басым бағыттарға жаһандық ойыншыларды тарта отырып, бірлескен жобаларды әзірлеу қажет. Сонымен қатар, Қазақстанның минералдық кендерінің барлық игерілетін немесе барланған қорларының құрамында сирек және жерде сирек кездесетін металдар бар екенін атап өткен жөн.

      Әлемдік тәжірибеге сүйене отырып, жерде сирек кездесетін металдар саласын одан әрі дамыту жоғары өндірілген өнімдер өндірісін ынталандыруда мемлекеттік қолдауды ұлғайтуды көздеу қажет.

      Осыған байланысты, бүгінгі күні сирек және жерде сирек кездесетін металдарды дамыту жөніндегі мемлекеттік бағдарламаны әзірлеу өзекті болып табылады.

      Орталық және өңірлік деңгейде Қазақстан Республикасын индустриялық дамытудың 2020 – 2025 жылдарға арналған өзара іс-қимыл жасау, басқару және іске асыру мониторингінің тетіктері.

      Бағдарламаны іске асырудың тиімділігін арттыру үшін күтілетін нәтижелер бойынша өзара келісілген бірқатар бағдарламалық және өзге де құжаттарды жүйелі түрде қабылдау қажет:

      1) тиісінше өңірлердің мәслихаттары мен әкімдерінің шешімдерімен бекітілетін аумақтарды дамыту бағдарламалары және оларды іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарлары;

      2) Бағдарламаны іске асыруға қатысатын ұлттық холдингтер мен ұлттық компаниялардың, мемлекет бақылайтын өзге де акционерлік қоғамдар мен серіктестіктердің стратегиялары және даму жоспарлары;

      3) саясатты іске асыруға қатысатын ұлттық даму институттарының, мемлекет бақылайтын өзге де акционерлік қоғамдар мен серіктестіктердің стратегиялары және даму жоспарлары.

      Аталған құжаттарға өзгерістер мен толықтырулар енгізу тиісті кезеңнің өзекті шынайы ахуалын ескере отырып, қажеттіліктің туындауына қарай жүргізілетін болады.

      Индустрияландыру картасының және жергілікті деңгейде өңірлердің кәсіпкерлікті қолдау картасының (бұдан әрі – өңірлік карта) шеңберінде индустриялық-инновациялық жобаларды мониторингтеу бойынша жұмыс жалғасады.

      Өңірдің кәсіпкерлікті қолдау қартасы өңір деңгейінде индустриялық-инновациялық жүйені мониторингтеу (іске асыру) құралы болып табылады және индустриялық-инновациялық қызмет субъектілері іске асыратын индустриялық-инновациялық жобаларының жиынтығын білдіреді.

      Мемлекеттік қолдау шараларын енгізу, алып тастау, ұсыну, сондай-ақ негізгі параметрлерді өзгерту жөнінде ұсыныстар әзірлейтін органдар мыналар болады: Индустрияландыру картасы үшін – Қазақстан Республикасының Өнеркәсіптік даму жөніндегі комиссиясы, өңірлік карта үшін – тиісті өңірде құрылған Үйлестіру кеңесі.

      Қазақстан Республикасының Өнеркәсіптік даму жөніндегі комиссиясы тоқсанына бір реттен сиретпей шақырылатын болады.

      Жобаларды кезекті рет өзектілендірілген кезде:

      бір жыл ішінде кемінде 70 % (жетпіс пайыз) деңгейде қуаттар үздіксіз жүктелген;

      Бағдарламаны іске асыру кезеңінде шешілуі мүмкін емес проблемалар, оның ішінде форс-мажорлық жағдайлар туындаған жағдайларда Индустрияландыру картасынан және өңірлік картадан жобаларды алып тастау мәселесін пысықтау бойынша жұмыс жүргізілетін болады.

      Индустрияландыру картасының жобалары бойынша жалпы үйлестіру жобалардың іске асырылуына жауапты мемлекеттік органдармен бірлесіп индустриялық қызметті қолдау саласындағы уәкілетті органға бекітіледі.

      Жауапты салалық мемлекеттік органдар мен ұлттық холдингтер индустриялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті органға ай сайынғы негізде Индустрияландыру картасы жобаларының іске асырылу барысы туралы жиынтық ақпарат беретін болады.

      Өңірлік карта жобалары бойынша жалпы үйлестіру мемлекеттік ынталандыру шараларын ұсыну операторларымен, жергілікті уәкілетті органдармен және "Атамекен" Қазақстан Республикасының ұлттық кәсіпкерлер палатасымен бірлесіп өңірлік даму саласындағы уәкілетті органға бекітілген.

      Өңірлік даму саласындағы уәкілетті орган мемлекеттік ынталандыру шараларын ұсыну операторларымен, жергілікті уәкілетті органдармен бірлесіп индустриялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті орган ай сайынғы негізде өңірлік карта жобаларының іске асырылу барысы туралы жиынтық ақпаратты ұсынуды қамтамасыз етеді.

      Мемлекеттік ынталандыру құралдарының тиісті операторлары тоқсанына 1 реттен сиретпей жергілікті атқарушы органдарға кейіннен индустрияны дамыту саласындағы ұлттық институтқа ақпарат бере отырып, индустриялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті орган белгілеген нысан бойынша көрсетілген мемлекеттік ынталандыру шаралары туралы ақпарат береді.

      Индустрияландыру картасы мен өңірлік карта жобалары бойынша мониторингті индустрияны дамыту саласындағы ұлттық институт жүзеге асыратын болады.

      Бұдан басқа, Индустрияландыру картасы мен өңірлік карта жобаларына индустрияны дамыту саласындағы ұлттық институт:

      1) Индустрияландыру картасына енгізуге үміткер индустриялық-инновациялық жобаның жергілікті қамту бойынша сараптама жүргізу;

      2) жобаларды іске асыру барысында әкімшілік кедергілерді жою бойынша ұсынымдар дайындау;

      3) жобаларды іске асыру кезінде проблемаларды анықтау және ведомствоаралық үйлестіру тетіктері арқылы оларды шешу жөнінде ұсыныстар әзірлеу;

      4) жобаларды жоспарлау және іске асыру кезінде салалық сарапшылардың қызметтер көрсетуі бөлігінде қолдау көрсететін болады.

      Жоба бойынша проблемалы мәселелер туындаған жағдайда, жобаны іске асыруға жауаптылар жобаның бастамашыларымен бірлесіп индустрияны дамыту саласындағы ұлттық институттың ұсыныстарын ескере отырып, проблемалы мәселелерді шешу жөніндегі келісілген іс-шаралар жоспарын қабылдайды.

      Өзара іс-қимыл және Бағдарламаның іске асырылуын басқару оны іске асырудың негізгі қатысушылары арасында бекітіліп бөліп берілген жауапкершілік пен институционалдық тетіктер шеңберінде жалғасатын болады.

      Қазақстан Республикасының Үкіметімен, орталық және жергілікті атқарушы органдармен, ұлттық басқарушы холдингтермен, ұлттық компаниялармен және даму институттарымен қатар, "Атамекен" Қазақстан Республикасының ұлттық кәсіпкерлер палатасы бизнестің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғауды қамтамасыз ету, кәсіпкерлердің кең ауқымын индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік ынталандыру шараларын ұсыну және мониторингтеу шарттарын жетілдіру процесіне тарту жолымен Бағдарламаны іске асыруға белсенді қатысуды жалғастырады.

      Индустрияны дамыту саласындағы ұлттық даму институты:

      Бағдарламаны қаржыландыру және бюджет қаражатын игеру;

      Бағдарлама шеңберінде ұсынылатын мемлекеттік қолдау шаралары;

      өңдеуші өнеркәсіпте жұмыс орындарын құру;

      өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындардағы кадрларға қажеттілік бойынша мониторинг және талдау жүргізетін болады.

      Жүргізілетін талдау негізінде индустрияны дамыту саласындағы ұлттық даму институты мониторинг және мемлекеттік қолдау шараларының тиімділігін бағалау, сондай-ақ Бағдарламаны іске асыру жүйесіне өзгерістер енгізу бойынша ұсыныстар әзірлейді.

      Бағдарламаны тікелей іске асыруда мемлекеттік құрылымдармен бірге "Атамекен" Қазақстан Республикасы ұлттық кәсіпкерлер палатасының атынан бизнес-қоғамдастықтан институционалдық тұрғыдан құрылған әріптестің қатысуының жаңа нысаны Бағдарлама ерекшеліктерінің бірі болып табылады. Барлық фронтальдық функцияларды беру арқылы бизнесті кеңінен сервистік қолдауды шоғырландыру мәселесі пысықталатын болады.

      Бұдан басқа, "Атамекен" Қазақстан Республикасының ұлттық кәсіпкерлер палатасы экспорттаушыларды сервистік қолдау бойынша "бір терезе" функциясын, оның ішінде сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар үшін орындауды жалғастырады, бұл олардың құн және уақыт шығындарын қысқартуға, мемлекеттік органдармен және даму институттарымен ақпараттық өзара іс-қимылды жеңілдетуге, сыртқы экономикалық қызметке байланысты бизнес-процестердің транспаренттілігі мен болжамдылығын арттыруға, мүдделі мемлекеттік органдар, ұйымдар мен экспорттаушылар арасында кері байланысты қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

      "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы еншілес компаниялар арқылы мемлекеттік ынталандырудың барлық қайтарымды қаржылық шараларының операторы ретінде әрекет етуді жалғастырады, оның өкілеттігіне өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарына жеңілдікті кредит беруді қамтамасыз ету үшін борыштар мен капиталдың сыртқы және ішкі нарықтарынан ресурстарды тарту кіреді, бұл "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамына ұсынылатын мемлекеттік ынталандырудың қайтарымды құралдарының қаржылық тиімділігін арттыруға негізделуге мүмкіндік береді.

      Ірі кәсіпкерлік субъектілерінің жобаларына кредит беруге бөлінетін қаражаттың айналымдылығын арттыру үшін "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы қызметі бәсекелі ортада жүзеге асырылатын жобалар бойынша кредит берудің орташа мерзімін 20 жылдан 10 жылға дейін қысқарту жолымен кредит берудің қолданыстағы моделін өзгертеді. "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы мұндай жобаларға кредит беруді жүзеге асыра отырып, олар пайдалануға берілген және оң ақша ағындарын генерациялауды бастаған сәтке дейін ғана негізгі тәуекелдерді өзіне қабылдайтын болады. Бұл мемлекеттік қаражаттың айналымдылығын арттыруға, сөйтіп республикалық бюджетке қысымды төмендетуге мүмкіндік береді.

      Қаржы ресурстарының шектеулілігі шарттарында "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамының еншілес компанияларының кредиттік саясаты "Ұлттық чемпиондар" бағдарламасын қоса алғанда, өңдеуші өнеркәсіптің экспортқа бағдарланған кәсіпорындарын қаржыландыруға шоғырландырылатын болады. Қалыптасқан нарықтық жағдайларға сүйене отырып, өңдеуші өнеркәсіп секторлары бойынша пайыздық мөлшерлемені саралау мүмкіндігі қаралатын болады.

      "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы үшін қызметтің негізгі бағыттары мен басты көрсеткіштерін "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы Директорлар кеңесі Бағдарламаның басымдықтары мен өлшемшарттарын ескере отырып, индустриялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті органның ұсынымдары негізінде бекітетін болады.

      Қайтарылмайтын қаржылық (гранттар), қаржылық емес және сервистік құралдарды шоғырландыру мақсатында индустрияны дамыту, жергілікті қамту және технологиялық даму саласындағы ұлттық институт айқындайтын заңды тұлғаларды біріктірген индустрия саласындағы ұлттық институт құрылады. Индустриялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті орган индустрияландыру саясатын жүргізудің тұтастығы мен келісімділігін қамтамасыз ететін Қазақстан Республикасының Өнеркәсіптік даму жөніндегі комиссиясының және Қазақстан Республикасын үдемелі индустриялық дамыту жөніндегі үйлестіру кеңесінің жұмыс органына айналады.

      Индустриялық-инновациялық дамудың келешектегі саясатын жүргізу үш қағидатқа сәйкес институционалдық жүйені жетілдіруді талап етеді: нәтижеге нақты жауапкершілік, жауапкершілікті нақты бөлу негізінде бизнеспен және қоғаммен күш-жігерді біріктіру, сондай-ақ оған қол жеткізу құралдарын таңдауда белгілі бір еркін нәтижеге назар аудару.

      Индустрияландырудың институционалдық негізі мемлекеттік органдар мен ұйымдардың қайталанатын және артық функцияларын жоюды, жекелеген функцияларды бәсекелі ортаға беруді ескере отырып құрылатын болады.

      Өңдеуші өнеркәсіпті кешенді дамыту мақсатында қолданыстағы заңнамаға елдің бүкіл аумағында орталықтандырылған және теңгерімді өнеркәсіп саясатын іске асыруды қамтамасыз ету, өнеркәсіпті мемлекеттік ынталандыру процесі мен шарттарын жүйелеу және нақты реттеу бөлігінде өзгерістер мен толықтырулар енгізу бойынша мәселе пысықталатын болады.

      Республикалық деңгейде Қазақстан Республикасын өнеркәсіптік дамыту саласындағы ұсыныстарды әзірлеу мақсатында құрылған Қазақстан Республикасының Өнеркәсіптік даму жөніндегі комиссиясына негізгі рөл беріледі. Индустриялық-инновациялық даму саясатының табыстылығы өңдеуші өнеркәсіпті дамыту үшін ведомствоаралық мәселелерді шешуге байланысты болады. Бизнес пен жұртшылық өкілдерін тарта отырып, Қазақстан Республикасының Өнеркәсіптік даму жөніндегі комиссиясының жұмысы күшейтілетін болады. Қазақстан Республикасының өнеркәсіптік даму жөніндегі комиссиясының негізгі міндеті:

      1) Қазақстан Республикасының халықаралық экономикалық ұйымдарға мүшелігі шеңберіндегі міндеттемелерін ескере отырып, Қазақстан Республикасының өңдеуші өнеркәсібінің бәсекеге қабілеттілігін арттыру, оның ішінде Қазақстан Республикасын үдемелі индустриялық дамыту жөніндегі үйлестіру кеңесі мақұлдаған өңдеуші өнеркәсіп секторларын дамыту жөніндегі жүйелі шараларды қарау жолымен арттыру;

      2) өңдеуші өнеркәсіп саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырудың тұжырымдамалық тәсілдері;

      3) халықаралық экономикалық ұйымдарға мүшелік шеңберіндегі Қазақстан Республикасының міндеттемелерін ескере отырып, "Ауырлық орталықтары" тобының кәсіпорындары үшін мемлекеттік ынталандыру шарттары мен шараларын келісу бойынша ұсынымдар мен ұсыныстар дайындау болады.

      Даму институттарының функционалдық орталықсыздандырылған жүйесі олардың сипаттамалары мен объектілеріне байланысты мемлекеттік ынталандыру шаралары операторларының қисынды құрылған желісіне трансформацияланады.

      Мемлекеттік органдар мен мемлекеттік қолдау шараларын ұсынуға уәкілетті субъектілер ұсынатын мемлекеттік ынталандыру шараларын көрсетуді регламенттейтін барлық нормативтік құқықтық актілер мен ішкі нормативтік құжаттар бойынша Бағдарламада қойылатын өлшемшарттар мен басымдықтарды ескере отырып, өзгерістер енгізу бойынша жұмыс жүргізілетін болады.

      Қазақстан Республикасының өңдеуші өнеркәсібіндегі экспортқа бағдарланған өндірістерді жүйелі ынталандыру және қаржыландыру үшін институционалдық негіздерді одан әрі нығайту мәселесі ресейлік Өнеркәсіпті дамыту қорының тәжірибесіне ұқсас пысықталады.

      Бағдарламаның негізгі нысаналы индикаторларын (еңбек өнімділігі, негізгі капиталға инвестициялар, экспорт және жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың экономикалық белсенді 1000 адамға шаққандағы саны бойынша) декомпозициялау қорытындылары бойынша алынған жоспарлы мәндер Өңірлік деңгейде 2020 – 2025 жылдарға арналған индустриялық-инновациялық даму саласындағы жергілікті атқарушы органдардың нақты міндеттерін айқындау үшін негіз болады. 2020 жылдың бірінші жартыжылдығының соңына дейін жергілікті атқарушы органдар декомпозиция қорытындылары бойынша алынған жоспарлы мәндерді ескере отырып, аумақтарды дамыту бағдарламаларын түзетуі тиіс.

      Бағдарламаны іске асыру барысы туралы жедел (жыл сайынғы) деректердің, сондай-ақ оны іске асыруға тартылған министрліктер мен даму институттарының іс-шаралар жоспарларын тиімді үйлестіру, мониторингтеу және олардың қолжетімділігі мен сапасын арттыру үшін оны іске асырудың мониторингі мен бағалау жүйесі жетілдірілетін болады.

      Бағдарламаны іске асыру мониторингі жүйесіндегі негізгі тетік фактілерге негізделген бағалау және қол жеткізілген нәтижелерге байланысты орындаушыларды қаржыландыру болуы тиіс. Бұл тәсілді енгізу Қазақстан Республикасының мемлекеттік жоспарлау жүйесін одан әрі жетілдіруді талап етеді, ол бірінші кезекте бағдарламалар мен жобаларды алдын ала бағалау, жұмсалатын мемлекеттік ресурстарға қатысты оларды іске асырудың нәтижелілігін бағалау сияқты талдау мен бағалаудың жаңа түрлерінде көрініс табуы тиіс.

      2025 Стратегиялық жоспарының "Есептілік және ақпарат беру жөніндегі талаптарды қысқарту" деген 3.8-бастамасын іске асыру үшін және цифрлық дәуір технологияларын ескере отырып, "Өнеркәсіп" ақпараттық жүйесін іске қосу жөніндегі жоба іске асырылады.

      "Өнеркәсіп" ақпараттық жүйесі шеңберінде оған орталық және өңірлік деңгейде, жекелеген бизнес субъектілері бойынша индустриялық-инновациялық саясатты іске асыру мониторингін енгізу мәселесі пысықталатын болады. Ол "Атамекен" Қазақстан Республикасының ұлттық кәсіпкерлер палатасы атынан уәкілетті бірыңғай оператор базасында жұмыс істейді және мемлекеттік қолдау алатын жекелеген бағыттар мен жобаларды іске асыру туралы есептілікті электрондық түрде алуға мүмкіндік беретін болады. "Өнеркәсіп" ақпараттық жүйесі бизнестің қарсы міндеттемелерін мониторингтеуді көздейді және бизнес субъектілерді тіркеуді, статистикалық, салықтық, сыртқы сауда, лицензиялық және есепке алудың басқа да түрлерін жүргізетін қолда бар мемлекеттік ақпараттық жүйелермен интеграцияланады. Кәсіпкерлік субъектілерінің осындай интеграцияға келісім беруі мемлекеттік ынталандыру шараларын алу кезіндегі міндеттемелердің бірі болады, ол тиісті шарттарда бекітілді. Бұл бизнес тарапынан қосымша есеп беру қажеттігін жоққа шығаруға мүмкіндік береді.

      "Өнеркәсіп" ақпараттық жүйесі мынадай негізгі сервистерді қамтитын болады:

      - өңдеуші өнеркәсіптің жай-күйі;

      - экспорттық әлеуетті дамыту;

      - өндіріс және тұтыну теңгерімі;

      - мемлекеттік қолдау шараларының навигаторы;

      - қолданыстағы нормативтік-құқықтық актілер;

      - өнеркәсіпті кадрлық қамтамасыз ету;

      - өнеркәсіптік инфрақұрылымды дамыту мониторингі;

      - өнеркәсіп кооперациясының электрондық сервистері.

      "Өнеркәсіп" ақпараттық жүйесінің құрылымы сервистерді одан әрі кеңейту мүмкіндігін ескере отырып, қалыптастырылатын болады.

      Құрылатын жүйе шеңберінде өнеркәсіп объектілері мен инфрақұрылымдық объектілерді ел картасында орналастыра отырып, Өнеркәсіп атласы қалыптастырылады, сондай-ақ Қазақстан өңірлері бөлінісінде өнеркәсіпті дамыту жөніндегі талдамалық деректер орналастырылады.

      "Өнеркәсіп" ақпараттық жүйесін құру нәтижесінде:

      - мемлекеттік қолдау шараларының тиімділігін талдау құралдары;

      - Бағдарламаның негізгі көрсеткіштерінің жоспарлы және нақты мәндерін визуализациялау және талдау;

      - импорт-экспортты, өңірлер, тауар позициялары бөлінісінде өндіріс және тұтыну теңгерімін визуализациялау және талдау;

      - өнеркәсіп кәсіпорындары кооперациясының сервистері;

      - тапсырыс берушілер, тәсілдер, тауар позициялары және т.б. бөлінісінде мемлекеттік сатып алуды визуализациялау және талдау алынатын болады.

      "Өнеркәсіп" ақпараттық жүйесін құру мен одан әрі дамыту "Өнеркәсіп" ақпараттық жүйесін құру және дамыту тұжырымдамасына сәйкес кезеңдерге бөлінетін болады.

      "Өнеркәсіп" ақпараттық жүйесінің тиісінше жұмыс істеуін қамтамасыз ету мақсатында қажет болған жағдайда заңнамалық және заңға тәуелді актілерге өзгерістер енгізіледі.

      Бұдан басқа, Бағдарламаны іске асыруды мониторингтеу және бағалау шеңберінде тұрақты негізде индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерінің Бағдарлама шеңберінде мемлекеттік қолдау жүйесінің тиімділігіне қанағаттану деңгейін айқындау бойынша социологиялық зерттеу жүргізіледі. Зерттеу нәтижелері бойынша индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік ынталандыру жүйесін одан әрі жетілдіру бойынша тиісті ұсынымдар мен ұсыныстар әзірленетін болады.

      Аталған тәсілдерді іске асыру және Бағдарламада жазылған бастамаларды тиімді іске асыруды қамтамасыз ету үшін қолданыстағы заңнамалық және басқа да нормативтік құқықтық актілердің, оның ішінде мемлекеттік ынталандыру шараларын көрсету мәселелерін қозғайтын ішкі нормативтік құжаттардың жүйесі қайта қаралады. Көрсетілген құжаттарды жетілдірудің негізгі бағыттары мыналар болады:

      1) экономикалық қызмет түрлерінің тізбелерін Бағдарламаға сүйене отырып, қатаң сәйкес келтіру (өңдеуші өнеркәсіп және аралас көрсетілетін қызметтер секторы);

      2) Бағдарламада көрсетілген экономикалық қызмет түрлерінде, оның ішінде экономиканың басқа салаларымен салыстырғанда неғұрлым жеңілдікті қаржыландыру тетіктеріне қол жеткізу арқылы кәсіпорындар үшін неғұрлым тартымды жағдайлар жасау;

      3) орташа және жоғары технологиялы тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) өндіретін және экспорттайтын кәсіпорындарды ынталандыру арқылы кәсіпорындардың экспортқа бағдарланған даму моделіне көшуі;

      4) жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарда, бірінші кезекте экспорттаушыларда инновациялар мен құзыреттерді дамытуға бағытталған мемлекеттік ынталандыру шараларын кеңейту (бизнес-процестерді, ноу-хауды, технологияны білу);

      5) Бағдарламада жазылған міндеттерді шешуге және күтілетін нәтижелерге қол жеткізуге бағытталған мемлекеттік ынталандыру шараларының орнына кәсіпорындардың ілеспе міндеттемелерді қабылдауы және орындауы жөніндегі талаптарды енгізу.

6. Қажетті ресурстар

      Жалпы экономиканы дамыту үшін өңдеуші өнеркәсіптің маңыздылығын ескере отырып, Бағдарлама қаражатпен жеткілікті қамтамасыз етілетін болады. Қаржыландыру республикалық бюджет қаражаты, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасымен тыйым салынбаған өзге де көздердің есебінен қамтамасыз етіледі.

      Бұдан басқа, қаржыландыру көздерін әртараптандыру үшін "Астана" халықаралық қаржы орталығының және Қазақстан қор биржасының құралдарын пайдалану (қарыз алушы компаниялардың акцияларын және/немесе облигацияларын шығару, активтер пулын секьюритилендіру, туынды қаржы құралдарының және т.б. әртүрлі нысандарын пайдалану жолымен жобаларды одан әрі қаржыландыру) мәселесі пысықталатын болады.

      Бағдарламаны табысты іске асыру үшін мемлекет пен жеке сектордың қаржы ресурстары шоғырландырылады, бұл ретте мемлекет индустрияландыруды мемлекеттік ынталандырудың тікелей шараларын да, ортақ жүйелік шараларын да қаржылай қамтамасыз етуге назар аударады.

      Бағдарламаның нысаналы көрсеткіштеріне қол жеткізу үшін өңдеуші өнеркәсіптің негізгі капиталына инвестициялардың болжамды көлемі шамамен 780 797,1 млн. теңгені құрайды.

      Бағдарламада көзделген іс-шараларды мемлекеттік қаржыландыру көлемі Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тиісті қаржы жылдарына нақтыланатын болады.



      Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:


"Атамекен" ҰКП

"Атамекен" Қазақстан Республикасының ұлттық кәсіпкерлер палатасы

АШМ

Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ

"Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы

Еңбекмині

Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі

ИИДМ

Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі

Қаржымині

Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі

Қаржымині МКК

Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Мемлекеттік кірістер комитеті

ҚЭЗО

Қолданбалы экономиканы зерттеу орталығы

СІМ

Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі

СИМ

Қазақстан Республикасының Сауда және интеграция министрлігі

ТҰК

трансұлттық компания

ҰЭМ

Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі

ҰЭМ КС

Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті

ЦДИАӨМ

Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі

ЭМ

Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігі

"QazIndustry" ҚИЭО" АҚ

"QazIndustry" қазақстандық индустрия және экспорт орталығы" акционерлік қоғамы

R&D

Research and Development


  Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2019 жылғы 31 желтоқсандағы
№ 1050 қаулысына
қосымша

Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамытудың 2020 – 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары


Р/с №

Іс-шараның атауы

Өлшем бірлігі

Аяқтау нысаны

Орындау мерзімі

Орындауға жауаптылар

оның ішінде жылдар бойынша

Барлығы
млн. теңге

Қаржыландыру көздері

Бюджеттік бағдарламаның коды

2020

2021

2022

2023

2024

2025


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

Нысаналы индикаторлар:

1.

Өңдеуші өнеркәсіпте еңбек өнімділігінің 2018 жылғы деңгейге қарағанда нақты 1,6 есеге өсуі

%


2020 – 2025 жылдар

ИИДМ, ҰЭМ, СІМ, АШМ, ЭМ, Қаржымині, СИМ, ЦДИАӨМ, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша)

117,4

126,2

134,9

143,6

152,3

161,1




2.

Өңдеуші өнеркәсіп экспорты көлемінің 2018 жылғы деңгейге қарағанда 1,9 есеге өсуі

%


2020 – 2025 жылдар

СИМ, ИИДМ, ҰЭМ, СІМ, АШМ, ЭМ, Қаржымині, ЦДИАӨМ, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша)

118,1

129,5

142,2

156,1

170,7

187,2




3.

Өңдеуші өнеркәсіптің негізгі капиталына инвестициялардың НКИ-дің 2018 жылғы деңгейге қарағанда 1,6 есеге өсуі

%


2020 – 2025 жылдар

ИИДМ, ҰЭМ, СІМ, АШМ, ЭМ, Қаржымині, СИМ, ЦДИАӨМ, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша)

74,6

92,4

110,2

128,0

145,8

163,7




4.

Экономикалық белсенді 1000 адамға шаққандағы жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар санын 2018 жылғы деңгейге қарағанда 1,5 есеге ұлғайту

есе


2020 – 2025 жылдар

ҰЭМ, ИИДМ, СІМ, АШМ, ЭМ, Қаржымині, СИМ, ЦДИАӨМ, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша)

1,13

1,20

1,26

1,33

1,39

1,52




5.

Экономикалық күрделілік индексін (Гарвард) 78-орыннан 55-орынға дейін (-0,31 балдан 0,14 балға дейінгі деңгейге) арттыру

балл


2020 – 2025 жылдар

ИИДМ, СИМ, ҰЭМ, СІМ, АШМ, ЭМ, Қаржымині, ЦДИАӨМ, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

-0,18

(74-орын)

-0,12

(70-орын)

-0,05

(64-орын)

0,01

(61-орын)

0,08

(59-орын)

0,14

(55-орын)




1-міндет. Индустриялық кәсіпкерліктің әлеуетін арттыру арқылы индустрияландыруды тереңдету

Нәтижелер көрсеткіштері:

1.

Өңдеуші өнеркәсіптегі шағын және орта кәсіпкерлік өндірісінің көлемі

млн. теңге


2020 – 2025 жылдар

ҰЭМ, ИИДМ, АШМ, Қаржымині, ЭМ, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері

3845920,0

4353037,4

4927022,5

5576692,4

6312026,9

7144321,5




2.

Жаңа жұмыс орындарын құру

мың адам


2020 – 2025 жылдар

ИИДМ, ҰЭМ, АШМ, Қаржымині, ЭМ, Еңбекмині, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері

5,1

5,2

5,3

5,4

5,5

5,6




Іс-шаралар:

1.     

Еңбек өнімділігін арттыруға бағытталған мемлекеттік қолдау шараларын ұсыну

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

"QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

568

1 057

1 118

1 178

1 145

1 299

6 365

РБ

090 (100)

2.     

Отандық өңделген тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді ішкі нарықта ілгерілету бойынша мемлекеттік қолдау шараларын ұсыну

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

"QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


3.     

ИИДМБ жобаларын қаржыландыру

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "Қазақстан даму банкі" АҚ (келісу бойынша)

-

40 000

29425

29425

29425

29425

157 700

РБ

217

4.     

ИИДМБ жобаларын қаржыландыру мақсатында тікелей инвестициялар қорын құру

млн. теңге

республикалық бюджет есебінен "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ/БКМ капиталдандыру

2021 жыл

ИИДМ, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "ҚКМ" АҚ (келісу бойынша)

-

35 000

-

-

-

-

35 000

РБ


5.     

Кейіннен "Ұлттық чемпиондар – бәсекеге қабілеттілік көшбасшылары" бағдарламасына қатысушыларды қаржыландыру үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ны капиталдандыру

млн. теңге

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ның жарғылық капиталын ұлғайту

жыл сайын, 2020 – 2022 жылдар

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


6.     

Кейіннен "Ұлттық чемпиондар – бәсекеге қабілеттілік көшбасшылары" бағдарламасына қатысушыларды қаржыландыру үшін "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ кредит беру

млн. теңге

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы

жыл сайын, 2020 – 2022 жылдар

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


7.     

Қазақстандық шикізаттық емес тауар өндірушілерді және сыртқы нарықтарға көрсетілетін қызметтерді жеткізушілерді қолдау және экспортты тиімді қаржылық қолдау шараларын беру есебінен олардың бәсекеге қабілеттілігін күшейту мақсатында кейіннен "KazakhExport" ЭСК" АҚ-ның жарғылық капиталын ұлғайту үшін "Бәйтерек "ҰБХ" АҚ жарғылық капиталын ұлғайту

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

СИМ, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "KazakhExport" ЭСК" АҚ (келісу бойынша)

34 000

11000

11000

11000

11000

11000

89 000

РБ

245

8.     

Қазақстан Республикасының заңнамасына өзгерістер мен толықтырулар енгізу жолымен қолайлы инвестициялық ахуалды жасау және өңдеуші өнеркәсіпке тікелей шетелдік инвестициялардың ағынын ынталандыру жөніндегі шараларды қабылдау


Қазақстан Республикасының Заңы

2020 жыл

ҰЭМ, СІМ, ИИДМ, ЦДИАӨМ, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


9.     

"Қолжетімді кредит беру міндетін шешу үшін ұзақ мерзімді теңгелік өтімділікті қамтамасыз етудің кейбір мәселелері туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 11 желтоқсандағы № 820 қаулысы шеңберінде кепілдік беру және субсидиялау құралдарының шарттарын кеңейту


Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы

2020 жыл

ҰЭМ, ИИДМ, АШМ, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


10.     

Қызметі бәсекелі ортада жүзеге асырылатын жобалар бойынша кредит берудің орташа мерзімін 10 жылға дейін қысқарту


"Қазақстан даму банкі" АҚ ішкі нормативтік құжаттарына өзгерістер енгізу

2020 жыл

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "Қазақстан даму банкі" АҚ (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


11.     

Индустриялық-инновациялық қызмет субъектілері үшін ЕДБ кредиттері бойынша сыйақы мөлшерлемесінің бір бөлігін субсидиялау

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "Даму" КДҚ" АҚ (келісу бойынша)

5 735

5 735

5 735

5 735

5 735

5 735

34 410

РБ


12.     

ЕДБ кредиттері бойынша сыйақы мөлшерлемесінің бір бөлігін субсидиялау түрінде мемлекеттік қолдау шараларын көрсету үшін қаржы агенттігінің қызметтеріне ақы төлеу

млн. теңге

шарт бойынша ақы төлеу

жыл сайын

ИИДМ, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "Даму" КДҚ" АҚ (келісу бойынша)

45

45

45

45

45

45

270

РБ


13.     

ЕДБ кредиттері бойынша сыйақы мөлшерлемесінің бір бөлігін кепілдік беру түрінде мемлекеттік қолдау шараларын көрсету үшін қаржы агенттігінің қызметтеріне ақы төлеу

млн. теңге

шарт бойынша ақы төлеу

жыл сайын

ИИДМ, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "Даму" КДҚ" АҚ (келісу бойынша)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


2-міндет. Ішкі және сыртқы нарықтарда сұранысқа ие өңделген тауарлардың өндіріс көлемін ұлғайту және номенклатурасын кеңейту

Нәтижелер көрсеткіштері:

1.

Технологиялық күрделілігі орташа және жоғары тауарлар экспортының көлемі

млрд. АҚШ доллары


2020 – 2025 жылдар

ИИДМ, СИМ, АШМ, ЭМ, ЦДИАӨМ, ҰЭМ, Қаржымині, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша)

13,4

15,0

16,9

18,9

21,1

23,6




2.

Отандық өңделген тауарларды ілгерілету бойынша мемлекеттік ынталандыру шараларын алған индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерінің саны

бірлік


2020 – 2025 жылдар

ИИДМ, СИМ, экспортты дамыту және ілгерілету саласындағы ұлттық даму институты (келісу бойынша)

110

110

110

110

110

110




3.

Арнайы экономикалық аймақтардың аумағында шығарылатын өнімнің көлемі

млрд. теңге


2020 – 2025 жылдар

ИИДМ, "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша), облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері

772

1244,7

1935,1

2099,9

2952,1

3169,2




4.

Өңделген тауарларды, жұмыстарды және көрсетілетін қызметтерді ішкі нарықта ілгерілету бойынша мемлекеттік ынталандыру шараларын алған кәсіпкерлер жобаларының саны

бірлік


2020 – 2025 жылдар

ИИДМ, "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

146

148

150

152

154

156




5.

Еңбек өнімділігін арттыруға бағытталған мемлекеттік ынталандыру шараларын алған кәсіпорындардың саны

бірлік


2020 – 2025 жылдар

ИИДМ, "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

67

73

79

85

91

97




Іс-шаралар:

14.     

Отандық өңделген тауарларды ілгерілету бойынша индустриялық- инновациялық қызмет субъектілерінің шығындарын өтеу

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдары жарты жылда бір рет

СИМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), экспортты дамыту және ілгерілету саласындағы ұлттық даму институты (келісу бойынша)

9 796

9 726

9 726

9 726

9 726

9 726

58 426

РБ

090 (103)

15.     

Экспортты дамыту және ілгерілету жөніндегі өңірлік орталықтарды қалыптастыру


ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдары, жарты жылда бір рет

СИМ, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері, "QazTrade" ССДО" АҚ (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


16.     

2020-2025 жылдарға арналған өңірлік экспорттық стратегияларды әзірлеу


ИИДМ-ге ақпарат

2020 жылғы бірінші жартыжылдық

СИМ, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


17.     

Әлеуетті және жұмыс істейтін экспорттаушылардың тізілімін қалыптастыру және тұрақты түрде өзектілендіру


ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдары жарты жылда бір рет

СИМ, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері, экспортты дамыту және ілгерілету саласындағы ұлттық даму институты (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


18.     

"Экспорттық акселерациялау" бағдарламасын әзірлеу және іске асыру

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдары жарты жылда бір рет

СИМ, "QazTrade" ССДО" АҚ (келісу бойынша)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


19.     

Қазақстандық брендтерді дамыту мәселесін пысықтау

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдары жарты жылда бір рет

"QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


20.     

Экспорттаушыларды сервистік қолдау

млн. теңге

сервистік қолдау көрсету

2020 – 2025 жылдары жарты жылда бір рет

СИМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), экспортты дамыту және ілгерілету саласындағы ұлттық даму институты (келісу бойынша)

1 529,7

711

711

711

711

711

5 084,7

РБ

090

21.     

Экспорттық қаржыландыруды ынталандыру үшін кейіннен "Қазақстан даму банкі" АҚ-ға кредит бере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ға кредит беру

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

СИМ, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "Қазақстан даму банкі" АҚ (келісу бойынша)

30 000

50000

-

-

-

-

80 000

РБ

246

22.     

Нормативтік құқықтық актілерді стандарттау бойынша құжаттарды талдау және жүйеге келтіру

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

114,3

114,3

114,3

114,3

114,3

114,3

685,8

РБ

061

23.     

Сәйкестікті бағалау саласындағы өңірлік (салалық) семинарларды өткізу

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

19,6

19,6

19,6

19,6

19,6

19,6

117,6

РБ

061

24.     

Техникалық реттеу, метрология және стандарттау саласындағы жұмыскерлерді даярлау және олардың біліктілігін арттыру бойынша семинарлар

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

37,3

37,3

37,3

37,3

37,3

37,3

223,8

РБ

061

25.     

Техникалық реттеу саласындағы саудадағы техникалық кедергілер, санитариялық және фитосанитарлық шаралар жөніндегі ақпараттық орталық қызметінің жұмыс істеуін қамтамасыз ету

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

173,1

173,1

173,1

173,1

173,1

173,1

1038,6

РБ

061

26.     

Өнеркәсіп салаларын қамтамасыз ету үшін стандарттар әзірлеу

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

550,5

550,5

550,5

550,5

550,5

550,5

3303

РБ

061

27.     

Нормативтік техникалық құжаттардың бірыңғай мемлекеттік қорының қызметін дамыту және қамтамасыз ету

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

77,7

77,7

77,7

77,7

77,7

77,7

466,2

РБ

061

28.     

Көлік құралының типін мақұлдауды, шасси типін мақұлдауды ресімдеудің дұрыстығын және негізділігін тексеру бойынша, көлік құралдарын жасаушыларға халықаралық сәйкестендіру кодтарын беру бойынша қызметті жүзеге асыратын техникалық хатшылықты сүйемелдеу

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

24,3

24,3

24,3

24,3

24,3

24,3

145,8

РБ

061

29.     

Стандарттау бойынша құжаттарға сараптама

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

113,5

113,5

113,5

113,5

113,5

113,5

681

РБ

061

30.     

Қазақстан Республикасында мемлекеттік эталондар мен эталондық жабдықтарды құру және жаңғырту (толық жарақтандыру)

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

0

419

419

419

370

250

1877

РБ

061

31.     

Метрология саласында қолданбалы ғылыми зерттеулер жүргізу

млн. теңге

ғылыми зерттеулер жүргізу туралы қорытынды есеп

жыл сайын

СИМ

-

30

30

30

30

30

150

РБ

061

32.     

Мемлекеттік эталондар мен эталондық жабдықтарды қамтамасыз ету және оларға қызмет көрсету

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

274,5

274,5

274,5

274,5

274,5

274,5

1 647

РБ

061

33.     

Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесінің тізілімін қалыптастыру және мониторингтеу

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

11

11

11

11

11

11

66

РБ

061

34.     

Нормативтік құқықтық актілерге, техникалық регламенттер мен олардың жобаларына міндетті метрологиялық сараптама жүргізу

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

39,9

13,3

13

13

13

13

105,2

РБ

061

35.     

Өлшемдерді орындау әдістемелерін әзірлеу және метрологиялық аттестаттау

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

0

175

175

175

175

175

875

РБ

061

36.     

Елдерде әзірленген және Қазақстан Республикасында танылған өлшемдерді орындау әдістемелерін сатып алу

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

68,1

68,1

68,1

68,1

68,1

68,1

408,6

РБ

061

37.     

Жаңғырықсыз үлкен камераны күтіп ұстауға және қызмет көрсетуге шығыстар

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

-

47

47

49

49

49

241

РБ

061

38.     

Кеден одағының сертификаттау жөніндегі органдарының және сынақ зертханаларының (орталықтарының) бірыңғай тізілімдері мен берілген сәйкестік сертификаттарының және Кеден одағының бірыңғай нысаны бойынша ресімделген сәйкестік туралы тіркелген декларациялардың бірыңғай тізілімінің ұлттық бөліктерін қалыптастыру, жүргізу және мониторингтеу

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

25,9

25,9

25,9

25,9

25,9

25,9

155,4

РБ

061

39.     

Қазақстанның аккредиттеу жөніндегі халықаралық және өңірлік ұйымдарға қатысуы

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

280,4

80,4

80,4

80,4

80,4

80,4

682,4

РБ

061

40.     

Облыстар бойынша сәйкестікті бағалау жөніндегі органдарды аккредиттеу деректер базасын құру

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

0

0

0

0

0

0

0

РБ


41.     

Аккредиттеудің жаңа схемасын енгізу

млн. теңге

орындалған жұмыстар актісі

жыл сайын

СИМ

95

200

200

0

0

0

495

РБ

061

42.     

Автобус паркін жаңарту жөніндегі жобаларды лизингтік қаржыландыру (автобустарды лизингке өткізу бойынша "ҚДБ" АҚ арқылы "ҚДБ-Лизинг" АҚ-ға кредит бере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ға кредит беру)

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдары тоқсан сайын

"Бәйтерек" ҰБХ "АҚ (келісу бойынша), "ҚДБ-Лизинг" АҚ (келісу бойынша)

10 000

0

0

0

0

0

10 000

РБ

218

43.     

Машина-трактор паркін жаңарту жөніндегі жобаларды лизингтік қаржыландыру (тракторларды, комбайндарды лизингке өткізу бойынша кейіннен "ҚДБ" АҚ арқылы "ҚДБ-Лизинг" АҚ-ға кредит бере отырып, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ-ға кредит беру

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдары тоқсан сайын

"Бәйтерек" ҰБХ "АҚ (келісу бойынша), "ҚДБ-Лизинг" АҚ (келісу бойынша)

0

3 500

2 500

2 500

2 500

2 500

13 500

РБ

241

44.     

Отандық автоөндірушілерді қолдау шеңберінде жобаларды лизингтік қаржыландыру

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдары тоқсан сайын

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "КДБ-Лизинг" АҚ (келісу бойынша)

0

10 000

10 000

9 000

5 000

5 000

39 000

РБ

242

45.     

Отандық өндірістің өрт сөндіру көлігі паркін жаңарту/жаңғырту жөніндегі жобаларды лизингтік қаржыландыру

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдары тоқсан сайын

"Бәйтерек" ҰБХ "АҚ (келісу бойынша), "ҚДБ-Лизинг" АҚ (келісу бойынша)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


46.     

Санитариялық көлікті (жедел жәрдем) жаңарту/жаңғырту бойынша лизингтік қаржыландыру

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдары тоқсан сайын

"Бәйтерек" ҰБХ "АҚ (келісу бойынша), "ҚДБ-Лизинг" АҚ (келісу бойынша)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


47.     

Отандық өндірістің шұғыл қызмет машиналарыны паркін жаңарту жобаларын лизингтік қаржыландыру

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдары тоқсан сайын

"Бәйтерек" ҰБХ "АҚ (келісу бойынша), "ҚДБ-Лизинг" АҚ (келісу бойынша)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


48.     

Отандық өндірістің коммуналдық техникалар паркін жаңарту жобаларын лизингтік қаржыландыру

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдары тоқсан сайын

"Бәйтерек" ҰБХ "АҚ (келісу бойынша), "ҚДБ-Лизинг" АҚ (келісу бойынша)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


49.     

Экономиканың басым секторларында инвестициялық жобаларды іске асыратын және іске асыруды жоспарлайтын индустриялық-инновациялық қызмет субъектілерін ұзақ мерзімді лизингтік қаржыландыру

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдары тоқсан сайын

"Бәйтерек" ҰБХ "АҚ (келісу бойынша), "ҚДБ-Лизинг" АҚ (келісу бойынша)

12 755

16 000

16 000

16 000

16 000

16 000

92 755

РБ

220

50.     

Жаһандық қосылған құн тізбегін бақылайтын компаниялардан тікелей шетелдік инвестицияларды тарту


ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

СІМ, Тікелей инвестициялар қоры (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


51.     

ЕАЭО нарығында (мүше мемлекеттердің нарықтарында) отандық тауарларға қатысты жосықсыз бәсекелестік фактілерін анықтау


жосықсыз бәсекелестік фактілерінің мониторингі

жыл сайын

ҰЭМ, СИМ, СІМ, АШМ, Қаржымині, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


52.     

ЕАЭО мүше мемлекеттердің мемлекеттік және муниципалдық сатып алуына практикалық қолжетімділікті қамтамасыз ету бойынша ұсыныстар әзірлеу


ИИДМ-ге ұсыныстар енгізу

2020 – 2025 жылдары жарты жылда бір рет

СИМ, ҰЭМ, Қаржымині, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


53.     

Ұлттық мүдделерді ескере отырып, импорттық өнімге қойылатын талаптарды қатаңдату бөлігінде ұлттық стандарттарға өзгерістер енгізу


СИМ-ге ұсыныстар

жыл сайын

ИИДМ, АШМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


54.     

Кедендік-тарифтік реттеудің тиімді шараларын қолдану бойынша ұсыныстар әзірлеу мақсатында экономика салаларына талдау жүргізу


СИМ-ге ұсыныстар

жыл сайын

ИИДМ, ҰЭМ, АШМ, Қаржымині, ЦДИАӨМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


55.     

Тарифтік емес реттеудің тиімді шараларын қолдану жөнінде ұсыныстар әзірлеу мақсатында экономика салаларына талдау жүргізу


СИМ-ге ұсыныстар

жыл сайын

ИИДМ, ҰЭМ, Қаржымині, АШМ, ЦДИАӨМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


3-міндет. Базалық өндірістерді дамытуды ынталандыру және стратегиялық жобаларды іске асыру арқылы өнеркәсіптік қуаттарды ұлғайту

Нәтижелер көрсеткіштері:

1.

Базалық салалардағы жобалар саны

бірлік

-

2020 – 2025 жылдар

ИИДМ, АШМ, ЭМ, ҰЭМ, Қаржымині, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері

-

1

2

2

1

1

7



2.

Өңдеуші өнеркәсіпте жалпы қосылған құнның 2018 жылғы деңгейге қарағанда нақты өсімі

%

-

2020 – 2025 жылдар

ИИДМ, АШМ, ЭМ, ҰЭМ, Қаржымині, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері

116,4

129,3

142,2

155,1

168,0

180,8




Іс-шаралар:

56.     

Арнайы экономикалық және индустриялық аймақтардың тиімділігін талдау және олардың тиімділігін арттыру жөнінде ұсыныстар енгізу


Президент Әкімшілігіне ақпарат

2020 жыл

ИИДМ, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері, "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


57.     

"Астана – жаңа қала" АЭА инфрақұрылымының құрылысын аяқтау (№ 1 индустриялық парк)

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

Нұр-Сұлтан қаласының әкімдігі

-

2 000

2 000

2 000

-

-

6 000

РБ

090 (109)

58.     

"Астана - Технополис" АЭА инфрақұрылымының құрылысын аяқтау (№ 2 индустриялық парк)

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2024 жылдары жыл сайын

Нұр-Сұлтан қаласының әкімдігі

-

2 500

2 500

2 500

2 500

-

10 000

РБ


59.     

"ҰИМХТ" АЭА инфрақұрылымының құрылысын аяқтау (Қарабатан учаскесі)

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2021 жылдары жыл сайын

ЭМ, "Самұрық-Қазына" ҰӘҚ" АҚ (келісу бойынша)

34 075,5

10 763,3

-

-

-

-

44 838,8

РБ


60.     

"Ақтау теңіз порты" АЭА инфрақұрылымының құрылысын аяқтау (№ 2, 4, 5, 6 қосалқы аймақтар)

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

Маңғыстау облысының әкімдігі

-

1 928

1 928

1 928

1 928

1 931

9 643

РБ


61.     

"Павлодар" АЭА инфрақұрылымының құрылысын аяқтау

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

Павлодар облысының әкімдігі

612

2 600

2 600

2 600

2 600

2 950

13 962

РБ

090 (109)

62.     

"Turkistan" АЭА инфрақұрылымының құрылысын аяқтау

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

Түркістан облысының әкімдігі

-

1 000

1 000

2 000

2 000

3 330

9 330

РБ


63.     

"Qyzyljar" АЭА инфрақұрылымын салу

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

Солтүстік Қазақстан облысының әкімдігі

-

3 219

3 219

3 219

3 219

3 220

16 096

РБ


64.     

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 9 желтоқсандағы
№ 1194 бұйрығымен бекітілген Еңбек өнімділігін арттыруға және аумақтық кластерлерді дамытуға бағытталған индустриялық-инновациялық қызмет субъектілеріне мемлекеттік қолдау көрсету қағидаларына өзгерістер мен толықтырулар енгізу


ИИДМ бұйрығы

2020 жыл

ИИДМ, ҰЭМ, Қаржымині, ЦДИАӨМ, "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


65.     

Аумақтық кластерлерді қолдауға бағытталған мемлекеттік қолдау шараларын ұсыну

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

"QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

-

900

900

900

900

900

4500

РБ


66.     

Іріктелген 6 аумақтық кластер (Қарағанды, Ақмола, Қостанай, Алматы, Түркістан облыстары және Алматы, Шымкент қалалары) орналасқан өңірлерде білім беру мекемелері базасында құзыреттілік орталықтарын құру


ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдары тоқсанына бір рет

Қарағанды, Ақмола, Қостанай, Алматы, Түркістан облыстары мен Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктері, ЦДИАӨМ, БҒМ, "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


67.     

ЕАЭО техникалық регламенттерінің талаптарына сәйкес келмейтін импорттық өнімге қатысты бақылауды күшейту


ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдары жарты жылда бір рет

СИМ, Қаржымині, ДСМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


68.     

Өңдеуші өнеркәсіп тауарларының заңсыз айналымына қарсы іс-қимыл мақсатында мемлекеттік кірістер органдарының импорттық тауарларды әкелу және ішкі нарықта сату кезіндегі қажетті бақылау шараларын күшейтуі


ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдары жарты жылда бір рет

Қаржымині, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


69.     

Стратегиялық тауарлардың тізбесін (шикізат және жинақтаушы) әзірлеу және бекіту бойынша ұсыныстар әзірлеу


Қазақстан Республикасы Үкіметіне ақпарат

2021 жыл

ИИДМ, АШМ, ЭМ, ЭГТРМ, "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


70.     

Одан әрі оларды толық жүктеу жөнінде ұсыныстар әзірлеу мақсатында өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарының толық жүктелмеген және тоқтап тұрған өндірістік қуаттарына мониторинг және талдау жүргізу


ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын 2020 – 2025 жылдардың есепті кезеңінен кейінгі 1 наурызға дейін

Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


71.     

Экономикалық тиімді өндірісті ұйымдастыру мақсатында жаңа технологиялар негізінде өңдеуші өнеркәсіп өнімдерін шығару жөніндегі жобаларды әзірлеуге және іске асыруға инвестицияларды, оның ішінде шетелдік инвестицияларды тарту


ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

СІМ, ЦДИАӨМ, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Kazakh Invest" АҚ (келісу бойынша),
"Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


72.     

Жергілікті атқарушы органдардың мемлекеттік органдардың, жүйе құраушы кәсіпорындардың, ұлттық компаниялардың реттелетін сатып алуларындағы жергілікті қамтуды бақылауды қамтамасыз ету


ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдары жарты жылда бір рет

облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері, ЦДИАӨМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


4-міндет. Өңдеуші өнеркәсіп салаларын технологиялық дамыту және цифрландыру

Нәтижелер көрсеткіштері:

1.

Цифрлық технологияларды қолданатын өңдеуші өнеркәсіптегі ірі және орташа кәсіпорындарының үлесі

%

-

2020 – 2025 жылдар

ИИДМ, ЦДИАӨМ, АШМ, ЭМ, "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

5

7

11

15

19

23

-

талапетілмейді


2.

Инновациялық-белсенді өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарының үлесі

%

-

2020 – 2025 жылдар

ИИДМ, ЦДИАӨМ, АШМ, ЭМ, Қаржымині, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша)

18,3

19,5

20,7

21,9

23,2

25,6

-

талапетілмейді


Іс-шаралар:

73.     

Инвестициялық ұсыныстарды, қаржылық-экономикалық негіздемелерді, техникалық тапсырмаларды әзірлеуді қоса алғанда, "Өнеркәсіп" ақпараттық жүйесін құру, пайдалану және дамыту

-

ақпараттық жүйе құру

жыл сайын

"Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

"Атамекен" ҰКП


74.     

Инновациялық обсерватория құру (Инновациялар, технологиялар және ғылым саласындағы ұлттық ақпараттық жүйе)


ұлттық ақпараттық платформа

2020 – 2023 жылдары жыл сайын

ЦДИАӨМ








Дүниежүзілік банк (өнімді инновацияны ынталандыру жобасы)


75.     

Инновациялық даму жөніндегі бағдарламалық құжатты әзірлеу бойынша ұсыныстар әзірлеу

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2021 жыл

ЦДИАӨМ, мүдделі мемлекеттік органдар мен ұйымдар

-

0

-

-

-

-

0

РБ


76.     

Технологиялық болжауды жүргізу және оны өзектілендіру

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

ЦДИАӨМ

31,9

31,9

31,9

31,9

31,9

31,9

191,4

РБ

205

77.     

Өңірлік ауқымда бәсекеге қабілетті технологиялық тұрғыдан дамыған 3-5 саланы қалыптастыру бойынша ұсыныстар әзірлеу


ИИДМ-ге ақпарат

2021 жыл

ЦДИАӨМ, СИМ, ҰЭМ, ЭМ, АШМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


78.     

Технологиялық болжамдау нәтижелері бойынша "Нысаналы технологиялық бағдарламаларды" әзірлеу және іске асыру

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2021 – 2024 жылдары жыл сайын

ЦДИАӨМ

0

0

0

0

0

0

0

РБ


79.     

Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанынан ғылымды, технологиялар мен инновацияларды дамыту мәселелері бойынша технологиялық саясат жөніндегі кеңес құру


Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің өкімі

2020 жыл

ЦДИАӨМ

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


80.     

"Қазақстан өнеркәсібінің тау-кен металлургиясы және өңдеуші салалары кәсіпорындарын цифрландыру мен ақпараттық-технологиялық дамытуды ғылыми-әдістемелік қамтамасыз етуді әзірлеу" ғылыми-техникалық бағдарламасын іске асыру

млн. теңге

Қазақстан Республикасының тау-кен металлургиясы және өңдеуші өнеркәсіп салаларының бірқатар кәсіпорындарында ҒЗЖ нәтижелерін енгізу

жыл сайын

ИИДМ, ҚазҰЖҒА (келісу бойынша), "МШКҚӨҰО" РМК (келісу бойынша)

0

0

0

0

0

0

0

РБ, кәсіпорындардың бірлесіп қаржыландыруы


81.     

Қосылған құн тізбегіне қатысушы отандық компанияларды қолдау бағдарламасын әзірлеу және бекіту

млн. теңге

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы

2020 жыл

ЦДИАӨМ

0

0

0

0

0

0

0

РБ


82.     

Инновациялық қызметті насихаттау және жария ету

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдар желтоқсан

ЦДИАӨМ

49,2

49,2

49,2

49,2

49,2

49,2

295,2

РБ

205

83.     

ТҰК тарта отырып және оларды бірлесіп қаржыландыруымен технологиялар орталықтарын (құзыреттерді) құру және дамыту

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдар

ЦДИАӨМ, "ИТП" ДКҚ (келісу бойынша)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


84.     

Тау-кен металлургиясы саласы үшін әлемдік сыныптағы жоғары технологиялы компаниялардың сегментін құру жөніндегі іс-шаралар кешенін іске асыру

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

ИИДМ, ЦДИАӨМ "ИТП", ДКҚ (келісу бойынша)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


85.     

Бизнес-инкубаторлар қызметін қоса қаржыландыру

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

ЦДИАӨМ,
"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "QazTech Ventures" АҚ (келісу бойынша)

105

105

105

210

210

210

945

РБ


86.     

Бизнес-инкубациялау шеңберінде операторлық шығыстар (сараптаманы, сыртқы сарапшыны тартуды, инкубаторларды іріктеуді қоса алғанда)

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

ЦДИАӨМ, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "QazTech Ventures" АҚ (келісу бойынша)

69

138

138

138

138

138

759

РБ


87.     

Бизнес-инкубациялау шеңберінде инновациялық жобаларға гранттар беру

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

ЦДИАӨМ, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "QazTech Ventures" АҚ (келісу бойынша)

170

170

170

170

170

170

1020

РБ


88.     

Жобалар мен кәсіпорындарды сараптамалық-технологиялық сүйемелдеу бойынша Бағдарлама әзірлеу және қызмет көрсету

млн. теңге

ИИДМ -ге ақпарат

жыл сайын

ЦДИАӨМ, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "QazTech Ventures" АҚ (келісу бойынша)

-

49

49

49

0

0

147,1

РБ


89.     

Инновациялық ваучерлерді ұсыну бойынша жобалардың өтінімдерін қабылдау, қарау қызметтерін көрсету

млн. теңге

ИИДМ ақпарат

жыл сайын

ЦДИАӨМ, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "QazTech Ventures" АҚ (келісу бойынша)

145

21,8

21,8

21,8

21,8

21,8

253,8

РБ


90.     

Инновациялық гранттарды ұсыну

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

ЦДИАӨМ, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "QazTech Ventures" АҚ (келісу бойынша)

-

127,5

127,5

127,5

127,5

127,5

637,5

РБ


91.     

"Стартаптар", инвесторлар мен корпорациялардың өзара іс-қимыл жүйесі арқылы инновацияларды дамыту (CorpUp Program)

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

ЦДИАӨМ, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "QazTech Ventures" АҚ (келісу бойынша)

0

0

0

0

0

0

0

РБ


92.     

Жобаларды венчурлік қаржыландыру, бизнес-инкубациялау және сараптамалық-технологиялық сүйемелдеу бойынша талдамалық шолу жүргізу

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

ЦДИАӨМ, "QazTech Ventures" АҚ (келісу бойынша)

0

25,5

25,5

25,5

0

0

76,5

РБ


93.     

Инновациялық гранттар беру бойынша қаржыландыру

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

ЦДИАӨМ, "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

0

1 000

1 000

1 000

1 000

1 000

5 000

РБ


94.     

Өңір колледждерінде кадрлар даярлауды жетілдіруге бағытталған жаңа білім беру бағдарламаларын, қолданбалы бакалавриат бағдарламаларын енгізу бойынша іс-шаралар өткізу


ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын, 2020 – 2025 жылдардың есепті айының 1-күніне дейін

БҒМ, "Кәсіпқор" холдингі" ҰАҚ (келісу бойынша), облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


95.     

Жұмыс кәсіптерінің имиджін арттыру мақсатында құзыреттер орталықтары базасында WorldSkills өңірлік чемпионаттарын өткізу


ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдар, жыл сайын, есепті айдың 15-күніне дейін

БҒМ, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


96.     

БАҚ-та, "Кәсіпқор" холдингі" КЕАҚ дайджестерінде озық колледждердің БАҚ-та жұмыс істеген тәжірибесі туралы мақалалар жариялау


ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын, 2020 – 2025 жылдардың есепті айының 1-күніне дейін

БҒМ, "Кәсіпқор" холдингі" ҰАҚ (келісу бойынша), облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


97.     

Жаңа индустрияландырудың қажеттіліктеріне сәйкес білім беру бағдарламаларын әзірлеуге және оқу нәтижелерін анықтауға өндірістен мамандарды тарту


БҒМ-ге ЖОО-ның ақпараты

2022 жылға дейін жарты жылда бір рет

ЖОО (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


98.     

Назарбаев Университеті инновациялық кластерінің қолайлы ортасын құру және дамыту

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдар, желтоқсан

БҒМ,
"Назарбаев Университеті" ДБҰ (келісу бойынша)

1321,4

1320,1

1 324

1 324

1 324

1 324

7 937,5

РБ

092

99.     

Сирек және жерде сирек кездесетін элементтер негізінде жоғары пайдалану қасиеттері бар жаңа композициялық материалдар жасау

млн. теңге

енгізу актілері, орындалған жұмыстар бойынша есептер

жыл сайын

"МШКӨО ҰО" РМК (келісу бойынша)

707

707

707

707

707

707

4242

РБ

057

100.     

Цифрлық трансформацияның талдамалық платформасын іске қосу және енгізу

млн. теңге

талдамалық платформа

жыл сайын

ИИДМ, "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

680

770

215

215

505

540

2 925

РБ


Бағдарламаның іске асырылуын басқару

101.     

Бағдарламаны және нысаналы индикаторларды декомпозициялауды ескере отырып, аумақтарды дамыту бағдарламаларына өзгерістер мен толықтырулар енгізу


мәслихаттардың шешімдері

2020 жыл

облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


102.     

Бағдарлама индикаторлары мен нәтижелерінің көрсеткіштері бойынша жарияланымдарды қамтамасыз ету


бюллетень

тоқсан сайын, есепті кезеңнен кейінгі айдың 20-күніне дейін 2020 – 2025 жылдар

ҰЭМ СК

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


103.     

Көрсетілген мемлекеттік қолдау шаралары бойынша ақпаратты ұсыну (бекітілген нысан бойынша)


ИИДМ-ге ақпарат

жарты жылда бір рет 2020 – 2025 жылдар

ҰЭМ, АШМ, СИМ, ЦДИАӨМ, "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша), "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша), "Даму" КДҚ

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


104.     

Индустриялық-инновациялық дамыту саласында ақпараттық-талдамалық сүйемелдеу (консультациялық қызметтер) (мемлекеттік саясаттың іске асырылуын мониторингтеу, Басым тауарлар мен қызметтердің бірыңғай картасын өзектілендіру, жергілікті қамтуды, кластерлерді, сирек және жерде сирек кездесетін металдарды дамыту, Индустрия 4.0, цифрлық трансформациялау және өңдеуші өнеркәсіп салаларының бәсекеге қабілеттілігін арттыру бойынша талдау, АЭА дамыту)

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

2020 – 2025 жылдары жарты жылда бір рет

"QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

1449,5

951,3

951,3

951,4

951,4

951,4

6206,2

РБ

090 (107, 102, 100, 105)

105.     

Индустрияландыру картасын сүйемелдеу бойынша индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау саласындағы уәкілетті органға қызметтер көрсету

млн. теңге

ИИДМ-ге ақпарат

жыл сайын

"QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

120

120

120

120

120

120

720

РБ


106.     

Индустрияландырудың қорытындысын шығару

млн. теңге

іс-шара

2020 – 2025 жылдары жылына бір рет

ИИДМ, СИМ, ҰЭМ, ЭМ, АШМ, облыстардың, Нұр-Сұлтан, Алматы және Шымкент қалаларының әкімдіктері, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша)

196

0

0

0

0

0

196

РБ

090 (104)

107.     

Орташа және жоғары бөліністің перспективалы тауарларының тізбесін қалыптастыру бойынша ұсыныстар әзірлеу


Қазақстан Республикасы Үкіметіне ақпарат

2021 жыл

ИИДМ, "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


108.     

Мемлекеттік қолдау шараларын көрсету кезінде кәсіпорындарды өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындарының нысаналы топтарына іріктеу бойынша ұсыныстар әзірлеу


Қазақстан Республикасы Үкіметіне ақпарат

2021 жыл

ИИДМ, ҰЭМ, АШМ, ЭМ, ЦДИАӨМ, СИМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша), "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді


109.     

Кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру туралы келісім жасау шарттары мен тәртібін айқындау бойынша ұсыныстар әзірлеу


Қазақстан Республикасы Үкіметіне ақпарат

2021 жыл

ИИДМ, ҰЭМ, АШМ, ЭМ, ЦДИАӨМ, СИМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), "QazIndustry" ҚИЭО" АҚ (келісу бойынша), "Бәйтерек" ҰБХ" АҚ (келісу бойынша)

-

-

-

-

-

-

-

талапетілмейді



      Бағдарламаны қаржыландыру көлемі мынаны құрайды: млн. теңге


2020 жыл

2021 жыл

2022 жыл

2023 жыл

2024 жыл

2025 жыл

Барлығы:

РБ

146 065,3

215 725,1

107 896,4

107 863,5

101 996,9

101 249,9

780 797,1

Жиыны:

146 065,3

215 725,1

107 896,4

107 863,5

101 996,9

101 249,9

780 797,1


      Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:


АҚ

– акционерлік қоғам

"Атамекен" ҰКП

– "Атамекен" Қазақстан Республикасының ұлттық кәсіпкерлер палатасы

АШМ

– Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлігі

АЭА

– арнайы экономикалық аймақ

БАҚ

– бұқаралық ақпарат құралдары

"Бәйтерек" ҰБХ" АҚ

– "Бәйтерек" ұлттық басқарушы холдингі" акционерлік қоғамы

БҒМ

– Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

"Даму" КДҚ" АҚ

– "Даму" кәсіпкерлікті дамыту қоры" акционерлік қоғамы

ДКҚ

– дербес кластерлік қор

ДСМ

– Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі

ЕАЭО

– Еуразиялық экономикалық одақ

ЕДБ

– екінші деңгейдегі банктер

Еңбекмині

– Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі

ЖОО

– жоғары оқу орны

ИИДМ

– Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрілігі

ИИДМБ

– индустриялық-инновациялық дамудың мемлекеттік бағдарламасы

ИТП

– Инновациялық технологиялар паркі

"Кәсіпқор" холдингі" КЕАҚ

– "Кәсіпқор" холдингі" коммерциялық емес акционерлік қоғамы

КЕАҚ

– коммерциялық емес акционерлік қоғам

ҚазҰЖҒА

– Қазақ ұлттық жаратылыстану ғылымдары академиясы

Қаржымині

– Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі

"ҚДБ" АҚ

– "Қазақстан даму банкі" акционерлік қоғамы

"ҚДБ-Лизинг" АҚ

– "ҚДБ-Лизинг" акционерлік қоғамы

"ҚКМ" АҚ

– "Қазына Капитал Менеджмент" акционерлік қоғамы

"МШКҚӨҰО" РМК

– "Минералдық шикізатты кешенді қайта өңдеу жөніндегі ұлттық орталығы" республикалық мемлекеттік кәсіпорны

"Назарбаев Университеті" ДБҰ

– "Назарбаев Университеті" дербес білім беру ұйымы

РБ

– республикалық бюджет

РМК

– республикалық мемлекеттік кәсіпорын

"Самұрық-Қазына" ҰӘҚ" АҚ

– "Самұрық-Қазына" ұлттық әл-ауқат қоры" акционерлік қоғамы

СИМ

– Қазақстан Республикасының Сауда және интеграция министрлігі

СІМ

– Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі

ТҰК

– трансұлттық компания

"ҰИМХТ" АЭА

– "Ұлттық индустриялық мұнай-химия технопаркі" арнайы экономикалық аймағы

ҰЭМ

– Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі

ҰЭМ СТ

– Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті

ЦДИАӨМ

– Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі

ЭГТРМ

– Қазақстан Республикасының Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі

ЭМ

– Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігі

"QazIndustry" ҚИЭО" АҚ

– "QazIndustry" қазақстандық индустрия және экспорт орталығы" акционерлік қоғамы

"Kazakh Export" ЭСК" АҚ

– "Kazakh Export" экспорттық сақтандыру компаниясы" акционерлік қоғамы

"KAZAKH INVEST" ҰК" АҚ

– "KAZAKH INVEST" ұлттық компаниясы" акционерлік қоғамы

"QazTech Ventures" АҚ

– "QazTech Ventures" акционерлік қоғамы

"QazTrade" ССДО" АҚ

– "QazTrade" сауда саясатын дамыту орталығы" акционерлік қоғамы