Об утверждении Концепции развития образования Республики Казахстан на 2022 – 2026 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 24 ноября 2022 года № 941. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 28 марта 2023 года № 249.

      Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 28.03.2023 № 249.

      В соответствии с пунктом 66 Системы государственного планирования в Республике Казахстан, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 29 ноября 2017 года № 790, Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

      1. Утвердить прилагаемую Концепцию развития образования Республики Казахстан на 2022 – 2026 годы (далее – Концепция).

      2. Государственным органам и иным организациям (по согласованию), ответственным за реализацию Концепции:

      1) принять необходимые меры по реализации Концепции;

      2) обеспечить своевременное исполнение Плана действий по реализации Концепции (далее – План);

      3) не позднее 15 апреля года, следующего за отчетным периодом, представлять информацию о ходе реализации Плана в Министерство просвещения Республики Казахстан.

      3. Министерству просвещения Республики Казахстан не позднее 1 мая года, следующего за отчетным периодом, представлять в уполномоченный орган по государственному и стратегическому планированию отчет о реализации Концепции.

      4. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на Министерство просвещения Республики Казахстан.

      5. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

      Премьер-Министр
Республики Казахстан
А. Смаилов

Оглавление

Концепции развития образования Республики Казахстан на 2022 – 2026 годы

      Раздел 1. Паспорт (основные параметры)

      Раздел 2. Анализ текущей ситуации

      Глава 1. Воспитательная работа в организациях образования

      Глава 2. Защита прав и интересов детей

      Глава 3. Статус педагога

      Глава 4. Дошкольное воспитание и обучение

      Глава 5. Среднее образование

      Глава 6. Техническое и профессиональное образование

      Глава 7. Высшее и послевузовское образование

      Глава 8. Оценка качества образования

      Раздел 3. Обзор международного опыта

      Раздел 4. Видение развития образования Республики Казахстан

      Раздел 5. Основные принципы и подходы развития

      Глава 1. Воспитание нового поколения казахстанцев

      Параграф 1. Развитие нравственно-духовных и эмоциональных способностей обучающихся в рамках формального образования

      Параграф 2. Сохранение и укрепление физического здоровья обучающихся в рамках формального образования

      Параграф 3. Развитие способностей ребенка по интересам через дополнительное (неформальное) образование

      Параграф 4. Защита прав и интересов детей, обеспечение условий безопасной жизнедеятельности ребенка

      Глава 2. Преумножение профессионального и культурного капитала педагогов

      Параграф 1. Создание благоприятных условий для педагогов

      Параграф 2. Обеспеченность педагогическими кадрами и модернизация педагогического образования

      Параграф 3. Непрерывное профессиональное развитие педагога

      Глава 3. Создание равных стартовых возможностей

      Параграф 1. Расширение доступа к дошкольному воспитанию и обучению

      Параграф 2. Модернизация содержания в дошкольных организациях в рамках новой модели развития дошкольного воспитания и обучения

      Параграф 3. Повышение эффективности управления сферой дошкольного воспитания и обучения на основе лидерства

      Глава 4. Формирование сознательного и всесторонне развитого гражданина через систему среднего образования

      Параграф 1. Создание благоприятных условий и среды обучения в школе

      Параграф 2. Модернизация содержания среднего образования

      Параграф 3. Сокращение разрыва в качестве среднего образования между регионами, городом и селом

      Параграф 4. Совершенствование работы по выявлению, развитию и поддержке одаренных детей

      Параграф 5. Развитие инклюзивного и специального образования

      Параграф 6. Управление и финансирование среднего образования

      Глава 5. Интеграция молодежи в обучение и на рынок труда

      Параграф 1. Обеспечение качественного и безбарьерного доступа технического и профессионального образования

      Параграф 2. Модернизация содержания и повышение качества технического и профессионального образования

      Параграф 3. Обновление условий и вовлечение работодателей в техническое и профессиональное образование

      Параграф 4. Повышение финансовой устойчивости и целевая поддержка организаций технического и профессионального образования

      Параграф 5. Цифровизация технического и профессионального образования

      Глава 6. Подготовка высококвалифицированных кадров для "экономики знаний"

      Параграф 1. Расширение доступа к высшему и послевузовскому образованию

      Параграф 2. Модернизация содержания и повышение конкурентоспособности высшего и (или) послевузовского образования

      Параграф 3. Совершенствование системы управления в вузах

      Параграф 4. Интернационализация высшего и послевузовского образования

      Глава 7. Обеспечение качества образования на системном уровне

      Параграф 1. Система внутреннего обеспечения качества

      Параграф 2. Система внешнего обеспечения качества

      Параграф 3. Управление и регуляторные механизмы системы обеспечения качества

      Раздел 6. Целевые индикаторы и ожидаемые результаты

  Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 24 ноября 2022 года № 941

Концепция
развития образования Республики Казахстан на 2022 – 2026 годы

Раздел 1. Паспорт (основные параметры)

Наименование Концепции

Концепция развития образования Республики Казахстан на 2022 – 2026 годы (далее – Концепция)

Основание для разработки

Закон Республики Казахстан "Об образовании";
Послание Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2020 года "Казахстан в новой реальности: время действий";
Послание Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2021 года "Единство народа и системные реформы – прочная основа процветания страны";
Послание Главы государства народу Казахстана от 1 сентября 2022 года "Справедливое государство. Единая нация. Благополучное общество";
Указ Президента Республики Казахстан от 15 февраля 2018 года № 636 "Об утверждении Национального плана развития Республики Казахстан до 2025 года и признании утратившими силу некоторых указов Президента Республики Казахстан";
постановление Правительства Республики Казахстан от 29 ноября 2017 года № 790 "Об утверждении Системы государственного планирования в Республике Казахстан"

Государственные органы, ответственные за разработку Концепции

Министерство просвещения Республики Казахстан,
Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан

Государственные органы, ответственные за реализацию Концепции

Министерство просвещения Республики Казахстан;
Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан;
Министерство здравоохранения Республики Казахстан;
Министерство труда и социальной защиты населения Республики Казахстан;
Министерство информации и общественного развития Республики Казахстан;
Министерство финансов Республики Казахстан;
Министерство культуры и спорта Республики Казахстан;
Министерство национальной экономики Республики Казахстан;
Министерство цифрового развития, инноваций и аэрокосмической промышленности Республики Казахстан;
Министерство внутренних дел Республики Казахстан;
Министерство индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан;
Министерство энергетики Республики Казахстан;
Министерство иностранных дел Республики Казахстан;
Министерство юстиции Республики Казахстан;
акиматы областей, городов Астаны, Алматы и Шымкента.

Сроки реализации

2022 – 2026 годы

Раздел 2. Анализ текущей ситуации

Глава 1. Воспитательная работа в организациях образования

      Система образования является одним из главных приоритетов развития человеческого капитала.

      Главной задачей для любого культурного общества является правильное воспитание подрастающего поколения. Воспитание здоровой, целеустремленной, сознательной, духовно богатой и нравственной личности – это важнейший гарант существования государства и его будущего мирного развития.

      В своих программных документах и выступлениях Глава государства уделяет особое внимание вопросам воспитания подрастающего поколения.

      В онлайн-опросе Организации Объединенных Наций о значимости Целей устойчивого развития казахстанцы отметили образование (73 %), здоровье и благополучие (60 %), достойную работу и экономический рост (49 %) в качестве топ-3 приоритетов.1

      Успех воспитательной работы во многом зависит от педагогического мастерства учителя, знания им индивидуальных особенностей своих воспитанников, воспитательных задач коллектива. При этом для полноценного развития ребенка в воспитательном процессе необходимы участие родителей и создание комфортных условий и среды для обучения. В формировании благоприятной школьной среды особую роль играет классный руководитель.

      В данном направлении работают более 11 тыс. заместителей директоров по воспитательной работе, более 5 тыс. вожатых и около 180 тыс. классных руководителей.

      Неоспоримо ценное значение имеет формирование национальных ценностей у детей. Воспитание детей должно осуществляться с их учетом. Представители интеллигенции и учителя должны проводить разъяснительную работу среди молодежи, популяризировать ценности семьи, которая является одной из базовых национальных ценностей. Сохранение каждой семьи – залог стабильности нашей Родины. Это очень важно для государства, сохранения традиций, национальных ценностей и преемственности поколений.

      С целью популяризации семейных ценностей и акцентирования значимости ее сохранения ежегодно в организациях образования реализуются различные воспитательные мероприятия: классные часы, видеоролики, конкурсы, флешмобы, акции, семинары-тренинги, мастер-классы, фестивали молодых семей и др.

      В рамках Дня семьи (каждое второе воскресенье сентября) с участием членов советов отцов, советов старейшин, советов матерей, советов бабушек проводятся различные школьные совместные проекты по укреплению семьи для детей и их родителей.

      Вопросы семейных ценностей и национального воспитания включены в учебные программы и содержание воспитательной работы организаций среднего образования.

      В целях методологического сопровождения деятельности республиканского общественного совета родителей реализуются долгосрочные проекты: "Семья-школа", "Один день из жизни школы".

      Организациями образования страны реализуются инициативы: "Школа родителей", "Школа бабушек", "Школа отцов", "Школа матерей".

      Важнейшими составляющими процесса воспитания являются формирование и развитие патриотических чувств. Государству нужны здоровые, мужественные, смелые, инициативные, дисциплинированные, грамотные люди, которые были бы готовы учиться, работать на его благо и, в случае необходимости, встать на его защиту.

      В свете этих задач повышается значимость военно-патриотического воспитания молодежи. Военно-патриотическое воспитание тесно связано с воспитанием патриотизма.

      С целью формирования активной гражданской позиции, усиления патриотического воспитания в школе расширяется охват обучающихся в общественно-значимых движениях ("Зеленая экономика", "Охрана окружающей среды", "Моя Родина, мой город/село" и др.).

      Также обучающиеся вовлекаются в дебатное движение, школьное и студенческое самоуправление, военно-патриотические клубы, детско-юношеские движения ("Жас қыран", "Жас ұлан", "Жас сарбаз"), а также в проекты, реализуемые в рамках программы "Рухани жаңғыру". В республике действует 4988 дебатных клубов. В 2021 году проведено около 5 тыс. дебатных внутришкольных, внутри- и межвузовских студенческих турниров.

      В рамках единой детско-юношеской организации "Жас ұлан" активно развивается волонтерское движение, которое насчитывает порядка 10 тыс. участников.

      ____________________________________________

      1 Report of Results Global Survey on Sustainability and the SDGs. Awareness, Priorities, Need for Action. Hamburg, January 2020. http://www.globalsurvey-sdgs.com/

      Кроме того, в организациях образования необходимо усилить работу по идеологическому воспитанию молодого поколения. Идеологическое воспитание подрастающего поколения – это возможность создания базиса личности, формирования направленности, определяющей отношение человека к происходящим событиям, культурному и научному наследию, историческим достижениям, понимание человеком себя, своего места в обществе.

      Продолжится внедрение системы воспитания и обучения обучающихся лицеев-интернатов "Білім-инновация" и автономной организации образования "Назарбаев интеллектуальные школы" (далее – АОО "НИШ").

      Данные международных исследований показывают также кризис читательской культуры и грамотности общества. В связи с этим по поручению Главы государства запущен проект "Читающая школа".

      Реализация проекта "Читающая школа" становится ответом на низкую читательскую грамотность обучающихся. Как показали результаты PISA-2018, Казахстан по читательской грамотности отстает от среднего показателя стран Организации экономического сотрудничества и развития (далее – ОЭСР) на 100 баллов.

      Всего в сфере образования и науки функционирует 7096 библиотек, из которых 6461 – в школах, 579 – в организациях технического и профессионального образования (далее – ТиПО) и 56 – в вузах. Также работает республиканская научно-педагогическая библиотека. Актуальными остаются вопросы оснащения дневных государственных общеобразовательных школ библиотеками и библиотечным фондом. Общая потребность библиотек в школах составляет 670 единиц. Наибольшая потребность имеется в школах Акмолинской, Костанайской, Алматинской, Западно-Казахстанской, Северо-Казахстанской и Туркестанской областей. За 2018 – 2020 годы данные области являются лидерами по потребности в библиотеках. Регионами с наибольшим соотношением школ и библиотек остаются мегаполисы страны – города Астана, Алматы и Шымкент.

      Общий библиотечный фонд составляет более 267 млн экземпляров хранения. Однако в библиотеках в основном находятся издания советского периода, которые носят идеологический характер. Современная художественная литература, особенно на государственном языке, практически отсутствует. В этой связи запущен специальный проект, который направлен на развитие содержания и инфраструктуры библиотек, повышение интереса у детей к чтению книг и формирование читательской грамотности. За год реализации проекта значительно вырос объем художественной литературы в школьных библиотеках, в том числе на государственном языке, причем не только казахстанских авторов, но и произведений мировой литературы (новых поступлений художественной литературы по всей республике в 2021 – 2022 учебном году составило около 2,5 млн экземпляров. Соотношение художественной литературы на казахском и русском языках в новых поступлениях составляет 51 % / 49 %). На базе школьных библиотек внедряется проект "BookCrossing", проводятся различные встречи, дискуссии и другие мероприятия для реализации проекта. Изменение формата работы школьных библиотек, полноценное обеспечение и оперативный доступ к региональным, национальным и международным ресурсам и книжным фондам, в т.ч. позволит качественно реализовать проект "Читающая школа".

      По данным Всемирной организации здравоохранения показатель суицида среди казахстанских подростков в возрасте 15-19 лет составил 11,3 случая на 100 тыс. населения против 8,3 случая в мире. К причинам суицида относятся склонность к рискованному поведению, насилие, психологические травмы детства, стигматизация и отсутствие ориентированных на нужды молодежи служб охраны психического здоровья и квалифицированных специалистов.

      По данным ЮНИСЕФ казахстанские школьники чаще подвергаются буллингу (32 %) по сравнению со своими сверстниками в странах ОЭСР (средний показатель – 23 %). Более половины детей столкнулись со случаями виртуального насилия, пропагандой религии и суицида и положительно относятся к знакомствам в социальных сетях. В этой связи развитие социальных навыков, организация досуговой и общественной деятельности обучающихся и повышение их осведомленности о проблемах психического здоровья остаются актуальными задачами.

      По профилактике негативного влияния социальных сетей на сознание молодежи, буллинга и кибербуллинга среди детей организуются информационно-разъяснительные беседы с обучающимися, встречи с представителями правозащитных организаций, лидерами молодежных организаций по разъяснению законодательства, государственных программ и национальных проектов по минимизации негативного влияния потока информации из социальных сетей, таких как Telegram, WhatsApp, Facebook, VK, Instagram и др.

      В школьную программу внедрен курс "Медиаграмотность" для учащихся 8 классов. Курс научит обучающихся работать с информацией, оценивать, анализировать материалы, распознавать дезинформацию и пропаганду. В него включен модуль по кибербезопасности.

      В школах необходимо активизировать работу по профилактике негативного влияния социальных сетей на сознание детей.

      В республике дополнительным образованием охвачено 2461775 (70,5 %) детей школьного возраста. При этом более половины вовлеченных в дополнительное образование детей приходится на школьные кружки и секции. Во внешкольных организациях (1523 ед.) занято 29,4 % школьников – 1058718 детей (в городе – 645336, в селе – 413382).

      Наблюдается региональная дифференциация охвата дополнительным образованием детей. Более чем в 2 раза выше среднего значения охвата детей дополнительным образованием в республике имеют Западно-Казахстанская, Павлодарская и Северо-Казахстанская области. Ниже среднего показателя по стране демонстрируют регионы с высокой плотностью населения: Алматинская, Туркестанская, Акмолинская области, а также города Астана, Алматы и Шымкент, где широко развита сеть негосударственных объектов дополнительного образования, не имеющих отражения в Национальной образовательной базе данных (далее – НОБД).

      Сегодня на базе школ также реализуется дополнительное образование через развитие сети кружков и секций по интересам детей. К примеру, высокий процент охвата детей школьными кружками и секциями отмечается в школах города Алматы (60,7 %), Кызылординской (58,1 %) и Павлодарской (52,1 %) областей.

      C 2021 года законодательно закреплена норма о размещении государственного образовательного заказа на дополнительное образование детей местными исполнительными органами (далее – МИО). Приняты соответствующие правила (приказ Министра просвещения Республики Казахстан от 27 августа 2022 года № 381), на основании которых МИО утверждают и размещают государственный заказ в пределах объемов бюджетных средств, утвержденных в местных бюджетах на соответствующий финансовый год, также обеспечивают дополнительное образование детей, осуществляемое на областном и районном уровнях, в пределах установленного лимита.

      Выросло количество организаций дополнительного образования (далее – ОДО) в Алматинской, Атырауской, Туркестанской, Акмолинской, Актюбинской, Западно-Казахстанской, Жамбылской, Карагандинской и Костанайской областях. Сокращение сети ОДО произошло в Мангистауской области и городе Алматы. Сохранили те же позиции Кызылординская, Павлодарская, Северо-Казахстанская, Восточно-Казахстанская области, города Астана и Шымкент. За последние три года открыты дворцы школьников в городах Талдыкоргане и Петропавловске, станции юных туристов – в Атырауской, Мангистауской и Карагандинской областях. Построены дворцы школьников в городах Атырау, Туркестане, Кокшетау, Караганде, открыты детская музыкальная школа в Туркестанской области, Центр креативного образования "SMART" в городе Усть-Каменогорске, школа искусств в городе Шымкенте.

      Кроме того, из числа детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, детей с особыми образовательными потребностями (далее – ООП) дополнительным образованием охвачено 12172 ребенка, это лишь 1,2 % от общей доли детей, занятых во внешкольных организациях. Следует отметить, что охват детей с ООП во внешкольных организациях остается низким в силу отсутствия соответствующих условий.

      Практически половина ОДО находятся в приспособленных зданиях (592), из них по данным на 2020 – 2021 учебный год 5 признаны аварийными, 157 – требующими капитального ремонта.

      В структуре дополнительного образования преобладают программы музыкальной, художественной, спортивной направленностей по сравнению с программами технической и естественно-научной направленностей.

      В системе дополнительного образования потребность в педагогических кадрах составляет 2,5 тыс. человек; 3,7 тыс. специалистов предпенсионного и пенсионного возраста; 3,8 тыс. специалистам требуется повышение квалификации.

      Физической культуре и спорту принадлежит значительное место в воспитании здорового подрастающего поколения. Физическое воспитание – основа физической активности в течение всей жизни.

      Из 10739 дошкольных организаций (далее – ДО) 2805 (26 %) оснащены спортивными залами, 452 (4 %) – бассейнами, 8365 (78 %) – игровыми площадками для занятий физической культурой.

      Обеспеченность спортивными залами государственных общеобразовательных школ составляет 90 %. Кроме того, в 1099 школах (16 %) занятия по физической культуре проводятся в приспособленных спортивных залах.

      В 774 государственных школах отсутствуют спортивные залы (Акмолинская – 63, Актюбинская – 71, Алматинская – 125, Атырауская – 22, Западно-Казахстанская – 94, Жамбылская – 77, Карагандинская – 31, Костанайская – 47, Кызылординская – 25, Мангистауская – 6, Павлодарская – 15, Северо-Казахстанская – 22, Туркестанская – 135, Восточно-Казахстанская – 34, г. Астана – 2, г. Алматы – 1, г. Шымкент – 4 школы). Из общего количества школ, не имеющих спортивные залы, 489 (или 63 %) являются малокомплектными школами (далее – МКШ) (Западно-Казахстанская – 75, Алматинская – 71, Туркестанская – 65, Актюбинская – 58, Акмолинская – 50, Жамбылская – 43, Костанайская – 43, Восточно-Казахстанская – 22, Северо-Казахстанская – 22, Карагандинская – 13, Павлодарская – 11, Атырауская – 7, Кызылординская – 6, Мангистауская – 3).

      Остается низким показатель оснащенности школ спортивным оборудованием и инвентарем вопреки приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 22 января 2016 года № 70 "Об утверждении норм оснащения оборудованием и мебелью организаций дошкольного, среднего образования, а также специальных организаций образования".

      В школах учебный предмет "Физическая культура" реализуется в объеме 3 часа в неделю. Функционирует 45 тыс. спортивных секций с охватом 1343000 обучающихся (39 % от общего контингента), из них бесплатных – 40845, платных – 4674. За ведение внеурочных спортивных занятий по 3 часа в неделю учителям физической культуры предусмотрена доплата в объеме 100 % от базового должностного оклада (далее – БДО).

      Вместе с тем, в обучении физической культуре имеется ряд проблемных вопросов. Физическая культура в школе является одним из наименее обеспеченных учебно-методическими комплексами (далее – УМК), учебными пособиями и методическими рекомендациями предметов.

      Для восстановления нарушенного здоровья учащихся при наличии медицинских показаний целесообразно отдельное обучение этих детей в специальных медицинских группах (далее – СМГ). В школах охват обучающихся в СМГ составляет 2400 обучающихся. Имеется необходимость проработки учебно-методических, кадровых и правовых условий деятельности СМГ.

      Развиваются школьные спортивные лиги.

      Охват спортивными секциями в организациях ТиПО составляет 53 %, в вузах – всего 29 %. В техническом и профессиональном, а также высшем образовании реализуются проекты по студенческим спортивным лигам по 10–12 видам спорта.

      Вместе с тем, в воспитательной работе организаций образования имеются следующие проблемы:

      недостаточная популяризация важности формирования и сохранения национальных ценностей;

      слабый уровень педагогического взаимодействия и сотрудничества учителей-предметников и классных руководителей в учебно-воспитательном процессе;

      устаревший формат проведения родительских собраний;

      слабый уровень идеологического воспитания обучающихся;

      недостаточное количество внешкольных организаций в шаговой доступности от места проживания детей и бесплатных школьных кружков;

      отсутствие безбарьерных условий в подавляющем большинстве ОДО;

      рост потребности в квалифицированных педагогах дополнительного образования, особенно в молодых специалистах;

      недостаточный охват педагогов дополнительного образования курсами повышения квалификации;

      недостаточность программ дополнительного образования по техническим и естественно-научным направлениям;

      недостаточно высокий методический уровень преподавания предметов "Физическая культура" в школе, "Физическое воспитание" в организациях ТиПО и вузах;

      недостаточность обеспечения школ, организаций ТиПО и вузов профильными учебниками и научно-методической литературой;

      слабая материально-техническая база (далее – МТБ) спортивных сооружений, необходимых спортивных оборудований;

      недостаточность спортивных залов для обеспечения 3 часов физической культуры в школах;

      низкий статус результатов сдачи теста президентского уровня готовности выпускниками школ;

      отсутствие спортивных залов в некоторых школах (особенно в сельской местности) и недостаточный уровень развития спортивных секций при школах (28 %).

Глава 2. Защита прав и интересов детей

      Президентом Республики Казахстан Токаевым К.К. в рамках Послания народу Казахстана от 1 сентября 2020 года "Казахстан в новой реальности: время действий" подчеркнуто, что особое внимание нужно уделить вопросам безопасности и охраны прав детей.

      В Казахстане 23063 детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей. В семьях находится 18805 или 82 %. Количество детских домов за 3 года (2019 – 2021 годы) уменьшилось на 11 единиц (с 107 до 96 ед.). Численность детей, воспитывающихся в детских домах, за 3 года сократилась на 348 детей (в 2019 году – 4606, в 2021 году – 4258). В регионах приняты планы по деинституализации и оптимизации организаций для детей-сирот.

      За годы независимости республики проведена работа по достижению международных стандартов по улучшению качества жизни детей и ратифицировано 15 международных документов.

      Созданы институциональные структуры и механизмы защиты прав детей, сформирована национальная законодательная база правовой защиты детства. Приняты 14 законов, более 200 постановлений Правительства Республики Казахстан, более 700 приказов в сфере охраны прав детей.

      Защита прав и интересов детей-сирот, детей, оставшихся без попечения родителей, осуществляется путем передачи их на воспитание в семью (усыновление, опека или попечительство, патронат, приемная семья), а при отсутствии такой возможности – в организации всех типов для детей-сирот, детей, оставшихся без попечения родителей.

      По данным Комитета по правовой статистике и специальным учетам Генеральной прокуратуры Республики Казахстан за 12 месяцев 2021 года несовершеннолетними совершено 1529 преступлений (2020 год – 1873). Совершено 2088 преступлений по отношению к детям (2020 год – 1814). Количество совершенных суицидов среди детей составило 175 случаев (2020 год – 143).

      На учете органов внутренних дел ежегодно состоят более 4 тыс. несовершеннолетних, находящихся в зоне риска, и более 9 тыс. неблагополучных семей.

      Организации образования обеспечиваются штатными единицами педагога-психолога в соответствии с типовыми штатами работников государственных организаций образования. Нагрузка на 1 педагога-психолога по республике составляет 455 учащихся, в ряде школ нагрузка большая – более 1000 обучающихся. Только 1/3 школ республики имеют кабинеты психолога (в сельских школах – 1681, в городских – 858).

      Так, для увеличения заработной платы педагогов-психологов с 1 сентября 2019 года внедрена система доплаты, присуждаемая на основании категории педагогического мастерства и результата национального квалификационного тестирования (далее – НКТ).

      Реализуются программы по профилактике и противодействию насилию в школах, а также формированию жизненных навыков и профилактике суицидов с целью повышения осведомленности о насилии среди обучающихся. Психологические службы в период дистанционного обучения проконсультировали более 2 млн детей и родителей, оказали помощь в 152421 кризисном случае. Совместно с республиканским научно-практическим центром психического здоровья Министерства здравоохранения принят План по оказанию поддержки педагогам-психологам школ в организации психологического сопровождения.

      В целях профилактики чрезвычайных происшествий организации образования, независимо от формы собственности, 100 % оснащены системами видеонаблюдения. При этом 823 (11 %) школы (9 тыс. камер) подключены к центру оперативного управления органов полиции, 624 городские школы (54 %) заключили договоры с охранными фирмами, в 1017 школах установлены пульты централизованного наблюдения с подключением к тревожным кнопкам, в 333 школах – турникеты. Также безопасность обучающихся обеспечивают 2789 участковых инспекторов по делам несовершеннолетних.

      Для обеспечения безопасности и сохранения здоровья детей количество школ без теплого туалета сократилось в четыре раза (с 167 до 40).

      На сегодня 25825 детей, проживающих в 1324 населенных пунктах без школ, нуждаются в подвозе. Автопарк школ состоит из 1066 автобусов, из них 59 % автобусов устарели и не соответствуют требованиям безопасности.

      Государство заботится о детях, создавая им необходимые условия. Фонд всеобуча предусмотрен в каждой школе и предназначен для поддержки детей из семей, имеющих право на получение государственной адресной социальной помощи, а также из семей, не получающих государственную адресную социальную помощь, в которых среднедушевой доход ниже величины прожиточного минимума, из семей, требующих экстренной помощи в результате чрезвычайных ситуаций. В 2021 – 2022 учебном году из данного фонда получили материальную помощь более 455 тысяч детей. Разработан социальный пакет для детей из малообеспеченных семей.

      Особую роль в школе выполняют социальные педагоги, которые оперативно выявляют нуждающихся в помощи, сопровождают их при решении проблем и реализуют право ребенка на образование.

      Горячее питание организовано для 3340858 или 97,9 % школьников (в 2020 году – 96,3 %). Бесплатным горячим питанием охвачено 795868 обучающихся, из них 427454 (100 %) – из социально уязвимых категорий.

      В 1-4 классах обучается 1480,5 тыс. школьников, из них вне зависимости от социального положения семьи бесплатным горячим питанием охвачено 552,3 тыс. детей (37,3 %). В частности, бесплатное горячее питание для всех учащихся начальных классов организовано в 5-ти регионах (город Астана, Атырауская, Западно-Казахстанская, Карагандинская и Павлодарская области).

      В 2021 году впервые законодательно приняты требования по соблюдению порядка организации питания, объявлению поставщиков, нарушающих законодательство, недобросовестными (включение в перечень недобросовестных) и запрету на их участие в конкурсах.

      Вопросы защиты прав детей находятся на контроле не только государственных органов образования, но и попечительских советов, созданных в 6543 общеобразовательных школах.

      Благодаря принятым совместным мерам, в 2020 году восстановлены права 454 тыс. детей, в т.ч. на получение социальных выплат, оказана помощь детям из социально уязвимых групп населения.

      Вместе с тем, в защите прав и интересов детей имеются следующие проблемы:

      ухудшение психоэмоционального состояния как результат лишения социальных связей и взаимодействия со сверстниками в период пандемии и болезни;

      несоответствие установленных систем видеонаблюдения организаций образования утвержденным стандартам (сроки хранения информации, непрерывная работа оборудования при отключении основного электропитания, распознание лиц и др.);

      нехватка автотранспорта для подвоза школьников и их медленный темп обновления;

      несоблюдение МИО норм одноразового школьного питания для отдельных категорий детей ввиду недостаточного финансирования акиматами из средств местного бюджета;

      отсутствие финансирования бесплатного горячего питания всех школьников 1-4 классов в 12 регионах республики.

Глава 3. Статус педагога

      Принятый в 2019 году Закон "О статусе педагога" позволил реализовать комплекс системных мер по созданию благоприятных условий для педагогов и стимулированию их профессионального роста.

      Благодаря внедрению новой системы профессионального роста педагога, заработная плата увеличена от 30 % до 50 % от должностного оклада (педагог, педагог-модератор, педагог-эксперт, педагог-исследователь, педагог-мастер). С 2020 года согласно новой системе аттестации педагоги дошкольного воспитания и обучения (далее – ДВО), технического и профессионального, дополнительного образования по результатам прохождения процедуры аттестации получают соответствующую доплату. В рамках Закона "О статусе педагога" воспитатели уравнены в правах с учителями. Их заработная плата ежегодно (начиная с 2020 года) повышается на 25 %, увеличено количество дней отпуска с 42 до 56.

      Введены новые доплаты за наставничество, степень магистра, а также за ведение спортивных секций, значительно увеличены доплаты за классное руководство и проверку тетрадей. В 2020 году рост зарплаты педагога, с учетом увеличения доплат и надбавок, составил свыше 50 %, а с января 2021 года зарплата увеличена еще на 25 %. В 2020 году была увеличена заработная плата педагогам организаций ТиПО на 25 % и установлена доплата за квалификационную категорию (от 30 % до 50 % от БДО), которая устанавливается по итогам сдачи НКТ. В 2020 году педагоги организаций ТиПО впервые сдавали НКТ для получения квалификационных категорий и уже сегодня свыше 2 тыс. педагогов получают доплату за категорию. Также производится оплата наставнику за оказанные услуги по организации производственного обучения и профессиональной практики обучающегося организаций ТиПО. Выпускникам программы "Болашақ" присваивается квалификационная категория "педагог-исследователь" без прохождения процедуры присвоения квалификационной категории, с доплатой в размере 40 % от должностного оклада.

      Приняты меры по сокращению нагрузки. В 2020 году разработана система нормирования труда учителей, а с 2021 года осуществлен переход от 18-часовой к 16-часовой нагрузке педагогов школ. С 2022 года количество часов на каждого педагога при вакантных должностях не может быть больше полутора ставок педагога.

      Особая роль отведена созданию условий для начинающих и молодых педагогов.

      Для привлечения талантливой молодежи и осуществления качественного отбора претендентов на образовательные программы педагогического профиля пороговый балл единого национального тестирования (далее – ЕНТ) для поступления абитуриентов увеличен с 50 до 75 баллов. Повышена стипендия бакалаврам, обучающимся по педагогическим направлениям подготовки, с 26 тыс. до 50 тыс. тенге, которая стала наивысшей среди других специальностей. В результате количество выпускников школ – обладателей нагрудного знака "Алтын белгі", поступивших на педагогические специальности, за последние 5 лет увеличилось в два раза. Также для обеспечения качества и привлечения в профессию педагога талантливых выпускников с 2020 года предусмотрен особый порядок присвоения квалификационной категории молодым специалистам. Вводится сертификация выпускников образовательных программ педагогических направлений. Квалификационную категорию будущий педагог получает по результатам прохождения НКТ. Таким образом, уже в начале карьеры молодые педагоги могут получить существенную прибавку к заработной плате. Также предусмотрены механизмы развития института наставничества для поддержки начинающих педагогов.

      Сочетанием морального и материального поощрения лучших педагогов страны является ежегодное участие в республиканском конкурсе "Лучший педагог".

      Наряду с материальными видами поощрения статус педагога значительно укрепляют другие виды поддержки, принятые Законом "О статусе педагога". Созданы советы по вопросам педагогической этики и защите прав педагогов.

      В системе ДВО доля педагогов, не имеющих специальной профессиональной подготовки (с высшим и техническим и профессиональным образованием по специальности "Дошкольное воспитание и обучение"), составляет 23,8 %, не имеет квалификационную категорию 51  %, что указывает на актуальность вопроса о повышении кадрового потенциала системы ДВО. Кроме того, существует проблема перегруженности воспитателей (1 воспитатель на 25 детей в группе) и низкой заработной платы. В целях приостановления текучести кадров, уменьшения нагрузки воспитателей необходимо создание благоприятных условий, в т.ч. продолжить работу по увеличению заработной платы.

      За последние три года численность педагогических кадров по стране достигла практически полумиллиона человек. Наибольшее количество педагогов представлено в Туркестанской (более 50 тыс. чел.), Алматинской (более 39 тыс. чел.) и Жамбылской (более 24 тыс. чел.) областях.

      За период с 2019 по 2021 годы количество педагогов в организациях среднего образования выросло почти на 30 тыс. чел. Наибольший прирост контингента за 3 года наблюдается в городах Астане, Алматы, Шымкенте. Наименьшее изменение доли педагогов за данный период затронуло Северо-Казахстанскую, Костанайскую и Восточно-Казахстанскую области. Вместе с тем, в 2021 году по всем регионам произошло увеличение численности педагогов в сравнении с 2020 годом. Таким образом, за последние 3 года наблюдается постепенный рост общего количества педагогов общеобразовательных школ.

      Четверть педагогических работников (23,6 %) относятся к категории "педагог" согласно новым квалификационным категориям, 16,7 % от общего количества педагогов являются "педагогами-модераторами", 18,9 % – "педагогами-экспертами", 18,9 % – "педагогами-исследователями", 0,9 % – "педагогами-мастерами".

      В сельской местности работает меньше педагогов-мастеров, чем в городской. В сельской местности почти на 43 тыс. педагогов больше, чем в городской местности. Однако педагогов, прошедших тестирование на педагога-мастера, в сельской местности в 1,8 раза меньше, чем в городе. Также в сельской местности педагогов-исследователей на 4,9 тыс. человек меньше по сравнению с педагогами такой же категории из городской местности. Вместе с тем, в сельской местности гораздо выше показатели по категориям "педагог-эксперт", "педагог-модератор" и "педагог". Это свидетельствует о более низкой квалификации педагогов в сельской местности.

      В 2020 году ряды педагогов пополнили 9220 молодых специалистов, в 2021 году – 11846 человек.

      Молодые специалисты в среднем распределяются равномерно между городом и селом. Около 3 тыс. (50 %) молодых специалистов с высшим и послевузовским образованием начали трудовую карьеру в сельской местности. Наибольшее число таких специалистов приходится на южные регионы: Алматинскую, Туркестанскую, Жамбылскую области от всех молодых специалистов с профильным образованием.

      Несмотря на ежегодный выпуск специалистов в области образования, все еще сохраняется потребность в квалифицированных педагогах. В 2021 году потребность в педагогах составляет 3733 человека, в том числе в городской местности – 1863, в сельской местности – 1870. Наибольшую потребность в педагогических кадрах демонстрирует Атырауская область (651). Также высокую потребность в педагогах испытывают густонаселенные регионы: Алматинская (602), Туркестанская (472) области. Имеется дефицит кадров и в Мангистауской области (229).

      Остается актуальной проблема сложности привлечения высококвалифицированных педагогов в сельскую местность. За 2020 год из общеобразовательных школ выбыло 22525 человек (из сельской местности – 10038) или 7 % от общего количества педагогов. За период 2020 – 2021 учебного года 598 молодых специалистов выбыли из школ, из которых 43 % находятся в сельской местности.

      В системе ТиПО за четыре года потребность в мастерах и преподавателях специальных дисциплин выросла почти в 2 раза. С 2015 года численность кадров старше 50 лет и пенсионного возраста выросла в 1,5 раза. Низкая заработная плата не привлекает молодых специалистов, которые имеют опыт работы на производстве, знают технический английский язык, компьютерное программирование, современные производственные технологии.

      В связи с поручением Главы государства о строительстве до 2025 года 1000 школ остро встает вопрос подготовки педагогических кадров. Потребность в педагогах стремительно увеличивается на фоне демографического роста, строительства новых школ, в т.ч. за счет увеличения доли частных школ.

      С 2015 по 2020 годы в школах Казахстана реализован переход на обновленное содержание образования.

      В период динамичной и масштабной реализации обновленного содержания система повышения квалификации сумела перестроиться и обеспечить соответствующую подготовку учителей. В процессе реализации учителя, обучившиеся на соответствующих курсах, кардинально изменили подходы, методы и технологии, систему оценивания учебных достижений, приоритеты учебного общения и тем самым значительно повлияли на улучшение преподавания в школах. Таким результатом стало повышение квалификации, совмещенное с педагогической практикой учителей.

      В то же время вузы не сумели быстро перестроиться, обновить содержание профессиональной подготовки в соответствии с вызовами обновленного содержания школьного образования. Положение дел усугублялось тем, что профессиональное развитие профессорско-преподавательского состава (далее – ППС) высшей педагогической школы долгое время не рассматривалось в качестве первоочередного фактора в проведении реформ в системе образования.

      Стал остро ощущаться дисбаланс между темпами модернизации системы повышения квалификации, готовностью учителей к изменениям и профессионально-педагогической подготовкой в вузах, приверженной традиционному образованию.

      Профессиональный стандарт "Педагог" был утвержден в 2017 году, однако в связи с его несоответствием приоритетам развития педагогического образования, повышения квалификации и аттестации работающих педагогов, не занял центральное место в системе подготовки педагогических кадров.

      Задачи системы подготовки педагогических кадров претерпели существенную корректировку в период внедрения обновленного содержания среднего образования. В этот период стали очевидными существенные пробелы в подготовке педагогов в вопросах содержания среднего образования, методики преподавания школьных дисциплин, предметного содержания вузовских дисциплин, ИКТ-компетенций. Несмотря на принимаемые государственные меры поддержки педагогов, педагогическое образование требует особого внимания и тесного взаимодействия с системой повышения квалификации.

      Низкий статус профессии в предыдущие десятилетия, низкие требования к поступлению на педагогические специальности обусловили наличие в сфере значительной доли педагогов с изначально низким интересом к профессии и слабой мотивацией к профессиональному росту. Так, по мнению директоров школ и организаций ТиПО, казахстанские педагоги существенно уступают своим коллегам из 37 стран ОЭСР по таким параметрам, как организация и качество проведения уроков, готовность к изменениям и учет индивидуальных потребностей обучающихся.2

      Обучение в казахстанских организациях ТиПО обеспечивает 40,9 тыс. инженерно-педагогических работников (далее – ИПР). При этом курсы повышения квалификации за последние 3 года прошло лишь 49 % ИПР. В рамках обновления содержания образования обучены 10075 педагогов ТиПО, из них 117 педагогов работают в организациях ТиПО, реализующих образовательные программы по подготовке педагогических кадров.

      По результатам PISA-2018 обучающиеся организаций ТиПО серьезно отстают от своих сверстников из организаций среднего образования по базовым навыкам. Поэтому особенное внимание должно уделяться профессиональным и предметным компетенциям педагогов ТиПО, преподающим общеобразовательные дисциплины.3

      Профессиональное развитие ППС высшей педагогической школы долгое время не рассматривалось в качестве первоочередного фактора в проведении реформ в системе образования. Так, реформа обновления содержания среднего образования, беспрецедентная по масштабам и глубине изменений в новой истории Казахстана, подготовлена и проведена с 2014 по 2020 годы исключительно силами системы повышения квалификации.

      Научно-исследовательская работа вузов слабо отражает реальные тенденции, происходящие в системе общего, технического и профессионального образования Казахстана. Исследования вузов по линии конкурсов на грантовое финансирование научной и (или) научно-технической деятельности не отражают реальный спрос на теоретические и практические модели непрерывного профессионального развития педагога дошкольного, среднего, технического и профессионального образования. Заявляемая вузами тематика исследований отличается оторванностью от потребностей организаций образования. В целом недостаточность эмпирических исследований со стороны вузов тормозит процессы формирования в Казахстане научной мысли по проблемам профессионального развития педагога.

      Важной целевой группой курсов повышения квалификации являются руководители организаций образования. В Казахстане отсутствует практика подготовки лидеров в образовательной сфере до назначения. Только 13 % директоров Казахстана отметили, что обучались управлению школой до вступления в должность, тогда как показатель ОЭСР достигает 31 %. Подготовка управленческого персонала навыкам лидерства и менеджмента производится "по факту", то есть после назначения на руководящую должность.

      _____________________________________________

      2 "Международное исследование преподавания и обучения TALIS-2018: первые результаты Казахстана", 2019 год: Национальный отчет, первый том.

      3 Достижения по чтению, математике и естествознанию: результаты исследования PISA-2018 в Казахстане, Национальный отчет.


      Пандемия стала особым критическим вызовом системе образования. В период пандемии казахстанское общество осознало незаменимую и высокую роль педагога.

      Пандемия также обозначила IТ-навыки педагога в качестве ключевого фактора его профессионализма. TALIS-2018 показал высокую (на уровне 30 %) потребность казахстанских педагогов в прохождении курсов повышения квалификации по формированию IT-навыков. Несмотря на то, что в 2020 году 347 тыс. педагогов прошли курсы повышения квалификации по организации дистанционного обучения, в условиях экстренного перехода на дистанционный формат, организация и управление процессом дистанционного обучения вызвали определенные сложности у педагогов.4

      В настоящее время педагоги Казахстана согласно пункту 1 статьи 15 Закона "О статусе педагога" в обязательном порядке проходят курсы повышения квалификации один раз каждые пять лет. Такая регулярность не отвечает скорости обновления педагогических знаний, умений и компетенций, международным стандартам актуального и мобильного профессионального развития педагогов, затрудняет оперативное реагирование на стремительно меняющиеся затруднения и потребности педагогов. Курсы проводятся государственными и частными организациями, в числе которых Национальный центр повышения квалификации "Өрлеу" (далее –НЦПК "Өрлеу"), Центр педагогического мастерства АОО "НИШ", некоммерческое акционерное общество "Talap" (далее – НАО "Talap"), Национальный научно-практический, образовательный и оздоровительный центр "Бөбек" и другие.

      Наблюдается недостаточный охват педагогов дополнительного образования курсами повышения квалификации. Ежегодная потребность в повышении квалификации педагогов дополнительного образования – 3,8 тыс. человек.

      Процессы реформирования системы образования Казахстана делают приоритетным направление непрерывного профессионального развития педагогов, которое должно быть встроено в курсовую подготовку по затруднениям и потребностям самих педагогов. Более того, требуемое профессиональное развитие требует постоянных мониторинговых исследований его результативности. Такая интеграция позволит выполнять научно-методическую работу с целью непрерывного профессионального развития педагогов, но с ожидаемым результатом повышения качества образования.

      Имеется необходимость проработки вопроса о пересмотре деятельности областных методических кабинетов с возложением на него функций учебно-методической и научно-методической работы как составной части повышения квалификации для непрерывного профессионального развития.

      Организационно-правовая форма региональных методических кабинетов (центров) различается, отсутствуют общие требования к уставам и положениям, штатной численности и квалификации сотрудников. В деятельности методических кабинетов отсутствуют системный подход к методическому сопровождению, заменяемый проведением отдельных мероприятий, а также интеграция науки и эффективной педагогической практики. Требует неотложного решения проблема профессионального мастерства и компетентности специалистов методических кабинетов. Зачастую методические кабинеты проводят курсы повышения квалификации без изучения потребностей и затруднений педагогов, оставляя без должного внимания каждодневную методическую помощь организации образования.

      Вместе с тем, в повышении статуса педагогов имеются следующие проблемы:

      низкая мотивация педагогов организаций образования систем социальной защиты, культуры и спорта, здравоохранения;

      ____________________________________

      4 "Международное исследование преподавания и обучения TALIS-2018: первые результаты Казахстана", 2019 год: Национальный отчет, первый том.


      недостаточный уровень квалификации и заработной платы педагогов ДО;

      недостаточный уровень профессиональных компетенций педагогов организаций ТиПО, старение кадров по техническим направлениям подготовки;

      недостаточность повышения квалификации педагогами один раз в пять лет и программ повышения квалификации педагогов по подготовке к работе в цифровой, инклюзивной среде, работающих с молодыми педагогами (наставничество), организующих работу библиотек;

      несоответствие мониторинга качества курсов повышения квалификации методологии организации исследований в мире;

      несоответствие миссии, задач, содержания работы методических кабинетов современным задачам обновления системы образования;

      нехватка в школах психологов, специальных педагогов;

      дефицит квалифицированных педагогов в регионах.

Глава 4. Дошкольное воспитание и обучение

      Государственная политика в системе ДВО направлена на обеспечение доступности и создание равных стартовых возможностей для получения качественного образования детей дошкольного возраста.

      В результате реализации Программы по обеспечению детей дошкольным воспитанием и обучением "Балапан" на 2010 – 2020 годы, Государственной программы развития образования и науки на 2016 – 2019 годы сеть ДО в стране значительно расширилась.

      Наблюдается ежегодный рост сети ДО. Анализ сети ДО показал, что в сравнении с 2020 годом сеть увеличена на 221 единицу и составила в 2021 году 10871 единицу (2020 г. – 10650 ед.) с контингентом свыше 922400 детей. Из общего числа ДО 7390 единиц составляют детские сады и 3481 единиц – мини-центры. Наибольшее количество ДО наблюдается в Туркестанской, Алматинской областях и городе Алматы, что связано с высокой плотностью населения в данных регионах.

      Благодаря привлечению бизнеса в сферу образования, активному развитию государственно-частного партнерства (далее – ГЧП), совершенствованию законодательства в данной области, удалось добиться расширения количества частных ДО за год на 4973 единицы в 2021 году. Контингент частных ДО составил 424300 детей, в т. ч. в городской местности действует 2814 частных ДО (234228 человек) и в сельской – 2159 (190072 человек). Наибольшее их число возросло в Алматинской (+215 ед.), Туркестанской (+26 ед.), Западно-Казахстанской (+24 ед.), Мангистауской (+20 ед.) областях, городах Шымкенте (+23 ед.) и Алматы (+35 ед.).

      Создание ДО, в том числе групп с государственным языком обучения, является приоритетным направлением. В республике функционирует 65,5 % ДО с казахским языком обучения. Воспитательный процесс на государственном языке ведется в 7122 ДО и 2155 смешанных ДО (на двух языках воспитания и обучения). Наибольшая доля ДО только с казахским языком воспитания и обучения приходится на южные и западные регионы Казахстана: Актюбинская, Алматинская, Атырауская, Западно-Казахстанская, Жамбылская, Кызылординская, Мангистауская, Туркестанская области и город Шымкент. Наибольшая доля смешанных ДО действует в городе Астане и Карагандинской области.

      Безбарьерный доступ обеспечен в 2972 (38,2 %) государственных ДО. Под безбарьерным доступом понимается доступная среда, обеспеченная специальным оборудованием, кадрами, УМК и прочим для полноценного воспитания и обучения детей с ООП.

      Ряд причин препятствует развитию инклюзивного образования в ДО. В первую очередь, это нехватка квалифицированных кадров, недостаточное оснащение помещений требуемым оборудованием и УМК.

      Охват детей от 1 до 6 лет ДВО составляет 84,7 %. Однако в международном сопоставлении Казахстан по формуле валового охвата детей дошкольного возраста ЮНЕСКО только в 2020 году вошел в группу стран со средним уровнем охвата.

      Охват детей 3-6 лет составляет 98,7 % (более 860 тыс.) от общего количества вставших в очередь детей. В очереди состоят 58 тыс. детей.

      Также стоит отметить, что более 370 тыс. детей воспитывается в семье по желанию родителей в возрасте 3-4 лет. Дети в возрасте 5 лет охвачены обязательной предшкольной подготовкой.

      Согласно рекомендациям экспертов ОЭСР Казахстану необходимо уделить особое внимание детям раннего возраста и активно продвигать дошкольное образование для детей младше 3 лет, так как результаты участников отличаются в зависимости от продолжительности посещения детских садов. Этот тренд также подтверждается другими международными исследованиями, такими как TIMSS и PIRLS.5

      В 2021 году зафиксировано 11 ДО в аварийном состоянии (2020 г. – 14, 2019 г. – 17, 2018 г. – 12), из них 4 расположено в городской местности и 7 – в сельской (в Кызылординской – 9 и Акмолинской, Жамбылской областях по 1 аварийной ДО). Количество ДО в сельской местности без горячей воды составляет 1169 единиц, с привозной водой – 1007, с индивидуальным отоплением – 4868, с автономным отоплением – 1058. Наибольшее количество ДО с индивидуальным отоплением в Алматинской (939), Туркестанской (888), Восточно-Казахстанской (471) и Кызылординской (402) областях. Больше всего ДО с привозной водой в Туркестанской (244), Костанайской (139), Алматинской (95), Мангистауской (91) и Актюбинской (84) областях.

      В 1,7 % ДО (190 ед.) отсутствует канализационная система. Следует отметить, что в сравнении с 2019 годом количество ДО без канализации значительно сократилось почти в 20 раз (2019 г. — 3781 ДО). Однако такие ДО все еще функционируют почти во всех регионах страны как в сельской, так и в городской местностях. Наибольшее число ДО без канализации в Туркестанской (52), Алматинской (28), Западно-Казахстанской (22) и Северо-Казахстанской (22) областях.

      Слабо решается вопрос благоустройства. В 2020 году количество ДО только с теплыми туалетами по сравнению с 2019 годом не изменилось, их число по-прежнему составляет 5434 единицы (51 %). Не изменилось и число ДО, имеющих только надворные туалеты (1172 ед.). Количество ДО, имеющих теплые и надворные туалеты, составило 3514 единиц.

      Не все ДО обеспечены системой видеонаблюдения. В целях повышения уровня безопасности детей в период нахождения в ДО необходимо их 100 %-е оснащение системами видеонаблюдения.

      2439 ДО оснащены ИКТ-оборудованием, в т.ч. в детских садах насчитывается 15426 единиц компьютерной техники, 3456 интерактивных досок, и 7079 ДО имеют доступ к интернету выше 4 Мбит/с, при этом 22,4 % ДО имеют интернет со скоростью ниже 4 Мбит/с.

      В 2021 году стартовал пилот ваучерного финансирования по принципу "деньги за ребенком" в городе Астане и после отработки будет транслирован на всю систему дошкольного образования.

      С 2010 года в стране функционировала бумажная очередность в детские сады, с 2015 года в каждом районе были свои электронные очереди (в 224 районах), а с 2021 года регионы объединили районные очереди в одну. Во всех регионах автоматизирован бизнес-процесс выдачи направлений в сады, постановки в очередь и зачисления в детские сады посредством платформы egov.kz. 72,4 % ДО охвачены государственными услугами через веб-портал "Электронное правительство" или "Правительство для граждан". Тем не менее, на сегодняшний день нет интеграции между разными информационными системами для создания единой базы очередности по стране. Разрозненность региональных баз приводит к дублированию очередности, не обеспечивает прозрачность и не исключает случаи стороннего вмешательства.

      __________________________________________

      5 Образование для всех 2000-2015 годы: достижения и вызовы, Всемирный доклад по мониторингу ОДВ, 2015 г. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000232205_rus


      Государственный образовательный заказ на ДВО размещается в организациях образования независимо от формы собственности и ведомственной подчиненности, типов и видов. В объеме государственного образовательного заказа возмещаются текущие затраты ДО по воспитанию и обучению в расчете на одного ребенка.

      Однако на сегодня требуется пересмотр механизма размещения государственного образовательного заказа на ДВО: подушевой формат и контроль оплаты по факту посещения детей.

      В стране внедряется композитная услуга по случаю рождения ребенка, включающая выдачу документов о рождении, получение пособия по рождению и постановку в очередь для получения места в ДО.

      Модель развития дошкольного воспитания и обучения определяет направление изменений, необходимых для трансформации ДВО, повышения его качества, в соответствии с меняющимися требованиями к развитию и обучению детей и актуальными научными данными.

      Для определения качества дошкольного образования в 2017 году впервые в Казахстане была внедрена система индикаторов развития умений и навыков детей дошкольного возраста. По результатам мониторинга был определен рост доли детей 5-6 лет с высоким и средним уровнем умений и навыков (82 % в 2020 году и 62,5 % в 2017 году). Однако данная система требует дополнительной доработки с учетом международного и отечественного опыта.

      Исследование, проводимое в Казахстане с использованием международной шкалы оценки качества ECERS-R, показало низкую насыщенность и доступность среды детям, низкие баллы были по подшкале "Виды активности". В ДО не создано достаточно условий для двигательной активности, организации развивающей среды, отвечающей потребностям ребенка в игре, движении, выборе, общении, создании нового, изучении, экспериментах, познавательной активности.

      Вместе с тем, в ДВО имеются следующие проблемы:

      неготовность инфраструктуры ДО к ожидаемому значительному приросту детского населения;

      сохранение очередности детей 2-6 лет для получения места в ДО, несмотря на значительный охват услугами дошкольного образования;

      разрозненность региональных информационных систем постановки детей в очередь в ДО и отсутствие интеграции с государственными базами данных;

      недостаточное применение методики раннего развития детей в практике педагогов ДО;

      чрезмерно академичная программа обучения и проведение занятий по расписанию как в школе, недостаточная роль игры в содержании государственного общеобязательного стандарта ДВО, типовых учебных планов и программ;

      отсутствие механизма комплексной оценки качества услуг дошкольного образования;

      неэффективная организация пространств в ДО в плане безопасности, обеспечения сохранения здоровья детей и комфортности предметно-пространственной среды.

Глава 5. Среднее образование

      Хорошая МТБ – залог качества образования, поэтому в образовательной политике так важно решить прежде всего инфраструктурные вопросы.

      В динамике за 3 года наблюдается увеличение сети и контингента организаций среднего образования, преимущественно в городской местности. По состоянию на 1 сентября 2021 года количество школ различной ведомственной принадлежности составило 7549 единиц с контингентом 3594972 обучающихся.

      Вследствие демографических и миграционных процессов наблюдается разница в численности школьников по регионам. В 2020 – 2021 учебном году в Алматинской и Туркестанской областях, городах Астане и Алматы зафиксирован значительный прирост численности школьников.

      Представленность МКШ по регионам неравномерна. Сеть МКШ включает более 500 начальных, более 700 основных средних, более 1400 общеобразовательных школ. МКШ преобладают в Северо-Казахстанской, Восточно-Казахстанской, Костанайской, Акмолинской и Павлодарской областях, незначительная доля таких школ – в Мангистауской, Кызылординской и Атырауской областях.

      За счет оптимизации доля МКШ за 3 года снизилась на 1,7 %. От общего числа дневных государственных школ 40,1 % являются малокомплектными. Контингент МКШ составил 5,6 % от общей численности обучающихся по стране. Недостаточность нормативного количества обучающихся привела к оптимизации МКШ. Так, с 2018 года было закрыто (реорганизовано) 99 МКШ, из которых 95 % – в сельской местности. Больше всего за этот период было закрыто начальных МКШ. Наибольшее закрытие сельских школ произошло в регионах с высоким оттоком населения и высокой долей МКШ: в Северо-Казахстанской, Костанайской, Акмолинской и Карагандинской областях.

      К 194 опорным школам (ресурсным центрам) с развитым кадровым, учебно-методическим, цифровым обеспечением прикреплено 585 магнитных МКШ (21 % от всех МКШ). И только при 64 опорных школах функционируют пришкольные интернаты. Вместе с тем, такой подход позволил обеспечить качество и всеохватность получаемого образования.

      Свыше 60 % школ в Казахстане введены в эксплуатацию в 1930 – 1990 годы и недостаточность в регионах системного подхода к изучению их технического состояния, проведению капитального ремонта может повлиять на аварийность школьных зданий.

      Решить полностью проблему переполненности школ и трехсменного обучения пока не удается – их количество продолжает расти. Хотя за годы независимости в республике построено 2466 новых школ.

      По итогам 2020 года 137 школ ведут занятия в три смены, соответственно сохраняется дефицит ученических мест; 635 школ требуют капитального ремонта, из них в городе – 224, сельской местности – 411 школ. 2 % школ работают с дефицитом ученических мест.

      Принимая во внимание демографический рост, внутреннюю миграцию, амортизацию школьных зданий, возникает тенденция ежегодного увеличения дефицита ученических мест, влекущая необходимость строительства новых школ, в том числе посредством ГЧП.

      Предусмотренные законодательством длительные сроки, сложные бюрократические процедуры планирования, выбора частного партнера и заключения договоров ГЧП в настоящее время снижают заинтересованность в проектах для частных инвесторов и их возможных кредиторов.

      В этой связи необходимо предусмотреть базовые параметры проектов ГЧП, в том числе цели и задачи, институциональную схему, предполагаемые выплаты за счет бюджетных средств, меры государственной поддержки, повышающие финансовую привлекательность строительства новых школ для частных инвесторов.

      В связи с устареванием требуют незамедлительного решения вопросы развития внутренней инфраструктуры школ. Капитальный ремонт, направленный на обеспечение сохранения здоровья детей, за последние три года произведен в 770 школьных зданиях.

      Еще одним шагом на пути к решению инфраструктурных вопросов может стать развитие сети частных школ.

      Значительно увеличились сеть и контингент частных школ за последние три года. В 2021 году в республике функционировало 375 частных школ с контингентом 104510 обучающихся, а также 12 международных школ, где обучается более 28 тыс. детей. Больше половины всех частных школ приходится на мегаполисы нашей страны: города Астану, Алматы и Шымкент. Также рост частных школ произошел в густонаселенных южных регионах республики – более чем в 2 раза в Алматинской и почти в 6 раз в Туркестанской области. Наибольший контингент обучающихся также приходится на вышеперечисленные регионы. Меньше всего частных школ функционирует в Павлодарской, Северо-Казахстанской и Западно-Казахстанской областях.

      Во многом способствовал такому росту частных школ переход на подушевое финансирование, когда "деньги следуют за учеником". С 2018 года начато размещение государственного заказа в частных школах. Данная мера позволяет частично разгружать переполненные государственные школы, сокращать дефицит ученических мест в стране.

      C 2015 – 2016 учебного года внедрено обновленное содержание среднего образования. Реализуется принцип перехода от "знания, умения, навыки" к компетентностному обучению. Обновлены государственные общеобязательные стандарты образования (далее – ГОСО), типовые учебные планы и типовые учебные программы, внедрена критериальная система оценивания учебных достижений обучающихся, усовершенствованы методики и технологии обучения, реализуется политика трехъязычного образования.

      За период реализации обновленного содержания образования (2016 – 2020 годы) насчитывается 652 наименования учебников, изданных и прошедших экспертизу, 78 из них являются базовыми учебниками для уровня начального образования. В 5-11 классах на каждый предмет в среднем приходится по 2-3 альтернативных учебника.

      Экспертиза проводится по принципу "слепого" рецензирования, позволяющему минимизировать конфликт интересов у экспертов, авторов и издательств. Экспертиза учебной литературы проводится в пять этапов: первичная и итоговая научно-педагогические экспертизы, апробация, общественное обсуждение и предметная экспертная комиссия. Система экспертизы учебников не предусматривает процедуру апелляции со стороны разработчиков.

      Кроме того, уделено внимание казахстанскому контенту учебной литературы, предусмотрено обязательство разработки учебника для школ с казахским языком обучения (без перевода), отражение в текстах и иллюстрациях национальных интересов, ценностей и достижений, воспитывающих чувство любви и уважения к Родине, национальному культурному коду, фольклору и знаковым героям. С учетом современных вызовов учебники должны содержать информацию, пропагандирующую семейные ценности, уважение к родителям и другим членам семьи, жизнелюбие, заботу об окружающей среде, навыки противостояния деструктивным проявлениям.

      В практическую деятельность издательств входят обязательное проведение внутрииздательской экспертизы, возмещение прохождения авторами обучающего курса по теории учебника и применяемым критериям экспертизы. В 2020 – 2021 годах более 1 тыс. авторов прошли такой курс.

      УМК и периодические издания представляют 81 % (163 млн экземпляров) от всего книжного фонда библиотек школ, из них не более 30 % от всего фонда библиотек составляют издания на государственном языке. Однако 95 % художественной литературы было издано еще в советское время, 30 % от общего фонда должно быть списано.

      По итогам анализа учебных программ 16 стран (Curriculum Content Mapping в рамках проекта ОЭСР), проведенного в 2018 году, в содержании казахстанского образования широко представлены следующие компетенции: критическое мышление, решение проблем, грамотность в работе с данными, прогнозирование, ИКТ-грамотность, глобальные компетенции, проактивность обучающихся, групповая работа, рефлексия и сотрудничество. При этом наименее развиваемыми компетенциями являются финансовая грамотность, предпринимательство и вычислительное мышление.6

      __________________________________________________________________________

      6 OECD (2020), Curriculum Overload: A Way Forward, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/3081ceca-en.


      Анализ обновленного содержания образования и его реализации, проведенный в рамках проекта Всемирного Банка, показал, что, несмотря на намерение стандартов ориентировать процесс преподавания и обучения на развитие компетенций (навыков), объем содержания в учебных программах делает это менее возможным.7

      Содержание среднего образования направлено на формирование у учащихся функциональной грамотности. Развитие функциональной грамотности реализуется через систему целей обучения и деятельность на уроке. Однако все еще наблюдается недостаточный уровень профессиональных компетенций педагогов по реализации целей обучения, отсутствуют навыки составления контекстных заданий, направленных на развитие у учащихся практических навыков и формирование функциональной грамотности. Отсутствуют учебные ресурсы (сборники задач, банк онлайн-ресурсов, адаптированные уровневые тексты и др.), ориентированные на развитие исследовательских навыков, критического и творческого мышления.

      Отмечается чрезмерная учебная нагрузка обучающихся. Среди стран Содружества Независимых Государств (далее – СНГ) в типовом учебном плане начальной школы Казахстана самая высокая максимальная нагрузка. В России среднегодовое количество учебного времени составляет 2393 часа, в Казахстане – 3664,5 часа.

      Разработаны необходимые инструкции, пособия по критериальному оцениванию, организовано соответствующее обучение. Однако согласно результатам исследования TALIS-2018 педагоги все еще нуждаются в методической поддержке по методам оценивания.8

      Обновленный типовой учебный план предоставляет возможность ранней профилизации обучающихся в 7-9 классах. В 10-11-х классах определен единый комплект предметов вне зависимости от направления обучения, сокращено число обязательных предметов, представлен выбор предметов углубленного и стандартного уровней. При этом профилизация ограничена лишь увеличением количества недельных часов на изучение традиционных учебных предметов.

      В 2021 году совместно с Национальной палатой предпринимателей "Атамекен" (далее – НПП "Атамекен") разработаны новые подходы к профориентационной работе.

      Содержание среднего образования необходимо переориентировать на раннее формирование профессиональных навыков и компетенций, а в старших классах уделить внимание профильной подготовке. В этой связи актуальным является переход на 12-летнюю модель обучения в соответствии с передовым мировым опытом.

      В настоящее время в Казахстане, во-первых, недостаточно создана общая система обучения казахскому языку в школах с неказахским языком обучения. В связи с этим между учебными программами школ, организаций ТиПО, вузов не прослеживается преемственность в преподавании языка. В свою очередь, это влияет на качество обучения государственного языка. В результате выпускники школ, организаций ТиПО, вузов овладевают казахским языком не на должном уровне.

      В школах с неказахским языком обучения казахский язык и литература объединены и преподаются как один предмет. Такое комбинированное обучение не дает ожидаемых результатов, так как учащимся трудно овладевать и языком, и литературой в рамках одного предмета. К примеру, в международной практике язык обучается обязательно отдельным предметом.

      Кроме этого, ведется работа по совершенствованию типовой учебной программы предмета "Қазақ әдебиеті".

      Одними из важнейших задач в обеспечении качественного образования являются сокращение разрыва в качестве обучения между городскими и сельскими школами, предоставление равных возможностей всем детям.

      _________________________________________________

      7 Отчет Всемирного Банка по проведению оценки реализации обновленного содержания образования и оценки подготовки кадров для перехода на трехъязычное образование по проекту "Модернизация среднего образования", 2021 г.

      8"Международное исследование преподавания и обучения TALIS-2018: первые результаты Казахстана", 2019 год: Национальный отчет, первый том.


      Результаты международных сопоставительных исследований свидетельствуют о том, что в школе сохраняется большой разрыв в качестве среднего образования. Был выявлен существенный разрыв в успеваемости по регионам, территориям (город-село), языку обучения и социально-экономическому статусу семьи. Так, в разрезе регионов разрыв между самым низким и высоким показателями составил 84 балла и соответствует 3 годам обучения. Практически все южные и особенно западные регионы страны показывают результаты ниже среднего по стране.

      Результаты международного исследования PISA-2018 демонстрируют существенный разрыв по качеству полученного образования между городскими и сельскими обучающимися и параллельно в региональном разрезе. Например, показатели обучающихся сельских школ в Северо-Казахстанской области выше, чем те же показатели обучающихся городских школ в Кызылординской области. Такая ситуация сохраняется по многим регионам. По математической и естественнонаучной грамотности в PISA-2018 разрыв сократился на 3 балла по сравнению с PISA-2009, по читательской грамотности, напротив, увеличился на 4 балла. Среди обучающихся в сельской местности также наблюдается более высокая доля отстающих (функционально неграмотных). По читательской грамотности всего лишь 24 % сельских обучающихся достигают уровня 2 и выше.9

      Низкие результаты по всем трем оцениваемым направлениям PISA-2018 (читательская грамотность, математическая грамотность, естественные науки) показали Атырауская, Мангистауская, Алматинская и Южно-Казахстанская (ныне Туркестанская) области.

      Одним из оснований образовательного неравенства выступает разрыв в квалификации городских и сельских педагогов, их навыки и наличие соответствующей учебно-материальной базы. Аналогичные результаты по разрыву представлены и в других международных исследованиях, таких как TIMSS, PIRLS и ICILS. Основной причиной таких событий является оценка учебных достижений обучающихся на знание предмета, а не функциональной грамотности. В этой связи необходимо обратить внимание на переосмысление действующей модели внешнего оценивания среднего образования на наличие базовых знаний (функциональной грамотности) с ориентиром на обновленное содержание образования.

      Результаты международных сопоставительных исследований свидетельствуют о значительном разрыве в показателях между обучающимися на государственном и русском языках в пользу вторых. Согласно результатам PISA-2018 по читательской грамотности обучающиеся на государственном языке показывают результат на 70 баллов ниже обучающихся на русском языке, по естественнонаучной грамотности − 65 баллов, по математической грамотности − 38 баллов.

      При этом на протяжении циклов исследований наблюдается сокращение данного разрыва как за счет улучшения результатов обучающихся на казахском языке, так и снижения или неизменения результатов обучающихся на русском. По чтению, например, по сравнению с 2009 годом разрыв сократился на 19 баллов.

      В разрезе языков обучения в целом по всем регионам Казахстана и направлениям тестирования обучающиеся с русским языком обучения сдают тест PISA более успешно, чем с казахским языком. Однако в каждом регионе статистически значимо отличается величина данного разрыва. По читательской грамотности наибольший разрыв − более 80 баллов выявлен в Павлодарской (разница составила 87 баллов), Мангистауской (86) областях и в городе Алматы (83), а наименьший в Алматинской области (31 балл).

      ____________________________________________

      9 Достижения по чтению, математике и естествознанию: результаты исследования PISA-2018 в Казахстане, Национальный отчет.


      Разрыв в результатах в разрезе город – село и среди регионов был также выявлен международным сопоставительным исследованием ICILS-2018. Разница между самым высоким и самым низким результатами составила 165 баллов. Между сельскими и городскими школами разница составляет 70 баллов.

      Разница показателей внешней оценки учебных достижений (далее – ВОУД) 9-х классов между городскими и сельскими учащимися составляет 7 баллов в течение 3 последних лет. С 2017 года собственные результаты городских и сельских школ остаются практически без изменений и разрыв между ними сохраняется на том же уровне.10

      В 2019 году впервые сократился разрыв в результатах ЕНТ между выпускниками городских и сельских школ. Средний балл выпускников городских школ составил 70,54 балла, сельских – 69,11. В результате разрыв между городскими и сельскими школьниками сведен до минимальных 1,43 балла.

      В сельской местности расположено 70 % государственных общеобразовательных школ, в них обучается 42 % (1506250) детей.

      Малокомплектными являются 2754 школы с контингентом 193173 обучающихся. Наибольшее количество МКШ расположено в Северо-Казахстанской (13 %), Акмолинской (13 %), Восточно-Казахстанской (12 %), Костанайской (11 %), Карагандинской (7 %) областях.

      В настоящее время сельские школы уступают в инфраструктурном развитии и оснащении: кабинетами новой модификации оснащены 66 % сельских школ (в городе – 86 %), системами видеонаблюдения обеспечены 71,5 % школ в сельской местности (в городе – 95 %), в 2000 сельских школах отсутствует интернет-связь.

      Существенными факторами, влияющими на качество обучения сельских школьников, являются сложность привлечения высококвалифицированных педагогов в сельскую местность, недостаточность финансовых и материальных ресурсов, коммуникаций и технологий. В исследовании PISA-2018 среди основных проблем, в некоторой степени препятствующих качественному процессу обучения, 36 % руководителей сельских организаций образования отметили нехватку преподавательского состава, 21 % – недостаточность квалифицированных кадров.11

      Образовательный фонд "IQanat" организует программы менторства для обучающихся из сельских школ и лагерь для интенсивной подготовки к ЕНТ. Фонд ежегодно проводит олимпиады по общеобразовательным предметам для обучающихся 9-х классов сельских школ. Финалисты олимпиады имеют возможность поступить в IQanat High School of Burabay.

      В рамках проекта "Hello, Aul", реализуемого общественным объединением "Alpha Academy" при поддержке Фонда социального развития Назарбаев Университета, проводятся 2-х месячные курсы по английскому языку для обучающихся 8-10 классов сельских школ. В настоящее время проект реализуется в Туркестанской, Жамбылской и Алматинской областях.

      Для устранения разрыва между качеством образования в сельских и городских школах разработаны региональные программы по поддержке сельских школ "Цифровой Казахстан" и "Ауыл – Ел бесігі", проекты "Мобильный учитель", "Қамқор жанұя", "Шефство сильных школ над сельскими школами с низкой результативностью".

      АОО "НИШ" продолжает трансляцию своего опыта в систему среднего образования страны. Для этого из числа общеобразовательных школ в регионах функционирует 1710 "ведущих школ", являющихся методическими площадками. Также реализуются проекты по методической (проведение исследований в школах, обучение педагогов, выработка рекомендаций для органов образования и др.) и материально-технической (оснащение и переоборудование, ремонт, реконструкция) поддержке сельских школ с участием частных инициативных организаций (спонсоров). Для учителей общеобразовательных школ создана общедоступная онлайн-платформа "Системно-методический комплекс", содержащая свыше 174 тысяч материалов к каждому уроку по всем предметам с 1 по 11 классы на трех языках.

      _______________________________________________

      10 Готовность казахстанских детей к цифровой жизни: результаты ICILS-2018, Национальный отчет.

      11 Достижения по чтению, математике и естествознанию: результаты исследования PISA-2018 в Казахстане, Национальный отчет.


      В 2020 году для дистанционного обучения АОО "НИШ" совместно с "Bilim Media Group" разработан цифровой образовательный контент "Онлайн-мектеп", содержащий 24 тысячи уроков по всем предметам с 1 по 11 классы на казахском и русском языках.

      На сегодня в стране функционирует 21 НИШ, в которых обучаются 15829 учащихся, из них 6449 (40,7 %) – учащиеся из социально уязвимых слоев населения; 3090 (19,5 %) – учащиеся из сельской местности, малых городов и районных центров.

      В НИШ реализуется 2 образовательные программы: NIS-Programme (20 школ), которая интегрирует лучший казахстанский и международный опыт, сопоставима с международно признанными программами A-level (Великобритания), O-level (Сингапур), а также программа международного бакалавриата (1 школа), которая ориентирована на формирование глубоких предметных знаний, интеграцию дисциплин и развитие навыков широкого спектра, имеет прикладной характер.

      Также 20 НИШ получили международную аккредитацию CIS (Совет международных школ), подтверждающую высокое качество предоставления образовательных услуг, и готовятся ко второму циклу для подтверждения полученной аккредитации.

      В Казахстане создана база данных одаренных школьников, которые являются победителями и призерами олимпиад различного уровня. В эту базу входят 26,5 тыс. детей со всей страны. Кроме того, в регионах функционируют научно-практические центры, которые помогают выявлять и поддерживать таких детей. В 14 регионах страны функционируют центры по работе с одаренными детьми и молодежью. По всей стране работают 134 специализированные организации образования, которые ведут обучение одаренных детей. Общую координацию по вопросам выявления и поддержки одаренных детей и молодежи в стране осуществляет республиканский научно-практический центр "Дарын" (далее – РНПЦ "Дарын").

      Казахстанские школьники в течение последних лет подтверждают конкурентоспособность полученных знаний и компетенций на мировом уровне. В период с 1998 по 2021 годы одаренные обучающиеся Казахстана удостоены 2316 золотых, 3416 серебряных, 4980 бронзовых медалей в мировых предметных олимпиадах. Рейтинг участия казахстанских школьников на международных олимпиадах за последние три года продемонстрировал рост количества и качества завоеванных медалей.

      Так, если в 2020 году школьники не смогли завоевать золотые медали и в копилке насчитывалось всего 16 медалей из 31 возможной, то в 2021 году школьники смогли завоевать 2 золотые медали (математика и география) и в целом привнести в копилку страны 26 медалей из 31 возможной.

      В 2020 – 2021 учебном году наибольшее количество учащихся, принявших участие и ставших победителями республиканской олимпиады по общеобразовательным предметам, обучаются в лицеях-интернатах "Білім-инновация", в том числе награжденных золотой медалью – 31, серебряной – 57, бронзовой – 118, награжденных золотой медалью в Назарбаев Интеллектуальной школе – 16, серебряной – 39 и бронзовой – 23, награжденных золотой медалью в республиканской физико-математической школе – 12, серебряной – 17, бронзовой – 19.

      В 2020 – 2021 учебном году учащиеся, ставшие призерами и победителями 7 самых престижных международных олимпиад, завоевали в Назарбаев Интеллектуальной школе: 1 золотую, 6 серебряных и 4 бронзовые медали, в лицеях-интернатах "Білім-инновация" – 1 золотую, 4 серебряных и 5 бронзовых медалей, в республиканской физико-математической школе – 1 серебряную, 2 бронзовые медали.

      Согласно статистическим данным число обладателей знака "Алтын белгі" с каждым годом растет (2016 г. – от 4852 заявителей 2535, 2017 г. – от 6091 заявителей 5700, 2018 г. – от 5058 заявителей 4982, 2019 г. – от 7617 заявителей 7349, 2020 г. – от 8615 заявителей 8347, 2021 – от 10392 заявителей 9746).

      Вместе с тем, по итогам 2020 – 2021 учебного года среди выпускников специализированных организаций образования обладателями знака "Алтын белгі" стали 13 % выпускников лицеев-интернатов "Білім-инновация", 9 % выпускников республиканских физико-математических школ, 4 % выпускников НИШ.

      Учащиеся НИШ имеют свыше 158 авторских прав в области математики, информатики, программирования, 48 патентов на полезную модель в области химии, нанотехнологий и биологии, 175 учащихся получили денежные гранты для реализации инновационных проектов.

      Усовершенствованы Правила проведения всех этапов республиканских олимпиад по общеобразовательным предметам для обеспечения прозрачности и объективности.

      Наряду с открытием центров начали свою работу специализированные организации образования. В настоящее время функционирует 134 специализированные школы, которые осуществляют учебно-воспитательный процесс по различным направлениям, а именно из них 89 школ естественно-математического направления, 15 школ имени Абая, 2 военные школы, 4 школы искусств, 5 музыкальных школ, 5 IT-школ, 6 школ общественно-гуманитарного направления, 8 многопрофильных школ. Обучение в специализированных школах проводится на конкурсной основе.

      В стране функционирует 27 государственных лицеев-интернатов "Білім-инновация", специализированных организаций образования естественно-математического направления, которые являются успешными школами, способными меняться в духе со временем, сохраняя традиции. Отличительной особенностью учебного процесса лицеев является интеграция содержания учебных программ предметов естественно-математического цикла и межпредметной интеграции, расширенного программного материала за счет лицейского компонента, использования инновационных технологий.

      Основная цель лицея – предоставить ученикам (обучающимся) необходимые условия для развития национальных и общечеловеческих ценностей и функциональной грамотности талантливых и одаренных детей, готовых к самоактивации, а также дать качественное образование, основанное на достижениях науки и практики.

      Недостаточно внимания уделяется развитию и поддержке одаренных учеников сельских школ. Требуются системная переподготовка и повышение квалификации педагогов, работающих с одаренными и мотивированными обучающимися.

      Для поддержки одаренных детей требуется создание базы учебно-тренировочных сборов и профильных смен для их подготовки.

      Прием в специализированные школы централизован и с 2021 года проводится РНПЦ "Дарын".

      Инклюзивное образование имеет законодательное определение как процесс, обеспечивающий равный доступ к образованию для всех обучающихся с учетом особых образовательных потребностей и индивидуальных возможностей (Закон Республики Казахстан "Об образовании").

      Исследования убедительно доказывают, что обучаясь инклюзивно дети с ООП в сравнении с их сверстниками, обучающимися в специальных организациях образования, становятся более социализированными, обладают лучшими навыками для дальнейшего трудоустройства и независимой жизни.

      В настоящее время количество детей с ограниченными возможностями составляет более 161 тыс. детей, в т.ч. школьного возраста – 95898 и подросткового – 11844 детей. Ежегодный рост количества таких детей составляет в среднем 3 %, что является результатом государственной политики раннего выявления особых потребностей и оказания им психолого-медико-педагогической поддержки. Государство предоставляет право детям с ограниченными возможностями обучаться как по общеобразовательным, так и специальным учебным программам.

      В 2020 – 2021 учебном году доля государственных общеобразовательных школ, создавших условия для инклюзивного образования (сопровождение психолого-медико-педагогической консультаций (далее – ПМПК), сопровождение кабинета психолого-педагогической коррекции (далее – КППК), безбарьерные условия, методические материалы, специальные учебные и технические средства обучения, литературы и кадры), составила 75 %. Из 107348 детей с ООП (в возрасте от 7 до 18 лет) 41581 обучающийся охвачен инклюзивным образованием.

      Определен отдельный двойной размер подушевого норматива для детей с ООП в общеобразовательных классах. Предусмотрена 40 %-я надбавка от БДО педагогам за работу с детьми с ООП. В 7016 школах осуществляют деятельность 13112 специалистов психолого-педагогического сопровождения. Существенным изменением в 2020 году стало введение в типовые штаты работников образования единицы педагога-ассистента, призванного оказывать педагогическое сопровождение ребенка с ООП в общеобразовательном процессе.

      Важным документом для обеспечения детей с особыми потребностями равным доступом к качественному образованию стал Закон Республики Казахстан "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам инклюзивного образования" (2021 год). Согласно данному Закону специальные условия для получения образования включают учебные, а также специальные, индивидуальные и коррекционные развивающие программы и методы обучения, технические, учебные и иные средства.

      Законом регулируются деятельность служб психолого-педагогического сопровождения детей с ООП в общеобразовательной школе, вариативность, гибкость учебных планов, программ, а также система оценки достижений обучающегося в зависимости от особенностей его развития. Повышается ответственность государственных органов и первых руководителей организаций образования за необеспечение условий для инклюзивного образования.

      Законом Республики Казахстан "О социальной и медико-педагогической коррекционной поддержке детей с ограниченными возможностями" определены формы и методы социальной, медико-педагогической коррекционной поддержки детей с ограниченными возможностями.

      Наряду с инклюзивным обучением детям, имеющим постоянные или временные трудности в получении образования, обусловленные здоровьем, предоставлено право обучаться в специальных организациях образования. Так, для коррекционной психолого-педагогической поддержки детей с ограниченными возможностями создана сеть специальных организаций образования: 48 специальных ДО, 98 специальных школ, 88 ПМПК, 207 КППК, 14 реабилитационных центров (далее – РЦ).

      В ГОСО учтены нормы индивидуального обучения, разработаны более 440 специальных учебных программ, разработаны учебники со шрифтом Брайля, адаптирована для детей с ООП система критериального оценивания.

      Утверждены нормы оснащения оборудованием и мебелью организаций образования, предусмотрен прием документа об образовании "Аттестат об образовании", в отдельных случаях при сдаче вступительных экзаменов предоставляются отдельная аудитория и помощник, облегчена форма промежуточной и итоговой аттестации (индивидуальные задания с учетом психофизического развития).

      Совершенствуется система раннего выявления и коррекции детей с целью снижения количества детей с ограниченными возможностями к школьному возрасту. Вместе с тем, отсутствует единая база системного учета детей с ограниченными возможностями в стране. Необходима интеграция базы данных по детям с ограниченными возможностями, состоящим на учете в региональных, республиканских ПМПК, с базой данных НОБД.

      Большое значение имеет расширение сети специальных организаций образования. Для коррекционной поддержки детей в ПМПК и КППК имеются очереди (в ПМПК – 9224, КППК – 7798 детей). С 2022 года будет размещаться государственный образовательный заказ на специальную психолого-педагогическую поддержку детей с ограниченными возможностями развития, в том числе в частных центрах.

      Учителя-предметники нуждаются в специализированной комплексной помощи со стороны специалистов в области специальной педагогики и психологии, в вопросах понимания и реализации подходов к индивидуализации обучения детей с ООП.

      Необходима разработка общепедагогических технологий, моделей развивающего урока, технологий поддержки и детского сотрудничества, вовлечения родителей в педагогический процесс.

      В настоящее время в Казахстане отсутствует единый механизм психолого-педагогического сопровождения обучающихся на всех уровнях образования. В стране отсутствует единое положение о деятельности школьной службы психолого-педагогического сопровождения.

      Возникает необходимость рассмотрения вопросов организации профориентационной работы и социализации выпускников с ООП с вовлечением в этот процесс различных специалистов и родителей, корректировки профессиональных планов подростков с ООП в соответствии с их возможностями на протяжении всего периода профориентации.

      Использование совместных усилий педагогов общеобразовательной и специальной школы – наиболее эффективный способ удовлетворения особых потребностей детей в условиях инклюзивного образования.

      С 1 января 2021 года создана новая вертикаль администрирования и финансирования системы управления, при которой отделы образования районов, городов областного значения подотчетны и подконтрольны управлениям образования областей. В результате обеспечены равномерное распределение финансовых средств по потребностям каждого района, единое видение подходов к реализации государственной политики, централизация закупа товаров и услуг, внедрение облачной бухгалтерии и уменьшение финансовых нарушений, мобильное решение проблемных вопросов, сокращение сроков передачи основных средств между организациями образования. Все финансовые операции проводятся через систему "Казначейство-клиент" и требуют длительного времени.

      Исследования показали, что 67 % директоров казахстанских учебных заведений прошли обучение управлению школой после вступления в должность (TALIS-2018). 13 % обучались педагогическому лидерству (30 % – в ОЭСР, TALIS-2018). При этом в республике отсутствует программа системной подготовки менеджеров образования.12

      Директора казахстанских учебных заведений большую часть своего рабочего времени используют на выполнение административных (21,6 % рабочего времени) и учебно-воспитательных задач (21,3 %), а затем на управленческие вопросы (18,3 %). В свою очередь, в странах ОЭСР директора используют свое рабочее время больше на решение административных (29,5 %) и управленческих (21,3 %) задач и лишь потом на решение учебно-воспитательных (16,3 %).13

      Несмотря на оказываемую со стороны государства поддержку организациям среднего образования, ученики систематически показывают низкие результаты успеваемости. В настоящее время не разработана система независимой комплексной оценки эффективности организаций образования, отсутствуют механизм трансляции опыта успешных стратегий развития, эффективный менеджмент по управлению персоналом и рациональное применение подушевого финансирования.

      _____________________________________________________

      12 "Международное исследование преподавания и обучения TALIS-2018: первые результаты Казахстана", 2019 год: Национальный отчет, первый том

      13 "Международное исследование преподавания и обучения TALIS-2018: первые результаты Казахстана", 2019 год: Национальный отчет, первый том


      Объем финансирования образования в 2021 году увеличился на более чем 2 трлн тенге к уровню 2010 года. Однако доля расходов государственного бюджета на образование к ВВП все же сохраняется на уровне 3 %, тогда как в странах ОЭСР варьируется от 5 до 6 %. Анализ расходов местных бюджетов из года в год показывает снижение. Средние расходы на 1-го ученика в государственной школе в 2021 году по сравнению с 2020 годом сократились на 74,1 тыс. тенге. При этом население страны не ощущает реальную цену государственных вложений, так как родители детей не являются основными оценщиками образовательных услуг.

      Подушевое финансирование реализовано на всех уровнях образования. В среднем образовании данный принцип финансирования применяется не в полном объеме, осуществлен переход на подушевое финансирование городских полнокомплектных школ.

      Активная фаза развития цифровизации в образовании началась в 2017 – 2018 годах с исполнения задач Послания Главы государства и принятия Государственной программы "Цифровой Казахстан".

      Первыми шагами стали инвентаризация имеющихся информационных ресурсов и запуск процесса трансформации информационной системы НОБД в единое хранилище данных по системе образования. В конкурентной среде активно функционируют такие образовательные информационные ресурсы как BilimLand, Kundelik, BilimAL, I-mektep, Mektep-EDU, которые не только автоматизировали образовательный процесс, но и предлагают организациям образования различного рода онлайн-образовательный контент. Школы имеют право самостоятельно выбирать контент, отвечающий их требованиям.

      Мощным толчком к развитию цифровизации в образовании послужили карантинные меры и экстренный переход на дистанционный формат работы. Как результат только в 2020 году приобретены и розданы учащимся и учителям более 500 единиц компьютерной техники. Соотношение учащихся на 1 учебный компьютер сместилось с "11 к 1" на "5 к 1".

      Цифровизация затронула все информационные системы, так как в ней задействованы интеграционные процессы для обмена данными, а значит верификации, уменьшения нагрузки на заполняющих их лиц, оперативности и т.д.

      В системе образования начато внедрение единой интегрированной образовательной онлайн-системы.

      Установлены минимальные требования к программно-аппаратному комплексу и прикладному программному обеспечению, используемым в организациях образования. В первую очередь требования направлены на исключение возможности приобретения морально устаревшего оборудования.

      Началась массовая разработка онлайн-обучающего контента – рынок стал активно предлагать новые цифровые решения.

      Больше всего переход на дистанционный формат повлиял на учащихся и учителей в части наращивания цифровых компетенций.

      Переход на дистанционный формат обучения и автоматизацию образовательных государственных услуг состоялся благодаря тому, что в системе образования функционирует информационная система НОБД, в которой ведется статистика в сфере образования. НОБД охватывает более 21 тыс. организаций образования разных уровней и интегрирована с различными государственными и частными IT решениями. Ежегодная экономия за счет автоматизации позволяет экономить бюджетные средства до 1 млрд тенге в год.

      Для цифровизации системы образования необходимо активно развивать цифровую инфраструктуру, которая включает в себя компьютерное оборудование и высокоскоростной Интернет.

      Вторым важным направлением являются оптимизация и реинжиниринг бизнес-процессов, цифровизация процессов с целью облегчения работы организаций образования и полный учет информации в информационных системах. Это позволит сократить количество государственных услуг и предоставлять многие образовательные услуги в цифровом формате.

      Вместе с тем, в среднем образовании имеются следующие проблемы:

      недостаточно развитая инфраструктура школ, устаревание МТБ идет быстрее, чем строительство новых школ и оснащение организаций образования;

      наличие аварийных, трехсменных школ и дефицита ученических мест;

      низкая заинтересованность частных инвесторов в строительстве школ в рамках ГЧП;

      недостаточность сети пришкольных интернатов при опорных школах для МКШ;

      недостаточное создание комфортных условий для обучающихся в организациях среднего образования, в том числе обеспечение питьевым водоснабжением, санитарией и гигиеной;

      недостаточное обеспечение организаций среднего образования учебными кабинетами новой модификации;

      недостаточное обеспечение преемственности содержания среднего образования с другими уровнями образования;

      слабая ориентированность содержания образования на выработку предпрофессиональных навыков и компетенций;

      недостаточное методическое сопровождение критериального оценивания;

      недостаточная обеспеченность учебниками и УМК специальных (коррекционных) организаций образования;

      нехватка современных электронных учебников и УМК, доступных как на внешних носителях, так и в дистанционном режиме;

      требует пересмотра содержание учебников на казахском языке, в том числе по предмету "Қазақ әдебиеті";

      слабая профилизация в школах при выборе типовых учебных планов;

      сохранение разрыва в качестве среднего образования между регионами, городом и селом;

      низкий охват олимпиадным движением школьников из сельской местности, а также детей с ООП;

      несоответствие возможностей сети ПМПК, КППК, РЦ потребностям населения;

      дефицит мест в специальных ДО;

      разрозненность статистики различных государственных органов по детям с ограниченными возможностям;

      потребность в специальных педагогах, укреплении специальной МТБ в школах и учебно-методической поддержке для обучения детей с ООП;

      отсутствие нормативно обеспеченного механизма деятельности службы психолого-педагогического сопровождения в общеобразовательных организациях;

      существующий уровень социально-экономической адаптации к рынку труда выпускников организаций образования с ООП не в должной степени отвечает этим потребностям;

      увеличение нагрузки на специалистов управлений образования, усложнение ведения планирования и освоения бюджетных средств организаций образования;

      недостаточный уровень навыков лидерства у менеджеров государственных организаций среднего образования;

      отсутствие независимой комплексной оценки эффективности организаций образования;

      отсутствие механизма трансляции опыта успешных стратегий развития, эффективного менеджмента по управлению персоналом и рациональному применению подушевого финансирования;

      закрытость бюджетов организаций образования (родители детей и сами дети не являются основными оценщиками образовательных услуг);

      неравные возможности доступа школ к цифровым образовательным ресурсам (далее – ЦОР);

      неравномерный доступ у организаций среднего образования к широкополосному Интернету;

      недостаточность цифрового образовательного контента и интеграции в международную систему образования;

      отсутствие мониторинга состояния МТБ организаций образования, в т.ч. цифровизации.

Глава 6. Техническое и профессиональное образование

      Новые вызовы, связанные с COVID 19, актуализировали необходимость перезагрузки сложившейся ситуации в системе ТиПО. Принципиально важными стали осуществление поиска новых управленческих подходов, поддержка частных инициатив и обеспечение возможности не только для восстановления штатного формата обучения, но и дистанционного.

      Доступ к системе ТиПО обеспечивает 770 организаций ТиПО, из них 444 государственных, 326 частных. Общий контингент составляет 481,3 тыс. человек, более половины из которых обучаются по государственному заказу – 290,5 тыс. человек. Ежегодно в организации ТиПО поступают 160,5 тыс. человек. 85 % обучающихся относятся к категории малообеспеченных и уязвимых слоев населения.

      С 2017 года проект "Бесплатное профессионально-техническое образование для всех" позволил обучиться более 300 тыс. молодых людей. Реализация проекта сократила долю молодежи NEET, молодежную безработицу, а также число молодежи, трудоустроенной без квалификации. Однако не охваченными обучением остаются более 237,2 тыс. молодых людей категории NEET.

      В 2021 году только 42 % обучающихся от общего числа выпускников основного среднего образования (в 2020 г. – 40 %) и 32 % от выпускников общего среднего образования (в 2020 г. – 20 %) поступили в организации ТиПО.

      Ежегодный рост приема в организации ТиПО свидетельствует об изменении у школьников и их родителей представления о привлекательности получения данного образования.

      Тем не менее актуальными остаются вопросы информирования населения о динамичном развитии системы ТиПО и профессионального самоопределения школьников через инструменты профориентационной работы.

      Остается актуальной проблема профилизации организаций ТиПО, которая связана в первую очередь с сокращением подготовки специалистов по невостребованным на рынке труда экономическим, юридическим специальностям уровня ТиПО. Профилизация организаций ТиПО даст возможность аккумулировать средства на качественную подготовку кадров по отраслевому признаку в узком спектре.

      Половине государственных организаций ТиПО удалось создать равные условия и безбарьерный доступ для студентов с ООП. Остается актуальным вопрос трудоустройства выпускников с ООП.

      С 1 сентября 2021 года все организации ТиПО, осуществляющие подготовку кадров по государственному заказу, перешли на подушевое финансирование. Разработаны Правила и Методика подушевого нормативного финансирования технического и профессионального, послесреднего образования. Это позволило регламентировать компетенцию сторон и порядок финансирования образовательного процесса и образовательной среды. Предусмотрены расходы на приобретение учебно-методической литературы от 12 до 15 тыс. тенге на одного студента. Увеличена норма расходов образовательного процесса вдвое на инклюзивное обучение.

      Разработан и утвержден новый классификатор, который приведен в соответствие с направлениями Международной стандартной классификации образования (далее – МСКО), Национальной рамкой квалификаций, Национальным классификатором занятий Республики Казахстан. В новом классификаторе ТиПО квалификации объединены (укрупнены) с учетом идентичности подготовки и интегрированности некоторых специальностей в одну. Исключены специальности, по которым подготовка не ведется несколько лет, а также введены новые специальности на основе результатов мониторинга рынка труда, атласа профессий.

      С нового учебного года осуществляется внедрение академической самостоятельности в соответствии с Государственным общеобязательным стандартом ТиПО. Это позволяет организациям ТиПО разрабатывать образовательные программы самостоятельно с участием работодателей на основе требований Государственного общеобязательного стандарта ТиПО, профессиональных стандартов, профессиональных стандартов WorldSkills и региональных особенностей.

      Также в Государственном общеобязательном стандарте ТиПО определены требования к общеобразовательным дисциплинам и базовым модулям, предложены новые модели учебного плана c учетом модульно-кредитной технологии обучения.

      На сегодняшний день организации ТиПО могут исключать те или иные модули и заменять их новыми, формирующими необходимые компетенции.

      Если ранее были жесткое регламентирование и установление сроков обучения по различным квалификациям в среднем от 2-х лет до 3-х лет 10 месяцев, то на сегодня данная норма исключена из Закона Республики Казахстан "Об образовании". Теперь сроки обучения зависят от конкретной образовательной программы и требуемых результатов обучения.

      Также образовательные программы организаций ТиПО предусматривают получение студентами нескольких квалификаций за 2 года 10 месяцев (повар-технолог, кондитер-оформитель). Ранее для получения только одной квалификации "повар" студент обучался 2 года 10 месяцев.

      Вместе с тем, 50 % опрошенных работодателей не удовлетворены качеством подготовки выпускников ТиПО. Согласно результатам Глобального индекса конкурентоспособности-2019 работодатели оценивают уровень качества ТиПО на 3,7 балла из 7 возможных. Кроме того, по результатам международных сопоставительных исследований обучающиеся организаций ТиПО серьезно отстают от своих сверстников по базовым навыкам, которые формируются в процессе обучения по дисциплинам общеобразовательного цикла.

      Связь между региональным рынком труда и системой образования отслеживается через трудоустройство выпускников в течение полугода после выпуска. Трудоустройство выпускников ТиПО в 2021 году составило 66 %.

      Общий библиотечный фонд учебных заведений составляет более 18 млн экземпляров, в том числе 6 млн на государственном языке. Следует отметить, что 60 % студентов обучаются на государственном языке, при этом доля учебников и литературы на казахском языке составляет всего лишь 35 %.

      Проект "Жас маман", инициированный первым Президентом Республики Казахстан Назарбаевым Н.А., позволил модернизировать МТБ 180 организаций ТиПО, из них в 2020 году – 80, в 2021 году – 100 организаций ТиПО. Несмотря на реализацию проекта, 48 % государственных организаций ТиПО все еще используют устаревшее оборудование в учебном процессе.

      Дуальное обучение внедрено в 536 организациях ТиПО с участием 6368 предприятий и охватом 60483 обучающихся. Однако предприятия выражают незаинтересованность работы по дуальной системе обучения ввиду отсутствия стимулов для бизнеса и значительных финансовых затрат. Кроме того, на производстве отсутствуют квалифицированные инструкторы-наставники со знанием основ педагогического мастерства.

      Создано 502 попечительских и 578 индустриальных советов, в состав которых вошли представители работодателей для вовлечения в процесс управления организациями ТиПО и разработки образовательных программ.

      В доверительное управление передано 10 организаций ТиПО. Однако передача остальных организаций ТиПО в доверительное управление будет зависеть от эффективности деятельности переданных организаций ТиПО.

      В период пандемии система ТиПО, несмотря на наличие разветвленной сети цифровых платформ, также столкнулась с проблемой низкой оснащенности цифровой техникой и низкой квалификацией обучающихся и педагогов в цифровой среде.

      100 % организации ТиПО имеют доступ к более чем 30 платформам. Сформирован каталог с более 21 тыс. ЦОР, в том числе 12 368 видеоуроков, 3848 электронных учебников, 5771 дополнительных материалов.

      Основной проблемой в ТиПО, обуславливающей низкую цифровую грамотность педагогов, остается старение педагогических кадров, с возрастом "55+" насчитывается 8867 педагогов, в том числе 3349 пенсионеров.

      Вместе с тем, в ТиПО имеются следующие проблемы:

      низкая привлекательность и непрестижность организаций ТиПО для выпускников школ;

      неудовлетворенность рынка труда подготовкой кадров с ТиПО;

      неэффективное размещение государственного заказа;

      слабая профориентационная работа среди школьников;

      устаревшая МТБ организаций ТиПО;

      низкий уровень трудоустройства выпускников ТиПО, в том числе лиц с ООП;

      низкая заинтересованность работодателей в дуальном обучении;

      старение педагогических кадров.

Глава 7. Высшее и послевузовское образование

      На протяжении последних лет значительно расширен доступ к высшему и послевузовскому образованию. За последние четыре года число выделенных грантов на программы бакалавриата увеличилось в 1,7 раза, магистратуры – 1,8, докторантуры – 3,7 раза. При этом доля государственного заказа, выделяемого на технические направления подготовки, составляет более 40 %. Кроме того, при формировании государственного заказа учитываются основные показатели национальных проектов, стратегических документов.

      На сегодняшний день особое внимание уделяется педагогическим направлениям подготовки, инженерным, обрабатывающим и строительным отраслям, IT направлениям.

      Вместе с тем, согласно данным Министерства труда и социальной защиты населения наиболее высокая потребность в кадрах наблюдается в инженерах (около 47 тыс.человек).

      Наблюдается перекос в сторону гуманитарных специальностей. С учетом новых вызовов для выращивания нового поколения инженеров, промышленников приоритет нужно отдать техническим профессиям.

      Также следует отметить, что международная стипендия "Болашақ" с 2016 по 2019 годы присуждалась в основном по программам обучения гуманитарного направления. Так, более половины стипендиатов обучались на гуманитарных специальностях. Вслед за гуманитарными направлениями идут программы инженерно-технического направления – 24,1 %, медицины – 5,7 %, культуры и искусства – 1 % и др.

      Казахстан выполняет свои обязательства по обеспечению справедливого доступа к вузам для лиц с низким социально-экономическим статусом. В 2021 году в перечень квот по приему при поступлении на учебу в вузы включены категории лиц из социально уязвимых слоев населения. Кроме того, в 2021 году в Закон Республики Казахстан "Об образовании" включена норма по внедрению государственного образовательного кредита, предоставляемого обучающимся для оплаты высшего образования. Вместе с тем, согласно оценке ОЭСР система распределения государственного образовательного заказа все еще ориентирована исключительно на академическую успеваемость абитуриента без учета социально-экономического статуса его семьи.14

      ____________________________________________________

      14 Обзор национальной политики в области образования. Высшее образование в Казахстане. 2017 год.


      Введены многократное проведение ЕНТ и условное зачисление в вуз. Снято требование сдачи тестирования при переводе казахстанских граждан из зарубежных вузов. Однако по-прежнему в тестовых заданиях ЕНТ основное внимание уделяется оценке запоминания конкретных фактов, а не применения знаний для решения задач в реальных жизненных ситуациях.

      Ежегодный рост числа выпускников школ оказывает нагрузку на инфраструктуру вузов. К 2030 году ожидается двухкратный рост количества выпускников школ, что приведет к перегруженности в вузах, выражающейся в нехватке квалифицированного ППС и дефиците мест в вузах и общежитиях. Возрастает актуальность формирования современной инфраструктуры, а также обновления лабораторной базы вузов.

      Впервые за последние четыре года повышен размер стипендии всем студентам на 50 %. Ежемесячная государственная стипендия студентов вузов составила 31423 тенге, студентов по педагогическим направлениям подготовки и направлению подготовки "Здравоохранение" – 50400 тенге, магистрантов – 76950 тенге, докторантов – 172500 тенге.

      Деятельность в системе высшего и (или) послевузовского образования ознаменована принятием Закона Республики Казахстан о расширении академической и управленческой самостоятельности вузов. Закон позволяет вузам самостоятельно разрабатывать образовательные программы. Обновлены образовательные программы высшего и (или) послевузовского образования по всем направлениям с учетом запросов рынка труда. Тем не менее результаты международной оценки навыков взрослых PIAAC показали, что высшее образование недостаточно развивает компетенции взрослого населения в сравнении со странами ОЭСР.15

      _______________________________________________

      15 Навыки взрослых в Казахстане: первые результаты исследования PIAAC. Национальный отчет.


      В 2021 году система высшего образования выпустила более 170 тыс. кадров на рынок труда. Однако отсутствуют механизмы тесного взаимодействия вузов с выпускниками, в частности с целью дальнейшей поддержки их профессионального развития. Трудоустройство выпускников вузов в 2021 году составило 68,9 %.

      Кроме того, по индикатору "Навыки выпускников" Казахстан занимает 95 место среди 141 страны мира в ГИК-2019. Потенциальной причиной этому является фрагментарный характер сотрудничества вузов с работодателями в рамках академической политики.

      Увеличивается представленность казахстанских вузов в глобальных рейтингах университетов. С 2016 года число вузов, отмеченных в рейтинге QS-WUR, увеличилось с 8 до 16. Три национальных вуза страны признаны рейтинговыми изданием Times Higher Education (Казахский национальный университет им. аль-Фараби, Казахский национальный исследовательский технический университет им. К. Сатпаева, Евразийский национальный университет имени Л. Гумилева).

      В части обеспечения качества большинство образовательных программ (73,3 %) аккредитованы национальными провайдерами обеспечения качества. 8,2 % образовательных программ имеют международную аккредитацию.

      Академическая честность приобретает все большую значимость в образовательном процессе вузов. Все виды письменных работ (курсовые, дипломные работы, магистерские диссертации) студентов проходят проверку на предмет плагиата через системы Антиплагиат, Plagiat.pl, Turnitin, Unihub.

      Пандемия создала "новую нормальность", в которой произошел переход университетов в виртуальную среду. Системе высшего и (или) послевузовского образования удалось обеспечить непрерывный доступ к обучению через дистанционное и смешанное обучение. Среди всех уровней высшее образование оказалось наиболее адаптированным к дистанционному обучению. По результатам мониторинга НПП "Атамекен" 41 % образовательных программ были полностью, 43 % частично готовы к переходу или проведению дистанционного обучения с использованием онлайн-технологий.

      В рамках реализации программы "Рухани жаңғыру" с 2017 по 2020 годы реализован проект "Новое гуманитарное знание. 100 новых учебников на казахском языке" по развитию общественных и гуманитарных наук.

      Переведенные учебники используются в качестве базовой литературы при изучении дисциплин "Философия", "Культурология", "Экономика", "Педагогика и психология", "Социология", "История", "Религиоведение", что способствует получению новых знаний, направленных на развитие общенациональной идеи "Мәңгілік ел", креативных и инновационных навыков.

      Однако наблюдается нехватка учебной литературы на государственном языке.

      Вузы перешли на автономию в управленческих, кадровых и финансовых вопросах. Введены новые правила назначения ректоров по принципу выборности.

      28 государственных вузов реорганизованы в некоммерческие акционерные общества (далее – НАО) с созданием совета директоров. Количество членов совета директоров составило 228 человек.

      В условиях стремительности изменений в мире требуют развития навыки управления в кризисных ситуациях для топ-менеджмента вузов.

      Новым этапом развития политики в области международного образования стало принятие Стратегии интернационализации высшего образования до 2025 года.

      В 2019 году впервые запущена стипендиальная программа для иностранных граждан, в том числе для лиц казахской национальности, не являющихся гражданами Республики Казахстан. В 2020 – 2021 учебном году в 16 вузах Казахстана обучались 83 стипендиата, из них 36 студентов – этнические казахи.

      Пандемия приостановила возможности академической мобильности и стажировок за рубежом для студентов вузов. Доля иностранных студентов в контингенте вузов упала с 40043 до 29069 человек, сократившись до 5 % (страны ОЭСР – 6,8 %).

      Казахстанские вузы реализовали в 2021 году 152 программы двойного диплома с 77 вузами-партнерами. В число вузов-партнеров входят вузы СНГ, Европы, Азии и США. Контингент студентов, обучающихся по таким программам, составил 1120 человек: бакалавриат – 674, магистратура – 435, докторантура – 11.

      На начало 2020 – 2021 учебного года в вузах обучалось 34619 магистрантов, при этом прием составил 15245 человек, выпуск – 21372 магистранта. В докторантуре контингент обучающихся достиг 6914 человек. Прием составил 2094 человека, выпуск – 1446, из них 33,4 % (483) – с защитой диссертации.

      В рамках национальной подписки вузы Казахстана обеспечены бесплатным доступом к международным базам данных Web of Science и Scopus.

      За 2016 – 2021 годы портфель публикаций Казахстана обеспечивают 80 вузов. По публикационной активности отметились Назарбаев Университет и Казахский национальный университет имени аль-Фараби – 3673 и 3062 публикации соответственно. Высокие показатели нормализованной средней цитируемости приходятся на публикации Казахского национального медицинского университета имени С. Асфендиярова (5,59, что более чем в 5 раз выше среднего мирового уровня цитируемости, равного единице) и Назарбаев Университета (1,07).

      Однако, общее количество публикаций ППС казахстанских вузов в международных изданиях с высоким импакт-фактором остается невысоким.

      Вместе с тем, в высшем и послевузовском образовании имеются следующие проблемы:

      слабая синхронизация системы высшего образования с текущими потребностями рынка труда в региональном и отраслевом разрезе;

      сохранение ориентированности системы распределения государственного образовательного заказа на академической успеваемости абитуриента без учета социально-экономического статуса его семьи;

      недостаточная развитость инфраструктуры и лабораторной базы вузов;

      ориентированность ЕНТ как вступительного экзамена в вузы на проверку знаний, а не навыков высокого порядка;

      недостаточный фокус образовательных программ вузов на развитии ключевых компетенций и системе их оценивания;

      недостаточное количество учебников по базовым и профилирующим дисциплинам на государственном языке в вузах;

      отсутствие механизмов взаимодействия вузов с выпускниками после окончания университетов;

      фрагментарный характер сотрудничества вузов с работодателями в рамках академической политики;

      слабая вовлеченность представителей гражданского общества и бизнеса в работу органов корпоративного управления;

      недостаточный уровень подготовленности топ-менеджмента вузов к работе с новыми вызовами;

      сокращение доли иностранных студентов в вузах;

      невысокое количество публикаций ППС вузов в международных изданиях с высоким импакт-фактором.

Глава 8. Оценка качества образования

      Для стимулирования роста сети частных ДО с 2011 года отменено лицензирование деятельности детских садов, введен уведомительный порядок. Вместе с тем, упрощение процедуры проверки, исключение лицензирования, внедрение уведомительного порядка деятельности ДО привели к низкому качеству услуг ДВО.

      Об этом также свидетельствует исследование, проведенное в Казахстане с использованием международной шкалы оценки качества ECERS-R. Результаты оценки показали средний уровень качества предоставляемых услуг в ДО.

      При этом, учитывая, что государственная политика, определенная в документах Системы государственного планирования, направлена на отмену введения новых административных барьеров в части создания бизнеса, необходимо проработать альтернативные варианты оценки качества предоставляемых услуг.

      В этой связи национальная система отслеживания уровня развития умений и навыков у детей дошкольного возраста требует дополнительной доработки с учетом международного и отечественного опыта. Система оценки качества дошкольного образования должна обеспечивать стимулирование повышения качества услуг.

      В системе среднего образования в рамках обновленного содержания в школах внедрена система критериального оценивания учебных достижений обучающихся.

      ВОУД проводилась до 2020 года путем замера предметных знаний, а не функциональной грамотности. Поэтому необходимо усовершенствовать модель внешнего оценивания среднего образования на освоение программы начального и основного среднего образования, нацеленную на проверку базовых знаний с учетом обновленного содержания образования.

      В организациях технического и профессионального, послесреднего образования до 2021 года ВОУД не проводилась, а в вузах же она не позволила оценить получаемые результаты обучения с учетом расширения академической самостоятельности вузов с 2018 года.

      Необходимо пересмотреть содержание ЕНТ относительно вопросов, направленных на замер функциональной грамотности и компетенций, по аналогии с инструментами международных сопоставительных исследований PIRLS, PISA, ICILS, а также тестов SAT и др.

      С 2021 года возобновлен институт государственной аттестации организаций образования. Введены в действие критерии оценки организаций образования, которые разработаны в соответствии с требованиями ГОСО всех уровней.

      Государственная аттестация организаций образования проводится 1 раз в 5 лет путем анализа материалов самооценки с фактическими данными.

      В 2021 году из 178 организаций образования аттестовано 32 (18 %) организации образования, в том числе 18 детских садов (22,5 %), 12 школ (14 %), 2 организации ТиПО (14 %), не аттестовано – 146 (82 %), в том числе 62 (77,5 %) детских сада, 72 (86 %) школы, 12 (86 %) организаций ТиПО.

      В 146 неаттестованных организациях образования выявлено 913 нарушений требований ГОСО (в ДО – 409, школах – 368, организациях ТиПО – 136).

      Организациям образования, не прошедшим государственную аттестацию, предоставлено время не более одного года для устранения нарушений и приведения образовательной деятельности в соответствие с требованиями законодательства Республики Казахстан в области образования.

      Государственная аттестация станет стимулом для организаций образования для повышения качества образования, приучит к самостоятельному поиску проблем и их решению через инструмент самооценки.

      Педагоги организаций дошкольного, общего среднего, дополнительного, специального технического и профессионального, послесреднего образования, методисты методических кабинетов (центров), а также руководители организаций образования ежегодно проходят НКТ в электронном формате на бесплатной основе.

      По итогам НКТ педагогов в 2021 году 76604 педагога набрали пороговый балл (в 2020 году – 66739), то есть 38,1 % (в 2020 году – 46 %). Средний балл составил 50,8 (в 2021 году – 54).

      В ходе проведения НКТ выявлено 1604 человек, в том числе в ДО – 51 человек, результаты которых были аннулированы в связи с нарушением требований проведения НКТ.

      На сегодня выявлены проблемы слабой подготовки к аттестации педагогов и весьма слабой разъяснительной работы по соответствующему нормативному правовому акту со стороны специалистов региональных управлений образования и методических кабинетов (центров).

      Вместе с тем, в оценке качества образования имеются следующие проблемы:

      в национальной системе оценивания отсутствуют комплексные критерии и инструменты, выявляющие системные проблемы ДВО;

      необходимость разработки инструментария для оценки качества образования, ориентированного на функциональную грамотность, с учетом международного опыта;

      требуется дальнейшее совершенствование системы аттестации педагогических кадров с учетом накопленного опыта и международной практики, так как квалификационные категории должны присваиваться исключительно по результатам роста качества знаний обучающихся;

      требуются дальнейшее совершенствование государственной аттестации ДО, школ и организаций ТиПО, а также международная аккредитация вузов.

Раздел 3. Обзор международного опыта

      Изучение и анализ международного опыта показывают, что ключевыми в развитии человеческого капитала ведущих стран в быстро развивающемся мире являются обеспечение равенства и доступа к образованию, а также вопросы охраны психического здоровья обучающихся и их эмоциональной поддержки.

      Казахстану наиболее интересен опыт передовых и соседних государств по развитию образования. Так, проанализированы стратегии следующих государств: США, Сингапур, Эстония, Франция, Российская Федерация.

      Восстановление потерь в знаниях обучающихся

      Мировой опыт показывает важность принятия ответных мер для восстановления национальных систем образования после пандемии. Особенного внимания требуют дети из социально уязвимых семей. Отсутствие своевременных мер по восстановлению потерь в знаниях в системе школьного образования приведет к возрастанию доли слабоуспевающих обучающихся на других уровнях или росту численности молодежи NEET.

      108 стран мира сообщили о пропущенных в среднем 47 днях очного обучения из-за закрытия школ в 2020 году, что эквивалентно примерно одной четверти учебного года.16 В этой связи каждая страна пытается восполнить (наверстать) упущенные знания и разработать системные меры, которые позволят не только решить текущие проблемы образования, но и послужат профилактикой будущим вызовам. В Великобритании запущена национальная программа репетиторства, разработанная для того, чтобы помочь учащимся восполнить потерю в обучении. В США запущен корпус репетиторов Теннесси – программа, в рамках которой студенты организаций ТиПО занимаются в парах со школьниками, чтобы сократить потери в учебе из-за COVID-19.

      Данный опыт по привлечению студентов в качестве репетиторов применим и в Казахстане. В рамках задач по восполнению потерь в знаниях будут предусмотрены меры по оказанию помощи студентами нуждающимся обучающимся.

      Развитие дистанционного обучения

      При реализации дистанционного обучения страны выходили из ситуации по-разному, используя и адаптируя различные решения в зависимости от уровня их цифровой и инфраструктурной готовности до начала пандемии. Несколько стран (Сингапур, Франция, Южная Корея) использовали национальные LMS решения, разработанные за много лет до пандемии. Китай адаптировал приложение DingTalk под нужды дистанционного образования, которое изначально разработано для бизнес-сообщества страны. Программы по организации учебного процесса и проведения синхронных онлайн-уроков, как Zoom, Skype, MS Teams, Google Classroom, использовались практически повсеместно во всех странах, включая Казахстан. Странами был накоплен огромный объем ЦОР. Казахстан также наращивает цифровой образовательный контент и в количественном плане, охватив онлайн-уроками все классы и предметы, и в качественном русле.

      Сельские школы в развитых странах широко используют возможности дистанционного обучения для облегчения взаимодействия между учителями, учащимися и их семьями и оптимального использования ресурсов. Например, в США большинство сельских школьных округов предлагают учащимся дистанционные курсы по предметам, не доступным в школе, такие как двойное зачисление, восстановление кредитов, курсы профессионального и технического образования.

      Таким образом, дистанционное обучение в Казахстане получит дальнейшее развитие и нормативное правовое обеспечение как часть возможного формата обучения с обеспечением контроля качества образования.

      Развитие сельских школ

      В мире проблемы инфраструктуры сельских школ часто решаются через стратегическое соединение сельских школ с другими школами и сотрудничество в рамках кластеров школ. Кластеринг стал популярным подходом развития и поддержки во многих странах из-за широкого спектра возможностей: обмен опытом и ресурсами (в т.ч. учителями), профессиональные сообщества учителей и многое другое. Например, в Испании соседние сельские школы часто действуют как единая административная единица. В Шанхае (Китай) между городскими и сельскими районами действует внутрирегиональная программа обмена педагогическими кадрами, методами обучения и управления учителями. Отделы образования сельских округов заключают контракт с городскими школами, которые берут на себя обязанность формулировать образовательную стратегию сельской школы, разработать новую систему управления школой, представить качественные образовательные ресурсы для повышения качества работы администрации сельских школ.

      _____________________________________________

      16 Аналитическое резюме. Что дальше? Уроки по восстановлению сектора образования: результаты опроса министерств образования в условиях пандемии COVID-19. 2021 год. http://uis.unesco.org/sites/default/files/documents/national_education_responses_to_covid-19_exec_summary_ru.pdf


      Данный международный опыт может применяться в Казахстане для сокращения разрыва в качестве среднего образования между городом и селом в рамках проекта "Шефство сильных школ над школами с низкой результативностью".

      Совершенствование процессов разработки учебников

      Государственная система одобрения школьной учебной литературы функционирует в большинстве стран. В ограниченном количестве государств учебники допускаются к использованию в школах без экспертизы, однако с процедурой сертификации издательства и их продукции (Италия, Франция, Финляндия и др.). Продолжительность срока разработки учебника и его дальнейшего внедрения в учебный процесс зарубежных стран варьируется от 3 до 6 лет. К примеру, в Японии – 4 года, во Франции – 6 лет, в Гонконге, Сингапуре, Канаде, Литве и Греции – минимум 2 года без учета тиражирования и доставки.

      В Японии, Канаде, Эстонии и Латвии в качестве экспертов учебников выступают педагоги школ и преподаватели вузов, в Германии – эксперты-предметники, владеющие методами социологических исследований. Принятая система возмещения расходов в Европейский Союз позволяет привлекать для проведения экспертизы учебных материалов высококвалифицированных экспертов, оплата труда которых сопоставима с вознаграждением авторов частных издательств.

      Таким образом, международный опыт показывает, что среди основных факторов, влияющих на качество учебников, можно выделить наличие перспективного планирования экспертизы учебных изданий, повышение зарплаты экспертов учебной литературы. В стране принимаются и будут продолжены меры по повышению качества учебников в соответствии с международным опытом в части вопросов по привлечению качественных экспертов и проведению экспертизы учебников.

      Пересмотр работы психологических служб в школах

      Школьные психологические службы сегодня существуют во многих странах мира. В настоящее время в мире насчитывается порядка 80 тыс. школьных психологов (в 48 странах). Зарубежная практика школьной психологической службы строится на основе двух возможных моделей организации, принципиальное отличие которых заключается в том, где работает школьный психолог – в школе (образовательной организации) или вне школы (в консультациях, центрах психолого-педагогической и медико-социальной помощи (ППМС-центр), психологическом кабинете при районных или городских отделах органов местного самоуправления и т. д.). Более того, мировая практика показывает, что одной из действенных мер создания безопасной среды в организациях образования является школьная служба примирения, деятельность которой основана на активном участии самих обучающихся под руководством педагогов и психологов в разрешении различного рода конфликтов.

      В Казахстане данный опыт применим, задачи по внедрению заложены в данной Концепции. С учетом международного опыта в Казахстане необходимо пересмотреть деятельность действующих психологических служб в школах и создать школьные службы примирения с целью обеспечения дружелюбной и безопасной образовательной среды и профилактики конфликтных ситуаций.

      Развитие профессионализма педагогов

      В Сингапуре, Гонконге, Эстонии, Финляндии, Канаде и других развитых странах учитель повышает свой профессиональный уровень не только в рамках формального обучения, но также неформально, участвуя в тренингах, вебинарах, мастер-классах, взаимодействуя с коллегами, участвуя во внутренних формах обучения в школе. В целом в мире непрерывное профессиональное развитие педагога реализуется не только педагогическими вузами, а также провайдерами повышения квалификации. В этот процесс вовлечены школы. Все эти факторы действуют сообща, исходя из концептуального подхода к процессу профессионального развития: на этапах отбора в педагогические вузы, педагогической подготовки, входа в профессию, начального этапа преподавания и собственного профессионального развития.

      В международной практике профессиональный стандарт "Педагог" служит методологической основой для системы подготовки и развития педагогических кадров, оценки труда педагога и его сертификации. Он регулярно обновляется с учетом реформирования системы образования. В разработке профессионального стандарта участвуют практикующие педагоги и эксперты.

      В странах ОЭСР 30 % директоров школ обучаются педагогическому лидерству. Во многих странах, к примеру, в США, отток педагогов давно признан международной проблемой. В некоторых штатах США 40 % молодых педагогов покидают профессию в первые два года после трудоустройства. В странах ОЭСР каждый десятый педагог покидает школу. Для решения данной проблемы США предприняли программы по привлечению наставников к начинающим педагогам, что позволило решить проблему, а в некоторых регионах страны добиться 100 % сохранения молодых педагогов после реализации данных программ.17

      Данный международный опыт применим в Казахстане в свете реализации поручения Главы государства по проведению повышения квалификации педагогов один раз в 3 года, а также Концепции обучения в течение всей жизни. Кроме того, в стране действует профессиональный стандарт "Педагог", который актуализируется с учетом новых реалий.

      Ротация руководителей организаций образования

      Еще одной причиной разрыва в качестве образования является неравномерное распределение потенциала управленческих кадров в школах.

      Международный опыт показывает, что система ротации директоров используется во многих странах. Основными целями данной стратегии являются формирование эффективного менеджмента и распространение его по всей школьной системе. Например, в Сингапуре система ротации директоров школ внедрена с 2011 года. Директора ротируются каждые 5–7 лет. В Корее директор школы может работать в одной и той же школе максимум 8 лет, после чего ему предоставляется возможность перейти в другую школу. Преимущественно директора успешных школ отправляются в сельские и малокомплектные школы. В Казахстане практика ротации возможна и применима. Вместе с тем, считается, что в течение определенного периода директорами школ достигается максимальное воздействие, которое они могут оказать на свою школу.

Раздел 4. Видение развития образования Республики Казахстан

      В контексте современных вызовов определилась новая траектория развития образования с ориентиром на обучающегося, его потребности и желания. Действия и реакция социума в период пандемии зародили в обществе запрос к системе образования с позиции приоритета вопросов нравственности, права и морали.

      Ориентиром системы образования на ближайшие пять лет должно стать создание в организациях образования условий для того, чтобы не только поднимать уровень образованности человека, но и создать атмосферу, которая будет способствовать формированию высоконравственной и всесторонне развитой личности, обладающей ключевыми компетенциями выпускника, способного реализовать творческий потенциал в динамичных социально-экономических условиях, как в собственных жизненных интересах, так и в интересах казахстанского общества.

      ___________________________________________

      17 "Международное исследование преподавания и обучения TALIS-2018: первые результаты Казахстана", 2019 год: Национальный отчет, первый том


      Дальнейшая политика развития образования будет реализовываться в условиях синхронизированной системы государственного планирования. Концепция будет учитывать долгосрочные цели и направления развития страны, заданные Стратегией "Казахстан-2050", и базироваться на инициативах Национального плана развития Республики Казахстан до 2025 года в рамках общенационального приоритета "3. Качественное образование". Также в Концепции будут учтены меры по реализации посланий Главы государства народу Казахстана, предвыборной программы партии AMANAT "Путь перемен: достойную жизнь каждому!", программных статей Елбасы по модернизации общественного сознания "Рухани жаңғыру" и "Семь граней Великой степи".

      Реализация политики развития образования нацелена на обеспечение доступности и инклюзивности, повышение качества образования на всех уровнях, развитие функциональной грамотности, обеспечение непрерывного образования и подготовку кадров, отвечающих как текущим запросам рынка труда, так и будущей экономики.

      Новый этап развития образования на 2022 – 2026 годы будет предусматривать обеспечение непрерывного образования и логическое завершение начатых преобразований, которые приведут к следующим принципиальным изменениям в сфере образования:

      воспитание на основе новой модели – модели педагогической поддержки обучающегося, испытывающего радость познания себя и окружающего мира, творчества, общения, понимания своей нужности людям, обществу;

      от разрывов в качестве образования, связанных с местом проживания и социальным статусом, к выравниванию доступа к качественному образованию (опорная школа, центры компетенций, "цифровой учитель", летняя школа, ротация кадров и другие механизмы);

      от дефицита качественной образовательной инфраструктуры к обеспечению объектами, соответствующими современным санитарным нормам, безопасности, стандартам оснащенности;

      от дефицита педагогических кадров к конкуренции за место педагога (усиление требований к претендентам для поступления на педагогические специальности, конкурсный прием на работу, сертификация начинающих педагогов и др.), обеспечению высокого статуса педагога, качественному менеджменту в образовании путем назначения, ротации и аттестации;

      от традиционных программ обучения к подготовке обучающихся к будущему (через актуализацию ценностного аспекта содержания образования, направленность учебных программ на формирование глобальных компетенций, эмоционального интеллекта, критического мышления, основ предпринимательской и финансовой грамотности обучающихся; профильная дифференциация и индивидуализация обучения, широкие и гибкие возможности выбора направлений обучения);

      от локального фокуса казахстанского образования к повышению востребованности и конкурентоспособности казахстанского образования и его выпусников на внешних рынках (обеспечение системности, преемственности и непрерывности образования, инклюзивность, равный доступ к качественному образованию для всех, трансформация трех вузов в исследовательские университеты, открытие филиалов и представительств зарубежных вузов на территории страны, усиление научного и академического развития казахстанских вузов и др.);

      от жестких методов внешнего контроля к профилактико-предупредительным мерам, которые будут направлены на профилактику, представление рекомендации для устранения причин и условий совершения правонарушений действующих норм законодательства в области образования;

      от жесткого контроля за деятельностью организаций образования к системному обеспечению качества образования;

      усовершенствование методики и формирование общей государственной системы обучения казахскому языку в Республике Казахстан. Будут определены и сформированы уровни преподавания государственного языка по ступеням школа – колледж – вуз – оказание услуг и обеспечено непрерывное образование. Будет разработано учебно-методическое содержание каждого этапа и уровня, формирующее коммуникативные компетенции, основанные на лексико-грамматических минимумах.

Раздел 5. Основные принципы и подходы развития

      В соответствии с Законом Республики Казахстан "Об образовании" Концепция развития образования основывается на следующих принципах:

      1) равенство прав всех на получение качественного образования;

      2) доступность образования всех уровней для населения с учетом интеллектуального развития, психофизиологических и индивидуальных особенностей;

      3) приоритет гражданских и национальных ценностей, жизни и здоровья человека, свободного развития личности;

      4) уважение прав и свобод человека;

      5) непрерывность процесса образования, обеспечивающего преемственность его уровней;

      6) демократический характер управления образованием, прозрачность деятельности системы образования.

      Подходы развития отрасли будут рассмотрены по 7 направлениям системы образования.

Глава 1. Воспитание нового поколения казахстанцев

Параграф 1. Развитие нравственно-духовных и эмоциональных способностей обучающихся в рамках формального образования

      Воспитание подрастающего поколения – главная цель общества, сообщества учителей и родителей. Воспитание у учащихся и студентов любви к родине, уважения и прославления традиций и обычаев предков – наша главная задача. Необходимо поднять уровень осознанности в обществе за воспитание подрастающего поколения.

      Для систематизации вопросов, касающихся воспитания нового поколения, будут разработаны концептуальные основы воспитания. Будет осуществлен переход от подхода "проведение мероприятий" к "воспитательная работа на каждом уровне через цели воспитания и проектный подход".

      Ценностно-ориентированный подход к обучению и воспитанию станет неотъемлемой частью системы среднего образования, отражающейся в школьном климате, культуре, поведении и отношении всех сотрудников.

      В планы воспитательных работ организаций образования планируется включение работы по киберкультуре детей. Так, планируются разработка и внедрение мер по защите детей от информации и материалов, наносящих вред их духовному развитию.

      Базовые национальные ценности рассматриваются как основа духовно-нравственного развития и воспитания личности. Будет повышена осведомленность молодого поколения о национальных ценностях и важности их сохранения. В учебно-воспитательном процессе организаций образования будут культивироваться семейные ценности и важность института семьи.

      С целью популяризации семейных ценностей и акцентирования важности ее сохранения в рамках Дня семьи (каждое второе воскресенье сентября) будут проведены региональные конкурсы "Моя семья – творческая семья", "Моя семья – полиязычная семья", "Моя семья – читающая семья", "Моя семья – спортивная семья", "Моя семья – веселая семья" и другие с участием советов отцов, советов старейшин, советов матерей, советов бабушек и с освещением в средствах массовой информации и социальных сетях. Планируются разработка и утверждение регламента межведомственного взаимодействия по вопросам оказания помощи семьям и лицам, находящимся в зоне риска наступления трудной жизненной ситуации.

      Продолжится внедрение системы воспитания и обучения обучающихся на основе общечеловеческих ценностей, заложенных в Программе нравственно-духовного образования "Самопознание", а также опыта лицеев-интернатов "Білім-инновация" и АОО "НИШ", основанного на тесном взаимоотношении школы и родителей по принципу треугольника "школа-ребенок-родитель". В совокупности всех этих мер формируется гармоничная система воспитательной работы, направленная на физическое, умственное, эмоциональное и нравственное развитие каждого обучающегося.

      С целью эффективной организации воспитательной работы планируются пересмотр положения о классном руководстве и разработка квалификационной характеристики классного руководителя.

      В целях патриотического воспитания обучающихся усилится роль военно-патриотических клубов, осуществится координация их деятельности на уровне областных управлений образования. Вовлеченность обучающихся в организованную общественную деятельность обеспечится путем широкого и последовательного членства в детско-юношеских движениях "Жас қыран", "Жас ұлан", дебатном движении "Ұшқыр ой алаңы", школьных и студенческих парламентах и самоуправлении.

      Расширится вовлечение студентов в работу клубов по направлениям, планируются создание и развитие студенческих лиг (спортивные, дебатные и т.д.). Привитие студентам экологической культуры и здорового образа жизни планируется путем развития эковолонтерства через проекты "Ашық жүрек", "Саламатты жастар", проведение конкурсов "Жас турист" и "Гүлдене бер, Қазақстан". Наряду с этим, запланировано развитие спортивных кружков и секций, в т.ч. по национальным видам спорта.

      Усилится воспитательный компонент в вузах и организациях ТиПО через стимулирование общественной и волонтерской деятельности студентов. Для этого будет внедрен социальный GPA в пилотном режиме.

      Экологическое воспитание, бережное отношение к окружающему миру, привитие экологических ценностей, финансовых и предпринимательских навыков будут осуществляться через комплекс воспитательных мероприятий.

      Воспитание чувства ответственности за сохранность природы, выработка активной жизненной позиции по восприятию проблемы сохранения окружающей среды станут одними из приоритетных направлений воспитательной работы.

Параграф 2. Сохранение и укрепление физического здоровья обучающихся в рамках формального образования

      В организациях среднего образования целесообразно расширение сети школьных спортивных лиг по массовым видам спорта и спортивных секций, а также олимпиады по предмету "Физическая культура".

      В рамках заключенного меморандума с кластерным бюро ЮНЕСКО предусмотрены внедрение проекта "Качественное физическое воспитание", обновление учебных планов с включением обязательного раздела "Национальные виды спорта". В программах подготовки кадров в вузах усилится взаимосвязь физической культуры с программами оздоровления, воспитания и социализации.

      В части совершенствования физкультурно-спортивной работы будут приняты меры по обеспечению сдачи президентских тестов, увеличению количества школьных спортивных клубов и повышению эффективности их взаимодействия.

      Также будет проработан вопрос учета результатов президентских тестов при поступлении в вузы.

      К 2025 году увеличится доля государственных школ со спортивными залами, стандартным спортивным оборудованием и инвентарем.

      Для качественного проведения уроков физической культуры и спортивных секций при строительстве школ с большой проектной мощностью будут предусмотрены не менее двух спортивных залов.

      В организациях среднего образования будет модернизирована инфраструктура физической культуры и спорта в соответствии с потребностями и современными требованиями. Планируется создание безбарьерной среды в части инфраструктуры физической культуры и спорта, условий для обеспечения безопасности при занятиях физической культурой и школьным спортом.

      Для эффективной организации работы СМГ в школах предусматривается регламентирование их деятельности нормативными правовыми актами, а также будут решены вопросы учебно-методического и кадрового сопровождения.

      До 2023 года запланировано внедрение систематического мониторинга физического развития и физической подготовленности школьников с последующей разработкой практических рекомендаций с учетом региональных особенностей. Для этого будут усовершенствованы нормативные требования к уровню физической подготовленности обучающихся и программы мониторинга состояния физической подготовки обучающихся с учетом современных технологий.

      В целях научно-методического обеспечения школьного спорта будет предусмотрено проведение научных исследований в области физической культуры и спорта, воспитания и социализации обучающихся, включая разработку и внедрение в систему общего образования дополнительных общеразвивающих программ.

      В целях популяризации и развития детского спорта в 2022 и 2024 годах Казахстан примет участие во Всемирной летней гимназиаде среди школьников.

Параграф 3. Развитие способностей ребенка по интересам через дополнительное (неформальное) образование

      Поэтапное увеличение государственного образовательного заказа на дополнительное образование за счет МИО создаст конкуренцию между государственными и частными организациями, условия для расширения сети кружков и секций в шаговой доступности от места жительства детей как в городах, так и в сельской местности, улучшит качество дополнительного образования детей. МИО примут меры по укреплению МТБ, оснащению современным оборудованием государственных организаций дополнительного образования детей, в т.ч. для создания безбарьерных условий для детей с ООП.

      За счет размещения государственного образовательного заказа в частных организациях дополнительное образование детей станет доступным во внешкольных организациях, школах и частных организациях.

      Создание информационного сервиса "Навигатор дополнительного образования" повысит качество сервиса образовательных услуг для детей и родителей в части приема и зачисления детей, информирования о кружках и секциях, видах услуг, содержании программ, педагогах, платности, бесплатности, наличии свободных мест и др.

      В целях популяризации и дальнейшего развития дебатного движения среди школьников МИО будут разработаны региональные планы по обеспечению необходимых научно-методических, организационно-педагогических, информационных условий.

      Школьные библиотеки будут трансформированы в дополнительные обучающие образовательные площадки с базой электронных информационных ресурсов, в том числе: коллекции оцифрованных документов, веб-сайты, веб-порталы и другие.

      Проведение анализа по определению образовательных потребностей детей, педагогов, разработка показателей и индикаторов, оценивающих качество услуг по дополнительному образованию детей, разработка образовательных программ, системное повышение квалификации педагогов обеспечат качественный уровень образовательных услуг.

Параграф 4. Защита прав и интересов детей, обеспечение условий безопасной жизнедеятельности ребенка

      Для многокритериального подхода к оценке благосостояния и улучшения положения детей в 2021 году дополнительно апробируется и в 2022 году внедрится казахстанский индекс благополучия детей (далее – КИДБ). После принятия КИДБ запланирована разработка национального мониторинга для отслеживания эффективности национальной политики по улучшению положения детей в разных сферах и оценки эффективности принимаемых мер в области обеспечения благополучия детей.

      Планируется разработка интерактивной Карты благополучия детей за счет внебюджетных средств ЮНИСЕФ.

      Реализуются программы по профилактике и реагированию на насилие в школах, а также формированию жизненных навыков и превенции суицидов для повышения осведомленности о насилии среди учащихся. В целях исключения латентности насилия в отношении детей и среди них ежегодно будут проводиться социологические исследования по определению уровня насилия в отношении и среди несовершеннолетних, уровня правовой защищенности обучающихся.

      В целях предупреждения и создания безопасных условий планируется довести до 100 % оснащенность организаций образования системами видеонаблюдения, соответствующими требованиям, а также обеспечить комфортными условиями. Будет обеспечена система безопасного доступа, специализированной охраны и контроля (тревожная кнопка, металлоискатели). Планируется принятие комплекса мер с использованием системы контроля прихода и ухода ребенка из школы, видеонаблюдения, системы сигнализации и оповещения.

      В рамках реализации Дорожной карты по обеспечению средних и специализированных школ-интернатов автобусами для перевозки детей будет выделено 515 транспортных средств с повышенными техническими требованиями, в т.ч. для перевозки детей с нарушениями опорно-двигательного аппарата. Приобретение автобусов будет осуществляться в лизинг через АО "Фонд развития промышленности".

      С целью обеспечения права детей на охрану и укрепление здоровья будет продолжена реализация Дорожной карты по обеспечению школьников качественным сбалансированным питанием на 2021 – 2023 годы, в рамках которой будут утверждены и внедрены единые региональные меню. Будет проведено исследование и по его результатам пересмотрены нормы и рацион питания воспитанников ДО, детских домов и обучающихся организаций ТиПО. Будут приняты меры по охвату обучающихся 1-4 классов бесплатным школьным питанием.

      Все городские школы поэтапно будут переходить на безналичный расчет, обеспечены видеонаблюдением школьных пищеблоков, будет активизирована деятельность бракеражных комиссий. Улучшится МТБ школьных столовых, в том числе за счет ГЧП.

      Дети из социально уязвимых слоев населения будут обеспечены школьной формой за счет государственного бюджета. При этом будет разработан и реализован механизм приобретения школьной формы за счет государственного заказа у отечественных товаропроизводителей.

      В целях обеспечения взаимодействия государственных органов по вопросам охраны прав детей с момента рождения до совершеннолетия, координации деятельности всех заинтересованных государственных органов по вопросам финансирования безопасной и комфортной среды обучения и защиты прав детей разработана методика расчета "Бюджет для детей" и находится на стадии утверждения. Внедрение методики бюджета для детей позволит центральным и местным исполнительным органам определить объемы финансирования государством на детей, приоритетность этих расходов и уровень их эффективности.

      В целях раннего выявления детей "группы риска" и оказания им своевременной помощи, пресечения буллинга усилится деятельность психологических служб организаций образования.

      С целью обеспечения дружелюбной и безопасной образовательной среды и профилактики конфликтных ситуаций будут созданы школьные службы примирения.

      Будет усовершенствована нормативная база, регулирующая деятельность психологической службы системы образования, разработаны единые стандарты методологического инструментария педагогов-психологов.

      Планируются разработка и внедрение модели деятельности психологической службы и школьных служб примирения. Им будет оказана информационная и методическая поддержка.

      Планируется создание Института психологических исследований в образовании при Национальной академии образования имени Ы. Алтынсарина, координирующего психологическую службу в системе образования Республики Казахстан (научно-методическое обеспечение и сопровождение, повышение квалификации, сертификация и аттестация психологов организаций образования, супервизия).

      Проблема повышенной нагрузки педагогов-психологов решится в рамках реализации подушевого финансирования согласно действующему законодательству, предоставления им специализированных кабинетов.

      Организация загородного детского отдыха будет иметь приоритетное направление. МИО организуют тематические смены летних лагерей для детей из социально уязвимых, малообеспеченных семей, детей из "группы риска", детей с девиантным поведением.

      В организациях дополнительного образования, организациях для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, будет реализован комплекс творческих мероприятий и инициатив по личностному развитию детей, находящихся в группе риска.

      Продолжится работа по деинституализации детских домов в части развития других форм семейного устройства, что позволит уменьшить количество воспитанников организаций для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей. Кроме того, будет внедрена альтернативная форма семейного устройства детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, профессиональная (фостерная) семья.

      Продолжится развитие сети (трансформация детских домов) центров и психологических служб по оказанию социально-правовой и психолого-педагогической поддержки семьям с детьми, попавшими в трудную жизненную ситуацию, а также работа по развитию школ приемных родителей по оказанию правовой и консультационной помощи родителям или заменяющим их лицам.

      В системе повышения квалификации педагогов, психологов-педагогов, социальных педагогов, членов администрации школ по вопросам организации школьной психологической службы и школьной службы примирения будут применены современные формы ее организации.

      Планируется организация комплексного межведомственного подхода, объединяющего в единую организационную структуру деятельность специалистов, работающих в различных ведомствах: образовании, здравоохранении, социальной защите, правоохранительных органах.

      Планируются реализация мероприятий по оперативному реагированию на нарушения прав детей и организация деятельности мониторинговых групп по защите прав и законных интересов детей. Для оперативного оказания помощи ребенку будет создана республиканская служба.

      В целях защиты прав детей, изучения условий обучения и проживания детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, будет осуществлен мониторинг деятельности организаций образования, здравоохранения и социальной защиты населения для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей.

      Будут приняты меры по развитию детских объединений и детских социальных инициатив "Балалар өкілі" (Детские представительства). Будет проведен цикл мероприятий для членов Совета лидеров детского самоуправления организаций для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, "Лидерство и достоинство".

      Укрепится роль попечительских советов в управлении организациями образования. Планируется внесение дополнений и изменений в типовые правила организации работы Попечительского совета и порядок его избрания в организациях образования в части расширения полномочий и регламентации избрания кандидатов с целью получения качественного состава и достижения прозрачности процедур выборов. Правила будут разработаны по уровням образования.

Глава 2. Преумножение профессионального и культурного капитала педагогов

Параграф 1. Создание благоприятных условий для педагогов

      Продолжится реализация комплекса мер по материальному и нематериальному стимулированию труда и формированию положительного имиджа педагогов.

      В целях установления социальной справедливости среди педагогических работников Закон Республики Казахстан "О статусе педагога" будет распространяться и на педагогов организаций образования систем социальной защиты, культуры и спорта, здравоохранения.

      Планируется усиление кадрового потенциала сферы ДВО путем совершенствования системы их подготовки, повышения квалификации и аттестации, повышения социального статуса и заработной платы.

      Оплата труда педагогов дошкольного, среднего, технического и профессионального образования увеличится в два раза в течение четырех лет до 2024 года. Планируется проработка вопроса повышения заработной платы руководителей организаций дошкольного и среднего образования и их заместителей, перехода к окладной системе оплаты труда отдельных категорий педагогов. Для педагогов, подготовивших победителей-призеров престижных международных олимпиад и конкурсов, будет предусмотрена выплата единовременного денежного вознаграждения.

      МИО будут приниматься поощрительные меры к педагогам, подготовившим победителей, призеров олимпиад, конкурсов, турниров, в том числе по робототехнике и программированию.

      Будет проработан вопрос введения отдельной квоты для сельских учителей для приоритетного зачисления в магистратуру казахстанских вузов с прохождением вступительных экзаменов после 5-летнего стажа работы в сельской школе.

      Наряду с этим, усилены требования к аттестации педагогов по прохождению НКТ, в т.ч. через увеличение процента проходных баллов тестирования до 90 % и обновление критериев оценивания портфолио педагогов.

      Профессиональная роль учителя в школе изменится на организатора учебной, проектной и исследовательской деятельности, консультанта, исследователя, руководителя проектов, "навигатора" в образовательной, в т.ч. цифровой среде. Педагоги будут стимулированы к самообразованию, предполагающему постоянное совершенствование и обновление своей педагогической и методической практики.

      Социальное самочувствие и социальный статус педагога возрастут за счет творческого характера работы, автономии в выборе методик, технологий обучения, повышения заработной платы, стимулирующих доплат, расширения круга профессионального развития.

      В ТиПО в целях решения вопроса нехватки мастеров производственного обучения продолжится работа по стимулированию притока специалистов с производства. Педагогам, привлеченным с производства, будет присваиваться квалификационная категория "педагог-эксперт" с соответствующей доплатой. Таким образом, доля специалистов, привлеченных с производства, от общего количества преподавателей специальных дисциплин и мастеров производственного обучения государственных организаций ТиПО увеличится до 20 %.

      В высшем и послевузовском образовании повышение стоимости государственного образовательного гранта позволило вузам существенно повысить заработные платы ППС и работников системы высшего и (или) послевузовского образования. Трансформация вузов в НАО создала благоприятные условия для диверсификации финансовых потоков и источников прибыли вузов, что позволит предоставлять социальные пакеты для ППС, планировать средства для профессионального развития преподавателей и работников системы высшего и (или) послевузовского образования.

Параграф 2. Обеспеченность педагогическими кадрами и модернизация педагогического образования

      Планируются усовершенствование подходов, актуализация содержания и программы обучения педагогов ДО, особенно по тематике раннего развития и обучения детей. При вузах и организациях ТиПО, ведущих подготовку педагогов ДВО, создадутся ресурсные центры или детские сады для обеспечения единства теории и практики в подготовке кадров.

      Увеличится количество штатных единиц должности воспитателя в расчете на старшую (дети от 4-х лет), предшкольную группы (дети от 5-ти лет) с целью обеспечения качественно значимых взаимодействий педагога с каждым ребенком для целостного развития, индивидуальной поддержки инициатив ребенка, организации развивающего процесса и среды, дружественной к ребенку, для эмоционального, морального, ментального, психологического благополучия и развития детей.

      Соотношение воспитателя ДО к воспитанникам и профессиональная нагрузка будут приведены до норм стран ОЭСР.

      Выбор профессии педагога должен быть обусловлен непосредственным желанием и предрасположенностью будущего абитуриента работать в данной сфере. Для выявления склонности к педагогике будет проводиться диагностика профессиональных предпочтений школьников и внедрен элективный предмет "Учитель будущего" для выявленных учащихся, а также предложен комплекс мер по поддержке к поступлению на выбранную специальность. Качественный отбор для поступления по педагогическим специальностям обеспечивается через высокий пороговый уровень при поступлении в вуз (75 баллов).

      В систему среднего образования привлекут специалистов со степенью магистра и PhD, которые пройдут переподготовку при педагогических высших учебных заведениях. Таким образом, широкое развитие получит "боковой вход" в профессию учителя, при котором специалисты с опытом работы и образованием в конкретной области пополнят ряды учителей, повышая в целом профессиональный уровень профессии.

      В целях повышения качества образования школьников планируется реализация специальной программы привлечения лучших педагогов в школы с соответствующим пакетом мер поддержки для регионов, где есть дефицит учителей.

      На базе вузов из числа выпускников организаций ТиПО будет организована подготовка преподавателей специальных дисциплин и мастеров производственного обучения.

      Для обеспечения преемственности направлений подготовки установится тесное научно-практическое взаимодействие педагогических вузов и организаций ТиПО, организаций, осуществляющих повышение квалификации педагогов, с организациями дошкольного, дополнительного, специального, специализированного, среднего, технического и профессионального образования. В данных организациях образования для студентов педагогических направлений запланировано прохождение активной практики с 1-го курса.

      В соответствии с изменившимися реалиями и передовой образовательной практикой планируется разработка "рамки компетенций педагога" – профессионального стандарта "Педагог", который станет единым ориентиром траектории профессионального развития педагогов всех уровней образования. С учетом профессионального стандарта будут разрабатываться и обновляться образовательные программы, процедуры сертификации и аттестации, содержание непрерывного профессионального развития, строиться стратегия продвижения педагогических кадров по службе.

      Будет принят стандарт аккредитации педагогических вузов и других вузов в части подготовки педагогов на основании профессионального стандарта "Педагог".

      В целях трансформации педагогического образования планируется модернизация системы подготовки педагогов через профилизацию вузов и организаций ТиПО, осуществляющих подготовку кадров по педагогическим направлениям.

      Для организации обучения на трех языках в вузах продолжится подготовка учителей, преподающих предметы на английском языке.

      Образовательные программы педагогического образования дополнятся дисциплинами по дополнительному образованию детей.

      Будут актуализированы образовательные программы педагогических вузов по направлению подготовки "Информатика" путем добавления разделов по программированию, робототехнике и 3D принтингу.

      По всем направлениям подготовки педагогических кадров будет предусмотрен модуль по работе с детьми с ООП.

      Планируется пересмотр образовательных программ подготовки педагогов-психологов в вузах с целью усиления их практикоориентированности.

      Для повышения качества подготовки педагогических кадров аккредитационными агентствами запланирована разработка специализированных стандартов для организаций ТиПО и вузов, ведущих подготовку педагогических кадров. Будут внедрены подходы к непрерывному профессиональному развитию педагогов, которые образуют институциональное взаимодействие всех участников этого процесса. Таким образом, организации, проводящие курсы повышения квалификации учителей, в рамках поддержки непрерывного профессионального развития будущих педагогов будут реализовывать обучение студентов на краткосрочных практико-ориентированных курсах, а также организовывать стажировки в организациях образования для ППС педагогических вузов в целях освоения практического опыта работы.

      Казахский женский национальный педагогический университет будет модернизирован путем оснащения МТБ.

Параграф 3. Непрерывное профессиональное развитие педагога

      В настоящее время назрела смена парадигмы "повышение квалификации педагога" на "непрерывное профессиональное развитие педагога", когда каждый этап этого процесса (профориентация; педагогическая подготовка; школа; повышение квалификации) основывается на принципе преемственности и последовательном выполнении своих функций по профессиональному развитию педагога. В соответствии с новой парадигмой планируется разработка концептуальных подходов непрерывного профессионального развития педагога.

      Содержание программ курсов повышения квалификации педагогов будет включать оптимальное соотношение предметных, психолого-педагогических, социальных, цифровых и других компетенций, необходимых педагогу для реализации всех видов педагогической деятельности.

      Необходимо пересмотреть содержание образовательных программ курсов повышения квалификации педагогов для повышения профессиональной компетентности педагогов. Планируется внедрение практико-ориентированных курсов повышения квалификации как основы формирования профессиональных компетенций. Также по предметам будут включены модули, предусматривающие изучение специфики преподавания в инклюзивной среде в рамках реализации всех учебных программ.

      Повышение квалификации педагогов для работы в условиях инклюзивного образования будет осуществляться на основе принципа универсального дизайна обучения (умение применять дифференцированные задания, адаптировать учебные программы, организовать необходимую поддержку детям с ООП). Будут разработаны правила сертификации педагогов-ассистентов и программы сертификационных курсов (учет психолого-педагогических особенностей и потребностей детей, умение правильно организовать дифференцированную помощь, знание шрифта Брайля для детей с нарушением зрения, знание дактилологии для детей с нарушением слуха, знание специальных технологий для детей с аутизмом и др.).

      Продолжатся развитие компетенций педагогов через курсы повышения квалификации (предметные, IT-компетенции, инклюзивные и др.), трансляция лучших практик педагогов на межрегиональном и республиканском уровнях.

      Получат развитие и актуализацию программы обучения педагогов цифровым навыкам на основе проведения диагностики уровня IT навыков педагогов.

      Специальности в сфере раннего развития детей будут внесены в список приоритетных специальностей международной стипендии "Болашак" с целью наращивания институционального потенциала вузов через повышение качества ППС.

      Для решения проблемы оттока начинающих педагогов из профессии НЦПК "Өрлеу" будут разработаны программы вхождения в профессию для начинающих педагогов и обучения наставников. Будут разработаны курсы повышения квалификации для лиц с педагогическим образованием, не работавшим по специальности и не преподававшим длительное время (3 года и более). Эти меры способствуют решению проблемы потребности в учителях.

      Методическая работа в организациях образования тесно связана с профессиональным развитием педагога. В этой связи организациями, занимающимися повышением квалификации, продолжатся посткурсовая поддержка и методическое сопровождение организаций дошкольного и среднего образования. В результате методическая работа, направленная на качество образования воспитанников и обучающихся всех уровней, будет связана с качеством деятельности педагогов и обретет постоянный и непрерывный характер.

      По поручению Главы государства будет пересмотрен подход к проведению курсов повышения квалификации.

      Повышение квалификации педагогов будет осуществляться не менее одного раза в три года организациями, соответствующими утвержденным характеристикам качества в рамках внешней оценки качества курсов повышения квалификации, на основе прозрачности и четких индикаторов эффективности обучения педагогов, и основываться на парадигме "обучение на протяжении всей жизни".

      Планируется пересмотр подходов к ресурсному обеспечению процесса повышения квалификации педагогов с учетом изменившихся реалий и повысившихся требований к профессиональному уровню педагога. Будет пересмотрена и утверждена методика расчета стоимости курсов повышения квалификации. Это создаст более благоприятные возможности для успешной реализации персонализированных траекторий профессионального развития педагогов. Будут обновлены действующие программы повышения квалификации, разработаны новые образовательные программы. Планируется разработка программ на основе исследований, определяющих индивидуальные потребности руководителей организаций среднего образования по развитию лидерских и управленческих компетенций, с привлечением тренеров бизнес-школ.

      Для повышения качества обучения в организациях ТиПО продолжатся организация курсов повышения квалификации по управленческим компетенциям, внедрение оценки деятельности руководителей по ключевым показателям эффективности, механизма ротации, рейтинга руководителей. Это позволит сформировать команду современных менеджеров, а также кадровый резерв руководителей ТиПО через проект "Корпус лидеров".

      Для формирования нового набора компетенций педагогов будет организована работа по бенчмаркингу лучших практик по педагогической деятельности и организованы конкурсы профессионального мастерства среди педагогов системы ТиПО.

      В системе высшего и (или) послевузовского образования будут проведены курсы повышения квалификации для топ-менеджмента, а также стажировки ППС в рамках программы "Болашақ". Вместе с тем, планируется проведение масштабной программы повышения профессионального уровня ППС вузов по содержанию преподаваемых дисциплин.

      Все эти меры в целом станут основой профессионализма, цифровой грамотности, повышения качества человеческого капитала, прежде всего педагогов, а в дальнейшем и обучающихся.

Глава 3. Создание равных стартовых возможностей

Параграф 1. Расширение доступа к дошкольному воспитанию и обучению

      Будут приняты действенные меры по обеспечению детей от 2 до 6 лет качественным ДВО. Прежде всего, это открытие детских садов на основе ГЧП и привлечения бизнеса.

      МИО планируется пересмотр планов строительства типовых детских садов в связи с изменением подходов учета потребностей населения в услугах дошкольного образования, а также прогноза миграционных потоков и рождаемости.

      Повысятся требования к безопасности пребывания детей в ДО, оснащению развивающей предметно-пространственной среды и благоустройству независимо от форм собственности, а также будут созданы комфортные условия, в том числе обеспечение питьевой водой, санитарией и гигиеной. Во всех действующих ДО создадут условия для инклюзивного образования детей.

      Увеличится число консультационных пунктов родителей при ДО, усилена их научная и методическая поддержка, в т.ч. через обучающие онлайн-курсы и мобильные приложения. При этом будут проработаны и внедрены механизмы перманентного и активного вовлечения родителей в процесс воспитания ребенка в стенах ДО.

      Центром коррекционной педагогики и инклюзивной практики будут разработаны авторские учебные программы, учебные издания и пособия в целях повышения уровня методического сопровождения.

      В качестве дополнительного и альтернативного механизма охвата детей ДВО будет проработан вопрос внедрения института социальных нянь.

      Будут выработаны новые формы поддержки для привлечения частного бизнеса к строительству детских садов, включая внедрение ваучерного механизма финансирования для оплаты услуг ДО по выбору. Будет проработан вопрос возложения размещение государственного образовательного заказа на ДВО в частных ДО на оператора Министерства просвещения Республики Казахстан.

Параграф 2. Модернизация содержания в дошкольных организациях в рамках новой модели развития дошкольного воспитания и обучения

      В рамках реализации новой модели развития дошкольного воспитания и обучения в Казахстане цель уровня будет качественно трансформирована в соответствии с МСКО-2011 (ЮНЕСКО, 2013 год). То есть обеспечивается комплексный подход для поддержания познавательного, физического, социального и эмоционального развития ребенка и его знакомства с организованным обучением в отрыве от семейной обстановки. Воспитание и обучение будут направлены на развитие у ребенка базовых жизненных навыков, необходимых для его обучения в начальной школе и социализации в обществе. Улучшится оснащение ДО учебными изданиями и дополнительными образовательными ресурсами, в т.ч. в электронном формате.

      С целью повышения эффективности в реализации ДО своего тематического направления развития расширится вариативный компонент типового учебного плана и предоставлено право разработки и утверждения педагогическим советом организации авторских программ. При этом особое внимание будет уделено созданию безбарьерной развивающей среды, трансформируемых игровых и тематических зон, ориентированных на поддержку индивидуальности и субъектности ребенка.

      На основе анализа национального и международного опыта, в т.ч. рекомендаций ЮНЕСКО и глобальных исследований качества дошкольного образования, запланирован пересмотр содержания понятия "организованная учебная деятельность" и важности режимных моментов в развитии ребенка. Для успешного освоения содержания учебной программы в воспитательно-образовательный процесс предшкольной подготовки будут внедрены инновационные игровые методы обучения.

      С целью улучшения научно-методического и методологического сопровождения ДО и поддержки педагогов ДВО, повышения статуса специалистов будет функционировать Институт раннего развития детей.

      Впервые на основе исследований планируются разработка и внедрение системы независимой национальной оценки качества ДВО. В системе будет использована рейтинговая шкала окружающей среды в раннем детстве ECERS, учитывающая качественные параметры сферы не только на уровне организации (структура, МТБ, квалификация педагогов, учебная программа), но и на уровне процесса (педагогическая деятельность, время игры, взаимодействие детей с педагогом и между собой, вовлечение семьи) и конечного результата (удовлетворенность родителей, благополучие детей, когнитивные и некогнитивные навыки детей, готовность к школе).

      Будут проработаны механизмы интеграции и совместного доступа к информационным системам сфер образования, социальной защиты и медицинской информационной системе с целью создания системы раннего выявления и коррекции ООП на основе данных скрининга ребенка, его психолого-медико-педагогической диагностики и наблюдения специалистами медицинских и ДО.

      Планируется пересмотр санитарно-гигиенических требований к IT-оснащению ДО и использованию информационно-коммуникационных технологий в воспитании и обучении детей.

Параграф 3. Повышение эффективности управления сферой дошкольного воспитания и обучения на основе лидерства

      Требования к региональным информационным системам постановки на очередь будут унифицированы и усилены, в т.ч. через интеграцию с НОБД, обязательный аудит, LMS, блокчейн, введение обязанности провайдера по вводу информационной системы в промышленную эксплуатацию в течение первого года и прохождение аттестации. Интеграция позволит присваивать ребенку при поступлении в ДО универсального ID, сохраняющего его уникальный цифровой след на протяжении всей образовательной траектории. В композитной государственной услуге постановка в очередь для получения места в ДО будет осуществляться не проактивно, а по желанию родителей или иных законных представителей ребенка.

      Система размещения государственного заказа будет пересмотрена в связи с изменением учета потребности населения в ДВО и внедрением ваучеров для родителей. Обязательным условием планирования размещения государственного заказа в ДО станет прогноз демографических показателей территориальных единиц (район, микроучасток), региональных миграционных потоков и рождаемости.

      Внедрение ваучеров позволит закреплять средства за родителем и усилить конкуренцию, так как родители получат реальную возможность выбирать наиболее подходящего поставщика услуг дошкольного образования.

      Важным условием повышения уровня менеджмента ДО станет повсеместное внедрение принципов лидерства. Путем проведения исследований планируется создание корпуса лидеров-управленцев сферы ДВО, добившихся исключительных достижений в управлении ДО. Кроме того, на основе эмпирических исследований в каждом из регионов на базе действующих ДО будут функционировать центры компетенций, которые станут точками роста. При наличии возможности вокруг таких центров компетенций будут созданы альянсы ДО с единым центром управления. Такое объединение ДО позволит на постоянной основе транслировать и внедрять передовой опыт лидеров-управленцев в практику государственных детских садов и мини-центров, а также оптимизировать кадровые и финансовые ресурсы.

Глава 4. Формирование сознательного и всесторонне развитого гражданина через систему среднего образования

Параграф 1. Создание благоприятных условий и среды обучения в школе

      Одним из основных целевых показателей создания благоприятной среды обучения станет переход к односменному обучению к 2030 году. Строительство новых школ будет осуществляться с учетом демографических и миграционных показателей. До 2025 года запланировано строительство 1000 новых школ, в т.ч. за счет механизма ГЧП, открытия частных школ, что позволит решить проблемы аварийных и трехсменных школ, дефицита ученических мест с учетом роста контингента.

      Приоритетами при распределении финансирования на строительство являются физический износ, аварийность зданий, потребность в капитальном ремонте, трехсменность, наличие дефицита ученических мест, естественный прирост и миграция населения.

      Будут разработаны типовые проекты школ на 2000 и 2500 мест с односменной формой обучения. Для качественного проведения учебно-воспитательного процесса по проекту предусмотрены отдельные блоки для начального, основного и среднего звена.

      В целях создания в школах комфортных и безопасных условий для обучающихся будет реализован национальный проект "Комфортная школа", в рамках которого предусмотрены меры по сокращению дефицита ученических мест, утверждение стандартов оснащения школы с полным набором учебного оборудования и мебели c современным эстетически привлекательным внешним видом школьного пространства.

      В рамках национального пилотного проекта "Комфортная школа" предусмотрено строительство школ не менее чем на 800 тысяч мест по унифицированным современным проектам строительства и оснащения соответствующим оборудованием до конца 2025 года в соответствии с ГОСО.

      В школах будут функционировать специализированные кабинеты, универсальные мастерские, оснащенные современным оборудованием, спортивные залы, библиотека, включающая книгохранилище, ресурсный центр, медиатеку и читальный зал.

      На территории школы будут располагаться физкультурно-спортивные зоны, площадки для подвижных игр.

      С целью обновления инфраструктуры и поддержки детей малых населенных пунктов будет реализована Программа строительства МКШ с применением быстровозводимых технологий на 110 и 180 мест, оснащенных современным оборудованием, будут созданы безопасные условия пребывания детей в здании школы и на ее территории посредством систем внутреннего и наружного видеонаблюдения.

      Планируются проведение пространственной рационализации помещений школ и повышение эффективности их использования в каждом регионе.

      С учетом последующего спада демографической волны школы будут проектироваться как основные общественные зоны в опорных сельских населенных пунктах и районных центрах.

      МИО в целях создания комфортных условий для детей все школы будут обеспечены базовыми источниками питьевой воды, раздельными минимально оборудованными туалетами и базовыми средствами для мытья рук. Также все здания школ оборудуют компьютерами (из расчета 1:5), подключат к Интернету со скоростью доступа не ниже 50 МГб/сек и нелимитированным трафиком. Во всех школах будут развернуты учебные беспроводные сети с применением оборудования казахстанского производства.

      В целях повышения устойчивости системы образования к непредвиденным и чрезвычайным ситуациям, обеспечения дистанционного обучения продолжится оснащение школ компьютерной техникой, начиная с регионов с низким цифровым доступом.

      Получат регулярное обновление облачные образовательные ресурсы для школьников, родителей, педагогов (видеоматериалы, обучающие игры, онлайн-тесты, сценарии уроков и др.). Повысится качество информационных систем для удаленных форматов обучения.

      Цифровая образовательная среда станет функционировать параллельно с традиционным аналогом, при необходимости дополнять ее, открывая доступ к новым каналам коммуникации и обратной связи между учителем и учащимся.

      Будут организованы бесплатные курсы, летние лагеря для школьников по развитию цифровых навыков: кодирование, программирование, робототехника, 3D печать и другое. Кабинеты робототехники будут оборудованы необходимыми средствами (lego mindstorms ev3, Arduino и др.).

      Повсеместное подключение школ к цифровому образованию предоставит возможность выбора дистанционного формата обучения родителям и обучающимся. Дистанционное обучение получит дальнейшее развитие и нормативное правовое обеспечение как часть возможного формата обучения с обеспечением контроля качества образования.

      Для обеспечения доступа к ЦОР запустится проект "Цифровой учитель", направленный на повышение качества образования детей из социально уязвимых семей. Для индивидуализации образования с учетом потребностей каждого ребенка получит развитие "Цифровой портфель" в рамках действующей информационной системы, который откроет доступ к качественному образовательному онлайн-контенту.

      Запланирован постепенный переход на обучение с использованием облачной системы по всем школьным предметам, открытый доступ к образовательному контенту. Облачная система будет включать оцифрованные учебные материалы, учебные достижения обучающихся, LMS платформы и другие цифровые ресурсы.

      Учебные достижения ученика и вся информация о нем будут привязаны к ID каждого обучающегося. Запланировано создание электронного портфолио для накопления, хранения материалов, демонстрирующих уровень профессионализма педагогов.

      Основой цифровой трансформации станет НОБД, которая позволит отслеживать траекторию развития обучающихся, анализировать и прогнозировать их обучение с учетом индивидуальных потребностей. Будет обеспечена интеграция всех информационных систем образования с НОБД для обеспечения качественного мониторинга и гибкого управления системой образования.

      В школах, перешедших на подушевое нормативное финансирование, в рамках существующих штатов может быть внедрена должность системного администратора. Вопрос внедрения данной должности в остальных школах будет проработан дополнительно.

      Интегрированная база данных позволит отслеживать основные миграционные потоки казахстанцев, и главным образом, детей. Анализ потоков позволит прогнозировать нагрузку на систему образования и точечно направлять финансовые потоки на удовлетворение возникающих потребностей. Кроме того, миграционные потоки позволят наглядно прослеживать тенденцию по урбанизации страны и прогнозировать нагрузку на другие области государственной политики (здравоохранение, общественная безопасность, рынок труда и т.д.).

      В организациях образования продолжится внедрение принципов добропорядочности путем автоматизации образовательного процесса, в т.ч. оказание услуг обучающимся по принципу "одного окна" и обеспечение прозрачности при поступлении на обучение и получении государственных услуг.

Параграф 2. Модернизация содержания среднего образования

      Содержание среднего образования будет направлено на развитие академических знаний и функциональной грамотности, формирование глобальных компетенций широкого спектра.

      Продолжится трансляция опыта АОО "НИШ" в общеобразовательные школы страны. Будет осуществлен целый комплекс мер по трансляции опыта через организацию повышения квалификации педагогов и менеджмента в сфере образования, обучение студентов педагогических вузов, трансляцию онлайн-уроков и семинаров для обучающихся и учителей общеобразовательных школ.

      Национальная академия образования имени Ы. Алтынсарина совместно с научно-исследовательскими институтами, педагогическими вузами создадут узловой центр для проведения долгосрочных научных прикладных исследований и научно-методологического сопровождения, мониторинга, анализа и оценки системы образования Казахстана.

      Для развития читательской, математической, естественнонаучной, цифровой грамотности, реализуемой через цели обучения учебных программ по предметам, будут разработаны база заданий-сборников исследовательских, практических и творческих задач, учебники и пособия, направленные на развитие функциональной грамотности учащихся, сборники лабораторных работ, виртуальные лаборатории, симуляции для математического моделирования, обучающие видеоресурсы о процессах выполнения математических задач.

      Улучшится практика преподавания и обучения в школах через "исследование урока" и "исследование в действии".

      Совместно с международными организациями (ЮНИСЕФ и т.д.) будет проведено исследование пробелов в знаниях и приняты меры по восполнению знаний обучающихся по учебным предметам.

      Комитет по обеспечению качества в сфере образования Министерства просвещения Республики Казахстан будет проводить системный мониторинг качества образования через мониторинг образовательных достижений обучающихся (далее – МОДО), аттестацию и профилактический контроль.

      Вузами, научно-исследовательскими институтами будут инициированы региональные исследования причин разрыва в качестве образования. Параллельно будут приниматься меры по улучшению качества образования.

      Будут приняты комплексные меры по воспитанию детей, хорошо владеющих и казахским, и русским языками.

      Будет проводиться срез знаний казахского языка всех обучающихся на выходе из каждого класса.

      Для совершенствования учебных программ и учебников по предмету "Қазақ әдебиеті" будет принят ряд мер. Ежегодно будет проводиться съезд учителей казахского языка и литературы, который дает возможность обсудить на уровне республики проблемные вопросы преподавания казахского языка и литературы. На уровне республики, а также областей и городов будут созданы ассоциации учителей казахского языка и литературы. С учетом возрастных особенностей детей, целей обучения будут пересмотрены учебные программы, подход к обучению детей грамматике казахского языка, лексический минимум, а также перечень произведений, изучаемых в рамках предмета "Казахская литература". Будут рекомендованы к изучению современные произведения. Для оказания методической помощи учителям и обмена опытом будет создан единый портал с цифровым контентом, методическими наработками педагогов, а также победителей республиканского конкурса "Лучший педагог". Педагоги и обучающиеся будут активно вовлекаться в проект "Читающая школа". С учетом возрастных особенностей детей будет составлен рекомендуемый перечень произведений для чтения в каникулярное время. Совместно с министерствами культуры и спорта, информации и общественного развития будет пересмотрен контент, предлагаемый в сети Интернет на казахском языке (детские мультфильмы, аниме, фильмы и др.).

      На уровне общего среднего образования продолжится изучение учебных предметов "Физика", "Химия", "Биология", "Информатика" на английском языке по желанию обучающихся, готовности организаций образования и педагогов. Для обеспечения эффективного методического сопровождения педагогов по данным учебным предметам "Физика", "Химия", "Биология", "Информатика" на английском языке будет масштабирован институт менторства.

      Особое внимание будет уделено таким приоритетным предметам, как математика, языки и информатика. Будут приняты меры по усилению интенсивности и качества преподавания в старших классах предметов естественно-математического цикла и английского языка.

      С 2024 года планируется поэтапный переход на 12-летнее среднее образование.

      Содержание 12-летней школы определяется на основе личностно-деятельностного и компетентностного подходов, системы ценностей, учитывающих особенности техносферного человека, которому предстоит жить в быстроменяющемся и высокотехнологичном мире, а также современных трендов развития 12-летнего образования.

      В ГОСО 12-летней школы будет определена модель выпускника для каждого уровня среднего образования, включающая научно обоснованные предметные и метапредметные компетенции, показатели личностных качеств и гибкие навыки.

      Современная школа, стандарты образования и учебные программы будут направлены на развитие у обучающихся гибких навыков XXI века. Обладающий широким спектром таких навыков выпускник средней школы будет мотивированным, обладать универсальными компетенциями, развитыми навыками адаптивности, коллективной работы и критического мышления, пользоваться возможностями искусственного интеллекта в своей работе, готов к технологическим изменениям и трудоустройству, в том числе через курс "Глобальные компетенции".

      На уровне общего среднего образования будут обеспечены широкий выбор и вариативность направлений обучения, профильное обучение. Будут разработаны альтернативные учебные программы по предметам и альтернативные учебные планы, а также учебники.

      Профильный уровень среднего образования наряду с традиционным включает профиль "технология", где STEM-обучение представляет собой интеграцию предметов естественно-математического цикла, технологий и инженерии в единую систему обучения для решения реальных прикладных задач. Реализация ранней профильной подготовки предусматривает совместную работу с организациями ТиПО и вузов.

      В 7-9 классах по предмету "Информатика" обучающимся представится возможность выбора изучаемого языка программирования (C/C++, Python, Delphi, Lazarus).

      Продолжится работа по обеспечению качества учебников.

      На базе республиканского научно-практического центра экспертизы содержания образования (далее – РНПЦЭСО) будет реализовано обучение экспертов учебных изданий, результатом которого станут сформированная и пополняемая база экспертов из числа обученных и сертифицированных экспертов, экспертиза типовых учебных планов, типовых учебных программ и апробации учебников, будет осуществляться мониторинг качества учебников, внедренных в учебный процесс, по результатам которого могут быть приняты решения об исключении из перечня учебников и УМК или их дальнейшем переиздании.

      Будет проработан вопрос повышения зарплаты экспертов учебной литературы.

      Будет принят комплекс мер, направленный на повышение научно-методического потенциала экспертов по оценке качества учебников, УМК, учебных планов и программ.

      К проведению экспертизы учебников будут привлекаться профильные кафедры вузов, научные организации, профессиональные ассоциации педагогов.

      Планируется внедрение системы перспективного планирования экспертизы учебных изданий (3-5 лет и более).

      В 2024 году будет введена процедура апелляции результатов экспертизы учебных изданий.

      Эффективность и прозрачность процедур экспертизы учебной литературы, учебных планов и программ будут обеспечены через электронную платформу.

      Запланировано расширение возможности выбора учебника путем внедрения альтернативных учебников для начальной школы и механизма, позволяющего оптимально учитывать предпочтения педагогов организаций среднего образования в выборе рекомендованных учебников.

      Приоритетными задачами являются увеличение количества учебных изданий для специальных (коррекционных) организаций образования, современных электронных учебников и УМК, доступных как на внешних носителях, так и в дистанционном режиме.

      При координации РНПЦЭСО между авторами, авторскими коллективами, специалистами издательств и населением будет выстроено эффективное взаимодействие по совершенствованию учебников и УМК, их использованию в учебном процессе школ. При активном участии крупных издательств, вузов, инновационных школ, научно-исследовательских институтов (далее – НИИ) и общественных объединений педагогов-предметников будут проводиться мероприятия по повышению потенциала экспертного сообщества в области теории и практики отечественного учебниковедения.

      В школьные образовательные программы внедрят компоненты устойчивого развития, созидательного сознания, здорового психоэмоционального развития, которые станут основой эмоционального, физического и ментального благосостояния обучающихся.

      Важными станут формирование мыслительных навыков учащихся от элементарного (знание, понимание, применение) до высокого уровней (анализ, синтез, оценка), наличие "сквозных тем", позволяющих максимально эффективно организовывать межпредметные связи.

      Будут приняты меры по экологическому воспитанию школьников и студентов, повышению их уровня знаний об охране окружающей среды и привитию экологических ценностей.

Параграф 3. Сокращение разрыва в качестве среднего образования между регионами, городом и селом

      Для повышения качества обучения и преподавания в школе на основе полученных данных планируется участие сельских школ, в том числе малокомплектных, в международном исследовании ОЭСР PBTS (PISA-based Test for Schools). Цель проекта заключается в проведении внешней оценки на уровне отдельной школы. Исследование PBTS направлено не только на оценку знаний и навыков 15-летних обучающихся, но и на выявление факторов, влияющих на академическую успеваемость учащихся. Таким образом, региональные управления образования, директора школ получат детальные данные об уровне знаний учащихся, их социально-эмоциональных навыках, школьном климате, а также факторах влияния в каждой конкретной школе. Это позволит принимать более точечные меры для решения проблемных вопросов. Также школы, принявшие участие в исследовании, получат доступ к глобальной платформе участников проекта, где публикуются методические материалы и опыт школ стран-участниц, ориентированные на повышение функциональной грамотности учащихся. По итогам исследования каждая школа получает индивидуальный аналитический отчет об уровне функциональной грамотности 15-летних обучающихся школы в сравнении с другими школами страны и мира, участвовавшими в основном исследовании PISA.

      Для сокращения разрыва между городом и селом в качестве знаний получат развитие механизмы поддержки сельских школ и детей из социально уязвимых групп населения, особенно в регионах с низкой результативностью учащихся. Для этого будут разработаны региональные программы развития сельских школ, в рамках которых будут реализованы инициативные проекты бизнеса в системе образования и АОО "НИШ".

      Для привлечения квалифицированных педагогов в регионы с низкой результативностью учащихся из других регионов МИО педагогам могут предоставляться служебные квартиры, которые можно приватизировать через 3-5 лет, а также общежития для временного проживания.

      С целью повышения эффективности деятельности организаций образования и качества образовательных услуг, обеспечения эффективного использования профессионального потенциала и управленческого опыта руководителей вводится ротация первых руководителей организаций образования. Ротация будет проводиться для руководителей, проработавших в одной и той же организации образования более 4 или 7 лет.

      Большее внимание будет уделяться разработке специализированных образовательных программ для учителей МКШ, в т.ч. касательно работы в совмещенных классах. Это будет обеспечиваться широким развитием программ major/minor (профессиональный цикл плюс дополнительный профиль) и double major (сдвоенные программы).

      Для улучшения работы МКШ, большинство из которых обучение ведут на государственном языке, будет создан единый образовательный комплекс "Опорная школа – магнитная школа" с объединением нескольких МКШ.

      Для сокращения разрыва в показателях знаний между обучающимися на государственном и русском языках, о которых свидетельствуют результаты международных сопоставительных исследований, будет проведена работа по повышению качества учебников для школ с казахским языком обучения (изначальная разработка учебников на казахском языке, не перевод с русского языка). Будет разработан качественный учебный материал для свободного доступа. Будет улучшена система повышения квалификации педагогов естественно-математического цикла, учителей казахского языка и литературы. Основное внимание будет уделено предметным компетенциям педагогов и методике по развитию функциональной грамотности обучающихся.

      Будут приняты меры по повышению качества перевода и адаптации инструментов международных сопоставительных исследований.

      Продолжится развитие функционирования летних школ для обучающихся с целью восполнения пробелов в знаниях, которые будут проводиться в течение одного месяца после завершения учебного года на ежегодной основе. Усовершенствуется алгоритм планирования и реализации системы мер по восполнению пробелов в знаниях обучающихся.

      В целях улучшения качества образования на селе планируется к 2025 году провести модернизацию 5 тыс. школ, что составляет 95 % сельских школ. Модернизация сельских школ включает проведение капитального и текущего ремонта, оснащение школ предметными кабинетами, школьной мебелью, модернизацию школьных библиотек и столовых, обеспечение высокоскоростным Интернетом, а также безопасных и комфортных условий для детей. Кроме того, в рамках проекта "Модернизация среднего образования" более 100 сельских опорных общеобразовательных школ будут обеспечены предметными кабинетами.

      С целью обеспечения школьников МКШ качественным образованием будут проработаны вопросы внедрения проектов "Мобильный учитель" и "Шефство сильных школ над школами с низкой результативностью", также по итогам пилотного проекта будет масштабирован проект "Қамқор жанұя".

      Проект "Мобильный учитель" позволяет опытному учителю осуществлять педагогическую деятельность выездного характера в МКШ нескольких населенных пунктов. Учителя сильных школ в рамках шефства проводят консультации, осуществляют совместное планирование уроков, исследования практики учителя, уроков, руководство научными проектами обучающихся школ с низкой результативностью. Проект "Қамқор жанұя" дает возможность детям из отдаленных населенных пунктов учиться в полнокомплектных школах, проживая в семье, а не в интернате.

      Продолжится работа по развитию сети интернатов для обучения детей, проживающих в населенных пунктах с малой численностью жителей. Планируется проведение работы по модернизации интернатов в организациях образования, улучшению условий пребывания в них.

      Важной мерой станет проект "Қамқор жанұя" (проживание учащихся в семье в населенном пункте, где расположена опорная школа). В рамках этого проекта создаются оптимальные, комфортные условия проживания ребенка во "временной семье", детям обеспечиваются психологический комфорт, сохранение семейного уюта.

      Расширится охват сельских детей дополнительным образованием, в том числе через размещение государственного образовательного заказа.

      Для решения проблемы качества знаний обучающихся будут привлечены студенты старших курсов педагогических вузов. Студенты будут оказывать помощь (репетиторство) обучающимся, в том числе и в онлайн-формате, по темам, вызывающим затруднения в освоении.

      В целях стимулирования студентов за осуществляемую ими социально направленную, общественно полезную деятельность и репетиторство будут приняты меры поощрения.

      Получит широкое развитие использование в учебном процессе онлайн-платформ, ЦОР. Лучшие педагоги страны, победители республиканского конкурса "Лучший педагог" будут в онлайн-формате распространять передовой опыт для сельских учителей, проводить консультации для обучающихся школ.

      Таким образом, Министерством совместно с МИО, заинтересованными государственными органами будет продолжена работа по поддержке МКШ, выравниванию возможностей и сокращению разрыва в образовательных достижениях обучающихся городских и сельских школ.

      На основе Концепции непрерывного образования будет обеспечено признание формального, неформального и информального образования обучающихся.

Параграф 4. Совершенствование работы по выявлению, развитию и поддержке одаренных детей

      В целях поддержки талантливых детей разрабатывается механизм поощрения победителей и призеров международных предметных олимпиад через предоставление грантов для поступления в вузы вне конкурса, а также выплату единовременных денежных премий. Государственных поощрений будут удостаиваться победители и призеры международных олимпиад, включенных в утвержденный перечень.

      Продолжится реализация Дорожной карты по внедрению системы выявления одаренных детей, проживающих в сельской местности, а также из малообеспеченных и многодетных семей и построению для каждого из них индивидуальной дорожной карты по поддержке и развитию способностей. Продолжится проведение национальной олимпиады "Мың бала" для обучающихся из сельской местности, победители которой имеют возможность дальнейшего обучения в специализированных школах.

      В целях выявления и поддержки одаренных детей из сельской местности планируется проведение кустовых учебно-тренировочных сборов для обучения детей решению олимпиадных заданий разного уровня.

      Для проведения интеллектуальных олимпиад, соревнований научных проектов будет создана многофункциональная платформа, позволяющая создать единую базу одаренных и талантливых детей.

      Будет проработан вопрос создания национального хаба "Daryn-Space", включающего технопарк, STEАM, ART-студии, лаборатории по предметам естественно-математического направления, бизнес-инкубаторы для проведения профильным смен, учебно-тренировочных сборов по подготовке к предметным олимпиадам различного уровня.

      В рамках научных исследований будет разработана комплексная программа сопровождения одаренных и мотивированных обучающихся, которая позволит педагогам и психологам адаптировать психолого-педагогические методики по выявлению и поддержке одаренных школьников. Ассоциацией учителей-предметников специализированных школ будут разработаны программы углубленного изучения отдельных предметов, а также программы элективных курсов. Для педагогов из сельской местности будут проводиться обучающие семинары по решению олимпиадных заданий, а также особенностям проектной и исследовательской деятельности.

      В законодательство планируется внесение изменений по организации и проведению интеллектуальных олимпиад, научных соревнований и творческих конкурсов. Особое внимание будет уделено соревнованиям по научным проектам, акцент направлен на проектно-исследовательскую деятельность, таким образом предусмотрена трансляция передовых отечественных методик в этом направлении (НИШ, лицеи-интернаты "Білім-инновация"). Также в Правила проведения республиканской олимпиады по общеобразовательным предметам будут внесены следующие изменения: если ранее участие могли принять школьники 9-11 классов, то теперь возможность участвовать в предметных олимпиадах представится со 2-го класса.

      Олимпиады по информатике на республиканском уровне будут проходить по разным разделам. Например, ИКТ, графика, дизайн, база данных, логика, теория информации, история вычислительной техники, робототехника и др.

Параграф 5. Развитие инклюзивного и специального образования

      В организациях среднего образования будет создана инклюзивная образовательная среда на эргономичной основе, включая физическую безбарьерную благоприятную среду, методические, кадровые и другие ресурсы, обеспечивающие качественное и доступное образование.

      Обновление квалификационных требований для педагогов, работающих в условиях инклюзивного образования (учителя-предметники, педагоги, педагоги-ассистенты и другие), будет осуществляться на основе профессионального стандарта "Педагог".

      В целях усиления деятельности ПМПК и КППК будут проработаны нормы их размещения. Расширится сеть КППК и ПМПК. Открытие МИО ПМПК будет осуществляться из расчета 1 на 50 тыс. детского населения (в настоящее время – 60 тыс.).

      Планируются создание целостной системы раннего выявления и коррекционной помощи детям с различными нарушениями здоровья, разработка и утверждение программы по раннему развитию детей для КППК и РЦ.

      Для трудоустройства детей с ООП планируются разработка и реализация Дорожной карты ранней профориентации и трудовой подготовки обучающихся.

      Будут разработаны модель непрерывной системы инклюзивного образования (детский сад, школа, колледж, вуз), программы ранней профориентации, предпрофессиональной и профессиональной подготовки обучающихся с ООП.

      Координирующим центром научно-методологического сопровождения организаций образования всех уровней по вопросам инклюзивного образования станет Национальная академия образования имени Ы. Алтынсарина.

      На основе оценки ООП будет разработано видение и внедрена концепция разноуровневого психолого-педагогического сопровождения обучающихся.

      Будет обеспечен универсальный дизайн обучения, учитывающий ООП в образовательной среде в целях оказания эффективной учебно-методической поддержки школ.

      Расширится понятие "дети (лица) с особыми образовательными потребностями" в соответствии с опытом стран ОЭСР.

Параграф 6. Управление и финансирование среднего образования

      Управление

      В целях повышения эффективности коммуникаций и управления на всех звеньях системы образования будет совершенствоваться новая модель управления системой образования в регионах.

      Для повышения эффективности и прозрачности деятельности организаций среднего образования продолжатся развитие попечительских советов и активизация их вовлечения в формирование стратегии развития школы, решение кадровых и финансовых вопросов.

      Организации образования будут поддерживать проект "Открытые бюджеты", на их сайтах будет доступна соответствующая информация.

      Продолжатся общественные слушания в онлайн-режиме по итогам образовательных достижений обучающихся перед родительской общественностью. Планируется реализация проекта "Один день из жизни школы" с участием родителей, общественности, неправительственных организаций.

      Будет сформирован кадровый резерв управленцев из числа лидеров в своей области.

      Продолжится работа по организации сертифицированных курсов повышения квалификации по менеджменту для руководителей организаций образования. Системная подготовка менеджеров в образовании будет осуществляться через индивидуализированные программы (Executive Master of School Management, EMSM) по развитию лидерских и управленческих компетенций, разработанные совместно с бизнес-школами, признанными на международном уровне. Наряду с этим будет осуществляться формирование кадрового резерва директоров, заместителей директоров организаций среднего образования.

      В целях обеспечения сохранности на законодательном уровне будут установлены ограничения на передачу дворцов школьников, музыкальных школ, государственных детских садов, организаций дополнительного образования в частный сектор.

      На основе достижений обучающихся, эффективности управления организацией среднего образования директорам организаций будет применена дифференцированная оплата труда.

      Оценка эффективности всех обозначенных мер, реализуемых на региональном и республиканском уровнях, будет осуществляться на основании ежегодного мониторинга системы образования и публикации Национального доклада. Подготовка Национального доклада о состоянии и развитии системы образования Республики Казахстан продолжит выступать механизмом оценивания политики в области образования на системном уровне.

      Планируется внедрение международной аккредитационной экспертизы соответствия содержания и качества подготовки обучающихся стандартам, установленным аккредитующими органами.

      С целью подтверждения соответствия содержания казахстанского среднего образования мировым стандартам образования будет проводиться аккредитация школ и образовательных программ на добровольной основе.

      Аккредитация школ обеспечит гарантию получения высококвалифицированных образовательных услуг в школах.

      Механизм аккредитации будет направлен на совершенствование менеджмента в образовании, формирование управленческих компетенций руководителей организаций образования.

      Планируется проведение тщательного анализа по каждой действующей МКШ с учетом прогнозного контингента, жизнеспособности (перспективности) села, в которой функционирует школа.

      По итогам анализа в целях повышения качества образовательных услуг в МКШ будут приняты меры по закреплению МКШ за полнокомплектными (опорная/ресурсная школа).

      Финансирование

      Для увеличения объемов частных инвестиций в образование предполагается пересмотр механизма привлечения частных инвесторов, в том числе совершенствование структуры подушевого финансирования и расширение его применения, усовершенствование нормативной правовой базы и расширение практики создания эндаумент-фондов образовательных учреждений на всех уровнях образования. Параллельно будут развиваться государственные и частные организации при поддержке государства. Будет изучено и апробировано применение новых инвестиционных инструментов для повышения финансовой привлекательности инвестиций в образовательную инфраструктуру.

      Будут выработаны новые формы поддержки для привлечения частного бизнеса к строительству детских садов, школ и других объектов образования, включая внедрение ваучерного механизма финансирования для оплаты услуг дошкольной и школьной организации по выбору родителей.

      В целом процесс пересмотра структуры подушевого норматива для среднего образования будет иметь долгосрочный характер.

      С 2023 года поэтапно будут переведены на подушевое нормативное финансирование полнокомплектные сельские школы. Для этого будут адаптированы действующие нормативные правовые акты.

      В 2020 году осуществлен первый этап централизации финансирования образования, предусматривающий передачу финансирования частных школ от МИО в уполномоченный орган в области образования.

      В дальнейшем будет проработан вопрос передачи финансирования государственных городских школ в рамках подушевого нормативного финансирования от МИО в Министерство просвещения.

      При централизации финансирование в рамках подушевого нормативного финансирования осуществляется через Министерство просвещения, при этом расходы на содержание, ремонт, строительство и иные расходы (за пределами подушевого норматива) финансируются МИО.

      На дальнейших этапах централизации будет рассмотрен переход ДО, государственного образовательного заказа на подготовку кадров с ТиПО и сельских школ, в том числе опорных/ресурсных школ.

      Политика в сторону централизации финансирования обусловлена необходимостью устранения несправедливого финансирования, нецелевого использования бюджетных средств (трансфертов), минимизации рисков недофинансирования и выравнивания расходов по всей стране, что создаст предпосылки для снижения разрыва в качестве образования.

      Планируется внедрение персональных образовательных ваучеров и единого образовательного счета для аккумулирования всех средств, предоставляемых государством на обучение ребенка, включая внешкольное, в рамках проекта "Социальный кошелек".

      В целом это позволит обеспечить прозрачность финансовых потоков в образовательной сфере, эффективное использование бюджетных средств на образование за счет персонализации выделяемых образовательных ваучеров.

      Для решения дефицита ученических мест с учетом демографического роста и урбанизации предполагается строительство школ посредством механизма ГЧП. При этом ГЧП в сфере среднего образования будет осуществляться по базовым параметрам в соответствии с действующим законодательством.

      Целями программного ГЧП являются решение проблемы трехсменных и переуплотненных школ, сокращение дефицита ученических мест согласно Дорожной карте, согласованной Министерством просвещения и МИО.

      Будет предусмотрена институциональная схема в соответствии с требованиями, разработанными Министерством просвещения.

      В рамках данной цели будут реализованы задачи по объединению ресурсов МИО, оператора и частного партнера, повышению доступности и качественных характеристик среднего образования для обучающихся и привлечению инвесторов и частных компаний.

      Мерами государственной поддержки являются софинансирование проекта ГЧП в рамках лимитов ГЧП и выплаты подушевого финансирования.

      Порядок и процедуры определения частного партнера, проведения экспертиз, минимальный порог проектной мощности школы и заключения договора ГЧП будут утверждаться в установленном законодательством порядке.

Глава 5. Интеграция молодежи в обучение и на рынок труда

Параграф 1. Обеспечение качественного и безбарьерного доступа технического и профессионального образования

      Для обеспечения качественного и безбарьерного доступа ТиПО продолжится расширение охвата бесплатным ТиПО. В рамках данной задачи планируется поэтапный переход на охват бесплатным ТиПО желающих выпускников 9 класса по востребованным специальностям.

      Предусматривается совершенствование формата приема в организации ТиПО. Будет проработан вопрос предоставления возможностей победителям WorldSkills для получения грантов в высшие учебные заведения (2024 – 2025 годы). Для поступающих по медицинским, педагогическим специальностям будет установлен пороговый балл.

      Также планируется совершенствование нормативных правовых актов по приему с учетом принципа "деньги за студентом", что повлияет на повышение качества подготовки кадров.

      По новому механизму абитуриентам представится возможность выбора организации ТиПО и специальности. Это обеспечит доступность, прозрачность, открытость процедуры размещения государственного образовательного заказа, а также усилит конкуренцию среди организаций ТиПО.

      Для привлечения молодежи в систему ТиПО усилится профориентационная работа среди школьников через проведение профессиональной диагностики, профессиональных проб и ознакомление с профессиограммами. С этой целью будут создаваться центры профориентации и карьеры в организациях ТиПО, кабинеты профориентации в школах и организовано обучение специалистов по профориентации. При проведении профориентационной работы будут применены информационная платформа и мобильное приложение профессиональной ориентации и карьеры, в том числе на основе Атласа новых профессий Казахстана.

      Организация ТиПО станет территорией равных возможностей. Продолжится работа по обеспечению равных условий и безбарьерного доступа для лиц с ООП. Основная задача – показать работодателям, что выпускники с различной инвалидностью, получившие профессиональное образование по широкому спектру профессий, выполняют свою работу также эффективно, как и выпускники без инвалидности. В 2022 году планируется создать условия для инклюзивного образования в 55 % организаций ТиПО, а к 2025 году – во всех государственных организациях ТиПО.

      В рамках развития движения Abilympics как инструмента профессиональной ориентации и развития инклюзивного образования будет проведена совместная работа с НПП "Атамекен", работодателями для решения вопроса трудоустройства лиц с ООП.

      Планируется дальнейшее развитие движений WorldSkills, ZhasSkills с учетом компетенций Атласа новых профессий, Abilympics и др.

      В целях совершенствования системы организации и проведения чемпионатов WorldSkills Kazakhstan и развития международного сотрудничества продолжится работа по расширению взаимодействия с WorldSkills International, WorldSkills Europe, WorldSkills Asia для повышения квалификации 30 международных экспертов WorldSkills Kazakhstan.

      Для качественной подготовки национальной сборной страны к международным чемпионатам WorldSkills будут организованы тренировочные лагеря по принципу "подготовки спортсменов к олимпиаде" на базе спонсоров-партнеров и организаций ТиПО. Ежегодно будет расширяться перечень компетенций для проведения региональных и республиканского чемпионата WorldSkills.

      Для внедрения методики WorldSkills в систему ТиПО продолжится работа по методологической поддержке и сопровождению организаций ТиПО при внедрении стандартов WorldSkills в учебный процесс и разработке рабочих учебных программ, проведении профориентации, курсового обучения педагогов и демонстрационного экзамена по требованиям WorldSkills.

      Продолжится реализация проекта "Топ-100 студентов колледжей Республики Казахстан", направленного на выявление и поощрение лучших студентов организаций ТиПО, также предусматривается вручение всем участникам-выпускникам путевок на первое рабочее место за счет средств спонсоров.

Параграф 2. Модернизация содержания и повышение качества технического и профессионального образования

      Для обеспечения гибкости в подготовке кадров с ТиПО организациям ТиПО предоставляется академическая самостоятельность в определении содержании образования и сроков обучения совместно с работодателями. Это даст возможность организациям ТиПО совместно с работодателями на основе ГОСО определять содержание образовательных программ с учетом профессиональных стандартов, стандартов WorldSkills и региональных особенностей, определять сроки, объем учебного времени и вводить дополнительные дисциплины (профессиональные модули) по необходимости.

      В результате образовательные программы будут позволять молодым людям получать необходимые квалификации и устраиваться на работу в более короткие сроки, а при необходимости возвращаться и получать дополнительно другие квалификации.

      В целях формирования единой информационной среды учета образовательных программ и их качества будет создан реестр образовательных программ, который будет размещаться и вестись на объекте информатизации в области образования.

      Образовательные программы пройдут экспертизу независимыми экспертами и индустриальным советом по оценке качества образовательных программ для включения их в реестр. Тем самым, экспертиза образовательных программ позволит отобрать те программы, которые будут соответствовать требованиям рынка труда.

      Эффективность такого подхода подтверждается и опытом развитых стран, таких как Австралия, США, Канада, Южная Корея, Япония, Великобритания и Финляндия.

      Данные меры в рамках академической самостоятельности позволят организациям ТиПО быть более гибкими и оперативно подстраиваться под технологические изменения на производстве и запросы рынка труда, тем самым, обеспечивая подготовку специалистов, которые будут соответствовать требованиям работодателей, что в конечном результате улучшит качество образования.

      В целях формирования преемственности между уровнями образования в организациях ТиПО будет внедрена и адаптирована европейская кредитная технология для профессионального образования и обучения, ориентированная на результаты, позволяющие накапливать и переносить результаты обучения посредством их оценки, подтверждения и признания в течение всего периода обучения независимо от места, формы и срока обучения.

      Кредитная технология позволит студентам самостоятельно выбирать траекторию обучения путем накопления необходимого объема кредитов на разный уровень компетенций. При этом будут учитываться результаты обучения, полученные формально и неформально (сертификаты). Это даст возможность для сокращения сроков обучения.

      Для создания системы признания результатов обучения формального и неформального образования будет сформирован Каталог результатов обучения (по принципу "конструктор").

      Данный каталог выступит единым инструментом обучения и независимой оценки достижения результатов обучения в рамках определенной квалификации.

      Продолжится актуализация классификатора специальностей и квалификаций ТиПО с учетом требований работодателей и Атласа новых профессий.

      Продолжится работа по разработке учебников по специальностям и квалификациям посредством обновления содержания образования в соответствии с развитием новых технологий. Данная работа будет проведена совместно с учебно-методическими объединениями по профилям. Для разработки учебников будут приняты такие меры, как создание авторских групп с привлечением экспертов от организаций образования и работодателей, экспертиза и оценка содержания учебников, издание учебников на государственном языке для организации технического и профессионального, послесреднего образования.

Параграф 3. Обновление условий и вовлечение работодателей в техническое и профессиональное образование

      МИО продолжат работу по укреплению МТБ в части оснащения современным оборудованием государственных организаций ТиПО.

      Для преподавания специальных дисциплин в организации ТиПО будут привлечены специалисты с производства. При этом школа наставников при НПП "Атамекен" продолжит обучение наставников с производства педагогическим навыкам.

      В то же время для улучшения качества подготовки студентов по специальным дисциплинам и производственному обучению будет проработан механизм стажировки педагогов на базе предприятий.

      Важное значение в качественной подготовке студентов приобретают деятельность республиканского совета, отраслевых и региональных советов, которые будут содействовать повышению качества подготовки кадров в соответствии с требованиями рынка труда.

      Также будет обеспечена деятельность индустриальных и попечительских советов с широким привлечением социальных партнеров, работодателей. Будет развиваться шефство бизнеса над учебными заведениями с заключением договоров о сотрудничестве организаций ТиПО и предприятий. Усилится роль попечительских советов по вопросам приоритетных направлений развития организаций ТиПО. Предприятия примут активное участие в проведении соревнований WorldSkills, организации профессиональной практики обучающихся, обучении основам предпринимательских навыков, вовлечении молодежи к активному образу жизни, а также в дальнейшем трудоустройстве выпускников.

      Солидарную ответственность работодателя и организации ТиПО по трудоустройству выпускников необходимо учесть в нормативных правовых актах, что позволит обеспечить не только трудоустройство выпускников организаций ТиПО, но и эффективность использования бюджетных средств.

      Для получения достоверной и полной информации о занятости и трудоустройстве выпускников начата работа по интеграции информационных систем заинтересованных государственных органов.

      Для обеспечения рынка труда качественной подготовкой кадров будет реализован региональный Атлас профессий, предполагающий реализацию механизмов прогнозирования потребности в кадрах по перспективным и востребованным профессиям на примере отдельных регионов.

      Будут приняты меры по развитию сетевой формы подготовки кадров.

      Сетевая форма подготовки кадров будет осуществляться на основании договора о сетевом взаимодействии между отраслевыми ассоциациями работодателей, предприятиями, профильными вузами и организациями ТиПО.

      Реализация образовательных программ через сетевую форму подготовки кадров предполагает разделение ответственности между взаимодействующими организациями в части проведения теоретической подготовки, производственной практики и (или) учебной практики, лабораторных, практических занятий.

      Формы и виды занятий определяются данными организациями самостоятельно в соответствии с возможностями сторон и требованиями по обеспечению качественных условий реализации образовательных программ.

      Совместно с Министерством труда и социальной защиты населения и НПП "Атамекен" будет продолжено дальнейшее развитие Национальной системы квалификаций.

Параграф 4. Повышение финансовой устойчивости и целевая поддержка организаций технического и профессионального образования

      В системе ТиПО будет проработан вопрос внедрения дифференцированного норматива подушевого финансирования подготовки кадров с ТИПО в соответствии c международными требованиями (стандартами).

      При организациях ТиПО, оснащенных в рамках проекта "Жас маман", запланировано создание центров компетенций для реализации программ по подготовке, переподготовке и повышению квалификации кадров по профилю специальности, подготовки участников чемпионатов WorldSkills, проведения профессиональных проб для школьников, системы сертификации выпускников и специалистов.

      Также создание центров компетенций по отраслям повысит эффективность деятельности организаций ТиПО через рыночные механизмы. Получит развитие коммерциализация организаций ТиПО путем создания малых инновационных предприятий за счет собственных средств, в том числе с целью развития сельских организаций ТиПО. Организации ТиПО будут предоставлять на платной основе услуги и реализовывать товары, выпускаемые в учебно-производственных мастерских, хозяйствах, на учебных полигонах.

      Для этого будет проведена работа по изменению организационно-правовой формы государственных организаций ТиПО в государственные предприятия.

      Реализация продукции, которую во время практики производят студенты, станет стимулом для повышения как качества производственного обучения, так и качества подготовки кадров.

      Для поддержки сельских организаций ТиПО будут приняты меры по созданию комплексов "Школа-колледж" для эффективного использования существующей инфраструктуры, развитию учебных хозяйств и мини-предприятий (поля, фермы, теплицы и др.) для развития организаций ТиПО, региональной мобильности студентов и педагогов (село-город), привлечению специалистов аграрной отрасли в качестве преподавателей и мастеров производственного обучения для улучшения качества подготовки кадров.

Параграф 5. Цифровизация технического и профессионального образования

      Будут разработаны единые требования к информационным системам для функционирования, создания и развития информационных образовательных сред и систем.

      Внедрение информационных систем будет направлено на обеспечение доступа педагогов и обучающихся от приема до выпуска, а именно к приему абитуриентов, доступу к образовательному контенту, формированию онлайн-расписания, ведение электронного журнала, проверку заданий и выставление оценок, проведение учебных занятий в режиме видеоконференции, тестирование и проведение экзаменов онлайн, использование виртуальных симуляторов и выдачи электронных дипломов.

      К 2025 году во всех государственных организациях ТиПО создадутся условия для единого автоматизированного процесса обучения. Для обеспечения безбарьерного доступа педагогов и студентов к цифровым образовательным технологиям будут приняты меры по развитию IT инфраструктуры организаций ТиПО, в том числе по оснащению учебных аудиторий мультимедийными и интерактивными средствами обучения, обновлению парка компьютерной техники, а также улучшению пропускной скорости каналов связи интернета.

      Обновление образовательных программ с включением обязательного модуля по информационно-коммуникационным технологиям будет осуществляться организациями ТиПО.

      Продолжится работа по качественной подготовке кадров с использованием дистанционного обучения в организациях ТиПО независимо от форм обучения и курсов обучения. При этом перечень специальностей, допускаемых в форме дистанционного обучения, будет определяться организацией ТиПО самостоятельно.

      В целях обеспечения цифровым контентом и электронными ресурсами учебного процесса планируется формирование каталогов ЦОР, пополняемых новыми образовательными и методическими ресурсами с привлечением лучших педагогов.

      В целях внедрения актуальных цифровых технологий на базе организаций ТиПО будут созданы центры компетенций по IT направлениям. Продолжится работа по совершенствованию практических цифровых навыков обучающихся посредством проведения чемпионатов по IT компетенциям в рамках движения WorldSkills.

Глава 6. Подготовка высококвалифицированных кадров для "экономики знаний"

Параграф 1. Расширение доступа к высшему и послевузовскому образованию

      Сегодня в условиях новых реалий необходима выработка целостных подходов к обеспечению доступа к высшему и (или) послевузовскому образованию для всех категорий населения.

      Продолжится работа по усовершенствованию ЕНТ как инструмента отбора для обучения в вузах страны. Будет осуществлен переход на стандартизированный формат тестирования с использованием психометрических подходов к формированию тестовых заданий и анализу результатов. Тестовые задания будут оценивать навыки высокого порядка: умение применять, рефлексировать, расширять, оценивать и анализировать информацию. При этом с целью уменьшения оттока талантливой молодежи и расширения доступа к получению высшего образования внутри страны баллы международных стандартизированных тестов SAT, ACT и IB будут переводиться в баллы ЕНТ согласно введенной шкале.

      Одновременно с целью расширения доступа к получению высшего и (или) послевузовского образования количество грантов до 2025 года увеличится на 50 %. В результате более 75 тыс. молодых казахстанцев получат государственную поддержку.

      Будут пересмотрены стоимости грантов с введением в систему образовательных грантов дифференциации (от 30 до 100 %) в зависимости от результатов ЕНТ и иных показателей.

      Будут предусмотрены нормы по перечислению средств, предусмотренных для обучения (образовательный грант), на специальный образовательный счет студента на законодательном уровне с целью повышения качества обучения, ответственности самих студентов и конкуренции между вузами.

      Увеличится количество грантов на технические направления. Будут выделены целевые гранты по техническим направлениям подготовки для поступающих из густонаселенных регионов и регионов с большим разрывом в качестве образования в ведущие вузы страны.

      Будет определен базовый вуз для подготовки востребованных специалистов в водной отрасли с разработкой современных образовательных программ и выделением соответствующего финансирования.

      Будет проработан вопрос совершенствования модели присуждения государственных грантов с учетом уровня образовательных достижений и социальной категории. Также для детей сотрудников специализированных и военизированных организаций, погибших при исполнении служебных обязанностей, будут предоставлены гранты на бесплатное обучение в вузах и организациях ТиПО.

      Планируется предоставление возможности получения долгосрочных льготных кредитов на оплату обучения в вузах под 2-3 % годовых.

      В рамках программы "Болашақ" будет обеспечен приоритет подготовки технических кадров, в том числе в российских технических высших учебных заведениях.

      В целях сокращения нехватки аудиторных мест будет обеспечено строительство учебных корпусов организаций высшего и (или) послевузовского образования.

      Также предполагается строительство студенческих общежитий в рамках Третьей социальной инициативы первого Президента Республики Казахстан Назарбаева Н.А. и Дорожной карты по реализации предвыборной программы AMANAT "Путь перемен: Достойную жизнь каждому!", в том числе за счет привлечения средств частных инвесторов. Для реализации данной цели МИО областей, городов республиканского значения и столицы предоставляют земельные участки или право аренды земельных участков, находящихся в государственной собственности и не предоставленных в землепользование, без проведения торгов (конкурсов, аукционов) в порядке, предусмотренном Земельным кодексом Республики Казахстан.

      До 2026 года планируется введение 50 тыс. новых койко-мест. Будет проработана возможность субсидирования иногородним студентам из отдельных категорий социально уязвимых слоев населения затрат на проживание. Обеспеченность иногородних студентов местами для проживания будет одним из критериев доступа к государственному финансированию частных вузов.

      Будет совершенствован механизм ГЧП с вузами и строительными компаниями для решения проблемы обеспечения студентов общежитиями. Пересмотру также подлежат размер и сроки выплат государственного заказа, размещаемого на обеспечение студентов местами в общежитиях, с учетом ценовой волатильности на рынке строительных материалов.

      К 2025 году предусмотрено увеличение размера стипендий бакалаврам в 2 раза, магистрантам и докторантам более чем в 1,5 раза. Продолжится подготовка магистров и докторов PhD на базе НИИ в рамках интеграции вузов и НИИ.

Параграф 2. Модернизация содержания и повышение конкурентоспособности высшего и (или) послевузовского образования

      В целом система подготовки специалистов должна перейти на модель опережающего кадрового обеспечения.

      Ее ключевая задача – обеспечение эффективной состыковки спроса на новые профессии и предложения человеческих ресурсов в региональном и отраслевом разрезе.

      Для этого будут консолидированы усилия государства, бизнеса и образования по опережающей подготовке кадров. Алгоритм будет включать:

      1) современные форсайтные методы прогнозирования спроса в кадрах;

      2) определение квалификационных требований;

      3) обучение специалистов нового поколения.

      Ключевым звеном в построении данной модели станут университеты. Для консолидации усилий будет определен ведущий вуз для каждого региона и отрасли страны.

      Имеется хороший опыт создания Атласа новых профессий, в рамках которого будет продолжена разработка региональных стандартов по опережающей подготовке кадров. Это позволит запустить программу "Мамандығым – болашағым", направленную на повышение доходов населения.

      В рамках данного проекта регионы будут не только выявлять текущую и перспективную потребность в кадрах, но и определять стандарты и программы подготовки специалистов на ближайшее десятилетие. Таким образом, вузы станут драйверами в кадровом сопровождении развития наиболее значимых отраслей.

      Актуальным вопросом является формирование кадрового потенциала для авиаотрасли страны согласно международным требованиям EASA. Для этого будет усилена подготовка кадров по летно-техническому и инженерному направлению на базе Академии гражданской авиации.

      Важнейшим аспектом реформирования вузовского образования станет процесс трансляции опыта Назарбаев Университета в казахстанские вузы.

      Продолжится работа по дальнейшему внедрению принципов ECTS в учебный процесс и расширению академической свободы.

      Обновление содержания образовательных программ и совершенствование "Модель выпускника вуза" будут осуществляться с учетом ключевых компетенций и новых вызовов рынка труда.

      Инновационные образовательные программы будут разработаны на основе форсайт-исследований рынка труда и прогнозирования потребности в новых профессиях. Содержание высшего и (или) послевузовского образования будет ориентировано на разработку междисциплинарных и глобальных образовательных программ совместно с зарубежными партнерами. Результаты обучения по таким программам позволят проходить международную профессиональную сертификацию.

      Продолжатся вовлечение представителей бизнеса и работодателей в разработку образовательных программ, а также интеграция образовательного процесса с научной деятельностью.

      Вузы перейдут к модели "smart-университетов" с цифровой экосистемой. Приоритетными задачами станут цифровая трансформация библиотек и их систем, использование платформ открытого образования в общем процессе (Open University, Coursera, Edx и др.), перевод бизнес-процессов в цифровой формат. Цифровые компетенции станут обязательным элементом всех образовательных и профессиональных стандартов, а также для ППС при разработке учебно-методических материалов.

      Образовательные программы будут направлены на подготовку кадров, обладающих новыми навыками в области проектирования, администрирования и тестирования, с учетом развития навыков кодирования. Вместе с тем, необходимо учитывать технологические тренды (искусственный интеллект, Blockchain, BigData и Internet-of-Things, кибербезопасность), внедряемые в рамках цифровой трансформации и перехода на Индустрию 4.0.

      Продолжится работа по разработке инновационных образовательных программ по подготовке учителей казахского языка и литературы с вовлечением работодателей.

      В целях обеспечения студентов учебной литературой на казахском языке продолжится работа по разработке и изданию современной учебной литературы по базовым и профилирующим дисциплинам. Разработанная учебная литература пополнит фонд библиотек вузов книгами на казахском языке и будет размещена на электронных ресурсах вузов для всеобщего доступа. До 2025 года будет разработано 80 учебников на государственном языке.

      С целью приобретения опыта работы до завершения вуза и повышения качества трудоустройства выпускников будут расширены возможности практико-ориентированного обучения, в том числе на базе работодателей.

      Продолжится работа по нормативному обеспечению процесса признания результатов неформального и информального обучения. В рамках формального образования обучающиеся будут дополнительно получать микроквалификации или наностепени ("nano-degrees"). Планируется создание модели обучения взрослого населения в течение всей жизни, основанной на опыте кредитной (накопительной) системы обучения и предоставляющей возможности получения новых компетенций и навыков. Продолжится внедрение инновационных технологий обучения, в частности, прохождение ППС краткосрочных массовых открытых онлайн-курсов, использование инновационных педагогических технологий и методик обучения, а также модернизация образовательных программ.

      Университеты будут ориентированы на создание "апгрейд" центров, призванных поддерживать своих выпускников после окончания университетов. Так, состоявшиеся специалисты смогут обновить свои знания, сделать упор на профессиональное развитие в вузах "Alma mater".

      В целях сохранения эмоционального благополучия студентов и работников вузов, создания благоприятного социально-психологического климата вузов и оказания психологической поддержки обучающимся будут совершенствованы психологические службы. Необходимо создать в вузах физическое и виртуальное пространство, учитывающее, в первую очередь, интересы и потребности студентов.

      В вузах будут созданы условия для инклюзивного образования. Запланировано обеспечение инклюзивного образования с фокусом на предоставление необходимых ресурсов и поддержку обучающихся не только с ограниченными возможностями, связанными с состоянием здоровья, но и связанными с социально-экономических статусом, гендером, языком обучения (иностранные студенты) и др.

      Для полноценного участия обучающихся казахстанских вузов в глобальном академическом сообществе через программы мобильности продолжится внедрение полиязычного обучения.

      Для повышения мотивации среди вузов к здоровой конкуренции планируется ранжирование по четырем лигам: первая лига – конкурентоспособные на международном уровне, вторая – на национальном, третья – на региональном, четвертая – на отраслевом.

      В соответствии с потенциалом и динамикой развития вузы будут переходить из одной лиги в другую. В зависимости от позиции в лигах вузам будут предоставлены разные уровни академической, управленческой свободы и видов образовательных грантов. Также вузы первой и второй лиг будут освобождаться от различных видов внешнего контроля.

      Повышение конкурентоспособности вузов будет осуществляться путем реализации проектов, направленных на формирование научно-исследовательской экосистемы, модернизацию инфраструктуры и цифровую трансформацию. Запланировано создание 2 передовых региональных вузов с полной академической и управленческой самостоятельностью и строительством кампусов мирового уровня по опыту Назарбаев Университета.

      Для развития интеллектуального потенциала и академической экосистемы регионов планируется создание центров академического превосходства на базе 15 региональных и 5 педагогических вузов.

      Продолжится трансформация Южно-Казахстанского университета имени М. Ауэзова в исследовательский университет, обеспечивающий интеграцию науки, бизнеса и производства.

      Атырауский университет нефти и газа имени С. Утебаева преобразуется в индустриальный университет мирового уровня.

Параграф 3. Совершенствование системы управления в вузах

      Важным элементом развития системы управления будет развитие эндаумент-фондов при вузах, которые во всех ведущих университетах мира являются основой устойчивого финансирования науки и научной инфраструктуры наряду с мерами экономического стимулирования.

      Продолжится работа по расширению участия работодателей, представителей бизнес-структур, профессиональных и общественных объединений, региональных акиматов в советах директоров вузов. Продолжится работа по внедрению принципов корпоративного управления.

      Одним из инструментов корпоративного управления является коллегиальное управление, которое послужит прямым и главным этапом в принятии управленческих решений. Функции риск-менеджмента войдут в основу реализации стратегических и операционных задач вузов.

      Важно выстраивание институциональной политики вузов по управлению человеческими ресурсами и талантами. В сфере управления вузами будут созданы широкие карьерные перспективы для молодых талантливых специалистов и менеджеров.

      Вузы продолжат работу по переходу к новой системе должностей согласно международным стандартам, новой модели штатного расписания, повышения квалификации ППС.

Параграф 4. Интернационализация высшего и послевузовского образования

      В целях повышения привлекательности высшего и послевузовского образования и позиционирования казахстанских вузов на международном образовательном пространстве продолжится реализация Стратегии интернационализации, включающей создание благоприятных условий для обучения (инфраструктура, гранты, стипендии и др.), механизмы информирования, упрощение получения студенческой визы.

      Еще более важным аспектом интернационализации станет "интернационализация дома", то есть интернационализация содержания образования и образовательной среды, позволяющая повысить межкультурные компетенции студентов и их способность мыслить и функционировать в международном контексте.

      Для расширения экспортных возможностей казахстанских вузов будут приняты меры по открытию филиалов за рубежом.

      Для привлечения талантливой иностранной молодежи продолжится реализация стипендиальной программы.

      Усилится лидерство страны в регионе. Продолжится работа по созданию единого центрально – азиатского пространства высшего образования. Планируются организация стажировок ППС и сотрудников в пределах Центральной Азии, совместные магистерские степени и научные проекты. В целях осуществления академического и культурного обмена опытом, передовыми практиками и взаимного обучения будут созданы Альянс вузов и Альянс студентов стран Центральной Азии. Также для определения важнейших задач по развитию системы высшего и (или) послевузовского образования центрально – азиатских стран будут проводиться ежегодные форумы ректоров. В 2022 году Казахстан будет председательствовать в Совете сотрудничества в области образования стран СНГ.

      До 2025 года планируется открытие не менее 5 филиалов и представительств престижных зарубежных вузов на территории Казахстана, в том числе два филиала вузов с техническим уклоном в западных регионах. Это позволит трансформировать систему управления и ввести мировые образовательные стандарты в содержание образования и учебный процесс.

      Продолжится работа по привлечению в вузы зарубежных преподавателей и иностранных студентов. Также планируется дальнейшее развитие двудипломных и глобальных программ, различных форм внешней и внутренней академической мобильности студентов и ППС вузов. В целом это позволит сократить отток талантливой молодежи.

      В целях организации площадки для получения иностранными студентами консультаций будет внедрен онлайн-портал "Study in Kazakhstan".

      Реализация данных мер позволит увеличить долю иностранных студентов, ежегодно привлекать к проведению занятий не менее 10 зарубежных ученых с высоким индексом Хирша (H-Index), повысить долю ППС, прошедших зарубежную научную стажировку по педагогическим исследованиям, до не менее 15 % от общего количества штатного состава ППС, а также получить международную аккредитацию образовательных программ.

Глава 7. Обеспечение качества образования на системном уровне

      Национальная система обеспечения качества образования имеет целью достижение высокого академического качества и состоит из трех составляющих: система внутреннего обеспечения качества, система внешнего обеспечения качества, управление и регуляторные механизмы системы обеспечения качества.

Параграф 1. Система внутреннего обеспечения качества

      На уровне ДВО организации образования будут обеспечивать качество обучения и воспитания через предоставление альтернативных развивающих и вариативных индивидуальных адаптированных программ, применение различных методик и технологий обучения, форм, методов, приемов организации образовательного процесса.

      На уровне среднего образования внутренняя система обеспечения качества основана на критериальном оценивании результатов обучения, организации внутришкольного контроля и проведении самооценки.

      Переход Казахстана на критериальное оценивание эксперты ОЭСР считают позитивным шагом на пути к модернизации системы образования в целом. Вместе с тем, подход к оценке обучающихся остается в значительной мере суммативным. Необходимо пересмотреть роль формативного оценивания, выполняющего формирующую, стимулирующую и мотивирующую функции; включить формативные оценки в итоговые баллы обучающихся, уделять достаточное внимание процедурам и инструментам формативного оценивания, модерации и другим процедурам, направленным на совершенствование инструментов и процедур оценивания.

      В этой связи будут определены дальнейшие шаги по развитию системы критериального оценивания и профессиональному развитию каждого педагога в контексте совершенствования их навыков оценивания.

      Особое внимание будет уделяться представленности в учебниках и методических пособиях инструментов критериального оценивания: формативных и суммативных заданий в соответствии с лучшими мировыми практиками, достижимых и измеримых критериев, ясных и однозначных дескрипторов.

      С целью повышения качества процесса обучения и изучения существующих проблем как у обучающихся, так и у педагогов, усилится внутришкольный контроль. Наблюдение, исследование и анализ уроков являются основой для улучшения процесса обучения, профессионального роста и развития педагога, а также повышения качества знаний обучающихся.

      Организации образования ежегодно будут проводить самооценку образовательной деятельности, которая включает кроме анализа, внутреннего контроля и диагностики, инструменты стратегического планирования, систематического процесса корректирующих механизмов образовательной деятельности.

      На уровне ТиПО будет внедрена новая система итогового оценивания студентов по подходу WorldSkills. Демонстрационный экзамен является одним из видов квалификационного экзамена, так как предусматривает процедуру демонстрации и независимой экспертной оценки практических навыков, уровня знаний и умений выпускника в условиях моделирования реальных услуг и производственных процессов по требованиям (стандартам) WorldSkills.

      Выпускники, прошедшие демонстрационный экзамен, получат документ (Skills-паспорт, сертификат), подтверждающий их квалификацию в соответствии с требованиями международных стандартов. Документ будет отражать уровень владения различными компетенциями, что очень ценится среди потенциальных работодателей и, соответственно, повысит конкурентоспособность выпускников.

      На уровне высшего и (или) послевузовского образования система внутреннего обеспечения качества основывается на принципах обеспечения качества. Вузам недостаточно иметь лишь разработанную политику в области обеспечения качества, но также необходимо принять внутренние стандарты обеспечения качества в соответствии с ESG, а также учитывать национальные приоритеты, особенности, решаемые системой высшего и (или) послевузовского образования задачи.

      В системе внутреннего обеспечения качества важное значение имеет администрирование всех ее процессов и процедур. Каждый вуз должен разработать свою систему внутреннего обеспечения качества и создавать условия для постоянного ее развития, совершенствования, обновления, корректировки в зависимости от миссии и видения развития вуза на перспективный период. При этом очень важно в фокусе внимания иметь культуру качества.

      Вузам необходимо развивать корпоративную коммуникацию как эффективный способ дальнейшего развития студентоориентированного обучения и внедрения талант-менеджмента в управленческий процесс. Все внутренние стейкхолдеры руководствуются четкими ценностями и поведением, принимая общую ответственность за постоянное повышение качества образования.

Параграф 2. Система внешнего обеспечения качества

      На уровне ДВО будет разработана и внедрена система независимой национальной оценки качества дошкольного образования (к 2025 году).

      Будет проводиться государственная аттестация ДО, где будет обращено внимание не только на учебные планы, программы, но и на обеспечение безопасности обучающихся, удовлетворенность родителей для определения уровня подготовки воспитанников. Также будет проработан вопрос введения поэтапного лицензирования ДО.

      В 2022 году впервые планируется участие Казахстана в международном исследовании ОЭСР по раннему развитию и благосостоянию детей (International Early Learning and Child Well-being Study). Исследование направлено на определение ключевых факторов, стимулирующих или препятствующих развитию раннего обучения путем оценки четырех областей: математической грамотности, самоопределения, социальных и эмоциональных навыков.

      На уровне среднего образования внешняя система обеспечения качества включает государственную аттестацию организаций образования, МОДО, участие в международных сопоставительных исследованиях, а также аккредитацию на добровольной основе.

      Государственная аттестация будет проводиться в виде профилактического контроля без посещения. Его основными компонентами станут самооценка образовательной деятельности организаций образования, срезы знаний, умений и навыков обучающихся.

      Внедрение МОДО для обучающихся 4 и 9 классов позволит определить уровень функциональной грамотности и компетенций обучающихся.

      По результатам государственной аттестации и МОДО будет проводиться комплексный анализ, Национальной академией образования имени Ы. Алтынсарина будет оказана методологическая помощь организациям образования с выработкой рекомендаций по улучшению качества образования.

      Продолжатся участие казахстанских школьников в международных сопоставительных исследованиях PISA, TIMSS, PIRLS, ICILS, а также участие Казахстана в PIAAC. Для объективной и независимой оценки отдельных школ казахстанские обучающиеся ежегодно примут участие в PISA-based Test for Schools.

      Организации образования могут пройти международную аккредитацию, в т.ч. CIS.

      На уровне ТиПО, послесреднего образования внешняя система обеспечения качества включает государственную аттестацию организаций образования, МОДО, рейтинг организаций ТиПО, а также аккредитацию на добровольной основе.

      Государственная аттестация будет проводиться в виде профилактического контроля без посещения на основе анализа материалов самооценки образовательной деятельности, срезов знаний, умений и навыков обучающихся. При этом будет продолжена профилизация организаций ТиПО, которая дает возможность аккумулирования бюджетных средств, МТБ и педагогических кадров в одной профильной организации ТиПО.

      МОДО будет проводиться в целях оценки уровня освоения общеобразовательных дисциплин и (или) профессиональных модулей или общепрофессиональных, специальных дисциплин.

      В целях оценки деятельности организаций ТиПО, создания дополнительного инструмента мотивации и для повышения качества предоставляемых образовательных услуг в системе ТиПО будет продолжена работа по проведению рейтинга организаций ТиПО. Рейтинг будет проводиться по основным показателям организаций ТиПО, таким как качество деятельности организаций ТиПО, качественный состав педагогов, движение контингента, трудоустройство выпускников, взаимодействие с бизнес-сообществом, участие в проектах WorldSkills и другое. В результате усилится конкуренция среди учебных заведений ТиПО, которая будет служить основой для принятия управленческих решений, направленных на повышение качества образования.

      Критерии оценки деятельности организаций ТиПО с учетом международных требований будут осуществлены на основе результатов анализа Туринского процесса.

      Для обеспечения качества организациями ТиПО будут использованы инструменты и индикаторы EQAVET (Европейская система обеспечения качества профессионального образования и обучения), направленные на повышение уровня трудоустройства, адаптацию организаций ТиПО к изменениям на рынке труда, расширение доступа к ТиПО социально уязвимых групп, продвижение взаимного доверия, развитие мобильности педагогов и обучающихся, а также программ непрерывного обучения. В результате содержание индикаторов и ключевых характеристик EQAVET позволит развивать дуальное образование на уровне ТиПО.

      Организациями ТиПО допускается прохождение как институциональной, специализированной, так и отраслевой аккредитации на соответствие установленным международным стандартам качества, профессиональным и отраслевым стандартам.

      На уровне высшего и (или) послевузовского образования будет усовершенствована модель проведения ЕНТ и зачисления в вузы.

      Будет продолжена работа по повышению ответственности организаций высшего и (или) послевузовского образования и их учредителей за качество предоставляемого образования. Будут внедрены обзорные визиты в вузы, результаты которых будут использованы при проведении конкурса на размещение государственного образовательного заказа. В итоге на рынке образовательных услуг останутся преимущественно только те вузы, которые предоставляют качественное образование.

      Продолжится модернизация системы внутреннего и внешнего обеспечения качества образовательных услуг вузов. В целях повышения эффективности аккредитации будут прорабатываться требования к процедурам и применяемым стандартам внешнего обеспечения качества. Аккредитация в условиях академической самостоятельности вузов рассматривается как надежный показатель, гарантирующий выполнение стандартов качества и нормативных требований в вузе.

      Для улучшения качества системы оценки знаний студентов будет продолжено пополнение числа вузов, входящих в Лигу академической честности.

      В целях предупреждения и пресечения коррупционных нарушений и обеспечения прозрачности управления вузами будет проводиться независимое исследование на предмет соблюдения академической честности в вузах с участием студентов, выпускников, ППС и работодателей.

Параграф 3. Управление и регуляторные механизмы системы обеспечения качества

      Управление качеством образования направлено на реализацию единой государственной политики в области образования и включает государственные и институциональные структуры, сообщества организаций образования. Будет институционально закреплена роль сообществ организаций образования, в т.ч. Ассоциации вузов, Совета ректоров, Ассоциации организаций ТиПО, Альянса студентов и других организаций, за солидарную ответственность перед обществом за качество образования. Это позволит внедрить принципы саморегулирования организаций высшего и (или) послевузовского образования и создать единую платформу из ассоциаций вузов, ректоров, студентов, аккредитационных органов.

      Управление качеством образования осуществляется путем принятия управленческих решений на всех уровнях образования на основании результатов образовательного мониторинга, ежегодного национального доклада о состоянии развития образования, международных сопоставительных исследований (PISA, TIMSS, PIRLS, ICILS, PIAAC, TALIS), государственного контроля, национальных и международных рейтингов, аккредитации организаций образования и образовательных программ.

      Основой управления и обеспечения качества станет руководство по обеспечению качества по уровням образования, которое будет регулировать системы внутреннего и внешнего обеспечения качества и отражать национальную политику в сфере образования.

      В организациях образования будет развита культура качества как ценности и убеждения участников образовательного процесса о качестве образования и нацеленности на его непрерывное совершенствование. Будет осуществлено развитие культуры качества образования путем модернизации цифровой экосистемы организаций образования и привлечения педагогов и обучающихся на всех уровнях принятия решений, которая будет основана на прозрачности и доступности информационных систем организаций образования, интегрированных с Национальной образовательной базой данных.

      Реестры образовательных программ ТиПО, высшего и (или) послевузовского образования, реестры аккредитованных организаций образования и образовательных программ, показатели рейтингов и государственного контроля будут объединены в один Национальный реестр признанных образовательных программ ТиПО, послесреднего, высшего и (или) послевузовского образования. Данный реестр станет составной частью НОБД и будет источником, гарантирующим обществу соответствие их содержания запросам работодателей и подтверждение качества.

      Центр Болонского процесса и академической мобильности станет методологическим центром поддержки организаций образования по вопросам повышения качества образования, в т.ч. применения национальной рамки квалификаций как инструмента системы обеспечения качества образования.

      Организации дополнительного образования педагогов будут проходить внешнюю оценку качества в соответствии с признанными международными стандартами.

Раздел 6. Целевые индикаторы и ожидаемые результаты

      Целевые индикаторы:

      1) доля обучающихся, вовлеченных в организованную общественную деятельность, в том числе через ученическое самоуправление и дебатное движение с целью повышения уровня гражданственности и патриотизма (2022 г. – 30 %, 2023 г. – 35 %, 2024 г. – 40 %, 2025 г. – 45 %, 2026 г. – 50 %);

      2) доля дневных государственных общеобразовательных организаций среднего образования, подведомственных МИО, создавших условия для занятий спортом (спортивные залы и спортивный инвентарь) (2022 г. – 90 %, 2023 г. – 92 %, 2024 г. – 95 %, 2025 г. – 100 %, 2026 г. – 100 %);

      3) уровень правовой защищенности детей (2022 г. – 85 %, 2023 г. – 87 %, 2024 г. – 89 %, 2025 г. – 91 %, 2026 г. – 93 %);

      4) доля воспитанников организаций для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, от общего числа детей данной категории (2022 г. – 7,2 %, 2023 г. – 16,8 %, 2024 г. – 16,4 %, 2025 г. – 15,9 %, 2026 г. – 15,5 %);

      5) доля педагогов, имеющих профильное образование, от общего количества руководителей, методистов, воспитателей дошкольных организаций (2022 г. – 76 %, 2023 г. – 78 %, 2024 г. – 81 %, 2025 г. – 84 %, 2026 г. – 87 %);

      6) доля педагогов с квалификационным уровнем педагога-мастера, педагога-исследователя, педагога-эксперта и педагога-модератора от общего количества педагогов организаций среднего образования (2022 г. – 60 %, 2023 г. – 64 %, 2024 г. – 67 %, 2025 г. – 70 %, 2026 г. – 73 %);

      7) количество педагогов естественно-математического цикла, привлеченных в общеобразовательные школы (2022 г. – 84772, 2023 г. – 86858, 2024 г. – 90393, 2025 г. – 93807, 2026 г. – 95985);

      8) доля специалистов, привлеченных с производства, от общего количества преподавателей специальных дисциплин и мастеров производственного обучения государственных организаций ТиПО (2022 г. – 7,4 %, 2023 г. – 8,5 %, 2024 г. – 10 %, 2025 г. – 11,4 %, 2026 г. – 12 %);

      9) доля дошкольных организаций, использующих новые инструменты оценки качества воспитания и обучения по методике ECERS (2023 г. – 20 %, 2024 г. – 50 %, 2025 г. – 75 %, 2026 г. – 100 %);

      10) уровень готовности детей предшкольного возраста для обучения в школе (2022 г. – 84,5 %, 2023 г. – 86 %, 2024 г. – 94,7 %, 2025 г. – 95 %, 2026 г. – 96 %);

      11) доля дошкольных организаций, обеспеченных базовыми источниками питьевой воды, раздельными минимально оборудованными туалетами и базовыми средствами для мытья рук (2022 г. – 77 %, 2023 г. – 83,5 %, 2024 г. – 94 %, 2025 г. – 97 %, 2026 г. – 100 %);

      12) доля сельских школ, охваченных высокоскоростным Интернетом (2022 г. – 85 %, 2023 г.– 90 %, 2024 г. – 95 %, 2025 г. – 100 %, 2026 г. – 100 %);

      13) оценка качества школьного образования по результатам теста PISA (по математике, средний балл: 2022 г. – 430, 2023 г. – 430, 2024 г. – 430, 2025 г. – 480, 2026 г. – 480; по чтению, средний балл: 2022 г. – 392, 2023 г. – 392, 2024 г. – 392, 2025 г. – 450, 2026 г. – 450; по естествознанию, средний балл: 2022г. – 402, 2023 г. – 402, 2024 г. – 402, 2025 г. – 490, 2026 г. – 490);

      14) доля государственных дневных общеобразовательных школ, перешедших на подушевое финансирование, от общего количества полнокомплектных школ (2022 г. – 37,1 %, 2023 г. – 38,1 %, 2024 г. – 38,7 %, 2025 г. – 39,6 %, 2026 г. – 39,6 %);

      15) "Качество профессионально-технического образования" Глобальный индекс конкурентоспособности Всемирного экономического форума (2022 г. – 86 место, 2023 г. – 82 место, 2024 г. – 79 место, 2025 г. – 75 место, 2026 г. – 71 место);

      16) доля студентов технического и профессионального образования, обучающихся по государственному заказу, охваченных дуальным обучением (2022 г. – 23 %, 2023 г. – 25 %, 2024 г. – 28 %, 2025 г. – 35 %, 2026 г. – 38 %);

      17) количество вузов Казахстана, отмеченных в рейтинге QS-WUR, ТОП-200 (2022 г. – 2, 2023 г. – 2, 2024 г. – 2, 2025 г. – 3, 2026 г. – 3);

      18) доля иностранных студентов в системе высшего образования от общего количества студентов (2022 г. – 7 %, 2023 г. – 8 %, 2024 г. – 9 %, 2025 г. – 10 %, 2026 г. – 11 %);

      19) количество введенных койко-мест общежитий организаций ТиПО и вузов (2022 г. – 10000, 2023 г. – 10000, 2024 г. – 10000, 2025 г. – 10000, 2026 г. – 10000 мест);

      20) доля организаций образования, прошедших процедуру государственной аттестации, от количества организаций образования, подлежащих аттестации (2022 г. – 15 %, 2023 г. – 35 %, 2024 г. – 55 %, 2025 г. – 75 %, 2026 г. – 100 %).

      Основные ожидаемые результаты к 2026 году:

      1. Уровень удовлетворенности населения качеством дошкольного/среднего образования (2026 г. – 82,9 %).

      2. Удовлетворенность системой высшего и послевузовского образования (композитный индекс) (2026 г. – 70 %).

      3. Доля организаций среднего образования, обеспеченных квалифицированными кадрами (2026 г. – 100 %).

      4. Доля обучающихся, охваченных бесплатными кружками и секциями (2026 г. – 95 %).

      5. Доля организаций среднего образования, достигших средний республиканский показатель по результатам мониторинга образовательных достижений обучающихся (2026 г. – 70 %).

      6. Доля организаций образования (дошкольного, среднего, технического, послесреднего и профессионального, высшего и (или) послевузовского образования), создавших условия для инклюзивного образования (2026 г. – 100 %).

      7. Доля трудоустроенных выпускников в первый год после окончания учебных заведений ТиПО (2026 г. – 75 %).

      8. Доля трудоустроенных выпускников в первый год после окончания вуза (2026 г. – 70 %).

      Примечание: при реализации Концепции в приоритетном порядке за счет средств государственного бюджета средства выделяются на достижение индикаторов/показателей, отраженных в национальных проектах соответствующей отрасли.

      На другие мероприятия средства будут выделяться с учетом развития экономики и потенциала увеличения доходной базы бюджета.

      Мероприятия по реализации Концепции будут осуществлены в соответствии с Планом действий по реализации Концепции развития образования Республики Казахстан на 2022 – 2026 годы согласно приложению к настоящей Концепции.


  Приложение
к Концепции развития
образования Республики
Казахстан на 2022 – 2026 годы

План действий
по реализации Концепции развития образования Республики Казахстан на 2022 – 2026 годы

№ п/п Наименование реформ /основных мероприятий Форма завершения Срок завершения Ответственные исполнители
1 2 3 4 5
Глава 1. Воспитание нового поколения казахстанцев

Целевой индикатор 1
Доля обучающихся, вовлеченных в организованную общественную деятельность, в том числе через ученическое самоуправление и дебатное движение с целью повышения уровня гражданственности и патриотизма (2022 г. – 30 %, 2023 г. – 35 %, 2024 г. – 40 %, 2025 г. – 45 %, 2026 г. – 50 %)

МИО

1.

Разработка концептуальных основ воспитания

приказ МП

декабрь 2022 года

МП

2.

Усиление роли военно-патриотических клубов в организациях образования и вовлечение обучающихся в организованную общественную деятельность "Жас қыран" (1-4 классы), "Жас ұлан" (5-10 классы)

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО, МП

3.

Реализация мер по защите детей от информации и материалов, наносящих вред воспитанию и духовному развитию

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

4.

Внедрение и реализация в школах программы по формированию устойчивого психоэмоционального и всестороннего развития детей

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2025 годов

МИО

5.

Переход на новый формат взаимодействия школы и родителей, предусматривающий внесение изменений и дополнений в приказ Министра образования и науки Республики Казахстан от
7 февраля 2005 года № 70 "О создании Республиканского общественного совета родителей Министерства образования и науки Республики Казахстан"

приказ МП

ноябрь 2022 года

МП

6.

Организация и проведение республиканского интеллектуального турнира (дебатное движение) среди школьников и усиление деятельности школьного и студенческого самоуправления

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО, МП, МНВО, ОВПО (по согласованию)

7.

Поэтапное увеличение размещения государственного образовательного заказа на дополнительное образование, в том числе в частных организациях

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

8.

Трансформация школьных библиотек в дополнительные обучающие образовательные площадки с базой электронных информационных ресурсов

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2023 года

МИО

Целевой индикатор 2
Доля дневных государственных общеобразовательных организаций среднего образования, подведомственных МИО, создавших условия для занятий спортом (спортивные залы и спортивный инвентарь) (2022 г. – 90 %, 2023 г. – 92 %, 2024 г. – 95 %, 2025 г. – 100 %, 2026 г. – 100 %)

МИО

9.

Внедрение проекта "Качественное физическое воспитание", обновление учебных планов с включением обязательного раздела "Национальные виды спорта"

приказ МП

август 2023 года

МП, МИО

10.

Обновление спортивного инвентаря и модернизация инфраструктуры физической культуры и спорта школ в соответствии с потребностями и современными требованиями

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

11.

Строительство спортзалов в организациях среднего образования с количеством учащихся 150 и выше

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

12.

Укрепление материально-технической базы, оснащение современным оборудованием государственных организаций дополнительного образования детей, в т.ч. для детей с особыми образовательными потребностями

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

13.

Создание информационного сервиса "Навигатор дополнительного образования"

информационный сервис

март 2023 года

МИО

Целевой индикатор 3
Уровень правовой защищенности детей (2022 г. – 85 %, 2023 г. – 87 %, 2024 г. – 89 %, 2025 г. – 91 %, 2026 г. – 93 %)

МП

14.

Реализация индекса благополучия детей и бюджета для детей

доклад о положении детей Республики Казахстан

ноябрь 2022 года, сентябрь 2024 года

МП

15.

Разработка, апробация и сопровождение интерактивной Карты благополучия детей

Карта благополучия детей

ноябрь 2023 года – разработка и апробация, с 2024 года – сопровождение

МП, МИО, МНЭ, МИОР, МИИР, МКС, МЦРИАП

16.

Внедрение программы предупреждения насилия, жестокого обращения, аутодеструктивного, в том числе суицидального и девиантного поведения среди несовершеннолетних

приказ МП

ноябрь 2022 года – разработка и апробация, с 2023 года – внедрение

МП, МИО

17.

Проведение социологического исследования по определению уровня правовой защищенности детей

рекомендации

декабрь 2022 – 2026 годов

МП, МИО

18.

Обновление, пополнение парка автотранспорта, осуществляющего подвоз детей, в том числе через ГЧП

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

19.

Поэтапный переход на безналичный расчет при организации школьного питания, обеспечение видеонаблюдением школьных пищеблоков

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

20.

Проведение исследования и по его результатам пересмотр нормы и рациона питания воспитанников дошкольных организаций, детских домов и обучающихся организаций ТиПО

постановление Правительства Республики Казахстан

июль 2023 года

МП, МЗ, МИО

21.

Обеспечение обучающихся 1-4 классов бесплатным школьным питанием

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

22.

Создание республиканской службы по оперативному оказанию помощи ребенку

приказ МП

ноябрь 2022 года

МП, МИО

23.

Разработка регламента межведомственного взаимодействия по вопросам оказания помощи семьям и лицам, находящимся в зоне риска наступления трудной жизненной ситуации

совместный приказ МП, МИОР, МВД, МЗ, МТСЗН

декабрь 2022 года

МП, МИОР, МВД, МЗ, МТСЗН, МИО

Целевой индикатор 4
Доля воспитанников организаций для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, от общего числа детей данной категории (2022 г. – 17,2 %, 2023 г. – 16,8 %, 2024 г. – 16,4 %, 2025 г. – 15,9 %, 2026 г. – 15,5 %)

МИО

24.

Реализация в организациях дополнительного образования, организациях для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, комплекса творческих мероприятий и инициатив по личностному развитию детей, находящихся в группе риска

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

25.

Внедрение альтернативной формы семейного устройства детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, – профессиональная (фостерная) семья

предложения в Правительство Республики Казахстан

ноябрь
2022 года

МП, МИОР

Глава 2. Преумножение профессионального и культурного капитала педагогов

Целевой индикатор 5
Доля педагогов, имеющих профильное образование, от общего количества руководителей, методистов, воспитателей дошкольных организаций (2022 г. – 76 %, 2023 г. – 78 %, 2024 г. – 81 %, 2025 г. – 84 %, 2026 г. – 87 %)

МИО

26.

Ежегодное увеличение государственного образовательного заказа на подготовку педагогических кадров в вузах

постановление Правительства Республики Казахстан

2-квартал
2022 – 2026 годов

МНВО

27.

Размещение государственного образовательного заказа на подготовку педагогических кадров в организациях ТиПО

постановление МИО

3-квартал 2022 – 2026 годов

МИО

28.

Разработка образовательных программ курсов повышения квалификации для лиц с педагогическим образованием, не работавших по специальности и не преподававших длительное время (3 года и более)

образовательные программы, сертификаты о прохождении курсов

декабрь 2022 года

МП

29.

Прохождение стажировки ППС вузов, предоставляющих образовательные услуги в области раннего развития детей, в рамках международной программы "Болашақ", определяемых Республиканской комиссией по подготовке кадров за рубежом

сертификаты о прохождении стажировки

декабрь 2022 – 2026 годов

МНВО, АО "ЦМП" (по согласованию)

30.

Обновление материально-технического оснащения лабораторий и учебных кабинетов Казахского женского национального педагогического университета

акт выполненных работ

декабрь
2022 года

МНВО, ОВПО (по согласованию)

Целевой индикатор 6
Доля педагогов с квалификационным уровнем педагога-мастера, педагога-исследователя, педагога-эксперта и педагога-модератора от общего количества педагогов организаций среднего образования (2022 г. – 60 %, 2023 г. – 64 %, 2024 г. – 67 %, 2025 г. – 70 %, 2026 г. – 73 %)

МИО

31.

Проведение анализа для поэтапного повышения заработной платы руководителей организаций дошкольного, среднего, технического и профессионального, послесреднего образования и их заместителей

предложения в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2022 года

МП, МНЭ, МТСЗН, МИО

32.

Проведение анализа для перехода к окладной системе оплаты труда отдельных категорий педагогов

предложения в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2022 года

МП, МНЭ, МТСЗН, МИО

33.

Проработка вопроса введения отдельной квоты для сельских учителей для приоритетного зачисления в магистратуру казахстанских вузов с прохождением вступительных экзаменов после 5-летнего стажа работы в сельской школе

предложения в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2022 года

МП, МНВО

34.

Оценка деятельности руководителей организаций среднего образования по KPI и реализация механизма их ротации

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов по проведению ротации

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

35.

Внедрение программ поддержки начинающих педагогов и повышения квалификации наставников

приказ МП

декабрь 2022 года

МП

36.

Пересмотр деятельности методических кабинетов по учебно-методическому сопровождению организаций дошкольного и среднего образования

предложения в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2022 года

МП, МИО

37.

Внесение изменений в Закон Республики Казахстан "О статусе педагога" в части распространения норм Закона на педагогов организаций образования систем социальной защиты, культуры и спорта, здравоохранения

проект Закона Республики Казахстан

декабрь 2023 года

МП, МТСЗН, МКС, МЗ

Целевой индикатор 7
Количество педагогов естественно-математического цикла, привлеченных в общеобразовательные школы (2022 г. – 84772, 2023 г. – 86858, 2024 г. – 90393, 2025 г. – 93807, 2026 г. –95985)

МИО, МП

38.

Реализация специальной программы привлечения лучших педагогов с соответствующим пакетом мер поддержки для регионов, имеющих дефицит учителей

информация в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2022 – 2026 годов

МП, МФ, МНЭ, МИО

39.

Привлечение в школы лиц, не имеющих педагогического образования, но имеющих профессиональные знания по соответствующей предметной области, прошедших переподготовку при педагогических высших учебных заведениях, в т.ч. специалистов со степенью магистра и PhD

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО, МНВО, ОВПО (по согласованию)

40.

Привлечение педагогов естественно-математического цикла в рамках реализации стратегического направления развития Евразийской экономической интеграции

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2023 – 2026 годов

МИО, МТСЗН, МП

41.

Организация курсов повышения квалификации педагогов не реже одного раза в три года

информация в Правительство Республики Казахстан

декабрь
2023 – 2026 годов

МП

42.

Пересмотр методики расчета стоимости курсов повышения квалификации педагогов с учетом изменения периодичности курсов повышения квалификации на 1 раз в 3 года

предложения в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2022 года

МП, МФ

Целевой индикатор 8
Доля специалистов, привлеченных с производства, от общего количества преподавателей специальных дисциплин и мастеров производственного обучения государственных организаций ТиПО (2022 г. – 7,4 %, 2023 г. – 8,5 %, 2024 г. – 10 %, 2025 г. – 11,4 %, 2026 г. – 12 %)

МИО

43.

Привлечение специалистов с производства для работы в организациях ТиПО с присвоением квалификационной категории "педагог-эксперт" с соответствующей доплатой

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО, НПП "Атамекен" (по согласованию), НАО "Talap" (по согласованию)

44.

Подготовка преподавателей специальных дисциплин и мастеров производственного обучения на базе ВУЗов, в том числе из числа выпускников организаций ТиПО

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

Глава 3. Создание равных стартовых возможностей

Целевой индикатор 9
Доля дошкольных организаций, использующих новые инструменты оценки качества воспитания и обучения по методике ECERS (2023 г. – 20 %, 2024 г. – 50 %, 2025 г. – 75 %, 2026 г. – 100 %)

МИО

45.

Расширение сети дошкольных организаций и школ за счет механизма ГЧП и подушевого финансирования

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

46.

Корректировка пошагового плана ввода и открытия дошкольных организаций с учетом изменений подходов учета потребностей населения в услугах дошкольного образования, а также прогноза миграционных потоков и рождаемости

скорректированные пошаговые планы, информация в МП

Апрель 2023 – 2026 годов

МИО

47.

Материально-техническое оснащение и создание условий в дошкольных организациях, принятие эргономических решений, направленных на обеспечение эффективности, безопасности и комфортности предметно-пространственной среды, с учетом возрастных особенностей детей дошкольного, в том числе раннего возраста

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

48.

Расширение сети консультационных пунктов для родителей, чьи дети (1-2 лет) не посещают дошкольные организации, с внедрением механизма перманентного и активного включения в процесс развития ребенка

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов
методические рекомендации

декабрь
2023 – 2026 годов
декабрь 2022 года

МИО
МП
 

49.

Проведение исследования качества дошкольного воспитания и обучения с помощью международной методики ECERS

аналитический доклад

декабрь
2022 – 2023 годов

МП

50.

Проработка вопроса внедрения института социальных нянь

предложения в Правительство Республики Казахстан

август 2023 года

МП

51.

Проработка интеграции и предоставления совместного доступа к информационным системам сфер образования, социальной защиты и медицинской информационной системы с целью создания системы раннего выявления и коррекции особых образовательных потребностей детей (на основе данных скрининга ребенка, его психолого-медико-педагогической диагностики и наблюдения специалистами медицинских и дошкольных организаций)

предложения в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2023 года

МЦРИАП, МП, МЗ, МТСЗН

52.

Включение в национальную систему обучения и функционирования государственного языка требования по развитию языка на уровне дошкольного воспитания и обучения

приказ МП

декабрь 2022 года

МП

53.

Унификация и усиление требований в Правилах оказания государственных услуг в сфере дошкольного воспитания и обучения в части постановки на очередь детей в дошкольные организации

приказ МП

декабрь 2022 года

МП, МИО

54.

Обеспечение выдачи родителям ваучеров для выбора места в любой дошкольной организации по принципу "деньги за ребенком"

приказ МП
отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 года
декабрь 2023 – 2025 годов

МП
МИО

55.

Создание альянсов дошкольных организаций с единым центром управления для трансляции и внедрения передового опыта лидеров-управленцев в практику государственных детских садов и мини-центров

приказ МП

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

Целевой индикатор 10
Уровень готовности детей предшкольного возраста для обучения в школе (2022 г. – 84,5 %, 2023 г. – 86 %, 2024 г. – 94,7 %, 2025 г. – 95 %, 2026 г. – 96 %)

56.

Внедрение в воспитательно-образовательный процесс предшкольной подготовки инновационных игровых методов обучения для успешного освоения содержания учебной программы

внедрение во всех дошкольных организациях

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

Целевой индикатор 11
Доля дошкольных организаций, обеспеченных базовыми источниками питьевой воды, раздельными минимально оборудованными туалетами и базовыми средствами для мытья рук (2022 г. – 77 %, 2023 г. – 83,5 %, 2024 г. – 94 %, 2025 г. – 97 %, 2026 г. – 100 %)

МИО

57.

Создание комфортных условий для воспитанников дошкольных организаций, в том числе обеспечение питьевой водой, санитарией и гигиеной

комфортные условия во всех дошкольных организациях

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

Глава 4. Формирование сознательного и всесторонне развитого гражданина через систему среднего образования

Целевой индикатор 12
Доля сельских школ, охваченных высокоскоростным Интернетом (2022 г. – 85 %, 2023 г. – 90 %, 2024 г. – 95 %, 2025 г. – 100 %, 2026 г. – 100 %)

МП, МЦРИАП, МИО

58.

Увеличение скорости Интернет до 8 Мбит/сек за счет увеличения финансирования, где имеются соответствующие технические условия

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2025 годов

МИО, МЦРИАП

59.

Проработка вопросов обеспечения технических условий подключения к высокоскоростному Интернету, увеличения скорости Интернета

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2025 годов

МИО, МЦРИАП

60.

Установление в каждом классе (школьном кабинете) компьютера с доступом к Интернету

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2025 годов

МИО

61.

Внесение изменения в приказ Министра образования и науки Республики Казахстан от 20 марта 2015 года № 137 "Об утверждении требований к организациям образования по предоставлению дистанционного обучения и правил организации учебного процесса по дистанционному обучению и в форме онлайн-обучения по образовательным программам высшего и (или) послевузовского образования" в части утверждения требований к организациям образования по предоставлению дистанционного обучения и правил организации учебного процесса по дистанционному обучению

приказ МП

март
2023 года

МП, МЦРИАП, МИО

62.

Формирование траектории обучающегося в Национальной образовательной базе данных по индивидуальному идентификационному номеру

предложения в Правительство Республики Казахстан

ноябрь 2022 года

МП, МИО

63.

Формирование достоверной и своевременной статистической информации в сфере образования

реализация совместного плана мероприятий

декабрь 2023 года

МП, МИО, БНС АСПиР (по согласованию)

Целевой индикатор 13
Оценка качества школьного образования по результатам теста PISA (по математике, средний балл: 2022 г. – 430, 2023 г. – 430, 2024 г. – 430, 2025 г. – 480, 2026 г. – 480; по чтению, средний балл: 2022 г. – 392, 2023 г. – 392, 2024 г. – 392, 2025 г. – 450, 2026 г. – 450; по естествознанию, средний балл: 2022 г. – 402, 2023 г. – 402, 2024 г. – 402, 2025 г. – 490, 2026 г. – 490)

МП, МИО

64.

Совершенствование алгоритма планирования и реализации системы мер по восполнению пробелов в знаниях обучающихся в рамках функционирования летних школ

приказ МП

апрель 2023 – 2026 годов

МП

65.

Принятие мер по повышению качества учебников (внедрение альтернативных учебников в начальном образовании; поэтапное проведение мониторинга качества используемых учебников организаций среднего образования и др.)

информация в Правительство Республики Казахстан

декабрь 2022 – 2026 годов

МП, МНЭ, РГП на ПХВ "РНПЦ ЭСО"

66.

Поэтапная разработка, экспертиза и внедрение электронных учебников и УМК для организаций среднего образования, а также учебных изданий для специальных (коррекционных) организаций образования

приказ МП (перечень учебников и УМК)

декабрь 2022 – 2026 годов

МП, РГП на ПХВ "РНПЦ ЭСО"

67.

Разработка базы заданий-сборников исследовательских, практических и творческих задач, учебников и пособий, обучающих видеоресурсов о процессах выполнения математических задач, направленных на развитие функциональной грамотности учащихся

база заданий-сборников, учебники и пособия, обучающие видеоресурсы

декабрь 2022 – 2026 годов

МП, НАО им. Ы. Алтынсарина (по согласованию)

68.

Разработка сборников лабораторных работ, виртуальных лабораторий, симуляций для математического моделирования

сборники лабораторных работ, виртуальные лаборатории, симуляции для математического моделирования

декабрь 2024 – 2026 годов

МП, НАО им. Ы. Алтынсарина (по согласованию)

69.

Реализация программы строительства МКШ с применением быстровозводимых технологий на 110 и 180 мест, оснащенных современным оборудованием

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

70.

Реализация проектов "Мобильный учитель" (поддержка и повышение качества обучения в малокомплектных, сельских школах), "Шефство сильных школ над школами с низкой результативностью" и "Қамқор жанұя" (проживание учащихся в семье в населенном пункте)

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

71.

Принятие мер по предоставлению служебных квартир с последующей приватизацией (3-5 лет), а также общежития для временного проживания в регионах с высоким уровнем среднемесячной заработной платы для привлечения квалифицированных педагогов

отчет в МП о принятых мерах с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

72.

Привлечение студентов старших курсов педагогических вузов для оказания помощи обучающимся (репетиторство), в том числе и в онлайн-формате, по темам, вызывающим затруднения в освоении

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь
2022 – 2026 годов

МИО, МП, МНВО, ОВПО (по согласованию)

73.

Распространение передового опыта для сельских учителей, проведение консультаций для обучающихся школ лучшими педагогами страны, победителями республиканского конкурса "Лучший педагог" с использованием онлайн-платформ и цифровых образовательных ресурсов

информация в МП

ноябрь 2022 – 2026 годов

МИО

74.

Развитие сети и модернизация интернатов при опорных школах, улучшение условий пребывания в них

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

75.

Приобретение школьных автобусов в лизинг через АО "Фонд развития промышленности"

приобретение 515 автобусов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

76.

Принятие регионами планов по повышению качества образования, направленных на сокращение разрыва между городом и селом, регионами

планы МИО

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

77.

Проработка вопроса по созданию национального хаба "Daryn-Space" для разностороннего развития одаренных и мотивированных обучающихся

предложения в Правительство Республики Казахстан

январь 2025 года

МП, МИО

78.

Оснащение кабинетов робототехники необходимыми средствами (make block, Gigo, raspberry pi, Arduino)

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

79.

Расширение сети КППК и ПМПК

открытие 33 ПМПК и 23 КППК

декабрь 2022 – 2025 годов

МИО

80.

Создание на базе общеобразовательных организаций ресурсных центров по психолого-педагогическому сопровождению детей с ООП

отчет в МП

декабрь
2022 – 2026 годов

МИО

81.

Оснащение материально-технической базой специальных организаций образования

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО

82.

Разработка и реализация Дорожной карты ранней профориентации и трудовой подготовки обучающихся с ООП

Дорожная карта
информация в МП

июнь 2023 года
декабрь 2023 – 2025 годов

МП, МИО
МИО

Целевой индикатор 14
Доля государственных дневных общеобразовательных школ, перешедших на подушевое финансирование, от общего количества полнокомплектных школ (2022 г. – 37,1 %, 2023 г. – 38,1 %, 2024 г. – 38,7 %, 2025 г. – 39,6 %, 2026 г. – 39,6 %)

МИО, МП

83.

Поэтапное внедрение подушевого финансирования в полнокомплектных сельских школах

переход 2629 сельских полнокомплектных школ

декабрь 2023 – 2026 годов

МИО

84.

Установление ограничений на передачу дворцов школьников, музыкальных школ, государственных детских садов, организаций дополнительного образования в частный сектор на законодательном уровне

проект Закона Республики Казахстан

апрель 2023 года

МП

85.

Внедрение проекта "Единый образовательный счет"

проект Закона Республики Казахстан

декабрь 2023 года

МП, МНВО, заинтересованные государственные органы

86.

Проработка вопроса аккредитации школ и образовательных программ с целью подтверждения соответствия содержания казахстанского среднего образования мировым стандартам образования

предложения в Правительство Республики Казахстан

ноябрь 2022 года

МП

87.

Реализация программного ГЧП с целью сокращения дефицита ученических мест, влекущая необходимость строительства новых школ, в том числе посредством ГЧП

отчетная информация АО "Финансовый центр"

декабрь 2022 – 2026 годов

МП, АО "Финансовый центр" (по согласованию)

Глава 5. Интеграция молодежи в обучение и на рынок труда

Целевой индикатор 15
Глобальный индекс конкурентоспособности Всемирного экономического форума "Качество профессионально-технического образования" (2022 г. – 86, 2023 г. – 82, 2024 г. – 79, 2025 г. – 75, 2026 г. – 71 место)

МИО

88.

Расширение охвата бесплатным ТиПО молодежи через увеличение государственного образовательного заказа на подготовку кадров с ТиПО

постановления МИО

до 1 ноября, ежегодно

МИО, МП

89.

Создание равных условий и безбарьерного доступа для студентов с особыми образовательными потребностями (пандусы, лифты, социальные объекты, рабочие места обучающихся, библиотеки, программы, педагогические кадры)

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2025 годов

МИО

90.

Трансформация профориентационной работы и создание центров профориентации в организациях ТиПО

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь 2022 – 2026 годов

МИО, НАО "Talap" (по согласованию)

91.

Развитие движения WorldSkills Kazakhstan и Abilympics (внедрение в учебный процесс стандартов WorldSkills, обучение экспертов по международным требованиям, создание тренировочных лагерей, участие в международных чемпионатах и др.)

образовательные программы, сертификаты, демонстрационный экзамен

4-квартал 2022 – 2026 годов

МП, НПП "Атамекен" (по согласованию), НАО "Talap" (по согласованию)

92.

Формирование единой информационной среды учета образовательных программ ТиПО

реестр образовательных программ

ноябрь
2022 – 2026 годов

МП,
НПП "Атамекен" (по согласованию),
НАО "Talap" (по согласованию)

93.

Обеспечение организаций ТиПО учебниками на казахском языке

информация в МП

в течение
2022 – 2025 годов

МИО

94.

Разработка единых требований к информационным системам для функционирования, создания и развития информационных образовательных сред и систем ТиПО

методические рекомендации

декабрь 2022 года

МП, МЦРИАП

95.

Развитие ІТ инфраструктуры организаций ТиПО, в том числе оснащение учебных аудиторий мультимедийными и интерактивными средствами обучения, обновление парка компьютерной техники, а также улучшение пропускной скорости каналов связи Интернет

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь
2022 – 2026 годов

МИО

96.

Формирование каталогов цифровых ресурсов, пополняемых новыми образовательными и методическими ресурсами с привлечением лучших педагогов

каталог на сайте НАО "Talap"

декабрь
2022 – 2026 годов

МП, МИО

Целевой индикатор 16
Доля студентов технического и профессионального образования, обучающихся по государственному заказу, охваченных дуальным обучением (2022 г. – 23 %, 2023 г. – 25 %, 2024 г. – 28 %, 2025 г. – 35 %, 2026 г. – 38 %)

МИО, МП

97.

Обеспечение деятельности республиканского совета и региональных, отраслевых советов по вопросам ТиПО

протокол

декабрь 2022 – 2026 годов

МП, МИО, НПП "Атамекен" (по согласованию)

98.

Развитие шефства бизнеса над учебными заведениями с заключением договоров о сотрудничестве организаций ТиПО и предприятий

шефство 498 предприятий над организациями ТиПО

декабрь
2022 – 2025 годов

МИО, НПП "Атамекен" (по согласованию)

99.

Проработка вопроса по межведомственной интеграции информационных систем для мониторинга трудоустройства выпускников организаций ТиПО

база данных

январь 2024 года

МП, МТСЗН, МНВО, МЗ, МО, МКС

100.

Проработка вопроса внедрения дифференцированного норматива подушевого финансирования подготовки кадров с ТиПО в соответствии c международными требованиями (стандартами)

предложения в МФ

декабрь 2022 года

МП, МИО

101.

Развитие коммерциализации в организациях ТиПО путем создания малых инновационных предприятий за счет собственных средств, в том числе с целью развития сельских организаций ТиПО

открытие 100 мини-предприятий и учебных хозяйств при организациях ТиПО

декабрь
2022 – 2026 годов

МИО

102.

Изменение организационно-правовой формы государственных организаций ТиПО в государственные предприятия

постановление акима

декабрь 2022 – 2025 годов

МИО

103.

Внедрение демонстрационного экзамена по определению компетенции с учетом требований WorldSkills

документ, подтверждающий квалификацию выпускника

декабрь 2022 – 2025 годов

МИО

Глава 6. Подготовка высококвалифицированных кадров для "экономики знаний"

Целевой индикатор 17
Количество вузов Казахстана, отмеченных в рейтинге QS-WUR (2022 г. – 2, 2023 г. – 2, 2024 г. – 2, 2025 г. – 3, 2026 г. – 3)

МНВО, ОВПО (по согласованию)

104.

Увеличение количества государственных образовательных грантов для получения высшего образования по востребованным направлениям подготовки, в том числе техническим направлениям

постановление Правительства Республики Казахстан

июль 2023 – 2025 годов

МНВО, ОВПО (по согласованию)

105.

Совершенствование единого национального тестирования

приказ МНВО

март 2023 года

МНВО

106.

Проработка вопроса совершенствования модели присуждения государственных грантов с учетом уровня образовательных достижений и социальной категории

предложения в Правительство Республики Казахстан

ноябрь
2022 года

МНВО, МФ, МНЭ

107.

Проработка вопроса строительства учебных корпусов вузов

предложения в Правительство Республики Казахстан

ноябрь
2022 года

МНВО, МФ, АО "Финансовый центр" (по согласованию), ОВПО (по согласованию)

108.

Увеличение размера стипендий студентам вузов в 2 раза, магистрантам и докторантам более чем 1,5 раза (от значения 2020 года)

постановление Правительства Республики Казахстан

сентябрь
2023 – 2025 годов

МНВО, ОВПО (по согласованию)

109.

Разработка междисциплинарных и глобальных образовательных программ

образовательные программы

декабрь
2022 – 2026 годов

МНВО, ОВПО (по согласованию)

110.

Развитие цифровых образовательных ресурсов, сетей и платформ массовых открытых онлайн-курсов (MOOCs) в вузах

онлайн-курсы

декабрь
2022 – 2026 годов

МНВО, ОВПО (по согласованию)

111.

Развитие инклюзивного образования и полиязычного обучения в ОВПО

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь
2022 – 2025 годов

МНВО, ОВПО
(по согласованию)

112.

Совершенствование психологических служб в ОВПО

отчет в МП о проделанной работе с указанием конкретных результатов

декабрь
2022 – 2026 годов

МНВО, ОВПО
(по согласованию)

113.

Обновление образовательных программ по подготовке учителей казахского языка и литературы в организациях высшего и послевузовского образования

образовательные программы

декабрь
2022 года

МНВО, ОВПО
(по согласованию)

114.

Организация курсов повышения квалификации топ-менеджеров вузов

курсы повышения квалификации

декабрь
2022 – 2026 годов

МНВО, ОВПО
(по согласованию)

115.

Трансформация Южно-Казахстанского университета им. М. Ауэзова в исследовательский университет

постановление Правительства Республики Казахстан

ноябрь
2023 года

МНВО, ОВПО
(по согласованию)

116.

Трансформация Атырауского университета нефти и газа им. С. Утебаева в индустриальный университет мирового уровня

постановление Правительства Республики Казахстан

ноябрь
2023 года

МНВО, ОВПО
(по согласованию)

Целевой индикатор 18
Доля иностранных студентов в системе высшего образования от общего количества студентов (2022 г. – 7 %, 2023 г. – 8 %, 2024 г. – 9 %, 2025 г. – 10 %, 2026 г. – 11 %)

МНВО, ОВПО
(по согласованию)

117.

Создание центрально – азиатского пространства высшего образования

декларация

декабрь
2022 года

МНВО, РГП "Центр Болонского процесса и академической мобильности"
(по согласованию)

118.

Открытие к 2025 году не менее пяти филиалов авторитетных зарубежных университетов, в том числе двух филиалов вузов с техническим уклоном в западных регионах

постановление Правительства Республики Казахстан, международный договор

ноябрь
2022 – 2025 годов

МНВО, РГП "Центр Болонского процесса и академической мобильности"
(по согласованию)

119.

Реализация стипендиальной программы на обучение иностранных граждан

приказ МНВО

декабрь
2022 – 2026 годов

МНВО, ОВПО
(по согласованию), РГП "Центр Болонского процесса и академической мобильности"
(по согласованию)

120.

Создание Альянса вузов стран Центральной Азии

меморандум

декабрь
2022 – 2026 годов

МНВО, ОВПО
(по согласованию), РГП "Центр Болонского процесса и академической мобильности"
(по согласованию)

Целевой индикатор 19
Количество введенных койко-мест общежитий организаций ТиПО и вузов (2022 г. – 10000, 2023 г. – 10000, 2024 г. – 10000, 2025 г. – 10000, 2026 г. – 10000)

МНВО, МП, МИО, ОВПО
(по согласованию)

121.

Размещение государственного заказа на обеспечение студентов, магистрантов и докторантов местами в общежитиях

отчетная информация АО "Финансовый центр"

декабрь
2022 – 2026 годов

МНВО, МП, АО "Финансовый центр"
(по согласованию)

Глава 7. Обеспечение качества образования на системном уровне

Целевой индикатор 20
Доля организаций образования, прошедших процедуру государственной аттестации, от количества организаций образования, подлежащих аттестации (2022 г. – 15 %, 2023 г. – 35 %, 2024 г. – 55 %, 2025 г. – 75 %, 2026 г. – 100 %)

МП, МНВО, МИО

122.

Участие Казахстана в международном исследовании ОЭСР по раннему развитию и благосостоянию детей (International Early Learning and Child Well-being Study)

национальный отчет

декабрь 2022 года

МП

123.

Проведение мониторинга образовательных достижений обучающихся в организациях начального, основного среднего, технического и профессионального, послесреднего образования

приказ МП

апрель/ноябрь
2023 – 2026 годов

МП

124.

Участие казахстанских школьников в международных сопоставительных исследованиях PISA, TIMSS, PIRLS, ICILS

национальный отчет

декабрь
2022 – 2026 годов

МП

125.

Участие казахстанских обучающихся в PISA-based Test for Schools

национальный отчет

декабрь
2022 – 2025 годов

МП

126.

Принятие мер по введению поэтапного лицензирования дошкольных организаций образования

проект Закона Республики Казахстан

май 2024 года

МП, МНЭ, МФ НПП "Атамекен" (по согласованию)

127.

Ведение рейтинга организаций ТиПО, учитывающего качество деятельности организаций ТиПО, качественный состав педагогов, движение контингента, трудоустройство выпускников, взаимодействие с бизнес-сообществом, участие в проектах WorldSkills и другое

рейтинг организаций ТиПО на сайте НАО "Talap"

декабрь
2022 – 2026 годов

МП, МИО,
НАО "Talap"
(по согласованию)

128.

Разработка руководства по обеспечению качества по уровням образования

руководство

декабрь 2022 года

МП, МНВО

129.

Формирование национального реестра признанных образовательных программ ТиПО, послесреднего, высшего и (или) послевузовского образования в НОБД

национальный реестр признанных образовательных программ

декабрь 2024 года

МП, МНВО


      Примечание: расшифровка аббревиатур:

ACT

American College Testing

CIS

Council of International Schools

ECERS-R

Early Childhood Environtment Rating Scales-Revised

ECERS

Early Childhood Environtment Rating Scales

EMSM

Executive Master of School Management

EQAVET

European Quality Assurance in Vocational Education and Training

ESG

Environmental, Social and Corporate Governance

IB

International Baccalaureate

ICILS

International Computer and Information Literacy Study

IT

Information Technology

LMS

Learning management system

NEET

Not in Education, Employment or Training

NIS

Nazarbayev Intellectual Schools

PIAAC

Programme for the International Assessment of Adult Competencies

PIRLS

The Progress in International Reading Literacy Study

PISA

Programme for International Student Assessment

QS-WUR

Quacquarelli Symonds World University Rankings

SAT

Scholastic Assessment Test

STEАM

Science, Technology, Engineering, Art, Mathematics

TALIS

Teaching and Learning International Survey

TIMSS

Trends in Mathematics and Science Study

ИКТ

информационно-коммуникационные технологии

АО

акционерное общество

США

Соединенные Штаты Америки

СМГ

специальная медицинская группа

КИДБ

казахстанский индекс детского благополучия

МОДО

мониторинг образовательных достижений обучающихся

БДО

базовый должностной оклад

МСКО

Международная стандартная классификация образования

МНВО

Министерство науки и высшего образования Республики Казахстан

НИИ

научно-исследовательский институт

МЗ

Министерство здравоохранения Республики Казахстан

ООП

особая образовательная потребность

МИО

местные исполнительные органы

ОВПО

организаций высшего и (или) послевузовского образования

ВВП

валовый внутренний продукт

ИПР

инженерно-педагогический работник

НАО

некоммерческое акционерное общество

ОДО

организаций дополнительного образования

ДВО

дошкольное воспитание и обучение

ДО

дошкольная организация

ГЧП

государственно-частное партнерство

ГОСО

государственный общеобязательный стандарт образования

МТБ

материально-техническая база

НИШ

Назарбаев Интеллектуальные школы

МП

Министерство просвещения Республики Казахстан

УМК

учебно-методический комплекс

ВОУД

внешняя оценка учебных достижений

РЦ

реабилитационный центр

ППМС

психолого-педагогическая и медико-социальная помощь

ПМПК

психолого-медико-педагогическая консультация

ППС

профессорско-преподавательский состав

КППК

кабинет психолого-педагогической коррекции

РНПЦЭСО

Республиканский научно-практический центр экспертизы содержания образования

БНС АСПиР

Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан

ТиПО

техническое и профессиональное образование

СНГ

Содружество Независимых Государств

НОБД

Национальная образовательная база данных

ЕНТ

Единое национальное тестирование

ЦОР

цифровой образовательный ресурс

МКШ

малокомплектная школа

МВД

Министерство внутренних дел Республики Казахстан

ОЭСР

Организация экономического сотрудничества и развития

ЮНЕСКО

The United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization

ЮНИСЕФ

United Nations International Children’s Emergency Fund

НПП "Атамекен"

Национальная палата предпринимателей "Атамекен"

РНПЦ "Дарын"

республиканский научно-практический центр "Дарын"

АОО "НИШ"

автономная организация образования "Назарбаев интеллектуальные школы"

НЦПК "Өрлеу"

Национальный центр повышения квалификации "Өрлеу"


Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2022 – 2026 жылдарға арналған тұжырымдамасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 24 қарашадағы № 941 қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2023 жылғы 28 наурыздағы № 249 қаулысымен

      Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 28.03.2023 № 249 қаулысымен.

      Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 29 қарашадағы № 790 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесінің 66-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2022 – 2026 жылдарға арналған тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама) бекітілсін.

      2. Тұжырымдаманы іске асыруға жауапты мемлекеттік органдар және өзге ұйымдар (келісу бойынша):

      1) Тұжырымдаманы іске асыру жөнінде қажетті шаралар қабылдасын;

      2) Тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспарының (бұдан әрі – Жоспар) уақтылы орындалуын қамтамасыз етсін;

      3) есепті кезеңнен кейінгі жылдың 15 сәуірінен кешіктірмей Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігіне Жоспардың іске асырылу барысы туралы ақпарат ұсынып тұрсын.

      3. Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі есепті кезеңнен кейінгі жылдың 1 мамырынан кешіктірмей мемлекеттік және стратегиялық жоспарлау жөніндегі уәкілетті органға Тұжырымдаманың іске асырылуы туралы есепті ұсынып тұрсын.

      4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігіне жүктелсін.

      5. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі
Ә. Смайылов

Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2022 – 2026 жылдарға арналған тұжырымдамасының мазмұны

      1-бөлім. Паспорт (негізгі параметрлер)

      2-бөлім. Ағымдағы жағдайды талдау

      1-тарау. Білім беру ұйымдарындағы тәрбие жұмысы

      2-тарау. Балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау

      3-тарау. Педагог мәртебесі

      4-тарау. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту

      5-тарау. Орта білім беру

      6-тарау. Техникалық және кәсіптік білім беру

      7-тарау. Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру     

      8-тарау. Білім беру сапасын бағалау

      3-бөлім. Халықаралық тәжірибеге шолу

      4-бөлім. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың пайымы

      5-бөлім. Дамытудың негізгі қағидаттары мен тәсілдері

      1-тарау. Қазақстандықтардың жаңа буынын тәрбиелеу

      1-параграф. Формальды білім беру шеңберінде білім алушылардың адамгершілік-рухани және эмоциялық қабілеттерін дамыту

      2-параграф. Формальды білім беру шеңберінде білім алушылардың дене саулығын сақтау және нығайту

      3-параграф. Қосымша (формальды емес) білім беру арқылы баланың қызығушылықтары бойынша қабілеттерін дамыту

      4-параграф. Балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау, баланың қауіпсіз өмір сүру жағдайларын қамтамасыз ету

      2-тарау. Педагогтердің кәсіптік және мәдени капиталын арттыру

      1-параграф. Педагогтерге қолайлы жағдай жасау

      2-параграф. Педагогикалық кадрлармен қамтамасыз етілу және педагогикалық білім беруді жаңғырту

      3-параграф. Педагогтің үздіксіз кәсіптік дамуы

      3-тарау. Тең бастапқы мүмкіндіктер жасау

      1-параграф. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуға қолжетімділікті кеңейту

      2-параграф. Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарындағы мазмұнды мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жаңа моделі шеңберінде жаңғырту

      3-параграф. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту саласын көшбасшылық негізінде басқарудың тиімділігін арттыру

      4-тарау. Орта білім беру жүйесі арқылы саналы және жан-жақты дамыған азаматты қалыптастыру

      1-параграф. Мектепте қолайлы жағдайлар мен оқу ортасын құру

      2-параграф. Орта білім мазмұнын жаңғырту

      3-параграф. Өңірлер, қала және ауыл арасындағы орта білім сапасындағы алшақтықты азайту

      4-параграф. Дарынды балаларды анықтау, дамыту және қолдау жөніндегі жұмысты жетілдіру

      5-параграф. Инклюзивті және арнайы білім беруді дамыту

      6-параграф. Орта білім беруді басқару және қаржыландыру

      5-тарау. Жастарды оқуға және еңбек нарығына интеграциялау

      1-параграф. Техникалық және кәсіптік білімге сапалы және кедергісіз қолжетімділікті қамтамасыз ету

      2-параграф. Техникалық және кәсіптік білім беру мазмұнын жаңғырту және сапасын арттыру

      3-параграф. Шарттарды жаңарту және жұмыс берушілерді техникалық және кәсіптік білім беруге тарту

      4-параграф. Қаржылық орнықтылықты арттыру және техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарын нысаналы қолдау

      5-параграф. Техникалық және кәсіптік білім беруді цифрландыру

      6-тарау. "Білім экономикасы" үшін жоғары білікті кадрлар даярлау

      1-параграф. Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімге қолжетімділікті кеңейту

      2-параграф. Жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білімнің мазмұнын жаңғырту және бәсекеге қабілеттілігін арттыру

      3-параграф. Жоғары оқу орындарында басқару жүйесін жетілдіру

      4-параграф. Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімді интернационалдандыру

      7-тарау. Білім беру сапасын жүйелі деңгейде қамтамасыз ету

      1-параграф. Ішкі сапаны қамтамасыз ету жүйесі     

      2-параграф. Сыртқы сапаны қамтамасыз ету жүйесі

      3-параграф. Сапаны қамтамасыз ету жүйесін басқару және реттеуші тетіктері

      6-бөлім. Нысаналы индикаторлар және күтілетін нәтижелер

  Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2022 жылғы 24 қарашадағы
№ 941 қаулысымен
бекітілген

Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2022 – 2026 жылдарға арналған тұжырымдамасы

1-бөлім. Паспорт (негізгі параметрлер)

Тұжырымдаманың атауы

Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2022 – 2026 жылдарға арналған тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама)

Әзірлеу үшін негіздеме

"Білім туралы" Қазақстан Республикасының Заңы;
Мемлекет басшысының 2020 жылғы 1 қыркүйектегі "Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі" Қазақстан халқына Жолдауы;
Мемлекет басшысының 2021 жылғы 1 қыркүйектегі "Халық бірлігі және жүйелі реформалар – ел өркендеуінің берік негізі" Қазақстан халқына Жолдауы;
Мемлекет басшысының 2022 жылғы 1 қыркүйектегі "Әділетті мемлекет. Біртұтас ұлт. Берекелі қоғам" Қазақстан халқына Жолдауы;
"Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі Ұлттық даму жоспарын бекіту және Қазақстан Республикасы Президентінің кейбір жарлықтарының күші жойылды деп тану туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2018 жылғы 15 ақпандағы № 636 Жарлығы;
"Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік жоспарлау жүйесін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2017 жылғы 29 қарашадағы № 790 қаулысы

Тұжырымдаманы әзірлеуге жауапты мемлекеттік органдар

Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі,
Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі

Тұжырымдаманы іске асыруға жауапты мемлекеттік органдар

Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі;
Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі;
Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі;
Қазақстан Республикасының Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі;
Қазақстан Республикасының Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі;
Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі;
Қазақстан Республикасының Мәдениет және спорт министрлігі;
Қазақстан Республикасының Ұлттық экономика министрлігі;
Қазақстан Республикасының Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі;
Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі;
Қазақстан Республикасының Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігі;
Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігі;
Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі;
Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі;
Облыстардың және Астана, Алматы, Шымкент қалаларының әкімдіктері.

Іске асыру мерзімі

2022 – 2026 жылдар

2-бөлім. Ағымдағы жағдайды талдау

1-тарау. Білім беру ұйымдарындағы тәрбие жұмысы

      Білім беру жүйесі адами капиталды дамытудың басты басымдықтарының бірі болып табылады.

      Кез келген мәдени қоғам үшін басты міндет – жас ұрпақты дұрыс тәрбиелеу. Дені сау, алдына мақсат қоя білетін, саналы, рухани бай және адамгершілік қасиетке ие тұлғаны тәрбиелеу – мемлекеттің орнықты қалыптасуының және оның болашақта бейбіт дамуының аса маңызды кепілі.

      Мемлекет басшысы өзінің бағдарламалық құжаттары мен сөйлеген сөздерінде өскелең ұрпақты тәрбиелеу мәселелеріне ерекше көңіл бөледі.

      Біріккен Ұлттар Ұйымының Орнықты даму мақсаттарының маңыздылығы туралы онлайн сауалнамасында қазақстандықтар білім беруді (73 %), денсаулық пен әл-ауқатты (60 %), лайықты жұмысты және экономикалық өсуді (49 %) үздік 3 басты басымдық ретінде атап өтті.

      Тәрбие жұмысының жетістігі, көбінесе, мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне, өз тәрбиеленушілерінің жеке ерекшеліктерін білуіне, ұжымның тәрбиелік міндеттеріне байланысты. Бұл ретте баланың толыққанды дамуы үшін тәрбие процесіне ата-аналардың қатысуы және оқу үшін қолайлы жағдайлар мен орта құру қажет. Қолайлы мектеп ортасын қалыптастыруда сынып жетекшісі ерекше рөл атқарады.

      Бұл бағытта директордың тәрбие ісі жөніндегі 11 мыңнан астам орынбасары, 5 мыңнан астам тәлімгер және 180 мыңға жуық сынып жетекшісі жұмыс істейді.

      Балалардың бойында ұлттық құндылықтарды қалыптастырудың маңызы құнды екені сөзсіз. Балаларды тәрбиелеу ұлттық құндылықтарды ескере отырып, жүзеге асырылуға тиіс. Зиялы қауым өкілдері мен мұғалімдер жастар арасында түсіндіру жұмыстарын жүргізіп, базалық ұлттық құндылықтардың бірі болып табылатын отбасы құндылықтарын дәріптеуге тиіс. Әрбір отбасын сақтау – Отанымыздың орнықтылығының кепілі. Бұл мемлекет үшін, дәстүрлерді, ұлттық құндылықтарды және ұрпақтар сабақтастығын сақтау үшін өте маңызды.

      Отбасылық құндылықтарды дәріптеу және оны сақтаудың маңыздылығына назар аудару мақсатында білім беру ұйымдарында жыл сайын әртүрлі тәрбиелік іс-шаралар іске асырылады: сынып сағаттары, бейнероликтер, конкурстар, флешмобтар, акциялар, семинар-тренингтер, шеберлік сабақтары, жас отбасылардың фестивальдері және т. б.

      Отбасы күні шеңберінде (қыркүйектің әрбір екінші жексенбісі) әкелер кеңесі, ақсақалдар кеңесі, аналар кеңесі, әжелер кеңесі мүшелерінің қатысуымен балалар мен олардың ата-аналары үшін отбасын нығайту бойынша түрлі бірлескен мектеп жобалары өткізіледі.

      Отбасылық құндылықтар мен ұлттық тәрбие мәселелері оқу бағдарламаларына және орта білім беру ұйымдарының тәрбие жұмысының мазмұнына енгізілген.

      Ата-аналардың республикалық қоғамдық кеңесінің қызметін әдіснамалық сүйемелдеу мақсатында: "Отбасы-мектеп", "Мектеп өмірінің бір күні" ұзақ мерзімді жобалары іске асырылуда.

      Еліміздің білім беру ұйымдары "Ата-аналар мектебі", "Әжелер мектебі", "Әкелер мектебі", "Аналар мектебі" бастамаларын іске асыруда.

      Тәрбие процесінің аса маңызды құрамдас бөлігі патриоттық сезімдерді қалыптастыру және дамыту болып табылады. Мемлекетке білім алуға, оның игілігі үшін жұмыс істеуге және қажет болған жағдайда оны қорғауға дайын дені сау, ержүрек, батыл, бастамашыл, тәртіпті, сауатты адамдар қажет.

      Осы міндеттер аясында жастарға әскери-патриоттық тәрбие берудің маңызы артып келеді. Әскери-патриоттық тәрбие патриотизмге тәрбиелеумен тығыз байланысты.

      Белсенді азаматтық ұстанымды қалыптастыру, патриоттық тәрбиені күшейту мақсатында мектепте қоғамдық маңызы бар қозғалыстарға ("Жасыл экономика", "Қоршаған ортаны қорғау", "Менің Отаным, менің қалам/ауылым" және т.б.) білім алушыларды қамту кеңеюде.

      Сондай-ақ білім алушылар дебаттық қозғалыстарға, мектептегі және студенттік өзін-өзі басқаруға, әскери-патриоттық клубтарға, балалар-жасөспірімдер қозғалыстарына ("Жас қыран", "Жас ұлан", "Жас сарбаз"), сонымен бірге "Рухани жаңғыру" бағдарламасы шеңберінде іске асырылатын жобаларға тартылады. Республикада 4988 дебат клубы жұмыс істейді. 2021 жылы 5 мыңға жуық мектепішілік, оның ішінде ЖОО ішіндегі және ЖОО-лар арасында студенттік дебаттық турнирлер өткізілді.

      "Жас ұлан" бірыңғай балалар-жасөспірімдер ұйымы шеңберінде волонтерлік қозғалыс белсенді дамуда, онда 10 мыңға жуық қатысушы бар.

      Бұдан басқа, білім беру ұйымдарында жас ұрпаққа идеологиялық тәрбие беру жұмысын күшейту қажет. Өскелең ұрпаққа идеологиялық тәрбие беру – бұл адам тұлғасын жасау, адамның болып жатқан оқиғаларға, мәдени және ғылыми мұраға, тарихи жетістіктерге қатысуын анықтайтын бағытты қалыптастыру, адамның өзін, қоғамдағы өзінің орнын түсіну мүмкіндігі.

      "Білім-инновация" лицей-интернаттары мен "Назарбаев Зияткерлік мектептері" дербес білім беру ұйымының (бұдан әрі –"НЗМ" ДБҰ) білім алушыларды тәрбиелеу және оқыту жүйесін енгізу жалғасады.

      Халықаралық зерттеулердің деректері оқу мәдениеті мен қоғам сауаттылығының дағдарысын көрсетеді. Осыған байланысты Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша "Оқуға құштар мектеп" жобасы іске қосылды.

      "Оқуға құштар мектеп" жобасын іске асыру білім алушылардың оқу сауаттылығының төмен деңгейіне жауап болмақ. PISA-2018 нәтижелері көрсеткендей, Қазақстан оқу сауаттылығы бойынша Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (бұдан әрі – ЭЫДҰ) елдерінің орташа көрсеткішінен 100 балға артта қалып отыр.

      Білім және ғылым саласында барлығы 7096 кітапхана жұмыс істейді, оның ішінде 6461-і мектептерде, 579-ы техникалық және кәсіптік білім беру (бұдан әрі – ТжКБ) ұйымдарында және 56-сы ЖОО-ларда. Сондай-ақ республикалық ғылыми-педагогикалық кітапхана жұмыс істейді. Күндізгі мемлекеттік жалпы білім беретін мектептерді кітапханалармен және кітапхана қорымен жарақтандыру мәселесі өзекті күйінде қалып отыр. Мектептердегі кітапханаларға жалпы сұраныс 670 бірлікті құрайды. Ең көп сұраныс Ақмола, Қостанай, Алматы, Батыс Қазақстан, Солтүстік Қазақстан және Түркістан облыстарының мектептерінде орын алып отыр. 2018 – 2020 жылдары бұл облыстар қажеттілік бойынша көшбасшы болып саналады. Еліміздің мегаполистері Астана, Алматы және Шымкент қалалары мектептер мен кітапханалардың арақатынасы ең көп өңірлер болып қала береді.

      Жалпы кітапхана қоры 267 млн астам дананы құрайды. Алайда кітапханалар негізінен идеологиялық сипаттағы кеңестік кезеңдегі басылымдарды құрайды. Қазіргі заманғы көркем әдебиет, әсіресе, мемлекеттік тілдегісі жоқтың қасы. Осыған байланысты кітапханалардың мазмұны мен инфрақұрылымын дамытуға, балалардың кітап оқуға деген қызығушылығын арттыруға және оқу сауаттылығын қалыптастыруға бағытталған арнайы жоба іске қосылды. Жоба іске асырылған бір жылда мектеп кітапханаларында көркем, оның ішінде мемлекеттік тілдегі әдебиеттің көлемі айтарлықтай өсті. Тек қазақстандық авторлардың ғана емес, сондай-ақ әлемдік әдебиет туындылары бар (2021 – 2022 оқу жылында бүкіл республика бойынша көркем әдебиеттің жаңа түсімдері шамамен 2,5 млн дананы құрады. Жаңадан келіп түскен қазақ және орыс тілдеріндегі көркем әдебиеттің арақатынасы 51 %/49 %-ды құрайды). Мектеп кітапханаларының базасында "BookCrossing" жобасы енгізілуде, жобаны іске асыру үшін әртүрлі кездесулер, пікірталастар және басқа да іс-шаралар өткізілуде. Мектеп кітапханалары жұмысының форматын өзгерту, өңірлік, ұлттық және халықаралық ресурстар мен кітап қорларын толыққанды қамтамасыз ету және оларға жедел қол жеткізуде "Оқуға құштар мектеп" жобасын сапалы іске асыруға мүмкіндік береді.

      Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректері бойынша 100 мың тұрғынға шаққанда әлемдегі суицид көрсеткіші 8,3 жағдай болса, 15-19 жастағы қазақстандық жасөспірімдер арасында 11,3 жағдайды құрады. Суицидтің туындауы қауіпті мінез-құлыққа бейімдік, зорлық-зомбылық, бала кездегі психологиялық травма, стигматизация және жастардың қажеттіліктеріне бағдарланған психикалық саулық қызметтері мен білікті мамандардың жоқтығы себебінен болып отыр.

      ЮНИСЕФ деректері бойынша қазақстандық оқушылар ЭЫДҰ елдеріндегі (орташа көрсеткіш – 23 %) замандастарымен салыстырғанда буллингке жиі ұшырайды (32 %). Балалардың жартысынан көбі виртуалды зорлық-зомбылық, дін мен суицидті насихаттау жағдайларына ұшыраған және әлеуметтік желілерде танысуды қолдайды. Осыған байланысты әлеуметтік дағдыларды дамыту, білім алушылардың бос уақытын және қоғамдық қызметін ұйымдастыру және олардың психикалық денсаулық проблемалары туралы хабардарлығын арттыру өзекті міндет болып қала береді.

      Әлеуметтік желілердің жастар санасына теріс әсерінің, буллинг пен кибербуллингтің профилактикасы бойынша балалар арасында білім алушылармен ақпараттық-түсіндіру әңгімелері, құқық қорғау ұйымдарының өкілдерімен, жастар ұйымдарының көшбасшыларымен заңнаманы, мемлекеттік бағдарламаларды және Telegram, WhatsApp, Facebook, VK, Instagram және т. б. сияқты әлеуметтік желілерден алынған ақпарат ағынының теріс әсерін азайту жөніндегі ұлттық жобаларды түсіндіру бойынша кездесулер ұйымдастырылады.

      Мектеп бағдарламасына 8-сынып оқушыларына арналған "Медиасауаттылық" курсы енгізілді. Курс білім алушыларды ақпаратпен жұмыс істеуге, материалдарды бағалауға, талдауға, дезинформация мен насихатты тануға үйретеді. Оған киберқауіпсіздік модулі кіреді.

      Мектептерде балалардың санасына әлеуметтік желілердің теріс әсерінің профилактикасы бойынша жұмысты жандандыру қажет.

      Республикада мектеп жасындағы 2461775 (70,5 %) бала қосымша біліммен қамтылған. Бұл ретте қосымша білім беруге тартылған балалардың жартысынан көбі мектеп үйірмелері мен секцияларға қатысады. Мектептен тыс ұйымдарға (1523 бірлік) оқушылардың 29,4 %-ы немесе 1058718 бала барады (645336 – қалада, 413382 – ауылда).

      Балаларды қосымша білім берумен қамтудың өңірлік саралануы байқалады. Батыс Қазақстан, Павлодар және Солтүстік Қазақстан облыстарында балаларды қосымша біліммен қамту республиканың орташа мәнінен 2 еседен астам жоғары көрсеткішті көрсетіп отыр. Еліміз бойынша халық тығыздығы жоғары өңірлер: Алматы, Түркістан, Ақмола облыстарының, сондай-ақ Ұлттық білім беру дерекқорында (бұдан әрі – ҰБДҚ) көрсетілмеген қосымша білім берудің мемлекеттік емес объектілерінің желісі кеңінен дамыған Астана, Алматы және Шымкент қалаларының көрсеткіші орташадан төмен.

      Бүгінгі күні мектептер базасында балалардың қызығушылықтары бойынша үйірмелер мен секциялар желісін дамыту арқылы қосымша білім беру іске асырылуда. Мысалы, балаларды мектеп үйірмелерімен және секциялармен қамтудың жоғары пайызы Алматы қаласында (60,7 %), Қызылорда (58,1 %), Павлодар (52,1 %) облыстарының мектептерінде байқалады.

      2021 жылдан бастап жергілікті атқарушы органдар (бұдан әрі – ЖАО) балаларға қосымша білім беруге мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру туралы норманы заңнамалық түрде бекітті. Тиісті қағидалар қабылданды (Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2022 жылғы 27 тамыздағы № 381 бұйрығы), олардың негізінде ЖАО тиісті қаржы жылына арналған жергілікті бюджеттерде бекітілген бюджет қаражатының көлемі шегінде мемлекеттік тапсырысты бекітеді және орналастырады, сондай-ақ белгіленген лимит шегінде облыстық және аудандық деңгейлерде жүзеге асырылатын балаларға қосымша білім беруді қамтамасыз етеді.

      Алматы, Атырау, Түркістан, Ақмола, Ақтөбе, Батыс Қазақстан, Жамбыл, Қарағанды және Қостанай облыстарында қосымша білім беру ұйымдарының (бұдан әрі – ҚБҰ) саны өсті. Маңғыстау облысы мен Алматы қаласында ҚБҰ желісі қысқарған. Қызылорда, Павлодар, Солтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан облыстарында, Астана және Шымкент қалаларында бұл позициялар сақталған. Соңғы үш жылда Талдықорған және Петропавл қалаларында оқушылар сарайлары, Атырау, Маңғыстау және Қарағанды облыстарында жас туристер станциялары ашылды. Атырау, Түркістан, Көкшетау, Қарағанды қалаларында оқушылар сарайлары салынды, Түркістан облысында балалар музыка мектебі, Өскемен қаласында "SMART" креативті білім беру орталығы, Шымкент қаласында өнер мектебі ашылды.

      Бұдан басқа, жетім балалар, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар, ерекше білім беруді қажет ететін (бұдан әрі – ЕБҚ) балалар қатарынан қосымша білім берумен 12172 бала қамтылған, бұл мектептен тыс ұйымдарда қосымша айналысатын балалардың жалпы үлесінің 1,2 %-ы ғана. Мектептен тыс ұйымдарда ЕБҚ балаларды қамту тиісті жағдайлардың болмауына байланысты төмен екенін атап өткен жөн.

      ҚБҰ-ның жартысы дерлік (592) бейімделген ғимараттарда орналасқан, оның ішінде 2020 – 2021 оқу жылына арналған деректер бойынша 5-еуі авариялық деп танылған, 157-сі күрделі жөндеуді талап етеді.

      Қосымша білім беру құрылымында техникалық және жаратылыстану-ғылыми бағыттарға қарағанда музыкалық, көркемдік, спорттық бағыттағы бағдарламалар басым.

      Қосымша білім беру жүйесінде педагог кадрларға сұраныс 2,5 мың адамды құрайды: зейнеткерлік жас алдындағы және зейнеткерлік жастағы мамандар – 3,7 мың, 3,8 мың маманға біліктілігін арттыру қажет.

      Дене шынықтыру және спорт саламатты жас ұрпақты тәрбиелеуде маңызды орын алады. Дене тәрбиесі – өмір бойғы дене белсенділігінің негізі.

      Мектепке дейінгі 10739 ұйымның (бұдан әрі – МДҰ) 2805-і (26 %) спорт залдарымен, 452-сі (4 %) бассейндермен, 8365-і (78 %) дене шынықтырумен айналысуға арналған ойын алаңдарымен жасақталған.

      Мемлекеттік жалпы білім беретін мектептердің спорт залдарымен қамтамасыз етілуі 90 %-ды құрайды. Сонымен қатар 1099 мектепте (16 %) дене шынықтыру сабақтары бейімделген спорт залдарында өткізіледі.

      Бүгінде 774 мемлекеттік мектепте спорт залдары жоқ (Ақмола – 63, Ақтөбе – 71, Алматы – 125, Атырау – 22, БҚО – 94, Жамбыл – 77, Қарағанды – 31, Қостанай – 47, Қызылорда – 25, Маңғыстау – 6, Павлодар – 15, СҚО – 22, Түркістан – 135, ШҚО – 34, Астана – 2, Алматы – 1, Шымкент – 4 мектеп). Спорт залдары жоқ мектептердің жалпы санынан 489-ы (немесе 63 %) шағын жинақты мектептер (бұдан әрі – ШЖМ) болып табылады (БҚО – 75, Алматы – 71, Түркістан – 65, Ақтөбе – 58, Ақмола – 50, Жамбыл – 43, Қостанай – 43, ШҚО – 22, СҚО – 22, Қарағанды – 13, Павлодар – 11, Атырау – 7, Қызылорда – 6, Маңғыстау – 3).

      "Мектепке дейінгі, орта білім беру ұйымдарын, сондай-ақ арнайы білім беру ұйымдарын жабдықтармен және жиһазбен жарақтандыру нормаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы 22 қаңтардағы № 70 бұйрығына қарамастан мектептерді спорттық жабдықтармен және құралдармен жарақтандыру көрсеткіші төмен күйінде қалып отыр.

      Мектептерде "Дене шынықтыру" оқу пәні аптасына 3 сағат көлемінде іске асырылады. 1343000 білім алушыны қамтитын 45 мың спорт секциясы жұмыс істейді (жалпы контингенттің 39 %-ы), оның ішінде тегін – 40845, ақылы – 4674. Дене шынықтыру мұғалімдеріне аптасына 3 сағаттан сабақтан тыс спорттық сабақтар жүргізгені үшін базалық лауазымдық жалақыдан (бұдан әрі – БЛЖ) 100 % көлемінде қосымша ақы көзделген.

      Сонымен қатар дене шынықтыру сабағын жүргізуде бірқатар проблемалық мәселелер бар. Мектептегі дене шынықтыру – бұл оқу-әдістемелік кешендермен (бұдан әрі – ОӘК), оқу құралдарымен және әдістемелік ұсыныстармен ең аз қамтамасыз етілген пәндердің бірі.

      Медициналық көрсетілімдер болған кезде балалардың бұзылған денсаулығын қалпына келтіру үшін арнайы медициналық топтарда (бұдан әрі – АМТ) жеке оқыту керек. Мектептерде АМТ-да оқитындарды қамту 2400 білім алушыны құрайды. АМТ қызметінің оқу-әдістемелік, кадрлық және құқықтық жағдайларын пысықтау қажет.

      Мектеп спорт лигалары дамуда.

      ТжКБ ұйымдарында спорт секцияларымен қамту 53 %-ды, ЖОО-да барлығы 29 %-ды құрайды. Техникалық және кәсіптік, сондай-ақ жоғары білім беруде спорттың 10-12 түрі бойынша студенттік спорттық лигалар бойынша жобалар іске асырылады.

      Сонымен қатар білім беру ұйымдарының тәрбие жұмысында мынадай проблемалар бар:

      ұлттық құндылықтарды қалыптастыру мен сақтаудың маңыздылығын дәріптеудің жеткіліксіздігі;

      оқу-тәрбие процесінде пән мұғалімдері мен сынып жетекшілерінің педагогикалық өзара іс-қимылы мен ынтымақтастығы деңгейінің төмендігі;

      ата-аналар жиналысын өткізудің ескірген форматы;

      білім алушыларды идеологиялық тәрбиелеу деңгейінің төмендігі;

      балалардың тұратын жерінен және тегін мектеп үйірмелерінен қадамдық қолжетімділіктегі мектептен тыс ұйымдар санының жеткіліксіздігі;

      ҚБҰ-ның басым көпшілігінде кедергісіз жағдайлардың болмауы;

      қосымша білім берудің білікті педагогтеріне, әсіресе, жас мамандарға деген сұраныстың артуы;

      қосымша білім беру педагогтерінің біліктілікті арттыру курстарымен жеткіліксіз қамтылуы;

      техникалық және жаратылыстану-ғылыми бағыттар бойынша қосымша білім беру бағдарламаларының жеткіліксіздігі;

      мектепте "Дене шынықтыру" және ТжКБ мен жоғары оқу орындарында "Дене тәрбиесі" пәндерін оқытудың әдістемелік деңгейінің жеткіліксіздігі;

      мектептерді, ТжКБ ұйымдары мен ЖОО-ларды бейінді оқулықтармен және ғылыми-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етудің жеткіліксіздігі;

      спорт ғимараттарының, қажетті спорт жабдықтарының материалдық-техникалық базасының (бұдан әрі – МТБ) төмендігі;

      мектептерде 3 сағаттық дене шынықтырумен қамтамасыз ету үшін спорт залдарының жеткіліксіздігі;

      мектеп түлектерінің президенттік дайындық деңгейіндегі тест тапсыру нәтижелерінің төмендігі;

      кейбір мектептерде (әсіресе ауылдық жерде) спорт залдардың болмауы және мектептер жанындағы спорт секцияларының даму деңгейінің жеткіліксіздігі (28 %).

2-тарау. Балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау

      ҚР Президенті Қ.К. Тоқаев 2020 жылғы 1 қыркүйектегі "Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі" Қазақстан халқына Жолдауы аясында балалардың қауіпсіздігі мен құқықтарын қорғау мәселелеріне ерекше назар аудару қажет екенін атап өтті.

      Қазақстанда жетім және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған 23063 бала бар. Отбасыларда 18805 немесе 82 %-ы бар. 3 жылда (2019 – 2021 жылдар) балалар үйлерінің саны 11 бірлікке азайды (107-ден 96 бірлікке дейін). Балалар үйлерінде тәрбиеленіп жатқан балалар саны 3 жылда 348 балаға қысқарды (2019 жылы – 4606, 2021 жылы – 4258 тәрбиеленуші). Өңірлерде жетім балаларға арналған ұйымдарды деинституциялау және оңтайландыру бойынша жоспарлар қабылданды.

      Республиканың тәуелсіздік жылдарында балалардың өмір сүру сапасын жақсартуға байланысты халықаралық стандарттарға қол жеткізу жұмысы жүргізілді және 15 халықаралық құжат ратификацияланды.

      Балалардың құқықтарын қорғаудың институционалдық құрылымдары мен тетіктері құрылды, баланы құқықтық қорғаудың ұлттық заңнамалық базасы қалыптастырылды. Балалардың құқықтарын қорғау саласында 14 заң, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 200-ден астам қаулысы, 700-ден астам бұйрық қабылданды.

      Жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау оларды отбасына тәрбиелеуге (асырап алуға, қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа, патронатқа, баланы қабылдайтын отбасына) беру арқылы, ал мұндай мүмкіндік болмаған кезде жетім балаларға, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған барлық үлгідегі ұйымдарға беру арқылы жүзеге асырылады.

      ҚР Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитетінің деректері бойынша 2021 жылдың 12 айында кәмелетке толмағандар 1529 қылмыс жасаған (2020 жылы – 1873). Балаларға қатысты 2088 қылмыс жасалды (2020 жылы – 1814). Балалар арасында жасалған суицидтер 175 жағдайды құрады (2020 жылы – 143).

      Жыл сайын ішкі істер органдарының есебінде тәуекел тобындағы кәмелетке толмаған 4 мыңнан астам бала және 9 мыңнан астам нашар отбасы тұр.

      Білім беру ұйымдары мемлекеттік білім беру ұйымдары қызметкерлерінің үлгі штаттарына сәйкес педагог-психологтың штат бірліктерімен қамтамасыз етіледі. Республика бойынша 1 педагог-психологқа жүктеме 455 оқушыны құрайды, бірқатар мектептерде жүктеме 1000-нан астам оқушыны құрайды. Республика мектептерінің тек 1/3-інде ғана психолог кабинеті бар (ауылдық мектептерде – 1681, қалалық мектептерде – 858).

      Мәселен, педагог-психологтардың жалақысын арттыру үшін 2019 жылдың 1 қыркүйегінен бастап педагогикалық шеберлік санаты негізінде және Ұлттық біліктілік тестілеудің нәтижесі негізінде берілетін қосымша ақы жүйесі енгізілді.

      Мектептерде зорлық-зомбылықтың алдын алу және оған қарсы әрекет ету, сондай-ақ білім алушылар арасында зорлық-зомбылық туралы хабардар болуды арттыру мақсатында өмірлік дағдыларды қалыптастыру және суицидтің алдын алу бойынша бағдарламалар іске асырылуда. Қашықтан оқыту кезінде психологиялық қызметтер 2 миллионнан астам бала мен ата-аналарға кеңес беріп, 152421 дағдарысты жағдайда көмек көрсетті. Денсаулық сақтау министрлігінің Республикалық психикалық денсаулық ғылыми-практикалық орталығымен бірлесіп психологиялық сүйемелдеуді ұйымдастыруда мектеп педагог-психологтарына қолдау көрсету жөніндегі жоспар қабылданды.

      Төтенше жағдайлардың алдын алу мақсатында білім беру ұйымдары меншік нысанына қарамастан 100 % бейнебақылау жүйелерімен жабдықталған. Бұл ретте 823 (11 %) мектеп (9 мың камера) полиция органдарының жедел басқару орталығына қосылған, 624 қалалық мектеп (54 %) күзет фирмаларымен шарттар жасасты, 1017 мектепте дабыл түймелеріне қосылған орталықтандырылған бақылау пульттері, 333 мектепте турникеттер орнатылды. Сондай-ақ кәмелетке толмағандардың істері жөніндегі 2789 учаскелік инспектор білім алушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.

      Балалардың қауіпсіздігі мен денсаулығын сақтау үшін жылы дәретханасы жоқ мектептер саны төрт есеге азайды (167-ден 40-қа дейін).

      Бүгінгі таңда 1324 елді мекенде мектебі жоқ елді мекенде тұратын 25825 бала тасымалдауға мұқтаж. Мектептердің автопаркі 1066 автобустан тұрады, оның 59 %-ы ескірген және қауіпсіздік талаптарына сәйкес келмейді.

      Мемлекет балаларға қажетті жағдай жасай отырып, оларға қамқорлық көрсетеді. Жалпыға бірдей білім беру қоры әрбір мектепте көзделген және мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек алуға құқығы бар отбасылардан,
сондай-ақ жан басына шаққандағы орташа табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек алмайтын отбасылардан, төтенше жағдайлар нәтижесінде шұғыл көмекті талап ететін отбасылардан шыққан балаларды қолдауға арналған. 2021 – 2022 оқу жылында осы қордан 455 мыңнан астам бала материалдық көмек алды. Аз қамтылған отбасылардан шыққан балаларға арналған әлеуметтік пакет әзірленді.

      Мектепте әлеуметтік педагогтер ерекше рөл атқарады, олар көмекке мұқтаждарды тез анықтайды, проблемаларды шешу кезінде оларға демеу болады және баланың білім алу құқығын іске асырады.

      Ыстық тамақ 3340858 немесе 97,9 % оқушылар үшін ұйымдастырылған (2020 жылы – 96,3 %). Сондай-ақ 795868 білім алушы, оның ішінде әлеуметтік осал санатқа жататын 427454 баланың 100 %-ы ыстық тамақпен тегін қамтылған.

      1–4 сыныптарда 1480,5 мың оқушы оқиды, олардың ішінде 552,3 мың бала (37,3 %) отбасының әлеуметтік жағдайына қарамастан тегін ыстық тамақпен қамтылған. Атап айтқанда, барлық бастауыш сынып оқушылары үшін тегін ыстық тамақ 5 өңірде (Астана қаласы, Атырау, Батыс Қазақстан, Қарағанды және Павлодар облыстары) ұйымдастырылған.

      2021 жылы алғаш рет тамақтандыруды ұйымдастыру тәртібін сақтау, заңнаманы бұзатын жеткізушілерді жосықсыз деп жариялау (жосықсыз өнім берушілер тізбесіне енгізу) және олардың конкурстарға қатысуына тыйым салу бойынша талаптар заңнамалық түрде қабылданды.

      Балалардың құқықтарын қорғау мәселелері мемлекеттік білім беру органдарының ғана емес, жалпы білім беретін 6543 мектепте құрылған Қамқоршылық кеңестердің де бақылауында.

      Қабылданған бірлескен шаралардың арқасында 2020 жылы 454 мың баланың әлеуметтік төлемдер алу құқығы қалпына келтірілді, халықтың әлеуметтік осал топтарынан шыққан балаларға көмек көрсетілді.

      Сонымен қатар балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғауда мынадай проблемалар бар:

      пандемия мен сырқаттану кезеңінде әлеуметтік байланыстардан және құрдастарымен өзара әрекеттесуден айырылу нәтижесінде психоэмоциялық жағдайдың нашарлауы;

      білім беру ұйымдарының белгіленген бейнебақылау жүйелерінің бекітілген стандарттарға сәйкес келмеуі (ақпаратты сақтау мерзімдері, негізгі электр қуаты өшіп қалған кезде жабдықтың үздіксіз жұмыс істеуі, адамдарды тану және т.б.);

      оқушыларды тасымалдау үшін автокөліктің жетіспеушілігі және оларды жаңартудың баяу қарқыны;

      әкімдіктердің жергілікті бюджет қаражатынан қаржыландыруының жеткіліксіз болуына байланысты ЖАО-ның балалардың жекелеген санаттарына арналған мектептегі бір рет тамақтандыру нормаларын сақтамауы;

      республиканың 12 өңірінде 1–4 сыныптардың барлық оқушыларын тегін ыстық тамақпен қамтамасыз етуге қаржыландырудың жоқтығы.

3-тарау. Педагог мәртебесі

      2019 жылы қабылданған "Педагог мәртебесі туралы" Заң педагогтер үшін қолайлы жағдай жасау және олардың кәсіптік өсуін ынталандыру бойынша жүйелі шаралар кешенін іске асыруға мүмкіндік берді.

      Педагогтің кәсіптік өсуінің жаңа жүйесін енгізудің арқасында жалақы лауазымдық жалақының 30 %-ынан 50 %-ына дейін ұлғайды (педагог, педагог-модератор, педагог-сарапшы, педагог-зерттеуші, педагог-шебер). 2020 жылдан бастап аттестаттаудың жаңа жүйесіне сәйкес мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту (бұдан әрі – МДТО), техникалық және кәсіптік және қосымша білім беру педагогтері аттестаттау рәсімінен өту нәтижелері бойынша тиісті қосымша ақы алады. "Педагог мәртебесі туралы" Заң аясында тәрбиешілердің құқығы мұғалімдермен теңестірілді. Олардың жалақысы жыл сайын (2020 жылдан бастап) 25 %-ға артып, демалыс күндерінің саны 42-ден 56-ға дейін өсті.

      Тәлімгерлік, магистр дәрежесі, сондай-ақ спорт секцияларын жүргізгені үшін жаңа қосымша ақылар енгізілді, сынып жетекшілігі және дәптерлерді тексергені үшін қосымша ақылар айтарлықтай ұлғайтылды. 2020 жылы қосымша ақылар мен үстеме ақылардың ұлғаюын ескергенде педагог жалақысының өсуі 50 %-дан асты, ал 2021 жылғы қаңтардан бастап жалақы тағы 25 %-ға өсті. 2020 жылы ТжКБ ұйымдары педагогтерінің жалақысы 25 %-ға өсті және біліктілік санаты үшін қосымша ақы белгіленді (БЛЖ-ның 30 %-ынан 50 %-ына дейін), ол Ұлттық біліктілік тестілеу тапсыру қорытындысы бойынша белгіленеді. 2020 жылы ТжКБ ұйымдарының педагогтері біліктілік санаттарын алу үшін алғаш рет Ұлттық біліктілік тестілеу тапсырды және бүгінде 2 мыңнан астам педагог санат үшін қосымша ақы алады. Сондай-ақ тәлімгерге ТжКБ ұйымдарының білім алушыларын өндірістік оқытуды және кәсіптік практиканы ұйымдастыру бойынша көрсетілген қызметтері үшін ақы төленеді. "Болашақ" бағдарламасының түлектеріне біліктілік санатын беру рәсімінен өтпей, лауазымдық жалақысының 40 %-ы мөлшерінде қосымша төлеммен "Педагог-зерттеуші" біліктілік санаты беріледі.

      Жүктемені қысқарту бойынша шаралар қабылданды. 2020 жылы мұғалімдердің еңбегін нормалау жүйесі әзірленді, ал 2021 жылдан бастап мектеп педагогтерінің 18 сағаттық жүктемесінен 16 сағаттық жүктемеге көшу жүзеге асырылды. 2022 жылдан бастап бос лауазымдар болған кезде әр мұғалімге сағат саны мұғалімнің бір жарым ставкасынан аспауы керек.

      Жаңадан бастаған және жас педагогтерге жағдай жасауға ерекше рөл бөлінген.

      Дарынды жастарды тарту және педагогикалық бейіндегі білім беру бағдарламаларына үміткерлерді сапалы іріктеуді жүзеге асыру үшін талапкерлердің түсуі үшін ұлттық бірыңғай тестілеудің (бұдан әрі – ҰБТ) шекті балы 50-ден 75 балға дейін ұлғайтылды. Даярлаудың педагогикалық бағыттары бойынша оқитын бакалаврларға стипендия 26 мыңнан 50 мың теңгеге дейін арттырылды. Нәтижесінде соңғы 5 жылда педагогикалық мамандықтарға түскен "Алтын белгі" төсбелгісін алған мектеп түлектерінің саны екі есеге артты. Сондай-ақ сапаны қамтамасыз ету және педагог мамандығына талантты түлектерді тарту үшін 2020 жылдан бастап жас мамандарға біліктілік санатын берудің ерекше тәртібі көзделген. Педагогикалық бағыттағы білім беру бағдарламаларының түлектерін сертификаттау енгізіледі. Болашақ педагог біліктілік санатын Ұлттық біліктілік тестілеуден өту нәтижелері бойынша алады. Осылайша, мансаптың басында-ақ жас педагогтер жалақысына едәуір үстеме ала алады. Сондай-ақ жаңадан бастаған педагогтерді қолдау үшін тәлімгерлік институтын дамыту тетіктері көзделген.

      "Үздік педагог" республикалық конкурсына жыл сайын қатысу еліміздің үздік педагогтерін моральдық және материалдық көтермелеудің ұштасуы болып табылады. Көтермелеудің материалдық түрлерімен қатар педагог мәртебесі "Педагог мәртебесі туралы" Заңда қабылданған қолдаудың басқа да түрлерін айтарлықтай нығайтады. Педагогикалық этика және педагогтердің құқықтарын қорғау мәселелері бойынша кеңестер құрылды.

      МДТО жүйесінде арнайы кәсіптік даярлығы жоқ ("Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту" мамандығы бойынша жоғары және техникалық және кәсіптік білімі бар) педагогтердің үлесі 23,8 %-ды құрайды, біліктілік санаты жоқ – 51 %. Бұл МДТО жүйесінің кадрлық әлеуетін арттыру туралы мәселенің өзектілігін көрсетеді. Сонымен қатар тәрбиешілер жүктемесінің тым көп болуы (топтағы 25 балаға 1 тәрбиеші) және жалақы мөлшерінің төмен болуы проблемасы бар. Кадрлардың тұрақтамауын тоқтату, тәрбиешілердің жүктемесін азайту мақсатында қолайлы жағдайлар жасау, оның ішінде жалақыны көбейту жөніндегі жұмысты жалғастыру қажет.

      Соңғы үш жылда еліміздегі педагог кадрлардың саны жарты миллионға жуық адамға жетті. Педагогтердің басым бөлігі Түркістан (50 мыңнан астам адам), Алматы (39 мыңнан астам адам) және Жамбыл (24 мыңнан астам адам) облыстарында.

      2019 жылдан бастап 2021 жылға дейінгі кезеңде орта білім беру ұйымдарындағы педагогтердің саны 30 мыңға жуық бірлікке өсті. 3 жыл ішінде контингенттің ең көп өсуі Астана, Алматы, Шымкент қалаларында байқалады. Осы кезеңде педагогтер үлесінің ең аз өзгеруі Солтүстік Қазақстан, Қостанай және Шығыс Қазақстан облыстарына әсер етті. Сонымен қатар 2021 жылы барлық өңірлер бойынша 2020 жылмен салыстырғанда педагогтер санының өсуі байқалды. Осылайша, соңғы 3 жылда жалпы білім беретін мектептердегі педагогтер жалпы саны біртіндеп өсті.

      Педагог қызметкерлердің төрттен бір бөлігі (22,6 %) жаңа біліктілік санаттарына сәйкес "педагог" санатына жатады, педагогтердің жалпы санының 16,7 %-ы "педагог – модераторлар", 18,9 %-ы "педагог – сарапшылар", 18,9 %-ы "педагог – зерттеушілер", 0,9 %-ы "педагог-шеберлер" болып табылады.

      Ауылдық жерлерде қалалық оқытушыларға қарағанда шеберлер аз жұмыс істейді. Қалалық жерлермен салыстырғанда ауылдық жерлердегі педагогтер 43 мыңға дерлік артық. Алайда педагог-шеберге тестілеуден өткен педагогтер ауылдық жерлерде қалаға қарағанда 1,8 есе аз. Сондай-ақ ауылдық жерлерде қалалықпен салыстырғанда педагог-зерттеушілер 4,9 мың адамға аз. Сонымен қатар ауылдық жерлерде "педагог-сарапшы", "педагог-модератор" және "педагог" санаттары бойынша көрсеткіштер әлдеқайда жоғары. Бұл ауылдық жерлердегі педагогтердің біліктілігінің төмендігін көрсетеді.

      2020 жылы педагогтер қатарын 9220 жас маман, 2021 жылы – 11846 адам толықтырды.

      Жас мамандар орта есеппен қала мен ауыл арасында біркелкі бөлінген. Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімі бар 3 мыңға жуық (50 %) жас маман еңбек жолын ауылдық жерлерде бастады. Бейінді білімі бар барлық жас мамандардың ішінде мұндай мамандардың ең көп саны оңтүстік өңірлерде: Алматы, Түркістан және Жамбыл облыстарында.

      Білім саласындағы мамандардың жыл сайын оқу бітіріп жатқанына қарамастан, білікті педагогтер әлі де қажет. 2021 жылы мұғалімдерге деген қажеттілік 3733 адамды құрады, оның ішінде қалалық жерде – 1863, ауылдық жерде – 1870. Педагог кадрларға жоғары қажеттілікті Атырау облысы (651) көрсетіп отыр. Сондай-ақ халқы тығыз орналасқан өңірлерде: Алматы (602) және Түркістан (472) облыстарында педагогтерге деген қажеттілік жоғары. Маңғыстау облысында да (229) кадр тапшылығы байқалады.

      Ауылдық жерлерге жоғары білікті педагогтерді тартудың күрделілігі өзекті мәселе болып қала береді. 2020 жылы жалпы білім беретін мектептерден 22525 адам (ауылдық жерден – 10038) немесе педагогтердің жалпы санының 7 %-ы жұмыстан шықты. 2020 – 2021 оқу жылы кезеңінде мектептерден 598 жас маман жұмыстан шықты, оның 43 %-ы ауылдық жерлерде.

      ТжКБ жүйесінде төрт жыл ішінде шеберлер мен арнайы пәндер оқытушыларына деген қажеттілік 2 есеге жуық өсті. 2015 жылдан бастап 50 жастан асқан және зейнеткерлік жастағы кадрлар саны 1,5 есеге өсті. Төмен жалақы өндірісте тәжірибесі бар, техникалық ағылшын тілін, компьютерлік бағдарламалауды, заманауи өндірістік технологияларды білетін жас мамандарды қызықтырмайды.

      Мемлекет басшысының 2025 жылға дейін 1000 мектеп салу туралы тапсырмасына байланысты педагог кадрларды даярлау мәселесі өткір қойылып отыр. Педагогтерге деген қажеттілік демографиялық өсу, жаңа мектептер салу, оның ішінде жеке мектептер үлесінің ұлғаюы есебінен қарқынды өсуде.

      2015 – 2020 жылдар аралығында Қазақстан мектептерінде жаңартылған білім беру мазмұнына көшу іске асырылды.

      Жаңартылған мазмұнды қарқынды және ауқымды іске асыру кезеңінде біліктілікті арттыру жүйесі қайта құрылып, мұғалімдердің тиісті дайындығын қамтамасыз ете алды. Іске асыру процесінде тиісті курстарда оқыған мұғалімдер тәсілдерді, әдістер мен технологияларды, оқу жетістіктерін бағалау жүйесін, оқу қарым-қатынасының басымдықтарын түбегейлі өзгертіп, мектептерде оқытуды жақсартуға айтарлықтай әсер етті. Мұғалімдердің педагогикалық практикасымен біріктірілген біліктілікті арттыру осындай нәтиже берді.

      Сонымен қатар ЖОО-лар мектептегі білім берудің жаңартылған мазмұнының талаптарына сәйкес кәсіби даярлық мазмұнын шұғыл түрде қайта құрып, жаңарта алмады. Жоғары педагогикалық мектептің профессорлық-оқытушылық құрамының (бұдан әрі – ПОҚ) кәсіби дамуы ұзақ уақыт бойы білім беру жүйесінде реформалар жүргізудің бірінші кезектегі факторы ретінде қарастырылмағандықтан жағдай күрделене түсті.

      Біліктілікті арттыру жүйесін жаңғырту қарқыны, мұғалімдердің өзгерістерге дайындығы және дәстүрлі білім беруді ұстанатын жоғары оқу орындарындағы кәсіби-педагогикалық даярлық арасындағы теңгерімсіздік өткір сезіле бастады.

      "Педагог" кәсіби стандарты 2017 жылы бекітілді, алайда оның педагогикалық білім беруді дамыту, жұмыс істейтін педагогтердің біліктілігін арттыру және аттестаттау басымдықтарына сәйкес келмегендіктен педагог кадрларды даярлау жүйесінде орталық орынға ие болған жоқ.

      Орта білім берудің жаңартылған мазмұнын енгізу кезеңінде педагог кадрларды даярлау жүйесінің міндеттері елеулі түзетулерден өтті. Осы кезеңде орта білім беру мазмұны, мектеп пәндерін оқыту әдістемесі, жоғары оқу орындары пәндерінің пәндік мазмұны, АКТ-құзыреттілігі мәселелерінде педагогтерді даярлаудағы елеулі олқылықтар айқын болды. Педагогтерді қолдаудың мемлекеттік шараларына қарамастан, педагогикалық білім беру ерекше назар аударуды және біліктілікті арттыру жүйесімен тығыз өзара
іс-қимылды талап етеді.

      Алдыңғы онжылдықтардағы мамандық мәртебесі мен педагогикалық мамандықтарға түсуге қойылатын талаптардың төмендігі әуел бастан салада мамандыққа қызығушылығы төмен және кәсіби өсуге ынтасы аз педагогтердің салада едәуір үлесінің болуының себебі. Мәселен, мектеп және ТжКБ ұйымдары директорларының пікірінше, қазақстандық педагогтер сабақты ұйымдастыру және өткізу сапасы, өзгерістерге дайын болу және білім алушылардың жеке қажеттіліктерін есепке алу сияқты параметрлер бойынша ЭЫДҰ-ның 37 еліндегі әріптестерінен айтарлықтай төмен.

      Қазақстандық ТжКБ ұйымдарында оқытуды 40,9 мың инженерлік-педагогикалық қызметкер (бұдан әрі – ИПҚ) қамтамасыз етеді. Бұл ретте соңғы 3 жылда біліктілікті арттыру курстарынан ИПҚ-нің тек 49 %-ы ғана өтті. Білім беру мазмұнын жаңарту аясында ТжКБ-нің 10075 педагогі, оның ішінде педагог кадрларды даярлау бойынша білім беру бағдарламаларын іске асыратын ТжКБ ұйымдарында 117 педагог жұмыс істейді.

      PISA-2018 нәтижелері бойынша ТжКБ ұйымдарының білім алушылары базалық дағдылар бойынша орта білім беру ұйымдарындағы өз құрдастарынан едәуір артта қалады. Сондықтан жалпы білім беру пәндерінен сабақ беретін ТжКБ педагогтерінің кәсіби және пәндік құзыреттеріне ерекше назар аударылуға тиіс.

      Жоғары педагогикалық мектепте ПОҚ-тың кәсіби дамуы ұзақ уақыт бойы білім беру жүйесінде реформалар жүргізуде бірінші кезектегі фактор ретінде қарастырылмады. Осылайша, Қазақстанның жаңа тарихындағы өзгерістердің ауқымы мен тереңдігі бойынша теңдесі жоқ орта білім беру мазмұнын жаңарту реформасы 2014 – 2020 жылдар аралығында тек біліктілікті арттыру жүйесінің күшімен әзірленіп, жүргізілді.

      Жоғары оқу орындарының ғылыми-зерттеу жұмысы Қазақстанның жалпы, техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінде болып жатқан нақты үрдістерді толық көрсетіп отырған жоқ. ЖОО-лардың ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызметті гранттық қаржыландыруға арналған конкурстар желісі бойынша зерттеулері мектепке дейінгі, мектептегі, техникалық және кәсіптік білім беру педагогтерінің үздіксіз кәсіби дамуының теориялық және практикалық модельдеріне нақты сұранысты көрсетпейді. ЖОО-лар мәлімдеген зерттеу тақырыптары білім беру ұйымдарының қажеттіліктерінен әлдеқайда алшақ болуымен ерекшеленеді. Жалпы ЖОО тарапынан эмпирикалық зерттеулердің жеткіліксіздігі педагогтің кәсіби даму проблемалары бойынша Қазақстандағы ғылыми ойдың қалыптасу процестерін тежейді.

      Білім беру ұйымдарының басшылары біліктілікті арттыру курстарының маңызды нысаналы тобы болып табылады. Қазақстанда білім беру саласындағы көшбасшыларды тағайындамас бұрын оларды даярлау тәжірибесі жоқ. Қазақстан директорларының тек 13 %-ы мектепті басқаруды лауазымға тағайындалғанға дейін оқығандығын атап өтті, ал ЭЫДҰ көрсеткіші 31 %-ға жеткен. Басқарушы персоналды көшбасшылық және менеджмент дағдыларына даярлау "іс жүзінде", яғни басшылық лауазымға тағайындағаннан кейін жүргізіледі.

      Пандемия білім беру жүйесіне ерекше сын болды. Пандемия кезеңінде қазақстандық қоғам педагогтің орны толмас және жоғары рөлін түсінді.

      Сонымен қатар пандемия педагогтің ІТ-дағдыларын оның кәсібилігінің негізгі факторы ретінде белгілеп берді. TALIS-2018 қазақстандық педагогтердің IT-дағдыларын қалыптастыру бойынша біліктілікті арттыру курстарынан өту қажеттілігінің жоғары (30 % деңгейінде) екенін көрсетті. 2020 жылы 347 мың педагог қашықтан оқытуды ұйымдастыру бойынша біліктілікті арттыру курстарынан өткеніне қарамастан, қашықтан оқыту процесіне шұғыл көшу жағдайында қашықтан оқытуды ұйымдастыру және басқару педагогтер арасында белгілі бір қиындықтар туғызды.

      Қазіргі уақытта Қазақстан педагогтері "Педагог мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 15-бабының 1-тармағына сәйкес міндетті түрде бес жылда бір рет біліктілікті арттыру курстарынан өтеді. Мұндай жүйелілік педагогикалық білімнің, икемділіктің және құзыреттіліктің жаңару жылдамдығына, педагогтердің өзекті және ұтқыр кәсіби дамуының халықаралық стандарттарына сәйкес келмейді, педагогтердің қарқынды өзгеріп отыратын қиындықтары мен қажеттіліктеріне жедел ден қоюды қиындатады. Курстарды мемлекеттік және жеке ұйымдар өткізеді, олардың қатарында "Өрлеу" ұлттық біліктілікті арттыру орталығы (бұдан әрі – "Өрлеу" ҰБАО), "НЗМ" ДБҰ, Педагогикалық шеберлік орталығы, "Talap" коммерциялық емес акционерлік қоғамы (бұдан әрі – "Talap" КЕАҚ), "Бөбек" ұлттық ғылыми-практикалық, білім беру және сауықтыру орталығы және басқалары бар.

      Қосымша білім беру педагогтерінің біліктілікті арттыру курстарымен жеткіліксіз қамтылуы байқалады. Қосымша білім беру педагогтерінің біліктілігін арттыруға жыл сайынғы қажеттілік – 3,8 мың адам.

      Қазақстанның білім беру жүйесін реформалау процестері педагогтердің өздерінің қиындықтары мен қажеттіліктері бойынша курстық даярлыққа кіріктірілуі тиіс педагогтердің үздіксіз кәсіби дамуының бағытын басым етеді. Сонымен қатар талап етілетін кәсіби дамудың нәтижелілігі үнемі мониторингтік зерттеуді талап етеді. Мұндай интеграция педагогтердің үздіксіз кәсіби дамуы мақсатында ғылыми-әдістемелік жұмысты білім беру сапасын арттырудың күтілетін нәтижесімен орындауға мүмкіндік береді.

      Үздіксіз кәсіби даму үшін біліктілікті арттырудың құрамдас бөлігі ретінде оқу-әдістемелік және ғылыми-әдістемелік жұмыс функцияларын жүктей отырып, облыстық әдістемелік кабинеттердің қызметін қайта қарау туралы мәселені пысықтау қажеттілігі бар.

      Өңірлік әдістемелік кабинеттердің (орталықтардың) ұйымдық-құқықтық нысаны әртүрлі, жарғылар мен ережелерге, қызметкерлердің штат саны мен біліктілігіне қойылатын жалпы талаптар жоқ. Әдістемелік кабинеттердің қызметінде әдістемелік сүйемелдеудің жүйелі тәсілі жоқ, ол жекелеген іс-шараларды өткізумен алмастырылады, сондай-ақ ғылым мен тиімді педагогикалық практика біріктірілмеген. Әдістемелік кабинеттер мамандарының кәсіби шеберлігі мен құзыреттілігі мәселесі шұғыл шешуді талап етеді. Әдетте әдістемелік кабинеттер біліктілікті арттыру курстарын педагогтердің қажеттіліктері мен қиындықтарын зерделемей өткізеді, білім беру ұйымдарына күнделікті әдістемелік көмек беруді назардан тыс қалдырады.

      Сонымен қатар педагогтердің мәртебесін көтеруде мынадай проблемалар бар:

      әлеуметтік қорғау, мәдениет және спорт, денсаулық сақтау жүйелерінің білім беру ұйымдарындағы педагогтерді ынталандырудың төмендігі;

      МДҰ педагогтерінің біліктілігі мен жалақысы деңгейінің жеткіліксіздігі;

      ТжКБ ұйымдары педагогтерінің кәсіби құзыреттілігінің деңгейінің жеткіліксіздігі, даярлаудың техникалық бағыттары бойынша кадрлардың қартаюы;

      бес жылда бір рет педагогтердің біліктілігін арттырудың және цифрлық, инклюзивті ортада жұмыс істеуге дайындық бойынша, жас педагогтермен (тәлімгерлік) жұмыс істейтін, кітапхана жұмысын ұйымдастыратын педагогтердің біліктілігін арттыру бағдарламаларының жеткіліксіздігі;

      біліктілікті арттыру курстарының сапасы мониторингінің әлемдік зерттеулерді ұйымдастыру әдіснамасына сәйкессіздігі;

      әдістемелік кабинеттер миссиясының, міндеттерінің, жұмыс мазмұнының білім беру жүйесін жаңартудың қазіргі заманғы міндеттеріне сәйкессіздігі;

      мектептерде психологтардың, арнайы педагогтердің жетіспеушілігі;

      өңірлердегі білікті педагогтердің тапшылығы.

4-тарау. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту

      МДТО жүйесіндегі мемлекеттік саясат мектепке дейінгі жастағы балалардың сапалы білім алуға қол жеткізуін қамтамасыз етуге және тең бастапқы мүмкіндіктер жасауға бағытталған.

      Балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен және оқытумен қамтамасыз ету жөніндегі 2010 – 2020 жылдарға арналған "Балапан" бағдарламасын, Білім беруді және ғылымды дамытудың 2016 – 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру нәтижесінде елімізде МДҰ желісі айтарлықтай кеңейді.

      МДҰ желісінің жыл сайынғы өсуі байқалады. МДҰ желісін талдау 2020 жылмен салыстырғанда МДҰ желісі 221 бірлікке ұлғайғанын көрсетті және 922400 баладан асатын контингентпен 2021 жылы 10871 бірлікті (2020 жылы – 10650 бірлік) құрады. МДҰ жалпы санынан 7390 бірлікті балабақшалар және 3481 бірлікті шағын орталықтар құрайды. МДҰ-ның ең көп саны Түркістан, Алматы облыстарында және Алматы қаласында байқалады, бұл осы өңірлердегі халық тығыздығының жоғары болуына байланысты.

      Бизнесті білім беру саласына тартудың, мемлекеттік-жекешелік әріптестікті (бұдан әрі – МЖӘ) белсенді дамытудың, осы саладағы заңнаманы жетілдірудің арқасында жеке меншік МДҰ санын бір жылда 4973 бірлікке кеңейтуге қол жеткізілді, 2021 жылы жеке меншік МДҰ контингенті 424300 баланы құрады, оның ішінде қалалық жерлерде 2814 жеке меншік МДҰ (234228 адам) және ауылдық жерлерде 2159 (190072 адам) МДҰ жұмыс істейді. Олардың ең көп саны Алматы (+215 бірлік), Түркістан (+26 бірлік), Батыс Қазақстан (+24 бірлік), Маңғыстау (+20 бірлік) облыстарында, Шымкент (+23 бірлік) және Алматы қалаларында (+35 бірлік) өсті.

      МДҰ-ны, оның ішінде мемлекеттік тілде оқытатын топтарды құру басым бағыт болып табылады. Республикадағы МДҰ-ның 65,5 %-ы қазақ тілінде оқытады. Тәрбие процесі 7122 МДҰ-да мемлекеттік тілде және 2155 МДҰ-да аралас (тәрбие мен оқытудың екі тілінде) жүргізіледі. Тек қазақ тілінде тәрбиелеп, оқытатын МДҰ-лар үлесі Қазақстанның оңтүстік және батыс өңірлеріне тиесілі, олар: Ақтөбе, Алматы, Атырау, Батыс Қазақстан, Жамбыл, Қызылорда, Маңғыстау, Түркістан облыстары және Шымкент қаласы. Аралас МДҰ-лардың ең көп үлесі Астана қаласы мен Қарағанды облысына тиесілі.

      Кедергісіз қолжетімділік 2972 (38,2 %) мемлекеттік МДҰ-да қамтамасыз етілген. Кедергісіз қолжетімділік деп ЕБҚ бар балаларды толық тәрбиелеу және оқыту үшін арнайы жабдықтармен, кадрлармен, ОӘК-мен және басқалармен қамтамасыз етілген қолжетімді орта түсініледі.

      МДҰ-да инклюзивті білім беруді дамытуға бірқатар себептер кедергі келтіруде. Біріншіден, бұл білікті кадрлардың жетіспеушілігі, үй-жайларды қажетті жабдықтармен және ОӘК-мен жеткіліксіз жарақтандыру.

      1-ден 6 жасқа дейінгі балаларды МДТО-мен қамту 84,7 %-ды құрайды. Алайда халықаралық салыстыруларда Қазақстан 2020 жылы ғана ЮНЕСКО-ның мектеп жасына дейінгі балаларды жалпы қамту формуласы бойынша қамтудың орташа деңгейі бар елдер тобына енді.

      3-6 жастағы балаларды қамту кезекке тұрған балалардың жалпы санының 98,7 %-ын (860 мыңнан астам) құрайды. Кезекте 58 мың бала тұр.

      Сондай-ақ 3-4 жастағы 370 мыңнан астам бала ата-анасының қалауы бойынша отбасында тәрбиеленетінін атап өткен жөн. 5 жастағы балалар міндетті мектепалды даярлықпен қамтылған.

      ЭЫДҰ сарапшыларының ұсынымдарына сәйкес Қазақстан ерте жастағы балаларға ерекше назар аударып, 3 жасқа дейінгі балаларға мектепке дейінгі білім беруді белсенді түрде ілгерілетуі қажет, себебі қатысушылардың нәтижелері балабақшаларға бару ұзақтығына байланысты ерекшеленеді. Бұл тренд, басқа да TIMSS және PIRLS сияқты халықаралық зерттеулермен расталады.

      2021 жылы апаттық жағдайдағы 11 МДҰ тіркелді (2020 ж. – 14, 2019 ж. – 17, 2018 ж. – 12), оның ішінде 4-і қалалық жерде және 7-і ауылдық жерде орналасқан. (Қызылорда – 9 және Ақмола, Жамбыл облыстарында 1 апатты МДҰ-дан). Ауылдық жерлерде ыстық сусыз мектепке дейінгі ұйымдардың саны 1169 бірлікті құрайды, тасымалданатын сумен 1007, жеке жылытумен 4868, автономды жылытумен 1058. Жеке жылытумен қамтылған ең көп МДҰ Алматы (939) Түркістан (888), Шығыс Қазақстан (471) және Қызылорда (402) облыстарында. Тасымалданатын сумен ең көп МДҰ Түркістан (244), Қостанай (139), Алматы (95), Маңғыстау (91) және Ақтөбе (84) облыстарында.

      МДҰ 1,7 %-да (190 бірлік) кәріз жүйесі жоқ. Айта кету керек, 2019 жылмен салыстырғанда кәріз жүйесі жоқ МДҰ саны шамамен 20 есеге (2019 ж. — 3781 дейін) айтарлықтай азайды. Алайда мұндай МДҰ әлі күнге дейін еліміздің барлық өңірлерінің ауылдық және қалалық жерлерінде жұмыс істейді. Ең көп кәрізсіз МДҰ Түркістан (52), Алматы (28), Батыс Қазақстан (22) және Солтүстік Қазақстан (22) облыстарында жұмыс істейді.

      Абаттандыру мәселесі нашар шешілуде. 2020 жылы тек жылы дәретханалары бар МДҰ саны 2019 жылмен салыстырғанда өзгерген жоқ, олардың саны бұрынғысынша 5434 бірлікті (51 %) құрайды. Тек аулалық дәретханалары бар мектепке дейінгі ұйымдардың саны да өзгерген жоқ (1172 бірлік). Жылы және аулалық дәретханалары бар мектепке дейінгі ұйымдардың саны 3514 бірлікті құрады.

      МДҰ-лардың барлығы бірдей бейнебақылау жүйесімен қамтамасыз етілмеген. МДҰ-да болған кезеңде балалардың қауіпсіздік деңгейін арттыру мақсатында оларды 100 % бейнебақылау жүйелерімен жарақтандыру қажет.

      2439 МДҰ АКТ-жабдығымен жарақтандырылған, оның ішінде балабақшаларда 15426 бірлік компьютерлік техника, 3456 интерактивті тақта бар және 7079 МДҰ 4 Мбит/с жоғары интернетке қол жеткізіп отыр, бұл ретте МДҰ-ның 22,4 %-ы жылдамдығы 4 Мбит/с төмен интернетке ие.

      2021 жылы Астана қаласында "Ақша баламен бірге жүреді" қағидаты бойынша ваучерлік қаржыландыру пилоты басталды және бұл пысықталғаннан кейін бүкіл мектепке дейінгі білім беру жүйесінде қолданылатын болады.

      2010 жылдан бастап елімізде балабақшаларға қағаз кезектілік жұмыс істеді, 2015 жылдан бастап әр ауданда өзінің электрондық кезектері болды (224 ауданда), ал 2021 жылдан бастап өңірлер бір кезекке аудандық кезектерді біріктірді. Барлық өңірлерде балабақшаларға жолдама берудің, кезекке қоюдың және балабақшаларға қабылдаудың бизнес-процесі egov.kz платформасы арқылы автоматтандырылды. МДҰ-ның 72,4 %-ы "Электрондық үкімет" немесе "Азаматтарға арналған үкімет" веб-порталы арқылы мемлекеттік көрсетілетін қызметтермен қамтылған. Соған қарамастан, бүгінгі таңда ел бойынша бірыңғай кезек базасын құру үшін әртүрлі ақпараттық жүйелер арасында интеграция жоқ. Өңірлік базалардың бытыраңқылығы кезектіліктің қайталануына әкеледі, ашықтықты қамтамасыз етпейді және сырттан араласу жағдайларын жоққа шығармайды.

      МДТО-ға арналған мемлекеттік білім беру тапсырысы меншік нысанына және ведомстволық бағыныстылығына, типтері мен түрлеріне қарамастан білім беру ұйымдарына беріледі. Мемлекеттік білім беру тапсырысы көлемінде МДҰ-ның бір балаға есептегендегі тәрбиелеу мен оқыту жөніндегі ағымдағы шығындары өтеледі.

      Алайда бүгінгі күні МДТО-ға мемлекеттік білім беру тапсырысын беру тетігін қайта қарау талап етіледі: жан басына шаққандағы формат және балалардың келу фактісі бойынша төлемді бақылау.

      Елімізде баланың туу жағдайы бойынша композиттік көрсетілетін қызмет енгізілуде, оған туу туралы құжаттарды беру, бала туу бойынша жәрдемақы алу және МДҰ-ға орын алу үшін кезекке қою кіреді.

      Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуды дамыту моделі балаларды дамыту мен оқытуға қойылатын өзгеріп отыратын талаптарға және өзекті ғылыми деректерге сәйкес МДТО-ны трансформациялау, оның сапасын арттыру үшін қажетті өзгерістердің бағытын айқындайды.

      Мектепке дейінгі білім беру сапасын айқындау үшін 2017 жылы Қазақстанда алғаш рет мектепке дейінгі жастағы балалардың машықтары мен дағдыларын дамыту индикаторларының жүйесі енгізілді. Мониторинг нәтижелері бойынша машық пен дағды деңгейі жоғары және орташа 5-6 жастағы балалар үлесінің өсуі айқындалды (2020 жылы 82 % және 2017 жылы 62,5 %). Алайда аталған жүйе халықаралық және отандық тәжірибені ескере отырып, қосымша жетілдіруді талап етеді.

      ECERS-R сапасын бағалаудың халықаралық шәкілін қолдану арқылы Қазақстанда жүргізілген зерттеу балаларға ортаның қанықтылығы мен қолжетімділігінің төмендігін көрсетті, "Белсенділік түрлері" кіші шәкілі бойынша балл төмен болды. МДҰ-да қозғалыс белсенділігі, баланың ойын, қозғалыс, таңдау, қарым-қатынас, жаңаны жасау, оқу, эксперименттер, танымдық белсенділік қажеттіліктеріне жауап беретін даму ортасын ұйымдастыру үшін жеткілікті жағдай жасалмаған.

      Сонымен қатар МДТО-да мынадай проблемалар бар:

      балалардың күтілетін елеулі өсуіне МДҰ инфрақұрылымының дайын еместігі;

      мектепке дейінгі білім беруда көрсетілетін қызметтермен айтарлықтай қамтылғанға қарамастан, МДҰ-да орын алу үшін 2-6 жастағы балалар кезектілігінің сақталуы;

      балаларды МДҰ-ға кезекке қоюдың өңірлік ақпараттық жүйелерінің бытыраңқылығы және мемлекеттік деректер базасымен интеграцияның болмауы;

      МДҰ педагогтерінің тәжірибесінде балаларды ерте дамыту әдістемесінің жеткіліксіз қолданылуы;

      мектепке дейінгі балалық шақты "мектептегі кезеңге дайындау" және мемлекеттік жалпыға міндетті МДТО стандартының, үлгілік оқу жоспарлары мен бағдарламаларының мазмұнындағы ойын рөлінің жеткіліксіздігі;

      мектепке дейінгі білім беруде көрсетілетін қызметтердің сапасын кешенді бағалау тетігінің болмауы;

      пәндік-кеңістіктік ортаның қауіпсіздігі, денсаулықты сақтау және жайлылығы тұрғысынан МДҰ-да кеңістікті тиімсіз ұйымдастыру.

5-тарау. Орта білім беру

      Жақсы МТБ – білім беру сапасының кепілі, сондықтан білім беру саясатында ең алдымен инфрақұрылымдық мәселелерді шешу өте маңызды.

      3 жылдың динамикасында негізінен қалалық жерлерде орта білім беру ұйымдарының желісі мен контингентінің ұлғаюы байқалады. 2021 жылғы 1 қыркүйектегі жағдай бойынша әртүрлі ведомстволық бағыныстағы мектептер саны 3594972 оқушы контингентімен 7549 бірлікті құрады.

      Демографиялық және көші-қон процестерінің салдарынан өңірлер бойынша оқушылар санында айырмашылық байқалады. 2020 – 2021 оқу жылында Алматы және Түркістан облыстарында, Астана мен Алматы қалаларында оқушылар санының айтарлықтай өсуі тіркелді.

      Өңірлер бойынша ШЖМ біркелкі емес. ШЖМ желісі 500-ден астам бастауыш, 700-ден астам негізгі орта, 1400-ден астам жалпы білім беретін мектептерді қамтиды. ШЖМ Солтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан, Қостанай, Ақмола және Павлодар облыстарында басым, Маңғыстау, Қызылорда және Атырау облыстарында мұндай мектептердің үлесі аз.

      Оңтайландыру есебінен ШЖМ үлесі 3 жылда 1,7 %-ға төмендеді. Күндізгі мемлекеттік мектептердің жалпы санының 40,1 %-ы шағын жинақты болып табылады. ШЖМ контингенті ел бойынша оқитындардың жалпы санының 5,6 %-ын құрады. Оқушылардың нормативтік санының жеткіліксіздігі ШЖМ-ды оңтайландыруға алып келді. Мәселен, 2018 жылдан бастап 99 ШЖМ жабылды (қайта ұйымдастырылды), оның 95 %-ы ауылдық жерлерде. Осы кезеңде ең көп бастауыш ШЖМ жабылған. Ауыл мектептерінің жабылуы халықтың көп кетуі байқалатын және ШЖМ үлесі жоғары өңірлерде: Солтүстік Қазақстан, Қостанай облыстарында, сондай-ақ Ақмола және Қарағанды облыстарында орын алды.

      Кадрлық, оқу-әдістемелік, цифрлық қамтамасыз етілген 194 тірек мектепке (ресурстық орталықтарға) 585 магниттік ШЖМ (барлық ШЖМ 21 %) бекітілген. Тек 64 тірек мектепте ғана мектеп жанындағы интернаттар жұмыс істейді. Жалпы бұл тәсіл білімнің сапасы мен жан-жақты қамтылуын қамтамасыз етуге мүмкіндік берді.

      Қазақстандағы мектептердің 60 %-дан астамы 1930 – 1990 жылдары пайдалануға берілген және өңірлерде олардың техникалық жай-күйін зерделеуге, күрделі жөндеу жүргізуге жүйелі тәсілдің жетіспеушілігі мектеп ғимараттарының апаттылығына әсер етуі мүмкін.

      Мектептердің толы болуы мен үш ауысымды оқыту мәселесін толық шешу әлі мүмкін емес, олардың саны өсуде. Тәуелсіздік жылдарында республикада 2466 жаңа мектеп салынды.

      2020 жылдың қорытындысы бойынша 137 мектеп үш ауысымда сабақ жүргізеді, тиісінше оқушы орындарының тапшылығы сақталуда; 635 мектеп күрделі жөндеуді қажет етеді, оның ішінде қалада – 224, ауылдық жерлерде – 411 мектеп. Мектептердің 2 %-ында оқушы орындары жетіспейді.

      Демографиялық өсуді, ішкі көші-қонды, мектеп ғимараттарының амортизациясын ескере отырып, оқушылар орындарының жыл сайынғы тапшылығының өсу үрдісі пайда болады, бұл жаңа мектептерді, оның ішінде МЖӘ арқылы салу қажеттілігіне алып келеді.

      Заңнамада көзделген ұзақ мерзімдер, жоспарлаудың, жекеше әріптесті таңдаудың және МЖӘ шарттарын жасасудың күрделі бюрократиялық рәсімдері қазіргі уақытта жеке инвесторлар мен олардың ықтимал кредиторлары үшін жобаларға қызығушылықты төмендетеді.

      Осыған байланысты МЖӘ жобаларының базалық параметрлерін, оның ішінде мақсаттар мен міндеттерді, институционалдық схеманы, бюджет қаражаты есебінен болжанатын төлемдерді, жеке инвесторлар үшін жаңа мектептер салудың қаржылық тартымдылығын арттыратын мемлекеттік қолдау шараларын көздеу қажет.

      Ескіруге байланысты мектептердің ішкі инфрақұрылымын дамыту мәселелері дереу шешуді талап етеді. Денсаулық сақтау жағдайларын қамтамасыз етуге бағытталған күрделі жөндеу соңғы 3 жылда 770 мектеп ғимаратында жүргізілді.

      Инфрақұрылымдық мәселелерді шешу жолындағы тағы бір қадам жеке мектептер желісін дамыту болуы мүмкін.

      Соңғы 3 жылда жеке меншік мектептер желісі мен контингенті айтарлықтай өсті. 2021 жылы республикада 104510 білім алушы контингенті бар 375 жеке меншік мектеп, сондай-ақ 28 мыңнан астам бала білім алатын 12 халықаралық мектеп жұмыс істеді. Барлық жеке меншік мектептердің жартысынан көбі еліміздің мегаполистері: Астана, Алматы және Шымкент қалаларына тиесілі. Сондай-ақ жеке меншік мектептердің өсуі республиканың халық тығыз орналасқан оңтүстік өңірлерінде Алматы облысында 2 еседен астам және Түркістан облысында 6 есеге жуық болды. Білім алушылардың ең көп контингенті де жоғарыда аталған өңірлерге тиесілі. Ең аз жеке меншік мектептер Павлодар, Солтүстік Қазақстан және Батыс Қазақстан облыстарында жұмыс істейді.

      "Ақша оқушымен бірге жүреді" қағидатымен жан басына шаққандағы қаржыландыруға көшу көбіне жеке меншік мектептердің осындай өсуіне ықпал етті. 2018 жылдан бастап жеке меншік мектептерге мемлекеттік тапсырыс беру басталды. Аталған шара толы мемлекеттік мектептерді ішінара босатуға, елдегі оқушы орындарының тапшылығын азайтуға мүмкіндік береді.

      2015 – 2016 оқу жылынан бастап орта білім берудің жаңартылған мазмұны енгізілді. Білім беруден құзыреттілікке көшу қағидаты іске асырылды. Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттары (бұдан әрі – МЖБС), үлгілік оқу жоспарлары мен үлгілік оқу бағдарламалары жаңартылды, білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың өлшемшарттық жүйесі енгізілді, оқыту әдістемесі мен технологиялары жетілдірілді, үштілді білім беру саясаты іске асырылуда.

      Білім берудің жаңартылған мазмұнын іске асыру кезеңінде (2016 – 2020 жылдары) сараптамадан өткен және шығарылған 652 оқулық атауы бар, олардың 78-і бастауыш білім беру деңгейіне арналған базалық оқулықтар болып табылады. 5 – 11 сыныптарда әр пәнге орта есеппен 2-3 балама оқулық келеді.

      Сараптама сарапшылардың, авторлар мен баспалардың мүдделер қақтығысын барынша азайтуға мүмкіндік беретін "көрмей" рецензиялау қағидаты бойынша жүргізіледі. Оқу әдебиеттеріне сараптама бес кезеңде жүргізіледі: бастапқы және қорытынды ғылыми-педагогикалық сараптамалар, апробация, қоғамдық талқылау және пәндік сараптама комиссиясы. Оқулықтарды сараптау жүйесі әзірлеушілер тарапынан апелляция рәсімін көздемейді.

      Сонымен қатар оқу әдебиетінің қазақстандық контентіне назар аударылды, қазақ тілінде оқытатын мектептер үшін (аудармасыз) оқулық әзірлеу міндеттемесі, мәтіндер мен иллюстрацияларда Отанға, ұлттық мәдени кодқа, фольклорға және айтулы кейіпкерлерге деген сүйіспеншілік пен құрмет сезімін тәрбиелейтін ұлттық мүдделерді, құндылықтар мен жетістіктерді көрсету көзделген. Заманауи сын-қатерлерді ескере отырып, оқулықтарда отбасылық құндылықтарды, ата-аналар мен отбасының басқа да мүшелеріне құрмет көрсетуді, өмірсүйгіштікті, қоршаған ортаға қамқорлықты, деструктивті көріністерге қарсы тұру дағдыларын насихаттайтын ақпарат болуға тиіс.

      Баспалардың практикалық қызметіне міндетті түрде басылымішілік сараптама жүргізу, оқулық теориясы мен қолданылатын сараптама өлшемшарттары бойынша авторлардың оқу курсынан өтуін өтеу кіреді. 2020 – 2021 жылдары 1 мыңнан астам автор осындай курстан өтті.

      ОӘК мен мерзімді басылымдар мектеп кітапханаларының барлық кітап қорының 81 %-ын (163 млн дана) құрайды, олардың ішінде мемлекеттік тілдегі басылымдар кітапхана қорының 30 %-нан аспайды. Алайда көркем әдебиеттің 95 %-ы кеңес заманында жарық көрді, жалпы қордың 30 %-ы есептен шығарылуы керек.

      2018 жылы өткізілген 16 елдің (Curriculum Content Mapping, ЭЫДҰ жобасы шеңберінде) оқу бағдарламаларын талдау қорытындылары бойынша қазақстандық білім беру мазмұнында мынадай құзыреттер кеңінен ұсынылған: сыни ойлау, проблемаларды шешу, деректермен жұмыстағы сауаттылық, болжау, АКТ-сауаттылық, жаһандық құзыреттер, білім алушылардың проактивтілігі, топтық жұмыс, рефлексия және ынтымақтастық. Бұл ретте қаржылық сауаттылық, кәсіпкерлік және есептеуіш ойлау неғұрлым аз дамытылатын құзыреттер болып табылады.

      Дүниежүзілік Банктің жобасы шеңберінде жүргізілген білім берудің жаңартылған мазмұнын және оның іске асырылуын талдау стандарттардың оқыту мен оқыту процесін құзыреттерді (дағдыларды) дамытуға бағдарлау ниетіне қарамастан, оқу бағдарламаларындағы мазмұнның көлемі оның мүмкін еместігін көрсетті.

      Орта білім мазмұны оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға бағытталған. Функционалдық сауаттылықты дамыту оқыту мақсаттары мен сабақтағы қызметтер жүйесі арқылы іске асырылады. Дегенмен, оқыту мақсаттарын іске асыруда мұғалімдердің кәсіби құзыреттілік деңгейі әлі де жеткіліксіз, оқушылардың практикалық дағдыларын дамытуға және функционалдық сауаттылықты қалыптастыруға бағытталған контекстік тапсырмаларды құрастыру дағдылары жоқ. Зерттеу дағдыларын, сыни және шығармашылық ойлауды дамытуға бағытталған білім беру ресурстары (есептер жинағы, онлайн-ресурс банкі, бейімделген деңгейлік мәтіндер және т.б.) жоқ.

      Білім алушылардың шамадан тыс оқу жүктемесі байқалады. Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (бұдан әрі – ТМД) елдері арасында Қазақстанның бастауыш мектебінің үлгілік оқу жоспарының жүктемесі ең жоғары. Ресейде оқу уақытының орташа жылдық саны 2393 сағатты, Қазақстанда 3664,5 сағатты құрайды.

      Өлшемшарттық бағалау бойынша қажетті нұсқаулықтар, құралдар әзірленді, тиісті оқыту ұйымдастырылды. Алайда TALIS-2018 зерттеуіне сәйкес педагогтер әлі де бағалау әдістері бойынша әдістемелік қолдауды қажет етеді.

      Жаңартылған үлгілік оқу жоспары 7 – 9 сыныптардағы білім алушыларды ерте бейіндеуге мүмкіндік береді. 10 – 11-сыныптарда оқу бағытына қарамастан пәндердің бірыңғай жиынтығы белгіленді, міндетті пәндердің саны қысқартылды, тереңдетілген және стандартты деңгейдегі пәндерді таңдау ұсынылды. Бұл ретте бейіндеу дәстүрлі оқу пәндерін оқуға арналған апталық сағаттар санының артуымен ғана шектеледі.

      2021 жылы "Атамекен" Ұлттық кәсіпкерлер палатасымен (бұдан әрі – "Атамекен" ҰКП) бірлесіп кәсіптік бағдарлау жұмыстарына қатысты жаңа тәсілдер әзірленді.

      Орта білім беру мазмұнын кәсіби дағдылар мен құзыреттерді ерте қалыптастыруға қайта бағдарлау, ал жоғары сыныптарда бейіндік даярлыққа назар аудару қажет. Осыған байланысты озық әлемдік тәжірибеге сәйкес оқытудың 12 жылдық моделіне көшу өзекті болып табылады.

      Қазіргі уақытта Қазақстанда, біріншіден, оқыту қазақ тілінде жүргізілетін мектептерде қазақ тілін оқытудың жалпы жүйесі жеткілікті деңгейде құрылмаған. Осыған байланысты мектептердің, ТжКБ ұйымдарының, жоғары оқу орындарының оқу бағдарламалары арасында тіл оқытуда сабақтастық байқалмайды. Өз кезегінде, бұл мемлекеттік тілді оқыту сапасына әсер етеді. Нәтижесінде мектеп, ТжКБ ұйымдары, жоғары оқу орындарының түлектері қазақ тілін тиісті деңгейде меңгермейді.

      Оқыту қазақ тілінде жүргізілмейтін мектептерде қазақ тілі мен әдебиеті біріктіріліп, бір пән ретінде оқытылады. Мұндай аралас оқыту күтілетін нәтиже бермейді, өйткені оқушыларға бір пән бойынша тіл мен әдебиетті игеру қиынға соғады. Мысалы, халықаралық тәжірибеде тіл міндетті түрде жеке пән ретінде оқытылады.

      Бұдан басқа, "Қазақ әдебиеті" пәнінің үлгілік оқу бағдарламасын жетілдіру жұмысы жүргізілуде.

      Сапалы білім беруді қамтамасыз етудегі маңызды міндеттердің бірі қалалық және ауылдық мектептер арасындағы оқыту сапасының алшақтығын қысқарту, барлық балаларға тең мүмкіндіктер беру болып табылады.

      Халықаралық салыстырмалы зерттеулердің нәтижелері мектепте орта білім сапасында үлкен алшақтық бар екенін айғақтап отыр. Өңірлер, аумақтар (қала – ауыл), оқыту тілі және отбасының әлеуметтік-экономикалық мәртебесі бойынша үлгерімде елеулі алшақтық анықталды. Осылайша, өңірлер бөлінісінде ең төмен және жоғары көрсеткіштер арасындағы алшақтық 84 балды құрады және 3 оқу жылына сәйкес келеді. Елдің барлық дерлік оңтүстік және әсіресе батыс өңірлері елдегі орташа деңгейден төмен нәтижелерді көрсетеді.

      PISA-2018 халықаралық зерттеуінің нәтижелері алынған білім сапасы бойынша қалалық және ауылдық білім алушылар арасында және өңірлік бөліністе бір мезгілде айтарлықтай алшақтықты көрсетеді. Мысалы, Солтүстік Қазақстан облысындағы ауыл мектептері оқушыларының көрсеткіштері Қызылорда облысындағы қала мектептері оқушыларының көрсеткіштерінен жоғары. Мұндай жағдай көптеген өңірлер бойынша сақталуда. PISA-2018 математикалық және жаратылыстану сауаттылығы бойынша алшақтық PISA-2009-бен салыстырғанда 3 балға қысқарды, оқу сауаттылығы бойынша, керісінше, 4 балға ұлғайды. Ауылдық жерлерде оқитындардың арасында артта қалғандардың (функционалдық сауатсыздардың) неғұрлым жоғары үлесі байқалады. Оқу сауаттылығы бойынша ауылдық білім алушылардың тек 24 %-ы ғана 2-ші және одан жоғары деңгейге жетеді.

      PISA-2018 (оқу сауаттылығы, математикалық сауаттылық, жаратылыстану ғылымдары) бағаланатын барлық үш бағыт бойынша Атырау, Маңғыстау, Алматы және Оңтүстік Қазақстан (қазіргі Түркістан) облыстары төмен нәтижелер көрсетті.

      Білім беру теңсіздігі негіздерінің бірі – қалалық және ауылдық педагогтердің біліктілігіндегі алшақтық, олардың дағдылары мен тиісті
оқу-материалдық базаның болуы. Осындай алшақтық нәтижелері TIMSS, PIRLS және ICILS сияқты басқа да халықаралық зерттеулерде ұсынылған. Мұндай оқиғалардың негізгі себебі функционалдық сауаттылыққа емес, пәнді білуге білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалау болып табылады. Осыған байланысты білім берудің жаңартылған мазмұнына бағдарлана отырып, орта білім беруді сыртқы бағалаудың қолданыстағы моделін базалық білімінің (функционалдық сауаттылығының) болуына қайта пайымдауға назар аудару қажет.

      Халықаралық салыстырмалы зерттеулердің нәтижелері мемлекеттік және орыс тілдерінде білім алушылар арасындағы көрсеткіштердегі екіншінің пайдасына елеулі алшақтықты көрсетеді. PISA-2018 нәтижелеріне сәйкес мемлекеттік тілде білім алушылар оқу сауаттылығы бойынша орыс тілінде білім алушылардан 70 балға төмен, жаратылыстану – ғылымдары сауаттылығы бойынша − 65 балл, математикалық сауаттылық бойынша 38 балл нәтижесін көрсетеді.

      Бұл ретте зерттеу циклдері бойы қазақ тілінде білім алушылардың нәтижелерінің жақсаруы, сол сияқты орыс тілінде білім алушылар нәтижелерінің төмендеуі немесе өзгермеуі есебінен осы алшақтықтың қысқаруы байқалады. Оқу бойынша, мысалы, 2009 жылмен салыстырғанда алшақтық 19 балға қысқарды.

      Оқыту тілдері бойынша жалпы алғанда Қазақстанның барлық өңірлері мен тестілеу бағыттары бойынша орыс тілінде білім алушылар PISA тестілеуін қазақ тілінде білім алушыларға қарағанда анағұрлым табысты тапсырады. Алайда әр өңірде бұл алшақтықтың мөлшері статистикалық тұрғыдан айтарлықтай ерекшеленеді. Оқу сауаттылығы бойынша ең үлкен алшақтық – 80 балдан астам Павлодар (айырмашылық 87 балды құрады), Маңғыстау (86) облыстарында және Алматы қаласында (83), ал ең төмені Алматы облысында (31 балл) анықталды.

      Қала – ауыл және өңірлер арасындағы нәтижелердегі алшақтық ICILS-2018 халықаралық салыстырмалы зерттеуімен де анықталды. Ең жоғары және ең төменгі нәтижелер арасындағы айырмашылық 165 балл болды. Ауылдық және қалалық мектептер арасындағы айырмашылық 70 балды құрайды.

      9-сынып оқушыларының оқу жетістіктерін сырттай бағалау (бұдан әрі – ОЖСБ) көрсеткіштерінің қалалық және ауылдық оқушылар арасындағы айырмашылығы соңғы 3 жыл ішінде 7 балды құрайды. 2017 жылдан бастап қалалық және ауылдық мектептердің өз нәтижелері өзгеріссіз қалып отыр және олардың арасындағы алшақтық сол деңгейде сақталып отыр.

      2019 жылы қалалық және ауылдық мектептердің түлектері арасындағы ҰБТ нәтижелеріндегі алшақтық алғаш рет қысқарды. Қала мектептері түлектерінің орташа балы 70,54 балды, ауыл мектептері түлектерінің орташа балы 69,11 балды құрады. Нәтижесінде қалалық және ауылдық оқушылар арасындағы алшақтық ең төменгі 1,43 балға дейін азайтылды.

      Ауылдық жерлерде мемлекеттік жалпы білім беретін мектептердің 70 %-ы орналасқан, онда балалардың 42 %-ы (1506250) оқиды.

      193173 оқушы контингенті бар 2754 мектеп шағын жинақты болып табылады. ШЖМ ең көп саны Солтүстік Қазақстан – 13 %, Ақмола – 13 %, Шығыс Қазақстан – 12 %, Қостанай – 11 %, Қарағанды – 7 % облыстарында орналасқан.

      Қазіргі уақытта ауылдық мектептер инфрақұрылымдық дамуда және жарақтандыруда артта қалып отыр: ауылдық мектептердің 66 %-ы (қалада – 86 %) жаңа модификация кабинеттерімен жарақтандырылған, ауылдық жерлердегі мектептердің 71,5 %-ы (қалада – 95 %) бейнебақылау жүйелерімен қамтамасыз етілген, 2000 ауылдық мектепте интернет-байланыс жоқ.

      Ауылдық оқушыларды оқыту сапасына әсер ететін елеулі факторлар ауылдық жерлерге жоғары білікті педагогтер тартудың қиындығы, қаржылық және материалдық ресурстардың, коммуникациялар мен технологиялардың жеткіліксіздігі болып табылады. PISA-2018 зерттеуінде сапалы оқу процесіне белгілі бір дәрежеде кедергі келтіретін негізгі проблемалардың ішінде ауылдық білім беру ұйымдары басшыларының 36 %-ы оқытушылар құрамының жетіспеушілігін, 21 %-ы білікті кадрлардың жетіспеушілігін атап өтті.

      "IQanat" білім беру қоры ауыл мектептерінің оқушылары үшін менторлық бағдарламалар мен ҰБТ-ға қарқынды дайындық лагерін ұйымдастырады. Қор жыл сайын ауыл мектептерінің 9-сынып оқушылары үшін жалпы білім беретін пәндер бойынша олимпиадалар өткізеді. Олимпиада финалистерінің IQanat High School of Burabay-ға оқуға түсуге мүмкіндігі бар.

      Назарбаев Университетінің Әлеуметтік даму қорының қолдауымен "Alpha Academy" қоғамдық бірлестігі жүзеге асыратын "Hello, Aul" жобасы шеңберінде ауыл мектептерінің 8 – 10 сынып оқушылары үшін ағылшын тілінен 2 айлық курстар өткізіледі. Қазіргі уақытта жоба Түркістан, Жамбыл және Алматы облыстарында жүзеге асырылуда.

      Ауылдық және қалалық мектептерде білім беру сапасы арасындағы алшақтықты жою үшін ауыл мектептерін қолдау бойынша "Цифрлық Қазақстан" және "Ауыл – Ел бесігі" өңірлік бағдарламалары, "Мобильді мұғалім", "Қамқор жанұя", "Нәтижелілігі төмен ауыл мектептеріне мықты мектептердің қамқорлығы" жобалары әзірленді.

      "НЗМ" ДБҰ еліміздің орта білім беру жүйесіне өз тәжірибесін енгізуді жалғастыруда. Ол үшін өңірлердегі жалпы білім беретін мектептердің қатарынан әдістемелік алаң болып табылатын 1710 "жетекші мектеп" жұмыс істейді. Сондай-ақ жеке меншік бастамашыл ұйымдардың (демеушілердің) қатысуымен ауыл мектептерін әдістемелік (мектептерде ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу, мұғалімдердің біліктілігін арттыру, білім беру органдарына ұсыныстар әзірлеу және т.б.) және материалдық-техникалық қолдау (жарақтандыру және қайта жабдықтау, жөндеу, реконструкциялау) жөніндегі жобалар жүзеге асырылуда. Жалпы білім беретін мектептердің мұғалімдері үшін 1 – 11 сыныптар аралығындағы барлық пәндер бойынша үш тілде әр сабаққа арналған 174 мыңнан астам материалды қамтитын "Жүйелік-әдістемелік кешен" жалпыға қолжетімді онлайн платформа құрылды.

      2020 жылы қашықтықтан оқыту үшін "НЗМ" ДБҰ "Bilim Media Group"-пен бірлесіп қазақ және орыс тілдерінде 1 – 11 сыныптар аралығында барлық пәндер бойынша 24 мың сабақты қамтитын "Online Mektep" цифрлық білім беру контентін әзірледі.

      Қазіргі уақытта елде 21 НЗМ жұмыс жасайды, онда 15829 оқушы оқиды, оның ішінде 6449 (40,7 %) – халықтың әлеуметтік осал топтарынан; 3090 (19,5 %) – ауылдық жердің, шағын қалалар мен аудан орталықтарының оқушылары.

      НЗМ-де 2 білім беру бағдарламасы жүзеге асырылады: NIS-Programme (20 мектеп) бағдарламасы, ол халықаралық деңгейде танылған А-level (Ұлыбритания), O-level (Сингапур) бағдарламаларымен салыстыруға тұрарлық үздік қазақстандық және халықаралық тәжірибені интеграциялайды, сондай-ақ халықаралық бакалавриат бағдарламасы (1 мектеп), ол терең пәндік білімді қалыптастыруға, пәндерді интеграциялауға және кең ауқымды дағдыларды дамытуға бағытталған, қолданбалы сипатқа ие.

      Сондай-ақ 20 НЗМ білім беру қызметтерін ұсынудың жоғары сапасын растайтын CIS (Халықаралық мектептер кеңесі) халықаралық аккредиттеуіне ие болды және алынған аккредиттеуді растау үшін екінші циклге дайындалуда.

      Қазақстанда әртүрлі деңгейдегі олимпиадалардың жеңімпаздары мен жүлдегерлері болып табылатын дарынды оқушылардың деректер базасы құрылған. Бұл базаға еліміздің түкпір-түкпірінен 26,5 мың бала кіреді. Сонымен қатар өңірлерде осындай балаларды анықтауға және қолдауға көмектесетін ғылыми-практикалық орталықтар жұмыс істейді. Еліміздің 14 өңірінде дарынды балалармен және жастармен жұмыс жасайтын орталықтар жұмыс істейді. Бүкіл ел бойынша дарынды балаларды оқытатын 134 мамандандырылған білім беру ұйымы жұмыс істейді. Елдегі дарынды балалар мен жастарды анықтау және қолдау мәселелері бойынша жалпы үйлестіруді "Дарын" республикалық ғылыми-практикалық орталығы (бұдан әрі – "Дарын" РҒПО) жүзеге асырады.

      Қазақстандық оқушылар соңғы жылдар ішінде әлемдік деңгейде алған білімдері мен құзыреттерінің бәсекеге қабілеттілігін растайды. 1998 – 2021 жылдар аралығында Қазақстанның дарынды білім алушылары әлемдік пәндік олимпиадаларда 2316 алтын, 3416 күміс, 4980 қола медальға ие болды. Соңғы үш жылда қазақстандық оқушылардың халықаралық олимпиадаларға қатысу рейтингі жеңіп алған медальдардың саны мен сапасының өскенін көрсетті.

      Мәселен, егер 2020 жылы оқушылар алтын медаль ала алмаса және қоржынында 31 мүмкін медальдың тек 16-сы болса, 2021 жылы оқушылар 2 алтын медаль (математика және география) жеңіп алды және жалпы алғанда 31 мүмкін медальдың 26-сын ел қоржынына салды.

      2020 – 2021 оқу жылы жалпы білім беретін пәндер бойынша республикалық олимпиадаға қатысып, жеңімпаз атанған оқушылардың ең көбі "Білім-инновация" лицей-интернаттарында оқиды, оның ішінде алтын медальмен 31, күміс медальмен 57, қола медальмен 118, Назарбаев Зияткерлік мектебінде алтын медальмен 16, күміс медальмен 39 және қола медальмен 23, республикалық физика-математика мектебінде алтын медальмен 12, күміс медальмен 17, қола медальмен 19 оқушы наградталды.

      2020 – 2021 оқу жылы ең беделді 7 халықаралық олимпиадада жүлдегер және жеңімпаз Назарбаев Зияткерлік мектебінің оқушылары: 1 алтын медаль, 6 күміс және 4 қола медальмен, "Білім-инновация" лицей-интернаттарының оқушылары 1 алтын, 4 күміс және 5 қола медальмен, республикалық физика-математика мектебінің оқушылары 1 күміс, 2 қола медальмен марапатталды.

      Статистикалық мәліметтерге сәйкес, "Алтын белгі" иегерлерінің саны жыл сайын өсуде (2016 ж. – 4852 өтініш берушінің 2535-і, 2017 ж. – 6091 өтініш берушінің 5700-і, 2018 ж. – 5058 өтініш берушінің 4982-сі, 2019 ж. –7617 өтініш берушінің 7349-ы, 2020 ж. – 8615 өтініш берушінің 8347-сі, 2021 ж. – 10392-нің 9746-сы).

      Сонымен бірге, 2020 – 2021 оқу жылының қорытындысы бойынша мамандандырылған білім беру ұйымдары түлектерінің ішінде "Білім-инновация" лицей-интернаттарын бітірушілердің 13 %-ы, республикалық физика-математика мектебінің бітірушілердің 9 %-ы, НЗМ түлектерінің 4 %-ы "Алтын белгі" иегерлері.

      НЗМ оқушыларының математика, информатика, бағдарламалау саласында 158-ден астам авторлық құқығы, химия, нанотехнология және биология саласында пайдалы модельге 48 патенті бар, 175 оқушы инновациялық жобаларды іске асыру үшін ақшалай гранттар алды.

      Ашықтық пен объективтілікті қамтамасыз ету үшін жалпы білім беретін пәндер бойынша республикалық олимпиадалардың барлық кезеңдерін өткізу қағидалары жетілдірілді.

      Орталықтарды ашумен қатар мамандандырылған білім беру ұйымдары өз жұмысын бастады. Қазіргі уақытта әртүрлі бағыттар бойынша оқу-тәрбие процесін жүзеге асыратын 134 мамандандырылған мектеп жұмыс істейді, атап айтқанда 89 жаратылыстану-математика бағытындағы мектеп, 15 Абай атындағы мектеп, 2 әскери мектеп, 4 өнер мектебі, 5 музыка мектебі, 5 IT-мектеп,
6 қоғамдық-гуманитарлық бағыттағы мектеп, 8 көп бейінді мектеп. Мамандандырылған мектептерде оқыту конкурстық негізде жүргізіледі.

      Елімізде жаратылыстану-математика бағытындағы 27 "Білім-инновация" мемлекеттік лицей-интернаты, мемлекеттік мамандандырылған білім беру ұйымы жұмыс істейді, олар дәстүрді сақтай отырып, жаңа заман талабына сәйкес өзгере алатын табысты мектептер болып табылады. Лицейлердің оқу процесінің ерекшелігі жаратылыстану-математика циклі пәндерінің оқу бағдарламаларының мазмұнын және пәнаралық интеграцияны, кеңейтілген бағдарламалық материалды лицей компоненті, инновациялық технологияларды қолдану есебінен интеграциялау болып табылады.

      Лицейдің негізгі мақсаты – оқушыларға (білім алушыларға) ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарды және өзін-өзі белсенді етуге дайын дарынды және дарынды балалардың функционалдық сауаттылығын дамыту үшін қажетті жағдай жасау, сондай-ақ ғылым мен практиканың жетістіктеріне негізделген сапалы білім беру.

      Ауыл мектептерінің дарынды оқушыларын дамыту мен қолдауға жеткілікті көңіл бөлінбейді. Дарынды және ынталы білім алушылармен жұмыс істейтін педагогтерді жүйелі қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру талап етіледі.

      Дарынды балаларды қолдау үшін оларды даярлау үшін оқу-жаттығу жиындары мен бейінді ауысымдардың базасын құру талап етіледі.

      Мамандандырылған мектептерге қабылдау орталықтандырылды және 2021 жылдан бастап қабылдауды "Дарын" РҒПО жүргізеді.

      Инклюзивті білім берудің ерекше білім беру қажеттіліктері мен жеке мүмкіндіктерін ескере отырып, барлық білім алушылар үшін білім алуға тең қолжетімділікті қамтамасыз ететін процесс ретіндегі заңнамалық анықтамасы бар ("Білім туралы" Қазақстан Республикасының Заңы).

      Зерттеулер ерекше білім беру қажеттіліктері бар балалардың арнайы білім беру ұйымдарында білім алып жатқан құрдастарымен салыстырғанда инклюзивтік білім ала отырып, неғұрлым әлеуметтендірілген болып, одан әрі жұмысқа орналасу және тәуелсіз өмір сүру үшін үздік дағдыларға ие болатынын нақты дәлелдейді.

      Қазіргі уақытта мүмкіндігі шектеулі балалардың саны 161 мыңнан астам, оның ішінде мектеп жасындағы балалар – 95898 және жасөспірім жастағылары – 11844. Мұндай балалар санының жыл сайынғы өсуі орта есеппен 3 % құрайды, бұл ерекше қажеттіліктерді ерте анықтаудың және оларға психологиялық-медициналық-педагогикалық қолдау көрсетудің мемлекеттік саясатының нәтижесі болып табылады. Мемлекет мүмкіндігі шектеулі балаларға жалпы білім беретін, сол сияқты оқу бағдарламалары бойынша білім алу құқығын береді.

      2020 – 2021 оқу жылында инклюзивті білім беру үшін жағдай жасаған мемлекеттік жалпы білім беретін мектептердің үлесі (психологиялық-медициналық-педагогикалық кеңеспен (бұдан әрі – ПМПК) сүйемелдеу, психологиялық-педагогикалық түзеу кабинеттерімен (бұдан әрі – ППТК) сүйемелдеу, кедергісіз жағдайлар, әдістемелік материалдар, оқытудың арнайы оқу және техникалық құралдары, әдебиеттер мен кадрлар) 75 %-ды құрады. ЕБҚ бар 107348 баланың (7-ден 18 жасқа дейінгі) 41581-і инклюзивті біліммен қамтылған.

      Жалпы білім беретін сыныптардағы ЕБҚ бар балалар үшін жан басына шаққандағы нормативтің жеке екі еселенген мөлшері айқындалды. ЕБҚ бар балалармен жұмыс істегені үшін педагогтерге БЛЖ-дан 40 %-дық үстемеақы көзделген. 7016 мектепте 131127 психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету маманы жұмыс істейді. 2020 жылы білім беру қызметкерлерінің үлгілік штаттарына жалпы білім беру процесінде ЕБҚ бар балаға педагогикалық қолдау көрсетуге арналған педагог-ассистент бірлігін енгізу айтарлықтай өзгеріс болды.

      "Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне инклюзивті білім беру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақстан Республикасының Заңы (2021 жыл) ерекше қажеттіліктері бар балалардың сапалы білімге тең қол жеткізуін қамтамасыз ету үшін маңызды құжатқа айналды. Осы Заңға сәйкес білім алу үшін арнаулы жағдайлар оқу, сондай-ақ арнаулы, жеке және түзету дамыту бағдарламалары мен оқыту әдістерін, техникалық, оқу және өзге де құралдарды қамтиды.

      Заң жалпы білім беретін мектепте ЕБҚ бар балаларды психологиялық-педагогикалық қолдау қызметтерінің қызметін, оқу жоспарларының, бағдарламаларының өзгермелілігін, икемділігін, сондай-ақ білім алушының жетістіктерін оның даму ерекшеліктеріне қарай бағалау жүйесін реттейді. Инклюзивті білім беру үшін жағдай жасауды қамтамасыз етпегені үшін мемлекеттік органдар мен білім беру ұйымдарының бірінші басшыларының жауапкершілігі артады.

      "Мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтік және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы" Қазақстан Республикасының Заңымен мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтік, медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдаудың нысандары мен әдістері айқындалған.

      Инклюзивті оқытумен қатар, денсаулығына байланысты білім алуда тұрақты немесе уақытша қиындықтары бар балаларға арнаулы білім беру ұйымдарында оқуға құқық берілді. Мүмкіндігі шектеулі балаларды психологиялық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау үшін арнаулы білім беру ұйымдарының желісі құрылды: 48 арнаулы мектепке дейінгі ұйым, 98 арнаулы мектеп, 88 ПМПК, 207 ППТК, 14 оңалту орталығы (бұдан әрі – ОО).

      МЖБС-да жеке оқыту нормалары ескерілген, 440-тан астам арнайы оқу бағдарламалары әзірленген, Брайль қарпі бар оқулықтар әзірленген, өлшемшарттық бағалау жүйесі ЕБҚ бар балаларға бейімделді.

      Білім беру ұйымдарын жабдықтармен және жиһазбен жарақтандыру нормалары бекітілді, "Білім туралы аттестат" білім туралы құжатты қабылдау көзделген, жекелеген жағдайларда түсу емтихандарын тапсыру кезінде жеке аудитория мен көмекші ұсынылады, аралық және қорытынды аттестаттау нысаны (психофизикалық дамуы ескерілген жеке тапсырмалар) жеңілдетілді.

      Мектеп жасына қарай мүмкіндігі шектеулі балалардың санын азайту мақсатында балаларды ерте анықтау және түзету жүйесі жетілдірілуде. Сонымен қатар елімізде мүмкіндігі шектеулі балалар бойынша бірыңғай жүйелі есепке алу базасы жоқ. Өңірлік, республикалық ПМПК-де есепте тұрған мүмкіндіктері шектеулі балалар бойынша дерекқорды ҰБДҚ-мен интеграциялау қажет.

      Арнаулы білім беру ұйымдарының желілерін кеңейтудің маңызы зор. Балаларды түзету үшін ПМПК және ППТК-да кезектер бар (ПМПК-де – 9224, ППТК-де – 7798 бала). 2022 жылдан бастап даму мүмкіндіктері шектеулі балаларды, оның ішінде жеке орталықтарда арнаулы психологиялық-педагогикалық қолдауға мемлекеттік білім беру тапсырысы берілетін болады.

      Пән мұғалімдері арнайы педагогика және психология саласындағы мамандар тарапынан, ЕБҚ бар балаларды оқытуды дараландыру тәсілдерін түсіну және іске асыру мәселелерінде мамандандырылған кешенді көмекке мұқтаж.

      Жалпы педагогикалық технологияларды, дамыту сабағының модельдерін, қолдау және балалар ынтымақтастығы технологияларын әзірлеу, ата-аналарды педагогикалық процеске тарту қажет.

      Қазіргі уақытта Қазақстанда білім берудің барлық деңгейлерінде білім алушыларды психологиялық-педагогикалық қолдаудың бірыңғай тетігі жоқ. Елде мектептегі психологиялық-педагогикалық қолдау қызметінің жұмысы туралы бірыңғай ереже жоқ.

      Әртүрлі мамандар мен ата-аналарды тарта отырып, ЕБҚ бар түлектерді кәсіби бағдарлау жұмысын ұйымдастыру және әлеуметтендіру, кәсіби бағдарлаудың барлық кезеңінде ЕБҚ бар жасөспірімдердің кәсіби жоспарларын олардың мүмкіндіктеріне сәйкес түзету мәселелерін қарастыру қажеттілігі туындайды.

      Жалпы білім беретін және арнайы мектеп мұғалімдерінің бірлескен күш-жігерін пайдалану инклюзивті білім беру жағдайында балалардың ерекше қажеттіліктерін қанағаттандырудың тиімді әдісі болып табылады.

      2021 жылғы 1 қаңтардан бастап басқару жүйесінің жаңа әкімшілендіру және қаржыландыру вертикалі құрылды, оның жанындағы аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың білім бөлімдері облыстардың білім басқармаларына есеп береді және олардың бақылауында болады. Нәтижесінде әрбір ауданның қажеттіліктері бойынша қаржы қаражатын біркелкі бөлу, мемлекеттік саясатты іске асыру тәсілдерінің бірыңғай пайымы, тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді сатып алуды орталықтандыру, бұлтты бухгалтерияны енгізу және қаржылық бұзушылықтарды азайту, проблемалық мәселелерді тез шешу, білім беру ұйымдары арасында негізгі құралдарды беру мерзімдерін қысқарту қамтамасыз етілді. Барлық қаржылық операциялар "Қазынашылық-клиент" жүйесі арқылы жүргізіледі және ұзақ уақытты талап етеді.

      Зерттеулер қазақстандық оқу орындары директорларының 67 %-ы қызметке кіріскеннен кейін мектепті басқару бойынша оқудан өткенін көрсетті (TALIS-2018). 13 % педагогикалық көшбасшылықты оқыды (30 % – ЭЫДҰ, TALIS-2018). Бұл ретте республикада білім беру менеджерлерін жүйелі даярлау бағдарламасы жоқ.

      Қазақстандық оқу орындарының директорлары өздерінің жұмыс уақытының көп бөлігін әкімшілік (жұмыс уақытының 21,6 %) және оқу-тәрбие міндеттерін (21,3 %) орындауға, содан кейін басқару мәселелеріне (18,3 %) пайдаланады. Өз кезегінде ЭЫДҰ елдерінде директорлар өз жұмыс уақытын көбірек әкімшілік (29,5 %) және басқарушылық (21,3 %) міндеттерді шешуге, содан кейін ғана оқу-тәрбиелік (16,3 %) міндеттерді шешуге пайдаланады.

      Орта білім беру ұйымдарына мемлекет тарапынан көрсетілетін қолдауға қарамастан оқушылар жүйелі түрде үлгерімінің төмен нәтижелерін көрсетуде. Қазіргі уақытта білім беру ұйымдарының тиімділігін тәуелсіз кешенді бағалау жүйесі әзірленбеген, табысты даму стратегияларының тәжірибесін трансляциялау тетігі, персоналды басқару бойынша тиімді менеджмент және жан басына шаққандағы қаржыландыруды ұтымды пайдалану жоқ.

      Білім беруді қаржыландыру көлемі 2021 жылы 2010 жылғы деңгейге қарағанда 2 трлн теңгеден астам ұлғайды. Алайда білім беруге арналған мемлекеттік бюджет шығыстарының ЖІӨ-ге қатысты үлесі әлі де 3 % деңгейінде сақталуда, ал ЭЫДҰ елдерінде 5-тен 6 %-ға дейін өзгеріп отырады. Жергілікті бюджеттер шығыстарының талдауы жылдан жылға төмендеуді көрсетеді. 2021 жылы мемлекеттік мектепте 1 оқушыға жұмсалатын орташа шығыстар 2020 жылмен салыстырғанда 74,1 мың теңгеге қысқарды. Бұл ретте ел халқы мемлекеттік салымдардың нақты бағасын сезбейді, өйткені балалардың ата-аналары білім беру көрсетілетін қызметтерінің негізгі бағалаушылары болып табылмайды.

      Жан басына шаққандағы қаржыландыру білім берудің барлық деңгейлерінде іске асырылды. Орта білім беруде қаржыландырудың осы қағидаты толық көлемде қолданылмайды, тек толық жинақты қала мектептері көшті.

      Білім беруді цифрландыруды дамытудың белсенді кезеңі 2017 – 2018 жылдары Мемлекет басшысының Жолдауын орындау және "Цифрлық Қазақстан" мемлекеттік бағдарламасын қабылдаудан басталды.

      Бірінші қадам қолда бар ақпараттық ресурстарды түгендеу және ҰБДҚ ақпараттық жүйесін білім беру жүйесі бойынша бірыңғай деректер қоймасына трансформациялау процесін іске қосу болды. Бәсекелестік ортада BilimLand, Kundelik, BilimAL, I-mektep, Mektep-EDU сияқты білім беру ақпараттық ресурстары белсенді жұмыс істейді, олар білім беру процесін автоматтандырып қана қоймай, білім беру ұйымдарына әртүрлі онлайн-білім беру контентін ұсынады. Мектептер өз талаптарына жауап беретін контентті өз бетінше таңдауға құқылы.

      Білім беруде цифрландыруды дамытуға карантиндік шаралар мен қашықтан жұмыс істеу форматына шұғыл көшу қуатты серпін болды. Нәтижесінде 2020 жылдың өзінде оқушылар мен мұғалімдерге 500-ден астам компьютерлік техника сатып алынып, таратылды. Оқушылардың 1 оқу компьютеріне арақатынасы "1-еуі 11-не"-ден "1-еуі 5-еуіне" ауысты.

      Цифрландыру барлық ақпараттық жүйелерге әсер етті, өйткені онда деректермен алмасу, яғни верификаттау, толтыруларға жүктемені азайту, жеделділік және т.б. үшін интеграциялық процестер іске қосылды.

      Білім саласында бірыңғай интеграцияланған онлайн білім беру жүйесін енгізу басталды.

      Білім беру ұйымдарында пайдаланылатын бағдарламалық-аппараттық кешен мен қолданбалы бағдарламалық қамтылымға қойылатын ең төменгі талаптар белгіленді. Бірінші кезекте, талаптар моральдық ескірген жабдықтарды сатып алу мүмкіндігін болдырмауға бағытталған.

      Онлайн оқыту контентін жаппай әзірлеу басталды – нарық жаңа цифрлық шешімдерді белсенді түрде ұсына бастады.

      Қашықтан оқыту форматына көшу оқушылар мен мұғалімдерге цифрлық құзыреттілікті арттыруға әсер етті.

      Қашықтан оқыту форматына және білім беру мемлекеттік көрсетілетін қызметтерін автоматтандыруға көшу білім беру жүйесінде білім беру саласындағы статистика жүргізілетін ҰБДҚ ақпараттық жүйесінің жұмыс істеуінің арқасында жүзеге асырылды. ҰБДҚ әртүрлі деңгейдегі 21 мыңнан астам білім беру ұйымын қамтиды және әртүрлі мемлекеттік және жеке IT шешімдермен интеграцияланған. Автоматтандыру есебінен жыл сайынғы үнемдеу бюджет қаражатын жылына 1 млрд теңгеге дейін үнемдеуге мүмкіндік береді.

      Білім беру жүйесін цифрландыру үшін компьютерлік жабдықтар мен жоғары жылдамдықты интернетті қамтитын цифрлық инфрақұрылымды белсенді дамыту қажет.

      Екінші маңызды бағыт бизнес-процестерді оңтайландыру және реинжиниринг, білім беру ұйымдарының жұмысын жеңілдету мақсатында процестерді цифрландыру және ақпараттық жүйелердегі ақпаратты толық есепке алу болып табылады. Бұл мемлекеттік көрсетілетін қызметтер санын қысқартуға және көптеген білім беру қызметтерін цифрлық форматта ұсынуға мүмкіндік береді.

      Сонымен қатар орта білім беруде мынадай проблемалар бар:

      мектептердің инфрақұрылымының жеткілікті дамымауы, МТБ-ның ескіруі жаңа мектептер салу мен білім беру ұйымдарын жарақтандыруға қарағанда тезірек жүріп жатыр;

      авариялық, үш ауысымды мектептердің болуы және оқушы орындарының тапшылығы;

      жеке инвесторлардың МЖӘ шеңберінде мектептер салуға қызығушылығының төмендігі;

      ШЖМ үшін тірек мектептер жанындағы мектеп жанындағы интернаттар желісінің жеткіліксіздігі;

      орта білім беру ұйымдарында білім алушылар үшін қолайлы жағдайлардың жеткіліксіз жасалуы, оның ішінде ауыз сумен, санитариямен және гигиенамен қамтамасыз етілуі;

      орта білім беру ұйымдарын жаңа модификациядағы оқу кабинеттерімен қамтамасыз етудің жеткіліксіздігі;

      орта білім мазмұнының білім берудің басқа деңгейлерімен сабақтастығын қамтамасыз етудің жеткіліксіздігі;

      білім беру мазмұнының кәсіп алдындағы дағдылар мен құзыреттерді тұжырымдауға нашар бағдарлануы;

      өлшемшарттық бағалауды әдістемелік қолдап отырудың жеткіліксіздігі;

      арнаулы (түзету) білім беру ұйымдарының оқулықтармен және ОӘК-мен қамтамасыз етілуінің жеткіліксіздігі;

      сыртқы тасығыштарда, сол сияқты қашық режимінде қолжетімді заманауи электрондық оқулықтар мен ОӘК жетіспеуі;

      қазақ тіліндегі, оның ішінде "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша оқулықтардың мазмұны қайта қарауды талап етеді;

      үлгілік оқу жоспарларын таңдау кезінде мектептерде бейіндеудің нашарлығы;

      өңірлер, қала және ауыл арасындағы орта білім сапасындағы алшақтықтың сақталуы;

      ауылдық жерлердегі мектеп оқушыларын, сондай-ақ ЕБҚ бар балаларды олимпиадалық қозғалыстармен аз қамтылуы;

      ПМПК, ППТК, ОО желісі мүмкіндіктерінің халық қажеттіліктеріне сәйкес келмеуі;

      арнаулы мектепке дейінгі ұйымдардағы орын тапшылығы;

      мүмкіндігі шектеулі балалар бойынша әртүрлі мемлекеттік органдар статистикасының бытыраңқылығы;

      арнайы педагогтерге, мектептерде арнайы МТБ-ны нығайтуға және ЕБҚ бар балаларды оқыту үшін оқу-әдістемелік қолдауға қажеттілік;

      жалпы білім беру ұйымдарында психологиялық-педагогикалық қолдау қызметі жұмысының нормативтік қамтамасыз етілген тетігінің болмауы;

      ЕБҚ бар білім беру ұйымдары түлектерінің еңбек нарығына әлеуметтік-экономикалық бейімделуінің қазіргі деңгейі осы қажеттіліктерге тиісті дәрежеде жауап бермейді;

      білім басқармалары мамандарының жүктемесінің ұлғаюы, білім беру ұйымдарының бюджет қаражатын жоспарлау мен игеруді жүргізудің қиындауы;

      мемлекеттік орта білім беру ұйымдары менеджерлерінің көшбасшылық дағдылары деңгейінің жеткіліксіздігі;

      білім беру ұйымдарының тиімділігін тәуелсіз кешенді бағалаудың болмауы;

      табысты даму стратегиялары, персоналды басқару және жан басына шаққандағы қаржыландыруды ұтымды қолдану бойынша тиімді менеджмент тәжірибесін тарату тетігінің болмауы;

      білім беру ұйымдары бюджеттерінің жабық болуы (балалардың ата-аналары және балалардың өздері білім беру көрсетілетін қызметін негізгі бағалаушылар болып табылмайды);

      мектептердің цифрлық білім беру ресурстарына (бұдан әрі – ЦБР) қолжеткізу мүмкіндіктерінің тең болмауы;

      орта білім беру ұйымдарының кең жолақты Интернетке қол жеткізуінің әркелкі болуы;

      цифрлық білім беру контентінің және халықаралық білім беру жүйесіне интеграциялаудың жеткіліксіздігі;

      білім беру ұйымдарының МТБ, оның ішінде цифрландырылу жай-күйіне мониторингтің болмауы.

6-тарау. Техникалық және кәсіптік білім беру

      COVID 19-ға байланысты жаңа сын-қатерлер ТжКБ жүйесінде қалыптасқан жағдайды қайта жүктеу қажеттілігін өзекті етті. Жаңа басқару тәсілдерін іздеуді жүзеге асыру, жеке бастамаларды қолдау және оқытудың штаттық форматын қалпына келтіру үшін ғана емес, қашықтан оқыту мүмкіндігін қамтамасыз ету қағидатты түрде маңызды болды.

      ТжКБ жүйесіне қолжетімділікті 770 ТжКБ ұйымы қамтамасыз етеді, оның ішінде 444 мемлекеттік, 326 жеке меншік. Жалпы контингент 481,3 мың адамды құрайды, олардың жартысынан астамы – 290,5 мың адам мемлекеттік тапсырыс бойынша оқиды. Жыл сайын ТжКБ ұйымдарына 160,5 мың адам оқуға түседі. Білім алушылардың 85 %-ы халықтың аз қамтылған және осал топтары санатына жатады.

      2017 жылдан бастап "Баршаға тегін техникалық және кәсіптік білім беру" жобасы 300 мыңнан астам жас адамның білім алуына мүмкіндік берді. Жобаны іске асыру NEET жастарының үлесін, жастар жұмыссыздығын, сондай-ақ біліктілігі жоқ жастар санын қысқартты. Алайда NEET санатындағы 237,2 мыңнан астам жас азамат оқумен қамтылған жоқ.

      2021 жылы негізгі орта білім түлектерінің 42 %-ы ғана (2020 ж. – 40 %) және жалпы орта білім түлектерінің 32 %-ы (2020 ж. – 20 %) ТжКБ ұйымдарына түсті.

      ТжКБ ұйымдарына қабылдаудың жыл сайынғы өсуі оқушылар мен олардың ата-аналарының бұл білімді алу тартымдылығы туралы көзқарастың өзгергенін көрсетеді.

      Дегенмен, тұрғындарды кәсіптік бағдарлау жұмысының құралдары арқылы ТжКБ жүйесінің қарқынды дамуы және оқушылардың кәсіптік өзін-өзі анықтауы туралы хабардар ету мәселесі өзекті болып қала береді.

      ТжКБ ұйымдарын бейіндеу проблемасы өзекті болып қалуда, ол ең алдымен еңбек нарығында талап етілмеген экономикалық, заң мамандықтары бойынша ТжКБ деңгейінің мамандарын даярлауды қысқартумен байланысты. ТжКБ ұйымдарын бейіндеу тар спектрде салалық белгі бойынша кадрларды сапалы даярлауға қаражатты шоғырландыруға мүмкіндік береді.

      Мемлекеттік ТжКБ ұйымдарының жартысы ЕБҚ студенттері үшін тең жағдай мен кедергісіз қол жетімділікті қамтамасыз етті. ЕБҚ түлектерін жұмысқа орналастыру мәселесі өзекті болып қалуда.

      2021 жылғы 1 қыркүйектен бастап мемлекеттік тапсырыс бойынша кадрлар даярлауды жүзеге асыратын барлық ТжКБ ұйымдары жан басына шаққандағы қаржыландыруға көшті. Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беруді жан басына шаққандағы нормативтік қаржыландыру қағидалары мен әдістемесі әзірленді. Бұл тараптардың құзыретін және білім беру процесі мен білім беру ортасын регламенттеуге мүмкіндік берді. Оқу-әдістемелік әдебиеттерді сатып алуға бір студентке 12-ден 15 мың теңгеге дейін шығыстар көзделген. Инклюзивті оқытуға жұмсалатын білім беру процесінің шығыстар нормасы екі есе ұлғайды.

      Білім берудің халықаралық стандартты сыныптауышының (бұдан әрі – БХСС) бағыттарына, ұлттық біліктілік шеңберіне, Қазақстан Республикасының ұлттық кәсіптер сыныптауышына сәйкес келтірілген жаңа сыныптауыш әзірленді және бекітілді. Жаңа үлгідегі ТжКБ сыныптауышында біліктіліктер дайындықтың сәйкестігін және кейбір мамандықтардың біреуіне интеграциялануын ескере отырып біріктірілген (үлкейтілген). Бірнеше жыл бойы даярланбаған мамандықтар алынып тасталды, сондай-ақ еңбек нарығы мониторингінің, кәсіптер атласының нәтижелері негізінде жаңа мамандықтар енгізілді.

      Жаңа оқу жылынан бастап мемлекеттік жалпыға міндетті ТжКБ стандартына сәйкес академиялық дербестікті енгізу жүзеге асырылуда. Бұл ТжКБ ұйымдарына мемлекеттік жалпыға міндетті ТжКБ стандартының, кәсіптік стандарттардың, Worldskills кәсіптік стандарттарының және өңірлік ерекшеліктердің талаптары негізінде жұмыс берушілердің қатысуымен білім беру бағдарламаларын дербес әзірлеуге мүмкіндік береді.

      Сондай-ақ ТжКБ мемлекеттік жалпыға міндетті стандартында жалпы білім беретін пәндер мен базалық модульдерге қойылатын талаптар айқындалды, оқытудың модульдік-кредиттік технологиясын ескере отырып, оқу жоспарының жаңа модельдері ұсынылды.

      Бүгінгі таңда ТжКБ ұйымдары белгілі бір модульдерді алып тастап, оларды қажетті құзыреттерді қалыптастыратын жаңаларымен алмастыра алады.

      Егер бұрын орта есеппен 2 жылдан 3 жыл 10 айға дейін әртүрлі біліктіліктер бойынша оқыту мерзімдерін қатаң реттеу және белгілеу болса, бүгінде бұл норма "Білім туралы" Заңнан алып тасталды. Енді оқу мерзімі нақты білім беру бағдарламасына және қажетті оқу нәтижелеріне байланысты.

      Сондай-ақ ТжКБ ұйымдарының білім беру бағдарламалары студенттердің 2 жыл 10 ай ішінде бірнеше біліктілік (аспаз-технолог, кондитер-безендіруші) алуын көздейді. Бұрын бір ғана "аспаз" біліктілігін алу үшін студент 2 жыл 10 ай оқыды.

      Сонымен қатар сұралған жұмыс берушілердің 50 %-ы ТжКБ түлектерінің дайындық сапасына қанағаттанбайды. Жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексі-2019 нәтижелеріне сәйкес жұмыс берушілер ТжКБ сапасының деңгейін ықтимал 7 балдан 3,7 балға бағалайды. Бұдан басқа, халықаралық салыстырмалы зерттеулер нәтижелері бойынша ТжКБ ұйымдарының білім алушылары жалпы білім беру циклінің пәндері бойынша оқыту процесінде қалыптасатын базалық дағдылар бойынша өз құрдастарынан едәуір артта қалады.

      Аймақтық еңбек нарығы мен білім беру жүйесі арасындағы байланыс түлектерді бітіргеннен кейін алты ай ішінде жұмысқа орналастыру арқылы бақыланады. 2021 жылы ТжКБ түлектерін жұмысқа орналастыру 66 %-ды құрады.

      Білім беру ұйымдарының жалпы кітапхана қоры 18 миллионнан астам, оның ішінде мемлекеттік тілде 6 миллион дананы құрайды. Айта кетерлігі, студенттердің 60 % мемлекеттік тілде білім алады, ал қазақ тіліндегі оқулықтар мен әдебиеттердің үлесі небәрі 35 %-ды құрап отыр.

      Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаевтың бастамасымен қолға алынған "Жас маман" жобасы 180 ТжКБ ұйымының МТБ-сын жаңғыртуға мүмкіндік берді, оның ішінде 2020 жылы – 80, 2021 жылы – 100 ТжКБ ұйымы. Жобаны іске асыруға қарамастан, мемлекеттік ТжКБ ұйымдарының 48 %-ы оқу процесінде әлі де ескірген жабдықтарды пайдаланады.

      Дуальды оқыту 536 ТжКБ ұйымдарында 6368 кәсіпорынның қатысуымен және 60483 оқушыны қамтумен енгізілді. Алайда кәсіпорындар бизнес үшін ынталандырудың және айтарлықтай қаржылық шығындардың болмауына байланысты дуальды оқыту жүйесіне қызығушылық танытып отырған жоқ. Сонымен қатар өндірісте педагогикалық шеберлік негіздерін білетін білікті нұсқаушы-тәлімгерлер жоқ.

      502 қамқоршылық және 578 индустриялық кеңес құрылды, олардың құрамына ТжКБ ұйымдарын басқару процесіне тарту және білім беру бағдарламаларын әзірлеу үшін жұмыс берушілердің өкілдері кірді.

      Сенімді басқаруға 10 ТжКБ ұйымы берілді. Алайда қалған ТжКБ ұйымдарын сенімгерлік басқаруға беру берілген ТжКБ ұйымдары қызметінің тиімділігіне байланысты болады.

      Пандемия кезеңінде ТжКБ жүйесі цифрлық платформалардың жан-жаққа таралған желісінің болуына қарамастан, цифрлық техниканың төмен жабдықталу және білім алушылар мен педагогтердің цифрлық ортада біліктілігінің төмендігі проблемасына тап болды.

      ТжКБ ұйымдарының 100 %-ы 30-дан астам платформаларға қол жеткізе алады. 21 мыңнан астам ЦБР бар каталог, оның ішінде 12368 бейнесабақ, 3848 электрондық оқулық, 5771 қосымша материал қалыптастырылды. Педагогтердің цифрлық сауаттылығының төмендігіне байланысты ТжКБ-дағы негізгі проблема педагог кадрлардың қартаюы болып қалуда, 8867 педагогтің жасы "55+", оның ішінде 3349 зейнеткер бар. Сонымен қатар техникалық және кәсіптік білім беруде мынадай проблемалар бар:

      мектеп түлектері үшін ТжКБ ұйымдарының төмен тартымдылығы және беделсіздігі;

      еңбек нарығының ТжКБ кадрларының даярлығына қанағаттанбауы;

      мемлекеттік тапсырыстың тиімсіз берілуі;

      оқушылар арасындағы кәсіби бағдар жұмысының нашар болуы;

      ТжКБ ұйымдарындағы ескірген МТБ;

      ТжКБ түлектерін, оның ішінде ЕБҚ бар адамдарды жұмысқа орналастыру деңгейінің төмендігі;

      жұмыс берушілердің дуальды оқытуға қызығушылығының төмендігі;

      педагогикалық кадрлардың қартаюы.

7-тарау. Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру

      Соңғы жылдары жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімге қол жеткізу айтарлықтай кеңейтілді. Соңғы төрт жылда бакалавриат бағдарламаларына бөлінген гранттар саны 1,7, магистратура – 1,8, докторантура – 3,7 есеге артты. Бұл ретте даярлаудың техникалық бағыттарына бөлінетін мемлекеттік тапсырыстың үлесі 40 %-дан астамды құрайды. Бұдан басқа, мемлекеттік тапсырысты қалыптастыру кезінде ұлттық жобалардың, стратегиялық құжаттардың негізгі көрсеткіштері ескеріледі.

      Бүгінгі таңда дайындықтың педагогикалық бағыттарына, инженерлік, өңдеу және құрылыс салаларына, IT бағыттарына ерекше көңіл бөлінеді.

      Сонымен қатар Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің деректеріне сәйкес кадрларға ең жоғары қажеттілік инженерлерде байқалады (шамамен 47 мың адам).

      Алайда гуманитарлық мамандықтарға қарай бетбұрыс байқалады. Инженерлердің, өнеркәсіпшілердің жаңа буынын өсіру үшін жаңа қиындықтарды ескере отырып, техникалық мамандықтарға басымдық беру керек.

      Сондай-ақ "Болашақ" стипендиясы 2016 – 2019 жылдары гуманитарлық бағыттағы оқу бағдарламаларына басымдық бергенін атап өткен жөн. Осылайша стипендиаттардың жартысынан астамы гуманитарлық мамандықтарда оқыды. Гуманитарлық бағыттардан кейін инженерлік-техникалық бағыттағы бағдарламалар – 24,1 %, медицина – 5,7 %, мәдениет және өнер – 1 % және т.б.

      Қазақстан әлеуметтік-экономикалық мәртебесі төмен адамдар үшін ЖОО-ға әділ қолжетімділікті қамтамасыз ету бойынша өз міндеттемелерін орындайды. 2021 жылы ЖОО-ға оқуға түсу кезінде қабылдау бойынша квоталар тізбесіне халықтың әлеуметтік осал топтарынан адамдар санаты енгізілді. Бұдан басқа, 2021 жылы "Білім туралы" Қазақстан Республикасының Заңына білім алушыларға жоғары білім алуға ақы төлеу үшін берілетін мемлекеттік білім беру кредитін енгізу жөніндегі норма енгізілді. Сонымен бірге, ЭЫДҰ бағалауына сәйкес мемлекеттік білім беру тапсырысын бөлу жүйесі әлі де талапкердің отбасының әлеуметтік-экономикалық мәртебесін ескермей, оның академиялық үлгеріміне ғана бағдарланған. ҰБТ-ны бірнеше рет өткізу және ЖОО-ға шартты түрде қабылдау енгізілді. Қазақстандық азаматтарды шетелдік ЖОО-дан ауыстыру кезінде тестілеуді тапсыру талабы алып тасталды. Алайда бұрынғыдай ҰБТ-ның тест тапсырмаларында нақты өмірлік жағдайларда міндеттерді шешу үшін білімді қолдануға емес, нақты фактілерді есте сақтауды бағалауға басты назар аударылады.

      Мектеп түлектері санының жыл сайынғы өсуі жоғары оқу орындарының инфрақұрылымына жүктеме түсіреді. 2030 жылға қарай мектеп түлектері санының екі есе өсуі күтілуде, бұл жоғары оқу орындарында білікті ПОҚ жетіспеушілігінен және жоғары оқу орындары мен жатақханалардағы орын тапшылығына алып келеді. Заманауи инфрақұрылымды қалыптастырудың, сондай-ақ ЖОО-ның зертханалық базасын жаңартудың өзектілігі артып келеді.

      Соңғы төрт жылда алғаш рет барлық студенттерге стипендия мөлшері 50 %-ға арттырылды. ЖОО студенттерінің ай сайынғы мемлекеттік стипендиясы 31423 теңгені, педагогикалық дайындық бағыттары және "Денсаулық сақтау" дайындық бағыты бойынша студенттерге – 50400 теңгені, магистранттарға – 76950 теңгені, докторанттарға – 172500 теңгені құрады.

      Жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім жүйесіндегі қызмет Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындарының академиялық және басқарушылық дербестігін кеңейту туралы Заңының қабылдануымен ерекшеленеді. Заң жоғары оқу орындарына білім беру бағдарламаларын дербес әзірлеуге мүмкіндік береді. Еңбек нарығының сұраныстарын ескере отырып, барлық бағыттар бойынша жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімнің білім беру бағдарламалары жаңартылды. Дегенмен PIAAC ересектерінің дағдыларын халықаралық бағалау нәтижелері жоғары білім ЭЫДҰ елдерімен салыстырғанда ересек халықтың құзыретін жеткілікті дамытпайтынын көрсетті.

      2021 жылы жоғары білім беру жүйесі еңбек нарығына 170 мыңнан астам кадр шығарды. Алайда жоғары оқу орындарының түлектермен, атап айтқанда олардың кәсіби дамуын одан әрі қолдау мақсатында тығыз өзара іс-қимыл тетіктері жоқ. ЖОО түлектерін жұмысқа орналастыру 2021 жылы 68,9 %-ды құрады.

      Сонымен қатар "Түлектердің дағдылары" индикаторы бойынша Қазақстан ЖБҚИ-2019-да әлемнің 141 елінің арасында 95-орынға ие. Мұның ықтимал себебі жоғары оқу орындарының академиялық саясат шеңберінде жұмыс берушілермен ынтымақтастығының фрагменттік сипаты болып табылады.

      Университеттердің жаһандық рейтингінде қазақстандық жоғары оқу орындарының үлесі артып келеді. 2016 жылдан бастап QS-WUR рейтингінде атап өтілген жоғары оқу орындарының саны 8-ден 16-ға дейін артты. Еліміздің үш ұлттық жоғары оқу орны (Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қ. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті) Times Higher Education рейтингтік басылымында танылды.

      Сапаны қамтамасыз ету бөлігінде білім беру бағдарламаларының көпшілігі (73,3 %) ұлттық сапаны қамтамасыз ету провайдерлерімен аккредиттелген. Білім беру бағдарламаларының 8,2 %-ында халықаралық аккредиттеу бар.

      Академиялық адалдық жоғары оқу орындарының білім беру процесінде маңызды бола түсуде. Студенттердің жазбаша жұмыстарының барлық түрлері (курстық, дипломдық жұмыстар, магистрлік диссертациялар) плагиатқа қарсы Plagiat.pl, Turnitin, Unihub жүйелері арқылы тексеріледі.

      Пандемия университеттердің виртуалды ортаға ауысуын тудыратын "жаңа жағдайды" тудырды. Жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру жүйесі қашықтан және аралас оқыту арқылы оқуға үздіксіз қолжетімділікті қамтамасыз ете алды. Барлық деңгейлердің ішінде жоғары білім қашықтан оқытуға ең бейімделген болып шықты. "Атамекен" ҰКП мониторингінің нәтижелері бойынша білім беру бағдарламаларының 41 %-ы толығымен, 43 %-ы онлайн-технологияларды пайдалана отырып, қашықтан оқытуға көшуге немесе оны жүргізуге ішінара дайын болды.

      "Рухани жаңғыру" бағдарламасын іске асыру шеңберінде 2017 – 2020 жылдары қоғамдық және гуманитарлық ғылымдарды дамыту жөніндегі "Жаңа гуманитарлық білім. Қазақ тіліндегі 100 жаңа оқулық" жобасы іске асырылды.

      Аударылған оқулықтар "Философия", "Мәдениеттану", "Экономика", "Педагогика және психология", "Әлеуметтану", "Тарих", "Дінтану" пәндерін оқыту кезінде базалық әдебиет ретінде қолданылады, бұл "Мәңгілік ел" жалпыұлттық идеясын, креативті және инновациялық дағдыларды дамытуға бағытталған жаңа білімді алуға мүмкіндік береді.

      Алайда мемлекеттік тілдегі оқу әдебиеттерінің жетіспеушілігі байқалады.

      ЖОО басқарушылық, кадрлық және қаржылық мәселелерде автономияға көшті. Ректорларды сайлау қағидаты бойынша тағайындаудың жаңа қағидалары енгізілді.

      28 мемлекеттік ЖОО директорлар кеңесін құра отырып, коммерциялық емес акционерлік қоғамдары (бұдан әрі – КЕАҚ) болып қайта құрылды. Директорлар кеңесі мүшелерінің саны 228 адамды құрады.

      Әлемдегі жылдам өзгерістер жағдайында ЖОО-ның топ-менеджменті үшін дағдарыстық жағдайларда басқару дағдыларын дамыту талап етіледі.

      Жоғары білім беруді интернационалдандырудың 2025 жылға дейінгі стратегиясының қабылдануы халықаралық білім беру саласындағы саясатты дамытудың жаңа кезеңі болды.

      2019 жылы алғаш рет шетелдік азаматтарға, оның ішінде Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылмайтын ұлты қазақ адамдарға арналған стипендиялық бағдарлама іске қосылды. 2020 – 2021 оқу жылында Қазақстанның 16 жоғары оқу орнында 83 стипендиат білім алды, оның ішінде 36 студент – этникалық қазақтар.

      Пандемия ЖОО студенттері үшін академиялық мобильділік пен шетелде тағылымдамадан өту мүмкіндігін тоқтатты. ЖОО контингентіндегі шетелдік студенттердің үлесі 5 %-ға дейін қысқарып, 40043-тен 29069 адамға дейін төмендеді (ЭЫДҰ елдері – 6,8 %).

      Қазақстандық ЖОО-лар 2021 жылы 77 әріптес жоғары оқу орнымен 152 қос диплом бағдарламасын іске асырды. Әріптес жоғары оқу орындарының қатарына ТМД, Еуропа, Азия және АҚШ жоғары оқу орындары кіреді. Осындай бағдарламалар бойынша оқитын студенттер контингенті 1120 адамды құрады: бакалавриат – 674, магистратура – 435, докторантура – 11.

      2020 – 2021 оқу жылының басында жоғары оқу орындарында 34619 магистрант оқыды, бұл ретте қабылдау 15245 адамды құрады, бітіру – 21372 магистрант. Докторантурада білім алушылар контингенті 6914 адамға жетті. Қабылдау 2094 адамды құрады, бітірушілер – 1446, оның ішінде 33,4 % (483) – диссертация қорғаған бітірушілер.

      Ұлттық жазылу шеңберінде Қазақстанның ЖОО Web of Science және Scopus халықаралық деректер базасына тегін қолжетімділікпен қамтамасыз етілген.

      2016 – 2021 жылдары Қазақстанның жарияланымдар портфелін 80 жоғары оқу орны қамтамасыз етеді. Жарияланымдық белсенділігі бойынша Назарбаев Университеті мен Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ атап өтілді, тиісінше 3 673 және 3 062 жарияланым. Нормаға келтірілген орташа дәйексөздің жоғары көрсеткіштері С. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ жарияланымдарына келеді. (5,59, бұл бірге тең орташа әлемдік деңгейден 5 есе жоғары) және Назарбаев Университеті (1,07).

      Сонымен бірге қазақстандық ЖОО ПОҚ-тың импакт-факторы жоғары халықаралық басылымдардағы жарияланым саны жоғары емес деңгейде қалып отыр.

      Сонымен қатар жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беруде мынадай проблемалар бар:

      жоғары білім беру жүйесінің өңірлік және салалық бөліністегі еңбек нарығының ағымдағы қажеттіліктерімен әлсіз үндестірілуі;

      отбасының әлеуметтік-экономикалық мәртебесін есепке алмай, талапкердің академиялық үлгеріміне мемлекеттік білім беру тапсырысын бөлу жүйесінің бағдарлануын сақтау;

      ЖОО-ның инфрақұрылымы мен зертханалық базасының жеткіліксіз дамуы;

      ҰБТ-ның ЖОО-ға түсу емтиханы ретінде жоғары тәртіптегі дағдыларды емес, білімді тексеруге бағытталуы;

      ЖОО-ның білім беру бағдарламаларының негізгі құзыреттерді дамытуға және оларды бағалау жүйесіне жеткіліксіз назар аударуы;

      ЖОО-да базалық және бейіндік пәндер бойынша мемлекеттік тілдегі оқулықтар санының жеткіліксіздігі;

      ЖОО-ны бітіргеннен кейін түлектермен өзара іс-қимыл тетіктерінің болмауы;

      ЖОО-лардың академиялық саясат шеңберінде жұмыс берушілермен ынтымақтастығының фрагменттік сипаты;

      азаматтық қоғам мен бизнес өкілдерін корпоративтік басқару органдарының жұмысына тартудың әлсіздігі;

      ЖОО-ның топ-менеджментінің жаңа сын-қатерлермен жұмыс істеуге дайындығының жеткіліксіз деңгейі;

      ЖОО-дағы шетел студенттері үлесінің қысқаруы;

      қазақстандық ЖОО ПОҚ-тың импакт-факторы жоғары халықаралық басылымдардағы жарияланым санының аздығы.

8-тарау. Білім беру сапасын бағалау

      Жеке меншік МДҰ желісінің өсуін ынталандыру үшін 2011 жылдан бастап мектепке дейінгі білім беру ұйымдарын лицензиялау алып тасталып, хабарлама жасау тәртібі енгізілді. Сонымен бірге МДҰ қызметін тексеру рәсімін оңайлату, лицензия беруді алып тастау, хабарлау тәртібін енгізу МДТО қызметтерінің төмен сапасына алып келді.

      Бұған Қазақстанда ECERS-R халықаралық сапаны бағалау шәкілі бойынша жүргізілген зерттеу де дәлел. Бағалау нәтижелері мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында көрсетілетін қызмет сапасының орташа деңгейін көрсетті.

      Бұл ретте Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарында айқындалған мемлекеттік саясат бизнесті құру бөлігінде жаңа әкімшілік кедергілерді енгізуді жоюға бағытталғанын ескере отырып, көрсетілетін қызметтердің сапасын бағалаудың баламалы нұсқаларын пысықтау қажет.

      Осыған байланысты мектеп жасына дейінгі балалардың біліктері мен дағдыларының даму деңгейін қадағалаудың ұлттық жүйесі халықаралық және отандық тәжірибені ескере отырып, қосымша пысықтауды талап етеді. Мектепке дейінгі білім беру сапасын бағалау жүйесі көрсетілетін қызметтер сапасын арттыруды ынталандыруды қамтамасыз етуге тиіс.

      Орта білім беру жүйесінде жаңартылған мазмұн шеңберінде білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың өлшемшарттық жүйесі енгізілді.

      Функционалдық сауаттылықты емес, пәндік білімді өлшеу арқылы ОЖСБ 2020 жылға дейін жүргізілді. Сондықтан білім берудің жаңартылған мазмұнын ескере отырып, базалық білімді тексеруге бағытталған бастауыш және негізгі орта білім беру бағдарламасын меңгеруге арналған орта білімді сыртқы бағалау моделін жетілдіру қажет.

      Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарында 2021 жылға дейін ОЖСБ жүргізілген жоқ, ал жоғары оқу орындарында ол 2018 жылдан бастап ЖОО-ның академиялық дербестігін кеңейтуді ескере отырып, алған оқу нәтижелерін бағалауға мүмкіндік бермеді.

      PIRLS, PISA, ICILS халықаралық салыстырмалы зерттеулерінің, сондай-ақ SAT тестілерінің және басқаларының құралдарына ұқсас функционалдық сауаттылық пен құзыреттілікті өлшеуге бағытталған мәселелерге қатысты ҰБТ мазмұнын қайта қарау қажет.

      2021 жылдан бастап білім беру ұйымдарын мемлекеттік аттестаттау институты қайта жаңартылды. Барлық деңгейдегі МЖБС талаптарына сәйкес әзірленген білім беру ұйымдарын бағалау өлшемшарттары қолданысқа енгізілді.

      Білім беру ұйымдарын мемлекеттік аттестаттау 5 жылда 1 рет нақты деректермен өзін-өзі бағалау материалдарын талдау жолымен жүргізіледі.

      2021 жылы 178 білім беру ұйымының 32-сі (18 %), оның ішінде 18 балабақша (22,5 %), 12 мектеп (14 %), 2 ТжКБ ұйымы (14 %) аттестатталды, аттестатталмағаны – 146 (82 %), оның ішінде 62 (77,5 %) балабақша, 72 (86 %) мектеп, 12 (86 %) ТжКБ ұйымы.

      146 аттестатталмаған білім беру ұйымында МЖБС талаптарын 913 бұзушылық анықталды (мектепке дейінгі ұйымдарда – 409, мектептерде – 368, ТжКБ ұйымдарында –136).

      Мемлекеттік аттестаттаудан өтпеген білім беру ұйымдарына бұзушылықтарды жою және білім беру қызметін Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы заңнамасының талаптарына сәйкес келтіруге бір жылдан аспайтын уақыт берілді.

      Мемлекеттік аттестаттау білім беру ұйымдары үшін білім беру сапасын арттыруға ынталандырады, өзін-өзі бағалау құралы арқылы проблемаларды өз бетінше іздеуге және оларды шешуге дағдыландырады.

      Мектепке дейінгі, жалпы орта, қосымша, арнаулы техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарының педагогтері, әдістемелік кабинеттердің (орталықтардың) әдіскерлері, сондай-ақ білім беру ұйымдарының басшылары жыл сайын ұлттық біліктілік тестілеуін электрондық форматта тегін негізде өтеді.

      Педагогтерді ұлттық біліктілік тестілеу қорытындысы бойынша 2021 жылы 76604 педагог шекті балл жинады (2020 жылы – 66739), яғни 38,1 % (2020 жылы – 46 %). Орташа балл 50,8 құрады (2021 жылы – 54).

      Ұлттық біліктілік тестілеуін өткізу барысында 1604 адам анықталды, оның ішінде МДҰ – 51 адам, олардың нәтижелері Ұлттық біліктілік тестілеуін өткізудің бұзылуына байланысты жойылды.

      Бүгінгі күні педагогтерді аттестаттауға нашар дайындау және өңірлік білім басқармалары мен әдістемелік кабинеттердің (орталықтардың) мамандары тарапынан тиісті нормативтік құқықтық актілер бойынша түсіндіру жұмыстарының нашар болуы проблемасы анықталды.

      Сонымен қатар білім беру сапасын бағалауда мынадай проблемалар бар:

      ұлттық бағалау жүйесінде МДТО-ның жүйелі проблемаларын анықтайтын кешенді өлшемшарттар мен құралдар жоқ;

      халықаралық тәжірибені ескере отырып, функционалдық сауаттылыққа бағдарланған білім беру сапасын бағалау үшін құралдарды әзірлеу қажеттілігі;

      жинақталған тәжірибе мен халықаралық практиканы ескере отырып, педагог кадрларды аттестаттау жүйесін одан әрі жетілдіру талап етіледі, өйткені біліктілік санаттары білім алушылардың білім сапасының өсу нәтижелері бойынша ғана берілуге тиіс;

      мектепке дейінгі ұйымдарды, мектептер мен ТжКБ ұйымдарын мемлекеттік аттестаттауды, сондай-ақ жоғары оқу орындарын халықаралық аккредиттеуді одан әрі жетілдіру талап етіледі.

3-бөлім. Халықаралық тәжірибеге шолу

      Халықаралық тәжірибені зерделеу және талдау қарқынды дамып келе жатқан әлемдегі жетекші елдердің адами капиталын дамытудың кілті білім алуға теңдік пен қолжетімділікті қамтамасыз ету, сондай-ақ білім алушылардың психикалық денсаулығын сақтау және оларды эмоциялық қолдау мәселелері болып табылатынын көрсетеді.

      Қазақстан алдыңғы қатарлы және көрші мемлекеттердің білім беруді дамытудағы тәжірибесіне қызығушылық танытады. Осылайша, мына мемлекеттердің: АҚШ, Сингапур, Эстония, Франция, Ресей Федерациясының стратегиялары талданады.

      Білім алушылардың білімдеріндегі шығындарды қалпына келтіру

      Әлемдік тәжірибе пандемиядан кейін ұлттық білім беру жүйесін қалпына келтіру үшін жауапты шаралар қабылдаудың маңыздылығын көрсетеді. Әлеуметтік жағдайы төмен отбасылардан шыққан балалар ерекше назар аударуды талап етеді. Мектептегі білім беру жүйесіндегі білім шығындарын қалпына келтіру бойынша уақтылы шаралар қолданбау басқа деңгейлерде үлгерімі төмен білім алушылар үлесінің өсуіне немесе NEET жастары санының өсуіне әкеледі.

      Әлемнің 108 елі 2020 жылы мектептердің жабылуына байланысты орта есеппен 47 күндік күндізгі оқудың өткізілмегені туралы хабарлады, бұл оқу жылының бір тоқсанына тең. Осыған байланысты әрбір ел жоғалған білімді толықтыруға (шыңдауға) және білім берудің ағымдағы проблемаларын шешуге ғана емес, сондай-ақ болашақ сын-тегеуріндердің алдын алуға қызмет ететін жүйелі шараларды әзірлеуге күш салуда. Ұлыбританияда оқушыларға оқудағы шығынның орнын толтыруға көмектесу үшін әзірленген ұлттық репетиторлық бағдарлама іске қосылды. АҚШ-та Теннесси бағдарламасы – репетиторлар корпусы іске қосылды, оның шеңберінде ТжКБ ұйымдарының студенттері COVID-19-ға байланысты оқу шығындарын азайту үшін оқушылармен бірге сабақ оқиды.

      Студенттерді репетитор ретінде тартудың бұл тәжірибесі Қазақстанда да қолданылады. Білімдегі шығындардың орнын толтыру міндеттері аясында мұқтаж білім алушыларға студенттердің көмек көрсетуі жөніндегі шаралар қарастырылады.

      Қашықтан оқытуды дамыту

      Қашықтан оқытуды жүзеге асыру кезінде елдер пандемия басталғанға дейінгі цифрлық және инфрақұрылымдық дайындық деңгейіне байланысты әртүрлі шешімдерді қолдана және бейімдей отырып, жағдайдан әрқалай шықты. Бірнеше ел (Сингапур, Франция, Оңтүстік Корея) пандемиядан бірнеше жыл бұрын жасалған ұлттық LMS шешімдерін қолданды. Қытай бастапқыда елдің бизнес қоғамдастығына арналған DingTalk қосымшасын қашықтан білім беру қажеттіліктеріне бейімдеді. ZOOM, Skype, MS Teams, Google Classroom сияқты оқу үдерісін ұйымдастыру және синхронды онлайн-сабақтарды өткізу бойынша бағдарламалар барлық елдерде, соның ішінде Қазақстанда да қолданылды. Елдер ЦБР-дың ауқымды көлемін жинақтады. Қазақстанды цифрлық білім беру контентін онлайн-сабақтармен барлық сыныптар мен пәндерді қамтып, сандық тұрғыдан сол сияқты сапалы арнада арттыруда.

      Дамыған елдердегі ауыл мектептері мұғалімдер, оқушылар және олардың отбасылары арасындағы өзара іс-қимылды жеңілдету және ресурстарды оңтайлы пайдалану үшін қашықтан оқыту мүмкіндіктерін кеңінен пайдаланады. Мысалы, АҚШ-та көптеген ауылдық округтер оқушыларға мектепте жоқ пәндер, мысалы, екі есе есепке жатқызу, кредиттерді қалпына келтіру, кәсіптік және техникалық білім беру курстары бойынша қашықтан курстарын ұсынады.

      Осылайша, Қазақстанда қашықтан оқыту білім беру сапасын бақылауды қамтамасыз ете отырып, оқытудың ықтимал форматының бір бөлігі ретінде одан әрі дамытылады және нормативтік құқықтық қамтамасыз етіледі.

      Ауыл мектептерін дамыту

      Әлемде ауыл мектептері инфрақұрылымының проблемалары көбінесе ауыл мектептерін басқа мектептермен стратегиялық байланыстыру және мектеп кластерлері шеңберіндегі ынтымақтастық арқылы шешіледі. Кластеринг мүмкіндіктердің кең ауқымына: тәжірибе мен ресурстармен алмасу (оның ішінде мұғалімдер), мұғалімдердің кәсіби қоғамдастықтары және басқаларына байланысты көптеген елдерде даму мен қолдаудың танымал тәсіліне айналды. Мысалы, Испанияда көрші ауыл мектептері көбінесе бірыңғай әкімшілік бірлік ретінде әрекет етеді. Шанхайда (Қытай) педагог кадрлармен, оқыту әдістерімен және мұғалімдерді басқарумен алмасатын қалалық және ауылдық аудандар арасында өңіраралық бағдарлама жұмыс істейді. Ауылдық округтердің білім беру бөлімдері ауыл мектептерінің білім беру стратегиясын қалыптастыру, мектепті басқарудың жаңа жүйесін әзірлеу, ауыл мектептері әкімшілігінің жұмыс сапасын жақсарту үшін сапалы білім беру ресурстарын ұсыну міндетін алатын қалалық мектептермен келісімшарт жасасады.

      Бұл халықаралық тәжірибе "Нәтижелілігі төмен мектептерге мықты мектептердің қамқорлығы" жобасы шеңберінде қала мен ауыл арасындағы орта білім сапасындағы алшақтықты қысқарту үшін Қазақстанда қолданылуы мүмкін.

      Оқулықтарды әзірлеу процестерін жетілдіру

      Мектептің оқу әдебиетін мақұлдаудың мемлекеттік жүйесі көптеген елдерде жұмыс істейді. Мемлекеттердің шектеулі санында оқулықтарды мектептерде сараптамасыз, алайда баспаны және олардың өнімдерін сертификаттау рәсімімен пайдалануға болады (Италия, Франция, Финляндия және т.б.). Оқулықты әзірлеу және оны шет елдердің оқу процесіне одан әрі енгізу мерзімінің ұзақтығы 3 жылдан 6 жылға дейінгі аралықта. Мысалы, Жапонияда – 4 жыл, Францияда – 6 жыл, Гонконгта, Сингапурда, Канадада, Литвада және Грецияда – тираждау мен жеткізуді есепке алмағанда, кемінде 2 жыл.

      Жапонияда, Канадада, Эстонияда және Латвияда оқулықтардың сарапшылары мектеп педагогтері мен жоғары оқу орындарының оқытушылары, Германияда – әлеуметтанушылық зерттеу әдістерін меңгерген пән сарапшылары болады. Еуропалық одақта қабылданған шығындарды өтеу жүйесі оқу материалдарын сараптау үшін жоғары білікті сарапшыларды тартуға мүмкіндік береді, олардың жалақысы жеке баспалар авторларының сыйақысына тепе-тең.

      Осылайша, халықаралық тәжірибе көрсеткендей, оқулықтардың сапасына әсер ететін негізгі факторлардың ішінде оқулық басылымдарын сараптауды перспективалық жоспарлаудың болуын, оқу әдебиеті сарапшыларының жалақысын арттыруды бөліп көрсетуге болады. Елімізде сапалы сарапшыларды тарту және оқулықтарға сараптама жүргізу мәселелері бойынша халықаралық тәжірибеге сәйкес оқулықтардың сапасын арттыру бойынша шаралар қабылдануда және жалғастырылатын болады.

      Мектептердегі психологиялық қызметтердің жұмысын қайта қарау

      Мектептегі психологиялық қызметтер бүгінде әлемнің көптеген елдерінде бар. Қазіргі уақытта әлемде шамамен 80 мың мектеп психологы бар (48 елде). Мектептегі психологиялық қызметтің шетелдік тәжірибесі ұйымның екі мүмкін болатын моделінің негізінде құрылады, олардың түбегейлі айырмашылығы мектеп психологының жұмыс істейтін жерінде – мектепте (білім беру ұйымында) немесе мектептен тыс жерде (консультацияларда, психологиялық-педагогикалық және медициналық-әлеуметтік көмек орталықтарында (ППМӘ орталығы), жергілікті өзін-өзі басқару органдарының аудандық немесе қалалық бөлімдеріндегі психологиялық кабинетте және т.б.). Сонымен қатар әлемдік тәжірибе білім беру ұйымында қауіпсіз орта құрудың пәрменді шараларының бірі мектептегі татуласу қызметі болып табылатынын көрсетеді, оның қызметі білім алушылардың өздерінің педагогтер мен психологтардың басшылығымен түрлі жанжалдарды шешуге белсенді қатысуына негізделген.

      Қазақстанда бұл тәжірибені қолдануға болады, енгізу жөніндегі міндеттер осы тұжырымдамаға енгізілген. Халықаралық тәжірибені ескере отырып, Қазақстанда мектептердегі жұмыс істеп тұрған психологиялық қызметтердің жұмысын қайта қарап, тату әрі қауіпсіз білім беру ортасын қамтамасыз ету және жанжалды жағдайлардың алдын алу мақсатында мектептерде татуласу қызметтерін құру қажет.

      Педагогтердің кәсібилігін дамыту

      Сингапурда, Гонконгта, Эстонияда, Финляндияда, Канадада және басқа да дамыған елдерде мұғалім өзінің кәсіби деңгейін тек ресми оқыту аясында ғана емес, сонымен қатар бейресми түрде тренингтерге, вебинарларға, мастер-класстарға қатысу, әріптестерімен өзара әрекеттесу, мектептегі ішкі оқыту нысандарына қатысу арқылы арттырады. Жалпы әлемде педагогтің үздіксіз кәсіби дамуын педагогикалық жоғары оқу орындары ғана емес, сондай-ақ біліктілікті арттыру провайдерлері де жүзеге асырады. Бұл процеске мектептер қатысады. Осы факторлардың барлығы кәсіби даму процесінің тұжырымдамалық тәсіліне негізделіп, бірлесіп әрекет етеді: педагогикалық жоғары оқу орындарына іріктеу, педагогикалық даярлық, мамандыққа кіру кезеңдерінде, оқытудың және өзінің кәсіби дамуының бастапқы кезеңінде.

      Халықаралық практикада "Педагог" кәсіптік стандарты педагог кадрларды даярлау және дамыту, педагог еңбегін бағалау және оны сертификаттау жүйесі үшін әдіснамалық негіз болып табылады. Ол білім беру жүйесін реформалауды ескере отырып, үнемі жаңартылып отырады. Кәсіптік стандартты әзірлеуге практикасы бар педагогтер мен сарапшылар қатысады.

      ЭЫДҰ елдерінде мектеп директорларының 30 %-ы педагогикалық көшбасшылыққа оқытылады. Көптеген елдерде, мысалы, АҚШ-та педагогтердің кетуі бұрыннан бері халықаралық проблема ретінде танылған. АҚШ-тың кейбір штаттарында жас педагогтердің 40 %-ы жұмысқа орналасқаннан кейінгі алғашқы екі жылда кәсіптен кетеді. ЭЫДҰ елдерінде әрбір оныншы педагог мектептен кетеді. Аталған проблеманы шешу үшін АҚШ жас педагогтерге тәлімгерлер тарту бойынша бағдарламалар қабылдады, бұл проблеманы шешуге, ал елдің кейбір өңірлерінде осы бағдарламаларды іске асырғаннан кейін жас педагогтерді 100 % сақтауға мүмкіндік берді.

      Бұл халықаралық тәжірибені Қазақстанда Мемлекет басшысының 3 жылда бір рет педагогтердің біліктілігін арттыруды өткізу жөніндегі тапсырмасын, сондай-ақ өмір бойы оқыту тұжырымдамасын іске асыру аясында қолдануға болады. Сонымен қатар елімізде жаңа жағдайларды ескере отырып, өзектендірілетін "Педагог" кәсіптік стандарты қолданылады.

      Білім беру ұйымдарының басшыларын ротациялау

      Білім беру сапасындағы алшақтықтың тағы бір себебі – мектептердегі басқарушы кадрлардың әлеуетін біркелкі бөлу.

      Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, директорларды ротациялау жүйесі көптеген елдерде қолданылады. Бұл стратегияның негізгі мақсаттары тиімді менеджментті қалыптастыру және оны мектеп жүйесіне тарату болып табылады. Мысалы, Сингапурда мектеп директорларын ротациялау жүйесі 2011 жылдан бастап енгізілген. Директорлар әр 5-7 жыл сайын ауысады. Кореяда мектеп директоры бір мектепте ең көбі 8 жыл жұмыс істей алады, содан кейін оған басқа мектепке ауысу мүмкіндігі беріледі. Табысты мектептердің директорлары көбіне ауылдық және шағын жинақты мектептерге жіберіледі. Қазақстанда ротация практикасы мүмкін және қолдануға болады. Сонымен бірге, белгілі бір уақыт ішінде мектеп директорлары өздерінің мектепке тигізетін әсерін барынша арттырады деп саналады.

4-бөлім. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың пайымы

      Заманауи сын-қатерлер мәнмәтінінде білім алушыға оның қажеттіліктері мен тілектерін бағдарлай отырып, білім беруді дамытудың жаңа траекториясы айқындалды. Пандемия кезіндегі қоғамның әрекеттері мен реакциясы қоғамда адамгершілік, құқық және мораль мәселелерінің басымдығы тұрғысынан білім беру жүйесіне деген сұранысты тудырды.

      Білім беру ұйымдарында адамның білімділік деңгейін көтеріп қана қоймай, сонымен қатар өз өмірлік мүдделерінде де, қазақстандық қоғамның мүдделерінде де шығармашылық әлеуетін серпінді әлеуметтік-экономикалық жағдайларда іске асыруға қабілетті, түлектің түйінді құзыреттеріне ие, адамгершілігі жоғары және жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға ықпал ететін атмосфераны қалыптастыру білім беру жүйесінің таяудағы бес жылға арналған бағдарына айналуға тиіс.

      Білім беруді дамытудың одан арғы саясаты мемлекеттік жоспарлаудың үйлестірілген жүйесі жағдайында іске асырылатын болады. Тұжырымдама "Қазақстан-2050" стратегиясында белгіленген елді дамытудың ұзақ мерзімді мақсаттары мен бағыттарын ескереді және "3. Сапалы білім беру" жалпыұлттық басымдық шеңберінде Қазақстан Республикасының 2025 жылға дейінгі ұлттық даму жоспарының бастамаларына негізделетін болады. Сондай-ақ Тұжырымдамада Мемлекет басшысының Қазақстан халқына Жолдауын, AMANAT партиясының "Өзгерістер жолы: әр азаматқа лайықты өмір!" сайлауалды бағдарламасын, Елбасының "Рухани жаңғыру" және "Ұлы даланың жеті қыры" атты қоғамдық сананы жаңғырту жөніндегі бағдарламалық мақаласын іске асыру жөніндегі шаралар ескеріледі.

      Білім беруді дамыту саясатын іске асыру қолжетімділік пен инклюзивтілікті қамтамасыз етуге, барлық деңгейлерде білім беру сапасын арттыруға, функционалдық сауаттылықты дамытуға, үздіксіз білім беруді қамтамасыз етуге және еңбек нарығының ағымдағы сұраныстарына да, сондай-ақ болашақ экономикаға да сәйкес келетін кадрларды даярлауға бағытталған.

      Білім беруді дамытудың 2022 – 2026 жылдарға арналған жаңа кезеңі үздіксіз білім беруді қамтамасыз етуді және басталған өзгертулердің қисынды аяқталуын көздейтін болады, бұл білім саласындағы мынадай қағидатты өзгерістерге алып келеді:

      жаңа модель негізінде тәрбиелеу – өзін және айналасындағы әлемді білу, шығармашылық, қарым-қатынас, адамдарға, қоғамға өз қажеттілігін түсіну қуанышын сезінетін білім алушыны педагогикалық қолдау моделі;

      тұратын жеріне және әлеуметтік мәртебесіне байланысты білім беру сапасындағы алшақтықтан сапалы білім алуға қолжетімділікті теңестіруге (тірек мектеп, құзыреттілік орталықтары, "цифрлық мұғалім", жазғы мектеп, кадрларды ротациялау және басқа да тетіктер);

      сапалы білім беру инфрақұрылымының тапшылығынан қазіргі заманғы санитариялық нормаларға, қауіпсіздікке, жарақтандыру стандарттарына сәйкес келетін объектілермен қамтамасыз етуге;

      педагог кадрлардың тапшылығынан педагог орны үшін бәсекелестікке (педагогикалық мамандықтарға түсу үшін үміткерлерге қойылатын талаптарды күшейту, жұмысқа конкурспен қабылдау, ісін жаңа бастаған педагогтерді сертификаттау және т. б.), педагогтің жоғары мәртебесін қамтамасыз етуге, тағайындау, ротациялау және аттестаттау арқылы білім берудегі сапалы менеджментке;

      оқытудың дәстүрлі бағдарламаларынан білім алушыларды болашаққа дайындауға (білім беру мазмұнының құндылық аспектісін өзектендіру, оқу бағдарламаларының жаһандық құзыреттіліктерді, эмоционалды зияткерлікті, сыни ойлауды, білім алушылардың кәсіпкерлік және қаржылық сауаттылығы негіздерін қалыптастыруға бағытталуы; оқытуды бейіндік саралау және даралау, оқыту бағыттарын таңдаудың кең және икемді мүмкіндіктері арқылы);

      қазақстандық білімнің жергілікті фокусынан сыртқы нарықтарда қазақстандық білімнің және оның түлектерінің қажеттілігі мен бәсекеге қабілеттілігін арттыруға (білім берудің жүйелілігін, сабақтастығын және үздіксіздігін қамтамасыз ету, инклюзивтілік, барлығы үшін сапалы білім беруге тең қолжетімділік, үш жоғары оқу орнын зерттеу университеттеріне трансформациялау, ел аумағында шетелдік жоғары оқу орындарының филиалдары мен өкілдіктерін ашу, қазақстандық жоғары оқу орындарының ғылыми және академиялық дамуын күшейту және т. б.);

      сыртқы бақылаудың қатаң әдістерінен профилактикаға бағытталған профилактикалық-алдын алу шараларына, білім беру саласындағы қолданыстағы заңнама нормаларының құқық бұзушылық жасау себептері мен жағдайларын жою үшін ұсынымдар беру;

      білім беру ұйымдарының қызметін қатаң бақылаудан білім беру сапасын жүйелі қамтамасыз етуге;

      Қазақстан Республикасында қазақ тілін оқытудың әдістемесін жетілдіру және жалпы мемлекеттік жүйесін қалыптастыру. Мектеп – колледж – ЖОО – қызмет көрсету сатылары бойынша мемлекеттік тілді оқытудың деңгейлері айқындалып, қалыптастырылады және үздіксіз білім қамтамасыз етіледі. Лексикалық-грамматикалық минимумдарға негізделген коммуникативтік құзыреттіліктерді қалыптастыратын әрбір кезең мен деңгейдің оқу-әдістемелік мазмұны әзірленетін болады.

5-бөлім. Дамытудың негізгі қағидаттары мен тәсілдері

      "Білім туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес білім беруді дамыту тұжырымдамасы мынадай қағидаттарға негізделеді:

      1) барлық адамның сапалы білім алу құқықтарының теңдігі;

      2) зияткерлік дамуын, психологиялық-физиологиялық және жеке ерекшеліктерін ескере отырып, халық үшін барлық деңгейдегі білімнің қолжетімділігі;

      3) азаматтық және ұлттық құндылықтардың, адам өмірі мен денсаулығының, жеке адамның еркін дамуының басымдығы;

      4) адам құқықтары мен бостандықтарын құрметтеу;

      5) білім беру деңгейінің сабақтастығын қамтамасыз ететін білім беру процесінің үздіксіздігі;

      6) білім беруді басқарудың демократиялық сипаты, білім беру жүйесі қызметінің ашықтығы.

      Саланы дамыту тәсілдері білім беру жүйесінің 7 бағыты бойынша қаралады.

1-тарау. Қазақстандықтардың жаңа буынын тәрбиелеу

1-параграф. Формальды білім беру шеңберінде білім алушылардың адамгершілік-рухани және эмоциялық қабілеттерін дамыту

      Өскелең ұрпақты тәрбиелеу – қоғамның, мұғалімдер мен ата-аналар қауымдастығының басты мақсаты. Оқушылар мен студенттерді отанға деген сүйіспеншілікке, ата-бабаларымыздың салт-дәстүрін құрметтеуге және дәріптеуге тәрбиелеу – біздің басты міндетіміз. Қоғамда өскелең ұрпақты тәрбиелеуге деген сананың деңгейін көтеру қажет.

      Жаңа ұрпақты тәрбиелеуге қатысты мәселелерді жүйелеу үшін тәрбиенің тұжырымдамалық негіздері әзірленетін болады. "Іс-шараларды өткізу" тәсілінен "әр деңгейде тәрбиелік жұмыс тәрбиелеу мақсаты мен жобалық тәсіл арқылы" тәсіліне көшу іске асырылады.

      Оқыту мен тәрбиенің құндылыққа бағдарланған тәсілі мектеп климатында, мәдениетінде, барлық қызметкерлердің мінез-құлқында және қарым-қатынасында көрініс табатын орта білім беру жүйесінің ажырамас бөлігі болады.

      Білім беру ұйымдарының тәрбие жұмыстарының жоспарларына балалардың кибермәдениеті бойынша жұмысты енгізу жоспарлануда. Сондай-ақ балаларды олардың рухани дамуына зиян келтіретін ақпарат пен материалдардан қорғау жөніндегі шараларды әзірлеу және енгізу жоспарлануда.

      Негізгі ұлттық құндылықтар жеке тұлғаны рухани-адамгершілік дамытудың және тәрбиелеудің негізі ретінде қарастырылады. Жас ұрпақтың ұлттық құндылықтар және оларды сақтаудың маңыздылығы туралы хабары арттырылады. Білім беру ұйымдарының оқу-тәрбие процесінде отбасылық құндылықтар мен отбасы институтының маңыздылығы дәріптелетін болады.

      Отбасы құндылықтарын танымал ету және оны сақтаудың маңыздылығына назар аудару мақсатында Отбасы күні шеңберінде (қыркүйектің әрбір екінші жексенбісі) әкелер кеңестерінің, ақсақалдар кеңестерінің, аналар кеңестерінің, әжелер кеңестерінің қатысуымен және БАҚ пен әлеуметтік желілерде жариялай отырып, "Менің отбасым – өнерлі отбасы", "Менің отбасым – көптілді отбасы", "Менің отбасым – оқуға құштар отбасы", "Менің отбасым – спорттық отбасы", "Менің отбасым – көңілді отбасы" және басқа да өңірлік конкурстар өткізілетін болады. Өмірлік қиын жағдайдың туындау қаупі бар аймақтағы отбасылар мен адамдарға көмек көрсету мәселелері бойынша ведомствоаралық өзара іс-қимыл регламентін әзірлеу және бекіту жоспарлануда.

      "Өзін-өзі тану" адамгершілік-рухани білім беру бағдарламасына енгізілген жалпы адамзаттық құндылықтар, сондай-ақ "Білім-инновация" лицей-интернаттары мен "НЗМ" ДБҰ-ның "мектеп-бала-ата-ана" үшбұрыш қағидаты бойынша мектеп пен ата-аналардың өзара тығыз қарым-қатынасына негізделген тәжірибесі негізінде білім алушыларды тәрбиелеу және оқыту жүйесін енгізу жалғастырылады. Барлық осы шаралардың жиынтығында әр білім алушының физикалық, ақыл-ой, эмоционалды және адамгершілік дамуына бағытталған тәрбие жұмысының үйлесімді жүйесі қалыптасады.

      Тәрбие жұмысын тиімді ұйымдастыру мақсатында сынып жетекшілігі туралы ережені қайта қарау және сынып жетекшісінің біліктілік сипаттамаларын әзірлеу жоспарлануда.

      Білім алушыларды патриоттық тәрбиелеу мақсатында әскери-патриоттық клубтардың рөлі күшейтіледі, олардың қызметін облыстық білім басқармалары деңгейінде үйлестіру жүзеге асырылады. Білім алушыларды ұйымдасқан қоғамдық қызметке тарту "Жас қыран", "Жас ұлан" балалар-жасөспірімдер қозғалысына, "Ұшқын ой алаңы" дебаттық қозғалысына, мектеп және студенттік парламенттер мен өзін-өзі басқаруға кең және дәйекті мүшелік арқылы қамтамасыз етіледі.

      Студенттерді бағыттар бойынша клубтардың жұмысына тарту кеңейтіледі, студенттік лигаларды (спорттық, дебаттық және т.б.) құру және дамыту жоспарлануда. Студенттерді экологиялық мәдениет пен салауатты өмір салтына баулу эковолонтерлықты дамыту жолымен "Ашық жүрек", "Саламатты жастар" жобалары, "Жас турист" және "Гүлдене бер, Қазақстан" конкурстарын өткізу арқылы жоспарлануда. Сонымен қатар спорт үйірмелері мен секцияларын, оның ішінде ұлттық спорт түрлері бойынша дамыту жоспарланған.

      Студенттердің қоғамдық және волонтерлік қызметін ынталандыру арқылы ЖОО мен ТжКБ ұйымдарында тәрбиелік компонент күшейеді. Ол үшін пилоттық режимде әлеуметтік GPA енгізіледі.

      Экологиялық тәрбие, қоршаған ортаға ұқыпты қарау, экологиялық құндылықтарды, қаржылық және кәсіпкерлік дағдыларды дарыту тәрбиелік іс-шаралар кешені арқылы жүзеге асырылатын болады.

      Табиғатты сақтау үшін жауапкершілік сезімін тәрбиелеу, қоршаған ортаны сақтау проблемасын қабылдау бойынша белсенді өмірлік ұстанымды қалыптастыру тәрбие жұмысының басым бағыттарының бірі болады.

2-параграф. Формальды білім беру шеңберінде білім алушылардың дене саулығын сақтау және нығайту

      Орта білім беру ұйымдарында бұқаралық спорт түрлері бойынша мектептің спорт лигалары мен спорт секцияларының желісін, сондай-ақ "Дене шынықтыру" пәні бойынша олимпиадаларды кеңейту орынды.

      ЮНЕСКО кластерлік бюросымен жасалған меморандум шеңберінде "Сапалы дене тәрбиесі" жобасын енгізу, "Ұлттық спорт түрлері" міндетті бөлімін қосып, оқу жоспарларын жаңарту көзделген. Жоғары оқу орындарында кадрлар даярлау бағдарламаларында дене шынықтырудың сауықтыру, тәрбиелеу және әлеуметтендіру бағдарламаларымен өзара байланысы күшейтілетін болады.

      Дене шынықтыру-спорт жұмысын жетілдіру бөлігінде президенттік тесттерді тапсыруды қамтамасыз ету, мектептегі спорт клубтарының санын ұлғайту және олардың өзара іс-қимылының тиімділігін арттыру бойынша шаралар қабылданатын болады.

      Сондай-ақ жоғары оқу орындарына түсу кезінде президенттік тест нәтижелерін есепке алу мәселесі пысықталатын болады.

      2025 жылға қарай спорт залдары, стандартты спорттық жабдықтар мен мүкәммалдары бар мемлекеттік мектептердің үлесі ұлғаяды.

      Дене шынықтыру сабақтарын және спорт секцияларын сапалы жүргізу үшін жобалық қуаты үлкен мектептердің құрылысы кезінде кемінде екі спорт залы көзделетін болады.

      Орта білім беру ұйымдарында қажеттіліктер мен қазіргі заманғы талаптарға сәйкес дене шынықтыру мен спорт инфрақұрылымы жаңғыртылатын болады. Дене шынықтыру мен спорт инфрақұрылымы бөлігінде кедергісіз ортаны, дене шынықтырумен және мектеп спортымен шұғылдану кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін жағдайлар жасау жоспарлануда.

      Мектептерде АМТ жұмысын тиімді ұйымдастыру үшін олардың қызметін нормативтік құқықтық актілермен регламенттеу көзделеді, сондай-ақ оқу-әдістемелік және кадрлық сүйемелдеу мәселелері шешілетін болады.

      2023 жылға дейін өңірлік ерекшеліктерді ескере отырып, кейіннен практикалық ұсынымдар әзірленіп, оқушылардың дене дамуы мен дене даярлығының жүйелі мониторингін енгізу жоспарланған. Ол үшін қазіргі заманғы технологияларды ескере отырып, білім алушылардың дене дайындығы деңгейіне қойылатын нормативтік талаптар және білім алушылардың дене дайындығының жай-күйін мониторингтеу бағдарламалары жетілдірілетін болады.

      Мектеп спортын ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету мақсатында қосымша жалпы дамыту бағдарламаларын әзірлеуді және жалпы білім беру жүйесіне енгізуді қоса алғанда, дене шынықтыру және спорт, білім алушыларды тәрбиелеу және әлеуметтендіру саласында ғылыми зерттеулер жүргізу көзделетін болады.

      Балалар спортын насихаттау және дамыту мақсатында 2022 және 2024 жылдары Қазақстан оқушылар арасындағы Дүниежүзілік жазғы гимназиадаға қатысады.

3-параграф. Қосымша (формальды емес) білім беру арқылы баланың қызығушылықтары бойынша қабілеттерін дамыту

      ЖАО есебінен қосымша білім беруге мемлекеттік білім беру тапсырысын кезең-кезеңімен ұлғайту мемлекеттік және жеке ұйымдар арасында бәсекелестік туғызады, қалаларда да, ауылдық жерлерде де балалардың тұрғылықты жерінен қадамдық қолжетімділікте үйірмелер мен секциялар желісін кеңейту үшін жағдайлар жасайды, балаларға қосымша білім беру сапасын жақсартады. ЖАО балаларды қосымша білім беретін мемлекеттік ұйымдардың МТБ-сын нығайту, оларды қазіргі заманғы жабдықтармен жарақтандыру жөнінде, соның ішінде ЕБҚ бар балалар үшін кедергісіз жағдайлар жасау үшін шаралар қабылдайды.

      Мемлекеттік білім беру тапсырысын жеке меншік ұйымдарда орналастыру есебінен балаларға қосымша білім беру мектептен тыс ұйымдарда, мектептерде және жеке ұйымдарда қолжетімді болады.

      "Қосымша білім беру навигаторы" ақпараттық сервисін құру балаларды қабылдау және есепке алу, үйірмелер мен секциялар, қызметтердің түрлері, бағдарламалар мазмұны, педагогтер, ақылы, тегін екені, бос орындардың болуы және т. б. туралы ақпараттандыру бөлігінде балалар мен ата-аналар үшін білім беру қызметтері сервисінің сапасын арттырады.

      Оқушылар арасында дебаттық қозғалысты танымал ету және одан әрі дамыту мақсатында ЖАО қажетті ғылыми-әдістемелік, ұйымдастырушылық-педагогикалық, ақпараттық жағдайларды қамтамасыз ету жөніндегі өңірлік жоспарларды әзірлейтін болады.

      Мектеп кітапханалары электрондық ақпараттық ресурстар базасы, оның ішінде цифрландырылған құжаттар коллекциясы, веб-сайттар, веб-порталдар және т. б. бар қосымша білім беретін оқыту алаңдарына трансформацияланатын болады.

      Балалардың, педагогтердің білім қажеттіліктерін анықтау бойынша талдау жүргізу, балаларға қосымша білім беру бойынша көрсетілетін қызметтердің сапасын бағалайтын көрсеткіштер мен индикаторларды әзірлеу, білім беру бағдарламаларын әзірлеу, педагогтердің біліктілігін жүйелі түрде арттыру көрсетілетін білім беру қызметтерінің сапалы деңгейін қамтамасыз етеді.

4-параграф. Балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау, баланың қауіпсіз өмір сүру жағдайларын қамтамасыз ету

      Балалардың әл-ауқатын бағалауға және жағдайын жақсартуға көп өлшемшартты көзқарас үшін 2021 жылы Балалардың әл-ауқатының қазақстандық индексі (бұдан әрі – БӘҚИ) қосымша сынақтан өткізіліп, 2022 жылы енгізіледі. БӘҚИ қабылданғаннан кейін әртүрлі салалардағы балалардың жағдайын жақсарту жөніндегі ұлттық саясаттың тиімділігін қадағалау және балалардың әл-ауқатын қамтамасыз ету саласында қабылданатын шаралардың тиімділігін бағалау үшін ұлттық мониторинг әзірлеу жоспарлануда.

      ЮНИСЕФ-тің бюджеттен тыс қаражаты шеңберінде Балалардың әл-ауқатының интерактивті картасын әзірлеу жоспарлануда.

      Мектептердегі зорлық-зомбылықтың алдын алу және оған ден қою, сондай-ақ оқушылар арасында зорлық-зомбылық туралы хабардар болуды арттыру үшін өмірлік дағдыларды қалыптастыру және суицидтердің алдын алу бойынша бағдарламалар іске асырылуда. Балаларға қатысты және олардың арасында зорлық-зомбылықтың жасырын болуын болдырмау мақсатында жыл сайын кәмелетке толмағандарға қатысты және олардың арасында зорлық-зомбылық деңгейін, білім алушылардың құқықтық қорғалу деңгейін айқындау бойынша әлеуметтік зерттеу жүргізілетін болады.

      Қауіпсіз жағдайларды жасау және болдырмау мақсатында білім беру ұйымдарының талаптарға сәйкес бейнебақылау жүйесімен жабдықталуын 100 %-ға дейін жеткізу, сондай-ақ қолайлы жағдайлармен және т.б. қамтамасыз ету жоспарлануда. Қауіпсіз қол жеткізу, мамандандырылған күзет және бақылау (дабыл түймесі, металл іздегіштер) жүйесі қамтамасыз етіледі. Баланың мектептен келуі мен кетуін бақылау жүйесін, бейнебақылау, сигнал беру және хабарлау жүйесін пайдалана отырып, шаралар кешенін қабылдау жоспарлануда.

      Орта және мамандандырылған мектеп-интернаттарды автобустармен қамтамасыз ету жөніндегі жол картасын іске асыру шеңберінде балаларды, оның ішінде тірек-қимыл аппараты бұзылған балаларды тасымалдау үшін техникалық талаптары жоғары 515 көлік құралы бөлінетін болады. Автобустарды сатып алу "Өнеркәсіпті дамыту қоры" АҚ арқылы лизингке берілетін болады.

      Балалардың денсаулығын сақтау және нығайту құқығын қамтамасыз ету мақсатында 2021 – 2023 жылдарға арналған оқушыларды сапалы теңгерімді тамақпен қамтамасыз ету жөніндегі жол картасын іске асыру жалғастырылады, оның шеңберінде бірыңғай өңірлік мәзірлер бекітіліп, енгізілетін болады. Зерттеу жүргізіліп, оның нәтижесі бойынша мектепке дейінгі ұйымдардың, балалар үйлерінің тәрбиеленушілері мен ТжКБ ұйымдарының білім алушыларының тамақтану нормалары мен рационы қайта қаралатын болады.
1 – 4 сынып оқушыларын тегін мектеп тағамымен қамтуды кеңейту жөнінде шаралар қабылданады.

      Барлық қалалық мектептер кезең-кезеңімен қолма-қол ақшасыз есеп айырысуға көшеді, мектептегі ас блоктары бейнебақылаумен қамтамасыз етіледі, бракераж комиссияларының қызметі жандандырылады. Мектеп асханаларының МТБ-сы, оның ішінде МЖӘ есебінен жақсартылады.

      Халықтың әлеуметтік осал топтарынан шыққан балалар мемлекеттік бюджет есебінен мектеп формасымен қамтамасыз етіледі. Бұл ретте мемлекеттік тапсырыс арқылы мектеп формасын отандық тауар өндірушілерден сатып алу тетігі әзірленіп, іске асырылады.

      Туылған сәттен бастап кәмелетке толғанға дейін балалардың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша мемлекеттік органдардың өзара іс-қимылын қамтамасыз ету, барлық мүдделі мемлекеттік органдардың қауіпсіз және қолайлы оқыту ортасын қаржыландыру және балалардың құқықтарын қорғау мәселелері жөніндегі қызметін үйлестіру мақсатында "Балаларға арналған бюджетті" есептеу әдістемесі әзірленіп, бекітілу сатысында. Балаларға арналған бюджет әдістемесін енгізу орталық және жергілікті атқарушы органдарға балаларға мемлекеттік қаржыландыру көлемін, осы шығыстардың басымдылығын және олардың тиімділік деңгейін анықтауға мүмкіндік береді.

      "Тәуекел тобындағы" балаларды ерте анықтау және оларға уақтылы көмек көрсету, буллингтің жолын кесу мақсатында білім беру ұйымдарының психологиялық қызметтерінің қызметі күшейтілетін болады.

      Тату және қауіпсіз білім беру ортасын қамтамасыз ету және жанжалды жағдайлардың алдын алу мақсатында мектепте татуласу қызметтері құрылады.

      Білім беру жүйесінің психологиялық қызметінің жұмысын реттейтін нормативтік база жетілдіріледі, педагог-психологтардың әдістемелік құралдарының бірыңғай стандарттары әзірленеді.

      Психологиялық қызметтің және мектептегі татуласу қызметтерінің моделін әзірлеу және енгізу жоспарлануда. Оларға ақпараттық және әдістемелік көмек көрсетіледі.

      Қазақстан Республикасында білім беру жүйесіндегі психологиялық қызметті үйлестіретін Ы. Алтынсарин атындағы ұлттық білім академиясының жанынан Білім берудегі психологиялық зерттеулер институтын құру жоспарлануда (ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету және сүйемелдеу, біліктілікті арттыру, білім беру ұйымдарының психологтарын сертификаттау және аттестаттау, супервизия).

      Педагог-психологтардың шамадан тыс жүктеме проблемасы қолданыстағы заңнамаға сәйкес жан басына шаққандағы қаржыландыруды іске асыру шеңберінде оларға мамандандырылған кабинеттер беру арқылы шешілетін болады.

      Қала сыртындағы балалар демалысын ұйымдастыру басым бағытқа ие болады. ЖАО әлеуметтік осал, аз қамтылған отбасылардың балалары, "тәуекел" тобындағы балалар, девиантты мінез-құлықты балалар үшін жазғы лагерьлердің тақырыптық ауысымдарын ұйымдастыратын болады.

      Қосымша білім беру ұйымдарында, жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған ұйымдарда "тәуекел" тобындағы балаларды жеке дамыту бойынша шығармашылық іс-шаралар мен бастамалар кешені іске асырылатын болады.

      Отбасылық құрылыстың басқа нысандарын дамыту бөлігінде балалар үйлерін деинституализациялау бойынша жұмыс жалғасады, бұл жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған ұйымдардың тәрбиеленушілерінің санын азайтуға мүмкіндік береді. Бұдан басқа, жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың отбасылық құрылымының балама нысаны кәсіби (фостерлік) отбасы енгізілетін болады.

      Өмірлік қиын жағдайға тап болған балалары бар отбасыларға әлеуметтік-құқықтық және психологиялық-педагогикалық қолдау көрсету жөніндегі орталықтар мен психологиялық қызметтер желісін дамыту (балалар үйлерін трансформациялау), сонымен бірге ата-аналарға немесе оларды ауыстыратын тұлғаларға құқықтық және консультациялық көмек көрсету бойынша баланы асырап алушы ата-аналар мектептерін дамыту жөніндегі жұмыс жалғасатын болады.

      Педагогтердің, психолог-педагогтердің, әлеуметтік педагогтердің, мектеп әкімшілігі мүшелерінің біліктілігін арттыру жүйесінде мектептегі психологиялық қызмет пен мектепте татуласу қызметін ұйымдастыру мәселелері бойынша оларды ұйымдастырудың қазіргі заманғы нысандары қолданылатын болады.

      Түрлі ведомстволарда: білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік қорғау, құқық қорғау органдарында жұмыс істейтін мамандардың қызметін бірыңғай ұйымдық құрылымға біріктіретін кешенді ведомствоаралық тәсілді ұйымдастыру жоспарлануда.

      Балалар құқықтарының бұзылуына жедел ден қою жөніндегі іс-шараларды іске асыру және балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау жөніндегі мониторингтік топтардың қызметін ұйымдастыру жоспарлануда. Балаға жедел көмек көрсету үшін республикалық қызмет құрылады.

      Балалардың құқықтарын қорғау, жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың оқу және тұру жағдайларын зерделеу мақсатында жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру, денсаулық сақтау және халықты әлеуметтік қорғау ұйымдарының қызметіне мониторинг жүргізілетін болады.

      Балалар бірлестіктерін және "Балалар өкілі" (Балалар өкілдіктері) балалардың әлеуметтік бастамаларын дамыту жөнінде шаралар қабылданатын болады. Жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған ұйымдардың балалардың өзін-өзі басқару көшбасшылары кеңесінің мүшелері үшін "Көшбасшылық пен Абырой" атты іс-шаралар циклі өткізілетін болады.

      Білім беру ұйымдарын басқарудағы қамқоршылық кеңестердің рөлі нығайтылатын болады. Білім беру ұйымдарында қамқоршылық кеңестің жұмысын ұйымдастырудың және оны сайлау тәртібінің үлгілік қағидаларына сапалы құрам алу және сайлау рәсімдерінің ашықтығына қол жеткізу мақсатында кандидаттарды сайлауды регламенттеу және өкілеттіктерін кеңейту бөлігінде толықтырулар мен өзгерістер енгізілетін болады. Қағидалар білім беру деңгейлері бойынша әзірленеді.

2-тарау. Педагогтердің кәсіптік және мәдени капиталын арттыру

1-параграф. Педагогтерге қолайлы жағдай жасау

      Еңбекті материалдық және материалдық емес ынталандыру және педагогтердің оң имиджін қалыптастыру шараларының кешенін іске асыру жалғастырылады.

      Педагогика қызметкерлерінің арасында әділдік орнату мақсатында "Педагог мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасының Заңы әлеуметтік қорғау, мәдениет және спорт, денсаулық сақтау жүйесіндегі білім беру ұйымдарының педагогтеріне де қолданылатын болады.

      МДТО саласының кадрлық әлеуетін оларды даярлау, біліктілігін арттыру және аттестаттау, әлеуметтік мәртебесі мен жалақысын арттыру жүйесін жетілдіру жолымен күшейту жоспарлануда.

      Мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік білім беру педагогтерінің еңбегіне ақы төлеу 2024 жылға дейін төрт жыл ішінде екі есеге ұлғайтылатын болады. Мектепке дейінгі және орта білім беру ұйымдарының басшылары мен олардың орынбасарларының жалақысын арттыру, жеке санаттағы педагогтерге еңбекақы төлеу жүйесін айлықақы жүйесіне көшіру мәселесі пысықталатын болады. Беделді халықаралық олимпиадалар мен конкурстардың жеңімпаздарын дайындаған педагогтер үшін біржолғы ақшалай сыйақы төлеу көзделеді.

      ЖАО олимпиада, конкурстар, турнирлер, соның ішінде робототехника және бағдарламалау жеңімпаздарын, жүлдегерлерін дайындаған педагогтерді көтермелеу шараларын қабылдайтын болады.

      Ауыл мектебіндегі 5 жылдық жұмыс өтілінен кейін қабылдау емтихандарын өткізе отырып, қазақстандық жоғары оқу орындарының магистратурасына басым қабылдау үшін ауыл мұғалімдеріне арналған жеке квота енгізу мәселесі пысықталатын болады.

      Сонымен қатар ұлттық біліктілік тестілеуінен өту бойынша педагогтерді аттестаттауға қойылатын талаптар, оның ішінде тестілеуден өту балдарының пайызын 90 %-ға дейін арттыру және педагогтердің портфолиосын бағалау өлшемшарттарын жаңарту арқылы күшейтілді.

      Мектептегі мұғалімнің кәсіптік рөлі оқу, жобалау және зерттеу қызметін ұйымдастырушыға, консультантқа, зерттеушіге, жоба жетекшісіне, білім беру, оның ішінде цифрлық ортадағы "навигаторға" өзгереді. Педагогтер өздерінің педагогикалық және әдістемелік практикасын үнемі жетілдіруді және жаңартуды көздейтін өз бетінше білім алуға ынталандырылатын болады.

      Педагогтің әлеуметтік әл-ауқаты мен әлеуметтік мәртебесі жұмыстың шығармашылық сипатына, оқыту әдістемелерін, технологияларын таңдаудағы дербестікке, жалақыны арттыруға, қосымша ақыны ынталандыруға, кәсіби даму шеңберін кеңейтуге байланысты артады.

      ТжКБ-да өндірістік оқыту шеберлерінің жетіспеушілігі мәселесін шешу мақсатында өндірістен мамандар ағынын ынталандыру бойынша жұмыс жалғасады. Өндірістен тартылған педагогтерге тиісті қосымша ақысы бар "педагог-сарапшы" біліктілік санаты берілетін болады. Осылайша, ТжКБ мемлекеттік ұйымдарының арнайы пәндер оқытушылары мен өндірістік оқыту шеберлерінің жалпы санынан өндірістен тартылған мамандардың үлесі 20 %-ға дейін ұлғаяды.

      Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беруде мемлекеттік білім беру грантының құнын арттыру жоғары оқу орындарына ПОҚ және жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру жүйесі қызметкерлерінің жалақысын айтарлықтай арттыруға мүмкіндік берді. Жоғары оқу орындарының КЕАҚ-ға айналуы жоғары оқу орындарының қаржылық ағындары мен пайда көздерін әртараптандыру үшін қолайлы жағдайлар жасады, бұл ПОҚ үшін әлеуметтік пакеттерді ұсынуға, жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру жүйесінің оқытушылары мен қызметкерлерінің кәсіби дамуы үшін қаражатты жоспарлауға мүмкіндік береді.

2-параграф. Педагогикалық кадрлармен қамтамасыз етілу және педагогикалық білім беруді жаңғырту

      Мектепке дейінгі білім беру ұйымдары педагогтерінің, әсіресе балаларды ерте дамыту және оқыту тақырыбы бойынша оқыту тәсілдері мен мазмұнын және бағдарламасын жетілдіру жоспарлануда. МДТО педагогтерін даярлауды жүргізетін жоғары оқу орындары мен ТжКБ ұйымдарының жанынан кадрлар даярлауда теория мен практиканың бірлігін қамтамасыз ету үшін ресурстық орталықтар немесе балабақшалар құрылады.

      Баланың жан-жақты дамуы, бастамаларын жеке қолдау, балалардың эмоциялық, моральдық, психикалық, психологиялық салауаттылығы мен дамуы үшін балаға мейірімді даму процесі мен ортаны ұйымдастыру үшін педагогтің әр баламен сапалы маңызды өзара іс-қимылын қамтамасыз ету мақсатында үлкен (4 жастан бастап балалар), мектепалды топқа (5 жастан бастап балалар) есептеп, тәрбиеші лауазымының штат бірліктерінің саны артады.

      Мектепке дейінгі ұйымдағы тәрбиешілердің балаларға арақатынасы және кәсіптік жүктемесі ЭЫДҰ елдерінің нормаларына сәйкес келтіріледі.

      Педагог кәсібін таңдау болашақ талапкердің осы салада жұмыс істеуге деген тікелей ықыласы мен бейімділігіне байланысты болуы керек. Педагогикаға бейімділікті анықтау үшін оқушылардың кәсіптік қалауын диагностикалау жүргізіледі және анықталған оқушылар үшін "болашақ мұғалімі" элективті пәні енгізіледі, сондай-ақ таңдалған мамандыққа түсуге қолдау көрсету бойынша шаралар кешені ұсынылады. Педагогикалық мамандықтар бойынша түсу үшін сапалы іріктеу жоғары оқу орнына түсу кезінде жоғары шекті деңгей арқылы қамтамасыз етіледі (75 балл).

      Орта білім беру жүйесіне педагогикалық жоғары оқу орындары жанынан қайта даярлаудан өтетін магистр және PhD дәрежелері бар мамандар тартылады. Осылайша, мұғалім мамандығына "бүйірінен кіру" кеңінен дамиды, онда белгілі бір салада жұмыс тәжірибесі мен білімі бар мамандар мұғалімдер қатарын толықтырады, осылайша жалпы кәсіптің кәсіби деңгейін арттырады.

      Мұғалімдер тапшылығы бар өңірлер үшін қолдау шараларының тиісті пакетімен мектептерге үздік педагогтерді тартудың арнайы бағдарламасы әзірленетін болады.

      Жоғары оқу орындары базасында ТжКБ ұйымдарының түлектері қатарынан арнайы пәндер оқытушылары мен өндірістік оқыту шеберлерін даярлау ұйымдастырылатын болады.

      Даярлау бағыттарының сабақтастығын қамтамасыз ету үшін педагогикалық жоғары оқу орындары мен ТжКБ ұйымдарының, педагогтердің біліктілігін арттыруды жүзеге асыратын ұйымдардың мектепке дейінгі, қосымша, арнайы, мамандандырылған, орта және кәсіптік-техникалық білім беру ұйымдарымен тығыз ғылыми-практикалық өзара іс-қимылы белгіленеді. Аталған білім беру ұйымдарында педагогикалық бағыттағы студенттер үшін 1 курстан бастап белсенді практикадан өту жоспарланған.

      Өзгерген болмысқа және озық білім беру практикасына сәйкес "педагог құзыретінің шеңбері" – "Педагог" кәсіптік стандартын әзірлеу жоспарлануда, ол білім берудің барлық деңгейлеріндегі педагогтердің кәсіптік даму траекториясының бірыңғай бағдарына айналады. Кәсіптік стандартты ескере отырып, білім беру бағдарламалары, сертификаттау және аттестаттау рәсімдері, үздіксіз кәсіптік дамудың мазмұны әзірленіп, жаңартылады және педагог кадрдың қызмет бойынша жылжу стратегиясы құрылады.

      "Педагог" кәсіптік стандартының негізінде педагогті даярлау бөлігінде педагогикалық және басқа жоғары оқу орындарын аккредиттеу стандарты қабылданады.

      Педагогикалық білім беруді трансформациялау мақсатында педагогикалық бағыттар бойынша кадрлар даярлауды жүзеге асыратын жоғары оқу орындары мен ТжКБ ұйымдарын бейіндеу арқылы педагогтерді даярлау жүйесін жаңғырту жоспарлануда.

      Үш тілде оқытуды ұйымдастыру үшін жоғары оқу орындарында ағылшын тілінде пәндерді оқытатын мұғалімдерді даярлау жалғасатын болады.

      Педагогикалық білімнің білім беру бағдарламалары балаларға қосымша білім беру жөніндегі пәндермен толықтырылатын болады.

      Бағдарламалау, робототехника және 3D-принтинг бойынша бөлімдерді қосу арқылы "Информатика" даярлау бағыты бойынша педагогикалық жоғары оқу орындарының білім беру бағдарламалары өзектілендірілетін болады.

      Педагогикалық кадрларды даярлаудың барлық бағыттары бойынша ЕБҚ бар балалармен жұмыс істеу модулі көзделетін болады.

      Жоғары оқу орындарында педагог-психологтарды даярлаудың білім беру бағдарламаларын олардың практикаға бағдарлануын күшейту мақсатында қайта қарау жоспарлануда.

      Педагог кадрларды даярлау сапасын арттыру үшін аккредиттеу агенттіктері педагог кадрларды даярлауды жүргізетін ТжКБ ұйымдары мен жоғары оқу орындары үшін мамандандырылған стандарттарды әзірлеуді жоспарлады. Осы процеске қатысушылардың барлығының институционалдық өзара іс-қимылын қалыптастыратын педагогтерді үздіксіз кәсіптік дамыту тәсілдері енгізілетін болады. Осылайша, педагогтердің біліктілігін арттыру курстарын өткізетін ұйымдар болашақ педагогтердің үздіксіз кәсіптік дамуын қолдау шеңберінде студенттерді қысқа мерзімді практикалық-бағдарланған курстарда оқытуды іске асыратын болады, сондай-ақ практикалық жұмыс тәжірибесін игеру мақсатында педагогикалық жоғары оқу орындарының ПОҚ үшін білім беру ұйымдарында тағылымдамалар ұйымдастыратын болады.

      Қазақ әйелдер ұлттық педагогикалық университеті МТБ-ны жарақтандыру жолымен жаңғыртылатын болады.

3-параграф. Педагогтің үздіксіз кәсіптік дамуы

      Қазіргі уақытта "педагог біліктілігін арттыру" парадигмасының "педагогтің үздіксіз кәсіптік дамуына" ауысуы пісіп-жетілді, бұл кезде осы процестің әрбір кезеңі (кәсіптік бағдарлау; педагогикалық даярлық; мектеп; біліктілікті арттыру) педагогтің кәсіптік дамуы бойынша өз функцияларын сабақтастық қағидатына және дәйекті орындауға негізделетін болады. Жаңа парадигмаға сәйкес педагогтің үздіксіз кәсіби даму тұжырымдамасы әзірленетін болады.

      Педагогтердің біліктілігін арттыру курстары бағдарламаларының мазмұны педагогке педагогикалық қызметтің барлық түрлерін іске асыру үшін қажетті пәндік, психологиялық-педагогикалық, әлеуметтік, цифрлық және басқа да құзыреттердің оңтайлы арақатынасын қамтитын болады.

      Педагогтердің кәсіптік құзыреттілігін арттыру үшін педагогтердің біліктілігін арттыру курстарының білім беру бағдарламаларының мазмұны қайта қаралатын болады. Кәсіптік құзыреттіліктерді қалыптастыру негізінде практикаға бағдарланған біліктілікті арттыру курстары енгізілетін болады. Сондай-ақ пәндер бойынша барлық оқу бағдарламаларын іске асыру шеңберінде инклюзивті ортада оқыту ерекшеліктерін зерделеуді көздейтін модульдер енгізілетін болады.

      Инклюзивті білім беру жағдайында жұмыс істеу үшін педагогтердің біліктілігін арттыру оқытудың әмбебап дизайны қағидаты (сараланған тапсырмаларды қолдана білу, оқу бағдарламаларын бейімдеу, ЕБҚ бар балаларға қажетті қолдауды ұйымдастыру) негізінде жүзеге асырылатын болады. Педагог-ассистенттерді сертификаттау қағидалары және сертификаттау курстарының бағдарламалары (балалардың психологиялық-педагогикалық ерекшеліктері мен қажеттіліктерін есепке алу, сараланған көмекті дұрыс ұйымдастыра білу, көру қабілеті бұзылған балаларға арналған Брайль қарпін білу, есту қабілеті бұзылған балаларға арналған дактилологияны білу, аутизмі бар балаларға арналған арнайы технологияларды білу және т.б.) әзірленетін болады.

      Біліктілікті арттыру курстары (пәндік, IT-құзыреттер, инклюзивтік және т.б.) арқылы педагогтердің құзыреттілігін дамыту, өңіраралық және республикалық деңгейлерде педагогтердің үздік практикаларын трансляциялау жалғасады.

      Педагогтердің IT дағдылары деңгейінің диагностикасын жүргізу негізінде педагогтерді цифрлық дағдыларға оқыту бағдарламасы дамытылады және өзектілендіріледі.

      Жоғары оқу орындарының институционалдық әлеуетін ұлғайту мақсатында балаларды ерте дамыту саласында білім беру қызметтерін ұсынатын ПОҚ-тың тағылымдамадан өтуі үшін мамандықтар "Болашақ" халықаралық стипендиясы үшін басым бағыттар тізіміне енгізілетін болады.

      Ісін жаңа бастаған педагогтердің кәсіптен кету проблемасын шешу үшін "Өрлеу" ҰБАО ісін жаңа бастаған педагогтер үшін кәсіпке кірісу және тәлімгерлерді оқыту бағдарламалары әзірленетін болады. Мамандығы бойынша жұмыс істемеген және ұзақ уақыт (3 жыл және одан көп) сабақ бермеген педагогикалық білімі бар адамдар үшін біліктілікті арттыру курстары әзірленетін болады. Бұл шаралар мұғалімдерге деген сұраныс мәселесін шешуге ықпал етеді.

      Білім беру ұйымдарындағы әдістемелік жұмыс педагогтердің кәсіптік дамуымен тығыз байланысты, осыған орай біліктілікті арттыру курстарымен айналысатын ұйымдар мектепке дейінгі және орта білім беру ұйымдарын оқу-әдістемелік сүйемелдеумен айналысуды жалғастырады. Нәтижесінде тәрбиеленушілер мен барлық деңгейдегі білім алушылардың білім сапасына бағытталған әдістемелік жұмыс педагогтер қызметінің сапасымен байланысты болады және тұрақты және үздіксіз сипатқа ие болады.

      Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша біліктілікті арттыру курстарын өткізу тәсілі қайта қаралатын болады.

      Педагогтердің біліктілігін арттыруды педагогтерді оқыту тиімділігінің айқындылығы мен айқын индикаторлары негізінде біліктілікті арттыру курстарының сапасын сыртқы бағалау шеңберінде сапаның бекітілген сипаттамаларына сәйкес келетін ұйымдар үш жылда кемінде 1 рет жүзеге асыратын болады және "өмір бойы оқу" парадигмасына негізделеді.

      Өзгерген жағдайларды және педагогтің кәсіптік деңгейіне қойылатын талаптардың жоғарылағанын ескере отырып, педагогтердің біліктілігін арттыру процесін ресурстық қамтамасыз ету тәсілдерін қайта қарау жоспарлануда. Біліктілікті арттыру курстарының құнын есептеу әдістемесі қайта қаралатын және бекітілетін болады. Бұл педагогтердің кәсіптік дамуының дербестендірілген траекторияларын табысты іске асыру үшін неғұрлым қолайлы мүмкіндіктер жасайды. Қолданыстағы біліктілікті арттыру бағдарламалары жаңартылады, жаңа білім беру бағдарламалары әзірленеді. Бизнес-мектептердің жаттықтырушыларын тарта отырып, көшбасшылық және басқарушылық құзыреттерді дамыту бойынша орта білім беру ұйымдары басшыларының жеке қажеттіліктерін айқындайтын зерттеулер негізінде бағдарламалар әзірлеу жоспарлануда.

      ТжКБ ұйымдарында оқыту сапасын арттыру үшін басқарушылық құзыреттер бойынша біліктілікті арттыру курстарын ұйымдастыру, тиімділіктің негізгі көрсеткіштері, ротациялау тетігі, басшылар рейтингі бойынша басшылардың қызметін бағалауды енгізу жалғастырылады. Бұл заманауи менеджерлер командасын, сондай-ақ "Көшбасшылар корпусы" жобасы арқылы ТжКБ басшыларының кадрлық резервін қалыптастыруға мүмкіндік береді.

      Педагогтердің құзыреттіліктерінің жаңа жиынтығын қалыптастыру үшін педагогикалық қызмет бойынша үздік практикалардың бенчмаркингі бойынша жұмыс ұйымдастырылады және ТжКБ жүйесінің педагогтері арасында кәсіптік шеберлік конкурстары ұйымдастырылады.

      Жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру жүйесінде топ-менеджмент үшін біліктілікті арттыру курстары, сондай-ақ "Болашақ" бағдарламасы шеңберінде ПОҚ-ның тағылымдамалары өткізілетін болады. Сонымен қатар жоғары оқу орындары ПОҚ-ның оқытылатын пәндер мазмұны бойынша кәсіптік деңгейін арттырудың ауқымды бағдарламасын өткізу жоспарлануда.

      Барлық осы шаралар тұтастай алғанда кәсіпқойлықтың, цифрлық сауаттылықтың, адами капитал, ең алдымен педагогтердің, ал одан әрі білім алушылардың сапасын арттырудың негізіне айналады.

3-тарау. Тең бастапқы мүмкіндіктер жасау

1-параграф. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуға қолжетімділікті кеңейту

      2-6 жастағы балаларды сапалы МДТО-мен қамтамасыз ету бойынша нақты шаралар қабылданады. Ең алдымен, бұл МЖӘ және бизнесті тарту негізінде балабақшаларды ашу.

      ЖАО халықтың мектепке дейінгі білім беру қызметтеріне қажеттіліктерін есепке алу тәсілдерінің өзгеруіне, сондай-ақ көші-қон ағындары мен бала туу болжамына байланысты үлгілік балабақшалар салу жоспарларын қайта қарайтын болады.

      Меншік нысанына қарамастан балалардың мектепке дейінгі ұйымдарда болу қауіпсіздігіне, дамытушы заттық-кеңістіктік ортаны жарақтандыруға және абаттандыруға қойылатын талаптар арттырылады, сондай-ақ жайлы жағдайлар, оның ішінде ауыз сумен, санитариямен және гигиенамен қамтамасыз ету жасалатын болады. Жұмыс істеп тұрған барлық мектепке дейінгі ұйымдарда балалардың инклюзивті білім алуы үшін жағдайлар жасалады.

      Мектепке дейінгі ұйымдар жанындағы ата-аналардың консультациялық пункттерінің саны ұлғайтылады, оларды ғылыми және әдістемелік қолдау, оның ішінде оқыту онлайн курстары мен мобильді қосымшалар арқылы күшейтіледі. Бұл ретте ата-аналарды мектепке дейінгі ұйым қабырғасында баланы тәрбиелеу процесіне тұрақты және белсенді тарту тетіктері пысықталып, енгізіледі.

      Түзету педагогикасы және инклюзивті практика орталығы әдістемелік сүйемелдеу деңгейін арттыру мақсатында авторлық оқу бағдарламаларын, оқу басылымдары мен оқу құралдарын әзірлейтін болады.

      Балаларды МДТО-мен қамтудың қосымша және баламалы тетігі ретінде әлеуметтік бала күтушілер институтын енгізу мәселесі пысықталатын болады.

      Таңдау бойынша мектепке дейінгі ұйымның қызметтеріне ақы төлеу үшін қаржыландырудың ваучерлік тетігін енгізуді қоса алғанда, балабақшалар құрылысына жеке бизнесті тарту үшін қолдаудың жаңа нысандары әзірленетін болады. Жеке меншік МДҰ-да МДТО-ға мемлекеттік білім беру тапсырысын беруді Оқу-ағарту министрлігінің операторына жүктеу мәселесі пысықталатын болады.

2-параграф. Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарындағы мазмұнды мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жаңа моделі шеңберінде жаңғырту

      Қазақстанда мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуды дамытудың жаңа моделін іске асыру шеңберінде деңгейдің мақсаты БХСС-2011 (ЮНЕСКО, 2013 жыл) сәйкес сапалы түрде өзгертілетін болады. Яғни, баланың танымдық, физикалық, әлеуметтік және эмоционалды дамуын қолдау және оны отбасылық жағдайдан бөлек ұйымдастырылған оқумен таныстыру үшін кешенді тәсіл қамтамасыз етіледі. Тәрбие мен оқыту баланың бастауыш мектепте оқуы және қоғамда әлеуметтенуі үшін қажетті базалық өмірлік дағдыларын дамытуға бағытталатын болады. Мектепке дейінгі ұйымдарды оқу басылымдарымен және қосымша білім беру ресурстарымен, оның ішінде электрондық форматта жарақтандыру жақсарады.

      Мектепке дейінгі ұйымның өзінің тақырыптық даму бағытын іске асырудағы тиімділігін арттыру мақсатында үлгілік оқу жоспарының вариативтік компоненті кеңейтіледі және ұйымның педагогикалық кеңесіне авторлық бағдарламаларды әзірлеу және бекіту құқығы беріледі. Бұл ретте баланың даралығы мен субъективтілігін қолдауға бағытталған кедергісіз даму ортасын, трансформацияланатын ойын және тақырыптық аймақтарды құруға ерекше назар аударылатын болады.

      Ұлттық және халықаралық тәжірибені, оның ішінде ЮНЕСКО ұсынымдары мен мектепке дейінгі білім беру сапасын жаһандық зерттеулердің талдауы негізінде "ұйымдастырылған оқу қызметі" ұғымының мазмұны және баланың дамуындағы режимдік сәттердің маңыздылығы қайта қаралатын болады. Оқу бағдарламаларының мазмұнын игеру үшін мектепалды даярлықтың тәрбиелік-оқыту рәсіміне оқытудың инновациялық ойын әдістері енгізіледі.

      МДҰ-ны ғылыми-әдістемелік және әдіснамалық сүйемелдеуді жақсарту және МДТО педагогтерін қолдау, мамандардың мәртебесін арттыру мақсатында балаларды ерте дамыту институты жұмыс істейтін болады.

      Зерттеулер негізінде алғаш рет МДТО сапасын тәуелсіз ұлттық бағалау жүйесі әзірленеді және енгізіледі. Жүйеде ұйымдастыру деңгейінде ғана емес (құрылым, МТБ, педагогтердің біліктілігі, оқу бағдарламасы), сонымен қатар процесс деңгейінде (педагогикалық қызмет, ойын уақыты, балалардың педагогпен және өзара өзара іс-қимылы, отбасын тарту) және түпкілікті нәтиже (ата-аналардың қанағаттануы, балалардың әл-ауқаты, балалардың когнитивті және когнитивті емес дағдылары, мектепке дайындығы) саланың сапалық параметрлерін ескеретін ECERS ерте балалық шақтағы қоршаған ортаның рейтингтік шәкілі пайдаланылатын болады.

      Бала скринингінің, оның психологиялық-медициналық-педагогикалық диагностикасының және медициналық және мектепке дейінгі ұйымдар мамандарының байқауының деректері негізінде ЕБҚ ерте анықтау және түзету жүйесін құру мақсатында білім беру, әлеуметтік қорғау салаларының ақпараттық жүйелеріне және медициналық ақпараттық жүйеге интеграциялау және бірлесіп қол жеткізу тетіктері пысықталатын болады.

      Мектепке дейінгі ұйымдарды IT-жарақтандыруға қойылатын санитариялық-гигиеналық талаптарды қайта қарау және балаларды тәрбиелеу мен оқытуда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану мәселелері пысықталатын болады.

3-параграф. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту саласын көшбасшылық негізінде басқарудың тиімділігін арттыру

      Кезекке қоюдың өңірлік ақпараттық жүйелеріне қойылатын талаптар, оның ішінде ҰБДҚ-мен интеграция, міндетті аудит, LMS, блокчейн, бірінші жылы ақпараттық жүйені өнеркәсіптік пайдалануға енгізу жөніндегі провайдердің міндетін енгізу және аттестаттаудан өту арқылы біріздендіріліп, күшейтілетін болады. Интеграция МДҰ-ға түскен кезде балаға бүкіл білім беру траекториясы бойында оның бірегей цифрлық ізін сақтайтын әмбебап ID беруге мүмкіндік береді. Композиттік мемлекеттік қызметте МДҰ-дан орын алу үшін кезекке қою белсенді емес, баланың ата-анасының немесе өзге де заңды өкілдерінің қалауы бойынша жүзеге асырылатын болады.

      Мемлекеттік тапсырысты орналастыру жүйесі халықтың МДТО-ға қажеттілігін есепке алудың өзгеруіне және ата-аналар үшін ваучерлердің енгізілуіне байланысты қайта қаралатын болады. Өңірлік көші-қон ағындары мен бала туу, аумақтық бөліністің (аудан, шағын аудан) демографиялық көрсеткіштерін болжамдау МДҰ-да мемлекеттік тапсырысты орналастыруды жоспарлаудың міндетті шарты болады.

      Ваучерлерді енгізу қаражатты ата-анаға бекітуге және бәсекелестікті күшейтуге мүмкіндік береді, өйткені ата-аналар мектепке дейінгі білім беру қызметтерінің ең қолайлы жеткізушісін таңдауға нақты мүмкіндік алады.

      Көшбасшылық қағидаттарын жаппай енгізу МДҰ менеджментінің деңгейін арттырудың маңызды шарты болады. Зерттеулер жүргізу арқылы МДҰ-ны басқаруда айрықша жетістіктерге қол жеткізген МДТО саласындағы көшбасшылар-басқарушылар корпусы құрылады. Бұдан басқа, эмпирикалық зерттеулер негізінде әрбір өңірде қолданыстағы МДҰ-лардың базасында өсу нүктесі болатын құзырет орталықтары жұмыс жасайтын болады. Мүмкіндік болған жағдайда, осындай құзырет орталықтарының айналасында бірыңғай басқару орталығымен МДҰ-лардың альянстары құрылатын болады. МДҰ-лардың мұндай бірлестігі басқарушы көшбасшылардың озық тәжірибесін тұрақты негізде таратуға және мемлекеттік балабақшалар мен шағын орталықтардың практикасына енгізуге, сондай-ақ кадрлық және қаржылық ресурстарды оңтайландыруға мүмкіндік береді.

4-тарау. Орта білім беру жүйесі арқылы саналы және жан-жақты дамыған азаматты қалыптастыру

1-параграф. Мектепте қолайлы жағдайлар мен оқу ортасын құру

      Оқытудың қолайлы ортасын құрудың негізгі нысаналы көрсеткіштерінің бірі 2030 жылға қарай бір ауысымдық оқытуға көшу болады. Жаңа мектептер салу демографиялық және көші-қон көрсеткіштерін ескере отырып жүзеге асырылатын болады. 2025 жылға дейін 1000 жаңа мектеп, оның ішінде МЖӘ тетігі, жеке меншік мектептерді ашу есебінен салынатын болады, бұл авариялық және үш ауысымды мектептер проблемаларын, контингенттің өсуін ескере отырып, оқушы орындарының тапшылығын шешуге мүмкіндік береді.

      Құрылысқа арналған қаржыландыруды бөлу кезінде басымдық ғимараттардың табиғи тозуы, авариялығы, күрделі жөндеуге қажеттілік, үш ауысымдылық, оқушы орындары тапшылығының болуы, халықтың табиғи өсуі мен көші-қоны болады.

      Бір ауысымдық оқыту нысаны бар 2000 және 2500 орындық мектептердің үлгілік жобалары әзірленеді. Жоба бойынша оқу-тәрбие процесін сапалы жүргізу үшін бастауыш, негізгі және орта буынға арналған жеке блоктар қарастырылған.

      Мектептерде білім алушыларға қолайлы және қауіпсіз жағдайларды жасау мақсатында "Жайлы мектеп" ұлттық пилоттық жобасы іске асырылады, оның шеңберінде оқушы орындарына тапшылықты қысқарту, мектеп кеңістігінің сыртқы түрі заманауи эстетикалық тартымды болатындай мектепті оқу жабдығының толық жинағымен және жиһазбен жабдықтау стандартын бекіту қарастырылған.

      "Жайлы мектеп" ұлттық пилоттық жобасы шеңберінде МЖБС сәйкес
2025 жылдың соңына дейін бірыңғай заманауи құрылыс және тиісті жабдықтармен жарақтандыру жобалары бойынша кемінде 800 мың орындық мектеп салу көзделген.

      Мектептерде мамандандырылған кабинеттер, заманауи жабдықтармен жабдықталған әмбебап шеберханалар, спорт залдары, кітап қоймасы, ресурстық орталық, медиатека және оқу залы бар кітапхана жұмыс істейтін болады.

      Мектеп аумағында дене шынықтыру-спорт аймақтары, ашық ойындарға арналған алаңдар орналасатын болады.

      Шағын елді мекендердің инфрақұрылымын жаңарту және балаларды қолдау мақсатында жылдам салынатын технологияларды қолдана отырып заманауи жабдықтармен жарақтандырылған 110 және 180 орындық ШЖМ салу бағдарламасы іске асырылатын болады, балалардың мектеп ғимаратында және оның аумағында ішкі және сыртқы бейнебақылау жүйелері арқылы болуының қауіпсіз жағдайлары жасалатын болады.

      Мектеп үй-жайларын кеңістікте ұтымды ету және оларды әр өңірде пайдалану тиімділігін арттыру жоспарлануда.

      Кейіннен демографиялық толқынның бәсеңдеуін ескере отырып, мектептер тірек ауылдық елді мекендер мен аудан орталықтарындағы негізгі қоғамдық аймақтар ретінде жобаланатын болады.

      ЖАО балаларға қолайлы жағдай жасау мақсатында барлық мектептер ауыз судың базалық көздерімен, бөлек ең аз жабдықталған дәретханалармен және қол жууға арналған базалық құралдармен қамтамасыз етілетін болады. Сондай-ақ мектептердің барлық ғимараттары компьютерлермен жабдықталады (1:5 есебінен), интернетке қосылу жылдамдығы 50 МГб/сек-тен төмен емес және шектеусіз трафик болады. Барлық мектептерде қазақстандық өндірістің жабдықтарын қолдана отырып, сымсыз оқу желілері орналастырылатын болады.

      Білім беру жүйесінің күтпеген және төтенше жағдайларға тұрақтылығын арттыру, қашықтықтан оқытуды қамтамасыз ету мақсатында цифрлық қолжетімділігі төмен өңірлерден бастап мектептерді компьютерлік техникамен жарақтандыру жалғастырылады.

      Оқушыларға, ата-аналарға, мұғалімдерге арналған бұлтты білім беру ресурстары (бейнематериалдар, оқыту ойындары, онлайн-тесттер, сабақ сценарийлері және т.б.) үнемі жаңартылып отырады. Қашықтан оқыту форматтары үшін ақпараттық жүйелердің сапасы артады.

      Цифрлық білім беру ортасы дәстүрлі баламасымен бірге, қажет болған жағдайда оны толықтырып, мұғалім мен оқушылар арасындағы коммуникацияның және кері байланыстың жаңа арналарына қолжетімділікті аша отырып, жұмыс істейтін болады.

      Тегін курстар, цифрлық дағдыларды дамыту бойынша оқушыларға арналған жазғы лагерьлер ұйымдастырылады: кодтау, бағдарламалау, робототехника, 3D басып шығару және басқалар. Робототехника кабинеттері қажетті құралдармен жабдықталады (lego mindstorms ev3, Arduino және т.б.).

      Мектептерді цифрлық білімге жаппай қосу ата-аналар мен білім алушылардың қашықтан оқыту форматын таңдау мүмкіндігін қамтамасыз етеді. Қашықтан оқыту білім беру сапасын бақылауды қамтамасыз ете отырып, оқытудың ықтимал форматының бір бөлігі ретінде одан әрі дамытылады және нормативтік құқықтық қамтамасыз етіледі.

      ЦБР-ға қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін әлеуметтік осал отбасылардан шыққан балаларға білім беру сапасын арттыруға бағытталған "Цифрлық мұғалім" жобасы іске қосылады. Білім беруді дараландыру үшін әрбір баланың қажеттіліктерін ескере отырып, қолданыстағы ақпараттық жүйе шеңберінде "Цифрлық портфель" дамытылады, ол сапалы онлайн-білім беру контентіне қол жеткізуге жол ашатын болады.

      Барлық мектеп пәндері бойынша бұлтты жүйені қолдана отырып, біртіндеп оқуға көшу, білім беру мазмұнына ашық қол жеткізу жоспарланған. Бұлттық жүйе цифрландырылған оқу материалдарын, білім алушылардың оқу жетістіктерін, LMS платформаларын және басқа да цифрлық ресурстарды қамтитын болады.

      Оқушының оқу жетістіктері және ол туралы барлық ақпарат әрбір білім алушының ID-не байланыстырылады. Педагогтердің кәсіби деңгейін көрсететін материалдарды жинақтау, сақтау үшін электрондық портфолио құру жоспарланған.

      ҰБДҚ цифрлық трансформацияның негізіне айналады, ол білім алушылардың даму траекториясын қадағалауға, олардың жеке қажеттіліктерін ескере отырып оқуын талдауға және болжауға мүмкіндік береді. Білім беру жүйесін сапалы мониторингтеуді және икемді басқаруды қамтамасыз ету үшін білім берудің барлық ақпараттық жүйелерін ҰБДҚ-мен интеграциялау қамтамасыз етіледі.

      Жан басына шаққандағы нормативтік қаржыландыруға өткен мектептерде қолданыстағы штат шеңберінде жүйелік әкімші лауазымы енгізілуі мүмкін. Бұл лауазымды басқа мектептерде енгізу мәселесі қосымша пысықталатын болады.

      Интеграцияланған деректер базасы қазақстандықтардың, ең алдымен, балалардың негізгі көші-қон ағындарын қадағалауға мүмкіндік береді. Ағындарды талдау білім беру жүйесіне жүктемені болжауға және туындаған қажеттіліктерді қанағаттандыруға қаржы ағындарын нақты бағыттауға мүмкіндік береді. Бұдан басқа, көші-қон ағындары елдің урбандалу үрдісін көрнекі бақылауға және мемлекеттік саясаттың басқа салаларына (денсаулық сақтау, қоғамдық қауіпсіздік, еңбек нарығы және т.б.) жүктемені болжауға мүмкіндік береді.

      Білім беру ұйымдарында білім беру процесін автоматтандыру арқылы парасаттылық қағидаттарын енгізу, оның ішінде "бір терезе" қағидаты бойынша білім алушыларға қызметтер көрсету және оқуға түсу және мемлекеттік көрсетілетін қызметтерді алу кезінде ашықтықты қамтамасыз ету жалғасады.

2-параграф. Орта білім мазмұнын жаңғырту

      Орта білім берудің мазмұны академиялық білімді, функционалдық сауаттылықты дамытуға, кең ауқымды жаһандық құзыреттерді қалыптастыруға бағытталатын болады.

      "НЗМ" ДБҰ тәжірибесін еліміздің жалпы білім беретін мектептеріне тарату жалғастырылады. Білім беру саласындағы педагогтердің біліктілігін арттыру мен менеджментті ұйымдастыру, педагогикалық жоғары оқу орындарының студенттерін оқыту, жалпы білім беретін мектептердің білім алушылары мен мұғалімдері үшін онлайн сабақтар мен семинарларды трансляциялау арқылы тәжірибені тарату бойынша тұтас шаралар кешені жүзеге асырылатын болады.

      Ы. Алтынсарин атындағы ұлттық білім академиясы ғылыми зерттеу институттарымен, педагогикалық жоғары оқу орындарымен бірлесіп ұзақ мерзімді ғылыми қолданбалы зерттеулер жүргізу және Қазақстанның білім беру жүйесін ғылыми-әдіснамалық сүйемелдеу, мониторингтеу, талдау және бағалау үшін тораптық орталық құрады.

      Пәндер бойынша оқу бағдарламаларын оқыту мақсаттары арқылы іске асырылатын оқу, математикалық, жаратылыстану-ғылыми, цифрлық сауаттылықты дамыту үшін зерттеу, практикалық және шығармашылық тапсырма-жинақтары базасы, оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға бағытталған оқулықтар мен оқу құралдары, зертханалық жұмыстар жинақтары, виртуалды зертханалар, математикалық модельдеуге арналған симуляциялар, математикалық есептерді орындау процестері туралы оқыту бейнересурстары әзірленетін болады.

      "Сабақты зерттеу" және "іс-әрекеттегі зерттеу" арқылы мектептерде оқыту және білім беру тәжірибесі жақсаратын болады.

      Халықаралық ұйымдармен (ЮНИСЕФ және т. б.) бірлесіп қажетті қолдау көрсету үшін оқу пәндері бойынша білім алушылардың білімдеріндегі олқылықтарды зерттеу жүргізіледі және білімді толықтыру бойынша шаралар қабылданады.

      Оқу-ағарту министрлігінің Білім саласындағы сапаны қамтамасыз ету комитеті білім алушылардың білім жетістіктеріне мониторинг (бұдан әрі – ББЖМ), аттестация және профилактикалық бақылау арқылы білім беру сапасына жүйелі мониторинг жүргізетін болады.

      Жоғары оқу орындары, ғылыми-зерттеу институттары білім беру сапасындағы алшақтықтың себептерін өңірлік зерттеуге бастама жасайды. Сонымен қатар білім беру сапасын жақсарту бойынша шаралар қабылданатын болады.

      Қазақ және орыс тілдерін жақсы меңгерген балаларды тәрбиелеу бойынша кешенді шаралар қабылданады.

      Әр сыныпты бітірген соң барлық білім алушылардың мемлекеттік тілді білуіне бақылау жүргізілетін болады.

      "Қазақ әдебиеті" пәні бойынша оқу бағдарламалары мен оқулықтарын жетілдіру үшін бірқатар шаралар қабылданатын болады. Жыл сайын қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімдерінің съезі өткізіледі, ол республика деңгейінде қазақ тілі мен әдебиетін оқытудағы проблемалық мәселелерді талқылауға мүмкіндік береді. Республика, сондай-ақ облыстар мен қалалар деңгейінде қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімдерінің қауымдастығы құрылатын болады. Балалардың жас ерекшеліктерін, оқу мақсаттарын ескере отырып, оқу бағдарламалары, балаларды қазақ тілінің грамматикасына оқытуға көзқарас, лексикалық минимум, сондай-ақ "Қазақ әдебиеті" пәні шеңберінде оқытылатын шығармалар тізбесі қайта қаралатын болады. Бүгінгі таңда зерттелген жұмыстардың көп бөлігін құрайтын социалистік реализм шығармаларының орнына қазіргі заманғы шығармалар оқуға ұсынылады. Мұғалімдерге әдістемелік көмек көрсету және тәжірибе алмасу үшін цифрлық контенті, педагогтердің, сондай-ақ "Үздік педагог" республикалық конкурсының жеңімпаздары бар бірыңғай портал құрылады. Педагогтер мен білім алушылар "Оқуға құштар мектеп" жобасына белсенді түрде тартылатын болады. Балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, демалыс уақытында оқуға ұсынылатын шығармалар тізімі жасалады. Мәдениет және спорт министрлігімен, Ақпарат және қоғамдық даму министрлігімен бірлесіп интернет желісінде қазақ тілінде ұсынылатын контент (балалар мультфильмдері, аниме, фильмдер және т.б.) қайта қаралатын болады.

      Жалпы орта білім беру деңгейінде білім алушылардың қалауы, білім беру ұйымдары мен педагогтердің дайындығы бойынша "Физика", "Химия", "Биология", "Информатика" оқу пәндерін ағылшын тілінде оқыту жалғастырылатын болады. "Физика", "Химия", "Биология", "Информатика" пәндері бойынша педагогтерді ағылшын тілінде тиімді әдістемелік сүйемелдеуді қамтамасыз ету үшін менторлық институты кеңейтілетін болады.

      Математика, тілдер және информатика сияқты басым пәндерге ерекше назар аударылады. Жоғары сыныптарда жаратылыстану-математикалық цикл және ағылшын тілі пәндерінің қарқындылығын және оқыту сапасын күшейту шаралары қабылданады.

      2024 жылдан бастап 12 жылдық орта білім беруге кезең-кезеңмен көшу жоспарлануда.

      12 жылдық мектептің мазмұны тез өзгеретін және жоғары технологиялық әлемде өмір сүретін техносфералық адамның ерекшеліктерін ескеретін тұлғалық-әрекеттік және құзыреттілік тәсілдемелері, құндылықтар жүйесі, сондай-ақ 12 жылдық білім беруді дамытудың заманауи трендтері негізінде анықталады.

      12 жылдық мектептің МЖБС-да ғылыми негізделген пәндік және метапәндік құзыреттерді, жеке қасиеттер көрсеткіштерін және икемді дағдыларды қамтитын орта білім берудің әрбір деңгейі үшін түлек моделі айқындалатын болады.

      Қазіргі заманғы мектеп, білім беру стандарттары мен оқу бағдарламалары білім алушылардың бойында XXI ғасырдың икемді дағдыларын дамытуға бағытталатын болады. Осындай дағдылардың кең ауқымына ие орта мектеп түлегі ынталы болады, әмбебап құзыреттілікке, бейімделу, ұжымдық жұмыс және сыни ойлау дағдыларына ие болады, өз жұмысында жасанды интеллект мүмкіндіктерін пайдаланады, оның ішінде "Жаһандық құзыреттіліктер" курсы арқылы технологиялық өзгерістерге және жұмысқа орналасуға дайын болады.

      Жалпы орта білім беру деңгейінде оқыту бағыттарының кең таңдауы мен вариативтілігі, бейінді оқыту қамтамасыз етілетін болады. Пәндер бойынша баламалы оқу бағдарламалары, баламалы оқу жоспарлары, сонымен бірге оқулықтар әзірленетін болады.

      Орта білім берудің бейіндік деңгейі дәстүрлімен қатар "технология" бейінін қамтиды, мұнда STEM-оқыту нақты қолданбалы міндеттерді шешу үшін жаратылыстану-математикалық цикл пәндерін, технологиялар мен инженерияны бірыңғай оқыту жүйесіне біріктіруді білдіреді. Ерте бейіндік дайындықты іске асыру ТжКБ және ЖОО ұйымдарымен бірлескен жұмысты көздейді.

      7 – 9-сыныптарда "Информатика" пәні бойынша оқушыларға бағдарламалау тілін таңдау мүмкіндігі беріледі (C/C++, Python, Delphi, Lazarus).

      Оқулықтардың сапасын қамтамасыз ету жұмыстары жалғастырылады.

      Республикалық ғылыми-практикалық білім мазмұнын сараптау орталығының (бұдан әрі – РҒПБМСО) базасында оқу басылымдарының сарапшыларын оқыту іске асырылатын болады, оның нәтижесі оқытылған және сертификатталған сарапшылар қатарынан қалыптасқан және толықтырылатын сарапшылар базасы, үлгілік оқу жоспарларын, үлгілік оқу бағдарламаларын сараптау және оқулықтарды апробациялау болады, оқу процесіне енгізілген оқулықтардың сапасына мониторинг жүзеге асырылады, оның нәтижелері бойынша оқулықтар мен ОӘК тізбесінен алып тастау немесе оларды одан әрі қайта басып шығару туралы шешім қабылдануы мүмкін.

      Оқу әдебиеті сарапшыларының жалақысын арттыру мәселесі пысықталатын болады.

      Оқулықтардың, ОӘК-нің, оқу жоспарлары мен бағдарламаларының сапасын бағалау жөніндегі сарапшылардың ғылыми-әдістемелік әлеуетін арттыруға бағытталған шаралар кешені қабылданатын болады.

      Оқулықтарға сараптама жүргізуге жоғары оқу орындарының бейінді кафедралары, ғылыми ұйымдар, педагогтердің кәсіби қауымдастықтары тартылатын болады.

      Оқулық басылымдарын сараптауды перспективалық жоспарлау жүйесі енгізілетін болады (3-5 жыл және одан көп).

      2024 жылы оқулық басылымдарын сараптау нәтижелерін апелляциялау рәсімі енгізілетін болады.

      Электронды платформа арқылы оқу әдебиеттерін, оқу жоспарлары мен бағдарламаларын сараптау рәсімдерінің тиімділігі мен ашықтығы қамтамасыз етіледі.

      Бастауыш мектепке арналған балама оқулықтарды және ұсынылған оқулықтарды таңдауда орта білім беру ұйымдары педагогтерінің артықшылықтарын оңтайлы ескеруге мүмкіндік беретін тетікті енгізу арқылы оқулықты таңдау мүмкіндігін кеңейту жоспарлануда.

      Арнайы (түзету) білім беру ұйымдары үшін оқу басылымдарының, сыртқы тасығыштарда да, қашықтан да қолжетімді қазіргі заманғы электрондық оқулықтар мен ОӘК санын ұлғайту басым міндеттер болып табылады.

      РҒПБМСО-ның үйлестіруімен авторлар, авторлық ұжымдар, баспа мамандары және халық арасында оқулықтар мен ОӘК сапасы, оларды жетілдіру бойынша тиімді өзара іс-қимыл жасалатын болады. Ірі баспалардың, жоғары оқу орындарының, инновациялық мектептердің, ғылыми-зерттеу институттарының (бұдан әрі – ҒЗИ) және пән педагогтерінің қоғамдық бірлестіктерінің белсенді қатысуымен отандық оқулықтану теориясы мен практикасы саласындағы сарапшылар қауымдастығының әлеуетін арттыру жөніндегі іс-шаралар өткізілетін болады. Жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру деңгейінде "оқулықтану" мамандары даярланады.

      Мектептегі білім беру бағдарламаларына оқушылардың эмоциялық, физикалық және ментальды әл-ауқатының негізі болатын тұрақты дамудың, шығармашылық сананың, салауатты психоэмоциялық дамудың компоненттері енгізіледі.

      Оқушылардың ойлау дағдыларын қарапайым деңгейден (білу, түсіну, қолдану) жоғары деңгейге дейін (талдау, синтездеу, бағалау) қалыптастыру, пәнаралық байланыстарды барынша тиімді ұйымдастыруға мүмкіндік беретін "өтпелі тақырыптардың" болуы маңызды болады.

      Оқушылар мен студенттерді экологиялық тәрбиелеу, олардың қоршаған ортаны қорғау туралы білім деңгейін арттыру және экологиялық құндылықтарды дарыту жөнінде шаралар қабылданатын болады.

3-параграф. Өңірлер, қала және ауыл арасындағы орта білім сапасындағы алшақтықты азайту

      Алынған деректер негізінде мектепте оқыту мен білім беру сапасын арттыру үшін ауылдық мектептердің, оның ішінде шағын жинақты мектептердің ЭЫДҰ PBTS (PISA-based Test for Schools) халықаралық зерттеуіне қатысуы жоспарлануда. Жобаның мақсаты – жеке мектеп деңгейінде сыртқы бағалау жүргізу. PBTS зерттеуі 15 жастағы оқушылардың білімі мен дағдыларын бағалауға ғана емес, сонымен қатар оқушылардың академиялық үлгеріміне әсер ететін факторларды анықтауға бағытталған. Осылайша, өңірлік білім басқармалары, мектеп директорлары оқушылардың білім деңгейі, олардың әлеуметтік-эмоциялық дағдылары, мектеп климаты, сондай-ақ әр нақты мектептегі әсер ету факторлары туралы егжей-тегжейлі мәліметтер алады. Бұл проблемалық сұрақтарды шешу үшін нақты шаралар қабылдауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ зерттеуге қатысқан мектептер оқушылардың функционалдық сауаттылығын арттыруға бағытталған әдістемелік материалдар мен қатысушы елдер мектептерінің тәжірибелері жарияланатын жоба қатысушыларының жаһандық платформасына қолжетімділік алады. Зерттеу қорытындысы бойынша әрбір мектеп PISA зерттеуіне қатысқан еліміздің және әлемнің басқа мектептерімен салыстырғанда 15 жастағы мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылық деңгейі туралы жеке талдамалық есеп алады.

      Білім сапасы бойынша қала мен ауыл арасындағы алшақтықты азайту мақсатында, әсіресе, оқушылардың үлгерімі төмен өңірлердегі ауыл мектептері мен халықтың әлеуметтік осал топтарындағы балаларды қолдау тетіктері әзірленетін болады. Ол үшін білім беру жүйесіндегі бизнес пен "НЗМ" ДБҰ-ның бастамашыл жобаларын қамтитын ауыл мектептерін дамытудың өңірлік бағдарламалары әзірленетін болады.

      Басқа өңірлерден үлгерімі төмен өңірлерге білікті мұғалімдерді тарту үшін ЖАО мұғалімдерге 3-5 жылдан кейін жекешелендіруге болатын қызметтік пәтерлер, сондай-ақ уақытша тұру үшін жатақхана бере алады.

      Білім беру ұйымдары қызметінің тиімділігін және білім беру қызметтерінің сапасын арттыру, басшылардың кәсіби әлеуеті мен басқарушылық тәжірибесін тиімді пайдалануды қамтамасыз ету мақсатында білім беру ұйымдарының бірінші басшыларын ротациялау енгізіледі. Ротация бір білім беру ұйымында 4 немесе 7 жылдан астам жұмыс істеген басшылар үшін жүргізілетін болады.

      ШЖМ мұғалімдері үшін мамандандырылған білім беру бағдарламаларын әзірлеуге, оның ішінде біріктірілген сыныптардағы жұмысқа қатысты көп көңіл бөлінетін болады. Бұл major/minor (кәсіби цикл плюс қосымша профиль) және double major (қосарланған бағдарламалар) бағдарламаларының кең дамуымен қамтамасыз етіледі.

      Көпшілігі оқытуды мемлекеттік тілде жүргізетін ШЖМ жұмысын жақсарту үшін бірнеше ШЖМ біріктіретін "Тірек мектеп – магниттік мектеп" бірыңғай білім беру кешені құрылатын болады.

      Халықаралық салыстырмалы зерттеулердің нәтижелері айғақтайтын мемлекеттік және орыс тілдерінде білім алушылар арасындағы білім көрсеткіштеріндегі алшақтықты қысқарту үшін қазақ тілінде оқытатын мектептер үшін оқулықтардың сапасын арттыру бойынша жұмыс жүргізілетін болады (қазақ тіліндегі оқулықтарды бастапқы әзірлеу, орыс тілінен аудармау). Еркін қол жеткізу үшін сапалы оқу материалы әзірленетін болады. Жаратылыстану-математикалық цикл педагогтерінің, қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімдерінің біліктілігін арттыру жүйесі жақсарады. Негізгі назар педагогтердің пәндік құзыреттеріне және білім алушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту әдістемесіне аударылады.

      Халықаралық салыстырмалы зерттеулер құралдарын аудару мен бейімдеу сапасын арттыру жөнінде шаралар қабылданатын болады.

      Білім саласындағы олқылықтардың орнын толтыру мақсатында білім алушылар үшін жазғы мектептердің жұмыс істеуі дамитын болады, ол оқу жылы аяқталғаннан кейін 1 ай ішінде жыл сайынғы негізде жүргізілетін болады. Білім алушылардың білімдеріндегі олқылықтардың орнын толтыру жөніндегі шаралар жүйесін жоспарлау және іске асыру алгоритмі жетілдірілетін болады.

      Ауылда білім беру сапасын жақсарту үшін 2025 жылға қарай 5 мың мектепке, бұл ауыл мектептерінің 95 %-ына жаңғырту жүргізу жоспарлануда. Ауыл мектептерін жаңғырту күрделі және ағымдағы жөндеу жүргізуді, мектептерді пәндік кабинеттермен, мектеп жиһазымен жарақтандыруды, мектеп кітапханалары мен асханаларын жаңғыртуды, жоғары жылдамдықты интернетпен қамтамасыз етуді, сондай-ақ балалар үшін қауіпсіз және жайлы жағдайларды қамтиды. Сонымен бірге "Орта білім беруді жаңғырту" жобасы шеңберінде 100-ден астам ауылдық жалпы білім беретін тірек мектептер пәндік кабинеттермен қамтамасыз етіледі.

      ШЖМ оқушыларын сапалы біліммен қамтамасыз ету мақсатында "Мобильді мұғалім" және "Нәтижелілігі төмен мектептерге мықты мектептердің қамқорлығы" жобалары енгізу мәселелері пысықталады, сондай-ақ пилоттық жобаның қорытындысы бойынша "Қамқор жанұя" жобасы кеңейтілетін болады.

      "Мобильді мұғалім" жобасы тәжірибелі мұғалімге бірнеше елді мекендердің ШЖМ көшпелі сипаттағы педагогикалық қызметті жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Мықты мектептердің мұғалімдері қамқорлық шеңберінде консультациялар өткізеді, сабақтарды бірлесіп жоспарлауды, мұғалімнің практикасын, сабақтарды зерттеуді, нәтижелілігі төмен мектеп оқушыларының ғылыми жобаларына басшылықты жүзеге асырады. "Қамқор жанұя" жобасы шалғай елді мекендердегі балаларға интернатта емес, толық жинақталған мектептерде оқуға мүмкіндік береді.

      Тұрғындар саны аз елді мекендерде тұратын балаларды оқытуға арналған интернаттар желісін дамыту жөніндегі жұмыс жалғастырылады. Білім беру ұйымдарындағы интернаттарды жаңғырту, оларда болу жағдайларын жақсарту жөніндегі жұмыстарды жүргізу жоспарлануда.

      "Қамқор жанұя" жобасы (тірек мектеп орналасқан елді мекенде оқушылардың отбасында тұруы) маңызды шара болмақ. Осы жоба аясында баланың "уақытша отбасында" өмір сүруіне оңтайлы, жайлы жағдайлар жасалады, балаларға психологиялық жайлылық, отбасылық жайлылық қамтамасыз етіледі.

      Ауыл балаларын қосымша білім берумен, оның ішінде мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру арқылы қамту кеңейтіледі.

      Білім алушылардың білім сапасы мәселесін шешу үшін педагогикалық жоғары оқу орындарының жоғары курс студенттері тартылатын болады. Студенттер білім алушыларға, оның ішінде онлайн-форматта да меңгеруде қиындық туғызатын тақырыптар бойынша көмек көрсетеді (репетиторлық қызмет).

      Студенттерді өздері жүзеге асыратын әлеуметтік бағытталған, қоғамдық пайдалы қызметі және репетиторлығы үшін ынталандыру мақсатында көтермелеу шаралары қабылданатын болады.

      Оқу процесінде онлайн-платформаларды, ЦБР-ды пайдалану кеңінен дамитын болады. Еліміздің үздік педагогтері, "Үздік педагог" республикалық конкурсының жеңімпаздары ауыл мұғалімдері үшін озық тәжірибені онлайн форматта таратады, мектеп оқушылары үшін консультациялар өткізеді.

      Осылайша, министрлік ЖАО-мен, мүдделі мемлекеттік органдармен бірлесіп ШЖМ-ді қолдау, қалалық және ауылдық мектептердегі білім алушылардың мүмкіндіктерін теңестіру және білім жетістіктеріндегі алшақтықты азайту жөніндегі жұмысты жалғастыратын болады.

      Үздіксіз білім беру тұжырымдамасы негізінде білім алушылардың формальды, формальды емес және информальды білім алуын тану қамтамасыз етілетін болады.

4-параграф. Дарынды балаларды анықтау, дамыту және қолдау жөніндегі жұмысты жетілдіру

      Дарынды балаларды қолдау мақсатында жоғары оқу орындарына конкурстан тыс түсу үшін гранттар ұсыну, сондай-ақ біржолғы ақшалай сыйлықақылар төлеу арқылы халықаралық пәндік олимпиадалардың жеңімпаздары мен жүлдегерлерін көтермелеу тетігі әзірленуде. Бекітілген тізбеге енгізілген халықаралық олимпиадалардың жеңімпаздары мен жүлдегерлері мемлекеттік марапаттауға ие болады.

      Ауылдық жерлерде тұратын дарынды балаларды, сондай-ақ аз қамтылған және көп балалы отбасылардан шыққан балаларды анықтау жүйесін енгізу және олардың әрқайсысы үшін қабілеттерін қолдау және дамыту бойынша жеке жол картасын құру жөніндегі жол картасын іске асыру жалғасатын болады. Ауылдан келген оқушыларға арналған "Мың бала" ұлттық олимпиадасы жалғасып, жеңімпаздар әрі қарай мамандандырылған оқу орындарында білім алу мүмкіндігіне ие болады.

      Ауылдық жерлердегі дарынды балаларды анықтау және қолдау мақсатында балаларды әртүрлі деңгейдегі олимпиадалық тапсырмаларды шешуге үйрету үшін оқу-жаттығу жиындарын өткізу жоспарлануда.

      Зияткерлік олимпиадаларды, ғылыми жобалар жарыстарын өткізу үшін дарынды және талантты балалардың бірыңғай базасын құруға мүмкіндік беретін көпфункционалды платформа құрылады.

      Технопаркті, ЅТЕАМ, ART-студияларды, жаратылыстану-математикалық бағыттағы пәндер бойынша зертханаларды, бейіндік ауысымдарды өткізу үшін бизнес-инкубаторларды, әртүрлі деңгейдегі пәндік олимпиадаларға дайындық бойынша оқу-жаттығу жиындарын қамтитын "Daryn-Space" ұлттық хабын құру мәселесі пысықталады.

      Ғылыми зерттеулер шеңберінде дарынды және ынталы білім алушыларды сүйемелдеудің кешенді бағдарламасы әзірленеді, ол педагогтер мен психологтарға дарынды оқушыларды анықтау және қолдау бойынша психологиялық-педагогикалық әдістемелерді бейімдеуге мүмкіндік береді. Мамандандырылған мектептердің пән мұғалімдері қауымдастығы жекелеген пәндерді тереңдетіп оқыту бағдарламаларын, сондай-ақ элективті курстар бағдарламаларын әзірлейтін болады. Ауылдық жерлердегі педагогтер үшін олимпиадалық тапсырмаларды шешу, сондай-ақ жобалау және зерттеу қызметінің ерекшеліктері бойынша оқыту семинарлары өткізілетін болады.

      Заңнамаға зияткерлік олимпиадаларды, ғылыми жарыстар мен шығармашылық конкурстарды ұйымдастыру және өткізу бойынша өзгерістер енгізілетін болады. Ғылыми жобалар бойынша жарыстарға ерекше назар аударылатын болады, жобалау-зерттеу қызметіне баса назар аударылады, осылайша осы бағыттағы озық отандық әдістемелерді (НЗМ, БИЛ) тарату көзделген. Сондай-ақ жалпы білім беретін пәндер бойынша республикалық олимпиаданы өткізу қағидаларына мынадай өзгерістер енгізілетін болады: егер бұрын 9 – 11 сынып оқушылары қатыса алса, пәндік олимпиадаларға қатысу мүмкіндігі 2-сыныптан бастап берілетін болады.

      Информатика пәні бойынша олимпиадалар республикалық деңгейде әр түрлі бөлімдер бойынша өтеді. Мысалы, АКТ, графика, дизайн, мәліметтер базасы, логика, ақпарат теориясы, есептеу техникасының тарихы, робототехника және т.б.

5-параграф. Инклюзивті және арнайы білім беруді дамыту

      Орта білім беру ұйымдарында сапалы және қолжетімді білім беруді қамтамасыз ететін әдістемелік, кадрлық және басқа да ресурстарды қоса алғанда, эргономикалық негізде инклюзивті білім беру ортасы құрылатын болады.

      Инклюзивті білім беру жағдайында жұмыс істейтін педагогтер (пән мұғалімдері, педагогтер, педагог-ассистенттер және басқалар) үшін біліктілік талаптарын жаңарту "Педагог" кәсіби стандарты негізінде жүзеге асырылатын болады.

      ПМПК және ППТК кабинеттерінің қызметін күшейту мақсатында оларды орналастыру нормалары пысықталатын болады. ППТК және ПМПК желісі кеңейтіледі. ЖАО ПМПК-ны ашуды 50 мың балаға 1 (қазіргі уақытта – 60 мың) есебінен жүзеге асырылатын болады.

      Денсаулығы әртүрлі бұзылған балаларды ерте анықтау және түзету көмегінің тұтас жүйесі құрылады, ППТК және ОО үшін балаларды ерте дамыту жөніндегі бағдарлама әзірленеді және бекітіледі.

      ЕБҚ бар балаларды жұмысқа орналастыру үшін білім алушыларды ерте кәсіптік бағдарлау және еңбекке даярлаудың жол картасы әзірленеді және іске асырылады.

      Инклюзивтік білім берудің үздіксіз жүйесінің моделі (балабақша, мектеп, колледж, ЖОО), ЕБҚ бар білім алушыларды ерте кәсіптік бағдарлау, кәсіпке дейінгі және кәсіптік даярлау бағдарламалары әзірленетін болады.

      Барлық деңгейдегі білім беру ұйымдарын инклюзивті білім беру мәселелері бойынша ғылыми-әдіснамалық сүйемелдеудің үйлестіруші орталығы Ы.Алтынсарин атындағы ұлттық білім академиясы болады.

      ЕБҚ бағалау негізінде білім алушыларды әртүрлі деңгейдегі психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу тұжырымдамасының пайымы әзірленіп, енгізілетін болады.

      Мектептерге тиімді оқу-әдістемелік қолдау көрсету мақсатында білім беру ортасында ЕБҚ ескеретін оқытудың әмбебап дизайны қамтамасыз етіледі.

      ЭЫДҰ елдерінің тәжірибесіне сәйкес "ерекше білім беру қажеттілігі бар балалар (тұлғалар)" ұғымы кеңейтіледі.

6-параграф. Орта білім беруді басқару және қаржыландыру

Басқару

      Білім беру жүйесінің барлық буындарындағы коммуникациялар мен басқарудың тиімділігін арттыру мақсатында өңірлерде білім беру жүйесін басқарудың жаңа моделі жетілдіріледі.

      Орта білім беру ұйымдары қызметінің тиімділігі мен ашықтығын арттыру үшін қамқоршылық кеңестерді дамыту және оларды мектепті дамыту стратегиясын қалыптастыруға, кадр және қаржы мәселелерін шешуге тартуды жандандыру жалғастырылады.

      Білім беру ұйымдары "Ашық бюджеттер" жобасын қолдайтын болады, олардың сайттарында тиісті ақпарат қолжетімді болады.

      Білім алушылардың ата-аналар қоғамдастығы алдындағы білім беру жетістіктерінің қорытындылары бойынша онлайн-режимде қоғамдық тыңдаулар жалғасады. Ата-аналардың, жұртшылықтың, үкіметтік емес ұйымдардың қатысуымен "Мектеп өмірінің бір күні" жобасын іске асыру жоспарлануда.

      Өз саласындағы көшбасшылар қатарынан басқарушылардың кадрлық резерві қалыптастырылатын болады.

      Менеджерлерді білім беруде жүйелі даярлау халықаралық деңгейде танылған бизнес-мектептермен бірлесіп әзірленген көшбасшылық және басқарушылық құзыреттерді дамыту жөніндегі дараланған бағдарламалар (Executive Master of School Management, EMSM) арқылы жүзеге асырылатын болады. Сонымен қатар орта білім беру ұйымдары директорларының, директорларының орынбасарларының кадрлық резервін қалыптастыру жүзеге асырылатын болады.

      Заңнамалық деңгейде оқушылар сарайларын, музыка мектептерін, мемлекеттік балабақшаларды, қосымша білім беру ұйымдарын жеке секторға беруді болдырмайтын шектеулер белгіленетін болады.

      Білім алушылардың жетістіктері, орта білім беру ұйымын басқару тиімділігі негізінде ұйым директорларына сараланған еңбекақы төленетін болады.

      Өңірлік және республикалық деңгейлерде іске асырылатын барлық белгіленген шаралардың тиімділігін бағалау білім беру жүйесінің жыл сайынғы мониторингі және Ұлттық баяндаманы жариялау негізінде жүзеге асырылатын болады. Қазақстан Республикасы Білім беру жүйесінің жай-күйі мен дамуы туралы ұлттық баяндаманы дайындау білім беру саласындағы саясатты жүйелі деңгейде бағалау тетігі ретінде әрекет етуді жалғастырады.

      Білім алушыларды даярлау мазмұны мен сапасының аккредиттеуші органдар белгілеген стандарттарға сәйкестігіне халықаралық аккредиттеу сараптамасы енгізіледі.

      Қазақстандық орта білім беру мазмұнының әлемдік білім беру стандарттарына сәйкестігін растау мақсатында ерікті негізде мектептер мен білім беру бағдарламаларын аккредиттеу жүргізілетін болады.

      Мектептерді аккредиттеу мектептерде жоғары білікті білім беру қызметтерін алуға кепілдік береді.

      Аккредиттеу тетігі білім берудегі менеджментті жетілдіруге, білім беру ұйымдары басшыларының басқарушылық құзыреттерін қалыптастыруға бағытталатын болады.

      Мектеп жұмыс істеп тұрған ауылдың болжамды контингентін, өміршеңдігін (перспективасын) ескере отырып, жұмыс істеп тұрған әрбір ШМЖ бойынша мұқият талдау жүргізу жоспарлануда,

      Талдау қорытындысы бойынша ШЖМ-де білім беру қызметтерінің сапасын арттыру мақсатында ШЖМ-ді толық жинақталған мектептерге (тірек/ресурстық мектеп) бекіту жөнінде шаралар қабылданатын болады.

      Қаржыландыру

      Білім беруге жеке инвестициялардың көлемін ұлғайту үшін жеке инвесторларды тарту тетігі қайта қаралады, оның ішінде жан басына шаққандағы қаржыландыру құрылымын жетілдіру және оны қолдануды кеңейту, нормативтік-құқықтық база жетілдіріледі және білім беру мекемелерінің эндаумент-қорларын құру практикасы кеңейтіледі. Сонымен қатар мемлекеттің қолдауымен мемлекеттік және жеке ұйымдар дамитын болады. Білім беру инфрақұрылымына инвестициялардың қаржылық тартымдылығын арттыру үшін жаңа инвестициялық құралдарды қолдану зерделенеді және сынақтан өткізіледі.

      Ата-аналардың таңдауы бойынша мектепке дейінгі және мектеп ұйымдарының қызметтеріне ақы төлеу үшін қаржыландырудың ваучерлік тетігін енгізуді қоса алғанда, балабақшалар, мектептер және басқа да білім беру объектілерін салуға жеке бизнесті тарту үшін қолдаудың жаңа нысандары әзірленетін болады.

      Жалпы, орта білім беру үшін жан басына шаққандағы нормативтің құрылымын қайта қарау процесі ұзақ мерзімді сипатқа ие болады.

      2023 жылдан бастап толық ауыл мектептері жан басына шаққандағы нормативтік қаржыландыруға кезең-кезеңімен көшіріледі. Бұл үшін қолданыстағы нормативтік-құқықтық актілер бейімделетін болады.

      2020 жылы жеке мектептерді қаржыландыруды ЖАО-дан білім беру саласындағы уәкілетті органға беруді көздейтін білім беруді қаржыландыруды орталықтандырудың бірінші кезеңі жүзеге асырылды.

      Болашақта жан басына шаққандағы нормативтік қаржыландыру шеңберінде мемлекеттік қала мектептерін қаржыландыруды ЖАО-дан Оқу-ағарту министрлігіне беру мәселесі пысықталатын болады.

      Орталықтандыру кезінде жан басына шаққандағы нормативтік қаржыландыру шеңберінде қаржыландыру Оқу-ағарту министрлігі арқылы жүзеге асырылады, бұл ретте күтіп-ұстауға, жөндеуге, құрылысқа арналған шығыстарды және өзге де шығыстарды (жан басына шаққандағы нормативтен тыс) ЖАО қаржыландырады.

      Орталықтандырудың келесі кезеңдерінде мектепке дейінгі ұйымдардың, ТжКБ кадрларын даярлауға мемлекеттік білім беру тапсырысының және ауыл мектептерінің, оның ішінде тірек/ресурстық мектептердің көшуі қарастырылатын болады.

      Қаржыландыруды орталықтандыру саясаты әділетсіз қаржыландыруды жою, бюджет қаражатын (трансферттерді) мақсатсыз пайдалану, толық қаржыландырмау тәуекелдерін барынша азайту және бүкіл ел бойынша шығыстарды теңестіру қажеттілігімен негізделген, бұл білім беру сапасындағы алшақтықты азайту үшін алғышарттар жасайды.

      "Әлеуметтік әмиян" жобасы шеңберінде жеке білім беру ваучерлерін және баланың оқуына, оның ішінде мектептен тыс оқуына мемлекеттің ұсынатын барлық қаражатын жинақтайтын бірыңғай білім беру есебін енгізу жоспарлануда.

      Жалпы бұл білім беру саласындағы қаржы ағындарының ашықтығын, бөлінетін білім беру ваучерлерін дербестендіру есебінен білім беруге арналған бюджет қаражатын тиімді пайдалануды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

      Оқушы орындарының тапшылығын шешу үшін демографиялық өсу мен урбанизацияны ескере отырып, МЖӘ тетігі арқылы мектептер салу жоспарлануда. Бұл ретте орта білім беру саласындағы МЖӘ қолданыстағы заңнамаға сәйкес негізгі параметрлер бойынша жүзеге асырылатын болады.

      Бағдарламалық МЖӘ мақсаты ЖАО-мен және Оқу-ағарту министрлігімен келісілген Жол картасына сәйкес үш ауысымда оқитын және тығыздалған мектептер мәселесін шешу, оқушылар орнының тапшылығын азайту болып табылады.

      Оқу-ағарту министрлігі әзірлеген талаптарға сәйкес институционалдық схема қарастырылады.

      Осы мақсат аясында ЖАО-ның, оператор мен жеке серіктестің ресурстарын біріктіру, оқушылар үшін орта білімнің қолжетімділігі мен сапалық сипаттамаларын арттыру, инвесторлар мен жеке компанияларды тарту бойынша міндеттер іске асырылатын болады.

      Мемлекеттік қолдау шарасы МЖӘ лимиті шеңберінде МЖӘ жобасын қоса қаржыландыру және жан басына шаққандағы қаржыландыруды төлеу болып табылады.

      Жеке әріптесті анықтау, сараптама өткізу, және МЖӘ шартын жасасу тәртібі мен рәсімдері, мектептің жобалық қуатының минималды шегі заңнамада белгіленген тәртіпте бекітіледі.

5-тарау. Жастарды оқуға және еңбек нарығына интеграциялау

1-параграф. Техникалық және кәсіптік білімге сапалы және кедергісіз қолжетімділікті қамтамасыз ету

      ТжКБ-ға сапалы және кедергісіз қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін тегін ТжКБ-мен қамтуды кеңейту жалғастырылады. Осы міндет шеңберінде ниет білдірген 9-сынып түлектерін сұранысқа ие мамандықтар бойынша тегін ТжКБ-мен қамтуға кезең-кезеңімен көшу жоспарлануда.

      ТжКБ ұйымдарына қабылдау форматын жетілдіру көзделеді. WorldSkills жеңімпаздарына жоғары оқу орындарына (2024 – 2025 жж.) гранттар алуға мүмкіндік беру мәселесі пысықталатын болады. Медициналық, педагогикалық мамандықтар бойынша оқуға түсушілер үшін шекті балл белгіленеді.

      Сондай-ақ "ақша-студентке" қағидатын ескере отырып, қабылдау бойынша нормативтік құқықтық актілерді жетілдіру жоспарлануда, бұл кадрларды даярлау сапасын арттыруға әсер етеді.

      Жаңа тетік бойынша талапкерлер ТжКБ ұйымдары мен мамандықтарды өздері таңдайды. Бұл мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру рәсімінің қолжетімділігін, айқындығын, ашықтығын қамтамасыз етеді, сондай-ақ ТжКБ ұйымдары арасында бәсекелестікті күшейтеді.

      Жастарды ТжКБ жүйесіне тарту үшін кәсіптік диагностика, кәсіптік сынамалар жүргізу және профессиограммалармен таныстыру арқылы оқушылар арасында кәсіптік бағдарлау жұмысы күшейтілетін болады. Осы мақсатта ТжКБ ұйымдарында кәсіптік бағдар және мансап орталықтары, мектептерде кәсіптік бағдар кабинеттері құрылады және кәсіптік бағдар беру бойынша мамандарды оқыту ұйымдастырылады. Кәсіби бағдарлау жұмыстарын жүргізу кезінде ақпараттық жүйе және кәсіптік бағдарлау мен мансаптың, оның ішінде Қазақстанның жаңа кәсіптерінің атласы негізінде мобильді қосымшасы қолданылады.

      ТжКБ ұйымдары тең мүмкіндіктер аумағына айналады. ЕБҚ бар адамдар үшін тең жағдайлар мен кедергісіз қолжетімділікті қамтамасыз ету бойынша жұмыс жалғасады. Негізгі міндет – әртүрлі мүгедектігі бар, кәсіптердің кең спектрі бойынша кәсіби білім алған түлектер өз жұмыстарын мүгедектіксіз түлектер сияқты тиімді орындайтынын жұмыс берушілерге көрсету. 2022 жылы ТжКБ-ның 55 %-ында инклюзивті білім беру үшін жағдай жасау, ал 2025 жылға қарай барлық мемлекеттік ТжКБ ұйымдарында жағдай жасау жоспарлануда.

      Abilympics қозғалысын кәсіптік бағдарлау және инклюзивті білім беруді дамыту құралы ретінде дамыту шеңберінде "Атамекен" ҰКП-мен, жұмыс берушілермен бірлесіп ЕБҚ бар адамдарды жұмысқа орналастыру мәселесін шешу үшін жұмыс жүргізілетін болады.

      Жаңа кәсіптер атласының құзыреттерін ескере отырып, WorldSkills, ZhasSkills және Abilimpics қозғалысын одан әрі дамыту жоспарлануда.

      WorldSkills Kazakhstan чемпионаттарын ұйымдастыру мен өткізу жүйесін жетілдіру және халықаралық ынтымақтастықты дамыту мақсатында WorldSkills Kazakhstan 30 халықаралық сарапшыларының біліктілігін арттыру үшін WorldSkills International, WorldSkills Europe, WorldSkills Asia-мен өзара іс-қимылды кеңейту бойынша жұмыс жалғастырылады.

      Еліміздің ұлттық құрамасын WorldSkills халықаралық чемпионаттарына сапалы дайындау үшін серіктес демеушілер мен ТжКБ ұйымдары базасында "спортшыларды олимпиадаға дайындау" қағидаты бойынша жаттығу лагерьлері ұйымдастырылатын болады. Жыл сайын WorldSkills өңірлік және республикалық чемпионатын өткізу үшін құзыреттер тізбесі кеңейтілетін болады.

      ТжКБ жүйесіне WorldSkills әдістемесін енгізу үшін WorldSkills стандарттарын оқу процесіне енгізу, жұмыс оқу бағдарламаларын әзірлеу, кәсіптік бағдар беру, педагогтерді курстық оқыту, WorldSkills талаптары бойынша демонстрациялық емтихан өткізу кезінде ТжКБ ұйымдарын әдіснамалық қолдау және сүйемелдеу бойынша жұмыс жалғастырылатын болады.

      ТжКБ ұйымдарының үздік студенттерін анықтау және ынталандыру мақсатында "Қазақстан Республикасы колледждерінің үздік 100 студенті" жобасын іске асыру жалғасады, сонымен бірге жобаның барлық қатысушы-түлектеріне демеушілер қаражаты есебінен алғашқы жұмыс орнына жолдама беру қарастырылады.

2-параграф. Техникалық және кәсіптік білім беру мазмұнын жаңғырту және сапасын арттыру

      ТжКБ кадрларын даярлауда икемділікті қамтамасыз ету үшін ТжКБ ұйымдарына жұмыс берушілермен бірлесіп білім беру мазмұны мен оқу мерзімдерін айқындауда академиялық дербестік берілетін болады. Бұл ТжКБ ұйымдарына жұмыс берушілермен бірлесіп МЖБС негізінде кәсіптік стандарттарды, WorldSkills стандарттарын және өңірлік ерекшеліктерді ескере отырып, білім беру бағдарламаларының мазмұнын айқындауға, оқу уақытының мерзімдерін, көлемін айқындауға және қажет болған жағдайда қосымша пәндерді (кәсіптік модульдерді) енгізуге мүмкіндік береді.

      Нәтижесінде білім беру бағдарламалары жастарға қажетті біліктіліктерді алуға және қысқа мерзімде жұмысқа орналасуға, ал қажет болған жағдайда қайтып оралуға және қосымша басқа да біліктіліктерді алуға мүмкіндік береді.

      Білім беру бағдарламаларын және олардың сапасын есепке алудың бірыңғай ақпараттық ортасын қалыптастыру мақсатында білім беру саласындағы ақпараттандыру объектісінде орналастырылатын және жүргізілетін білім беру бағдарламаларының тізілімі жасалатын болады.

      Білім беру бағдарламалары тізілімге енгізілуі үшін тәуелсіз сарапшылар мен білім беру бағдарламаларының сапасын бағалау жөніндегі индустриялық кеңестің сараптамасынан өтеді. Осылайша, білім беру бағдарламаларын сараптау еңбек нарығының талаптарына сәйкес келетін бағдарламаларды іріктеуге мүмкіндік береді.

      Бұл тәсілдің тиімділігі Аустралия, АҚШ, Канада, Оңтүстік Корея, Жапония, Ұлыбритания және Финляндия сияқты дамыған елдердің тәжірибесімен расталады.

      Академиялық дербестік шеңберіндегі осы шаралар ТжКБ ұйымдарына өндірістегі технологиялық өзгерістерге және еңбек нарығының сұраныстарына неғұрлым икемді және жедел бейімделуге мүмкіндік береді, осылайша жұмыс берушілердің талаптарына сәйкес келетін мамандарды даярлауды қамтамасыз етеді, бұл нәтижесінде білім беру сапасын жақсартады.

      ТжКБ ұйымдарында білім беру деңгейлері арасындағы сабақтастықты қалыптастыру мақсатында оқу орнына, нысаны мен мерзіміне қарамастан, оқудың бүкіл кезеңі ішінде оқу нәтижелерін бағалау, растау және тану арқылы жинақтауға және ауыстыруға мүмкіндік беретін нәтижелерге бағдарланған кәсіптік білім беру мен оқыту үшін еуропалық кредиттік технология енгізілетін және бейімделетін болады.

      Кредиттік технология студенттерге кредиттердің қажетті көлемін құзыреттердің әртүрлі деңгейіне жинақтау арқылы оқыту траекториясын өз бетінше таңдауға мүмкіндік береді. Бұл ретте формальды және формальды емес алынған оқыту нәтижелері (сертификаттар) ескерілетін болады. Бұл оқу мерзімін қысқартуға мүмкіндік береді.

      Формальды және формальды емес білім берудің оқыту нәтижелерін тану жүйесін құру үшін "оқыту нәтижелерінің каталогы" ("конструктор" қағидаты бойынша) қалыптастырылатын болады.

      Бұл каталог белгілі бір біліктілік шеңберінде оқыту нәтижелеріне қол жеткізуді оқытудың және тәуелсіз бағалаудың бірыңғай құралы болады.

      Жұмыс берушілер мен Жаңа кәсіптер атласының талаптарын ескере отырып, ТжКБ мамандықтар мен біліктіліктер сыныптауышын өзектілендіру жалғасады.

      Жаңа технологиялардың дамуына сәйкес білім беру мазмұнын жаңарту арқылы мамандықтар мен біліктіліктер бойынша оқулықтарды әзірлеу жұмыстары жалғасады. Бұл жұмыс бейіні бойынша оқу-әдістемелік бірлестіктермен бірлесе отырып жүргізілетін болады. Оқулықтарды әзірлеу үшін білім беру ұйымдары мен жұмыс берушілердің сарапшыларын тарта отырып, авторлық топтар құру, оқулықтардың мазмұнын сараптау және бағалау, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім білім беруді ұйымдастыру үшін мемлекеттік тілде оқулықтарды басып шығару сияқты шаралар қабылданатын болады.

3-параграф. Шарттарды жаңарту және жұмыс берушілерді техникалық және кәсіптік білім беруге тарту

      ЖАО мемлекеттік ТжКБ ұйымдарын қазіргі заманғы жабдықтармен жарақтандыру бөлігінде МТБ-ны нығайту жөніндегі жұмысты жалғастырады.

      ТжКБ ұйымдарында арнайы пәндерді оқыту үшін өндірістен мамандар тартылатын болады. Бұл ретте "Атамекен" ҰКП жанындағы тәлімгерлер мектебі тәлімгерлерді өндірістен педагогикалық дағдыларға оқытуды жалғастырады.

      Сонымен қатар студенттерді арнайы пәндер бойынша даярлау және өндірістік оқыту сапасын жақсарту үшін кәсіпорындар базасында педагогтерді тағылымдамадан өткізу тетігі пысықталатын болады.

      Студенттерді сапалы даярлауда еңбек нарығының талаптарына сәйкес кадрлар даярлау сапасын арттыруға жәрдемдесетін республикалық кеңестің, салалық және өңірлік кеңестердің қызметі маңызды мәнге ие болады.

      Сондай-ақ әлеуметтік әріптестерді, жұмыс берушілерді кеңінен тарта отырып, индустриялық кеңестердің қызметі қамтамасыз етілетін болады. ТжКБ ұйымдары мен кәсіпорындардың ынтымақтастығы туралы шарттар жасай отырып, бизнестің оқу орындарына қамқорлығы дамитын болады. ТжКБ ұйымдарын дамытудың басым бағыттары мәселелері бойынша қамқоршылық кеңестердің рөлі күшейтіледі. Кәсіпорындар WorldSkills жарыстарын өткізуге, білім алушылардың кәсіптік практикасын ұйымдастыруға, кәсіпкерлік дағдылар негіздерін оқытуға, жастарды белсенді өмір салтына тартуға, сондай-ақ түлектерді одан әрі жұмысқа орналастыруға белсенді қатысады.

      Жұмыс берушінің және түлектерді жұмысқа орналастыру бойынша ТжКБ-ның ортақ жауапкершілігін нормативтік құқықтық актілерде ескеру қажет, бұл ТжКБ ұйымдары түлектерін жұмысқа орналастыруды ғана емес, бюджет қаражатын пайдаланудың тиімділігін де қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

      Түлектерді жұмыспен қамту және жұмысқа орналастыру туралы шынайы және толық ақпарат алу үшін мүдделі мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерін интеграциялау бойынша жұмыс басталды.

      Еңбек нарығын кадрларды сапалы даярлаумен қамтамасыз ету үшін Өңірлік кәсіптер атласы іске асырылады, ол жеке өңір мысалында болашағы бар және талап етілетін кәсіптер бойынша кадрларға қажеттікті болжаудың тетіктерін жүзеге асыруды қарастырады.

      Кадрларды даярлаудың желілік нысанын дамыту шаралары қабылданады.

      Кадрларды даярлаудың желілік нысаны жұмыс берушілердің салалық қауымдастығы, кәсіпорындар, бейінді ЖОО мен ТжКБ ұйымдары арасында желілік өзара іс-қимыл жасау туралы шарт негізінде іске асырылады.

      Кадрларды даярлаудың желілік нысаны арқылы білім беру бағдарламаларын іске асыру өзара іс-қимыл жасаушылардың арасында теориялық даярлауды, өндірістік тәжірибені және (немесе) оқу практикасын, зертханалық, практикалық сабақтарды өткізу бөлігінде жауапкершілікті бөлуді қарастырады.

      Сабақтың нысандары мен түрлерін тараптардың мүмкіндіктеріне және оқу бағдарламаларын іске асырудың сапалы жағдайларын қамтамасыз ету талаптарына сәйкес аталған ұйымдар өздері анықтайды.

      Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігімен және "Атамекен" ҰКП-мен бірлесіп ұлттық біліктілік жүйесін одан әрі дамыту жалғастырылатын болады.

4-параграф. Қаржылық орнықтылықты арттыру және техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарын нысаналы қолдау

      ТжКБ жүйесінде халықаралық талаптарға (стандарттарға) сәйкес ТжКБ кадрларын даярлауды жан басына шаққандағы қаржыландырудың сараланған нормативін енгізу мәселесі пысықталатын болады.

      "Жас маман" жобасы шеңберінде жарақтандырылған ТжКБ ұйымдары жанынан мамандық бейіні бойынша кадрларды даярлау, қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру, WorldSkills чемпионаттарына қатысушыларды даярлау, оқушылар үшін кәсіби сынамалар өткізу, түлектер мен мамандарды сертификаттау жүйесі жөніндегі бағдарламаларды іске асыру үшін құзыреттілік орталықтары құрылатын болады.

      Сондай-ақ салалар бойынша құзыреттілік орталықтарын құру нарық тетіктері арқылы ұйым қызметінің тиімділігін арттырады. ТжКБ ұйымдарының өз қаражаты есебінен шағын инновациялық кәсіпорындар құру арқылы ТжКБ ұйымдарын коммерцияландыру дамитын болады, оның ішінде ауыл ТжКБ ұйымдарын дамыту мақсатында болады. ТжКБ ұйымдары ақылы негізде қызметтер көрсетеді және оқу-өндірістік шеберханаларда, шаруашылықтарда, оқу полигондарында шығарылатын тауарларды өткізетін болады.

      Ол үшін мемлекеттік ТжКБ ұйымдарының ұйымдық-құқықтық нысанын мемлекеттік кәсіпорындарға өзгерту бойынша жұмыс жүргізілетін болады.

      Практика кезінде студенттер өндіретін өнімді өткізу өндірістік оқыту сапасын да, кадрларды даярлау сапасын да арттыру үшін ынталандыру болады.

      Ауылдық ТжКБ ұйымдарының қолдау үшін қолданыстағы инфрақұрылымды тиімді пайдалану үшін "Мектеп-колледж" кешендерін құруды, ТжКБ ұйымдарын дамыту үшін оқу шаруашылықтары мен шағын кәсіпорындарды (егістіктер, фермалар, жылыжайлар және т. б.) дамытуды, студенттер мен педагогтердің өңірлік ұтқырлығы (ауыл-қала) және кадрларды даярлау сапасын жақсарту үшін оқытушылар мен өндірістік оқыту шеберлері ретінде ауыл шаруашылығы саласының мамандарын тарту шаралары қабылданатын болады.

5-параграф. Техникалық және кәсіптік білім беруді цифрландыру

      Ақпараттық білім беру орталары мен жүйелерінің жұмыс істеуіне, құрылуына және дамуына бірыңғай тәсілді белгілеуге мүмкіндік беретін ақпараттық жүйелерге қойылатын бірыңғай талаптар әзірленетін болады.

      Ақпараттық жүйелерді енгізу педагогтер мен білім алушылардың қабылдаудан бастап бітіруге дейінгі қолжетімділігін қамтамасыз етуге, атап айтқанда талапкерлерді қабылдауға, білім беру контентіне қол жеткізуге, онлайн кестені қалыптастыруға, электрондық журналды жүргізуге, тапсырмаларды тексеру мен бағалар қоюға, бейнеконференция режимінде оқу сабақтарын өткізуге, тестілеу мен емтихандарды онлайн өткізуге, виртуалды симуляторларды пайдалануға және электрондық дипломдарды беруге бағытталатын болады.

      2025 жылға қарай барлық мемлекеттік ТжКБ ұйымдарында оқытудың бірыңғай автоматтандырылған процесі үшін жағдайлар жасалады. Педагогтер мен студенттердің цифрлық білім беру технологияларына кедергісіз қол жеткізуін қамтамасыз ету үшін ТжКБ ұйымдарының IT инфрақұрылымын дамыту, оның ішінде оқу аудиторияларын оқытудың мультимедиялық және интерактивті құралдарымен жарақтандыру, компьютерлік техника паркін жаңарту, сондай-ақ интернеттің байланыс арналарының өткізу жылдамдығын жақсарту бойынша шаралар қабылданатын болады.

      Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар бойынша міндетті модульді енгізе отырып, білім беру бағдарламаларын жаңартуды ТжКБ ұйымдары жүзеге асыратын болады.

      Оқыту нысандары мен оқыту курстарына қарамастан ТжКБ ұйымдарында қашықтан оқытуды пайдалана отырып, кадрларды сапалы даярлау бойынша жұмыс жалғастырылады. Бұл ретте қашықтан оқыту нысанында рұқсат етілетін мамандықтар тізбесін ТжКБ ұйымдары дербес айқындайтын болады.

      Оқу процесін цифрлық контентпен және электрондық ресурстармен қамтамасыз ету мақсатында үздік педагогтерді тарта отырып, жаңа білім беру және әдістемелік ресурстармен толықтырылатын ЦБР каталогын қалыптастыру жоспарлануда.

      Өзекті цифрлық технологияларды енгізу мақсатында ТжКБ ұйымдары базасында IT бағыттар бойынша құзыреттілік орталықтары құрылатын болады. WorldSkills қозғалысы шеңберінде IT құзыреттіліктері бойынша чемпионаттар өткізу арқылы білім алушылардың практикалық цифрлық дағдыларын жетілдіру бойынша жұмыс жалғасады.

6-тарау. "Білім экономикасы" үшін жоғары білікті кадрлар даярлау

1-параграф. Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімге қолжетімділікті кеңейту

      Бүгінде жаңа болмыс жағдайларында халықтың барлық санаттары үшін жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білімге қол жеткізуді қамтамасыз етудің тұтас тәсілдерін тұжырымдау қажет.

      Еліміздің жоғары оқу орындарында білім алу үшін іріктеу құралы ретінде ҰБТ-ны жетілдіру жөніндегі жұмыс жалғасатын болады. Тест тапсырмаларын қалыптастыруға және нәтижелерді талдауға психометриялық тәсілдерді пайдалана отырып, тестілеудің стандартталған форматына көшу жүзеге асырылатын болады. Тест тапсырмалары жоғары деңгейдегі дағдыларды: ақпаратты қолдану, рефлекстеу, кеңейту, бағалау және талдау дағдыларын бағалайтын болады. Бұл ретте дарынды жастардың кетуін азайту және ел ішінде жоғары білім алуға қол жеткізуін кеңейту мақсатында SAT, ACT және IB халықаралық стандартталған тестілерінің балдары енгізілген шәкілге сәйкес ҰБТ балдарына ауыстырылатын болады.

      Сонымен қатар жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім алуға қолжетімділікті кеңейту мақсатында 2025 жылға дейін гранттар саны 50 %-ға артады. Нәтижесінде 75 мыңнан астам жас қазақстандық мемлекеттік қолдауға ие болады.

      ҰБТ нәтижесіне және басқа көрсеткіштерге қарай білім беру гранттарының жүйесіне әртараптандыруды (30-дан 100 %-ға дейін) енгізу арқылы гранттың бағасы қайта қаралады.

      Оқыту сапасын, студенттердің өздерінің жауапкершілігін және жоғары оқу орындары арасындағы бәсекелестікті арттыру мақсатында заңнамалық деңгейде оқыту үшін көзделген қаражатты (білім беру гранты) студенттің арнайы білім беру шотына аудару бойынша нормалар көзделетін болады.

      Техникалық бағыттарға гранттар саны артады. Елдің жетекші жоғары оқу орындарына білім беру ретінде халқы тығыз орналасқан өңірлерден және алшақтығы үлкен өңірлерден түсушілер үшін даярлаудың техникалық бағыттары бойынша нысаналы гранттар бөлінетін болады.

      Заманауи оқу бағдарламаларын әзірлеуді қарастыратын және тиісті қаржыны бөле отырып, су саласына қажетті мамандарды даярлайтын базалық ЖОО анықталады.

      Білім беру жетістіктерінің деңгейі мен әлеуметтік санатын ескере отырып, мемлекеттік гранттарды беру моделін жетілдіру мәселесі пысықталатын болады. Сондай-ақ мамандандырылған және әскерилендірілген ұйымдардың қызметтік міндеттерін атқару кезінде қаза тапқан қызметкерлердің балалары үшін жоғары оқу орындары мен ТжКБ ұйымдарында тегін оқуға гранттар берілетін болады.

      ЖОО-да оқуды төлеудің жылына 2-3 %-бен ұзақ мерзімді жеңілдетілген кредит алу мүмкіндігін ұсыну жоспарлануда.

      "Болашақ" бағдарламасы шеңберінде техникалық кадрларды, оның ішінде ресейлік техникалық жоғары оқу орындарында даярлау басымдығы қамтамасыз етіледі.

      Аудиториялық орындардың жетіспеушілігін қысқарту мақсатында жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарының оқу корпустарын салу қамтамасыз етіледі.

      Студенттік жатақханаларда тұруға орын тапшылығын азайту мақсатында Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Үшінші әлеуметтік бастамасы аясында студенттерге арналған жатақхана салу жоспарлануда және "AMANAT" партиясының "Өзгерістер жолы: әр азаматқа лайықты өмір!" сайлауалды бағдарламасын іске асыру бойынша Жол картасы, оның ішінде жеке инвесторлардың қаражатын тарту арқылы жүзеге асады. Осы мақсатқа жету үшін облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың ЖАО мемлекеттік меншіктегі және жер пайдалануға берілмеген жер учаскелерін немесе жер учаскелерін жалға беру құқығын Қазақстан Республикасының Жер кодексінде белгіленген тәртіппен сауда-саттық (конкурстар, аукциондар) өткізбей береді.

      2026 жылға дейін 50 мың жаңа төсек-орын енгізу жоспарлануда. Халықтың әлеуметтік осал санатынан шыққан басқа қаладан келген студенттердің тұру шығындарын субсидиялау мүмкіндігі қарастырылады. Басқа қаладан келген студенттерді жатақхана орындарымен қамтамасыз ету жеке меншік ЖОО-ға мемлекеттік қаржыландыру беру өлшемшарттарының бірі болады.

      Студенттерді жатақханамен қамтамасыз ету мәселесін шешу үшін ЖОО-мен және құрылыс компанияларымен МЖӘ тетіктері жетілдіріледі. Студенттерді жатақханаларда орынмен қамтамасыз етуге орналастыратын мемлекеттік тапсырыстың мөлшері мен оны төлеу мерзімдері құрылыс материалдары нарығында құндардың өзгермелілігіне байланысты қайта қарастырылады.

      2025 жылға қарай студенттерге стипендиялар мөлшерін 2 есе, магистранттар мен докторанттарға 1,5 еседен астам ұлғайту көзделген. ЖОО мен ҒЗИ интеграциялау шеңберінде ҒЗИ базасында магистрлер мен PhD докторларын даярлау жалғастырылатын болады.

2-параграф. Жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білімнің мазмұнын жаңғырту және бәсекеге қабілеттілігін арттыру

      Жалпы мамандарды даярлау жүйесі озық кадрлық қамтамасыз ету моделіне көшеді.

      Оның басты міндеті – өңірлік және салалық бөліністе жаңа кәсіптерге сұраныс пен адами ресурстардың ұсыныстарын тиімді ұштастыруды қамтамасыз ету.

      Ол үшін мемлекеттің, бизнес пен білім берудің кадрларды алдын ала даярлау бойынша күш-жігері жинақталатын болады. Алгоритмге:

      1) кадрларға сұранысты болжаудың заманауи форсайт әдістері;

      2) біліктілік талаптарын анықтау;

      3) жаңа буын мамандарын оқыту кіреді.

      Бұл модельді құрудағы негізгі буын университеттер болады. Күш-жігерді шоғырландыру үшін елдің әрбір өңірі мен саласы үшін жетекші жоғары оқу орны айқындалатын болады.

      Жаңа кәсіптер атласын құруда жақсы тәжірибе бар, оның шеңберінде кадрларды озық даярлау бойынша өңірлік стандарттарды әзірлеу жалғастырылатын болады. Бұл халықтың табысын арттыруға бағытталған "Мамандығым – болашағым" бағдарламасын іске қосуға мүмкіндік береді.

      Осы жоба шеңберінде өңірлер кадрларға ағымдағы және перспективалық қажеттілікті анықтап қана қоймай, таяудағы онжылдыққа арналған мамандар даярлаудың стандарттары мен бағдарламаларын да айқындайтын болады. Осылайша, жоғары оқу орындары неғұрлым маңызды салаларды дамытуда кадрлық сүйемелдеудің драйверлеріне айналады.

      EASA халықаралық талаптарына сәйкес әуе саласы үшін кадрлық әлеуетті құру өзекті мәселе болып табылады. Ол үшін Азаматтық авиация академиясының базасында жазғы техникалық және инженерлік бағыттар бойынша кадрларды даярлау күшейтіледі.

      ЖОО білім беруді реформалаудың маңызды аспектісі Назарбаев Университетінің тәжірибесін қазақстандық ЖОО-ға тарату рәсімі болады.

      ECTS қағидаттарын оқу процесіне одан әрі енгізу және академиялық еркіндікті кеңейту жөніндегі жұмыс жалғастырылатын болады.

      Білім беру бағдарламаларының мазмұнын жаңарту және "ЖОО түлегі моделін" жетілдіру негізгі құзыреттер мен еңбек нарығының жаңа сын-қатерлерін ескере отырып жүзеге асырылатын болады.

      Инновациялық білім беру бағдарламалары еңбек нарығын форсайт-зерттеу және жаңа мамандықтарға қажеттілікті болжау негізінде әзірленетін болады. Жоғары білім берудің мазмұны шетелдік әріптестермен бірлесіп пәнаралық және жаһандық білім беру бағдарламаларын әзірлеуге бағдарланатын болады. Осындай бағдарламалар бойынша оқыту нәтижелері халықаралық кәсіби сертификаттаудан өтуге мүмкіндік береді.

      Бизнес өкілдері мен жұмыс берушілерді білім беру бағдарламаларын әзірлеуге тарту, сондай-ақ білім беру процесін ғылыми қызметпен интеграциялау жалғасады.

      ЖОО цифрлық экожүйесі бар "smart-университеттер" моделіне көшеді. Басым міндет кітапханалар мен олардың жүйелерін цифрлық трансформациялау, жалпы үдерісте (Open University, Coursera, Edx және т.б.) ашық білім беру платформаларын пайдалану, бизнес-процестерді цифрлық форматқа көшіру болады. Цифрлық құзыреттер барлық білім беру және кәсіптік стандарттардың, сондай-ақ оқу-әдістемелік материалдарды әзірлеу кезінде ПОҚ үшін міндетті элемент болады.

      Білім беру бағдарламалары кодтау дағдыларын дамытуды ескере отырып, кадрларды даярлауға, жобалау, әкімшілендіру және тестілеу саласында жаңа дағдыларға бағытталатын болады. Сонымен қатар цифрлық трансформация және 4.0 Индустрияға көшу шеңберінде енгізілетін технологиялық трендтерді (жасанды интеллект, Blockchain, BigData және Internet-of-Things, киберқауіпсіздік) ескеру қажет.

      Жұмыс берушілердің қатысуымен қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімдерін даярлау жөніндегі инновациялық білім беру бағдарламаларын әзірлеу жұмыстары жалғасады.

      Студенттерді қазақ тіліндегі оқу әдебиеттерімен қамтамасыз ету мақсатында базалық және бейіндік пәндер бойынша заманауи оқу әдебиеттерін әзірлеу және басып шығару жұмыстары жалғасады. Әзірленген оқу әдебиеттері ЖОО-ның кітапхана қорын қазақ тіліндегі кітаптармен толықтырады және жалпыға қолжетімділік үшін ЖОО электрондық ресурстарында орналастырылады. 2025 жылға дейін мемлекеттік тілде 80 оқулық әзірленетін болады.

      ЖОО-ны бітіргенге дейін жұмыс тәжірибесін алу және түлектерді жұмысқа орналастыру сапасын арттыру мақсатында практикаға бағдарланған, оның ішінде жұмыс берушілер базасында оқыту мүмкіндіктері кеңейтілетін болады.

      Формальды емес және информальды оқыту нәтижелерін тану процесін нормативтік қамтамасыз ету жөніндегі жұмыс жалғастырылатын болады. Формальды білім беру шеңберінде білім алушылар қосымша микробіліктілік немесе нанодәреже ("nano-degrees") алатын болады. Кредиттік (жинақтаушы) оқыту жүйесінің тәжірибесіне негізделген және жаңа құзыреттер мен дағдыларды алуға мүмкіндік беретін ересек халықты өмір бойы оқытудың моделі жасалатын болады. Оқытудың инновациялық технологияларын енгізу, атап айтқанда ПОҚ-тың қысқа мерзімді жаппай ашық онлайн-курстардан өтуі, инновациялық педагогикалық технологиялар мен оқыту әдістемелерін пайдалану, сондай-ақ білім беру бағдарламаларын жаңғырту жалғастырылады.

      Университеттер өз түлектерін қолдауға арналған "апгрейд" орталықтарын құруға бағдарланатын болады. Мәселен, қалыптасқан мамандар өз білімдерін жаңартып, "Alma mater" жоғары оқу орындарында кәсіби дамуға баса назар аудара алады.

      Студенттер мен ЖОО қызметкерлерінің эмоционалдық әл-ауқатын сақтау, ЖОО-лардың қолайлы әлеуметтік-психологиялық ахуалын жасау және білім алушыларға психологиялық қолдау көрсету мақсатында психологиялық қызметтер жетілдірілетін болады. ЖОО-да бірінші кезекте студенттердің мүдделері мен қажеттіліктерін ескеретін физикалық және виртуалды кеңістік құру қажет.

      ЖОО-да инклюзивті білім беруге жағдай жасалады. Мүмкіндіктері шектелген, сонымен бірге денсаулық жағдайына байланысты білім алушыларға қажетті ресурстар беруге және оларды қолдауға ғана емес, әлеуметтік-экономикалық мәртебесіне, оқыту гендеріне, тіліне (шетелдік студенттер) және т. б. байланысты қолдауға назар аудара отырып, инклюзивті білім беру қамтамасыз етілетін болады.

      Қазақстандық ЖОО білім алушыларының жаһандық академиялық қоғамдастыққа ұтқырлық бағдарламалары арқылы толыққанды қатысуы үшін көптілді оқытуды енгізу жалғастырылатын болады.

      ЖОО арасында салауатты бәсекелестікке ынталандыруды арттыру үшін төрт лига бойынша саралау жоспарлануда: бірінші лига – халықаралық, екінші лига – ұлттық, үшінші лига – өңірлік, төртінші лига – салалық деңгейде бәсекеге қабілетті.

      Әлеуетке және даму серпініне сәйкес ЖОО-лар бір лигадан екіншісіне ауысатын болады. Лигалардағы ұстанымына қарай ЖОО-ларға академиялық, басқарушылық еркіндіктің әртүрлі деңгейлері және білім беру гранттарының түрлері берілетін болады. Сондай-ақ ЖОО-лар сыртқы бақылаудың әртүрлі түрлерінен босатылатын болады.

      ЖОО-лардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру ғылыми-зерттеу экожүйесін қалыптастыруға, инфрақұрылымды жаңғыртуға және цифрлық трансформацияға бағытталған жобаларды іске асыру арқылы жүзеге асырылатын болады. Толық академиялық және басқарушылық дербестігі және Назарбаев Университетінің тәжірибесі бойынша әлемдік деңгейдегі кампустары бар 2 озық өңірлік ЖОО құрылатын болады.

      Өңірлердің зияткерлік әлеуеті мен академиялық экожүйесін дамыту үшін 15 өңірлік және 5 педагогикалық жоғары оқу орнының базасында академиялық артықшылық орталықтары құрылатын болады.

      М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университетін ғылым, бизнес және өндіріс интеграциясын қамтамасыз ететін зерттеу университетіне трансформациялау жалғасады.

      С.Өтебаев атындағы Атырау мұнай және газ университеті әлемдік деңгейдегі индустриялық университет болып қайта құрылады.

3-параграф. Жоғары оқу орындарында басқару жүйесін жетілдіру

      Басқару жүйесін дамытудың маңызды элементі әлемнің барлық жетекші университеттерінде экономикалық ынталандыру шараларымен қатар ғылым мен ғылыми инфрақұрылымды тұрақты қаржыландырудың негізі болып табылатын ЖОО жанындағы эндаумент-қорларды дамыту болады.

      Жұмыс берушілердің, бизнес-құрылымдар, кәсіби және қоғамдық бірлестіктер, өңірлік әкімдіктер өкілдерінің ЖОО-лардың директорлар кеңестеріне қатысуын кеңейту жөніндегі жұмыс жалғастырылады. Корпоративтік басқару қағидаттарын енгізу жөніндегі жұмыс жалғастырылатын болады.

      Корпоративтік басқару құралдарының бірі басқарушылық шешімдер қабылдауда тікелей және басты кезең болатын алқалы басқару болып табылады. Тәуекел-менеджмент функциялары жоғары оқу орындарының стратегиялық және операциялық міндеттерін іске асыру негізіне айналады.

      Адами ресурстар мен таланттарды басқару бойынша жоғары оқу орындарының институционалдық саясатын құру маңызды. ЖОО-ларды басқару саласында жас талантты мамандар мен менеджерлер үшін кең мансаптық перспективалар құрылатын болады.

      ЖОО халықаралық стандарттарға сәйкес лауазымдардың жаңа жүйесіне көшу, штаттық кестенің жаңа моделі, ПОҚ-тың біліктілігін арттыру бойынша жұмысты жалғастырады.

4-параграф. Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білімді интернационалдандыру

      Жоғары және ЖОО-дан кейінгі білімнің тартымдылығын арттыру және қазақстандық ЖОО-ны халықаралық білім беру кеңістігінде орнықтыру мақсатында оқыту үшін қолайлы жағдайлар жасауды (инфрақұрылым, гранттар, стипендиялар және т. б.), ақпараттандыру тетіктерін, студенттік визаны алуды оңайлатуды қамтитын интернационалдандыру стратегиясын іске асыру жалғасатын болады.

      Интернационалдандырудың тағы бір маңызды аспектісі "үйде интернационалдандыру" болып табылады, яғни студенттердің мәдениет аралық құзыреттерін және олардың халықаралық мәнмәтінде ойлау және қызмет ету қабілетін арттыруға мүмкіндік беретін білім беру ортасы мен мазмұнын интернационалдандыру.

      Қазақстандық жоғары оқу орындарының экспорттық мүмкіндіктерін кеңейту үшін шетелде филиалдар ашу жөнінде шаралар қабылданатын болады.

      Дарынды шетелдік жастарды тарту үшін стипендиялық бағдарламаны іске асыру жалғасады.

      Өңірдегі елдің көшбасшылығы күшейтілетін болады. Жоғары білім берудің бірыңғай Орталық Азия кеңістігін құру жөніндегі жұмыс жалғастырылады. ПОҚ пен қызметкерлердің Орталық Азия шегінде тағылымдамадан өтуін ұйымдастыру, бірлескен магистрлік дәрежелер мен ғылыми жобалар жоспарлануда. Академиялық және мәдени тәжірибе, озық практикалар алмасуды және өзара оқытуды жүзеге асыру мақсатында Орталық Азия елдерінің ЖОО Альянсы мен студенттер Альянсы құрылатын болады. Сондай-ақ Орталық Азия елдерінің жоғары білім беру жүйесін дамыту жөніндегі аса маңызды міндеттерді айқындау үшін жыл сайынғы ректорлар форумдары өткізілетін болады. 2022 жылы Қазақстан ТМД елдерінің білім беру саласындағы ынтымақтастық кеңесіне төрағалық етеді.

      2025 жылға дейін Қазақстан аумағында беделді шетелдік ЖОО-ның кемінде 5 филиалы мен өкілдігін, оның ішінде батыс өңірлерде техникалық бейінді ЖОО-ның екі филиалын ашу жоспарлануда. Бұл басқару жүйесін трансформациялауға және білім беру мазмұны мен оқу процесіне әлемдік білім беру стандарттарын енгізуге мүмкіндік береді.

      ЖОО-ға шетелдік оқытушылар мен шетелдік студенттерді тарту бойынша жұмыс жалғастырылады. Сондай-ақ студенттер мен ЖОО ПОҚ-тың сыртқы және ішкі академиялық ұтқырлығының екі дипломдық және жаһандық бағдарламасын одан әрі дамыту жоспарлануда. Тұтастай алғанда, бұл дарынды жастардың кетуін қысқартуға мүмкіндік береді.

      Шетелдік студенттердің консультациялар алуы үшін алаң ұйымдастыру мақсатында "Study in Kazakhstan" онлайн-порталы енгізілетін болады.

      Осы шараларды іске асыру шетелдік студенттердің үлесін ұлғайтуға, жыл сайын сабақ өткізуге H-Index жоғары 10 шетелдік ғалымды тартуға, педагогикалық зерттеулер бойынша шетелдік ғылыми тағылымдамадан өткен ПОҚ үлесін ПОҚ штаттық құрамының жалпы санының кемінде 15 %-ына дейін арттыруға, сондай-ақ білім беру бағдарламаларының халықаралық аккредитациясын алуға мүмкіндік береді.

7-тарау. Білім беру сапасын жүйелі деңгейде қамтамасыз ету

      Білім беру сапасын қамтамасыз етудің ұлттық жүйесі жоғары академиялық сапаға қол жеткізуді мақсат етеді және үш құрамдас бөліктен тұрады: сапаны ішкі қамтамасыз ету жүйесі, сапаны сыртқы қамтамасыз ету жүйесі, сапаны қамтамасыз ету жүйесін басқару және реттеу тетіктері.

1-параграф. Ішкі сапаны қамтамасыз ету жүйесі

      МДТО деңгейінде білім беру ұйымдары баламалы дамытушы және вариативті жеке бейімделген бағдарламаларды ұсыну, оқытудың әртүрлі әдістемелері мен технологияларын, білім беру процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін, тәсілдерін қолдану арқылы оқыту мен тәрбиелеу сапасын қамтамасыз ететін болады.

      Орта білім беру деңгейінде сапаны қамтамасыз етудің ішкі жүйесі оқыту нәтижелерін өлшемшарттық бағалауға, мектепішілік бақылауды ұйымдастыруға және өзін-өзі бағалауды жүргізуге негізделген.

      Қазақстанның өлшемшарттық бағалауға көшуін ЭЫДҰ сарапшылары жалпы білім беру жүйесін жаңғырту жолындағы оң қадам деп санайды. Сонымен бірге, білім алушыларды бағалауға деген көзқарас айтарлықтай жиынтықтаушы болып қалады. Қалыптастырушы, ынталандырушы және шабыттандырушы функцияларды орындайтын қалыптастырушы бағалаудың рөлін қайта қарау; қалыптастырушы бағаларды білім алушылардың қорытынды балдарына қосу, қалыптастырушы бағалау рәсімдері мен құралдарына, модерацияға және бағалау құралдары мен рәсімдерін жетілдіруге бағытталған басқа да рәсімдерге жеткілікті назар аудару қажет.

      Осыған байланысты өлшемшарттық бағалау жүйесін дамыту және әрбір педагогтің кәсіби дамуы бойынша олардың бағалау дағдыларын жетілдіру тұрғысынан одан әрі қадамдар айқындалатын болады.

      Оқулықтар мен әдістемелік құралдарда өлшемшарттық бағалау құралдарының: үздік әлемдік практикаларға сәйкес қалыптастырушы және жиынтық тапсырмалардың; қолжетімді және өлшенетін өлшемшарттардың, айқын және бір мәнді дескрипторлардың ұсынылуына ерекше назар аударылатын болады.

      Оқыту процесінің сапасын арттыру және білім алушыларда да, педагогтерде де орын алған проблемаларды зерделеу мақсатында мектепішілік бақылау күшейтілетін болады. Сабақты бақылау, зерттеу және талдау оқыту процесін жақсарту, педагогтің кәсіби өсуі мен дамуы, сондай-ақ білім алушылардың білім сапасын арттыру үшін негіз болып табылады.

      Білім беру ұйымдары жыл сайын білім беру қызметін өзін-өзі бағалауды жүргізетін болады, оған талдаудан, ішкі бақылау мен диагностикадан басқа, стратегиялық жоспарлау құралдары, білім беру қызметінің түзету тетіктерінің жүйелі процесі кіреді.

      ТжКБ деңгейінде WorldSkills тәсілдері бойынша студенттерді қорытынды бағалаудың жаңа жүйесі енгізіледі. Көрсетілетін емтихан біліктілік емтихандарының бір түрі болып табылады, бұл ретте шынайы қызметтерді және өндірістік процестерді WorldSkills талаптарына (стандарттарына) сәйкес модельдеу жағдайында көрсету рәсімін және тәуелсіз сарапшының түлектің практикалық дағдыларын, білім деңгейін бағалауды қарастырады.

      Көрсетілетін емтиханнан өткен түлектер халықаралық стандарттар талаптарына сәйкес өз біліктілігін растайтын құжат (Skills-паспорт, сертификат) алады. Құжатта әртүрлі құзыретті меңгеру деңгейі көрсетіледі, бұл әлеуетті жұмыс берушілер арасында бағаланып, түлектердің бәсекеге қабілеттілігін арттырады.

      Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру деңгейінде сапаны ішкі қамтамасыз ету жүйесі сапаны қамтамасыз ету қағидаттарына негізделеді. Жоғары оқу орындарына сапаны қамтамасыз ету саласында әзірленген саясаттың болуы жеткіліксіз, сонымен қатар ESG сәйкес сапаны қамтамасыз етудің ішкі стандарттарын қабылдау, сондай-ақ ұлттық басымдықтарды, ерекшеліктерді, жоғары білім беру жүйесі шешетін міндеттерді ескеру қажет.

      Сапаны ішкі қамтамасыз ету жүйесінде оның барлық процестері мен рәсімдерін басқару маңызды. Әрбір ЖОО өзінің ішкі сапаны қамтамасыз ету жүйесін әзірлеуі және ЖОО алдағы кезеңдегі миссиясы мен даму пайымына қарай оның тұрақты дамуы, жетілуі, жаңартылуы, түзетілуі үшін жағдай жасауы тиіс. Бұл ретте басты назарда сапа мәдениетінің болуы өте маңызды.

      ЖОО-лар студентке бағдарланған оқытуды одан әрі дамытудың және талант-менеджментті басқару процесіне енгізудің тиімді тәсілі ретінде корпоративтік коммуникацияны дамытуы қажет. Барлық ішкі стейкхолдерлер білім беру сапасын тұрақты арттыру үшін жалпы жауапкершілікті қабылдай отырып, айқын құндылықтар мен мінез-құлықты басшылыққа алады.

2-параграф. Сыртқы сапаны қамтамасыз ету жүйесі

      МДТО деңгейінде мектепке дейінгі білім беру сапасын тәуелсіз ұлттық бағалау жүйесі әзірленеді және енгізіледі (2025 жылға қарай).

      МДҰ-ны мемлекеттік аттестаттау өткізілетін болады, онда тек оқу жоспарларына, бағдарламаларға ғана емес, сондай-ақ білім алушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, тәрбиеленушілердің даярлық деңгейін айқындау үшін ата-аналардың қанағаттанушылығына назар аударылады. Сондай-ақ МДҰ-ны кезең-кезеңімен лицензиялауды енгізу мәселесі пысықталатын болады.

      2022 жылы алғаш рет Қазақстанның ЭЫДҰ-ның балалардың ерте дамуы мен әл-ауқаты (International Early Learning and Child Well-being Study) жөніндегі халықаралық зерттеуіне қатысуы жоспарлануда. Зерттеу төрт бағытты бағалау арқылы ерте оқытудың дамуына ықпал ететін немесе кедергі келтіретін негізгі факторларды анықтауға бағытталған: математикалық сауаттылық, өзін-өзі анықтау, әлеуметтік және эмоционалды дағдылар.

      Орта білім беру деңгейінде сапаны қамтамасыз етудің сыртқы жүйесі білім беру ұйымдарын мемлекеттік аттестаттауды, ББЖМ, халықаралық салыстырмалы зерттеулерге қатысуды, сондай-ақ ерікті негізде аккредиттеуді қамтиды.

      Мемлекеттік аттестаттау профилактикалық бақылау түрінде келусіз өткізілетін болады. Оның негізгі компоненттері білім беру ұйымдарының білім беру қызметінің өзін-өзі бағалауы, білім алушылардың білімі, іскерлігі мен дағдыларының бөліктері болады.

      4 және 9-сынып білім алушыларына арналған ББЖМ-ды енгізу білім алушылардың функционалдық сауаттылығы мен құзыреттілігі деңгейін анықтауға мүмкіндік береді.

      Мемлекеттік аттестаттаудың және ББЖМ нәтижелері бойынша кешенді талдау және Ы. Алтынсарин атындағы ұлттық білім академиясы жүргізетін болады. Ы. Алтынсарин атындағы ұлттық білім академиясы білім беру сапасын жақсарту бойынша ұсынымдар әзірлей отырып, білім беру ұйымдарына әдіснамалық көмек көрсетілетін болады.

      Қазақстандық оқушылардың PISA, TIMSS, PIRLS, ICILS халықаралық салыстырмалы зерттеулеріне қатысуы, сондай-ақ Қазақстанның PIAAC-қа қатысуы жалғасады. Жекелеген мектептерді объективті және тәуелсіз бағалау үшін қазақстандық білім алушылар жыл сайын PISA-based Test for Schools-қа қатысады.

      Білім беру ұйымдары халықаралық аккредиттеуден, оның ішінде CIS өте алады.

      ТжКБ, орта білімнен кейінгі білім беру деңгейінде сапаны қамтамасыз етудің сыртқы жүйесі білім беру ұйымдарын мемлекеттік аттестаттауды, ББЖМ, ТжКБ ұйымдары рейтингін, сондай-ақ ерікті негізде аккредиттеуді қамтиды.

      Мемлекеттік аттестаттау білім беру қызметінің өзін-өзі бағалау материалдарын талдау, білім алушылардың білімі, іскерлігі мен дағдысының бөліктері негізінде бармай-ақ профилактикалық бақылау түрінде өткізілетін болады. Бұл ретте ТжКБ ұйымдарын бейіндеу жалғасатын болады, бұл бір бейінді ТжКБ ұйымында бюджет қаражатын, МТБ-ны және педагог кадрларды шоғырландыруға мүмкіндік береді.

      ББЖМ жалпы білім беретін пәндерді және (немесе) кәсіптік модульдерді немесе жалпы кәсіптік, арнайы пәндерді меңгеру деңгейін бағалау мақсатында жүргізілетін болады.

      ТжКБ ұйымдарының қызметін бағалау, ынталандырудың қосымша құралын құру мақсатында және ТжКБ жүйесінде ұсынылатын білім беру қызметтерінің сапасын арттыру үшін ТжКБ ұйымдарының рейтингін жүргізу бойынша жұмыс жалғастырылатын болады. Рейтинг ТжКБ ұйымдарының қызмет сапасы, педагогтердің сапалық құрамы, контингенттің қозғалысы, түлектерді жұмысқа орналастыру, бизнес-қоғамдастықпен өзара іс-қимыл, WorldSkills жобаларына қатысу және т.б. сияқты негізгі көрсеткіштер бойынша өткізілетін болады. Нәтижесінде білім беру сапасын арттыруға бағытталған басқарушылық шешімдер қабылдау үшін негіз болатын ТжКБ оқу орындары арасында бәсекелестік күшейеді.

      Халықаралық талаптарды ескере отырып, ТжКБ ұйымдарының қызметін бағалау өлшемшарттары Турин процесін талдау нәтижелері негізінде жүзеге асырылатын болады.

      Сапаны қамтамасыз ету үшін ТжКБ ұйымдары жұмысқа орналасу деңгейін арттыруға, ТжКБ ұйымдарын еңбек нарығындағы өзгерістерге бейімдеуге, ТжКБ-ға әлеуметтік осал топтардың қолжетімділігін кеңейтуге, өзара сенімді ілгерілетуге, педагогтер мен білім алушылардың ұтқырлығын, сондай-ақ үздіксіз оқыту бағдарламаларын дамытуға бағытталған EQAVET құралдары мен индикаторларын (кәсіптік білім беру мен оқытудың сапасын қамтамасыз етудің Еуропалық жүйесі) пайдаланатын болады. Нәтижесінде EQAVET индикаторлары мен негізгі сипаттамаларының мазмұны ТжКБ деңгейінде дуальды білім беруді дамытуға мүмкіндік береді.

      ТжКБ ұйымдары белгіленген халықаралық сапа стандарттарына, кәсіби және салалық стандарттарға сәйкестігіне институционалдық, мамандандырылған және салалық аккредиттеуден өте алады.

      Жоғары және ЖОО-дан кейінгі білім беру деңгейінде ҰБТ өткізу және ЖОО-ға қабылдау моделі жетілдірілетін болады.

      Жоғары және (немесе) ЖОО-дан кейінгі білім беру ұйымдары мен олардың құрылтайшыларының берілетін білім сапасы үшін жауапкершілігін арттыру жөніндегі жұмыс жалғастырылатын болады. ЖОО шолу сапарлары енгізіледі, олардың нәтижелері мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыруға арналған конкурсты өткізу кезінде пайдаланылатын болады. Нәтижесінде білім беру қызметтері нарығында тек сапалы білім беретін ЖОО ғана қалады.

      ЖОО білім беру қызметтерінің сапасын ішкі және сыртқы қамтамасыз ету жүйесін жаңғырту жалғастырылады. Аккредиттеудің тиімділігін арттыру мақсатында сыртқы сапаны қамтамасыз етудің рәсімдері мен қолданылатын стандарттарына қойылатын талаптар пысықталатын болады. ЖОО-лардың академиялық дербестігі жағдайында аккредиттеу сапа стандарттары мен ЖОО-дағы нормативтік талаптардың орындалуына кепілдік беретін сенімді көрсеткіш ретінде қарастырылады.

      Студенттердің білімін бағалау жүйесінің сапасын жақсарту үшін Академиялық адалдық лигасына кіретін ЖОО санын толықтыру жалғасатын болады.

      Сыбайлас жемқорлық бұзушылықтардың алдын алу және жолын кесу және ЖОО-ны басқарудың ашықтығын қамтамасыз ету мақсатында студенттердің, түлектердің, ПОҚ-тың және жұмыс берушілердің қатысуымен ЖОО-да академиялық адалдықты сақтау тұрғысынан тәуелсіз зерттеу жүргізілетін болады.

3-параграф. Сапаны қамтамасыз ету жүйесін басқару және реттеуші тетіктері

      Білім беру сапасын басқару білім беру саласындағы бірыңғай мемлекеттік саясатты іске асыруға бағытталған және мемлекеттік және институционалдық құрылымдарды, білім беру ұйымдарының қоғамдастықтарын қамтиды. Білім беру ұйымдары қоғамдастықтарының, оның ішінде ЖОО қауымдастығының, ректорлар кеңесінің, ТжКБ ұйымдары қауымдастығының, Студенттер альянсының және басқа да ұйымдардың қоғам алдындағы білім беру сапасы үшін ортақ жауапкершілік мақсатында рөлі институционалдық тұрғыдан бекітілетін болады. Бұл жоғары және ЖОО-дан кейінгі білім беру ұйымдарының өзін-өзі реттеу қағидаттарын енгізуге және ЖОО қауымдастықтарынан, ректорлардан, студенттерден, аккредиттеу органдарынан бірыңғай платформа құруға мүмкіндік береді.

      Білім беру сапасын басқару білім беру мониторингінің нәтижелері, білім беруді дамытудың жай-күйі туралы жыл сайынғы Ұлттық баяндама, халықаралық салыстырмалы зерттеулер (PISA, TIMSS, PIRLS, ICILS, PIAAC, TALIS), мемлекеттік бақылау, ұлттық және халықаралық рейтингтер, білім беру ұйымдары мен білім беру бағдарламаларын аккредиттеу негізінде білім берудің барлық деңгейлерінде басқарушылық шешімдер қабылдау арқылы жүзеге асырылады.

      Сапаны басқару мен қамтамасыз етудің негізі сапаны ішкі және сыртқы қамтамасыз ету жүйесін реттейтін және білім беру саласындағы ұлттық саясатты көрсететін білім беру деңгейлері бойынша сапаны қамтамасыз ету жөніндегі нұсқаулық болады.

      Білім беру ұйымдарында білім беру процесіне қатысушылардың білім беру сапасы туралы құндылықтары мен сенімдері және оны үздіксіз жетілдіруге бағытталуы сияқты сапа мәдениеті дамытылады. Білім беру ұйымдарының цифрлық экожүйесін жаңғырту және шешім қабылдаудың барлық деңгейлерінде педагогтер мен білім алушыларды тарту арқылы білім беру сапасы мәдениетін дамытады. Ол ұлттық білім беру деректер базасымен интеграцияланған білім беру ұйымдарының ақпараттық жүйелерінің ашықтығы мен қолжетімділігіне негізделетін болады.

      ТжКБ-ның және жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білімнің білім беру бағдарламаларының тізілімдері, аккредиттелген білім беру ұйымдары мен білім беру бағдарламаларының тізілімдері, рейтингтер мен мемлекеттік бақылау көрсеткіштері ТжКБ, орта білімнен кейінгі және жоғары және (немесе) ЖОО-дан кейінгі білімнің танылған білім беру бағдарламаларының бір ұлттық тізіліміне біріктірілетін болады. Бұл тізілім ҰБДҚ-ның құрамдас бөлігіне айналады және қоғамға олардың мазмұнының жұмыс берушілердің сұраныстарына сәйкес келуіне және сапаны растауға кепілдік беретін көз болады.

      Болон процесі және академиялық ұтқырлық орталығы білім беру сапасын арттыру, оның ішінде білім беру сапасын қамтамасыз ету жүйесінің құралы ретінде ұлттық біліктілік шеңберін қолдану мәселелері бойынша білім беру ұйымдарын қолдаудың әдіснамалық орталығына айналады.

      Педагогтердің қосымша білім беру ұйымдары танылған халықаралық стандарттарға сәйкес сапаны сыртқы бағалаудан өтеді.

6-бөлім. Нысаналы индикаторлар және күтілетін нәтижелер

      Нысаналы индикаторлар:

      1) азаматтық және патриоттық деңгейін арттыру мақсатында ұйымдастырылған қоғамдық қызметке, оның ішінде оқушылардың өзін-өзі басқаруы және дебаттық қозғалыс арқылы тартылған білім алушылардың үлесі (2022 ж. – 30 %, 2023 ж. – 35 %, 2024 ж. – 40 %, 2025 ж. – 45 %, 2026 ж. – 50 %);

      2) спортпен айналысу үшін жағдай (спорт залдары және спорттық мүкәммалдар) жасаған ЖАО-ға ведомстволық бағынысты күндізгі мемлекеттік жалпы білім беретін орта білім беру ұйымдарының үлесі (2022 ж. – 90 %, 2023 ж. – 92 %, 2024 ж. – 95 %, 2025 ж. – 100 %, 2026 ж. – 100 %);

      3) балалардың құқықтық қорғалу деңгейі (2022 ж. – 85 %, 2023 ж. – 87 %, 2024 ж. – 89 %, 2025 ж. – 91 %, 2026 ж. – 93 %);

      4) жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған ұйымдар тәрбиеленушілерінің осы санаттағы балалардың жалпы санынан үлесі (2022 ж. – 17,2 %, 2023 ж. – 16,8 %, 2024 ж. – 16,4 %, 2025 ж. – 15,9 %, 2026 ж. – 15,5 %);

      5) мектепке дейінгі ұйымдардың басшылары, әдіскерлері, тәрбиешілерінің жалпы санынан бейінді білімі бар педагогтердің үлесі (2022 ж. – 76 %, 2023 ж. – 78 %, 2024 ж. – 81 %, 2025 ж. – 85 %, 2026 ж. – 87 %);

      6) орта білім беру ұйымдары педагогтерінің жалпы санынан педагог-шебердің, педагог-зерттеушінің, педагог-сарапшының және педагог-модератордың біліктілік деңгейі бар педагогтердің үлесі (2022 ж. – 60 %, 2023 ж. – 64 %, 2024 ж. – 67 %, 2025 ж. – 70 %, 2026 ж. – 73 %);

      7) жалпы білім беретін мектептерге тартылған жаратылыстану-математикалық цикл педагогтерінің саны (2022 ж. – 84772, 2023 ж. – 86858, 2024 ж. – 90393, 2025 ж. – 93807, 2026 ж. – 95985);

      8) мемлекеттік ТжКБ ұйымдарының арнайы пәндер оқытушылары мен өндірістік оқыту шеберлерінің жалпы санынан өндірістен тартылған мамандардың үлесі (2022 ж. – 7,4 %, 2023 ж. – 8,5 %, 2024 ж. – 10 %, 2025 ж. – 11,4 %, 2026 ж. – 12 %);

      9) ECERS әдістемесі бойынша тәрбие мен оқыту сапасын бағалаудың жаңа құралдарын пайдаланатын мектепке дейінгі ұйымдардың үлесі (2023 ж. –20 %, 2024 ж. – 50 %, 2025 ж. – 75 %, 2026 ж. – 100 %);

      10) мектепалды жасындағы балалардың мектепте оқуға дайындық деңгейі (2022 ж. – 84,5 %, 2023 ж. – 86 %, 2024 ж. – 94,7 %, 2025 ж. – 95 %, 2026 ж. – 96 %);

      11) ауыз судың базалық көздерімен, бөлек ең аз жабдықталған дәретханалармен және қол жууға арналған базалық құралдармен қамтамасыз етілген мектепке дейінгі ұйымдардың үлесі (2022 ж. – 77 %, 2023 ж. – 83,5 %, 2024 ж. – 94 %, 2025 ж. – 100 %, 2026 ж. – 100 %);

      12) жоғары жылдамдықты Интернетпен қамтамасыз етілген ауыл мектептерінің үлесі (2022 ж. – 85 %, 2023 ж. – 90 %, 2024 ж. – 95 %, 2025 ж. – 100 %, 2026 ж. – 100 %);

      13) PISA тестінің нәтижелері бойынша мектептегі білім сапасын бағалау (математика бойынша, орташа балл: 2022 ж. – 430, 2023 ж. – 430, 2024 ж. – 430, 2025 ж. – 480, 2026 ж. – 480; оқу бойынша, орташа балл: 2022 ж. – 392, 2023 ж. – 392, 2024 ж. – 392, 2025 ж. – 450, 2026 ж. – 450; жаратылыстану бойынша орташа балл: 2022 ж. – 402, 2023 ж. – 402, 2024 ж. – 402, 2025 ж. – 490, 2026 ж. – 490);

      14) толық жинақталған мектептердің жалпы санынан жан басына шаққандағы қаржыландыруға көшкен мемлекеттік күндізгі жалпы білім беретін мектептердің үлесі (2022 ж. – 37,1 %, 2023 ж. – 38,1 %, 2024 ж. – 38,7 %, 2025 ж. – 39,6 %, 2026 ж. – 39,6 %).

      15) "Кәсіптік-техникалық білім беру сапасы" Дүниежүзілік экономикалық форумның Жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексі (2022 ж. – 86 орын, 2023 ж. – 82 орын, 2024 ж. – 79 орын, 2025 ж. – 75 орын, 2026 ж. – 71 орын);

      16) дуальды оқытумен қамтылған, мемлекеттік тапсырыс бойынша білім алатын техникалық және кәсіптік білім беру студенттерінің үлесі (2022 ж. – 23 %, 2023 ж. – 25 %, 2024 ж. – 28 %, 2025 ж. – 35 %, 2026 ж. – 38 %).

      17) QS-WUR, ТОП-200 рейтингінде белгіленген Қазақстандағы ЖОО-ның саны (2022 ж. – 2, 2023 ж. – 2, 2024 ж. – 2, 2025 ж. – 3, 2026 ж. – 3);

      18) студенттердің жалпы санынан жоғары білім беру жүйесіндегі шетелдік студенттердің үлесі (2022 ж. – 7 %, 2023 ж. – 8 %, 2024 ж. – 9 %, 2025 ж. – 10 %, 2026 ж. – 11 %);

      19) ТжКБ ұйымдары мен ЖОО жатақханаларындағы берілген төсек-орындардың саны (2022 ж. – 10000, 2023 ж. – 10000, 2024 ж. – 10000, 2025 ж. – 10000, 2026 ж. – 10000);

      20) аттестаттауға жататын білім беру ұйымдарының санынан мемлекеттік аттестаттау рәсімінен өткен білім беру ұйымдарының үлесі (2022 ж. – 15 %, 2023 ж. – 35 %, 2024 ж. – 55 %, 2025 ж. – 75 %, 2026 ж. – 100 %).

      2026 жылға қарай күтілетін негізгі нәтижелер:

      1. Халықтың мектепке дейінгі/орта білім сапасына қанағаттану деңгейі (2026 ж. – 82,9 %).

      2. Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру жүйесімен қанағаттанушылық (композиттік индекс) (2026 ж. – 70 %).

      3. Білікті кадрлармен қамтамасыз етілген орта білім беру ұйымдарының үлесі (2026 ж. – 100 %).

      4. Тегін үйірмелер мен секциялармен қамтылған білім алушылардың үлесі (2026 ж. – 95 %).

      5. Білім алушылардың білім жетістіктерін мониторингтеу нәтижелері бойынша орташа республикалық көрсеткішке қол жеткізген орта білім беру ұйымдарының үлесі (2026 ж. – 70 %).

      6. Инклюзивті білім беру үшін жағдай жасаған білім беру ұйымдарының (мектепке дейінгі, орта, техникалық, орта білімнен кейінгі және кәсіптік, жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру) үлесі (2026 ж. – 100 %).

      7. ТжКБ оқу орындарын бітіргеннен кейінгі бірінші жылы жұмысқа орналасқан түлектердің үлесі (2026 ж. – 75 %).

      8. ЖОО-ны бітіргеннен кейінгі бірінші жылы жұмысқа орналасқан түлектердің үлесі (2026 ж. – 70 %).

      Ескерпе: Тұжырымдаманы іске асыру кезінде тиісті саланың ұлттық жобаларында көрсетілген индикаторларға/көрсеткіштерге қол жеткізу үшін мемлекеттік бюджеттен басым тәртіппен қаражат бөлінеді.

      Басқа іс-шараларға қаражат экономиканың дамуы мен бюджеттің кіріс базасын ұлғайту әлеуетін ескере отырып бөлінетін болады.

      Тұжырымдаманы іске асыру жөніндегі іс-шаралар осы Тұжырымдамаға қосымшаға сәйкес Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2022 – 2026 жылдарға арналған тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспарына сәйкес жүзеге асырылатын болады.

  Қазақстан Республикасында
білім беруді дамытудың
2022 – 2026 жылдарға арналған
тұжырымдамасына
қосымша

Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2022 – 2026 жылдарға арналған тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспары

Р/с

Реформалардың/негізгі іс-шаралардың атауы

Аяқталу нысаны

Орындалу мерзімі

Жауапты орындаушылар


1

2

3

4

5

1-тарау. Қазақстандықтардың жаңа буынын тәрбиелеу

1-нысаналы индикатор
Азаматтық және патриоттық деңгейін арттыру мақсатында ұйымдастырылған қоғамдық қызметке, оның ішінде оқушылардың өзін-өзі басқаруы және дебаттық қозғалыс арқылы тартылған білім алушылардың үлесі (2022 ж. – 30 %, 2023 ж. – 35 %, 2024 ж. – 40 %, 2025 ж. – 45 %, 2026 ж. – 50 %)

ЖАО

1.     

Тәрбие берудің тұжырымдамалық негіздерін әзірлеу

ОАМ бұйрығы

2022 жылғы желтоқсан

ОАМ

2.     

Білім беру ұйымдарындағы әскери-патриоттық клубтардың рөлін күшейту және білім алушыларды "Жас қыран" (1 – 4 сынып), "Жас ұлан"
(5 – 10 сынып) ұйымдастырылған қоғамдық қызметіне тарту

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО, ОАМ

3.     

Балаларды тәрбиелеу мен рухани дамытуға зиян келтіретін ақпарат пен материалдардан қорғау жөніндегі шараларды іске асыру

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

4.     

Мектептерде балалардың орнықты психоэмоционалдық және жан-жақты дамуын қалыптастыру жөніндегі бағдарламаны енгізу және іске асыру

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2025 жылғы желтоқсан

ЖАО

5.     

"Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Республикалық ата-аналар қоғамдық кеңесін құру туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2005 жылғы 7 ақпандағы
№ 70 бұйрығына өзгерістер мен толықтырулар енгізуді көздейтін мектеп пен ата-ананың өзара
іс-қимылының жаңа форматына көшу

ОАМ бұйрығы

2022 жылғы қараша

ОАМ

6.     

Мектеп оқушылары арасында республикалық зияткерлік турнирді (дебаттық қозғалыс) ұйымдастыру және өткізу, мектептегі және студенттік өзін-өзі басқару қызметтерін күшейту

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО, ОАМ, ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша)

7.     

Қосымша білім беруге, оның ішінде жеке меншік ұйымдарға мемлекеттік білім беру тапсырысын беруді кезең-кезеңімен ұлғайту

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

8.     

Мектеп кітапханаларын электрондық ақпараттық ресурстар базасы бар қосымша оқытатын білім беру алаңдарына трансформациялау

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2023 жылғы желтоқсан

ЖАО

2-нысаналы индикатор
Спортпен айналысу үшін жағдай (спорт залдары және спорттық мүкәммалдар) жасаған ЖАО-ға ведомстволық бағынысты күндізгі мемлекеттік жалпы білім беретін орта білім беру ұйымдарының үлесі (2022 ж. – 90 %, 2023 ж. – 92 %, 2024 ж. – 95 %, 2025 ж. – 100 %, 2026 ж. – 100 %)

ЖАО

9.     

"Сапалы дене тәрбиесі" жобасын енгізу, оқу жоспарларын "Ұлттық спорт түрлері" міндетті бөлімін қоса отырып жаңарту

ОАМ бұйрығы

2023 жылғы тамыз

ОАМ, ЖАО

10.     

Спорттық мүкәммалды жаңарту және мектептердің дене шынықтыру және спорт инфрақұрылымын қажеттіліктер мен қазіргі заманғы талаптарға сәйкес жаңғырту

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

11.     

Оқушылар саны 150 және одан жоғары орта білім беру ұйымдарында спорт залдарын салу

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

12.     

Балаларға, оның ішінде ерекше білім беру қажеттілігі бар балаларға арналған қосымша білім беретін мемлекеттік ұйымдардың материалдық-техникалық базасын нығайту, қазіргі заманғы жабдықтармен жарақтандыру

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

13.     

"Қосымша білім беру навигаторы" ақпараттық сервисін құру

ақпараттық сервис

2023 жылғы
наурыз

ЖАО

3-нысаналы индикатор
Балалардың құқықтық қорғалу деңгейі (2022 ж. – 85 %, 2023 ж. – 87 %, 2024 ж. – 89 %, 2025 ж. – 91 %, 2026 ж. – 93 %)

ОАМ

14.     

Балалар әл-ауқатының индексі мен балаларға арналған бюджетті іске асыру

Қазақстан Республикасының балалар жағдайы туралы баяндама

2022 жылғы қараша, 2024 жылғы қыркүйек

ОАМ

15.     

Балалар әл-ауқатының интерактивті картасын әзірлеу, сынақтан өткізу және сүйемелдеу

Балалардың әл-ауқат картасы

әзірлеу және сынақтан өткізу 2023 жылғы қараша, сүйемелдеу 2024 жылдан бастап

ОАМ, ЖАО, ҰЭМ, АҚДМ, ИИДМ, МСМ, ЦДАӨМ

16.     

Кәмелетке толмағандар арасында зорлық-зомбылықтың, қатыгездікпен қараудың, аутодеструктивті, оның ішінде суицидтік және девиантты мінез-құлықтың алдын алу бағдарламасын енгізу

ОАМ бұйрығы

әзірлеу және сынақтан өткізу 2022 жылғы қараша, енгізу 2023 жылдан бастап

ОАМ, ЖАО

17.     

Балалардың құқықтық қорғалу деңгейін айқындау бойынша әлеуметтік зерттеу жүргізу

ұсынымдар

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ОАМ, ЖАО

18.     

Балаларды тасымалдауды, оның ішінде МЖӘ арқылы жүзеге асыратын автокөлік паркін жаңарту, толықтыру

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

19.     

Мектептегі тамақтануды ұйымдастыру кезінде қолма-қол ақшасыз есеп айырысуға кезең-кезеңімен көшу, мектептегі ас блоктарын бейнебақылаумен қамтамасыз ету

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

20.     

Зерттеу жүргізу және оның нәтижесі бойынша мектепке дейінгі ұйымдардың, балалар үйлерінің тәрбиеленушілері мен ТжКБ ұйымдарының білім алушыларының тамақтану нормалары мен рационын қайта қарау

Қазақстан РеспубликасыҮкіметінің қаулысы

2023 жылғы шілде

ОАМ, ДСМ, ЖАО

21.     

1 – 4-сынып оқушыларын мектептегі тегін тамақпен қамтамасыз ету

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

22.     

Балаға жедел көмек көрсету жөніндегі республикалық қызметті құру

ОАМ бұйрығы

2022 жылғы қараша

ОАМ, ЖАО

23.     

Өмірлік қиын жағдайдың туындау қаупі бар аймақтағы отбасылар мен адамдарға көмек көрсету мәселелері бойынша ведомствоаралық өзара іс-қимыл регламентін әзірлеу

ОАМ, АҚДМ, ІІМ, ДСМ, Еңбекминінің бірлескен бұйрығы

2022 жылғы желтоқсан

ОАМ, АҚДМ, ІІМ, ДСМ, Еңбекмині, ЖАО

4-нысаналы индикатор
Жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған ұйымдар тәрбиеленушілерінің осы санаттағы балалардың жалпы санынан үлесі (2022 ж. – 17,2 %, 2023 ж. – 16,8 %, 2024 ж. – 16,4 %, 2025 ж. – 15,9 %, 2026 ж. – 15,5 %)

ЖАО

24.     

Қосымша білім беру ұйымдарында, жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған ұйымдарда "тәуекел" тобындағы балаларды жеке дамыту жөніндегі шығармашылық іс-шаралар кешені мен бастамаларын іске асыру

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

25.     

Жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды отбасына орналастырудың баламалы нысаны – кәсіби (фостерлік) отбасын енгізу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныс

2022 жылғы қараша

ОАМ, АҚДМ

2-тарау. Педагогтердің кәсіптік және мәдени капиталын арттыру

5-нысаналы индикатор
Мектепке дейінгі ұйымдар басшыларының, әдіскерлерінің, тәрбиешілерінің жалпы санынан бейінді білімі бар педагогтердің үлесі (2022 ж. – 76 %, 2023 ж. – 78 %, 2024 ж. – 81 %, 2025 ж. – 84 %, 2026 ж. – 87 %)

ЖАО

26.     

ЖОО-ларда педагог кадрларды даярлауға мемлекеттік білім беру тапсырысын жыл сайын ұлғайту

Қазақстан РеспубликасыҮкіметінің қаулысы

2022 – 2026 жылдардың
2-тоқсаны

ҒЖБМ

27.     

ТжКБ ұйымдарына педагог кадрларды даярлауға мемлекеттік білім беру тапсырысын беру

ЖАО қаулысы

2022 – 2026 жылдардың
3-тоқсаны

ЖАО

28.     

Мамандығы бойынша жұмыс істемеген және ұзақ уақыт (3 жыл және одан көп) сабақ бермеген педагогикалық білімі бар адамдар үшін біліктілікті арттыру курстарының білім беру бағдарламаларын әзірлеу

білім беру бағдарламала ры, курстан өткені туралы сертификаттар

2022 жылғы
желтоқсан

ОАМ

29.     

Республикалық кадрларды шетелде даярлау комиссиясының шешімімен "Болашақ" халықаралық бағдарламасы шеңберінде балаларды ерте дамыту саласында білім беру қызметтерін ұсынатын ЖОО ПОҚ тағылымдамадан өткізуі

тағылымдамадан өту туралы сертификаттар

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ҒЖБМ, "ХБО" АҚ (келісу бойынша)

30.     

Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университетінің зертханалары мен оқу кабинеттерін материалдық-техникалық жарақтандыруды жаңарту

орындалған жұмыстар актісі

2022 жылғы
желтоқсан

ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша)

6-нысаналы индикатор
Орта білім беру ұйымдары педагогтерінің жалпы санынан педагог-шебердің, педагог-зерттеушінің, педагог-сарапшының және педагог-модератордың біліктілік деңгейі бар педагогтердің үлесі (2022 ж. – 60 %, 2023 ж. – 64 %, 2024 ж. – 67 %, 2025 ж. – 70 %, 2026 ж. – 73 %)

ЖАО

31.     

Мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарының басшылары мен олардың орынбасарларының жалақысын кезең-кезеңмен арттыруға талдау жүргізу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2022 жылғы желтоқсан

ОАМ, ҰЭМ, Еңбекмині, ЖАО

32.     

Педагогтердің жекелеген санаттарын еңбекақы төлеудің жалақы жүйесіне көшіру үшін талдау жүргізу

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2022 жылғы желтоқсан

ОАМ, ҰЭМ, Еңбекмині , ЖАО

33.     

Ауыл мектебінде 5 жылдық жұмыс өтілінен кейін түсу емтихандарын тапсырумен қазақстандық ЖОО-ның магистратурасына басым қабылдау үшін ауыл мұғалімдеріне арналған жеке квота енгізу мәселесін пысықтау

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2022 жылғы
желтоқсан

ОАМ, ҒЖБМ

34.     

Орта білім беру ұйымдары басшыларының қызметін KPI бойынша бағалау және оларды ротациялау тетігін іске асыру

ротация жүргізу бойынша нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

35.     

Жаңа бастаған педагогтерді қолдау және тәлімгерлердің біліктілігін арттыру бағдарламаларын енгізу

ОАМ бұйрығы

2022 жылғы желтоқсан

ОАМ

36.     

Мектепке дейінгі және орта білім беру ұйымдарын оқу-әдістемелік сүйемелдеу жөніндегі әдістемелік кабинеттердің қызметін қайта қарау

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2022 жылғы желтоқсан

ОАМ, ЖАО

37.     

"Педагог мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасы Заңына заң нормаларын әлеуметтік қорғау, мәдениет және спорт, денсаулық сақтау жүйелерінің білім беру ұйымдарының педагогтеріне қолдану бөлігінде өзгерістер енгізу

Қазақстан РеспубликасыЗаңының жобасы

2023 жылғы
желтоқсан

ОАМ, Еңбекмині, МСМ, ДСМ

7-нысаналы индикатор
Жалпы білім беретін мектептерге тартылған жаратылыстану-математикалық цикл педагогтерінің саны (2022 ж. – 84772, 2023 ж. – 86858, 2024 ж. – 90393, 2025 ж. – 93807, 2026 ж. – 95985)

ЖАО, ОАМ

38.     

Мұғалімдер тапшылығы бар өңірлер үшін қолдау шараларының тиісті топтамасымен үздік педагогтерді тартудың арнайы бағдарламасын іске асыру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ОАМ, Қаржымині, ҰЭМ, ЖАО

39.     

Педагогикалық білімі жоқ, бірақ тиісті пән саласы бойынша кәсіби білімі бар, педагогикалық жоғары оқу орындарында қайта даярлаудан өткен адамдарды, оның ішінде магистр және PhD дәрежесі бар мамандарды мектептерге тарту

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО, ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша)

40.     

Еуразиялық экономикалық интеграцияны дамытудың стратегиялық бағытын іске асыру шеңберінде жаратылыстану-математикалық цикл педагогтерін тарту

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2023 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО, Еңбекмині, ОАМ

41.     

Педагогтердің біліктілігін арттыру курстарын кемінде үш жылда бір рет ұйымдастыру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 – 2026 жылғы желтоқсан

ОАМ

42.     

Біліктілікті арттыру курстары кезеңділігінің 3 жылда 1 ретке өзгеруін ескере отырып, педагогтердің біліктілігін арттыру курстарының құнын есептеу әдістемесін қайта қарау

Қазақстан РеспубликасыныңҮкіметіне ұсыныстар

2022 жылғы желтоқсан

ОАМ, Қаржымині

8-нысаналы индикатор
Мемлекеттік ТжКБ ұйымдарының арнайы пәндер оқытушылары мен өндірістік оқыту шеберлерінің жалпы санынан өндірістен тартылған мамандардың үлесі (2022 ж. – 7,4 %, 2023 ж. – 8,5 %, 2024 ж. – 10 %, 2025 ж. – 11,4 %, 2026 ж. – 12 %)

ЖАО

43.     

Тиісті қосымша ақымен "педагог-сарапшы" біліктілік санатын бере отырып, ТжКБ ұйымдарында жұмыс істеу үшін өндірістен мамандарды тарту

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), "Talap" КЕАҚ (келісу бойынша)

44.     

ЖОО базасында, оның ішінде ТжКБ ұйымдарының түлектері қатарынан арнайы пәндер оқытушыларын және өндірістік оқыту шеберлерін даярлау

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

3-тарау. Тең бастапқы мүмкіндіктер жасау

8-нысаналы индикатор
ECERS әдістемесі бойынша тәрбие мен оқыту сапасын бағалаудың жаңа құралдарын пайдаланатын мектепке дейінгі ұйымдардың үлесі (2023 ж. – 20 %, 2024 ж. – 50 %, 2025 ж. – 75 %, 2026 ж. – 100 %)

ЖАО

45.     

МЖӘ тетігі мен жан басына шаққандағы қаржыландыру есебінен мектепке дейінгі ұйымдар мен мектептер желісін кеңейту

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

46.     

Халықтың мектепке дейінгі білім беру қызметтеріне қажеттіліктерін есепке алу тәсілдерінің өзгерістерін, сондай-ақ көші-қон ағыны мен бала туу болжамын ескере отырып, мектепке дейінгі ұйымдарды беру мен ашудың қадамдық жоспарын түзету

түзетілген қадамдық жоспарлар,
ОАМ-ға ақпарат
 

2023 – 2026 жылғы
сәуір

ЖАО

47.     

Мектепке дейінгі ұйымдарды материалдық-техникалық жарақтандыру және жағдай жасау, мектепке дейінгі, оның ішінде ерте жастағы балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, тиімділікті, қауіпсіздікті және нысаналық-кеңістіктік ортаның жайлылығын қамтамасыз етуге бағытталған эргономикалық шешімдер қабылдау

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

48.     

Баланың даму процесіне тұрақты және белсенді қосу тетігін енгізе отырып, балалары (1-2 жас) мектепке дейінгі ұйымдарға бармайтын ата-аналарға арналған консультациялық пункттер желісін кеңейту

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп
 
әдістемелік ұсынымдар

2023 – 2026 жылғы желтоқсан
 
 
 
 
 
 
 
2022 жылғы желтоқсан

ЖАО
 
 
 
 
 
 
 
 
ОАМ

49.     

ECERS халықаралық әдістемесінің көмегімен мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту сапасына зерттеу жүргізу

талдамалық баяндама

2022 – 2023 жылғы желтоқсан

ОАМ

50.     

Әлеуметтік бала күтушілер институтын енгізу мәселесін пысықтау

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2023 жылғы тамыз

ОАМ

51.     

Балалардың ерекше білім беру қажеттіліктерін ерте анықтау және түзету жүйесін құру мақсатында білім беру, әлеуметтік қорғау салаларының ақпараттық жүйелеріне және медициналық ақпараттық жүйеге интеграцияны пысықтау және бірлесіп қол жеткізуді ұсыну (бала скринингінің, оның психологиялық-медициналық-педагогикалық диагностикасының және медициналық және мектепке дейінгі ұйымдар мамандарының байқауының деректері негізінде)

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2023 жылғы желтоқсан

ЦДИАӨМ, ОАМ, ДСМ, Еңбекмині

52.     

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту деңгейінде тілді дамытуға қойылатын талаптарды мемлекеттік тілді оқыту мен қолданудың ұлттық жүйесіне енгізу

ОАМ бұйрығы

2022 жылғы
желтоқсан

ОАМ

53.     

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту саласында мемлекеттік қызметтер көрсету қағидаларындағы талаптарды балаларды кезекке қою бөлігінде күшейту және біріздендіру

ОАМ бұйрығы

2022 жылғы желтоқсан

ОАМ, ЖАО

54.     

"Ақша баламен бірге жүреді" қағидаты бойынша кез келген мектепке дейінгі ұйымда орын таңдау үшін ата-аналарға ваучерлер беруді қамтамасыз ету

ОАМ бұйрығы,
 
ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 жылғы желтоқсан
 
2023 – 2025 жылғы желтоқсан

ОАМ
 
ЖАО

55.     

Мемлекеттік балабақшалар мен шағын орталықтар практикасына көшбасшы-басқарушылардың озық тәжірибесін тарату және енгізу үшін бірыңғай басқару орталығы бар мектепке дейінгі ұйымдар альянстарын құру

ОАМ бұйрығы

2022 – 2026 жылғы
желтоқсан

ЖАО

10-нысаналы индикатор
Мектепалды жасындағы балалардың мектепте оқуға дайындық деңгейі (2022 ж. – 84,5 %, 2023 ж. – 86 %, 2024 ж. – 94,7 %, 2025 ж. – 95 %, 2026 ж. – 96 %)

56.     

Оқу бағдарламаларының мазмұнын табысты игеру үшін мектепалды даярлығының тәрбиелік-оқыту рәсіміне оқытудың инновациялық ойын әдістерін енгізу

барлық мектепке дейінгі ұйымдарда енгізу

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

11-нысаналы индикатор
Ауыз судың базалық көздерімен, бөлек ең аз жабдықталған дәретханалармен және қол жууға арналған базалық құралдармен қамтамасыз етілген мектепке дейінгі ұйымдардың үлесі (2022 ж. – 77 %, 2023 ж. – 83,5 %, 2024 ж. – 94 %, 2025 ж. – 100 %, 2026 ж. – 100 %)

ЖАО

57.     

Мектепке дейінгі ұйымдардың тәрбиеленушілері үшін қолайлы жағдай жасау, оның ішінде ауыз сумен, санитариямен және гигиенамен қамтамасыз ету

барлық мектепке дейінгі ұйымдардағы қолайлы жағдай

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

4-тарау. Орта білім беру жүйесі арқылы саналы және жан-жақты дамыған азаматты қалыптастыру

12-нысаналы индикатор
Жоғары жылдамдықты Интернетпен қамтамасыз етілген ауыл мектептерінің үлесі (2022 ж. – 85 %, 2023 ж. – 90 %, 2024 ж. – 95 %, 2025 ж. – 100 %, 2026 ж. – 100 %)

ОАМ, ЦДИАӨМ, ЖАО

58.     

Қаржыландыруды ұлғайту есебінен тиісті техникалық шарттары бар жерлерде Интернет жылдамдығын 8 Мбит/сек дейін арттыру

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2025 жылғы желтоқсан

ЖАО, ЦДИАӨМ

59.     

Жоғары жылдамдықты Интернетке қосылудың техникалық шарттарын қамтамасыз ету, Интернет жылдамдығын арттыру мәселелерін пысықтау

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2025 жылғы желтоқсан

ЖАО, ЦДИАӨМ

60.     

Әрбір сыныпта (мектеп кабинетінде) Интернетке қолжетімділігі бар компьютер орнату

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2025 жылғы желтоқсан

ЖАО

61.     

Білім беру ұйымдарына қашықтан оқытуды ұсыну бойынша талаптарды және қашықтан оқыту бойынша оқу процесін ұйымдастыру қағидаларын бекіту бөлігінде "Білім беру ұйымдарына қашықтықтан оқытуды ұсыну жөніндегі талаптарды және қашықтықтан оқыту бойынша және жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білімнің білім беру бағдарламалары бойынша онлайн-оқыту нысанында оқу процесін ұйымдастыру қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 20 наурыздағы № 137 бұйрығына өзгеріс енгізу

ОАМ бұйрығы

2023 жылғы наурыз

ОАМ, ЦДИАӨМ, ЖАО

62.     

Ұлттық білім беру дерекқорында білім алушының жеке сәйкестендіру нөмірі бойынша оның траекториясын қалыптастыру

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2022 жылғы қараша

ОАМ, ЖАО

63.     

Білім беру саласында анық және уақытылы статистикалық ақпаратты қалыптастыру

бірлескен іс-шаралар жоспарын іске асыру

2023 жылғы желтоқсан

ОАМ, ЖАО, ҰСБ

13-нысаналы индикатор
PISA тестінің нәтижелері бойынша мектептегі білім сапасын бағалау
(математика бойынша, орташа балл: 2022 ж. – 430, 2023 ж. – 430, 2024 ж. – 430, 2025 ж. – 480, 2026 ж. – 480; оқу бойынша орташа балл: 2022 ж. – 392, 2023 ж. – 392, 2024 ж. – 392, 2025 ж. – 450, 2026 ж. – 450; жаратылыстану бойынша орташа балл: 2022 ж. – 402, 2023 ж. – 402, 2024 ж. – 402, 2025 ж. –490, 2026 ж. – 490)

ОАМ, ЖАО

64.     

Жазғы мектептердің жұмыс істеуі шеңберінде білім алушылардың білімдеріндегі олқылықтардың орнын толтыру жөніндегі жүйелі шараларды жоспарлау және іске асыру алгоритмін жетілдіру

ОАМ бұйрығы

2023 – 2026 жылғы сәуір

ОАМ

65.     

Оқулықтардың сапасын арттыру бойынша шаралар қабылдау (бастауыш білім беруде балама оқулықтарды енгізу; орта білім беру ұйымдарында пайдаланылатын оқулықтардың сапасына кезең-кезеңімен мониторинг жүргізу және т. б.)

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпарат

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ОАМ, ҰЭМ, "РҒП
БМСО" ШЖҚ РМК
 

66.     

Орта білім беру ұйымдары үшін электрондық оқулықтар мен ОӘК-ні, сондай-ақ арнайы (түзету) білім беру ұйымдары үшін оқу басылымдарын кезең-кезеңімен әзірлеу, сараптау және енгізу

ОАМ бұйрығы
(оқулықтар мен ОӘК тізбесі)

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ОАМ, "РҒП БМСО" ШЖҚ РМК

67.     

Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға бағытталған зерттеу, практикалық және шығармашылық есептердің, тапсырмалар жинағының базасын, оқулықтар мен оқу құралдарын, математикалық есептерді орындау процесі туралы оқыту бейнересурстарын әзірлеу

Тапсырмалар жинағының базасы, оқулықтар мен нұсқаулықтар, оқытатын бейнересурс тар

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ОАМ,
Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА (келісу бойынша)

68.     

Математикалық модельдеуге арналған зертханалық жұмыстар жинақтарын, виртуалды зертханаларды, симуляцияларды әзірлеу

зертханалық жұмыстардың жинағы, виртуалды зертханалар, математикалық модельдеуге арналған симуляторлар

2024 – 2026 жылғы желтоқсан

ОАМ,
Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА (келісу бойынша)

69.     

Заманауи жабдықтармен жарақтандырылған 110 және 180 орындық жылдам тұрғызылатын технологияларды қолданып, ШЖМ салу бағдарламасын іске асыру

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

70.     

"Мобильді мұғалім" (шағын жинақты, ауылдық мектептерде оқыту сапасын арттыру және қолдау), "Нәтижелілігі төмен мектептерге мықты мектептердің қамқорлығы" және "Қамқор жанұя" (оқушылардың елді мекендегі отбасында тұруы) жобаларын іске асыру

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

71.     

Білікті педагогтерді тарту үшін кейіннен жекешелендірілетін қызметтік пәтерлер (3-5 жыл), сондай-ақ орташа айлық жалақының деңгейі жоғары өңірлерде уақытша тұруға арналған жатақханалар беру жөнінде шаралар қабылдау

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

72.     

Білім алушыларға көмек көрсету (репетиторлық), оның ішінде онлайн-форматта меңгеруде қиындықтар туындайтын тақырыптар бойынша педагогикалық жоғары оқу орындарының жоғары курс студенттерін тарту

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО, ОАМ, ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша)

73.     

Ауыл мұғалімдері үшін озық тәжірибені тарату, мектеп оқушыларына елдің үздік педагогтерінің, "Үздік педагог" республикалық конкурсының жеңімпаздарының онлайн-платформалар мен цифрлық білім беру ресурстарын пайдалана отырып консультациялар өткізуі

ОАМ-ға ақпарат

2022 – 2026 жылғы қараша

ЖАО

74.     

Тірек мектептер жанындағы интернаттар желісін дамыту және жаңғырту, оларда болу жағдайларын жақсарту

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

75.     

"Өнеркәсіпті дамыту қоры" АҚ арқылы лизингке мектеп автобустарын сатып алу

515 автобус сатып алу

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

76.     

Өңірлердің қала мен ауыл, өңірлер арасындағы алшақтықты қысқартуға бағытталған, білім беру сапасын арттыру жөніндегі бағдарламаларды қабылдауы

ЖАО жоспарлары

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

77.     

Дарынды және ынталы білім алушылардың жан-жақты дамуы үшін "Daryn-Space" ұлттық хабын құру бойынша мәселені пысықтау

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2025 жылғы
қаңтар

ОАМ, ЖАО

78.     

Робототехника кабинеттерін қажетті құралдармен жабдықтау (make block, Gigo, raspberry pi, Arduino)

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

79.     

ППТК және ПМПК желісін кеңейту

33 ПМПК және 23 ППТК ашу

2022 – 2025 жылғы желтоқсан

ЖАО

80.     

Жалпы білім беру ұйымдарының базасында ЕБҚ бар балаларды психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу жөніндегі ресурстық орталықтарды құру

ОАМ-ға есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

81.     

Арнайы білім беру ұйымдарының материалдық-техникалық базасын жарақтандыру

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

82.     

ЕБҚ бар білім алушыларды ерте кәсіптік бағдарлау және еңбекке даярлау жол картасын әзірлеу және іске асыру

Жол картасы
 
ОАМ-ға ақпарат

2023 жылғы
маусым
2023 – 2025 жылғы желтоқсан

ОАМ, ЖАО
 
ЖАО

14-нысаналы индикатор
Толық жинақталған мектептердің жалпы санынан жан басына шаққандағы қаржыландыруға көшкен мемлекеттік күндізгі жалпы білім беретін мектептердің үлесі (2022 ж. – 37,1 %, 2023 ж. – 38,1 %, 2024 ж. – 38,7 %, 2025 ж. – 39,6 %, 2026 ж. – 39,6 %)

ЖАО, ОАМ

83.     

Толық жинақталған ауылдық мектептерде жан басына шаққандағы қаржыландыруды кезең-кезеңімен енгізу

толық жинақталған 2629 ауылдық мектептің көшуі

2023 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

84.     

Оқушылар сарайларын, музыка мектептерін, мемлекеттік балабақшаларды, қосымша білім беру ұйымдарын заңнамалық деңгейде жеке секторға беруге шектеулер белгілеу

Қазақстан Республикасы Заңының жобасы

2023 жылғы сәуір

ОАМ

85.     

"Бірыңғай білім беру шоты" жобасын енгізу

Қазақстан Республикасы Заңының жобасы

2023 жылғы
желтоқсан

ОАМ, ҒЖБМ, мүдделі мемлекеттік органдар

86.     

Қазақстандық орта білім беру мазмұнының әлемдік білім беру стандарттарына сәйкестігін растау мақсатында мектептер мен білім беру бағдарламаларын аккредиттеу мәселесін пысықтау

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2022 жылғы
қараша

ОАМ

87.     

Оқушылар орындарына тапшылықты азайту мақсатында жаңа мектептер салу, оның ішінде МЖӘ арқылы салу қажеттілігін туындататын МЖӘ бағдарламасын іске асыру

"Қаржы орталығы" АҚ есептік ақпараты

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ОАМ, "Қаржы орталығы" АҚ (келісу бойынша)

5-тарау. Жастарды оқуға және еңбек нарығына интеграциялау

15-нысаналы индикатор
"Кәсіптік-техникалық білім беру сапасы" Дүниежүзілік экономикалық форумның Жаһандық бәсекеге қабілеттілік индексі (2022 ж. – 86, 2023 ж. – 82, 2024 ж. – 79, 2025 ж. – 75, 2026 ж. – 71 орын)

ЖАО

88.     

ТжКБ бар кадрларды даярлауға мемлекеттік білім беру тапсырысын ұлғайту арқылы жастарды тегін ТжКБ-мен қамтуды кеңейту

ЖАО қаулысы

1 қарашаға дейін,
жыл сайын

ЖАО, ОАМ

89.     

Ерекше білім беру қажеттілігі бар студенттер үшін тең жағдай және кедергісіз қолжетімділік жасау (пандустар, лифтілер, әлеуметтік объектілер, білім алушылардың жұмыс орындары, кітапханалар, бағдарламалар, педагог кадрлар)

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2025 жылғы желтоқсан

ЖАО

90.     

ТжКБ ұйымдарында кәсіптік бағдарлау жұмысын трансформациялау және кәсіптік бағдарлау орталықтарын құру

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО,
"Talap" КЕАҚ (келісу бойынша)

91.     

WorldSkills Kazakhstan және Abilympics қозғалысын дамыту (оқу процесіне WorldSkills стандарттарын енгізу, сарапшыларды халықаралық талаптар бойынша оқыту, жаттығу лагерлерін құру, халықаралық чемпионаттарға қатысу және т. б.)

білім беру бағдарламалары, сертификаттар, демонстрациялық емтихан

2022 – 2026 жылғы
4-тоқсан

ОАМ, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша), "Talap" КЕАҚ (келісу бойынша)

92.     

ТжКБ білім беру бағдарламаларын есепке алудың бірыңғай ақпараттық ортасын құру

білім беру бағдарламаларының тізілімі

2022 – 2026 жылғы қараша

ОАМ,
"Атамекен" ҰКП (келісу бойынша),
"Talap" КЕАҚ (келісу бойынша)

93.     

ТжКБ ұйымдарын қазақ тіліндегі оқулықтармен қамтамасыз ету

ОАМ-ға ақпарат

2022 – 2025 жылдар ішінде

ЖАО

94.     

ТжКБ ақпараттық білім беру орталары мен жүйелерінің жұмыс істеуі, құрылуы және дамуы үшін ақпараттық жүйелерге қойылатын бірыңғай талаптарды әзірлеу

әдістемелік ұсынымдар

2022 жылғы желтоқсан

ОАМ, ЦДИАӨМ

95.     

ТжКБ ұйымдарының ІТ инфрақұрылымын дамыту, оның ішінде оқу аудиторияларын мультимедиялық және интерактивті оқыту құралдарымен жарақтандыру, компьютерлік техника паркін жаңарту, сондай-ақ Интернеттің байланыс арналарының өткізу жылдамдығын жақсарту

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

96.     

Үздік педагогтерді тарта отырып, жаңа білім беру және әдістемелік ресурстармен толықтырылатын цифрлық ресурстар каталогтарын қалыптастыру

"Talap" КЕАҚ сайтындағы каталог

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ОАМ, ЖАО

16-нысаналы индикатор
Дуалды оқытумен қамтылған, мемлекеттік тапсырыс бойынша білім алатын техникалық және кәсіптік білім беру студенттерінің үлесі (2022 ж. – 23 %, 2023 ж. – 25 %, 2024 ж. – 28 %, 2025 ж. – 35 %, 2026 ж. – 38 %)

ЖАО, ОАМ

97.     

ТжКБ мәселелері бойынша республикалық кеңестің және өңірлік, салалық кеңестердің қызметін қамтамасыз ету

хаттама

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ОАМ, ЖАО, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

98.     

ТжКБ ұйымдары мен кәсіпорындардың ынтымақтастығы туралы шарттар жасай отырып, бизнестің оқу орындарына қамқорлығын дамыту

498 кәсіпорынның ТжКБ ұйымдарына қамқорлығы

2022 – 2025 жылғы желтоқсан

ЖАО, "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

99.     

ТжКБ ұйымдары түлектерінің жұмысқа орналасуын мониторингтеу үшін ақпараттық жүйелерді ведомствоаралық интеграциялау жөніндегі мәселені пысықтау

дерекқор

2024 жылғы қаңтар

ОАМ, Еңбекмині, ҒЖБМ, ДСМ, Қорғанысмині, МСМ

100.     

Халықаралық талаптарға (стандарттарға) сәйкес ТжКБ бар кадрларды даярлауды жан басына шаққандағы қаржыландырудың сараланған нормативін енгізу мәселесін пысықтау

Қаржыминіне ұсыныстар

2022 жылғы желтоқсан

ОАМ, ЖАО

101.     

Өз қаражаты есебінен шағын инновациялық кәсіпорындар құру жолымен, оның ішінде ауылдық ТжКБ ұйымдарын дамыту мақсатында ТжКБ ұйымдарында коммерцияландыруды дамыту

ТжКБ ұйымдары жанынан 100 шағын кәсіпорын мен оқу шаруашылы ғын ашу

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ЖАО

102.     

Мемлекеттік ТжКБ ұйымдарының ұйымдық-құқықтық нысанын мемлекеттік кәсіпорындарға өзгерту

Әкім қаулысы

2022 – 2025 жылғы желтоқсан

ЖАО

103.     

WorldSkills талаптарын ескере отырып, құзыреттілікті айқындау бойынша демонстрациялық емтиханды енгізу

түлектің біліктілігін растайтын құжат

2022 – 2025 жылғы желтоқсан

ЖАО

6-тарау. "Білім экономикасы" үшін жоғары білікті кадрларды даярлау

17-нысаналы индикатор
QS – WUR рейтингінде атап өтілген Қазақстанның жоғары оқу орындарының саны (2022 ж. – 2, 2023 ж. – 2, 2024 ж. – 2, 2025 ж. – 3, 2026 ж. – 3)

ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша)

104.     

Даярлаудың талап етілетін бағыттары, оның ішінде техникалық бағыттар бойынша жоғары білім алу үшін мемлекеттік білім беру гранттарының санын ұлғайту

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы

2023 – 2025 жылғы шілде

ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша)

105.     

Ұлттық бірыңғай тестілеуді жетілдіру

ҒЖБМ бұйрығы

2023 жылғы наурыз

ҒЖБМ

106.     

Білім беру жетістіктерінің деңгейі мен әлеуметтік санатын ескере отырып, мемлекеттік гранттарды беру моделін жетілдіру мәселесін пысықтау

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2022 жылғы қараша

ҒЖБМ, Қаржымині, ҰЭМ

107.     

Жоғары оқу орындарының оқу корпустарын салу мәселесін пысықтау

Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсыныстар

2022 жылғы қараша

ҒЖБМ, Қаржымині, "Қаржы орталығы" АҚ (келісу бойынша), ЖЖБҰ (келісу бойынша)

108.     

ЖОО студенттерінің стипендия мөлшерін 2 есе, магистранттар мен докторанттарға 1,5 еседен астам ұлғайту (2020 жылғы мәннен)

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы

2023 – 2025 жылғы қыркүйек

ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша)

109.     

Пәнаралық және жаһандық білім беру бағдарламаларын әзірлеу

Білім беру бағдарламалары

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша)

110.     

Жоғары оқу орындарында цифрлық білім беру ресурстарын, жаппай ашық онлайн-курстардың (MOOCs) желілері мен платформаларын дамыту

Онлайн курстар

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша)

111.     

ЖЖБҰ-да инклюзивтік білім беруді және көп тілді оқытуды дамыту

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2025 жылғы желтоқсан

ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша)

112.     

ЖЖБҰ-да психологиялық қызметтерді жетілдіру

ОАМ-ға нақты нәтижелерді көрсете отырып, атқарылған жұмыс туралы есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша)

113.     

Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарында қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімдерін даярлау жөніндегі білім беру бағдарламаларын жаңарту

Білім беру бағдарламалары

2022 жылғы
желтоқсан

ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша)

114.     

ЖОО топ-менеджерлерінің біліктілігін арттыру курстарын ұйымдастыру

біліктілікті арттыру курстары

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша)

115.     

М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан университетін зерттеу университетіне трансформациялау

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы

2023 жылғы қараша

ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша)

116.     

С. Өтебаев атындағы Атырау мұнай және газ университетін әлемдік деңгейдегі индустриялық университетке трансформациялау

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы

2023 жылғы қараша

ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша)

18-нысаналы индикатор
Студенттердің жалпы санынан жоғары білім беру жүйесіндегі шетелдік студенттердің үлесі (2022 ж. – 7 %, 2023 ж. – 8 %, 2024 ж. – 9 %, 2025 ж. – 10 %, 2026 ж. – 11 %)

ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша)

117.     

Жоғары білім берудің Орталық Азия кеңістігін құру

декларация

2022 жылғы
желтоқсан

ҒЖБМ, "Болон процесі және академиялық ұтқырлық орталығы" РМК (келісу бойынша)

118.     

2025 жылға қарай беделді шетелдік университеттердің кемінде бес филиалын, оның ішінде батыс өңірлерінде техникалық бейіні бар ЖОО-лардың екі филиалын ашу

Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы, халықаралық шарт

2022 – 2025 жылғы қараша

ҒЖБМ, "Болон процесі және академиялық ұтқырлық орталығы" РМК (келісу бойынша)

119.     

Шетел азаматтарын оқытуға арналған стипендиялық бағдарламаны іске асыру

ҒЖБМ бұйрығы

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша), "Болон процесі және академиялық ұтқырлық орталығы" РМК (келісу бойынша)

120.     

Орталық Азия елдерінің жоғары оқу орындары альянсын құру

меморандум

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ҒЖБМ, ЖЖБҰ (келісу бойынша), "Болон процесі және академиялық ұтқырлық орталығы" РМК (келісу бойынша)

19-нысаналы индикатор
ТжКБ ұйымдары мен ЖОО жатақханаларындағы берілген төсек орындардың саны (2022 ж. – 10000, 2023 ж. – 10000, 2024 ж. – 10000, 2025 ж. – 10000, 2026 ж. – 10000)

ҒЖБМ, ОАМ, ЖАО, ЖЖБҰ (келісу бойынша)

121.     

Студенттерді, магистранттар мен докторанттарды жатақханаларда орындармен қамтамасыз етуге мемлекеттік тапсырысты орналастыру

"Қаржы орталығы" АҚ есептік ақпараты

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ҒЖБМ, ОАМ, "Қаржы орталығы" АҚ (келісу бойынша)

7-тарау. Білім беру сапасын жүйелі деңгейде қамтамасыз ету

20-нысаналы индикатор
Аттестаттауға жататын білім беру ұйымдарының санынан мемлекеттік аттестаттау рәсімінен өткен білім беру ұйымдарының үлесі (2022 ж. – 15 %, 2023 ж. – 35 %, 2024 ж. – 55 %, 2025 ж. – 75 %, 2026 ж. – 100 %)

ОАМ, ҒЖБМ, ЖАО

122.     

Қазақстанның ЭЫДҰ-ның балалардың ерте дамуы мен әл-ауқаты жөніндегі халықаралық зерттеуіне (International Early Learning and Child Well-being Study) қатысуы

ұлттық есеп

2022 жылғы желтоқсан

ОАМ

123.     

Бастауыш, негізгі орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарында білім алушылардың білім жетістіктеріне мониторинг жүргізу

ОАМ бұйрығы

2023 – 2026 жылғы сәуір/қараша

ОАМ

124.     

Қазақстандық оқушылардың PISA, TIMSS, PIRLS, ICILS халықаралық салыстырмалы зерттеулеріне қатысуы

ұлттық есеп

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ОАМ

125.     

Қазақстандық білім алушылардың PISA-based Test for Schools қатысуы

ұлттық есеп

2022 – 2025 жылғы желтоқсан

ОАМ

126.     

Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарын кезең-кезеңімен лицензиялауды енгізу жөнінде шаралар қабылдау

Қазақстан Республикасының Заң жобасы

2025 жылғы мамыр

ОАМ, ҰЭМ, Қаржымині "Атамекен" ҰКП (келісу бойынша)

127.     

ТжКБ ұйымдары қызметінің сапасын, педагогтердің сапалық құрамын, контингенттің қозғалысын, түлектердің жұмысқа орналастыруын, бизнес-қоғамдастықпен өзара іс-қимылды, WorldSkills жобаларына қатысуды және басқаларды ескеретін ТжКБ ұйымдарының рейтингін жүргізу

"Talap" КЕАҚ сайтындағы ТжКБ ұйымдарының рейтингі

2022 – 2026 жылғы желтоқсан

ОАМ, ЖАО, "Talap" КЕАҚ (келісу бойынша)

128.     

Білім беру деңгейлері бойынша сапаны қамтамасыз ету жөніндегі нұсқаулықты әзірлеу

нұсқаулық

2022 жылғы желтоқсан

ОАМ, ҒЖБМ

129.     

ҰБДҚ-да ТжКБ, орта білімнен кейінгі, жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім берудің танылған білім беру бағдарламаларының ұлттық тізілімін қалыптастыру

танылған білім беру бағдарламаларының ұлттық тізілімі

2024 жылғы желтоқсан

ОАМ, ҒЖБМ

      Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:


ACT

American College Testing

CIS

Council of International Schools

ECERS

Early Childhood Environtment Rating Scales

ECERS-R

Early Childhood Environtment Rating Scales-Revised

EMSM

Executive Master of School Management

EQAVET

European Quality Assurance in Vocational Education and Training

ESG

Environmental, Social, and Corporate Governance

IB

International Baccalaureate

ICILS

International Computer and Information Literacy Study

IT

Information Technology

LMS

Learning management system

NEET

Not in Education, Employment or Training

NIS

Nazarbayev Intellectual Schools

PIAAC

Programme for the International Assessment of Adult Competencies

PIRLS

The Progress in International Reading Literacy Study

PISA

Programme for International Student Assessment

QS-WUR

Quacquarelli Symonds World University Rankings

SAT

Scholastic Assessment Test

STEАM

Science, Technology, Engineering, Art, Mathematics

TALIS

Teaching and Learning International Survey

TIMSS

Trends in Mathematics and Science Study

АКТ

ақпараттық-коммуникациялық технологиялар

АҚ

акционерлік қоғам

АҚШ

Америка Құрама Штаттары

АМТ

арнайы медициналық топ

БӘҚИ

Балалардың әл-ауқатының қазақстандық индексі

ББЖМ

білім алушылардың білім жетістіктерін мониторингтеу

БЛЖ

базалық лауазымдық жалақы

БХСС

білім берудің халықаралық стандартты сыныптауышы

ҒЖБМ

Қазақстан Республикасының Ғылым және жоғары білім министрлігі

ҒЗИ

ғылыми-зерттеу институты

ДСМ

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі

ЕБҚ

ерекше білім беру қажеттілігі

ЖАО

жергілікті атқарушы органдар

ЖЖБҰ

жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдары

ЖІӨ

жалпы ішкі өнім

ИПҚ

инженерлік-педагогикалық қызметкер

КЕАҚ

коммерциялық емес акционерлік қоғам

ҚБҰ

қосымша білім беру ұйымдары

МДТО

мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту

МДҰ

мектепке дейінгі ұйымдар

МЖӘ

мемлекеттік-жекешелік әріптестік

МЖБС

мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты

МТБ

материалдық-техникалық база

НЗМ

Назарбаев зияткерлік мектептері

ОАМ

Қазақстан Республикасының Оқу-ағарту министрлігі

ОӘК

оқу-әдістемелік кешен

ОЖСБ

оқу жетістіктерін сырттай бағалау

ОО

оңалту орталығы

ПМӘК

психологиялық-педагогикалық және медициналық-әлеуметтік көмек

ПМПК

психологиялық-медициналық-педагогикалық кеңес

ПОҚ

профессорлық-оқытушылық құрам

ППТК

психологиялық-педагогикалық түзету кабинеті

РҒПБМСО

Республикалық ғылыми-практикалық білім мазмұнын сараптау орталығы

СЖжРА ҰСБ

Қазақстан Республикасының Стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттігінің Ұлттық статистика бюросы

ТжКБ

техникалық және кәсіптік білім беру

ТМД

Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы

ҰБДҚ

ұлттық білім беру дерекқоры

ҰБТ

ұлттық бірыңғай тестілеу

ЦБР

цифрлық білім беру ресурстары

ШЖМ

шағын жинақты мектеп

ІІМ

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігі

ЭЫДҰ

Экономикалық ынтымақтастық пен даму ұйымы

ЮНЕСКО

The United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization

ЮНИСЕФ

United Nations International Children’s Emergency Fund

"Атамекен" ҰКП

"Атамекен" ұлттық кәсіпкерлер палатасы

"Дарын" РҒПО

"Дарын" республикалық ғылыми-практикалық орталығы

"НЗМ" ДБҰ

"Назарбаев зияткерлік мектептері" дербес білім беру ұйымдары

"Өрлеу" ҰБАО

"Өрлеу" ұлттық біліктілікті арттыру орталығы