Об утверждении временного типового положения о государственных заповедниках Республики Казахстан

Постановление Кабинета Министров Республики Казахстан от 5 июля 1994 г. N 753. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 13 марта 2009 года № 301

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 13.03.2009 № 301.

В целях совершенствования законодательной и нормативно-правовой основы организации и функционирования охраняемых природных территорий Республики Казахстан Кабинет Министров Республики Казахстан постановляет:
Утвердить Временное типовое положение о государственных заповедниках Республики Казахстан (прилагается).
Премьер-министр Республики Казахстан
Утверждено
постановлением Кабинета Министров Республики Казахстан от 5 июля 1994 г. N 753


Временное типовое положение
о государственных заповедниках Республики Казахстан

Основные положения

1. Государственными заповедниками объявляются участки земли, недр и водного пространства со всеми находящимися в их пределах природными комплексами и объектами, имеющими особое природоохранное, научное, эколого-просветительское и эстетическое значение, с целью сохранения в естественном состоянии типичных, редких или уникальных ландшафтов и их компонентов, изучения в них естественного течения природных процессов и явлений и разработки научных основ охраны природы.
2. Природные ресурсы заповедника являются государственной собственностью Республики Казахстан.
Действия, в прямой или скрытой форме нарушающие право государственной собственности на земли заповедников, запрещаются.
3. Земли, недра, воды, природные ресурсы и объекты государственных заповедников изымаются из хозяйственной эксплуатации и предоставляются заповедникам в бессрочное пользование. Они относятся к землям природоохранного назначения, не подлежат использованию для каких-либо государственных, личных и общественных нужд или передаче в аренду.
Государственные заповедники освобождаются от платы за землю и другие природные ресурсы.
4. Заповедники, отнесенные к разряду биосферных, входят в международную систему биосферных резерватов, осуществляющих глобальный экологический мониторинг.
5. Государственные заповедники являются юридическими лицами, имеют статус природоохранных научно-исследовательских учреждений, приравненных к категории филиала научно-исследовательского института, финансируются за счет государственного бюджета и находятся на самостоятельном балансе, имеют печать с изображением Государственного герба Республики Казахстан со своим наименованием на казахском и русском языках, открывают счета, в том числе валютные, в учреждениях банков Республики Казахстан.
6. Государственные заповедники, как особо охраняемые природные территории, учитываются при разработке планов и перспектив экономического и социального развития Республики Казахстан, схем землеустройства, районной планировки, комплексных схем охраны природы.
7. Государственные заповедники являются научно-методическими природоохранными центрами в регионах своего представительства (региональной системе). В их ведении, в том числе в качестве структурных подразделений, могут находиться иные формы охраняемых природных территорий (заказники, памятники природы и др.), расположенные вне границ заповедника.
8. В целях обеспечения заповедного режима на основной территории, уменьшения влияния на охраняемую экосистему хозяйственной деятельности на сопредельных территориях вокруг заповедника создается охранная зона шириной не менее двух километров. Территория охранной зоны не изымается у основных землепользователей.
В пределах охранной зоны запрещается хозяйственная и иная деятельность, отрицательно влияющая на природные объекты и комплексы заповедника.

Основные функции и задачи

9. Основными функциями государственных заповедников являются: сохранение и восстановление экосистем охраняемой и сопредельной с ней территорий, поддержание экологического баланса в регионе, выяснение закономерностей естественного развития природных комплексов, разработка основ охраны природы и рационального природопользования.
10. На государственные заповедники возлагается выполнение следующих задач:
обеспечение охраны территории (включая акватории) заповедника и его охранной зоны и соблюдения установленного заповедного режима;
проведение научно-исследовательских работ штатными работниками заповедника и научно-исследовательскими организациями республики;
пропаганда основ заповедного дела, экологических знаний, проблем охраны и рационального использования природных ресурсов, содействие в подготовке научных кадров и специалистов в области охраны природы и заповедного дела;
участие в экологической экспертизе и разработке оптимального режима природопользования в данном регионе;
организация на специально отведенных маршрутах (преимущественно вне основной охраняемой территории) научно-познавательных экологических экскурсий.
11. Задачи и функции каждого заповедника, его организационное устройство определяются индивидуальным положением, разработанным в соответствии с настоящим Положением и утвержденным государственным органом, управляющим деятельностью заповедников.

Порядок образования

12. Создание государственных заповедников Республики Казахстан, их филиалов осуществляется Верховным Советом Республики Казахстан по представлению Кабинета Министров Республики Казахстан, Национальной академии наук Республики Казахстан и других научных учреждений.
13. Материалы по созданию государственных заповедников готовятся и вносятся в Кабинет Министров Республики Казахстан Министерством экологии и биоресурсов Республики Казахстан.
14. Государственные биосферные заповедники создаются постановлением Верховного Совета Республики Казахстан по согласованию с ЮНЕСКО и подлежат регистрации в этой международной организации.
15. Исполнительные органы власти на местах и подразделения Министерства экологии и биоресурсов Республики Казахстан содействуют развитию сети государственных заповедников и оказывают помощь в их деятельности.

Управление, структура заповедников

16. Управление заповедниками осуществляется Министерством экологии и биоресурсов Республики Казахстан.
17. Государственным заповедником руководит директор, который несет ответственность за деятельность природного резервата, обеспечивает соблюдение природоохранного законодательства на его территории, государственной дисциплины и выполнение стоящих перед заповедником задач.
18. Директор, заместители директора, главный бухгалтер и начальник службы охраны являются номенклатурой государственного органа, управляющего деятельностью заповедников.

Научно-исследовательская деятельность

19. Научные исследования в государственных заповедниках осуществляются в целях изучения и сохранения биологического разнообразия и целостности природных комплексов на всех уровнях путем долговременного слежения за естественным развитием экосистемы, а также в целях оценки прогноза экологической обстановки в регионе, разработки научно обоснованных рекомендаций по рациональному природопользованию.
20. Научная работа в заповедниках включает в себя следующие обязательные направления исследований:
инвентаризацию всех природных компонентов территории заповедника преимущественно на основе картографирования;
выявление эталонных экосистем заповедника и соответствующих им аналогов на прилегающих территориях;
слежение за природными процессами, ведение "Летописи природы", изучение природной и антропогенной динамики экосистем и их компонентов;
изучение закономерностей структуры и функционирования экосистем, отдельных групп организмов, влияния на них факторов среды, взаимосвязей компонентов экосистем;
разработку научных рекомендаций, направленных на сохранение и восстановление экосистем и генофонда заповедника и прилегающих территорий.
21. Научно-исследовательские работы в государственных заповедниках проводятся штатными сотрудниками, специалистами научно-исследовательских учреждений и высших учебных заведений соответствующего профиля как по планам научно-исследовательских работ заповедника, так и на договорных началах по общим с заповедником программам, согласованным в установленном порядке.
22. При заповеднике создается и утверждается приказом директора научно-технический совет, положение о котором и его состав согласовываются с государственным органом, управляющим деятельностью заповедника. В состав научно-технического совета, кроме штатных работников могут входить специалисты соответствующих отраслей науки, сторонних организаций, включая научных руководителей основных тем.
23. Утверждение и дальнейшая координация выполнения программ и тем научно-исследовательских работ после рассмотрения их на научно-техническом совете заповедника и ученом совете соответствующего академического института осуществляются государственным органом, управляющим деятельностью заповедника, совместно с Национальной академией наук Республики Казахстан.
24. Отлов, отстрел в санитарных целях и мечение диких животных, сбор растений и коллекций по планам научно-исследовательских работ заповедников осуществляются по разрешению органов Государственного контроля за охраной и использованием природных ресурсов.
25. В государственных заповедниках формируются банки научных данных, фонды и архивы научных трудов их сотрудников и ученых, выполнивших работы по материалам, собранным на заповедной территории.
26. Итоговые отчеты по научно-исследовательским работам сотрудников и пятилетние отчеты по "Летописи природы" подлежат регистрации в Казахском государственном институте научно-технической информации Министерства науки и новых технологий Республики Казахстан, первичные материалы полевых наблюдений сдаются в архив заповедника.

Заповедный режим

27. Режим государственных заповедников призван обеспечить сохранение всего биологического разнообразия и поддержание в естественном состоянии и целостности природных комплексов и объектов охраняемой территории.
На территории заповедников запрещается любая хозяйственная, рекреационная и иная деятельность, противоречащая целям заповедания.
28. На территории (акватории) заповедников запрещаются:
действия, изменяющие гидрогеологический режим земель и водоемов;
изыскательские работы, разработка и добыча полезных ископаемых, нарушение почвенного покрова, выходов минералов, обнажений горных пород;
все виды лесопользования, пастьба скота, его прогон и водопой, сенокошение, размещение пасек и ульев, загрязнение и засорение леса, повреждение и уничтожение аншлагов, знаков, заготовка живицы, древесных соков, плодов, ягод, грибов, семян, цветов, корней, луковиц, лекарственных растений и технического сырья, сплав леса, иные виды лесопользования, являющиеся нарушением лесного законодательства;
строительство и размещение промышленных и сельскохозяйственных предприятий и отдельных объектов, зданий и сооружений, дорог и путепроводов, линий электропередачи и иных коммуникаций, за исключением необходимых для обеспечения деятельности заповедников;
все виды охоты, лова рыбы и иные виды пользования животным миром, за исключением случаев, предусмотренных настоящим Положением и законодательством Республики Казахстан, применение минеральных удобрений и химических средств защиты леса и почвы;
интродукция растений и животных с целью их акклиматизации, включая охранную зону;
нахождение, проезд и проход посторонних лиц и транспорта без специального разрешения; передвижение сторонних транспортных средств вне дорог и водных путей общего пользования;
сбор зоологических, ботанических и других коллекций, кроме предусмотренных планами научно-исследовательских работ заповедника; пролет самолетов и вертолетов ниже 2000 м над территорией заповедника без согласования с дирекцией заповедника (исключая авиапатрулирование его территории с целью охраны или учета животных);
иная деятельность, прямо или косвенно нарушающая состояние природных комплексов, не связанная с выполнением возложенных на заповедник задач и противоречащая природоохранному законодательству Республики Казахстан.
29. Отстрел (отлов) диких животных,сбор растений в научных целях по темам научно-исследовательских работ допускаются только с разрешения органов Государственного контроля за охраной и использованием природных ресурсов.
30. В государственных заповедниках в установленном порядке допускается:
проведение мероприятий по восстановлению и предотвращению изменений природных комплексов в результате антропогенного воздействия, а также для выполнения научно-исследовательских работ заповедника, включая реинтродукцию и искусственное воспроизводство ранее обитавших и исчезнувших редких растений и животных;
проведение противопожарных, санитарных, ветеринарных мероприятий по ликвидации особо опасных для человека и животных болезней, мероприятий по спасению диких животных, оказавшихся в бедственном положении.
31. Проведение экологических и научно-познавательных экскурсий может осуществляться на специально отведенных экологических маршрутах в порядке, согласованном с государственным органом, управляющим деятельностью заповедников.
32. В соответствии с проектом устройства территории на специально выделенных участках (преимущественно в охранной зоне) могут быть разрешены отдельные виды природопользования работникам заповедников согласно порядку и нормам определенным Министерством экологии и биоресурсов Республики Казахстан.
33. Ущерб, прямо или косвенно нанесенный природным комплексам заповедника и его охранной зоны, исчисляется и взыскивается в установленном порядке с виновных лиц, организаций и учреждений в соответствии с существующими таксами и методиками расчета ущерба.

Природоохранная служба в государственных
заповедниках

34. Соблюдение заповедного режима обеспечивается штатными работниками службы охраны, наделенной статусом специальной инспекции заповедника. В штат охраны заповедника входят: начальник охраны (главный лесничий), инженер охраны, старшие инспектора, инспектора и помощники инспекторов.
35. Директор является главным государственным инспектором заповедника.
Начальник охраны, инженер охраны и заместители директора являются заместителями главного государственного инспектора заповедника.
36. Права государственных инспекторов по охране природы могут быть предоставлены Министерством экологии и биоресурсов Республики Казахстан и иным работникам заповедников.
37. В мероприятиях по охране заповедной территории могут принимать участие иные подразделения органов государственного контроля по охране и использованию окружающей природной среды по согласованию с заповедником.
38. Службе охраны государственных заповедников предоставляется право:
проверять у граждан и должностных лиц личные удостоверения и документы на право нахождения или деятельности на территории заповедника;
требовать от граждан и должностных лиц письменные объяснения при нарушении ими установленного заповедного режима и природоохранного законодательства;
задерживать виновных лиц и составлять на них протоколы о нарушениях заповедного режима и природоохранного законодательства;
приостанавливать противоречащую природоохранному законодательству деятельность граждан и должностных лиц;
производить в соответствии с действующим законодательством досмотр вещей, транспортных средств, проверку орудий лова, отстрела, а также добытой продукции у лиц подозреваемых в нарушении природоохранного законодательства;
изымать у нарушителей добытую продукцию и орудия незаконного природопользования, а также соответствующие документы на них;
доставлять нарушителей режима и природоохранного законодательства в органы внутренних дел, местные представительные и исполнительные органы власти для выяснения личности и составления протоколов;
рассматривать в установленном порядке дела об административных нарушениях, налагать штрафы на должностных лиц и граждан, применять другие меры административного воздействия;
предъявлять иски предприятиям, организациям, учреждениям и гражданам о возмещении нанесенного ущерба;
в случаях, предусмотренных законодательством, направлять материалы о нарушениях в следственные органы.
39. Ущерб имуществу работников охраны государственных заповедников и лиц, наделенных правами государственных инспекторов по охране природы, причиненный в связи с выполнением ими служебных обязанностей, возмещается за счет организаций и граждан, причинивших ущерб.
40. В случае гибели работника охраны заповедника или лица, наделенного правами государственного инспектора по охране природы, при исполнении ими служебных обязанностей семье погибшего выплачиваются единовременное пособие, а также пенсия по случаю потери кормильца в порядке, установленном действующим законодательством.
41. Работники охраны заповедника обеспечиваются форменным обмундированием, знаками различия, средствами радиосвязи, транспортом.
42. Работникам службы охраны заповедников предоставлено право ношения табельного огнестрельного оружия на время исполнения служебных обязанностей с разрешения органов внутренних дел.
43. Старшим инспекторам и инспекторам государственных заповедников на время работы в заповеднике предоставляются служебные помещения (кордоны).
44. Работники охраны заповедников не могут быть отвлечены от службы для участия в сельскохозяйственных и иных работах.
45. Работники службы охраны заповедников, вскрывшие факт нарушения заповедного режима или природоохранного законодательства, поощряются за счет части средств, взысканных за эти нарушения в установленном порядке.

Экскурсионно-просветительская деятельность

46. Экскурсионно-просветительская деятельность в заповедниках осуществляется путем организации научно-познавательных и экологических экскурсий, а также учебно-пропагандисткой, выставочной, музейной, культурно-просветительской и иной работы по вопросам охраны природы и заповедного дела.
47. В задачи сотрудников заповедников в части экскурсионно-просветительской деятельности входят:
выступления в печати, на радио и телевидении, а также чтение лекций, проведение бесед по вопросам охраны природы, заповедного дела; организация обслуживания посетителей музеев природы и экологических троп; разработка и осуществление комплекса мероприятий по содержанию и оформлению экскурсионных объектов заповедника. 48. Для организации эффективной экскурсионно-просветительской работы и привлечения необходимых материальных и финансовых средств государственные заповедники могут по согласованию с государственным органом, управляющим деятельностью заповедника, заключать договоры со сторонними организациями. 49. Экскурсионно-просветительская работа в заповедниках проводится уполномоченными на то сотрудниками. 50. Расценки, используемые в экскурсионно-просветительской работе заповедника, являются договорными. Условия и оплата труда в государственных заповедниках 51. Средства, полученные от научной, экскурсионно-просветительской, рекламно-издательской деятельности, а также от безвозмездной помощи предприятий, учреждений, организаций, общественных объединений и граждан, включая международные организации, направляются на основную деятельность государственных заповедников.
52. Финансирование, заработная плата работников заповедников определяются государственным органом, управляющим их деятельностью, с учетом предложений заповедников.
Доплаты, надбавки премии и другие виды дополнительного поощрения работников заповедников определяются в соответствии с действующим законодательством.
53. Работники государственных заповедников могут приниматься на работу на контрактной основе.
54. Жилищный фонд государственных заповедников в установленном порядке включается в категорию служебного и приватизации не подлежит.
55. При выезде специалиста на временную работу в заповедник жилые помещения, занимаемые им и членами его семьи по месту постоянного жительства, сохраняются на все время действия трудового договора.
56. Работникам заповедников, включая научных сотрудников, выдаются бесплатно специальная одежда, обувь, а также нагрудный знак установленного образца. На период работ в полевых условиях сотрудникам заповедника выплачивается полевое довольствие, предусмотренное сметой расходов.

Қазақстан Республикасының мемлекеттiк қорықтары туралы уақытша үлгi ереженi бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетiнiң қаулысы 5 шiлде 1994 ж. N 753. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2009 жылғы 13 наурыздағы N 301 Қаулысымен.

Ескерту. Қаулының күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2009 жылғы 13 наурыздағы N 301 Қаулысымен.

Қазақстан Республикасының күзетiлетiн табиғи аумағын ұйымдастыру мен оның қызмет етуiнiң заңдылық және нормативтiк-құқықтық негiздерiн жетiлдiру мақсатында Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетi қаулы етедi: Қазақстан Республикасының мемлекеттiк қорықтары туралы Уақытша Үлгi ереже (қоса берiлiп отыр) бекiтiлсiн. Қазақстан Республикасының Премьер-министрi Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетiнiң 1994 жылғы 5 шiлдедегi N 753 қаулысымен Бекiтiлген Қазақстан Республикасының мемлекеттiк қорықтары туралы Уақытша Үлгi ереже Негiзгi қағидалар
1. Кәдуiлгi, сирек кездесетiн немесе бiрегей ландшафттар мен олардың құрамындағылардың табиғи болмысын сақтау, олардағы табиғи процестер мен құбылыстардың жаратылыс өзгерiлiмiн зерделеу және табиғатты қорғаудың ғылыми негiздерiн айқындау мақсатында ерекше табиғатты қорғаушылық, ғылыми, экологиялық-ағартушылық және эстетикалық маңызы бар олардың шегiнде орналасқан табиғи кешендер мен объектiлерiн түгел алғанда жер, жер қойнауы мен су кеңiстiгiнiң учаскелерi мемлекеттiк қорықтар деп жарияланады.
2. Қорықтың табиғи ресурстары Қазақстан Республикасының мемлекеттiк меншiгi болып табылады.
Мемлекет меншiгiндегi қорық жерiне құқықтық ашықтан-ашық немесе жасырын түрде бұзу әрекеттерiне тыйым салынады.
3. Мемлекеттiк қорықтардың жер, жер қойнауы, суы, табиғи ресурстары мен объектiлерi шаруашылық пайдаланымынан алынады да қорықтардың иелiгiне бiржолата берiледi. Олар табиғатты қорғау мақсатындағы жерлерге жатады, оны қандай да бiр мемлекеттiк, жеке және қоғамдық мұқтаж үшiн пайдалануға немесе жалға беруге болмайды.
Мемлекеттiк қорықтар жер мен басқа да табиғи ресурстар үшiн төлемдерден босатылады.
4. Биосфералық топқа жатқызылатын қорықтар кең ауқымды экологиялық мониторингті жүзеге асыратын биосфералық резерваттардың халықаралық жүйесiне кiредi.
5. Мемлекеттiк қорықтар заңды ұйымдар болып табылады. Олардың ғылыми-зерттеу институтының филиалы санатына теңестiрiлген табиғатты қорғау жөнiндегi ғылыми-зерттеу мекемелерiнiң мәртебесi болады, олар мемлекеттiк бюджет есебiнен қаржыландырылады және дербес баланста тұрады, олардың Қазақстан Республикасының Елтаңбасы бейнеленiп, өз атауы қазақ және орыс тiлдерiнде жазылған мөрi болады, олар Қазақстан Республикасының банк мекемелерiнде шоттар, соның iшiнде валюталық шоттар да ашады.
6. Қазақстан Республикасының экономикалық және әлеуметтiк даму жоспарлары мен перспективаларын, жерге орналастыру, аудандық жоспарлау сызбаларын, табиғатты қорғаудың кешендi сызбаларын әзiрлеу кезiнде ерекше қорғалатын табиғи аумақ ретiнде мемлекеттiк қорықтар ескерiлетiн болады.
7. Мемлекеттiк қорықтар өздерiнiң өкiлдiктерi жүретiн аймақтағы (Аймақтық жүйедегi) табиғатты қорғаудың ғылыми-әдiстемелiк орталықтары болып табылады. Олардың қарамағында, соның iшiнде құрылымдық бөлiмшелер ретiнде қорық шекарасынан тысқары орналасқан қорғалатын табиғи аумақтың өзге де түрлерi (қорғалымдар, табиғи ескерткiштер және басқалары) болуы мүмкiн.
8. Негiзгi аумақта қорықтық режимдi қамтамасыз ету, қорғалатын экологиялық жүйеге шаруашылық қызметiнiң залалын азайту мақсатында қорық аумағын айналдыра енi кемiнде екi километрге созылатын күзет аймағы құрылады. Қорғалатын аймақтың аумағы негiзгi жер пайдаланушылардан қайтарылып алынбайды.
Қорғалатын аймақ маңында табиғи объектiлер мен қорық кешендерiне зияны тиетiн шаруашылық және өзге де қызмет атқаруға тыйым салынады.

Негiзгi функциялары мен мiндеттерi

9. Күзетiлетiн және соған шектес экологиялық жүйесiн сақтау мен қалпына келтiру, аймақты экологиялық тепе-теңдiкте ұстау, табиғи кешендердiң жаратылыстық даму заңдылықтарын айқындау, табиғатты қорғау мен оны ұтымды пайдаланудың негiздерiн жасау мемлекеттiк қорықтардың негiзгi функциялары болып табылады.
10. Мемлекеттiк қорықтардың орындауына мынадай мiндеттер:
қорықтың аумағын (акваторияны қосқанда) әрi оның күзетiлетiн аймағын қорғауды және белгiленген қорық режимiнiң сақталуын қамтамасыз ету;
қорықтың штатындағы қызметкерлермен және республиканың ғылыми-зерттеу ұйымдарымен ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргiзу;
қорық iсiнiң негiздерiн, экологиялық бiлiмдердi, табиғи ресурстарды қорғау мен ұтымды пайдалану проблемаларын насихаттау, табиғатты қорғау мен қорық iсi саласына ғылыми кадрлар мен мамандарды даярлауға жәрдемдесу;
экологиялық сараптамаға, сол аймақтағы табиғатты пайдаланудың қолайлы режимiн белгiлеуге қатысу;
арнайы бөлiнген бағыттар бойынша (көп ретте негiзгi күзетiлетiн аумақтан тысқары жерлерде) ғылыми-танымдық экологиялық экскурсиялар ұйымдастыру мiндеттерi жүктеледi.
11. Әр қорықтың мiндетi мен функциясы, оны ұйымдастыру құрылымы осы Ережеге сәйкес әзiрленген және қорықтардың қызметiн басқарушы мемлекеттiк орган бекiткен жеке ережемен белгiленедi.

Құрылу тәртiбi

12. Қазақстан Республикасының мемлекеттiк қорықтары мен олардың филиалдарын құруды Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетiнiң, Қазақстан Республикасы Ұлттық ғылым академиясының және басқа да ғылыми мекемелердiң ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесi жүзеге асырады.
13. Мемлекеттiк қорықтар құру жөнiндегi материалдарды Қазақстан Республикасының Экология және биоресурстар министрлiгi әзiрлеп, оларды Қазақстан Республикасының Министрлер Кабинетiне енгiзедi.
14. Мемлекеттiк биосфералық қорықтар ЮНЕСКО-ның келiсiмi бойынша Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң қаулысымен құрылады және олар осы халықаралық ұйымда тiркелуге жатады.
15. Жер-жердегi атқарушы өкiмет органдары мен Қазақстан Республикасының Экология және биоресурстар министрлiгiнiң бөлiмшелерi мемлекеттiк қорықтар жүйесiн дамытуға жәрдемдеседi және олардың қызметiне көмек көрсетедi.

Қорықтарды басқару, олардың құрылымы

16. Қорықтарды Қазақстан Республикасының Экология және биоресурстар министрлiгi басқарады.
17. Мемлекеттiк қорыққа директор басшылық етедi, ол табиғи резерваттың қызметi үшiн жауап бередi, қорық аумағында табиғатты қорғау заңдарының мемлекеттiк тәртiптiң сақталуын, қорық алдында тұрған мiндеттердiң орындалуын қамтамасыз етедi.
18. Директор, директордың ғылым жөнiндегi орынбасары және күзет қызметiнiң бастығы қорықтар қызметiн басқарушы мемлекеттiк органның номенклатурасында болады.

Ғылыми-зерттеу қызметi

19. Мемлекеттiк қорықтардағы ғылыми зерттеулер экологиялық жүйенiң табиғи дамуына ұзақ уақыт бақылау жасау жолымен барлық деңгейдегi табиғи кешендердiң биологиялық әртүрлiлiгi мен тұтастығын зерделеу мен сақтау мақсатында, сондай-ақ аумақтағы экологиялық жағдайға болжамды баға беру, табиғатты ұтымды пайдалану жөнiнде ғылыми негiзделген ұсыныстар әзiрлеу мақсатында жүзеге асырылады.
20. Қорықтардағы ғылыми жұмыс өзiне зерттеулердiң мынадай мiндеттi бағыттарын:
қорық аумағының барлық табиғи болмысын қартаға түсiру негiзiнде түгендеу;
қорықтың үлгiлi экологиялық жүйесiн және аумақ маңынан соған ұқсас тиiстi түрлерiн айқындау;
табиғи өзгерiстердi қадағалау, "Табиғат шежiресiн" жазып жүру, экологиялық жүйе мен оның құраластарының табиғи және антропогендiк динамикасын зерделеу;
экологиялық жүйенiң, организмдердiң жекелеген топтарының, құрылымының заңдылығы мен iс-әрекетiн, оларға орта факторларының, экологиялық жүйе құраластарының өзара байланысының әсерiн зерделеу;
қорық пен оның маңындағы аумақтың экологиялық жүйесiн және гендiк қорын сақтау мен қалпына келтiруге бағытталған ғылыми ұсыныстарды әзiрлеу бағыттарын қамтиды.
21. Мемлекеттiк қорықтардағы ғылыми-зерттеу жұмыстарын штаттағы қызметкерлер мен ғылыми-зерттеу мекемелерiнiң және тиiстi бейiмдiктегi жоғары оқу орындарының мамандары қорықтың ғылыми-зерттеу жұмыстарының жоспарлары бойынша да, сондай-ақ белгiленген тәртiппен келiсiлген қорықтың жалпы бағдарламалары бойынша шарттық негiзде де жүргiзедi.
22. Қорық жанынан ғылыми-техникалық кеңес құрылып, ол директордың бұйрығымен бекiтiледi. Кеңес туралы ереже және оның құрамы қорық қызметiн басқарушы мемлекеттiк органмен келiсiледi. Ғылыми-техникалық кеңестiң құрамына штаттағы қызметкерлермен бiрге, негiзгi тақырыптардың ғылыми жетекшiлерiн қосқанда ғылымның тиiстi салаларының, бөгде ұйымдардың мамандары кiре алады.
23. Ғылыми-зерттеу жұмыстарының бағдарламалары мен тақырыптарын бекiту мен орындалуын одан әрi үйлестiрудi, олар қорықтың ғылыми-техникалық кеңесi мен тиiстi академиялық институттың ғылыми кеңесiнде қаралған соң, қорықтың қызметiн басқаратын мемлекеттiк орган Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясымен бiрлесе отырып жүзеге асырады.
24. Қорықтардың ғылыми-зерттеу жұмыстарының жоспарлары бойынша жабайы аңдарды аулау, санитарлық мақсатпен ату және ен салу, өсiмдiктер мен коллекциялар жинау табиғи ресурстарды қорғау мен пайдалану жөнiндегi мемлекеттiк бақылау органдарының рұқсаты бойынша жүзеге асырылады.
25. Мемлекеттiк қорықтарда ғылыми деректер жиынтығы, қорлар және олардың қызметкерлерiнiң ғылыми еңбектерi мен ғалымдардың қорық аумағында жинаған материалдары бойынша атқарған жұмыстарының архивi жасақталады.
26. Қызметкерлердiң ғылыми-зерттеу жұмыстары бойынша қорытынды есептерi және "Табиғат шежiресi" бойынша бесжылдық есептер Қазақстан Республикасының Ғылым және жаңа технологиялар министрлiгiне қарасты Қазақ мемлекеттiк ғылыми-техникалық ақпарат институтында тiркелуге жатады, далада бақылау жүргiзудiң бастапқы материалдары қорықтың архивiне тапсырылады.

Қорықтық режим

27. Мемлекеттiк қорықтардың режимi күзетiлетiн аумақтағы табиғи кешендер мен объектiлердiң барлық биологиялық әртүрлiлiгiн сақтайды және табиғи жағдайы мен тұтастығын қалпында ұстауды қамтамасыз етудi көздейдi.
Қорықтар аумағына оның мақсатына қайшы келетiн кез келген шаруашылық, демалыстық және өзге де қызметке тыйым салынады.
28. Қорықтар аумағында (экваториясында) мыналарға:
жер мен суаттың гидрогеологиялық режимiн өзгертетiн iс-әрекетке;
iздестiру жұмыстарына, пайдалы қазбаларды игеру мен шығаруға, жер қыртысына зақым келтiруге, минералдар шығаруға, тау жыныстарын аршып тастауға;
орманды пайдаланудың барлық түрiне, мал жаюға, оны айдау мен суаруға, шөп шабуға, омарта мен бал араларының ұяларын орналастыруға, орманды ластау мен онда қалдықтар тастауға, айқындағыштарды, белгiлердi бүлдiру мен сындыруға, шайыр, ағаш шырындарын, жемiс, жидек, саңырауқұлақ, тұқым, гүл, тамыр, жуа, дәрiлiк өсiмдiктер мен техникалық шикiзат дайындауға, сал ағызуға, орман заңдарын бұзу болып табылатын орманды пайдаланудың өзге де түрлерiне;
қорықтардың қызметiн қамтамасыз етуге арналғаннан басқа өнеркәсiп және ауыл шаруашылығы кәсiпорындарын, жекелеген объектiлердi, үйлер мен ғимараттарды, жол мен жол құбырларын, электр желiлерi мен өзге де коммуникациялар салу мен орналастыруға;
осы Ережеде және Қазақстан Республикасының заңдарында көзделгеннен басқа жағдайда аңшылықтың, балық аулаудың барлық түрiне, жан-жануарлар дүниесiн өзге де пайдалану түрлерiне минералдық тыңайтқыштарды, орман мен топырақты қорғаудың химиялық құралдарын қолдануға;
күзетiлетiн аймақты қосқанда, оларды бейiмдеу мақсатымен өсiмдiктер мен жануарларды жерсiндiруге;
бөгде адамдар мен көлiктердiң арнайы рұқсатсыз келуiне, жүруi мен өтуiне; бөгде көлiк құралдарының жалпы пайдаланылатын жолдар мен су жолдарынан тысқары өтуiне;
қорықтың ғылыми-зерттеу жұмыстарының жоспарларында көзделгеннен басқа зоологиялық, ботаникалық және басқа да коллекциялар жинауға; қорық дирекциясының келiсiмiнсiз ұшақтар мен тiкұшақтардың аумақтың үстiмен 2000 метрден төмен ұшып өтуiне (жануарларды қорғау немесе есеп жүргiзу мақсатында оның аумағын авиапатрульдеуден басқа);
қорықтарға жүктелген мiндеттердi орындауға байланысы жоқ және Қазақстан Республикасының табиғат қорғау жөнiндегi заңдарына қайшы келетiн табиғи кешеннiң жағдайына тiкелей немесе жанама зардабы тиетiн өзге де қызметтерге тыйым салынады.
29. Ғылыми-зерттеу жұмыстарының тақырыбы бойынша ғылыми мақсатта жабайы аңдарды аулауға, өсiмдiктердi жинауға табиғи ресурстарды қорғау мен пайдалану жөнiндегi Мемлекеттiк бақылау органдарының рұқсатымен жол берiледi.
30. Мемлекеттiк қорықтарда белгiленген тәртiппен мыналарға:
антропогендiк әсер етудiң салдарынан өзгерiске ұшыраған табиғи кешендердi қалпына келтiру мен өзгерiстерiн жою жөнiндегi шараларды өткiзуге, сондай-ақ бұрын тiршiлiк етiп, жоғалып кеткен сирек кездесетiн өсiмдiктер мен жануарларды қайта жерсiндiру мен жасанды жолмен көбейтудi қосқанда, қорықтың ғылыми-зерттеу жұмыстарын орындау үшiн;
адам мен жануарларға аса қауiптi жұқпалы ауруларды жою жөнiндегi өртке қарсы, санитарлық, мал дәрiгерлiк шараларды өткiзуге, кiрiптар жағдайға ұшыраған жабайы аңдарды құтқару жөнiндегi шараларды өткiзуге жол берiледi.
31. Экологиялық, ғылыми-танымдық экскурсиялар қорықтардың қызметiн басқарушы мемлекеттiк органмен келiсiлген тәртiппен арнайы бөлiнген экологиялық бағыттарда өткiзiледi.
32. Арнайы бөлiнген учаскелерде (көп ретте күзетiлетiн аймақта) аумақты орналастыру жобасына сәйкес қорық қызметкерлерiне Қазақстан Республикасының Экология және биоресурстар министрлiгi белгiленген тәртiп пен нормалар бойынша табиғатты пайдаланудың жекелеген түрлерiне рұқсат берiлуi мүмкiн.
33. Қорықтың табиғи кешендерiне және оның күзетiлетiн аймағына тiкелей немесе жанама келтiрiлген зиян кiнәлi адамдардан, ұйымдар мен мекемелерден белгiленген тәртiппен қолданылып жүрген таксаларға және зиянды есептеу әдiстемелерiне сәйкес есептелiнiп, өндiрiлiп алынады.

Мемлекеттiк қорықтардағы табиғат қорғау қызметi

34. Қорық режимiн сақтау iсiн қорықтың арнаулы инспекциясының мәртебесi берiлген күзет қызметiнiң штаттағы қызметкерлерi қамтамасыз етедi. Қорықты күзету штатына: күзет бастығы (бас орманшы), күзет инженерi, аға инспекторлар, инспекторлар мен инспекторлардың көмекшiлерi кiредi.
35. Директор - қорықтың мемлекеттiк бас инспекторы болып табылады.
Күзет бастығы, күзет инспекторы және директордың орынбасарлары - қорықтың мемлекеттiк бас инспекторының орынбасарлары болып табылады.
36. Табиғатты қорғау жөнiндегi мемлекеттiк инспекторлар құқығын Қазақстан Республикасының Экология және биоресурстар министрлiгi қорықтың өзге де қызметкерлерiне сәйкес бере алады.
37. Қорықтың аумағын қорғау жөнiндегi шараларға қорықтың келiсiм бойынша айналадағы табиғи ортаны қорғау мен пайдалану жөнiндегi мемлекеттiк бақылау органдарының өзге бөлiмшелерi де қатыса алады.
38. Мемлекеттiк қорықтардың күзет қызметiне:
азаматтар мен лауазымды адамдардың жеке куәлiктерiн және қорықтың аумағында болуына немесе қызмет етуiне құқық беретiн құжаттарын тексеруге;
олар қорықтың белгiленген режимi мен табиғатты қорғау заңдарын бұзған жағдайда азаматтар мен лауазымды адамдардан жазбаша түсiнiктеме талап етуге;
кiнәлi адамдарды ұстауға, қорық режимiн және табиғатты қорғау заңдылықтарын бұзғаны туралы оларға хаттамалар жасауға;
азаматтар мен лауазымды адамдардың табиғатты қорғау заңдарына қайшы келетiн қызметiн тоқтатуға;
қолданылып жүрген заңдарға сәйкес табиғатты қорғау заңдарын бұзуға күдiктi адамдардың заттарын, көлiк құралдарын қарауға, аулау, ату құралдарын, сондай-ақ олжалаған өнiмдерiн тексеруге;
тәртiп бұзушылардан олжалаған өнiмдерi мен табиғатты заңсыз пайдаланған құралдарын, сондай-ақ соларға тиiстi құжаттарын тартып алуға;
режим мен табиғат қорғау заңдарын бұзғандарды жеке басын айқындау мен хаттамалар жасау үшiн iшкi iстер органдарына, өкiметтiң жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдарына апаруға;
белгiленген тәртiппен әкiмшiлiк құқық бұзушылар туралы iстердi қарауға, лауазымды адамдар мен азаматтарға айыппұл салуға, басқа да әкiмшiлiк жолмен ықпал ету шараларын қолдануға;
кәсiпорындарға, ұйымдарға, мекемелер мен азаматтарға келтiрiлген зиянның орнын толтыру туралы талап қоюға;
заңдарда көзделген жағдайда тәртiп бұзушылықтар туралы материалдарды тергеу органдарына жiберуге құқы бар.
39. Мемлекеттiк қорықтарды қорғау қызметкерлерi мен табиғатты қорғау жөнiндегi мемлекеттiк инспекторлар құқығына ие адамдардың қызмет бабындағы мiндеттерiн орындауға байланысты мүлкiне келтiрiлген зиян сол зиян шектiрген ұйымдар мен азаматтардың есебiнен өтеледi.
40. Қорықты қорғау қызметкерi немесе табиғат қорғау жөнiндегi мемлекеттiк инспектор құқығына ие адам қызметтiк мiндетiн орындау кезiнде қазаға ұшыраған жағдайда оның отбасына бiр жолғы жәрдемақы, сондай-ақ қолданылып жүрген заңдарда белгiленген тәртiппен асыраушысынан айырылғандығы жөнiнде зейнетақы төленедi.
41. Қорықты қорғау қызметкерлерi пiшiмдi киiм-кешекпен, айырым белгiлерiмен, радио байланысы құралдарымен, көлiкпен қамтамасыз етiледi.
42. Қорықтарды қорғау қызметiнiң қызметкерлерiне өз мiндеттерiн атқару кезiнде iшкi iстер органдарының рұқсатымен табельдi атыс қаруын алып жүруге құқық берiлген.
43. Мемлекеттiк қорықтардың аға инспекторлары мен инспекторларына жұмыс кезiнде қызметтiк үй-жайлары (кордондар) берiледi.
44. Қорықтарды қорғау қызметкерлерi ауыл шаруашылығы мен өзге де жұмыстарға қатысу үшiн қызметiн тастап бара алмайды.
45. Қорықтарды қорғау қызметiнiң қызметкерлерi қорық режимiн немесе табиғатты қорғау заңдарының бұзылу фактiлерiн ашатын болса, оларға сол тәртiп бұзушылық үшiн белгiленген тәртiппен өндiрiлiп алынған қаражаттың бiр бөлiгi есебiнен сыйлық берiледi.

Экскурсиялық-ағартушылық қызмет

46. Қорықтардағы экскурсиялық-ағартушылық қызмет ғылыми-танымдық және экологиялық экскурсияларды, сондай-ақ табиғатты қорғау мен қорық iсi мәселелерi жөнiнде оқу-насихаттық, көрмелiк, мұражайлық, мәдени-ағартушылық жұмыстарды ұйымдастыру жолымен жүзеге асырылады.
47. Қорық қызметкерлерiнiң экскурсиялық-ағартушылық қызметiне қатысты мiндетiне:
табиғатты қорғау, қорық iсi мәселелерi жөнiнде баспасөзде материалдар жариялау, радио мен телевизия арқылы сөйлеу, лекциялар оқу, әңгiмелер өткiзу; табиғат және экологиялық соқпақтар мұражайларына келушiлерге қызмет көрсетудi ұйымдастыру; қорықтың экскурсиялық объектiлерiн күтiп ұстау және безендiру жөнiндегi шаралар кешенiн әзiрлеп, жүзеге асыру енедi. 48. Мемлекеттiк қорықтар тиiмдi экскурсиялық-ағартушылық жұмыстар ұйымдастыру және қажеттi материалдар мен қаржы қаражатын тарту үшiн қорық қызметiн басқарушы мемлекеттiк органмен келiсе отырып, бөгде ұйымдармен шарттар жасай алады. 49. Қорықтағы экскурсиялық-ағартушылық жұмысты осыған уәкiлдiк алған қызметкерлер жүргiзедi. 50. Қорықтың экскурсиялық-ағартушылық жұмысында пайдаланылатын бағалау нарқы келiсiмдi болады. Мемлекеттiк қорықтардағы еңбек жағдайы мен ақы төлеу
51. Ғылыми, экскурсиялық-ағартушылық, жарнамалық-баспалық қызметтен түскен, сондай-ақ халықаралық ұйымдарды қосқанда, кәсiпорындардан, мекемелерден, қоғамдық бiрлестiктер мен азаматтардан тегiн көмек ретiнде алынған қаражат мемлекеттiк қорықтардың негiзгi қызметiне жұмсалады.
52. Қорықтарды қаржыландыру, қызметкерлерiнiң жалақы мөлшерiн қорықтардың ұсыныстарын ескере отырып, олардың қызметiн, басқарушы мемлекеттiк орган белгiлейдi.
Қорық қызметкерлерiне қосымша ақы, үстемелер, сыйлықтар және қосымша көтермелеудiң басқа да түрлерi қолданылып жүрген заңдарға сәйкес белгiленедi.
53. Мемлекеттiк қорықтардың қызметкерлерi контрактi негiзiнде жұмысқа қабылдануы мүмкiн.
54. Мемлекеттiк қорықтардың тұрғын үй қоры белгiленген тәртiппен қызмет бабындағы санатқа жатқызылады және оны жекешелендiруге болмайды.
55. Маман қорыққа уақытша жұмыс iстеуге кеткен кезде ол және оның отбасы тұрақты тұрған үй-жайы еңбек шарты қолданылатын барлық уақыт бойы сақталады.
56. Ғылыми қызметкерлердi қосқанда, қорық қызметкерлерiне арнайы киiм-кешек, аяқ киiм, сондай-ақ белгiленген үлгiдегi омырау белгiсi тегiн берiледi. Дала жағдайында жұмыс iстеген кезде қорық қызметкерлерiне шығын сметасында көзделген дала жұмысы үшiн қосымша ақы төленедi.