ИПС "Әділет"

      В целях подготовки автоматизированных информационных систем и других компонентов информационных технологий государственных организаций на соответствие 2000 году Правительство Республики Казахстан постановляет:
      1. Утвердить прилагаемую Методику проведения испытаний автоматизированных информационных систем и других компонентов информационных технологий на соответствие 2000 году.
      2. Центральным исполнительным органам, иным государственным органам Республики Казахстан (по согласованию) и подведомственным им организациям:
      1) на основании вышеуказанной Методики в срок до 10 июня 1999 года провести соответствующие испытания, разработать, утвердить и представить в Правительство Республики Казахстан собственные планы мероприятий по решению проблемы соответствия информационных технологий 2000 году, незамедлительно приступить к их реализации;
      2) не позднее 10 числа каждого последующего месяца 1999 года представлять в Правительство Республики Казахстан отчеты по реализации вышеуказанных планов мероприятий.
      3. Местным исполнительным органам и подведомственным им организациям на основании вышеуказанной Методики в срок до 10 июня 1999 года провести соответствующие испытания, разработать и утвердить собственные планы мероприятий по решению проблемы соответствия информационных технологий 2000 году, незамедлительно приступить к их реализации.
      4. Местным исполнительным органам Республики Казахстан:
      1) представить в Правительство Республики Казахстан собственные планы мероприятий по решению проблемы соответствия информационных технологий 2000 году и сводные планы мероприятий подведомственных организаций;
      2) не позднее 10 числа каждого последующего месяца представлять в Правительство Республики Казахстан отчеты по реализации вышеуказанных планов мероприятий.
      5. Комиссии по координации процессов информатизации государственных учреждений в срок до 1 июля 1999 года на основе анализа представленных планов подготовить и представить на утверждение Правительства Республики Казахстан Национальный план действий по решению проблемы соответствия информационных технологий 2000 году.
      6. Министерству культуры, информации и общественного согласия Республики Казахстан обеспечить публикацию утвержденной настоящим постановлением Методики в средствах массовой информации в целях ее использования в работе с иными организациями и проводить соответствующую разъяснительную работу.
      7. Возложить персональную ответственность на первых руководителей организаций, указанных в пункте 2 настоящего постановления, за подготовку информационных технологий на соответствие 2000 году.
      8. Настоящее постановление вступает в силу со дня подписания.

     Исполняющий обязанности
       Премьер-Министра
     Республики Казахстан

                                                     Утверждена



                                             постановлением Правительства
                                                Республики Казахстан
                                              от 13 мая 1999 года № 572

                               Методика
             проведения испытаний АИС и других компонентов
          информационных технологий на соответствие 2000 году

                             1. Введение

      В большинстве используемых в настоящее время прикладных программных комплексах, системном обеспечении и специальных встроенных в ПЭВМ (BIOS-ax) в целях экономии оперативной памяти, места на жестком диске дата определена в формате: YY/ММ/DD, по две позиции на день, месяц, год. При наступлении 2000 года такие компьютерные системы будут интерпретировать этот год как год "ОО", кроме того, вероятно неверное определение дат високосных годов. Технологические последствия могут быть весьма разнообразными - как явными, приводящими к аварийным остановкам той или иной системы, так и незаметными, выражающимися в неправильном вычислении сроков и искажении сумм и типов банковских операций.
      Выявить все места использования даты - задача непростая, поскольку дата может участвовать при создании различных ключей, паролей, имен файлов и во многих функциональных блоках и операциях.
      Решение проблемы 2000 года потребует корректировки, замены либо отказа от информационных технологий, которые не учитывают перехода на новое тысячелетие. Предлагается работы проводить в трех направлениях:
      Инвентаризация и анализ. Прежде, чем приступить к исправлению ошибок, замене или снятию систем с эксплуатации, необходимо провести комплексную инвентаризацию и анализ имеющейся программной и аппаратной базы по всей цепочке обмена информацией.
      Исправление и (или) замена. Существует несколько подходов к исправлению даты: расширение кода даты YYYY/ММ/DD в прикладных системах, реструктурирование полей баз данных, расширение с 2 цифр до 4 цифр (2001 представляется как 2001, не как 01);
      Windowing (логическое исправление). Диапазон дат ставится в соответствие тысячелетию: например, даты от "60" до "99" принимаются для 1960 до 1999 гг. и даты от "00" до "59" принимаются для 2000 до 2059 гг.;
      герметизация (которая вовлекает логику обертывания вокруг вводов и выводов неизменной программы с 2 цифрами так, чтобы она давала правильные ответы с 4 цифрами). Этот метод может применяться в случае, если исходные коды не могут быть изменены (отсутствие или несоответствие исходного кода);
      имеющиеся в эксплуатации устаревшие аппаратные средства, BIOS которых работает некорректно с датой, должны быть заменены на новые. Устаревшие машины могут быть использованы на участках, не связанных с корректной обработкой даты (например, подготовка документов);
      сетевые и локальные операционные системы устаревших версий должны быть заменены на новые;
      если есть доступ к текстам исходных программ, переработке подлежат:
      все программное обеспечение, прямым или косвенным образом использующее даты, при вводе которых используются только два последних года;
      программное обеспечение, ориентированное на СУБД, поддерживающих диапазон дат, ограниченных 20 столетием;
      программное обеспечение, ориентированное на использование сетевых операционных систем устаревших версий, с учетом использования новых версий.
      Признание неизбежности ошибок косметического характера в трактовании дат, которые не влияют на работоспособность систем. Если установлено, что проблема носит чисто косметический характер, то, возможно, лучше оставить ее как есть.


     Снятие с эксплуатации. Организациям, возможно, придется снять с 
эксплуатации некоторые системы из-за нехватки времени в связи с устранением 
проблемы в более важных или критически важных системах. 
     
                       2. Объекты испытаний
     
     Объектами испытаний являются автоматизированные информационные системы 
(АИС) и другие компоненты информационных технологий. Проверке на 
соответствие 2000 году подлежат: 
     процедуры обработки всей информации, связанной с датами; 
     входные, выходные и экранные формы;
     процесс архивирования и восстановления данных при пересечении границы 
тысячелетия в обоих направлениях;
     системное программное обеспечение;
     аппаратные средства (инфраструктура);
     процедуры взаимодействия между программными продуктами разных 
производителей. 
                        3. Цель испытаний

      Основная цель проведения тестирования - гарантировать операционную целостность АИС, программных интерфейсов с другими системами, встроенных систем, после завершения внесения изменений в программное обеспечение по корректировке формата представления даты, и обеспечить контроль за поступлением данных в АИС с некорректной датой из другой АИС или других внешних источников после перехода на 2000 год.
      Информационная система соответствует требованиям проблемы тысячелетия, если по результатам тестирования подтверждается следующее:
      отсутствуют ограничения по обработке информации, связанной с датами, и обеспечивается переход от дат, обозначенных "19.." к датам, обозначенным как "20..", при этом АИС должна корректно обрабатывать данные до 2000 года и после 2000 года, а также в переходной период с 1999 по 2000 годы;
      учитываются високосные годы, в том числе и 2000 год.
                     4. Средства и порядок испытаний

      Внутренние тесты - тесты, в которые непосредственно не вовлечены внешние стороны. Обеспечивают проверку правильного выполнения прикладных программ и среды программного и технического обеспечения, в которой они работают.
      Внешние тесты - это тесты с информационными системами, вступающими в интерфейс с данной системой.
                       4.1. Подготовка к тестированию

      Начинать тестирование АИС следует с тестирования отдельных подсистем, двигаясь снизу вверх по вертикальным уровням вычислительной архитектуры - от аппаратного к протокольному и далее к уровню приложений.
      Тестирование АИС включает изменение дат на серверах и персональных компьютерах. В целях исключения сбойных ситуаций, связанных с основными производственными циклами, которые могут привести к непригодности систем безопасности, вызвать истечение срока действия лицензий, кодов, паролей и т.д. целесообразно создание отдельной среды для тестирования. Для каждой тестируемой АИС необходимо проведение планирования требований к аппаратному обеспечению, создание отдельной системной среды для тестирования:
      аппаратная платформа;
      операционная система, версия;
      язык программирования, версия;
      СУБД, версия;
      наличие исходных кодов;
      наличие техно-рабочей документации.
      Исключение составляют системы, имеющие специальный режим тестирования даты, который может быть включен и выключен простой перенастройкой параметров, что дает возможность в любой момент времени по собственному графику проводить тестирование, в качестве примера такой системы можно привести систему SWIFТ.
                   4.2. Разработка сценария теста

      Для каждой тестируемой АИС необходимо провести работы по планированию теста. План проведения тестирования должен включать:
      наличие описания модели взаимодействия с другими подсистемами;
      обеспечение полной функциональности тестирования;
      подготовку данных для контрольного примера, обеспечивающих проверку работы режимов, использующих операции с датами;
      подготовку процедуры тестирования, которая должна основываться на

переустановке системных часов на критические даты в соответствии с таблицей.
Предварительное тестирование на наличие проблемы 2000 года в АИС может быть
проведено в соответствии с приложением;
выявление всех мест некорректного использования даты;
модификацию формата представления даты в программном обеспечении
тестируемой АИС;
проведение повторного тестирования - функциональность АИС не должна
измениться в результате внесенных изменений по формату представления даты;
документирование результатов тестирования.

5. Методы испытаний

5.1. Тестирование оборудования и программного обеспечения
Основные примеры тестирования системных часов персональных компьютеров:
Пример 1. Проверка установки даты после 2000 года:
установите системные часы в 2000/01/01, 00:01:00;
проверьте дату;
если дата установлена правильно, выключите питание, включите питание и
затем снова проверьте дату.
Пример 2. Проверка автоматического перехода часов на 2000 год при
включенном питании:
установите на системных часах дату 1999/12/31, 23:58:00;
оставьте питание включенным;
подождите, пока показания часов не достигнут 2000 года;
проверьте дату;
если она установлена правильно, выключите питание и, после включения,
снова проверьте дату.
Пример 3. Проверка автоматического перехода часов на 2000 год
при выключенном питании:
установите на системных часах дату 1999/12/31, 23:58:00;
выключите питание;
подождите, пока показания часов не достигнут 2000 года;
включите питание;
проверьте дату.
Пример 4. Проверка обновления программного времени операционной
системой без включения таймера:
установите системные часы в 1999/12/31, 23:58:00;
приостановите программу индикации отсчета времени, не "включая" таймер;
оставьте питание включенным;
подождите, пока показания часов достигнут 2000 года;
пустите дальше программу индикации отсчета времени и проверьте дату.
Пример 5. Проверка обновления программного времени операционной
системой с включением таймера:
установите системные часы в 1999/12/31, 23:58:00;
приостановите программу индикации отсчета времени, установив таймер
в 2000/01/01, 00:01:00;
оставьте питание включенным;
подождите, пока сработает таймер;
проверьте дату.
По результатам проведенных испытаний выявить компьютеры, которые не
соответствуют требованиям 2000 года, требуют замены или обновления ВIОS.

5.2. Тестирование АИС

При проверке систем, у которых режим тестирования является штатной
возможностью, или на специальном стенде для проведения тестирования,
процедура тестирования должна основываться на переустановке системных часов,
и последовательность ее выглядит следующим образом:
1. Проведение полного резервного копирования системы.
2. Переключение в режим тестирования.
3. Установка системных часов на будущую дату.
4. Тестирование.
5. Установка системных часов на текущую дату.
6. Восстановление системы с резервной копии.
7. Продолжение работы.

      При проверке систем, у которых режим тестирования не является штатной возможностью, процедура тестирования основывается на следующих этапах:
      1. Изучение работы АИС с целью определения режимов расчета с использованием дат.
      2. Изучение входных и выходных форм АИС с целью определения используемых форматов даты (формат ввода года с клавиатуры должен быть определен 4-мя знаками "YYYY").
      3. Изучение структур баз данных, содержащих данные формата даты, для выявления наименований полей и при наличии возможностей СУБД переопределения формата хранения данных формата даты.
      4. Проверка (сканирование) исходных кодов по переменным и

наименованиям полей баз данных для определения формата ввода и функций
обработки данных формата даты.
5. Корректировка исходных кодов в соответствии с выявленными
недостатками.
6. Создание резервной копии АИС.
7. Подготовка стенда тестирования и установка АИС.
8. Тестирование АИС на контрольном примере с использованием дат,
приведенных в таблице.
Анализ результатов тестирования и обновление версии АИС на рабочей
системе.
Таблица
______________________________________________________________________
Цикл ! Что тестируется
____________________________________!_________________________________
30 декабря 1999 г.- 4 января 2000 г. Первый банковский день и переход
к первому дню 2000 г.
Первый банковский день в 2000 г.
28 февраля 2000 г.- 1 марта 2000 г. 2000 г.- високосный год
28 февраля 2004 г.- 1 марта 2004 г. 2004 г.- високосный год
8 сентября 1999 г.- 9 сентября Дата полностью состоящая из
1999 г. "девяток" (9/9/99)

Примечание. Данная методика может дополняться и изменяться по
поступлении новых данных, программных средств тестирования по проблеме 2000
года.

5.3. Тестирование с помощью программ
"Сhескit-98", "Year 2000", "Y2k Check"

Проверка корректности работы проводится в два этапа:

      1. Тестирование одной из перечисленных ниже программ. В ходе тестирования выявляется, может ли компьютер воспринимать дату позднее 31.12. 1999 года и если нет, то можно ли исправить эту ошибку.
      2. Исправление ошибки, связанной с некорректным трактованием даты.
      Если тестирование показало, что исправить ошибку невозможно, то компьютер следует использовать только для работы программ, не работающих с датами (Лексикон, Super Calc и т.д.). В противном случае компьютер подлежит замене или изменению аппаратной конфигурации.
      Примечания:
      1. Рекомендуется использование программы "Сhескit-98", как наиболее полного и корректного программного обеспечения. Если программное обеспечение "Checkit-98" по каким-либо причинам не работает на тестируемом компьютере, следует использовать программы из разделов II или III.
      2. После работы одной из перечисленных программ подвергать машину тестам с помощью другой программы не рекомендуется.

                I. Использование программы "Checkit-98"

      1. Проинсталлировать "Checkit-98" на один компьютер под управлением Windоws-9х.
      2. Запустить программу "Checkit Year 2000" и с помощью меню создать тестовый диск, который можно использовать для тестирования компьютеров под управлением MS Windows или МS-DОS.
      3. Скопировать на тестовый диск файл FIХ2000.ЕХЕ., находящийся в директории с проинсталлированным Сhескit-98.
      4. Вставить диск в машину, подлежащую тестированию, перезагрузиться и ожидать завершения теста.
      Инструкция по результатам прохождения теста:
      1. Все пункты теста выдали "РАSS". Машина полностью соответствует требованиям 2000 года. Никаких исправлений не требуется.
      2. Некоторые пункты теста выдали "FАIL", но в разделе "Millenium Operation with Checkit" все три пункта тестирования выдали "РАSS".
      Скопировать с дискеты файл FIХ2000.ЕХЕ в корневой каталог диска С: и вставить в начало файла С:\СОNFIG.SYS строку: DЕVIСЕ=С:\FIХ2000.ЕХЕ. После этого работа с датой будет производиться корректно.
      3. Некоторые пункты теста в разделе "Millenium Operation with Checkit" выдали "FАIL". Компьютер не сможет работать с датой 2000 года и его следует заменить.

             II. Использование программы "Year 2000"

      1. Программы работают только под управлением MS DOS любой версии. Если машина находится в Windows 9х, необходимо перезагрузиться в режим MS DОS.
      2. Вставить дискету с "Year 2000" и запустить программу RUNТЕSТ.ВАТ.
      3. Если в ходе выполнения программы в одном из пунктов результат будет

"FАIL", то по окончании выполнения необходимо запустить программу INSТАLL.
ВАТ, которая исправит выявленные ошибки.

III. Использование программы "Y2k Click"

1. Программы работают только под управлением MS DOS любой версии. Если
машина находится в Windows 9х, необходимо перезагрузиться в режим MS DОS.
2. Вставить дискету с "Y2k" и запустить программу Y2КСНЕСК.СОМ.
3. Если в ходе выполнения программы в одном из пунктов результат будет
"FАIL", то по окончании выполнения необходимо скопировать на жесткий диск в
главный каталог программу "Y2КАNSWR.СОМ" и в АUТОЕХЕС.ВАТ первой строкой
вписать "С:\Y2КАNSWR.СОМ". Программа "Y2КАNSWR.СОМ" исправляет выявленные
ошибки.

5.4.Тестирование специализированного программного обеспечения

Методика тестирования языка программирования Delphi на
стендовом приложении для ОС Windows 95

1. Разработать стендовое приложение с возможностью считывания данных

системой даты и размещения их в оперативной памяти.
2. Проверить корректность обращения стендового приложения к системной
дате с заведомо установленным значением после порога 2000 года. Результаты
вывести на экранную форму.
3. Проверить корректность проведения стендовым приложением различных
математических операций с датами, находящимися по своим значениям за
порогом 2000 года. Результаты вывести на экранную форму.
4. Выделить у вызванного датового значения, находящегося за порогом
2000 года: день, месяц, год с выводом результатов на экранную форму.

Методика тестирования языка Delphi на стендовом
приложении для локальной базы данных *.DВF.

1. Создать стендовую базу данных stеnd.dbf со следующей
структурой:
______________________________________________________________________
Наименование поля ! Тип поля ! Размер
________________________!____________________!________________________
Р 1 Number 3
P 2 Date -
P 3 Date -
P 4 Date -

2. Разработать стендовое приложение с приведенными выше возможностями,
но с добавлением функций для работы с локальной базой данных stеnd.dbf.
3. Записать в первую запись базы данных следующие значения:
1;
2001.01.03;
1990.02.03;
2030.01.01.
4. Отобразить введенные значения на экранную форму.

      5. Проделать всевозможные математические операции с данными полей Р2 и Р3 с записью результатов D поле Р4 и вывести на экранную форму.
      6. Применить стандартные функции преобразования датовых данных других типов и функции обратного преобразования к данным со значением, находящимся за порогом 2000 года.
      Результаты выводить на экранную форму. Рекомендуется при выполнении тестирования вести протоколы каждого действия и соответствующего ему результата.

                                                               Приложение

Основные примеры тестирования правильности


             функционирования системных часов в АИС
     
     Пример 1. Проверка правильности функционирования часов в основных 
переходных точках и при выполнении автоматических операций:
     переход на другие сутки;
     переход на следующую неделю;
     переход на вторую половину месяца;
     переход на следующий месяц;
     переход к следующей паре месяцев;
     переход к следующему кварталу;
     переход к следующему полугодию;
     переход к следующему году;
     архивирование;
     рестарт для восстановления системы;
     запрос к часам.
     Пример 2. Проверка установки и отображения на экране специфических дат,
например:
     1900/2/29 - должно выдаваться сообщение о сбое, так как 1900 год не 
является високосным;
     1996/2/29 - сообщения о сбое не должно быть, так как 1996 год високосный;
     2000/2/29 - сообщения о сбое не должно быть, так как 2000 год является 
високосным;

00/01/01 - должны высвечиваться четыре цифры даты, значение которой


зависит от приложения. Например, 1900/01/01, 2000/01/01 и т.д.;
     1999/12/31 - эта дата должна отличаться от обычного конца года, так 
как она является концом столетия.
     Пример 3. Проверка обработки "датозависимых" данных до и после 2000/01/
01 с разными вариантами установки времени:
     используйте текущее значение системных часов, чтобы проверить данные с 
датами;
     установите системные часы в 1999/12/31 и затем проверьте данные с 
датами;
     установите на системные часы значение после 2000/01/01 и затем 
проверьте данные с датами.
     
     
     
(Специалисты: Э.Жакупова
              И.Сельдемирова)

      Мемлекеттік ұйымдардың ақпараттық технологияларын 2000 жылға сәйкес келтіруге арналған автоматтандырылған ақпараттық жүйелері мен басқа да компоненттерін әзірлеу мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі қаулы етеді:
      1. Қоса беріліп отырған Ақпараттық технологиялардың 2000 жылға сәйкес келуіне арналған автоматтандырылған ақпараттық жүйелері мен басқа да компоненттеріне сынақтар жүргізу әдістемесі бекітілсін.
      2. Қазақстан Республикасының орталық атқарушы органдары, өзге де мемлекеттік органдар (келісім бойынша) және оларға ведомстволық бағыныстағы ұйымдар:
      1) жоғарыда аталған Әдістеме негізінде 1999 жылғы 10 маусымға дейінгі мерзімде тиісті сынақтар жүргізсін, ақпараттық технологиялардың 2000 жылға сәйкестігі проблемаларын шешу жөнінде өз іс-шаралар жоспарын әзірлеп, бекітсін және оны Қазақстан Республикасының Үкіметіне ұсынсын, оларды іске асыруға дереу кіретін болсын;
      2) Қазақстан Республикасының Үкіметіне 1999 жылғы әрбір келесі айдың 10-нан кешіктірмей жоғарыда аталған іс-шаралар жоспарларын іске асыру жөніндегі есебін ұсынсын.
      3. Жергілікті атқарушы органдар мен оларға ведомстволық бағыныстағы ұйымдар жоғарыда аталған Әдістеме негізінде 1999 жылғы 10 маусымға дейінгі мерзімде тиісті сынақтар жүргізсін, ақпараттық технологиялардың 2000 жылға сәйкестігі проблемаларын шешу жөнінде өз іс-шаралар жоспарын әзірлеп, бекітсін, оларды іске асыруға дереу кірісетін болсын.
      4. Қазақстан Республикасының жергілікті атқарушы органдары:
      1) Қазақстан Республикасының Үкіметіне ақпараттық технологиялардың 2000 жылға сәйкестігі проблемаларын шешу жөнінде өз іс-шаралар жоспарын және ведомстволық бағыныстағы ұйымдар іс-шараларының жиынтық жоспарын ұсынсын;
      2) Қазақстан Республикасының Үкіметіне 1999 жылғы әрбір келесі айдың 10-нан кешіктірмей жоғарыда аталған іс-шаралар жоспарларын іске асыру жөніндегі есебін ұсынсын.
      5. Мемлекеттік мекемелерді ақпараттандыру процестерін үйлестіру жөніндегі комиссия Қазақстан Республикасының Үкіметіне 1999 жылғы 1 шілдеге дейін ұсынылған жоспарларды талдау негізінде Ақпараттық технологиялардың 2000 жылға сәйкестігі проблемаларын шешу жөніндегі ұлттық іс-қимыл жоспарын ұсынсын.
      6. Қазақстан Республикасының Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрлігі осы қаулымен бекітілген Әдістемені өзге ұйымдардың жұмыстарында пайдалану мақсатында бұқаралық ақпарат құралдарында жариялауды қамтамасыз етсін және тиісті түсіндіру жұмыстарын жүргізсін.
      7. Ақпараттық технологиялардың 2000 жылға сәйкестігінің дайындығы


үшін осы қаулының 2-тармағында көрсетілген ұйымдардың бірінші 
басшыларына дербес жауапкершілік жүктелсін.
     8. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.
     
     Қазақстан Республикасы
      Премьер-Министрінің
       міндетін атқарушы
     
     
                                           Қазақстан Республикасы
                                               Үкіметінің
                                          1999 жылғы 13 мамырдағы 
                                              N 572 қаулысымен
                                                бекітілген
     
       Автоматтандырылған ақпараттық жүйелердің және ақпараттық
         технологиялардың басқа да компоненттерінің 2000 жылға
                   сәйкестігіне сынақ жүргізудің
                           Әдістемесі
     
                           1. Кіріспе

      Қазіргі уақытта пайдаланылатын қолданбалы бағдарламалық кешендердің көпшілігінде, жүйелік қамтамасыз етуде және ПЭЕМ-дағы (ВІОS-тардағы) арнайы қондырғыларда, жедел зердені, қатқыл дискідегі орынды үнемдеу мақсатында, дата күнге, айға, жылға екі позиция бойынша мына пішімде: YY/ММ/DD айқындалады. 2000 жыл басталған кезде мұндай компьютерлік жүйелер мұндай жылды "00" жыл ретінде түсіндіретін болады, оның үстіне кәбиса (високосный) жылдардың күндерін дұрыс анықтамауы ықтимал. Технологиялық зардаптар тіпті сан алуан - белгілі бір жүйені авариялық тоқтауға әкеп соғатын анық та, сол сияқты мерзімді дұрыс есептемеуден және банк операцияларының сомасы мен үлгілерін бұрмалаудан көрінетін елеусіз де болуы мүмкін.
      Күнді пайдаланудың бүкіл орындарын анықтау - оңай міндет емес, өйткені күн әр түрлі кілттерді, парольдерді, файлдың атауларын жасаған кезде және көптеген функционалдық блоктарда және операцияларда қатысуы мүмкін.
      2000 жылдың проблемаларын шешу жаңа мыңжылдыққа көшуді ескермейтін ақпараттық технологияларды түзетуді, ауыстыруды немесе олардан бас тартуды талап етеді. Жұмысты үш бағытта жүргізу ұсынылып отыр:
      Түгендеу және талдау. Қателіктерді түзетуге, ауыстыруға немесе жүйені пайдаланудан шығаруға кіріспей тұрып ақпарат алмасудың бүкіл тізбегі бойынша қолдағы бар бағдарламалық және ақпараттық базаға кешенді түгендеу және талдау жүргізу қажет.
      Түзету және (немесе) ауыстыру. Күндерді түзетуге бірнеше қадамдар бар:
      Қолданбалы жүйелерде күндердің кодтарын YYYY/ММ/DD кеңейту, деректер базасының өрістерін қайта құрылымдау, 2 санынан бастап 4 санына дейін кеңейту (2001 01 ретінде емес 2001 ретінде ұсынылады).
      Windowing (логикалық түзету). Күндердің диапазоны мыңжылдыққа сәйкес келтіріледі: мысалы, 1960-1999 жылдар үшін "60"-тан "99"-ға дейін күндер қолданылады, және "00"-ден "59"-ға дейінгі күндер 2000-2059 жылдарға қолданылады;
      Герметизациялау (бұл 2 сандық өзгеріссіз бағдарламаның енгізулері мен шығарулары айналысында бұл 4 сандық дұрыс жауаптар беретіндей болып қаусырмалау логикасын тартады). Бұл әдіс бастапқы кодтар өзгермеуі (бастапқы кодтардың болмауы немесе сәйкес келмеуі) мүмкін жағдайларда да қолданылуы мүмкін.
      Пайдаланудағы ВIОS-ы күнмен дұрыс жұмыс істемейтін ескірген аппараттық құралдар жаңалармен ауыстырылуы тиіс. Ескірген машиналар күндерді дұрыс өңдеуге байланысты емес учаскелерде пайдаланылуы мүмкін (мысалы: құжаттарды дайындау).
      Желілік және жергілікті операциялық жүйелердің ескірген нұсқалары жаңаларына ауыстырылуы тиіс.
      Егер бастапқы бағдарламалардың мәтініне кіруге болатын болса:
      өздерін енгізген кезде тек қана соңғы екі жыл пайдаланылатын тікелей немесе жанама түрде күндерде пайдаланылатын бүкіл бағдарламалық қамтамасыз ету;
      20 ғасырмен шектелген күндердің диапазонына сүйенетін СУБД-ға бағдарланған бағдарламалық қамтамасыз ету;
      жаңа нұсқаларды пайдалану ескеріле отырып, ескірген нұсқалардың желілік операциялық жүйелерін пайдалануға бағдарланған бағдарламалық қамтамасыз ету өңдеуге жатады.
      Жүйелердің жұмыс қабілетіне ықпал етпейтін күндерді түсіндірудегі косметикалық сипаттағы қателіктердің сөзсіздігін тану. Егер проблеманың таза косметикалық сипатта екендігі анықталса, онда оның мүмкіндігінше сол күйінде қалдырылғаны дұрыс.


     Пайдаланудан алып тастау. Неғұрлым маңызды немесе аса маңызды 
жүйелерде проблемаларды жоюға байланысты уақыттың жетіспеуінен 
ұйымдардың кейбір жүйелерді пайдаланудан алып тастауына тура келуі мүмкін.
     
                 2. Сынақ объектілері
     
     Автоматтандырылған ақпарат жүйелері (ААЖ) және ақпараттық 
технологияның басқа да компоненттері сынақ объектілері болып табылады. 
2000 жылға сәйкестігін тексеруге:
     күндермен байланысты барлық ақпаратты өңдеу рәсімі;
     кіру, шығу және экрандық нысандар;
     мыңжылдықтардың шекарасын екі бағытта да қиып өткен кезде 
деректерді мұрағаттау және қалпына келтіру процесі;
     жүйелік бағдарламалық қамтамасыз ету;
     аппараттық құралдар (инфрақұрылым);
     әртүрлі өндірушілердің бағдарламалық өнімінің арасындағы өзара 
іс-қимыл рәсімдері жатады.

                 3. Сынақтың мақсаты

      Тестілеуді жүргізудің негізгі мақсаты - ұсыну күндері форматын түзету жөнінде бағдарламалық қамтамасыз етуге енгізілетін өзгерістер аяқталғаннан кейін ААЖ, бағдарламалық интерфайстердің басқа да жүйелермен, құрылған жүйелермен операциялық тұтастығына кепілдік беру және 2000 жылға өткеннен кейін басқа ААЖ-дан немесе басқа да сыртқы көздерден түсетін күндері дұрыс емес деректердің ААЖ-ға түсуіне бақылауды қамтамасыз ету.
      Егер тестілеудің нәтижелері бойынша мыналар:
      күндерге байланысты ақпаратты өңдеу жөніндегі шектеулер болмауы, және "19.." деп белгіленген күннен "20.." ретінде белгіленген күндерге ауысу қамтамасыз етілуі, бұл ретте ААЖ 2000 жылға дейінгі және 2000 жылдан кейінгі, сондай-ақ 1999 жылдан бастап 2000 жылды қоса алғандағы өтпелі кезеңде деректерді дұрыс өңдеуі тиіс;
      кәбиса жылдар, оның ішінде 2000 жыл да ескерілуі расталса ақпараттық жүйе мыңжылдық проблемасының талаптарына сәйкес келеді.

               4. Сынақтардың құралдары мен тәртібі

      Ішкі тестілер - сыртқы жақ тікелей тартылмаған тестілер. Қолданбалы бағдарламалардың дұрыс орындалуын және олар жұмыс істейтін бағдарламалық және техникалық қамтамасыз ету ортасын тексеруді қамтамасыз етеді.
      Сыртқы тестілер - бұл осы жүйенің интерфейсіне енуші ақпараттық жүйелермен тестілер.

                  4.1. Тестілеуге дайындау

      ААЖ-ны тестілеуді есептеу архитектурасының тіктеме деңгейлері бойынша-аппараттықтан хаттамалыққа және одан әрі қосымшалардың деңгейіне төменнен жоғары жылжи отырып жекелеген кіші жүйелерді тестілеуден бастаған жөн.
      ААЖ тестілеу серверлер мен дербес компьютерлерді күндерді


өзгертуді қамтиды. Қауіпсіздік жүйесін жарамсыздандыруға әкеліп соғуы, 
лицензиялардың, кодтардың, парольдердің және т.б. қолданылу мерзімінің 
бітіп қалуын туғызуы мүмкін негізгі өндірістік циклдарға байланысты 
істен шығу жағдайларын болдырмау үшін тестілеу үшін жекелеген орта 
жасау абзал. Әрбір тестілендірілетін ААЖ үшін аппараттық қамтамасыз 
етуге қойылатын талаптарды жоспарлауды, тестілеу үшін жекелеген 
жүйелік орта жасауды жүргізу қажет:
     аппараттық тұғырнама;
     операциялық жүйе, хабар;
     бағдарламалаудың тілі, хабар;
     СУБД, хабар;
     бастапқы кодтардың болуы;
     техникалық-жұмыс құжаттамаларының болуы.

      Параметрлерді қайта жөнге келтірумен әдеттегідей қосылуы және өшірілуі мүмкін болатын күндерді тестілеудің арнайы режимі бар жүйелерді құрайтындар бұған кірмейді, мұның өзі уақыттың кез келген сәтінде өз кестесі бойынша тестілеуді жүргізуге мүмкіндік береді, осындай жүйеге мысал ретінде SWIFT жүйесін келтіруге болады.

               4.2. Тестілеудің сценарийін әзірлеу

      Әрбір тестіленетін ААЖ үшін тестіні жоспарлау жөнінде жұмыстар жүргізу қажет. Тестілеуді жүргізудің жоспары:
      модельдердің басқа да кіші жүйелермен өзара іс-қимылы сипаттамасының болуын;
      тестілеудің толық жұмыс істеуін қамтамасыз етуді;
      күндермен операциялар жасауға пайдаланылатын жұмыс режимдерін тексеруді қамтамасыз ететін бақылау мысалы үшін деректер дайындауды;
      жүйелік сағаттарды 1-кестеге сәйкес ең соңғы күнге қайта қоюға


негізделуі тиіс тестілеудің рәсімін дайындауды. ААЖ-да 2000 жылдың 
проблемасының болуын алдын ала тестілеу 1-қосымшаға сәйкес жүргізілуі 
мүмкін;
     күндер қате пайдаланылған барлық жерлерді анықтауды;
     тестіленетін ААЖ бағдарламалық қамтамасыз етуден күндерді 
ұсынудың форматын жетілдіруді;
     қайталама тестілеуді жүргізуді - ААЖ-ның жұмыс істеуі күндерді 
ұсынудың форматы бойынша енгізілген өзгерістердің нәтижесінде өзгермеуі 
тиіс;
     тестілеудің нәтижелерін құжаттамалауды қамтуы қажет.
     
                 5. Сынақтардың әдістері
      5.1. Жабдықтар мен бағдарламалық қамтамасыз етуді тексеру
     
     Дербес компьютерлердің жүйелік сағаттарына тестілеудің негізгі 
мысалдары:
     1-мысал. 2000 жылдан кейін датаның қойылуын тексеру:
     жүйелік сағаттарда 2000/01/01, 00:01:00-ге қойыңыздар;
     датаны тексеріңіздер;

егер дата дұрыс қойылса, қоректену жүйесін өшіріңіздер, қоректену

жүйесін қосыңыздар және содан соң даталарды қайтадан тексеріңіздер.
2-мысал. Қоректену жүйесін қосқан кезде сағаттардың 2000 жылға
автоматты түрде ауысуын тексеру:
жүйелік сағаттарда 1999/12/31, 23:58:00 күніне қойыңыздар,
қоректену жүйесін қосулы күйінде қалдырыңыздар;
сағаттардың көрсетуі 2000 жылға жеткенге дейін күте тұрыңыздар;
датаны тексеріңіздер;
егер ол дұрыс орнатылса, қоректену жүйесін өшіріңіздер және
қоректену жүйесіне қосқаннан кейін датаны тағы да тексеріңіздер.
3-мысал. Қоректену жүйесі өшірулі кезде сағаттардың 2000 жылға
автоматты түрде ауысуын тексеру:
жүйелік сағаттарда 1999/12/31, 23:58:00 датасын қойыңыздар;
қоректену жүйесін өшіріңіздер;
сағаттардың көрсетуі 2000 жылға жеткенге дейін күтіңіздер;
қоректену жүйесін қосыңыздар;
датаны тексеріңіздер.

4-мысал. Таймерді қоспастан операциялық жүйенің бағдарламалық
уақытының жаңаруын тексеру:
жүйелік сағатты 1999/12/31, 23:58:00-ге қойыңыздар;
таймерді "қоспай" тұрып уақытты есептеудің индикациясы
бағдарламасын тоқтата тұрыңыздар;
қоректену жүйесін жұмысқа қосулы күйінде қалдырыңыздар;
сағаттардың көрсетуі 2000 жылға жеткенге дейін күтіңіздер;
одан әрі уақытты есептеудің индикациясы бағдарламасын іске
қосыңыздар және датаны тексеріңіздер.

5-мысал. Таймерді қосу арқылы бағдарламалық уақытының операциялық
жүйемен жаңаруын тексеру.
жүйелік сағаттарды 1999/12/31, 23:58:00-ге қойыңыздар;
таймерді 2000/01/01, 00:01:00 қойып уақытты есептеудің
индикациясы бағдарламасын тоқтата тұрыңыздар;
қоректену жүйесін қосулы күйінде қалдырыңыздар;
таймер жұмыс істегенге дейін күтіңіздер;
датаны тексеріңіздер.
Жүргізілген сынақтардың нәтижелері бойынша 2000 жылдың
талаптарына сәйкес келмейтін, ауыстыруды немесе BIOS жаңартуды талап
ететін компьютерлерді анықтау.

5.2. ААЖ тестілеу

Жүйелерді тестілеудің режимі штаттық мүмкіндік болып табылатын
немесе тестілеу жүргізу үшін арнаулы стендіде тексеру кезінде
тестілеудің ресімдері жүйелік сағаттарды қайта орналастыруға
негізделуі тиіс және оның реттілігі мынадай түрде болады:
1. Жүйелердің толық резервтік көшірмесін жүргізу.
2. Тестілеу режиміне ауысу.
3. Жүйелік сағаттарды болашақтағы датаға қою.
4. Тестілеу.
5. Жүйелік сағаттарды ағымдағы датаға қою.
6. Резервтік көшірмелері бар жүйелерді қалпына келтіру.
7. Жұмысты жалғастыру.

      Тестілеу режимі штаттық мүмкіндік болып табылмайтын жүйелерді тексеру кезінде тестілеу рәсімі мынадай кезеңдерге:
      1. Даталарды пайдалана отырып есептеме режимдерін айқындау мақсатында ААЖ жұмыстарын зерделеуге;
      2. Датаның пайдаланылатын форматтарын айқындау мақсатында ААЖ кіріс және шығыс нысандарын зерделеуге (жылды клавиатурадан енгізу форматы "YYYY" 4 белгімен анықталуы тиіс);
      3. Кеңістіктердің атауын анықтау үшін және СУБД-ның мүмкіндіктері болған кезде датаның форматы деректерін сақтау форматын қайта анықтау үшін дата форматының деректері бар деректердің базасын зерделеуге;
      4. Дата форматының деректерін енгізу форматы мен өңдеу

функцияларын анықтау үшін деректер базалары кеңістіктерінің
ауыспалылығы мен атаулары бойынша бастапқы кодтарды тексеруге
(сканирлеуге);
5. Анықталған кемшіліктерге сәйкес бастапқы кодтарды түзетуге;
6. ААЖ резервтік көшірмелерін жасауға;
7. ААЖ тестілеу және орнату стенділерін дайындауға;
8. Кестеде келтірілген күндерді пайдалана отырып бақылау
мысалында ААЖ-ды тестілеуге негізделеді.
Тестілеудің нәтижелерін талдау және жұмыс жүйесінде ААЖ-дың хабарын
жаңарту.

Кесте
________________________________________________________________________
| Цикл | Не тестіленеді |
|_____________________________________|__________________________________|
30 желтоқсан 1999 ж.- 4 қаңтар 2000 ж. Бірінші банктік күн және 2000
2000 жылды" бірінші банктік күн жылдың бірінші күнінен ауысу
28 ақпан 2000 ж.-1 наурыз 2000 ж. 2000 жыл- кәбиса жыл
28 ақпан 2004 ж.-1 наурыз 2004 ж. 2004 жыл -кәбиса жыл
8 қыркүйек 1999 ж.-9 қыркүйек 1999 ж. Толықтау "тоғыздардан" (9/9/99)
тұратын күн

Ескертпе. Осы әдістеме 2000 жылдың проблемасы бойынша тестілеудің
жаңа деректерінің бағдарламалық құралдарының түсуіне орай толықтырылуы
және өзгертілуі мүмкін.

5.3. "Сhескit-98", "Year 2000", "Y2k Check"
бағдарламаларының көмегімен тестілеу

Жұмыстардың дұрыстығын тексеру екі кезеңде жүргізіледі:

      1. Төменде келтірілген бағдарламалардың бірін тестілеу. Тестілеу барысында компьютер 31.12.1999 жылдан кейінгі датаны қабылдай ала ма жоқ па және егер қабылдай алмаса, бұл қатені түзеуге болатындығы-болмайтындығы анықталады.
      2. Датаның дұрыс көрсетілмеуіне байланысты қателерді жөндеу.
      Егер, тестілеу қатені түзету мүмкін еместігін көрсетсе, онда компьютерді даталармен жұмыс істемейтін бағдарламалармен жұмыс істеу үшін ғана пайдаланған жөн (Лексикон. Super Саlс. және т.б.). Өйтпеген жағдайда, компьютер ауыстыруға немесе ақпараттық конфигурациясын өзгертуге жатады.
      Ескерту:
      1. Толық және дәл бағдарламалық қамтамасыз етуші ретінде "Checkit-98" бағдарламасын қолдану ұсынылады. Егер "Checkit-98" бағдарламалық қамтамасыз етуші қандай да бір себептермен тестіленген компьютерде жұмыс істемесе ІІ немесе ІІІ бөлімдердегі бағдарламаларды пайдалану қажет.
      2. Аталған бағдарламалардың бірі жұмыс істегеннен кейін, машинаны басқа бағдарламалардың көмегімен тестілеуге болмайды.

                 І. "Checkit-98" бағдарламасын пайдалану

      1. "Сhескit-98-ді" Windows-9x басқаруымен бір компьютерге белгіленеді.
      2. "Checkit Year 2000" бағдарламасы іске қосу және менюдің көмегімен MS-Windows немесе MS-DOS басқаруымен компьютерлерді тестілеу үшін пайдалануға болатын тестілік дискі жасау.
      3. Тестілік дискіге "Checkit-98" белгіленген директорийдегі FIХ2000. EXE файлын көшіру.
      4. Дискіні тестілеуге жататын машинаға диск салу, іске қосу және тестінің аяқталуын күту.
      Тестілеуден өтудің нәтижелері бойынша нұсқаулық:
      1. Тестінің барлық тармақтарын "PASS" берді. Машина 2000 жылдың талаптарына толық сәйкес келеді. Ешқандай түзету қажет етілмейді;
      2. Тестінің кейбір тармақтары "FAIL" берді, бірақ "Millenium Operation with Checkit" бөлімінде тестінің барлық үш тармағы да "PASS" берді.
      Дискеттен FIX2000EXE файлы С: дискінің негізгі каталогына көшіріледі және С:\СОNFIG.SYS файлының басына: DEVICE= С:\ FIX2000EXE деген жолдар жазылады. Бұдан кейін күнмен жұмыс нақтылы жүргізіледі;
      3. "Millenium Operation with Checkit" бөліміндегі тестінің кейбір


тармақтары "FAIL" деген жазуды шығарды. Компьютер 2000 жылдың күнімен 
жұмыс істей алмайды және оны ауыстыру керек.
     
             ІІ. "Year 2000" бағдарламасын пайдалану
     
     1. Бағдарлама кез келген хабардың MS-DOS басқаруымен ғана жұмыс 
істейді. Егер машина Windows 9X режимінде болса MS-DOS режиміне ауыстыру 
керек.
     2. "Year 2000"-ден дискетке салу және RUNТЕSТ.ВАТ  бағдарламасын іске 
қосу керек.
     3. Егер бағдарламаны орындау барысында тармақтардың бірінде 
нәтиже "FAIL" болса, онда орындау аяқталғаннан кейін анықталған қатені 
жөндейтін INSТАLL.ВАТ бағдарламасын іске қосу керек.
     
           ІІІ. "Y2k Chek" бағдарламасын пайдалану

1. Бағдарлама кез келген хабарда MS-DOS басқаруымен ғана жұмыс


істейді. Егер машина Windows 9х режимінде болса, MS-DOS режиміне ауыстыру 
керек.
     2. "Y2к"-нан дискетке салу және Y2кСНЕСК.СОМ бағдарламасын іске қосу 
керек.
     3. Егер бағдарламаны орындау барысында тармақтардың бірі "FAIL" 
деген жазуды шығарса, орындалғаннан кейін бағдарламаның бас 
каталогындағы қатты дискке көшіру керек және АUТОЕХЕС.ВАТ-тың бірінші 
жолына С:\Y2КАNSWR.СОМ деген жазу керек. Y2кСНЕСК.СОМ бағдарламасы 
анықталған қатені жөндейді.
     
           5.4. Мамандандырылған бағдарламалық қамтамасыз
                         етуді тестілеу
     
     OC Windows-95 үшін стенділік қосымшада Delphi бағдарлама жасау тілін 
                   тестілеудің әдістемесі

1. Стенділік қосымшаны күн жүйесі деректерін есептеу және оларды жедел зердеге орналастыру мүмкіндігімен әзірлеу керек.
2. 2000 жылдың табалдырығын аттағаннан кейін күнібұрын

белгіленген мәнімен бірге стенділік қосымшаны жүйелік күнге
айналдырудың дұрыстығын тексеру керек.
3. Стенділік қосымшамен түрлі математикалық операцияларды
жүргізудің дұрыстығын тексеру керек.
4. 2000 жылдың арғы жағындағы шақырылған даталық мәннің
нәтижелерін экрандық нысанға шығара отырып күнді, айды, жылды бөліп
көрсету керек.

DВF. деректерінің жергілікті базалары үшін* стенділік қосымшада Delphi
тілін тестілеудің әдістемесі

1. Мынадай құрылымдармен stеnd.dbf деректердің стенділік базасын
жасау қажет.

____________________________________________________
| Кеңістік атауы | Кеңістік түрі | Мөлшері |
|________________|___________________|_______________|
P1 Number 3
P2 Data -
P3 Data -
P4 Data -

2. Stеnd.dbf деректерінің жергілікті базасымен жұмыс істеу үшін
жоғарыда келтірілген мүмкіндіктермен, бірақ функциялар қоса отырып,
стенділік қосымшалар әзірлеу.
3. Деректер базасының алғашқы жазбасына мынадай мәндер жазылсын:
1;
2001.01.03;
1990.01.03;
2030.01.01.
4. Шығарылған мәндерді экрандық нысанда көрсету.

5. Нәтижелерді P4 кеңістігіне жаза отырып Р2 және Р3


кеңістіктерінің деректерімен түрлі математикалық операциялар жасау 
және экрандық нысанға шығару.
     6. 2000 жылдың табалдырығынан кейінгі мәндері бар деректерге кері 
қайта құрудың басқа түрлері мен функцияларының күндік деректерін қайта 
құрудың стандарттық функцияларын қолдану.
     Нәтижелері экрандық нысанға шығарылсын. Тестілеуді жүргізу 
кезінде әрбір іс-әрекетпен оған сәйкес нәтижелердің хаттамаларын жүргізу 
ұсынылады.
        
                                                Қосымша
     
              ААЖ жүйелік сағаттарының жұмыс істеуінің дұрыстығын
                       тестілеудің негізгі мысалдары
     
     1-мысал. Негізгі ауыспалы нүктелерде және автоматты операцияларды 
орындау кезінде сағаттардың жұмыс істеуінің дұрыстығын тексеру:
     басқа тәулікке ауысу;
     келесі аптаға ауысу;
     айдың екінші жартысына ауысу;
     келесі айға ауысу;
     айдың келесі жұбына ауысу;
     келесі тоқсанға ауысу;
     келесі жарты жылдыққа ауысу;
     келесі жылға ауысу;
     архивтеу;
     жүйелерді қалпына келтіруге арналған рестарт;
     сағаттарға сұрау салу.
     2-мысал. Ерекшелік күндерінің белгіленуін және экранда көрінуін 
тексеру, мысалы:
     1900 жыл кәбиса жыл болмағандықтан, 1900/2/29 - жаңылыс туралы 
хабарлама берілуі тиіс;
     1996 жыл кәбиса жыл болғандықтан, 1900/2/29 - жаңылыс туралы 
хабарлама болмауы тиіс;
     2000 жыл кәбиса жыл болғандықтан, 2000/2/29 - жаңылыс туралы 
хабарлама болмауы тиіс;
     00/01/01 - мәні қосымшаға тәуелді төрт сан көрінуі тиіс. Мысалы, 
1900/01/01, 2000/01/01 және с.с.;
     1999/12/31 - бұл дата жүз жылдықтың соңы болғандықтан, әдеттегі 
жыл аяғынан ерекшеленуі тиіс.
     3-мысал. Уақытты белгілеудің түрлі нұсқаларымен 2000/01/01 
дейінгі және одан кейінгі "датаға тәуелді" деректердің өңделуін тексеру:
     деректерді датамен тексеру үшін жүйелік сағаттардың ағымдағы мәнін 
пайдаланыңыздар;
     жүйелік сағаттарды 1999/12/31-ге қойыңыздар, одан кейін 
мәліметтерді датамен тексеріңіздер;
     2000/01/01/-ден кейін жүйелік сағатқа мән белгілеңіздер және одан 
кейін мәліметтерді датамен тексеріңіздер.
     
     

  Оқығандар:
  Қобдалиева Н.
  Омарбекова А.

О некоторых вопросах решения проблемы соответствия информационных технологий 2000 году

Ақпараттық технологиялардың 2000 жылға сәйкестігі проблемаларын шешудің кейбір мәселелері туралы