Об обращении Жамбылского областного суда "О признании части 2 статьи 280 и части 1 статьи 288 Кодекса Казахской ССР об административных правонарушениях не соответствующими Конституции Республики Казахстан"

Постановление Конституционного Совета Республики Казахстан от 5 июня 1998 г. N 3/2. Отменено нормативным постановлением Конституционного Совета Республики Казахстан от 17 апреля 2017 года № 2

      Сноска. Отменено нормативным постановлением Конституционного Совета РК от 17.04.2017 № 2.

      Конституционный Совет Республики Казахстан в составе Председателя Конституционного Совета Кима Ю.А. и членов Совета Акуева Н.И., Бусурманова Ж.Д., Ихсанова У.К., Мамонова В.В. и Темирбулатова С.Г. с участием эксперта - заведующего кафедрой административного права Казахского государственного юридического университета, кандидата юридических наук Таранова А.А. рассмотрел 5 июня 1998 года в открытом заседании обращение Жамбылского областного суда о признании части 2 статьи 280 и части 1 статьи 288 Кодекса Казахской ССР об административных правонарушениях не соответствующими Конституции Республики Казахстан.

      Заслушав сообщение докладчика - члена Конституционного Совета Республики Казахстан Акуева Н.И., выступление эксперта Таранова А.А. и ознакомившись с имеющими материалами по данному обращению, Конституционный Совет Республики Казахстан установил:

      В Конституционный Совет Республики Казахстан 15 мая 1998 года поступило обращение (представление) Жамбылского областного суда, внесенное его председателем Абилкаировым М.Р. в соответствии со статьей 78 Конституции Республики Казахстан, о признании части 2 статьи 280 и части 1 статьи 288 Кодекса Казахской ССР об административных правонарушениях не соответствующими Конституции Республики Казахстан. Часть 2 статьи 280 Кодекса Казахской ССР об административных правонарушениях гласит, что постановление районного (городского) суда (судьи) о наложении административного взыскания является окончательным и обжалованию в порядке производства по делам об административных правонарушениях не подлежит, за исключением случаев, предусмотренных законодательством. Часть 1 статьи 288 Кодекса Казахской ССР об административных правонарушениях устанавливает ограниченный круг статей этого Кодекса, по которым постановление судьи по делам об административных правонарушениях может быть отменено или изменено по протесту прокурора самим судьей, а также независимо от наличия протеста прокурора председателем вышестоящего суда.

      Поводом к обращению в Конституционный Совет явилось находящееся в производстве Жамбылского областного суда в порядке надзора административное дело гр. Ли Р.В. по статье 205-1 Кодекса Казахской ССР об административных правонарушениях. Постановлением судьи Кордайского районного суда Жамбылской области от 27 февраля 1998 г. к гр. Ли Р.В. применена мера административной ответственности в виде штрафа с конфискацией незаконно перевозимого товара.

      Свое обращение о признании неконституционными части 2 статьи 280 и части 1 статьи 288 Кодекса Казахской ССР об административных правонарушениях Жамбылский областной суд обосновывает тем, что названные нормы Кодекса, ограничивающие право обжалования и опротестования постановления судьи по делу об административном правонарушении, лишают лицо, привлеченное к административной ответственности, возможности осуществить свое право на судебную защиту, предоставленное ему статьей 13 Конституции Республики Казахстан.

      При анализе части 2 статьи 280 и части 1 статьи 288 Кодекса Казахской ССР об административных правонарушениях Конституционный Совет исходит из следующего.

      Конституция Республики Казахстан устанавливает, что каждый имеет право на судебную защиту своих прав и свобод (пункт 2 статьи 13). В содержание этой конституционной нормы включается и право на судебное обжалование решений и действий, которые повлекли нарушение закона и ущемление прав и свобод человека и гражданина. При этом право на судебную защиту относится к числу конституционных прав, не подлежащих ограничению (пункт 3 статьи 39 Конституции). Порядок и объем осуществления права на судебную защиту регламентируется процессуальным законодательством.

      Часть 2 статьи 280 Кодекса Казахской ССР об административных правонарушениях не соответствует конституционной норме, согласно которой каждому гарантируется судебная защита его прав и свобод. Признание постановления районного (городского) суда (судьи) о наложении административного взыскания окончательным и не подлежащим обжалованию ограничивает пределы судебной власти по делам об административных правонарушениях рамками районного (городского) суда и не соответствует статьям 75, 76 Конституции Республики Казахстан, устанавливающих систему и основные полномочия судебных органов.

      Ограничение, предусмотренное в части 1 статьи 288 Кодекса Казахской ССР об административных правонарушениях, при котором постановление судьи по делам об административных правонарушениях может быть отменено или изменено по протесту прокурора самим судьей только по отдельным, указанным в этом Кодексе статьям, корректирует норму пункта 1 статьи 83 Конституции, возлагающей на прокуратуру осуществление высшего надзора за точным и единообразным применением законов, указов и иных нормативных правовых актов на территории Республики. Постановлением Конституционного Совета Республики Казахстан от 6 марта 1997 года в порядке официального толкования норм Конституции определено, что конституционное положение "прокуратура опротестовывает законы и другие правовые акты, противоречащие Конституции и законам Республики", включает в себя и право прокуратуры опротестовывать решения, приговоры и иные постановления судов по всем делам.

      Таким образом, часть 2 статьи 280 и часть 1 статьи 288 Кодекса Казахской ССР об административных правонарушениях противоречат требованиям ряда норм Конституции Республики Казахстан.

      На основании изложенного и руководствуясь пунктом 2 статьи 72 Конституции Республики Казахстан, статьями 33, 37, 38 Указа Президента Республики Казахстан, имеющего силу конституционного закона, "О Конституционном Совете Республики Казахстан", Конституционный Совет Республики Казахстан ПОСТАНОВИЛ:

      1. Признать часть 2 статьи 280 и часть 1 статьи 288 Кодекса Казахской ССР об административных правонарушениях не соответствующими статьям 13, 39, 75, 76, и 83 Конституции Республики Казахстан.

      2. В соответствии с пунктом 3 статьи 74 Конституции Республики


      Казахстан данное постановление вступает в силу со дня его принятия,

      является общеобязательным на всей территории Республики,

      окончательным и обжалованию не подлежит с учетом случаев,

      предусмотренных пунктами 2 и 3 статьи 38 Указа Президента Республики

      Казахстан, имеющего силу конституционного закона, "О Конституционном

      Совете Республики Казахстан".

      ПРЕДСЕДАТЕЛЬ

      КОНСТИТУЦИОННОГО СОВЕТА

      РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

Жамбыл облыстық сотының "Қазақ КСР-нiң Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнiң 280-бабының 2 бөлiгiн және 288-бабының 1 бөлiгiн Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес емес деп тану туралы" өтiнiшi туралы

Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң қаулысы 1998 жылғы 5 маусымдағы N 3-2. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесінің 2017 жылғы 17 сәуірдегі № 2 нормативтік қаулысы

      Ескерту. Күші жойылды – ҚР Конституциялық Кеңесінің 17.04.2017 № 2 нормативтік қаулысы.

      Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесiнiң Жамбыл облыстық сотының өтiнiшi бойынша қабылданған Қазақ ССР-iнiң Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнiң 280-бабының 2-бөлiгiн және 288-бабының 1-бөлiгiн Қазақстан Республикасы Конституциясына сәйкес емес деп тану туралы қаулысын жолдап отырмыз.

      Қосымша: Қаулының мәтiнi 5 бет.

      Қазақстан Республикасы
      Конституциялық Кеңесiнiң
      Төрағасы

      Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi Конституциялық Кеңестiң Төрағасы Ю.А.Ким және Кеңес мүшелерi Н.И.Акуев, Ж.Д.Бұсырманов, О.Қ.Ысқанов, В.В.Мамонов, С.Ғ.Темiрболатов қатысқан құрамда, сарапшы - Қазақтың мемлекеттiк заң университетiнiң кафедра меңгерушiсi, заң ғылымының кандидаты А.А.Тарановтың қатысуымен, 1998 жылғы 5 маусымда өзiнiң ашық мәжiлiсiнде Жамбыл облыстық сотының Қазақ КСР-iнiң Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнiң 280-бабының 2-бөлiгiн және 288-бабының 1-бөлiгiн Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес емес деп тану туралы өтiнiшiн қарады.

      Баяндамашы - Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесiнiң мүшесi Н.И.Акуевтiң хабарын, сарапшы А.А.Тарановтың сөзiн тыңдай және осы өтiнiш жөнiндегi қолда бар материалдармен таныса келе, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi ұйғарды:

      1998 жылғы 15 маусымда Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесiне Жамбыл облыстық сотынан, оның төрағасы М.Р.Әбiлқайыров Конституцияның 78-бабы бойынша енгiзген, Қазақ КСР-iнiң Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнiң 280-бабының 2-бөлiгiн және 288-бабының 1-бөлiгiн Қазақстан Республикасы Конституциясына сәйкес емес деп тану туралы өтiнiш (ұсыныс) келiп түскен едi. Қазақ КСР-iнiң Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнiң 280-бабының 2-бөлiгiнде аудандық (қалалық) соттың (судьясының) әкiмшiлiк жаза қолдану туралы қаулысы түпкiлiктi және заңда көрсетiлген жағдайларды қоспағанда, әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс бойынша өндiрiстiк тәртiппен арыздануға жатпайды делiнген. Қазақ КСР-iнiң Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнiң 288-бабының 1-бөлiгiнде осы Кодекстiң шектеулi тобы белгiленген, ал ол бойынша әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстер бойынша қабылданған судья қаулысын судьяның өзi прокурордың наразылығымен бұзуы немесе өзгертуi, сондай-ақ прокурордың наразылығы болмағандығына қарамастан оны жоғарыда тұрған соттың төрағасы бұзуы немесе өзгертуi мүмкiн деп көрсетiлген.

      Жамбыл облыстық сотының Конституциялық Кеңеске өтiнiш бiлдiруiне Қазақ КСР-iнiң Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнiң 205-1-бабы бойынша қадағалау тәртiбiндегi азамат Р.В.Лидiң әкiмшiлiк iсi негiз болған. Жамбыл облысының Қордай аудандық соты судьясының 1998 жылғы 27 ақпандағы қаулысымен азамат Р.В.Лиге заңсыз әкеле жатқан тауарын тәркiлей отырып, айыппұл салу түрiндегi әкiмшiлiк жазасы қолданылған.

      Жамбыл облыстық соты Қазақ КСР-iнiң Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнiң 280-бабының 2-бөлiгiн және 288-бабының 1-бөлiгiн конституциялық емес деп тану туралы өз өтiнiшiнде судья қаулысына арыздану және наразылық бiлдiру құқығын шектейтiн Кодекстiң аталған нормасы әкiмшiлiк жауапкершiлiгiне тартылған адамды Қазақстан Республикасының Конституциясының 13-бабында оған берiлген сотта өзiн-өзi қорғау құқығын жүзеге асыру мүмкiншiлiгiнен айырады деп негiзделген.

      Қазақ КСР-iнiң Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнiң 280-бабының 2-бөлiгiне және 288-бабының 1-бөлiгiне талдау жасай келе, Конституциялық Кеңес мыналарды ескердi:

      Қазақстан Республикасының Конституциясында әркiмнiң өз құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғауына құқығы (2-тармақ 13-бап) бар делiнген. Конституциялық бұл норманың мазмұны адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтiретiн және заңды бұзуға кеп тiрейтiн сот шешiмдерi мен әрекеттерiне арыздану құқығын бiлдiредi. Оған қоса сотта қорғану құқығы шектеуге жатпайтын конституциялық құқықтар қатарына (Конституцияның 39-бабының 3-тармағы) жатады. Сотта қорғану және көлем құқығын жүзеге асыру тәртiбi iс жүргiзу заңымен реттеледi.

      Қазақ КСР-iнiң Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнiң 280-бабының 2-бөлiгi конституциялық нормаға сәйкес келмейдi, ал бұл норма бойынша әркiмге сотта өзiнiң құқықтары мен бостандықтарын қорғау кепiлдiгi берiлген. Аудандық (қалалық) соттың (судьясының) әкiмшiлiк жаза қолдану туралы қаулысы түпкiлiктi және арыздануға жатпайды деп тану әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстер жөнiндегi сот билiгiнiң шегiн аудандық (қалалық) сот шеңберiнде шектейдi және сот органдарының жүйесiн және негiзгi өкiлеттiктерiн белгiлейтiн Қазақстан Республикасы Конституциясының 75, 76-баптарына сәйкес келмейдi.

      Қазақ КСР-iнiң Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнiң 288-бабының 1-бөлiгiндегi әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстер бойынша қабылданған судья қаулысын оның өзi прокурордың наразылығымен бұзуы немесе өзгертуi мүмкiн деген осы Кодексте көрсетiлген жеке баптардағы шектеу Қазақстан аумағындағы заңдар мен жарлықтардың, басқа да нормативтi актiлердiң дәл және бiрегей қолданылуына жоғары қадағалау қойылуын жүзеге асыруды прокурорға жүктейтiн Конституцияның 83-бабының 1-тамағы нормасына өзгерiс әкелген. Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң 1997 жылғы 6 наурыздағы ресми түсiндiру ретiндегi қаулысында Конституцияның "прокуратура Республиканың Конституциясына және заңдарына қайшы келетiн заңдар мен басқа да құқықтық актiлерге наразылық бiлдiредi" деген нормасы прокуратураға соттардың барлық iстер бойынша шешiмдерi мен үкiмдерiне және басқа да қаулыларына наразылық бiлдiру құқығын бередi деп айқындалған.

      Демек, Қазақ КСР-iнiң Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнiң 280-бабының 2-бөлiгi және 288-бабының 1-бөлiгi Қазақстан Республикасы Конституциясының бiрсыпыра нормасының талаптарына қайшы келедi.

      Айтылғандардың негiзiнде және Қазақстан Республикасы Конституциясының 72-бабының 2-тармағын, Қазақстан Республикасы Президентiнiң конституциялық заң күшi бар "Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi туралы" Жарлығының 33, 37, 38-баптарын басшылыққа ала отырып, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi қаулы етедi:

      1. Қазақ КСР-iнiң Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнiң 280-бабының 2-бөлiгi және 288-бабының 1-бөлiгi Қазақстан Республикасы

      

      Конституциясының 13, 39, 75, 76 және 83-баптарына сәйкес емес деп

      танылсын.

      2. Қазақстан Республикасы Конституциясының 74-бабының 3-тармағына

      сәйкес бұл қаулы ол қабылданған күннен бастап күшiне енедi.

      Республиканың барлық аумағында жалпы мiндеттi болып табылады.

      Қазақстан Республикасы Президентiнiң конституциялық заң күшi бар

      "Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесi туралы" Жарлығының

      38-бабының 2 және 3-тармақтарында көрсетiлген жағдайларды есепке

      алғанда түпкiлiктi және арыздануға атпайды.

      Қазақстан Республикасы

      Конституциялық Кеңесiнiң

      Төрағасы