О Государственной программе социально-экономического развития города Астаны на период до 2005 года "Расцвет Астаны - расцвет Казахстана"

Указ Президента Республики Казахстан от 19 марта 2001 года N 574. Утратил силу Указом Президента Республики Казахстан от 18 июня 2009 года № 829

Сноска. Утратил силу Указом Президента РК от 18.06.2009 № 829 .

В соответствии с подпунктом 8) статьи 44 K951000_ Конституции Республики Казахстан постановляю:
1. Утвердить прилагаемую Государственную программу социально- экономического развития города Астаны на период до 2005 года "Расцвет Астаны - расцвет Казахстана" (далее - Программа).
2. Правительству Республики Казахстан в месячный срок разработать и утвердить План мероприятий по реализации Программы.
3. Акиму города Астаны ежегодно по итогам полугодия и года представлять в Администрацию Президента Республики Казахстан и Правительство Республики Казахстан сводный аналитический доклад о ходе реализации Программы. 4. Контроль за исполнением Программы возложить на Первого заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан Ахметова Д.К. 5. Настоящий Указ вступает в силу со дня подписания. Президент Республики Казахстан Утверждена Указом Президента Республики Казахстан от 19 марта 2001 года N 574 Государственная программа социально-экономического развития города Астаны на период до 2005 года "Расцвет Астаны - расцвет Казахстана" Паспорт программы Наименование Государственная программа социально-экономического развития г. Астаны на период до 2005 года "Расцвет Астаны - расцвет Казахстана" Основание для Поручение Президента Республики Казахстан от 9 ноября разработки 1999 года N 4054 Цель Выработка комплексных мер по гармоничному развитию г. Астаны как административно-делового центра Казахстана, повышение консолидирующей роли столицы в социально-экономической и духовной жизни страны Задачи Определение и обоснование функционально-отраслевой (производственной) структуры и приоритетов развития экономики города; определение и обоснование структуры социальной сферы и социальной инфраструктуры города; определение и обоснование направления развития и формирования производственной инфраструктуры и жизнеобеспечивающих систем города; определение и обоснование направления развития и формирования перспективных межрегиональных связей г. Астаны; обоснование влияния развития г. Астаны на социально- экономическое развитие страны за счет образования мультипликативного эффекта; прогнозирование основных показателей социально- экономического развития г. Астаны на период до 2005 года Основные Направленность на конечную цель и этапность становления принципы и развития города; эффективность социально-экономической системы; прогрессивность; высокая конкурентоспособность товаропроизводителей; активность модели развития; экологическая безопасность производства и потребления товаров и услуг; лидерство г. Астаны в системе городов и регионов страны Источники Ресурсной базой для реализации Государственной программы финансирования социально-экономического развития г. Астаны до 2005 года являются средства республиканского, местного бюджетов и населения, иностранные и отечественные инвестиции, гранты и займы международных организаций. Расчетная потребность в средствах республиканского и местного бюджетов на реализацию программы на 2001-2005 годы составляет 255 млрд.тенге.* Общий объем инвестиций в основной капитал за 2001-2005 годы составит 452 млрд.тенге.* Ожидаемые В результате реализации мер Государственной программы результаты социально-экономического развития города Астаны "Расцвет Астаны - расцвет Казахстана" на период до 2005 года будут заложены основы для ускоренного социально-экономического развития города Астаны как столицы суверенного Казахстана, которая позволит обеспечить не только осуществление административных и деловых функций, но и достижение высокого уровня жизни и благосостояния населения, а также будут способствовать развитию и процветанию всех регионов страны путем укрепления межрегиональных интеграционных связей Введение
Государственная программа социально-экономического развития г. Астаны на период до 2005 года "Расцвет Астаны - Расцвет Казахстана" (далее - Программа) разработана в соответствии с поручением Президента Республики Казахстан от 9 ноября 1999 года N 4054.
Настоящая Программа основывается на положениях и основных направлениях Концепции среднесрочной программы социально-экономического развития г. Астаны на период до 2005 года "Расцвет Астаны - Расцвет Казахстана", одобренной на заседании Правительства Республики Казахстан 18 июля 2000 г.
Разработка данной Программы вызвана необходимостью определения дальнейшей стратегии развития столицы Казахстана.
В Программе определена совокупность экономических, социальных, организационных, технических, социально-культурных мер и механизмов их реализации, направленных на повышение уровня экономического развития и качества жизни, создание деловой, научной и культурной среды в столице независимого и суверенного Казахстана.
Программа направлена не только на решение проблемы начального периода становления и социально-экономического развития столицы, но и закладывает основы, соответствующие общим контурам и потребностям будущего расцвета г. Астаны.

1. Современное состояние экономики и социальной сферы

1.1. Общая характеристика
Город Астана расположен на приречной равнине и частично в долине реки Ишим. Характерные черты климата - продолжительная холодная с устойчивым снежным покровом зима, умеренно жаркое лето, большие годовые и суточные колебания температуры воздуха, высокая активность ветрового режима в течение всего года.
Территория столицы площадью 71014 га располагается в сухостепной зоне, характеризующейся слабой устойчивостью к загрязнению и антропогенным нагрузкам. Широкое распространение в пределах города неблагоприятных почв по лесорастительным условиям - скальные и глинистые грунты, солонцы, солончаки, заболоченности и места с неглубоким залеганием грунтовых вод - затрудняет выращивание деревьев и кустарников желаемого ассортимента.
Рельеф территории характеризуется отсутствием заметных уклонов. Характерными элементами микрорельефа являются многочисленные понижения типа блюдец, днища которых заболочены или заняты небольшими озерками с преобладающими размерами от 50 до 250 м. Территория долины р. Ишим подвержена в разной степени затоплению в период половодья.
Грунтовые воды на территории города залегают на глубине 0-2 м. Город не может нормально строиться и функционировать без инженерной подготовки территории в части организации поверхностного стока и дренажа грунтовых вод.
Коррозийность грунтов по отношению к углеродистой стали - от средней до весьма высокой, к алюминиевым оболочкам кабелей - высокая, к свинцовым - от низкой до средней.
Большая подвижность воздуха создает условия интенсивного проветривания территории застройки, снижает вероятность возникновения в нем застойных ситуаций.
Источниками загрязнения города являются энергетические предприятия и автотранспорт, а также поверхностные стоки с территории неблагоустроенных населенных пунктов и предприятий. Основными загрязнителями атмосферного воздуха являются ТЭЦ-1 и ТЭЦ-2. Выбросы вредных веществ от стационарных источников составили в 1998 году 41,5 тыс. т., в 1999 году - 47,5 тыс. т.
Основными источниками загрязнения подземных вод являются промышленные районы города. Кроме того, в Карагандинской области продолжается загрязнение подземных вод долины р. Нуры нефтепродуктами, фенолами, стиролами. Из-за загрязнения в аллювиальных отложениях р. Нуры ее поверхностные и подземные воды используются в настоящее время только для технических нужд г. Астаны.
На территории города имеется один санкционированный накопитель бытовых и производственных отходов. По проектным расчетам, его эксплуатация возможна только до 2010 года.
С приобретением статуса столицы в г. Астане произошли кардинальные изменения. Построены современные здания и жилые комплексы. Новый облик обрели здания Дома ребенка, Дворца железнодорожников, ЦУМа. Завершено строительство Национального музея, учебного корпуса Евразийского университета, Дома министерств, школы "Мирас", развлекательного комплекса "Синема Сити", жилых микрорайонов "Самал", "Караоткель", "Аль-Фараби". Возведены пятизвездочный отель "Интерконтиненталь", гостиницы, рестораны, торговый центр "Евразия", новая площадь напротив Дома министерств.
После реконструкции изменился вид зданий Парламента, Правительства, Конгресс-холла, казахского и русского драматических театров, Генеральной прокуратуры и Верховного Суда республики. Любимым местом для прогулок горожан стала преображенная набережная реки Ишим. Заложены мини-парки, создана новая зона отдыха.
На левобережье реки Ишим построены гостиница "Комфорт", высотное здание Бизнес-центра "Президеншиал Плаз", Дворец приемов.

1.2. Бюджет города
Доходы бюджета города Астаны в 2000 году характеризовались превышением фактических показателей над плановыми. При плане 21031,7 млн. тенге, доходы составили 21276 млн. тенге, или 101,2%, по сравнению с 1999 годом доходы возросли на 6142,2 млн. тенге.

1.3. Инвестиционная деятельность
С переносом столицы в 1997 году в г. Астану наблюдается высокий рост инвестиций, направленных на развитие города. Финансирование осуществлялось за счет средств республиканского бюджета, бюджета Административного совета специальной экономической зоны, частных и государственных компаний, международных финансовых организаций и стран-доноров.
С 1999 года реализуется региональная инвестиционная программа г. Астаны "Городская программа ипотечного кредитования жилищного строительства", в рамках которой местным исполнительным органом осуществлено заимствование на сумму 150 млн. тенге.
За 2000 год инвестиции в основной капитал достигли 55,9 млрд. тенге, что на 0,3% выше уровня 1999 года. Объем инвестиций в капитальное строительство за счет государственных средств снизился с 52,9% до 43%. При этом доля частных инвестиций возросла с 20,5% до 37,6%.
В 2000 году введено в действие основных фондов на сумму 44,2 млрд. тенге, что в 2,5 раза больше уровня 1999 года.

1.4. Внешнеэкономическая деятельность
Объем экспорта в 1995 году составил 405 тыс. долларов США, импорта - 853,7 тыс. долларов. В 2000 году они возросли, соответственно, до 35,5 и 180,8 млн. долларов США.
За последние два года внешнеэкономическая деятельность характеризовалась превышением импорта над экспортом.
В 2000 году в структуре экспортных поставок основное место занимали продовольственные товары и сырье для их производства (44,4%), продукция металлургической промышленности (14,8%). В объеме импорта наибольший удельный вес приходился на машины, оборудование и транспортные средства (36,4%), на продукцию химической и связанных с ней отраслей промышленности (19,7%).

1.5. Промышленность
В промышленном секторе г. Астаны за период 1995-2000 гг. произошли существенные изменения. Проводилась реструктуризация и реорганизация недееспособных предприятий, занимающихся выпуском невостребованной и неконкурентоспособной продукции. Увеличилось, в том числе за счет сегментации крупных предприятий, число средних и малых предприятий.
В структуре промышленного производства на предприятия по производству и распределению электроэнергии, газа и воды приходится 37%, по переработке сельхозпродукции - 35%, на производство неметаллических минеральных продуктов - 10%, прочие отрасли обрабатывающей промышленности - 18%.
С 1999 года в промышленности наметилась положительная тенденция роста. В 2000 году объем промышленного производства возрос по отношению к уровню 1999 года на 10,2%. Основным фактором, определившим в 2000 году рост промышленного производства, является увеличение выпуска продукции предприятиями по производству и распределению электроэнергии, газа и воды на 8,2%, швейной промышленности - на 69,9%, производство транспортного оборудования - в 7,5 раза.
АО "Агромаш" возобновило выпуск сеялок и освоило производство жаток, по своим технико-экономическим показателям не уступающих зарубежным аналогам. Четыре крупных предприятия: "ТОО "Поиск", АО "Акмолинский вагоноремонтный завод", ПК "Целингидромаш", ОАО "Астана-Технопарк" - получили заказы в рамках осуществления мер по импортозамещению.
В рамках городской программы развития промышленности на действующих предприятиях введены в действие новые мощности: лазерный комплекс для резки металлов, линии по производству одноразовой посуды, ПЭТ-преформ для пластиковых бутылок, трейлеров "закусочная на колесах". Запущена линия по розливу вина по европейской рецептуре. Освоено около 100 новых видов продукции. Среди них строительные материалы, продукты питания, товары народного потребления.
В то же время на предприятиях, связанных с переработкой сельскохозяйственной продукции, наблюдается неполная загрузка производственных мощностей из-за недостатка сырья, низок ассортимент выпускаемой продукции.

1.6. Малый и средний бизнес
Малый бизнес представлен во всех сферах социально-экономической жизни города. Число занятых в сфере малого предпринимательства составляло в 1997 году 13,5 тыс. человек, на сегодня их число превышает 37 тыс. человек. Объем производства продукции (работ, услуг) увеличился с 7,9 млрд. тенге в 1997 году до 25,8 млрд. тенге за 2000 год. С 1997 года платежи в бюджет увеличились в 2,1 раза (с 907 до 1943,7 млн. тенге в 2000 году).
В отраслевой структуре производства продукции (работ, услуг) субъектами малого бизнеса основную часть занимает торговля - 57,6%. На промышленное производство приходится 16,2%, строительство - 8,6%.
Сфера услуг и торговли столицы в основном формируется силами малого бизнеса. За 3 года в городе открыты более 400 магазинов, в том числе 394 - на первых этажах жилых массивов, 72 предприятия общественного питания, 125 объектов сферы услуг, 63 аптеки.

1.7. Продовольственное снабжение и потребительский рынок
Продовольственное снабжение города осуществляется как за счет внутренних ресурсов г. Астаны и Акмолинской области, так и завоза сельскохозяйственного сырья и готовых продуктов из других регионов Казахстана и из-за рубежа. С 1999 года наметилась тенденция снижения доли продовольствия в структуре импорта.
В общих расходах населения из доли средств, направленных в ноябре 2000 года на приобретение продовольственных товаров, 28,8% было израсходовано на покупку мяса и мясопродуктов против 25,5% в ноябре 1999 года. Затраты населения на приобретение жиров и масла животного возросли на 12,6% при повышении цен на 28,5%. Возросли расходы населения на овощи и фрукты в 1,6 раза при росте цен на них на 13,7%. В 1,8 раза в сопоставимых ценах увеличилась продажа молока и молочных изделий.
За 2000 год, по сравнению с 1999 годом, объем продажи сельскохозяйственных продуктов на городских рынках возрос в 1,4 раза.
Значительная часть продовольствия все еще продолжает поступать по импорту. Так, в 2000 году из общего количества потребленного мяса 16% поставлено по импорту, соответственно, молочных продуктов - 26%, масла животного - 12%.

1.8. Производственная инфраструктура
1.8.1. Транспорт и связь
Железнодорожная станция Акмола расположена на пересечении магистралей Кокшетау-Караганда и Тобол-Есиль-Ерейментау-Барнаул. Свыше 95% грузопотока узла составляет транзитный грузопоток. Из города Астаны имеются автодорожные выходы с асфальтовым покрытием в Карагандинскую, Павлодарскую, Костанайскую и Северо-Казахстанскую области.
Из улично-дорожной сети города протяженностью 536 км, асфальтированные и благоустроенные улицы занимают только 216 км. В настоящее время в столице функционирует примерно 17 км ливневой канализации закрытого типа, которая находится в основном в старой части города.
Основной объем перевозок пассажиров выполняет 6 автобусных, 11 таксомоторных предприятий и АО "Акмолагорэлектротранс". За 2000 год предприятиями автомобильного транспорта перевезено 68,1 млн. пассажиров. Доля перевозок автобусами и маршрутными такси составляет 88%, троллейбусами - 12%.
В 2000 году всеми видами транспорта перевезено 7,4 млн. т. груза, что на 31,6 больше, чем за 1999 год. Рост достигнут за счет увеличения перевозок грузов железнодорожным транспортом в 1,3 раза. Грузовые перевозки в городе осуществляют двенадцать автотранспортных предприятий.
Аэропорт столицы относится к классу II-В. Пропускная способность аэровокзала - 400 пассажиров в час. Перевозки грузов воздушным транспортом по-прежнему незначительны и составили в 2000 году 0,1 тыс. т.
Услуги связи в городе осуществляет ОАО "Астанателеком". Общая емкость сети ГТС составляет 74,9 тыс. номеров, из которых задействовано 65,4 тыс. номеров. Обеспеченность населения услугами телефонной связи составляет 19,7 единиц на 100 жителей. Развиваются новые виды связи: сотовая, транкинговая и другие. В городе действуют семь общедоступных программ телевизионного вещания.

1.8.2. Производство и распределение электрической и тепловой энергии,
газа и воды
Суммарная установленная мощность источников электроснабжения г. Астаны ТЭЦ-1 и ТЭЦ-2 составляет 256 МВт. Станции работают параллельно с энергосистемой Казахстана. Для удовлетворения спроса в тепловой и электрической нагрузках существующие электрические и тепловые сети требуют реконструкции и расширения. В городе зачастую возводятся объекты, которые не могут быть подключены к источникам электроснабжения и теплоснабжения ввиду отсутствия или неподготовленности необходимых инженерных коммуникаций.
Теплоснабжение города обеспечивается двумя ТЭЦ. Их оборудование находится в удовлетворительном состоянии, однако в летний период из-за недостатка градирен происходит снижение выработки электроэнергии. Агрессивные почвы и высокий уровень грунтовых вод требуют расположения большей части теплопроводов над землей. Тепловые коммуникации, проложенные в центре города, громоздки и ухудшают внешний вид столицы.
Основным источником водоснабжения столицы является Вячеславское водохранилище проектным объемом 410 млн. куб. метров. Вода подается в город по двум водоводам.
Общее хозяйственно-питьевое и техническое водопотребление обеспечивается за счет: Вячеславского водохранилища - 123,2 тыс. куб.м/сут. (75%), реки Ишим - 39,6 тыс. куб.м/сут. (24%) и подземных вод - 1,2 тыс. куб.м/сут. (1%).
Дефицит воды в г. Астане покрывается за счет сокращения ее расхода на орошение. В связи с интенсивной загрязненностью поверхностных и подземных вод бассейна р. Нуры возникает необходимость создания устойчивой системы водообеспечения города в бассейнах рек Нура и Ишим.
Сточные воды в количестве до 100 тыс.куб.м/сут. отводятся на очистные сооружения, включающие комплекс механической и полной биологической очистки, и далее в накопитель сточных вод Талдыколь емкостью 65,6 млн.куб.м. Из-за длительной эксплуатации очистные сооружения нуждаются в реконструкции.
В 2000 году ГП "Астана Су Арнасы" на охрану и рациональное использование водных ресурсов затратило 47 млн. тенге: проведена реконструкция магистральных сетей, вторичных отстойников, иловых площадок, замена фильтрующего материала.

1.9. Социальное развитие
1.9.1. Население
С 1995 по 2000 год численность населения города Астаны возросла на 40,1 тыс. человек, в том числе на 10 тыс. человек в связи с изменением границ города, и составила на 1 января 2001 года 323,9 тыс. человек. От общей численности 64,4% составляет население трудоспособного возраста и 10,2% - лица старше трудоспособного возраста. Доля женщин составляет 53,5%.
Рост населения произошел в основном за счет межобластной миграции, которая за последние два года составила более 18 тысяч человек.
Численность занятых в отраслях экономики составила в 1999 году 148,9 тыс. человек и возросла против 1995 года на 24,1%. В промышленности занято 10,8%; социальной инфраструктуре и сфере услуг - 27,2; строительстве - 9,2; транспорте и связи - 9,6; государственном управлении - 10%. Остальная часть трудоспособного населения относится к самостоятельно занятому. За последние пять лет численность занятых в производстве сократилась в связи с перетоком в сферу услуг на 32%.

1.9.2. Уровень жизни
Денежные доходы населения в среднедушевом исчислении в ноябре 2000 года составили 6729 тенге, против 6050 тенге за аналогичную дату 1999 года. Среднедушевой денежный доход превысил величину прожиточного минимума в 1,7 раза. Денежные доходы населения превысили среднереспубликанский уровень на 76,8%.
Наблюдается рост среднемесячной заработной платы, которая в сравнении с 1995 годом увеличилась в 2,6 раза и составила в ноябре 2000 года 18791 тенге. Наибольшая среднемесячная заработная плата сохраняется у работников финансовой сферы, транспорта, связи и сферы услуг (гостиницы и рестораны).
Денежные расходы населения составили в ноябре 2000 года 6725 тенге против 6025 тенге в ноябре 1999 года. На фоне общего снижения удельного веса расходов на приобретение непродовольственных товаров на 3,8% произошло увеличение доли расходов, связанных с оплатой услуг и покупкой продуктов питания, что в целом характеризует удорожание стоимости жизни в г. Астане.
Возросло количество лиц, проживающих ниже черты бедности. По сравнению с 1999 годом оно увеличилось на 1,3 тыс. человек и достигло в 2000 году 12,2 тыс. человек. Им оказывается адресная социальная помощь, средний размер которой составляет 1012 тенге, и жилищная - в сумме 1365 тенге.
В настоящее время в городе 32,0 тыс. человек получают пенсии по возрасту, 10,3 тыс. человек - госсоцпособия, 15,1 тыс. человек - спецгоспособия, более 10 тыс. человек - детские и жилищные пособия.

1.9.3. Образование и наука
В результате реструктуризации системы образования число постоянных дошкольных учреждений с 1995 по 1999 г. сократилось с 69 до 42, а контингент детей, посещающих их - с 9919 до 7559. Все имеющиеся сады переполнены, в то же время охват детей дошкольными учреждениями составляет всего лишь 47%.
Средние школы переполнены на 16 тысяч учащихся и работают с перегрузкой, в две-три смены. Наполняемость в классах отдельных школ достигает 35-38 детей.
В 2000 году введена в эксплуатацию детская деревня "SOS Киндердорф" для детей-сирот. В городе функционируют 10 негосударственных организаций среднего и общего образования, в которых учатся 790 детей.
Количество государственных профессионально-технических школ составляет 5 с контингентом учащихся в них - 1870. В городе имеется 6 государственных и 12 негосударственных колледжей. В 2000 году контингент учащихся в них составил более 3,5 тысяч учащихся.

1.9.4. Здравоохранение
В области медицинского обслуживания за последние два года в результате реструктуризации количество больничных коек, при неизменном числе лечебных организаций, сократилось с 4,5 тыс. до 4 тыс.
Объем гарантированной медицинской помощи по городу Астане в 1999 году, включая республиканские и ведомственные структуры, составил 1331,7 млн. тенге, в 2000 году 1821,2 млн. тенге. Продолжается работа по расширению сферы платных услуг населению, объем которых в целом по городу в 2000 году составил около 200 млн. тенге.

1.9.5. Жилищное строительство и рынок жилья
За последние годы значительно возрос объем инвестиций в жилищное строительство. Если в 1995 году в жилищное строительство было вложено 862,3 млн. тенге и при этом введено 43,9 тыс. кв. метров общей жилой площади, то в 2000 году в жилищное строительство было вложено 10311,3 млн. тенге и введено в эксплуатацию 139,2 тыс. кв. метров. При этом темпы строительства жилья отстают от прироста населения.
Основной объем строящегося жилья (75,6%) вводится в эксплуатацию государственными организациями. Объем инвестиций населения в жилищное строительство остается низким и составляет около 14% от общего объема введенного жилья.

1.9.6. Культура и спорт
Сеть учреждений культуры города представлена 3 театрами, 3 дворцами - Конгресс-холл, Дворец "Жастар", Дворец обрядов, 3 музеями, 19 библиотеками, кинотеатром и сетью киноустановок.
Объекты спорта представлены 2 стадионами, 8 спортивными комплексами, спортивными залами и площадками, которые нуждаются в дальнейшем расширении их количества и повышении качества.

1.9.7. Туризм
С 1997 года в г. Астане наблюдается значительный рост въездного и внутреннего туризма, выраженный в двукратном увеличении количества обслуженных туристов и в почти десятикратном увеличении объема оказанных услуг.
На данный момент в Астане действуют 27 туристических фирм.
Город располагает развитой инфраструктурой туризма: действуют 16 гостиниц различной комфортабельности, объекты культуры, развлекательные комплексы. Функционирует широкая сеть предприятий питания, в том числе около 200 кафе и ресторанов, сферы услуг - парикмахерские, сауны, аптеки и т.д.
Основным местом отдыха для населения региона является Щучинско- Боровская курортная зона. Здесь расположены 9 крупных санаториев и домов отдыха на 1700 мест, 10 сезонных баз отдыха на 300 мест и дома коттеджного типа на 150 мест. Имеются летние детские оздоровительные лагеря на 500 мест.

1.10. Межрегиональные связи
В настоящее время в г. Астане работают 95 крупных и средних, а также более 300 малых строительных организаций практически из всех регионов Казахстана. Наибольшее количество строительных фирм и компаний из г. Алматы, Алматинской, Карагандинской, Костанайской, Павлодарской и Акмолинской областей.
Масштабное строительство потребовало поставки значительных объемов материально-технических ресурсов и комплектующих материалов, что, в свою очередь, вызвало оживление и загрузку предприятий стройиндустрии республики, производящих цемент, кирпич, металлоконструкции, столярные изделия, другие строительные материалы и конструкции, электротехническую и кабельную продукцию.
Так, благодаря заказам из города Астаны, оживилось производство на заводе "Техол" в городе Темиртау, который поставил основные конструкции на такие объекты, как галерея "Миллениум", сервис-центр малого бизнеса, эллинг, водно-спасательная станция и крытый рынок.

2. Цели и задачи Программы

Целью данной Программы является реализация комплексных мер по гармоничному развитию г. Астаны как административно-делового центра Казахстана, повышение консолидирующей роли столицы в социально-экономической и духовной жизни страны.
Расцвет г. Астаны - столицы Республики Казахстан предполагает последовательное и решительное проведение новой экономической политики, направленной на:
создание делового климата, благоприятствующего развитию частного сектора в области инновации и повышения конкурентоспособности;
поощрение разработок новейших технологий;
формирование новых стандартов культуры, образования, здравоохранения, науки, градостроительства, которые найдут применение не только в столице, но и в стране;
развитие инфраструктуры, необходимой для поддержки промышленности;
формирование рабочей силы, способной успешно работать в современной быстроменяющейся экономике, основанной на знаниях и информации.
Обеспечение долгосрочного экономического роста возможно лишь при кардинальной перестройке всей функциональной и градообразующей структуры, системы жизнеобеспечения на базе единого генерального плана и долгосрочной Программы социально-экономического развития города с рациональным использованием огромных финансовых, материальных и людских ресурсов, научно-технического и кадрового потенциала не только города, но и всей страны.
Функциональная и градообразующие структуры, уровень системы жизнеобеспечения г. Астаны должны соответствовать мировым стандартам современных столичных городов и обеспечивать лучшие условия для жизнедеятельности и производства. Материально-техническая база системы жизнеобеспечения города подлежит полной замене и новой планировке на базе принципиально иных технических, экономических, экологических, архитектурных, организационных решений в соответствии с генпланом города. Такая крупномасштабная и ресурсоемкая проблема нуждается в комплексном долгосрочном программно-целевом решении, начальные этапы которого заложены в настоящей Программе.
В пятилетней Программе предусматривается создание основы всей многогранной, сложной и крупномасштабной работы в части социально-экономического развития, исходя из будущего внешнего контура и облика города, перспективной функциональной и градообразующей его структуры.
Данная Программа исходит из того, что генеральный план г. Астаны содержит такие градообразующие структуры, как административный, деловой, научно-образовательный, социально-культурный и бизнес-центры. Задача состоит в наполнении их социально-экономическим содержанием в соответствии с принятой функционально-отраслевой структурой столицы Казахстана.
Программа предусматривает создание фундамента широко диверсифицированной, эффективно функционирующей и быстро меняющейся социально-экономической системы г. Астаны. При этом функционально-отраслевая структура и производственно-социальная инфраструктура, системы жизнеобеспечения города строго гармонизируются с внешним обликом, со всеми атрибутами, градообразующей структурой и уровнем архитектурно-технических решений.
Это первый этап достижения конечной цели развития и формирования социально-экономической системы казахстанской столицы, для реализации которой потребуется не менее 30-40 лет.
Основные задачи вытекают из специфики и содержания цели Программы и предполагают разработку и реализацию комплекса экономических, социальных, политических, экологических, организационных, научно-образовательных и социально-культурных мер, необходимых для достижения этой цели.
Основными задачами данной Программы являются:
определение и обоснование функционально-отраслевой (производственной) структуры и приоритетов экономики города;
определение и обоснование структуры социальной сферы и социальной инфраструктуры города;
определение и обоснование направления развития и формирования производственной инфраструктуры и систем жизнеобеспечения города;
определение и обоснование направления развития и формирования перспективных межрегиональных связей г. Астаны;
обоснование влияния развития г. Астаны на социально-экономическое развитие страны за счет образования мультипликативного эффекта;
прогнозирование основных показателей социально-экономического развития г. Астаны на период до 2005 г.
Для решения этих задач в Программе заложены меры, имеющие значение как для реализации текущих задач, так и для перспективы города.

3. Основные направления социально-экономического развития г. Астаны

3.1. Аспекты градостроительной политики
Градообразующая структура. В среднесрочной перспективе в соответствии с генеральным планом планировки и застройки г. Астаны на его территории будут построены административный, деловой, социально-культурный, научно-образовательный и бизнес-центры, позволяющие создать столичную среду, соответствующую стандартам столиц развитых стран.
В зоне административного центра будут размещены Резиденция Президента Республики Казахстан, здания Парламента и Правительства страны.
В деловом центре разместятся офисы компаний, финансовых институтов, торговые центры, гостиницы, мотели, выставочные, ярмарочные залы и др.
В социально-культурном центре разместятся театры, музеи, зоны отдыха, спортивные и зрелищные сооружения.
Научно-образовательный центр будут представлять университеты, институты, колледжи, специализированные лицеи и профессиональные школы.
В бизнес-центре будут представлены субъекты малого и среднего предпринимательства со своими объектами сферы торговли, услуг, выставочными, ярмарочными и иными залами.
Промышленный пояс разместится на окраине города, а также преимущественно в пригороде.
Продовольственный пояс будет включать пригородные сельскохозяйственные районы и предприятия пищевой промышленности, размещаемые в черте города.
Рекреационная зона компактно разместится в пригородной и Щучинско-Боровской зоне.
Нет необходимости в превращении г. Астаны в многопрофильный большой город с многомиллионным населением. Для г. Астаны это не выгодно со всех точек зрения: занятости, обеспечения жильем, жизненно важными ресурсами, экологии и т.д.
Население столицы Казахстана в долгосрочной перспективе не должно превышать 500-700 тыс. человек, что составляет 3-4% от будущего населения республики; а в среднесрочной перспективе, т.е. до 2005 года - 380-390 тыс. человек.
Промышленность будет представлена преимущественно малыми и средними предприятиями, в том числе наукоемких отраслей и отраслей высокой технологии. Не допускается точечная концентрация производства в городе, стимулируется территориальная концентрация производства. Такая стратегия развития промышленности не перевесит административно-деловых функций столицы.
Экологическое оздоровление городской среды. Решение накопившихся экологических проблем города предусматривается осуществлять за счет перевода системы отопления, снабжения горячей водой и приготовления пищи на использование экологически чистых источников энергии.
Снижение вредного воздействия транспортных средств на окружающую среду будет основываться на улучшении условий дорожного движения, увеличении количества экологически безопасного автотранспорта, пропаганде экологических знаний среди населения, развитии сферы услуг по обслуживанию транспорта. Намечается строительство скоростных трамвайных путей по основным магистральным артериям города, включая и сообщение с аэропортом, завершение строительства объездной дороги вокруг г. Астаны.
Расширение и реконструкция существующих очистных сооружений обеспечат полную биологическую очистку стоков, их глубокую доочистку, решение вопросов использования и отвода стоков. Подлежит ликвидации пруд-накопитель Талдыколь в связи с включением его в зону застройки территории города. Предстоит осуществить значительные работы по комплексному эколого-геохимическому обследованию территорий города.
Создание обширной лесопарковой зоны позволит во многом смягчить такие неблагоприятные природные факторы, как суровые зимние ветры и пыльные бури летом. Предполагается произвести лесопосадки на территории около 25 тыс. гектаров.
Для озеленения столицы будут применены районированные быстрорастущие породы деревьев, предусматривается дальнейшее расширение площадей газонов на улицах и пустующих территориях города.
Благоустройство и озеленение пространств в зоне реки Ишим будет способствовать улучшению экологии, микроклимата прилегающей территории и создаст обширную зону для отдыха населения. Будет произведена работа по расчистке русла и дноуглублению реки Ишим, создана санитарная зона по ее руслу. Будут предусмотрены меры по защите территорий от затопления при разработке и реализации проектов детальной планировки левобережной застройки города. 3.2. Основные принципы формирования и развития социально- экономической системы г. Астаны Формирование и развитие социально-экономической системы новой столицы суверенного Казахстана должны осуществляться на основе следующих основополагающих принципов: направленности на конечную цель и этапности становления и развития города; эффективности социально-экономической системы; прогрессивности; высокой конкурентоспособности товаропроизводителей на внутреннем и внешнем рынках; активности модели развития; экологической безопасности производства и потребления товаров, защищенности окружающей среды от загрязнения; лидерства в системе городов и регионов страны. Суть этих принципов состоит в следующем.
Направленность на конечную цель и этапность становления и развития. Развитие и окончательное становление столицы является долговременным процессом, и он осуществляется только поэтапно, ибо невозможно решить эту задачу одноактным действием.
В связи с этим каждый этап развития и становления столицы должен быть нацелен на конечные контуры и структуры социально-экономической системы г. Астаны.
Эффективность социально-экономической системы. Вся социально-экономическая система должна работать прибыльно, состоять из отраслей и производств, производящих продукцию с высокой добавленной стоимостью. Бюджет города будет низкодефицитным, доходы будут покрывать потребности города, вытекающие из Программы его развития как столицы современного типа.
Прогрессивность. В период до 2005 года из-за слабой платежеспособности потребителей, отсутствия устойчивого роста экономики будут заложены меры, направленные на рациональное использование и реанимацию действующих в городе производственных мощностей, их перепрофилирование с учетом потребностей в основном внутриреспубликанского рынка.
В то же время, согласно данному принципу, структура экономики будет постепенно наращивать долю производств, выпускающих конечную наукоемкую, высокотехнологичную продукцию в рамках малых и средних предприятий, не допускается производство в городе новой крупнотоннажной и крупногабаритной продукции, экологически "грязных" продуктов. Социально-производственная инфраструктура, система жизнеобеспечения города все больше базируются на передовой технике и прогрессивных технологиях, генерировании передовых научно-технических идей.
Социальная система все больше будет превращаться в современный научно-образовательный, культурный центр республики с современной системой здравоохранения.
Высокая конкурентоспособность товаропроизводителей. В условиях глобализации экономики и нарастания международной экономической конкуренции, открытости национальной экономики и высокой либерализации внешнеэкономической деятельности государства столичные товаропроизводители должны быть высоко конкурентными как на внутреннем, так и на внешнем рынке. Для этого они будут ориентированы не столько на рост выпуска отдельных конкурентных товаров, сколько на создание и внедрение самых прогрессивных технологий, широкое использование современных научно-технических достижений.
Активность модели развития. Товаропроизводителями и научно-техническими учреждениями города проводится активная политика в области научно-технической и технологической разработки и оперативного использования их результатов. Они ориентируются только на передовые идеи и научно-технические разработки, т.е. на высокотехнологичную модернизацию экономики, для которой характерен инновационный тип развития.
Для этого уже сегодня возникают, а в перспективе будут созданы необходимые условия и ресурсы. Во-первых, экономика страны вступила на путь экономического роста, что создает большие финансовые и материальные возможности, благоприятные условия для широкого использования отечественными товаропроизводителями собственных материалов и сырья.
Во-вторых, уже есть высокообразованные и профессиональные молодые кадры, обученные в передовых учебных заведениях самых развитых стран мира. Кроме того, уже созданы условия для организации собственных учебных заведений по образцу передовых университетов мира, прежде всего в г. Астане.
В-третьих, статус столичного города и протекционизм в его развитии, который будет применяться государством, непременно привлекут в столицу в большом количестве молодых образованных, высокопрофессиональных людей с честолюбивыми целями.
В четвертых, глобальная информационная сеть (Интернет), основанная на новой компьютерной технике, технологии и программных средствах, позволяющая объединить все компьютеризованные рабочие места независимо от континента и места расположения, делает широко доступной для любого бизнеса, включая малый, любые идеи и научные достижения, инновационные проекты и продукты.
Город Астану в ряд развитых столиц мира выведет только модель активного развития экономики.
Экологическая безопасность производства и потребления товаров и услуг. Этот принцип реализуется путем развития в городе экологически достаточно чистых производств, выпуска экологически чистых продуктов. Этому требованию в наибольшей мере отвечают предлагаемые высокотехнологичные, наукоемкие производства, отказ от размещения в городе крупных предприятий и промышленных гигантов.
В тех сферах, которые ныне являются источником загрязнения окружающей среды в городе, используются новые виды сырья, материалов и технологий. Применяются новые способы и средства сбора и вывоза городского мусора, очистки улиц города.
Продолжится работа по озеленению города и лесонасаждению вокруг него.
Лидерство г. Астаны в системе городов и регионов страны. Астана займет лидирующие позиции в социально-экономическом развитии, освоении и развитии высокотехнологичных, наукоемких отраслей и производств, новых "прорывных" идей.
Город Астана в ближайшем будущем начнет функционировать и развиваться в новоиндустриальном (постиндустриальном) режиме и станет полюсом роста.

3.3. Бюджетная политика
Бюджетная политика будет являться одним из ключевых факторов экономического и политического развития столицы республики. Она становится важнейшим инструментом государственного воздействия на экономику города.
В области налогово-бюджетной политики города планируется:
постоянно увеличивать суммы поступлений в бюджет города за счет как расширения налогооблагаемой базы, так и улучшения налогового администрирования и снижения уровня теневой экономики;
обеспечить реальное увеличение доходной части бюджета города к 2005 году в 1,5 раза по сравнению с 2000 годом;
финансировать из городского бюджета только те расходы, которые попадают под предметы ведения органов городской власти;
выпускать муниципальные облигации только под инвестиционные проекты в приоритетных отраслях и производствах, в сфере производственной и социальной инфраструктуры;
ограничить размер заимствования для финансирования бюджетных программ суммарным долгом, не превышающим 20% годовых доходов, при лимите расходов на их обслуживание не более 15% расходов бюджета;
обеспечить прозрачность формирования и использования бюджетных средств;
обеспечить возвратность бюджетных средств заемщиками и контроль за эффективностью их использования.
Общий размер инвестиций, выделяемых из городского бюджета, к 2005 году должен возрасти в 1,8 раза и составить 44% всех расходов.

3.4. Инвестиционная деятельность
Ключевым фактором экономического роста являются инвестиции в реальную экономику.
Основными задачами инвестиционной политики являются:
разработка и принятие, в пределах своих полномочий, комплекса мер по улучшению делового и инвестиционного климата в городе, создание привлекательных условий для отечественных и иностранных инвесторов;
стимулирование частных инвестиций, в том числе прямых иностранных инвестиций в приоритетные сферы экономики города; участие государства в финансировании инфраструктуры города. Благоприятный деловой и инвестиционный климат в городе будет создан путем: сохранения социально-политической стабильности в городе; обеспечения открытости и углубления либерализации режимов функционирования экономики в городе; строгого соблюдения и обеспечения неукоснительного исполнения законов; развития производственной и социальной инфраструктуры города; усиления борьбы с коррупцией и организованной преступностью; поддержки конкуренции и создания конкурентной среды; неукоснительного соблюдения международных договоров о защите и гарантии инвестиций на территории города; осуществления политики бездефицитного бюджета, своевременного обслуживания задолженностей; предоставления на льготных условиях земельных участков под создание приоритетных отраслей и производств; снижения и страхования инвестиционного риска. Эти меры сделают вложения в экономику города более выгодными, чем вывоз капитала за границу. Аким города в целях расширения традиционных и вовлечения новых источников инвестиций будет способствовать: привлечению акционерного капитала и развитию рынка ценных бумаг;
выпуску облигаций местного исполнительного органа, связанного с финансированием региональных инвестиционных проектов;
формированию и развитию рынка недвижимости, особенно продажи земельных участков;
направлению средств из всех источников финансирования в размере до 3% валовой добавленной стоимости (ВДС) для инвестирования деятельности малого предпринимательства;
стимулированию создания и развития в городе совместных предприятий в отраслях наукоемких и высоких технологий с участием иностранного капитала;
стимулированию прямых иностранных инвестиций, привлечению займов и кредитов международных финансовых институтов и организаций, иностранных государств для развития производственной и социальной инфраструктуры города.
В целом государство берет на себя инвестирование капиталоемких и непривлекательных для частных инвесторов объектов производственной и социальной инфраструктуры, использует прямое долевое участие в инвестировании и поддержке "жизнеобеспечивающих" отраслей и производств, предоставлении государственных гарантий. Эти меры способствуют снижению рисков и повышению эффективности вложения капитала.
При этом предполагается четкое разграничение инвестиционных полномочий между республиканскими и городскими органами власти: республиканские органы инвестируют объекты общегосударственного, республиканского значения, а городские - объекты городского значения.
На период 2001-2005 годы инвестиции в основной капитал возрастут с 68 млрд. тенге в 2001 году до 113 млрд. тенге в 2005 году. При этом размер иностранных инвестиций к 2005 году возрастет в 2 раза и их ежегодный объем составит 150 млн. долларов США. Они будут направлены в основном в сферу услуг, гостиничный и ресторанный бизнес, а также на операции с недвижимостью.

3.5. Внешнеэкономическая деятельность
Внешнеэкономическая деятельность будет направлена на увеличение экспорта собственной продукции в 2005 г. в сравнении с 2000 г. на 39,9%. Основным продуктом экспорта по-прежнему останутся зерновые культуры и продукты их переработки. Будут приняты меры по сохранению на уровне 1999 года экспорта черных и цветных металлов (металлолома).
В соответствии с программой экономического развития города Астаны расширяется номенклатура экспортных товаров за счет:
продукции машиностроения (полувагоны и платформы, сельскохозяйственная техника);
продукции пищевой промышленности, включая национальные продукты;
электробытовой техники;
продукции швейной промышленности, в том числе национальной и спортивной одежды;
продукции строительной индустрии;
сувенирных изделий.
Наиболее вероятными потенциальными рынками сбыта будут Россия и страны Центральной Азии.
В результате активизации бизнес-центра, а впоследствии технопарка, появляется возможность экспорта новых технологий и товаров, в том числе и в страны дальнего зарубежья.
Импортные поставки будут в основном представлены продуктами нефтепереработки, оборудованием и машинами, не производимыми отечественной промышленностью.

3.6. Промышленность
Развитие промышленности на период до 2005 года останется ориентированной преимущественно на отрасли, связанные с обеспечением потребностей столицы. К ним относятся, в первую очередь, переработка сельскохозяйственной продукции и производство строительных материалов и конструкций.
Однако, начиная с 2001 года, в соответствии с изложенными основными принципами формирования и развития социально-экономической системы г. Астаны должны быть начаты структурные преобразования промышленного производства города, направленные на повышение его эффективности, конкурентоспособности продукции на внутреннем и внешнем рынках. При этом развитие промышленности предполагает ориентацию преимущественно на более мобильные и быстро переориентируемые малые и средние предприятия, для чего потребуется сегментация действующих и создание новых производств.

Пищевая промышленность
Основной задачей пищевой промышленности является более полное удовлетворение потребностей населения г. Астаны в продуктах питания, расширение ассортимента и объемов производства конечной конкурентоспособной продукции для внутригородского потребления, межрегионального обмена и экспорта.
Приоритетное развитие получат предприятия по производству продукции повседневного спроса или повышенной степени готовности, а также транспортабельной конечной продукции с удлиненными сроками хранения для межрегионального обмена и экспорта. Первичная переработка сельскохозяйственного сырья организуется с приближением к местам производства сырья.
В первую очередь, будет создана надежная сырьевая база за счет наращивания производства мяса и молока, другой сельскохозяйственной продукции в пригородной зоне и на территории Акмолинской области.
В целях увеличения производства конкурентоспособных продуктов питания, расширения их ассортимента и повышения качества, межрегионального обмена и экспорта предусматривается:
развитие сети минипекарен и кондитерских производств с реализацией собственной продукции, приближенных к местам сосредоточения населения;
расширение производства высококачественных мясных, молочных и рыбных продуктов повышенной готовности - замороженного мясного фарша, филе из курицы, нарезанной колбасы и других продуктов в герметичной упаковке и мелкой расфасовке, полуфабрикатов, кулинарных изделий;
повышение удельного веса упакованных и маркированных продуктов - хлеба и хлебобулочных изделий, кондитерских изделий, молочных продуктов, колбасы и мясных полуфабрикатов и др.;
расширение производства национальных деликатесов (казы, чужука, курта, иремшика, кондитерских изделий и др.) с использованием новых технологий консервирования и упаковки, а также напитков (кумыса) в современной упаковке с национальной и столичной символикой с повышенными сроками хранения;
освоение производства продукции высокой степени готовности на основе зерна - быстроприготовляемых и порционированных продуктов (порционные быстроприготовляемые каши, сухие завтраки, хлопья, полуфабрикаты для производства в домашних условиях тортов, кексов, печенья, блинчиков и т.п.), в том числе с использованием франчайзинга;
освоение производства комплекса диетических продуктов питания и продуктов для детского питания на основе разработки собственных технологий и рецептур либо франчайзинга (хлеба и хлебобулочных изделий с использованием заменителей сахара, соли, с низким содержанием углеводов, с добавлением дробленого зерна, повышенным содержанием йода, кондитерских изделий с применением заменителей сахара, яблочным пектином, крекеров и хрустящих хлебцов из низкокалорийных зерновых смесей, молочных продуктов с использованием пахты, диетического творога и ряда других) исходя из потребностей и структуры населения города;
снижение фактора сезонности в обеспечении населения города продуктами питания и, прежде всего, овощами и фруктами за счет производства быстрозамораживаемой продукции, использования вакуумной упаковки;
способствование переводу субъектов малого бизнеса, выпускающих алкогольные напитки, на производство слабоалкогольных, безалкогольных напитков и очищенной столовой воды;
разработка собственных брэндов (запатентованных новых товаров, произведенных по собственной технологии) и их продвижение;
расширение производства пищевой продукции с символикой г. Астаны;
расширение номенклатуры и увеличение объемов производства комбинированных кормов с учетом потребностей животноводства, птицеводства, прудового рыбоводства;
расширение производства продукции в современной таре и упаковке с учетом запросов покупателей по ее расфасовке;
проведение выставок-ярмарок продукции городских производителей, улучшение рекламы.

Легкая промышленность
Основным направлением развития легкой промышленности г. Астаны является создание малосерийных быстроперестраивающихся малых и средних производств, предприятий по выполнению индивидуальных заказов населения, способных производить конкурентоспособную продукцию.
В связи с этим предусматривается:
сегментация, реструктуризация и перепрофилирование существующих крупных предприятий с выделением производств, способных производить конкурентоспособную продукцию;
создание при крупных предприятиях на основе сотрудничества с малым предпринимательством подразделений по моделированию трикотажных и швейных изделий;
реконструкция и модернизация действующих и создание новых производств на основе реализации программы импортозамещения;
освоение производства швейных, трикотажных изделий, домашней обуви из войлока и др. с национальной символикой, сувенирных изделий для гостей городов Щучинско-Боровской и других курортных зон;
использование франчайзинга с ориентацией на ведущие транснациональные компании, а также известные зарубежные фирмы и создание экспортоориентированных совместных и иностранных предприятий легкой промышленности города.
Производство обуви и других изделий из кожи будет развиваться за счет расширения сети малых предприятий индивидуального пошива (изготовления) по заказам населения.

Химическая промышленность
С учетом потребностей населения города, торговли, развития пищевой, других отраслей промышленности предусматривается создание легкоперестраиваемых малых производств по выпуску изделий промежуточного и конечного потребления из пластмасс - полистирола, полипропилена, полиэтилена, поливинилхлорида, в том числе тароупаковочных материалов.
Перспективными направлениями для освоения являются производство посуды и предметов домашнего обихода, спортивного инвентаря, канцелярских принадлежностей, игрушек, сувениров, светотехнической аппаратуры, фурнитурных изделий для легкой промышленности, труб из поливинилхлорида и полиэтилена, санитарно-технических деталей и изделий из пластмасс, деталей и комплектующих изделий из синтетических материалов для машиностроения и строительства.

Промышленность строительных материалов
Промышленность строительных материалов и конструкций с учетом расширения строительных работ в г. Астане сохранит свою ведущую роль, особенно в производстве и поставках железобетонных и бетонных изделий и конструкций, товарного бетона.
С учетом экологических требований производство других строительных материалов - кирпича, стеновых блоков, строительной керамики, в т.ч. труб, асфальтобетона - будет развиваться в других населенных пунктах Акмолинской области с приближением их к источникам сырья.
В то же время в промышленной зоне города получат развитие новые производства, ориентированные на обеспечение как потребностей города, так и межрегионального обмена и экспорта:
бетона и железобетона с керамзитовыми и иными легкими наполнителями из пенобетона;
отделочных материалов - гранитной, мраморной, силикатной плитки, листов и плит из пластмасс для внутренней отделки и т.п.;
строительных деталей и конструкций из древесины, алюминия, пластмасс, металлопластика, других композитных материалов;
сухих строительных смесей;
эффективных утеплителей на основе отходов ТЭЦ;
легких клеенных деревянных конструкций.
Намечаемые работы по строительству и реконструкции автомобильных дорог города и пригородной зоны с учетом особенностей грунтов делают необходимым изучение и опытное строительство участков дорог с использованием новых видов экологически безопасных, устойчивых и экономичных покрытий с применением асбестовой и резиновой крошки, серо-бетона, золы ТЭЦ, фосфорных шлаков и т.д.

Машиностроение и металлообработка
В среднесрочной и долгосрочной перспективе в отрасли предусматривается повышение эффективности использования имеющегося производственного потенциала за счет более полной загрузки производственных мощностей, освоения новых технологий и выпуска новой конкурентоспособной продукции для внутреннего и внешнего рынков путем:
организации производства машин и оборудования, входящих в шлейф техники для нового казахстанского трактора Павлодарского тракторного завода, - сеялки точного высева и т.д.;
переориентации сборочных производств на выпуск новых поколений конкурентоспособной продукции с использованием преимуществ горизонтальной технологической интеграции и кооперации;
перепрофилирования действующих и создания новых малых и средних предприятий по выпуску конкурентоспособной высокотехнологичной и наукоемкой продукции - новых поколений центробежных насосов, электротехнических изделий, бытовой техники (электрические кофемолки, соковыжималки, электрочайники, кофеварки, утюги и т.д.), в том числе с привлечением известных иностранных компаний и организацией на первом этапе сборочных производств;
организации освоения выпуска разнообразных изделий из металлов (двери, решетки, бытовые инструменты, садово-огородный инвентарь, спортивные тренажеры и т.д.);
предусматривается создание производства железнодорожных платформ и грузовых полувагонов на вагоноремонтном заводе с дальнейшим экспортированием в Россию и страны Центральной Азии.
На предприятиях малого бизнеса будут организованы производства нестандартизированного оборудования, запасных частей и деталей на основе взаимодействия с крупными и средними предприятиями.
На базе ОАО "Астанатехнопарк" предусматривается производство сельскохозяйственной техники, реализация новых инвестиционных проектов.
Предполагается восстановление на экологически опасных литейных производствах очистных сооружений, постепенный переход на закупку литых деталей и изделий в других регионах республики.
Другие отрасли обрабатывающей промышленности города будут развиваться на базе предприятий малого бизнеса с учетом потребностей города и страны в целом.
Для развития наукоемких и высокотехнологичных производств предусматривается:
создание центров научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ за счет государственного или смешанного финансирования, которое не под силу частным инвесторам;
использование в пределах своей компетенции системы мер по поддержке привлечения прямых инвестиций, созданию промышленно-финансовых групп, внедрению других форм производственной интеграции, в том числе с иностранным участием;
оказание финансовой поддержки реализации приоритетных для города проектов за счет средств городского бюджета, прямых государственных инвестиций.
Реализация намеченных мер по развитию промышленности позволит к 2005 году повысить объем производства промышленной продукции по сравнению с 2000 годом на 75%, в том числе продукции переработки сельскохозяйственных продуктов - на 91%, строительных материалов - на 58%, машиностроения - на 41-45%. Доля малого бизнеса в производстве промышленной продукции достигнет к 2005 году 30-35%.

Создание технологического парка
Столица страны - город Астана аналогично развитым столицам мира должна иметь национальный комплекс инновационных центров, осуществляющих генерирование, проектирование и внедрение наукоемких и высоких технологий с большой долей интеллектуального труда. Сосредоточение в городе Астане значительного контингента высокообразованных молодых специалистов, получивших качественное образование, позволяет сформировать необходимую "критическую массу интеллектуалов" для инновационного прорыва на мировой рынок высокотехнологичных товаров путем создания на базе ОАО "Астана - Технопарк" центра науки и высоких технологий в форме "технологического парка" или "технополиса".
Основной целью создания технопарка является организация лизинго-франчайзинговой и промышленной (индустриальной) зоны на территории ОАО "Астана - Технопарк" путем развития новых высокотехнологичных производств, предоставления различного рода услуг предприятиям, относящимся к малому и среднему бизнесу.
Задачами технопарка являются разработка инновационных продуктов, не имеющих в настоящее время аналогов в республике, внедрение современных технологий в различных отраслях экономики с формированием при ОАО "Астана - Технопарк" соответствующих научных, проектных и опытно-конструкторских подразделений.
В целях развития информатики и информационных технологий на базе технопарка будут открыты малые инновационные предприятия, занимающиеся выпуском готового программного продукта, а также продвижение на рынок Казахстана услуг, связанных с использованием глобальных информационных ресурсов.
Создание технопарка позволит ускорить процесс распространения инновационных, мультипликативных волн, что в целом явится мощным толчком научно-технического прогресса во всех сферах экономики Казахстана и будет способствовать выводу страны на уровень среднеразвитых стран мира.

3.7. Малый и средний бизнес
Малый бизнес в социально-экономическом развитии г. Астаны будет играть значительную роль. Основная его задача заключается в насыщении внутреннего рынка импортозамещающими товарами и услугами, а также в повышении занятости.
Наибольшее развитие малое предпринимательство получит в отдельных отраслях обрабатывающей промышленности, производстве товаров культурно-бытового назначения и строительных материалов, прикладном ремесленном производстве, сфере услуг, развитии наукоемких и инновационных (венчурных) производств.
Для решения задач развития малого предпринимательства будет оказано содействие:
формированию различных форм вертикально интегрированных структур производителей сельскохозяйственного сырья, перерабатывающих предприятий и торговых организаций;
созданию заготовительных производств, малых перерабатывающих предприятий по выпуску продовольственных товаров, сети фирменных магазинов;
выделению на льготных условиях помещений на первых и технических этажах жилых зданий и других объектов коммунальной собственности для создания малых производств;
развитию консультационных центров, консалтинговых и лизинговых фирм, сервис, бизнес-центров и объектов рыночной инфраструктуры для поддержки предпринимательства;
созданию бизнес-парков, промышленных парков, ремесленных дворов с инфраструктурным обеспечением для сдачи производственных площадей в аренду предпринимателям.
Для налаживания производства конкурентоспособных промышленных товаров будут созданы бизнес-центры и бизнес-инкубаторы, финансирование которых частично будут осуществляться из городского бюджета. Членам бизнес- инкубаторов предусматривается предоставление на лизинговой основе техники и оборудования, а также транспортных средств.
В целях широкого развития в столице ремесленного производства и возрождения народных промыслов будет создан специализированный бизнес-центр. Он будет включать три основных комплекса: производственный, выставочный и торговый. Создание данного центра позволит организовать не только мелкосерийное производство сувенирных и других изделий, но и осуществлять оперативное выполнение индивидуальных заказов по желанию покупателя. Для развития предприятий сферы торговли и услуг предусматривается выделение предпринимателям необходимых производственных и офисных помещений. Ожидается рост малых предприятий в сфере услуг и торговли: персональные и коммунальные услуги; образовательные и медицинские услуги; ремонт автомобилей и изделий домашнего пользования; ремонтно-строительные работы; розничная торговля; информационно-консалтинговые услуги;
услуги в области налогообложения, кредитования, сертификации, стандартизации, проведения маркетинговых исследований, рекламы, дизайна и т.д..
Развитие в малом бизнесе наукоемких, инновационных и венчурных производств, применение которых позволит наладить в республике выпуск конкурентоспособной на международных рынках продукции, будет осуществляться на базе технологических парков. На базе данных структур малые инновационные фирмы будут заниматься перспективными научными разработками для их последующего внедрения в серийное производство.
Реализация основных направлений программы развития малого бизнеса в г. Астане позволит: к 2005 году увеличить объем произведенной продукции (работ, услуг) субъектами малого бизнеса на 25%, довести численность субъектов малого предпринимательства до 14200. К 2005 году количество малых предприятий, приходящихся на 10 тыс. жителей, достигнет 100 единиц. В дальнейшем этот показатель предполагается довести до уровня среднеразвитых стран Восточной Европы - 300-350 единиц.

3.8. Продовольственное снабжение и потребительский рынок
3.8.1.Продовольственное обеспечение столицы
В целях надежного продовольственного обеспечения города получат поддержку как предприятия, производящие качественные, конкурентоспособные продукты питания из местного сырья, так и сельхозпроизводители, поставляющие на рынки города экологически чистые, свежие продукты. В целях снижения цен будут проводиться тендерные закупки продовольствия, что создаст конкурентную среду на продовольственном рынке столицы.
Удовлетворение потребностей населения в продовольствии будет осуществляться за счет:
использования тех видов продукции сельского хозяйства, для производства которых в области имеются соответствующие природно-климатические условия (хлебопродукты, включая почти все виды круп, маслосемена масличных культур, картофель, овощи корнеплодные и луковичные, капуста, кабачки, тыква, мясо, молоко, яйца);
закупок части сельскохозяйственной продукции в других регионах республики (мясо, картофель, овощи, бахчевые культуры, фрукты), что обеспечит создание конкурентной среды;
закупок продовольствия из стран ближнего и дальнего зарубежья (чай, кофе, сахар, фрукты и др.).
Для улучшения обеспечения продовольственного снабжения населения г. Астаны предусматривается:
осуществление постоянного мониторинга за производством сельскохозяйственной продукции по регионам близлежащих областей, создание базы данных потенциальных поставщиков сельскохозяйственного сырья на перерабатывающие предприятия;
оказание содействия созданию вертикально интегрированных объединений сельскохозяйственных производителей, банков, перерабатывающих предприятий, торговли, транспорта, что обеспечит замкнутый цикл производства продовольствия и, следовательно, снижение затрат и цены реализации;
проведение сезонных ярмарок по продаже сельскохозяйственной продукции в различных районах города;
осуществление сертификации качества продовольственных товаров, реализуемых в столице.
Для обеспечения продовольственной безопасности столицы наряду с усилением использования агроэкономического потенциала страны, увеличением объема промышленной переработки сельскохозяйственных продуктов, созданием продовольственного пояса столицы предусматривается производить поставку в столицу импортного продовольствия с целью создания разнообразия ассортимента и конкурентной среды в пределах до 30% от общих объемов его потребления, что соответствует критерию продовольственной независимости.

3.8.2.Потребительский рынок
По объему среднедушевых денежных доходов и, соответственно, потребительских расходов г. Астана более чем в 1,6 раз превышает среднереспубликанский уровень, и эта тенденция укрепится в ходе реализации настоящей Программы.
Для обеспечения эффективного функционирования потребительского рынка необходимо:
создание центров коммерческой информации, различных консультационных центров; маркетинговых центров по изучению спроса и конъюнктуры рынка, в том числе мирового; рекламных агентств; патентных и лицензионных бюро; служб по заключению контрактов;
создание оптовой торговли на основе предприятий, осуществляющих полный комплекс закупочно-сбытовых операций;
развитие сети розничной торговли, включающей: торговые центры и комплексы; крупные универсальные магазины, магазины самообслуживания, магазины с традиционными формами продажи товаров - через прилавок, магазины-склады; уличные ярмарки и базары, организующиеся в специально выделенных для этого местах; торговое обслуживание вдоль транспортных магистралей; автоматы для розничной торговли в многолюдных местах.
При этом должны обеспечиваться:
защита и расширение внутреннего рынка на основе поддержки отечественных товаропроизводителей;
формирование конкурентной среды, обеспечивающей устойчивую систему товародвижения и предупреждающей возможные проявления монополизма;
усиление контроля за потребительским рынком с позиций соблюдения качества реализуемых товаров, уровня обслуживания, норм законодательства и защиты прав потребителей. 3.9. Производственная инфраструктура 3.9.1. Транспорт и связь Целью функционирования и развития транспорта и связи города является удовлетворение потребностей населения, предприятий и организаций г. Астаны в качественных услугах транспорта и связи. В связи с этим главными задачами транспорта и связи города являются: формирование рациональной транспортной системы в городе, его окрестностях и близлежащих районах Акмолинской области, повышения качества транспортных услуг; перенесение транзитных перевозок за территорию города; уменьшение отрицательного экологического воздействия городского автомобильного транспорта; повышение безопасности движения на улицах города; экономическая поддержка городского пассажирского транспорта; расширение сферы услуг систем телекоммуникаций и связи. В целях формирования рациональной транспортной системы города предусматривается:
укрепить железнодорожные пути, модернизировать связь на участке Астана-Алматы, что сократит время движения в пути пассажирского поезда на 5 часов, позволит расширить "маятниковые" поездки населения этих городов;
установить прямое пассажирское железнодорожное сообщение Астаны с Семипалатинском, Усть-Каменогорском, Кызылордой, Атырау и Актау;
увеличить пригородные пассажирские перевозки электропоездами в направлениях на Щучинско-Боровскую курортную зону, Кокшетау, Петропавловск, Караганду;
закончить реконструкцию автомагистрали Алматы-Караганда-Астана- Щучинск-Кокшетау с подъездами к Боровской курортной зоне;
построить автомобильный мост через р. Ишим для организации ускоренного сообщения между железнодорожным вокзалом и аэропортом и два моста через р. Ишим в направлении город-левобережье Ишима;
завершить строительство международного аэропорта;
расширить местные авиалинии за счет малой авиации и вертолетов;
построить городской аэровокзальный комплекс пропускной способностью 400 пасс./час;
провести проектирование кольцевой автодороги в рамках границ санитарной зоны г. Астаны;
провести реконструкцию и благоустройство улично-дорожной сети города в пределах 300 км;
предусмотреть расширение систем ливневой канализации закрытого типа на пониженных участках города;
организовать специальный парк микроавтобусов для дополнительного качественного обслуживания населения города;
провести исследования и начать прокладку новых маршрутов электротранспорта в городе и за его пределами в рамках кольцевой объездной автодороги.
В целях уменьшения отрицательного экологического воздействия городского автомобильного транспорта предусматривается:
рассредоточить автотранспортные предприятия на окраинах и за внешними границами санитарной зоны города;
упорядочить размещение автозаправочных станций по территории города с учетом экологических требований и усилить контроль по продаже экологически чистых видов топлива и смазочных материалов;
привести парк автомобилей предприятий, организаций и населения города в соответствие с экологическими требованиями;
упорядочить систему стоянок автомобилей на улицах и площадях города, особенно около крупных торговых центров и рынков с инженерным обеспечением;
обеспечить дальнейшее развитие наземного электротранспорта в городе за счет строительства новых троллейбусных линий и реконструкции существующих, строительства сквозной трамвайной линии город-левобережье Ишима.
В целях безопасности движения на улицах города будет реализован проект автоматизированной системы управления (АСУ) движением "Город" и создан единый центральный диспетчерский пункт сопровождения городского пассажирского транспорта;
организованы и построены крупные автостоянки при въезде в город для стороннего и транзитного автотранспорта.
В целях переноса транзитных перевозок за территории города предусматривается строительство:
участка Северного и Восточного транзитных автодорожных обходов;
железнодорожного обхода (24 км);
грузового терминала на ст. Сороковая.
Для поддержки и обновления городского пассажирского транспорта города необходимо вести поиск средств на покупку 100 автобусов, 100 микроавтобусов и 40 троллейбусов.
В целях расширения сферы качественных услуг систем телекоммуникаций и связи требуется:
довести уровень цифровых телекоммуникационных сетей города до 100%;
продолжить реализацию проекта по установке универсальных таксофонов со смарт-карточной технологией;
расширить возможности спутниковой системы "ДАМА";
завершить строительство Международного центра коммутаций (МЦК);
довести уровень телефонизации населения города до 30 ед. на 100 жителей за счет модернизации сети;
проводить социально взвешенную, гибкую тарифную и инвестиционную политику для развития систем связи города и формирования конкурентной среды с учетом демонополизации.

3.9.2. Производство и распределение электрической и тепловой энергии,
газа и воды
С учетом потребностей города и экологических требований развитие отрасли предусматривает:
развитие распределительных тепловых и электрических сетей;
реализацию энергосберегающих мероприятий во всех сферах жизнедеятельности;
строительство нового газопровода из города Ишим (Россия) через города Петропавловск, Кокшетау с присоединением г. Караганды.
Применение комбинированных источников тепла повысит эффективность использования топливно-энергетических ресурсов, позволит уменьшить экологически вредные выбросы и нагрузку на окружающую среду.
Учитывая близость месторождений угля, предполагается его дальнейшее использование с возможным переходом на газ, исходя из приоритетности решения экологических проблем региона. Использование электрической энергии для отопления следует рассматривать как крайнюю меру из-за высокой стоимости данного вида энергии. Строительство индивидуальных, районных, квартальных котельных возможно с целью обеспечения надежности энергоснабжения.
Развитие инженерных сетей предполагается с учетом местных условий, использованием энергоэффективных технологий (изоляции, способов прокладки и т.д.), обеспечением высокого качества и надежности предоставления товарной продукции. Основой реализации энергосберегающих мероприятий станет внедрение современной системы учета энергоресурсов. Перевод экономики города на энергосберегающий режим, использование современных технологий в области энергетики позволит: максимально эффективно использовать существующие источники энергии; сократить выбросы в атмосферу; снизить дополнительные расходы на прокладку и эксплуатацию энергетических сетей города. В области водоснабжения города предусматривается: строительство третьей нитки водовода от Вячеславского водохранилища; строительство сооружений по переброске воды из канала Иртыш-Караганда в верховье реки Ишим; организация полного водомерного учета потребления воды абонентами и населением; внедрение новых технологий по безтраншейной (кротовой) прокладке трубопроводов в застроенной части города; реконструкция сетей водоснабжения и водоотведения; реконструкция и модернизация существующих канализационных станций перекачки; решение вопроса утилизации подсушенного осадка с иловых площадок станции аэрации города;
использование воды накопителя - испарителя Талдыколь на нужды города: орошение, полив улиц и зеленых насаждений, стройиндустрию;
рассмотрение возможности использования в качестве резервного источника водообеспечения столицы поверхностных (р. Шерубай-Нура и Селетинского водохранилища) и подземных (месторождения Акмолинское, Рождественское, Нуринское и др.) вод.

3.10. Социальное развитие
3.10.1. Население
Предусматривается ограничить численность постоянного населения столицы в долгосрочной перспективе в пределах 500-700 тыс. чел., а до 2005 года - 380-390 тыс. чел. Основными источниками роста населения столицы предполагаются естественный прирост населения и регулируемая миграция из других регионов республики. В 2005 году коэффициент рождаемости (количество родившихся на 1000 чел. населения) составит 14, смертности (количество умерших на 1000 чел. населения) - 9,8, естественного прироста населения - 4,2.
Регулируемая миграция населения должна приобрести иной экономический и социальный смысл. Рост столицы будет обеспечен путем концентрации в ней наиболее активного населения за счет привлечения в столицу преимущественно хорошо обученной, высокопрофессиональной молодежи из других регионов республики.

3.10.2. Уровень жизни
Социальное развитие столицы будет ориентировано на создание условий и предпосылок для повышения уровня и качества жизни населения, которые заключаются в росте доходов населения, снижении безработицы, доступности социальной инфраструктуры, информации, обеспечении прав человека, повышении степени социальной защищенности населения, улучшении культурных, национальных и религиозных отношений.
Предусматривается увеличение количества рабочих мест во всех отраслях экономической деятельности за счет расширения действующих и открытия новых производств в виде малых и средних предприятий, увеличения на их базе количества занятых. Основная доля занятых будет приходиться на сферу обслуживания. Уровень официальной безработицы составит не более 3-4%.
Предполагается уменьшение числа лиц, проживающих ниже черты бедности. Денежные доходы населения возрастут в 1,9 раза.

3.10.3. Образование и наука
Предусматривается развитие нового содержания образования как сферы, формирующей человеческие ресурсы, способные освоить технологии XXI века и обеспечить будущее процветание Казахстана.
Число организаций дошкольного и среднего общего образования будет увеличиваться в соответствии с ростом населения и достигнет установленных нормативов. Будет достигнут полный охват детей школьного возраста обязательным общим средним образованием. Предусматривается обязательная предшкольная подготовка 5-6 летних детей.
Планируется строительство не менее 5 средних школ, а также возведение пристроек к 5 средним школам и немецкому гуманитарно-образовательному комплексу. Намечается открытие филиала Республиканской школы-интерната с углубленным изучением казахского языка и литературы для одаренных детей республики.
Предусматривается открытие детского дома для детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей, школы-интерната для детей с ограниченными возможностями в развитии. Предполагается дальнейшее расширение сети организаций дошкольного и среднего общего образования, в том числе с государственным языком обучения.
Дальнейшее развитие получат негосударственные организации образования, наличие которых позволяет реализовать право граждан на свободу выбора учебного заведения и образовательной программы.
Будет сохранена и получит дальнейшее развитие сеть учебных заведений начального и среднего профессионального образования путем реорганизации средней общеобразовательной (профильной) школы "Ориентир" в профессиональную школу, перепрофилирования аграрно-технического колледжа в колледж экономики, технологии и стандартизации пищевых производств.
Предполагается организация и подготовка квалифицированных рабочих и специалистов со средним профессиональным образованием с казахским языком обучения.
Предусматривается расширение приема учащихся в профессиональные школы и колледжи за счет городского бюджета.
Получит дальнейшее развитие укрепление связей между наукой и производством. В рамках этой политики предполагается создание организационной структуры, представляющей собой учебный научно- производственный комплекс (университет-технопарк), сочетающий в себе традиционный образовательный процесс и предпринимательство, научные исследования, инновационную деятельность.
Предусматривается создание в столице научных центров биологического и аграрного профиля, в частности, создание ботанического сада.
Новые научные центры будут способствовать притоку подготовленных высококвалифицированных научных и педагогических кадров.
Предполагается расширение сети диссертационных советов по специальностям, необходимым для развития научно-технического потенциала столицы.

3.10.4. Здравоохранение
Развитие системы здравоохранения позволит сохранить и последовательно повысить уровень доступности медицинской помощи, обеспечить профилактическую направленность отрасли, ее соответствие современным требованиям и рыночным условиям общества.
Предусматривается дальнейшее совершенствование системы медицинского обслуживания населения столицы, которое должно быть обеспечено качественной и в полном объеме медицинской помощью независимо от форм собственности учреждений здравоохранения.
Приоритетными направлениями развития системы здравоохранения столицы предполагаются:
обеспечение населения первичной медико-санитарной помощью;
развитие института врачей общей практики, семейных врачей, деятельности семейных врачебных амбулаторий;
укрепление материально-технической базы здравоохранения, внедрение современных технологий профилактики, диагностики и лечения;
переориентация финансирования здравоохранения с дорогостоящей стационарной помощи на амбулаторно-поликлиническую;
усиление работы по профилактике и снижению инфекционной заболеваемости, сертификации города как территории, свободной от социально значимых заболеваний;
совершенствование системы медицинского образования и развитие медицинской науки на базе Медицинской академии;
развитие международного сотрудничества и привлечение иностранных инвестиций в здравоохранение;
формирование системы здорового образа жизни;
обеспечение санитарно-эпидемиологического благополучия населения столицы.
В рамках программы развития здравоохранения планируется строительство новой городской станции скорой помощи, открытие муниципальной больницы для малообеспеченных граждан, трех клинико-диагностических поликлиник на базе железнодорожной больницы, республиканской клинической больницы и детской поликлиники N 5, хосписа на 50 коек, кризисного центра и больницы сестринского ухода на 50 коек.
Объем гарантированной медицинской помощи населению в 2005 году составит 2273,7 млн. тенге.

3.10.5. Жилищное строительство и рынок жилья
Развитие Астаны как столичного города предполагает осуществление не только административных и деловых функций, но и достижение высокого уровня и качества жизни населения, условий его проживания. В соответствии с этим приоритетное развитие в столице получит жилищное строительство.
Застройка города будет производиться согласно генеральному плану развития с учетом рекомендаций архитектурно-градостроительного совета.
Основными направлениями жилищной политики в столице предполагаются:
предпочтительное строительство нового жилья повышенной комфортности с учетом климатических условий города и уровнем благоустройства, соответствующего международным стандартам;
повышение разнообразия видов жилья, предлагаемого населению (многоэтажные дома, коттеджи, дома индивидуальной застройки) с учетом потребностей и благосостояния населения;
рациональное сочетание ведомственного, муниципального и частного индивидуального жилья;
формирование цивилизованного рынка жилья, становление и развитие риэлтерского бизнеса.
Предусматривается проведение инвентаризации наличного жилищного фонда города с целью выявления и сноса домов старой застройки, не соответствующих современным требованиям. В результате инвентаризации целесообразно выявить дома, которые после реконструкции могут быть использованы как муниципальное жилье для малообеспеченных, социально уязвимых граждан и для временного проживания граждан, переселенных из жилых домов старой застройки, подлежащих капитальному ремонту или модернизации.
На жилищное строительство будет направлено от 6,6 в 2001 году до 7,2 млрд. тенге в 2005 году при ежегодном вводе не менее 130 тыс. кв. м жилья.
При финансировании жилищного строительства будет осуществлен постепенный переход от средств республиканского бюджета к собственным средствам предприятий и организаций, средствам населения, иностранным инвестициям. Дальнейшее развитие получит долгосрочное ипотечное кредитование индивидуального жилищного строительства на льготных условиях, а также система строительных сбережений. Программой жилищного строительства предусмотрено совершенствование механизма ипотечного кредитования, создание условий для привлечения дополнительных инвестиционных средств.
Дополнительными источниками финансирования жилищного строительства могут быть средства, полученные от:
продажи освобождающихся после сноса жилых домов земельных площадок;
выпуска муниципальных ценных бумаг специально под строительство жилья.

3.10.6. Культура и спорт
Предусматривается формирование единого культурно-информационного пространства города, отражающего культурную самобытность столицы, возрождение и развитие казахской культуры, всех других национальных культур, пропаганда и распространение культурно-духовных ценностей народов Казахстана.
Будет осуществлена программа поддержки талантливой молодежи. Продолжено проведение традиционного фестиваля-конкурса творческой молодежи "Шабыт".
Предусматривается развитие сети культурных и спортивных организаций. Предполагается строительство государственной филармонии с центральным залом на 2000-2500 мест, государственного цирка с современным манежем на 2500 мест, зоопарка круглогодичного действия, аквапарка на берегу реки Ишим, выставочного центра. Предусматривается создание ботанического сада и дендрария, дальнейшее развитие этномемориального парка, строительство нового парка "Жеруйык", реконструкция Дворца "Жастар", центрального парка культуры к отдыха.
В целях формирования здорового и активного образа жизни будут построены комплекс футбольных полей в городском парке, ипподром, велосипедный трек, конно-спортивный комплекс, теннисные корты, тренажерные залы, гребной канал, ледовый дворец спорта и лыжная база с лыжероллерной трассой.

3.10.7. Туризм
Стратегической целью развития туризма является создание привлекательного туристского имиджа г. Астаны, формирование конкурентоспособной туристско-рекреационной отрасли столицы.
Сосредоточение в Астане правительственных учреждений и дипломатического корпуса, представительств деловых и финансовых структур обуславливает проведение бизнес-форумов, конференций и симпозиумов с участием представителей различных государств, в связи с чем является актуальным строительство выставочного экспозиционно-ярмарочного комплекса.
Предусматривается проведение ежегодной туристской выставки в г. Астане, участие в основных международных туристских выставках, издание и распространение за рубежом высококачественных рекламных материалов, путеводителей, создание WЕВ-сайта столицы и крупных туристических фирм в глобальной сети Интернет.
Основными направлениями развития туристической деятельности в г. Астане являются:
экологический туризм, при котором дополнительным фактором привлечения туристов может стать сафари-туризм, орнитологический, флористический туризм, пребывание иностранных туристов в условиях "кочевого быта", охота, рыбалка. Перспективы развития экологического туризма обусловлены близостью Щучинско-Боровской курортной зоны, заповедника "Кургальджино", в связи с чем предусматривается создание инфраструктуры охотничьих угодий;
внутренний познавательный туризм и отдых, объектами которого будут новый архитектурный облик столицы, современные культурные учреждения, живописные окрестности города.
В Щучинско-Боровской курортной зоне предусматривается строительство санаториев, домов отдыха и детских оздоровительных лагерей, соответствующих современным международным стандартам.
Будет продолжено формирование сети недорогих гостиниц средней вместимости, отвечающих платежным возможностям основной массы населения, придорожных мотелей и кемпингов у въезда в город для удобства транзитных пассажиров.
Предусматривается строительство специализированного комплексного туристского центра, включающего в себя 3-звездочную муниципальную гостиницу, информационный центр, центр по обучению специалистов туристического и гостиничного бизнеса, экскурсоводов, гидов-переводчиков.

4. Межрегиональные экономические связи

Постепенная переориентация промышленности столицы на приоритетное развитие отраслей, связанных с обеспечением его продовольствием и современными строительными материалами, а также перевод других отраслей на нематериалоемкие высокие технологии будут сопровождаться определенным снижением зависимости от поставок сырья и материалов из других регионов республики и по импорту. Сохранятся и будут нарастать поставки в г. Астану сырья и материалов для строительства, выпуск которых в городе и области экономически нецелесообразен.
В то же время развитие новых производств потребует налаживания новых связей, основанных на рыночных принципах выбора более конкурентоспособных поставщиков и видов продукции.
Развитие г. Астаны приведет к определенному изменению и расширению хозяйственно-экономических связей столицы с другими регионами страны, изменению географии и номенклатуры экспорта и импорта.
Формируются новые мультипликативные тенденции и система региональных и межрегиональных связей в направлении оптимизации производительных сил страны под влиянием градостроительных и экономических процессов, осуществляемых в столице.
Усиление межрегиональных экономических связей обуславливается новым политическим и экономико-географическим влиянием столицы на экономику страны. Эти процессы проявляются в формировании новых региональных схем торгово-экономических взаимоотношений, установлении прямых связей и поставок, которые будут далее интенсивно развиваться в связи с большими объемами строительства на левобережной части и реконструкции существующей части города.
В соответствии с требованиями по комплексной застройке территории и обеспечению современного архитектурно-художественного облика столицы необходимо наращивание объемов выпуска, освоение производства новых высококачественных строительных материалов и изделий на базе существующих предприятий Казахстана:
цемента на предприятиях Восточно-Казахстанской, Карагандинской и Южно-Казахстанской областей;
облицовочного и декоративного кирпича на базе существующих кирпичных заводов в городах Семипалатинске, Караганде и Рудном;
мрамора, гранита на предприятиях Акмолинской области;
новых высококачественных марок битума на Павлодарском нефтеперерабатывающем заводе для строительства и реконструкции автомобильных дорог;
сортового металлопроката и других видов материалов из металла, необходимых для строительства, основная часть которых в настоящее время завозится из России;
труб больших диаметров для строительства водопроводных и канализационных сетей;
расширенного ассортимента кабельной продукции на предприятиях гг. Семипалатинска, Павлодара и Талдыкоргана;
высококачественного линолеума и других напольных покрытий на бездействующих ныне заводах по выпуску линолеума в гг. Степногорске и Караганде.
Одновременно будут расширяться объемы и номенклатура продукции, работ и услуг, предлагаемых предприятиями и организациями г. Астаны для межрегионального обмена и экспорта.
Освоение в г. Астане производства новых прогрессивных видов строительных материалов, деталей и конструкций (из алюминия, пластмасс, металлопластиков, древесины) позволит расширить номенклатуру и объемы поставок продукции в другие регионы республики и на экспорт.
В среднесрочной перспективе предусматривается восстановление производства полистирола различного назначения в г. Актау и полипропилена в г. Атырау, что создаст возможности для ускоренного развития в г. Астане на основе малого предпринимательства производств продукции промежуточного и конечного потребления из пластмасс. Избыток такой продукции может поставляться в другие регионы республики и на экспорт в Россию и страны Центральной Азии.
Особое значение для развития межрегиональных связей и наращивания экспорта приобретает намечаемое создание в г. Астане технопарков и центра лазерных технологий. Столица республики получит возможность распространения, в т.ч. на экспорт, наукоемких и высоких технологий и продукции.
Реализация намечаемых мероприятий создаст новый имидж столицы как центра распространения инноваций, высоких, наукоемких технологий и продукции.
Развитие города окажет существенное влияние на экономику страны в целом и создаст соответствующий мультипликативный эффект в экономике страны за счет покупки и продаж:
сырья, материалов и оборудования;
товаров длительного пользования;
продовольствия, медикаментов и других предметов.
Это, в свою очередь, приведет к росту количества новых рабочих мест и занятости населения, росту прибыли отечественных предприятий, поставляющих свою продукцию в г. Астану.
Расширение поставок продукции предприятий г. Астаны в другие регионы приведет к лучшему удовлетворению спроса населения и развитию конкуренции, за счет чего снизятся цены товаров и услуг на рынке.

5. Механизм реализации Программы

Для выполнения Программы на республиканском уровне будет разработан План мероприятий по ее реализации, предусматривающий поэтапное исполнение намеченных мероприятий. Комплексность мероприятий позволит максимально координировать деятельность и концентрировать возможности республиканских и местных органов власти и управления. Эффективность механизма реализации Программы предполагается обеспечить целенаправленными и согласованными действиями по всем направлениям систем жизнеобеспечения г. Астаны.
Кроме этого, конкретные меры и механизмы реализации Программы найдут отражение в региональных и отраслевых программах, предусматривающих развитие столицы Казахстана.

6. Необходимые ресурсы и источники их финансирования

На реализацию Государственной программы социально-экономического развития г. Астаны до 2005 года будут использованы средства республиканского, местного бюджетов и населения, иностранные и отечественные инвестиции, гранты и займы международных организаций.
Расчетная потребность в средствах республиканского и местного бюджетов на реализацию данной Программы на 2001-2005 годы составляет 255 млрд. тенге. Конкретный объем средств, выделяемых из республиканского и местного бюджетов, будет определяться исходя из возможностей на соответствующий год. Объем иностранных инвестиций к 2005 году по сравнению с 2001 г. может возрасти в 2 раза, и их ежегодный объем ожидается в размере до 150 млн. долларов США. Они будут направляться в основном в сферу услуг, гостиничный и ресторанный бизнес, а также в операции с недвижимостью.
Общий объем инвестиций в основной капитал за 2001-2005 годы, включая иностранные инвестиции, средства предприятий и организаций, а также населения, составит 452 млрд. тенге.

7. Ожидаемые результаты от реализации Программы

В результате реализации мер Государственной программы социально- экономического развития г. Астаны "Расцвет Астаны - расцвет Казахстана" на период до 2005 года будут заложены основы для ускоренного социально- экономического развития г. Астаны как столицы суверенного Казахстана с соответствующей функционально-отраслевой структурой и производственно- социальной инфраструктурой, жизнеобеспечивающей системой, градообразующей структурой и высоким уровнем архитектурно-технических решений.
В городе сформируется гармонично развитая столичная среда, которая позволит обеспечить не только осуществление административных и деловых функций, но и достижение высокого уровня качества жизни и благосостояния населения, а также будет способствовать развитию и процветанию всех регионов страны путем укрепления межрегиональных интеграционных связей. * Справочно: курс тенге к доллару США в среднем за 2000 год (оценка) - 142,4. (Специалисты: Склярова И.В., Абрамова Т.М.)

"Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі" Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 19 наурыздағы N 574 Жарлығы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 18 маусымдағы N 829 Жарлығымен

Ескерту. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Президентінің 2009.06.18 N 829 Жарлығымен.

Қазақстан Республикасының Конституциясы 44-бабының 8) тармақшасына сәйкес қаулы етемін:

1. Қоса беріліп отырған "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі" Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасының Үкіметі бір ай мерзімде Бағдарламаны іске асыру жөніндегі Іс-шаралар жоспарын әзірлесін және бекітсін.

3. Астана қаласының әкімі жыл сайын жартыжылдықтың және жылдың қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне және Қазақстан Республикасы Үкіметіне Бағдарламаның іске асырылуы барысы туралы жиынтық талдамалы баяндама ұсынсын.

4. Бағдарламаның орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің бірінші орынбасары Д.К. Ахметовке жүктелсін.

5. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді.

Қазақстан Республикасының
Президенті

Қазақстан Республикасы
Президентінің
2001 жылғы 19 наурыздағы
N 574 Жарлығымен
Бекітілген

"Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі"
Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық
дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге
арналған мемлекеттік бағдарламасы

Бағдарламаның паспорты

Атауы "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі"
Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық
дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге арналған
мемлекеттік бағдарламасы

Әзірлеу үшін Қазақстан Республикасы Президентінің 1999
негіздеме жылғы 9 қарашадағы N 4054 тапсырмасы.

Мақсат Астана қаласының Қазақстанның
әкімшілік-іскерлік орталығы ретінде үйлесімді
дамуы бойынша кешенді шаралар әзірлеу,
астананың елдің әлеуметтік-экономикалық және
рухани өміріндегі топтастырушылық ролін
арттыру болып табылады.

Міндеттер Қала экономикасы дамуының функционалдық-сала.
лық (өндірістік) құрылымы мен басымдықтарын
айқындау және негіздеу;

қаланың әлеуметтік саласының құрылымы мен
қаланың әлеуметтік инфрақұрылымын айқындау
және негіздеу;
қаланың өндірістік инфрақұрылымы мен
тіршілікті қамтамасыз етуші жүйелерін дамыту
мен қалыптастырудың бағыттарын айқындау және
негіздеу;

Астана қаласының перспективалық аймақаралық
байланыстарын дамыту мен қалыптастырудың
бағыттарын айқындау және негіздеу;

Астана қаласы дамуының мультипликативтік
нәтиже пайда болуының есебінен елдің
әлеуметтік-экономикалық дамуына әсерін
негіздеу;

Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық
дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге
арналған негізгі көрсеткіштерін болжау.

Негізгі Қаланың қалыптасуы мен дамуының түпкілікті
қағидаттар бағыттылығы және кезеңділігі;

әлеуметтік-экономикалық жүйенің тиімділігі;
ілгерілеушілігі;
тауар өндірушілердің жоғары бәсекелестік
қабілеті;
даму үлгісінің белсенділігі;
тауарлар мен қызметтерді өндірудің және
тұтынудың экологиялық қауіпсіздігі;
Астана қаласының елдің қалалары мен аймақтары
жүйесіндегі жетекшілігі.

Қаржыландыру Республикалық, жергілікті бюджеттердің және
көздері халықтың қаражаты, шетелдік және отандық
инвестициялар, халықаралық ұйымдардың
гранттары Астана қаласының әлеуметтік-эконо.
микалық дамуының 2005 жылға дейінгі
мемлекеттік бағдарламасын іске асыру үшін
ресурстық база болып табылады.

2001-2005 жылдарға арналған бағдарламаны
іске асыруға республикалық және жергілікті
бюджеттердің қаражатындағы есепті қажеттілік
255 млрд. теңге құрайды.*

2001-2005 жылдардағы негізгі капиталға
тартылатын инвестициялардың жалпы көлемі 452
млрд. теңге құрайды.*

Күтілетін "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі"
нәтижелер Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық
дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге арналған
мемлекеттік бағдарламасының шараларын іске
асырудың нәтижесінде әкімшілік және іскерлік
функцияларын жүзеге асыруды ғана емес,
сонымен қатар халықтың тұрмысы мен әл-ауқаты.
ның жоғары деңгейіне қол жеткізуді қамтамасыз
етуге мүмкіндік беретін, Астананың егемен
Қазақстанның астанасы ретінде жедел
экономикалық дамуы үшін негіз қаланатын
болады, сондай-ақ аймақаралық ықпалдастық
байланыстарды нығайту жолымен елдің барлық
аймақтарының дамуына және гүлденуіне ықпал
ететін болады.

Кіріспе

"Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі" Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге арналған мемлекеттік бағдарламасы (бұдан әрі - Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Президентінің 1999 жылғы 9 қарашадағы N 4054 тапсырмасына сәйкес әзірленді.
Осы Бағдарлама Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2000 жылғы 18 шілдедегі отырысында мақұлданған "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі" Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2005 жылға дейінгі кезеңге арналған орташа мерзімді бағдарламасы тұжырымдамасының ережелері мен негізгі бағыттарына негізделеді.
Осы Бағдарламаны әзірлеу Қазақстанның астанасын одан әрі дамыту стратегиясын айқындау қажеттігінен туындады.
Бағдарламада тәуелсіз және егемен Қазақстанның астанасында экономикалық даму мен тұрмыс сапасының деңгейін арттыруға, іскерлік, ғылыми және мәдени орта құруға бағытталған экономикалық, әлеуметтік, ұйымдық, техникалық, әлеуметтік-мәдени шаралардың және оларды іске асыру тетіктерінің жиынтығы айқындалған.
Бағдарлама астананың қалыптасуының және әлеуметтік-экономикалық дамуының бастапқы кезеңiнiң проблемаларын шешуге бағытталып қана қоймайды, Астана қаласының келешекте гүлденуiнiң жалпы сұлбасы мен қажеттiлiктерiне сәйкес келетiн негіздерiн де қалайды.

1. Экономиканың және әлеуметтiк саланың қазiргi жай-күйi

1.1. Жалпы сипаттама
Астана қаласы өзен маңындағы жазықта және iшiнара Есiл өзенiнiң аңғарында орналасқан. Климатына тән ерекшелiктер - тұрақты қар жауатын ұзақ та суық қыс, қоңыржай ыстық жаз, ауа температурасының үлкен жылдық және тәулiктiк ауытқулары, бүкiл жыл бойы жел режимінің жоғары белсенділігі.
Астананың көлемi 71014 га аумағы ластануға бейiм және антропогендік жүктемелерге төзiмдiлiгi нашарлығымен сипатталатын құрғақ дала аймағында орналасқан. Қаланың шегiнде ағаш өсiруге қолайсыз топырақтың - тастақ және балшықты жерлердiң, сорлардың, сортаңдардың, батпақтанған жерлердiң және жер асты сулары терең емес жерлердiң кеңiнен таралуы ағаштар мен бұталардың қалаған түрлерiн өсiрудi қиындатады.
Аумақтың рельефi елеулi еңiстердiң жоқтығымен сипатталады. Шағын рельефке тән элементтер олардың түбi батпақтанған немесе шағын көлшiктер алып жатқан, басым бөлiгiнiң көлемi 50 метрден 250 метрге дейiнгi табақшалар түрiндегi көптеген ойпаңдар болып табылады. Есiл өзенi аңғарының аумағы су тасқыны кезiнде әртүрлi дәрежеде су басуға ұшырайды.
Жер асты сулары қала аумағында 0-2 м тереңдiкте жатады. Судың жер бетiндегi ағынын және жер асты суларының дренажын ұйымдастыру бөлiгiнде аумақтың инженерлiк дайындығынсыз қала қалыпты жағдайда құрылыс жүргiзе және жұмыс істей алмайды.
Жер қабатының көмiртектi болатқа қатысты тот басуы - орташадан өте жоғарыға дейiн, кабельдердiң алюминийлi қабықтарына - жоғары, қорғасынға - төменгiден орташаға дейiн болып келедi.
Ауаның үлкен көлемдегi қозғалысы құрылыс аумағын үдемелi желдетуге мүмкiндiк туғызады, ауада зиянды заттардың тұрып қалу жағдайлары туындауының ықтималдығын азайтады.
Энергетикалық кәсiпорындар және автокөлiк, сондай-ақ жайластырылмаған елдi мекендер мен кәсiпорындардың аумағынан ағатын жер бетiндегi сарқынды сулар қаланы ластандыру көздерi болып табылады. ЖЭО-1 және ЖЭО-2 атмосфералық ауаны негiзгi ластаушылар болып табылады. Тұрақты жұмыс істейтiн көздерден зиянды заттардың тастандылары 1998 жылы 41,5 мың тонна, 1999 жылы 47,5 мың тонна құрады.
Қаланың өнеркәсiптiк аудандары жер асты суларының негiзгi ластану көздерi болып табылады. Бұдан басқа, Қарағанды облысында Нұра өзенi аңғарындағы жерасты суларының мұнай өнiмдерiмен, фенолдармен, стиролдармен ластануы жалғасуда. Нұра өзенiнiң аллювиальды шөгіндiлерiнде жер бетiндегi және жерасты суларының ластануынан, қазiргi уақытта олар Астана қаласының техникалық мұқтаждары үшiн ғана пайдаланылады.
Қаланың аумағында тұрмыстық және өндiрiстiк қалдықтардың рұқсат етiлген бiр жинаушысы бар. Жобалық есептер бойынша оны пайдалану 2010 жылға дейiн ғана мүмкiн болады.
Бас қаланың мәртебесiн алғалы Астана қаласында түбегейлi өзгерiстер болып өттi. Қазiргi заманғы ғимараттар мен тұрғын үй кешендерi салынды. Сәбилер Yйiнiң, Темiржолшылар сарайының, Орталық әмбебап дүкеннiң ғимараттары жаңа келбетке ие болды. Ұлттық мұражайдың, Еуразия университетi оқу корпусының, Министрлiктер үйiнiң, "Мирас" мектебiнiң, "Синема-Сити" ойын-сауық кешенiнiң, "Самал", "Қараөткел", "Әл Фараби" тұрғын үй шағын аудандарының құрылысы аяқталды. Бес жұлдызды "Интерконтиненталь" қонақ үйi, мейманханалар, мейрамханалар, "Еуразия" сауда орталығы, Министрлiктер Үйiне қарсы жаңа алаң салынды.
Қайта жаңартқаннан кейiн Парламенттiң, Yкiметтiң, Конгресс-холлдың, Қазақ және Орыс драма театрларының, республиканың Бас прокуратурасы мен Жоғарғы Соты ғимараттарының келбетi өзгердi. Есiл өзенiнiң көркейген жағасы қалалықтардың серуендейтiн сүйiктi орнына айналды. Шағын парктер салынды, жаңа демалыс аймағы құрылды.
Есiл өзенiнiң сол жағалауында "Комфорт" мейманханасы, "Президеншиал Плаз" бизнес орталығының зәулiм ғимараты, Қабылдаулар сарайы салынды.

1.2. Қала бюджеті
Астана қаласы бюджетiнiң кiрiстерi 1999 жылы нақты көрсеткiштердiң жоспарланғанынан асып түсуiмен сипатталды. Кiрiстер жоспардағы 21031,7 млн. теңгенiң орнына 21276 млн. теңге немесе 101,2% құрады. 1999 жылмен салыстырғанда кірістер 6142,2 млн. теңгеге артты.

1.3. Инвестициялық қызмет
1997 жылы бас қаланың Астанаға көшуiне байланысты қаланың дамуына бағытталған инвестициялардың жоғары өсiмi байқалады. Қаржыландыру республикалық бюджеттiң, Арнаулы экономикалық аймақтың Әкiмшiлiк Кеңесi бюджетiнiң, жеке меншiк және мемлекеттiк компаниялардың, халықаралық қаржы ұйымдарының және шетелдiк донор елдердiң есебiнен жүзеге асырылды.
1999 жылдан бастап оның шеңберiнде жергiлiктi атқарушы органның 150 млн. теңге сомаға қарыз алуы жүзеге асырылған "Тұрғын үй құрылысын ипотекалық несиелендiрудiң қалалық бағдарламасы" Астана қаласының аймақтық инвестициялық бағдарламасы iске асырылуда.
2000 жылы негiзгi капиталға тартылған инвестициялар 55,9 млрд. теңгеге жеттi, ол 1999 жылғы деңгейден 0,3%-ға жоғары. Күрделі құрылысқа мемлекеттік қаражаттың есебінен тартылатын инвестициялардың көлемі 52,9%-дан 43%-ға дейін төмендеді. Бұл ретте жеке меншік инвестициялардың үлесі 20,5%-дан 37,6%-ға дейін өсті.
2000 жылы 44,2 млрд. теңге сомаға негізгі қорлар іске қосылды, бұл 1999 жылдың деңгейінен 2,5 есе артық.

1.4. Сыртқы экономикалық қызмет
Экспорттың көлемi 1995 жылы 405 мың АҚШ долларын, импорттiкi - 853,7 мың доллар құрады. 2000 жылы олар тиiсiнше 35,5 және 180,8 млн. АҚШ долларына дейiн өстi. 2000 жылдың 1 қарашасына алғанда олардың көлемі тиiсiнше 31,3 және 129,1 млн. АҚШ долларын құрады. Соңғы екi жылда сыртқы экономикалық қызмет импорттың экспорттан асып түсуiмен сипатталды.
2000 жылы экспорттық жеткiзiлiмдер құрылымында азық-түлiк тауарлары мен оларды өндiруге арналған шикiзат (44,4%), металлургия өнеркәсiбiнiң өнiмдерi (14,8%) негiзгi орын алды. Импорттың көлемiнде ең жоғары үлес салмағы машиналарға, жабдықтар мен көлiк құралдарына (36,4%), химия және онымен байланысты өнеркәсіп салаларының өнімдеріне (19,7%) тидi.

1.5. Өнеркәсiп
Астана қаласының өнеркәсiптiк секторында 1995-2000 жылдардағы кезеңде елеулi өзгерiстер болды. Сұраныс жоқ және бәсекеге қабiлетсiз өнiм шығарумен айналысатын, жұмыс iстеуге қабiлетсiз өндiрiстердi қайта құрылымдау және қайта ұйымдастыру жүргiзiлдi. Соның ішiнде, ірi кәсiпорындарды жiктеу есебiнен орта және шағын кәсiпорындардың саны өстi.
Өнеркәсiп өндiрiсiнiң көлемiнде электр энергиясын, газ бен суды өндiру және тарату жөнiндегi кәсiпорындарға - 37%, ауыл шаруашылығы өнiмін қайта өңдеуге - 35%, металл емес минералдық өнiмдер өндірiсiне - 10%, өңдеуші өнеркәсiптiң өзге салаларына - 18% келедi.
1999 жылдан бастап өнеркәсiпте өсудiң оң үрдiсi байқалды. 2000 жылы өнеркәсiп өндiрiсiнiң көлемi 1999 жылғы деңгеймен салыстырғанда 10,2%-ға өседi. 2000 жылы өнеркәсiп өндiрісiнiң өсуiн айқындаған негiзгi фактор электр энергиясын, газ бен суды өндіру және тарату жөнiндегi кәсiпорындардың өнiм шығаруды 8,2%-ға, тігін өндірісінікі - 69,9%-ға, көлік жабдықтарын шығаруды - 7,5 есеге арттыруы болып табылады.
"Агромаш" АҚ тұқым сепкiштердi қайта шығара бастады және өзiнiң техникалық-экономикалық көрсеткiштерi бойынша шетелдiкiнен кем түспейтiн жаткалар өндiрiсiн игердi. Төрт iрi кәсiпорын "Ізденiс" ЖШС, "Ақмола вагон жөндеу зауыты" АҚ, "Целингидромаш" ӨК, "Астана-Технопарк" ААҚ импортты алмастыру жөнiндегi шараларды жүзеге асыру шеңберiнде тапсырыстар алды.
Өнеркәсiптi дамытудың қалалық бағдарламасы шеңберiнде жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарда жаңа қуаттар іске қосылды: металл кесуге арналған лазерлік кешен, бiр мәрте пайдаланылатын ыдыстар шығару жөнiндегi желiлер, пластикалық бөтелкелерге арналған ПЭТ-преформ, "жылжымалы асхана" трейлерлерi. Еуропалық рецепт бойынша шарап құю жөнiндегi желi іске қосылды. Өнiмнiң 100-ге жуық жаңа түрi игерiлді. Олардың ішiнде құрылыс материалдары, тамақ өнімдері, халық тұтынатын тауарлар бар.
Сонымен бiр мезгiлде, ауыл шаруашылығы өнiмiн қайта өңдеумен байланысты кәсiпорындарда шикiзаттың жеткiлiксiздігiнен өндiрiстiк қуаттардың толық күшiнде жұмыс істемеуi байқалады, шығарылатын өнiмнiң ассортиментi төмен.

1.6. Шағын және орташа бизнес
Шағын бизнес қаланың әлеуметтiк-экономикалық өмiрiнiң барлық саласын қамтиды. Шағын кәсiпкерлiк саласында жұмыспен қамтылғандардың саны 1997 жылы 13,5 мың адамды құрады, бүгiнгi күнге олардың саны 35 мың адамнан асады. Өнiм (жұмыс, қызмет көрсетулер) өндiрудiң көлемi 1997 жылғы 7,9 млрд. теңгеден 2000 жылы 25,8 млрд. теңгеге дейiн өстi. 1997 жылдан бастап бюджетке төленетiн төлемдер 2,1 есе артты (907 млн. теңгеден 2000 жылы 1943,7 млн. теңгеге дейiн) 2000 жылдың 1 қарашасына алғанда олар 1617,7 млн. теңге құрады, ол бүкiл 1999 жылғыдан 19,7%-ға артық.
Шағын бизнес субъектілерінің өнім (жұмыстар, қызмет көрсетулер) өндірудің салалық құрылымында негізгі бөлігін сауда алады - 57,6%. Өнеркәсіп өндірісіне - 16,2%, құрылысқа - 8,6% тиеді.
Бас қаланың қызмет көрсетулер мен сауда саласы негiзiнен шағын бизнестiң күшiмен қалыптасуда. 3 жылда қалада шамамен 400-ге жуық дүкен, соның ішiнде 394-і - тұрғын үйлердiң бiрiншi қабаттарында, 72 қоғамдық тамақтандыру кәсiпорны, 125 қызмет көрсету саланың объектiсі, 63 дәрiхана ашылды.

1.7. Азық-түлiкпен қамтамасыз ету және тұтыну рыногы
Қаланы азық-түлiкпен қамтамасыз ету Астана қаласы мен Ақмола облысының iшкi ресурстарының да, сондай-ақ ауыл шаруашылығы шикiзаты мен дайын өнiмдердi Қазақстанның басқа аймақтары мен шетелден әкелудiң де есебiнен жүзеге асырылады. 1999 жылдан бастап импорттың құрылымында азық-түлiк үлесiнiң төмендеу үрдiсi байқалды. Тұрғын халықтың жалпы шығыстарында азық-түлiк тауарларын сатып алуға жұмсалған қаражаттың үлесiнен 1999 жылдың қарашасындағы - 25,5%-ға қарағанда 2000 жылдың қарашасында 28,8%-ы ет және ет өнiмдерiн сатып алуға жұмсалды. Тұрғындардың мал майы мен май сатып алуға жұмсалған шығындары баға 28,5%-ға жоғарылағанда 12,6%-ға өстi. Тұрғындардың көкөнiс пен жемiстерге жұмсалатын шығындары олардың бағасы 13,7%-ға артуы кезiнде 1,6 есе артты. Сүт және сүт өнiмдерiн сату салыстырмалы бағалармен алғанда 1,8 есе ұлғайды.
2000 жылы 1999 жылмен салыстырғанда қала рыноктарында ауыл шаруашылығы өнiмдерiн сатудың көлемi 1,4 есе өстi.
Азық-түлiктiң едәуiр бөлiгiнiң әлi де импорт арқылы түсуi жалғасуда. Мәселен, 2000 жылы тұтынылған еттiң жалпы көлемінiң 16%-ы, тиiсiнше сүт өнімдерінің 26%-ы, мал майының 12%-ы импорт бойынша жеткiзiлдi.

1.8. Өндiрiстiк инфрақұрылым

1.8.1. Көлiк және байланыс
Ақмола темiр жол станциясы Көкшетау-Қарағанды және Тобыл-Есiл-Ерейментау-Барнаул магистральдарының қиылысында орналасқан. Тораптың жүк тасқынының 95%-дан астамын транзиттi жүк тасқыны құрайды. Астана қаласынан Қарағанды, Павлодар, Қостанай және Солтүстік Қазақстан облыстарына асфальт төселген автомобиль жолдары шығады.
Қаланың ұзындығы 536 км көше-жол желiсінен асфальтталған және көркейтiлген бөлiгi 216 км ғана құрайды. Қазiргi уақытта, қалада 17 км шамасында негiзiнен қаланың ескi бөлiгiнде орналасқан жабық үлгiдегi ақпа кәрiз жүйесi жұмыс істейдi.
Жолаушылар тасымалының негiзгi көлемiн 6 автобус, 11 таксомотор кәсiпорыны мен "Ақмолақалаэлектркөлiгi" АҚ орындайды. 2000 жылы автомобиль көлiгi кәсiпорындары 68,1 млн. жолаушы тасымалдады. Автобустармен және маршруттік таксилермен тасымалдаудың үлесi 88%, троллейбустармен - 12% құрайды.
2000 жылы көлiктiң барлық түрлерiмен 7,4 млн. тонна жүк тасылды, бұл 1999 жылғыдан 31,6%-ға артық. Өсуге темір жол көлігі арқылы жүк тасымалдауды 1,3 есе арттыру есебінен қол жеткізілді. Жүк тасымалдарын қалада 12 автокөлік кәсіпорны жүзеге асырды.
Бас қаланың әуежайы II-В сыныбына жатады. Әуежайдың өткiзу қабілеті - сағатына 400 жолаушыға тең. Әуе көлiгiмен жүк тасымалдау бұрынғыдай шамалы ғана және 2000 жылы 0,1 мың тонна құрады. Қалада байланыс қызметiн "Астанателеком" ААҚ жүзеге асырады. Қалалық телефон станциясы желiсiнiң жалпы сыйымдылығы 74,9 мың нөмір құрайды, олардан 65,4 мың нөмiр iске қосылған. Халықтың телефон байланысы қызметiмен қамтамасыз етiлуi 100 тұрғынға алғанда 19,7 бірлiктi құрайды. Байланыстың ұялы, транкiлi және басқа да жаңа түрлерi дамытылуда. Қалада теледидар хабарларының жалпыға бiрдей қол жетерлiк жетi бағдарламасы жұмыс iстейдi.

1.8.2. Электр және жылу энергияларын, газ бен суды өндiру
және тарату
Астана қаласын электрмен жабдықтау көздерi ЖЭО-1 және ЖЭО-2-ның белгiленген жиынтық қуаты 256 Мвт құрайды. Стансалар Қазақстанның энергетика жүйесiмен қосарлана жұмыс iстейдi. Жылу және электр жүктемелерiне сұранысты қанағаттандыру үшiн жұмыс істеп тұрған электр және жылу желiлерi қайта жаңартуды және кеңейтудi талап етедi. Қалада қажеттi инженерлiк коммуникациялардың болмауынан немесе дайын еместігінен, электрмен жабдықтау және жылумен жабдықтау көздеріне қосыла алмайтын объектiлер жиi салынуда.
Қаланы жылумен жабдықтауды екі ЖЭО қамтамасыз етеді. Жабдықтардың жай-күйi қанағаттанарлық, бiрақ жаз кезеңiнде градирлердiң жеткiлiксiздiгiнен электр энергиясын өндірудiң төмендеуiне жол берiледi. Қолайсыз топырақ және жер асты суларының жоғары деңгейi жылу құбырларының көпшiлiк бөлiгiнiң жер үстiнде орналасуын талап етедi. Қаланың орталығында салынған жылу коммуникациялары ебедейсiз және астананың сыртқы келбетiн бұзып тұр.
Бас қаланы сумен жабдықтаудың негiзгi көзi жобалық көлемі 410 млн. текше метр Вячеслав су қоймасы болып табылады. Су қалаға екi суағармен берiледi.
Жалпы шаруашылық ауыз су мен техникалық суды тұтыну мынадай көздерден қамтамасыз етiледi: Вячеслав су қоймасының суы - 123,2 мың текше м/тәул. (75%); Есiл өзенiнiң суы - 39,6 мың текше м/тәул. (24%) және жер асты сулары - 1,2 мың текше м/тәул. (1%).
Астанадағы су тапшылығы оны суландыруға жұмсауды қысқартудың есебiнен жабылуда. Нұра бассейніндегi жер бетiндегi және жерасты суларының үдемелi ластануына байланысты Нұра және Есiл өзендерiнiң бассейндерiнде қаланы сумен қамтамасыз етудiң тұрақты жүйесiн жасау қажеттiгi туындайды.
Сарқынды сулар 100 мың текше м/тәул. дейiнгi мөлшерде механикалық және толық биологиялық тазарту кешенiн қамтитын тазарту ғимаратына жiберiледi және одан әрi сыйымдылығы 65,6 млн. текше метр сарқынды сулар жинаушы Талдыкөлге ағызылады. Ұзақ пайдаланылған тазарту ғимараттары қайта жаңартуды талап етедi.
2000 жылы "Астана су арнасы" МК-ы су ресурстарын қорғауға және ұтымды пайдалануға 47 млн. теңге жұмсады: магистральдық желiлердi, қайталама тұндырғыштарды, тұнба алаңдарын қайта жаңарту сүзгiлiк материалды ауыстыру жүргiзiлдi.

1.9. Әлеуметтiк даму

1.9.1. Халқы
1995 жылдан бастап 2000 жылды қоса алғанда, Астана қаласының халқы 40,1 мың адамға, соның iшiнде 10 мың адамға қала шекарасының өзгеруіне байланысты өстi және 2000 жылдың 1 қаңтарына 323,9 мың адам құрады. Жалпы санының 64,4%-ы еңбекке қабiлеттi жастағы және 10,2%-ы еңбекке қабiлеттi жастан асқан тұрғындарды құрайды. Әйелдердiң үлесi - 53,5%.
Халықтың өсуi негiзiнен, соңғы екi жылда 18 мыңнан астам адамды құраған облысаралық қоныс аударудың есебiнен жүрдi.
Экономиканың салаларында жұмыспен қамтылғандардың саны 1999 жылға 148,9 мың адам құрады және 1995 жылға қарағанда 24,1%-ға өстi. Жұмыспен қамту өнеркәсiпте - 10,8%, әлеуметтiк инфрақұрылым мен қызмет көрсетулер саласында - 27,2%; құрылыста - 9,2%, көлiк пен байланыста - 9,6%, мемлекеттiк басқаруда - 10,0% болды. Еңбекке қабiлеттi халықтың қалған бөлiгi өздiгiнен жұмыспен қамтылғандарға жатады. Соңғы бес жылда қызмет көрсету салаларына ауысу арқылы өндiрiстегi жұмыспен қамтылғандардың саны 32%-ға қысқарды.

1.9.2. Тұрмыс деңгейi
Орташа есеппен жан басына шаққанда халықтың ақшалай кiрiстерi 1999 жылдың осы күнiне алғандағы 6050 теңгеге қарағанда, 2000 жылдың қарашасында 6729 теңге құрады. Орташа есеппен жан басына шаққанда ақшалай кiрiс ең төменгi күнкөрiс деңгейiнiң көлемiнен 1,7 есе асып түстi.
Орташа айлық жалақының өсуi байқалады, ол 1995 жылмен салыстырғанда 2,6 есе өстi және 2000 жылдың қарашасында 18791 теңге құрады. Ең жоғары орташа айлық жалақы қаржы қызметi саласы, көлiк пен байланыс және қызмет түрлері аясындағы қызметкерлерде сақталуда.
Халықтың ақшалай шығыстары 1999 жылдың қарашасындағы 6025 теңгеге қарағанда, 2000 жылдың қарашасында 6725 теңге құрады. Азық-түлiктiк емес тауарларды сатып алуға арналған шығыстардың үлес салмағының жалпы төмендеуi жағдайында қызмет көрсетулерге ақы төлеу және тамақ өнiмдерін сатып алуға байланысты шығындар үлесiнiң 3,8%-ға артуы жүруде, ол тұтасымен алғанда Астана қаласында тұрмыс құнының жоғарылағанын сипаттайды.
Кедейлiк шегiнен төмен тұратын адамдардың саны өстi. 1999 жылмен салыстырғанда, ол 1,3 мың адамға артты және 12,2 мың адамды құрады. Оларға орташа мөлшерi 1012 теңге құрайтын атаулы әлеуметтiк көмек және 1365 теңге сомасында тұрғын үй көмегi көрсетiледi.
Қалада, қазiргi уақытта 32,0 мың адам жасына байланысты зейнетақы, 10,3 мың адам мемлекеттiк әлеуметтiк жәрдемақы, 15,1 мың адам арнаулы мемлекеттiк жәрдемақы және 10 мың адамнан астам балалар және тұрғын үй жәрдемақысын алады.

1.9.3. Бiлiм беру және ғылым
Бiлiм беру жүйесiн қайта құрылымдаудың нәтижесiнде мектепке дейiнгi тұрақты мекемелердiң саны 1995 жылдан 1999 жылды қоса алғанда 69-дан 42-ге дейiн, ал олардағы балалар құрамы 9919-дан 7559-ға дейiн қысқарды. Қолда бар барлық бақшалар толық, алайда мектеп жасына дейiнгi балалардың қамтылуы 47% ғана құрайды.
Орта мектептер 16 мың оқушыны сыйымдылық нормасынан артық қабылдаған және екi-үш ауысымда жұмыс істейдi. Жекелеген мектептерде сыныптардың толықтырылуы 35-38 балаға жетiп отыр.
2000 жылы жетiм балалар үшiн "SOS Киндердорф" балалар ауылы пайдалануға берiлдi. Қалада орта және жалпы бiлiм беретiн 10 мемлекеттiк емес ұйым жұмыс iстейдi, оларда 790 бала оқиды.
Мемлекеттiк кәсiптiк-техникалық мектептердiң саны 5, ондағы оқушылар құрамы - 1870. Қалада 6 мемлекеттiк және 12 мемлекеттiк емес колледждер бар. 2000 жылы олардағы оқушылар құрамы 3,5 мыңнан астам оқушыны құрады.

1.9.4. Денсаулық сақтау
Медициналық қызмет көрсету саласында соңғы екi жылда оңтайландырудың нәтижесiнде емдеу мекемелерi санының өзгеруiнсiз аурухана төсектерiнiң саны 4,5 мыңнан 4,0 мыңға дейiн қысқарды. Астана қаласы бойынша кепiлдендiрiлген медициналық көмектiң көлемi 1999 жылы республикалық және ведомстволық құрылымдарды қоса алғанда, 1331,7 млн. теңге құрады, 2000 жылы ол 1821,2 млн. теңге құрайды. Олардың көлемi тұтасымен алғанда, қала бойынша 200 млн. теңгеге жуық құрайтын халыққа ақылы қызметтер көрсету саласын кеңейту жөніндегі жұмыс жалғастырылуда.

1.9.5. Тұрғын үй құрылысы және тұрғын үй рыногы
Соңғы жылдарда тұрғын үй құрылысына тартылатын инвестициялардың көлемі едәуір өсті. Егер 1995 жылы тұрғын үй құрылысына 862,3 млн. теңге жұмсалса және бұл ретте 43,9 мың шаршы метр жалпы тұрғын үй көлемі іске қосылған болса, ал 1999 жылы тұрғын үй құрылысына 10311,3 млн. теңге жұмсалды және 139,2 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берiлді. Бұл ретте, тұрғын үй құрылысының қарқыны халықтың өсiмінен артта қалып отыр.
Салынып жатқан тұрғын үйлердiң негiзгi көлемiн (75,6%) мемлекеттiк ұйымдар пайдалануға беруде. Халықтың тұрғын үй құрылысына тартылған инвестициялары төмен деңгейде қалуда және пайдалануға берiлген жалпы тұрғын үй көлемiнiң шамамен 14%-ын құрайды.

1.9.6. Мәдениет және спорт
Қаланың мәдениет мекемелерiнiң желiсi 3 театрдан, 3 сарайдан - Конгресс-холл, "Жастар сарайы", Салт-дәстүрлер сарайы, 3 мұражайдан, 19 кiтапханадан, кинотеатр мен кино қондырғыларының желiсiнен тұрады.
Спорт объектiлерi олардың санын одан әрi кеңейтудi және сапасын арттыруды қажет ететiн 2 стадионнан, 8 спорт кешенінен және спорт залдары мен алаңдарынан тұрады.

1.9.7. Туризм
1997 жылдан бастап Астана қаласында қызмет көрсетiлген туристер санының екi есе артуынан және көрсетiлген туристiк қызметтер көлемiнiң он есе дерлік ұлғаюынан көрiнетiн келушi және iшкi туризмнiң едәуiр өсуi байқалды.
Осы кезеңде Астанада 27 туристiк фирма жұмыс істейдi.
Қала туризмнiң дамыған инфрақұрылымына ие: жайлылығы әртүрлi 16 мейманхана, мәдениет объектiлерi, ойын-сауық кешендерi қызмет көрсетедi. Тамақтандыру кәсiпорындарының, соның iшiнде 200-ге жуық дәмханалар мен мейрамханалар, қызмет көрсету салаларының - шаштараздар, сауналар, дәрiханалар және т.с.с. кең желiсi жұмыс iстейдi.
Аймақ халқы үшiн негiзгi демалыс орны Щучинск-Бурабай курорттық аймағы болып табылады. Мұнда 1700 орындық 9 ірi санаторий мен демалыс үйi, 300 орындық 10 маусымдық демалыс базасы және 150 орындық коттедж үлгiсiндегi үйлер орналасқан. 500 орындық жазғы балалар сауықтыру лагерi бар.

1.10. АЙмақаралық байланыстар
Қазiргi уақытта, Астана қаласында iс жүзiнде Қазақстанның барлық аймағынан 95 ірi және орташа, сондай-ақ 300-ден астам шағын құрылыс ұйымы жұмыс істейдi. Жұмыс істейтiн құрылыс фирмалары мен компанияларының ең көбi Алматы қаласы мен Алматы, Қарағанды, Қостанай, Павлодар және Ақмола облыстарынан.
Ауқымды құрылыс өз кезегiнде цемент, кiрпiш, металл конструкцияларын, ағаш шеберлiгi бұйымдарын, басқа құрылыс материалдары мен конструкцияларын, электротехникалық және кабельдiк өнiмдердi шығаратын республиканың құрылыс индустриясы кәсiпорындарының жандануына және толық қуатымен жұмыс iстеулерiне әкелген материалдық-техникалық ресурстар мен жинақтаушы материалдардың едәуiр көлемiн жеткізуді талап етті.
Мәселен, Астана қаласы тапсырыстарының арқасында "Миллениум" галереясы, Шағын бизнестiң сервис орталығы, Эллинг, судан құтқару стансасы және жабық рынок сияқты объектiлерге негiзгi конструкцияларды жеткiзген Темiртау қаласындағы "Техол" зауытында өндiрiс жанданды.

2. Бағдарламаның мақсаттары мен мiндеттерi

Осы бағдарламаның негiзгi мақсаты Астана қаласының Қазақстанның әкiмшiлiк-іскерлiк орталығы ретінде үйлесiмдi дамуы жөнiнде шаралар әзiрлеу, бас қаланың елдiң әлеуметтiк-экономикалық және рухани өмiріндегi топтастырушылық ролiн арттыру болып табылады.
Астана қаласының - Қазақстан Республикасы бас қаласының гүлденуі:
инновация және бәсекелестiк қабiлеттi арттыру саласында жеке меншiк сектордың қызметiне қолайлы жағдай жасайтын іскерлік ахуал туғызуға;
ең жаңа технологиялар жасауды көтермелеуге;
мәдениеттің, білім берудің, денсаулық сақтаудың, ғылымның, қала құрылысының тек астанада ғана емес, сонымен бірге елде қолданысқа ие болатын жаңа стандарттарын қалыптастыруға;
өнеркәсiптi қолдау үшiн қажеттi инфрақұрылымды дамытуға;
бiлiмге және ақпаратқа негiзделген қазiргi заманғы жылдам өзгеретін экономикада табысты жұмыс істеуге қабiлеттi жұмыс күшiн қалыптастыруға бағытталған жаңа экономикалық саясатты дәйектi және батыл жүргiзуді көздейді.
Ұзақ мерзiмдi экономикалық өсудi қамтамасыз ету оған тек қаланың ғана емес, бүкiл елдiң де орасан зор қаржылық, материалдық және адами ресурстарын, экономикалық, ғылыми-техникалық және кадрлар әлеуетiн ұтымды пайдалану арқылы қаланың бiрыңғай басты жоспары мен әлеуметтiк-экономикалық дамуының ұзақ мерзiмдi бағдарламасының негiзiнде бүкiл функционалдық және қаланы құрау құрылымын, тiршiліктi қамтамасыз ету жүйесiн түбегейлi қайта құрғанда ғана мүмкiн болады.
Астана қаласының функционалдық және қаланы құрау құрылымдары, тiршiлiктi қамтамасыз ету жүйесiнiң деңгейi қазiргi заманғы астаналық қалалардың әлемдiк стандарттарына сай болуы және тiршiлiк ету мен өндiрiс үшiн жақсы жағдайларды қамтамасыз етуi тиiс. Қала тiршілiгiн қамтамасыз ету жүйесiнiң тозған материалдық-техникалық базасы толығымен ауыстыруға және қаланың басты жоспарына сәйкес мүлде өзгеше техникалық, экономикалық, экологиялық, сәулеттік, ұйымдық шешiмдердің негiзiнде жаңадан жоспарлануы тиiс. Мұндай iрi ауқымды және ресурсты қажетсiнетiн проблема кешендi ұзақ мерзiмдi бағдарламалық-мақсатты шешiмді қажетсiнедi, оның бастапқы кезеңдерi осы Бағдарламада негiзделген.
Бесжылдық бағдарламада қаланың болашақ сыртқы келбетi мен бейнесiн, оның перспективалық функционалдық және қала құрау құрылымын ескере отырып әлеуметтiк-экономикалық даму бөлiгiнде бүкiл көпқырлы, күрделi және кең ауқымды жұмыстың негiзiн қалау көзделедi.
Осы Бағдарлама Астана қаласы басты жоспарының әкiмшiлiк, iскерлік, ғылыми-бiлiмдiк, әлеуметтiк-мәдени және бизнес орталықтары сияқты қала құраушы құрылымдарды қамтитындығын ескередi. Мiндет Қазақстан астанасының қабылданған функционалдық-салалық құрылымына сәйкес оларды әлеуметтiк-экономикалық мазмұнмен толықтыруда болып отыр.
Бағдарлама Астана қаласының сол бiр болашақтағы кеңінен әртараптандырылған, тиiмдi жұмыс iстейтiн және жылдам өзгеретін әлеуметтiк-экономикалық жүйесiнiң іргетасын қалауды көздейді. Бұл ретте қаланың функционалдық-салалық құрылымымен өндiрістiк-әлеуметтiк инфрақұрылымы, тіршілікті қамтамасыз ету жүйелері сыртқы бейнесімен, барлық атрибуттарымен, қала құрау құрылымымен және сәулеттiк-техникалық шешiмдердiң деңгейiмен қатаң үйлеседi.
Бұл оның іске асырылуы кемiнде 30-40 жылды талап ететiн, қазақстандық бас қаланың әлеуметтiк-экономикалық жүйесiн дамытудың және қалыптастырудың түпкiлiктi мақсатына жетудiң бірiнші кезеңi.
Негiзгi мiндеттер Бағдарламаның ерекшелiгiнен және мақсатының мазмұнынан туындайды және осы мақсатқа жету үшiн қажеттi экономикалық, әлеуметтiк, саяси, экологиялық, ұйымдық, ғылыми-бiлiмдiк және әлеуметтiк-мәдени шаралардың кешенiн әзiрлеудi және іске асыруды көздейдi.
Осы Бағдарламаның негiзгi мiндеттерi мыналар болып табылады:
қала экономикасының функционалдық-салалық (өндiрiстiк) құрылымы мен басымдықтарын айқындау және негiздеу;
қаланың әлеуметтiк саласының құрылымы мен әлеуметтiк инфрақұрылымын айқындау және негiздеу;
қаланың өндiрiстiк инфрақұрылымы мен тiршiлiктi қамтамасыз ету жүйелерiн дамыту мен қалыптастырудың бағыттарын айқындау және негiздеу;
Астана қаласының перспективалық аймақаралық байланыстарын дамыту мен қалыптастырудың бағыттарын айқындау және негiздеу;
мультипликативтiк нәтиже пайда болуының есебiнен Астана қаласын дамытудың елдiң әлеуметтiк-экономикалық дамуына ықпалын негiздеу;
Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2005 жылға дейiнгi кезеңге арналған негiзгi көрсеткiштерiн болжау.
Осы мiндеттердi шешу үшiн Бағдарламада ағымдағы мiндеттердi iске асыру үшiн де, сондай-ақ қаланың перспективасы үшiн де маңызы бар шаралар қарастырылған.

3. Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының негiзгi
бағыттары

3.1. Қала құрылысы саясатының аспектілері
Қала құру құрылымы. Орташа мерзiмді перспективада Астана қаласын жоспарлаудың және салудың Бас жоспарына сәйкес оның аумағында дамыған елдер астаналарының стандарттарына сай келетiн, астаналық орта құруға мүмкiндiк беретiн әкiмшiлiк, іскерлiк, әлеуметтiк-мәдени, ғылым-бiлiмдiк және бизнес орталықтары салынатын болады.
Әкiмшiлiк орталық аймағында Қазақстан Республикасы Президентiнiң Резиденциясы, ел Парламентi мен Yкiметiнiң ғимараттары орналастырылатын болады.
Iскерлiк орталықта компаниялардың, қаржы институттарының кеңселерi, сауда орталықтары, мейманханалар, қонақ үйлер, көрме, жәрмеңке залдары және басқалары орналастырылады.
Әлеуметтiк-мәдени орталық театрлар, мұражайлар, демалыс аймақтары, спорт және ойын-сауық ғимараттарының жүйесiн қамтитын болады.
Ғылым-бiлiмдік орталығын университеттер, институттар, колледждер, мамандандырылған лицейлер мен кәсiптiк мектептер құрайды.
Бизнес-орталықта өздерiнiң сауда, қызмет көрсету салаларының объектiлерiмен және көрме, жәрмеңке және өзге де залдарымен шағын және орташа кәсiпкерлiктiң субъектiлерi таныстырылатын болады.
Өнеркәсiптiк белдеу қаланың шетiнде, сондай-ақ көбiнесе қала маңында орналасады.
Азық-түлiк белдеуi қала маңындағы ауыл шаруашылығы аудандары мен қала шегiнде орналасатын тамақ өнеркәсiбiнiң кәсiпорындарын қамтитын болады.
Рекреациялық аймақ қала маңындағы аймақта және Щучинск-Бурабай аймағында тығыз орналасады.
Астана қаласын бiрнеше миллион халқы бар көп профильдi үлкен қалаға айналдыруға тырысудың қажеттiгi жоқ. Астана қаласы үшiн бұл барлық тұрғыдан: жұмыспен қамту, тұрғын үймен, өмiрлiк маңызы бар ресурстармен қамтамасыз ету, экология және т.с.с. тиiмдi емес.
Қазақстан астанасының халқы ұзақ мерзiмдi перспективада 500-700 мың адамнан аспауға тиiс, бұл республиканың болашақ халқының 3-4%-ын, орта мерзiмдi перспективада, яғни 2005 жылға дейiн - 380-390 мың адам құрайды.
Өнеркәсiптi көбiнесе шағын және орташа кәсiпорындар, соның ішiнде ғылымды қажетсiнетiн салалар, жоғары технологияның салалары құрайтын болады. Қалада өндiрiстi нүктелiк шоғырландыруға жол берілмейдi, өндірiстi аумақтық шоғырландыру ынталандырылады. Өнеркәсiптi дамытудың осындай стратегиясы астананың әкiмшiлік-iскерлiк функцияларына қайшы келмейдi.
Қалалық ортаны экологиялық сауықтыру. Қаланың қордаланған экологиялық проблемаларын шешудi жылу жүйесін, ыстық сумен жабдықтауды және тамақ дайындауды энергияның экологиялық таза көздерiн пайдалануға көшiрудiң есебiнен жүзеге асыру көзделедi.
Көлiк құралдарының қоршаған ортаға зиянды ықпалын азайту жол қозғалысының жағдайларын жақсартуға, экологиялық қауiпсiз автокөлiктiң санын арттыруға, халықтың арасында экологиялық бiлiмдердi насихаттауға, көлiкке қызмет көрсету жөнiндегi қызметтер саласын дамытуға негізделетiн болады. Әуежаймен қатынасты қоса алғанда, қаланың негізгi магистралдық күре тамырлары бойынша шапшаңдатылған трамвай жолдарын салу, Астана қаласының айналасында айналма жол салуды аяқтау жобалануда.
Жұмыс iстеп тұрған тазалаушы ғимараттарды кеңейту және қайта жаңарту суағарларды толық биологиялық тазартуды, оларды тереңiнен толық тазартуды, суағарларды пайдаланудың және бұрудың мәселелерiн шешудi қамтамасыз етедi. Оның қала аумағы құрылысының аймағына енгiзiлуiне байланысты Талдыкөл жинаушы-бөгеті жойылуға жатады. Қаланың аумағын кешендi экологиялық-геохимиялық зерттеу жөнiндегi айтарлықтай жұмыстарды жүзеге асыру қажет.
Көлемдi орман паркi аймағын құру қатал қысқы желдер мен жазғы шаң борандары сияқты қолайсыз табиғи факторларды әлдеқайда жұмсартуға мүмкiндiк бередi. Шамамен 25 мың га аумаққа ағаш отырғызу көзделедi.
Астананы көгалдандыру үшiн ағаштардың аудандастырылған жылдам өсетiн тұқымдары қолданылатын болады, қаланың көшелерi мен бос жатқан аумақтарында гүлзарлардың алаңдарын одан әрi кеңейту көзделуде.
Есiл өзенi аймағындағы кеңiстiктердi көркейту мен көгалдандыру экологияны, жапсарлас аумақтың микроклиматын жақсартуға ықпал ететін болады және тұрғындардың демалысы үшiн көлемдi аймақ құрайды. Есiл өзенінің арнасын тазарту және түбін тереңдету жөніндегі жұмыстар жүргiзiлетiн, оның арнасы бойынша санитарлық аймақ құрылатын болады.
Қаланың сол жағалауындағы құрылыстарды егжей-тегжейлі жоспарлаудың жобаларын әзiрлегенде және іске асырғанда аумақтарды су басудан қорғау жөнiндегi шаралар көзделетiн болады.

3.2. Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық жүйесiн
қалыптастырудың және дамытудың негiзгi принциптерi
Егемен Қазақстанның жаңа астанасының әлеуметтiк-экономикалық жүйесiн қалыптастыру және дамыту мынадай негiзге алынатын принциптердiң негiзiнде жүзеге асырылуы тиiс:
қаланың қалыптасуы мен дамуының түпкiлiктi мақсатқа бағыттылығы және кезеңдiлiгi;
әлеуметтiк-экономикалық жүйенiң тиiмдiлiгi;
прогресшiлдiк;
тауар өндiрушiлердiң iшкi және сыртқы рыноктардағы жоғары бәсекелестiк қабiлетi;
даму үлгiсiнің белсенділігі;
өндірістердің және тауарларды тұтынудың экологиялық қауіпсіздігі, қоршаған ортаның ластанудан қорғалуы;
елдiң қалалары мен аймақтары жүйесiндегi жетекшiлiгi.

Бұл принциптердiң мәнi мынада:
Түпкiлiктi мақсатқа бағыттылығы және қалыптасу мен дамудың кезеңдiлiгi. Астананың дамуы және түпкiлiктi қалыптасуы ұзақ мерзiмдiк процесс болып табылады және ол тек кезең-кезеңiмен жүзеге асырылады, өйткенi бұл мiндеттi бір актiлi іс-қимылмен шешу мүмкiн емес. Осыған байланысты астананың дамуы мен қалыптасуының әрбiр кезеңi Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық жүйесiнiң түпкiлiктi шегi мен құрылымдарына бағытталуы тиiс.
Әлеуметтiк-экономикалық жүйенiң тиiмдiлiгi. Бүкiл әлеуметтiк-экономикалық жүйе пайдамен жұмыс істеуі, ол қосылған құны жоғары салалар мен өндiрiстерден тұруы тиiс. Қала бюджетiнiң тапшылығы төмен болады, кiрiстер қаланың қазiргi заманғы үлгiдегi астана ретiндегi даму бағдарламасынан туындайтын қажеттiлiктерін жабатын болады.
Прогресшiлдiк. 2005 жылға дейiнгi кезеңде төлеуге қабiлеттi сұраныстың әлсiздiгiне, елде әлi экономиканың тұрақты өсуiнiң болмауына байланысты негiзiнен республика iшiндегi рыноктың қажеттiлiктерiн ескере отырып, оларды қайта бейiмдеу арқылы қалада жұмыс iстейтiн өндiрiстiк қуаттарды тиiмді пайдалануға және сауықтыруға бағытталған шаралар белгiленуде.
Сол бiр мезгiлде осы принципке сәйкес экономиканың құрылымы шағын және орташа кәсiпорындардың шеңберiнде түпкiлiктi ғылымды қажетсiнетiн, жоғары технологиялы өнiм шығаратын өндiрiстердiң үлесiн өсiредi, қалада iрi тоннажды және iрi габариттi өнiмдер, экологиялық жағынан "лас" өнiмдердi өндiруге рұқсат етілмейдi. Әлеуметтiк-өндiрiстiк инфрақұрылым, қаланың тiршiлікті қамтамасыз ету жүйесi озық техника мен прогресшiл технологияларға, алдыңғы қатарлы ғылыми-техникалық идеяларды тудыруға көбiрек негiзделуде.
Әлеуметтiк жүйе барған сайын денсаулық сақтаудың қазiргi заманғы жүйесiмен республиканың қазiргi заманғы ғылыми-бiлiмдiк, мәдени орталығына айналатын болады.
Тауар өндiрушiлердiң жоғары бәсекелестiк қабiлетi. Экономиканың ғаламдану және халықаралық экономикалық бәсекелестіктiң өсуi, ұлттық экономиканың ашықтығы және мемлекеттiң сыртқы экономикалық қызметiнiң жоғары ырықтандырылуы жағдайында астаналық тауар өндiрушiлер iшкі рынокта да, сол сияқты сыртқы рынокта да жоғары бәсекелес болулары тиіс. Бұл үшiн олар жекелеген бәсекелес тауарлар шығарудың өсуіне емес, оларда бағдарламалық ақпараттық элементтердің жоғары үлес салмағымен бір технологиялардан басқаларына кірісу мүмкіндігін жасауға бағдарланады.
Даму үлгiсiнiң белсенділiгi. Қаланың тауар өндiрушiлерi мен ғылыми- техникалық құрылымдар ғылыми-техникалық және технологиялық әзірлеме мен олардың нәтижелерiн жедел пайдалану саласында белсендi саясат жүргiзуде. Олар тек озық идеялар мен ғылыми-техникалық зерттемелерге, яғни дамудың инновациялық үлгiсiнiң басымдығын сипаттайтын экономиканы жоғары технологиялық жаңғыртуға бағдарланады.
Бұл үшiн қажеттi жағдайлар мен ресурстар ендi бүгiн туындауда, ал болашақта ұлғаяды. Бiрiншiден, ел экономикасы экономикалық өсу жолына түстi, ол отандық тауар өндiрушiлердiң өздерiнiң материалдары мен шикiзатын кеңiнен пайдалану үшiн үлкен қаржылық және материалдық мүмкіндіктер, қолайлы жағдайлар жасайды.
Екiншiден, ендi дүниежүзiнiң ең дамыған елдерiнiң алдыңғы қатарлы оқу орындарында оқыған жоғары бiлiмдi және жоғары бiлiктi жас кадрлар бар. Бұдан басқа, дүниежүзiнiң алдыңғы қатарлы университеттерiнiң үлгiсi бойынша ендi өз оқу орындарын ұйымдастыру үшiн де - ең алдымен Астана қаласында жағдайлар жасалған.
Yшiншiден, астаналық қаланың мәртебесi және оның дамуында мемлекет қолданатын қолдампаздық жас, бiлiмдi, жоғары бiлiктi адамдарды атақ құмарлық мақсаттармен Астана қаласына үлкен мөлшерде сөзсіз тартады.
Төртiншiден, құрлығы мен орналасқан жерiне қарамастан барлық компьютерлендiрiлген жұмыс орындарын бiрiктiруге мүмкiндiк беретiн, жаңа компьютерлiк техникаға, технологиялар мен бағдарламалық құралдарға негiзделген ғаламдық ақпараттық жүйе (Интернет) шағын бизнестi қоса алғанда, кез келген бизнес үшiн кез келген идеялар мен ғылыми жетiстiктердi, инновациялық жобалар мен өнiмдерді кеңiнен қол жетерлiк етедi.
Астана қаласын дүниежүзiнiң дамыған астаналарының қатарына тек экономиканы белсенді дамыту үлгiсi ғана шығарады.
Өндiрiстiң және тауарлар мен қызметтердi тұтынудың экологиялық қауіпсіздігі. Бұл принцип қалада экологиялық жағынан жеткiлiктi таза өндiрiстердi дамыту, экологиялық жағынан жеткiлiктi таза өнiмдер шығару жолымен iске асырылады. Ұсынылып отырған жоғары технологиялы, ғылымды қажетсiнетiн өндiрiстер, қалада iрi кәсiпорындарды және өнеркәсiп алыптарын орналастырудан бас тарту осы талапқа ең үлкен мөлшерде жауап бередi.
Қазiр қалада қоршаған ортаның ластану көздерi болып табылатын салаларда шикiзаттың, материалдар мен технологиялардың жаңа түрлерi пайдаланылады. Қала қоқысын жинаудың және шығарудың, қала көшелерiн тазалаудың жаңа тәсілдерi мен құралдары қолданылады.
Қаланы көгалдандыру және оның айналасына ағаштар отырғызу жөнiндегi жұмыс жалғастырылады.
Астана қаласының елдiң қалалары мен аймақтары жүйесiнде жетекшiлiгi. Астана әлеуметтiк-экономикалық дамуда, жоғары технологиялық, ғылымды қажетсiнетiн салалар мен өндiрiстердi, жаңа "сілкініс" идеяларын игеруде және дамытуда көш басшылықты жеңiп алуда.
Астана қаласы таяу болашақта жаңа индустриалдық (индустриалданудан кейінгi) режимде жұмыс iстейтiн және дамитын және өсу полюсi болады.

3.3. Бюджет саясаты
Бюджет саясаты республика астанасының экономикалық және саяси дамуының негiзгi факторларының бiрi болады. Ол қала экономикасына мемлекеттiк ықпал етудiң аса маңызды құралы болып есептеледi.
Қаланың салық бюджет саясаты саласында:
салық салынатын базаны кеңейтудiң, сол сияқты салықтық әкімшілік етуді жақсарту мен көлеңкелі экономиканың деңгейін төмендетудің есебiнен қала бюджетiне түсiмдер сомасын тұрақты ұлғайту;
қала бюджетiнiң кiрiс бөлiгiнiң 2005 жылға 2000 жылмен салыстырғанда 1,5 есе нақты ұлғаюын қамтамасыз ету;
қалалық бюджеттен қалалық билiк органдары жүргiзетiн іс-әрекетке тиесiлi шығыстарды ғана қаржыландыру;
өндiрiстiк және әлеуметтiк инфрақұрылым саласындағы басымдықты салалар мен өндiрiстерде тек инвестициялық жобалар үшiн муниципальдық облигациялар шығару;
бюджеттiк бағдарламаларды қаржыландыру үшін қарыз алудың мөлшерiн оларға қызмет көрсетуге арналған шығыстардың бюджет шығыстарының 15%-дан артық емес лимитiнде бюджеттiң жылдық кірiстерiнiң 20%-ынан аспайтын жиынтық борышпен шектеу;
бюджеттiк қаражатты қалыптастырудың және пайдаланудың ашықтығын қамтамасыз ету;
қарыз алушылардың бюджеттiк қаражатты қайтаруын және олардың пайдаланылу тиiмдiлiгiн бақылауды қамтамасыз ету жоспарлануда.
Қалалық бюджеттен бөлiнетiн инвестициялардың жалпы мөлшерi 2005 жылға 1,8 есе өсуi және барлық шығыстардың 44%-ын құрауы тиiс.

3.4. Инвестициялық қызмет
Экономикалық өсудiң негiзгi факторы нақты экономикаға тартылатын инвестициялар болып табылады.
Инвестициялық саясаттың негiзгi мiндеттерi:
өздерiнiң өкiлеттiгi шегiнде қалада iскерлiк және инвестициялық климатты жақсарту жөнiндегi шаралар кешенiн әзiрлеу және қабылдау, отандық және шетелдiк инвесторлар үшiн Тартымды жағдайлар жасау;
жеке меншiк инвестицияларды, соның iшiнде қала экономикасының басым салаларына тiкелей шетелдiк инвестициялар тартуды ынталандыру;
мемлекеттiң қаланың инфрақұрылымын қаржыландыруға қатысуы болып табылады.

Қалада қолайлы iскерлiк және инвестициялық климат:
қалада әлеуметтiк-саяси тұрақтылықты сақтау;
қалада экономиканың жұмыс істеу режимдерiн ырықтандырудың ашықтығын және оны тереңдетудi қамтамасыз ету;
заңдарды қатаң сақтау және мүлтіксіз орындау;
қаланың өндiрiстiк және әлеуметтiк инфрақұрылымын дамыту;
сыбайлас жемқорлыққа және ұйымдасқан қылмысқа қарсы күрестi күшейту;
бәсекелестiктi қолдау және бәсекелестiк ортаны құру;
қала аумағында инвестицияларды қорғау және кепілдендіру туралы халықаралық шарттарды мүлтiксіз сақтау;
тапшылықсыз бюджет саясатын, берешектерге уақытылы қызмет көрсетудi жүзеге асыру;
басымдықты салалар мен өндiрiстер құруға жер учаскелерiн жеңiлдiктi шарттармен беру;
инвестициялық қатердi азайту және сақтандыру жолымен қалыптастырылатын болады.
Осы шаралар капиталды шетелге шығарғаннан гөрi, оның қала экономикасына жұмсалымдарды тиiмдi етедi.
Қала әкiмi дәстүрлi инвестициялар көздерiн кеңейту және жаңаларын тарту мақсатында:
акционерлiк капиталды тартуға және бағалы қағаздар рыногын дамытуға;
аймақтық инвестициялық жобаларды қаржыландыруға байланысты жергiлiктi атқарушы органның облигацияларын шығаруға;
жылжымайтын мүлiк, әсiресе жер учаскелерiн сату рыногын қалыптастыруға және дамытуға;
шағын кәсiпорындардың қызметiн инвестициялау үшiн жалпы қосылған құнның (ЖҚҚ) 3%-ы мөлшерiнде барлық қаржыландыру көздерінен қаражат бағыттауға;
қалада шетелдiк капиталдың қатысуымен ғылымды қажетсiнетiн және жоғары технологиялар салаларында бiрлескен кәсiпорындар құруды және дамытуды ынталандыруға;
қаланың өндiрiстiк және әлеуметтiк инфрақұрылымын дамыту үшiн тiкелей шетелдiк инвестицияларды ынталандыруға, халықаралық қаржы институттары мен ұйымдарының, шетелдiк мемлекеттердiң заемдары мен несиелерiн тартуға мүмкiндiк туғызатын болады.
Тұтасымен алғанда мемлекет капиталды қажетсiнетiн және жеке меншiк инвесторлар үшiн тартымды емес өндiрiстiк және әлеуметтiк инфрақұрылымның объектiлерiн өзiне алады, "тiршiлiктi қамтамасыз ететiн" салалар мен өндiрiстердi инвестициялау мен қолдауда, мемлекеттiк кепiлдiктер беруде тiкелей үлестiк қатысуды пайдаланады. Бұл шаралар қатерлердi төмендетуге және капитал жұмсау тиiмдiлiгiн арттыруға мүмкiндiк туғызады.
Бұл ретте республикалық және қалалық билiк органдарының арасында инвестициялық өкiлеттiктерге айқын шек қою: республикалық органдар жалпы мемлекеттiк, республикалық маңызы бар объектiлердi, ал қалалық органдар - қалалық маңызы бар объектiлердi инвестициялайды.
2001-2005 жылдардағы кезеңге негiзгi капиталға тартылатын инвестициялар 2001 жылы 68 млрд. теңгеден 2005 жылы 113 млрд. теңгеге дейiн өседi. Бұл ретте, шетелдiк инвестициялардың мөлшері 2005 жылға 2 есе өседi және олардың жыл сайынғы көлемi 150 млн. АҚШ долларына дейiнгi мөлшердi құрайды. Олар негiзiнен қызмет көрсету саласына, мейманхана және мейрамхана бизнестерiне, сондай-ақ жылжымайтын мүлiкпен жасалатын операцияларға бағытталатын болады.

3.5. Сыртқы экономикалық қызмет
Сыртқы экономикалық қызмет меншiктi өнiмнiң экспортын 2005 жылы 2000 жылмен салыстырғанда 39,9%-ға арттыруға бағытталатын болады. Экспорттың негізгi өнiмi бұрынғыша астық дақылдары және оларды өңдеуден алынған өнiмдер болып қала береді. Қара және түстi металдар (металл сынықтары) экспортын 1999 жылғы деңгейде сақтау жөнiнде шаралар қолданылатын болады.

Астана қаласының экономикалық даму бағдарламасына сәйкес экспорттық тауарлардың номенклатурасы:
машина жасаудың өнiмдерi (жартылай вагондар мен платформалар, ауыл шаруашылығы техникасы);
ұлттық өнiмдердi қоса алғанда, тамақ өнеркәсiбiнiң өнiмдерi;
тұрмыстық электр техникасы;
тігін өнеркәсібінің өнімдері, соның ішінде ұлттық және спорттық киімдер;
құрылыс индустриясының өнімдері;
кәдесый бұйымдары есебінен кеңейтіледі.
Неғұрлым ықтимал өткізу рыноктары Ресей және Орталық Азия елдері болады.
Бизнес-орталықтың, ал кейіннен технопарктің жандануы нәтижесінде жаңа технологиялар мен тауарлар экспортының, соның ішінде алыс шетел елдеріне де, мүмкіндігі пайда болады.
Импорттық жеткізілімдер негізінен мұнай өңдеу өнімдері, отандық өнеркәсіп өндірмейтін машиналар мен жабдықтар түрінде болады.

3.6. Өнеркәсіп
Өнеркәсіптің 2005 жылға дейінгі кезеңде дамуы көбінесе астананың қажеттіліктерін қамтамасыз етуге байланысты салаларға бағдарланған күйінде қалады. Оларға бірінші кезекте, ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу және құрылыс материалдары мен конструкциялары өнеркәсібі жатады.
Алайда 2001 жылдан бастап, Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық жүйесін дамытудың және қалыптастырудың баяндалған негізгі принциптеріне сәйкес, оның тиімділігін арттыруға, өнімнің ішкі және сыртқы рыноктардағы бәсекелестік қабілетін арттыруға бағытталған, қаланың өнеркәсіп өндірісін құрылымдық қайта құрулар басталуы тиіс. Бұл ретте, өнеркәсіптің дамуы көбінесе неғұрлым ұтқыр және қайта бағдарлауға ыңғайлы шағын және орташа кәсіпорындарға бағдарлауды көздейді, ол үшін жұмыс істеп тұрған өндірістерді саралау және жаңа өндірістер құру талап етіледі.

Тамақ өнеркәсібі
Тамақ өнеркәсібінің негізгі міндеті Астана қаласы халқының тамақ өнімдеріне қажеттіліктерін неғұрлым толық қанағаттандыру, қала ішінде тұтыну, аймақаралық айырбас және экспорт үшін бәсекеге қабілетті ақырғы өнім өндірудің ассортименті мен көлемін кеңейту болып табылады.
Күнделікті сұраныстың немесе тұтынуға әзірлік дәрежесі жоғары өнімдер, сондай-ақ аймақаралық айырбас пен экспорт үшін сақталу мерзімі ұзартылған тасымалдауға ыңғайлы ақырғы өнімдер өндіру жөніндегі кәсіпорындарды дамытуға басымдық беріледі. Ауыл шаруашылығы шикізатын алғашқы қайта өңдеу шикізат өндірілетін орындарға жақындату арқылы ұйымдастырылады.
Бірінші кезекте, қала маңындағы аймақта және Ақмола облысының аумағында ет пен сүтті, басқа ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруді арттыру есебінен сенімді шикізат базасы құрылатын болады.
Бәсекеге қабілетті тамақ өнімдері өндірісін ұлғайту, оның ассортиментін кеңейту және сапасын арттыру, аймақаралық айырбас және экспорт үшін:
халықтың шоғырланған жерлеріне жақындатылған, өз өнімдерін өткізетін шағын наубайханалар мен кондитер өндірістерінің желісін дамыту;
әзірлігі жоғары, жоғары сапалы ет, сүт және балық өнімдерін - тоңазытылған тартылған ет, тауық етінен жасалған филе, туралған шұжық және герметикалық ораудағы және ұсақ көлемде өлшенген басқа өнiмдердi, жартылай фабрикаттарды, кулинария өнiмдерiн өндiрудi кеңейту;
оралған және таңбаланған өнiмдердiң - нан және ұннан пiсiрiлген тағамдар, кондитер өнiмдерi, сүт өнiмдерi, шұжық және еттен жасалған жартылай фабрикаттар және басқаларының үлес салмағын арттыру;
консервiлеу мен ораудың жаңа технологияларын пайдалану арқылы ұлттық жеңсiк тағамдарды (қазы, шұжық, құрт, iрiмшiк, кондитер өнiмдерi және басқалары), сондай-ақ сақталу мерзiмi ұзартылған, ұлттық және астаналық символикалармен қазiргi заманғы тоғанақта сусындар (қымыз) өндiрудi кеңейту;
астықтың негiзiнде әзiрленуi жоғары өнiмдер - тез әзiрленетiн және порцияланған өнiмдер (порцияланған тез пiсiрiлетiн ботқалар, құрғақ таңертеңгiлiк ас, қауыздар, үй жағдайында өндiрiлетiн торттар, кекстер, тәтті күлшелер, құймақтар және т.с.с. жартылай фабрикаттар), соның ішiнде франчайзингтi пайдалану арқылы өндiрудi игеру;
қала халқының қажеттiлiгiн және құрылымын негiзге ала отырып өз технологиялары мен рецептураларын әзiрлеу немесе франчайзинг негiзiнде диеталық тамақ өнiмдерi мен балалар тағамы үшiн өнiмдер кешенiн өндiруді игеру (қантты, тұзды алмастырғыштарды пайдалану арқылы құрамында көміртегі аз, уатылған дән қосылған, йод құрамы жоғары нан және ұннан пiсiрiлген өнiмдер, қантты алмастырғышты, алма пектинiн, крекерлердi қолдану арқылы кондитер өнiмдерiн, калориясы төмен астық қоспаларынан жасалған қытырлақ нан, пахта пайдаланылған сүт өнiмдерi, диеталық ірiмшiк және бiрқатар басқалары);
қала халқын тамақ өнiмдерiмен, ең алдымен тез тоңазытылған өнiмдер өндiрудiң, вакуумдiк орамаларды пайдаланудың есебiнен көкөніс пен жемістермен қамтамасыз етуде маусымдық факторды төмендету;
алкоголь ішімдіктерін шығаратын шағын бизнес субъектілерін алкоголі бәсең, алкоголсыз сусындар мен тазартылған асханалық су өндiрісіне көшiруге ықпал ету;
өз брэндлерiн әзiрлеу (өз технологиясы бойынша шығарылған, патенттелген жаңа тауарлар) және оларды жылжыту;
Астана қаласының символикасы бейнеленген тамақ өнiмдерiн өндiрудi кеңейту;
мал шаруашылығының, құс шаруашылығының, тоғандық балық өсiру шаруашылығының қажеттіліктерiн ескере отырып құрама жем өндiрудiң номенклатурасы мен көлемiн кеңейту;
қазiргi заманғы ыдыстар мен орамадағы өнiм өндiрудi кеңейту, сатып алушылардың оны қалталау жөнiндегi сұранымдарын ескеру;
қалалық өндiрушiлер өнiмiнiң көрме-жәрмеңкесiн өткiзу, жарнамалауды жақсарту көзделедi.

Жеңiл өнеркәсiп
Астана қаласының жеңiл өнеркәсiбiн дамытудың негiзгi бағыты бәсекеге қабiлеттi өнiм өндіре алатын, шағын сериялы жедел қайта құрыла алатын шағын және орташа өндiрiстердi, тұрғындардың жеке тапсырыстарын орындау жөнiндегi кәсiпорындарды құру болып табылады.
Осыған байланысты:
бәсекеге қабiлеттi өнiм өндiре алатын өндiрiстердi бөлiп көрсете отырып, жұмыс істеп тұрған ірi кәсiпорындарды саралау, қайта құрылымдау және қайта бейiмдеу;
шағын кәсіпкерлікпен ынтымақтастықтың негізінде ірі кәсіпорындардың жанынан тоқыма және тігін бұйымдарының үлгілерін жасау жөніндегі бөлімшелер құру;
импортты алмастыру бағдарламасын іске асыру негізінде жұмыс істеп тұрған өндірістерді қайта құру мен жаңғырту және жаңаларын құру;
ұлттық символика бейнеленген тігін, тоқыма бұйымдарының, киізден үйде киетін аяқ киім және басқаларының, қаланың, Щучинск-Бурабай және басқа курорттық аймақтардың қонақтары үшін кәдесый бұйымдарының өндірісін игеру;
жетекші трансұлттық компанияларға, сондай-ақ белгілі шетелдік фирмаларға және қаланың жеңіл өнеркәсібінде экспортқа бағдарланған бірлескен және шетелдік кәсіпорындар құруға бағдарлау арқылы франчайзингті пайдалану көзделеді.
Аяқ киім және былғарыдан басқа да бұйымдар өндіру тұрғындардың тапсырыстары бойынша жеке адамдарға арнап тігетін (дайындайтын) шағын кәсіпорындарының желісін кеңейту есебінен дамытылатын болады.

Химия өнеркәсібі
Қала халқының, сауданың, өнеркәсіптің тамақ, басқа да салаларын дамытудың қажеттіліктерін ескере отырып, пластамассадан жасалған аралық және түпкілікті тұтыну бұйымдарын - полистирол, полипропилен, полиэтилен, поливинихлорид, соның ішінде ыдыс орағыш материалдар шығару жөніндегі жеңіл қайта құрыла алатын шағын өндірістер құру көзделеді.
Ыдыс және үйде пайдаланылатын заттар, спорт құралдары, кеңсе бұйымдары, ойыншықтар, кәдесыйлар, жарық техникасы аппаратурасын, жеңіл өнеркәсіп үшін фурнитуралық бұйымдар, поливинихлоридтен және полиэтилен жасалған құбырлар, санитарлық-техникалық бөлшектер және пластмассадан жасалған бұйымдар, машина жасау мен құрылыс үшін синтетикалық материалдардан жасалған бөлшектер мен жинақтаушы бұйымдар шығару игеру үшін перспективалы бағыттар болып табылады.

Құрылыс материалдарының өнеркәсібі
Астана қаласында құрылыс жұмыстарының кеңеюін ескере отырып, құрылыс материалдары мен конструкцияларының өнеркәсібі өзінің жетекшілік рөлін, әсіресе темір бетон және бетон бұйымдары мен конструкцияларын, тауарлық бетонды өндіруде және жеткізуде сақтайды.
Экологиялық талаптарды ескере отырып, басқа құрылыс материалдарын кірпіш, қабырғалық блоктар, құрылыс керамикасы, соның ішінде құбырлар, асфальт бетон өндіру, оларды шикізат көздеріне жақындату арқылы Ақмола облысының басқа елді мекендерінде дамытылатын болады.
Сол бір мезгілде қаланың өнеркәсіптік аймағында қаланың қажеттілігін қамтамасыз етуге, сол сияқты аймақаралық айырбас пен экспортқа бағдарланған:
пенобетоннан жасалған, керамзит және өзге де жеңіл заттармен толтырылған бетон және темірбетонның;
әшекейлеу материалдары - гранит, мрамор, силикат тақталар, ішкі жағын әрлеу үшін пластмассадан жасалған табақтар мен тақталар және т.с.с.;
ағаштан, алюминийден, пластмассадан, металл пластиктерінен, басқа композиттік материалдардан жасалған құрылыс материалдары мен конструкциялардың;
құрғақ құрылыстық қоспалардың;
ЖЭО-ның қалдықтары негiзiнде тиiмдi жылытқыштардың;
жеңiл желiмделген ағаш конструкцияларының жаңа өндiрiстері дамытылады.
Қаланың және қала маңындағы аймақтың автомобиль жолдарын салу және қайта жаңарту жөнiндегi белгiленетiн жұмыстар топырақ ерекшелiктерiн ескере отырып, асбест және резина ұнтақтарын, сұр бетонды, жылу энергетика орталықтарының күлiн, фосфор шлактарын және т.с.с, қолдану арқылы жамылғылардың экологиялық қауiпсiз, орнықты және үнемдi жаңа түрлерiн пайдаланып салынатын жол учаскелерiнiң құрылыс тәжiрибесiн зерттеуді қажет етедi.

Машина жасау және металл өңдеу
Саланың орташа мерзiмдi және ұзақ мерзiмдi перспективасында өндiрiс қуаттарын неғұрлым толық жүктемемен қамтамасыз етудiң, жаңа технологияларды игеру мен iшкi және сыртқы рыноктар үшiн бәсекеге қабiлеттi өнiм шығарудың есебiнен:
Павлодар трактор зауытының жаңа қазақстандық тракторы үшiн техникалар шлейфiне кiретiн машиналар мен жабдықтардың - нүктелi себу тұқым сепкiштерi және т.с.с. өндiрiсiн ұйымдастыру;
деңгейлес технологиялық интеграциялау мен кооперациялаудың артықшылықтарын пайдалана отырып құрастырушы өндiрiстердi бәсекеге қабiлеттi өнiмнiң жаңа буынын шығаруға қайта бағдарлау;
бәсекеге қабiлеттi жоғары технологиялы және ғылымды қажетсiнетiн өнiмдер шығару жөнiндегi шағын және орташа кәсiпорындардың жұмыс iстеп тұрғандарын қайта бейiмдеу және жаңаларын құру - орталықтан тепкiш насостардың, электротехникалық бұйымдардың, тұрмыс техникасының жаңа буындарын - электр кофеүккiштер, шырын ағызғыштар, электр шәйнектер, кофе қайнатқыштар, үтiктер және т.с.с. соның iшiнде белгiлi шетелдiк компанияларды тарту арқылы құрастыру өндiрiстерiнiң бiрiншi кезеңiнде ұйымдастыру;
металдардан жасалатын алуан түрлi бұйымдар шығаруды игерудi ұйымдастыру (есiк, торлар, тұрмыс құралдары, бау-бақша құралдары, спорттық тренажерлер және т.с.с.);
вагон жөндеу зауытында темiр жол платформалары мен жартылай жүк вагондары өндiрiсiн Ресейге және Орталық Азия елдерiне одан әрi экспортқа шығару арқылы қолда бар өндірістік әлеуеттің қолданылу тиімділігін көтеру көзделедi.
Шағын бизнес кәсiпорындарында iрi және орташа кәсiпорындармен өзара iс-қимыл негiзiнде стандартталмаған жабдықтар, қосалқы бөлшектер мен бөлшектер өндiрiстерi ұйымдастырылатын болады.
"Астанатехнопарк" ААҚ негiзiнде ауыл шаруашылығы техникасын шығару, жаңа инвестициялық жобаларды iске асыру көзделеді.
Экологиялық қауiпті құю өндірістерінде тазартқыш құрылымдарды қалпына келтiру, құйма бөлшектер мен бұйымдарды республиканың басқа аймақтарында сатып алуға бiрте-бiрте көшу көзделедi.
Қаладағы өңдеу өнеркәсiбiнiң басқа салалары қаланың және тұтасымен елдің қажеттіліктерiн ескере отырып шағын бизнес кәсiпорындарының негiзiнде дамытылатын болады.
Ғылымды қажетсінетін және жоғары технологиялы өндірістерді дамыту үшін:
мемлекеттік немесе аралас қаржыландырудың есебінен жеке меншік инвесторлардың күші келмейтін ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар орталықтарын құру;
өз құзыретінің шегінде тікелей инвестициялар тартуды қолдау, өнеркәсіптік-қаржылық топтар құру, өндірістік интеграцияның, соның ішінде шетелдердің қатысуымен басқа нысандарын енгізу жөніндегі шаралар жүйесін пайдалану;
қалалық бюджет қаражатының, тікелей мемлекеттік инвестициялардың есебінен қала үшін басым жобаларды іске асыруға қаржылай қолдау көрсету көзделеді.
Өнеркәсіпті дамыту жөніндегі белгіленген шараларды іске асыру 2005 жылға өнеркәсіп өнімін өндірудің көлемін 2000 жылмен салыстырғанда - 75%-ға, соның ішінде ауыл шаруашылығы азық-түліктерін қайта өңдеудің өнімдерін - 91%-ға, құрылыс материалдарын - 58%-ға, машина жасауды - 41-45%-ға арттыруға мүмкіндік береді. Өнеркәсіп өнімін өндіруде шағын бизнестің үлесі 2005 жылға 30-35%-ға жетеді.

Технологиялық парк құру
Еліміздің бас қаласы Астана қаласында дүние жүзінің дамыған елордалары сияқты идеялар тудыруды, жобалауды және ғылымды қажетсінетін әрі интеллектуальдық еңбектің үлесі үлкен, жоғары технологияларды енгізуді жүзеге асыратын инновациялық орталықтардың ұлттық кешені болуы тиіс. Сапалы білім алған жоғары білімді жас мамандардың айтарлықтай контингентінің Астана қаласында шоғырлануы "Астана-Технопарк" ААҚ негізінде "технологиялық парк" немесе "технополис" нысанында "ғылым және жоғары технологиялар орталығын" құру жолымен жоғары технологиялы тауарлардың дүниежүзілік рынокқа инновациялық бұзып өтуі үшін қажетті "интеллектуалдардың сыни жиынтығын" қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Технопарк құрудың негізгі мақсаты жаңа жоғары технологиялы өндірістерді дамыту, шағын және орта бизнеске жататын кәсіпорындарға алуан түрлі қызмет көрсету жолымен "Астана-Технопарк" ААҚ аумағында лизингтік-франчайзингтік және өнеркәсіптік (индустриалдық) аймақ ұйымдастыру болып табылады.
Технопарктің міндеттері қазіргі уақытта республикада теңдесі жоқ инновациялық өнімдер әзірлеу, "Астана-Технопарк" ААҚ-ның жанынан тиісті ғылыми, жобалау және тәжірибелік-конструкторлық бөлімшелер құру арқылы экономиканың түрлі салаларында қазіргі заманғы технологияларды енгізу болып табылады.
Информатиканы және ақпараттық технологияларды дамыту мақсатында технопарктің негізінде дайын бағдарламалық өнім шығарумен, сондай-ақ ғаламдық ақпараттық ресурстарды пайдалануға байланысты қызметтерді Қазақстан рыногына жылжытумен айналысатын шағын инновациялық кәсіпорындар құрылатын болады.
Технопарк құру инновациялық, мультипликативтік толқындардың таралу процесін жеделдетуге мүмкіндік береді, ол тұтасымен алғанда Қазақстан экономикасының барлық саласында ғылыми-техникалық прогреске қуатты серпіліс жасайды және елді дүниежүзінің орташа дамыған елдерінің деңгейіне шығаруға мүмкіндік туғызатын болады.

3.7. Шағын және орташа бизнес
Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуында шағын бизнес маңызды рөл атқаратын болады. Оның негiзгi мақсаты iшкi рынокты импортты алмастырушы тауарлармен және қызметтермен молықтыру, сондай-ақ жұмыспен қамтылғандардың санын арттыру болмақ.
Шағын кәсiпкерлiк өңдеушi өнеркәсiптiң жекелеген салаларында, мәдени-тұрмыстық мақсаттағы тауарлар мен құрылыс материалдары өндiрiсiнде, қолданбалы қолөнер өндiрiсiнде, қызмет көрсетулер саласында, ғылымды қажетсiнетiн және инновациялық (венчурлiк) өндiрiстердi дамытуда ең жоғары дамуға ие болады.
Шағын кәсiпкерлiктi дамыту мiндеттерiн шешу үшiн:
ауыл шаруашылығы шикiзатын өндірушілердің тiгiнен интеграцияланған құрылымдары, қайта өңдеушi кәсiпорындар мен сауда ұйымдарының түрлi нысандарын қалыптастыруға;
азық-түлiк тауарларын шығару жөнiндегi дайындау ұйымдарын, шағын қайта өңдеушi кәсiпорындарды, фирмалық дүкендер желiсiн құруға;
шағын өндірістер құру үшін тұрғын үй ғимараттарының және коммуналдық меншiктiң басқа да объектiлерiнiң бiрiншi және техникалық қабаттарынан жеңiлдiктi шарттармен үй-жайлар бөлуге;
кәсiпкерлiктi қолдау үшiн консультациялық орталықтарды, консальтингтiк және лизингтiк фирмаларды, сервистi, бизнес-орталықтарды және нарықтық инфрақұрылым объектiлерiн дамытуға жәрдемдесуге;
өндiрiстiк алаңдарды кәсiпкерлерге жалға өткiзу үшiн инфрақұрылымдық қамтамасыз ету арқылы бизнес-парктер, өнеркәсiптiк парктер, қолөнер аулаларын құруға жәрдем көрсетiлетiн болады.
Бәсекеге қабiлетті өнеркәсiптiк тауарлар өндiрудi реттеу үшiн оларды қаржыландыру ішiнара қалалық бюджеттен жүзеге асырылатын бизнес-орталықтар мен бизнес-инкубаторлар құрылатын болады. Бизнес-инкубаторлардың мүшелерiне техника мен жабдықтарды, сондай-ақ көлiк құралдарын лизингтiк негiзде беру көзделедi.
Бас қалада қолөнер өндiрiсiн кеңiнен дамыту және халықтық кәсiптердi жаңғырту мақсатында мамандандырылған бизнес-орталық құрылатын болады. Ол үш негiзгi кешендi: өндiрiстiк, көрмелiк және сауда кешенін қамтитын болады. Осы орталықтың құрылуы тек кәдесыйлық және басқа бұйымдардың шағын сериялы өндiрiсiн ғана емес, сондай-ақ сатып алушының тiлегi бойынша жеке тапсырыстарды жедел орындауды жүзеге асыруды ұйымдастыруға мүмкiндiк бередi.
Сауда және қызмет көрсету саласының кәсiпорындарын дамыту үшiн кәсiпкерлерге қажеттi өндiрiстiк және кеңселiк үй-жайларды бөлу көзделедi.
Қызмет көрсету мен сауда саласында шағын кәсiпорындардың өсуi күтiледi:
жеке қызмет көрсету мен коммуналдық қызметтер;
бiлiм беру және медициналық қызметтер;
автомобильдер мен үй жағдайында пайдаланылатын бұйымдарды жөндеу;
құрылыс-жөндеу жұмыстары;
бөлшек сауда;
ақпараттық-консальтингтiк қызметтер;
салық-салу, несиелендіру, сертификаттау, стандарттау, маркетингтік зерттеулер жүргізу, жарнама, дизайнерлік қызмет және т.с.с салалардағы қызметтер.
Шағын бизнесте оларды қолдану республикада халықаралық рыноктарда бәсекеге қабілетті өнімдер шығаруды жолға қоюға мүмкіндік беретін ғылымды қажетсінетін, инновациялық және венчурлік өндірістерді дамыту технологиялық парктердің негізінде жүзеге асырылатын болады. Осы құрылымдардың негізінде шағын инновациялық фирмалар оларды кейіннен сериялық өндіріске енгізу үшін перспективалық ғылыми зерттемелермен айналысатын болады.
Астана қаласында шағын бизнесті дамыту бағдарламасының негізгі бағыттарын іске асыру: шағын бизнес субъектілерінің өндірген өнімдерінің (жұмыстардың, қызметтердің) көлемін 2005 жылы - 25%-ға ұлғайтуға; шағын кәсіпкерлік субъектілерінің саны 14200-ге дейін жеткізуге мүмкіндік береді. 2005 жылға 10 мың тұрғынға келетін шағын кәсіпорындар саны 100 бірлікке жетеді. Бұдан әрі бұл көрсеткішті Шығыс Еуропаның орташа дамыған елдерінің деңгейіне - 300-350 бірлікке жеткізу көзделеді.

3.8. Азық-түлікпен жабдықтау және тұтыну рыногы

3.8.1. Бас қаланы азық-түлікпен қамтамасыз ету
Қаланы азық-түлікпен сенімді қамтамасыз ету мақсатында жергілікті шикізаттан сапалы, бәсекеге қабілетті тамақ өнімдерін өндіретін кәсіпорындар да, қала базарларына экологиялық таза, жас өнімдер жеткізетін ауыл шаруашылығы өндірушілері де қолдауға ие болады. Бағаларды төмендету мақсатында азық-түлікті тендерлік сатып алу жүргізілетін болады, ол бас қаланың азық-түлік рыногында бәсекелестік орта туғызады.
Тұрғындардың азық-түлікке қажеттілігін қанағаттандыру:
ауыл шаруашылығы өнімдерінің оларды өндіру үшін облыста тиісті табиғи-климаттық жағдайлар бар түрлерін пайдаланудың (жармалардың барлық түрін дерлік қоса алғанда, нан тағамдары, майлы дақылдар тұқымдары, картоп, тамыр жемісті және пияз текті көкөністер, капуста, кәді, асқабақ, ет, сүт, жұмыртқа);
ауыл шаруашылығы өнімінің бір бөлігін республиканың басқа аймақтарынан сатып алу (ет, картоп, көкөніс, бақша дақылдары, жемістер) бәсекелестік орта құруды қамтамасыз етеді;
азық-түлікті жақын және алыс шетелден (шай, кофе, қант, жемістер және басқалары) сатып алудың есебінен жүзеге асырылатын болады.
Астана қаласының халқын азық-түлікпен жабдықтауды қамтамасыз етуді жақсарту үшін:
жақын орналасқан облыстардың аймақтары бойынша ауыл шаруашылығы өнімін өндірудің тұрақты мониторингін жүзеге асыру, қайта өңдеуші кәсіпорындарға ауыл шаруашылығы шикізатын әлеуетті жеткізушілердің деректер базасын құру;
азық-түлiк өндiрудiң тұйық циклiн және демек, шығындар мен өткiзу бағасын төмендетудi қамтамасыз ететін ауыл шаруашылығы өндiрушiлерiнiң, банктердiң, қайта өңдеушi кәсiпорындардың, сауданың, көлiктiң тiгiнен интеграцияланған бiрлестiктерiн құруға жәрдем көрсету;
қаланың әр түрлi аудандарында ауыл шаруашылығы өнiмдерiн сату бойынша маусымдық жәрмеңкелер өткiзу;
бас қалада сатылатын азық-түлiк тауарларының сапасын сертификаттауды жүзеге асыру көзделедi.
Бас қаланың азық-түлiктiк қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн елдiң агроэкономикалық әлеуетiн пайдалануды күшейтумен, ауыл шаруашылығы өнiмдерiн өнеркәсiптiк қайта өңдеу көлемiн ұлғайтумен, бас қаланың азық- түлiктiк белдеуiн құрумен қатар, оны тұтынудың жалпы көлемiнiң 30%-на дейiнгi шегiнде ассортименттiң алуан түрлiлiгiн және бәсекелес орта құру мақсатында бас қалаға импорттық азық-түлiк жеткiзу көзделедi, бұл азық-түлiк тәуелсіздiгі өлшемiне сәйкес келедi.

3.8.2. Тұтыну рыногы
Орта есеппен жан басына шаққанда ақшалай кiрiстердiң және тиiсiнше тұтыну шығыстарының көлемi бойынша Астана қаласы республикалық орташа деңгейден 1,6 еседен астам асып түседi және бұл үрдiс осы Бағдарламаны iске асыру барысында нығая түседi.
Тұтыну нарығының тиiмдi жұмыс істеуiн қамтамасыз ету үшiн:
коммерциялық ақпарат орталықтарын, әртүрлi консультативтiк орталықтар; сұранысты және нарық сыңайын, соның iшiнде әлемдiк нарықтың сұранысын және сыңайын зерделеу жөнiнде маркетингтiк орталықтар; жарнамалық агенттiктер; патент және лицензия бюросын; келiсiм-шарттар жасау жөнiнде қызметтер құру;
сатып алу-өткiзу операцияларының толық кешенiн жүзеге асыратын кәсiпорындар негiзiнде көтерме сауда құру;
сауда орталықтарын және кешендерiн; ірi әмбебап дүкендерді, әркiм өзiне-өзi қызмет ететiн дүкендерді, сөрелер арқылы тауар сатудың дәстүрлі нысандарындағы дүкендерді; дүкен-қоймаларды; бұл үшін бөлінген арнайы орындарда ұйымдастырылатын көше жәрмеңкелерi және базарларды; көлiк магистральдары бойында сауда қызметін көрсетуді; адам көп жүретiн жерлерде бөлшек сауда үшiн пайдаланылатын автоматтарды қамтитын бөлшек сауда желісін дамыту қажет.
Бұл ретте:
отандық тауар өндiрушiлердi қолдау негiзiнде iшкi рынокты қорғау және кеңейту;
тауар қозғалысының тұрақты жүйесiн қамтамасыз ететін және монополизмнiң пайда болу мүмкіндігінің алдын алатын бәсекелес орта қалыптастыру;
өткiзiлетiн тауарлардың сапасы, қызмет ету деңгейi, заңнама және тұтынушылардың құқықтарын қорғау нормалары сақталуы тұрғысынан тұтыну нарығын бақылауды күшейту қамтамасыз етiлуге тиiстi.

3.9. Өндірістік инфрақұрылым

3.9.1. Көлік және байланыс
Қала көлігі мен байланысы жұмысының және дамуының мақсаты Астана қаласы тұрғындарының, кәсіпорындарының және ұйымдарының көлік пен байланыстың сапалы қызметіне қажетін қанағаттандыру болып табылады.
Осыған байланысты қала көлігі мен байланысының негізгі міндеттері:
қалада, оның төңірегінде және Ақмола облысының жақын аудандарында ұтымды көлік жүйесін қалыптастыру;
өткінші тасымалдарды қала аумағының сыртына шығару;
қала автомобиль көлігінің теріс экологиялық әсерін азайту;
қала көшелерінде қозғалыс қауіпсіздігін арттыру;
қала жолаушылар көлігін экономикалық қолдау;
телекоммуникация мен байланыс жүйелерінің қызмет аясын кеңейту болып табылады.
Қаланың оңтайлы көлік жүйесін қалыптастыру мақсатында:
Астана - Алматы учаскесіндегі темір жол қатынасын нығайту, байланысты жаңғырту, бұл жолаушылар поезының жолда жүру уақытын 5 сағатқа қысқартады, осы қалалар тұрғындарының жедел барып-қайтуын кеңейтуге мүмкіндік береді.
Астананың Семеймен, Өскеменмен, Қызылордамен, Атыраумен, Ақтаумен тіке жолаушы темір жол қатынасын орнату;
Щучье-Бурабай курорт аймағы, Көкшетау, Петропавл, Қарағанды бағыттарында электрпоездармен қала маңына жолаушылар тасымалдауды кеңейту;
Бурабай курорт аймағына тірелетін Алматы - Қарағанды - Астана - Щучье - Көкшетау автомагистралын қайта жаңартуды аяқтау;
темір жол вокзалы мен әуежайдың арасында шапшаңдатылған қатынасты ұйымдастыру үшін Есіл өзені арқылы автомобиль көпірін және қала - Есілдің сол жақ жағалау бағытында Есіл өзені арқылы екі көпір салу;
халықаралық әуежай құрылысын аяқтау;
шағын авиация және тікұшақтар есебінен жергілікті авиажелілерін кеңейту;
Өткізу қабілеттілігі 400 жолаушы/сағат қалалық аэровокзал кешенін салу;
Астана қаласының санитарлық аймағы шекаралары шеңберінде айналма автомобиль жолын жобалауды жүргізу;
300 км щеңберінде қаланың көше-жол желілерін қайта жаңарту және көріктендіру;
қаланың төмен учаскелерінде жабық түрдегі нөсерлік кәріз жүйесін кеңейтуді көздеу;
қала тұрғындарына қосымша сапалы қызмет ету үшін шағын автобустар паркін ұйымдастыру;
айналып өтетін автожол негізінде қалада және оның сыртында электр көлігінің жаңа бағыттарын зерделеу және салуды бастау көзделеді.
Қалалық автомобиль көлігінің теріс экологиялық әсерін азайту мақсатында:
автокөлік кәсіпорындарын қаланың шетіне және оның санитарлық аймағының сыртқы шекараларына орналастыру;
экологиялық талаптар ескеріле отырып, қала аумағы бойынша автомай құю станцияларын орналастыруды реттестіру және отын мен жағар материалдардың экологиялық таза түрлерін сату жөнінде бақылауды күшейту;
қала кәсiпорындарының, ұйымдарының және тұрғындарының автомобиль паркiн экологиялық талаптарға сәйкес келтiру;
қала көшелерi мен алаңдарында, әсiресе, инженерлiк жағынан қамтамасыз етілген iрi сауда орталықтары мен рыноктарының маңында автомобиль тұрақтары жүйесiн реттестіру;
жаңа троллейбус желiлерiн салу және жұмыс істеп тұрғандарын қайта жаңарту, қала - Есiлдiң сол жақ жағалауы толассыз трамвай желiсiн салу есебiнен қалада жер үстi электр көлiгiн одан әрi дамытуды қамтамасыз ету көзделуде.
Қала көшелерiндегi қозғалыс қауiпсiздiгi мақсатында қозғалысты автоматты басқарудың "Қала" жүйесi іске асырылатын және АБЖ жобасы құрамында қалалық жолаушылар көлiгiн бақылап отыратын бiртұтас орталық диспетчерлiк пункт құрылатын болады;
қалаға кiре берiсте шеттен келген және өткiншi автокөлiк үшiн ірi автотұрақтар ұйымдастырылатын және салынатын болады.
Өткiншi тасымалдарды қала аумағынан шығару мақсатында:
Солтүстiк және Шығыс өткiншi автомобиль жолы айналма учаскесiн;
темiр жол айналмасын (24 километр);
Қырқыншы станциясында жүк терминалын салу көзделуде.
Қала жолаушылар көлiгiн қолдау және жаңарту үшiн 100 автобус, 100 шағын автобус және 40 троллейбус сатып алуға қаражат қарастыру қажет.

Телекоммуникация және байланыс жүйелерiнiң сапалы қызмет аясын кеңейту мақсатында:
қаланың цифрлы телекоммуникация желiлерi деңгейiн 100% дейiн жеткiзу;
смарт-карточка технологиялы әмбебап таксофондар орнату жөнiндегi жобаны iске асыруды жалғастыру;
"ДАМА" спутник жүйесi мүмкiндiктерiн кеңейту;
Халықаралық Коммутация Орталығының (ХКО) құрылысын аяқтау;
желiнi жаңғырту есебiнен қала тұрғындарын телефондандыру деңгейiн 100 тұрғынға 30 бiрлiкке дейiн жеткiзу;
монополиясыздандыруды ескере отырып, қала байланысы жүйелерiн дамыту және бәсекелес орта құру үшiн әлеуметтiк пайымды, икемдi тарифтiк және инвестициялық саясат жүргiзу талап етіледі.

3.9.2. Электр мен жылу энергиясын, газ бен суды өндiру және
бөлу

Қаланың қажетiн және экологиялық талаптарды ескере отырып, саланың дамуы:
бөлгiш жылу және электр желiлерiн дамытуды;
тiршiлiк әрекетінің барлық саласында энергия үнемдеу іс-шараларын іске асыруды;
Ишим қаласынан (Ресей) Петропавл, Көкшетау қалалары арқылы Қарағанды қаласын қоса отырып, жаңа газ құбыры құрылысының жобасын iске асыруды көздейді.
Жылудың құрамдас көздерін пайдалану отын-энергетика ресурстарын пайдалану тиімділігін арттырады, экологиялық зиянды қалдықтарды және қоршаған ортаға түсетiн салмақты азайтуға мүмкiндiк бередi.
Көмiр кен көзiнiң жақындығы ескерiле отырып, оның одан әрi пайдаланылуы және аймақтың экологиялық проблемаларын шешудiң басымдығы негізге алына отырып, газға көшу мүмкіндігі көзделінеді. Электр қуатын жылыту үшін пайдалануды энергия қуатының осы түрінің құны жоғары болуынан лажсыз шара ретінде қараған жөн. Энергиямен жабдықтаудың сенімділігін қамтамасыз ету мақсатымен жеке, аудандық, махаллалық қазандықтар салынуы мүмкін.
Инженерлік желілер жергілікті жағдайларды ескере отырып, энергиялық тиімді технологияларды пайдалану (оқшаулау, төсеу әдістері және басқалары), тауар өнімін берудің жоғары сапасын және сенімділігін қамтамасыз ету арқылы дамыту көзделуде.
Энергия үнемдеуші іс-шараларды іске асырудың негізі ретінде энергия ресурстарын есепке алудың осы заманғы жүйесін енгізу көзделуде.

Қала экономикасын энергия үнемдеу қалпына көшіру, энергетика саласында осы заманғы технологияларды пайдалану:
энергияның жұмыс істеп тұрған көздерін барынша тиімді пайдалануға;
атмосфераға қалдықтар шығаруды қысқартуға;
қаланың энергетикалық желілерін салуға және пайдалануға қосымша шығыстарды төмендетуге мүмкіндік береді.

Қаланы сумен жабдықтау саласында:
Вячеслав су қоймасынан су ағызғының үшінші тармағын салу;
Ертіс - Қарағанды арнасының суын Есіл өзенінің жоғарғы сағасына жіберу жөніндегі құрылғының құрылысы;
абоненттердің және тұрғындардың суды тұтынуын толық өлшеп есепке алуды ұйымдастыру;
қаланың салынған бөлігінде құбырларды орсыз (үңгірлеп) тарту бойынша жаңа технологиялар енгізу;
сумен жабдықтау және су қашыртқы желілерін қайта жаңарту;
су айдаудың жұмыс істеп тұрған кәріздік станцияларын қайта жаңарту және жаңғырту;
қала аэрациясы станциясының лайлы алаңдарының кепкен тұнбасын жарату мәселесін шешу;

Жинақтаушы-буландырушы Талдыкөлдің суын қала қажетіне: суаруға, көшелерге және жасыл желекке бүркуге, құрылыс индустриясына пайдалануға;
жердің жоғарғы қабаты суларын (Шерубай-Нұра өзені және Сілеті су қоймасы) және жер асты суларын (Ақмола, Рождественское, Нұра кен көздері және басқалары) бас қаланы сумен қамтамасыз етудің қосалқы көзі ретінде қарау мүмкіндігі көзделуде.

3.10. Әлеуметтік даму

3.10.1 Халық
Ұзақ мерзімді келешекте бас қаланың тұрақты тұрғындарының санын 500 -700 мың адам, ал 2005 жылға дейін - 380-390 мың адам шамасында шектеу көзделуде. Бас қала тұрғындары өсуінің негізгі көздері тұрғындардың табиғи өсімі және республиканың басқа аймақтарынан реттелмелі көші-қон болатыны пайымдалуда. 2005 жылы тұрғындардың туу коэффициенті (халықтың 1000 адамына алғандағы өлім-жітім саны) - 14, өлім-жітім коэффициенті (халықтың 1000 адамына алғандағы өлім-жітім саны) - 9,8, халықтың табиғи өсімі - 4,2 болмақ.
Тұрғындардың реттелмелі көші-қоны өзге экономикалық және әлеуметтік мағынаға ие болуға тиіс. Бас қаланың өсуі оған республиканың басқа аймақтарынан жақсы оқып үйретілген, жоғарғы кәсіби жастарды тарту есебiнен неғұрлым белсендi тұрғындарды шоғырландыру жолымен қамтамасыз етiлетiн болады.

3.10.2. Тұрмыс деңгейі
Бас қаланың әлеуметтiк дамуы тұрғындардың тұрмыс деңгейi мен сапасын арттыру үшiн жағдайлар мен алғы шарттар жасауға бағдарланатын болады, бұл тұрғындардың табыстарының өсуiнен, жұмыссыздықты азайтудан, әлеуметтiк инфрақұрылымға, ақпаратқа қол жеткiзiлуден, адам құқықтарын қамтамасыз етуден, халықты әлеуметтiк қорғау дәрежесiн арттырудан, мәдени, ұлттық және дiни қатынастарды жақсартудан тұрады.
Шағын және орта кәсiпорындар түрiнде іс жүзiндегi өндiрiстердi кеңейту және жаңаларын ашу, олардың негiзiнде жұмыс iстеушiлер санын өсiру есебiнен экономикалық қызметтiң барлық саласында жұмыс орындары санын арттыру көзделуде. Жұмыс iстеушiлердiң негiзгi үлесi қызмет көрсету саласына келетiн болады. Ресми жұмыссыздық деңгейi 3-4%-дан аспайтын болады.
Кедейлiк шегiнен төмен тұратын адамдар саны азайтылмақ. Халықтың ақшалай кірістері 1,9 есе өсетiн болады.

3.10.3. Бiлiм беру және ғылым
ХХI ғасыр технологияларын игеруге және Қазақстанның болашақ гүлденуiн қамтамасыз етуге қабiлеттi адами ресурстарды қалыптастыратын саласы ретiнде бiлiмнiң жаңа мазмұнын дамыту көзделуде.
Мектепке дейiнгi және орта жалпы бiлiм беру ұйымдарының саны тұрғындардың өсуiне сәйкес артатын болады және белгiленген нормативтерге жетедi. Мектеп жасындағы балаларды мiндеттi жалпы орта бiлiммен толық қамтуға қол жеткiзiлетiн болады. 5-6 жастағы балалардың мiндеттi мектепке дейінгі дайындығы көзделуде.
Кемi 5 орта мектеп, сондай-ақ 5 орта мектепке және немiс iзгiлiк-бiлiм беру кешенiне жапсарлас құрылыс салу жоспарлануда. Республиканың дарынды балалары үшiн қазақ тiлi мен әдебиетiн тереңдетiп оқытатын республикалық мектеп-интернаттың филиалын ашу белгiленiп отыр.
Жетiм балалар және ата-аналарының қарауынсыз қалған балалар үшiн балалар үйiн, дамуында кенжелеп қалған балалар үшiн мектеп-интернат ашу көзделуде. Мектепке дейiнгi және орта жалпы бiлiмнiң, соның iшiнде мемлекеттiк тiлде оқытатын ұйымдар желiсi одан әрi дамытылмақ.
Оқу орнын және бiлiмдiк бағдарламалар таңдауға азаматтардың еркiндiк құқығын іске асыруға мүмкiндiк беретiн бiлiм берудiң мемлекеттiк емес ұйымдары одан әрi дамитын болады.
"Бағдар" жалпы орта бiлiмдiк (бейiндi) мектебін кәсiптік мектеп етiп қайта ұйымдастыру, аграрлық техникалық колледжін экономика, технология және тамақ өндiрiсiн стандарттау колледжi етiп қайта бейiмдеу жолымен бастауыш және орта кәсіптiк бiлiм беру мекемелері желiсi сақталатын және одан әрі дамитын болады.
Қазақ тiлiнде оқытылатын орта кәсiптiк бiлiмi бар бiлiкті жұмысшылар мен мамандар даярлау ұйымдастырылмақ және даярланбақ.
Қалалық бюджет есебінен кәсіптік мектептерге және колледждерге оқушылар қабылдауды кеңейту көзделуде.
Ғылым мен өндiрiс арасындағы байланыс нығайтылып, одан әрi даму алады. Осы саясат шеңберiнде дәстүрлi оқу процесiмен және кәсiпкерлiкпен, ғылыми зерттеулермен, жаңалықты қызметпен ұштасатын, оқу ғылыми-өндiрiстiк процесс (университет - технопарк) болып табылатын, ұйымдық құрылым жасалмақ.
Бас қалада биологиялық және аграрлық бейіндегі ғылыми орталықтар, атап айтқанда, ботаника бауын жасау көзделуде.
Жаңа ғылыми орталықтар даярлығы жақсы, жоғары білікті ғылыми және педагогикалық кадрлар ағынына ықпал ететін болады.
Бас қаланың ғылыми-техникалық әлеуетін дамыту үшін қажетті мамандықтар бойынша диссертациялық кеңестер желісі кеңейтілмек.

3.10.4. Денсаулық сақтау
Денсаулық сақтау жүйесін дамыту медициналық көмекке қол жеткізу деңгейін сақтауға және жүйелі түрде арттыруға, саланың алдын алушылық бағыттылығын, оның осы заманғы талаптарға және қоғамның нарықтық жағдайларына сәйкестігін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Бас қаланың тұрғындарына медициналық қызмет ету жүйесін одан әрі жетілдіру көзделуде, олар денсаулық сақтау мекемелерінің меншік нысандарына қарамастан, сапалы және толық көлемде медициналық көмекпен қамтамасыз етілуге тиісті.
Бас қаланың денсаулық сақтау жүйесі дамуының басым бағыттары:
тұрғындарға бастапқы материалдық-санитарлық көмекті қамтамасыз ету;
жалпы практикалық дәрігерлері, отбасылық дәрігерлер институтын, отбасылық дәрігерлік амбулаторияларды дамыту;
денсаулық сақтаудың материалдық-техникалық базасын нығайту, алдын ала емдеудің, диагностиканың және емдеудің осы заманғы технологияларын енгізу;
денсаулық сақтауды қаржыландыруды қымбат тұратын стационарлық көмектен амбулаториялық-емханалық көмекке қайта бағдарлау;
жұқпалы аурулардың алдын алу және төмендету жөнінде жұмысты күшейту, қаланы әлеуметтік мәнді аурулардан да аумақ ретінде сертификаттау;
Медицина Академиясы негізінде медициналық білім жүйесін жетілдіру және медицина ғылымын дамыту;
халықаралық ынтымақтастықты дамыту және денсаулық сақтауға шетел инвестицияларын тарту;
салауатты өмір салты жүйесін қалыптастыру;
бас қала тұрғындарының санитарлық-эпидемиологиялық саулығын қамтамасыз ету болмақ.
Денсаулық сақтауды дамыту бағдарламасы шеңберінде жедел жәрдемнің жаңа қалалық станциясының құрылысы, аз қамтылған азаматтар үшін муниципальдық аурухана, темір жол ауруханасы, республикалық клиникалық аурухана және N 5 балалар емханасы негізінде үш клиникалық-диагностикалық емхана, 50 орындық хоспис, 50 орындық дағдарыс орталығы және медбикелік күтімдегі аурухана ашу жоспарлануда.
2005 жылы тұрғындарға кепілді медициналық көмек көлемі 2273,7 млн. теңге болады.

3.10.5 Тұрғын үй құрылысы және тұрғын үй рыногы
Астананың бас қала ретінде дамуы тек әкімшілік және іскерлік қызметтерді жүзеге асыруды емес, тұрғындар тұрмысының, өмір сүру жағдайының жоғары сапасы мен деңгейіне жетуді көздейді. Осыған сәйкес бас қалада тұрғын үй құрылысы басым дамуға ие болады.
Қала құрылысы сәулет-қала құрылысы кеңесiнiң ұсынымдарын ескере отырып, дамудың бас жоспарына сәйкес салынатын болады.
Бас қаладағы тұрғын үй саясатының негiзгi бағыттары:
халықаралық стандарттарға сәйкес келетiн көркейту деңгейiмен, қаланың климаттық жағдайларын ескере отырып, аса жайлы жаңа тұрғын үйлер құрылысына артықшылық беру;
тұрғындардың қажетін және әл-ауқатын ескере отырып, оларға ұсынылатын тұрғын үйдiң сан алуандығын (көп қабатты үйлер, коттедждер, дербес салынатын үйлер) арттыру;
ведомстволық, муниципальдық және жеке меншiк дербес тұрғын үйлердi ұтымды ұштастыру;
өркениеттi тұрғын үй нарығын қалыптастыру риэлтер бизнесiнің қалыптасуы мен дамуы болмақ.
Осы заманғы талаптарға сәйкес келмейтiн ескi салынған үйлердi анықтау және бұзу мақсатымен бар тұрғын үй қорын түгендеу көзделуде. Түгендеу нәтижесiнде, қайта жаңартудан кейiн табысы аз, әлеуметтiк әлсiз азаматтар үшiн муниципальдық тұрғын үй ретiнде және күрделi жөндеуге немесе жаңғыртуға жататын, ескi құрылыста салынған тұрғын үйлерден көшiрiлген азаматтардың уақытша тұруы үшiн пайдалануы мүмкiн үйлердi анықтау жөн.
Жыл сайын кемiнде 130 мың шаршы метр тұрғын үй бере отырып, тұрғын үй құрылысына 2001 жылғы 6,6-дан 2005 жылы 7,2 млрд. теңгеге дейiн жұмсалатын болады.
Тұрғын үй құрылысын қаржыландыру кезiнде республикалық бюджет қаражатынан кәсiпорындардың және ұйымдардың өз қаражаттарына, тұрғындар қаражатына, шетелдiк инвестицияларға бiртiндеп көшу жүзеге асырылатын болады. Жеңiлдiк жағдайларда дербес тұрғын үй құрылысын ұзақ мерзiмді ипотекалық несиелендiру, сондай-ақ құрылыс жинақтары жүйесi одан әрi дамитын болады. Тұрғын үй құрылысы бағдарламасында ипотекалық несиелендiру тетiгiн жетiлдiру, қосымша инвестициялық қаражат тарту үшiн жағдайлар жасау көзделедi.
Тұрғын үй құрылысын қаржыландырудың қосымша көздерi:
тұрғын үйлерді бұзудан кейiнгi босаған жер алаңдарын сатудан;
арнайы тұрғын үй құрылысына муниципальдық бағалы қағаздар шығарудан алынған қаражат болуы мүмкiн.

3.10.6. Мәдениет және спорт
Бас қаланың өзiндiк мәдениетiнiң, қазақ мәдениетiнiң, барлық басқа ұлттық мәдениеттiң жаңаруын және дамуын, Қазақстан халықтарының мәдени-рухани құндылықтарының үздiк жетiстiктерiн насихаттауды және таратуды көрсететiн бiртұтас мәдени-ақпараттық кеңiстiк қалыптастыру көзделуде.
Талантты жастарды қолдау бағдарламасы жүзеге асырылады. "Шабыт" шығармашылық жастарының дәстүрлі фестиваль-конкурсын өткізу жалғастырылатын болады.
Мәдени және спорттық ұйымдар желiлерiн құру көзделуде. 2000-2500 орындық орталық залы бар мемлекеттiк филармония, 2500 орындық осы заманғы манежі бар мемлекеттiк цирк, жыл бойы iстейтiн хайуанаттар паркiн, Есiл өзенi жағасында аквапарк, көрме орталығы құрылысы салынбақ. Ботаникалық бақ және дендрарийдiң негiзiн салу, этно-мемориалдық парктi одан әрi дамыту, "Жерұйық" жаңа паркi құрылысы, "Жастар" сарайын, орталық мәдениет және демалыс паркiн қайта жаңарту көзделуде.
Салауатты және белсенді өмір салтын қалыптастыру мақсатында, қала паркінде футбол алаңдары кешені, ипподром, велосипед жолы, ат спорты кешені, теннис алаңдары, жаттығу жайлары, ескек арнасы, мұз спорты сарайы және шаңғы тебу сүрлеуі салынатын болады.

3.10.7. Туризм
Астана қаласының тартымды туристік кейпін жасау бас қаланың бәсекеге қабілетті туристік-рекреациялық саласын қалыптастыру туризмді дамытудың стратегиялық мақсаты болып табылады.
Астанада үкіметтік мекемелердің және дипломатиялық корпустың, іскерлік және қаржы құрылымдары өкілдерінің шоғырлануы әртүрлі мемлекеттер өкілдерінің қатысуымен бизнес-форумдар, конференциялар және симпозиумдар өткізудің шарты болып табылады, осыған байланысты көрмелік экспозициялық-жәрмеңкелік кешен салу өзекті болып табылады.
Астана қаласында жыл сайын туристік көрме өткізу, негізгі халықаралық туристік көрмелерге қатысу, жоғары сапалы жарнамалық материалдар, жол көрсеткіштер шығару және шет елдерде тарату, Интернет ғаламдық желісінде бас қаланың және ірі туристік фирмалардың WЕВ-сайтын жасау көзделуде.
Астана қаласында туристік қызметті дамытудың негізгі бағыттары:
экологиялық туризм. Туристер тартудың қосымша факторы сафари-туризм, орнитологиялық флористикалық туризм, шетел туристерінің "көшпелі тұрмыс" жағдайларында болуы, аңшылық, балық аулау болуы мүмкін. Шортанды-Бурабай курорт аймағының, "Қорғалжын" қорығының жақындығы экологиялық туризмді дамыту келешегінің шарты, осыған байланысты аңшылық шаруашылығы инфрақұрылымын жасау көзделуде;
объектілері бас қаланың жаңа сәулетті келбеті, осы заманғы мәдени мекемелер, қаланың әсем табиғи төңірегі болып табылатын ішкі танымдық туризм және демалыс.
Шортанды-Бурабай курорт аймағында осы заманғы халықаралық стандарттарға сәйкес келетін шипажайлар, демалыс үйлері және балалар сауықтыру лагерьлерінің құрылысы көзделуде.
Тұрғындардың негізгі бөлігінің төлем қабілетіне сай келетін, орташа сыйымдылықты арзан қонақ үйлер, қала кіре берісінде өткінші жолаушылар үшін қолайлы жол бойғы күту үйлері және кемпингтер желісін қалыптастыру жалғастырылатын болады.
3 жұлдызды муниципальдық қонақүй, ақпарат орталығы, туристік және қонақ күту бизнесі мамандарын, экскурсия жүргізушілер, аудармашы-жолбасшылар оқыту жөніндегі орталық кіретін, арнайы кешенді туристік орталық құрылысы көзделуде.

4. Аймақаралық экономикалық байланыстар

Астана қаласы өнеркәсібін оны азық-түлікпен және осы заманғы құрылыс материалдарымен қамтамасыз етумен байланысты салалардың басым дамуына біртіндеп қайта бағдарлау, сондай-ақ басқа салаларды материал көп жұмсалмайтын жоғары технологияға ауыстыру республиканың басқа аймақтарынан және импорт бойынша шикізат және материалдар жеткізуге тәуелділікті белгілі бір дәрежеде төмендетумен қатар жүретін болады. Қалада және облыста шығарылуы экономикалық жағынан тиімсіз, құрылысқа арналған шикізаттардың және материалдардың Астана қаласына жеткiзiлуi сақталады және өсе түсетiн болады.
Сонымен бiрге, жаңа өндiрiстердiң дамуы неғұрлым бәсекеге қабiлетті берушiлер және өнiм түрлерiн нарықтық қағидаттарда таңдауға негiзделген жаңа байланыстарды жолға қоюды қажет етедi.
Астана қаласының дамуы бас қаланың елдiң басқа аймақтарымен шаруашылық-экономикалық байланыстарының белгiлi бiр дәрежеде өзгеруiне және кеңеюiне, экспорт пен импорт географиясының және номенклатурасының өзгеруiне әкеледi.
Еліміздің бас қаласы Астанада жүзеге асырылып жатқан, қала құрылысы және экономикалық процестердiң әсерімен елдің өндіргiш күштерін оңтайландыру бағытында аймақтық және аймақаралық байланыстардың жаңа мультипликативтiк үрдiстерi және жүйесi қалыптасуда.
Аймақаралық экономикалық байланыстардың күшеюi бас қаланың ел экономикасына жаңа саяси және экономикалық-географиялық ықпалымен байланыстырылуда. Бұл процестер қаланың сол жақ жағалау бөлiгiндегi құрылыстың үлкен көлемiмен және оның қазiргi бөлiгiн қайта жаңартумен байланысты одан әрi жедел дамитын, сауда-экономикалық өзара қарым-қатынастардың жаңа аймақтық тәсiмдерiн қалыптастырудан, тiкелей байланыстар және жеткізiлiмдер орнатудан көрiнедi.
Бас қала аумағын кешендi салу жөнiндегi және оның осы заманғы сәулеттiк-көркемдік кейпiн қамтамасыз ету талаптарына сәйкес, Қазақстанның жұмыс iстеп тұрған кәсiпорындары негiзiнде жаңа жоғары сапалы құрылыс материалдары мен бұйымдарын шығарудың көлемiн арттыру, оларды өндіруді игеру қажет:
Шығыс Қазақстан, Қарағанды және Оңтүстiк Қазақстан облыстары кәсiпорындарында цемент;
Семей, Қарағанды және Рудный қалаларында жұмыс істеп тұрған зауыттарының қайта жаңарту негiзiнде қаптайтын және әшекейлейтін кiрпiш;
автомобиль жолдары құрылысы және жолды қайта жаңарту үшiн Павлодар мұнай өңдеу зауытында битумның жаңа жоғары сапалы маркiлерi;
негiзгi бөлiгi қазiргi уақытта Ресейден әкелiнетiн, құрылыс үшiн қажетті сортты металл қақтамасы және металл материалдарының басқа түрлерi;
су құбырларын және кәрiз желiлерi құрылысы үшiн үлкен диаметрлi құбырлар;
Семей, Павлодар және Талдықорған қалалары кәсiпорындарында кабель өнiмiнiң кеңейтiлген ассортименті;
Степногор және Қарағанды қалаларының линолеум шығаратын жұмыс істемей тұрған зауыттарында жоғары сапалы линолеум және басқа да еден қаптамалары.
Сонымен бiрге аймақаралық алыс-берiс және экспорт үшiн Астана қаласының, кәсіпорындары мен ұйымдары ұсынатын өнімдердің, жұмыстар мен қызметтердiң көлемi және номенклатурасы кеңейтiлетін болады.
Астана қаласында құрылыс материалдарының, бөлшектерiнiң және конструкцияларының жаңа озық түрлерiн игеру (алюминийден, пластмассадан, металлпластиктен, ағаштан) республиканың басқа аймақтарына және экспортқа өнiм берудiң номенклатурасын және көлемiн кеңейтуге мүмкiндiк бередi.
Орта мерзiмдi перспективада Ақтау қаласында әртүрлi мақсаттағы полистирол және Атырау қаласында полипропилен өндiрiстерiн қалпына келтiру көзделуде, бұл Астана қаласында шағын кәсiпкерлiк негiзiнде пластмассадан аралық және түпкiлікті тұтыну өнiмдерi өндірiстерін жедел дамыту үшін мүмкiндiктер туғызады. Мұндай өнiмдердiң артығы республиканың басқа аймақтарына, Ресейге және Орталық Азия елдерiне экспортқа шығарылуы мүмкін.
Астана қаласында құрылғалы отырған технопарктер және лазерлiк технологиялар орталығы аймақаралық байланыстарды дамыту және экспортты арттыру үшiн ерекше маңызға ие болады. Республиканың бас қаласы соның ішiнде экспортқа ғылымды қажетсінетін және жоғары технологиялар мен өнiмдер таратуға мүмкiндiк алады.
Белгiленiп отырған iс-шараларды iске асыру инвестициялар, жоғары және ғылымды қажетсінетін технологиялар мен өнімдер өткiзудің орталығы ретiнде бас қаланың жаңа кейпiн жасайды.
Қаланың дамуы тұтастай ел экономикасына едәуiр әсер етедi және мынадай сатып алу және сату есебiнен ел экономикасында тиiстi мультипликативтiк нәтиже туғызады:
шикiзаттар, материалдар және жабдықтар;
ұзақ пайдаланатын тауарлар;
азық-түлiк, дәрi-дәрмектер және басқа заттар.
Бұл, өз кезегiнде, жаңа жұмыс орындары санының өсуiне, тұрғындардың жұмыспен қамтылуына, өз өнiмдерiн Астана қаласына жеткізуші отандық кәсiпорындардың пайдасының өсуiне әкеледi.
Астана қаласы кәсiпорындарының басқа аймақтарға өнiмдер берудi кеңейтуi тұрғындардың сұранысын жақсы қанағаттандыруға және бәсекелестiктi дамытуға әкеледi, соның есебiнен рынокта тауарлар мен қызметтердiң бағасы төмендейтiн болады.

5. Бағдарламаны iске асыру тетiгi

Бағдарламаны республикалық деңгейде орындау үшiн оны іске асыру жөнiндегi Iс-шаралар жоспары әзiрленген, онда белгiленген iс-шараларды кезең-кезеңімен орындау көзделген. Iс-шаралардың кешенділiгi өкiмет пен басқарудың республикалық және жергiлiктi органдарының қызметін барынша үйлестiруге және мүмкiндiктерiн шоғырландыруға мүмкiндiк береді. Бағдарламаны iске асыру тетiгiнiң тиімдiлiгi Астана қаласының тұрмыс-тiршiлiк жүйесiнiң барлық бағыты бойынша мақсатты бағытталған және келiсiмдi iс-қимылдармен қамтамасыз етiледi.
Бұдан басқа, Бағдарламаны iске асырудың нақты шаралары мен тетiктерi Қазақстанның бас қаласын дамытуды көздейтiн республикалық, аймақтық және салалық бағдарламаларда көрiніс табатын болады.

6. Қажеттi ресурстар және оларды қаржыландыру көздері

Астана қаласының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2005 жылға дейiнгi мемлекеттiк бағдарламасын iске асыруға республикалық, жергiлiкті бюджеттердiң және халықтың қаражаты, шетелдік және отандық инвестициялар, халықаралық ұйымдардың гранттары және займдары пайдаланылатын болады.
2001-2005 жылдарға арналған осы бағдарламаны iске асыруға республикалық және жергiлiктi бюджеттер қаражатынан жұмсалатын есептi қажеттiлiк 255 млрд. теңге болады. Республикалық және жергiлiктi бюджеттерден бөлінетін қаражаттың нақты көлемi тиiстi жылға бюджеттер қалыптастыру кезiнде айқындалған мүмкiндiктерге сүйене отырып белгiленетiн болады. 2005 жылға шетелдік инвестициялар көлемi 2001 жылмен салыстырғанда, 2 есе өсуi мүмкiн және олардың жыл сайынғы көлемі 150 млн. АҚШ долларына дейінгі мөлшерде күтілуде. Олар негізінен, қызмет, мейманхана және мейрамхана бизнесіне, сондай-ақ жылжымайтын мүлікпен жүргізілетін операцияларға бағытталатын болады.
2001-2005 жылдарда шетелдік инвестицияларды, кәсіпорындардың және ұйымдардың, сондай-ақ тұрғындардың қаражатын қоса алғанда, негізгі капиталға тартылатын инвестициялардың жалпы көлемі 452 млрд. теңге болады.

7. Бағдарламаны іске асырудан күтіліп отырған нәтижелер

2005 жылға дейінгі кезеңге "Астананың гүлденуі - Қазақстанның гүлденуі" атты Астана қаласының әлеуметтік-экономикалық дамуының мемлекеттік бағдарламасы шараларын іске асыру нәтижесінде тиісті қызметтік-салалық құрылымымен және өндірістік-әлеуметтік инфрақұрылымымен, тіршілікті қамтамасыз ету жүйесімен, қала салу құрылымымен және сәулеттік-техникалық шешімдердің жоғары деңгейімен егемен Қазақстанның бас қаласы ретінде Астана қаласының жедел әлеуметтік-экономикалық дамуы үшін негіз қаланатын болады.

Қалада тек әкімшілік және іскерлік қызметтерді жүзеге асыруға емес, халықтың тұрмыс деңгейінің және әл-ауқатының жоғары деңгейіне қол жеткізуді қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін, сондай-ақ аймақаралық интеграциялық байланыстарды нығайту жолымен елдің барлық аймағының дамуына және гүлденуіне ықпал ететін үйлесімді дамыған астаналық орта қалыптасады.

* Анықтама үшін: 2000 жылы теңгенің АҚШ долларына орта есеппен алғандағы бағамы (бағалау) - 142,4.