О Концепции новой модели государственной службы Республики Казахстан

Указ Президента Республики Казахстан от 21 июля 2011 года № 119.


      Подлежит опубликованию в Собрании

      актов Президента и Правительства

      Республики Казахстан

      и республиканской печати

      В целях реализации Указа Президента Республики Казахстан от 1 февраля 2010 года № 922 "О Стратегическом плане развития Республики Казахстан до 2020 года" ПОСТАНОВЛЯЮ:

      1. Утвердить прилагаемую Концепцию новой модели государственной службы Республики Казахстан.

      2. Контроль за исполнением настоящего Указа возложить на Администрацию Президента Республики Казахстан.

      3. Настоящий Указ вводится в действие со дня подписания.

Президент


Республики Казахстан

Н. Назарбаев


  УТВЕРЖДЕНА
Указом Президента
Республики Казахстан
от 21 июля 2011 года № 119

Концепция новой модели государственной службы
Республики Казахстан
Содержание

      Раздел 1. Видение развития системы государственной службы Республики Казахстан

      Раздел 2. Основные принципы и общие подходы развития системы государственной службы Республики Казахстан

      Раздел 3. Инструменты реализации концепции

Раздел 1. Видение развития системы государственной службы
Республики Казахстан
Введение

      Профессионализация системы государственной службы, основанная на принципах меритократии, эффективности, результативности, транспарентности и подотчетности обществу, является важнейшим фактором в обеспечении конкурентоспособности системы государственного управления и качественного оказания государственных услуг населению.

      В настоящей Концепции представлен анализ текущей ситуации в системе государственной службы, определены основные направления формирования новой модели государственной службы Республики Казахстан и ключевые механизмы ее реализации.

      Настоящая Концепция станет основой для разработки законодательных и иных нормативных правовых актов, направленных на оформление новой модели и дальнейшую профессионализацию государственной службы Республики Казахстан.

1.1. Анализ текущей ситуации

      Развитие системы государственной службы Республики Казахстан тесно связано с процессами трансформации роли государства в годы независимости, становления политической системы, экономики, общественных отношений, оптимизации системы государственного управления.

      Для реализации целей и приоритетов независимой Республики Казахстан необходимо было создать эффективную систему отбора и продвижения кадров, обеспечить профессионализм и прозрачность деятельности государственного аппарата.

      Началом институционализации современной системы государственной службы независимого Казахстана стал Указ Президента Республики Казахстан, имеющий силу Закона, от 26 декабря 1995 года № 2730 "О государственной службе", позволивший сохранить кадровое ядро системы государственного управления и заложивший основы для развития государственной службы как важного института государства.

      Принятие Указа позволило урегулировать отношения на государственной службе путем установления принципов государственной службы, иерархии государственных должностей, определить правовой статус и установить социальные гарантии государственных служащих, ввести антикоррупционные ограничения.

      Следующей вехой в развитии государственной службы стала Стратегия "Казахстан - 2030", определившая в 1997 году в качестве долгосрочного приоритета государственного развития формирование профессионального правительства.

      Закон Республики Казахстан "О государственной службе" (далее - Закон), принятый в 1999 году, определил новый, отвечающий актуальным потребностям подход к формированию профессиональной и эффективной системы государственной службы и единой кадровой политики.

      В настоящее время Закон и соответствующие нормативные правовые акты, разработанные в его реализацию, регулируют вопросы поступления, прохождения и прекращения государственной службы.

      Действует уполномоченный орган по делам государственной службы и его территориальные подразделения.

      Вопросы поступления на государственную службу

      Конституционное право граждан на равный доступ к государственной службе реализовано посредством введения обязательного конкурсного отбора, механизм которого закреплен в Законе и иных нормативных правовых актах.

      Внедрение конкурсного отбора на государственную службу направлено на определение соответствия кандидата утвержденным квалификационным требованиям к административной государственной должности.

      Так, в соответствии с Законом конкурсный отбор при поступлении на административную государственную должность предполагает проведение уполномоченным органом по делам государственной службы тестирования на знание действующего законодательства о государственной службе, а также проведение конкурсной комиссией государственного органа собеседования с кандидатами.

      Формируется кадровый резерв государственной службы. Однако, исходя из сложившейся в настоящее время практики проведения конкурсного отбора, наблюдается некоторое недоверие со стороны граждан к объективности конкурсных процедур при поступлении на государственную службу.

      В этой связи, необходимо совершенствовать порядок конкурсного отбора на государственную службу и повысить его транспарентность.

      Вопросы обучения государственных служащих

      В настоящее время в системе государственной службы сформирована инфраструктура обучения, включающая в себя Академию государственного управления при Президенте Республики Казахстан, региональные центры переподготовки и повышения квалификации государственных служащих и иные организации образования.

      Ежегодно в среднем одна треть государственных служащих проходит обучение на курсах переподготовки и повышения квалификации, благодаря чему в течение трехлетнего периода обеспечивается стопроцентное обучение государственных служащих.

      Наряду с этим в настоящее время возникла необходимость модернизации системы управления качеством учебного процесса и включения инновационных методов обучения в учебные программы для государственных служащих.

      Система обучения государственных служащих должна быть направлена на развитие профессиональных знаний и умений, имеющих практическую значимость и отвечающих целям и задачам государственного органа.

      Кроме того, необходимо обеспечить эффективную координацию работы по обучению государственных служащих.

      Вопросы аттестации административных государственных служащих

      Согласно законодательству о государственной службе административные государственные служащие по истечении трех лет пребывания на должности проходят аттестацию, целью которой является определение уровня их профессиональной подготовки, правовой культуры и способности работать с гражданами.

      Процедура аттестации включает в себя представление на государственного служащего служебной характеристики непосредственным руководителем, отражающей профессиональные, личностные качества и результаты служебной деятельности аттестуемого служащего.

      Вместе с тем, в настоящее время возникла необходимость совершенствования процедуры проведения аттестации посредством ее ориентации на оценку качества и конечных результатов деятельности государственных служащих и обеспечения взаимосвязи итогов аттестации и карьерного роста.

      Вопросы мотивации государственных служащих

      В настоящее время действует единая система оплаты труда работников государственных органов, содержащихся за счет государственного бюджета и сметы (бюджета) Национального Банка Республики Казахстан.

      Данная система основана на коэффициентах и позволяет учитывать стаж и категорию занимаемой административной государственной должности.

      Определен порядок премирования, оказания материальной помощи и установления надбавок к должностным окладам работников государственных органов за счет средств государственного бюджета.

      Несмотря на стабильность, оплата труда государственных служащих остается недостаточно конкурентоспособной в сравнении с частным сектором.

      Так, согласно статистическим данным на 1 апреля 2011 года средняя заработная плата в системе государственной службы составляет 69 027 тенге, тогда как, для сравнения, средняя заработная плата в сфере строительства составляет 101 500 тенге, горнодобывающей промышленности - 133 309 тенге, финансовой и страховой деятельности - 148 680 тенге.

      Кроме того, отсутствие оценки качества деятельности государственного служащего ведет к слабой взаимосвязи между его трудовым вкладом и системой материальной, карьерной и моральной мотивации.

      Работа государственных органов часто характеризуется неэффективной организацией труда и отсутствием четкой системы социальной защищенности государственных служащих, что приводит к оттоку профессиональных кадров, в том числе с зарубежным образованием, в частный сектор, а также ведет к восприятию государственной службы как недостаточно престижного места для трудоустройства.

      Снижение кадрового потенциала не позволяет в полной мере обеспечить профессионализацию кадрового состава государственных органов, особенно на региональном уровне.

      Вопросы функционирования института ответственного секретаря

      В системе государственной службы введен институт ответственного секретаря, основной задачей которого является сохранение кадровой преемственности в работе государственных органов при смене политических государственных служащих.

      Вместе с тем, в некоторых центральных государственных органах отмечается высокая сменяемость руководящего состава, что отражается на эффективности деятельности государственных органов.

      Более того, учитывая, что должность ответственного секретаря является политической, назначение новых руководителей государственных органов на практике сопровождается сменой и самих ответственных секретарей.

      Вопросы формирования этики и имиджа государственных служащих

      Законодательство Республики Казахстан о государственной службе носит ярко выраженный антикоррупционный характер.

      Например, на государственную службу не может быть принято лицо, которое привлекалось к дисциплинарной ответственности за совершение коррупционного правонарушения, либо лицо, отказавшееся принять на себя ограничения, связанные с поступлением на государственную службу и установленные Законом.

      Закреплена норма по принесению присяги государственными служащими и принятию ими письменных ограничений, связанных с пребыванием на государственной службе.

      Действующий Кодекс чести государственных служащих Республики Казахстан определяет требования к морально-нравственному облику и деловым качествам государственных служащих.

      Уполномоченным органом по делам государственной службы и его территориальными подразделениями в ходе проверок осуществляется контроль соблюдения действующего законодательства о государственной службе и антикоррупционного законодательства.

      Однако результаты проверок нередко свидетельствуют о наличии в работе государственных органов нарушений действующего законодательства по вопросам поступления и прохождения государственной службы.

      Уполномоченным органом по делам государственной службы и его территориальными подразделениями на основе справки о выявленных нарушениях выносятся рекомендации руководителю государственного органа об устранении нарушений и привлечении к дисциплинарной ответственности соответствующих должностных лиц, проводятся заслушивания отчетов государственных органов на дисциплинарных советах с последующим вынесением рекомендаций.

      Вместе с тем, в настоящее время необходимо совершенствовать работу дисциплинарных советов.

      Вопросы оказания государственных услуг

      Важно отметить, что отношение населения к государственному аппарату в большей степени связано с качеством и доступностью государственных услуг.

      Действующие стандарты оказания государственных услуг устанавливают порядок оказания государственной услуги, нормативные и обязательные для выполнения значения показателей качества и доступности государственной услуги, порядок обжалования и контактную информацию, а также временные ограничения при оказании государственных услуг.

      Однако в настоящее время в деятельности государственных органов наблюдаются факты неэффективного организационного и информационного обеспечения при оказании государственных услуг, нарушения утвержденных стандартов оказания государственных услуг, что приводит к недостаточной степени удовлетворенности юридических и физических лиц качеством и доступностью государственных услуг.

      Недостаточный уровень профессионализма государственных служащих, проявления бюрократической волокиты и наличие административных барьеров при оказании государственных услуг негативно отражаются на имидже государственной службы и являются основной причиной неудовлетворенности населения и бизнеса работой государственных органов.

      Учитывая вышеуказанные проблемные вопросы, сегодня необходимо обеспечить дальнейшее поступательное развитие системы государственной службы и ее реформирование в тесной взаимосвязи с процессами модернизации государственного управления.

      Таким образом, с учетом положений Стратегического плана развития Республики Казахстан до 2020 года формирование новой модели и профессионализация государственной службы Республики Казахстан будут направлены на обеспечение результативной системы государственного управления.

1.2. Цель и задачи новой модели государственной службы

      В Стратегии "Казахстан - 2030" определены приоритеты развития государственной службы: "улучшение системы найма, подготовки и продвижения кадров"; "государственная служба как служение нации"; "создание и поддержка высокой репутации государственной службы", которые настоящей Концепцией заложены в основу формирования новой модели государственной службы Республики Казахстан.

      Новая модель государственной службы в первую очередь предполагает модернизацию понятия "государственная служба", которое должно стать синонимом понятия "служение нации (обществу)" и означать ориентацию на население как потребителя государственных услуг.

      Новая модель государственной службы ориентирована на признание важности человеческого фактора и проведение эффективной кадровой работы, что является ключевым фактором ее профессионализации.

      Новая модель государственной службы направлена на формирование эффективных кадровых механизмов - эффективный и прозрачный порядок поступления на государственную службу, возможность непрерывного профессионального развития государственных служащих, взаимосвязь результатов работы и системы поощрения.

      В новой модели государственной службы будет сформирован корпус высших административных государственных служащих, профессионально обеспечивающих эффективность реализации государственной политики, будут принципиально усовершенствованы механизмы поступления и прохождения государственной службы.

      Таким образом, исходя из положений Стратегии "Казахстан - 2030", триединой целью формирования новой модели государственной службы является следующее:

      1) эффективная кадровая политика и система управления человеческим капиталом в системе государственной службы;

      2) высокое качество оказания государственных услуг и эффективность деятельности государственных органов;

      3) положительный имидж и этика поведения государственных служащих.

      В соответствии с триединой целью задачами формирования новой модели государственной службы определяются:

      1) формирование новых и совершенствование действующих кадровых механизмов в системе государственной службы;

      2) повышение качества и доступности государственных услуг и ориентация деятельности государственных служащих на население как потребителя государственных услуг;

      3) обеспечение высокого статуса и престижа государственной службы, формирование этических норм поведения государственных служащих.

      Для обеспечения последовательного качественного кадрового обновления и профессионализации государственной службы будет модернизирована ее организационная структура и нормативная правовая база.

      Результатом формирования новой модели станет профессиональная государственная служба, ориентированная на результат и качественное оказание государственных услуг, а также соответствующая актуальным потребностям государственного социально-экономического развития.

1.3. Период реализации и ожидаемые результаты

      Реализация настоящей Концепции рассчитана на период с 2011 года до 2015 года и включает следующие этапы.

      На первом этапе (2011 - 2012 годы) предполагается реализация мер, направленных на достижение целевых индикаторов Стратегического плана развития Республики Казахстан до 2020 года:

      1) внедрение нового реестра должностей государственной службы, основанного на трех корпусах;

      2) улучшение процедур поступления на государственную службу и формирования кадрового резерва государственной службы;

      3) формирование базового образовательного центра по подготовке высококвалифицированных государственных служащих;

      4) внедрение обновленных программ обучения, основанных на технологиях и принципах системы государственного управления, ориентированного на результат;

      5) повышение эффективности деятельности кадровых служб государственных органов;

      6) введение системы оценки деятельности государственных служащих;

      7) введение новой системы оплаты труда государственных служащих;

      8) осуществление мер, направленных на повышение качества оказания государственных услуг, в том числе внедрение системы контроля качества оказания государственных услуг, развитие механизма обратной связи для оценки качества оказываемых государственных услуг.

      На втором этапе (2013 - 2015 годы) будут осуществлены долгосрочные меры по профессионализации государственной службы, такие как внедрение системы карьерного планирования, введение индивидуальных планов профессионального развития и обучения, расширение системы дистанционного обучения; совершенствование системы мотивации государственных служащих; создание автоматизированной информационной системы государственной службы; разработка двухуровневой системы управления административной этикой.

      На втором этапе будут проводиться мониторинг и оценка эффективности реализованных на первом этапе мер, на основе чего будут выработаны соответствующие нормативные правовые, методические и организационные предложения и рекомендации.

      Реализация настоящей Концепции обеспечит профессионализацию государственного аппарата, способного эффективно выполнять функции государства и оказывать качественные государственные услуги населению.

Раздел 2. Основные принципы и общие подходы развития системы государственной службы Республики Казахстан
2.1 Новая модель государственной службы

      В международной практике можно выделить две типовые модели государственной службы - карьерную и позиционную.

      Несмотря на существующие в данных моделях различия в порядке поступления и прохождения государственной службы, для них характерен ряд общих условий, обеспечивающих эффективность системы государственной службы. Первое - это разделение государственных служащих на политических "назначенцев" и профессиональных "исполнителей". Второе - это прием на государственную службу на конкурсной основе, что позволяет отбирать на государственную службу квалифицированных и компетентных специалистов и снизить возможности для патронажной системы отбора и продвижения кадров.

      Важной особенностью системы государственной службы за рубежом является высокий престиж и статус государственной службы.

      В настоящее время большинство стран предпочитает выстраивать смешанные модели государственной службы, учитывающие особенности национальной системы государственного управления.

      Во многих эффективных моделях государственной службы (Нидерланды, Сингапур, США, Италия) для разграничения процесса принятия политических решений от процесса их реализации действует институт старшей государственной службы, функциями которого являются выработка управленческих установок и проведение административной деятельности в соответствии с общей государственной политикой.

      Новая модель государственной службы Республики Казахстан будет оставаться смешанной, включая в себя элементы карьерной и позиционной моделей государственной службы.

      Вместе с тем, в новой модели государственной службы согласно Стратегическому плану развития Республики Казахстан до 2020 года будет четко прослеживаться корпусная вертикаль: политические государственные служащие, управленческий корпус "А" и исполнительный корпус "Б" административной государственной службы.

      Формирование новой модели предполагает утверждение к 2012 году нового реестра государственных должностей, основанного на трех корпусах.

      В корпус политических государственных служащих будут включены служащие, формирующие государственную политику, осуществляющие руководство отраслью (сферой) государственного управления, определяющие стратегические направления государственного развития в соответствующей сфере, а также служащие, назначение которых носит политико-определяющий характер.

      В состав политических государственных должностей будут отнесены следующие должности: первые руководители центральных государственных органов, органов, непосредственно подчиненных и подотчетных Президенту Республики Казахстан, их заместители, акимы областей, столицы и города республиканского значения и их заместители, а также ряд государственных должностей, перечень которых будет определяться Президентом Республики Казахстан.

      В новой модели в структуре административной государственной службы будет сформирован управленческий корпус "А", обеспечивающий реализацию политики, формируемой политическими государственными служащими, и взаимосвязь между принятием стратегических решений и их исполнением.

      Назначения на административные должности управленческого корпуса "А" будут осуществляться исключительно из кадрового резерва, для обеспечения эффективности его использования будет предусмотрена правовая норма, предусматривающая обязательность нахождения кандидата в кадровом резерве корпуса "А".

      Формирование политического кадрового резерва и кадрового резерва управленческого корпуса "А" административной государственной службы будет обеспечиваться Национальной комиссией по кадровой политике при Президенте Республики Казахстан на основе предложений государственных органов и акимов областей, столицы, города республиканского значения.

      Состав и положение о Национальной комиссии по кадровой политике будут определены Президентом Республики Казахстан.

      В новой модели государственной службы будет пересмотрен реестр политических государственных должностей и ограничено число политических государственных должностей, в том числе будут четко определены роль и степень ответственности лица, назначенного на должность ответственного секретаря, и разработан открытый, транспарентный, основанный на заслугах механизм его назначения.

      Учитывая приоритеты развития государственной службы, определенные Президентом Республики Казахстан, должность ответственного секретаря будет отнесена к управленческому корпусу "А", соответственно, полномочия, права, обязанности ответственных секретарей будут определены в рамках нормативных правовых актов, регулирующих деятельность данного корпуса.

      Также в целях сохранения преемственности в работе государственного органа будет устанавливаться срок, на который назначаются ответственные секретари, вне зависимости от периода пребывания в должности первых руководителей государственных органов.

      Отбор в управленческий корпус "А" административной государственной службы будет проводиться на основе постоянного рекрутинга из числа государственных служащих, отнесенных к исполнительному корпусу "Б", зарекомендовавших себя в качестве профессионально компетентных и эффективно работающих сотрудников.

      Расширение имеющегося кадрового потенциала и открытость системы государственной службы также будет обеспечиваться за счет так называемого механизма "социального лифта".

      Данный механизм позволит профессионально подготовленным кадрам, не являющимся государственными служащими, но занимающим руководящие должности в организациях государственного и частного сектора, участвовать в конкурсном отборе для включения в кадровый резерв корпуса "А".

      Критерии для зачисления в политический кадровый резерв и кадровый резерв управленческого корпуса "А" будут определены отдельным нормативным правовым актом по представлению уполномоченного органа по делам государственной службы.

      В частности, основанием для принятия решения о зачислении кандидата в политический кадровый резерв и кадровый резерв управленческого корпуса "А" административной государственной службы целесообразно определить следующие критерии:

      уровень и профиль образования,

      стаж и опыт работы,

      оценка профессиональных и личностных компетенций,

      соблюдение служебной этики,

      наличие письменной рекомендации политического государственного служащего либо административного служащего управленческого корпуса "А" с многолетним опытом работы на руководящих должностях.

      К кандидатам для поступления в управленческий корпус "А" будет применяться оценка профессиональных и личностных компетенций, значимых для эффективного исполнения государственным служащим функциональных обязанностей на управленческой должности.

      Механизмами конкурсного отбора в кадровый резерв управленческого корпуса "А" административной государственной службы станет проведение тестирования на основе профессиональных и личностных компетенций, а также профессионально ориентированного собеседования и экзаменов.

      Для формирования эффективного механизма, обеспечивающего при смене руководителя государственного органа, занимающего политическую должность, стабильность работы административных государственных служащих и внутриведомственную преемственность, будет устанавливаться срок пребывания государственного служащего в должности корпуса "А".

      Назначение на должность и освобождение от должности служащего управленческого корпуса "А" будет согласовываться уполномоченным органом по делам государственной службы на основании решения Национальной комиссии по кадровой политике при Президенте Республики Казахстан.

      Для обеспечения высокого уровня профессиональных и управленческих навыков предусматривается проведение ротации государственных служащих.

      Ротация государственных служащих будет проводиться на системной основе по следующим схемам: межуровневая ("центр - регион", "регион - центр"), межрегиональная ("регион - регион"), межсекторальная ("центр - центр"), что позволит обеспечить приток профессиональных кадров как в центральные государственные, так и местные исполнительные органы.

      Условия и порядок проведения ротации государственных служащих будут определены по представлению уполномоченного органа по делам государственной службы актом Президента Республики Казахстан.

      Для успешного проведения межуровневой и межрегиональной ротации государственной службы будет разработан механизм социального обеспечения, в том числе установления "надбавок" (региональных коэффициентов) к должностному окладу и будет обеспечено наличие жилищного фонда в регионах для государственных служащих, назначаемых в порядке ротации.

      Разделение действующих административных государственных служащих на управленческий корпус и исполнительный корпус будет осуществлено по должностному критерию (в соответствии с должностью, которую в настоящий момент занимает государственный служащий).

      В исполнительный корпус "Б" государственной административной службы будут включены государственные служащие, занимающие исполнительные должности (должности, не отнесенные к корпусу "А").

      Основной задачей государственных служащих корпуса "Б" станет реализация государственной политики (исполнительская деятельность) в соответствии с установками государственных служащих управленческого корпуса "А".

      С учетом положительной практики действующего реестра должностей административных государственных служащих по категориям, для должностей управленческого корпуса "А" и исполнительного корпуса "Б" административной государственной службы будут установлены категории.

      При формировании в структуре административной государственной службы корпусов "А" и "Б" предусматривается оптимизация действующего реестра должностей административных государственных служащих.

      Реестр государственных должностей, основанный на трех корпусах, будет утверждаться Президентом Республики Казахстан по представлению уполномоченного органа по делам государственной службы.

2.2. Совершенствование порядка поступления на государственную службу

      В международной практике поступление на государственную службу осуществляется на конкурсной основе, где основным принципом является принцип меритократии, то есть признание личных заслуг и достижений.

      Общей схемой конкурсного отбора является рассмотрение конкурсного пакета документов претендента и проведение тестирования, интервью, устных и письменных экзаменов, позволяющих оценивать профессиональные знания и опыт, а также личностные компетенции претендента на вакантную должность.

      Следует отметить, что в эффективных моделях государственной службы поступление на государственную службу и проведение конкурсного отбора неразрывно связано с формированием кадрового резерва.

      В новой модели порядок поступления на государственную службу будет принципиально усовершенствован путем внедрения двухэтапного конкурсного отбора, отличительными характеристиками которого станет расширение содержательной части конкурсных процедур и обязательное нахождение кандидата на вакантную должность в кадровом резерве административной государственной службы.

      В настоящее время уполномоченным органом по делам государственной службы проводится пилотный проект по двухэтапному конкурсному отбору, по результатам которого будет проведена соответствующая нормотворческая работа.

      В новой модели государственной службы на первом этапе конкурсного отбора уполномоченным органом и его территориальными управлениями будет проводиться отбор в кадровый резерв административной государственной службы. Иными словами, будет формироваться единая база данных кандидатов для поступления на государственную службу.

      Отбор в кадровый резерв административной государственной службы будет основываться на тестировании, определяющем уровень знания Конституции Республики Казахстан и законодательства о государственной службе, а также уровень профессиональных и личностных компетенций, значимых для эффективного исполнения государственным служащим функциональных обязанностей вне зависимости от отраслевой специфики государственного органа.

      Для проведения оценки профессиональных и личностных компетенций государственного служащего понятие "профиль компетенций государственного служащего" будет нормативно закреплено, что позволит использовать его как составную часть квалификационных требований к кандидатам на занятие административных государственных должностей.

      Уполномоченным органом по делам государственной службы для каждого уровня административной государственной службы (управленческого и исполнительного) будет утверждаться типовой профиль компетенций, на основе которого будут разрабатываться отраслевые профили компетенций.

      Новая программа тестирования будет дифференцирована в зависимости от уровня кадрового резерва:

      1) для первичного поступления на государственную службу, то есть для зачисления в кадровый резерв для занятия должностей исполнительного корпуса "Б";

      2) для карьерного продвижения государственных служащих корпуса "Б" и для зачисления в кадровый резерв для занятия должностей управленческого корпуса "А".

      Кандидату, успешно прошедшему конкурсное тестирование, будет выдаваться сертификат о зачислении в кадровый резерв, дающий ему право участия во втором этапе конкурсного отбора.

      Для претендентов, зачисленных в кадровый резерв административной государственной службы, предусматривается возможность прохождения стажировки в государственном органе.

      На втором этапе конкурсного отбора для назначения на вакантную должность государственный орган проводит конкурсный отбор только из числа лиц, зачисленных в кадровый резерв административной государственной службы в результате тестирования первого этапа.

      В ходе конкурсного отбора второго этапа будут применяться конкурсные процедуры, определяемые отраслевой спецификой и направлениями деятельности государственного органа.

      Уполномоченным органом по делам государственной службы для использования государственным органом на втором этапе конкурсного отбора будут определены типовые конкурсные процедуры: профильное (отраслевое) тестирование, а также собеседование (индивидуальное, групповое), экзамен, написание эссе.

      Каждый государственный орган по согласованию с уполномоченным органом по делам государственной службы будет самостоятельно определять вид конкурсной процедуры в соответствии с отраслевой направленностью его деятельности, спецификой и должностными обязанностями той или иной вакантной государственной должности, для занятия которой проводится конкурсный отбор.

      Для государственных органов будет усовершенствован механизм назначения на вакантную административную государственную должность в порядке перевода.

      Для повышения степени объективности и прозрачности собеседования с кандидатами на вакантную должность, проводимого конкурсной комиссией государственного органа, будут нормативно определены вопросы аудио- и видеонаблюдения хода собеседования, нормативно закреплены обязательность оповещения о проведении конкурсных процедур и право участия общественно-политических объединений, неправительственных организаций и СМИ в заседаниях конкурсных комиссий государственных органов.

      Также предусматривается установление персональной ответственности председателя и членов конкурсных комиссий государственных органов за качество и объективность проведенного конкурсного отбора.

      Таким образом, внедрение двухэтапного конкурсного отбора позволит эффективно использовать кадровый резерв государственной службы и обеспечить государственные органы профессионально компетентными кадрами.

2.3. Дальнейшее развитие системы обучения государственных служащих

      В мировой практике вопросы профессионального развития и обучения являются приоритетными в системе управления человеческим капиталом государственной службы.

      С учетом положений Стратегического плана развития Республики Казахстан до 2020 года будет значительно усилен статус Академии государственного управления при Президенте Республики Казахстан как базового образовательного центра по подготовке высококвалифицированных государственных служащих.

      Важнейшей мерой станет качественная модернизация содержательной части программ подготовки, переподготовки и повышения квалификации государственных служащих, в том числе обновление программ обучения на основе современных образовательных технологий и принципов системы государственного управления, ориентированного на результат.

      Программы подготовки, переподготовки и повышения квалификации государственных служащих станут более гибкими и будут учитывать лучшую мировую практику функционирования системы государственного управления и государственной службы.

      С учетом разделения административных государственных служащих на управленческий и исполнительный корпусы будут предусмотрены дифференцированные подходы к построению процессов их обучения.

      Для государственных служащих, назначенных на должности корпуса "А", перед началом непосредственного исполнения должностных обязанностей будет предусмотрена возможность прохождения краткосрочного обучения, направленного на получение знаний в сфере менеджмента, стратегического планирования, принятия эффективных управленческих решений.

      Для служащих управленческого корпуса "А" и служащих, зачисленных в его кадровый резерв, на основе оценки профессиональных и личностных компетенций будут составляться индивидуальные планы профессионального развития и обучения на определенный календарный период.

      Индивидуальный план будет учитывать профессиональные потребности государственных служащих как в содержательной части обучения, так и в выборе учебного заведения.

      Ключевую роль в профессиональном развитии служащих корпуса "А" будет играть Национальная школа государственной политики, призванная обеспечить подготовку национальной управленческой элиты.

      Обучение государственных служащих корпуса "Б" будет основано на образовательных программах, направленных на получение знаний и умений для эффективного исполнения политических решений и реализации стратегических программ.

      Для повышения эффективности обучения государственных служащих на региональном уровне Академия государственного управления при Президенте Республики Казахстан будет координировать деятельность региональных центров переподготовки и повышения квалификации, проводить мониторинг качества содержательной части образовательных программ.

      Координация деятельности региональных центров переподготовки и повышения квалификации направлена на формирование единой системы накопления и обмена знаниями в сфере государственного управления и государственной службы и обеспечение качественными образовательными услугами на региональном уровне.

      В целях повышения уровня профессионализма кадров на региональном уровне для государственных служащих местных исполнительных органов будет выделена квота на обучение в магистратуре Академии государственного управления при Президенте Республики Казахстан.

      Таким образом, Академия государственного управления при Президенте Республики Казахстан станет единым учебным, методическим, научным и кадровым центром обучения государственных служащих.

      В системе обучения государственных служащих будут предусмотрены системные меры, направленные на эффективное использование потенциала Международной стипендии Президента Республики Казахстан "Болашак" и "Назарбаев Университет".

      В частности, подготовка и переподготовка государственных служащих за рубежом, а также прохождение профессиональных стажировок в рамках соответствующей квоты позволит обеспечить качественно новый уровень их профессионального развития и будет являться дополнительным механизмом мотивации.

      В системе профессиональной подготовки государственных служащих будет регламентирован порядок обучения в рамках программ послевузовского образования.

      В частности, будет нормативно закреплена обязательность сохранения должности за государственными служащими, обучающимся по программам магистратуры и докторантуры по приоритетным специальностям.

      Также будет предусмотрена правовая норма, согласно которой государственный служащий после завершения обучения может быть назначен на должность, ранее им занимаемую, либо на другую - равнозначную по квалификационным и профессиональным требованиям либо вышестоящую должность, функциональные обязанности которой соответствуют вновь полученным профессиональным знаниям и умениям.

      Для эффективного использования возможностей переподготовки и повышения квалификации государственных служащих и бюджетных средств будут регламентированы вопросы организации учебного и трудового процессов в государственных органах.

      Для экономии бюджетных средств и привлечения для обучения более широкой аудитории будет обеспечиваться проведение курсов повышения квалификации с привлечением ведущих зарубежных специалистов.

      В дальнейшем будет предусмотрено расширение данной программы и обеспечение дистанционного обучения государственных служащих согласно образовательным программам, разработанным зарубежными специалистами.

      Нормативно будут регламентированы вопросы организации обучения государственных служащих согласно отраслевым программам, учитывающим специфику деятельности государственных органов и профессиональные потребности самих служащих.

      Будет расширена система дистанционного обучения государственных служащих.

      Реализация предлагаемых мер, направленных на совершенствование системы профессионального развития государственных служащих, потребует внесений изменений и дополнений в соответствующие нормативные правовые акты.

2.4. Внедрение системы оценки и карьерного планирования государственных служащих

      В мировой практике применяется оценка конечных результатов работы государственных служащих, основанная на сравнении заданных целей и задач, должностной инструкции, выполняемой работы и достигнутых результатов.

      Результаты оценки являются основой для принятия кадровых решений о поощрении государственных служащих, их карьерном продвижении, необходимости дополнительного обучения.

      В новой модели будет усовершенствована система оценки деятельности государственных служащих.

      Оценка эффективности деятельности работы государственных служащих будет ориентирована на конечный результат и станет основанием для премирования и поощрения государственных служащих, определения потребности в переподготовке и повышении квалификации, повышения по службе.

      В новой модели будет также усовершенствован механизм проведения аттестации государственных служащих, которая будет распространяться только на государственных служащих, деятельность которых по результатам оценки определяется как недостаточно эффективная.

      Порядок и условия проведения оценки и аттестации государственных служащих будут определены соответствующим нормативным правовым актом по представлению уполномоченного органа по делам государственной службы.

      Учитывая, что карьера государственного служащего является важной составляющей системы мотивации, характеризующей продвижение к намеченному социальному и должностному статусу и обеспечивающей профессиональную и социальную самореализацию государственного служащего в соответствии с уровнем его квалификации и опытом работы, будет нормативно закреплено понятие "карьерное планирование".

      Карьерное продвижение государственных служащих будет основано на результатах оценки эффективности деятельности государственного служащего на занимаемой должности.

      В новой модели государственной службы будет законодательно предусмотрена система карьерного планирования и нормативно определены критерии карьерного продвижения.

2.5. Совершенствование системы мотивации государственных служащих

      Мотивация качественного и эффективного труда становится важнейшим элементом трудовых отношений на государственной службе, обеспечивающим также благоприятную атмосферу в коллективе государственного органа.

      В новой модели государственной службы формирование эффективной системы мотивации будет направлено на обеспечение конкурентоспособности с частным сектором.

      Эффективная система мотивации государственных служащих станет фактором, создающим прямые стимулы для высоких показателей в работе, удерживающим кадры на государственной службе, и дополнительной мерой для профилактики коррупционных правонарушений.

      В системе мотивации государственных служащих главенствующую роль занимает оплата труда, в новой модели система оплаты труда будет основываться на оценке их работы.

      Совершенствование системы оплаты труда государственных служащих будет проводиться на основе анализа текущего состояния рынка труда.

      Оплата труда будет основываться как на занимаемой должности и стаже государственной службы, так и на оценке качества работы государственных служащих.

      Система оплаты труда в новой модели государственной службы будет учитывать профессиональную подготовку государственных служащих, навыки, трудовую нагрузку (интенсивность работы), а также уровень ответственности за выполняемую работу и принимаемые решения.

      В целях поощрения наиболее компетентных и эффективных сотрудников целесообразно обеспечить создание в государственном органе отдельного фонда премирования, распределение которого будет основываться на оценке качества работы государственных служащих.

      Будут предусмотрены механизмы, обеспечивающие транспарентность и гласность при распределении фонда премирования внутри государственного органа.

      Вопросы оплаты труда в новой модели государственной службы будут урегулированы отдельным нормативным правовым актом, позволяющим привести соответствующее финансовое и экономическое обоснование.

      В системе мотивации, согласно международной практике, важное место будет занимать социальное и пенсионное обеспечение государственных служащих.

      Важной частью системы мотивации государственных служащих станут немонетарные методы стимулирования, например признание личностных профессиональных заслуг государственного служащего путем закрепления института наставничества, который направлен на трансферт позитивного опыта и профессиональных знаний, обеспечение преемственности в работе государственных органов и быстрой адаптации новых сотрудников.

      Наставничество будет рассматриваться как одна из важных ступеней в служебной карьере. Государственные служащие - наставники будут обеспечивать экспертную и консультационную поддержку деятельности молодых специалистов в государственном органе, в том числе принимать участие в оценке качества их работы и проведении аттестации.

      Учитывая, что моральное стимулирование является самым развитым видом мотивации, основанным на потребности человека в общественном признании, необходимо эффективнее использовать такие методы поощрения, как присуждение звания лучшего сотрудника и лучшего структурного подразделения, награждение похвальными листами, грамотами, дополнительное обучение на отраслевых курсах, профессиональных (профильных) семинарах и тренингах.

      Кроме того, в новой модели государственной службы необходимо формирование корпоративного духа, направленное на внутреннюю мотивацию и ощущение личного вклада в деятельность государственного органа.

      В системе мотивации будет применяться индивидуальный подход в рамках целостной кадровой политики государственного органа.

      Для обеспечения эффективного функционирования системы мотивации государственных служащих вопросы применения немонетарных методов должны быть нормативно урегулированы как в законодательстве в сфере государственной службы, так и в целом корреспондироваться с трудовым законодательством, регулирующим государственный сектор.

2.6. Совершенствование процесса управления персоналом
государственной службы

      В новой модели будет формироваться целостная система управления персоналом государственной службы, в том числе будет обеспечено методологическое взаимодействие кадровых служб государственных органов и уполномоченного органа по делам государственной службы.

      Уполномоченный орган по делам государственной службы будет на системной основе обеспечивать нормативное и методологическое оформление новой модели государственной службы, учитывающей современные тенденции системы государственного управления.

      Для реализации новой кадровой политики и формирования эффективной системы управления персоналом государственной службы деятельность кадровых служб государственных органов будет осуществляться на основе типового положения, в котором будут определены структура, численность, функции и задачи кадровой службы в государственном органе, а также соответствующих методических рекомендаций.

      Назначения руководителей кадровых служб государственных органов либо должностных лиц, на которых возложены функции кадровых служб, будут согласовываться с уполномоченным органом по делам государственной службы.

      Одним из направлений деятельности кадровых служб государственных органов станет также обеспечение соблюдения режима труда, установленного трудовым законодательством Республики Казахстан.

      Широкое использование возможностей "электронного правительства" в деятельности кадровых служб государственных органов будет направлено на повышение эффективности принятия кадровых решений, в свою очередь использование системы электронного документооборота и интранет-портала государственных органов позволит максимально упростить и оптимизировать как внутренние, так и внешние процедуры деятельности государственных органов.

      Согласно лучшей мировой практике (Великобритания, США, Германия, Сингапур, Малайзия и др.), эффективная реализация кадровой политики в сфере государственной службы, в том числе в отношении корпуса высших административных государственных служащих, основана на целостной системе управления персоналом государственной службы и ее автоматизации.

      Функционирование системы "е-кызмет" позволит кадровым службам государственных органов осуществлять управление персоналом в соответствии с лучшей международной практикой, повысить производительность работы кадровых служб государственных органов и сократить временные и трудовые затраты на получение и актуализацию информации.

      Система "е-кызмет" позволит получать полную кадровую информацию касательно государственных служащих центрального и регионального уровней в режиме онлайн: персональные данные, организационные сведения (кадровый учет), сведения о профессиональных и личностных компетенциях, образовании, квалификации, стаже, профессиональном опыте, результатах оценки и аттестации; оперативный мониторинг ротации, оперативный учет прохождения обучения, сроков и тематики курсов, сведения о поощрениях и об административных и дисциплинарных взысканиях, данные правоохранительных и судебных органов о коррупционных правонарушениях государственных служащих.

2.7. Совершенствование этических норм на государственной службе

      В мировой практике административная этика считается одним из важнейших способов противодействия коррупции. В ряде стран специальные законы регулируют вопросы этики государственной службы и направлены на улучшение морального климата системы государственного управления.

      Стандарты этического поведения государственных служащих содержатся в специальных нормативных правовых актах, получивших общее название "кодексы поведения государственных служащих".

      Закрепленные в нормативных правовых актах стандарты поведения государственных служащих призваны определять основные направления в поведении государственных служащих при исполнении должностных обязанностей.

      Данные стандарты способствуют формированию определенного стиля поведения государственного служащего, соответствующего ценностям и принципам государственной службы и ожиданиям общества.

      В новой модели государственной службы на основе положительного опыта зарубежных стран будет разработана двухуровневая система управления административной этикой.

      На первом уровне разрабатывается нормативный правовой акт, определяющий общие стандарты поведения государственных служащих.

      На втором уровне разрабатываются более детализированные правила и нормы поведения для государственных служащих каждого государственного органа.

      В ведомственных правилах поведения государственных служащих подробно характеризуются проблемные с этической точки зрения ситуации, с которыми может столкнуться служащий конкретного государственного органа в процессе исполнения своих должностных обязанностей, и предусматриваются детальные правила поведения в подобных ситуациях.

      Для формирования системы управления административной этикой потребуется законодательное закрепление понятия "этика государственной службы" и основных принципов по этическому поведению государственных служащих.

      В системе государственной службы будет также совершенствоваться законодательная база по вопросам конфликта интересов.

      Также будет проработан механизм усиления ответственности первых руководителей государственных органов, в том числе вплоть до отставки, в случае совершения коррупционных правонарушений руководящими лицами в данных органах.

      В новой модели государственной службы целесообразно объединить основополагающие принципы и положения государственной службы в едином документе, действие которого будет распространяться на все виды государственной службы, в частности в кодексе государственной службы, предусматривающем основные права и обязанности государственных служащих, распространяемые на них ограничения и социальные и правовые гарантии.

      В дальнейшем нормы данного кодекса будут распространены на гражданских служащих и лиц, содержание которых производится за счет средств государственного бюджета, а также на лиц, работающих в организациях с долей государственного участия.

      Будет повышена эффективность деятельности дисциплинарных советов уполномоченного органа по делам государственной службы.

      Следует также отметить, что факты поступления на государственную службу лиц, ранее привлекавшихся к уголовной ответственности, негативно сказываются на доверии граждан к государственному аппарату в целом.

      В этой связи, целесообразно на законодательном уровне определить возможность ограничения поступления на государственную службу таких лиц.

      Данные меры позволят усилить этические и антикоррупционные требования к государственным служащим и повысить доверие населения к государственному аппарату.

2.8. Повышение качества государственных услуг

      В новой модели государственной службы приоритетным показателем эффективности работы государственных служащих станет качество оказания государственных услуг, иными словами, государственная служба будет ориентирована на население как потребителя государственных услуг.

      В соответствии с новыми подходами к государственному планированию и бюджетированию деятельность государственных органов должна быть ориентирована на оказание государственных услуг, вытекающих из функций и полномочий государственных органов.

      Для повышения эффективности деятельности государственных органов будут определены нормативные правовые, методические и организационные меры, направленные на повышение качества организации труда и менеджмента в государственных органах, процессов и процедур принятия решений, основанных на принципах транспарентности и ответственности конкретных должностных лиц.

      В этой связи возрастает необходимость применения информационных технологий, что направлено на оптимизацию и автоматизацию функций государственного органа при оказании услуг населению и бизнесу, сокращение административных барьеров и непосредственного контакта населения и бизнеса с государственным органом.

      Увеличение количества электронных государственных услуг, оказываемых на портале "электронного правительства", также является одним из ключевых инструментов повышения качества государственных услуг, в этой связи социально значимые государственные услуги государственных органов будут переведены в электронный формат.

      Эффективной мерой должно стать установление контроля за соблюдением утвержденных стандартов и регламентов оказания государственных услуг.

      Указом Президента Республики Казахстан от 19 марта 2010 года № 954 "О Системе ежегодной оценки эффективности деятельности центральных государственных и местных исполнительных органов областей, города республиканского значения, столицы" уполномоченный орган по делам государственной службы наделен полномочиями по оценке оказания государственных услуг.

      Для повышения качества государственных услуг и управления процессом их оказания необходимо внедрение эффективного внешнего контроля, что потребует внесения соответствующих изменений в законодательство и определения уполномоченного государственного органа.

      В законодательстве необходимо предусмотреть ответственность лиц за некачественное предоставление государственных услуг, а также нарушение стандартов и регламентов государственных услуг.

      Кроме того, на постоянной основе будет установлена обратная связь с населением для оценки качества оказываемых государственных услуг, в том числе путем проведения анкетного опроса при непосредственном получении государственной услуги и социологических опросов, направленных на определение степени удовлетворенности физических и юридических лиц качеством и доступностью оказания государственных услуг.

2.9. Формирование положительного имиджа государственной службы

      В новой модели государственной службы приоритетным направлением должно стать формирование положительного имиджа государственной службы, в том числе своевременное информирование и реакция на обращения граждан, и создание благоприятного мнения о деятельности государственных органов на основе достигнутых результатов.

      В формировании положительного имиджа государственной службы основными направлениями являются соответственно повышение качества оказания государственных услуг и налаживание связей с общественностью.

      Ориентация на граждан, профессионализм, оперативность, открытость и доступность должны стать основными принципами работы государственных органов.

      Диалог государственной службы и общественности, в том числе общественно-политических объединений, неправительственных организаций, средств массовой информации, предполагает систематическое информирование государственными органами граждан о своей деятельности, а также развитие контактов с населением и принятие на их основе взаимоприемлемых решений.

      В данной работе необходимо в полной мере использовать потенциал печатных и электронных средств массовой информации, которые в состоянии обеспечить эффективную интерактивную связь между государственными органами и населением, довести потребности и мнения социальных групп до государственных органов всех уровней.

      Механизмами в работе каждого государственного органа в данном направлении должны стать: размещение в СМИ информационных материалов; мониторинг информационного пространства и общественного мнения для принятия оптимального управленческого решения; непосредственные контакты государственных служащих с общественностью (приемы граждан по личным вопросам, формальные и неформальные встречи с населением, различного рода расширенные совещания с привлечением тех или иных групп общественности, презентации различных социальных и других проектов); интерактивное взаимодействие с представителями различных категорий граждан и прочее.

      В целом, формирование положительного имиджа государственной службы будет являться одним из ключевых составляющих реформирования, определяющим настроенность государственных органов на конструктивное сотрудничество с обществом.

Раздел 3. Инструменты реализации концепции

      Реализация задач и индикаторов, определяемых указами Президента Республики Казахстан от 24 августа 2009 года № 858 "О Концепции правовой политики Республики Казахстан на период с 2010 до 2020 года" и от 1 февраля 2010 года № 922 "О Стратегическом плане развития Республики Казахстан до 2020 года", а также положениями настоящей Концепции, предусмотрена путем совершенствования законодательных и подзаконных нормативных правовых актов, регулирующих сферу государственной службы.

      Положения настоящей Концепции будут реализованы посредством совершенствования законодательных и иных нормативных правовых актов по вопросам государственной службы.

      На законодательном уровне будут закреплены понятия, вводимые настоящей Концепцией, также будет предусмотрено наделение уполномоченного органа по делам государственной службы новыми функциями, исходящими из положений настоящей Концепции.

Қазақстан Республикасы мемлекеттік кызметі жаңа моделінің тұжырымдамасы туралы

Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 21 шілдедегі № 119 Жарлығы.


      Қазақстан Республикасы Президенті

      мен Үкіметі актілерінің жинағында

      және республикалық баспасөзде

      жариялануға тиіс

      "Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспары туралы" Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығын іске асыру мақсатында ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:

      1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметі жаңа моделінің тұжырымдамасы бекітілсін.

      2. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігіне жүктелсін.

      3. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының


Президенті

Н. Назарбаев


  Қазақстан Республикасы
Президентінің
2011 жылғы 21 шілдедегі
№ 119 Жарлығымен
БЕКІТІЛГЕН

Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметі жаңа моделінің тұжырымдамасы

      Астана, 2011 жыл

Мазмұны

      1-бөлім. Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметі жүйесін дамытудың пайымы

      2-бөлім. Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметі жүйесін дамытудың негізгі қағидаттары мен жалпы тәсілдері

      3-бөлім. Тұжырымдаманы іске асыру құралдары

1-бөлім. Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметі жүйесін дамытудың пайымы
Кіріспе

      Меритократия, тиімділік, нәтижелілік, транспаренттік және қоғамға есептілік қағидаттарына негізделген мемлекеттік қызмет жүйесін кәсібилендіру мемлекеттік басқару жүйесінің бәсекеге қабілеттілігін және халыққа сапалы қызмет көрсетуді қамтамасыз етудің аса маңызды факторы болып табылады

      Осы Тұжырымдамада мемлекеттік қызмет жүйесіндегі ағымдағы ахуалды талдау ұсынылған, Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметінің жаңа моделін қалыптастырудың негізгі бағыттары мен оны іске асырудың түйінді тетіктері айқындалған

      Осы Тұжырымдама Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметінің жаңа моделін рәсімдеуге және оны әрі қарай кәсібилендіруге бағытталған заңнамалық және өзге де нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу үшін негіз болады.

1.1. Ағымдағы ахуалды талдау

      Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметі жүйесін дамыту мемлекеттің тәуелсіздік жылдарындағы рөлінің өзгеруі, саяси жүйенің, экономиканың, қоғамдық қатынастардың қалыптасу, мемлекеттік басқару жүйесін оңтайландыру процестерімен тығыз байланысты.

      Тәуелсіз Қазақстан Республикасының мақсаттары мен басымдықтарын іске асыру үшін кадрларды іріктеу мен жоғарылатудың тиімді жүйесін құру, мемлекеттік аппарат қызметінің кәсібилігі мен ашықтығын қамтамасыз ету қажет болды.

      Қазақстан Республикасы Президентінің "Мемлекеттік қызмет туралы" 1995 жылғы 26 желтоқсандағы № 2730 Заң күші бар Жарлығы тәуелсіз Қазақстанның қазіргі заманғы мемлекеттік қызмет жүйесін институттандырудың бастауы болып мемлекеттік басқару жүйесінің кадрлық ұйытқысын сақтауға мүмкіндік берді және мемлекеттің маңызды институты ретінде мемлекеттік қызметтің дамуына негіз қалады.

      Жарлықтың қабылдануы мемлекеттік қызмет қағидаттарын, мемлекеттік лауазымдардың сатылығын белгілеу жолымен мемлекеттік қызмет қатынастарын реттеуге, мемлекеттік қызметшілердің құқықтық мәртебесін айқындауға және әлеуметтік кепілдіктерін белгілеуге, сыбайлас жемқорлыққа қарсы шектеулер енгізуге мүмкіндік берді.

      1997 жылы мемлекеттік дамудың ұзақ мерзімді басымдығы ретінде кәсіби үкімет құруды айқындап берген "Қазақстан - 2030" стратегиясы мемлекеттік қызметті дамытудағы келесі кезеңі болды.

      1999 жылы қабылданған "Мемлекеттік қызмет туралы" Қазақстан Республикасының Заңы (бұдан әрі - Заң) мемлекеттік қызметтің кәсіби және тиімді жүйесін және бірыңғай кадр саясатын қалыптастыруға бағытталған, өзекті қажеттіктерге сай келетін жаңа тәсілді айқындап берді.

      Қазіргі кезде Заң және оны іске асыру үшін әзірленген тиісті нормативтік құқықтық актілер мемлекеттік қызметке кіру, оны атқару және тоқтату мәселелерін реттейді.

      Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті орган және оның аумақтық бөлімшелері жұмыс істейді.

      Мемлекеттік қызметке кіру мәселелері

      Азаматтардың мемлекеттік қызметке тең қол жеткізудегі конституциялық құқығы міндетті конкурстық іріктеуді енгізу арқылы іске асырылды, оның тетіктері Заңда және өзге де нормативтік құқықтық актілерде бекітілген.

      Мемлекеттік қызметке конкурстық іріктеуді енгізу кандидаттың мемлекеттік әкімшілік лауазымына қойылатын бекітілген біліктілік талаптарына сай болуын анықтауға бағытталған.

      Мәселен, Заңға сәйкес мемлекеттік әкімшілік лауазымға кіру кезіндегі конкурстық іріктеу мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті органның мемлекеттік қызмет туралы қолданыстағы заңнаманы білуге арналған тестілеуді өткізуін, сондай-ақ мемлекеттік органның конкурстық комиссиясының кандидаттармен әңгімелесу өткізуін көздейді.

      Мемлекеттік қызметтің кадр резерві қалыптасуда.

      Алайда, конкурстық іріктеуді жүргізудің қазіргі кездегі тәжірибесін алғанда, мемлекеттік қызметке кіру кезіндегі конкурстық рәсімдердің әділдігіне азаматтар тарапынан бірқатар сенімсіздік байқалады.

      Осыған байланысты, мемлекеттік қызметке конкурстық іріктеу тәртібін жетілдіру және оның транспаренттілігін арттыру қажет.

      Мемлекеттік қызметшілерді оқыту мәселелері

      Қазіргі кезде мемлекеттік қызмет жүйесінде Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясын, мемлекеттік қызметшілерді қайта даярлаудың және олардың біліктілігін арттырудың өңірлік орталықтарын және басқа да білім беру ұйымдарын қамтитын оқыту инфрақұрылымы қалыптастырылған.

      Жыл сайын орташа есеппен мемлекеттік қызметшілердің үштен бірі қайта даярлау және біліктілігін арттыру курстарында оқудан өтеді, соның нәтижесінде үш жылдық кезеңде мемлекеттік қызметшілерді жүз пайыздық оқыту қамтамасыз етіледі.

      Сонымен қатар, қазіргі кезде оқыту процесінің сапасын басқару жүйесін жаңғырту және мемлекеттік қызметшілерге арналған оқу бағдарламаларына оқытудың инновациялық әдістерін енгізу қажеттілігі туындап отыр.

      Мемлекеттік қызметшілерге білім беру жүйесі практикалық маңызы бар және мемлекеттік органның мақсаттары мен міндеттеріне сай келетін, кәсіби білім мен дағдыларды дамытуға бағытталуы керек.

      Сонымен қатар, мемлекеттік қызметшілерді оқыту жөніндегі жұмысты тиімді үйлестіру қажет.

      Мемлекеттік әкімшілік қызметшілерді аттестаттау мәселелері

      Мемлекеттік қызмет туралы заңнамаға сәйкес мемлекеттік әкімшілік қызметшілер лауазымында үш жыл болғаннан кейін аттестаттаудан өтеді. Оның мақсаты олардың кәсіби дайындық деңгейін, құқықтық мәдениетін және азаматтармен жұмыс істеу қабілетін айқындау болып табылады.

      Аттестаттау рәсімі мемлекеттік қызметшіге тікелей басшысының аттестаттаудан өтетін қызметшінің кәсіби, жеке қасиеттерін және қызметтік жұмысы нәтижелерін көрсететін қызметтік мінездемені ұсынуын қамтиды.

      Сонымен бірге, қазіргі кезде аттестаттауды өткізу рәсімін мемлекеттік қызметшілердің жұмыс сапасы мен түпкілікті нәтижелерін бағалауға бағдарлау арқылы жетілдіру және аттестаттау қорытындылары мен мансаптық өсудің өзара байланысын қамтамасыз ету қажеттігі туындап отыр.

      Мемлекеттік қызметшілерді ынталандыру мәселелері

      Қазіргі кезде мемлекеттік бюджет және Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің сметасы (бюджеті) есебінен қаржыландырылатын мемлекеттік органдардың қызметкерлеріне еңбекақы төлеудің бірыңғай жүйесі қолданылады.

      Бұл жүйе коэффициенттерге негізделген және қызмет өтілі мен атқаратын мемлекеттік әкімшілік лауазымының санатын ескеруге мүмкіндік береді.

      Мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен мемлекеттік органдардың қызметкерлеріне сыйақы беру, материалдық көмек көрсету және олардың лауазымдық жалақыларына үстемақы белгілеу тәртібі айқындалған.

      Тұрақтылыққа қарамастан, мемлекеттік қызметшілердің еңбек төлемақысы, жеке сектормен салыстырғанда, бәсекеге қабілеттілігі төмен болып қалуда.

      Мәселен, 2011 жылғы 1 сәуірдегі статистикалық деректерге сәйкес мемлекеттік қызмет жүйесіндегі орташа жалақы 69 027 теңгені құрайды, ал құрылыс саласындағы орташа жалақы 101 500 теңгені, тау-кен өнеркәсібінде - 133 309 теңгені, қаржы және сақтандыру қызметінде — 148 680 теңгені құрайды.

      Сонымен қатар, мемлекеттік қызметшінің жұмыс сапасын бағалаудың болмауы оның еңбек үлесі мен материалдық, мансаптық және моральдық ынталандыру жүйесі арасындағы өзара байланыстың төмен болуына әкеп соғады.

      Мемлекеттік органдардың жұмысы еңбектің тиімсіз ұйымдастырылуымен және мемлекеттік қызметшілерді әлеуметтік қорғаудың нақты жүйесінің болмауымен сипатталады. Бұл білікті кадрлардың, оның ішінде шетелдік білімі бар мамандардың жеке секторға кетуіне, сондай-ақ мемлекеттік қызметті жұмысқа орналасуға қызықтырмайтын орын ретінде қабылдауға әкеп соғады.

      Кадрлық әлеуеттің төмендеуі мемлекеттік органдардың (әсіресе өңірлік деңгейде) кадрлық құрамын кәсібилендіруді толық көлемде қамтамасыз етуге мүмкіндік бермейді.

      Жауапты хатшы институтының жұмыс істеу мәселелері

      Мемлекеттік қызмет жүйесінде жауапты хатшы институты енгізілген, оның негізгі міндеті мемлекеттік саяси қызметшілер ауысқан кезде мемлекеттік органдардың жұмысында кадрлық сабақтастықты сақтау болып табылады.

      Сонымен бірге, кейбір орталық мемлекеттік органдарда басшылық құрамның жиі ауысуы байқалады. Бұл мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігіне әсер етеді.

      Сондай-ақ, жауапты хатшы лауазымының саяси лауазым болып табылатындығы ескеріле отырып, мемлекеттік органдардың жаңа басшыларын тағайындау іс жүзінде сол жауапты хатшылардың өздерінің ауысуымен қатар жүруде.

      Мемлекеттік қызметшілердің этикасы мен имиджін қалыптастыру мәселелері

      Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызмет туралы заңнамасы сыбайлас жемқорлыққа қарсы айқын сипатқа ие.

      Мысалы, мемлекеттік қызметке сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылығын жасағаны үшін тәртіптік жауапкершілікке тартылған адам не мемлекеттік қызметке кіруге байланысты және Заңда белгіленген шектеулерді қабылдаудан бас тартқан адам қабылданбайды.

      Мемлекеттік қызметшілердің ант қабылдауы және олардың мемлекеттік қызметте болумен байланысты жазбаша шектеулерді қабылдауы нормасы бекітілген.

      Қолданыстағы Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызметшілерінің ар-намыс кодексі мемлекеттік қызметшілердің моральдық-адамгершілік келбеті мен іскерлік қасиеттеріне қойылатын талаптарды айқындайды.

      Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті орган және оның аумақтық бөлімшелері тексеру барысында мемлекеттік қызмет туралы қолданыстағы заңнаманың және сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнаманың сақталуын бақылауды жүзеге асырады.

      Алайда, тексеру нәтижелері мемлекеттік органдардың жұмысында мемлекеттік қызметке кіру және оны атқару мәселелері бойынша қолданыстағы заңнаманы бұзушылықтардың бар екенін көрсетеді.

      Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті орган және оның аумақтық бөлімшелері анықталған бұзушылықтар туралы анықтаманың негізінде мемлекеттік органның басшысына бұзушылықтарды жою және тиісті лауазымды адамдарды тәртіптік жауапкершілікке тарту туралы ұсынымдар жасайды, кейіннен ұсынымдар шығара отырып, тәртіптік кеңестерде мемлекеттік органдардың есептерін тыңдауды жүргізеді.

      Сонымен қатар, қазіргі кезде тәртіптік кеңестердің жұмысын жетілдіру қажет.

      Мемлекеттік қызметтер көрсету мәселелері

      Халықтың мемлекеттік аппаратқа деген көзқарасы мемлекеттік қызметтердің сапасымен және қолжетімділігімен байланысты екенін атап өту керек.

      Мемлекеттік қызметтер көрсетудің қолданыстағы стандарттары мемлекеттік қызмет көрсетудің тәртібін, мемлекеттік қызметтің сапасы мен қолжетімділігі көрсеткіштерінің нормативтік және міндетті түрде орындалуға тиіс мәндерін, шағым беру тәртібін және байланысу ақпаратын, сондай-ақ мемлекеттік қызметтер көрсету кезіндегі уақытша шектеулерді белгілейді.

      Алайда, қазіргі кезде мемлекеттік органдардың қызметінде мемлекеттік қызмет көрсету кезінде тиімсіз ұйымдастырушылық және ақпараттық қамтамасыз ету, мемлекеттік қызметтер көрсетудің бекітілген стандарттарын бұзу фактілері байқалуда. Бұл заңды және жеке тұлғалардың мемлекеттік қызметтер сапасы мен қолжетімділігіне тиісті дәрежеде қанағаттанбауына әкеп соғады.

      Мемлекеттік қызметшілердің кәсіби деңгейінің төмен болуы, бюрократия көріністері және мемлекеттік қызметтерді көрсету кезінде әкімшілік кедергілердің болуы мемлекеттік қызмет имиджіне кері әсерін тигізуде және халық пен бизнестің мемлекеттік органдар жұмысына қанағаттанбауының негізгі себебі болып табылады.

      Жоғарыда көрсетілген түйткілді мәселелерді ескере отырып, мемлекеттік қызмет жүйесінің одан әрі үдемелі дамуын және оны мемлекеттік басқаруды жаңғырту процестерімен өзара тығыз байланыста реформалауды қамтамасыз ету қажет.

      Осылайша, Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарының ережелері ескеріле отырып, Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметінің жаңа моделін қалыптастыру және оны кәсібилендіру мемлекеттік басқарудың нәтижелі жүйесін қамтамасыз етуге бағытталатын болады.

1.2. Мемлекеттік қызметтің жаңа моделінің мақсаты мен міндеттері

      "Қазақстан — 2030" стратегиясында айқындалған мемлекеттік қызметті дамытудың басымдықтары: "кадрларды жалдау, даярлау және жоғарылату жүйесін жақсарту"; "мемлекеттік қызмет - ұлтқа қызмет ету"; "мемлекеттік қызметтің жоғары абыройын қалыптастыру және қолдау" осы тұжырымдамамен Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметінің жаңа моделін қалыптастыру негізіне алынған.

      Мемлекеттік қызметтің жаңа моделі бірінші кезекте "мемлекеттік қызмет" ұғымын жаңғыртуды көздейді. Мемлекеттік қызмет "ұлтқа (қоғамға) қызмет ету" ұғымының синонимі болуға және мемлекеттік қызметтерді тұтынушы болып табылатын халыққа бағытталуға тиіс.

      Мемлекеттік қызметтің жаңа моделі оны кәсібилендірудің басты факторы болып табылатын адами фактордың маңыздылығын тануға және тиімді кадр жұмысын жүргізуге бағдарланған.

      Мемлекеттік қызметтің жаңа моделі тиімді кадр тетіктерін — мемлекеттік қызметке кірудің тиімді әрі айқын тәртібін, үздіксіз кәсіби даму мүмкіндігін, жұмыс нәтижелері мен ынталандыру жүйесінің өзара байланысын қалыптастыруға бағытталған.

      Мемлекеттік қызметтің жаңа моделінде мемлекеттік саясаттың тиімді іске асырылуын кәсіби тұрғыдан қамтамасыз ететін жоғары мемлекеттік әкімшілік қызметшілер корпусы қалыптастырылып, мемлекеттік қызметке кіру және оны атқару тетіктері түбегейлі жетілдірілетін болады.

      Осылайша, "Қазақстан - 2030" Стратегиясының ережелері негізге алына отырып:

      1) мемлекеттік қызмет жүйесіндегі тиімді кадр саясаты және адами капиталды басқару жүйесі;

      2) мемлекеттік қызметтер көрсетудің жоғары сапасы және мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігі;

      3) мемлекеттік қызметшілердің оң имиджі және мінез-құлық этикасы мемлекеттік қызметтің жаңа моделін қалыптастырудың үш тұғырлы мақсаты болып табылады.

      Үш тұғырлы мақсатқа сәйкес:

      1) мемлекеттік қызмет жүйесінде жаңа кадр тетіктерін қалыптастыру және қолданыстағыларын жетілдіру;

      2) мемлекеттік қызметшілердің жұмысын мемлекеттік қызметтердің сапасы мен қолжетімділігін арттыру және мемлекеттік қызметшілердің жұмысын мемлекеттік қызметтерді тұтынушы ретінде халыққа бағдарлау;

      3) мемлекеттік қызметтің жоғары мәртебесі мен беделін қамтамасыз ету, мемлекеттік қызметшілер мінез-құлқының этикалық нормаларын қалыптастыру мемлекеттік қызметтің жаңа моделін қалыптастырудың міндеттері болып айқындалады.

      Мемлекеттік қызметті сапалы кадрлық жаңарту мен кәсібилендіруді жүйелі түрде қамтамасыз ету үшін оның ұйымдастырушылық құрылымы және нормативтік құқықтық базасы жаңғыртылатын болады.

      Жаңа модельді қалыптастырудың нәтижесі нақты нәтижеге және мемлекеттік қызметтерді сапалы түрде көрсетуге бағдарланған, сондай-ақ мемлекеттік әлеуметтік-экономикалық дамудың өзекті қажеттіктеріне сай келетін кәсіби мемлекеттік қызмет болмақ.

1.3. Іске асыру кезеңі және күтілетін нәтижелер

      Осы Тұжырымдаманы іске асыру 2011 жылдан бастап 2015 жылға дейінгі аралыққа есептелген және мынадай кезеңдерден тұрады.

      Бірінші кезеңде (2011 - 2012 жылдар) Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарының нысаналы индикаторларына қол жеткізуге бағытталған:

      1) үш корпусқа негізделген мемлекеттік қызмет лауазымдарының жаңа тізілімін енгізу;

      2) мемлекеттік қызметке кіру және мемлекеттік қызметтің кадр резервін қалыптастыру рәсімдерін жақсарту;

      3) жоғары білікті мемлекеттік қызметшілерді даярлау жөніндегі базалық білім беру орталығын қалыптастыру;

      4) нәтижеге бағдарланған мемлекеттік басқару жүйесінің технологиялары мен қағидаттарына негізделген жаңартылған оқыту бағдарламаларды енгізу;

      5) мемлекеттік органдардың кадр қызметтері жұмысының тиімділігін арттыру;

      6) мемлекеттік қызметшілердің жұмысын бағалау жүйесін енгізу;

      7) мемлекеттік қызметшілердің еңбегіне ақы төлеудің жаңа жүйесін енгізу;

      8) мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттыруға, оның ішінде мемлекеттік қызметтер көрсетудің сапасын бақылау жүйесін енгізуге, көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің сапасын бағалау үшін кері байланыс тетігін дамытуға бағытталған шараларды іске асыру көзделеді.

      Екінші кезеңде (2013 - 2015 жылдар) мансаптық жоспарлау жүйесін енгізу, кәсіби даму мен оқытудың дара жоспарларын енгізу, қашықтықтан оқыту жүйесін кеңейту; мемлекеттік қызметшілерді ынталандыру жүйесін жетілдіру; мемлекеттік қызметтің автоматтандырылған ақпараттық жүйесін құру; әкімшілік этиканы басқарудың екі деңгейлі жүйесін әзірлеу сияқты мемлекеттік қызметті кәсібилендіру жөніндегі ұзақ мерзімді шаралар жүзеге асырылатын болады.

      Бірінші кезеңде іске асырылған шаралардың тиімділігіне мониторинг жүргізу және оларды бағалау екінші кезеңде жүргізілетін болады, соның негізінде тиісті нормативтік құқықтық, әдістемелік және ұйымдастырушылық ұсыныстар мен ұсынымдар әзірленетін болады.

      Осы Тұжырымдаманы іске асыру мемлекеттің функцияларын тиімді орындауға және халыққа сапалы мемлекеттік қызметтер көрсетуге қабілетті мемлекеттік аппаратты кәсібилендіруді қамтамасыз етеді.

2-бөлім. Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметі жүйесін дамытудың негізгі қағидаттары мен жалпы тәсілдері
2.1. Мемлекеттік қызметтің жаңа моделі

      Халықаралық практикада мемлекеттік қызметтің екі үлгілік моделін бөліп қарастыруға болады - баспалдақтық және позициялық.

      Мемлекеттік қызметке кіру мен оны атқару тәртібіне қатысты осы модельдердегі айырмашылықтарға қарамастан, оларға мемлекеттік қызмет тиімділігін қамтамасыз ететін бірқатар жалпы шарттар тән.

      Біріншісі — мемлекеттік қызметшілерді саяси "тағайындалатындар" және кәсіби "орындаушылар" деп бөлу. Екіншісі - мемлекеттік қызметке конкурстық негізде қабылдау, бұл мемлекеттік қызметке білікті әрі құзыретті мамандарды іріктеп алуға мүмкіндік береді және кадрларды іріктеу мен жоғарылатудың патронаждық жүйесі үшін мүмкіндіктерді азайтады.

      Мемлекеттік қызметтің жоғары беделі мен мәртебесі шетелдердегі мемлекеттік қызмет жүйесінің маңызды ерекшелігі болып табылады.

      Қазіргі кезде, көптеген елдер мемлекеттік басқарудың ұлттық жүйесінің ерекшеліктерін ескеретін мемлекеттік қызметтің аралас моделін құруды жөн көреді.

      Мемлекеттік қызметтің көптеген тиімді модельдерінде (Нидерланды, Сингапур, АҚШ, Италия) жоғары мемлекеттік қызмет институты қолданылады, ол саяси шешімдер қабылдау процесін оларды іске асыру процесінен ажыратуға бағытталған. Жоғары мемлекеттік қызметтің функциялары жалпы мемлекеттік саясатқа сәйкес басқару талаптарын әзірлеу және әкімшілік қызметті жүргізу болып табылады.

      Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметінің жаңа моделі мемлекеттік қызметтің баспалдақтық және позициялық модельдерінің элементтерін қамтып, аралас болып қалады.

      Сонымен қатар, Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарына сәйкес, мемлекеттік қызметтің жаңа моделінде корпустық вертикаль: мемлекеттік саяси қызметшілер, "А" басқарушылық корпусы және "Б" атқарушылық корпусы айқын көрініс табатын болады.

      Жаңа модельді қалыптастыру 2012 жылға қарай үш корпусқа негізделген мемлекеттік лауазымдардың жаңа тізілімін бекітуді көздейді.

      Мемлекеттік саяси қызметшілер корпусына мемлекеттік саясатты қалыптастыратын, мемлекеттік басқару саласына (аясына) басшылық етуді жүзеге асыратын, тиісті саладағы мемлекеттік дамудың стратегиялық бағыттарын айқындайтын қызметшілер, сондай-ақ тағайындалуы саяси-шешуші сипатқа ие қызметшілер енгізіледі.

      Мемлекеттік саяси қызметшілер корпусына мынадай лауазымдар: орталық мемлекеттік органдардың, Қазақстан Республикасы Президентіне тікелей бағынатын және есеп беретін органдардың бірінші басшылары, олардың орынбасарлары, облыстардың, астананың және республикалық маңызы бар қаланың әкімдері және олардың орынбасарлары, сондай-ақ тізбесін Қазақстан Республикасының Президенті айқындайтын басқа да мемлекеттік лауазымдар енгізілетін болады.

      Жаңа модельде мемлекеттік әкімшілік қызмет құрылымында мемлекеттік саяси қызметшілер қалыптастыратын саясатты іске асыруды және стратегиялық шешімдер қабылдау мен оларды орындау арасындағы өзара байланысты қамтамасыз ететін "А" басқарушылық корпусы құрылатын болады.

      "А" басқарушылық корпусының әкімшілік лауазымдарына тағайындау тек қана кадр резервінен жүзеге асырылатын болады. Оны пайдалану тиімділігін қамтамасыз ету үшін кандидаттың "А" корпусының кадр резервінде тұру міндеттілігін көздейтін құқықтық норма қарастырылатын болады.

      Саяси кадр резервін және мемлекеттік әкімшілік қызметтің "А" басқарушылық корпусының кадр резервін қалыптастыруды Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Кадр саясаты жөніндегі ұлттық комиссия мемлекеттік органдардың және облыстар, астана, республикалық маңызы бар қала әкімдерінің ұсыныстары негізінде жүзеге асыратын болады.

      Кадр саясаты жөніндегі ұлттық комиссияның құрамын және ол туралы ережені Қазақстан Республикасының Президенті айқындайтын болады.

      Мемлекеттік қызметтің жаңа моделінде мемлекеттік саяси лауазымдар тізілімі қайта қаралып, мемлекеттік саяси қызметшілер саны шектелетін болады. Жауапты хатшы лауазымына тағайындалған адамның рөлі мен жауапкершілік дәрежесі нақты айқындалып, оны тағайындаудың ашық, транспарентті, сіңірген еңбегіне негізделген тетігі әзірленетін болады.

      Қазақстан Республикасының Президенті айқындаған мемлекеттік қызметті дамыту басымдықтары ескеріле отырып, жауапты хатшы лауазымы "А" басқарушылық корпусына жатқызылатын болады, тиісінше, жауапты хатшылардың өкілеттіктері, құқықтары, міндеттері осы корпустың қызметін реттейтін нормативтік құқықтық актілер шеңберінде айқындалатын болады.

      Сондай-ақ, мемлекеттік орган жұмысындағы сабақтастықты сақтау мақсатында мемлекеттік органдардың бірінші басшыларының лауазымда болу кезеңіне қарамастан, жауапты хатшылар белгілі бір мерзімге тағайындалатын болады.

      Мемлекеттік әкімшілік қызметтің "А" корпусына іріктеу өздерін кәсіби құзыретті және тиімді жұмыс істейтін қызметкерлер ретінде көрсеткен "Б" атқарушылық корпусына жатқызылған мемлекеттік қызметшілер қатарынан тұрақты рекрутинг негізінде жүргізілетін болады.

      Сонымен қатар, қолда бар кадр әлеуетін кеңейту және мемлекеттік қызмет жүйесінің ашықтығы "әлеуметтік лифт" тетігі есебінен қамтамасыз етілетін болады.

      Осы тетік мемлекеттік қызметшілер болып табылмайтын, бірақ мемлекеттік ұйымдарда және жеке секторда басшы лауазымдарды атқаратын кәсіби даярлығы бар кадрларға "А" корпусының кадр резервіне енгізу үшін конкурстық іріктеуге қатысуға мүмкіндік береді.

      Саяси кадр резервіне және "А" басқарушылық корпусының кадр резервіне қосу критерийлері мемлекеттік қызмет істер жөніндегі уәкілетті органның ұсынуы бойынша жеке нормативтік құқықтық актімен айқындалатын болады.

      Атап айтқанда, кандидатты саяси кадр резервіне және мемлекеттік әкімшілік қызметтің "А" басқарушылық корпусының кадр резервіне қосу туралы шешім қабылдауға негіз ретінде мынадай критерийлерді:

      білім деңгейі мен бейінін,

      жұмыс өтілі мен тәжірибесін,

      кәсіби және жеке құзыреттерін бағалауды,

      қызметтік этиканы сақтауды,

      мемлекеттік саяси қызметшінің не басшы лауазымдардағы жұмыс тәжірибесі мол "А" басқарушылық корпусы әкімшілік қызметшісінің жазбаша ұсынымының болуын айқындаған жөн.

      Кандидаттарға "А" басқарушылық корпусына кіру үшін мемлекеттік қызметшінің басқару лауазымында функционалдық міндеттерін тиімді орындау ісінде маңызды кәсіби және жеке құзыреттерді бағалау қолданылатын болады.

      Кәсіби және жеке құзыреттерінің негізінде тестілеу, сондай-ақ кәсіби бағдарланған әңгімелесу мен емтихандар өткізу мемлекеттік әкімшілік "А" басқарушылық корпусының кадр резервіне конкурстық іріктеудің тетіктері болады.

      Саяси лауазымды атқаратын мемлекеттік орган басшысы ауысқан кезде мемлекеттік әкімшілік қызметшілер жұмысының тұрақтылығын және ведомствоішілік сабақтастықты қамтамасыз ететін тиімді тетікті қалыптастыру үшін мемлекеттік қызметшінің "А" корпусында лауазымда болу мерзімі белгіленетін болады.

      Қызметшіні "А" басқарушылық корпусы лауазымына тағайындау және лауазымынан босату Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Кадр саясаты жөніндегі ұлттық комиссияның шешімі негізінде мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті органмен келісілетін болады.

      Кәсіби және басқару дағдыларының жоғары деңгейін қамтамасыз ету үшін мемлекеттік қызметшілерді ротациялауды жүргізу көзделеді.

      Мемлекеттік қызметшілерді ротациялау жүйелі негізде мынадай: деңгейаралық ("орталық - өңір, өңір - орталық"), өңіраралық ("өңір - өңір"), сектораралық ("орталық - орталық") схемалары бойынша жүргізілетін болады, бұл орталық мемлекеттік органдарға, сондай-ақ жергілікті атқарушы органдарға кәсіби кадрлардың көптеп келе бастауын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

      Мемлекеттік қызметшілерді ротациялауды жүргізудің шарттары мен тәртібі мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасы Президентінің актісімен айқындалатын болады.

      Мемлекеттік қызметті деңгейаралық және өңіраралық ротациялауды табысты жүргізу үшін әлеуметтік қамсыздандыру, оның ішінде лауазымдық жалақыға "үстемақылар" (өңірлік коэффициенттер) белгілеу тетігі әзірленетін болады және өңірлерде ротациялау тәртібімен тағайындалатын мемлекеттік қызметшілер үшін тұрғын үй қорының болуы қамтамасыз етілетін болады.

      Жұмыс істеп жатқан мемлекеттік әкімшілік қызметшілерді басқарушылық корпусқа және атқарушылық корпусқа бөлу лауазымдық критерий бойынша жүзеге асырылатын болады (мемлекеттік қызметшінің қазіргі кезде атқаратын лауазымына сәйкес).

      Мемлекеттік әкімшілік қызметтің "Б" атқарушылық корпусына атқарушы лауазымдардағы мемлекеттік қызметшілер ("А" корпусына жатпайтын лаузымдар) кіретін болады.

      "Б" корпусындағы мемлекеттік қызметшілерінің негізгі міндеті "А" басқарушылық корпусындағы мемлекеттік қызметшілердің талаптарына сәйкес мемлекеттік саясатты іске асыру (атқарушылық қызмет) болады.

      Мемлекеттік әкімшілік қызметшілер лауазымдарының санаттар бойынша қолданыстағы тізілімінің оң практикасы ескеріле отырып, мемлекеттік әкімшілік қызметтің "А" басқарушылық корпусының және "Б" атқарушылық корпусының лауазымдары үшін санаттар белгіленетін болады.

      Мемлекеттік әкімшілік қызмет құрылымында "А" және "Б" корпустарын қалыптастыру кезінде қолданыстағы мемлекеттік әкімшілік қызметшілер лауазымдарының тізілімін оңтайландыру көзделеді.

      Үш корпусқа негізделген мемлекеттік лауазымдар тізілімін мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті органның ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Президенті бекітетін болады.

2.2. Мемлекеттік қызметке кіру тәртібін жетілдіру

      Халықаралық практикада мемлекеттік қызметке кіру конкурстық негізде жүзеге асырылады, онда меритократия қағидаты, яғни жеке сіңірген еңбектері мен жетістіктерін мойындау негізгі қағидат болып табылады.

      Үміткер құжаттарының конкурстық топтамасын қарау және бос лауазымға үміткердің кәсіби білімі мен тәжірибесін бағалауға мүмкіндік беретін тестілеуді, сұхбаттасуды, ауызша мен жазбаша емтихандарды өткізу, сондай-ақ оның жеке құзыреттері конкурстық іріктеудің жалпы схемасы болып табылады.

      Мемлекеттік қызметтің тиімді модельдерінде мемлекеттік қызметке кіру және конкурстық іріктеуді жүргізу кадр резервін қалыптастырумен тығыз байланысты болатынын атап өту керек.

      Жаңа модельде мемлекеттік қызметке кіру тәртібі екі кезеңнен тұратын конкурстық іріктеуді енгізу жолымен түбегейлі жетілдірілетін болады. Оның айрықша сипаттамалары конкурстық рәсімдердің мазмұндық бөлігін кеңейту және бос лауазымға кандидаттың міндетті түрде мемлекеттік әкімшілік қызметтің кадр резервінде тұруы болады.

      Қазіргі кезде, мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті орган екі кезеңнен тұратын конкурстық іріктеу жөніндегі пилоттық жобаны жүргізуде, оның нәтижелері бойынша тиісті заң шығару жұмысы жүргізілетін болады.

      Мемлекеттік қызметтің жаңа моделінде конкурстық іріктеудің бірінші кезеңінде уәкілетті орган және оның аумақтық басқармалары мемлекеттік әкімшілік қызметтің кадр резервіне іріктеуді жүргізетін болады. Басқаша айтқанда, мемлекеттік қызметке кіру үшін кандидаттардың бірыңғай дерекқоры қалыптастырылатын болады.

      Мемлекеттік әкімшілік қызметтің кадр резервіне іріктеу Қазақстан Республикасының Конституциясын және мемлекеттік қызмет туралы заңнаманы білу деңгейін, сондай-ақ мемлекеттік қызметшінің мемлекеттік органның салалық ерекшелігіне қарамастан, функционалдық міндеттерін тиімді орындауы үшін маңызды кәсіби және жеке құзыреттері деңгейін айқындайтын тестілеуге негізделетін болады.

      Мемлекеттік қызметшінің кәсіби және жеке құзыреттерін бағалауды жүргізу үшін "мемлекеттік қызметші құзыреттерінің бейіні" деген ұғым нормативтік тұрғыдан бекітілетін болады. Бұл оны мемлекеттік әкімшілік лауазымдарға орналасу үшін кандидаттарға қойылатын біліктілік талаптарының құрамдас бөлігі ретінде пайдалануға мүмкіндік береді.

      Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті орган мемлекеттік әкімшілік қызметтің әрбір деңгейі үшін (басқарушылық және атқарушылық) құзыреттердің үлгілік бейінін бекітетін болады, соның негізінде құзыреттердің салалық бейіндері әзірленетін болады.

      Тестілеудің жаңа бағдарламасы кадр резервінің деңгейіне қарай сараланатын болады:

      1) мемлекеттік қызметке алғаш рет кіру үшін, яғни "Б" атқарушылық корпусының лауазымына орналасуға кадр резервіне қосу үшін;

      2) "Б" корпусындағы мемлекеттік қызметшілерді қызметтік саты бойынша жоғарылату үшін және "А" басқарушылық корпусының лауазымдарына орналасуға кадр резервіне қосу үшін.

      Конкурстық тестілеуден табысты өткен кандидатқа кадр резервіне қосу туралы сертификат берілетін болады, бұл оған конкурстық іріктеудің екінші кезеңіне қатысу құқығын береді.

      Мемлекеттік әкімшілік қызметтің кадр резервіне қосылған үміткерлер үшін мемлекеттік органда тағылымдамадан өту мүмкіндігі көзделеді.

      Конкурстық іріктеудің екінші кезеңінде бос лауазымға тағайындау үшін мемлекеттік орган конкурстық іріктеуді бірінші кезеңдегі тестілеу нәтижесінде мемлекеттік әкімшілік қызметтің кадр резервіне қосылған адамдар қатарынан ғана жүргізеді.

      Екінші кезеңдегі конкурстық іріктеу барысында мемлекеттік органның салалық ерекшелігімен және қызмет бағыттарымен айқындалатын конкурстық рәсімдер қолданылады.

      Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті орган мемлекеттік органның конкурстық іріктеудің екінші кезеңінде пайдалануы үшін үлгілік конкурстық рәсімдерді айқындайтын болады: бейіндік (салалық) тестілеу, әңгімелесу (дара, топпен), емтихан, эссе жазу.

      Әрбір мемлекеттік орган мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті органмен келісім бойынша оның қызметінің салалық бағытына, осы лауазымға орналасу үшін конкурстық іріктеу жүргізілетін қандай да бір бос мемлекеттік лауазымның ерекшілігі мен лауазымдық міндеттеріне сәйкес конкурстық рәсімнің түрін дербес айқындайтын болады.

      Мемлекеттік органдар үшін бос мемлекеттік әкімшілік лауазымға ауысу тәртібімен тағайындау тетігі жетілдірілетін болады.

      Мемлекеттік органның конкурстық комиссиясы бос лауазымға кандидаттармен өткізетін әңгімелесудің объективтілігі мен ашықтығы дәрежесін арттыру үшін әңгімелесу барысын аудио- және бейнебақылау мәселелері нормативтік тұрғыдан айқындалатын болады, конкурстық рәсімдерді өткізу туралы хабарландыру міндеттілігі және қоғамдық-саяси бірлестіктердің, үкіметтік емес ұйымдардың және БАҚ-тың мемлекеттік органдардағы конкурстық комиссияларының отырыстарына қатысу құқығы нормативтік тұрғыдан бекітілетін болады.

      Сондай-ақ, мемлекеттік органдар конкурстық комиссияларының төрағасы мен мүшелерінің өткізілген конкурстық іріктеудің сапасы мен объективтілігі үшін дербес жауапкершілігін белгілеу көзделеді.

      Осылайша, екі кезеңнен тұратын конкурстық іріктеуді енгізу мемлекеттік қызметтің кадр резервін тиімді пайдалануға және мемлекеттік органдарды кәсіби құзыретті кадрлармен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

2.3. Мемлекеттік қызметшілерді оқыту жүйесін одан әрі дамыту

      Әлемдік практикада кәсіби дамыту және оқыту мәселелері мемлекеттік қызметтің адами капиталын басқару жүйесінде басымдықты мәселе болып табылады.

      Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарының ережелері ескеріле отырып, біліктілігі жоғары мемлекеттік қызметшілерді даярлау жөніндегі базалық білім беру орталығы ретінде Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының мәртебесі едәуір күшейтілетін болады.

      Мемлекеттік қызметшілерді даярлау, қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру бағдарламаларының мазмұндық бөлігін сапалық тұрғыдан жаңғырту, оның ішінде қазіргі заманғы білім беру технологияларының және нәтижеге бағдарланған мемлекеттік басқару жүйесі қағидаттарының негізінде оқыту бағдарламаларын жаңарту маңызды шара болмақ.

      Мемлекеттік қызметшілерді даярлау, қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру бағдарламалары анағұрлым икемді болады және мемлекеттік басқару және мемлекеттік қызмет жүйесі жұмыс істеуінің озық әлемдік практикасын ескеретін болады.

      Мемлекеттік әкімшілік қызметшілердің басқарушылық және атқарушылық корпустарға бөлінуі ескеріле отырып, оларды оқыту процестерін құруға қойылатын саралау тәсілдері көзделетін болады.

      "А" корпусының лауазымына тағайындалған мемлекеттік қызметшілер үшін лауазымдық міндеттерін тікелей орындауға кірісу алдында менеджмент, стратегиялық жоспарлау, тиімді басқару шешімдерін қабылдау саласында білім алуға бағытталған қысқа мерзімді оқытудан өту мүмкіндігі көзделетін болады.

      "А" басқарушылық корпусының қызметшілері және оның кадр резервіне қосылған қызметшілер үшін кәсіби және жеке құзыреттерін бағалау негізінде белгілі бір күнтізбелік кезеңге арналған кәсіби дамыту мен оқытудың дара жоспарлары жасалатын болады.

      Дара жоспар оқытудың мазмұндық бөлігінде де оқу орнын таңдау да мемлекеттік қызметшілердің кәсіби қажеттіктерін ескеретін болады.

      Ұлттық басқару элитасын даярлауды қамтамасыз етуге арналған Ұлттық мемлекеттік саясат мектебі "А" корпусының қызметшілерін кәсіби дамытуда басты рөл атқаратын болады.

      "Б" корпусының мемлекеттік қызметшілерін оқыту саяси шешімдерді тиімді орындау және стратегиялық бағдарламаларды іске асыру үшін білім мен дағдылар алуға бағытталған білім беру бағдарламаларына негізделетін болады.

      Мемлекеттік қызметшілерді өңірлік деңгейде оқыту тиімділігін арттыру үшін Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы қайта даярлау мен біліктілікті арттырудың өңірлік орталықтары қызметін үйлестіріп, білім беру бағдарламаларының мазмұнды бөлігінің сапасына мониторинг жүргізетін болады.

      Қайта даярлау мен біліктілікті арттырудың өңірлік орталықтары қызметін үйлестіру мемлекеттік басқару және мемлекеттік қызмет саласында сапалы білім жинақтау мен алмасудың бірыңғай жүйесін қалыптастыруға және өңірлік деңгейде сапалы білім беру қызметтерімен қамтамасыз етуге бағытталған.

      Өңірлік деңгейде кадрлардың кәсіби деңгейін арттыру мақсатында жергілікті атқарушы органдардың мемлекеттік қызметшілері үшін Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының магистратурасында оқуға квота бөлінетін болады.

      Осылайша, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясы мемлекеттік қызметшілерді оқытудың бірыңғай оқу, әдістемелік, ғылыми және кадр орталығы болмақ.

      Мемлекеттік қызметшілерді оқыту жүйесінде Қазақстан Республикасы Президентінің "Болашақ" Халықаралық стипендиясының және "Назарбаев Университеттің" әлеуетін тиімді пайдалануға бағытталған жүйелі шаралар көзделетін болады.

      Атап айтқанда, мемлекеттік қызметшілерді шетелде даярлау және қайта даярлау, сондай-ақ тиісті квота шеңберінде кәсіби тағылымдамадан өту олардың кәсіби дамуының жаңа сапалы деңгейін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді және ынталандырудың қосымша тетігі болып табылады.

      Мемлекеттік қызметшілерді кәсіби даярлау жүйесінде жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру бағдарламаларының шеңберінде оқытудың тәртібі регламенттелетін болады.

      Атап айтқанда, басымдықты мамандықтар бойынша магистратура және докторантура бағдарламалары бойынша оқитын мемлекеттік қызметшілер лауазымдарының сақталу міндеттілігі нормативтік тұрғыдан бекітілетін болады.

      Сондай-ақ, мемлекеттік қызметші оқуды аяқтағаннан кейін өзі бұрын атқарған лауазымға не басқа - біліктілік және кәсіби талаптары бойынша теңдей не функционалдық міндеттері жаңа алған кәсіби білімі мен дағдыларына сәйкес келетін жоғары тұрған лауазымға тағайындалуы мүмкін болатын құқықтық норма көзделетін болады.

      Мемлекеттік қызметшілерді қайта даярлау және біліктілігін арттыру мүмкіндіктерін және бюджет қаражатын тиімді пайдалану үшін мемлекеттік органдарда оқу және еңбек процестерін ұйымдастыру мәселелері регламенттелетін болады.

      Бюджет қаражатын үнемдеу және оқытуға тыңдаушыларды кеңінен тарту үшін жетекші шетелдік мамандарды шақыра отырып, біліктілікті арттыру курстарын өткізу қамтамасыз етілетін болады.

      Болашақта осы бағдарламаны кеңейту және мемлекеттік қызметшілерді шетелдік мамандар әзірлеген білім беру бағдарламаларына сәйкес қашықтықтан оқытуды қамтамасыз ету көзделетін болады.

      Мемлекеттік органдар қызметінің ерекшелігін және қызметшілердің кәсіби қажеттіктерін ескеретін салалық бағдарламаларға сәйкес оқытуды ұйымдастыру мәселелері нормативтік тұрғыдан регламенттелетін болады.

      Мемлекеттік қызметшілерді қашықтықтан оқыту жүйесі кеңейтілетін болады.

      Мемлекеттік қызметшілерді кәсіби дамыту жүйесін жетілдіруге бағытталған ұсынылып отырған шараларды іске асыру тиісті нормативтік құқықтық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізуді қажет етеді.

2.4. Мемлекеттік қызметшілерді бағалау және мансаптық жоспарлау жүйесін енгізу

      Әлемдік практикада мемлекеттік қызметшілердің қойылған мақсаттар мен міндеттерді, лауазымдық нұсқаулықты, орындалатын жұмыс пен қол жеткізілген нәтижелерді салыстыруға негізделген жұмысының түпкілікті нәтижелерін бағалау қолданылады.

      Бағалау нәтижелері қызметкерлерді ынталандыру, оларды қызметтік саты бойынша жоғарылату, қосымша оқыту қажеттігі туралы кадрлық шешімдер қабылдау үшін негіз болып табылады.

      Жаңа модельде мемлекеттік қызметшілердің қызметін бағалау жүйесі жетілдірілетін болады.

      Мемлекеттік қызметшілер жұмысының тиімділігін бағалау түпкілікті нәтижеге бағдарланатын болады және мемлекеттік қызметшілерге сыйақы беру мен оларды көтермелеу, қайта даярлау мен біліктілігін арттыру қажеттігін айқындау, қызмет бойынша жоғарылату үшін негіз болады.

      Жаңа модельде мемлекеттік қызметшілердің аттестациядан өту тетігі де жетілдірілетін болады, ол бағалау нәтижелері бойынша қызметі тиімсіз болып табылған мемлекеттік қызметшілерге ғана қолданылатын болады.

      Мемлекеттік қызметшілердің бағалау және аттестациядан өту тәртібі мен шарттары мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті органның ұсынуы бойынша тиісті нормативтік құқықтық актімен айқындалатын болады.

      Мемлекеттік қызметші мансабының белгіленген әлеуметтік және лауазымдық мәртебеге жоғарылатуды сипаттайтын және мемлекеттік қызметшінің біліктілік деңгейі мен жұмыс тәжірибесіне сәйкес оның кәсіби және әлеуметтік тұрғыдан өзін өзі көрсетуі қамтамасыз етілетін ынталандыру жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылатындығы ескеріле отырып, "мансаптық жоспарлау" ұғымы нормативтік тұрғыдан бекітілетін болады.

      Мемлекеттік қызметшілерді мансаптық жоғарылату мемлекеттік қызметшінің атқаратын лауазымындағы қызметінің тиімділігін бағалау нәтижелеріне негізделетін болады.

      Мемлекеттік қызметтің жаңа моделінде мансаптық жоспарлау жүйесі заңнамалық тұрғыдан көзделіп, мансаптық жоғарылату критерийлері нормативтік тұрғыдан айқындалатын болады.

2.5. Мемлекеттік қызметшілерді ынталандыру жүйесін жетілдіру

      Сапалы әрі тиімді еңбекті ынталандыру мемлекеттік орган ұжымында жайлы атмосфераны қамтамасыз ететін, мемлекеттік қызметтегі еңбек қатынастарының маңызды элементі болады.

      Мемлекеттік қызметтің жаңа моделінде ынталандырудың тиімді жүйесін қалыптастыру жеке сектормен бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуге бағытталатын болады.

      Мемлекеттік қызметшілерді ынталандырудың тиімді жүйесі жұмыстағы жоғары көрсеткіштер үшін тікелей ынталандыруларды құрушы, кадрларды мемлекеттік қызметте ұстап қалуды қамтамасыз етуші фактор және сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарының алдын алуға арналған қосымша шара болады.

      Мемлекеттік қызметшілерді ынталандыру жүйесінде еңбекақы төлеу басты рөл атқарады, жаңа модельде еңбекақы төлеу жүйесі олардың жұмысын бағалауға негізделетін болады.

      Мемлекеттік қызметшілердің еңбегіне ақы төлеу жүйесін жетілдіру еңбек нарығының ағымдағы ахуалын талдау негізінде жүргізілетін болады.

      Еңбекақы төлеу атқаратын лауазымы мен мемлекеттік қызмет өтіліне де, мемлекеттік қызметшілердің жұмыс сапасын бағалауға да негізделетін болады.

      Мемлекеттік қызметтің жаңа моделіндегі еңбекақы төлеу жүйесі мемлекеттік қызметшілердің кәсіби даярлығын, дағдыларын, еңбек жүктемесін (жұмыс қарқындылығын), сондай-ақ орындалатын жұмыс пен қабылданатын шешімдер үшін жауапкершілік деңгейін ескеретін болады.

      Мейлінше құзыретті әрі тиімді қызметкерлерді ынталандыру мақсатында мемлекеттік органда жеке сыйақы қорын құрған жөн, оны бөлу мемлекеттік қызметшілердің жұмыс сапасын бағалауға негізделетін болады.

      Мемлекеттік орган ішінде сыйақы қорын бөлу кезінде транспаренттік пен ашықтықты қамтамасыз ететін тетіктер көзделетін болады.

      Мемлекеттік қызметтің жаңа моделіндегі еңбекақы төлеу мәселелері тиісті қаржылық және экономикалық негіздемені келтіруге мүмкіндік беретін жеке нормативтік құқықтық актімен реттелетін болады.

      Халықаралық практикаға сәйкес, ынталандыру жүйесінде мемлекеттік қызметшілерді әлеуметтік және зейнетақымен қамтамасыз ету мәселесі маңызды орын алатын болады.

      Ынталандырудың монетарлық емес әдістері, мысалы, оң тәжірибе мен кәсіби білім трансфертіне, мемлекеттік органдардың жұмысында сабақтастықты қамтамасыз етуге және жаңа қызметкерлердің жылдам бейімделуіне бағытталған тәлімгерлік институтын бекіту жолымен мемлекеттік қызметшінің жеке кәсіби сіңірген еңбегін мойындау мемлекеттік қызметшілерді ынталандыру жүйесінің маңызды бөлігі болады.

      Тәлімгерлік қызметтік сатыдағы маңызды баспалдақтардың бірі ретінде қарастырылатын болады. Тәлімгер мемлекеттік қызметшілер мемлекеттік органда жас мамандар қызметіне сараптамалық және консультациялық қолдау көрсетуді қамтамасыз ететін болады, соның ішінде олардың жұмыс сапасын бағалауға және аттестаттауды өткізуге қатысады.

      Моральдық ынталандырудың адамның қоғамдық мойындау қажеттігіне негізделген, ынталандырудың ең маңызды түрі болып табылатындығы ескеріле отырып, ең үздік қызметкер және ең үздік құрылымдық бөлімше атағын беру, мақтау қағаздарымен, грамоталармен марапаттау, салалық курстарда, кәсіби (бейінді) семинарлар мен тренингтерде қосымша оқыту сияқты ынталандыру әдістерін тиімдірек пайдалану керек.

      Сонымен қатар, мемлекеттік қызметтің жаңа моделінде ішкі ынталандыруға бағытталған корпоративтік рухты қалыптастыру және мемлекеттік орган қызметіне өзінің жеке үлесін сезіну қажет.

      Ынталандыру жүйесінде мемлекеттік органның тұтастай кадр саясаты шеңберінде жеке тәсілдер қолданылатын болады.

      Мемлекеттік қызметшілерді ынталандыру жүйесінің тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін монетарлық емес әдістерді қолдану мәселелері мемлекеттік қызмет саласындағы заңнамада нормативтік тұрғыдан реттелуге, сондай-ақ жалпы алғанда мемлекеттік секторды реттейтін еңбек заңнамасымен үйлесім табуға тиіс.

2.6. Мемлекеттік қызмет персоналын басқару процесін жетілдіру

      Жаңа модельде мемлекеттік қызмет персоналын басқарудың тұтастай жүйесі қалыптастырылатын болады, оның ішінде мемлекеттік органдардың кадр қызметтері мен мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті органның өзара әдістемелік іс-қимылы қамтамасыз етілетін болады.

      Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті орган мемлекеттік басқару жүйесінің қазіргі заманғы үрдістері ескерілетін, мемлекеттік қызметтің жаңа моделін нормативтік және әдістемелік ресімдеуді жүйелі негізде қамтамасыз ететін болады.

      Жаңа кадр саясатын іске асыру және мемлекеттік қызмет персоналын басқарудың тиімді жүйесін қалыптастыру үшін мемлекеттік органдардың кадр қызметтерінің жұмысы мемлекеттік органдағы кадр қызметінің құрылымы, саны, функциялары мен міндеттері айқындалатын үлгілік ереженің және тиісті әдістемелік ұсынымдардың негізінде жүзеге асырылатын болады.

      Мемлекеттік органдардың кадр қызметтерінің басшыларын не өздеріне кадр қызметтерінің функциялары жүктелген лауазымды адамдарды тағайындау мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті органмен келісілетін болады.

      Мемлекеттік органдардың кадр қызметтері жұмысының бір бағыты Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасында белгіленген еңбек режимінің сақталуын қамтамасыз ету болады.

      Мемлекеттік органдардың кадр қызметтері жұмысында "электрондық үкіметтің" мүмкіндіктерін кеңінен пайдалану кадрлық шешімдерді қабылдау тиімділігін арттыруға бағытталатын болады, өз кезегінде электрондық құжат айналымы жүйесін және мемлекеттік органдардың интранет-порталын пайдалану мемлекеттік органдар қызметінің ішкі және сыртқы рәсімдерін барынша оңайлату мен оңтайландыруға мүмкіндік береді.

      Озық әлемдік практикаға сәйкес (Ұлыбритания, АҚШ, Германия, Сингапур, Малайзия және т.б.), мемлекеттік қызмет саласындағы кадр саясатын тиімді іске асыру, оның ішінде жоғары мемлекеттік әкімшілік қызметшілер корпусына қатысты іске асыру мемлекеттік қызмет персоналын басқарудың біртұтас жүйесіне және оны автоматтандыруға негізделген.

      "Е-қызмет" жүйесінің жұмыс істеуі мемлекеттік органдардың кадр қызметтеріне персоналды басқаруды озық әлемдік практикаға сәйкес жүзеге асыруға, мемлекеттік органдардың кадр қызметтері жұмысының өнімділігін жоғарылатуға және ақпаратты алу мен өзекті етуге кететін уақыт және еңбек шығындарын қысқартуға мүмкіндік береді.

      "Е-қызмет" жүйесі онлайн режимінде орталық және өңірлік деңгейдегі мемлекеттік қызметшілерге қатысты толық кадрлық ақпаратты: дербес деректерді, ұйымдастырушылық мәліметтерді (кадрлық есеп), кәсіби және жеке құзыреттері, білімі, біліктілігі, жұмыс өтілі, кәсіби тәжірибесі, бағалау және аттестаттау нәтижелері туралы мәліметтерді; ротациялаудың жедел мониторингін жүргізуді, оқытудан өтудің жедел есебін, курстардың мерзімдері мен тақырыптарын, ынталандыру туралы және әкімшілік және тәртіптік жазалау туралы мәліметтерді, мемлекеттік қызметшілердің сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтары туралы құқық қорғау және сот органдарының деректерін алуға мүмкіндік береді.

2.7. Мемлекеттік қызметтегі этикалық нормаларды жетілдіру

      Халықаралық практикада әкімшілік этика сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың маңызды тәсілдерінің бірі болып есептеледі. Бірқатар елдерде арнайы заңдар мемлекеттік қызмет этикасы мәселелерін реттейді және мемлекеттік басқару жүйесінің моральдық климатын жақсартуға бағытталған.

      Мемлекеттік қызметшілердің этикалық мінез-құлық стандарттары "мемлекеттік қызметшілердің мінез-құлық кодекстері" деген жалпы атауға ие болған арнайы нормативтік құқықтық актілерде қамтылған.

      Нормативтік құқықтық актілерде бекітілген мемлекеттік қызметшілердің мінез-құлық стандарттары мемлекеттік қызметшілердің лауазымдық міндеттерін атқаруы кезіндегі мінез-құлқының негізгі бағыттарын айқындауға арналған.

      Осы стандарттар мемлекеттік қызметшінің мемлекеттік қызмет құндылықтары мен қағидаттарына және қоғамның үмітіне сай келетін белгілі бір мінез-құлық стилін қалыптастыруға ықпал етеді.

      Мемлекеттік қызметтің жаңа моделінде шет елдердің оң тәжірибесі негізінде әкімшілік этиканы басқарудың екі деңгейден тұратын жүйесі әзірленетін болады.

      Бірінші деңгейде мемлекеттік қызметшілердің жалпы мінез-құлық стандарттарын айқындайтын нормативтік құқықтық акт әзірленеді.

      Екінші деңгейде әрбір мемлекеттік органның мемлекеттік қызметшілері үшін мейлінше нақтыланған мінез-құлық қағидалары мен нормалары әзірленеді.

      Мемлекеттік қызметшілер мінез-құлқының ведомстволық қағидаларында нақты мемлекеттік органның қызметшісі өзінің лауазымдық міндеттерін атқару процесінде кездесетін, этикалық тұрғыдан алғанда проблемалы болып табылатын жағдайлар толық сипатталады және осындай жағдайлардағы нақты мінез-құлық қағидалары көзделеді.

      Әкімшілік этиканы басқару жүйесін қалыптастыру үшін "мемлекеттік қызмет этикасы" ұғымын және мемлекеттік қызметшілердің этикалық мінез-құлқы жөніндегі негізгі қағидаттарды заңнамалық тұрғыдан бекіту қажет етіледі.

      Мемлекеттік қызмет жүйесінде мүдделер қақтығысы мәселелері бойынша заңнамалық база да жетілдірілетін болады.

      Сондай-ақ, мемлекеттік органдардың бірінші басшыларының жауапкершілігін күшейту, оның ішінде осы органдардағы басшы адамдар сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылығын жасаған жағдайда оның орнынан түсуіне дейінгі тетік пысықталатын болады.

      Мемлекеттік қызметтің жаңа моделінде мемлекеттік қызметтің негізгі қағидаттары мен ережелерін біртұтас құжатта біріктірген жөн, оның қолданысы мемлекеттік қызметтің барлық түрлеріне, атап айтқанда мемлекеттік қызметшілердің негізгі құқықтары мен міндеттерін, оларға қолданылатын шектеулер мен әлеуметтік және құқықтық кепілдерді көздейтін мемлекеттік қызмет кодексінде қолданылатын болады.

      Кейіннен осы кодекстің нормалары азаматтық қызметшілерге және қамтылуы мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен жүргізілетін адамдарға, сондай-ақ мемлекеттік қатысу үлесі бар ұйымдарда жұмыс істейтін адамдарға қолданылатын болады.

      Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті органның тәртіптік кеңестері қызметінің тиімділігі арттырылатын болады.

      Бұрын қылмыстық жауапкершілікке тартылған адамдардың мемлекеттік қызметке кіру фактілерінің жалпы алғанда азаматтардың мемлекеттік аппаратқа деген сеніміне теріс әсер ететінін атап өту керек.

      Осыған байланысты, мұндай адамдардың мемлекеттік қызметке кіру мүмкіндігін заңнамалық деңгейде айқындаған жөн.

      Осы шаралар мемлекеттік қызметшілерге қойылатын этикалық және сыбайлас жемқорлыққа қарсы талаптарды күшейтуге және халықтың мемлекеттік аппаратқа деген сенімін арттыруға мүмкіндік береді.

2.8. Мемлекеттік қызметтер көрсетудің сапасын арттыру

      Мемлекеттік қызметтің жаңа моделінде мемлекеттік қызметтер көрсету сапасы мемлекеттік қызметшілер жұмысы тиімділігінің басты көрсеткіші болады, басқаша айтқанда, мемлекеттік қызмет мемлекеттік қызметтерді тұтынушы ретінде халыққа бағдарланатын болады.

      Мемлекеттік жоспарлау мен бюджеттеуге қатысты жаңа тәсілдерге сәйкес мемлекеттік органдардың қызметі мемлекеттік органдардың функциялары мен өкілеттіліктерінен туындайтын мемлекеттік қызметтер көрсетуге бағдарлануға тиіс.

      Мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін арттыру үшін мемлекеттік органдарда еңбекті ұйымдастыру мен менеджменттің, транспаренттік және нақты лауазымды адамдардың жауапкершілігі қағидаттарына негізделген шешімдерді қабылдау процестері мен рәсімдерінің сапасын арттыруға бағытталған нормативтік құқықтық, әдістемелік және ұйымдастырушылық шаралар айқындалатын болады.

      Осыған байланысты, ақпараттық технологияларды қолдану қажеттігі арта түседі, бұл халыққа және бизнеске қызметтер көрсету кезінде мемлекеттік органның функцияларын оңтайландыру мен автоматтандыруға, әкімшілік кедергілерді және халық пен бизнестің мемлекеттік органдармен тікелей байланысын азайтуға бағытталған.

      "Электрондық үкімет" порталында көрсетілетін электрондық мемлекеттік қызметтер көрсету санының ұлғаюы да мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттырудың басты құралдарының бірі болып табылады, осыған орай мемлекеттік органдардың әлеуметтік маңызы бар мемлекеттік қызметтер көрсетуі электрондық форматқа ауыстырылатын болады.

      Мемлекеттік қызметтер көрсетудің бекітілген стандарттары мен регламенттерінің сақталуына бақылау орнату тиімді шара болуға тиіс.

      Қазақстан Республикасы Президентінің "Орталық мемлекеттік органдар мен облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы органдары қызметінің тиімділігін жыл сайынғы бағалау жүйесі туралы" 2010 жылғы 19 наурыздағы № 954 Жарлығымен мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті органға мемлекеттік қызметтер көрсетуді бағалау өкілеттіктері берілген.

      Мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттыру және оларды көрсету процесін басқару үшін тиімді сыртқы бақылауды енгізу қажет, ол заңнамаға тиісті өзгерістер енгізуді және уәкілетті мемлекеттік органды айқындауды талап етеді.

      Заңнамада мемлекеттік қызметтерді сапасыз көрсеткені, сондай-ақ мемлекеттік қызметтер көрсету стандарттары мен регламенттерін бұзғаны үшін адамдардың жауапкершілігін қарастыру керек.

      Сонымен қатар, көрсетілетін мемлекеттік қызметтер сапасын бағалау үшін халықпен кері байланыс тұрақты негізде, оның ішінде мемлекеттік қызметтерді тікелей алу кезінде сауалнамалық сауалдарды және жеке және заңды тұлғалардың мемлекеттік қызметтер көрсету сапасы мен қолжетімділігіне қанағаттану дәрежесін айқындауға бағытталған әлеуметтік сауалдарды өткізу жолымен орнатылатын болады.

2.9. Мемлекеттік қызметтің оң имиджін қалыптастыру

      Мемлекеттік қызметтің жаңа моделінде мемлекеттік қызметтің оң имиджін қалыптастыру, оның ішінде уақтылы ақпарат беру мен азаматтардың өтініштерін қарау және қол жеткізілген нәтижелері негізінде мемлекеттік органдардың қызметі туралы оң пікірді қалыптастыру басты бағыт болуға тиіс.

      Мемлекеттік қызметтің оң имиджін қалыптастыруда мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттыру және жұртшылықпен байланыстар орнату тиісінше негізгі бағыттар болып табылады.

      Азаматтарға бағдарлану, кәсібилік, шұғыл әрекет ету, ашықтық және қолжетімділік мемлекеттік органдар жұмысының негізгі қағидаттары болуға тиіс.

      Мемлекеттік қызмет пен жұртшылық, оның ішінде қоғамдық-саяси бірлестіктер, үкіметтік емес ұйымдар, бұқаралық ақпарат құралдары арасындағы диалог мемлекеттік органдардың өз қызметі туралы азаматтарға жүйелі түрде ақпарат беріп отыруын, сондай-ақ халықпен байланысты дамытуды және солардың негізінде өзара тиімді шешімдер қабылдауды көздейді.

      Осы жұмыста мемлекеттік органдар мен жұртшылық арасындағы тиімді интерактивті байланысты қамтамасыз етуге, әлеуметтік топтардың мұқтаждары мен пікірін барлық деңгейдегі мемлекеттік органдарға жеткізуге қауқарлы баспа және электрондық бұқаралық ақпарат құралдарының әлеуетін толық көлемде пайдалану қажет.

      Әрбір мемлекеттік органның жұмысында мыналар: ақпараттық материалдарды БАҚ-та орналастыру; оңтайлы басқару шешімін қабылдау үшін ақпараттық кеңістік пен жұртшылық пікіріне мониторингі жүргізу; мемлекеттік қызметшілердің жұртшылықпен тікелей байланыстары (азаматтарды жеке мәселелері бойынша қабылдау, халықпен ресми және бейресми кездесулер, жұртшылықтың қандай да бір топтары тартылатын әртүрлі кеңейтілген кеңестер, әртүрлі әлеуметтік және басқа да жобалар таныстырылымы); азаматтардың әртүрлі санаттарының өкілдерімен өзара интерактивті іс-қимыл жасасу және басқалары осы бағыттағы тетіктер болуға тиіс.

      Жалпы алғанда, мемлекеттік қызметтің оң имиджін қалыптастыру мемлекеттік органдардың қоғамның сындарлы ынтымақтастыққа ниетін айқындайтын, реформалаудың басты құрамдас бөліктерінің бірі болады.

3-бөлім. Тұжырымдаманы іске асыру құралдары

      Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан Республикасының 2010 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған құқықтық саясат тұжырымдамасы туралы" 2009 жылғы 24 тамыздағы № 858 және "Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспары туралы" 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 жарлықтарында, сондай-ақ осы Тұжырымдаманың ережелерінде айқындалатын міндеттер мен индикаторларды мемлекеттік қызмет саласын реттейтін заңнамалық және заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілерді жетілдіру жолымен іске асыру көзделеді.

      Осы Тұжырымдаманың ережелері мемлекеттік қызмет мәселелері бойынша заңнамалық және өзге де нормативтік құқықтық актілерді жетілдіру арқылы іске асырылатын болады.

      Осы Тұжырымдамамен енгізілетін ұғымдар заңнамалық тұрғыдан бекітілетін болады, сондай-ақ мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті органға осы Тұжырымдаманың ережелерінен туындайтын жаңа функцияларды беру көзделетін болады.