Об утверждении правил по осуществлению ветеринарных мероприятий по профилактике и ликвидации инфекционных и инвазионных болезней животных

Приказ Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 2 сентября 2004 года № 468. Зарегистрирован Министерством юстиции Республики Казахстан 4 октября 2004 года № 3126. Утратил силу приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 17 января 2012 года № 10-1/18

Сноска. Утратил силу приказом Министра сельского хозяйства РК от 17.01.2012 № 10-1/18.

В соответствии со статьей 26 Закона Республики Казахстан "О ветеринарии", приказываю:

1. Утвердить прилагаемые:
1) правила по осуществлению ветеринарных мероприятий по профилактике и ликвидации туляремии животных;
2) правила по осуществлению ветеринарных мероприятий по профилактике и ликвидации риккетсиозов животных;
3) правила по осуществлению ветеринарных мероприятий по профилактике и ликвидации ценуроза овец.

2. Департаменту ветеринарии совместно с областными территориальными управлениями, городов Астана и Алматы Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан, в установленном законодательством порядке, принять необходимые меры, вытекающие из настоящего приказа.

3. Настоящий приказ вступает в силу со дня его государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

Министр

Утверждены приказом Министра
сельского хозяйства Республики
Казахстан "Об утверждении правил
по осуществлению ветеринарных
мероприятий по профилактике и
ликвидации инфекционных и
инвазионных болезней животных"
от 2 сентября 2004 года N 468

Правила
по осуществлению ветеринарных мероприятий по
профилактике и ликвидации туляремии животных

Настоящие правила по осуществлению ветеринарных мероприятий по профилактике и ликвидации туляремии животных (далее - Правила) определяют порядок организации и проведения ветеринарных мероприятий, обязательных для исполнения физическими и юридическими лицами в соответствии со статьей 26 Закона Республики Казахстан "О ветеринарии".

1. Общие положения

1. Туляремия - природноочаговая инфекционная болезнь животных, характеризующаяся лихорадкой, поносом, истощением, увеличением лимфатических узлов, а также нервными явлениями и абортами. Туляремией болеет и человек.
В естественных условиях в основном болеют грызуны: зайцы, дикие кролики, мыши, водяные крысы, ондатры, бобры, хомяки. Менее чувствительны кошки и собаки. Очень чувствителен человек. Сельскохозяйственные животные малочувствительны к болезни. Описаны спорадические случаи и небольшие вспышки болезни у овец, крупного рогатого скота, лошадей, свиней, северных оленей, верблюдов, кроликов и домашних птиц. Более восприимчив молодняк.
Основными путями заражения считаются: алиментарный, аэрогенный и трансмиссивный.
Болезнь чаще всего проявляется в весенне-летне-осенний период, что связано с активностью грызунов (миграция), трансмиссивным характером передачи возбудителя.
2. Возбудитель туляремии - Francisella tularensis, мелкий полиморфный микроорганизм, аэроб, грамотрицателен, неподвижен, спор не образует.
3. Диагноз ставят на основании эпизоотологических данных (чаще болеют овцы, проявляется спорадически), клинической картины (увеличение лимфатических узлов, поносы, истощение), патологоанатомических изменений и результатов лабораторных исследований.
Серологические исследования включают постановку реакций агглютинации и пассивной гемагглютинации и реакции связывания комплемента. Для диагностики рекомендован также аллергический метод.

2. Мероприятия по профилактике, проводимые на территории
ветеринарно-санитарного благополучия

4. С целью профилактики заболевания, физические и юридические лица, в собственности которых имеются животные, ежегодно проводят мероприятия в соответствии с Правилами организации и осуществления ветеринарных мероприятий, обязательных для исполнения физическими и юридическими лицами", утвержденными приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 14 ноября 2002 года N 367, зарегистрированными в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов от 18 декабря 2002 года N 2088.
5. В животноводческих помещениях и хранилищах кормов ежегодно проводят дератизацию и дезинфекцию.
6. Животных систематически обрабатывают против кровососущих членистоногих.
7. Вновь прибывших животных содержат в профилактическом карантине 15 дней.
8. Среди населения проводят ветеринарную и санитарную просветительскую работу.

3. Мероприятия, проводимые в эпизоотическом очаге и
неблагополучном по туляремии пункте

9. При выявлении в хозяйствующем субъекте больных туляремией животных, ветеринарный специалист, сообщает об этом государственному ветеринарному инспектору соответствующей административно-территориальной единицы.
10. Главный государственный ветеринарный инспектор соответствующей административно-территориальной единицы при получении извещения о подозрении на заболевание животных туляремией обязан немедленно прибыть на место для установления диагноза и проведения эпизоотологического обследования, определения границы эпизоотического очага. Отбирает патологический материал от больных животных и направляет в ветеринарную лабораторию для установления диагноза.
11. При установлении окончательного диагноза территорию хозяйствующего субъекта объявляют неблагополучной по этой болезни и вводят ограничение в соответствии с пунктом 1 статьи 27 Закона Республики Казахстан "О ветеринарии".
Ограничение с неблагополучного пункта снимают через 15 дней после последнего случая заболевания животных и проведения заключительных мероприятий в соответствии с пунктом 3 статьи 27 Закона Республики Казахстан "О ветеринарии".
12. По условиям ограничения запрещается:
1) перегруппировка животных внутри хозяйствующего субъекта;
2) вывоз животных из неблагополучного пункта;
3) допуск посторонних лиц на территорию пункта;
4) допуск больных животных к убою на мясо.
13. Больных животных изолируют и лечат антибиотиками.
14. Навоз, подстилку, остатки кормов уничтожают путем сжигания.
15. В помещениях проводят дезинфекцию.
16. Трупы животных, грызунов, павших от туляремии уничтожают путем сжигания.
17. Принимают меры к недопущению заражения людей.

4. Ответственность за выполнение настоящих Правил

18. Лица, виновные в нарушении настоящих Правил несут ответственность в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Утверждены приказом Министра
сельского хозяйства Республики
Казахстан "Об утверждении правил
по осуществлению ветеринарных
мероприятий по профилактике и
ликвидации инфекционных и
инвазионных болезней животных"
от 2 сентября 2004 года N 468

Правила
по осуществлению ветеринарных мероприятий по
профилактике и ликвидации риккетсиозов животных

Настоящие правила по осуществлению ветеринарных мероприятий по профилактике и ликвидации риккетсиозов животных (далее - Правила) определяют порядок организации и проведения ветеринарных мероприятий, обязательных для исполнения физическими и юридическими лицами в соответствии со статьей 26 Закона Республики Казахстан "О ветеринарии".

1. Общие сведения

1. Риккетсиозы - группа инфекционных болезней животных и человека, вызываемых риккетсиями.
Риккетсиозы представляют собой природно-очаговые болезни домашних, промысловых и диких животных, птиц и человека. К ним относятся такие болезни как КУ-лихорадка, гидроперикардит.
Ку-лихорадка - инфекционная болезнь, характеризующаяся признаками лихорадки, воспаления легких и плевры.
Возбудитель Ку-лихорадки - Coxiella Burnetti, полиморфные, неподвижные, аэробные микроорганизмы, внутриклеточные паразиты.
Гидроперикардит - острая трансмиссивная инфекционная болезнь животных, характеризующаяся лихорадкой, поражением нервной системы и наполнением серозного экссудата в сердечной сорочке, грудной и брюшной полостях.
Возбудитель гидроперикардита - Cowdria ruminantum, полиморфный, неподвижный, грамотрицательный микроорганизм. Является внутриклеточным паразитом.
В природных очагах источниками возбудителя инфекций являются клещи (иксодовые, аргасовые, гамазовые), а носителями - мышевидные грызуны. В естественных условиях заражение животных возбудителями риккетсий происходит аэрогенно, алиментарно при приеме воды и корма, инфицированных выделениями грызунов-риккетсионосителей и через укусы клещей.
2. Диагноз на риккетсиозы устанавливают комплексно на основании эпизоотологических и эпидемиологических данных, клинических признаков, результатов серологических исследований и обязательного выделения культур возбудителей этих болезней из организма больных животных.
Лабораторная диагностика риккетсиозов у человека и животных основывается на результатах микроскопии, а также серологических исследований.

2. Мероприятия по профилактике, проводимые на территории
ветеринарно-санитарного благополучия

3. Для контроля за эпизоотическим состоянием по риккетсиозам ветеринарная и санитарно-эпидемиологическая службы проводят на неблагополучных территориях отлов грызунов, сбор клещей и их исследование на носительство возбудителей риккетсиозов, ведут строгий учет природных очагов болезни.
4. Систематически проводят уничтожение грызунов в животноводческих помещениях, на территории ферм, в местах хранения кормов. Сено и солому из скирд и стогов, заселенных большим количеством грызунов, обеззараживают.
5. Организуют систематическое уничтожение клещей, нападающих на сельскохозяйственных животных при выпасе или используют культурные пастбища, свободные от клещей. Проводят выкашивание травостоя и перепашку земли в местах яйцекладки клещей. Перед выгоном животных на пастбище проводят осмотр и обработку их против клещей.
6. В неблагополучных по риккетсиозам зонах доступ животных к воде открытых водоемов (пруд, озеро, река, ручей) запрещается. Для водопоя используют воду артезианских скважин или водопроводной сети.

3. Мероприятия, проводимые в эпизоотическом очаге и
неблагополучных по риккетсиозам пунктах

7. При выявлении в хозяйствующем субъекте больных риккетсиозами животных, ветеринарный специалист, сообщает об этом главному государственному ветеринарному инспектору соответствующей административно-территориальной единицы.
8. Главный государственный ветеринарный инспектор соответствующей административно-территориальной единицы при получении извещения о подозрении на заболевание животных риккетсиозами обязан немедленно прибыть на место для установления диагноза и проведения эпизоотологического обследования, определения границы эпизоотического очага. Отбирает и направляет в ветеринарную лабораторию патологический материал от больных животных.
9. При установлении окончательного диагноза территорию хозяйствующего субъекта объявляют неблагополучной по этой болезни и вводят ограничения в соответствии с пунктом 1 статьи 27 Закона Республики Казахстан "О ветеринарии".
10. Ограничения с неблагополучного пункта снимают через 30 дней после последнего случая выделения возбудителей из патологического материала (после диагностического убоя) от положительно реагирующих в реакции длительного связывания комплемента животных и проведения заключительных мероприятий в соответствии с пунктом 3 статьи 27 Закона Республики Казахстан "О ветеринарии".
11. Главный ветеринарный инспектор района берет неблагополучные пункты на учет, разрабатывает совместно с местным исполнительным органом и специалистами план оздоровительных мероприятий и осуществляет контроль за их выполнением.
12. План оздоровительных мероприятий риккетсиозов согласовывают с органами санитарно-эпидемиологического надзора и вносят на утверждение в Маслихат соответствующего района. В плане предусматривают необходимые диагностические исследования животных, соответствующие ветеринарно-санитарные и организационно-хозяйственные мероприятия с определением сроков их проведения и ответственных лиц.
13. По условиям ограничений запрещается:
1) ввод и ввоз на территорию неблагополучного хозяйствующего субъекта или вывод и вывоз из него животных, за исключением вывоза животных для убоя;
2) перегруппировка животных без ведома ветеринарного инспектора соответствующей административно-территориальной единицы;
3) использование мяса от вынужденно забитых больных риккетсиозами животных населению. Мясо таких животных используют согласно Правилам предубойного ветеринарного осмотра убойных животных и послеубойной ветеринарно-санитарной экспертизы туш и органов и их санитарной оценки, утвержденных приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 31 октября 2002 года N 351, зарегистрированным в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов от 27 декабря 2002 года N 2105;
4) вывоз кормов, имевших контакт с больными животными или подозрительных в инфицировании риккетсиозами.
14. Отелы (окоты, опоросы) подозрительных по заболеванию риккетсиозами животных проводят в отдельных помещениях с последующим уничтожением последа, мертворожденного плода и тщательной дезинфекцией помещения и инвентаря.
15. Для дезинфекции помещений и предметов ухода применяются препараты, зарегистрированные в Государственном Реестре ветеринарных препаратов Республики Казахстан. Дезинфекцию помещений проводят через каждые 5 дней, до снятия ограничения.
16. В помещениях проводят дератизационные и дезакарицидные мероприятия.
17. Молоко от клинически больных риккетсиозами животных (коров, овец, коз) кипятят в течение 3-5 минут и используют в корм скоту. Молоко клинически здоровых животных в неблагополучном хозяйствующем субъекте используют после пастеризации.
18. Из неблагополучного по риккетсиозам пункта шерсть, козий пух вывозят в таре из плотной ткани непосредственно на предприятия, перерабатывающие это сырье (минуя заготовительные пункты). В сопроводительных документах указывают, что хозяйствующий субъект неблагополучен по риккетсиозам.
19. Шерсть и шкуры, полученные от вынужденно забитых или павших в неблагополучном пункте животных, дезинфицируют.
20. Навоз, остатки корма и другие отходы обеззараживают биотермическим методом или сжигают.

4. Ответственность за выполнение настоящих Правил

21. Лица, виновные в нарушении настоящих Правил несут ответственность в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Утверждены приказом Министра
сельского хозяйства Республики
Казахстан "Об утверждении правил
по осуществлению ветеринарных
мероприятий по профилактике и
ликвидации инфекционных и
инвазионных болезней животных"
от 2 сентября 2004 года N 468

Правила
по осуществлению ветеринарных мероприятий
по профилактике и ликвидации ценуроза овец

Настоящие правила по осуществлению мероприятий по профилактике и ликвидации ценуроза овец (далее - Правила) определяют порядок организации и проведения ветеринарных мероприятий, обязательных для исполнения физическими и юридическими лицами в соответствии со статьей 26 Закона Республики Казахстан "О ветеринарии".

1. Общие положения

1. Ценуроз - заболевание домашних и диких жвачных животных, сопровождающееся поражением головного, реже спинного мозга и нарушением их деятельности, развитием атофии костей свода черепа от давления.
Возбудитель - Coenurus cerebralis пузырчатая личиночная стадия цестоды Multiceps multiceps (цепня мозгового).
Ценурозом болеют овцы, козы, крупный рогатый скот, несколько реже верблюды, свиньи, лошади, сайгаки, джейраны, архары, а также человек.
Промежуточные хозяева - главным образом овцы, козы, крупный рогатый скот и другие жвачные животные.
Дефинитивными хозяевами являются собака, очень редко лисица, шакал и волк, в тонком отделе кишечника которых паразитирует половозрелая стадия цепня мозгового.
2. Диагноз устанавливается на основании эпизоотологических данных (возраст животного, сезон заболевания, наличие инвазии), клинических симптомов (характер движения, положение головы и конечностей, наличие судорог, нарушение зрения, состояние кожной чувствительности, истончение и прогибание костей черепа при пальпации, тупой звук при перкуссии) и обнаружения ценурного пузыря в головном или спинном мозге в результате патологоанатомического вскрытия.

2. Мероприятия по профилактике, проводимые на
благополучной по ценурозу территории

3. В целях предупреждения заболевания животных ценурозом физические и юридические лица, владельцы животных должны осуществлять мероприятия с учетом биологии возбудителя и технологии содержания, которые направлены на предупреждение ценуроза и других заболеваний животных и заключаются в обеспечении всего поголовья полноценными кормами, надлежащими условиями кормления, водопоя, содержания. С этой целью необходимо выполнять следующие условия:
1) применять рационы, сбалансированные по белку, минеральным солям и витаминам. В зонах, где пастбищные участки бедны теми или иными макро и микроэлементами, в рационы включать соответствующие минеральные добавки (соли меди, кобальта, йода, молибдена);
2) кормить животных в помещениях и на базах только из кормушек;
3) поить животных свежей и чистой водой из водопроводов, колодцев, рек и быстро текущих ручьев. Поение из прудов и других стоячих водоемов допускается при условии создания колодцев-фильтров. Поить животных из луж, канав и ям запрещается;
4) обеспечивать чистоту животноводческих помещений, кормушек, поилок, предметов ухода, инвентаря, оборудования, дворов, выгульных площадок и территорий вокруг животноводческих помещений. Помещения должны быть хорошо вентилируемыми, сухими, светлыми;
5) запрещается содержание собак в животноводческих помещениях, вблизи них и в местах хранения кормов и водоисточников;
6) навоз и постилка из помещений, с выгульных площадок и баз регулярно убирать в специальные навозохранилища для обеззараживания.
4. После каждой дегельминтизации собак, выделенные от них фекалии в течение 3-5 дней следует собирать, а затем подвергать дезинвазии путем сжигания. Помещения, выгульные площадки, оборудование и инвентарь также подвергают дезинвазии.
5. Всех вновь поступающих в хозяйствующий субъект животных следует подвергать профилактическому изолированию в течение 30 дней и в случае выявления больных ценурозом животных их подвергают лечению и допускают в общее стадо после полного выздоровления.
6. Трупы животных и все боенские отходы (голова, внутренние органы) обеззараживают сжиганием, захоронением в биотермической яме. Убой животных производится с ведома ветеринарного специалиста. Для кормления собак боенский материал применяется после тщательной проверки. Не обезвреженные органы животных и трупы скармливать собакам запрещается.
7. Ветеринарные специалисты обязаны широко разъяснять в средствах массовой информации работникам животноводства и населению о мерах профилактики ценуроза животных и необходимости их выполнения.

3. Мероприятия, проводимые в эпизоотическом очаге
и неблагополучном по ценурозу овец пункте

8. Производят поголовный учет и паспортизацию собак у всех физических и юридических лиц в населенных пунктах в соответствии с приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 2 апреля 2003 года N 164, зарегистрированным в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов от 25 апреля 2003 года N 2247.
9. Сокращают численность собак при отарах и гуртах до минимально необходимых пределов (до 1-2 собак) и систематически проводят уничтожение безнадзорных собак.
10. Запрещается допуск собак, находящихся в личном пользовании граждан в животноводческие помещения, места хранения кормов, на выгульные площадки, пастбища и точки водопоя.
11. К охране и пастьбе животных допускают только служебных собак, находящихся на учете.
12. Категорически запрещается скармливание собакам мяса любых органов животных в сыром виде, тем более пораженных личинками цестод.
13. Собак при отарах и гуртах дегельминтизируют в следующие сроки: с декабря по апрель - через каждые 45 дней и с мая по ноябрь - через каждые 30 дней.
14. Собак, принадлежащих населению в сельской местности дегельминтизируют один раз в квартал.
15. Дегельминтизацию собак проводят на специально отведенной огороженной забором или окопанной канавой площадке, расположенной в защищенном от ветра месте. На площадку посторонних лиц, в том числе детей, не допускают. Собак содержат на привязи в течение суток после дегельминтизации.
Выделенные после дегельминтизации фекалии сразу собирают в металлическую емкость и обеззараживают путем сжигания, кипячения в воде в течение 10-15 мин или заливают на 3 часа 10%-ным раствором хлорной извести (на 100 г фекалий используют не менее 0,5 л раствора). Площадку, покрытую цементом, обеззараживают 10%-ным раствором хлорной извести (1 л раствора на 1 м ² ), а почву - 3%-ным раствором карбатиона (4 л на 1 м ² ).
16. Для дегельминтизации собак применяют антгельминтики, зарегистрированные в Государственном реестре ветеринарных препаратов Республики Казахстан. Антгельминтики назначают после последнего кормления с молоком, в хлебных болюсах, кусках мяса или порошке. Последнее кормление перед дачей антгельминтика не должно быть обильным, при этом корм дают в форме кашки. После дачи антгельминтика собак выдерживают на привязи в течение времени, пока не происходит дефекации, а при невозможности наблюдать за ними - в течение 12-14 часов. Слабительное не назначают.
17. Для предотвращения заражения собак и диких плотоядных цестодами Multiceps multiceps осуществляют следующее:
1) убой животных разрешают с ведома и под контролем ветеринарного инспектора соответствующей административно-территориальной единицы только на специализированных бойнях или убойных пунктах. В случае вынужденного убоя животных в отарах или гуртах тушу и внутренние органы хранят в специальном, обитом жестью и закрывающемся ящике до приезда ветеринарного специалиста, который должен осмотреть тушу и органы;
2) не допускают собак (кроме служебных) на территорию мясокомбинатов, боен и убойных пунктов, вблизи мясомолочных и пищевых контрольных станций и в места концентрации больных животных;
3) трупы животных сжигают в трупосжигательной печи или сбрасывают в биотермическую яму. В каждой отаре оборудуют специальный, обитый жестью и закрывающийся на замок ящик для хранения трупов овец до установления ветеринарным специалистом причины падежа с последующим вывозом их для утилизации.
18. Животных с явной клинической картиной ценуроза своевременно изолируют и подвергают медикаментозному лечению. При отсутствии антгельминтика заболевших ценурозом овец и коз вывозят для убоя на мясокомбинаты, бойни или убойные пункты.
Высокопродуктивных и элитных животных лечат хирургическим путем.

4. Ответственность за выполнение настоящих Правил

19. Лица, виновные в нарушении настоящих Правил несут ответственность в соответствии с законодательством Республики Казахстан.

Жануарлардың инфекциялық және инвазиялық ауруларының алдын алу және жою бойынша ветеринариялық шараларды жүзеге асыру ережелерiн бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2004 жылғы 2 қыркүйектегі N 468 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2004 жылғы 4 қазанда тіркелді. Тіркеу N 3126. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2012 жылғы 17 қаңтардағы № 10-1/18 бұйрығымен

Ескерту. Бұйрықтың күші жойылды - ҚР Ауыл шаруашылығы министрінің 2012.01.17 № 10-1/18 (қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Қазақстан Республикасының "Ветеринария туралы" Заңының 26 бабына сәйкес, бұйырамын :
1. Қоса берiлiп отырған бекiтiлсiн:
1) жануарлардың туляремия ауруының алдын алу және жою бойынша ветеринарлық iс-шараларды жүзеге асыру туралы ереже;
2) жануарлардың риккетсиоз ауруының алдын алу және жою бойынша ветеринарлық iс-шараларды жүзеге асыру туралы ереже;
3) қойдың ценуроз ауруының алдын-алу және жою бойынша ветеринарлық iс-шараларды жүзеге асыру туралы ереже.
2. Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң облыстық Астана және Алматы қалалары аумақтық басқармалары Ветеринария департаментiмен бiрге заңнамада белгiленген тәртiпте осы бұйрықтан туындайтын керектi шараларды қабылдасын.
3. Осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгiнде мемлекеттiк тiркеуден өткiзiлген күнiнен бастап күшiне енеді.

Министр

Қазақстан Республикасы
Ауыл шаруашылығы министрінің
"Жануарлардың инфекциялық
және инвазиялық ауруларының
алдын алу және жою бойынша
ветеринариялық іс-шараларды
жүзеге асыру ережелерiн
бекiту туралы" 2004 жылғы
2 қыркүйектегі N 468
бұйрығымен бекiтiлген

Жануарлардың туляремия ауруының алдын алу және жою
бойынша ветеринарлық iс-шараларды жүзеге асыру туралы
Ереже

Осы "Жануарлардың туляремия ауруының алдын алу және жою шаралары туралы" ереже (одан әрi - Ереже) жеке және заңды тұлғаларға ветеринариялық шараларының ұйымдастыру және жүргiзудiң Қазақстан Республикасының "Ветеринария туралы" Заңының 26 бабына сәйкес мiндеттi түрде орындауға тиiстi тәртiбiн анықтайды.

1. Жалпы ережелер

1. Туляремия - малдардың табиғи ошақтық, қызба, iш өту, арықтау, сөл түйiндерiнiң ұлғаюы, сонымен қатар жүйкелiк құбылыстар мен iш тастау түрлерiмен ерекшеленетiн жұқпалы ауру. Туляремиямен адамдар ауырады.
Табиғатта туляремиямен кемiргiштер, қояндар, жабайы қояндар, тышқандар, су тышқандары, ондатралар, аламандар ауырады. Ит, мысықтар ауруға онша бейiм емес. Адам өте бейiм. Ауыл шаруашылық малдары аса бейiм емес. Қойлардың, iрi қараның, жылқы, шошқа, солтүстiк бұғылар, түйелер, қояндар және үй құстарының сирек түрде ауырғандығы туралы жазылған. Жас малдар өте бейiм.
Жұғудың негiзгi жолдары: алиментарлы, аэрогендi және трансмиссивтi. Кемiргiштердiң көбейiп, қоздырғыштың трансмиссивтi берiлуiне байланысты ауру көктемгi-жазғы-күзгi кезеңдерде жиі кездеседi.

2. Туляремияның қоздырғышы - Francisella tularensis ұсақ терiс грамды, полиморфты аэробы, қозғалмайтын, спор тiзбейтiн, аэробты микроорганизм.

3. Диагноз эпизоотиялық мәлiметтер негiзiнде (қойлар жиi ауырады), клиникалық сипаттамасы (лимфа түйiндерiнiң ұлғаюы, тышқақ, арықтау), патологоанатомиялық өзгерiстер және лабораториялық зерттеулер қорытындысы бойынша қойылады.
Серологиялық зерттеулерге кiретiндерi: агглютинация реакциясы, пассивтi гемагглютинация және комлементтi байланыстыру реакциялары. Диагноз қою үшiн аллергиялық реакция ұсынылған.

2. Ветеринариялық-санитариялық таза
аймақтарда жүргiзiлетiн алдын алу шаралар

4. Аурудың алдын алу мақсатында меншiгiнде малдары бар жеке және заңды тұлғалар жыл сайын Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрiнiң 2002 жыл 14 қарашада N 367 бекiтiлiп, нормативтi-құқықтық актiлер тiркеу Реестрiнде 18 қараша 2002 жыл N 2088 тiркелген "Жеке және заңды тұлғалардың мiндеттi түрде өткiзуге тиiстi ветеринариялық шараларының ұйымдастыру және жүргiзу туралы" Ережесiне сәйкес ветеринариялық шаралар жүргiзедi.

5. Мал қораларында, жем-шөп қоймаларында жыл сайын дератизация және дезинфекция жүргiзiлiп тұрады.

6. Жануарларды қан сорғыш буын аяқтыларға қарсы жүйелi түрде залалсыздандырып тұрады.

7. Жаңадан келген жануарларды 15 күн ауруға алдын алу карантинде ұстайды.

8. Елдi мекендерде ветеринариялық және санитариялық насихаттау жұмыстарын өткiзедi.

3. Туляремиядан таза емес эпизоотиялық ошақтарда
және қолайсыз пункттер жүргiзiлетiн шаралар

9. Шаруашылық субъектілерде жануарлардың туляремия аурулары шыққан кезде ветеринариялық маман жедел түрде әкiмшiлiк аумақтық бiрлiгiнiң мемлекеттiк ветеринариялық инспекторларына хабарлайды.

10. Әкiмшiлiк аумақтық бiрлiгiнiң бас мемлекеттiк ветеринариялық инспекторы жануарлардың туляремия ауруына күдiк туралы хабарлама алғаннан соң, ауру шыққан жерге диагноз қою және эпизоотиялық зерттеу жүргiзiп, эпизоотиялық ошақтың шекарасын анықтауға келедi. Ауру жануарлардан сынама алып ветеринариялық лабораторияға жөнелтедi.

11. Ақырғы диагноздың қорытындысы бойынша ауру шыққан шаруашылық субъектілердi, елдi мекендердi осы аурудан таза емес деп жариялап Қазақстан Республикасының Ветеринария туралы заңының 27 бабының 1 тармағына сәйкес шектеу қойылады.
Таза емес аймақтан шектеу ақырғы мал ауырғаннан соң 15 күннен кейiн қорытынды шаралар жүргiзiлгеннен кейiн, Қазақстан Республикасының Ветеринария туралы заңының 27 бабының 3 тармағына сәйкес алынады.

12. Шектеудiң шарты бойынша тиым салынады:
1) шаруашылық субъектілер арасында малдарды араластыруға;
2) таза емес шаруашылық субъектілерден малдарды шығаруға;
3) шаруашылық субъектілер аумағына бөгде адамдарды кiргiзуге;
4) ауру малдарды оқшаулап және антибиотиктермен емдейдi.

13. Ауру малдар етке союға жiберiлмейдi.
14. Көң, төсенiш, жем қалдықтары жойылады.
15. Қораларға дезинфекция жүргiзiледi.
16. Туляремиядан өлген мал өлекселерi, кемiргiштер өртеу арқылы жойылады.
17. Адамдарға жұқтырмау шараларын қолданады.

4. Осы Ереженiң орындалуының жауапкершiлiгi

18. Осы Ереженi бұзған кiнәлi тұлғалар Қазақстан Республикасының заңнамаларына сәйкес жауапкершiлiкке тартылады.

Қазақстан Республикасы
Ауыл шаруашылығы министрінің
"Жануарлардың инфекциялық
және инвазиялық ауруларының
алдын алу және жою бойынша
ветеринариялық іс-шараларды
жүзеге асыру ережелерiн
бекiту туралы" 2004 жылғы
2 қыркүйектегі N 468
бұйрығымен бекiтiлген

Жануарлардың риккетсиоз ауруының алдын алу және жою
бойынша ветеринарлық iс-шараларды жүзеге асыру туралы
Ереже

Осы риккетсиоз ауруының алдын алу және жою жөнiндегi ветеринарлық iс-шараларының ережесi (одан әрi - Ереже) жеке және заңды тұлғаларға ветеринариялық шараларының ұйымдастыру және жүргiзудiң Қазақстан Республикасының "Ветеринария туралы" Заңының 26 бабына сәйкес мiндеттi түрде орындауға тиiстi тәртiбiн анықтайды.

1. Жалпы ережелер

1. Риккетсиоздар - риккетсиялар қоздыратын жануарлар мен адамдардың инфекциялық ауруларының тобы.
Риккетсиоздар үй-жануарларының, терiсi бағалы және жабайы жануарлардың, құстар және адамдардың табиғи-ошақтық ауруы болып табылады. Оларға КУ-лихорадка, гидроперикардит аурулары жатады.
Ку-лихорадка - дене қызуының көтерiлуi, өкпе және көк еттiң қабынуы белгiлерiмен сипатталатын инфекциялық ауру.
Ку-лихорадканың қоздырушысы - Coxiella Burnetti, полиморфты, қозғалмайтын, аэробты микроорганизм, клетка iшiнiң паразитi.
Гидроперикардит - жануарлардың жiтi түрде өтетiн трансмиссивтi инфекциялық ауруы, дене қызуының көтерiлуiмен, нерв жүйелерiнiң зақымдануымен және жүрек қабына, кеуде және құрсақ қуысына серозды экссудаттың толуымен сипатталады.
Гидроперикардиттiң қоздырушысы - Cowdria ruminatium, полиморфты, қозғалмайтын, терiс грамды микроорганизм. Клетка iшiнiң паразитi.
Табиғи ошақтарда риккетсиялардың қоздырушы көздерi болып кенелер (иксоддық, аргасты, гамазовты) ал таратушылары - тышқан тәрiздi кемiрушiлер болып табылады. Риккетсия қоздырғыштарының жануарларға аэрогендi, су iшiп, жем жеген кезде алиментарлы жолдармен, кемiргiш - риккетсия тасымалдаушылардың инфицировалық бөлiндiлерiнен және кенелер шаққанда жұғады.

2. Риккетсиозға диагнозды кешендi түрде эпизоотиялық, эпидемиологиялық мәлiметтер, клиникалық белгiлер негiзiнде, серологиялық зерттеулер қорытындысы және мiндеттi түрде ауру малдар организмiнен ауру қоздырғышын бөлу арқылы қояды. Жануарлар мен адамдардың риккетсиоздарының лабораториялық диагностикасы микроскопияның қорытындысына, сонымен қатар серологиялық зерттеулерге негiзделедi.

2. Ветеринариялық-санитариялық таза
аумақтарда жүргiзiлетiн алдын алу шаралары

3. Риккетсиоздардың эпизоотиялық жағдайын бақылау үшiн ветеринариялық және санитариялық-эпидемиологиялық қызметтер таза аумақтарда кенелермен, кемiргiштермен күрес жүргiзiп, олардың риккетсиоз қоздырғыштарын тасымалдау қасиеттерiн зерттейдi, табиғи ошақ ауруларына қатаң есеп жүргiзедi.

4. Мал қораларында, аулаларында, жем-шөп сақталатын қоймаларында кемiргiштердi жою шараларын жүргiзедi. Көп мөлшерде кемiргiштер орналасып алған маялардың шөптерiмен сабандарын залалсыздандырады.

5. Жайылым кезiнде ауыл шаруашылық малдарын шағатын кенелердi жоюдың шараларын үнемi ұйымдастырады немесе кенелер жоқ жайылымдарды қолданады. Кенелер жұмыртқа салып кеткен жайылымдардың шөптерiн шауып әрi жерiн жыртып отырады. Мал жайылымға шығарда тексеру жүргiзiп, кенеге қарсы емдiк шаралар жүргiзедi.

6. Риккетсиоздан таза емес аймақтарда малдарды ашық суатқа (өзенге, көлдерге, бұлақтарға) жiберуге тиым салынады. Суаруға артезианды құдықтары немесе су құбырлары жүйесiнiң суын пайдаланады.

3. Риккетсиоздан таза емес эпизоотиялық ошақтарда
және қолайсыз пункттерде жүргiзiлетiн шаралар

7. Шаруашылық субъектiлерiнде жануарлардың риккетсиоз аурулары шыққан кезде ветеринар маман жедел түрде әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктiң бас мемлекеттiк ветеринариялық инспекторына хабарлайды.

8. Әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктiң бас мемлекеттiк ветеринариялық инспекторы жануарлардың риккетсиоз ауруына күдiк туралы хабарлама алғаннан соң, ауру шыққан жерге диагноз қою және эпизоотиялық зерттеу жүргiзiп, эпизоотиялық ошақтың шекарасын анықтауға келедi. Ауру жануарлардан сынама алып ветеринариялық лабораторияға диагнозын анықтауға жөнелтедi.

9. Ақырғы диагноздың қорытындысы бойынша ауру шыққан шаруашылық субъектiлердi, елдi мекендердi осы аурудан таза емес деп жариялап, Қазақстан Республикасының Ветеринария туралы заңының 27 бабының 1 тармағына сәйкес шектеу қойылады.

10. Таза емес аймақтан шектеу, ақырғы ауырған малдың патологиялық материалдарынан қоздырғыштар бөлгеннен (диагностика жүргiзу үшiн сойғаннан соң), комплементердi ұзақ уақыт бiрлестiру реакциясына оң нәтиже бергеннен соң, қорытынды дезинфекция жүргiзiлiп, Қазақстан Республикасының Ветеринария туралы заңының 27 бабының 3 тармағына сәйкес 30 күннен кейiн алынады.

11. Бас мемлекеттiк инспекторы қолайсыз пункттердi есепке алып, жергiлiктi орындаушы органдарымен және мамандармен бiрлесе отырып сауықтыру шараларының жоспарын жасап және оның орындалуын бақылауға алады.

12. Риккетсиоздан сауықтыру шараларының жоспарын санитарлы-эпидемиологиялық қызметтермен келiсiп және жергiлiктi Мәслихатта бекiтуге ұсынады. Жоспарда малдарды диагностикалық зерттеулерiн, арнайы ветеринариялық-санитариялық және шаруашылық ұйымдастыру шараларын өту мерзiмiн және жауапты адамдарды көрсетедi.

13. Шектеудiң шарты бойынша тиым салынады:
1) таза емес шаруашылық субъектілерде малдарды әкелуге, союға жiберiлген малдардан басқасын шығаруға тиым салынады;
2) ветеринариялық инспекторлардың рұқсатынсыз малдарды араластыруға;
3) лажсыз риккетсиозбен ауырып сойылған малдардың етiн қолдануға. Мұндай малдардың еттерiн Қазақстан Республикасының Ауыл шаруашылық министрiнiң 31 қазан 2002 жылғы N 351 бұйрығымен бекiтiлген, нормативтi құқықтық актiлердiң мемлекеттiк тiркеуiнде 27 желтоқсан 2002 жылы N 2105 тiркелген "Сойылатын малдардың сояр алдындағы ветеринариялық тексеруi және сойылғаннан кейiнгi ұшалар мен органдарды ветеринариялық-санитарлық тексеру және оларға санитарлық баға беру" Ережесiне сәйкес қолданады;
4) ауру малдармен бiр жерде болған немесе жұғуы мүмкiн деп табылған күдiктi жем-шөптердi тасымалдауға.

14. Риккетсиоз ауруына күдiктi малдарды төлдету жеке бөлмелерде жүрiлуi тиiс, төлдегеннен соң шуларын, өлi туған төлдердi жойып, соңынан тиянақтап бөлмелердi, құралдарды дезинфекциялайды.

15. Бөлмелердi және құрал-саймандарды дезинфекциялауға Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк реестрiнде тiркелген препараттар қолданылады. Бөлмелердi дезинфекциялау шектеу алынғанша әр 5 күн сайын жүргiзілiп тұрады.

16. Бөлмелерде дератизациялық және дезакаризациялық шаралар жүргiзiледi.

17. Риккетсиозбен ауырған малдардың (қой, сиыр, ешкi) сүттерiн 3-5 минут қайнатып малдарға азық ретiнде бередi. Қолайсыз пункттерден алынған клиникалық сау малдардың сүттерiн пастеризациядан кейiн ғана қолданады.

18. Риккетсиоздан қолайсыз пункттерден жүндердi, ешкi түбiттерiн тығыз бұлдармен қаптап тiкелей өңдейтiн өндiрiс орындарына (дайындайтын пункттерге жинамай) жiберiледi. Жөнелту құжаттарында шаруашылық субъект риккетсиоздан таза еместiгiн көрсету керек.

19. Риккетсиоздан қолайсыз пункттерде лажсыздан сойылған немесе өлген малдардан алынған жүн және терiлер дезинфекцияланады.

20. Көң, жем-шөп және басқа қалдықтар биотермиялық әдiспен залалсыздандырылады немесе өртеледi.

4. Осы Ереженiң орындалуының жауапкершiлiгi

21. Осы Ереженi бұзған кiнәлi тұлғалар Қазақстан Республикасының заңнамаларына сәйкес жауапкершiлiкке тартылады.

Қазақстан Республикасы
Ауыл шаруашылығы министрінің
"Жануарлардың инфекциялық
және инвазиялық ауруларының
алдын алу және жою бойынша
ветеринариялық іс-шараларды
жүзеге асыру ережелерiн
бекiту туралы" 2004 жылғы
2 қыркүйектегі N 468
бұйрығымен бекiтiлген

Қойдың ценуроз ауруының алдын-алу және жою бойынша
ветеринарлық iс-шараларды жүзеге асыру туралы
Ереже

Осы ценуроз ауруының алдын алу және жою жөнiндегi ветеринарлық iс-шараларының ережесi (одан әрi - Ереже) жеке және заңды тұлғаларға ветеринариялық шараларының ұйымдастыру және жүргiзудiң Қазақстан Республикасының "Ветеринария туралы" Заңының 26 бабына сәйкес мiндеттi түрде орындауға тиiстi тәртiбiн анықтайды.

1. Жалпы ереже

1. Ценуроз - бас миының, кейде жұлынның зақымдалуымен және олардың қызметiнiң бұзылуымен, қан қысымынан бас сүйектiң атрофиясының дамуымен жүретiн үй және жабайы күйiс қайыратын малдардың ауруы.
Қоздырғышы - Multiceps multiceps (ми цепенi) цестодасының Coenurus cerebralis көпiршiктi балаң құрт сатысы.
Ценурозбен қой, қозы, iрi қара мал, сирек түйе, шошқа, жылқы, сайғақ, жайран, архар, сондай-ақ адамдар ауырады.
Аралалық иелерi - негiзiнен қой, қозы, iрi қара мал және басқа да күйiс қайыратын жануарлар.
Ақтық иелерi - ит, өте сирек түлкi, шақал және қасқыр болып табылады. Аш iшек бөлiмiнде ми цепенiнiң жынысы жетiлген сатысы паразиттiк тiршiлiк етедi.

2. Диагноз эпизоотологиялық мәлiметтер (малдың жасы, ауру мерзiмi, инвазияның бар-жоғы), клиникалық белгiлерi (қозғалу сипаты, басы мен аяқтарының тұрысы, тырыспаның бар-жоғы, көру қабiлетiнiң нашарлауы, терi сезiмталдығының жағдайы, пальпация кезiнде бас сүйектiң жұқалауы мен майысуы, перкуссия кезiндегi күңгiрт дыбыс) және патологанатомиялық сойып тексеру нәтижесiнде бас миында немесе жұлында ценур көпiршiгiн табу негiзiнде қойылады.

2. Ценуроздан таза аймақтарда
жүргiзiлетiн алдын-алу шаралары

3. Жануарлардың ценурозбен ауруының алдын алу мақсатында заңды және жеке тұлғалар, малдардың иелерi ценуроздың және басқа аурулардың алдын алуға бағытталған қоздырғыштың биологиясы мен малды күтiп-бағудың технологиясын ескере отырып шараларды жүзеге асырады. Ол барлық мал басын толық құнды азықпен қамтамасыз ету, азықтандыру, суару күтiп-бағу талаптарын сақтау болып табылады. Осы мақсатпен келесi шарттарды орындау қажет:
1) ақзатпен, минералды тұздармен және витаминдермен теңгерiлген рационды қолдану. Кейбiр микро және макроэлементтерi аз жайылым жерлерде, рационға сәйкес минералды қоспалар (мыс, кобальт, йод, молибден тұздары) қосу;
2) жануарларды бөлмелер мен қораларда науалардан ғана азықтандыру;
3) жануарларды су жүйелерiнен, құдықтардан, өзендерден және ағысы тез шағын өзендерден балауса және таза сумен суару. Тоғандар мен басқа тұрақты су қоймаларынан малдарды суару сүзгiш құдықтар жасаған жағдайда ғана болады. Малдарды шалшық сулар мен орлардан суаруға тиым салынады;
4) мал қораларының, науалардың, күтiп-бағу заттарының, құралдардың, қондырғылардың, аулалардың, серуендету алаңдарының және мал қораларының айналасындағы аумақтың тазалығын қамтамасыз ету. Қоралар жақсы желдетiлiп, құрғақ, жарық болу керек;
5) мал қораларында, олардың жанында және азық сақтау қоймалары мен су көздерi жерлерiнде ит ұстауға тиым салынады;
6) қоралардан, серуендету алаңдарынан қиды және төсенiштердi арнайы қи сақтайтын қоймаларға зарарсыздандыру үшiн жинау қажет.

4. Иттердi әр дегельминтизациялағаннан кейiн, олардан бөлiнген нәжiстi 3-5 күн бойы жинау қажет, содан кейiн өртеу арқылы дезинвазиялау керек. Қораларды, серуендету алаңдарын, қондырғылар мен құралдарды дезинвазиялайды.

5. Шаруашылық субъектiлерiне жаңадан келген барлық жануарларды 30 күн бойы алдын ала оқшаулап ұстау қажет, ценурозбен ауру малдар анықталған жағдайда оларды емдейдi және жалпы табынға толық емделгеннен кейiн жiбередi.

6. Жануарлардың өлекселерiн және қасапханалық қалдықтарды (бас, iшкi мүшелерi) өртеу, биотермиялық орға көму арқылы зарарсыздандырады. Малдарды сою ветеринариялық маманның рұқсатымен жүзеге асырылады. Иттердi азықтандыру үшiн қасапханалық қалдықтар толық қайнатылғаннан кейiн пайдаланылады. Жануарлардың зарарсыздандырылмаған мүшелерi мен өлекселерiн иттерге азықтандыруға тиым салынады.

7. Жалпы ақпарат құралдарында мал шаруашылығы қызметкерлерi мен халыққа жануарлардың ценуроз ауруының алдын алу шаралары мен оларды орындаудың қажеттiлiгi туралы ветеринариялық мамандар кең насихаттауға мiндеттi.

3. Қойдың ценурозынан қолайсыз пункттерде және
эпизоотиялық ошақтарда жүргiзiлетiн шаралар

8. Нормативтiк құқықтық кесiмдердi мемлекеттiк тiркеу реестрiнде 25 сәуiр 2003 жылы N 2247 тiркелген, Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрiнiң 2 сәуiр 2003 жылғы N 164 бұйрығына сәйкес, барлық жеке және заңды тұлғалардың иттерiн есепке алып, паспортизация жүргiзедi.

9. Отарлар мен табындардағы иттердiң санын қажеттi шекке дейiн азайтады (1-2 итке дейiн) және жүйелi түрде иесiз иттердi жояды.

10. Жеке иелiктегi иттердi мал қораларына, азық сақтау қоймаларына, серуендету алаңдарына, жайылымдарға және су көздерiне жiберуге тиым салынады.

11. Малды жаюға және қорғауға есепке алынған қызметтiк иттердi ғана жiбередi.

12. Иттерге жануарлардың қандай да болмасын мүшелерiн, әсiресе цестода балаң құрттарымен зақымдалған мүшелерiн азыққа беруге қатаң түрде тиым салынады.

13. Отарлар мен табындардағы иттердi келесi мерзiмдерде дегельминтизациялайды: желтоқсан айынан бастап сәуiрге дейiн - 45 күн сайын, мамыр айынан бастап қарашаға дейiн - 30 күн сайын.

14. Ауылдық жерлердегi тұрғындардың иелiгiндегi иттердi тоқсанына 1 рет дегельминтизациялайды.

15. Иттердi дегельминтизациялауды желден қорғалған жерде орналасқан арнайы белгiленген, сырты сыммен қоршалған немесе ормен қазылған алаңда жүргiзедi. Алаңға бөтен адамдарды, сонымен қоса балаларды жiбермейдi. Иттердi дегельминтизациялағаннан кейiн бiр тәулiк бойы байлауда ұстайды.
Дегельминтизациядан кейiн бөлiнген нәжiстi металл ыдысқа жинап, жағу, 10-15 минут суда қайнату арқылы немесе 10 % хлорлы әк ерiтiндiсiн (100 г нәжiске 0,5 л ерiтiндiден аз емес) құйып 3 сағат бойы зарарсыздандырады. Цементпен көмкерiлген алаңды 10 % хлорлы әк ерiтiндiсiмен (10 м ² -қа 1 л ерiтiндi), ал топырақты - 3 % карбатион ерiтiндiсiмен (4 м ² -қа 1 л) зарарсыздандырады.

16. Иттердi дегельминтизациялау үшiн Қазақстан Республикасының Ветеринариялық препараттардың мемлекеттiк реестрiнде тiркелген антгельминтиктер қолданылады. Антгельминтиктердi соңғы сүтпен азықтандырғаннан кейiн наннан жасалған болюстармен, ет бөлшектерiмен немесе ұнтақтап бередi. Антгельминтиктi берер алдына соңғы сүтпен азықтандыру көп болмау керек, сонымен бiрге азықты ботқа түрiнде бередi. Антгельминтиктi бергеннен кейiн нәжiс бөлiнген (дефекация) уақытқа дейiн иттi байлауда ұстайды, ал оларға бақылау жүргiзе алмаған жағдайда - 12-14 сағат ұстайды. Iш өткiзгiш заттар бермейдi.

17. Иттер мен жабайы ет қоректiлердiң Multiceps multiceps цестодаларымен зақымдалуының алдын алу үшiн келесi шараларды жүзеге асырады:
1) жануарларды сою арнайы қасапханаларда немесе сою пункттерiнде әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiгiне сәйкес ветеринариялық инспекторға хабарлануы және оның бақылауымен ғана рұқсат етiледi. Отарлар мен табындарда жануарлар лажсыз сойылған жағдайда малдың ұшасы мен iшкi мүшелерi арнайы, қаңылтырмен қапталған жабылатын жәшiкте, ұшаны және мүшелердi тексеретiн ветеринариялық маман келгенше дейiн сақтайды;
2) ет комбинаттары, қасапханалар мен сою пункттерi аумағына, ет пен сүт және азық-түлiктiк бақылау стансалары маңына және ауру малдар шоғырланған жерлерге иттердi (қызметтiк иттерден басқа) жiбермейдi;
3) жануарлардың өлекселерiн өлексе жағатын пештерде жағады немесе биотермиялық орға тастайды. Әр отарда, өлiм себебiн ветеринариялық маман анықтағанға дейiн қойдың өлекселерiн сақтайтын, қаңылтырмен қапталған және құлыппен жабылатын арнайы жәшiктi құрастырады, содан кейiн өлекселердi пайдаға асырады.

18. Ценуроздың айқын суретi байқалған клиникалық белгiлерi бар жануарларды өз уақытында оқшаулайды және дәрi-дәрмектермен емдейдi. Антгельминтиктер болмаған жағдайда, қойлар мен қозыларды ет комбинаттарына, қасапханаларға немесе сою пункттерiне союға шығарады. Жоғары өнiмдi және элиталық жануарларды хирургиялық әдiспен емдейдi.

4. Осы Ереженiң орындалуының жауапкершiлiгi

19. Осы Ереженi бұзған кiнәлi тұлғалар Қазақстан Республикасының заңнамаларына сәйкес жауапкершiлiкке тартылады.