Об утверждении Инструкции по классификации запасов месторождений, перспективных и прогнозных ресурсов нефти и природного углеводородного газа

Приказ и.о. Министра энергетики и минеральных ресурсов Республики Казахстан от 27 октября 2005 года N 283. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 24 ноября 2005 года N 3945. Утратил силу приказом и.о. Министра индустрии и инфраструктурного развития Республики Казахстан от 2 февраля 2023 года № 71.

Сноска. Утратил силу приказом и.о. Министра индустрии и инфраструктурного развития РК от 02.02.2023 № 71 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Во исполнение распоряжения Премьер-Министра Республики Казахстан от 20 марта 2004 года N 77-р "О мерах по совершенствованию подзаконных актов", ПРИКАЗЫВАЮ;

1. Утвердить прилагаемую Инструкцию по классификации запасов месторождений, перспективных и прогнозных ресурсов нефти и природного углеводородного газа.

2. Признать утратившим силу приказ Министра энергетики и природных ресурсов Республики Казахстан от 13 августа 1997 года N 99 "Об утверждении Классификации запасов месторождений, перспективных и прогнозных ресурсов нефти и природного углеводородного газа", зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за N 463.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на Председателя Комитета геологии и недропользования Ужкенова Б.С.

4. Настоящий приказ вводится в действие со дня его официального опубликования.

И.о.Министра

УТВЕРЖДЕНА приказом Министра энергетики и минеральных ресурсов Республики Казахстан от 27 октября 2005 года N 283

Инструкция по классификации
запасов месторождений, перспективных и прогнозных
ресурсов нефти и природного углеводородного газа
1. Общие положения

1. Настоящая Инструкция устанавливает единые требования к классификации запасов и ресурсов нефти, природного углеводородного газа (свободный газ, газ газовых шапок и газ, растворенный в нефти) и конденсата, их государственного учета в недрах по степени изученности и освоения.

2. Основные понятия, используемые в Инструкции:

1) конденсат - природная смесь в основном легких углеводородных соединений, находящихся в газе в растворенном состоянии при определенных термобарических условиях и переходящих в жидкую фазу при снижении давления ниже давления конденсации;

2) залежь - любое естественное скопление нефти или газа в природном резервуаре, образованном породой-коллектором под покрышкой из слабопроницаемых пород;

3) запасы - количество нефти, конденсата, газа и содержащихся в них попутных компонентов в выявленных, разведываемых и разрабатываемых залежах, приведенные к стандартным (0,1 МПа и 20 ^о С) условиям;

4) ресурсы - количество нефти, конденсата, газа и содержащихся в них попутных компонентов на дату оценки предполагаемых залежей, не вскрытых бурением на установленных месторождениях или на подготовленных к бурению площадях, а также в литолого-стратиграфических комплексах с доказанной или предполагаемой нефтегазоностью в пределах крупных геоструктурных элементов;

5) коэффициенты извлечения нефти, газа и конденсата - величины, показывающие, какая часть запасов или ресурсов может быть извлечена из недр при оптимальном режиме разработки залежей до предела экономической рентабельности с применением передовых апробированных технологий и техники добычи;

6) разрабатываемые месторождения (залежи) - месторождения, на которых осуществляется добыча нефти, газа и конденсата по запроектированной системе разработки;

7) подготовленные к разработке месторождения (залежи) месторождения, изученность которых обеспечивает составление технологической схемы разработки месторождения нефти или проекта опытно-промышленной эксплуатации месторождения газа;

8) разведываемые месторождения (залежи) - месторождения, на которых ведется поисково-разведочное бурение, пробная или опытно-промышленная эксплуатация отдельных разведочных или опережающих эксплуатационных скважин с целью подготовки месторождений к разработке. При необходимости на разведываемом месторождении могут проводиться опытно-промышленные работы и детальные сейсмические исследования;

9) законсервированные месторождения (залежи) - месторождения, на которых временно прекращены разведочные работы или разработка, а также разведанные месторождения, разработка которых в определенный период времени экономически нецелесообразна.

3. Инструкция предусматривает дифференциацию запасов и ресурсов нефти, газа и конденсата по группам, категориям, по величине, сложности строения и степени освоения месторождений при разработке углеводородного сырья и попутных компонентов.

4. Запасы и ресурсы нефти, газа, конденсата и попутных компонентов подсчитываются (оцениваются) и учитываются в государственном балансе полезных ископаемых по результатам геологоразведочных работ и разработки месторождений. Данные о запасах месторождений и ресурсах нефти, газа и конденсата используются при разработке схем развития и размещения

отраслей экономики, проектировании добычи, транспортировки и переработки углеводородного сырья, планировании геологоразведочных работ.

5. При определении запасов месторождений подлежат обязательному подсчету и учету запасы нефти, газа, конденсата и содержащихся в них компонентов (этана, пропана, бутана, серы, гелия, металлов), целесообразность извлечения которых обоснована технологическими и технико-экономическими расчетами. Подсчет и учет запасов нефти, газа, конденсата и содержащихся в них компонентов, производятся по каждой залежи раздельно и месторождению в целом, по наличию их в недрах без учета потерь при разработке месторождений.

6. Запасы и ресурсы нефти, газа, конденсата и попутных компонентов подлежат государственной экспертизе.

Государственная экспертиза проводится на любой стадии геологического изучения территории и месторождений для объективной оценки количества и качества запасов и ресурсов нефти, газа и конденсата, их экономической ценности, горно-технических, гидрогеологических и экологических условий их добычи.

При изменении в результате дополнительно проведенных на месторождении геологоразведочных работ или по данным разработки начальных геологических и (или) извлекаемых запасов нефти или газа категорий A+B+C ₁ более чем на 20% производится повторный подсчет и его государственная экспертиза.

Пересчет запасов и их государственная экспертиза производятся также в случае изменений в представлении о распределении запасов в продуктивном разрезе, влияющих на выработку запасов и осуществляемую систему разработки месторождения (залежи).

2. Группы запасов и ресурсов нефти, газа и конденсата

7. Запасы и ресурсы нефти, газа и конденсата, находящиеся в недрах, называются геологическими.

8. В геологических запасах выявленных месторождений и ресурсах перспективных и прогнозных объектов выделяются две группы: рентабельные (извлекаемые) и нерентабельные.

К рентабельным (извлекаемым) запасам относятся запасы и ресурсы, извлечение которых экономически целесообразно при использовании современных апробированных технологий и техники с соблюдением требований по охране недр и окружающей среды. Эта часть геологических запасов и ресурсов определяется коэффициентами извлечения нефти, газа и конденсата.

К нерентабельным запасам относятся запасы и ресурсы, извлечение которых в настоящее время экономически нецелесообразно.

9. Сумма извлекаемых запасов и ресурсов на дату оценки составляет текущее суммарное количество извлекаемых углеводородов. Вместе с добытыми углеводородами она составляет начальное суммарное количество извлекаемых углеводородов.

3. Категории запасов и ресурсов нефти,
газа и конденсата

10. Запасы нефти, газа, конденсата и попутных компонентов по степени изученности подразделяются на доказанные - категории и предварительно оцененные (неразведанные) - категория С ₂ .

В доказанных запасах выделяются разрабатываемые (категории А и В) и разведанные (категория C ₁ ) запасы.

1) Категория А - запасы разрабатываемой залежи (ее части), изученной детальностью, обеспечивающей наряду с полной характеристикой строения залежи, параметров коллекторов и насыщающих их флюидов, а также параметров, отражающих продуктивность залежи и обоснование коэффициентов извлечения нефти, газа и конденсата, возможность дифференцированной оценки запасов по параметрам, определяющим выработку запасов в пределах отдельных пластов-коллекторов и элементов разработки.

Запасы категории А подсчитываются по залежи (ее части), разбуренной в соответствии с утвержденным проектом разработки месторождения и служат основой для оптимизации системы и процесса выработки запасов нефти, газа и конденсата.

Границу запасов категории А проводят по середине между скважинами с запасами категории А и других категорий или по окружности, радиус которой равен половине расстояния между эксплуатационными скважинами залежи.

2) Категория В - запасы разрабатываемой залежи (ее части) изученной с детальностью, позволяющей наряду с надежной характеристикой строения залежи, параметров коллекторов и насыщающих их флюидов, а также параметров, отражающих продуктивность залежи и обоснование коэффициентов извлечения нефти, газа и конденсата, оценить структуру запасов по основным параметрам, влияющим на их выработку.

Запасы категории В подсчитываются по залежи (ее части), разбуренной в соответствии с утвержденной технологической схемой разработки месторождения нефти или проектов опытно-промышленной эксплуатации месторождения газа и служат основой для составления проекта разработки.

Границу запасов категории В проводят по середине между скважинами с запасами категории В и других категорий или по окружности, радиус которой равен половине расстояния между эксплуатационными скважинами залежи.

3) Категория C ₁ - запасы залежи (ее части), нефтегазоносность которой установлена на основании полученных в скважинах промышленных притоков нефти, газа и конденсата и положительных результатов геологических и геофизических исследований в не опробованных скважинах. Тип, форма и размеры залежи, условия залегания вмещающих нефть и газ пластов - коллекторов установлены по результатам бурения скважин и проверенными для данного района методами геологических и геофизических исследований. Литологический состав, тип коллектора, коллекторские свойства, нефте- и газонасыщенная толщина продуктивных пластов изучены по керну и материалам геофизических исследований скважин. Состав и свойства нефти, газа и конденсата в пластовых и стандартных условиях изучены по данным опробования скважин. По газонефтяным залежам установлена промышленная ценность нефтяной оторочки. Продуктивность скважин, гидропроводность и пьезопроводность пласта, пластовое давление, температура, дебиты нефти, газа и конденсата изучены по результатам испытания и исследования скважин.

Гидрогеологические условия установлены по результатам бурения скважин и по аналогии с соседними разведанными месторождениями.

Запасы категории С ₁ подсчитываются по результатам геологоразведочных работ и эксплуатационного бурения и должны быть изучены в степени, обеспечивающей получение исходных данных для составления технологической схемы разработки месторождения нефти или проекта опытно-промышленной эксплуатации месторождения газа.

Для неисследованной части залежи запасы категории С ₁ выделяются в границах, проведенных от скважины на расстоянии равном удвоенному интервалу между эксплуатационными скважинами, предусмотренному технологической схемой или проектом разработки.

Запасы категории C ₁ могут быть выделены на новой площади по данным бурения и испытания единичных скважин при условии получения в них промышленных притоков нефти или газа. Границы участка подсчета запасов категории С ₁ проводятся в радиусе, равном удвоенному расстоянию между эксплуатационными скважинами, принятому для аналогичных месторождений.

Категория С ₂ - запасы залежи (ее части), наличие которых обосновано данными геологических и геофизических исследований.

Форма и размеры залежи, условия залегания, толщина и коллекторские свойства пластов, свойства нефти, газа и конденсата определены в общих чертах по результатам геологических и геофизических исследований с учетом данных по более изученной части залежи или по аналогии с разведанными месторождениями.

Запасы категории С ₂ подсчитываются в неразведанных частях залежи, примыкающих к участкам с запасами более высоких категорий; в промежуточных, выше- и нижезалегающих неопробованных пластах, имеющих положительную промыслово-геофизическую характеристику на разведанных месторождениях.

Запасы категории С ₂ используются для определения перспектив месторождения, планирования геологоразведочных работ или геолого-промысловых исследований при переводе скважин на вышезалегающие пласты и частично для проектирования разработки залежи.

Сноска. Пункт 10 с изменениями, внесенными приказом и.о. Министра энергетики и минеральных ресурсов РК от 30.10.2009 № 299 (порядок введения в действие см. п.3).

11. Ресурсы нефти, газа и конденсата по степени их обоснованности и приуроченности подразделяются на перспективные - категории С ₃ и прогнозные - категории D ₀ , D ₁ и D ₂ .

Категория С ₃ - перспективные ресурсы подготовленных для поискового бурения площадей.

Форма, размеры и условия залегания залежи определены в общих чертах по результатам геологических и геофизических исследований, а толщина и коллекторские свойства пластов, состав и свойства нефти или газа принимаются по аналогии с разведанными месторождениями.

Ресурсы категории С ₃ подсчитываются на подготовленных для глубокого бурения площадях, находящихся в пределах нефтегазоносного района и оконтуренных проверенными для данного района методами геологических и геофизических исследований, а также не вскрытых бурением пластов разведанных месторождений, если продуктивность их установлена на других месторождениях района.

Перспективные ресурсы используются при планировании поисковых работ.

Категория D ₀ - прогнозные ресурсы выявленных локальных объектов (локализованные).

Форма, размер и условия залегания предполагаемой залежи определены в общих чертах по результатам геофизических (геологических) исследований, а толщина и коллекторские свойства пластов, состав и свойства нефти, газа и конденсата принимаются по аналогии с разведанными месторождениями.

Ресурсы категории D ₀ подсчитываются на выявленных локальных объектах в пределах региона с ресурсами категории D _i и используются для планирования геофизических поисковых исследований с целью подготовки структур под поисковое бурение.

Категория D _i - прогнозные ресурсы литолого-стратиграфических комплексов, оцениваемые в пределах крупных региональных структур с доказанной промышленной нефтегазоносностью.

Количественная оценка прогнозных ресурсов категории D ₁ производится по параметрам, принятым на основании результатов региональных геологических, геофизических исследований и по аналогии с разведанными месторождениями в пределах оцениваемого региона.

Категория D ₂ - прогнозные ресурсы литолого-стратиграфических комплексов, оцениваемые в пределах крупных региональных структур, промышленная нефтегазоносность которых еще не доказана. Перспективы нефтегазоносности этих комплексов прогнозируются на основе данных геологических, геофизических и геохимических исследований.

Количественная оценка прогнозных ресурсов категории D ₂ производится по предположительным параметрам на основе общих геологических представлений и по аналогии с другими, более изученными регионами, где имеются разведанные месторождения нефти и газа.

В приложении 1 к Инструкции приведены для сравнения сопоставление определений "запасы" и "ресурсы", используемых в Республике Казахстан и США.

В приложении 2 к Инструкции приведены для сравнения Месторождения нефти, газа и конденсата по величине извлекаемых запасов подразделяемых на виды.

12. По сложности строения выделяются месторождения (залежи):

1) простого строения, связанные с ненарушенными или слабо-нарушенными структурами, продуктивные пласты характеризуются выдержанностью толщин и коллекторских свойств по площади и разрезу;

2) сложного строения, характеризирующиеся невыдержанностью толщин и коллекторских свойств продуктивных пластов по площади и разрезу или наличием тектонических нарушений;

3) более сложного строения, характеризирующиеся как наличием

тектонических нарушений, так и невыдержанностью толщин, коллекторских свойств продуктивных пластов и наличием сложных типов коллекторов.

13. Величина запасов и сложность геологического строения месторождения (залежи) определяют методику разведочных работ, их объемы, экономические показатели разведки и разработки.

14. По степени освоения месторождения (залежи) разделяются на разрабатываемые, подготовленные к разработке, разведываемые и законсервированные, запасы которых раздельно учитываются государственным балансом.

15. Месторождение с разведанными (С ₁ ) и предварительно подсчитанными (С ₂ ) извлекаемыми запасами может передаваться недропользователю в промышленное освоение при соблюдении следующих условий:

1) проведена государственная экспертиза запасов и технико-экономического обоснования коэффициентов извлечения нефти, газа и конденсата, и месторождение (или часть его) признано государственной экспертизой подготовленным для промышленного освоения;

2) оценены степень влияния разработки месторождения на окружающую природную среду и эффективность планируемых природоохранных мероприятий.

16. На месторождениях, введенных в разработку, должен производиться последовательный перевод запасов из категории С ₂ в категорию С _1, и затем в категории В и А по данным бурения и исследования эксплуатационных скважин.

Приложение 1 к Инструкции по классификации запасов месторождений, перспективных и прогнозных ресурсов нефти и природного углеводородного газа

Сопоставление определений "запасы""и "ресурсы",

используемых в Республике Казахстан и США

Республика Казахстан	США
1. Запасы категорий А, В, С 1 (доказанные)	1. Доказанные запасы (proved reserves)
2. Запасы категорий А, В (доказанные)	2. Освоенные запасы (developed reserves)
3. Запасы категорий А, В (разрабатываемые залежи)	3. Добываемые запасы (producing reserves)
4. Запасы категорий А, В (законсервированные)	4. Не добываемые запасы (nonproducing reserves)
5. Запасы категории C 1 .	5. Неосвоенные запасы (undeveloped reserves)
6. Запасы категории С 2 (предварительно оцененные) Ресурсы категории Сз (перспективные) Ресурсы категорий D 0 , D 1 , D 2 прогнозные)	6. Недоказанные запасы (unproved reserves)
7. Запасы категории С 2 (предварительно оцененные)	7. Вероятные запасы (probable reserves)
8. Ресурсы категории С 3 (перспективные) Ресурсы категорий D 0 , D 1 , D 2 (прогнозные)	8. Возможные запасы (possible reserves)

Приложение 2 к Инструкции по классификации запасов месторождений, перспективных и прогнозных ресурсов нефти и природного углеводородного газа

Месторождения нефти, газа и конденсата по величине

извлекаемых запасов подразделяются на виды

Классы месторождений по величине извлекаемых запасов	нефть+конденсат млн.т	газ млрд. м 3
гигантские	более 300	более 300
крупнейшие	100,1 -300	100,1 -300
крупные	30,1-100	30,1-100
средние	10,1 -30	10,1 -30
малые	3,1-10	3,1-10
мелкие	1-3	1-3
очень мелкие	до 1	до 1

Мұнай және табиғи көмірсутек газы кен орындарының қорларын, перспективалық және болжамдық ресурстарын сыныптау жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Энергетика және минералдық ресурстар министрлігінің 2005 жылғы 27 қазандағы N 283 Бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2005 жылғы 24 қарашада тіркелді. Тіркеу N 3945. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің м.а. 2023 жылғы 2 ақпандағы № 71 бұйрығымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрінің м.а. 02.02.2023 № 71 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің "Заңға тәуелді актілерді жетілдіру жөніндегі шаралар туралы" 2004 жылғы 20 наурыздағы N 77-ө өкімін орындау үшін БҰЙЫРАМЫН :

1. Қоса беріліп отырған Мұнай және табиғи көмірсутек газы кен орындарының қорларын, перспективалық және болжамдық ресурстарын сыныптау жөніндегі нұсқаулық бекітілсін.

2. Нормативтік-құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде N 463 тіркелген Қазақстан Республикасының Энергетика және табиғи ресурстар министрінің "Мұнай және табиғи көмірсутек газы кен орындарының қорларын, перспективалық және болжамдық ресурстарын сыныптауды бекіту туралы" 1997 жылғы 13 тамыздағы N 99 бұйрығының күші жойылды деп танылсын.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Геология және жер қойнауын пайдалану комитетінің төрағасы Б.Өжкеновке жүктелсін.

4. Осы бұйрық оның ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Министрдің
міндетін атқарушы

Қазақстан Республикасы Энергетика және минералдық ресурстар министрінің 2005 жылғы 27 қазандағы N 283 бұйрығымен БЕКІТІЛГЕН

Мұнай және табиғи көмірсутек газы кен орындарының
қорларын, перспективалық және болжамдық ресурстарын
сыныптау жөніндегі
НҰСҚАУЛЫҚ
1. Жалпы ережелер

1. Бұл НҰСҚАУЛЫҚ мұнай, табиғи көмірсутекті газ (бостан газ, мұнайүсті бүркенбе газдың газы және мұнайда еріген газдар) және конденсат қорлары мен ресурстарын зерделеудің (зерттеудің), олардың зерделену (зерттелу) дәрежесіне, игерілуіне қарай жер қойнауында мемлекеттік есепке алудың бірыңғай қағидаларын белгілейді.

2. Нұсқаулықта қолданылатын негізгі ұғымдар:

1) Конденсат - белгілі термобарлық жағдайда газда еріген күйінде болатын және қысымы конденсациялану қысымынан төмендегенде сұйық фазаға айналатын, негізінен жеңіл көмірсутегінен тұратын табиғи қоспа;

2) Шоғыр - нашар өткізгіш жыныс қабаты астында жинауыш - жыныс түзген жаратылыс кеңістігіндегі мұнай немесе газдың қандай да бір табиғи жиынтығы;

3) Қорлар - айқындалған, барланған және кені игеріліп жатқан шоғырлардағы стандарт жағдайға (0,1 МПа, 20 ^о С) келтірілген мұнай, конденсат және ілеспе құрамдастардың массасы және газдың көлемі;

4) Ресурстар - белгілі кен орындарында немесе бағалау кезінде бұрғылау арқылы ашылмаған жорамал кеніштердегі, немесе бұрғылауға даярлаған алаңдардағы, сондай-ақ ірі геологиялық құрылымдар шегінде мұнай-газдылығы дәлелденген не жорамалданған литологиялық-стратиграфиялық кешендердегі мұнай, конденсат және іліспе құрамдас бөліктердің және газ көлемінің массасы;

5) Мұнай, газ және конденсаттың шығарып алу коэффициенттері - өндіру технологиясы мен техникасын қолданып, сондай-ақ жер қойнауы мен қоршаған ортаны қорғау талаптарын сақтай отырып, шоғырларды экономикалық тұрғыдан тиімді шегіне дейін қолайлы режимде пайдаланғанда қорлардың немесе ресурстардың қандай бөлігін жер астынан шығарып алуға болатындығын көрсететін шамалар;

6) Игерудегі - жобаланған игеру жүйесі мен мұнай, газ және конденсат өндіріліп жатқан кен орындары (шоғырлары);

7) Игеруге даярланғандар - зерттелуі, мұнай кен орындарын игерудің технологиялық схемасын немесе газ кен орындарын тәжірибелі-өнеркәсіптік пайдалану жобасын жасауды, қамтамасыз ететін кен орындары (шоғырлары);

8) Барлаудағылар - іздестіру-барлау мақсатымен бұрғыланып жатқан, кен орындарын игеруге даярлау мақсатымен жеке барлау ұңғыларында немесе алдын ала бұрғыланған пайдалану ұңғыларында сынамалық немесе тәжірибелі-өндірістік игеру жүргізіліп жатқан кен орындары (шоғырлары). Қажет болғанда барлаудағы кен орындарында тәжірибелік-өнеркәсіптік жұмыстары және дәйекті сейсмикалық зерттеулер жүргізілуі мүмкін;

9) Игеруі тоқтатылғандар - барлау немесе игеру жұмыстары уақытша тоқтатылған, не игеруі белгілі уақыт мерзімінде экономикалық тұрғыдан ақталмайтын, кен орындары (шоғырлар).

3. Сыныптама мұнай, газ және конденсаттың қорлары мен ресурстары, олардың топтарын, санаттарын, мөлшерін және кен орыны құрылысының күрделілігін және игерілу дәрежесін, көмірсутекті шикізатты және ілеспе құрамдас бөліктерді өндіруде пайда болатын жіктеуді көздейді.

4. Геологиялық барлау жұмыстары мен кен орындары нәтижелері бойынша есептеледі (бағаланады) де Қазақстан Республикасының пайдалы қазбалар балансында есепке алынады. Кен орындарының қорлары мен мұнай, газ және конденсат ресурстары туралы деректер экономика салаларының даму және орналасу схемаларын әзірлеуде, мұнай өндіруді жобалауда, көмірсутекті шикізатты тасымалдау және өңдеуде, геологиялық барлау жұмыстарын жоспарлауда пайдаланылады.

5. Кен орындарының қорларын анықтағанда мұнай, газ, конденсат және олардың құрамындағы, бөліп алуға тұратындығы (бөліп алу ақталатындағы) технологиялық және техникалық-экономикалық есептермен негізделген, құрамдастардың (этан, пропан, бутан, күкірт, гелий, металдар) қорлары міндетті түрде есептелуге және есепке (санаққа) алынуға тиіс. Мұнай, газ, конденсат және олардың құрамындағы бөліктердің қорларын есептеу мен санаққа алу жеке-жеке әр шоғыр мен кен орны бойынша, кен орнын игеру барысында болатын жоғалымы есептелмей, жер қойнауындағы жалпы көлемі бойынша жүргізіледі.

6. Мұнай, газ, конденсат және іліспе құрамдастарының қорлары мен ресурстары Мемлекеттік сараптамадан өтуге тиіс.

Мұнай, газ және конденсат қорлары мен ресурстарының көлемі мен сапасын, экономикалық құндылығының оларды өндірудің кен-техникалық, гидрогеологиялық және экологиялық жағдайларын дұрыс бағалау үшін Мемлекеттік сараптаманы аумақты геологиялық тұрғыдан зерттеу мен кен орындарын игерудің кез келген кезеңінде жүргізуге болады.

Қосымша жүргізілген геологиялық қор және (немесе) шығарып алынатын тиімді қорлардың А+В+С ₁ санаттары бойынша 20 %-дан астам шамаға өзгерсе қорлар қайта есептеледі де Мемлекеттік сараптамадан өтеді. Өнім бергіш қимада қорлардың орналасуы туралы, қорларды өндіріп алуға және жүзеге асырылып отырған кен орнын игеру жүйесіне әсер ететін көзқарас түбегейлі өзгергенде де қорлар қайта есептеліп, Мемлекеттік сараптамадан өтеді.

2. Мұнай, газ және конденсат
қорлары мен ресурстарының топтары

7. Жер қойнауында жатқан мұнай, газ және конденсат ресурстары және қорлары геологиялық ресурстар деп атайды.

8. Айқындалған кен орындарының геологиялық қорларында, болашақтық және болжамдық объектілердің ресурстары екі топқа: тиімділер (шығарып алынатын) және тиімсіздер болып бөлінеді.

Тиімділер (шығарып алынатын) - жер қойнауы мен қоршаған ортаны қорғау талаптарын сақтай отырып, осы күнгі мақұлданған технология мен техниканы пайдаланғанда шығарып алуы экономикалық тұрғыдан қорлар мен ресурстар. Геологиялық қорлар мен ресурстардың бұл бөлігі мұнай, газ және конденсатты шығарып алу коэффициенттерімен анықталады.

Тиімсіздер - шығарып алынуы қазіргі экономикалық тұрғыдан ақталмайтын қорлар мен ресурстар.

9. Шығарып алынатын қорлар мен ресурстардың қосындысы бағаланған кездегі шығарып алынатын көмірсутектердің қосындысының көлемін құрайды. Ол өндірілген көмірсутектермен бірге шығарып алынатын көмірсутектерінің бастапқы көлемін құрайды.

3. Мұнай, газ және конденсат қорлары мен
ресурстарының санаттары

10. Мұнай, газ, конденсат және іліспе құрамдастардың қорлары зерттелу дәрежесі бойынша дәлелденгендерге - А, В, С ₁ санаттары және алдын ала бағаланғандарға (барланбағандарға) - С ₂ санаты - болып бөлінеді.

1) Дәлелденгендер ішінде өндірілетіндері (А және В санаты) және барланғандары (С ₁ санаты) қорлары бөлінеді.

А санаты - шоғыр құрылысын, жинауыштар мен оларды қанықтыратын флюидтердің шама-шарттарын, сондай-ақ шоғырдың өнімділігін және мұнай, газ, конденсаттың шығарып алу коэффициенттерін негіздеуді көрсететін шама-шарттарды толық сипаттаумен қатар, жеке жинауыш қабаттар мен өндіру элементтері шегінде қорлары шығарып алуды анықтайтын шама-шарттар бойынша қорларды жіктеп бағалау мүмкіншілігін қамтамасыз ететіндей мұқияттықпен зерттелген кен көзін игерудегі шоғырдың (оның бөлігінің) қоры.

А санатының қорлары кен орнын игерудің бекітілген жобасына сәйкес бұрғыланған шоғыр (оның бөлігі) бойынша есептеледі де мұнай, газ және конденсат қорларын шығарып алу ісі мен жүйесін жетілдіріп ұтымды ету үшін негіз болады.

А категориясы қорларының шекарасын А категориясының және басқа категориялардың қорлары бар ұңғымалардың арасындағы ортасы арқылы немесе радиусы пайдаланылатын ұңғымалардың арасындағы шоғырдың арақашықтығының жартысына тең шеңбер арқылы жүргізеді

2) В санаты - шоғыр құрылысын, жинауыштар мен оларды қанықтыратын флюидтердің шама-шарттарын, сондай-ақ шоғырдың өнімділігін және мұнай, газ және конденсат шығарып алу коэффициенттерін негіздеуді көрсететін шама-шарттарды сенімді сипаттаумен қатар, қорлардың құрылымын бағалауға мүмкін ететіндей мұқияттықпен зерттелген кен көзін игерудегі шоғырдың (оның бөлігінің) қоры.

В санатының қорлары мұнай кен орнын игерудің бекітілген технологиялық мазмұнына немесе, газ кен орнын тәжірибелік игерудің жобасына сәйкес бұрғыланған шоғыр (оның бөлігі) бойынша есептеледі және кен орнын игерудің жобасын жасауға негіз болады.

В категориясы қорларының шекарасын В категориясының және басқа категориялардың қорлары бар ұңғымалардың арасындағы ортасы арқылы немесе радиусы пайдаланылатын ұңғымалардың арасындағы шоғырдың арақашықтығының жартысына тең шеңбер арқылы жүргізеді

3) С ₁ санаты - газ-мұнайлы ұңғылар мұнай, газ және конденсаттың өндірістік өнімі негізінде және сынамаланбаған ұңғыларда жүргізілген геологиялық және геофизикалық зерттеулердің оң нәтижелі деректері негізінде бағаланған шоғырдың (оның бөлігінің) қоры.

Шоғырдың түрі, нысаны және мөлшері, мұнайлы және газды қабаттардың кеңістікте орналасу жағдайлары ұңғыларды бұрғылау нәтижесінде және осы аумақта тексеруден өткен геологиялық және геофизикалық зерттеу әдістерімен анықталған. Өнімді қабаттардың литологиялық құрамы, жинауыш жыныс түрі, жинауыштық қасиеттері, мұнай мен газға қаныққан қалыңдықтан алынған тасбаған және ұңғыларда жүргізілген геофизикалық зерттеулердің материалдары бойынша зерделенген. Мұнай, газ және конденсаттың жер қабатындағы және қалыпты жағдайдағы құрамы мен қасиеттері ұңғыларды сынамалау деректері бойынша зерделенген. Газды-мұнайлы шоғырлар бойынша мұнайлы бөліктің өнеркәсіптік құндылығы анықталған. Ұңғылардың өнімділігі, қабаттың су өткізгіштігі, қысым өткізгіштігі, қабаттық қысымы, температурасы, ал мұнай, газ және конденсаттың шығуы ұңғыларды сынау және зерттеу нәтижелері бойынша зерделенген. Гидрогеологиялық жағдайлары ұңғыларды бұрғылау нәтижелері және барланған іргелес кен орындарына ұқсастығы анықталған.

С ₁ санатындағы қорлар геологиялық барлау жұмыстары және өндіру үшін бұрғылау нәтижесінде есептеледі, олар мұнай кен орнын игерудің технологиялық схемасын немесе газ кен орнын игерудің тәжірибелік-өнеркәсіптік жобасын жасау үшін алғашқы деректер алуды қамтамасыз ететіндей дәрежеде зерттелуі тиіс.

Шоғырдың зерттелмеген тегін бөлігінің С ₁ санатындағы қоры ұңғыларды игерудің технологиялық схемасында, не жобасында белгіленген ұңғыаралық қашықтықтан екі есе алшақтықта жүргізілген шекарада бөлінеді.

С ₁ санатындағы қорлар бірен-саран ұңғыларды бұрғылау және сынаудан алынған деректер бойынша, оларда мұнай немесе газдың өндірістік құйылысы алынған жағдайда жаңа алаңда айқындалуы мүмкін. С ₁ санаты қор есептелетін үлестің шекарасына ұқсас кен орындарында қабылданған ұңғыаралық қашықтықтан екі есе радиуспен жүргізіледі;

С ₂ санатындағы қорлар - бар екендігі геологиялық және геофизикалық зерттеулердің деректерімен негізделген шоғыр (оның бөлігінің) қоры.

Шоғырдың кескіні мен аумағы, жер қойнауында орналасу жағдайлары, қабаттардың қалыңдығы мен жинауыштық қасиеттері, мұнай, газ және конденсаттың қасиеттері геологиялық және геофизикалық зерттеулер немесе барланған кен орындарына ұқсастығы бойынша, шоғырдың дәйектірек зерделенген бөлігіндегі деректерді ескере отырып, жалпы сипатта анықталған.

С ₂ санатындағы қорлар жоғарырақ санатты қорлары бар үлестермен ұштасып жатқан барланған шоғыр бөліктерінде, барланған кен орындарында өнеркәсіптік-геофизикалық оң нәтижелі сипаттамасы бар, екеуі аралығында жоғары және төмен жатқан сыналмаған қабаттарда есептеледі.

С ₂ санатындағы қорлар кен орнының болашағын анықтау, геологиялық барлау жұмыстарын немесе ұңғыларды жоғарғы қабаттарға ауыстырғанда өнеркәсіптік-геологиялық зерттеуді жоспарлау және ішінара кен орындарын игеруді жобалау үшін пайдаланылады.

Ескерту. 10-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Энергетика және минералды ресурстар министрдің м.а. 2009.10.30 N 299 (қолданысқа енгізу тәртібін 3-т. қараңыз) бұйрығымен.

11. Мұнай, газ және конденсат ресурстары олардың негізделу және икемделе орналасу дәрежесіне қарай ықтималдарға - С ₃ санаты және болжамдықтарға - Д ₀ , Д ₁ және Д ₂ санаттарына - ажыратылады.

С ₃ санатындағы қорлар - іздеу мақсатымен бұрғылауға даярланған жер үлестерінің болашақ ресурстары.

Шоғырдың кескіні, мөлшері және жер қойнауында орналасу жағдайлары геологиялық және геофизикалық зерттеу нәтижесінде жорамалданады, ал қабаттардың қалыңдығы, жинауыштық қасиеттері, мұнай немесе газдың қасиеттері барланған кен орындарымен ұқсастығымен қабылданылады.

С ₃ санатындағы ресурстар мұнайлы-газды аудандар шегінде орналасқан және осы ауданда тексерілген геологиялық және геофизикалық зерттеулер әдістерімен шеттеліп терең бұрғылауға даярланған аудандарда, сондай-ақ барланған кен орындарындағы бұрғыланып ашылмаған, ал өнімділігі осы аудандардағы басқа кен орындарында анықталған қабаттарда есептеледі.

Болашақ ресурстар іздестіру жұмыстарын жоспарлауға пайдаланылады.

Д ₀ санаты - айқындалған ықшамды объектілердің (оқшауланған) болжам ресурстары. Жорамалданған шоғырлардың кескіні, мөлшерлері және қойнауында орналасу жағдайлары геофизикалық (геологиялық) зерттеулер нәтижесінде жалпы сипатта анықталған, ал қабаттардың жинауыштық қасиеттері, мұнай, газ және конденсаттың қасиеттері барланған кен орындарымен ұқсастығымен қабылданылады.

Д ₀ санатты ресурстар Д ₁ санатты ресурстары бар аймақ шегінде айқындалған ықшам объектілерде есептеледі және құрылымды іздестіру үшін, бұрғылауға дайындау мақсатымен геофизикалық іздестіру жұмыстарын жоспарлауға пайдаланылады.

Д ₁ санаты - өнеркәсіптік мұнай-газдылығы дәлелденген ірі аймақтық құрылымдар шегінде бағаланатын литологиялық-стратиграфикалық кешендердің болжам ресурстары.

Д ₁ санатына жататын болжам ресурстардың мөлшерін бағалау аймақтық геологиялық-геофизикалық зерттеулер нәтижесінде қабылданған шама-шарттар бойынша және бағаланып отырған аймақ шегінде барланған кен орындармен ұқсастығымен жүргізіледі.

Д ₂ санаты - өнеркәсіптік мұнай-газдылығы әлі дәлелденбеген кен аймақтық құрылымдар шегінде бағаланатын литологиялық-стратиграфиялық кешендердің болжам ресурстары. Бұл кешендердің мұнай-газдылығы тұрғысынан болашағы геологиялық, геофизикалық және геохимиялық зерттеулер деректері негізінде жорамалданады.

Д ₂ санатты болжамдық ресурстардың мөлшерін бағалау жалпы геологиялық көзқарастар негізінде жорамалданған шама-шарттарымен және мұнай мен газдың барланған кен орындары бар дәйектірек зерттелген аймақтармен ұқсастығымен жүргізіледі.

12. Құрылыс күрделігі бойынша кен орындары (шоғырлар) мынадай болып бөлінеді:

1) қарапайым құрылысты, біртұтастығы бұзылмаған немесе шамалы ғана бұзылған құрылымдармен байланысты, өнім қабаттарының қалыңдығы және жинауыштық қасиеттері алаң мен қима бойынша тұрақтылығымен өзгешеленеді;

2) күрделі құрылысты, өнім қабаттарының қалыңдығы мен жинауыштық қасиеттері алаң мен қима бойынша өзгеріштігімен немесе тектоникалық жарылымдарының барлығымен белгіленеді;

3) өте күрделі құрылысты, бұлар да тектоникалық жарылымдармен өзгешеленеді, өнім қабаттарының қалыңдығы мен жинауыштық қасиеттері кеңінен ауытқиды, жинауыштың күрделі түрлері кездеседі.

13. Қорлардың көлемі және кен орындарының (шоғырлардың) геологиялық құрылысының күрделігі геологиялық барлау жұмыстарының әдісін, олардың көлемін, барлау мен игерудің экономикалық көрсеткіштерін анықтайды.

14. Игеру дәрежесі бойынша кен орындары (шоғырлар) игерудегі, игеруге даярландырғандарға, барлаудағыларға және игеруі тоқтатылғандарға бөлінеді, олардың қорлары мемлекеттік балансқа жеке-жеке есепке алынады.

15. Барланған (С ₁ санаты) және алдын ала есептелген (С ₂ санаты) шығарып алынатын қорлары бар кен орындарын жер қойнауын пайдаланушыларға заңдарда белгіленген тәртіппен өнеркәсіптік игеруге берілетін шарттар мыналар:

1) мұнай, газ және конденсаттың қорлары және олардың шығарып алу коэффициенттерінің техникалық-экономикалық тұрғыдан негізделуі Мемлекеттік сараптамадан өткен және кен орны (немесе оның бөлігі) Мемлекеттік сараптама тарапынан өндірістік игеруге даяр екендігі тұжырымдалған;

2) кен орнын пайдалануда қоршаған ортаға тигізетін әсерінің дәрежесі және жоспарланып отырған табиғат қорғау шараларының тиімділігі бағаланған жағдайларда беріле алады.

16. Игеруге қосылған кен орындарында бұрғылау және пайдалану ұңғыларын зерттеуден алынған деректер бойынша қорлар С ₂ санатынан С ₁ санатына онан әрі В және А санаттарына ретімен міндетті түрде ауыстырылуға тиіс.

Мұнай және табиғи көмірсутек газы кен орындарының қорларын, перспективалық және болжамдық ресурстарын сыныптау жөніндегі НҰСҚАУЛЫҒЫНА 1 қосымша

Қазақстан Республикасы мен АҚШ-да пайдаланатын

"қорлар" мен "ресурстар" ұғымдарын салыстыру

Қазақстан Республикасы	АҚШ
1. А, В, С 1 -санаттық қорлар (дәлелденген)	1. Дәлелденген қорлар (рrоvеd rеsеrvеs)
2. А, В -санатты қорлар (дәлелденген)	2. Игерілген қорлар (developed rеsеrvеs)
3. А, В-санатты қорлар (пайдаланудағы шоғыр)	3. Өндірілудегі қорлар (producing rеsеrvеs)
4. А, В-санатты қорлар (консервациядағы шоғыр)	4. Өндірілмейтін қорлар (nonproducing rеsеrvеs)
5. С 1 -санатты қорлар	3. Игерілмеген қорлар (undeveloped rеsеrvеs)
6. С 2 -санатты қорлар (алдынала бағаланған) С 3 санатты ресурстар (болашақ) Д 0 , Д 1 , Д 2 санатты ресурстар (болжам)	6. Дәлелденбеген қорлар (unрrоvеd rеsеrvеs)
7. С 2 -санатты қорлар (алдын ала бағаланған)	7. Ықтимал қорлар (рrоbable rеsеrvеs)
8. С 3 -санатты қорлар (болжам) Д 0 , Д 1 , Д 2 -санатты қорлар (болашақ)	8. Қисынды қорлар (рossible rеsеrvеs)

Мұнай және табиғи көмірсутек газы кен орындарының қорларын, перспективалық және болжамдық ресурстарын сыныптау жөніндегі НҰСҚАУЛЫҒЫНА 2 қосымша

Мұнай, газ және конденсат кен орындары

бойынша шығарып алынатын қорлардың мөлшері

Шығарып алынатын қорлардың мөлшері бойынша кен орындардың кластары	мұнай+конденсат млн.т	Газ млрд.м 3
алып кен орындары	300 млн.т. астам	300 млрд. м 3 астам
өте ірі кен орындары	100,1-300	100,1-300
ірі кен орындары	30,1-100	30,1-100
орташа кен орындары	10,1-30	10,1-30
шағын кен орындары	3,1-10	3,1-10
ұсақ кен орындары	1-3	1-3
өте ұсақ кен орындары	1-ге дейін	1-ге дейін