Об утверждении Правил отнесения опасных отходов, образующихся в процессе деятельности физических и юридических лиц, к конкретному классу опасности

Приказ Министра охраны окружающей среды Республики Казахстан от 8 декабря 2005 года № 331-п. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 28 декабря 2005 года № 4002. Утратил силу приказом Министра охраны окружающей среды Республики Казахстан от 2 апреля 2010 года № 81-Ө

Сноска. Утратил силу приказом Министра охраны окружающей среды РК от 02.04.2010 № 81-Ө.

В целях реализации пункта 1 статьи 60-3 Закона Республики Казахстан "Об охране окружающей среды", ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Правила отнесения опасных отходов, образующихся в процессе деятельности физических и юридических лиц, к конкретному классу опасности.

2. Департаменту экологической экспертизы и регулирования природопользования Министерства охраны окружающей среды Республики Казахстан (Елеушов Б.С.) обеспечить официальное опубликование настоящего приказа в средствах массовой информации после его государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на вице-министра Бекжанова Ж.Л.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня первого официального опубликования.

Министр

"СОГЛАСОВАН"
Министр здравоохранения
Республики Казахстан
20 декабря 2005 г.

Утверждены
приказом Министра охраны
окружающей среды
Республики Казахстан
от 8 декабря 2005 г. N 331-п

Правила
отнесения опасных отходов, образующихся в
процессе деятельности физических и юридических лиц,
к конкретному классу опасности 1. Общие положения

1. Правила отнесения опасных отходов, образующихся в процессе деятельности физических и юридических лиц, к конкретному классу опасности (далее - Правила) устанавливают общий порядок проведения исследований по определению класса опасности отходов производства и потребления в Республике Казахстан и предназначены для контроля и обеспечения экологической безопасности при работе с отходами производства и потребления с целью предотвращения их вредного воздействия на окружающую среду и здоровье человека.

2. Требования настоящих Правил являются обязательными для физических и юридических лиц, независимо от форм собственности, занимающихся обращением с отходами производства и расположенных на территории Республики Казахстан. Правила предназначены также для государственных органов, осуществляющих контроль за обращением отходов.
Правила не распространяются на радиоактивные отходы.

3. Определение класса опасности отходов должно выполняться каждые пять лет для учета возможных изменений в компонентом составе и технологии получения отхода.
Определение класса опасности отхода производится для каждой партии отходов вывозимых за пределы предприятия, на котором они образовались. При складировании на полигонах (накопителях) предприятия отбор проб для определения класса опасности производится один раз в пять лет при условии неизменности технологического процесса и используемого сырья. При изменении технологии или при переходе на иные сырьевые ресурсы, а также в любых других случаях, когда может измениться химический состав, отходы в обязательном порядке подвергаются определению класса опасности.

4. Класс опасности отходов - это числовая характеристика отходов, определяющая вид и степень его опасности (токсичности).

По степени воздействия на человека и окружающую среду отходы распределяются на пять классов опасности:
1 класс - чрезвычайно опасные,
2 класс - высоко опасные,
3 класс - умеренно опасные,
4 класс - мало опасные,
5 класс - неопасные.

5. Выполнение исследований, а также определение класса опасности осуществляется юридическими и физическими лицами в соответствии с настоящими Правилами, имеющими лицензии Министерства охраны окружающей среды Республики Казахстан на природоохранное проектирование, нормирование и Министерства здравоохранения Республики Казахстан (для города Алматы лицензии местного исполнительного органа) на осуществление медицинской и врачебной деятельности и аккредитованную, аттестованную или имеющую свидетельство об оценке состояния измерений лабораторию.

6. Класс опасности отхода определяется экспериментальным путем.

2. Порядок определения класса опасности

7. Порядок определения класса опасности включает в себя экспериментальную оценку опасности отхода, базирующуюся на положениях методологии экологического нормирования химических загрязнений среды обитания человека (почва, вода и воздух), а также включает методы, используемые для целей государственного санитарно-эпидемиологического надзора.

8. Экспериментальная оценка опасности отходов включает в себя следующие этапы:

1) исследования по идентификации его химического и минералогического составов;

2) экотоксикологические исследования оценки токсичности отходов методом биотестирования на гидробионтах;

3) исследования оценки влияния компонентов отходов на теплокровный организм в санитарно-токсикологическом эксперименте;

4) расчет класса опасности отходов по эколого-гигиеническим параметрам.

9. Состав отходов определяют методами физического, физико-химического, химического анализа, биологических тестов или на основании состава первичного сырья, из которого образовались отходы, и технологических режимов, которым подвергалось это сырье. Количественный состав (относительную концентрацию каждого компонента в общей массе отходов, обозначаемую С _i ) выражают в миллиграмм/килограммах (далее - мг/кг). Относительное содержание каждого компонента (С _i в %) в общей массе отхода должно представлять собой верхнюю границу концентрации данного компонента в общей массе отхода, то есть соответствовать термину "не более". Поэтому сумма величин для всех компонентов С _i , из которых состоят отходы, должна быть близка к 100 %, но не менее 95%.

3. Требования к отбору, транспортировке
и хранению проб отходов

10. Для определения качественного, количественного состава и класса опасности отходов проводится отбор проб.

11. Отбор, транспортировка и хранение проб отходов проводятся с учетом физико-химических свойств компонентов отходов (агрегатного состояния, однородности, дисперсности, летучести, химической активности и другое) на пробных площадках, из емкостей накопителя или из источника образования отхода. На каждые 20 гектаров накопителя отходов закладывается не менее 1 пробной площадки.

12. Точечные пробы отбираются на пробных площадках из одного или нескольких слоев или горизонтов методом конверта, по диагонали или любым другим способом с таким расчетом, чтобы в каждом случае проба представляла собой типичную часть отхода. Объединенная проба составляется путем смешивания точечных проб (не менее 5 проб), отобранных на одной площадке (из одной емкости). Масса объединенной пробы должна быть не менее 1,5 килограмма.

13. Пробы отходов герметично упаковываются в емкости из химически инертного для его компонентов материала (стекло, тефлон, полиэтилен, металл) и доставляются в лабораторию для химического анализа.

14. Отбор пробы отходов документально оформляется в виде акта. В акте регистрируются: дата отбора пробы, наименование производителя отхода, наименование отхода, количество пробных площадок (емкостей), масса объединенной пробы, фамилия, имя и отчество (далее - Ф.И.О.) и должность лица, проводившего пробоотбор, Ф.И.О. и должность лица, в чьем присутствии производился отбор пробы.

15. На каждую пробу составляется сопроводительный талон описания отхода, вместе с которым проба вкладывается во внешний полиэтиленовый пакет для обеспечения целостности и безопасности транспортировки. В описании пробы отхода указывается технологический процесс или производство, где образуется отход, основные химические соединения, входящие в состав отхода, взрывоопасность, горючесть, специфические свойства, наименование отхода в соответствии с классификатором.

16. Транспортировка твердых сыпучих минеральных отходов в воздушно-сухом виде (кроме ртутьсодержащих) должна осуществляться в неметаллической таре не позднее чем через месяц после их отбора.

Транспортировка проб пастообразных отходов и твердых сыпучих ртутьсодержащих и органических отходов осуществляется сразу после отбора в герметичных стеклянных, полиэтиленовых или тефлоновых емкостях.

Транспортировка полужидких отходов осуществляется не позднее чем через неделю после проведения отбора проб в стеклянных или полиэтиленовых емкостях.

17. Пробы отходов хранятся в хорошо проветриваемом, защищенном от прямых солнечных лучей месте, вдали от источников открытого огня и обогревающих приборов и поверхностей.

4. Порядок определения класса опасности токсичных отходов
по эколого-токсикологическим и физико-химическим и
санитарно-гигиеническим параметрам

18. К количественной оценке экологической безопасности отходов применяется вероятностный подход.

Мерой вероятности вредного воздействия отдельных компонентов отходов служат токсикологические, физико-химические, а также санитарно-эпидемиологические параметры для каждого отдельно взятого компонента отходов. Поиск указанных параметров экологической безопасности проводится из официально изданных справочников.

5. Требования к порядку формирования системы поиска
параметров экологической безопасности
компонентов отходов

19. В основу расчета класса опасности отходов положена модель, основанная на использовании систематизированного набора экологических и санитарно-эпидемиологических параметров, которая формируется для каждого его компонента в отдельности.

Приоритетный перечень параметров экологической безопасности и соответствующие им уровни (далее - Приоритетный перечень) приведен в приложении 1.

20. Максимальное число параметров экологической безопасности, необходимых для определения класса опасности отхода, устанавливается равным 13.

Число параметров, которое может быть включено в систему, может быть любым от 1 до 13 (то есть в зависимости от наличия в соответствующей справочной литературе данных по тому или иному параметру для данного компонента).

21. Если в соответствующих нормативных документах и справочниках имеются данные для параметра с меньшим порядковым номером, то следует использовать этот параметр, и только при отсутствии данных следует использовать параметр с большим порядковым номером (LD ₅₀ для разных видов животных) выбирается величина, соответствующая максимальной опасности, то есть наименьшее значение LD ₅₀ .

22. Если отход сложный по составу и отсутствуют данные по параметрам экологической безопасности для его отдельных компонентов, целесообразно экспериментальным путем определить параметры экологической безопасности для отхода: LD ₅₀ , LС ₅₀ , ПДК _в и так далее и сформировать систему для отхода в целом.

23. Особо необходимо экспериментально определять растворимость компонентов отхода, так как данные могут быть значительно искажены по сравнению со справочным источником (как правило, в сторону завышения растворимости и, следовательно, завышению опасности отхода в целом).

24. Если информации по приоритетному перечню не найдена, используют дополнительные показатели: зона острого действия, зона хронического действия, трансформация в окружающей среде (персистентность), биоаккумуляция (поведение в пищевой цепочке), отдаленные специфические эффекты (мутагенный, тератогенный, эмбриотоксический, аллергенный, нейротоксический), БПК ₅ , ХПК, ОДК в продуктах питания и другие, всего 30 показателей, согласно Перечню основных параметров экологической безопасности компонентов отхода и значения их оценочных баллов (приложение 2) .

25. При отсутствии данных по ПДК в почве для конкретного элемента, входящего в состав компонента отходов, используется величина условного нормативного показателя - среднее содержание элемента в почве.

26. Суммарный индекс опасности K равен сумме Ki всех компонентов отхода:
K = SUM Ki = K1+K2+K3+Kn.

6. Требования к установлению среднего
значения относительного параметра экологической
безопасности компонентов отходов

27. Для оценки каждого параметра экологической безопасности отхода указаны четыре характеристики, которые отвечают четырем уровням экологической безопасности, и каждому уровню экологической безопасности соответствует определенный балл. Также соответствующий балл устанавливается для информационного обеспечения системы параметров.

28. Значение относительного параметра экологической безопасности (Х) определяют делением суммы баллов по всем параметрам, по которым имеется информация, на число этих параметров. Общее число параметров в системе с учетом показателя информационного обеспечения равно n + 1 и для полной системы будет равно 13, согласно Приоритетному перечню (приложение 1) .

7. Требования к определению стандартизированного
норматива экологической безопасности компонента отходов

29. Относительный параметр экологической безопасности для i-го компонента отхода (Х _i ) связан с унифицированным относительным параметром экологической безопасности (Z i ) соотношением:

4Х _i 1
Z _i = ------ - ----- [1]
3 3

30. Зависимость между стандартизованным нормативом экологической безопасности i-го компонента отхода (W _i ) и унифицированным относительным параметром экологической безопасности i-го компонента отхода (Z i ) устанавливается следующей функцией:

---| 4- 4/Z _i для 1 <= Z _i < 2
Lg(Wi) ---| Z _i для 2 <= Z _i < 4
---| 2+4/(6-Z _i ) для 4 <= Z _i < 5

[2]

|-- 10 ^4-4/z
где Wi= -|-- 10 ^Z
|-- 10 ^(2+4/(6-Zi)

8. Требования к порядку расчета индекса
токсичности компонентов и класса опасности отхода

31. Индекс токсичности отхода рассчитывают по формуле:

 [3]

где: К _с - индекс токсичности отхода;
K _i - индекс токсичности i-го компонента отхода;
n - число компонентов в отходе.

Индекс токсичности i-го компонента отхода (K _i ) рассчитывают по формуле:

С _i
K _i = ------ [4]
W _i

32. При расчете K _i должно соблюдаться условие полного учета всех компонентов, входящих в отход, то есть:

 [5]

33. Величину класса опасности отхода определяют по значениям его индекса токсичности (К _с ), руководствуясь данными, приведенных в таблице 1 приложения 3 .

9. Требования к предварительной оценке опасности
отхода методом биотестирования

34. Метод биотестирования направлен на качественное определение опасности отхода. Для оценки опасности отходов выполняется их исследование как субстратов для гидробионтов по ЛК ₅₀ (ЛК ₅₀ - разбавление сточной или природной водой - концентрация токсического вещества - вызывающее гибель 50 процентов тест-объектов за определенный период времени).

Процедура биотестирования и оценка фильтров из отходов проводится в соответствии с государственным стандартом ГОСТ СТ РК 17. 1. 4. 01. -95 и Методическим руководством по биотестированию воды (РД 118-02-90).

35. Классы опасности принимаются ориентировочно по уровням токсичности и кратности разбавления водной вытяжки из отхода, необходимых для снятия токсичности при его исследовании как субстрата для гидробионтов согласно таблицы 2 приложения 3 .

Экологические и санитарно-эпидемиологические показатели и критерии отнесения отходов к классам опасности представлены в приложении 4 .

Приложение 1
к Правилам отнесения опасных отходов,
образующихся в процессе деятельности
физических и юридических лиц, к
конкретному классу опасности

Приоритетный перечень
параметров экологической безопасности и
соответствующие им уровни

	Параметры экологической безопасности	Уровни экологической безопасности компонентов отхода
		I	II	III	IV
1.	ПДКn, [мг/кг	<5	5-200	200- 10 4	>10 4
2.	ПДКв (ОДУ), [мг/дм 3 ]	<0,01	0,01- 0,1	0,1-1	>1
3.	ПДК р.з. (ОБУВ) [мг/м 3 ]	<0,1	0,1-1	1-10	>10
4.	ПДК с.с. (или ПДК м.р. ), (ОБУВ),	<0,01	0,01- 0,1	0,1-1	>1
5.	Класс опасности в воде	1	2	3	4
6.	Класс опасности в рабочей зоне	1	2	3	4
7.	Класс опасности в атмосферном воздухе	1	2	3	4
8.	LD 50 [мг/кг]	<15	15-150	150- 5000	>5000
9.	Lg 50 [мг/м 3 ]	<500	500- 5000	5001- 50000	>50000
10.	Lg [S,/ПДК в	>5	5-2	1,9- 1,0	<1,0
11.	Lg [C нас , мг/м 3 /ПДК р.з , мг/м 3 ]	>5	5-2	1,9- 1,0	<1,0
12.	Канцероген- ность	Дока- зана для чело- века	Дока- зана для живот- ных	Есть веро- ят- ность для живо- тных	Не кан- церо- ген- ность (до- каза- но)
13.	Показатель информацион- ного обеспе- чения	<0,5 (n<6)	0,5- 0,7 (n=6- 8)	0,71- 0,9 (n=9, 10)	>0,9 (n>11)

Приложение 2
к Правилам отнесения опасных отходов,
образующихся в процессе деятельности
физических и юридических лиц, к
конкретному классу опасности

Перечень
основных параметров экологической
безопасности компонентов отхода и
значения их оценочных баллов

N п/п	Параметры экологичес- кой безопасности		Уровни экологической безопасности компонентов отхода
			1	2	3	4
1	ПДК n [мг/кг почвы]		<5	5-200	200-10 4	>10 4
2	ПДК в (ОДУ) [мг/л]		<0,01	0,01-0,1	0,1-1	>1
3	ПДК рв [мг/м 3 ] (ОБУВ)		<0,1	0,1-1	1-10	>10
4	ПДК с.с (или ПДК м.р. ) (ОБУВ) [мг/ м 3 ]		<0,01	0,01-0,1	0,1-1	>1
5	Класс опасности в воде		1	2	3	4
6	Класс опасности в рабочей зоне		1	2	3	4
7	Класс опасности в атмосферном воздухе		1	2	3	4
8	LD 50 [мг/кг]		<15	15-150	150-5000	>5000
9	LC 50 [мг/м 3 ]		<500	500-5000	5001-50000	>50000
10	Lg [S,мг/дм 3 /ПДК в , мг/дм 3		>5	5-2	1,9-1,0	<1.0
11	Lg [C нас , мг/м 3 /ПДК р.з , мг/м 3 ]		>5	5-2	1,9-1,0	<1.0
12	Канцероген- ность		Канце- роген- ность дока- зана для чело- века	Канце - роген- ность доказана для животных	Есть вероят- ность канце- роген- ности для живот- ных	Некан- церо- ген- ность (дока- зано)
13	LgК ow		>4	4-2	1,9-0,0	<0,0
14	Lg [C нас , мг/м 3 /ПДК c.с.(м.р.) , мг/м 3 ]		>7	7-3,8	3,7-1,6	<1,6
15	LD 50 skin, мг/кг		<100	101-500	501-2500	>2500
16	w LC 50 [мг/л/96ч]		<1	1-5	5-100	>100
Балл	1	2	3	4
17		LC 50 -"- (дафнии)	<10	10-100	100-1000	>1000
18		КВИО	>300	300-30	30-3	<3
19		Зона острого действия	<6	6-18	18-54	>54
20		Зона хроничес- кого действия	>10	10-5	5-2,5	<2,5
21		БПК 5 БД = ----- ХПК	<0,1	0,1-0,6	0,6-0,9	>0,9
22		ПДК пп в продуктах питания [мг/кг]	<0,01	0,01-1,0	1,0-10	>10
23		Персистен- тность: трансфор- мация в окружающей среде	Обра- зова- ние более токси- чных про- дук- тов, в т.ч. обла- даю- щих отда- лен- ными эффек- тами или новыми свой- ства- ми	Образова-ние продуктов с более выражен- ным влиянием других критериев вредности	Образо- вание про- дуктов, токсич- ность которых близка к токсич- ности исход- ного вещес- тва	Образо- вание менее токсич- ных продук- тов
24		Биоакку- муляция - поведение в пищевой цепочке	Выра- жен- ное нако- плен. Во всех звень- ях	Накопле- ние в несколь- ких звеньях	Нако- пление в одном из звеньев	Нет нако- пления
		Отдален ные, специфи- ческие эффекты:	Обна- руже- ны мута- генные и другие свой- ства	Сущест- вует возмож- ность проявле- ния указанных свойств для человека	Сущест- вует возмож- ность прояв- ления указан- ных свойств для живот- ных	Отсут- ствуют (дока- зано)
25		- мутагенный	-"-	-"-	-"-	-"-
26		- тератоген- ный	-"-	-"-	-"-	-"-
27		- эмбриоток- сичный	-"-	-"-	-"-	-"-
28		- аллерген- ный	-"-	-"-	-"-	-"-
29		- нейроток- сичный	-"-	-"-	-"-	-"-
30		Показатель информа- ционной обеспечен- ности - n/N	<0,5 (n<6)	0,5-0,7 (n=6-8)	0,71-0,9 (n=9,10)	>0,9 (n>11)
Балл			1	2	3	4

Приложение 3
к Правилам отнесения опасных отходов,
образующихся в процессе деятельности
физических и юридических лиц, к
конкретному классу опасности

Таблица 1

Класс опасности отходов в зависимости от К _с

Класс опасности	1	2	3	4	5 (неопас- ные)
Суммарный индекс токсич- ности К i	Более 10000	10000-1000	999- 100	99-10	Менее 10

Таблица 2

Класс опасности, уровень токсичности
и кратность разбавления водной вытяжки
из отхода при его исследовании как
субстрата для гидробионтов

Класс опасности	Уровень токсичности	Кратность разбавления
1	очень высокий	>10000
2	высокий	>1000-10000
3	средний	>100-1000
4	умеренный	>10-100
5	низкий	<10

Приложение 4
к Правилам отнесения опасных отходов,
образующихся в процессе деятельности
физических и юридических лиц, к
конкретному классу опасности

Экологические и санитарно-эпидемиологические показатели и
критерии отнесения отходов к классам опасности

N п/п	Показатели опасности	Классы опасности
		1	2	3	4	5
		Чрезвы- чайно опасные	Высоко- опасные	Умерен-но опасные	Мало опас- ные	Неопа- сные
1	Разведение экстракта, действую- щее на гидро- бионты	>10000	1000- 10000	100- 1000	10-100	0-10
2	Разведение экстракта, вызывающее токсичес- кий эффект на уровне DL 50	>1000	1000- 100	10-100	1-10	0-1
3	Разведе- ния, вызывающие статисти- чески достовер- ные изменения в орга- низме животных в подостром экспери- менте	>1000	100- 1000	10-100	1-10	0-1
4	Разведе- ния, вызывающие статисти- чески достовер- ные изменения в орга- низме животных в хрони- ческом экспери- менте	>10000	1000- 10000	100- 1000	10-100	0-10

Жеке және заңды тұлғалар іс-әрекеттерінің процесінде пайда болатын қауіпті қалдықтарды қауіптіліктің нақты сыныбына жатқызу ережелерін бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрінің 2005 жылғы 8 желтоқсандағы N 331-ө Бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2005 жылғы 28 желтоқсанда тіркелді. Тіркеу N 4002. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрінің 2010 жылғы 02 сәуірдегі № 81-ө бұйрығымен.

Күші жойылды - ҚР Қоршаған ортаны қорғау министрінің 2010.04.02 № 81-ө бұйрығымен.

"Қоршаған ортаны қорғау туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 60-3 бабы 1-тармағын іске асыру мақсатында БҰЙЫРАМЫН :
1. Қоса берілген Жеке және заңды тұлғалар іс-әрекеттерінің процесінде пайда болатын қауіпті қалдықтарды қауіптіліктің нақты сыныбына жатқызу ережесі бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрлігі Экологиялық сараптама және табиғат пайдалануды реттеу департаменті (Б.С.Елеуішов) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін бұқаралық ақпарат құралдарында ресми түрде жариялануын қамтамасыз етсін.
3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау вице-министр Ж.Л.Бекжановқа жүктелсін.
4. Осы бұйрық бірінші ресми жарияланған күнінен бастап он күнтізбелік күн өткеннен кейін қолданысқа енгізіледі.

Министр

"КЕЛІСІЛГЕН"

Қазақстан Республикасының
Денсаулық сақтау министрі

2005 жылғы 20 желтоқсан

Қазақстан Республикасы
Қоршаған ортаны қорғау министрінің
2005 жылғы 8 желтоқсандағы
N 331-ө бұйрығымен бекітілген

Жеке және заңды тұлғалар іс-әрекеттерінің процесінде
пайда болатын қауіпті қалдықтарды қауіптіліктің
нақты сыныбына жатқызу ережесі

1. Жалпы ережелер

1. Жеке және заңды тұлғалар іс-әрекеттерінің процесінде пайда болатын қауіпті қалдықтарды қауіптіліктің нақты сыныбына жатқызу ережесі (бұдан әрі - Ереже) Қазақстан Республикасындағы өндіріс және тұтыну қалдықтарының қауіптілік сыныбына зерттеу жүргізудің жалпы тәртібін белгілейді және олардың қоршаған ортаға және халық денсаулығына зиянды әсер етуінің алдын алу мақсатында өндіріс және тұтыну қалдықтарымен жұмыс істеу кезінде экологиялық қауіпсіздікті бақылау және қамтамасыз ету үшін арналған.

2. Осы Ереженің талаптары өндірістік қалдықтармен жұмыс істейтін және Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан жеке меншік және бағыныс нысандарына тәуелсіз жеке және заңды тұлғалар үшін міндетті болып табылады. Сондай-ақ, Ереже қалдықтармен жұмыс істеуге бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік органдарға арналған.
Ереже радиоактивті қалдықтарға таратылмайды.

3. Қалдықтардың қауіптілік сыныбын анықтау әрбір бес жыл сайын құрауыштардың құрамындағы мүмкін болатын өзгерістердің және қалдықтарды қабылдау технологиясының есебі үшін орындалуы қажет.
Қалдықтардың қауіптілік сыныбын анықтау өздері пайда болған кәсіпорыннан тысқары шығарылған қалдықтардың әрбір партиясы үшін жүргізіледі. Технологиялық процестердің және қолданған шикізаттың өзгеріссіз шарттарында кәсіпорын полигонына (жинақтарда) жинақтау кезінде қауіптілік сыныбын анықтау үшін сынама алу бес жылда бір рет жүргізіледі. Қалдықтар технология өзгерген жағдайда немесе өзге шикізат көздеріне өткенде, сондай-ақ химиялық құрам өзгеруі мүмкін кез-келген басқа жағдайда міндетті тәртіппен қауіптілік сыныбын анықтауға жатады.

4. Қалдықтардың қауіптілік сыныбы - бұл оның түрін, қауіптілік деңгейін (уыттылығын) анықтайтын қалдықтардың сандық сипаттамасы.
Қалдықтар адамға және қоршаған ортаға әсер етуінің дәрежесі бойынша қауіптіліктің бес сыныбына бөлінеді:
1 сынып - төтенше қауіпті
2 сынып - жоғары қауіпті
3 сынып - қалыпты қауіпті
4 сынып - аз қауіпті
5 сынып-қауіпті емес.

5. Зерттеулерді орындау, сондай-ақ қауіптілік сыныбын анықтау осы Ережелерге сәйкес табиғатты қорғауды жобалауға, нормалауға Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрлігінің және медициналық және дәрігерлік қызметті жүзеге асыруға Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің лицензиясы бар және тіркелген, аттестатталған немесе өлшеудің жай-күйін бағалау туралы куәлігі бар зертханасы бар жеке және заңды тұлғалар арқылы жүзеге асады.

6. Қалдықтың қауіптілік сыныбы эксперименттік жолмен анықталады.

2. Қауіптілік сыныбын анықтау тәртібі

7. Қауіптілік сыныбын анықтау адамның тіршілік ету ортасының (топырақ, су, ауа) химиялық ластануының экологиялық-эпидемиологиялық нормалану әдістемесінің ережесіне негізделген қалдық қауіптілігінің эксперименттік бағасын өзімен қамтиды, сондай-ақ мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау мақсаты үшін қолданылатын әдістерді қамтиды.

8. Қалдықтар қауіптілігінің эксперименттік бағасы келесі кезеңдерді өзімен қамтиды:
1) оның химиялық құрамының иденфикациясы бойынша зерттеулер;
2) гидробионттарға арналған биотестілеу әдісімен қалдықтар уыттылығы бағасының экоуыттылық зерттеулері;
3) созылмалы санитарлық-гигиеналық экспериментте жылы қанды организмдерге арналған қалдықтар құрауыштарының әсер ету бағасының зерттеулері;
4) экологиялық-эпидемиологиялық өлшемдер бойынша Қалдықтардың қауіптілік сыныбының есебі.

9. Қалдықтардың құрамын физикалық, физикалық-химиялық, химиялық талдау немесе қалдықтар пайда болған бастапқы шикізат құрамының негізінде және осы шикізат өңделген технологиялық режимдер анықтайды. Сандық құрам (С _і білдіретін қалдықтардың ортақ массасындағы әрбір құрауыштың қатыстық шоғырлануын) миллиграмм/килограммен (бұдан әрі - мг/кг) көрсетіледі. Әрбір құрауыштық анықталатын мағынасы (% С _і ) өзімен бірге осы құрауыштың ортақ массадағы шоғырының жоғары шекарасын көрсетеді, яғни "артық емес" терминіне сәйкес келу керек. Сондықтан, қалдықтар тұратын С _і - барлық құрауыштары үшін ұлғаю сомасы 100 %-ке жақын болуы тиіс, 95 %-тен кем емес. Қалдық құрамы туралы мәліметтің дұрыстығына оның өңдеушісі (жеке меншік иесі) жауапты болып табылады.

3. Қалдықтардың сынамаларын алу,
тасымалдау және сақтау талаптары

10. Қалдықтардың сапалық, сандық құрамын және қауіптілік сыныбын анықтау үшін сынама алу жүргізіледі.

11. Қалдықтардың сынамаларын алу, тасымалдау және сақтау сынама алаңдарында жинақ сыйымдылығынан немесе қалдықтар пайда болу көздерінен қалдықтар құрауыштарының (агрегаттық жай-күйін, бірыңғай тектілік, майдалылық, ұшқыштық, химиялық белсенділігі және т.б.) физикалық-химиялық қасиеттерін есепке ала отырып жүргізіледі. Қалдықтар жинағының әрбір 20 га-на 1 сынама алаңынан кем емес жиналады.

12. Нақты сынамалар сынама алаңдарында бір немесе бірнеше қабаттардан немесе конверт әдісі бойынша қабаттардан, әрбір жағдайда сынама қалдықтың негізгі бөлігін өзімен қамту үшін диоганаль бойынша немесе осы есеппен кез-келген басқа тәсілмен алынады. Біріктірілген сынама бір алаңда (бір сыйымдылықтан) алынған нақты сынамалардың (5 сынамадан кем емес) араласу жолымен құрылады. Біріккен сынамалар массасы 1,5 кг-нан кем болмауы тиіс.

13. Қалдықтардың сынамалары оның материалдарының құрауыштары (шыны, тефлон, полиэтилен, металл) үшін химиялық инертті сыйымдылыққа мұқият оралады және химиялық талдау үшін зертханаға жеткізіледі.

14. Қалдықтардың сынамаларын алу құжат ретінде акт түрінде ресімделеді. Актіде сынама алу күні, қалдық өндірушінің атауы, қалдық атауы, сынама алаңдарының (сыйымдылықтардың) саны, біріккен сынама массасы, қалдықтар сынамасын алуды жүргізген тұлғаның аты-жөні мен лауазымы көрсетіледі.

15. Әрбір сынамаға қалдық сипаттамасының ілеспе талоны жасалады, тұтастығын және тасымалдау қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін сыртынан полиэтиленді пакетпен оралған сынама бірге салынады. Қалдық сынамасы сипаттамасында қалдық пайда болатын технологиялық процесс немесе өндіріс, қалдық құрамына енген негізгі химиялық қосылыстар, жанғыштық, ерекше қасиеттері, жіктеуге сәйкес қалдықтың атауы көрсетіледі.

16. Құрғақ ауа түріндегі қатты ұнтақты минералды қалдықтарды тасымалдау оларды алғаннан кейін бір айдан кешіктірілмей металл емес ыдыста жүзеге асырылуы қажет.
Паста тәрізді қалдықтар және құрамында қатты сынап бар және органикалық қалдықтар сынамаларын тасымалдау сынама кейін бірден герметикалық шыны, полиэтиленді немесе тефлонды сыйымдылықтарда жүзеге асырылады.
Жартылай сұйық қалдықтарды тасымалдау сынама алынғаннан кейін бір аптадан кешіктірілмей шыны немесе полиэтиленді сыйымдылықтарда жүргізіледі.

17. Қалдықтардың сынамалары жақсы желдетілген, тікелей күн сәулесінен қорғалатын жерде ашық оттан және қыздыратын аспаптардан, беткі жақтардан қашық сақталады.

4. Экологиялық-уыттылық және физикалық-химиялық
және санитарлық-гигиеналық өлшемдер бойынша уытты
қалдықтардың қауіптілік сыныбын анықтау тәртібі

18. Қалдықтардың экологиялық қауіпсіздігін сандық бағалауға мүмкін әдісі қолданылады.
Қалдықтардың жекелеген құрауыштарының зиянды әсер ету өлшемінің мүмкіндігі шарасы болып әрбір жеке алынған қалдықтардың құрауыштары үшін химиялық-физикалық, сондай-ақ санитарлық-эпидемиологиялық өлшемдер қызмет атқарады. Ресми берілген анықтамалардан экологиялық қауіпсіздіктің көрсетілген өлшемдерін іздестіру жүргізіледі.

5. Қалдықтар құрауыштарының экологиялық
қауіпсіздігінің өлшемдерін іздестіру жүйесін
қалыптастыру тәртібіне қойылатын талаптар

19. Қалдықтардың қауіптілік сыныбы есептерінің негізіне жекелей алғандағы оның әрбір құрауышы үшін қалыптасатын жүйеленген жиынтық, экологиялық-эпидемиологиялық өлшемдер қолданысына негізделген модель алынады.
Экологиялық қауіпсіздіктің экологиялық-уыттылық және физикалық-химиялық өлшемдерінің басым тізбесі (бұдан әрі - Басым тізбе) 1-қосымшада келтірілген.

20. Қалдықтың қауіптілік сыныбын анықтау үшін қажетті экологиялық қауіпсіздік өлшемдерінің ең жоғарғы саны 13-ке тең белгіленеді.
Жүйеге қосылуы мүмкін өлшемдер саны 1-ден 13-ке дейін кез-келген сан бола алады (яғни берілген құрауыш үшін сол немесе басқа өлшем бойынша анықтамалық әдебиеттер деректеріне сәйкес болуына байланысты).

21. Егер, тиісті нормативтік құжаттарда және анықтамаларда ең төменгі реттік нөмірлі өлшем үшін деректер бар болса, онда осы өлшемді қолдану керек, тек деректер болмаған кезде ғана жоғарғы реттік нөмірлі өлшеммен (мысалы, әртүрлі жануарлар түрлері үшін LD ₅₀ ) ең жоғарғы қауіптілікке сәйкес алынады, яғни төменгі мағынасы.

22. Егер, қалдық құрамы бойынша күрделі болса және оның жеке құрауыштары үшін экологиялық қауіпсіздік өлшемдері болмаса эксперименттік жолмен LD ₅₀ , LC ₅₀ , ШРШ _в қалдықтары үшін экологиялық қауіпсіздік өлшемдері анықталады және қалдық үшін тұтас жүйе қалыптастыру керек.

23. Деректер анықтама көздерімен (ретімен ерігіштіктің жоғары жағына және тұтастай қалдық қауіптілігінің жоғарылауы) салыстыру бойынша айтарлықтай бұрмаланғандықтан қалдық құрауыштарының ерігіштігін ерекше қажетті экспериментпен анықтау қажет.

24. Егер, басым тізбесі бойынша ақпараттар табылмаса, қосымша көрсеткіштер: күрделі жұмыс аймағы, созылмалы жұмыс аймағы, қоршаған ортада тасымалдау (персистенттік), биожинақталу (азық-түлік тізіміндегі әрекеті), алыстан ерекше әсер етуі (мутагенді, тератогенді, эмбриоуыттылық, аллергиялық, нейтроуыттылық), азық-түліктердегі ОБҚ _б , ОХҚ, БРШ, т.б. барлығы 30 көрсеткіш қолданылады.

25. Топырақтағы қалдық құрауыштарының құрамына енетін нақты элемент үшін ШРШ бойынша деректер болмаса, шартты нормативтік көрсеткіш - топырақтағы элементтің орташа құрамының жоғарысы қолданылады.

26. Қауіптіліктің жиынтық индексі К қалдықтар құрауыштарының барлық Ki сомасына тең: К = SUM Ki = K1 + K2 + K3 + Kn.

6. Қалдықтар құрауыштарының экологиялық
қауіпсіздігінің қатыстық өлшемдерінің орташа
мағынасын белгілеуге қойылатын талаптар

27. Қалдықтың экологиялық қауіпсіздігінің әрбір өлшемін бағалау үшін экологиялық қауіпсіздіктің төрт деңгейіне жауап беретін төрт сипаттама көрсетілген және экологиялық қауіпсіздіктің әрбір деңгейіне жеке балл сәйкес келеді. Сондай-ақ, өлшемдер жүйесін ақпараттық қамтамасыз ету үшін тиісті балл белгіленеді.

28. Экологиялық қауіпсіздіктің қатыстық өлшемінің мәні (Х) осы өлшемдер санына ақпараты бар барлық өлшемдер бойынша баллдар сомасын бөлу арқылы айқындалады. Ақпараттық қамтамасыз ету көрсеткішін ескере отырып, жүйедегі өлшемдердің жалпы саны n+1-ге тең және Басым тізбеге сәйкес толық жүйе үшін 13-ке тең болады ( 1-қосымша ).

7. Қалдықтар құрауышының экологиялық қауіпсіздігінің
стандартталған нормативін анықтауға
қойылатын талаптар

29. Қалдықтың і құрауышы үшін экологиялық қауіпсіздіктің қатыстық өлшемі (Х _i ) экологиялық қауіпсіздіктің бірыңғайланған қатыстық өлшемімен байланысты (Z _i ) тете қатыстылығы:

4Х _i 1
Z _i = ----- - --- [1]
3 3

30. (Wi) қалдықтар i құрауышының экологиялық қауіпсіздігінің стандартталған нормативтерінің және (Zi) қалдықтар i құрауышының экологиялық қауіпсіздігінің стандартталған қатыстық өлшемі арасындағы тәуелділік мына функциямен белгіленеді:

---| |4- 4/Z _i 1 < Z _i < 2 үшін
Lg(W _i ) ---| | Z _i 2 < Z _i < 4 үшін

--- 2+4/(6-Z _i ) 4 < Z _i < 5

[2]

|- 10 ^4-4/z
мұндағы Wi= -- 10 ^Z
|-- 10 ^(2+4/(6-Zi)

8. Қалдықтың уыттылылық құрауыштарының индексін есептеу
және қауіптілік сыныбының тәртібіне қойылатын талаптар

31. Қалдық уыттылығының индексі мына формула бойынша есептеледі:

n
К _с =E K _i , [3]
1

мұндағы: К _с - қалдықтардың уыттылық индексі;
K _i - қалдықтар құрауышының і уыттылығының индексі;
n - қалдықтағы құрауыштардың саны.

K _i қалдықтарының i құрауышы уыттылығының индексін мына формула бойынша есептейді:

С _i
K _i = ------ [4]
W _i

32. Есептеу кезінде қалдықтарда құрамындағы барлық құрауыштардың толық есебінің шарты сақталуы тиістігі осы Ережеде регламенттеледі, яғни:

n
EС _i = 10 ⁶ (мг/кг) [5]
1

33. Қалдықтың, оның уыттылық индексінің (К) мәні бойынша 3-қосымшадағы 2-кестеде көрсетілген деректерді басшылыққа ала отырып, қауіптілік сыныбының жоғарылығын айқындайды.

9. Биотестілеу әдісімен қалдық қауіптілігін
алдын ала бағалауға қойылатын талаптар

34. Биотестілеу әдісі қалдықтың қауіптілігін сапалы айқындауға бағытталған. Қалдықтардың қауіптілігін бағалау үшін ЛК ₅₀ (ЛК ₅₀ - ағынды немесе табиғи суларды араластыру - уақыттың белгілі бір аралығына 50 % тест-объектілерінің қырылуына әкелетін - уытты заттардың шоғырлануы) бойынша гидробионттар үшін субстраттар ретінде оларды зерттеу орындалады.
Мемлекеттік стандарты 17.1.4.01.-95 ҚР МЕМСТ СТ-қа және (РД 118-02-90) Суды биотестілеу жөніндегі әдістемелік жетекшілікке сәйкес биотестілеу рәсімі және қалдықтардан сүзгілердің бағасы жүргізіледі.

35. Гидробионттар үшін субстрат ретінде қауіптілік сыныбы, уыттылық деңгейі және қалдықтан су ағысын араластыру араласу еселігі 3-қосымшадағы 2-кестеде келтірілген.
Қалдықтарды қауіптілік сыныбына жатқызудың экологиялық және санитарлық-эпидемиологиялық көрсеткіштері мен критерийлері 4-қосымшада келтірілген.

Жеке және заңды тұлғалар
іс-әрекеттерінің процесінде
пайда болатын қауіпті
қалдықтарды нақты қауіптілік
сыныбына жатқызу ережесіне
1-қосымша

Экологиялық қауіпсіздік өлшемдерінің
және оларға сәйкес деңгейлердің тізбесі

Экологиялық қауіпсіздік өлшемдері	Экологиялық қауіпсіздік деңгейлері
	I	II	III	IV
1. ШРШп, мг/кг	<5	5-200	200-10 4	>10 4
2. ШРШв (БРШ), мг/дм 3	<0,01	0,01-0,1	0,1-1	>1
3. ШРШр.з. (ӘБҚД), мг/м 3	<0,1	0,1-1	1-10	>10
4. ШРШс.с. (немесе ШРШм.р.), (ӘБҚД)	<0,01	0,01-0,1	0,1-1	>1
5. Судағы қауіптілік сыныбы	1	2	3	4
6. Жұмыс аймағындағы қауіптілік сыныбы	1	2	3	4
7. Ауадағы қауіптілік сыныбы	1	2	3	4
8. LD 50 , мг/кг	<15	15-150	151-5000	>5000
9. LC 50 , мг/м 3	<500	500-5000	5001-50000	>50000
10. Lg [S /ШРШ в ]	>5	5-2	1,9-1,0	<1,0
11. Lg [С нас /ШРШ р . з ]	>5	5-2	1,9-1,0	<1,0
12. Канцерогендік	Адамға дәлел- денген	Жануар- ларға дәлел- денген	Жануарлар үшін ықтимал	Канцеро- гендік емес (дәлел- денген)
13. Ақпараттық қамтамасыз ету көрсеткіші	<0,5 (n<6)	0,5-0,7 (n=6-8)	0,71-0,9 (n=9,10)	>0,9 (n>11)

Жеке және заңды тұлғалар
іс-әрекеттерінің процесінде
пайда болатын қауіпті
қалдықтарды нақты қауіптілік
сыныбына жатқызу ережесіне
2-қосымша

Қалдық құрауыштарының экологиялық қауіпсіздігінің
негізгі өлшемдерінің тізбесі және оларды бағалау
баллдарының мәндері

N р/с	Экологиялық қауіпсіздік өлшемдері	Қалдық құрауыштарының экологиялық қауіпсіздігінің деңгейлері
		1	2	3	4
1	ШРШ n [топырақтың мг/кг]	<5	5-200	200-10 4	>10 4
2	ШРШ в (БРД) [мг/л]	<0,01	0,01-0,1	0,1-1	>1
3	ШРШ рв [мг/м 3 ] (ОБУВ)	<0,1	0,1-1	1-10	>10
4	ШРШ с.с (немесе ШРШ м.р. ) (ӘБҚД) [мг/м 3 ]	<0,01	0,01-0,1	0,1-1	>1
5	Судағы қауіптілік сыныбы	1	2	3	4
6	Жұмыс аймағындағы қауіптілік сыныбы	1	2	3	4
7	Ауадағы қауіптілік сыныбы	1	2	3	4
8	LD 50 [мг/кг]	<15	15-150	150-5000	>5000
9	LC 50 [мг/м 3 ]	<500	500-5000	5001-50000	>50000
10	Lg [S,мг/дм 3 /ШРШ в , мг/дм 3	>5	5-2	1,9-1,0	<1.0
11	Lg [C нас , мг/м 3 /ШРШ р.з , мг/м 3 ]	>5	5-2	1,9-1,0	<1.0
12	Канцерогендік	Адамға канце- роген- дік дәлел- денген	Жануар- ларға канцеро- гендік дәлел- денген	Жануар- лар үшін канце- рогендік ықтимал- дылығы бар	Канце- роген- дік емес (дәлел- денген)
13	LgК ow	>4	4-2	1,9-0,0	<0,0
14	Lg [C нас , мг/м 3 / ШРШ c .с.(м.р.) , мг/м 3 ]	>7	7-3,8	3,7-1,6	<1,.6
15	LD 50 skin, мг/кг	<100	101-500	501-2500	>2500
16	LC W 50 [мг/л/96ч]	<1	1-5	5-100	>100
Балл		1	2	3	4
17	LC 50 -"- (дафнии)	<10	10-100	100-1000	>1000
18	ИУМК	>300	300-30	30-3	<3
19	Күрделі іс-әрекет аймағы	<6	6-18	18-54	>54
20	Созылмалы іс-әрекет аймағы	>10	10-5	5-2,5	<2,5
21	БПК 5 БД = ------- ХПК	<0,1	0,1-0,6	0,6-0,9	>0,9
22	Азық-түлік өнімдеріндегі ШРШ пп в [мг/кг]	<0,01	0,01-1,0	1,0-10	>10
23	Персистенттік: қоршаған ортадағы трансформация	Неғұрлым уытты, оның ішінде алшақтық және әсерлі немесе жаңа қа- сиеттері бар өнім- дердің пайда болуы	Зиянның басқа критерий- лерінің неғұрлым айқын әсер ететін өнім- дердің пайда болуы	Уыттылы- ғы шығыс заттар- дағы уыт- тылыққа жақын өнім- дердің пайда болуы	Уытты- лығы неғұрлым аз өнім- дердің пайда болуы
24	Биоаккумуляция-азық-түлік тізбесіндегі беталыс	Барлық буындағы айқын- далған жинақталу	Бірнеше буындағы жинақталу	Буындар- дың бі- ріндегі жинақ- талу	Жинақта- лу жоқ
	Алшақ, ерекше әсер етулер:	Мутагенді және басқа қасиеттер табылды	Адам үшін көрсетіл- ген қа- сиеттер- дің пайда болу мүм- кіндігі бар	Жануар- лар үшін көрсе- тілген қасиет- тердің пайда болу мүмкін- дігі бар	Жоқ (дәлел- денген)
25	-мутагенді	-"-	-"-	-"-	-"-
26	-тератоенді	-"-	-"-	-"-	-"-
27	-эмбриоуытты	-"-	-"-	-"-	-"-
28	-аллергенді	-"-	-"-	-"-	-"-
29	-нейроуытты	-"-	-"-	-"-	-"-
30	Ақпараттық қамтамасыз ету көрсеткіші-n/N	<0,5 (n<6)	0,5-0,7 (n=6-8)	0,71-0,9 (n=9,10)	>0,9 (n>11)
Балл		1	2	3	4

Жеке және заңды тұлғалар
іс-әрекеттерінің процесінде
пайда болатын қауіпті
қалдықтарды нақты қауіптілік
сыныбына жатқызу ережесіне
3-қосымша

1-кесте

Кс тәуелді қалдықтар қауіптілігінің сыныбы

Қауіптілік сыныбы	1	2	3	4	5 (қауіпті емес)
К i уыттылығының жиынтық индексі	10000 артық	10000-1000	999-100	99-10	10 кем

2-кесте

Гидробионттар үшін субстрат ретінде зерттеу кезіндегі
қауіптілік сыныбы, уыттылық деңгейі және қалдықтан су
ағысын араластыру еселігі

Қауіптілік сыныбы	Уыттылық деңгейі	Араластыру еселігі
1	өте жоғары	>10000
2	жоғары	>1000-10000
3	орташа	>100-1000
4	қалыпты	>10-100
5	төмен	<10

Жеке және заңды тұлғалар
іс-әрекеттерінің процесінде
пайда болатын қауіпті
қалдықтарды нақты қауіптілік
сыныбына жатқызу ережесіне
4-қосымша

Қалдықтарды қауіптілік сыныбына жатқызудың
экологиялық және санитарлық-эпидемиологилық
көрсеткіштері және критерийлері

N р/с	Қауіптілік көрсеткіштері	Қауіптілік сыныптары
		1	2	3	4	5
		Төтенше қауіпті	Жоғары қауіпті	Қалыптыққауіпті	Аз қауіпті	Қауіпті емес
1	Гидробионттарға сығындыны араластыру	>10000	1000- 10000	100- 1000	10-100	0-10
2	DL50 деңгейінде уытты әсер етуді туғызатын сығындыны араластыру	>1000	1000- 100	10-100	1-10	0-1
3	Күрделі эксперимент кезінде жануарлар организмінде оң өзгерістердің статистикасын туғызатын араластырулар	>1000	100- 1000	10-100	1-10	0-1
4	Созылмалы эксперимент кезінде жануарлар организмінде өзгерістердің статистикасын туғызатын араластырулар	>10000	1000- 10000	100-1000	10-100	0-10