Об утверждении Инструкции об организации прокурорского надзора за законностью судебных актов по гражданским делам и представительства интересов государства в гражданском судопроизводстве

Приказ Генерального Прокурора Республики Казахстан от 12 августа 2010 года № 46. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 8 сентября 2010 года № 6464. Утратил силу приказом Генерального прокурора Республики Казахстан от 13 декабря 2012 года № 151

Сноска. Утратил силу приказом Генерального прокурора РК от 13.12.2012 № 151.

Примечание РЦПИ!
Порядок введения в действие приказа см. п. 5.

В целях повышения эффективности надзора за законностью судебных актов по гражданским делам и представительства интересов государства в гражданском судопроизводстве, руководствуясь статьями 11, 18 Закона Республики Казахстан "О Прокуратуре", ПРИКАЗЫВАЮ:
1. Утвердить Инструкцию об организации прокурорского надзора за законностью судебных актов по гражданским делам и представительства интересов государства в гражданском судопроизводстве.
2. Признать утратившими силу:
1) приказ Генерального Прокурора Республики Казахстан № 37 от 27 июня 2006 года "Об утверждении Инструкции об организации прокурорского надзора за законностью судебных актов по гражданским делам", зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 4295;
2) приказ Генерального Прокурора Республики Казахстан № 38 от 16 сентября 2008 года "О внесении изменения и дополнения в приказ Генерального Прокурора Республики Казахстан от 27 июня 2006 года № 37 "Об утверждении Инструкции об организации прокурорского надзора за законностью судебных актов по гражданским делам", зарегистрированный в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 5334.
3. Контроль над исполнением настоящего приказа возложить на заместителя Генерального Прокурора Республики Казахстан Даулбаева А.К.
4. Приказ направить Главному военному прокурору, прокурорам областей, г.г. Астаны, Алматы и приравненным к ним, прокурорам городов и районов, военным, транспортным и специализированным прокурорам, руководителям научных и других учреждений при Генеральной прокуратуре Республики Казахстан.
5. Настоящий приказ вводится в действие со дня государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан.

Генеральный Прокурор
Республики Казахстан К. Мами

Утверждена
Приказом Генерального Прокурора
Республики Казахстан
от 12 августа 2010 года № 46

Инструкция
об организации прокурорского надзора за законностью судебных
актов по гражданским делам и представительству интересов
государства в судах

1. Общие положения

1. Настоящая Инструкция разработана в соответствии с Конституцией Республики Казахстан, Гражданским процессуальным кодексом Республики Казахстан (далее – ГПК), Законом Республики Казахстан "О Прокуратуре" (далее – Закон) и другими законодательными актами Республики Казахстан и регламентирует организацию и осуществление надзора за законностью судебных актов по гражданским делам и представительству интересов государства в судах.
2. Высший надзор за точным и единообразным применением законов в гражданском судопроизводстве от имени государства осуществляется Генеральным Прокурором Республики Казахстан как непосредственно, так и через подчиненных ему прокуроров путем участия и дачи заключения в судебном разбирательстве, проверки законности не вступивших и вступивших в законную силу судебных актов и их опротестования в случае незаконности.
3. Задачами надзора за законностью судебных актов по гражданским делам и представительству интересов государства в судах являются обеспечение защиты конституционных и иных охраняемых законом прав, свобод и интересов граждан, государства и юридических лиц, неукоснительное соблюдение принципов отправления правосудия, укрепление законности и правопорядка, предупреждение правонарушений.
4. Департамент Генеральной прокуратуры Республики Казахстан (далее - Департамент), прокуроры областей, городов Алматы, Астаны, межрайонные, районные, городские и приравненные к ним военные и другие специализированные прокуратуры обеспечивают постоянный и эффективный надзор за законностью судебных актов по гражданским делам, проверяют соблюдение судами процессуальных сроков при рассмотрении гражданских дел, систематически анализируют состояние законности при отправлении правосудия по гражданским делам.
5. В Департаменте, прокуратурах областей, городов Алматы, Астаны и приравненных к ним прокуратурах работа организуется по зонально-предметному принципу в целях прогнозирования состояния законности, системного анализа прокурорской практики по актуальным категориям гражданских дел с рассмотрением их результатов в рабочих предметных группах, оперативных совещаниях и коллегиях, с принятием конкретных мер по повышению эффективности осуществляемого надзора.
Работа по предметному принципу осуществляется путем определения актуальных категорий гражданско-правовых споров и закрепления ответственных лиц, которые проводят систематический анализ состояния законности, прокурорского надзора, вносят предложения по совершенствованию действующего законодательства, форм, методов надзорной деятельности с целью выработки предложений по его совершенствованию.
При определении предметных направлений исходить из состояния законности и особенностей обслуживаемого региона, распространенности тех или иных гражданско-правовых споров.
Специализация прокуроров учитывается при планировании работы, прокуратуры, проведении анализов и обобщений, рассмотрении обращений физических и юридических лиц.
Зональный принцип заключается в закреплении за прокурорами, осуществляющими надзор за законностью судебных актов, определенных регионов с целью мониторинга и анализа состояния законности в этом регионе.
6. При осуществлении надзора за точным и единообразным применением законов в гражданском судопроизводстве, не допускается необоснованное вмешательство в споры между субъектами частного предпринимательства, а также в корпоративные споры (часть 2 статьи 24 ГПК).

2. Представительство интересов государства в судах

7. Представляя интересы государства в судах в ходе гражданского судопроизводства, в апелляционном, кассационном и надзорном порядке, прокурор осуществляет свои полномочия в соответствии с Конституцией, ГПК, Законом и иными законодательными актами.
При назначении к рассмотрению гражданских дел, относящихся к подведомственности транспортных прокуроров, в судах, расположенных по месту дислокации соответствующих транспортных прокуратур, участие по ним и последующий надзор возлагается на транспортных прокуроров.
В случае отсутствия транспортных прокуратур по месту расположения судов, в которых назначены к рассмотрению подведомственные им дела, участие в суде первой инстанции и осуществление надзора в апелляционном и кассационном порядке возлагается на соответствующих территориальных прокуроров.
Участие в суде первой инстанции в специализированных судах возлагается на прокуроров, дислоцированных по месту расположения данных судов, кроме случаев рассмотрения исков других прокуроров.
При рассмотрении в специализированных судах исков других прокуроров участие при рассмотрении дела по первой инстанции обеспечивают работники соответствующих подразделений областных или приравненных к ним прокуратур. В городах Алматы и Астане порядок осуществления надзора за законностью судебных актов специализированных судов определяется прокурорами городов.
По рассмотренным судами делам территориальные и специализированные прокуроры ежеквартально проводят сверку.
Участие при рассмотрении дел в военных судах возлагается на военных прокуроров, дислоцированных по месту расположения этих судов.
8. Прокуроры в обязательном порядке вступают в процесс и дают заключения по делам:
когда это предусмотрено законом;
признано необходимым судом или вышестоящим прокурором;
по делам, затрагивающим интересы государства;
об оспаривании решений и действий (бездействия) органов государственного управления и должностных лиц;
о возмещении ущерба, причиненного жизни и здоровью гражданина в результате несчастного случая на производстве.
Также предусматривается обязательное участие прокурора в качестве стороны по делам, возбужденным по его инициативе.
Законом предусмотрено участие прокурора по делам:
о лишении, восстановлении, ограничении родительских прав, об отобрании ребенка, об отмене усыновления (удочерения) ребенка (статьи 68, 70, 71, 74, 96 Закона Республики Казахстан "О браке и семье в Республике Казахстан");
об усыновлении (удочерении) ребенка (Глава 36-1 ГПК);
об оспаривании законности нормативных правовых актов (статья 284 ГПК);
о признании гражданина безвестно отсутствующим или об объявлении гражданина умершим (статья 299 ГПК).
К делам, затрагивающим интересы государства, относятся дела, сторонами в которых являются государственные учреждения, за исключением дел о взыскании с потребителей сумм задолженности за оказанные услуги государственными предприятиями.
К делам об оспаривании решений и действий (бездействия) органов государственного управления и должностных лиц относятся дела об обжаловании:
решений, действий (бездействия), нарушающих гарантированные Конституцией права и свободы;
действий, в результате которых на гражданина или юридическое лицо наложена какая-либо обязанность, или они привлечены к ответственности (действия налоговых (таможенных, антимонопольных) органов по принудительному взысканию налоговой (таможенной) задолженности, аннулированию свидетельства плательщика НДС и т.д.).
Не требуется участие прокурора при рассмотрении дела, если оспариваемое решение, действие (бездействие) местных исполнительных органов (в том числе, регистрирующих) связано с имеющимся между физическими или негосударственными юридическими лицами спором о праве собственности на имущество.
Прокурорам необходимо вступать в процесс для дачи заключения по своей инициативе, если рассматриваемый судом спор затрагивает интересы значительного числа граждан, может привести к тяжким последствиям для их жизни и здоровья, экономике и безопасности Республики Казахстан.
9. На всех стадиях гражданского судопроизводства прокуроры, вступившие в процесс по делам, предусмотренным в пункте 8 настоящей Инструкции, и по своей инициативе определяют свою позицию в строгом соответствии с требованиями закона, материалами дел, последовательно отстаивают ее, руководствуются принципами законности, равенства юридических лиц и граждан перед законом и судом, состязательности и равноправия сторон.
Результаты ознакомления с материалами дела на всех стадиях гражданского процесса участвующий прокурор предварительно докладывает соответствующему вышестоящему прокурору или курирующему заместителю с утверждением последними заключения по делу.
Заключение прокурора составляется в письменном виде и в нем должны быть указаны:
наименование дела;
стороны;
суть заявленных требований;
обстоятельства, на которые ссылаются истец и ответчик;
мнение прокурора о представленных сторонами доказательствах с точки зрения их относимости, допустимости, достоверности и достаточности;
нормы материального и процессуального права, подлежащие применению;
выводы прокурора по существу заявленных требований, распределению судебных расходов.
Заключение по делу, подлежащему пересмотру в апелляционном, кассационном, надзорном порядке, должно содержать также сведения о:
судье (докладчике, составе коллегии), содержании судебных актов, подлежащих пересмотру, позиции суда;
участвовавших прокурорах, кратком содержании заключений;
доводах жалобы (ходатайства);
результатах изучения дела;
выводы об обоснованности жалобы (ходатайства).
При выявлении в ходе надзорной деятельности нарушений законности со стороны должностных лиц государственных органов, физических и юридических лиц, прокурор ходатайствует перед судом о вынесении частного определения, письменно доводит об этом до сведения вышестоящего прокурора с целью принятия мер к проведению дополнительных проверок и решения вопроса о привлечении виновных лиц к установленной законом ответственности, устранения причин и условий, способствовавших нарушению закона.
10. Прокуроры постоянно проверяют законность определений суда о приостановлении производства по всем гражданским делам, при выявлении нарушений законности принимают меры к их устранению.
11. Прокурор, представляющий интересы органов прокуратуры в рассматриваемом судом споре в качестве истца или ответчика, пользуется процессуальными правами и обязанностями стороны (часть 6 статьи 55 ГПК).
По делам, возбужденным по искам и заявлениям прокуроров, участие в суде первой инстанции в качестве представителей прокуратуры обеспечивают работники тех подразделений, по чьей инициативе было возбуждено дело.
По делам, где в качестве ответчика выступает орган или учреждение прокуратуры, кандидатуры сотрудников для участия по ним в качестве представителя ответчика определяют руководители соответствующих прокуратур и учреждений.
При рассмотрении таких дел заключение прокурора по существу дела в целом после судебных прений не требуется.
Ответственность за обеспечение состязательности в процессе и обжалование незаконных судебных решений в апелляционные и кассационные сроки по делам указанной категории возлагается на этих сотрудников.
12. Прокурорам необходимо своевременно реагировать на допущенные судом ошибки по делам, перечисленным в пункте 8 настоящей Инструкции, а также по делам, участие в которых принято по собственной инициативе, путем опротестования в апелляционном, кассационном порядке не вступивших в законную силу судебных актов, внесения иных актов прокурорского надзора.

3. Организация надзора за законностью судебных актов по
гражданским делам в прокуратурах областей, городов Алматы,
Астаны и приравненных к ним прокуратурах

13. При даче заключения в суде апелляционной (кассационной) инстанции прокурор обязан учесть как обстоятельства дела, так и заслушанные в суде пояснения, дополнительно представленные в суд материалы. При этом прокурор не связан доводами протеста и действует, исходя из требований закона и имеющихся фактических данных.
Каждый случай последующего изменения позиции прокуратуры, изложенной в суде первой инстанции, ввиду ее необоснованности, за исключением дел, судебные акты по которым отменены на основании новых доказательств, представленных суду апелляционной (кассационной) инстанции, подлежит обсуждению на оперативных совещаниях руководством прокуратуры с рассмотрением вопроса об ответственности сотрудников, подготовивших необоснованное заключение или протест.
14. Апелляционный протест приносится лишь при наличии оснований к отмене либо изменению решения суда, предусмотренных частью 1 статьи 364 ГПК.
Нарушения, неправильное применение судами первой и апелляционной инстанций норм материального и процессуального права, являющиеся основаниями для кассационного опротестования, установлены статьями 365, 366 ГПК.
Апелляционный и кассационный протесты должны отвечать требованиям статьей 335, 383-5 ГПК.
При необоснованном отклонении судами апелляционного или кассационного протестов, а также при установлении существенных нарушений норм материального и процессуального права, допущенных судами при рассмотрении гражданского дела, прокуроры областей, городов Алматы, Астаны и приравненные к ним прокуроры вносят представление о принесении Генеральным Прокурором Республики Казахстан надзорного протеста и истребовании дела, которое должно отвечать требованиям статьи 390 ГПК. К представлению прилагаются надзорное производство (при его наличии) и копии всех состоявшихся по делу судебных актов, внесенных протестов.
15. При рассмотрении дел в апелляционном порядке прокуроры областей, городов Алматы, Астаны и приравненные к ним прокуроры обеспечивают участие соответствующих прокуроров по делам, предусмотренным частью 2 статьи 55 ГПК (часть 2 статьи 350 ГПК) и пунктом 8 настоящей Инструкции.
При рассмотрении дел в кассационном порядке прокуроры областей, городов Алматы, Астана и приравненные к ним прокуроры обеспечивают участие подчиненных прокуроров (начальников управления и отделов) по всем делам (часть 2 статьи 383-15 ГПК).
Прокуроры областей, городов Алматы, Астаны и приравненные к ним прокуроры лично обеспечивают квалифицированное поддержание протестов Генеральной прокуратуры Республики Казахстан в судах кассационной инстанции с незамедлительным уведомлением Департамента о результатах рассмотрения протеста и последующим направлением копий судебных постановлений.
Прокурорам областей, городов Алматы, Астаны и приравненным к ним прокурорам необходимо организовать учет судебных актов, вынесенных судами апелляционной и кассационной инстанций по гражданским делам, рассмотренным с участием прокуроров и заключений прокуроров, данных при их рассмотрении, которые формируются в соответствующие номенклатурные дела.
16. Критериями оценки состояния прокурорского надзора в гражданском судопроизводстве являются эффективность апелляционного (кассационного) опротестования, удовлетворяемость апелляционных (кассационных) протестов, достижение целевых индикаторов Стратегического плана Генеральной прокуратуры, а также результативность принятых мер по защите интересов государства, возмещение ущерба, причиненного государственному бюджету и гражданам актами прокурорского надзора.
Эффективность апелляционного (кассационного) опротестования, как критерий оценки состояния надзора, не применяется к транспортным и иным специализированным (кроме военных) прокурорам, работа которых оценивается исходя из удовлетворяемости протестов.
Эффективность апелляционного (кассационного) опротестования исчисляется из соотношения отмененных по протестам прокурора судебных актов по делам, указанным в пункте 8 настоящей Инструкции, к общему количеству отмененных в апелляционном (кассационном) порядке решений по делам обязательной категории.
При исчислении эффективности апелляционного (кассационного) опротестования не учитываются решения, отмененные на основании новых доказательств, представленных суду апелляционной (кассационной) инстанции.
Удовлетворяемость апелляционных (кассационных) протестов исчисляется из соотношения удовлетворенных протестов к общему количеству рассмотренных.
Прокурорам областей, городов Алматы, Астаны и приравненным к ним прокурорам в случае отзыва необоснованного протеста письменно сообщать нижестоящему прокурору мотивы такого решения и принимать меры к предупреждению подобных ошибок.
Протест считается отозванным в случае вынесения судом апелляционной (кассационной) инстанции соответствующего постановления об удовлетворении просьбы лица, принесшего протест, либо вышестоящего прокурора.
17. Поступившие в органы прокуратуры ходатайства о принесении надзорных протестов от физических лиц, а также от юридических лиц по спорам, затрагивающим интересы государства, отвечающие требованиям части 1 статьи 388 и статьи 391 ГПК, в установленный пунктом 6 статьи 7 Закона Республики Казахстан "О порядке рассмотрения обращений физических и юридических лиц" трехдневный срок подлежат направлению в Генеральную прокуратуру Республики Казахстан с одновременным уведомлением лиц, подавших ходатайства.
Ходатайство о принесении надзорного протеста, не отвечающее требованиям статьи 391 ГПК, в частности:
не содержащее сведений о лице, подающем ходатайство, его месте жительства или местонахождении и процессуальном положение в деле;
указаний о содержании решения, определения, постановления суда, участвующих в деле лицах с указанием места их жительства или места нахождения;
указаний о судах, рассматривавших дело в первой, апелляционной и кассационных инстанциях, и содержании принятых ими решений;
указаний о решении, определении, постановлении суда, которое предлагается опротестовать;
указаний, в чем заключается существенное нарушение норм материального либо процессуального;
указаний о причинах неподачи апелляционной и кассационной жалоб;
не подписанное лицом, подающим ходатайство или его представителем;
без приложения к нему доверенности или документа, удостоверяющего полномочия представителя;
без приложения заверенных судом копий состоявшихся по делу судебных актов, на основании статьи 392 ГПК подлежит возвращению лицу, подавшему ходатайство.
При этом заявителю разъясняется право повторного обращения с соответствующим ходатайством к Генеральному Прокурору Республики Казахстан либо непосредственно в Верховный Суд Республики Казахстан после устранении недостатков, явившихся основанием для возврата ходатайства.
Право разъяснения судебного акта в случае его неясности статьей 232 ГПК отнесено к компетенции суда, рассмотревшего дело.
18. В соответствии с частью 1 статьи 387 ГПК гражданское дело может быть истребовано из соответствующего суда для проверки в порядке надзора Генеральным Прокурором Республики Казахстан либо по его поручению заместителями Генерального Прокурора Республики Казахстан, прокурорами областей, городов Алматы, Астаны и приравненными к ним прокурорами.
Прокурорам областей, городов Алматы, Астаны и приравненным к ним прокурорам при поступлении соответствующего запроса незамедлительно запрашивать из судов истребуемые дела для дальнейшего направления в Генеральную прокуратуру Республики Казахстан.
При поступлении заданий и поручений Генеральной прокуратуры Республики Казахстан о проведении анализов и обобщений состояния прокурорского надзора гражданские дела истребуются в порядке, установленном совместным письмом председателя Верховного Суда и Генерального Прокурора от 7 апреля 2003 года, либо законность и обоснованность судебных актов в соответствии со статьей 83 Конституции Республики Казахстан, частью 1 статьи 55 ГПК проверяется непосредственно в судах.
19. В целях совершенствования своей деятельности территориальные прокуроры и приравненные к ним прокуроры систематически анализируют практику прокурорского надзора в гражданском судопроизводстве по актуальным категориям дел и по делам, указанным в пункте восьмом настоящей Инструкции, информации по ним направляются в вышестоящую прокуратуру не реже одного раза в полугодие.
Прокуроры областей, городов Алматы, Астаны и приравненные к ним прокуроры указанные информации предоставляют в Генеральную прокуратуру Республики Казахстан к 7 числу месяца, следующего за отчетным полугодием.
Информации о состоянии прокурорского надзора в гражданском судопроизводстве и состоянии законности при отправлении правосудия, а также основанные на таких анализах предложения о совершенствовании прокурорского надзора, внесении изменений и дополнений в действующее законодательство в целях устранения причин и условий, способствующих нарушениям законности, направляются в Генеральную прокуратуру Республики Казахстан не реже одного раза в квартал.
Вышестоящие прокуроры обеспечивают нижестоящих прокуроров материалами организационно-методического характера, распространяют положительный опыт работы. Регулярно проводят учебно-методические мероприятия по повышению деловой и правовой квалификации работников прокуратуры, практикуют их стажировку.

4. Организация надзора за законностью судебных актов по
гражданским делам в Генеральной прокуратуре Республики
Казахстан

20. Прокуроры Департамента участвуют в рассмотрении Верховным Судом Республики Казахстан по первой инстанции дел, предусмотренных пунктом 8 статьи 59 и пунктом 3 статьи 66 Конституционного закона Республики Казахстан "О выборах в Республике Казахстан", а также пунктом 5 статьи 13 Конституционного закона Республики Казахстан "О республиканском референдуме".
21. Законность вступивших в законную силу судебных актов проверяется Генеральной прокуратурой Республики Казахстан.
По результатам изучения гражданских дел, назначенных к рассмотрению надзорной судебной коллегией по гражданским и административным делам Верховного Суда Республики Казахстан, прокурорами Департамента составляются мотивированные заключения, которые утверждаются курирующим заместителем Генерального Прокурора Республики Казахстан. Заключение должно соответствовать требованиям, определенным в пункте 9 настоящей Инструкции.
22. Дача заключений по делам, рассматриваемым в заседаниях надзорной судебной коллегии по гражданским и административным делам Верховного Суда Республики Казахстан, по поручению Генерального Прокурора Республики Казахстан, обеспечивается, прежде всего, его заместителями, а при невозможности их участия - подчиненными прокурорами (начальником Департамента, начальниками управлений и отделов Департамента).
Департамент ведет учет судебных актов по гражданским делам, рассмотренным с участием прокуроров Верховным Судом и заключений прокуроров, данных при их рассмотрении.
По поручению Генерального Прокурора и его заместителей подчиненные прокуроры (начальники Департамента, управлений и отделов) принимают участие в предварительном рассмотрении Верховным Судом ходатайств участников гражданского процесса об оспаривании вступивших в законную силу судебных актов.
23. Ходатайство субъекта частного предпринимательства, участника корпоративного спора о принесении протеста в порядке надзора по делу, не затрагивающему интересы государства, рассматривается Генеральной прокуратурой Республики Казахстан только при наличии сведений об отклонении аналогичного ходатайства надзорной судебной коллегией по гражданским и административным делам Верховного Суда Республики Казахстан и выявлении существенных нарушений норм материального либо процессуального права, допущенных судами.
В иных случаях, субъекту частного предпринимательства, участнику корпоративного спора разъясняется его право на обращение с аналогичным ходатайством об оспаривании судебного акта непосредственно в Верховный Суд Республики Казахстан в соответствии со статьей 385 ГПК.
24. Рассмотрение ходатайства о принесении протеста в порядке надзора при необходимости осуществляется с истребованием дел. В случае оставления ходатайства без удовлетворения составляется мотивированное заключение, соответствующее требованиям, определенным в пункте 9 настоящей Инструкции и утверждаемое в порядке, предусмотренном ведомственными нормативными актами по рассмотрению обращений физических и юридических лиц.
25. В соответствии со статьей 384 ГПК, правом опротестования вступивших в законную силу судебных актов обладает Генеральный Прокурор Республики Казахстан.
Поддержание доводов принесенного Генеральным Прокурором Республики Казахстан надзорного протеста по поручению Генерального Прокурора Республики Казахстан, обеспечивается, прежде всего, его заместителями, а при невозможности их участия - подчиненными прокурорами (начальником Департамента, начальниками управлений и отделов Департамента).

4. Заключительные положения

26. Департамент обеспечивает руководство и контроль за деятельностью нижестоящих прокуратур по осуществлению надзора за законностью судебных актов по гражданским делам, способствуя повышению эффективности работы в данной отрасли надзора, осуществляет взаимодействие с другими подразделениями Генеральной прокуратуры Республики Казахстан, Верховным Судом Республики Казахстан, научными и учебными учреждениями.
27. Департамент проводит работу по внедрению современных методов организации надзора, повышению квалификации прокурорских работников, осуществляющих надзор за законностью судебных актов по гражданским делам, путем их обучения и стажировки, в том числе, в учебных заведениях иностранных государств, оказания методической и практической помощи.
28. Департамент участвует в нормотворческой деятельности путем внесения предложений по совершенствованию действующего законодательства, участия по поручению Генерального Прокурора и его заместителей в составе рабочих групп, комитетов и комиссий палат Парламента Республики Казахстан, Правительства Республики Казахстан, иных центральных государственных органов, подготовки заключений по проектам законодательных и иных нормативных правовых актов, в том числе, нормативных постановлений Верховного Суда Республики Казахстан.
29. Департамент, прокуроры областей, городов Алматы, Астаны, межрайонные, районные, городские и приравненные к ним военные и другие специализированные прокуратуры обеспечивают реализацию имиджевой программы органов прокуратуры путем освещения в средствах массовой информации состояния законности и правопорядка, результатов надзорной деятельности.

Азаматтық істер бойынша сот актілерінің заңдылығын прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру және азаматтық іс жүргізуде мемлекеттің мүддесіне өкілдік ету жөніндегі Нұсқаулықты бекіту туралы

Қазақстан Республикасының Бас Прокурорының 2010 жылғы 12 тамыздағы N 46 бұйрығы. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2010 жылғы 8 қыркүйекте Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне N 6464 болып енгізілді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының 2012 жылғы 13 желтоқсандағы № 151 бұйрығымен

Ескерту. Күші жойылды - ҚР Бас Прокурорының 13.12.2012 № 151 бұйрығымен.

Азаматтық істер бойынша сот актілерінің заңдылығын прокурорлық қадағалауды ұйымдастырудың және азаматтық іс жүргізуде мемлекеттің мүддесіне өкілдік етудің тиімділігін көтеру мақсатында, "Прокуратура туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 11, 18-ші баптарын басшылыққа алып, БҰЙЫРАМЫН:
1. Азаматтық істер бойынша сот актілерінің заңдылығын прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру және азаматтық іс жүргізуде мемлекеттің мүддесіне өкілдік ету жөніндегі Нұсқаулық бекітілсін.
2. Мыналардың:
1) Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 4295 тіркелген Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының «Азаматтық істер бойынша сот актілерінің заңдылығын прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру туралы Нұсқаулықты бекіту жөніндегі» 2006 жылғы 27 маусымдағы N 37 бұйрығының;
2) Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 5334 тіркелген Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының «Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының «Азаматтық істер бойынша сот актілерінің заңдылығын прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру туралы Нұсқаулықты бекіту жөніндегі» 2006 жылғы 27 маусымдағы N 37 бұйрығына өзгеріс пен толықтыру енгізу туралы» 2008 жылғы 16 қыркүйектегі N 38 бұйрығының күші жойылды деп танылсын.
3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының орынбасары А.Қ. Дауылбаевқа жүктелсін.
4. Бұйрық Бас әскери прокурорға, облыс, Алматы, Астана қалаларының және оларға теңестірілген прокурорларға, аудан, қала прокурорларына, әскери, көлік және мамандандырылған прокурорларға, Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының жанындағы ғылыми және басқа да мекемелердің басшыларына жіберілсін.
5. Осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Бас Прокуроры Қ. Мәми

Қазақстан Республикасы
Бас Прокурорының
2010 жылғы 12 тамыздағы
№ 46 бұйрығымен
бекітілген

Азаматтық істер бойынша сот актілерінің заңдылығын прокурорлық қадағалауды ұйымдастыру және азаматтық іс жүргізуде мемлекеттің мүддесіне өкілдік ету жөніндегі
НҰСҚАУЛЫҚ

1. Жалпы ережелер

1. Осы Нұсқаулық Қазақстан Республикасының Конституциясына, Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексіне (бұдан әрі – АІЖК), «Прокуратура туралы» Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі – Заң) және Қазақстан Республикасының басқа да заңнамалық актілеріне сәйкес әзірленген және азаматтық істер бойынша сот актілерінің заңдылығын қадағалауды және соттарда мемлекеттің мүддесіне өкілдік етуді ұйымдастыруды және жүзеге асыруды реттейді.
2. Азаматтық сот ісін жүргізуде заңды дәл және біркелкі қолдануға жоғары қадағалауды мемлекеттің атынан Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры тікелей, сондай-ақ оның бағынысындағы прокурорлар арқылы және сот талқылауына қатысу және қорытынды беру, заңды күшіне енбеген және заңды күшіне енген сот актілерінің заңдылығын тексеру және олар заңсыз болған жағдайда оларға наразылық келтіру арқылы жүзеге асырады.
3. Азаматтық істер бойынша сот актілерінің заңдылығын қадағалаудың және соттарда мемлекеттің мүддесіне өкілдік етудің міндеттері азаматтардың, мемлекеттің және заңды тұлғалардың конституциялық және заңмен қорғалатын өзге де құқықтарын, бостандықтары мен мүддесін қамтамасыз ету, сот төрелігін жүзеге асыру қағидаттарын бұлжытпай сақтау, заңдылықты және құқықтық тәртіпті нығайту, құқық бұзушылықтың алдын алу болып табылады.
4. Қазақстан Республикасы Департаменті, облыстардың, Астана, Алматы қалаларының прокурорлары, ауданаралық, аудандық, қалалық және оларға теңестірілген әскери және басқа да мамандандырылған прокуратуралар азаматтық істер бойынша сот актілерінің заңдылығын тұрақты және тиімді қадағалау жасауды қамтамасыз етеді, соттардың азаматтық істерді қарау кезіндегі іс жүргізу мерзімдерін сақтауын тексереді, азаматтық істер бойынша сот төрелігін жүзеге асыру кезінде заңдылықтың жағдайын тұрақты негізде талдайды.
5. Заңдылықтың жай-күйін болжамдау, азаматтық істердің өзекті санаттары бойынша прокурорлық практикаға жүйелі талдау жүргізу мақсатында Департаментте, облыстардың, Астана, Алматы қалаларының прокуратураларында және оларға теңестірілген прокуратураларда жұмыс аймақтық-тақырыптық қағидаты бойынша ұйымдастырылады, бұл ретте прокурорлық практиканы жүйелік талдаудың қорытындылары жұмыс тақырып топтарында, шұғыл кеңестерде және алқаларда қаралып, жүзеге асырылатын қадағалаудың тиімділігін арттыру бойынша нақты шаралар қабылданады.
Тақырып қағидаты бойынша жұмыс азаматтық-құқықтық даулардың өзекті санаттарын белгілеу және заңдылық жай-күйіне, прокурорлық қадағалауға жүйелі талдау жүргізетін, қолданыстағы заңнаманы жетілдіру жөніндегі ұсыныстарды, қадағалау қызметін жетілдіру жөнінде ұсыныстарды әзірлеу мақсатында оның нысандарын, әдістерін арттыру жөніндегі ұсыныстарды енгізетін жауапты тұлғаларды бекіту арқылы жүзеге асырылады.
Тақырып бағыттарын белгілеу кезінде заңдылықтың жай-күйін және қызмет көрсетілетін өңірлердің ерекшеліктерін, таралған азаматтық-құқықтық даулардың түрлерін негізге алу керек.
Прокурорлардың мамандануы прокуратура жұмысын жоспарлағанда, талдамалар мен қорытындылауларды жүргізгенде, жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарағанда ескеріледі.
Аймақтық қағидат белгіленген өңірде заңдылықтың мониторингін жүргізу және жай-күйін талдау мақсатында сот актілерінің заңдылығына қадағалауды жүзеге асыратын прокурорларға сол өңірді бекітуге көрінеді.
6. Азаматтық сот ісін жүргізуде заңдардың дәл және біркелкі қолданылуына қадағалауды жүзеге асыру кезінде жеке кәсіпкерлік субъектілері арасындағы дауларға, сондай-ақ корпоративтік дауларға негізсіз араласуға жол берілмейді (АІЖК-нің 24-бабының 2-бөлігі)

2. Соттарда мемлекеттің мүддесіне өкілдік ету

7. Аппеляциялық, кассациялық және қадағалау тәртібінде азаматтық сот ісін жүргізу барысында соттарда мемлекеттің мүддесіне өкілдік етіп, прокурор Конституцияға, АІЖК-не, Заңдарға және өзге де заңнамалық актілерге сәйкес өзінің өкілеттігін жүзеге асырады.
Көлік прокурорларының ведомстволығына жататын азаматтық істерді қарауды тиісті көлік прокуратуралары орналасқан жерлердегі соттарда тағайындаған кезде оларға қатысу және кейін қадағалау жасау көлік прокурорларына жүктеледі.
Көлік прокурорларының ведомстволығына жататын істерді қарау белгіленген соттардың орналасқан жерінде көлік прокуратуралары болмаған жағдайда, бірінші сатыдағы сотқа қатысу және аппеляциялық және кассациялық тәртіпте қадағалау жүзеге асыру тиісті аумақтық прокурорларға жүктеледі.
Мамандандырылған соттарда бірінші сатыдағы сотқа қатысу басқа прокурорлардың талап арыздарын қарау жағдайларын есептемегенде, осы соттардың орналасқан жерлері бойынша орналасқан прокурорларға жүктеледі.
Мамандандырылған соттарда басқа прокурорлардың талап-арыздарын қарау кезінде бірінші сатыдағы істерді қарау кезінде қатысуды облыстық және оларға теңестірілген прокуратуралардың тиісті бөлімшелерінің қызметкерлері қамтамасыз етеді. Астана және Алматы қалаларында мамандандырылған соттардың сот актілерінің заңдылығына қадағалауды жүзеге асыру тәртібін қалалар прокурорлары белгілейді.
Соттар қараған істер бойынша аумақтық және мамандандырылған прокурорлар тоқсан сайын салыстырып тексеруді жүргізеді.
Әскери соттарда істерді қарау кезінде қатысу осы соттардың орналасқан жерлері бойынша орналасқан әскери прокурорларға жүктеледі.
8. Прокурорлар мынадай істер бойынша:
ол заңда қарастырылғанда;
сот немесе жоғары тұрған прокурор оны қажет деп таныса;
мемлекеттің мүддесіне қатысты істер бойынша;
мемлекеттік басқару органдарының және лауазымды тұлғалардың шешімдеріне және әрекетіне (әрекетсіздігіне) дау айту туралы;
өндірістегі жазатайым оқиға нәтижесінде азаматтың өмірі мен денсаулығына келтірілген залалды өндіру туралы істер бойынша міндетті түрде іс жүргізуге қатысады және қорытынды жасайды.
Сонымен қатар прокурор өздерінің бастамасымен қозғалатын істер бойынша тарап ретінде қатысуға міндетті.
Заңда прокурордың мынадай істер бойынша қатысуы қарастырылған:
ата-ана құқығынан айыру, оны қалпына келтіру, шектеу туралы, баланы алып қою туралы, баланы асырап алудың күшін жою туралы («Қазақстан Республикасындағы неке және отбасы туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 68, 70, 71,74, 96 баптары);
баланы асырап алу туралы (АІЖК-нің 36-1-тарауы);
нормативтік-құқықтық актілердің заңдылығына дау айту туралы (АІЖК-нің 284-бабы);
азаматтың хабар-ошарсыз кеткендігін тану немесе азаматты қайтыс болды деп жариялау туралы (АІЖК-нің 299-бабы).
Мемлекеттің мүддесіне қатысты істерге мемлекеттік кәсіпорындар көрсеткен қызмет үшін берешек сомасын тұтынушылардан өндіріп алу туралы істерді есептемегенде, тараптары мемлекеттік мекемелер болып табылатын істер жатады.
Мемлекеттік басқару органдарының және лауазымды тұлғалардың шешімдеріне және әрекетіне (әрекетсіздігіне) дау айту туралы істерге:
Конституциямен кепілдік берілген құқықтар мен бостандықтарды бұзатын шешімдерге, әрекеттерге (әрекетсіздікке) шағымдану туралы істер;
әрекет нәтижесінде азаматқа немесе заңды тұлғаға қандай-да бір міндет жүктелетін немесе олар жауапкершілікке тартылған (салық (кеден, монополияға қарсы) органдардың салық (кеден) берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу, ҚҚС төлеушінің куәлігін жою және т.б.) әрекеттеріне шағымдану туралы істер жатады).
Егер жергілікті атқару органдарының (оның ішінде тіркеу органдарының) дау айтылған шешімі, әрекеті (әрекетсіздігі) жеке және мемлекеттік емес заңды тұлғалар арасындағы мүлікке меншік құқығы туралы дауларға байланысты болса, істі қарауға прокурордың қатысуы талап етілмейді.
Егер сот қарайтын дау көпшілік көптеген азаматтардың мүддесіне қатысты болса, олардың өмірі мен денсаулығына, Қазақстан Республикасының экономикасы мен қауіпсіздігіне ауыр зардаптар әкелуі мүмкін болса, прокурорларға өз бастамасымен қорытынды беру үшін процеске қатысу қажет.
9. Азаматтық сот ісін жүргізудің барлық сатыларында осы Нұсқаулықтың 8-тармағымен қарастырылған істер бойынша прокурорлар іс жүргізуге өз бастамасы бойынша қатысқан прокурорлар өздерінің ұстанымдарын заң талаптарына, іс материалдарына қатаң сәйкестікте белгілейді, оны дәйекті қорғайды, заңдылық, заң және сот алдында заңды тұлғалар мен азаматтардың теңдігі, тараптардың жарыстастылығы мен құқықтық теңдігін басшылыққа алады.
Прокурордың қорытындысы жазбаша түрде жасалады және онда мыналар көрсетілуге тиіс:
істің атауы;
тараптар;
мәлімделген талаптардың мәні;
талапкер мен жауапкердің сілтеме жасайтын мән-жайлары;
тараптар ұсынған дәлелдер туралы прокурордың пікірі олардың қатыстылығы, мүмкіндігі, анықтылығы және жеткіліктілігі тұрғысынан;
қолдануға жататын материалдық және іс жүргізу құқықтарының нормалары;
мәлімделген талаптардың мәні, сот шығындарын бөлу бойынша прокурордың тұжырымдары.
Аппеляциялық, кассациялық, қадағалау тәртібінде қайта қарауға жататын іс бойынша қорытындыда мынадай мәліметтер болуға тиіс:
судья (баяндамашы, алқа құрамы), қайта қарауға жататын сот актілерінің мазмұны, соттың ұстанымы;
қатысқан прокурорлар, қорытындылардың қысқаша мазмұны;
шағымның (өтініштің) дәлелдемелері;
істі зерттеу қорытындысы;
шағымның (өтініштің) негізділігі туралы тұжырымдар.
Қадағалау қызметі барысында мемлекеттік органдардың лауазымды тұлғаларының, жеке және заңды тұлғалар тарапынан заңдылықты бұзу анықталған жағдайда, прокурор соттың алдында жеке ұйғарым шығару туралы өтініш жасайды, қосымша тексерулерді жүргізуге және кінәлі тұлғаларды заңда белгіленген тәртіпте жауапкершілікке тарту туралы мәселені шешуге, заңды бұзуға әкеп соққан себептер мен жағдайларды жоюға шаралар қабылдау мақсатында ол туралы жоғары тұрған прокурордың назарына хабарлайды.
10. Прокурорлар барлық азаматтық істер бойынша өндірісті тоқтата тұру туралы сот ұйғарымының заңдылығын тұрақты түрде тексереді, заңдылықты бұзу анықталған кезде оларды жоюға шаралар қабылдайды.
11. Сот қарайтын дауда прокуратура органдарының мүддесін талапкер немесе жауапкер түрінде білдіретін прокурор тараптың іс жүргізу құқықтары мен міндеттерін пайдаланады (АІЖКнің 55-бабының 6-бөлігі).
Прокурорлардың талап қоюлары мен арыздары бойынша қозғалған істер бойынша бірінші саты сотында прокуратура өкілдерінің қатысуын істі қозғаудың бастамашысы болған бөлімшелердің қызметкерлері қамтамасыз етеді.
Прокуратура органы немесе мекемесі іс бойынша жауапкер ретінде тартылған жағдайда, жауапкердің өкілі ретінде қатысуға қызметкердің кандидатурасын тиісті прокуратуралардың және мекемелердің басшылары белгілейді.
Осындай істерді қараған кезде істің мәні бойынша прокурордың қорытындысы, тұтастай алғанда жарыссөздерден кейін талап етілмейді.
Іс жүргізуде жарыстастылықты қамтамасыз ету және көрсетілген іс санаты бойынша аппеляциялық және кассациялық мерзімдерде заңсыз сот шешімдеріне шағым келтіру үшін жауапкершілік осы қызметкерлерге жүктеледі.
12. Прокурорлар осы Нұсқаулықтың 8-тармағында көрсетілген істер, сондай-ақ өз бастамасымен қатыстан істер бойынша аппеляциялық, кассациялық тәртіпте заңды күшіне енбеген сот актілеріне наразылық келтіру, прокурорлық қадағалаудың өзге де актілерін енгізу арқылы сот жіберген қателіктерге уақтылы ден қою қажет.

3. Облыстар, Астана, Алматы қалаларының прокуратураларында және оларға теңестірілген прокуратураларда азаматтық істер бойынша сот актілерінің заңдылығын қадағалауды ұйымдастыру

13. Аппеляциялық, кассациялық сотта қорытынды берген кезде прокурор істің мән-жайын, сондай-ақ сотта айтылған түсіндірмелерді, сотқа қосымша ұсынылған материалдарды ескеруге міндетті. Бұл ретте прокурор наразылықтың дәлелдемелерімен байланысты болмайды және заң талаптары мен нақты деректерді басшылыққа алады.
Бірінші сатыдағы сотта баяндалған прокуратура көзқарасының, оның негізді болмауына байланысты кейін өзгеруінің әрбір жағдайы, аппеляциялық (кассациялық) саты сотына ұсынылған жаңа дәлелдер негізінде күші жойылған сот актілерін қоспағанда, негізсіз қорытындыны немесе наразылықты дайындаған қызметкерлердің жауапкершілігі туралы мәселені қарай отырып, прокуратура басшылығының жедел кеңестерінде талқылауға жатады.
14. Аппеляциялық наразылық АІЖК-нің 364-бабының 1 бөлігінде қарастырылған соттың шешімінің күшін жоюға немесе өзгертуге негіз болған жағдайда келтіріледі.
Кассациялық наразылық келтіру үшін негіз болып табылатын бірінші және аппеляциялық сатылардағы соттардың материалдық және іс жүргізу құқықтары нормаларын бұзу, дұрыс қолданбау АІЖК-нің 365, 366-баптарында белгіленген.
Аппеляциялық және кассациялық наразылықтар АІЖК-нің 335, 383-5-баптарының талаптарына сәйкес болуға тиіс.
Соттар аппеляциялық немесе кассациялық наразылықтарды негізсіз қабылдамаса, сондай-ақ азаматтық істерді қарау кезінде соттар материалдық және іс жүргізу құқығы нормаларын елеулі бұзуға жол бергені анықталғанда, облыстар, Астана, Алматы қалаларының прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының қадағалау наразылығын келтіру және істі сұратып алу туралы ұсыным енгізеді, ол АІЖК-нің 390-бабының талаптарына сай болуға тиіс. Ұсынымға қадағалау өндірісі (ол бар болғанда) және іс бойынша болған барлық сот актілерінің, енгізілген наразылықтардың көшірмелері қоса тіркеледі.
15. Істерді аппеляциялық тәртіпте қараған кезде, облыстар, Алматы, Астана қалаларының прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар АІЖК-нің 55-бабының 2 бөлігінде (АІЖК-нің 350-бабының 2 бөлігі) және осы Нұсқаулықтың сегізінші тармағында қарастырылған істер бойынша тиісті прокурорлардың қатысуын қамтамасыз етеді.
Істерді кассациялық тәртіпте қараған кезде, облыстар, Алматы, Астана қалалары прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар барлық істер бойынша бағынысты прокурорлардың (басқарма және бөлімдер бастықтарының) қатысуын қамтамасыз етеді (АІЖК-нің 383-15-бабының 2 бөлігі).
Облыстар, Алматы, Астана қалаларының прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар Департаментке наразылықты қарау нәтижелері туралы дереу хабарлап, соңынан сот қаулыларының көшірмелерін жолдап, кассациялық сатыдағы соттарда Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының наразылықтарын білікті қолдауды жеке қамтамасыз етеді.
Облыстар, Алматы, Астана қалаларының прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар азаматтық істер бойынша аппеляциялық және кассациялық сатылар соттары шығарған, оларды прокурорлардың қатысуымен қараған кезде прокурорлар берген қорытындыларды есепке алуды ұйымдастыру қажет, олар тиісті номенклатура істеріне құрылады.
16. Азаматтық сот ісін жүргізуде прокурорлық қадағалау жағдайын бағалау өлшемі аппеляциялық (кассациялық) наразылықтардың тиімділігі, аппеляциялық (кассациялық) наразылықтардың қанағаттандырылуы, Бас прокуратураның Стратегиялық жоспарының мақсаты индикаторларына қол жеткізуі, сондай-ақ мемлекеттің мүддесін қорғау жөнінде қабылданған шараның нәтижелілігі, мемлекеттік бюджетке және азаматтарға прокурорлық қадағалау актілерімен келтірілген залалды өндіру болып табылады.
Аппеляциялық (кассациялық) наразылық келтіру тиімділігі қадағалау жағдайының бағалау өлшемі ретінде көлік және өзге де мамандандырылған (әскериден басқа) прокурорларға қолданылмайды, олардың жұмысын бағалауда наразылықтардың қанағаттандырылуы басшылыққа алынады.
Аппеляциялық (кассациялық) наразылық келтіру тиімділігі осы Нұсқаулықтың 8-тармағында көрсетілген істер жөнінде прокурордың наразылығы бойынша бұзылған сот актілерінің ара қатынасынан аппеляциялық (кассациялық) тәртіпте бұзылған міндетті санаттар істері бойынша шешімдердің жалпы санынан есептеледі.
Аппеляциялық (кассациялық) наразылықтар тиімділігін есептеген кезде аппеляциялық (кассациялық) сатыдағы сотқа ұсынылған жаңа дәлелдер негізінде күші жойылған шешімдер есепке алынбайды.
Аппеляциялық (кассациялық) наразылықтардың қанағаттандырылуы қаралғандардың жалпы санынан қанағаттандырылған наразылықтардың ара қатынасынан есептеледі.
Облыстардың, Алматы, Астана прокурорларының прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар негізсіз наразылықты кері қайтарып алған жағдайда осы шешімнің дәлелдерін төменгі тұрған прокурорға жазбаша хабарлайды және осындай қателіктердің алдын алу шараларын қабылдайды.
Аппеляциялық (кассациялық) саты сотының наразылық келтірген тұлғаның немесе жоғары тұрған прокурордың өтінішін қанағаттандыру туралы тиісті қаулы шығарылған жағдайда, наразылық кері қайтарылып алынды деп есептеледі.
17. Прокуратура органдарына мемлекеттің мүддесіне қатысты даулар бойынша жеке тұлғалардың, сондай-ақ заңды тұлғалардың АІЖК-нің 388-бабының және 391-бабының 1 бөлігінің талаптарына сәйкес келетін қадағалау наразылықтарын келтіру туралы келіп түскен өтініштер «Заңды және жеке тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 7-бабының 6 тармағында белгіленген үш күн мерзімі ішінде бір мезгілде өтініш берген тұлғаларға хабарланып, Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасына жолдануға тиіс.
АІЖК-нің 391-бабының талаптарына сәйкес келмейтін қадағалау наразылығын келтіру туралы өтініште атап айтқанда:
өтініш жасаушы тұлға, оның тұрғылықты немесе орналасқан жері және істегі іс жүргізу жағдайы көрсетілмеген;
сот шешімінің, ұйғарымының, қаулысының мазмұны, іске қатысушы тұлғалардың тұрғылықты немесе орналасқан жері көрсетілмеген;
істі бірінші, аппеляциялық және кассациялық сатыларда қараған соттар және олар қабылдаған шешімдердің мазмұны көрсетілмеген;
наразылық келтірілген сот шешімі, ұйғарымы, қаулысы көрсетілмеген;
материалдық немесе іс жүргізу құқықтары нормаларының елеулі бұзылғандығы көрсетілмеген;
аппеляциялық және кассациялық шағым бермеу себептері көрсетілмеген;
өтінім беруші тұлға немесе оның өкілі қол қоймаған;
өкілдің өкілеттілігін куәландыратын сенімхаттың немесе құжаттың көшірмесі қоса тіркелмеген;
іс бойынша болған сот актілері көшірмелерінің сот куәландырған көшірмелері қоса тіркелмеген жағдайларда, ол АІЖК-нің 392-бабына сәйкес өтініш берген тұлғаға қайтарылуға жатады.
Бұл ретте өтініш берушіге өтінішті қайтаруға негіз болған кемшіліктерді жойғаннан кейін, тиісті өтінішпен Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына немесе тікелей Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотына қайтадан өтініш жасау құқығы түсіндіріледі.
Сот актісі түсініксіз болған жағдайда, оны түсіндіру құқығы АІЖК-нің 232-бабына сәйкес істі қараған соттың құзыретіне жатады.
18. АІЖК-нің 387-бабының 1 бөлігіне сәйкес Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры немесе оның тапсырмасы бойынша Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының орынбасарлары, облыстардың, Алматы, Астана қалаларының прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар азаматтық істі тексеру үшін тиісті соттан қадағалау тәртібінде сұратып ала алады.
Облыстардың, Алматы, Астана қалаларының прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар тиісті сұрату келіп түскен кезде оны әрі қарай Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасына жолдау үшін дереу соттардан сұратады.
Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының прокурорлық қадағалау жай-күйіне талдау және жинақтау жүргізу туралы тапсырмалары мен тапсырыстары келіп түскен кезде, азаматтық істер Жоғарғы Сот төрағасы мен Бас Прокурордың 2003 жылғы 7 сәуірдегі бірлескен хатында белгіленген тәртіпте сұратылып алынады немесе сот актілерінің заңдылығы мен негізділігі Қазақстан Республикасы Конституциясының 83-бабына, АІЖК-нің 55-бабының 1 бөлігіне сәйкес соттарда тікелей тексеріледі.
19. Аумақтық прокурорлар және оларға теңестірілген прокурорлар өз қызметтерін жетілдіру мақсатында азаматтық сот ісін жүргізудегі істердің өзекті санаттары және осы Нұсқаулықтың сегізінші тармағында көрсетілген істер бойынша прокурорлық қадағалау практикасына жүйелі талдайды, олар бойынша ақпарат жоғары тұрған прокуратураға жартыжылда бір рет жолданады.
Облыстардың, Алматы, Астана қалаларының прокурорлары және оларға теңестірілген прокурорлар көрсетілген ақпаратты есепті жартыжылдықтан кейінгі айдың 7 санына қарау Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасына ұсынады.
Азаматтық сот ісін жүргізудегі прокурорлық қадағалаудың жай-күйі және сот төрелігін жүзеге асыру кезіндегі заңдылықтың жай-күйі туралы ақпарат, сондай-ақ осындай талдауға негізделген прокурорлық қадағалауды жетілдіру, заңдылықты бұзуға ықпал ететін себептер мен мән-жайларды жою мақсатында қолданыстағы заңнамаға өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы ұсыныстар Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасына кемінде тоқсан сайын жолданады.
Жоғары тұрған прокурорлар төменгі тұрған прокурорларды ұйымдастыру-әдістемелік сипаттағы материалдармен қамтамасыз етеді, жұмыстың оң тәжірибесін таратады. Прокуратура қызметкерлерінің іскерлік және құқықтық біліктілігін арттыру бойынша оқу-әдістемелік іс-шараларын тұрақты негізде өткізеді, оларды тағлымдамадан өткізеді.

4. Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасында азаматтық істер бойынша сот актілерінің заңдылығын қадағалауды ұйымдастыру

20. Департамент прокурорлары «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Қазақстан Республикасы Конституциялық Заңының 59-бабының 8 тармағында және 66-бабының 3 тармағында, сондай-ақ «Республикалық референдум туралы» Қазақстан Республикасы Конституциялық Заңының 13-бабының 5-тармағында қарастырылған бірінші сатыдағы істерді Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының қарауына қатысады.
21. Заңды күшіне енген сот актілерінің заңдылығын Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы тексереді.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының азаматтық, әкімшілік істер жөніндегі қадағалау сот алқасының қарауына тағайындалған азаматтық істерді зерделеу қорытындысы бойынша Департамент прокурорлары дәлелді қорытындылар жасайды, оларды Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының жетекшілік ететін орынбасары бекітеді. Қорытынды осы Нұсқаулықтың 9-тармағында белгіленген талаптарға сәйкес болуға тиіс.
22. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының азаматтық, әкімшілік істер жөніндегі қадағалау сот алқасының отырысында қаралатын істер бойынша қорытындыларды беруді Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының тапсырмасы бойынша ең алдымен оның орынбасарлары, ал олардың қатысу мүмкіндігі болмаса, бағыныстағы прокурорлар (Департамент бастығы, Департаменттің басқарма, бөлім бастықтары) қамтамасыз етеді.
Департамент прокурорлардың қатысуымен Жоғарғы Сотта қаралған азаматтық істер бойынша сот актілерін және оларды қараған кезде прокурорлар берген қорытындыларды есепке алуды жүргізеді.
Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының және оның орынбасарларының тапсырмасы бойынша бағыныстағы прокурорлар (Департамент, басқарма, бөлім бастықтары) Жоғарғы Соттың заңды күшіне енген сот актілеріне дау айту туралы азаматтық іс жүргізуге қатысушылардың өтініштерін алдын ала қарауға қатысады.
23. Жеке кәсіпкерлік субъектісінің, корпоративтік дауға қатысушының мемлекет мүддесіне қатысы жоқ іс бойынша қадағалау тәртібімен наразылық келтіру туралы өтінішін Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы осындай өтінішті Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының азаматтық және әкімшілік істер жөніндегі қадағалау сот алқасының қабылдамағандығы туралы мәліметтер болғанда және соттардың материалдық не іс жүргізу құқықтары нормаларының елеулі бұзылғандығы анықталғанда ғана қаралады.
Өзге жағдайларда жеке кәсіпкерлік субъектісіне, корпоративтік дауға қатысушыға АІЖК-нің 385-бабына сәйкес, тікелей Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотына сот актілеріне дау айту туралы осыған ұқсас өтінішпен жүгінуге құқығы бар екендігі түсіндіріледі.
24. Қадағалау тәртібінде наразылық келтіру туралы өтінішті қарау қажет болған кезде іс материалдарын сұратып алу арқылы жүзеге асырылады. Өтініш қанағаттандырусыз қалған жағдайда осы Нұсқаулықтың тоғызыншы тармағында белгіленген талаптарға сәйкес дәлелді қорытынды жасалады және жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау жөніндегі ведомстволық нормативтік актілерге қарастырылып тәртіпте бекітіледі.
25. АІЖК-нің 384-бабына сәйкес заңды күшіне енген сот актілеріне наразылық келтіру құқығы Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына тиесілі.
Қазақстан Республикасының Бас Прокуроры келтірген қадағалау наразылығын қолдауды Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының тапсырмасы бойынша ең алдымен оның орынбасарлары, ал олардың қатысуы мүмкін болмаса, бағыныстағы прокурорлар (Департамент бастығы, Департаменттің басқарма, бөлім бастықтары) қамтамасыз етеді.

5. Қорытынды ережелер

26. Департамент азаматтық істер бойынша сот актілерін қадағалауды жүзеге асыру жөнінде төменгі тұрған прокуратуралардың қызметіне басшылық жасауды және бақылауды қамтамасыз етеді, осылай қадағалаудың осы саласындағы жұмыстың тиімділігін арттыруға қолдау көрсетеді, Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының басқа да бөлімшелерімен, Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сотымен, ғылыми және оқу мекемелерімен өзара іс-қимылды жүзеге асырады.
27. Департамент қадағалауды ұйымдастыруда қазіргі заманғы әдістемелерді енгізу, оқыту және тағылымдамадан өткізу, оның ішінде шет мемлекеттердің оқу орындарын қоса алғанда, азаматтық істер бойынша сот актілерінің заңдылығына қадағалауды жүзеге асыратын прокуратура қызметкерлерінің біліктілігін арттыру, әдістемелік және практикалық көмек көрсету бойынша жұмыс жүргізеді.
28. Департамент қолданыстағы заңнаманы жетілдіру жөніндегі ұсыныстарды енгізу, Бас Прокурордың және оның орынбасарларының тапсырмалары бойынша Қазақстан Республикасы Парламенті палаталарының, Қазақстан Республикасы Үкіметінің, өзге де орталық мемлекеттік органдардың жұмыс топтарына, комитеттеріне және комиссияларына қатысу, заңнамалық және өзге де нормативтік құқықтық актілердің, оның ішінде Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының нормативтік қаулыларының жобаларын дайындауға қатысу арқылы норма шығармашылық қызметке қатысады.
29. Департамент, облыстардың Алматы, Астана қалаларының прокурорлары, ауданаралық, аудандық, қалалық және оларға теңестірілген әскери және басқа да прокуратуралар бұқаралық ақпарат құралдарында заңдылық пен құқықтық тәртіп жай-күйі, қадағалау қызметінің нәтижелері туралы ақпаратты жариялау арқылы прокуратура органдарының имидждік бағдарламасын іске асыруды қамтамасыз етеді.