Об утверждении профессионального стандарта "Обслуживание воздушного движения"

Приказ Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан от 20 ноября 2013 года № 911. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 19 декабря 2013 года № 8995. Утратил силу приказом Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 9 декабря 2016 года № 853.

Сноска. Утратил силу приказом Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 09.12.2016 г. № 853 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

В соответствии с пунктом 3 статьи 138-5 Трудового кодекса Республики Казахстан от 15 мая 2007 года, ПРИКАЗЫВАЮ:
1. Утвердить прилагаемый профессиональный стандарт «Обслуживание воздушного движения».
2. Департаменту кадровой и административной работы Министерства транспорта и коммуникаций Республики Казахстан (Хасенов Е.Е.) обеспечить:
1) в установленном законодательством порядке государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;
2) после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан, официальное опубликование в средствах массовой информации, в том числе размещение его на интернет-ресурсе Министерства транспорта и коммуникаций Республики Казахстан и на интранет-портале государственных органов;
3) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан, направление копии на официальное опубликование в информационно-правовую систему «Әділет» республиканского государственного предприятия на праве хозяйственного ведения «Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики Казахстан»;
4) представление в Юридический департамент Министерства транспорта и коммуникаций Республики Казахстан сведений о государственной регистрации и о направлении на опубликование в средствах массовой информации в течение 5 рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан.
3. Контроль за исполнением настоящего приказа оставляю за собой.
4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр А. Жумагалиев

«СОГЛАСОВАН»:
И.о. Министра труда и социальной
защиты населения
Республики Казахстан
___________ К. Абсаттаров
4 ноября 2013 года

Утвержден
приказом Министра транспорта и
коммуникаций Республики Казахстан
от 20 ноября 2013 года № 911

Профессиональный стандарт
«Обслуживание воздушного движения»

1. Общие положения

1. Профессиональный стандарт «Обслуживание воздушного движения» (далее – ПС) определяет в области профессиональной деятельности «Услуги в области воздушного транспорта» требования к уровню квалификации, компетенции, содержанию, качеству и условиям труда и предназначен для:
1) регулирования взаимодействия трудовой сферы и сферы профессионального образования;
2) регламентации требований для разработки программ подготовки, повышения квалификации и профессиональной переподготовки;
3) регламентации требований для оценки компетенций работников при аттестации и сертификации персонала.
2. Основными пользователями ПС являются:
1) выпускники организаций образования, работники;
2) руководители организаций, руководители и специалисты подразделений управления персоналом организаций;
3) специалисты, разрабатывающие государственные образовательные программы;
4) специалисты в области оценки профессиональной подготовленности и подтверждения соответствия квалификации специалистов.
3. На основе ПС разрабатываются квалификационные характеристики, должностные инструкции, типовые учебные программы, типовые учебные планы, корпоративные стандарты организаций.
4. В настоящем ПС применяются следующие термины и определения:
1) квалификация – готовность работника к качественному выполнению конкретных функций в рамках определенного вида трудовой деятельности;
2) квалификационный уровень – совокупность требований к компетенциям работников, дифференцируемых по параметрам сложности, нестандартности трудовых действий, ответственности и самостоятельности;
3) предмет труда – предмет, на который направлены действия работника с целью создания продукта при помощи определенных средств труда;
4) средства труда – средства, используемые работником для преобразования предмета труда из исходного состояния в продукт;
5) вид трудовой деятельности – составная часть области профессиональной деятельности, сформированная целостным набором трудовых функций и необходимых для их выполнения компетенций;
6) трудовая функция – составная часть вида трудовой деятельности, представляющая собой интегрированный и относительно автономный набор трудовых действий, определяемых бизнес-процессом и предполагающий наличие необходимых компетенций для их выполнения;
7) область профессиональной деятельности – совокупность видов трудовой деятельности отрасли, имеющая общую интеграционную основу (аналогичные или близкие назначение, объекты, технологии, в том числе средства труда) и предполагающая схожий набор трудовых функций и компетенций для их выполнения;
8) единица профессионального стандарта – структурный элемент ПС, содержащий развернутую характеристику конкретной трудовой функции, которая является целостной, завершенной, относительно автономной и значимой для данного вида трудовой деятельности;
9) профессия – род трудовой деятельности, который требует владения комплексом специальных теоретических знаний и практических навыков, приобретенных в результате специальной подготовки, опыта работы;
10) компетенция – способность применять знания, умения и опыт в трудовой деятельности;
11) должность – структурная единица работодателя, на которую возложен круг должностных полномочий и должностных обязанностей;
12) задача – совокупность действий, связанных с реализацией трудовой функции и достижением результата с использованием конкретных предметов и средств труда;
13) отрасль – совокупность организаций, для которых характерна общность выпускаемой продукции, технологии производства, основных фондов и профессиональных навыков работающих;
14) отраслевая рамка квалификаций (далее - ОРК) – структурированное описание квалификационных уровней, признаваемых в отрасли;
15) национальная рамка квалификаций (далее - НРК) – структурированное описание квалификационных уровней, признаваемых на рынке труда;
16) функциональная карта – структурированное описание трудовых функций и задач, выполняемых работником определенного вида деятельности в рамках той или иной области профессиональной деятельности.

2. Паспорт ПС

5. Паспорт ПС определяет следующее:
1) вид экономической деятельности (область профессиональной деятельности):
Общий классификатор видов экономической деятельности (далее - ГК РК 03-2007) «52.23 Услуги в области воздушного транспорта»;
2) основная цель вида экономической (области профессиональной) деятельности:
обеспечение деятельности, относящейся к перевозкам воздушным транспортом, обеспечение управления аэропортами и воздушным движением;
3) виды трудовой деятельности (профессии) по квалификационным уровням согласно приложению 1 к настоящему ПС.

3. Карточки видов трудовой деятельности (профессий)

Параграф 1 «Диспетчер по обслуживанию воздушного движения»

6. Карточка вида трудовой деятельности (профессии) содержит:
1) квалификационный уровень: по НРК – 5, по ОРК – 5;
2) базовая группа по Государственному классификатору занятий Республики Казахстан (далее – ГК РК 01 – 2005): 3144 «Диспетчер аэродромного диспетчерского (авиационно-диспетчерского) пункта»;
3) возможные наименования должности (профессии): диспетчер аэродромного диспетчерского (авиационно-диспетчерского) пункта;
4) обобщенное описание выполняемой трудовой деятельности - обслуживание воздушного движения;
5) возможные места работы, требования к профессиональному образованию и обучению работника, необходимость сертификатов, подтверждающих квалификацию, требования к практическому опыту работы, особые условия допуска к работе приведены в таблице 1 «Возможные места работы по профессии. Требования к условиям труда, образованию и опыту работы «Диспетчера по обслуживанию воздушного движения» приложения 2 к настоящему ПС.

4. Перечень единиц ПС

7. Перечень единиц ПС приведен в таблице 1 приложения 3 к настоящему ПС и содержит шифр и наименование единицы ПС.

5. Описание единиц ПС

8. Описание единиц ПС приведено в приложении 4 к настоящему ПС.

6. Виды сертификатов, выдаваемых на основе ПС

9. Организациями в области оценки профессиональной подготовленности и подтверждения соответствия квалификации специалистов выдаются сертификаты на основе настоящего ПС.
10. Виды сертификатов, выдаваемые на основе настоящего ПС, определяются в соответствии с перечнем единиц ПС, освоение которых необходимо для получения сертификата, предусмотренным в приложении 3 настоящего ПС.

7. Разработчики, лист согласования, экспертиза и регистрация ПС

11. Разработчиком ПС является Министерство транспорта и коммуникаций Республики Казахстан.
12. Лист согласования ПС приведен в приложении 5 к настоящему ПС.

Приложение 1
к Профессиональному стандарту
«Обслуживание воздушного движения»

Виды трудовой деятельности (профессии)
по квалификационным уровням

№ п/п	Наименование вида деятельности	Наименование профессии с учетом тенденций рынка труда	Наименование профессии согласно ГК РК 01-2005	Квалификационный уровень ОРК	Разряд по ЕТКС
1	Обслуживание воздушного движения	Диспетчер по обслуживанию воздушного движения	3144 Диспетчер аэродромного диспетчерского (авиационно-диспетчерского) пункта	5	-

Примечание: ЕТКС - Единый тарифно-квалификационный справочник работ и профессий рабочих.

Приложение 2
к Профессиональному стандарту
«Обслуживание воздушного движения»

Таблица 1

Возможные места работы по профессии. Требования к условиям
труда, образованию и опыту работы диспетчера по обслуживанию
воздушного движения

Возможные места работы по профессии (организации)		Авиационная отрасль
Вредные и опасные условия труда		Шумы от работы механических и электрических элементов, запусков и опробования авиационных двигателей на различных режимах, превышающие нормы, установленные нормативными документами. Интенсивное движение обычного и специального авиационного транспорта на территории аэродрома. Работа в условиях повышенного уровня электромагнитного поля от источников СВЧ излучения, установленных в наземном радиолокационном оборудовании и самолетном бортовом оборудовании. Работа в ночное время. Работа в условиях коммерческого давления к выполнению расписания полетов ВС с одновременными требованиями по поддержанию высокого уровня безопасности полетов ВС.
Особые условия допуска к работе		Возраст – не моложе 21 года. Наличие действующего медицинского заключения третьего класса; наличие одной из квалификационной отметки (допуска) из нижеперечисленных: 1) диспетчерский пункт брифинг (наличие действующего медицинского заключения третьего класса не требуется); 2) диспетчерский пункт руления; 3) стартовый диспетчерский пункт; 4) диспетчерский пункт вышка; 5) диспетчерский пункт круга; 6) диспетчерский пункт подхода; 7) местный диспетчерский пункт; 8) районный диспетчерский пункт (центр); 9) диспетчера - инструктора; 10) старшего диспетчера; 11) руководителя полетов; 12) диспетчер планирования, контроля и координации воздушного движения (наличие действующего медицинского заключения третьего класса не требуется); 13) начальник смены Главного центра планирования воздушного движения
Квалификационный уровень ОРК	Уровень профессионального образования и обучения		Требуемый опыт работы
5	Высшее профессиональное образование		Практическое управление воздушным движением под контролем аттестованного диспетчера обслуживания воздушного движения - не менее 3 месяцев

Примечание: ВС – воздушное судно.

Приложение 3
к Профессиональному стандарту
«Обслуживание воздушного движения»

Перечень единиц ПС

Таблица 1

Вид трудовой деятельности (профессии)
«Диспетчер по обслуживанию воздушного движения»

Шифр	Наименование трудовой функции (единицы профессионального стандарта)
Ф 1	Обслуживание воздушного движения

Примечание: Ф – функция.

Приложение 4
к Профессиональному стандарту
«Обслуживание воздушного движения»

Описание единиц ПС

Таблица 1

Вид трудовой деятельности (профессии)
«Диспетчер по обслуживанию воздушного движения»

Шифр	Предметы труда	Средства труда	Задачи	Умения и навыки	Знания
Ф 1	Документы аэронавигационной информации. Средства отображения метеоинформации, метеорологическое обеспечение полетов	Навигационные средства связи, навигационная система ВС. Метеорологические данные	З 1-1 Обслуживание воздушного движения	Навыки обслуживания воздушного движения в соответствии с технологией работы. Навыки владения требованиями и фразеологией радиообмена при обслуживании воздушного движения. Навыки анализа воздушной и метеорологической обстановки. Навыки правильного использования средств радиотехнического обеспечения полетов и связи в процессе работы. Навыки взаимодействия со смежными диспетчерскими пунктами, службами и органами, обеспечивающими и контролирующими полеты ВС. Навыки своевременного информирования соответствующих служб для оказания помощи ВС, терпящим бедствие на аэродроме и (или) в районе ответственности. Умение вести радиосвязь на языке, используемом в радиотелефонной связи. Умение пользоваться документами аэронавигационной информации, изданными на языке, используемом в радиотелефонной связи.	Знание основных положений Закона Республики Казахстан от 15 июля 2010 года «Об использовании воздушного пространства Республики Казахстан и деятельности авиации»: общие положения, использование воздушного пространства, состав авиации Республики Казахстан, классификация аэродромов, классификация воздушных судов, воздушное движение. Знание структуры воздушного пространства Республики Казахстан. Знание обслуживания воздушного движения, эшелонирование. Знание требований полетов по воздушным трассам, местным воздушным линиям и маршрутам вне воздушных трасс и местных воздушных линий. Знание перелета государственной границы Республики Казахстан, приграничной полосы и особенностей выполнения полетов в ней. Знание методов контроля за соблюдением порядка использования воздушного пространства Республики Казахстан. Знание порядка подачи планов полетов и заявок на использование воздушного пространства, сообщений о движении воздушных судов. Знание порядка разработки и установления временных режимов и кратковременных ограничений на использование воздушного пространства. Знание Постановления Правительства Республики Казахстан от 18 января 2012 года № 103 «Об утверждении Основных правил полетов в воздушном пространстве Республики Казахстан»: определения, общие положения, обеспечение полетов воздушных судов, полеты воздушных судов (основные требования, выполнение полетов, полеты в особых условиях, особые случаи в полете), поиск и спасание; перечень сигналов бедствия и срочности, порядок передачи сигнала и сообщения о бедствии; перехват гражданских воздушных судов. Знание основ воздушной навигации: курсы полета, путевые углы, азимут (пеленг, курсовой угол), навигационный треугольник скоростей и его элементы; скорости полета, высоты полета и расчет безопасных высот полета, решение задач воздушной навигации связанных с обслуживанием воздушного движения (далее ОВД). Знание авиационных происшествий, связанных с ОВД: обстоятельства причины, недостатки и рекомендации по результатам расследования авиационных событий, общие положения, определения, классификация и оповещения об авиационных событиях. Знание организации и обслуживания воздушного движения: нормативные правовые акты, регулирующие выполнение полетов, в части касающихся ОВД, определения и общих положений, службы обслуживания воздушного движения и организации ее работы, организации воздушного пространства, планирования воздушного движения и организации потоков, полетно-информационное обслуживание, служба аварийного оповещения, обслуживание на основе наблюдения, технология работы диспетчера обслуживания воздушного движения (подготовка к дежурству и прием дежурства, рубежи передачи обслуживания воздушного движения, обслуживания воздушного движения при полетах в особых условиях и особых случаях в полете). Знание требований фразеологии радиообмена при выполнении полетов и обслуживании воздушного движения: общие требования радиообмена, фразеология радиообмена при использовании радиовещательной передачи, требования аварийной и срочной связи, обмен информацией между диспетчерскими пунктами обслуживания воздушного движения. Знание авиационной метеорологии: основные теоретические вопросы авиационной метеорологии, основные положения документов, регламентирующие метеообеспечение авиации, метеорологические наблюдения и сводки, наблюдения и донесения с борта воздушных судов, прогнозы погоды, предупреждения об опасных метеорологических условиях и явлениях погоды; авиационные карты погоды, обеспечение метеоинформацией экипажей ВС находящихся в воздухе. Знание применяемых радиотехнических средств обеспечения полетов и авиационной электросвязи: тактико-технические характеристики радиолокационного, радионавигационного оборудования и средств авиационной электросвязи, размещение и принцип работы радиолокационного, радионавигационного оборудования. Знание возможностей и ограничений человека применительно к ОВД: влияние человеческого фактора при ОВД, принципы контроля факторов угрозы и ошибок, угрозы, возникающие вне сферы влияния диспетчера управления воздушным движением, ожидаемые или внезапные угрозы. Знание основ аэродинамики, летно-технической характеристики воздушного судна: основные геометрические данные воздушного судна, основные аэродинамические характеристики воздушного судна, механизация крыла воздушного судна, влияние атмосферных условий на аэродинамические характеристики воздушного судна. Знание генерального плана аэродрома, физических характеристик, структуры воздушного пространства, применяемые требования, процедуры и источники информации, аэронавигационных средств, средств радиотехнического обеспечения полетов и связи и их использования, рельефа местности и характерные наземные ориентиры, характерных особенностей воздушного движения, особых случаев и условий в полете, планов действий в аварийной обстановке и поисково-спасательных операциях.

Приложение 5
к Профессиональному стандарту
«Обслуживание воздушного движения»

Лист согласования

Название организации	Дата согласования
Министерство труда и социальной защиты населения Республики Казахстан

Настоящий ПС зарегистрирован _______________________________________
Внесен в Реестр профессиональных стандартов рег. № _________________
Письмо (протокол) № ___________ Дата ____________________

"Әуе қозғалысына қызмет көрсету" кәсіби стандартын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің 2013 жылғы 20 қарашадағы № 911 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2013 жылы 19 желтоқсанда № 8995 тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2016 жылғы 9 желтоқсандағы № 853 бұйрығымен.

Ескерту. Күші жойылды – ҚР Инвестициялар және даму министрінің 09.12.2016 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) № 853 бұйрығымен.

Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 15 мамырдағы Еңбек кодексінің 138-5-бабының 3-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған "Әуе қозғалысына қызмет көрсету" кәсіби стандарты бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің Кадр және әкімшілік жұмыс департаменті (Е.Е. Хасенов):

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде заңнамада белгіленген тәртіппен мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін, бұқаралық ақпараттар құралдарында ресми жариялануын, соның ішінде Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің интернет-ресурсында және Қазақстан Республикасы мемлекеттік органдарының интранет-порталында орналастыруды;

3) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы "Әділет" республикалық мемлекеттік кәсіпорнының ақпараттық-құқықтық жүйесінде ресми жариялауға көшірмесін жіберуді;

4) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін бес жұмыс күні ішінде мемлекеттік тіркеу туралы және бұқаралық ақпарат құралдарында жариялауға жіберу туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігінің Заң департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылауды өзіме қалдырамын.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Министр	А. Жұмағалиев
"КЕЛІСІЛДІ"
Қазақстан Республикасының
Еңбек және халықты
әлеуметтік қорғау министрінің
міндетін атқарушысы
_____________ Қ. Әбсаттаров
2013 жылғы 4 қараша

Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрінің 2013 жылғы 20 қарашадағы № 911 бұйрығымен бекітілген

"Әуе қозғалысына қызмет көрсету" кәсіби стандарты
1. Жалпы бөлім

1. "Әуе қозғалысына қызмет көрсету" кәсіби стандарты (бұдан әрі - КС) "Әуе кемелеріне техникалық қызмет көрсету" кәсіби қызмет саласындағы біліктілік деңгейіне, құзыретіне, мазмұнына, сапасына және еңбек жағдайларына қойылатын талаптарды анықтайды және:

1) еңбек саласы мен кәсіби білім беру саласының өзара қарым-қатынасын реттеуге;

2) даярлау, біліктілікті арттыру және кәсіби қайта даярлау бағдарламаларын әзірлеу талаптарын регламенттеуге;

3) персоналды аттестаттау және сертификаттау кезінде жұмысшылардың құзыреттерін бағалау талаптарын регламенттеуге арналған.

2. КС негізгі пайдаланушылары:

1) білім беру ұйымдарының түлектері, қызметкерлер;

2) ұйымдардың басшылары, ұйымдардың персоналын басқару бөлімшелерінің басшылары мен мамандары;

3) білім берудің мемлекеттік бағдарламаларын әзірлейтін мамандар;

4) мамандардың кәсіби даярлығын бағалау және біліктілігіне сәйкестігін растау саласындағы мамандар болып табылады.

3. КС негізінде біліктілік сипаттамалары, лауазымдық нұсқаулықтар, ұйымдардың үлгілік оқыту бағдарламалары, үлгілік оқыту жоспарлары, ұжымдық стандарттар әзірленеді.

4. Осы КС мынадай терминдер мен анықтамалар қолданылады:

1) біліктілік – қызметкердің еңбек қызметінің белгілі бір түрі шеңберінде нақты функцияларды сапалы орындауға дайындығы;

2) біліктілік деңгейі – күрделілігі, еңбек қызметтерінің стандартты еместігі, жауапкершілігі және дербестілігі параметрлері бойынша жүктелетін қызметкерлердің құзыретіне қойылатын талаптар жиынтығы;

3) еңбек заттары – белгілі бір еңбек құралдарының көмегімен өнім жасау мақсатында қызметкердің іс-қимылы бағытталған зат;

4) еңбек құралдары – жұмысшының еңбек заттарын бастапқы күйден өнімге айналдыру үшін пайдаланатын құралдар;

5) еңбек қызметінің түрі – еңбек функциялары мен оларды орындауға қажетті құзыреттіктердің тұтас жиынымен құралған кәсіби қызмет саласының құрамдас бөлігі;

6) еңбек функциясы – бизнес-үдеріспен анықталатын және оларды орындауға қажетті құзыреттердің болуын болжамайтын еңбек қызметінің біріктірілген және дербес жиынтығын көрсететін еңбек қызметі түрлерінің бір бөлігі;

7) кәсіби қызмет саласы – жалпы интеграциялық негізі (міндеті, нысандары, технологиялары, соның ішінде еңбек құралдары ұқсас немесе жақын) бар және ұқсас еңбек функциялары мен оларды орындайтын құзыреттіліктерінің болжалды жиынынан тұратын саланың еңбек қызметі түрлерінің жиынтығы;

8) кәсіби стандарттың бірлігі – осы қызмет түрі үшін тұтас, аяқталған, қатысымды дербес және маңызды болып табылатын нақты еңбек функциясының ашық сипаттамасы тұратын кәсіби стандарттың құрылымдық элементі;

9) кәсіп – арнайы дайындықтың, жұмыс тәжірибесінің нәтижесінде пайда болған арнайы теориялық білім мен практикалық дағдылар кешенін білуді талап ететін еңбек қызметінің түрі;

10) құзыреттілік – еңбек қызметінде білімін, білігі және тәжірибесін қолдану қабілеті;

11) лауазым – лауазымдық уәкілеттіктер және лауазымдық міндеттер шеңберін жүктейтін жұмыс берушінің құрылымдық бірлігі;

12) міндет – нақты бір еңбек заттары мен құралдарын пайдалана отырып еңбек функциясын іске асырумен және нәтижеге қол жеткізумен байланысты іс-қимыл жиынтығы;

13) сала – өндіретін өнім, өндіріс технологиясы, негізгі қорлар мен жұмыс жасаушылардың кәсіби біліктері ортақ ұйымдар жиынтығы;

14) салалық біліктілік шеңбері (бұдан әрі - СБШ) – салада танылатын біліктілік деңгейлерінің құрылымдық сипаттамасы;

15) ұлттық біліктілік шеңбері (бұдан әрі - ҰБШ) – еңбек нарығында танылатын біліктілік деңгейлерінің құрылымдық сипаттамасы;

16) функционалдық карта – сол немесе өзге де кәсіби қызмет саласы шеңберінде белгілі бір қызмет түрін орындайтын жұмысшының еңбек функциялары мен міндеттерінің құрылымдық сипаттамасы.

2. КС паспорты

5. КС паспорты мынаны анықтайды:

1) экономикалық қызмет түрі (кәсіптік қызмет саласы):

Экономикалық қызмет түрлерінің жалпы жіктеуіші (бұдан әрі – 03-2007 ҚР МЖ) "52.23 Әуе көлігі саласындағы қызметтер";

2) экономикалық қызмет түрінің (кәсіптік қызмет саласының) негізгі мақсаты:

әуе көлігімен тасымалдауға жататын қызметті қамтамасыз ету, әуежайларды және әуе қозғалысын басқаруды қамтамасыз ету;

3) осы КС 1-қосымшасына сәйкес біліктілік деңгейлері бойынша еңбек қызметінің (кәсіптің) түрлері.

3. Еңбек қызметі түрлерінің (кәсіптің) карточкалары
1-параграф "Әуе қозғалысына қызмет көрсету бойынша диспетчер"

6. Еңбек қызмет түрінің (кәсіптің) карточкасы мынадан тұрады:

1) біліктілік деңгейі: ҰБШ бойынша – 5, СБШ бойынша – 5;

2) Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыныптаушы базалық тобы бойынша (бұдан әрі – 01-2005 ҚР МЖ): 3144 "Әуеайлақ диспетчерлік (авиациялық-диспетчерлік) пунктінің диспетчері;

3) лауазымның (кәсіптің) ықтимал атаулары: әуеайлақ диспетчерлік (авиациялық-диспетчерлік) пунктінің диспетчері;

4) атқарылатын еңбек қызметінің жиынтық сипаттамасы - әуе қозғалысына қызмет көрсету;

5) ықтимал жұмыс орындары, жұмысшының кәсіптік білімі мен оқуына қойылатын талаптар, біліктілікті растайтын сертификаттардың қажеттілігі, практикалық жұмыс тәжірибесіне қойылатын талаптар, жұмысқа рұқсат берудің ерекше талаптары осы КС 2-қосымшасының "Кәсіп бойынша ықтимал жұмыс орындары. Әуе қозғалысына қызмет көрсету бойынша диспетчердің еңбек жағдайына, білімі және жұмыс тәжірибесіне қойылатын талаптар" деген 1-кестесінде келтірілген.

4. КС бірліктерінің тізбесі

7. КС бірліктерінің тізбесі осы КС 3-қосымшасының 1-кестесінде келтірілген және шифр мен КС бірліктері атауларынан тұрады.

5. КС бірліктерінің сипаттамасы

8. КС бірліктерінің сипаттамасы осы КС 4-қосымшасының 1-кестесінде келтірілген.

6. Осы КС негізінде берілетін сертификаттардың түрлері

9. Осы КС негізінде мамандардың кәсіптік дайындығын бағалау және біліктілік сәйкестігін растау саласындағы ұйымдармен сертификаттар беріледі.

10. Осы КС негізінде берілетін сертификаттардың түрлері сертификат алу үшін игеру қажет болатын осы КС 3-қосымшасында көзделген КС бірліктерінің тізбесіне сәйкес анықталады.

7. КС әзірлеушілері, келісу парағы, сараптамасы және тіркелуі

11. КС әзірлеушісі Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрлігі болып табылады.

12. КС келісу парағы осы КС 5-қосымшасында келтірілген.

"Әуе қозғалысына қызмет көрсету" кәсіби стандартына 1-қосымша

Біліктілік деңгейлері бойынша
еңбек қызметінің (кәсіптің) түрлері

№ р/с	Қызмет түрінің атауы	Еңбек нарығының тенденцияларын ескерумен кәсіптің атауы	01-2005 ҚР МЖ сәйкес кәсіптің атауы	ҰБШ біліктілік деңгейі	БТБА бойынша разряды
1.	Әуе қозғалысына қызмет көрсету	Әуе қозғалысына қызмет көрсету бойынша диспетчер (бұдан әрі – ӘҚҚ диспетчері)	3144 Әуеайлақ диспетчерлік (авиациялық-диспетчерлік) пункт диспетчері	5	-

Ескертпе: БТБА – жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы.

"Әуе қозғалысына қызмет көрсету" кәсіби стандартына 2-қосымша 1-кесте

1. Кәсібі бойынша ықтимал жұмыс орындары. Әуе қозғалысына
қызмет көрсету бойынша диспетчердің еңбек жағдайларына,
біліміне және тәжірибесіне қойылатын талаптар

Кәсіптер бойынша ықтимал жұмыс орындары (ұйымдар)		Авиациялық сала
Зиянды және қауіпті еңбек жағдайлары		Механикалық және электрлік элементтердің жұмыстарының, нормативтік құжаттармен орнатылған нормалардан асатын түрлі режимдердегі авиациялық қозғалтқыштарды іске қосу және сынама жасау барысындағы шуылдар. Әдеттегі және арнайы авиациялық көліктің әуеайлақ аумағындағы қарқынды қозғалысы; Жер үстіндегі радиолокациялық жабдықта және ұшақтық борттық жабдықта орнатылған АЖЖ сәулелендіру көздерінен қуаттанатын электромагнитті өрістің жоғары деңгейі жағдайларында жұмыс істеу. Түнгі уақыттағы жұмыс. ӘК ұшу қауіпсіздіктерін қолайлы деңгейде ұстау бойынша бір уақыттағы талаптармен бірге ӘК ұшу кестесін орындауға қойылатын коммерциялық қысымда жұмыс істеу
Жұмысқа рұқсат берудің ерекше жағдайлары		Жасы – 21 жастан кіші емес; үшінші сыныпты қолданыстағы медициналық қорытындының болуы; төмендегілердің бірі бойынша біліктілік белгісінің (рұқсатының) болуы: 1) диспетчерлік брифинг пункті (үшінші сыныпты қолданыстағы медициналық қорытынды талап етілмейді); 2) рульдеу диспетчерлік пункті (бұдан әрі - ДРП); 3) старттық диспетчерлік пункт (бұдан әрі - СДП); 4) мұнара диспетчерлік пункті (бұдан әрі - ДМП); 5) айналу диспетчерлік пункті (бұдан әрі - ДАП); 6) жақындау диспетчерлік пункті (бұдан әрі - ДЖП); 7) жергілікті диспетчерлік пункт (бұдан әрі - ЖДП); 8) аудандық диспетчерлік пункт (орталық) (бұдан әрі - АДП немесе АДО) 9) диспетчер - нұсқаушы; 10) аға диспетчер; 11) ұшулар басшысы; 12) әуе қозғалысын жоспарлау, бақылау және үйлестіру диспетчері (үшінші сыныпты қолданыстағы медициналық қорытынды талап етілмейді). 13) Әуе қозғалысын жоспарлау бас орталығы ауысымының бастығы (бұан әрі – ӘҚЖ БО) (үшінші сыныпты қолданыстағы медициналық қорытынды талап етілмейді)
СБШ біліктілік деңгейі	Кәсіби білімінің және оқыту деңгейі		Талап етілетін жұмыс тәжірибесі
5	Жоғары кәсіби білім немесе		Аттестатталған ӘҚҚ диспетчерінің бақылауында әуе қозғалысын практикалық басқару – 3 айдан кем емес

Ескертпе: ӘК – әуе кемесі.

"Әуе қозғалысына қызмет көрсету" кәсіби стандартына 3-қосымша

КС бірліктерінің тізімі

1-кесте

1. "Әуе қозғалысына қызмет көрсету бойынша диспетчер"
еңбек қызметінің (кәсіптің) түрі

Шифрі	Еңбек функциясының (кәсіби стандарт бірлігінің) атауы
Ф 1	Әуе қозғалысына қызмет көрсету

Ескертпе: Ф – функция.

"Әуе қозғалысына қызмет көрсету" кәсіби стандартына 4-қосымша

КС бірліктерінің сипаты

1-кесте

1. "Әуе қозғалысына қызмет көрсету бойынша диспетчер"
еңбек қызметінің (кәсібінің) түрі

Шифр	Еңбек заттары	Еңбек құралдары	Міндеттер	Шеберлігі және дағдылары	Білімі
Ф1	Аэронавигациялық ақпарат құжаттары; метеоақпарат көрсету құралдары, ұшуларды метеорологиялық қамтамасыз ету.	Навигациялық байланыс құралдары, әуе кемесінің навигациялық жүйесі; Метеорологиялық мәліметтер.	М 1-1 Әуе қозғалысына қызмет көрсету	Жұмыс технологиясына сәйкес әуе қозғалысына қызмет көрсету машықтары; Әуе қозғалысына қызмет көрсету барысындағы радиоалмасу қағидаларын және фразеологиясын білу машықтары; Әуе және метеорологиялық жағдайды талдау машықтары; Жұмыс процесінде ұшуды және байланыс жасауды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын дұрыс пайдалану машықтары; Шектес диспетчерлік пункттермен, ӘК-дегі ұшуды қамтамасыз ететін және бақылау жасайтын қызметтермен өзара	"Қазақстан Республикасының Әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" Қазақстан Республикасының Заңының негізгі ережелерін білу: жалпы ережелерін білу, әуе кеңістігін пайдалану, ҚР авиациясының құрамы, әуеайлақтардың жіктелімі, әуе кемелерінің жіктелімі, әуе қозғалысы; ҚР әуе кеңістігінің құрылымын білу; әуе қозғалысына қызмет көрсету; эшелондау; әуе трассалары, жергілікті әуе желілері әрі әуе трассаларынан және жергілікті әуе желілерінен тыс маршруттар бойынша ұшу қағидаларын білу; ҚР мемлекеттік шекарасынан ұшып өту, шекара маңындағы жолақ және онда ұшуды орындау ерекшеліктерін білу; ҚР әуе кеңістігін пайдалану тәртібін сақтауға бақылау жасау; әуе кеңістігін
				әрекеттесу машықтары; Әуеайлақта және(немесе) жауапкершілік ауданында апатқа ұшыраған ӘК-іне көмек көрсетуге арналған тиісті қызметтерге дер кезінде ақпарат беру машықтары; Радиотелефон байланысында қолданылатын тілде радиобайланыс жасай білу ашықтары; Радиотелефон байланысында қолданылатын тiлде шығарылған аэронавигациялық ақпарат құжаттарын қолдана бiлу машықтары.	пайдалануға ұшу жоспарлары мен өтінімдер, әуе кемелерінің қозғалыстары туралы хабарламалар беру тәртібі; әуе кеңістігін пайдалануға уақыт режимдері мен қысқа мерзімді шектеулерді әзірлеу және орнату тәртібін білу. Қазақстан Республикасының 2012 жылдың 18 қаңтардағы № 103 "Қазақстан Республикасындағы әуе кеңістігіндегі ұшулардың негізгі ережелерін бекіту туралы" Қаулысын білу; ұшу ережелері: анықтауыштар; жалпы ережелер; әуе кемелерінің ұшуын қамтамасыз ету; әуе кемелерінің ұшулары (негізгі талаптар, ұшуды орындау, ерекше жағдайларда ұшулар, ұшудағы ерекше жағдайлар); іздестіру және құтқару; апат және шұғылдық сигналдарының тiзбесi; апат туралы сигналды және хабарламаны беру тәртібі; азаматтық әуе кемелерін ұстау. ӘҚҚ-ге байланысты авиациялық оқиғалар: себеп салдары, авиациялық оқиғаларды зерттеу қорытындылары бойынша кемшiлiктер мен ұсынымдар; авиациялық оқиғалар туралы жалпы ӘҚҚ-ға қатысты бөлігінде ұшуды ережелер, анықтамалар, сыныптамалар мен хабарландырулар. Әуе қозғалысын ұйымдастыру және оған қызмет көрсету
					Ұшуды орындауды реттейтін нормативтiк-құқықтық актiлер; анықтамалар мен жалпы ережелер; әуе қозғалысына қызмет көрсету қызметi және оның жұмысын ұйымдастыру; әуе кеңiстiгiн ұйымдастыру; әуе қозғалысына қызмет көрсетудi ұйымдастыру; әуе қозғалысын жоспарлау және ағындарын ұйымдастыру; әуе қозғалысына қызмет көрсету; ұшу-ақпараттық қызмет көрсету; авариялық хабарлау қызметi; бақылау негiзiнде қызмет көрсету; әуе қозғалысына қызмет көрсету диспетчерiнiң жұмыс технологиясы (кезекшiлiкке дайындалу және кезекшiлiктi қабылдап алу; әуе қозғалысына қызмет көрсетудi беру межелерi; ерекше жағдайларда және ұшудағы ерекше оқиғаларда ұшу барысында әуе қозғалысына қызмет көрсету). Ұшуды орындау және әуе қозғалысына қызмет көрсету кезiнде радиоалмасу фразеологиясының қағидалары: радиоалмасудың жалпы қағидалары; радиохабар тарату кезiнде қолданылатын радиоалмасу фразеологиясы; Авариялық және шұғыл байланыс қағидалары; әуе қозғалысына қызмет
					Көрсетудің диспетчерлік пункттері арасында ақпаратпен алмасу. Авиациялық метеорология: авиациялық метеорологияның негiзгi теориялық мәселелерi; авиацияны метеорологиялық қамтамасыз етудi регламенттейтiн құжаттардың негiзгi ережелерi; метеорологиялық байқаулар мен жиынтықтар; әуе кемелерiнiң бортынан байқау және хабарлау; ауа райы болжамдары; қауiптi метеорологиялық жағдайлар мен ауа-райы құбылыстары туралы ескертулер; ауа райының авиациялық карталары; әуедегi ӘК экипаждарын метеоақпаратпен қамтамасыз ету. Қолданылатын ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету және авиациялық электр байланыс құралдары: радиолокациялық, радионавигациялық жабдықтардың және авиациялық электр байланыс құралдарының тактикалық-техникалық сипаттамалары; радиолокациялық, радионавигациялық жабдықтарды орналастыру және олардың жұмыс iстеу принципі. Адамның әуе қозғалысына қызмет көрсетуге қатысты мүмкiндiктерi мен шектеулерi: адам факторының ӘҚҚ кезiндегi ықпалы
					Қауіптер мен қателерді бақылау принциптері, әуе қозғалысын басқару диспетчерінің әсерінен туындайтын қауіп-қатерлер; Күтілетін немесе кенет қауіп-қатерлер; Аэродинамика негiздерi, ӘК-нiң ұшу-техникалық сипаттамалары: ӘК-нiң негiзгi геометриялық көрсеткiштерi; ӘК-нiң негiзгi аэродинамикалық сипаттамаларын білу; ӘК қанатын механикаландыру; атмосферадағы жағдайлардың ӘК-нiң аэродинамикалық сипаттамаларына әсерi. Әуеайлақтың бас жоспары, физикалық сипаттамалары; әуе кеңiстiгiнiң құрылымы; қолданылатын қағидалар, рәсімдер және ақпарат көздерi; аэронавигациялық құралдар; ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету және байланыс құралдары және оларды қолдану; жергiлiктi жер бедерi және жердегi сипатты бағдарлар; әуе қозғалысының сипатты ерекшелiктерi; ерекше жағдайлар және ұшудағы жағдайлар; авариялық жағдайдағы және iздестiру-құтқару операцияларындағы iс-қимылдар жоспарын білу

Ескертпе: М – міндет.

"Әуе қозғалысына қызмет көрсету" кәсіби стандартына 5-қосымша

Келісу парағы

Ұйым атауы	Келісу күні
Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі

Кәсіби стандартты тіркеу парағы

Осы кәсіби стандарт _______________________________________

_______________________________________________________ тіркелді.

Кәсіби стандарттарды тіркеу тізіліміне енгізілді, тіркеу № ______

Хат (хаттама) № ___________ Мерзімі __________________