Об утверждении Методики оценки деятельности административных государственных служащих корпуса "Б" местных исполнительных органов Узункольского района

Постановление акимата Узункольского района Костанайской области от 3 июня 2016 года № 116. Зарегистрировано Департаментом юстиции Костанайской области 22 июня 2016 года № 6486. Утратило силу постановлением акимата Узункольского района Костанайской области от 13 марта 2017 года № 56

      Сноска. Утратило силу постановлением акимата Узункольского района Костанайской области от 13.03.2017 № 56 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).
      В соответствии с пунктом 2 статьи 31 Закона Республики Казахстан от 23 января 2001 года "О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан", приказом Министра по делам государственной службы Республики Казахстан от 29 декабря 2015 года № 13 "О некоторых вопросах оценки деятельности административных государственных служащих" акимат Узункольского района ПОСТАНОВЛЯЕТ:
      1. Утвердить прилагаемую Методику оценки деятельности административных государственных служащих корпуса "Б" местных исполнительных органов Узункольского района.
      2. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на руководителя аппарата акима Узункольского района.
      3. Настоящее постановление вводится в действие после дня его первого официального опубликования.
      Аким района К. Сарсембаев

  Утверждена постановлением
акимата Узункольского района
от 3 июня 2016 года № 116

Методика оценки деятельности административных
государственных служащих корпуса "Б" местных исполнительных органов
Узункольского района

1. Общие положения

      1. Настоящая методика оценки деятельности административных государственных служащих корпуса "Б" (далее – Методика) разработана в соответствии с пунктом 5 статьи 33 Закона Республики Казахстан от 23 ноября 2015 года "О государственной службе Республики Казахстан" и определяет алгоритм оценки деятельности административных государственных служащих корпуса "Б" (далее – служащие корпуса "Б").
      2. Оценка деятельности служащих корпуса "Б" (далее – оценка) проводится для определения эффективности и качества их работы.
      3. Оценка проводится по результатам деятельности служащего корпуса "Б" на занимаемой должности:
      1) по итогам квартала (квартальная оценка) – не позднее десятого числа месяца, следующего за отчетным кварталом (за исключением четвертого квартала, оценка которого проводится не позднее десятого декабря);
      2) по итогам года (годовая оценка) – не позднее двадцать пятого декабря оцениваемого года.
      Оценка служащего корпуса "Б" не проводится в случаях, если срок пребывания на занимаемой должности в оцениваемом периоде составляет менее трех месяцев.
      Служащие корпуса "Б", находящиеся в социальных отпусках, проходят оценку после выхода на работу в сроки, указанные в настоящем пункте настоящей Методики.
      4. Квартальная оценка проводится непосредственным руководителем и основывается на оценке исполнения служащим корпуса "Б" должностных обязанностей.
      Непосредственным руководителем служащего корпуса "Б" является лицо, которому он подчиняется согласно своей должностной инструкции.
      5. Годовая оценка складывается из:
      1) средней оценки служащего корпуса "Б" за отчетные кварталы;
      2) оценки выполнения служащим корпуса "Б" индивидуального плана работы;
      3) круговой оценки.
      6. Для проведения оценки должностным лицом, имеющим право назначения на государственную должность и освобождения от государственной должности служащего корпуса "Б" создается Комиссия по оценке, рабочим органом которой является отдел по управлению персоналом (кадровая служба).
      7. Заседание Комиссии по оценке считается правомочным, если на нем присутствовали не менее двух третей ее состава.
      Замена отсутствующего члена или председателя Комиссии по оценке осуществляется по решению уполномоченного лица путем внесения изменения в приказ о создании комиссии по оценке.
      8. Решение Комиссии по оценке принимается открытым голосованием.
      9. Результаты голосования определяются большинством голосов членов Комиссии по оценке. При равенстве голосов голос председателя комиссии является решающим.
      Секретарем Комиссии по оценке является сотрудник отдела по управлению персоналом (кадровой службы). Секретарь Комиссии по оценке не принимает участие в голосовании.

2. Составление индивидуального плана работы

      10. Индивидуальный план работы служащего корпуса "Б" составляется не позднее первого января следующего года, служащим корпуса "Б" и его непосредственным руководителем совместно по форме согласно приложению 1 к настоящей Методике.
      11. При назначении служащего корпуса "Б" на должность по истечении указанного в пункте 10 настоящей Методики срока, индивидуальный план работы служащего корпуса "Б" на занимаемой должности составляется в течение десяти рабочих дней со дня назначения его на должность.
      12. Индивидуальный план работы служащего корпуса "Б" содержит:
      1) персональные данные о служащем корпуса "Б" (Ф.И.О. (при его наличии), занимаемая должность, наименование структурного подразделения служащего корпуса "Б");
      2) наименование мероприятий работы служащего корпуса "Б", направленных на достижение стратегической цели (целей) государственного органа, а в случае ее (их) отсутствия, исходя из его функциональных обязанностей.
      Мероприятия указываются достижимые, реалистичные, связанные с функциональным направлением работы служащего корпуса "Б", имеющие конкретную форму завершения.
      Количество и сложность мероприятий определяются в сопоставлении по государственному органу.
      3) подписи служащего корпуса "Б" и его непосредственного руководителя, дата подписания индивидуального плана.
      13. Индивидуальный план составляется в двух экземплярах. Один экземпляр передается в отдел по управлению персоналом (кадровую службу). Второй экземпляр находится у руководителя структурного подразделения служащего корпуса "Б".

3. Подготовка к проведению оценки

      14. Отдел по управлению персоналом (кадровая служба) формирует график проведения оценки по согласованию с председателем Комиссии по оценке.
      Отдел по управлению персоналом (кадровая служба) обеспечивает своевременное уведомление служащего корпуса "Б", подлежащего оценке, и лиц, осуществляющих оценку, о проведении оценки и направляет им оценочные листы для заполнения.

4. Оценка исполнения должностных обязанностей

      15. Оценка исполнения должностных обязанностей складывается из базовых, поощрительных и штрафных баллов.
      16. Базовые баллы устанавливаются на уровне 100 баллов.
      17. Поощрительные баллы выставляются за показатели деятельности, превышающие средние объемы текущей работы, а также виды деятельности, являющиеся сложными в содержательном и/или организационном плане.
      18. Поощряемые показатели и виды деятельности определяются государственными органами исходя из своей специфики и распределяются по пятиуровневой шкале в порядке возрастания объема и сложности осуществляемой работы. При этом в число поощряемых показателей и видов деятельности могут входить как фиксируемые, так и нефиксируемые в Единой системе электронного документооборота и Интранет-портале государственных органов документы и мероприятия.
      За каждый поощряемый показатель или вид деятельности служащему корпуса "Б" непосредственным руководителем присваиваются в соответствии с утвержденной шкалой от "+1" до "+5" баллов.
      19. Штрафные баллы выставляются за нарушения исполнительской и трудовой дисциплины.
      20. К нарушениям исполнительской дисциплины относятся:
      1) нарушения сроков исполнения поручений вышестоящих органов, руководства государственного органа, непосредственного руководителя и обращений физических и юридических лиц;
      2) некачественное исполнение поручений, обращений физических и юридических лиц.
      21. К нарушениям трудовой дисциплины относятся:
      1) отсутствие на работе без уважительной причины;
      2) опоздания на работу без уважительной причины;
      3) нарушения служащими служебной этики.
      Источниками информации о фактах нарушения трудовой дисциплины служат документально подтвержденные сведения от отдела по управлению персоналом (кадровой службы), непосредственного руководителя служащего корпуса "Б", уполномоченного по этике.
      22. За каждое нарушение исполнительской и трудовой дисциплины служащему корпуса "Б" выставляются штрафные баллы в размере " – 2" балла за каждый факт нарушения.
      23. Для проведения оценки исполнения должностных обязанностей служащий корпуса "Б" направляет для согласования заполненный оценочный лист непосредственному руководителю по форме согласно приложению 2 к настоящей Методике.
      24. Непосредственный руководитель с учетом представленных отделом по управлению персоналом (кадровой службой) и уполномоченным по этике сведений о фактах нарушения служащим корпуса "Б" трудовой дисциплины, рассматривает оценочный лист на предмет достоверности представленных в нем сведений, вносит в него корректировки (в случае наличия) и согласовывает его.
      25. После согласования непосредственным руководителем оценочный лист заверяется служащим корпуса "Б".
      Отказ служащего корпуса "Б" не может служить препятствием для направления документов на заседание Комиссии по оценке. В этом случае работником отдела по управлению персоналом (кадровой службы) и непосредственным руководителем служащего корпуса "Б" в произвольной форме составляется акт об отказе от ознакомления.

5. Оценка выполнения индивидуального плана работы

      26. Для проведения годовой оценки служащий корпуса "Б" направляет для согласования заполненный оценочный лист непосредственному руководителю по форме согласно приложению 3 к настоящей Методике.
      27. Непосредственный руководитель рассматривает оценочный лист на предмет достоверности представленных в нем сведений, вносит в него корректировки (в случае наличия) и согласовывает его.
      28. После согласования непосредственным руководителем оценочный лист заверяется служащим корпуса "Б".
      Отказ служащего корпуса "Б" не может служить препятствием для направления документов на заседание Комиссии по оценке. В этом случае работником отдела по управлению персоналом (кадровой службы) и непосредственным руководителем служащего корпуса "Б" в произвольной форме составляется акт об отказе от ознакомления.

6. Круговая оценка

      29. Круговая оценка представляет собой оценки:
      1) непосредственного руководителя;
      2) подчиненных служащего корпуса "Б";
      3) а в случае отсутствия подчиненных – лиц, занимающих должности в структурном подразделении, в котором работает служащий корпуса "Б" (в случае их наличия).
      30. Перечень лиц (не более трех), указанных в подпунктах 2) и 3) пункта 29 настоящей Методики, определяется отделом по управлению персоналом (кадровой службой) не позднее одного месяца до проведения оценки, исходя из должностных обязанностей и служебных взаимодействий служащего корпуса "Б".
      31. Лица, указанные в пункте 29 настоящей Методики, заполняют оценочный лист круговой оценки по форме согласно приложению 4 к настоящей Методике.
      32. Заполненные оценочные листы направляются в отдел по управлению персоналом (кадровую службу) в течение двух рабочих дней со дня их получения.
      33. Отдел по управлению персоналом (кадровая служба) осуществляет расчет среднего значения круговой оценки.
      34. Круговая оценка осуществляется анонимно.

7. Итоговая оценка

      35. Итоговая квартальная оценка служащего корпуса "Б" вычисляется непосредственным руководителем по следующей формуле:
      


      где
      

– квартальная оценка;
      а – поощрительные баллы;
      в – штрафные баллы.
      36. Итоговая квартальная оценка выставляется по следующей шкале:
      менее 80 баллов – "неудовлетворительно",
      от 80 до 105 баллов – "удовлетворительно",
      от 106 до 130 (включительно) баллов – "эффективно",
      свыше 130 баллов – "превосходно".
      37. Итоговая годовая оценка служащего корпуса "Б" вычисляется отделом по управлению персоналом (кадровой службой) не позднее пяти рабочих дней до заседания Комиссии по оценке по следующей формуле:
      

,
      где

– годовая оценка;
      

– средняя оценка за отчетные кварталы (среднеарифметическое значение). При этом полученное среднеарифметическое значение квартальных оценок с учетом шкалы, указанной в пункте 36 настоящей Методики, приводится к пятибалльной системе оценок, а именно:
      значению "неудовлетворительно" (менее 80 баллов) присваиваются 2 балла;
      значению "удовлетворительно" (от 80 до 105 баллов) – 3 балла;
      значению "эффективно" (от 106 до 130 (включительно) баллов) – 4 балла,
      значению "превосходно" (свыше 130 баллов) – 5 баллов;
      

– оценка выполнения индивидуального плана работы (среднеарифметическое значение);
      

– круговая оценка (среднеарифметическое значение);
      38. Итоговая годовая оценка выставляется по следующей шкале:
      менее 3 баллов – "неудовлетворительно";
      от 3 до 4 баллов - "удовлетворительно";
      от 4 до 5 баллов – "эффективно";
      5 баллов – "превосходно".

8. Рассмотрение результатов оценки Комиссией

      39. Отдел по управлению персоналом (кадровая служба) обеспечивает проведение заседания Комиссии по рассмотрению результатов оценки в соответствии с графиком, согласованным с председателем Комиссии.
      Отдел по управлению персоналом (кадровая служба) предоставляет на заседание Комиссии следующие документы:
      1) заполненные оценочные листы;
      2) заполненный лист круговой оценки (для годовой оценки);
      3) должностная инструкция служащего корпуса "Б";
      4) проект протокола заседания Комиссии по форме согласно приложению 5 к настоящей Методике.
      40. Комиссия рассматривает результаты оценки и принимает одно из следующих решений:
      1) утвердить результаты оценки;
      2) пересмотреть результаты оценки.
      В случае принятия решения о пересмотре результатов оценки Комиссия корректирует оценку с соответствующим пояснением в протоколе в следующих случаях:
      1) если эффективность деятельности служащего корпуса "Б" превышает результат оценки. При этом представляется документальное подтверждение результатов работы служащего корпуса "Б";
      2) при допущении ошибки отделом по управлению персоналом (кадровой службой) при расчете результата оценки служащего корпуса "Б".
      41. Отдел по управлению персоналом (кадровая служба) ознакамливает служащего корпуса "Б" с результатами оценки в течение двух рабочих дней со дня ее завершения.
      Ознакомление служащего корпуса "Б" с результатами оценки осуществляется в письменной или электронной форме.
      Отказ служащего корпуса "Б" от ознакомления не может служить препятствием для внесения результатов оценки в его послужной список. В этом случае работником отдела по управлению персоналом (кадровой службы) в произвольной форме составляется акт об отказе от ознакомления.
      42. Документы, указанные в пункте 39 настоящей Методики, а также подписанный протокол заседания Комиссии хранятся в отделе по управлению персоналом (кадровой службе).

9. Обжалование результатов оценки

      43. Обжалование решения Комиссии служащим корпуса "Б" в уполномоченном органе по делам государственной службы или его территориальном департаменте осуществляется в течение десяти рабочих дней со дня вынесения решения.
      44. Уполномоченный орган по делам государственной службы или его территориальный департамент в течение десяти рабочих дней со дня поступления жалобы служащего корпуса "Б" осуществляет ее рассмотрение и в случаях обнаружения нарушений рекомендует государственному органу отменить решение Комиссии.
      45. Информация о принятом решении представляется государственным органом в течение двух недель в уполномоченный орган по делам государственной службы или его территориальный департамент.
      46. Служащий корпуса "Б" вправе обжаловать результаты оценки в суде.

10. Принятие решений по результатам оценки

      47. Результаты оценки являются основаниями для принятия решений по выплате бонусов и обучению.
      48. Бонусы выплачиваются служащим корпуса "Б" с результатами оценки "превосходно" и "эффективно".
      49. Обучение (повышение квалификации) служащего корпуса "Б" проводится по направлению, по которому деятельность служащего корпуса "Б" по итогам годовой оценки признана неудовлетворительной.
      Служащий корпуса "Б" направляется на курсы повышения квалификации в течение трех месяцев после утверждения Комиссией результатов годовой оценки его деятельности.
      50. Служащий корпуса "Б", получивший оценку "неудовлетворительно", не закрепляется наставником за лицами, впервые принятыми на административные государственные должности.
      51. Результаты оценки служащего корпуса "Б" по итогам двух лет подряд со значением "неудовлетворительно" являются основанием для принятия решения о понижении его в должности. При отсутствии любой вакантной нижестоящей должности служащий корпуса "Б" увольняется в порядке, установленном законодательством.
      52. Результаты оценки деятельности служащих корпуса "Б" вносятся в их послужные списки.

  Приложение 1
к Методике оценки
деятельности административных
государственных служащих
корпуса "Б" местных
исполнительных органов
Узункольского района

      Форма

Индивидуальный план работы административного государственного служащего корпуса "Б"

      Ф.И.О. (при его наличии) служащего: _______________________________
      Должность служащего: ___________________________________________
      Наименование структурного подразделения служащего:
      ________________________________________________________________
      

№ п/п

Наименование мероприятий *

Результат мероприятия

1
Мероприятие
 
2
Мероприятие
 
3
Мероприятие
 
4

 

      Примечание:
      * - мероприятия определяются с учетом их направленности на достижение стратегической цели (целей) государственного органа, а в случае ее (их) отсутствия, исходя из функциональных обязанностей служащего. Количество и сложность мероприятий должны быть сопоставимы по государственному органу.

Служащий
Ф.И.О. (при его наличии) _______
дата _________________________
подпись ______________________
Непосредственный руководитель
Ф.И.О. (при его наличии) ___________
дата _____________________________
подпись __________________________

      

  Приложение 2
к Методике оценки
деятельности административных
государственных служащих
корпуса "Б" местных
исполнительных органов
Узункольского района

      Форма

Оценочный лист

      ___________________квартал ___________года
      (оцениваемый период)
      Ф.И.О. (при его наличии) оцениваемого служащего: ___________________
      Должность оцениваемого служащего: ________________________________
      Наименование структурного подразделения оцениваемого служащего:
      _________________________________________________________________
      Оценка исполнения должностных обязанностей:

№ п/п

Самооценка служащего

Оценка непосредственного руководителя

Примечание

Сведения о поощряемых показателях и видах деятельности

Сведения о фактах нарушения исполнительской дисциплины

Сведения о фактах нарушения трудовой дисциплины

Сведения о поощряемых показателях и видах деятельности

Сведения о фактах нарушения исполнительской дисциплины

Сведения о фактах нарушения трудовой дисциплины

1
 
 
 
 
 
 
 
2
 
 
 
 
 
 
 
3
 
 
 
 
 
 
 
 
Результат самооценки:
Результат оценки:
 

      

Служащий
Ф.И.О. (при его наличии) ________
дата __________________________
подпись _______________________
Непосредственный руководитель
Ф.И.О. (при его наличии) ____________
дата ______________________________
подпись____________________________

  Приложение 3
к Методике оценки
деятельности административных
государственных служащих
корпуса "Б" местных
исполнительных органов
Узункольского района

      Форма

Оценочный лист

      __________________________________________________год
      (оцениваемый год)
      Ф.И.О. (при его наличии) оцениваемого служащего:_____________________
      Должность оцениваемого служащего: __________________________________
      Наименование структурного подразделения оцениваемого служащего:
      ___________________________________________________________________
      Оценка выполнения индивидуального плана:

№ п/п

Наименование

Значение

Результаты самооценки служащего

Результаты оценки руководителя

Примечание

1
Мероприятие
от 2 до 5
 
 
 
2
Мероприятие
от 2 до 5
 
 
 
3
Мероприятие
от 2 до 5
 
 
 
4

 
 
 
 

      

Служащий
Ф.И.О. (при его наличии) _______
дата ________________________
подпись _____________________
Непосредственный руководитель
Ф.И.О. (при его наличии) ____________
дата ______________________________
подпись ___________________________

      

  Приложение 4
к Методике оценки
деятельности административных
государственных служащих
корпуса "Б" местных
исполнительных органов
Узункольского района

      Форма

Лист круговой оценки

      __________________________________________________год
      (оцениваемый год)
      Ф.И.О. (при его наличии) оцениваемого служащего: _________________
      Должность оцениваемого служащего: ______________________________
      Наименование структурного подразделения оцениваемого служащего:
      _______________________________________________________________
      

№ п/п

Наименование компетенции

Значение

Оценка (баллы)

Непосредственный руководитель
1.
Инициативность
от 2 до 5
 
2.
Способность к сотрудничеству
от 2 до 5
 
3.
Соблюдение служебной этики
от 2 до 5
 
 
ИТОГО:
 
Подчиненный
1.
Умение планировать работу
от 2 до 5
 
2.
Умение мотивировать к работе
от 2 до 5
 
3.
Соблюдение служебной этики
от 2 до 5
 
 
ИТОГО:
 
Коллега
1.
Умение работать в команде
от 2 до 5
 
2.
Соблюдение служебной этики
от 2 до 5
 
 
ИТОГО:
 

      

  Приложение 5
к Методике оценки
деятельности административных
государственных служащих
корпуса "Б" местных
исполнительных органов
Узункольского района

      Форма

Протокол заседания Комиссии по оценке

      ______________________________________________________
      (наименование государственного органа)
       _________________________________________________________
      (вид оценки: квартальная/годовая и оцениваемый период (квартал и (или) год)
      Результаты оценки

№ п/п

Ф.И.О. (при его наличии) служащих

Сведения о результатах оценки

Корректировка Комиссией результатов оценки (в случае наличия)

Рекомендации Комиссии

1.
 
 
 
 
2.
 
 
 
 
...
 
 
 
 

      Заключение Комиссии:
      ____________________________________________________________
      _____________________________________________________________
      Проверено:
      Секретарь Комиссии: ________________________ Дата: _____________
       (Ф.И.О (при его наличии)., подпись)
      Председатель Комиссии: _____________________ Дата: ____________
       (Ф.И.О (при его наличии)., подпись)
      Член Комиссии: ____________________________ Дата: _____________
       (Ф.И.О (при его наличии)., подпись)

Ұзынкөл ауданының жергілікті атқарушы органдарының "Б" корпусы мемлекеттік әкімшілік қызметшілерінің қызметін бағалау әдістемесін бекіту туралы

Қостанай облысы Ұзынкөл ауданы әкімдігінің 2016 жылғы 3 маусымдағы № 116 қаулысы. Қостанай облысының Әділет департаментінде 2016 жылғы 22 маусымда № 6486 болып тіркелді. Күші жойылды - Қостанай облысы Ұзынкөл ауданы әкімдігінің 2017 жылғы 13 наурыздағы № 56 қаулысымен

      Ескерту. Күші жойылды - Қостанай облысы Ұзынкөл ауданы әкімдігінің 13.03.2017 № 56 қаулысымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі).
      "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" 2001 жылғы 23 қаңтардағы Қазақстан Республикасы Заңы 31-бабының 2-тармағына, "Мемлекеттік әкімшілік қызметшілердің қызметін бағалаудың кейбір мәселелері туралы" 2015 жылғы 29 желтоқсандағы № 13 Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері Министрінің бұйрығына сәйкесҰзынкөл ауданының әкімдігі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
      1. Қоса беріліп отырған Ұзынкөл ауданының жергілікті атқарушы органдарының "Б" корпусы мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлерiнiң қызметiн бағалаудың әдiстемесi бекiтілсін.
      2. Осы қаулының орындалуын бақылау Ұзынкөл ауданы әкімі аппаратының басшысына жүктелсін.
      3. Осы қаулы алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі.
      Аудан әкімі Қ. Сарсембаев

  Ұзынкөл ауданы әкімдігінің
2016 жылғы 3 маусымдағы
№ 116 қаулысымен бекітілген

Ұзынкөл ауданы жергілікті атқарушы органдарының "Б" корпусы мемлекеттік әкімшілік қызметшілерінің қызметін бағалауәдістемесі

1. Жалпы ережелер

      1. Осы "Б" корпусы мемлекеттік әкімшілік қызметшілерінің қызметін бағалаудың әдістемесі (бұдан әрі – Әдістеме) "Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы" 2015 жылғы 23 қарашадағы Қазақстан Республикасының Заңы 33-бабының 5-тармағына сәйкес әзірленді және "Б" корпусы мемлекеттік әкімшілік қызметшілерінің (бұдан әрі – "Б" корпусының қызметшілері) қызметін бағалау алгоритмін айқындайды.
      2. "Б" корпусы қызметшілерінің қызметін бағалау (бұдан әрі – бағалау) олардың жұмыс тиімділігі мен сапасын анықтау үшін жүргізіледі.
      3. Бағалау "Б" корпусы қызметшісінің атқаратын лауазымындағы қызметінің нәтижелері бойынша:
      1) тоқсан қорытындысы бойынша (тоқсандық бағалау) – бағаланып жатқан жылдағы есептік тоқсаннан кейінгі айдың онынан кешіктірмей (бағалануы оныншы желтоқсаннан кеш емес өткізілетін төртінші тоқсанды қоспағанда);
      2) жыл қорытындысы бойынша (жылдық бағалау) – бағаланып жатқан жылдың жиырма бесінші желтоқсанынан кешіктірмей жүргізіледі.
      "Б" корпусының қызметшісін бағалау оның нақты лауазымда орналасу мерзімі үш айдан кем болған жағдайда өткізілмейді.
      Әлеуметтік демалыстағы "Б" корпусының қызметшілері бағалауды жұмысқа шыққаннан кейін осы Әдістеменің осы тармағында көрсетілген мерзімде өтеді.
      4. Тоқсандық бағалауды тікелей басшы жүргізеді және "Б" корпусы қызметшісінің лауазымдық міндеттерді орындауын бағалауға негізделеді.
      "Б" корпусы қызметшісінің тікелей басшысы өзінің лауазымдық нұсқаулығына сәйкес бағынатын тұлға болып табылады.
      5. Жылдық бағалау:
      1) "Б" корпусы қызметшісінің есептік тоқсандардағы орта бағасынан;
      2) "Б" корпусы қызметшісінің жеке жұмыс жоспарын орындау бағасынан;
      3) айналмалы бағалаудан құралады.
      6. Мемлекеттік лауазымға тағайындау және мемлекеттік лауазымнан босату құқығы бар лауазымды тұлға "Б" корпусы қызметшісінің қызметін бағалауды өткізу үшін Бағалау жөніндегі комиссия құрылады, персоналды басқару (кадрлар қызметі) бойынша бөлімі қызметі оның жұмыс органы болып табылады.
      7. Бағалау жөніндегі комиссияның мәжілісі оның құрамының кемінде үштен екісі қатысқан жағдайда өкілетті болып есептеледі.
      Бағалау жөніндегі комиссияның төрағасы не мүшесі болмаған жағдайда, оларды алмастыру бағалау жөніндегі комиссияны құру туралы бұйрыққа өзгертулер енгізу арқылы уәкілетті тұлғаның шешімі бойынша жүзеге асырылады.
      8. Бағалау жөніндегі комиссияның шешімі ашық дауыс беру арқылы қабылданады.
      9. Дауыс беру қорытындысы Бағалау жөніндегі комиссия мүшелерінің көпшілік дауысымен айқындалады. Дауыс саны тең болған жағдайда, комиссия төрағасының дауысы шешуші болып табылады.
      Бағалау жөніндегі комиссияның хатшысы болып персоналды басқару (кадрлар қызметінің) бойынша бөлімінің қызметшісі табылады. Бағалау жөніндегі комиссияның хатшысы дауыс беруге қатыспайды.

2. Жұмыстың жеке жоспарын құрастыру

      10. "Б" корпусы қызметшісі жұмысының жеке жоспары "Б" корпусы қызметшісімен және оның тікелей басшысымен бірлесіп келесі жылдың бірінші қаңтарынан кешіктірмей осы Әдістемеге 1-қосымшаға сәйкес нысан бойынша құрастырылады.
      11. "Б" корпусының қызметшісін лауазымға осы Әдістеменің 10-тармағында көрсетілген мерзім өткеннен кейін тағайындалған жағдайда, атқаратын лауазымдағы "Б" корпусы қызметшісі жұмысының жеке жоспары оны лауазымға тағайындаған күннен бастап он жұмыс күні ішінде құрастырылады.
      12. "Б" корпусның қызметшісі жұмысының жеке жоспарына:
      1) "Б" корпусының қызметшісі туралы дербес деректерді (Т.А.Ә. (болған жағдайда), атқаратын лауазымы, "Б" корпусы қызметшісінің құрылымдық бөлімшесінің атауы);
      2) мемлекеттік органның стратегиялық мақсатына(мақсаттарына), олар болмаған жағдайда оның функционалдық міндеттеріне сәйкес "Б" корпусы қызметшісінің жұмыс іс-шараларының атауы кіреді.
      Іс-шаралар қолжетімді, іске асатын, "Б" корпусы қызметшісі жұмысының функционалды бағытымен байланысады, нақты аяқтау нысанына ие болады.
      Іс-шаралардың саны мен күрделілігі мемлекеттік органның салыстыруында анықталады.
      3) "Б" корпусы қызметшісінің және оның тікелей басшысының қолдары, жеке жоспарға қол қою күнін қамтиды.
      13. Жеке жоспар екі данада құрастырылады. Бір дана персоналды басқару (кадрлар қызметіне) бойынша бөліміне беріледі. Екінші дана "Б" корпусы қызметшісінің құрылымдық бөлімше басшысында болады.

3. Бағалауды жүргізуге дайындық

      14. Персоналды басқару (кадрлар қызметі) бойынша бөліміБағалау бойынша комиссия төрағасының келісімі бойынша бағалауды өткізу кестесін қалыптастырды.
      Персоналды басқару (кадрлар қызметі) бойынша бөлімібағалауға жататын "Б" корпусы қызметшісін және бағалауды іске асыратын тұлғаларды бағалау туралы уақытылы хабардар етуді қамтамасыз етеді және оларға бағалау парақтарын толтыру үшін жібереді.

4. Лауазымдық міндеттерді орындауды бағалау

      15. Лауазымдық міндеттерді орындауды бағалау негізгі, көтермелеу және айыппұл баллдарынан құралады.
      16. Негізгі баллдар 100 балл деңгейінде белгіленеді.
      17. Көтермелеу баллдары ағымдағы жұмыстың орташа көлемінен асатын қызмет көрсеткіштері, сондай-ақ мазмұндық және/немесе ұйымдастырушылық жағынан күрделі болып табылатын қызмет түрлері үшін қойылады.
      18. Көтермеленетін қызмет көрсеткіштері мен түрлері мемлекеттік органдармен өз ерекшеліктеріне сүйеніп белгіленеді және атқарылған жұмыстын көлемі мен күрделігінің қосу тәртібімен бес деңгейлік шкала бойынша орналасады. Бұл ретте көтермеленетін қызмет көрсеткіштері мен түрлеріне Электронды құжат алмасудың бірыңғай жүйесінде және мемлекеттік органның Интранет-порталында белгіленетін де, белгіленбейтін де құжаттар мен іс-шаралар кіре алады.
      Әр көтермеленетін қызмет көрсеткіші мен түрі үшін "Б" корпусының қызметшісі тікелей басшыдан бекітілген шкалаға сәйкес "+1"-ден "+5" баллға дейін иеленеді.
      19. Айыппұл баллдары орындау және еңбек тәртібін бұзғаны үшін қойылады.
      20. Орындау тәртібін бұзуға:
      1) жоғары тұрған органдардың, мемлекеттік орган басшылығының, тікелей басшының тапсырмаларын және бақылаудағы құжаттар мен жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін орындау мерзімдерін бұзу;
      2) тапсырмаларды және бақылаудағы құжаттарды, жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін сапасыз орындау жатады.
      21. Еңбек тәртібін бұзуға:
      1) дәлелді себепсіз жұмыста болмауы;
      2) дәлелді себепсіз жұмысқа кешігу;
      3) қызметшілердін қызметтік әдепті бұзуы жатады.
      Еңбек тәртібін бұзу фактілері туралы ақпараттың қайнары ретіндеперсоналды басқару (кадрлар қызметі) бойынша бөлімі, "Б" корпусы қызметшісінің тікелей басшысы, әдеп жөніндегіуәкілдің құжатпен дәлелденген мәліметі болады.
      22. Әр орындау және еңбек тәртібін бұзғаны үшін "Б" корпусының қызметшісіне әр бұзу фактісі үшін "-2" мөлшерінде айыппұл баллдары қойылады.
      23. Лауазымдық міндеттердің орындалуын бағалауды жүргізу үшін, "Б" корпусының қызметшісі тікелей басшыға осы Әдістемеге 2-қосымшаға сәйкес нысан бойынша толтырылған бағалау парағын келісу үшін жібереді.
      24. Тікелей басшы "Б" корпусы қызметшісінің еңбек тәртібін бұзғаны туралы персоналды басқару (кадрлар қызметі) бойынша бөліміжәне әдеп жөніндегіуәкілдің берген мәліметтерін есепке ала отырып, бағалау парағында берілген деректердің растығын қарастырып, оған өзгертулер (болған жағдайда) енгізеді және онымен келіседі.
      25. Тікелей басшы келіскеннен кейін, бағалау парағы "Б" корпусы қызметшісімен расталады.
      "Б" корпусы қызметшісінің бас тартуы құжаттарды Бағалау жөніндегі комиссияның отырысына жіберу үшін кедергі бола алмайды. Бұл жағдайда персоналды басқару (кадрлар қызметінің) бойынша бөлімінің жұмыскері және "Б" корпусы қызметшісінің тікелей басшысы еркін нысанда танысудан бас тарту туралы акт құрастырады.

5. Жеке жұмыс жоспарын орындауды бағалау

      26. Жылдық бағалауды өткізу үшін "Б" корпусының қызметшісі тікелей басшыға келісу үшін осы Әдістемеге 3-қосымшаға сәйкес нысан бойынша толтырылған бағалау парағын жолдайды.
      27. Тікелей басшы бағалау парағын онда берілген мәліметтердің анықтылығы тұрғысынан қарастырып, түзету еңгізеді (болған жағдайда) және оған келісім береді.
      28. Тікелей басшымен келіскеннен кейін бағалау парағын "Б" корпусының қызметшісі растайды.
      "Б" корпусы қызметшісінің бас тартуы құжаттарды Бағалау жөніндегі комиссияның отырысына жіберуге кедергі бола алмайды. Бұл жағдайда персоналды басқару (кадрлар қызметінің) бойынша бөлімінің жұмыскері және "Б" корпусы қызметшісінің тікелей басшысы танысудан бас тарту туралы еркін нысанда акт жасайды.

6. Айналмалы бағалау

      29. Айналмалы бағалау:
      1) тікелей басшыны;
      2) "Б" корпусы қызметшісіне бағыныштыларды;
      3) тікелей бағыныштылар болмаған жағдайда – "Б" корпусының қызметшісі жұмыс істейтін құрылымдық бөлімшеде лауазымдарды атқаратын тұлғаларды (олар болған жағдайда) бағалау болып табылады.
      30. Осы Әдістеменің 29-тармағының 2)3) тармақшаларында көрсетілген адамдардың тізімін (үштен аспайтын) "Б" корпусы қызметшісінің лауазымдық міндеттері және қызметтік өзара әрекеттестігіне қарай персоналды басқару (кадрлар қызметі) бойынша бөлімібағалау жүргізілгенге бір айдан кешіктірмей анықтайды.
      31. Осы Әдістеменің 29-тармағында көрсетілген тұлғалар осы Әдістеменің 4-қосымшасына сәйкес нысанда айналмалы бағалау парағын толтырады.
      32. Толтырылған бағалау парақтары оларды алған күннен екі жұмыс күні ішіндеқалды басқару (кадрлар қызметі) бойынша бөліміжіберіледі.
      33. Персоналды басқару (кадрлар қызметі) бойынша бөліміайналмалы бағалаудың орта бағасын есептейді.
      34. Айналмалы бағалау жасырын түрде жүргізіледі.

7. Қорытынды баға

      35. Қызметшінің тікелей басшысы "Б" корпусы қызметшісінің тоқсандық қорытынды бағасын мынадай формула бойынша есептейді:
      


      – тоқсандықбаға;


      a – көтермелеубаллдары;
      в – айыппұл баллдары.
      36. Тоқсандық қорытынды баға мынадай шәкіл бойынша қойылады:
      80 баллдан төмен-"қанағаттанарлықсыз",
      80-нен 105 баллға дейін – "қанағаттанарлық",
      106-дан 130 баллға дейін (қоса алғанда) -      "тиімді",
      130 баллдан астам - "өте жақсы"
      37. Персоналды басқару (кадрлар қызметі) бойынша бөлімі"Б" корпусы қызметшісінің жылдық қорытынды бағасын мына формула бойынша Бағалау жөніндегі комиссия отырысына дейін бес жұмыс күнінен кешіктірмей есептейді:
      


      

– жылдықбаға;
      

– есептік тоқсандардың орта бағасы (орта арифметикалық мән).
      Бұл ретте тоқсандық бағалардың алынған орта арифметикалық мәні осы Әдістеменің 36-тармағында көрсетілген шәкілді есепке ала отырып, бес баллдық бағалар жүйесіне келтіріледі, атап айтқанда:
      "қанағаттанарлықсыз" мәнге (80 баллдантөмен) – 2 балл;
      "қанағаттанарлық" мәнге (80-нен 105 баллғадейін) – 3 балл;
      "тиімді" мәнге (106-дан 130 баллға (қосаалғанда) дейін) – 4 балл;
      "өтежақсы" мәнге (130 баллданастам) – 5 балл;
      

– жеке жұмыс жоспарын орындау бағасы (орта арифметикалық мән);
      

– айналмалы бағалау (орта арифметикалық мән).
      38. Жылдың қорытынлы бағасы мынадай шәкіл бойынша қойылады:
      3 баллдан төмен – "қанағаттанарлықсыз";
      3 баллдан бастап 4 баллға дейін – "қанағаттанарлық";
      4 баллдан бастап 5 балға дейін – "тиімді";
      5 балл – "өтежақсы".

8. Комиссияның бағалау нәтижелерін қарауы

      39. Персоналды басқару (кадрлар қызметі) бойынша бөлімі Комиссия төрағасымен келісілген кестеге сәйкес бағалау нәтижелерін қарау бойынша Комиссияның отырысын өткізуді қамтамасыз етеді.
      Персоналды басқару (кадрлар қызметі) бойынша бөлімі Комиссияның отырысына мынадай құжаттарды:
      1) толтырылған бағалау парақтарын;
      2) толтырылған айналмалы бағалау парағын (жылдық бағалау үшін);
      3) "Б" корпусы қызметшісінің лауазымдық нұсқаулығын.
      4) осы Әдістемеге 5-қосымшаға сәйкес нысан бойынша Комиссия отырысы хаттамасының жобасын тапсырады.
      40. Комиссия бағалау нәтижелерін қарастырады және мына шешімдердің бірін шығарады:
      1) бағалау нәтижелерін бекітеді;
      2) бағалау нәтижелерін қайта қарайды.
      Бағалау нәтижелерін қайта қарау туралы шешім қабылдаған жағдайда Комиссия хаттамада тиісті түсіндірмемен келесі жағдайларда бағаны түзетеді:
      1) егер "Б" корпусы қызметшісінің қызмет тиімділігі бағалау нәтижесінен көп болса. Бұл ретте "Б" корпусы қызметшісінің қызмет нәтижесіне құжаттамалық растау беріледі;
      2) "Б" корпусы қызметшісін бағалау нәтижесін санауда қате жіберілсе;
      3) бірдей баға болған жағдайда бағалау нәтижелерін мәжбүрлі түрде саралау кезінде. Бұл ретте Комиссия қызметшілердің қол жеткізген нәтижелерінің мәні, маңыздылығы және өлшемдестігін есепке ала отырып, бағалау қорытындыларын түзетуге құқылы.
      41. Персоналды басқару (кадрлар қызметі) бойынша бөлімібағалау нәтижелерімен ол аяқталған соң екі жұмыс күні ішінде "Б" корпусының қызметшісін таныстырады.
      "Б" корпусының қызметшісін бағалау нәтижелерімен таныстыру жазбаша немесе электронды нысанда жүргізіледі
      "Б" корпусы қызметшісінің танысудан бас тартуы бағалау нәтижелерін оның қызметтік тізіміне енгізуге кедергі бола алмайды. Бұл жағдайда персоналды басқару (кадрлар қызметінің) бойынша бөлімінің қызметкері танысудан бас тарту туралы еркін нұсқада акт жасайды.
      42. Осы Әдістеменің 39-тармағында көрсетілген құжаттар, сондай-ақ комиссия отырысының қол қойылған хаттамасы персоналды басқару (кадрлар қызметінде) бойынша бөлімінде сақталады.

9. Бағалау нәтижелеріне шағымдану

      43. Комиссия шешіміне "Б" корпусы қызметшісінің мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті органға немесе оның аумақтық департаментіне шағымдануы шешім шыққан күннен бастап он жұмыс күні ішінде жүзеге асырылады.
      44. Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті орган немесе оның аумақтық департаменті "Б" корпусы қызметшісінен шағым түскен күнінен бастап он жұмыс күні ішінде шағым қарайды және бұзушылықтар анықталған жағдайда, мемлекеттік органға Комиссия шешімінің күшін жою туралы ұсыныс жасайды.
      45. Қабылданған шешім туралы ақпаратты мемлекеттік орган екі апта ішінде мемлекеттік қызмет істері жөніндегі уәкілетті органға немесе оның аумақтық департаментіне береді.
      46. "Б" корпусы қызметшісінің бағалау нәтижелеріне сотта шағымдануға құқығы бар.

10. Бағалау нәтижелері бойынша шешім қабылдау

      47. Бағалау нәтижелері бонус төлеу және оқыту бойынша шешім қабылдауға негіз болып табылады.
      48. Бонустар "өте жақсы" және "тиімді" бағалау нәтижелері бар "Б" корпусы қызметшілеріне төленеді.
      49. "Б" корпусының қызметшісін оқыту (біліктілігін арттыру) жылдық бағалаудың қорытындылары бойынша "Б" корпусы қызметшісінің қанағаттанарлықсыз болып танылған қызмет бағыты бойынша жүргізіледі.
      "Б" корпусының қызметшісі Комиссия оның қызметін жылдық бағалаудың нәтижелерін бекіткеннен кейін үш ай ішінде біліктілікті жоғарылату курстарына жіберіледі.
      50. "Қанағаттанарлықсыз" баға алған "Б" корпусының қызметшісі мемлекеттік әкімшілік лауазымға алғаш рет қабылданған тұлғаларға тәлемгер ретінде бекітілмейді.
      51. "Б" корпусы қызметшісінің қатарынан екі жыл қорытындысы бойынша "қанағаттанарлықсыз" мәндегі бағалау нәтижесі оны лауазымында төмендетуге негіз болып табылады. Кез-келген төмен тұрған бос лауазым болмаған жағдайда, "Б" корпусының қызметшісі заңнамамен белгіленген тәртіпте жұмыстан шығарылады.
      52. "Б" корпусының қызметшілерін бағалаудың нәтижелері олардың қызметтік тізімдеріне енгізіледі.

  Ұзынкөл ауданы жергілікті
атқарушы органдарының "Б"
корпусы мемлекеттік әкімшілік
қызметшілерінің қызметін
бағалаудың әдістемесіне
1-қосымша

      Нысан

"Б" корпусы мемлекеттік әкімшілік қызметшісінің жеке жұмыс
жоспары жыл (жеке жоспар құрастырылатын кезең)

      Қызметшінің Т.А.Ә. (болған жағдайда):__________________________
      Қызметшінің лауазымы: _______________________________________
      Қызметшінің құрылымдық бөлімшесінің атауы:
      _____________________________________________________________
      

№ р/с

Шаралардың аталуы*

Іс-шараның нәтижесі

1
Іс-шара
 
2
Іс-шара
 
3
Іс-шара
 
4

 

      Ескертпе:
      - шаралар мемлекеттік органның стратегиялық мақсаттарына (мақсаттарына), олар болмаған жағдайда қызметшінің функционалдық міндеттеріне сәйкестігін есепке ала отыра анықталады.
      Іс-шаралардың саны мен күрделілігімемлекеттікорганғасәйкескелуітиіс

Қызметші
Т.А.Ә. (болған жағдайда) _______
күні __________________________
қолы _________________________
Тікелей басшы
Т.А.Ә. (болған жағдайда) ___________
күні ______________________________
қолы _____________________________

      

  Ұзынкөл ауданы жергілікті
атқарушы органдарының "Б"
корпусы мемлекеттік әкімшілік
қызметшілерінің қызметін
бағалаудың әдістемесіне
2-қосымша

      Нысан
      

Бағалау парағы

      _____________________тоқсан________жыл
      (бағаланатын кезең)
      Бағаланатын қызметшінің Т.А.Ә. (болған жағдайда): ___________________
      Бағаланатын қызметшінің лауазымы: ___________________________________
      Бағаланатын қызметшінің құрылымдық бөлімшесінің атауы:
      ____________________________________________________________________
      Лауазымдық міндеттерді орындау бағасы:

№ р/с

Қызметшінің өзін-өзі бағалауы
Тікелей басшының бағалауы
Ескерту

Көтермеленетін көрсеткіштер мен қызмет түрлері туралы мәліметтер

Орындау тәртібін бұзу туралы мәліметтер

Еңбек тәртібін бұзу туралы мәліметтер

Көтермеленетін көрсеткіштер мен қызмет түрлері туралы мәліметтер

Орындау тәртібін бұзу туралымәліметтер

Еңбек тәртібін бұзу туралы мәліметтер

1
2
3

 
 
 
 
 
 
 
Өзін-өзі бағалау нәтижесі:
 
 
 

      

Қызметші
Т.А.Ә. (болған жағдайда) ________
күні __________________________
қолы __________________________
 
Тікелей басшы
Т.А.Ә. (болған жағдайда) _________
күні____________________________
қолы ___________________________

      

  Ұзынкөл ауданы жергілікті
атқарушы органдарының "Б"
корпусы мемлекеттік әкімшілік
қызметшілерінің қызметін
бағалаудың әдістемесіне
3-қосымша

      Нысан
      

Бағалау парағы

      _________________________________________________ жыл (бағаланатын жыл)
      Бағаланатын қызметшінің Т.А.Ә. (болған жағдайда): ___________________
      Бағаланатын қызметшінің лауазымы: ___________________________________
      Бағаланатын қызметшінің құрылымдық бөлімшесінің атауы:
      _____________________________________________________________________
      Жеке жоспарды орындау бағасы:

№ р/с

Аталуы

Маңызы

Қызметшінің өзін-өзі бағалау нәтижелері

Басшының бағалау нәтижелері

Ескерту

1
Іс-шара
2-ден 5 кедейін
 
 
 
2
Іс-шара
2-ден 5 кедейін
 
 
 
3
Іс-шара
2-ден 5 кедейін
 
 
 
4

 
 
 
 

      

Қызметші
Т.А.Ә. (болған жағдай __________
күні _________________________
қолы ________________________
Тікелей басшы
Т.А.Ә. (болған жағдайда) _________
күні____________________________
қолы ___________________________

      

  Ұзынкөл ауданы жергілікті
атқарушы органдарының "Б"
корпусы мемлекеттік әкімшілік
қызметшілерінің қызметін
бағалаудың әдістемесіне
4-қосымша

      Нысан

Айналмалы бағалау нәтижелері

      ______________________________________ жыл
      (бағаланатын жыл)
      Бағаланатын қызметшінің Т.А.Ә. (болған жағдайда): _______________
      Бағаланатын қызметшінің лауазымы: _____________________________
      Бағаланатын қызметшінің құрылымдық бөлімшесінің атауы:
      ______________________________________________________________
      

№ р/с

Құзіреттінаталуы

Маңызы

Баға (балл)

Тікелейбасшы
 
1.
Бастамашылығы
2-ден 5 кедейін
 
2.
Әрекеттестіккеикемділігі
2-ден 5 кедейін
 
3.
Қызметтікэтиканысақтау
2-ден 5 кедейін
 
 
БАРЛЫҒЫ:
 
Бағыныштыадам
 
1.
Жұмыстыжоспарлайбілу
2-ден 5 кедейін
 
2.
Жұмысқанегіздейбілу
2-ден 5 кедейін
 
3.
Қызметтікэтиканысақтау
2-ден 5 кедейін
 
 
БАРЛЫҒЫ:
 
Әріптесі
 
1.
Топтажұмысістейбілу
2-ден 5 кедейін
 
2.
Қызметтікэтиканысақтау
2-ден 5 кедейін
 
 
БАРЛЫҒЫ:
 

  Ұзынкөл ауданы жергілікті
атқарушы органдарының "Б"
корпусы мемлекеттік әкімшілік
қызметшілерінің қызметін
бағалаудың әдістемесіне
5-қосымша

      Нысан

Бағалау жөніндегі комиссия отырысының хаттамасы

      ______________________________________________________
      (мемлекеттік органның атауы)
      _____________________________________________________________
      (бағалау түрі: тоқсандық /жылдық және бағаланатын кезең (тоқсан және (немесе) жыл)
      Бағалау нәтижелері

№ р/с

Қызметшілердің Т.А.Ә. (болғанжағдайда)

Бағалау нәтижелері туралы мәлімет

Бағалау нәтижелері комиссиямен түзету (болған жағдайда)

Комиссияның ұсыныстары

1.

2.

...

      Комиссия қорытындысы:
      ___________________________________________________________
      ___________________________________________________________
      Тексерген:
      Комиссия хатшысы: __________________ Күні: _____________
       (Т.А.Ә. (болған жағдайда), қолы)
      Комиссия төрағасы: __________________ Күні: ____________
       (Т.А.Ә. (болған жағдайда), қолы)
      Комиссия мүшесі: ____________________ Күні: _____________
       (Т.А.Ә. (болған жағдайда), қолы)