Об утверждении Правил физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан

Приказ Министра обороны Республики Казахстан от 10 августа 2017 года № 438. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 21 сентября 2017 года № 15729.

В соответствии с подпунктом 26-22) пункта 2 статьи 22 Закона Республики Казахстан "Об обороне и Вооруженных Силах Республики Казахстан" ПРИКАЗЫВАЮ:

Сноска. Преамбула - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.07.2023 № 670 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Утвердить прилагаемые Правила физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан.

2. Спортивному комитету – Центральному спортивному клубу армии Министерства обороны Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) направление копии настоящего приказа в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации" Министерства юстиции Республики Казахстан для включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан в бумажном и электронном видах на казахском и русском языках в течении десяти календарных дней со дня государственной регистрации;

3) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства обороны Республики Казахстан после его первого официального опубликования;

4) направление сведений в Юридический департамент Министерства обороны Республики Казахстан об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1), 2) и 3) настоящего пункта в течении десяти календарных дней со дня государственной регистрации.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на первого заместителя Министра обороны – начальника Генерального штаба Вооруженных Сил Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ довести до должностных лиц в части, их касающейся.

5. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр обороны Республики Казахстан генерал-полковник

С. Жасузаков

Утверждены приказом Министра обороны Республики Казахстан от 10 августа 2017 года № 438

Правила физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан

Сноска. Правила - в редакции приказа Министра обороны РК от 12.03.2021 № 145 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Раздел 1. Общие положения

1. Настоящие Правила физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан (далее – Правила) определяют порядок физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан (далее – ВС РК).

2. Физическая подготовка включает в себя:

1) руководство физической подготовкой;

2) планирование физической подготовки;

3) организацию физической подготовки;

4) обеспечение физической подготовки;

5) определение уровня и учет физической подготовки.

3. В настоящих Правилах используются следующие основные понятия:

1) физическая подготовка – процесс, направленный на воспитание физических качеств и развитие функциональных возможностей военнослужащих;

2) специальные качества – свойства организма, обеспечивающие его устойчивость к воздействию определенных неблагоприятных факторов профессиональной деятельности.

3) военно-прикладные навыки – доведенные до автоматизма практические действия, выполняемые в соответствии с поставленной задачей.

4) физические качества – свойства организма, обеспечивающие двигательную деятельность военнослужащего.

5) физическая нагрузка – степень воздействия на организм физических упражнений;

6) учебные занятия – основная форма физической подготовки. Учебные занятия являются непременными для всех категорий военнослужащих и отражаются в программах боевой подготовки, программах обучения и подготовки военнослужащих всех категорий;

7) утренняя физическая зарядка (далее – УФЗ) – форма физической подготовки, которая проводится с целью быстрого приведения организма после сна в бодрое состояние и систематической физической тренировки;

8) физическая тренировка в процессе учебно-боевой деятельности – форма физической подготовки, которая проводится в целях поддержания профессиональной работоспособности военнослужащих;

9) спортивная работа – форма физической подготовки, направленная на физическое совершенствование военнослужащих, гражданского персонала ВС РК и членов их семей, и предназначена для организации и проведения физкультурно-спортивных мероприятий, повышение физической подготовленности, организацию досуга и пропаганду здорового образа жизни;

10) самостоятельная физическая тренировка – форма физической подготовки, которая проводится на учебно-материальной базе ВС РК и на других спортивных объектах;

11) военно-спортивный комплекс (далее – ВСК) – комплекс физических упражнений, направленный на формирование у военнослужащих требуемых физических качеств и военно-прикладных навыков;

12) спортивный комплекс – спортивное сооружение, в котором предусмотрены помещения для занятий по спортивным играм, гимнастике и атлетической подготовке, плаванию (бассейн длиной 25 или 50 метров), единоборствам, фитнесу, хранения спортивного инвентаря, служебных кабинетов, учебных классов.

4. Физическая подготовка решает следующие задачи:

1) развитие и поддержание на требуемом уровне физических и специальных качеств.

К основным физическим качествам относятся:

выносливость – способность противостоять утомлению в процессе двигательной деятельности;

сила – способность преодолевать внешнее сопротивление или противодействовать ему за счет мышечных усилий;

быстрота – способность совершать двигательные действия в минимальное время;

ловкость – способность выполнять движения координировано и точно, а также своевременно и рационально справляться с новой, неожиданно возникшей задачей.

К основным специальным качествам относятся:

устойчивость к укачиванию;

гравитационным перегрузкам;

кислородному голоданию;

вибрации;

гиподинамии;

2) формирование военно-прикладных навыков в передвижении по пересеченной местности в пешем порядке и на лыжах, в преодолении естественных и искусственных препятствий, рукопашном бою, военно-прикладном плавании;

3) воспитание психической устойчивости, уверенности в своих силах, целеустремленности, смелости и решительности, инициативы и находчивости, настойчивости и упорства, выдержки и самообладания;

4) формирование готовности военнослужащих к перенесению экстремальных физических и психических нагрузок в период подготовки к миротворческим операциям, особенно в условиях горно-пустынной местности.

5. Специальные задачи физической подготовки различаются в зависимости от выполняемых задач военнослужащими структурного подразделения Министерства обороны и Генерального штаба ВС РК, органа военного управления (далее – структурные подразделения МО, ГШ и ВС РК) с учетом возрастных особенностей и социально-демографических характеристик.

6. Для организации мероприятий физической подготовки военнослужащие ВС РК, не имеющие противопоказаний в состоянии здоровья, распределяются на возрастные группы согласно приложению 1 к настоящим Правилам.

7. В группу лечебной физической культуры (далее – ЛФК) включаются военнослужащие, имеющие хронические заболевания, последствия перенесенных острых заболеваний и травм в состоянии субкомпенсации (декомпенсации), с нарушениями функциональных возможностей организма. III группа здоровья временно включается в группу лечебной физической культуры сроком до 6 месяцев, а в случаях тяжелых травм и заболеваний – до 12 месяцев.

8. Ежегодно управлением физической подготовки Департамента боевой подготовки Генерального штаба ВС РК со штатными начальниками физической подготовки и спорта органов военного управления, начальниками кафедр и циклов физической подготовки военных учебных заведений проводятся учебно-методические сборы продолжительностью от 3 до 5 суток.

9. В казармах оборудуются комнаты (места) для физической тренировки личного состава с расчетом на каждое подразделение, находящегося в отдельном расположении (на каждую роту или батальон) в зависимости от вместимости помещения.

Перечень спортивного инвентаря для оборудования комнат (мест) для физической тренировки личного состава ротного звена, переносного учебно-спортивного инвентаря, спортивных сооружений и мест для физической подготовки представлен в приложении 2 к настоящим Правилам.

Раздел 2. Физическая подготовка

Глава 1. Руководство физической подготовкой

10. Руководство физической подготовкой включает:

1) выработку и принятие решений;

2) постановку задач исполнителям, организацию взаимодействия и всестороннее обеспечение их действий;

3) контроль за ходом выполнения поставленных задач;

4) анализ результатов и подведение итогов.

11. Каждый командир (начальник) осуществляет:

1) эффективное руководство и контроль за проведением мероприятий физической подготовки военнослужащих;

2) возможность использования всех форм и средств физической подготовки для повышения боеспособности своих подчиненных;

3) оптимальность планирования, систематическое проведение физической подготовки и рациональное распределение физической нагрузки в течении дня и недели;

4) высокую подготовленность руководителей, проводящих различные формы физической подготовки;

5) готовность имеющейся учебно-материальной базы для занятий по всем разделам физической подготовки;

6) соблюдение мер безопасности и предупреждения травматизма на занятиях по физической подготовке и при проведении спортивных мероприятий;

7) объективную оценку индивидуальной физической подготовленности военнослужащих, состояние физической подготовки воинских частей и подразделений;

8) выработку устойчивой потребности в занятиях физическими упражнениями, воспитание у военнослужащих высокой мотивации к занятиям физической подготовкой и спортом.

Глава 2. Планирование физической подготовки

12. Планирование работы осуществляется с учетом состояния здоровья военнослужащих, их возраста, климатических условий местности и обеспечивает выполнение программы боевой подготовки (физической подготовки) с учетом решения учебных, боевых задач и предусматривает занятия по физической подготовке:

1) для военнослужащих, проходящих воинскую службу по призыву, занимающихся по полной учебной программе – 3 часа в неделю в учебное время, а по сокращенной учебной программе – 2 часа в неделю в учебное время;

2) для курсантов учебных частей – 3 часа в неделю в учебное время;

3) для магистрантов, курсантов и кадетов военных учебных заведений – не менее 30 часов в одном кредите в соответствии с рабочей учебной программой;

4) для военнослужащих, проходящих воинскую службу по контракту на должностях рядового, сержантского и офицерского составов, а также военнослужащих-женщин – 3 часа в неделю в служебное время.

Сноска. Пункт 12 – в редакции приказа Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

12-1. Еженедельно спортивная работа в органе военного управления, военно-учебном заведении проводится:

1) 2 раза по 1 часу – в рабочие дни в свободное от занятий время и 3 часа – в выходные и праздничные дни для военнослужащих, проходящих воинскую службу по призыву, курсантов и кадетов военных учебных заведений;

2) 2 раза по 1 часу – в регламенте служебного времени для военнослужащих, проходящих воинскую службу по контракту на должностях рядового, сержантского и офицерского составов, а также военнослужащих-женщин.

Сноска. Глава 2 дополнена пунктом 12-1 в соответствии с приказом Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

13. Планирование физической подготовки осуществляется:

1) в воинской части и учреждении – заместителем командира воинской части по боевой и физической подготовке (начальником учреждения, его заместителем), начальником физической подготовки и спорта, сержантом воинской части;

2) в батальоне – начальником штаба и сержантом батальона – инструктором по боевой и физической подготовке;

3) в роте – командиром роты, сержантом роты – инструктором по боевой и физической подготовке роты.

14. В воинской части и учреждении основные вопросы физической подготовки отражаются в плане боевой подготовки на учебный год (период обучения), в котором указываются:

1) тематика и сроки проведения инструкторско-методических и показных занятий;

2) сроки контроля физической подготовки в подразделениях.

15. В батальоне и приравненных к нему подразделениях в документах планирования на период обучения (месяц) указываются:

1) количество часов, отводимое на физическую подготовку для подразделений по темам;

2) тематика и сроки проведения инструкторско-методических и показных занятий с руководителями занятий;

3) сроки проведения спортивных и военно-спортивных состязаний на первенство батальона;

4) сроки выполнения упражнений Военно-спортивного комплекса.

16. В роте и приравненных к ней подразделениях в расписании занятий (суточном плане подготовки корабля) указываются:

1) варианты и содержание утренней физической зарядки;

2) темы и содержание занятий по физической подготовке;

3) содержание попутной физической тренировки;

4) время и содержание спортивной работы;

5) время проведения, темы и содержание инструкторско-методических и показных занятий с военнослужащими сержантского состава, проходящими воинскую службу по призыву и по контракту.

Сноска. Пункт 16 – в редакции приказа Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 3. Организация физической подготовки

17. Организация физической подготовки включает:

1) подготовку руководителей занятий по физической подготовке;

2) взаимодействие специалистов физической подготовки и спорта с командирами и сержантами подразделений – инструкторами по боевой и физической подготовке;

3) поощрение военнослужащих.

18. Совершенствование управленческих способностей и методической подготовленности специалистов по физической подготовке (руководителей занятий) осуществляется на теоретических и методических (учебно-методических, инструкторско-методических, показных) занятиях.

Глава 4. Обеспечение физической подготовки

19. Обеспечение физической подготовки включает:

1) методическое;

2) материально-техническое;

3) медицинское.

20. Методическое обеспечение физической подготовки осуществляется специалистами физической подготовки и включает:

1) подготовку руководителей занятий;

2) обобщение и распространение передового опыта организации и проведения физической подготовки;

3) разработку рекомендаций по улучшению физической подготовки военнослужащих;

4) обеспечение руководителей физической подготовки необходимыми методическими пособиями;

5) оказание помощи командирам подразделений в проведении занятий по физической подготовке и спортивных мероприятий;

6) методическое руководство самостоятельной физической тренировкой военнослужащих;

7) организацию работы методического класса (кабинета) по физической подготовке.

21. Медицинское обеспечение физической подготовки осуществляется специалистами соответствующих медицинских служб.

Глава 5. Определение уровня и учет физической подготовки

22. Определение уровня физической подготовки направлено на изучение состояния физической подготовки военнослужащих.

В ходе определения уровня физической подготовки, анализируются и оцениваются:

1) качество управления физической подготовкой;

2) качество усвоения военнослужащими программ по физической подготовке;

3) уровень физической подготовленности военнослужащих и подразделений к выполнению задач по предназначению;

4) состояние учебно-материальной базы по физической подготовке.

23. Учет физической подготовки ведется:

1) в воинской части – начальником физической подготовки и спорта;

2) в батальоне и приравненных к нему подразделениях – начальником штаба и сержантом – инструктором по боевой и физической подготовке;

3) в роте и приравненных к ней подразделениях – командиром, сержантом – инструктором по боевой и физической подготовке;

4) во взводе – командиром взвода, сержантом взвода – инструктором по боевой и физической подготовке.

24. В воинской части и учреждении учитываются:

1) проведение учебных занятий по физической подготовке с военнослужащими, проходящими воинскую службу по контракту на должностях рядового, сержантского и офицерского составов и военнослужащими-женщинами управления воинской части и учреждения;

2) результаты физической подготовки в воинской части и учреждении;

3) результаты физической подготовки при приеме военнослужащих на контрактную службу и по прибытию молодого пополнения;

4) проведение инструкторско-методических и показных занятий, учебно-методических сборов (семинаров) со спортивными организаторами подразделений, тренерами и судьями по спорту;

5) результаты спортивных и военно-спортивных соревнований на первенство воинской части и учреждения, выступлений команд и отдельных спортсменов на соревнованиях вне части;

6) количество военнослужащих, награжденных нагрудным знаком "Спортшы жауынгер" и спортсменов-разрядников;

7) спортивные рекорды и достижения воинской части и учреждения;

8) результаты выполнения военнослужащими управления воинской части и учреждения упражнений ВСК;

9) наличие и состояние учебно-материальной базы по физической подготовке и спорту, спортивного инвентаря и имущества.

Сноска. Пункт 24 – в редакции приказа Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

25. В батальоне, роте, взводе и приравненным к ним подразделениям учитываются:

1) выполнение всех мероприятий по физической подготовке и спорту, предусмотренных документами планирования боевой подготовки;

2) количество военнослужащих, награжденных нагрудным знаком "Спортшы жауынгер" и спортсменов-разрядников;

3) результаты выполнения личным составом упражнений ВСК.

Раздел 3. Средства, методы, формы и разделы физической подготовки

Глава 6. Средства физической подготовки

26. Основным средством физической подготовки являются физические упражнения, направленные на совершенствование физического состояния военнослужащих и решения задач физической подготовки.

27. Физические упражнения направлены на развитие, совершенствование физических и специальных качеств, формирование военно-прикладных навыков и классифицируются согласно приложению 3 к настоящим Правилам.

Глава 7. Методы физической подготовки

28. Методы обучения направлены на формирование военно-прикладных навыков, приобретение специальных знаний, привитие методических навыков и умений. Виды:

1) словесные;

2) наглядные;

3) практические.

29. Обучение направлено на формирование у военнослужащих военно-прикладных двигательных навыков, приобретение теоретических знаний, выработку методических умений и включает:

1) ознакомление;

2) разучивание;

3) тренировку (совершенствование).

30. Методы развития направлены на совершенствование физических и специальных качеств, укрепление здоровья и улучшение антропометрических показателей.

31. Основными методами развития физических качеств являются:

1) равномерный;

2) повторный;

3) переменный;

4) интервальный;

5) контрольный;

6) соревновательный.

32. Способами организации военнослужащих при выполнении физических упражнений являются:

1) индивидуальный;

2) групповой;

3) фронтальный;

4) круговой;

5) поточный.

33. Основными показателями объема физической нагрузки являются:

1) время, затраченное на выполнение физического упражнения;

2) метраж или километраж преодоления дистанции (в циклических и комбинированных физических упражнениях);

3) общий вес отягощений (в физических упражнениях с тяжестями);

4) суммарная прибавка частоты сердечных сокращений относительно исходного уровня.

34. При оценке интенсивности физической нагрузки по частоте сердечных сокращений используется следующая градация:

1) низкая – до 130 ударов в минуту;

2) средняя – 130-150 ударов в минуту;

3) высокая – 150-170 ударов в минуту;

4) максимальная – свыше 170 ударов в минуту.

Объем недельной физической нагрузки для военнослужащих ВС РК на занятиях по физической подготовке соответствует задачам и этапам обучения, уровню подготовленности, возрасту военнослужащих и определяется согласно приложению 4 к настоящим Правилам.

Величина физической нагрузки определяется характером воздействия на организм занимающихся, основываясь на схеме оценки внешних признаков утомления согласно приложению 5 к настоящим Правилам.

35. Методы воспитания направлены на формирование морально-психологических качеств у военнослужащих и повышение сплоченности воинских коллективов.

Глава 8. Формы физической подготовки

36. Формами проведения физической подготовки являются:

1) учебные занятия;

2) утренняя физическая зарядка;

3) спортивная работа;

4) физическая тренировка в процессе учебно-боевой деятельности;

5) самостоятельная физическая тренировка.

Параграф 1. Учебные занятия

37. Продолжительность учебного занятия составляет в воинских частях – 1-2 учебных часа (50-100 минут), в военных учебных заведениях – 1-2 учебных часа (40-80 минут).

38. Учебные занятия проводятся в виде теоретических и практических занятий.

39. Теоретические занятия направлены на овладение военнослужащими необходимыми знаниями, предусмотренными программой обучения, и проводятся в виде лекций и семинаров.

40. Практические занятия являются основным видом учебных занятий и подразделяются на учебно-тренировочные и методические. Практические занятия начинаются не ранее чем через 1 час после приема пищи.

41. Учебно-тренировочные занятия проводятся в составе, группы, взвода, экипажа, расчета, эскадрильи и состоят из трех частей:

1) подготовительной;

2) основной;

3) заключительной.

42. Подготовительная часть учебно-тренировочных занятий проводится 7-10 минут (10-15 минут при двух часовом занятии). В подготовительной части решаются задачи организации занимающихся и подготовки организма к предстоящим физическим нагрузкам.

43. Основная часть учебно-тренировочного занятия проводится 35-40 минут (65-75 минут при двух часовом занятии). В основной части решаются задачи овладения военно-прикладными двигательными навыками, их совершенствования, развития физических и специальных качеств, воспитания морально-психологических качеств, совершенствования боевой слаженности воинских подразделений, формирования умений действовать в сложных условиях. Содержание основной части занятия составляют упражнения, приемы и действия, предусмотренные настоящими Правилами.

44. Заключительная часть занятия проводится 3-5 минут (5-10 минут при двух часовом занятии). В заключительной части решаются задачи наведения порядка на учебных местах, приведение организма занимающихся в относительно спокойное состояние и подведение итогов занятия. Содержание заключительной части составляют ходьба и бег в медленном темпе, упражнения в глубоком дыхании и для расслабления мышц.

45. Учебно-тренировочные занятия проводятся комплексно и по разделам физической подготовки:

1) гимнастика и атлетическая подготовка;

2) рукопашный бой;

3) преодоление препятствий;

4) ускоренное передвижение и легкая атлетика;

5) лыжная подготовка;

6) военно-прикладное плавание;

7) спортивные и подвижные игры.

46. Учебно-тренировочные занятия по разделам физической подготовки проводятся по плану проведения учебно-тренировочного занятия по физической подготовке согласно приложению 6 к настоящим Правилам.

47. Комплексные занятия направлены на повышение общей и специальной физической подготовленности военнослужащих.

В содержание комплексных занятий включаются физические упражнения из двух и более разделов физической подготовки в различных сочетаниях.

48. Основная часть комплексных занятий организуется на трех и более учебных местах одновременно или с последовательным переходом подразделения с одного учебного места на другое. Конкретные варианты комплексирования упражнений определяются руководителями занятий в соответствии с периодами и задачами обучения, уровнем физической подготовленности военнослужащих и материальной обеспеченностью занятий.

49. Методические занятия подразделяются на учебно-методические, инструкторско-методические и показные.

50. Учебно-методические занятия направлены на формирование у военнослужащих навыков и умений, необходимых для качественной организации и проведения мероприятий по физической подготовке. Проводятся с курсантами учебных подразделений, магистрантами, курсантами и кадетами военных учебных заведений.

51. На подготовительную часть учебно-методического занятия отводится 5-15 минут. В подготовительной части ставятся задачи и объявляются учебные вопросы, проводится опрос теоретических знаний, осмотр формы одежды военнослужащих для занятия физической подготовкой и проведения методического задания.

52. Основная часть проводится в течение 35-40 минут (60-80 минут в двух часовом занятии). Основное содержание учебно-методического занятия составляет выполнение учебно-методического задания, которое осуществляется под контролем руководителя занятия.

53. На заключительную часть отводится 5-15 минут. В заключительной части подводятся итоги методической практики, оценивается уровень методической подготовленности обучаемых, дается задание на самостоятельную подготовку. Разбор качества выполнения методического задания осуществляют военнослужащие с последующим заключением руководителя занятия.

54. Инструкторско-методические занятия направлены на повышение знаний, совершенствование навыков и умений командиров подразделений (руководителей занятий) в организации и проведении занятий в различных формах физической подготовки. Продолжительность инструкторско-методических занятий 2 учебных часа.

55. На подготовительную часть инструкторско-методического занятия отводится 5-15 минут. В подготовительной части ставятся задачи, объявляются учебные вопросы, определяется готовность военнослужащих к занятию и проведению методического задания, из числа наиболее подготовленных военнослужащих назначаются руководители занятия.

56. Основная часть проводится в течение 70-80 минут. В основную часть включаются учебные вопросы, связанные с организацией и методикой проведения отдельных частей форм физической подготовки, с методикой обучения упражнениям, приемам и действиям.

57. На заключительную часть отводится 5-10 минут. В заключительной части подводятся итоги методической практики, оценивается уровень теоретической и методической подготовленности обучаемых, дается задание на самостоятельную работу.

58. В воинских частях инструкторско-методические занятия с командирами подразделений (руководителями занятий) проводятся перед изучением новой, наиболее сложной темы обучения, а также в ходе подготовительного периода, при проведении методических сборов под руководством командира части.

59. Показные занятия направлены на демонстрацию образцовой организации и методики проведения различных форм физической подготовки, выработку у командиров единого подхода к применению эффективных средств и методов физической подготовки военнослужащих.

К проведению показных занятий привлекаются штатные подразделения. Руководителем показного занятия является:

1) в воинской части – специалист физической подготовки;

2) в военно-учебном заведении – начальник (заместитель) кафедры физической подготовки.

60. В целях повышения устойчивости организма военнослужащих к действиям в особых условиях проводятся занятия со специальной направленностью.

61. В летнее время в первые 1-1,5 месяца службы занятия проводятся при температуре до +35 градусов по Цельсию. Через каждые 5-7 минут (а при необходимости – через другие интервалы времени по решению руководителя занятий) непрерывной физической тренировки предусматриваются перерывы для отдыха продолжительностью 2-3 минуты. В последующем занятия проводятся при более высокой температуре и с большей интенсивностью. При этом продолжительность непрерывной физической тренировки увеличивается до 15-20 минут.

62. За 1-1,5 месяца до выхода личного состава в горную местность занятия направлены на повышение устойчивости организма к кислородному голоданию и на формирование навыков в преодолении препятствий. В содержание занятий преимущественно включаются:

1) бег на средние и длинные дистанции в противогазе, марш-броски;

2) выполнение упражнений на единой, специальной и горной полосах препятствий;

3) спортивные и подвижные игры.

63. В условиях низких температур занятия на открытом воздухе проводятся при температуре не ниже – 20 градусов по Цельсию. При более низкой температуре допускается комбинированное проведение занятий: подготовительная часть – на открытом воздухе, основная и заключительная – в помещении (при этом лыжная подготовка заменяется другим разделом).

64. При проведении занятий применяются профилактические меры по предупреждению обморожения. Занятия проводятся в защищенных от сильного ветра местах, устанавливается соответствующая форма одежды, обеспечивается взаимное наблюдение между военнослужащими.

Параграф 2. Утренняя физическая зарядка

65. УФЗ является элементом распорядка дня, начинается через 10 минут после подъема и проводится ежедневно, кроме выходных и праздничных дней. Продолжительность УФЗ составляет 30 минут в зимнем периоде обучения и 40 минут в летнем периоде обучения.

66. Варианты УФЗ приведены в приложении 7 к настоящим Правилам.

Военнослужащие, проходящие воинскую службу по призыву, курсанты и кадеты военно-учебных заведений занимаются УФЗ в составе подразделения под руководством сержанта подразделения – инструктора по боевой и физической подготовке.

67. Военнослужащие, проходящие воинскую службу по призыву, курсанты и кадеты военно-учебных заведений, имеющие первый спортивный разряд и выше, входящие в состав сборных команд, с разрешения командира воинской части (начальника учреждения), занимаются УФЗ самостоятельно.

68. В зимних условиях при низкой температуре УФЗ проводится в быстром темпе в виде чередования ходьбы и бега в сочетании с общеразвивающими и специальными упражнениями.

При проведении УФЗ в помещении выполняются общеразвивающие упражнения на тренажерах, с гантелями, гирями и комплексы вольных упражнений. УФЗ заканчивается бегом и ходьбой на месте. Места для проведения зарядки закрепляются за подразделениями.

Дистанции для ходьбы и бега размечаются указателями.

Контроль над проведением УФЗ осуществляется ежедневно дежурным по воинской части и учреждению и периодически – командирами (начальниками), специалистами физической подготовки и спорта, военно-медицинской службы.

69. Военнослужащие, проходящие воинскую службу по контракту на должностях рядового, сержантского и офицерского составов УФЗ занимаются во время лагерных сборов, курсовой подготовки, полевого выхода и учебно-тренировочных сборов.

Сноска. Пункт 69 – в редакции приказа Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

70. УФЗ проводится в спортивной или военной форме одежды.

Параграф 3. Физическая тренировка в процессе учебно-боевой деятельности

71. Физическая тренировка в процессе учебно-боевой деятельности организуется с учетом решаемых учебных и боевых задач и включает физические упражнения в условиях боевых дежурств, попутную физическую тренировку, физические упражнения при передвижении войск транспортными средствами.

72. Физические упражнения на боевом дежурстве организуются и проводятся с учетом выполняемых задач.

73. Попутная физическая тренировка направлена на повышение уровня физической подготовленности, совершенствование военно-прикладных навыков и полевой выучки военнослужащих. Попутная физическая тренировка организуется и проводится при передвижениях подразделений к местам занятий и обратно, а также в ходе практических занятий по другим предметам обучения.

Средствами попутной физической тренировки являются специальные приемы и действия, предусмотренные темой проводимого занятия по боевой подготовке.

74. Физические упражнения при передвижении войск транспортными средствами выполняются в целях сохранения достигнутого уровня физической тренированности и обеспечения постоянной готовности к боевым действиям. При длительном передвижении войск железнодорожным транспортом физические упражнения выполняются во время продолжительных остановок. Во время безостановочного движения воинского эшелона физические упражнения выполняются в вагонах через каждые 3-4 часа.

При длительном передвижении войск в боевых и транспортных машинах физические упражнения выполняются во время остановки, не выходя из машин или после высадки из них.

При нахождении в боевой технике военнослужащие выполняют физические упражнения на своих местах.

После высадки из транспортных средств физические упражнения выполняются с разрешения старшего колонны, который определяет порядок, время и место проведения занятий. Используется бег по пересеченной местности, общеразвивающие упражнения или подвижные игры.

Параграф 4. Спортивная работа

75. Спортивная работа в воинской части и учреждении включает массовый спорт и подготовку сборных команд по военно-прикладным видам спорта. Основными видами спортивной работы являются:

1) учебно-тренировочные занятия по видам спорта;

2) спортивные и военно-спортивные соревнования;

3) спортивные праздники;

4) работа по ВСК.

76. Учебно-тренировочные занятия по видам спорта составляют основу учебно-тренировочных сборов, направленные на подготовку сборных команд к различным соревнованиям. Организуются в спортивных секциях под руководством тренера (нештатного тренера).

77. Спортивные и военно-спортивные соревнования проводятся в виде состязания среди военнослужащих или сборных команд по военно-прикладным и спортивным видам спорта (спортивным дисциплинам) в целях выявления лучшего участника (команды) состязания, проводимого по утвержденному его организатором положению.

78. Спортивные праздники проводятся в виде мероприятий с массовым привлечением военнослужащих, гражданского персонала и членов их семей с применением показательных выступлений, комплексных и легкоатлетических эстафет, забегов, игр, приуроченных к знаменательному событию.

79. Для организации и проведения спортивной работы с личным составом в органах военного управления (военных учебных заведениях) приказом командира (начальника) организуется спортивный актив из числа военнослужащих.

80. По решению командира (начальника) военнослужащим допускается выступать за команды городских, областных, общественных спортивных организаций, ведомств и принимать участие в соревнованиях, проводимых перечисленными организациями и ведомствами.

81. Работа по упражнениям ВСК проводится под руководством командиров и сержантов подразделений согласно приложению 8 к настоящим Правилам.

К выполнению упражнений ВСК привлекаются все военнослужащие ВС РК, кроме военнослужащих мужчин седьмой, восьмой возрастных групп и военнослужащих-женщин пятой, шестой, седьмой возрастных групп. Допускается выполнение упражнений ВСК военнослужащим вышеуказанных возрастных групп в соответствии с нормативами младших возрастных групп.

Выполнение упражнений ВСК осуществляется в течение одного года. Присвоение степеней ВСК выполняется по итогам учебного года:

1) второй степени – если половина и более нормативов выполнено не менее чем на 60 баллов, а остальные не менее 40 баллов, средний балл за выполнение всех нормативов не менее 60 баллов;

2) первой степени – если все нормативы выполнены не менее чем на 60 баллов, средний балл за выполнение всех нормативов не менее 70 баллов;

"ҮЗДІК" – если все нормативы выполнены не менее чем на 60 баллов, средний балл за выполнение всех нормативов не менее 80 баллов.

Подтверждение выполнения упражнений и требований ВСК осуществляется 1 раз в 2 года. Выполнение упражнений и требований ВСК учитывается в процессе контрольных занятий, проверок и в ходе соревнований на первенство роты (отдельного взвода) и выше.

82. Выполнение упражнений ВСК оценивают проверяющие из числа сержантов рот и выше, а также судейские бригады. Результаты отражаются в специальной ведомости учета выполнения упражнений ВСК согласно приложению 9 к настоящим Правилам.

Учет баллов ведется в соответствии с приказом Министра обороны Республики Казахстан от 5 мая 2014 года № 195 "Об утверждении нормативов по физической подготовке в Вооруженных Силах Республики Казахстан" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 9518), (далее – нормативы). Средний балл определяется путем сложения полученных за все выполненные упражнения баллов, с последующим делением на количество выполненных упражнений.

Параграф 5. Самостоятельная физическая тренировка

83. Самостоятельной физической тренировкой военнослужащие занимаются индивидуально, пользуясь методическими рекомендациями специалиста физической подготовки и спорта, медицинской службы.

В целях самоконтроля тренированности, занимающиеся используют упражнения, указанные для соответствующей возрастной группы в Правилах и другие спортивные упражнения.

Глава 9. Разделы физической подготовки

Параграф 1. Гимнастика и атлетическая подготовка

84. Занятия по гимнастике и атлетической подготовке направлены на развитие ловкости, силы и силовой выносливости, устойчивости к укачиванию и перегрузкам, пространственной ориентировки, прикладных двигательных навыков, воспитание смелости и решительности, совершенствование строевой выправки.

85. Занятия проводятся на гимнастических площадках, городках, в спортивных залах и специально оборудованных помещениях, на тренажерных комплексах, на местности.

86. В подготовительную часть включаются:

1) построение и проверка наличия личного состава;

2) доведение темы, вопросов, задач, мер безопасности;

3) строевые приемы;

4) упражнения на внимание;

5) упражнения в ходьбе и беге;

6) общеразвивающие упражнения на месте, в том числе упражнения для совершенствования положений "наскок" и "соскок";

7) упражнения в паре;

8) специальные упражнения и упражнения в прыжках.

Общеразвивающие упражнения в подготовительной части выполняются на гимнастической стенке, с гимнастической скамейкой, мячом, гимнастической палкой, гантелями, а также под музыку.

87. В содержание основной части занятий по гимнастике и атлетической подготовке включаются упражнения согласно приложению 10 к настоящим Правилам.

Для летного состава и курсантов военных учебных заведений, осуществляющих подготовку по летным специальностям, включаются упражнения на специальных снарядах:

1) лопинге;

2) стационарном и подвижном гимнастических колесах;

3) батуте.

Военнослужащие-женщины в основной части занятия выполняют комплексы ритмической гимнастики в сочетании с упражнениями на тренажерах.

88. Предупреждение травматизма обеспечивается:

1) помощью и страховкой при выполнении прыжков и упражнений на снарядах;

2) проверкой технического состояния снарядов (растяжек, карабинов, спортивных устройств);

3) проверкой надежности крепления рук и ног при выполнении упражнений на специальных снарядах.

Параграф 2. Рукопашный бой

89. Занятия по рукопашному бою направлены на формирование навыков, необходимых для уничтожения, выведения из строя или пленения противника, самозащиты от его нападения, а также на воспитание смелости, решительности и уверенности в собственных силах.

90. Занятия по рукопашному бою проводятся в военной и спортивной форме одежды, проверка по упражнениям рукопашного боя только в военной форме одежды.

91. Подготовительная часть занятия проводится с оружием и без него. При проведении подготовительной части с оружием включаются строевые приемы, ходьба и бег в различном темпе, перебежки, переползания, выполнение приемов изготовки к бою и стрельбы навскидку, действия по внезапным сигналам и командам, приемы рукопашного боя с оружием, комплекс приемов рукопашного боя на 8 счетов с оружием.

В подготовительную часть, проводимую без оружия, включаются ходьба и бег в различном темпе, специальные упражнения в передвижениях, упражнения вдвоем, удары рукой и ногой, приемы самостраховки, простейшие единоборства, приемы рукопашного боя без оружия, действия по внезапным сигналам и командам, комплекс приемов рукопашного боя на 8 счетов без оружия.

92. В содержание основной части занятий по рукопашному бою включаются упражнения согласно приложению 11 к настоящим Правилам.

93. Разучивание изготовок к бою, передвижений, приемов самостраховки, ударов рукой и ногой, приемов нападения с оружием осуществляется на первых занятиях. В дальнейшем включаются в содержание всех последующих занятий.

94. В конце основной части занятия проводятся комплексная тренировка или учебные схватки.

95. В содержание комплексной тренировки включаются передвижения, преодоление препятствий в сочетании с поражением мишеней штыком и выполнением других приемов рукопашного боя.

96. Предупреждение травматизма на занятиях по рукопашному бою обеспечивается:

1) соблюдением установленной последовательности выполнения приемов, действий и упражнений, оптимальных интервалов и дистанций между занимающимися при выполнении приемов боя с оружием;

2) правильным применением приемов страховки и самостраховки (кувырок через плечо, падение вперед, назад, на бок);

3) применением ножей (штыков) с надетыми на них ножнами или макетов ножей, пехотных лопат, автоматов;

4) проведением приемов и бросков с поддержкой партнера за руку и выполнением их от середины ковра (ямы с песком) к краю;

5) плавным проведением болевых приемов, удушения и обезоруживания, без применения большой силы (по сигналу партнера голосом "ЕСТЬ" немедленно прекращать выполнение приема);

6) соблюдением мер безопасности при применении имитационных средств.

Удары при выполнении приемов с партнером при отсутствии защитных средств обозначаются.

Параграф 3. Преодоление препятствий

97. Занятия по преодолению препятствий направлены на формирование и совершенствование навыков в преодолении естественных (искусственных) препятствий, выполнение специальных приемов и действий, развитие быстроты и скоростно-силовой выносливости, совершенствование навыков в коллективных действиях на фоне больших физических нагрузок, воспитание уверенности в своих силах, смелости, решительности.

Занятия по преодолению препятствий проводятся на местности, оборудованной отдельными естественными (искусственными) препятствиями и на специально построенных полосах препятствий в военной форме одежды.

98. Подготовительная часть занятия проводится с оружием и без оружия. В подготовительную часть включаются строевые приемы, ходьба и бег различными способами, перебежки, переползания, действия по внезапно подаваемым сигналам и командам ("К бою", "В укрытие", "Воздух"), бег на 150-200 метров с попутным преодолением несложных препятствий, общеразвивающие и прыжковые упражнения.

99. В содержание основной части занятий по преодолению препятствий включаются упражнения согласно приложению 12 к настоящим Правилам.

В каждое занятие включаются комплексная тренировка в выполнении контрольного упражнения в сочетании с бегом до 6000 метров и другие комплексные упражнения.

100. Предупреждение травматизма на занятиях по преодолению препятствий, обеспечивается:

1) вскапыванием и засыпанием опилками (песком) мест приземления при прыжках с высоких препятствий;

2) увеличением интервалов и дистанций при проведении занятий с оружием, а также в темное время суток;

3) выполнением метания гранат в сторону от направления бега;

4) очисткой от льда и снега мест отталкивания и приземления.

Параграф 4. Ускоренное передвижение и легкая атлетика

101. Занятия по ускоренному передвижению направлены на развитие выносливости, быстроты, скоростно-силовых качеств, совершенствование навыков в ходьбе, беге по ровной и пересеченной местности, прыжках и метаниях, слаженности действий в составе подразделений, воспитание волевых качеств.

102. Занятия по ускоренному передвижению проводятся в составе подразделения на стадионе, ровной площадке (спортивном зале), а также на пересеченной местности по дороге и вне дорог.

103. Подготовительная часть включает построение, проверку личного состава, доведение темы (вопросов, задач) и мер безопасности, строевые приемы, ходьбу и медленный бег, общеразвивающие упражнения в движении и на месте, специальные беговые и прыжковые упражнения, бег с ускорением.

104. В содержание основной части занятий по ускоренному передвижению включаются упражнения согласно приложению 13 к настоящим Правилам.

105. В заключительную часть включаются медленный бег и ходьба, упражнения для растягивания и расслабления мышц ног и туловища, подведение итогов занятия.

106. Предупреждение травматизма на занятиях обеспечивается:

1) тщательной разминкой, особенно в холодную погоду;

2) доступностью упражнений и соответствующей их дозировке, с учетом уровня подготовленности военнослужащих на всех этапах обучения;

3) содержанием в порядке мест для занятий и инвентаря;

4) точным выполнением обучаемыми указаний руководителя занятия;

5) тщательной подгонкой обуви, обмундирования, снаряжения и оружия.

Параграф 5. Лыжная подготовка

107. Занятия по лыжной подготовке направлены на формирование и совершенствование навыков в передвижении с лыжами и на лыжах, развитие выносливости, воспитание волевых качеств, закаливание организма.

Занятия проводятся в составе подразделения продолжительностью 2 учебных часа.

108. Подготовительная часть включает:

1) проверку состояния лыжного инвентаря и формы одежды;

2) выполнение строевых приемов с лыжами и на лыжах;

3) передвижение к месту проведения основной части занятия.

109. В содержание основной части занятий по лыжной подготовке включаются упражнения согласно приложению 14 к настоящим Правилам.

110. Тренировка в передвижении на лыжах включается в каждое занятие и проводится в течение 30-70 минут, вначале без оружия и снаряжения на слабо пересеченной местности, в дальнейшем с оружием и снаряжением на местности с более сложным рельефом, при температуре не ниже –20 градусов по Цельсию.

111. Заключительная часть занятия включает подведение итогов, определения заданий для самостоятельной работы и передвижение к месту расположения.

112. Предупреждение травматизма на занятиях по лыжной подготовке обеспечивается:

1) проверкой подгонки креплений к обуви, обмундирования, снаряжения и оружия;

2) учетом величины физической нагрузки на занятиях и своевременным ее снижением;

3) разучиванием приемов горнолыжной техники на склонах, свободных от деревьев, кустов, пней, камней, ям, канав и других препятствий;

4) точным указанием направления движения и дистанции между военнослужащими на подъемах, спусках, торможениях и поворотах, а также места построения после выполнения упражнения;

5) наблюдением за обучаемыми, их взаимонаблюдением;

6) оказанием немедленной помощи при появлении признаков обморожения.

Параграф 6. Военно-прикладное плавание

113. Занятия по военно-прикладному плаванию направлены на формирование навыков в военно-прикладном плавании, воспитание выдержки и самообладания при нахождении в воде, развитие общей выносливости и закаливание организма.

114. В содержание основной части занятий по военно-прикладному плаванию включаются упражнения согласно приложению 15 к настоящим Правилам.

Занятия по военно-прикладному плаванию проводятся на специально оборудованных водоемах и водных станциях при температуре воды не ниже +17 градусов по Цельсию, а также в закрытых и открытых бассейнах.

115. На первом занятии по военно-прикладному плаванию командиры подразделений проверяют военнослужащих в умении плавать и делят личный состав на две группы:

1) первая группа – не умеющие плавать и слабо плавающие;

2) вторая группа – пловцы, уверенно плавающие одним из способов и проплывающие не менее 200 метров.

116. Обучение военно-прикладному плаванию проводится вначале на суше, а затем в воде.

117. Обучение нырянию в длину проводится только со страховочным концом. Не допускается ныряние в местах с неисследованным дном и вблизи плотов, барж, представляющих опасность при нырянии.

118. Плавание в обмундировании с оружием проводится как в индивидуальных спасательных средствах (спасательные жилеты, нагрудники, пояса), так и с поплавками из предметов обмундирования, снаряжения, подручного материала и без поддерживающих средств.

119. Обучение гребле и управлению шлюпкой на веслах производится после того, как обучаемые изучат устройство, вооружение и снабжение шлюпки, а также нормы ее эксплуатации в различных условиях плавания.

Параграф 7. Спортивные и подвижные игры

120. Занятия по спортивным и подвижным играм направлены на развитие быстроты, ловкости, общей и скоростной выносливости, пространственной ориентировки, формирование навыков в коллективных действиях, воспитание настойчивости, решительности, инициативы и находчивости, поддержание умственной и физической работоспособности, снятие эмоционального напряжения после тяжелых условий учебно-боевой деятельности.

121. В подготовительную часть занятия включаются строевые приемы, ходьба, бег различными способами, упражнения в передвижениях игрока, общеразвивающие упражнения, простейшие упражнения с мячами, подвижные игры и эстафеты.

122. В содержание основной части занятия по спортивным и подвижным играм включаются упражнения по технике и тактике баскетбола, волейбола, гандбола, футбола (мини-футбола).

123. В заключительную часть включаются медленный бег и ходьба, упражнения для растягивания и расслабления мышц ног и туловища, подведение итогов занятия.

Раздел 4. Физическая подготовка военнослужащих, проходящих воинскую службу по контракту на должностях рядового, сержантского и офицерского составов, а также военнослужащих-женщин

Сноска. Заголовок раздела 4 – в редакции приказа Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 10. Физическая подготовка военнослужащих, проходящих воинскую службу по контракту на должностях рядового, сержантского и офицерского составов

Сноска. Заголовок главы 10 – в редакции приказа Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

124. Физическая подготовка военнослужащих направлена на поддержание физической подготовленности, укрепление здоровья, закаливание, совершенствование умений в руководстве физической подготовкой, ее организации и проведении.

Дни и время проведения учебных занятий, состав групп, руководители и порядок организации физической подготовки определяются приказом командира воинской части (начальника учреждения).

125. Для военнослужащих, проходящих воинскую службу по контракту на должностях рядового, сержантского и офицерского составов от пятой возрастной группы и старше продолжительность подготовительной части занятия увеличивается до 15 минут, заключительной – 10 минут. В процессе занятий ограничивается применение упражнений, требующих большой физической силы и статических напряжений, с резкими наклонами, а так же вызывающих длительную задержку дыхания и натуживание.

Сноска. Пункт 125 – в редакции приказа Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

126. Кроме учебных занятий по физической подготовке военнослужащие, проходящие воинскую службу по контракту на должностях рядового, сержантского и офицерского составов принимают участие в спортивной работе и самостоятельной физической тренировке.

Сноска. Пункт 126 – в редакции приказа Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

127. При организации спортивной работы планируется проведение соревнований среди разных возрастных групп и их участие в соревнованиях, проводимых для всего личного состава.

128. Для военнослужащих, проходящих воинскую службу по контракту на должностях рядового, сержантского и офицерского составов штабов в распорядке дня предусматриваются физкультурные паузы длительностью 10 минут.

Самостоятельной физической тренировкой военнослужащие, проходящие воинскую службу по контракту на должностях рядового, сержантского и офицерского составов занимаются в служебное и внеслужебное время. С военнослужащими, проходящими воинскую службу по контракту на должностях составов солдат (матросов), сержантов (старшин), офицеров, занимающимися самостоятельно, начальник физической подготовки и спорта, медицинской службы периодически проводит инструктажи по содержанию и методике занятий.

Сноска. Пункт 128 – в редакции приказа Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 11. Физическая подготовка военнослужащих-женщин

129. Физическая подготовка военнослужащих-женщин направлена на повышение общефизической подготовленности, укрепление здоровья, проводится с учетом характера служебной деятельности и особенностей женского организма.

130. В процессе занятий широко используются упражнения на гибкость и расслабление из спортивной, художественной и ритмической гимнастики.

131. Физическая нагрузка на занятиях с военнослужащими-женщинами регулируется с учетом их возраста и уровня физической подготовленности.

132. В процессе дежурства и при выполнении малоподвижной работы в течение служебного дня выполняются комплексы физических упражнений (общеразвивающие упражнения, комплексы вольных упражнений) продолжительностью 5-10 минут.

133. С установления врачом (акушером-гинекологом) беременности предоставляется освобождение от физической подготовки.

Занятия физической подготовкой военнослужащих-женщин во время менструального цикла решаются индивидуально по справке начальника медицинской службы.

Раздел 5. Особенности физической подготовки в военном учебном заведении

134. Физическая подготовка в военном учебном заведении организуется с военнослужащими переменного и постоянного состава.

Физическая подготовка магистрантов, курсантов и кадетов военных учебных заведений является общевоенной дисциплиной. Наряду с решением общих и специальных задач физическая подготовка направлена на овладение теоретическими знаниями, организаторско-методическими умениями в руководстве физической подготовкой военнослужащих, ее организации и проведении.

135. Организацию и проведение физической подготовки переменного состава в военных учебных заведениях осуществляет учебно-методическое управление (отдел) и кафедра (цикл) физической подготовки и спорта.

Оценка за учебное занятие выставляется с учетом усвоения учащимися теоретического и методического материала, при условии практического выполнения упражнения:

1) "отлично" – не менее 60 баллов;

2) "хорошо" – не менее 40 баллов;

3) "удовлетворительно" – не менее 20 баллов.

136. Курсанты и кадеты военных учебных заведений овладевают:

1) на первом курсе – объемом физических упражнений для военнослужащих, проходящих воинскую службу по призыву, теоретическими положениями и организаторско-методическими умениями проведения физической подготовки в роли командира отделения;

2) на втором курсе – установленным программой объемом физических упражнений, теоретическими положениями и организаторско-методическими умениями проведения физической подготовки в роли командира взвода (для курсантов) и сержанта взвода (для кадетов);

3) на третьем и старших курсах (только для курсантов) – всем объемом физических упражнений, теоретическими положениями и организаторско-методическими умениями в проведении физической подготовки в роли командира роты.

137. В период войсковой практики курсанты и кадеты выполняют задания по организации и проведению форм физической подготовки с личным составом.

138. Магистранты, курсанты и кадеты военных учебных заведений, находящиеся на амбулаторном лечении и освобожденные от физических нагрузок привлекаются на занятия для получения методической практики.

Магистранты, курсанты и кадеты, не овладевшие предусмотренными программой физическими упражнениями на учебных занятиях, допускаются к экзаменам и зачетам (рубежному контролю) после их освоения в свободное от занятий время и в часы самостоятельной подготовки.

Магистранты, курсанты и кадеты, освобожденные от занятий по физической подготовке, проходят проверку по контрольным упражнениям после окончания амбулаторного лечения.

139. В военных учебных заведениях по окончании каждого семестра обучения проводятся экзамен по физической подготовке. На экзаменах, начиная со второго семестра обучения у магистрантов, курсантов и кадетов дополнительно проверяется теоретическая и организаторско-методическая подготовленность.

Раздел 6. Особенности физической подготовки военнослужащих перед развертыванием и в ходе нахождения в районе миротворческой операции.

Глава 12. Особенности физической подготовки военнослужащих перед развертыванием миротворческой операции

140. Физическая подготовка военнослужащих перед развертыванием миротворческой операции проводится в пунктах постоянной дислокации войск, в учебном центре и в полевых условиях.

141. Особенностями физической подготовки военнослужащих перед развертыванием миротворческой операции являются:

1) направленность физической подготовки на повышение адаптационных возможностей организма военнослужащих к климатогеографическим условиям района ведения миротворческой операции;

2) совершенствование навыков ускоренного передвижения, преодоления препятствий, рукопашного боя, метания гранат, преодоления водных преград;

3) выполнение специальных приемов и действий в составе подразделений, в экипировке с оружием на фоне больших физических нагрузок;

4) формирование смелости и психологической устойчивости путем моделирования боевой обстановки при выполнении физических упражнений.

142. Физическая подготовка перед развертыванием миротворческой операции проводится в виде учебных занятий. Также проводится попутная физическая тренировка в процессе занятий по тактической, огневой, тактико-специальной и инженерной подготовке с применением специальных приемов и действий, предусмотренных темой проводимых занятий, УФЗ и спортивная работа.

143. Учебные занятия направлены:

1) на совершенствование индивидуальных физических качеств и военно-прикладных навыков военнослужащих в экипировке и с оружием;

2) формирование навыков в коллективных действиях при выполнении упражнений в составе подразделений.

144. Утренняя физическая зарядка направлена на совершенствование силы мышц плечевого пояса, туловища и статической выносливости, а также на совершенствование навыков рукопашного боя.

145. Содержание спортивной работы составляют соревнования по бегу на короткие дистанции в экипировке (100 и 400 метров), марш-броски, рукопашный бой, метание гранат, военизированные эстафеты.

Соревнования по рукопашному бою проводятся в виде рукопашных схваток, боксерских боев.

146. В конце периода подготовки проводится комплексное упражнение для контрольных занятий, согласно приложению 16 к настоящим Правилам.

Глава 13. Особенности физической подготовки военнослужащих при нахождении в районе миротворческой операции

147. Физическая подготовка военнослужащих при нахождении в районе миротворческой операции направлена на поддержание их физической готовности к выполнению боевых задач, психологическую реабилитацию и проводится с учетом условий обстановки и обеспечения безопасности военнослужащих.

148. Основной формой физической подготовки при нахождении в районе миротворческой операции является самостоятельная физическая тренировка.

В содержание самостоятельной физической тренировки включаются бег на 1-3 километра, бег с умеренной или низкой интенсивностью, приемы рукопашного боя, силовые упражнения с подручными средствами, комплексы вольных упражнений, элементы преодоления естественных или искусственных препятствий, спортивные игры.

Раздел 7. Определение уровня физической подготовки

Глава 14. Определение уровня физической подготовленности военнослужащих

149. В течение учебного года у каждого военнослужащего определяется уровень физической подготовленности по упражнениям программы обучения. Военнослужащий, не прибывший для определения уровня физической подготовленности без уважительной причины, оценивается – "неудовлетворительно".

Определение уровня физической подготовленности осуществляется:

1) в течение первых двух недель службы военнослужащих, проходящих воинскую службу по призыву, прибывших в воинскую часть на ее пополнение;

2) перед подписанием гражданами контракта о прохождении воинской службы;

3) в период вступительных экзаменов кандидатов при поступлении в военные учебные заведения Министерства обороны Республики Казахстан;

4) ежемесячно у военнослужащих, проходящих воинскую службу по контракту на должностях рядового, сержантского, офицерского составов, военнослужащих-женщин и военнослужащих, проходящих воинскую службу по призыву;

5) в военных учебных заведениях во время текущего контроля, в ходе промежуточной и итоговой аттестации;

6) в ходе инспекторских, итоговых и контрольных проверок.

Сноска. Пункт 149 – в редакции приказа Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

150. На контрольных занятиях, при инспектировании и комплексных (частных) проверках уровень физической подготовленности военнослужащих определяется по трем-четырем упражнениям, магистрантам, курсантам и кадетам военных учебных заведений на экзаменах (рубежных и итоговых контролях) – по четырем-пяти упражнениям, согласно нормативам, характеризующим различные физические качества и навыки. Уровень развития каждого качества и навыка определяется не более чем по одному упражнению.

Уровень физической подготовленности военнослужащих-женщин третьей возрастной группы и старше, военнослужащих-мужчин шестой, седьмой и восьмой возрастных групп определяется по двум упражнениям.

Военнослужащие-женщины при выходе из отпуска по уходу за ребенком до достижения им возраста трех лет привлекаются к определению уровня физической подготовленности и включаются в списочный состав после шести месяцев службы. По рапорту военнослужащие-женщины привлекаются к определению уровня физической подготовленности до достижения указанного срока.

Военнослужащие, задействованные при несении службы в суточном наряде, боевом дежурстве и иных дежурных подразделениях (силах) к определению уровня физической подготовленности не привлекаются. Им определяется отдельный день.

151. Количество, наименование упражнений и форма одежды (за исключением выполнения физических упражнений, для которых предусмотрена только военная форма) для определения уровня физической подготовленности определяется проверяющим.

152. Все назначенные для определения уровня физической подготовленности упражнения выполняются личным составом подразделения в течение одного дня. Бег на 3000 метров, 5000 метров, марш-бросок, лыжная гонка, марш на лыжах и упражнения в составе подразделения, по решению проверяющего выполняются в другой день.

153. Для выполнения упражнения предоставляется одна попытка. В отдельных случаях (при срыве, падении) проверяющий допускает военнослужащего к выполнению упражнения повторно.

Выполнение упражнений с целью улучшения полученной оценки не допускается.

154. В ходе определения уровня физической подготовленности, упражнения выполняются в такой последовательности:

1) упражнения на ловкость;

2) упражнения на быстроту;

3) силовые упражнения;

4) приемы рукопашного боя;

5) упражнения на выносливость;

6) преодоление препятствий;

7) плавание;

8) упражнения в составе подразделения.

При необходимости, проверяющий самостоятельно определяет последовательность выполнения упражнений.

155. Физическая подготовленность военнослужащего, не выполнившего одно из назначенных упражнений без уважительной причины, оценивается на "неудовлетворительно". При невозможности выполнить упражнение из-за болезни или травмы, проверяющий назначает упражнение того же качества для замены.

При освобождении военнослужащего от выполнения упражнения на выносливость его физическая подготовленность оценивается не выше – "удовлетворительно" при получении оценки "отлично" по другим физическим упражнениям. В случае невыполнения указанных условий уровень физической подготовленности военнослужащего оценивается на "неудовлетворительно".

156. Определение уровня физической подготовленности военнослужащих по плаванию проводится при температуре воды не ниже +17 градусов по Цельсию, по ускоренному передвижению, по лыжным гонкам и маршу на лыжах – при температуре воздуха не ниже –20 градусов по Цельсию, при ветре 5-10 метров в секунду – не ниже –15 градусов по Цельсию, при ветре 10-15 метров в секунду – не ниже –10 градусов по Цельсию, по другим упражнениям – не ниже –20 градусов по Цельсию, не выше +35 градусов по Цельсию.

157. Уровень выполнения упражнений определяется в соответствии с нормативами. При отсутствии нормативов, имеющих численное выражение, уровень определяется:

1) "отлично" – если упражнение выполнено согласно описанию, без ошибок, легко и уверенно, допущены незначительные ошибки при приземлении;

2) "хорошо" – если упражнение выполнено согласно описанию, уверенно, но были допущены незначительные ошибки (недостаточная амплитуда, небольшое сгибание и разведение ног, небольшое сгибание рук при подъемах, выполнение силового элемента незначительным махом или махового элемента с незначительным дожимом, добавление лишних махов, касание снаряда без потери темпа, неустойчивое приземление);

3) "удовлетворительно" – если упражнение выполнено согласно описанию, но были допущены значительные ошибки (выполнение махового элемента со значительным дожимом, сделана остановка там, где требуется слитное выполнение упражнения, падение или опора руками о землю после приземления);

4) "неудовлетворительно" – если упражнение не выполнено или искажено (пропуск элемента, падение со снаряда, в опорных прыжках – толчок одной ногой или перебор руками).

158. При определении уровня подготовленности военнослужащих по рукопашному бою в объеме начального комплекса рукопашного боя (РБ-Н), базового (РБ-1) и специальных (РБ-2, РБ-3) комплексов военнослужащий последовательно выполняет 5 назначенных приемов. При определении уровня подготовленности по комплексам РБ-1 и РБ-2 один из приемов заменяется комплексом приемов на 8 счетов с оружием или без оружия.

159. Выполнение отдельных приемов, а также комплексов приемов на 8 счетов с оружием и без оружия определяется:

1) "отлично" – если прием выполнен согласно описанию, быстро и уверенно;

2) "хорошо" – если прием, выполнен согласно описанию, но недостаточно быстро и уверенно;

3) "удовлетворительно"– если прием выполнен согласно описанию, но медленно и с нарушением слитности движения или допущена потеря равновесия, но конечная цель достигнута;

4) "неудовлетворительно"– если прием не выполнен или выполнен не в соответствии с описанием.

Дополнительно при определении уровня подготовленности военнослужащих по комплексам приемов на 8 счетов с оружием и без оружия учитывается время выполнения:

1) "отлично" – не более 7 секунд (8 секунд – с автоматом);

2) "хорошо" – не более 8 секунд (9 секунд – с автоматом);

3) "удовлетворительно" – не более 9 секунд (10 секунд – с автоматом);

4) "неудовлетворительно" – более 9 секунд (10 секунд – с автоматом).

160. Общий уровень подготовленности военнослужащих по рукопашному бою слагается из отдельных приемов, входящих в различные группы комплексов РБ-Н, РБ-1, РБ-2 (приемы боя с оружием, приемы боя рукой и ногой, приемы освобождения от захватов противником, приемы обезоруживания противника, болевые приемы и удушения, броски, специальные приемы) и определяется:

1) "отлично" – если более половины оценок отлично, а остальные не ниже хорошо;

2) "хорошо" – если более половины оценок хорошо, а остальные не ниже удовлетворительно;

3) "удовлетворительно" – если половина и более оценок удовлетворительно, при отсутствии неудовлетворительных, или если по одному приему оценка неудовлетворительно, при наличии не менее одной оценки не ниже хорошо;

4) "неудовлетворительно" – если получено более одной неудовлетворительной оценки.

161. При определении уровня подготовленности "боевой ситуации" военнослужащий выполняет одно из следующих действий: защитно-ответные действия, обезоруживание противника (не зная характера его атакующих действий и вида применяемого оружия), освобождение от захвата, специальные приемы, болевые приемы (броски) сразу после команды проверяющего.

Предварительно военнослужащий становится спиной к "противнику" на расстоянии 2 метра от него и после сигнала о своей готовности по команде проверяющего: "ВПЕРЕД" прыжком поворачивается к нападающему, принимает изготовку к бою и выполняет прием (действие). Без поворота выполняются освобождения от захвата сзади или обезоруживание при угрозе оружием в упор сзади и при конвоировании.

Для выполнения бросков и болевых приемов проверяющий вначале называет прием, затем командует: "ВПЕРЕД", после чего военнослужащий поворачивается, сближается с ассистентом и выполняет прием.

Выполнение приема (действия) в "боевой ситуации" определяется:

1) "отлично" – если военнослужащий сумел защититься от атаки противника, при этом:

провел контратаку;

выполнил бросок с завершающим ударом;

выполнил болевой прием или обозначил удушающий прием;

осуществил эффективное конвоирование или "уничтожил" противника.

2) "хорошо" – если прием (действие) выполнен без остановок, технически правильно, но недостаточно быстро;

3) "удовлетворительно" – если прием (действие) выполнен с нарушением слитности и быстроты, допущены потеря равновесия при бросках, падение, но конечная цель достигнута;

4) "неудовлетворительно" – если прием (действие) не выполнен, грубо искажен или военнослужащий не защитился и не провел контратакующие действия.

162. Для определения уровня подготовленности военнослужащего по специальному комплексу приемов рукопашного боя РБ-3, назначается 5 приемов, которые оцениваются согласно пункту 159, один из комплексов приемов рукопашного боя на 8 счетов с оружием или без оружия, предусмотренных программой обучения, которые оцениваются согласно пункту 159 Правил, и "боевая ситуация" оценивается согласно пункту 161 Правил.

Общий уровень подготовленности военнослужащих за выполнение специального комплекса РБ-3 определяется:

1) "отлично" – если две оценки отлично (в том числе за "боевую ситуацию") и одна не ниже хорошо;

2) "хорошо" – если две оценки хорошо (в том числе за "боевую ситуацию") и одна не ниже удовлетворительно;

3) "удовлетворительно" – если более половины оценок удовлетворительно при отсутствии неудовлетворительных оценок, или если получена одна неудовлетворительная оценка при наличии оценки хорошо за "боевую ситуацию";

4) "неудовлетворительно" – если не выполнены требования на оценку "удовлетворительно".

163. Бальный эквивалент определения уровня подготовленности военнослужащего по упражнениям, не имеющим численное выражение, определяется:

1) "отлично" – 60 баллов;

2) "хорошо" – 40 баллов;

3) "удовлетворительно" – 20 баллов;

4) "неудовлетворительно" – 0 баллов.

164. Физическая подготовленность военнослужащего определяется в соответствии с таблицей оценки физической подготовленности военнослужащих. Пороговый уровень, минимум баллов в одном упражнении – 20 (30) баллов. Военнослужащий, не достигший порогового уровня, не набравший минимум баллов в одном из упражнений оценивается на "неудовлетворительно".

Глава 15. Определение уровня методической подготовленности

165. Методическая подготовленность военнослужащих, проходящих воинскую службу по контракту на должностях сержантского, офицерского составов, проводящих занятия, курсантов учебных частей, готовящих командиров отделений, определяется по качеству выполнения методического задания, включающего практические действия по организации и проведению физической подготовки. У специалистов физической подготовки и спорта частей и подразделений, магистрантов, курсантов и кадетов военного учебного заведения определяется уровень знаний теоретических основ физической подготовки и методическая подготовленность.

Сноска. Пункт 165 – в редакции приказа Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

166. В процессе обучения определение уровня методической подготовленности проводится без экзаменационных билетов. При проведении экзаменов (рубежных и итоговых контролей) в военных учебных заведениях и учебных частях составляются экзаменационные билеты. Содержание вопросов и заданий для определения уровня методической подготовленности военнослужащих определяется в соответствии с программой обучения.

Определение уровня методической подготовленности военнослужащих проводится в течение одного дня до выполнения военнослужащими практических нормативов.

167. Качество выполнения методического задания определяется:

1) "отлично" – если задание выполнено правильно и уверенно;

2) "хорошо" – если задание выполнено правильно, но недостаточно уверенно;

3) "удовлетворительно" – если задание выполнено в основном правильно, но неуверенно и с незначительными ошибками;

4) "неудовлетворительно" – если задание не выполнено или выполнено неуверенно и с грубыми ошибками.

При определении уровня методической подготовленности учитываются внешний вид, строевая выправка и умение:

1) назвать, четко показать и объяснить упражнение;

2) выбрать рациональную методику обучения и командовать обучаемыми;

3) предупреждать и исправлять ошибки;

4) осуществлять страховку и оказывать помощь обучаемым.

По решению проверяющего задание выполняется полностью или частично.

168. При определении уровня теоретических знаний каждый специалист физической подготовки и спорта отвечает на 3 вопроса, а руководители занятий (военнослужащие, проходящие воинскую службу по контракту на должностях сержантского, офицерского составов), магистранты, курсанты и кадеты отвечают на 1 вопрос. Уровень определяется методом письменного опроса.

Уровень теоретических знаний по одному вопросу определяется:

1) "отлично" – если ответ на поставленный вопрос правилен и полон;

2) "хорошо" – если ответ на поставленный вопрос правилен, но недостаточно полон или изложен с несущественными по смыслу ошибками;

3) "удовлетворительно" – если ответ на поставленный вопрос в основном правилен, но изложен неполно или с отдельными ошибками;

4) "неудовлетворительно" – если ответ не раскрывает сущность поставленного вопроса.

Сноска. Пункт 168 – в редакции приказа Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

168-1. Уровень теоретических знаний из трех вопросов определяется:

1) "отлично" – если средний балл от суммы оценок трех вопросов равен 4,5 - 5;

2) "хорошо" – если средний балл от суммы оценок трех вопросов равен 3,5 - 4,4;

3) "удовлетворительно" – если средний балл от суммы оценок трех вопросов равен 3 - 3,4;

4) "неудовлетворительно" – если средний балл от суммы оценок трех вопросов равен ниже 3.

Сноска. Глава 15 дополнена пунктом 168-1 в соответствии с приказом Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

169. Определение уровня методической подготовленности специалистов физической подготовки и спорта частей и подразделений, магистрантов, курсантов и кадетов военных учебных заведений слагается из оценок, полученных за ответ на теоретический вопрос и выполнение методического задания и определяется:

1) "отлично" – если получены две оценки "отлично";

2) "хорошо" – если получены одна оценка "отлично", а вторая "хорошо", или одна "отлично", а вторая "удовлетворительно", или две оценки "хорошо";

3) "удовлетворительно" – если получены одна оценка "хорошо", а вторая "удовлетворительно" или две оценки "удовлетворительно";

4) "неудовлетворительно" – если получена одна из оценок "неудовлетворительно".

170. Общий уровень по физической подготовке военнослужащих, проходящих воинскую службу по контракту на должностях сержантского, офицерского составов, проводящих занятия по физической подготовке, магистрантов, курсантов и кадетов военных учебных заведений (факультетов), курсантов учебных частей, готовящих командиров отделений, слагается из оценок их физической и методической подготовленности и определяется:

1) "отлично" – если получены одна оценка "отлично", а вторая не ниже "хорошо";

2) "хорошо" – если получены одна оценка "отлично", а вторая "удовлетворительно" или две оценки "хорошо";

3) "удовлетворительно" – если получены одна оценка "хорошо", а вторая "удовлетворительно", или две оценки "удовлетворительно", или если оценка физической подготовленности не ниже "хорошо", а методической "неудовлетворительно";

4) "неудовлетворительно" – если не выполнены требования на оценку "удовлетворительно".

Сноска. Пункт 170 – в редакции приказа Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 16. Определение уровня физической подготовленности военнослужащих, прибывших в воинскую часть на ее пополнение, кандидатов для поступления в военные учебные заведения, требования к физической подготовленности граждан, поступающих на воинскую службу по контракту

171. Физическая подготовленность военнослужащих по призыву, прибывших в воинскую часть для ее пополнения, определяется по физическим упражнениям подтягивание на перекладине, бег на 100 метров (челночный бег 10 по 10 метров), бег на 1000 метров.

Определение уровня проводится в течении одного дня.

Результаты физической подготовки учитываются при организации и проведении физической подготовки, а также распределении военнослужащих по подразделениям и хранятся в подразделениях в течении срока их воинской службы.

172. Кандидаты для поступления в военные учебные заведения из числа гражданской молодежи сдают экзамен по физической подготовке по трем упражнениям (подтягивание на перекладине, бег на 100 метров, бег на 3000 метров).

Кандидаты для поступления в военные учебные заведения из числа военнослужащих сдают экзамен по физической подготовке в соответствии с возрастными группами по трем упражнениям (подтягивание на перекладине, бег на 100 метров, бег на 3000 метров).

Кандидаты для поступления в военные учебные заведения из числа военнослужащих, проходящих воинскую службу по контракту на должностях сержантского, офицерского составов сдают экзамен по физической подготовке в соответствии с возрастными группами:

1) первая, вторая, третья, четвертая возрастные группы –бег на 100 метров, подтягивание на перекладине и бег на 3000 метров;

2) пятая возрастная группа – бег на 100 метров, подтягивание на перекладине и бег на 1000 метров;

3) шестая, седьмая, восьмая возрастные группы – подтягивание на перекладине и бег на 1000 метров;

4) военнослужащие-женщины первой и второй возрастных групп – бег на 100 метров, комплексное силовое упражнение и бег на 1000 метров;

5) военнослужащие-женщины третьей возрастной группы и старше – комплексное силовое упражнение и бег на 1000 метров.

Сноска. Пункт 172 – в редакции приказа Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

173. Физическая подготовленность граждан, поступающих на воинскую службу по контракту, определяется по результатам и условиям выполнения упражнений и нормативов для граждан, поступающих на воинскую службу по контракту согласно приложению 17 к настоящим Правилам, которые выполняются в спортивной форме одежды в течение одного дня.

В случае невыполнения минимального норматива в одном из упражнений, требования к поступающим на воинскую службу по контракту считаются не выполненными.

Бальный эквивалент уровня физической подготовленности граждан, поступающих на воинскую службу по контракту, определяется согласно пункту 163 Правил.

Общий уровень физической подготовленности определяется:

1) "отлично" – 180 баллов;

2) "хорошо" – 120 баллов;

3) "удовлетворительно" – 60 баллов.

Глава 17. Определение уровня организации физической подготовки

174. Уровень организации физической подготовки в воинских частях (учреждениях) определяется:

1) "соответствует установленным требованиям":

своевременно и качественно разрабатываются необходимые приказы, анализируется состояние физической подготовки, и регулярно подводятся итоги;

планирование физической подготовки обеспечивает решение общих и специальных задач физического совершенствования личного состава, объем времени, выделяемого на физическую подготовку и спорт, соответствует требованиям руководящих документов;

имеются в наличии планирующие, учетные и отчетные документы;

систематически проводятся теоретические, инструкторско-методические и показные занятия с должностными лицами, учебно-методические сборы и семинары с сержантами, тренерами и судьями по спорту;

повседневно осуществляется контроль над ходом физической подготовки в подразделениях;

данные учета соответствуют истинному состоянию физической подготовки и спорта;

запланированные мероприятия по физической подготовке и спорту проводятся на высоком организационно-методическом уровне;

2) "не соответствует установленным требованиям":

не выполнены два и более из перечисленных элементов руководства, организации, обеспечения и проведения физической подготовки;

данные учета не соответствуют истинному состоянию физической подготовки и спорта.

В процессе обучения проверяется и оценивается качество организации, обеспечения и проведения отдельных форм физической подготовки.

Результаты проверки качества руководства, организации, обеспечения и проведения физической подготовки докладываются вышестоящим командирам и начальникам.

Глава 18. Определение уровня физической подготовки подразделения, воинской части и учреждения, органа военного управления

175. Для определения уровня физической подготовки воинской части (учреждения) назначаются подразделения в полном составе.

Уровень физической подготовки у командира воинской части (начальника учреждения) и его заместителей, военнослужащих, проходящих воинскую службу по контракту на должностях рядового, сержантского и офицерского составов управления и штаба определяется в непременном порядке.

Подразделения для определения уровня физической подготовки назначаются проверяющим.

Сноска. Пункт 175 – в редакции приказа Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

176. Определение уровня физической подготовки подразделения, учреждения, органа военного управления (управление вида, рода войск, регионального командования ВС РК), структурных подразделений МО, ГШ и ВС РК слагается из оценок, полученных проверенными военнослужащими, и определяется:

1) "отлично" – если получено 90 % и более положительных оценок, при этом более половины проверенных получили оценку "отлично" и проверено не менее 80 % списочного состава подразделения (70 % для структурных подразделений МО, ГШ и ВС РК);

2) "хорошо" – если получено 80 % и более положительных оценок, при этом более половины проверенных получили оценку не ниже "хорошо" и проверено не менее 70 % списочного состава подразделения (60 % для структурных подразделений МО, ГШ и ВС РК);

3) "удовлетворительно" – если получено 70 % и более положительных оценок и проверено не менее 60 % списочного состава подразделения (50 % для структурных подразделений МО, ГШ и ВС РК);

4) "неудовлетворительно" – если не выполнены требования на оценку "удовлетворительно".

177. Определение уровня физической подготовки воинской части, военного учебного заведения определяется:

"отлично" – если не менее 50 % проверенных подразделений оценены "отлично", а остальные "хорошо";

"хорошо" – если не менее 50 % проверенных подразделений оценены не ниже "хорошо", а остальные – "удовлетворительно";

"удовлетворительно" – если не менее 70 % проверенных подразделений оценены положительно и при этом не выполнены требования на оценку "хорошо" или "отлично";

"неудовлетворительно" – если не выполнены требования на оценку "удовлетворительно".

Управление воинской части, военного учебного заведения привлекается к определению уровня физической подготовки непременно. Уровень физической подготовки управления воинской части, военного учебного заведения определяется согласно пункту 176 Правил.

178. Определение уровня физической подготовки учебных подразделений военных учебных заведений слагается из общих оценок по физической подготовке проверенных военнослужащих и определяется:

1) "отлично" – если получено 95 % положительных оценок, при этом более половины проверенных получили оценку "отлично" и проверено не менее 90 % списочного состава подразделения;

2) "хорошо" – если получено 90 % положительных оценок, при этом более половины проверенных получили оценку не ниже "хорошо" и проверено не менее 90 % списочного состава подразделения;

3) "удовлетворительно" – если получено 85 % положительных оценок и проверено не менее 90 % списочного состава подразделения;

4) "неудовлетворительно" – если не выполнены требования на оценку "удовлетворительно".

Определение уровня физической подготовки отделов, кафедр и служб военного учебного заведения, слагается из общих оценок по физической подготовке проверенных военнослужащих и определяется в соответствии с пунктом 176 Правил.

179. При определении уровня физической подготовки военному учебному заведению уровень физической подготовки личного состава частей и подразделений обеспечения учебного процесса не учитывается.

180. Подразделения, предоставившие на проверку менее 60 % (50 % для структурных подразделений МО, ГШ и ВС РК) списочного состава к проверке не допускаются и оцениваются – "неудовлетворительно".

Военнослужащие, выполняющие задания Правительства Республики Казахстан, приказ Министра обороны по ликвидации последствий чрезвычайных ситуаций природного или техногенного характера, находящиеся на учебе, в служебной командировке, боевом дежурстве на корабле (для военнослужащих Военно-морских Сил), а также военнослужащие-женщины, находящиеся в отпуске по уходу за ребенком до достижения им возраста трех лет на период определения уровня физической подготовки в списочный состав не включаются.

181. При определении уровня физической подготовки учитываются оценки, полученные отдельными категориями военнослужащих:

1) в подразделениях, воинской части – военнослужащими, проходящими воинскую службу по контракту на должностях рядового, сержантского, офицерского составов, военнослужащими, проходящими воинскую службу по призыву, военнослужащими-женщинами;

2) в подразделениях военного учебного заведения – военнослужащими, проходящими воинскую службу по контракту на должностях рядового, сержантского, офицерского составов постоянного состава, магистрантами, курсантами, кадетами, военнослужащими-женщинами.

Сноска. Пункт 181 – в редакции приказа Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

182. При определении уровня физической подготовки подразделению, воинской части и учреждению, военному учебному заведению, органу военного управления, структурным подразделениям МО, ГШ и ВС РК, снижается на 1 балл:

1) если более 15 % военнослужащих из числа назначенных для определения уровня физической подготовки переведены в группу лечебной физической культуры и освобождены по состоянию здоровья (более 20 % для структурных подразделений МО, ГШ и ВС РК, военных учебных заведений);

2) если две категории военнослужащих в воинской части или одна категория военнослужащих в военном учебном заведении оценены "неудовлетворительно";

3) если управление воинской части, военного учебного заведения оценено на "неудовлетворительно".

183. Определение уровня физической подготовки за виды, рода войск ВС РК и региональные командования:

1) "отлично" – если половина и более проверенных воинских частей получили оценку "отлично", а остальные – "хорошо";

2) "хорошо" – если половина и более проверенных воинских частей получили оценку "хорошо", а остальные – "удовлетворительно";

3) "удовлетворительно" – если все проверенные воинские части получили положительную оценку, при этом более половины из которых – "удовлетворительно" или если одна воинская часть оценена "неудовлетворительно";

4) "неудовлетворительно" – если три и более воинские части или две части, в том числе бригада или ей равная оценены "неудовлетворительно".

184. Результаты физической подготовки оформляются в ведомости согласно приложению 18 к настоящим Правилам.

Приложение 1 к Правилам физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан

Возрастные группы

Группы	Мужчины	Женщины
1	до 25 лет	до 25 лет
2	до 30 лет	до 30 лет
3	до 35 лет	до 35 лет
4	до 40 лет	до 40 лет
5	до 45 лет	до 45 лет
6	до 50 лет	до 50 лет
7	до 55 лет	50 лет и старше
8	55 лет и старше

	Приложение 2 к Правилам физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан

Перечень спортивного инвентаря для оборудования комнат (мест) для физической тренировки личного состава ротного звена, переносного учебно-спортивного инвентаря, спортивных сооружений и мест для физической подготовки

№ п\п	Наименование спортивного имущества	Количество
1.	Гимнастическая стенка	1 штука
2.	Навесная перекладина – брусья	1 комплект
3.	Гриф для штанги тренировочной	1 штука
4.	Подставка под блины и гантели	1 штука
5.	Диск 20 килограмм обрезиненный	1 пара
6.	Диск 15 килограмм обрезиненный	1 пара
7.	Диск 10 килограмм обрезиненный	1 пара
8.	Диск 5 килограмм обрезиненный	1 пара
9.	Тренажер для жима лежа	1 комплект
10.	Гантели разборные	4 пары
11.	Тренажер для мышц живота	1 комплект
12.	Гиря 16 килограмм	2 штуки
13.	Гиря 24 килограмма	2 штуки
14.	Гиря 32 килограмма	2 штуки
15.	Стенд –"Бөлімшенің дене дайындығы"٭	1 штук

٭ – примерный вариант стенда показан ниже.

№ п/п	Наименование материальных средств	Потребное количество
Материальное обеспечение
1.	Рулетка (металлическая 100 метровая)	1 штука
2.	Стартовый флажок (черно-белая клетка 10х10 сантиметров), тканевое полотно 50х50 сантиметров, длина ручки 70 сантиметров	2 пары
3.	Красный флажок для метания гранаты, полотно 25x30 сантиметров, длина ручки 40 сантиметров	1 штука
4.	Белый флажок для метания гранаты, полотно 25x30 сантиметров, длина ручки 40 сантиметров	1 штука
5.	Магнезия	10 пачек
6.	Учебные гранаты массой 600 грамм	6 штук
7.	Указатели дальности метания гранаты	1 комплект
8.	Вешки-указатели для обозначения мест приземления гранат	6 штук
9.	Макеты ножей - резиновые	10 штук
10.	Макеты малой пехотной лопаты - резиновые	10 штука
11.	Макеты пистолета - резиновые	10 штука
12.	Макеты автомата со штык-ножом - резиновые	10 штука
13.	Нагрудные номера	на 100 % л/с
14.	Жилет для руководителя занятий	1 штука
15.	Тумбы "Старт-Финиш"	2 штука
16.	Тумба "Разворот"	1 штука
17.	Растяжка из флажков (50 метров) со стойками	2 комплекта
18.	Мяч для мини-футбола	1 штука
19.	Мяч волейбольный	1 штука
20.	Секундомер на 100 фиксаций результатов	1штука
21.	Свисток для судьи	1 штука
22.	Насос для накачивания мячей	1 штука
23.	Иглы для накачивания мячей	1 штука
24.	Указка	1 штука
Наглядное пособие
1.	Гимнастика и атлетическая подготовка	1 штука
2.	Порядок преодоления препятствий	1 штука
3.	Комплекс рукопашного боя на 8 счетов без оружия и с оружием	1 штука
4.	Ускоренное передвижение и легкая атлетика	1 штука
5.	Военно-прикладное плавание	1 штука
6.	Лыжная подготовка	1 штука
7.	Спортивные и подвижные игры	1 штука
Руководства и пособия
1.	Учебно-методическое пособие "Методика организации и проведения учебных занятий по физической подготовке"	1 штука
2.	Учебно-методическое пособие "Методика развитие основных физических качеств – быстрота сила и выносливость"	1 штука
3.	Нормативы по физической подготовке	1 штука

№ п/п	Наименование спортивных сооружений и мест для физической подготовки	Для центрального аппарата МО РК	Для отдельных рот	Для отдельных батальонов (дивизионов) и учреждений	Для полков (отрядов, баз)	Для бригад	Для военных учебных заведений	Для полигонов (учебных центров)
1.	Спортивный комплекс	1	-	-	-	-	1	-
2.	Спортивный зал (размер 36х18 метров) для спортивных игр	-	-	1	1	1	-	-
3.	Легкоатлетический стадион	-	-	-	-	-	1	-
4.	Футбольное поле с замкнутой беговой дорожкой (400 метров)	-	-	1	1	1	-	-
5.	Гимнастический городок с многопролетными гимнастическими снарядами:
	пропускной способностью 50 человек	-	1	-	-	-	-	1
	пропускной способностью 100 человек	-	-	1	2	4	4	-
6.	Единая полоса препятствий (два направления)	-	-	1	1	1	1	1
7.	Полоса препятствий для военных учебных заведений и десантно-штурмовых войск	-	-	-	-	1	1	-
8.	Полоса препятствий для личного состава надводных кораблей (для Военно-морских сил)	-	-	-	1	-	-	-
9.	Горная полоса препятствий (для горно-егерских подразделений)	-	-	-	1	-	-	-
10.	Площадка для рукопашного боя пропускной способностью 100 человек	-	1	1	1	1	1	-
11.	Открытая площадка для игры в волейбол	-	1	1	1	1	1	-
12.	Открытая площадка для игры в баскетбол	-	1	1	1	1	1	-
13.	Открытая площадка для игры в мини-футбол	-	1	1	1	1	1	-

Схема гимнастического городка

1. Многопролетные перекладины.

2. Многопролетные брусья.

3. Гимнастические скамейки с упорами для ног.

4. Фигурная лестница.

Схема площадки по мини-футболу

Схема футбольного поля

Схема баскетбольной площадки

Схема волейбольной площадки

Схема площадки для игры в ручной мяч (гандбол)

Схемы площадки для рукопашного боя

1. Металлическая конструкция с тренировочным оборудованием. 2. Песочно-опилочное покрытие для отработки приемов связывания, бросков и падений. 3. Металлическая конструкция с тренировочным оборудованием. 4. Тренировочные стойки из автомобильных покрышек.

5. Бревна, обмотанные веревкой. 6. Тренировочные мешки из автомобильных покрышек. 7. Мишени для метания холодного оружия. 8. Лестницы для влезания на металлические конструкции.

Единая полоса препятствий

1 – линия начала полосы; 2 – участок для скоростного бега; 3 – ров шириной по верху 2; 2,5 и 3 метра, глубиной 1 метр; 4 – лабиринт шириной 2 метра, высотой 1,1 метра (количество проходов – 10, ширина прохода 0,5 метра); 5 – забор высотой 2 метра, толщиной 0,25 метра с наклонной доской длиной 3,2 метра, шириной 0,25-0,3 метра; 6 – разрушенный мост высотой 2 метра, состоящий из трех отрезков (прямоугольных балок 0,2х0,2 метра): первый длиной 2 метра, второй 3,8 метра с изгибом в 135 градусов (длина от начала до изгиба – 2,8 метра); разрывы между отрезками балок – 1 метр, в начале второго и третьего отрезков балки и в конце препятствия – вертикальные лестницы с тремя ступенями; 7 – яма для приземления с песком или опилками; 8 – разрушенная лестница шириной 2 метра (высота ступеней 0,8; 1,2; 1,5 и 1,8 метра, расстояние между ними 1,2 метра, у высокой ступени – наклонная лестница длиной 2,3 метра с четырьмя ступенями); 9 – стенка высотой 1,1 метра, шириной 2,6 метра и толщиной 0,4 метра с двумя проломами (нижний размером 1х0,4 метра расположен на уровне земли, верхний размером 0,5х0,6 метра – на высоте 0,35 метра от земли) и с прилегающей к ней площадкой 1х2,6 метра; 10 – колодец и ход сообщения (глубина колодца – 1,5 метра, площадь сечения по верху –1х1 метра; в задней стенке колодца – щель размером 1х0,5 метра, соединяющая колодец с перекрытым ходом сообщения глубиной 1,5 метра, длиной 8 метров с одним изгибом; расстояние от колодца до траншеи по прямой – 6 метров); 11 – траншея глубиной 1,5 метра; 12 –беговая дорожка длиной 100 метров, шириной 2 метра.

Полоса препятствий для военных учебных заведений и десантно-штурмовых войск

1 – первая траншея глубиной 1,5 метра и шириной по верху 1 метр; 2 – овраг шириной 7 метров и глубиной 1,5 метра; 3 – бревно длиной 8 метров и толщиной 0,3 метра, опирающееся на края оврага (бревно может быть установлено на стойках высотой 1, 5 метра от земли, у передней стойки – вертикальная лестница с четырьмя ступенями, верхняя ступень на уровне с бревном); 4 – завал длиной 11 метров и шириной 4,5 метра (расстояние между кольями – 1 метр, высота кольев: а – 0,4 метра; б – 1 метр; в – крайних – 0,8 метра, средних – 0,4 метра; г – крайних – 1,2 метра, средних 0,8 метра; д – крайних 0,4 метра, средних 0,6 метра; е– крайних 0,8 метра, средних – 1,2 метра; ж – 0,4 метра; з – 1 метр; и – крайних 0,8 метра, средних 0,6 метра; первые четыре группы кольев оплетаются проволокой вдоль, поперек и по диагонали, а остальные соединяются жердями толщиной 0,12-0,15 метра); 5 – груз – ящик массой 40 килограмм, размером 1,1х0,4х0,2 метра; 6 – 14 смотреть единая полоса препятствий (3-11); 15 – палисадник, установленный посредине канавы шириной 2 метра и глубиной 0,8 метра (высота палисадника от дна канавы – 1,6 метра); щит размером 2х1 метра (устанавливается на высоте 0,4 метра от земли); 17 – фасад дома с окнами (ширина фасада – 3 метра; размер окон – 1х1,5 метра; нижнее окно на высоте 2,2 метра, верхнее 3,5 метра от земли; ширина подоконников 0,10-0,15 метра; на уровне подоконника нижнего окна креплен карниз, выступающий на 0,05 метра; под нижним окном на высоте 0,8 метра от земли – выступ для опоры ногой при влезании); 18 – балка длиной 4 метра с плоской поверхностью шириной 0,20 метра, прикрепленная к фасаду с тыльной с тыльной стороны на высоте 3 метра от земли, две площадки размером 1х1 метра каждая: первая – на высоте 2 метра от земли и на расстоянии 1 метра от конца балки, вторая – 1 метра от земли и в 1 метр от первой; 19 – траншея глубиной 1,5 метра и шириной по верху 2 метра ; 20 – макет БТР длиной 4 метра, шириной 2 метра, высотой 2,1 метра с продольным брусом шириной 0,15 метра на высоте 1,3 метра от земли (высота бортов от продольного бруса – 0,8 метра; борта наклонены внутрь макета, образуя прямоугольник размером по верху 2,8 метра и 1,2 метра; опорный брус (ступицы колес) на высоте 0,87 метра от земли; подножки – на высоте 1 метр, скобы на бортах – на высоте 1,5 метра от земли, устанавливаются рядом с дорожкой у третьей траншеи); 21 –беговая дорожка шириной 2 метра.

Полоса препятствий для личного состава надводных кораблей

1 – линия начала полосы; 2 – коридор шириной 5 метров, длиной 20 метров для метания бросательного конца (линь длиной 25-35 метра, окружность 20-30 миллиметров, легкость массой не менее 300 грамм); 3 – груз 20 килограмм, подвешенный через блок на 5-6 миллиметров тросе, трос закреплен на утке (высота груза – не более 50 сантиметров); 4 – утка приварена к вертикальной стойке, середина находится в 50 сантиметров от земли; 5 – выстрел – горизонтальный брус длиной 6 метров, шириной верхней площадки 20 сантиметров, укреплен на высоте 4 метра, с леером, двумя штормтрапами, двумя шкентелями с мусингами; шкентели подвешены в 75 сантиметров от вертикального столба и переборки с "горловиной", штормтрапы подвешены в 60 сантиметров от шкентелей (нижняя балясина – в 60 сантиметров от земли); 6 – переборка высотой не менее 1,5 метра с "горловиной" (овальное отверстие размером 0,8х0,6 метра на высоте 0,35 метра от земли); 7 – качающаяся доска шириной 25 сантиметров, длиной 6 метров, подвешенная на тросах к жесткой балке на высоте 60 сантиметров от земли (длина поперечин для крепления тросов 1,1 метра); 8 – вертикальный трап (высота 4 метра) с ограничителями, обозначающими шахту диаметром 0,65 метра (первый ограничитель крепится в 1 метр от земли); 9 – откидная крышка люка; 10 – наклонный трап под углом 55 градусов с поручнями на ширине 60-70 сантиметров (расстояние между ступенями 30-40 сантиметров); 11 – груз массой 24 килограмма; 12 – четыре стойки (высота 150 сантиметров), расстояние от вертикального трапа до первой стойки – 14 метров, между стойками 1,6 метра.

Горная полоса препятствий

1 – линия начала полосы; 2 – канатный переход, состоящий из двух 6,5 метров вышек, удаленных 1 от другой на 8 метров и соединенных двумя тросами (нижний – основной – 10-12 миллиметра, верхний – страховочный – диаметром 5-6 миллиметров): первая вышка – на четырех опорных столбах, установленных в квадрате 1х1 метра, с внешней стороны террасу огораживают перила (нижние –высотой 0,5 метра, верхние – 1,5 метра), со стороны нижних перил на уровне террасы приваривают боковые перила, вынесенные в сторону на 0,5 метра; груз высотой 0,5 метра и массой 20 килограмм подвешен на основной веревке, перекинутые через боковые перила и привязанной к нижним перилам; вторая вышка – на двух опорных столбах, установленных в 1 метре один от другого, к верхним перилам, вынесенным на 1 метр в сторону, прикрепляют основную веревку, сложенную вдвое (канат), длиной 4 метра; на обеих вышках 0,4 метра приварены ступени диаметром 0,03 метра; 3 – первый участок тропы, состоящий из трех отрезков (балки шириной 0,2 метра, толщиной 0,1 метр): первый – наклонный – длиной 2 метра, второй – 3,5 метра с изгибом в 135 градусов (длина от начала до изгиба – 2 метра); третий – 2,5 метра с изгибом в 135 градусов (длина от начала до изгиба 1,5 метра); между вторым и третьим отрезками угол 90 градусов; высота 1,2,4 и 5-го столбов, поддерживающих балки 1 метр, 3-го –1,5 метра; 4 – ограниченный проход длиной не менее 4 метра (смещен от оси полосы на 3 метра), образованный из закопанных вертикально вплотную 1 к другой автомобильных покрышек, имеющий диаметр внутреннего отверстия не более 0,52 метра, нижний край отверстия должен быть на уровне земли; 5 – второй участок тропы, состоящий из трех отрезков (балки шириной 0,2 метра, толщиной 0,1 метра): первый длиной 2,5 метра с изгибом в 135 градусов (длина от начала до изгиба 0,5 метра), второй 3 метра с изгибом в 135 градусов (длина от начала до изгиба 2 метра), третий 2 метра, между первым и вторым отрезками угол 90 градусов, высота столбов поддерживающих балки 1-го и 2-го – 1 метр, 3-го и 4-го –1,5 метра, 5-го – 2 метра, в конце тропы установлена жесткая опора высотой 3,5 метра, шириной 1 метра; 6 – веревочный мост – основная веревка, сложенная вдвое; 7 – металлическая конструкция, состоящая из вертикальной лестницы высотой 5 метров и шириной 0,5 метра, (ступени диаметром 0,03 метра приварены через 0,4 метра до высоты 4 метра); на высоте 5 метров вертикальные стойки соединены для крепления веревочного моста, на высоте 4 метра к верхней ступени лестницы крепится конец горизонтальной лестницы (ширина 0,5 метра, длина 4 метра) со ступенями диаметром 0,03 метра (ступени приварены через 0,4 метра), на вертикальных стойках вдоль лестницы (по обеим сторонам) на высоте 5 метров натянуты страховочные тросы (веревки); 8 – качающееся бревно длиной 8 метров, толщиной не более 0,25 метра подвешено на высоте 0,6 метра от земли к жестким опорам высотой 4 метра с помощью тросов (расстояние между опорными столбами – 2 метра); 9 – горка: основание образовано из четырех опорных столбов высотой 5 метров, установленных в прямоугольнике размером 2х1 метр, на высоте 5 метров устроена терраса размером 2х1 метра, ограниченная перилами высотой 0,6 метра, наклонная стенка (деревянная) шириной 2 метра и длиной 7 метров, вдоль каждого направления которой справа и слева делаются упоры высотой 0,05 метра и длиной 0,2 метра, расстояние между упорами 0,5 метра, вертикальная стенка шириной 2 метра, на которой для каждого направления сверху донизу на расстоянии 0,5 метра один от другого сделаны вырезы треугольной формы со стороны 0,15 метра, с боковых сторон между наклонной и вертикальной стенками на высоте 2 метра от земли оборудованы боковые стенки, имеющие четыре карниза: нижний длиной 0,5 метра на высоте 4 метра от земли, средние карнизы длиной 0,5 метра размещены равномерно между верхним и нижним карнизами (ширина карнизов 0,08 метра), основная веревка длиной 10 метра крепится за верхний обрез наклонной стенки; 10 – сухое русло реки длиной 20 метров с двенадцатью выступающими на 0,25-0,3 метра камнями: первый камень – на расстоянии 2 метра от вертикальной стенки горки и смещен вправо (влево) от боковой оси горки на 0,75 метра, второй – 3,25 метра смещен влево (вправо) на 0,5 метра, третий – 4,75 метра на сои, четвертый – 6 метра, смещен вправо (влево) на 1 метр, пятый – 7 метров, на оси, шестой – 8,25 метров, смещен влево (вправо) на 0,5 метра, седьмой – 9,5 метров, смещен вправо (влево) на 0,5 метра, восьмой – 11 метров, смещен вправо (влево) на 1 метр, девятый 12,25 метров на оси, десятый – 13,75 метров, смещен влево (вправо) на 0,5 метра, одиннадцатый – 14,5 метра, смещен вправо (влево) на 0,75 метра, двенадцатый – 16 метра, на оси, размер камней по верху – 0,25 метрах 0,25 метра; 11 – линия финиша; 12 – круг диаметром 3 метра – цель для метания гранат; 13 – беговая дорожка шириной 2,5 метра.

Приложение 3 к Правилам физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан

Классификация упражнений

№ п/п	Физические упражнения	Физические качества
1	Подтягивание на перекладине	Сила
2	Поднимание ног к перекладине
3	Подъем переворотом на перекладине
4	Подъем силой на перекладине
5	Комбинированное силовое упражнение на перекладине
6	Сгибание и разгибание рук в упоре на брусьях
7	Угол в упоре на брусьях
8	Поднимание гири 24 килограмма (рывок) (кроме летного состава)
9	Лазание по канату (шесту)
10	Комплексное силовое упражнение
11	Бег на 100 метров	Быстрота
12	Челночный бег 10х10 метров
13	Бег на 400 метров
14	Плавание на 100 метров
15	Бег на 1 000 метров	Выносливость
16	Бег на 3 000 метров
17	Бег на 5 000 метров
18	Лыжная гонка на 5 километров
19	Лыжная гонка на 10 километров
20	Комплекс упражнений на брусьях	Ловкость
21	Прыжок ноги врозь через козла в длину
22	Прыжок ноги врозь через коня в длину
23	Стойка на голове
24	Кувырок вперед прыжком
25	Упражнение на батуте	Военно-прикладный навык
26	Упражнение на стационарном колесе
27	Упражнение на подвижном колесе
28	Упражнение на лопинге
29	Начальный комплекс рукопашного боя (РБ-Н)
30	Базовый комплекс рукопашного боя (РБ-1)
31	Специальный комплекс рукопашного боя (РБ-2; РБ-3)
32	Комплекс рукопашного боя без оружия на 8 счетов
33	Комплекс рукопашного боя с оружием (автомат, карабин) на 8 счетов
34	ОКУ на ЕПП
35	СКУ для ВУЗов
36	СКУ для личного состава Десантно-штурмовых войск
37	Преодоление ЕПП в составе подразделения (для ВУЗов)
38	Бег с преодолением полосы препятствий в составе подразделения (для ВУЗов)
39	СКУ для подразделений предназначенных для действий в горах	Военно-прикладный навык
40	СКУ для личного состава надводных кораблей
41	Марш-бросок на 5 км
42	Марш-бросок на 10 км
43	Марш на лыжах в составе подразделения на 5 км
44	Марш на лыжах в составе подразделения на 10 км
45	Плавание в обмундировании с оружием
46	Метание гранаты Ф-1 на дальность
47	Метание гранаты Ф-1 на точность
48	Гребля на шестивесельных ялах
49	Ныряние в длину

	Приложение 4 к Правилам физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан

Объем недельной физической нагрузки для военнослужащих Вооруженных Сил Республики Казахстан

Объем и интенсивность физической нагрузки на занятиях по физической подготовке соответствует задачам и этапам обучения, уровню подготовленности и возрасту военнослужащих.

Повышение объема и интенсивности физической нагрузки на отдельном занятии достигается:

1) сокращением времени на перестроения;

2) краткостью и ясностью объяснений;

3) увеличением количества повторений, быстроты выполнения, массы отягощений;

4) регулированием продолжительности отдыха;

5)выполнением упражнений всеми занимающимися одновременно или потоком;

6) применением круговой тренировки и соревновательного метода.

Объем недельных физических нагрузок для военнослужащих морской пехоты, десантных и разведывательных подразделений

Упражнение	Требования для категорий военнослужащих
Мужчины	Женщины
Военнослужащие до 6 месяцев службы	Военнослужащие после 6 месяцев службы	1-2 возрастная группа	3-4 возрастная группа		5-6 возрастная группа	До 30 лет
Сила
Сгибание и разгибание рук в упоре лежа	230	260	250	210	170	150
Наклоны туловища вперед	230	260	250	210	170	150
Подтягивание на перекладине	110	150	140	100	60	-
Выносливость
Кроссовая подготовка, марш-бросок	20	40	30	25	15	10

Объем недельных физических нагрузок для военнослужащих мотострелковых подразделений

Упражнение	Требования для категорий военнослужащих
Мужчины	Женщины
Военнослужащие до 6 месяцев службы	Военнослужащие после 6 месяцев службы	1-2 возрастная группа	3-4 возрастная группа	5-6 возрастная группа	До 30 лет
Сила
Сгибание и разгибание рук в упоре лежа	210	250	230	190	150	130
Наклоны туловища вперед	210	250	230	190	150	130
Подтягивание наперекладине	90	130	120	80	45	-
Выносливость
марш-бросок, кроссовая подготовка	15	35	25	15	10	7

	Приложение 5 к Правилам физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан

Схема оценки внешних признаков утомления

Признаки	Значительное утомление (среднее)	Резкое утомление (большое)
Окраска кожи лица	Значительное покраснение	Резкое покраснение или побледнение. Синюшная окраска губ
Потливость	Большая потливость (выше пояса)	Особо резкая потливость (ниже пояса)
Дыхание	Сильное учащение дыхания. Периодическое дыхание через рот.	Сильно учащенное, поверхностное дыхание через рот. Отдельные глубокие вдохи, сменяющиеся беспорядочным дыханием (одышка)
Движения	Неуверенный шаг. Покачивание.	Резкие покачивания. Отставание на марше
Внимание	Неточность в выполнении указаний, ошибки при перемене направления	Замедленное выполнение приказаний, выполняются только команды, поданные громко

	Приложение 6 к Правилам физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан
	Образец

Утверждаю
(командир части, подразделения)
"____" __________ 0000 г.

План проведения учебно-тренировочного занятия по физической подготовке

Тема №1: Гимнастика и атлетическая подготовка.

Занятие № 2: Подтягивание на перекладине.

Учебные вопросы:

1. Обучение упражнению – подтягивание на перекладине.

Задачи:

1. Совершенствование силы и силовой выносливости;

2. Воспитание смелости, решительности и уверенности в собственных силах.

Подразделение: 2 взвод 3 ДШР.

Цель: Развитие основных силовых качеств.

Время: 1 час.

Место: спортивный городок (спортивный зал).

Материальное обеспечение: перекладина, гимнастический мат, магнезия.

Литература: Приказ Министра обороны Республики Казахстан от 10 августа 2017 года № 438 "Об утверждении Правил физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан".

№ п/п	Содержание	Время, мин	Организационно-методические указания
Подготовительная часть – 10 минут
1.	Организация занимающихся	1	Взвод в двухшереножном строю. Построение, проверка наличия личного состава, доведение темы, учебных вопросов, задач, цели и мер предупреждения травматизма.
2.	Подготовка организма к предстоящей нагрузке в основной части занятия	1 2 6	Строевые приемы: повороты на месте налево, направо, кругом. Взвод в двухшереножном строю. Общеразвивающие упражнения в движении и на месте: ходьба, бег, упражнения в ходьбе для мышц рук и туловища, упражнения в беге для мышц ног. Личный состав передвигается в колонну по одному на безопасном расстоянии друг от друга. Упражнения на месте - для мышц шеи, рук, пояса, ног, всего тела и упражнения в прыжках. Личный состав находится в развернутом строю на безопасном расстоянии друг от друга. Каждое упражнение повторить 4-6 раз. В ходе выполнения исправлять ошибки, указывать на недостатки.
Основная часть – 30 минут
1.	Обучение упражнению – подтягивание на перекладине	30	Ознакомление: назвать упражнение, образцово показать, объяснить технику и условия выполнения с попутным показом, довести где применяется. Указать на что обращать внимание. Разучивание: провести по разделениям (например: на счет раз - выполнить вис, на счет два - подтянуться и опуститься в вис. Повторить 3-4 раза). В ходе выполнения исправлять ошибки. Назначить очередных военнослужащих и военнослужащих для оказания помощи и страховки. Указать на характерные (общие) ошибки. Проводить разучивание по разными способами в зависимости от структуры упражнения: в целом, по частям, с помощью. Тренировка: проводится повторным методом. Для каждого военнослужащего 4 подхода по 5 повторений. Между подходами отдых не более 2 минуты. Также используются такие методы тренировки, как соревновательный, контрольный, максимальных усилий. Для выполнения упражнения руководитель подает команду "К СНАРЯДУ" и находится на месте, обеспечивающем наблюдение за выполняющими упражнение и строем военнослужащих. При проведении обучения осуществлять непрерывный контроль за состоянием военнослужащих. Личный состав находится в двухшереножном строю в гимнастической стойке.
Заключительная часть – 10 минут
1.	Упражнения для восстановления и расслабления мышц.	5	Ходьба в медленном темпе, упражнения в глубоком дыхании и для расслабления мышц. Каждое упражнение выполнить 4- 6 раза. Проводить в колонну по одному.
2.	Подведение итогов занятий	5	Взвод в двухшереножном строю. Указать на следующее: о достижении цели занятия, на лучших и худших. Напомнить тему, поставить задачи на самостоятельную подготовку. Навести порядок на учебном месте.

Руководитель занятия __________________________________________
(воинское звание, роспись, фамилия и инициалы)

Примечание:

1) в содержании плана указываются названия мероприятий (упражнений, действий, процессов) и основные (необходимые) моменты занятий;

2) в организационно – методических указаниях указываются детализированный порядок выполнения действий руководителя и обучаемых, подаваемые команды, используемые методы и методики тренировки (в развернутом виде с указанием повторений, интервалов, темпов, величины), способы проведения занятий.

Приложение 7 к Правилам физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан

Варианты утренней физической зарядки

Варианты	Содержание
Подготовительная часть 2-5 минут	Основная часть 26-30 минут	Заключительная часть 2 -5 минут
Первый - Общеразви-вающие упражнения	Ходьба, бег, общеразвивающие упражнения для мышц рук, туловища и ног в движении	Общеразвивающие упражнения для мышц рук, туловища, ног, специальные упражнения, простейшие приемы рукопашного боя, бег на 1000-1500 метров.	Медленный бег, ходьба с упражнениями в глубоком дыхании и для расслабления мышц
Второй - упражнения на снарядах	Ходьба, бег, общеразвивающие упражнения для мышц рук, туловища и ног в движении	Упражнения на тренажерах, гимнастических, специальных, многопролетных снарядах, опорные прыжки, упражнения с тяжестями, бег на 1000-1500 метров	Медленный бег, ходьба с упражнениями в глубоком дыхании и для расслабления мышц
Третий - преодоление препятствий	Ходьба, бег, общеразвивающие упражнения для мышц рук, туловища и ног в движении	Преодолении отдельных препятствий и участков, полосы препятствий в целом, бег на 1000-1500 метров.	Медленный бег, ходьба с упражнениями в глубоком дыхании и для расслабления мышц
Четвертый - ускоренное передвижение	Ходьба, бег, общеразвивающие упражнения для мышц рук, туловища и ног в движении	Специальные прыжково-беговые упражнения, скоростное пробегание отрезков 50-100 метров. Ускоренное передвижение до 5 километров или бег до 3 километров.	Медленный бег, ходьба с упражнениями в глубоком дыхании и для расслабления мышц
Пятый - комплексная тренировка	Ходьба, бег, общеразвивающие упражнения для мышц рук, туловища и ног в движении	Упражнения из разных разделов физической подготовки, бег на 1000-1500 метров.	Медленный бег, ходьба с упражнениями в глубоком дыхании и для расслабления мышц

	Приложение 8 к Правилам физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан

Упражнения Военно-спортивного комплекса

№ п\п	№ упражнения	Наименование упражнения	Военнослужащие-мужчины
1-я возрастная группа, курсанты 3-го курса и старше	2-я возрастная группа, курсанты, кадеты 2-го курса	3-я возрастная группа	4-я возрастная группа	5-я возрастная группа	6-я возрастная группа	Курсанты, кадеты и военнослужащие попризыву до 6 мес. службы	Курсанты, кадеты и военнослужащие по призыву после 6 мес. службы
1.	3	Подтягивание на перекладине
2.	4	Поднимание ног к перекладине
3.	5	Подъем переворотом на перекладине
4.	6	Подъем силой на перекладине
5.	7	Комбинированное силовое упражнение
6.	8	Сгибание и разгибание рук в упоре на брусьях
7.	9	Угол в упоре на брусьях
8.	16	Комплексное силовое упражнение
9.	27	ОКУ на полосе единой препятствий
10.	34	Бег на 100 метров
11.	37	Бег на 1000 метров
12.	38	Бег на 3000 метров
13.	39	Бег на 5000 метров
14.	40	Метание гранаты Ф-1 на дальность

Продолжение таблицы

Военнослужащие-женщины
1-я возрастная группа	2-я возрастная группа	3-я возрастная группа	4-я возрастная группа

Примечание:

1) личный состав структурных подразделений МО, ГШ и ВС РК не выполняют упражнения № 27 (ОКУ на единой полосе препятствий);

2) при отсутствии условий, упражнение № 34 (бег на 100 метров) заменяется упражнением№ 35 (челночный бег 10х10 метров).

	Приложение 9 к Правилам физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан
	Форма

Специальная ведомость учета выполнения упражнений ВСК

№ п\п	Воинское звание	Фамилия и инициалы	Возрастная группа	Результаты выполненных упражнений
1	2	…	16
Упр. № _	Упр. № _	Упр. № _	Упр. № _
Результат	Балл	Результат	Балл	Результат	Балл	Результат	Балл
1

Продолжение таблицы

Общий балл	Средний балл	Степень ВСК

Примечание:

специальная ведомость оформляется форматом не менее А1.

Приложение 10 к Правилам физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан

Содержание основной части занятий по гимнастике и атлетической подготовке

Сноска. Приложение 10 – в редакции приказа Министра обороны РК от 07.06.2022 № 401 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Упражнение 1. Комплекс вольных упражнений № 1 (рисунок 1).

Выполняется на 16 счетов.

Исходное положение – строевая стойка.

"Раз-два" – поднимаясь на носки, пальцы сжать в кулак, медленно поднять руки вперед, затем вверх, ладони внутрь, смотреть вверх, потянуться.

"Три" – опускаясь на обе ступни, с силой согнуть руки, локти прижать к туловищу, кулаки к плечам, лопатки соединить, смотреть прямо.

"Четыре" – разогнуть руки вверх, пальцы сжаты в кулак, ладони внутрь, прогнуться, смотреть вверх.

"Пять" – соединяя носки ног, присесть до отказа на обе ступни, колени вместе, ладони на бедрах, локти в стороны.

"Шесть" – встать (носки ног не разводить), поднимая руки вперед, развести их в стороны и назад до отказа (с рывком в конце движения), ладони вперед пальцы сжаты в кулак, прогнуться.

"Семь" – присесть до отказа на обе ступни, колени вместе, ладони на бедрах, локти в стороны.

"Восемь" – прыжком встать, ноги врозь на широкий шаг, руки на пояс.

"Девять" – разгибая левую руку и одновременно с поворотом туловища налево отвести руку в сторону и назад до отказа, ладонь вперед пальцы сжаты в кулак, смотреть на кисть левой руки (ноги не сдвигать).

"Десять" – повернуть туловище прямо, руки на пояс.

"Одиннадцать" – разгибая правую руку и одновременно с поворотом туловища направо отвести руку в сторону и назад до отказа, ладонь вперед пальцы сжаты в кулак, смотреть на кисть правой руки (ноги не сдвигать).

"Двенадцать" – повернуть туловище прямо, руки на пояс.

"Тринадцать" – резко наклониться вперед до касания пола пальцами рук, ладони назад (ноги не сгибать).

"Четырнадцать" – выпрямиться, поднимая руки вперед, отвести их в стороны и назад до отказа (с рывком в конце движения), ладони вперед пальцы сжаты в кулак.

"Пятнадцать" – резко наклониться вперед до касания пола пальцами рук, ладони назад (ноги не сгибать).

"Шестнадцать" – прыжком строевая стойка.

Рисунок 1

Упражнение 2. Комплекс вольных упражнений № 2 (рисунок 2).

Выполняется на 16 счетов.

Исходное положение – строевая стойка.

"Раз-два" – с силой отвести руки назад до отказа, пальцы разжать, ладони вперед и поднимаясь на носки медленно поднять руки в стороны, затем вверх, ладони внутрь, потянуться, смотреть вверх.

"Три" – опускаясь на обе ступни, с силой согнуть руки, локти прижать к туловищу, кулаки к плечам, лопатки соединить, смотреть прямо.

"Четыре" – сделать широкий выпад влево с резким разгибанием рук в стороны, ладони вниз и поворотом головы налево.

"Пять" – толчком приставить левую ногу к правой, с силой согнуть руки, локти прижать к туловищу, кулаки к плечам, лопатки соединить, смотреть прямо.

"Шесть" – сделать широкий выпад вправо с резким разгибанием рук в стороны, ладони вниз и поворотом головы направо.

"Семь" – толчком приставить правую ногу к левой, с силой согнуть руки, локти прижать к туловищу, ладони к плечам, лопатки соединить, смотреть прямо.

"Восемь" – прыжком встать ноги врозь на широкий шаг, руки вверх, ладони с хлопком соединить над головой, туловище отклонить назад.

"Девять" – резко наклониться вперед до отказа, руки между ног, ладони вместе (ноги не сгибать).

"Десять" – не останавливаясь, выпрямиться, поднимая руки вперед повернуть туловище налево и резким движением развести руки в стороны и назад до отказа, ладони вперед пальцы сжаты в кулак (ноги с места не сдвигать).

"Одиннадцать" – не останавливаясь, повернуть туловище прямо, ладони рук соединить и резко наклониться вперед до отказа, руки между ног, ладони вместе (ноги не сгибать).

"Двенадцать" – не останавливаясь, выпрямиться, поднимая руки вперед повернуть туловище направо и резким движением развести руки в стороны и назад до отказа, ладони вперед пальцы сжаты в кулак (ноги с места не сдвигать).

"Тринадцать" – не останавливаясь, повернуть туловище прямо, ладони рук соединить и резко наклониться вперед до отказа, руки между ног, ладони вместе (ноги не сгибать).

"Четырнадцать" – выпрямляясь, прыжком свести ноги на ширину плеч (ступни ног параллельно) присесть до отказа, руки вперед, ладони вниз.

"Пятнадцать" – прыжком поставить ноги врозь на широкий шаг, руки вверх в стороны, ладони внутрь.

"Шестнадцать" – прыжком строевая стойка.

Рисунок 2

Упражнение 3. Подтягивание на перекладине.

Вис хватом сверху; подтянуться (подбородок выше уровня перекладины), из неподвижного положения в висе на прямых руках (пауза 1-2 секунды), ноги вместе без рывков и маховых движений (рисунок 3).

Рисунок 3

Упражнение 4. Поднимание ног к перекладине.

Вис хватом сверху; поднять прямые ноги, коснуться грифа перекладины и опустить их вниз. Положение виса фиксируется 1-2 секунды. При поднимании ног допускается незначительное их сгибание. Не допускается выполнение маховых движений (рисунок 4).

Рисунок 4

Упражнение 5. Подъем переворотом на перекладине.

Вис хватом сверху; подтягиваясь без маховых движений, поднять ноги к перекладине и, переворачиваясь вокруг оси снаряда, выйти в упор на прямые руки. Положения виса и упора фиксируются; опускание в вис выполняется произвольным способом (рисунок 5).

Рисунок 5

Упражнение 6. Подъем силой на перекладине.

Вис хватом сверху; подтягиваясь без маховых движений, поставить в упор сначала 1 согнутую руку, затем - другую; продолжая движение, выйти в упор на прямые руки. Положение виса и упора фиксируются (1-2 секунды); опускание в вис выполняется произвольным способом (разрешается подъем силой на обе руки) (рисунок 6).

Рисунок 6

Упражнение 7. Комбинированное силовое упражнение на перекладине.

Вис хватом сверху; выполнить в любой последовательности подтягивание, поднимание ног, подъем переворотом и подъем силой; во второй и последующих сериях сохранить начатую очередность выполняемых упражнений. Положение виса и упора фиксируется; при подтягивании подбородок выше перекладины; при поднимании ноги касаются грифа снаряда. Разрешается сгибание и разведение ног, отклонение тела от неподвижного положения, выполнение движений махом и рывком. Оценка производится по количеству циклов (рисунок 7).

Рисунок 7

Упражнение 8. Сгибание и разгибание рук в упоре на брусьях.

Упор, сгибая руки, опуститься в упор на согнутых руках, разгибая руки выйти в упор. Положение упора фиксируется; при опускании руки сгибаются полностью (рисунок 8).

Рисунок 8

Упражнение 9. Угол в упоре на брусьях.

Упор, поднять прямые ноги и удерживать их горизонтально над жердями. Время выполнения упражнения определяется с момента фиксации положения "угол" до момента опускания пяток ног ниже жердей (рисунок 9).

Рисунок 9

Упражнение 10. Комплекс упражнений на брусьях.

Для курсантов 1-го курса - упор на руках, размахивание, подъем махом вперед в сед ноги врозь, перемах ног внутрь и мах назад, махом вперед соскок вправо с поворотом налево, держась за жердь.

Разрешается выполнять соскок махом вперед в другую сторону (рисунок 10).

Рисунок 10

Для курсантов 2-го курса - упор на руках, размахивание, подъем махом вперед, мах назад, махом вперед соскок вправо с поворотом налево, держась за жердь.

Разрешается выполнять соскок махом вперед в другую сторону (рисунок 11).

Рисунок 11

Для курсантов 3-го и старших курсов - упор на руках, размахивание, подъем махом вперед, махом назад стойка на плечах (держать 3 секунды), кувырок вперед в сед ноги врозь, перемах ног внутрь и мах назад, махом вперед соскок вправо с поворотом налево, держась за жердь.

Разрешается выполнять соскок махом вперед в другую сторону (рисунок 12).

Рисунок 12

Упражнение 11. Прыжок, ноги врозь через козла в длину.

Высота снаряда 125 сантиметров мостик высотой 10-15 сантиметров устанавливается в 1 метре от снаряда, прыжок выполняется с разбега (рисунок 13).

Рисунок 13

Упражнение 12. Прыжок, ноги врозь через коня в длину.

Высота снаряда 120 сантиметров, мостик высотой 10-15 сантиметров устанавливается произвольно; прыжок выполняется с разбега, толчок руками выполняется о дальнюю половину гимнастического снаряда (рисунок 14).

Рисунок 14

Упражнение 13. Стойка на голове.

Упор присев, принять положение стойки на голове произвольным способом (держать 5 секунд). Время удержания стойки определяется с момента фиксации тела в вертикальном положении, ноги выпрямлены (рисунок 15).

Рисунок 15

Упражнение 14. Кувырок вперед прыжком.

Исходное положение - строевая стойка; 2-3 шага разбега, кувырок вперед прыжком через препятствие высотой 100 сантиметров, строевая стойка (рисунок 16).

Рисунок 16

Упражнение 15. Поднимание гири 24 килограмма (рывок).

Стойка ноги на ширине плеч, взявшись хватом сверху одной рукой за дужку гири, стоящей на полу, последовательно поднимать гирю вверх и опускать вниз, не касаясь пола, сначала 1 рукой, затем без отдыха после смены рук - другой. Положение гири вверху фиксируется на прямой руке 1 секунду, смена рук осуществляется на замахе вперед. Не допускается находиться в положении, когда гиря опущена вниз более 2 секунды.

Установлено две весовые категории с минимальными нормативами для слабой руки: до 70 килограмм - 8 раз; 70 килограмм и выше - 10 раз (рисунок 17).

Рисунок 17

Упражнение 16. Комплексное силовое упражнение.

Выполняется в течение 1 минуты: первые 30 секунд – максимальное количество наклонов вперед до касания локтем колен ног из положения лежа на спине, руки за голову, ноги закреплены (допускается незначительное их сгибание, при возвращении в исходное положение необходимо касание пола лопатками); вторые 30 секунд – максимальное количество сгибаний и разгибаний рук в упоре лежа (тело прямое, руки сгибать до касания грудью пола). При этом упражнение считается выполненным, если каждое из двух действий выполнено не менее одного раза (рисунок 18).

Рисунок 18

Упражнение 17. Лазание по канату (шесту).

Стоя у каната (шеста), взявшись руками без прыжка подняться по канату (шесту) на высоту 6 метров от пола, коснуться верхней отметки одной рукой. Опускание вниз – произвольным способом. Оценка производится по способу лазания:

на оценку "отлично" – лазание без помощи ног, ноги в положении "угол";

на оценку "хорошо" – лазание без помощи ног, ноги произвольно;

на оценку "удовлетворительно" – лазание с помощью ног (рисунок 19).

Рисунок 19

Упражнение 18. Упражнение на батуте.

Для курсантов первого курса, военнослужащих, проходящих воинскую службу по контракту на должностях рядового, сержантского, офицерского составов второй возрастной группы: два основных прыжка, прыжок на живот, встать, основной прыжок, прыжок в сед, встать, основной прыжок, прыжок с поворотом на 180°, основной прыжок, прыжок в группировке, два основных прыжка.

Для курсантов второго курса, военнослужащих, проходящих воинскую службу по контракту на должностях рядового, сержантского, офицерского составов первой возрастной группы: два основных прыжка, сальто вперед (назад), два основных прыжка.

Для курсантов третьего и старших курсов: два основных прыжка, прыжок на живот, встать, основной прыжок, прыжок в сед, встать, основной прыжок, прыжок с поворотом на 180°, основной прыжок, прыжок в группировке, основной прыжок, сальто вперед (назад), два основных прыжка (рисунок 20).

Рисунок 20

Упражнение 19. Упражнение на стационарном колесе.

Выполняется 10 оборотов влево и 10 оборотов вправо. Начинается и заканчивается упражнение в момент прохождения вертикали головой вверх. Оценка производится по общему времени, затраченному на 20 оборотов, без выключения секундомера после выполнения первых 10 оборотов. Начинать упражнение можно в любую сторону (рисунок 21).

Рисунок 21

Упражнение 20. Упражнение на подвижном колесе.

Выполняется 10 спиралей в любую сторону. Оценка производится по сложности упражнения:

на оценку "отлично" - вход в спираль, катание 10 спиралей и поднять колесо в вертикальное положение;

на оценку "хорошо" - вход в спираль и 10 спиралей;

на оценку "удовлетворительно" - вход в спираль с помощью партнера и катание 10 спиралей.

Упражнение 21. Упражнение на лопинге.

Выполняется 4 серии по 5 оборотов со сменой направления вращения после каждой серии. Начинается и заканчивается упражнение в момент прохождения рамы лопинга верхнего вертикального положения. Количество раскачиваний во время выполнения упражнения и между сериями не ограничивается. Упражнение оценивается по сумме времени, затраченному на выполнение 4-х серий (рисунок 22).

Рисунок 22

На занятиях применяется гимнастическая стойка (рисунок 23).

Рисунок 23

Приложение 11 к Правилам физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан

Содержание основной части занятий по рукопашному бою

Комплекс приемов РБ-Н (начальный) – для военнослужащих по призыву, в период совершенствования начальной военной подготовки (для курсантов и кадетов военных учебных заведений – в период общевойсковой подготовки);

комплекс приемов РБ-1 (базовый) – для всех военнослужащих ВС РК;

комплекс приемов РБ-2 (специальный) – для военнослужащих десантно-штурмовых подразделений, подразделений морской пехоты, мотострелковых подразделений и воинских частей, курсантов, кадетов и магистрантов военных учебных заведений, осуществляющих подготовку специалистов для этих подразделений;

комплекс приемов РБ-3 (специальный) – для военнослужащих разведывательных подразделений, курсантов, кадетов и магистрантов военных учебных заведений, осуществляющих подготовку специалистов для этих подразделений.

Упражнение 22. Начальный комплекс приемов рукопашного боя (РБ-Н).

Комплекс включает:

Укол штыком (тычок стволом) без выпада – направить автомат штыком (стволом) в цель и ударным движением рук поразить противника, выдернуть штык и изготовиться к бою на месте или продолжить движение (рисунок 24).

Рисунок 24

Укол штыком (тычок стволом) с выпадом – направить автомат штыком (стволом) в цель с одновременным толчком правой ногой и выпадом левой ударным движением рук поразить противника; выдернуть штык и толчком левой ногой изготовиться к бою на месте или продолжить движение (рисунок 25).

Рисунок 25

Удар прикладом сбоку – движением оружия правой рукой налево, а левой – на себя с одновременным поворотом туловища влево нанести удар углом приклада. Удар может наноситься с места или с коротким шагом сзади стоящей ногой (рисунок 26).

Рисунок 26

"Удар прикладом снизу" – движением оружия правой рукой вперед, а левой – на себя с одновременным поворотом туловища влево, нанести удар углом приклада. Удар может наноситься с места или с коротким шагом (рисунок 27).

Рисунок 27

Удар затыльником приклада – с замахом стволом назад над плечом, магазином от себя вверх, с выпадом правой ногой вперед (назад), быстрым движением рук нанести удар затыльником приклада в цель (рисунок 28).

Рисунок 28

Удар магазином – нанести удар магазином вперед, с быстрым движением рук от себя с одновременной подачей туловища вперед и выпрямлением сзади стоящей ноги, или коротким шагом (рисунок 29).

Рисунок 29

Защита подставкой автомата выполняется влево, вправо, вверх и вниз под удары противника (рисунок 30).

Рисунок 30

Отбивы автоматом – ударить концом ствола или штыком по оружию противника (вправо, влево или вниз-направо); вслед за отбивом провести ответную атаку (рисунок 31).

Рисунок 31

Освобождение от захвата противником автомата – нанести противнику удар ногой в пах, повернуться левым боком к противнику и с одновременным ударом левой ногой в колено вырвать оружие (рисунок 32).

Рисунок 32

Упражнение 23. Базовый комплекс приемов рукопашного боя (РБ-1).

Включает приемы, предусмотренные комплексом приемов рукопашного боя - начальный и дополнительно следующие приемы:

Удары рукой – из изготовки к бою толчком ноги перенести тяжесть тела на впереди стоящую ногу, и с поворотом туловища нанести удар кулаком, локтем или основанием ладони. Удары наносятся прямо, сбоку, снизу, или сверху (рисунок 33).

Рисунок 33

Защита от ударов рукой – выполнить отбивом предплечья (внутрь, наружу), подставкой под удар ладони, 1-го или двух предплечий, нырком под удар, уклоном или отходом назад. После защиты немедленно нанести противнику ответный удар рукой или ногой в уязвимое место (рисунок 34).

Рисунок 34

Удары ногой – из изготовки к бою перенести тяжесть тела на впереди стоящую ногу и с коротким замахом другой ногой нанести удар носком обуви или коленом снизу, стопой прямо, каблуком сверху, подъемом стопы сбоку, стопой назад, ребром подошвы обуви в сторону (рисунок 35).

Рисунок 35

Защита от удара ногой – выполнить подставкой под удар стопы (каблука, бедра), подставкой под удар двух предплечий. После защиты немедленно нанести противнику ответный удар рукой или ногой в уязвимое место (рисунок 36).

Рисунок 36

Удары пехотной лопатой – наносить из правосторонней изготовки к бою сверху, сбоку и наотмашь. Тычок лопатой выполнять с выпадом правой ногой (рисунок 37).

Рисунок 37

Отбивы пехотной лопатой – выполнить ударом лопаты по оружию противника вправо, влево, вниз-направо, вверх. Вслед за отбивом нанести ответный удар лопатой (рисунок 38).

Рисунок 38

Обезоруживание противника при уколе штыком с уходом влево – с шагом влево и разворотом туловища направо отбить предплечьем и захватить оружие, с шагом вперед захватить оружие другой рукой, с одновременным ударом левой ногой в колено вырвать оружие (рисунок 39).

Рисунок 39

Обезоруживание противника при уколе штыком с уходом вправо – с шагом вправо и разворотом туловища налево отбить предплечьем и захватить оружие, с шагом вперед захватить оружие другой рукой, с одновременным ударом правой ногой в колено вырвать оружие (рисунок 40).

Рисунок 40

Обезоруживание противника при ударе пехотной лопатой сверху или справа – с шагом вперед защититься подставкой предплечья вверх под вооруженную руку противника на замахе, другой рукой захватить черенок лопаты снаружи, нанести удар ногой, обезоружить противника, выкручивая лопату в сторону большого пальца, и нанести удар лопатой противнику по голове (шее) (рисунок 41).

Рисунок 41

Обезоруживание противника при ударе пехотной лопатой наотмашь или тычком – с шагом вперед в сторону и поворотом к противнику защититься подставкой обеих предплечий под вооруженную руку противника на замахе и захватить ее, нанести удар ногой, захватить правой рукой черенок лопаты сверху, обезоружить противника, выкручивая лопату в сторону большого пальца, и нанести противнику удар лопатой по голове (шее) (рисунок 42).

Рисунок 42

Упражнение 24 "а". Специальный комплекс приемов рукопашного боя (РБ-2).

Включает приемы, предусмотренные комплексом рукопашный бой-1 и дополнительно следующие приемы:

"Колющие удары ножом" – наносятся из изготовки к бою быстрым ударным движением вооруженной руки сверху, снизу, сбоку, прямо, наотмашь (рисунок 43).

Рисунок 43

Режущие удары ножом – наносятся из изготовки к бою быстрым движением вооруженной руки горизонтально, вертикально и по диагонали (рисунок 44).

Рисунок 44

Обезоруживание противника при ударе ножом снизу или прямо – с шагом вперед и в сторону защититься подставкой предплечья левой (правой) рукой вниз, остановить удар и захватить вооруженную руку за запястье, потянуть ее вправо (влево) от себя и ударом основания правой (левой) ладони по тыльной поверхности кисти противника выбить нож (рисунок 45).

Рисунок 45

Освобождение от захватов противником шеи сзади – приседая, захватить руку (руки) противника и повернуть голову в сторону, нанести удар каблуком по голени, резким движением рук вверх освободиться от захвата, нанести удар рукой (ногой) (рисунок 46).

Рисунок 46

Освобождение от захватов противником шеи (одежды) спереди – нанести удар ногой (коленом), соединяя вместе кулаки и разводя локти в сторону, нанести удар снизу вверх между руками противника и освободиться от захвата, нанести удар рукой (ногой) (рисунок 47).

Рисунок 47

Упражнение 24 "б". Специальный комплекс приемов рукопашного боя (РБ-3).

Включает приемы, предусмотренные комплексами рукопашный бой - начальный, рукопашный бой - 1, рукопашный бой - 2 и дополнительно следующие приемы:

Загиб руки за спину – захватить рукой кисть руки противника, другой рукой – сверху одежду у локтя и нанести удар ногой; вывести противника из равновесия рывком на себя, согнуть его руку в локтевом суставе, а затем – перевести ее за спину; нанести удар ребром ладони по шее, захватить рукой за воротник (у плеча), волосы или каску, и удерживая болевым воздействием, конвоировать противника. Для связывания свалить противника на землю, сесть на него, нанести удар по голове, плотно прижать захваченную руку и провести загиб другой руки (рисунок 48).

Рисунок 48

Рычаг руки наружу – захватить кисть противника двумя руками снизу, нанести удар ногой; поднимая захваченную руку вверх, согнуть кисть к предплечью, и выкручивая руку наружу, рывком в сторону свалить противника на землю; нанести удар ногой, перевести руку на загиб за спину и сесть сверху на противника, провести загиб другой руки, связать (рисунок 49).

Рисунок 49

Рычаг руки внутрь – захватить предплечье руки противника двумя руками сверху-снаружи, нанести удар ногой в голень или пах; рывком выкручивая руку внутрь, вывести противника из равновесия, подвести его плечо под свое плечо и, нажимая им, свалить противника; надавливая рукой на локтевой сустав, перевести руку на загиб за спину и сесть сверху на противника, провести загиб другой руки; связать (рисунок 50).

Рисунок 50

Удушение сзади – подкрасться к противнику сзади, рукой захватить голову и с одновременным ударом ногой в подколенный сгиб рвануть голову на себя; предплечьем другой руки захватить шею хватом за предплечье сверху, соединить руки и, разворачиваясь влево (вправо), навалить противника себе на спину, провести удушение (рисунок 51).

Рисунок 51

Передняя подножка – из исходного положения (правосторонняя изготовка к бою) захватить левой рукой правую руку противника за одежду выше локтя, а правой выполнить захват под левую руку противника за поясной ремень или одежду на спине; разворачиваясь влево спиной к противнику встать в положение, чтобы правая нога перекрывала его правую ногу, а левая находилась снаружи его левой ноги, тяжесть тела перенести на полусогнутую левую ногу; рывком рук одновременно выпрямляя левую ногу бросить противника на землю, нанести удар ногой (рисунок 52).

Рисунок 52

Бросок через спину – с шагом вперед захватить противника за руку, с рывком на себя повернуться к нему спиной на согнутых ногах и подвести свое плечо под руку противника, захватить ее другой рукой; выпрямляя ноги и наклоняясь вперед, подбить противника тазом под бедра, рывком рук вниз бросить на землю, нанести удар ногой (рисунок 53).

Рисунок 53

Бросок с захватом ног и удушение – подкрасться к противнику сзади и захватить руками его ноги ниже колен; толкнув его плечом под ягодицы, рвануть ноги на себя вверх, бросить противника на землю и, не выпуская ног, нанести ему удар носком обуви в пах или живот. Прыжком сесть на поясницу противника, поставив левую ногу на колено, а правую – ступней на землю впереди себя (под плечо противника), нанести удар по голове, отвести голову назад 1-ой рукой и наложить на шею спереди предплечье другой руки; соединив руки, провести удушение. При сопротивлении противника перекатиться на спину, обхватив его туловище ногами на уровне пояса, соединить их и, выпрямляя ноги, продолжать удушение руками и ногами (рисунок 54).

Рисунок 54

Обезоруживание противника при уколе штыком с уходом вправо – с шагом или скачком уйти от укола вправо, развернув туловище влево, отбить ствол оружия противника левой рукой и захватить его; нанести одновременно удар наотмашь по лицу (горлу), а правой ногой – под стопу впереди стоящей ноги противника, с ударом ногой вырвать оружие и нанести противнику удар прикладом (рисунок 55).

Рисунок 55

Обезоруживание противника при ударе ножом:

прямо – отбить предплечьем внутрь вооруженную руку противника и захватить его двумя руками за кисть, нанести удар ногой, провести рычаг руки наружу, обезоружить (рисунок 56);

Рисунок 56

сверху – защититься подставкой предплечья левой руки вверх под вооруженную руку противника на замахе, захватить другой рукой предплечье противника сверху, нанести удар ногой, провести рычаг руки внутрь, обезоружить (рисунок 57);

Рисунок 57

снизу – с шагом вперед встретить вооруженную руку противника подставкой предплечья вниз, захватив другой рукой сверху одежду у локтя, нанести удар ногой в пах или колено; провести загиб руки за спину и обезоружить противника (рисунок 58);

Рисунок 58

наотмашь – с шагом вперед – в сторону и поворотом к противнику защититься подставкой предплечий под вооруженную руку, захватить руками предплечье сверху и нанести удар ногой; провести рычаг руки внутрь, обезоружить (рисусонк 59).

Рисунок 59

Обезоруживание противника при угрозе пистолетом:

при попытке достать пистолет из кобуры (кармана) – с шагом (выпадом) вперед просунуть кисть между предплечьем и туловищем противника, другой рукой захватить ее снаружи (соединить руки в замок), нанести удар коленом, провести загиб руки за спину, обезоружить (рисунок 60);

Рисунок 60

при попытке достать пистолет из-за пояса брюк (кобуры спереди) – с шагом (выпадом) ногой вперед захватить кисть противника, нанести удар ногой, провести рычаг руки наружу и обезоружить (рисунок 61);

Рисунок 61

в упор спереди – с шагом вперед в сторону (отклоняясь влево) левым предплечьем отбить внутрь вооруженную руку противника, и с поворотом туловища уйти с направления огня, захватить вооруженную руку противника, нанести удар ногой, провести рычаг руки наружу, обезоружить (рисунок 62);

Рисунок 62

в упор сзади – с поворотом направо кругом отбить предплечьем вооруженную руку противника и захватить ее двумя руками спереди сверху, нанести удар ногой, провести рычаг руки внутрь, обезоружить (рисунок 63).

Рисунок 63

Освобождение от захватов противником:

шеи спереди (одежды на груди) – нанести противнику удар правым предплечьем снизу по руке, захватить двумя руками его руку (правой рукой за запястье сверху, левой рукой предплечье правой руки противника снизу), нанести удар ногой и провести рычаг руки внутрь, связать (рисунок 64);

Рисунок 64

шеи сзади – приседая, захватить руку (руки) противника и повернуть голову в сторону; нанести удар каблуком по голени, резким движением рук вверх освободиться от захвата; удерживая руку (руки) противника, провести бросок через спину, нанести удар ногой (рисунок 65);

Рисунок 65

туловища с руками сзади – нанести противнику удар каблуком по голени (стопе) или затылком в лицо; приседая, освободиться от захвата, захватить его руку 1-ой рукой за предплечье, нанести удар локтем в живот, другой рукой захватить за плечо, провести бросок через спину; нанести удар ногой (рисунок 66);

Рисунок 66

туловища сзади – нанести удар каблуком в голень, захватить руку противника за кисть и локоть, поворачиваясь, провести загиб руки за спину (рисунок 67);

Рисунок 67

туловища спереди – захватить противника за одежду сверху, нанести удар ногой в пах или головой в лицо; с шагом левой ногой назад сорвать захват; разворачиваясь влево спиной к противнику выполнить переднюю подножку; нанести удар ногой (рисунок 68);

Рисунок 68

туловища с руками спереди – захватить противника двумя руками за одежду на спине, нанести удар ногой в пах или головой в лицо; с шагом левой ногой назад сорвать захват; разворачиваясь влево спиной к противнику выполнить переднюю подножку; нанести удар ногой (рисунок 69);

Рисунок 69

ног спереди – нанести удар сверху рукой по голове, захватить 1-ой рукой затылок сверху, а другой – подбородок снизу, с шагом назад и рывком повернуть голову, свалить противника (рисунок 70);

Рисунок 70

ног сзади – падая вперед на руки, вырвать 1 ногу из захвата и нанести ей удар по противнику (рисунок 71).

Рисунок 71

Связывание противника:

веревкой – свалить противника на землю и загнуть руки за спину; веревку надеть петлей на запястье его левой руки, пропустить под шею (или правое плечо под грудь, пропустив в локтевой сгиб левой руки) и связать запястья обеих рук (рисунок72);

Рисунок 72

брючным и поясным ремнями – свалить противника на землю и загнуть руки за спину; брючным ремнем связать кисти, поясной ремень пропустить под шею и привязать к брючному ремню (рисунок 73);

Рисунок 73

брючным ремнем или веревкой – свалить противника на землю вниз лицом, ноги подогнуть и скрестить, завести руки за спину; связать правую руку с левой ногой, а левую руку с правой ногой (рисунок 74);

Рисунок 74

палкой – свалить противника на землю, просунуть палку в рукава куртки за спиной и привязать к ней запястья рук или связать спереди руки и ноги противника и просунуть палку в локтевые и подколенные сгибы связанных рук и ног (рисунок 75).

Рисунок 75

Обыск в упоре у стены – заставить противника широко развести ноги, наклониться вперед и опереться о стенку или землю прямыми руками и, угрожая оружием, произвести обыск (рисунок 76).

Рисунок 76

Обыск в упоре согнувшись – заставить противника принять положение "упор согнувшись" (ноги врозь, руки вместе) и, угрожая оружием, произвести обыск (рисунок 77).

Рисунок 77

Обыск лежа на земле – заставить противника лечь на землю лицом вниз, руки в стороны, ноги вместе и, угрожая оружием, (переворачивая на спину) произвести обыск (рисунок 78).

Рисунок 78

Конвоирование на болевом приеме – произвести загиб руки за спину, захватить за каску (волосы, одежду на противоположном плече противника), потянуть его на себя и, удерживая, заставить следовать в нужном направлении (рисунок 79).

Рисунок 79

Конвоирование под угрозой оружия – угрожая огнестрельным оружием и, находясь на расстоянии 2 - 5 метра от противника, лишая его тем самым возможности применить приемы обезоруживания, сопровождать его в нужном направлении (рисунок 80).

Рисунок 80

Метание ножа хватом за клинок – из изготовки к бою, удерживая нож за клинок острием лезвия кнаружи от ладони, отвести его для замаха назад-вверх (через низ); подавая вес тела вперед (с выпадом левой ногой или с шагом правой), послать быстрым движением руки нож в цель. Метание ножа (штык-ножа) в цель производить с расстояния 1,5-3 метра. (рисунок 81).

Рисунок 81

Метание ножа хватом за рукоятку – выполнять аналогично, – удерживая нож (штык-нож) за рукоятку (острием лезвия внутрь), выполнить замах вооруженной рукой вверх-назад над плечом (снизу), отвести ее назад; подавая вес тела вперед (с выпадом левой ногой или с шагом правой вперед), послать быстрым движением руки нож в цель. Метание ножа (штык-ножа) в цель производить с расстояния 2 – 3,5 метра. (рисунок 82).

Рисунок 82

Метание пехотной лопаты – из изготовки к бою, удерживая лопату за дальнюю треть рукоятки лезвием вперед-вверх, черенок – вдоль оси предплечья, после замаха, выпуская рукоятку из ладони, послать лопату в цель (рисунок83).

Рисунок 83

Упражнение 25. Комплекс приемов рукопашного боя без оружия. Выполняется на 8 счетов (рисунок 84).

Исходное положение - строевая стойка.

"Раз" – С шагом левой ногой вперед изготовиться к бою.

"Два" – Выполнить левой рукой отбив вверх и удар правой рукой вперед прямо.

"Три" – Выполнить удар правой ногой вперед прямо или снизу.

"Четыре" – С разворотом на 90º и с шагом правой ноги выполнить удар в сторону слева наотмашь ребром ладони правой руки.

"Пять" – С шагом правой ногой назад выполнить левой рукой отбив внутрь.

"Шесть" – С шагом правой ногой вперед выполнить удар кулаком правой руки вперед сверху.

"Семь" – Выполнить удар левой ногой вперед прямо и принять левостороннюю изготовку к бою.

"Восемь" – С шагом левой ногой назад и поворотом налево принять строевую стойку.

Рисунок 84

Упражнение 26. Комплекс рукопашного боя с оружием (автомат, карабин). Выполняется на 8 счетов (рисунок 85).

Исходное положение – строевая стойка.

"Раз" – С шагом левой ногой вперед изготовиться к бою.

"Два" – Выполнить стволом автомата отбив вправо и укол штыком (тычок стволом) с выпадом левой ногой.

"Три" – С шагом правой ногой назад выполнить удар затыльником приклада назад прямо.

"Четыре" – Поворачиваясь на левой ноге направо, с шагом правой назад выполнить стволом автомата отбив влево.

"Пять" – С коротким шагом правой ногой вперед выполнить удар прикладом сбоку.

"Шесть" – С поворотом кругом через левое плечо, отставляя правую ногу назад, защититься подставкой автомата от удара снизу.

"Семь" – С шагом правой ногой вперед выполнить удар магазином вперед прямо и рубящий удар штыком (стволом) слева-направо вниз.

"Восемь" – С шагом правой ногой назад и поворотом направо принять строевую стойку.

Рисунок 85

Для изготовки к бою без оружия – выставить левую ногу на шаг вперед и слегка согнуть обе ноги в коленях. Туловище немного наклонить вперед. Вес тела равномерно распределить на обе ноги. Левую руку согнуть в локтевом суставе и вывести вперед кисть на высоте груди, кулак правой руки у подбородка, локоть правой руки прикрывает корпус (рисунок 86).

Рисунок 86

Для изготовки к бою с автоматом – подбросить автомат штыком (стволом) вперед и подхватить его левой рукой за цевье и ствольную накладку сбоку, а правой за шейку приклада. Одновременно левую ногу выставить на шаг вперед и поставить ее на всю ступню. Все тело равномерно распределить на обе слегка согнутые ноги. Корпус немного подать вперед, острие штыка держать на высоте шеи напротив левого плеча, кисть правой руки, перед пряжкой (рисунок 87).

Рисунок 87

Для изготовки к бою с ножом применяются следующие варианты:

1) принять левостороннюю стойку, нож держать в правой согнутой руке острием вверх, вниз или вперед;

2) принять правостороннюю стойку, нож держать в левой руке острием вверх, вниз или вперед, правая рука прикрывает подбородок и корпус справа (рисунок 88).

Рисунок 88

Для изготовки к бою с пехотной лопатой – выставить правую ногу на шаг вперед и поставить ее на всю ступню, одновременно вывести согнутую правую руку с лопатой вперед, кисть правой руки, на уровне груди. Лопату держать за конец рукоятки лотком вправо (влево). Вес тела равномерно распределить на обе слегка согнутые ноги. Левая рука согнута, кисть на высоте груди. Передвижения включают: шаг, шаг с переменой стойки, скачок, выпад (одноименный, разноименный), бег (рисунок 89).

Рисунок 89

Приемами самостраховки называются приемы падения и группировки, обеспечивающие предупреждения от ушибов о землю при единоборстве с противником. Упражнения выполняются при падениях вперед, назад и на бок.

Приемы падения и группировки составляют:

Группировка – сесть на землю и обхватить обеими руками голени ног, колени слегка развести, пятки вместе, корпус согнуть, голову опустить, прижав подбородок к груди. Подтягивая руками голени, приблизить туловище к бедрам (рисунок 90).

Рисунок 90

Кувырок вперед – из фронтальной стойки присесть, колени слегка развести в стороны, упереться ладонями о землю. Оттолкнувшись ногами и опираясь на ладони (пальцами внутрь), перекатиться через спину вперед. Вскочить и изготовиться к бою (рисунок 91).

Рисунок 91

Кувырок назад – из фронтальной стойки присесть, прижать подбородок к груди и, падая назад, сгруппироваться. В момент касания земли плечами, опереться руками около головы, перекатиться назад через голову, вскочить и изготовиться к бою (рисунок 92).

Рисунок 92

Падение вперед – из фронтальной стойки при падении вперед, толкнувшись обеими ногами, подпрыгнуть и упасть вперед на слегка согнутые и разведенные локтями в стороны руки; сгибая руки, опуститься на грудь; перекатиться с груди на живот, прогибаясь в пояснице. Закончив падение, встать и принять исходное положение или изготовку к бою (рисунок 93).

Рисунок 93

Падение назад – из фронтальной стойки, приседая и падая назад, перекатиться на спину, амортизируя падение одновременным упреждающим ударом разведенных рук о землю (с углом от туловища– не более 45°). Закончив падение, встать и принять исходное положение (рисунок 94).

Рисунок 94

Падение на бок – из фронтальной стойки, приседая и одновременно закручивая корпус вправо (влево), опуститься на землю правой (левой) ногой (ягодицей) и перекатиться в группировке на правый (левый) бок, предварительно сделав упреждающий удар вытянутой правой (левой) рукой и ногами о землю.

Конечное положение – лежа на боку так, чтобы 1 нога согнутая в коленном и тазобедренном суставах, лежала на земле наружной поверхностью голени и бедра, другая стояла перед ней на всей ступне, рука, выполняющая упреждающий удар, находилась на земле в 15-20 сантиметрах от колена, а голова прижималась к вытянутой вверх другой руке. После падения встать и принять исходное положение (рисунок 95).

Рисунок 95

Кувырок через плечо – из фронтальной (боковой) стойки наклониться вперед и пропустить левую (правую) руку между ног ладонью вниз, подбородок прижать к груди, оттолкнувшись ногами, сделать перекат по диагонали от левого (правого) плеча в направлении левой (правой) ноги (ягодицы) и занять положение лежа на левом (правом) боку (рисунок 96).

Рисунок 96

Приложение 12 к Правилам физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан

Содержание основной части занятий по преодолению препятствий

Упражнение 27. Общее контрольное упражнение на единой полосе препятствий.

Выполняется без оружия. Дистанция - 400 метров. Исходное положение - стоя в траншее, метнуть гранату Ф-1 массой 600 грамм из траншеи на 20 метров по стенке (проломам) или по площадке 1х2,6 метра перед стенкой (засчитывается прямое попадание), при непопадании в цель первой гранатой продолжать метание, но не более трех гранат до поражения цели (при не поражении цели сумма набранных за выполнение упражнения баллов снижается на 20 баллов), выскочить из траншеи, пробежать 100 метров по дорожке по направлению к линии начала полосы; обежать флажок и перепрыгнуть ров шириной 2,5 метра, пробежать по проходам лабиринта, перелезть через забор, влезть по вертикальной лестнице на второй (изогнутый) отрезок разрушенного моста, пробежать по балкам, перепрыгнув через разрыв, и соскочить на землю из положения стоя с конца последнего отрезка балки, преодолеть три ступени разрушенной лестницы с непременным касанием двумя ногами земли между ступенями, пробежать под четвертой ступенью, пролезть в пролом стенки, соскочить в траншею, пройти по ходу сообщения, выскочить из колодца, прыжком преодолеть стенку, взбежать по наклонной лестнице на четвертую ступень и сбежать по ступеням разрушенной лестницы, влезть по вертикальной лестнице на балку разрушенного моста, пробежать по балкам, перепрыгивая через разрывы, и сбежать по наклонной доске, перепрыгнуть ров шириной 2 метра, пробежать 20 метров, и обежав флажок, пробежать в обратном направлении 100 метров по дорожке.

Упражнение 28. Специальные контрольные упражнения на полосе препятствий (для военных учебных заведений):

Выполняется с автоматом (карабином), сумкой для магазинов, двумя магазинами и противогазом. Дистанция - 400 метров. Исходное положение стоя у бокового борта макета бронетранспортера (оружие в руке, противогаз в сумке). Влезть в макет бронетранспортера через боковой борт, соскочить с противоположного борта, пробежать 200 метров по дорожке по направлению к первой траншее, обежать флажок, соскочить в траншею и надеть противогаз, выскочить из траншеи и преодолеть овраг по бревну, пройти по нему до конца и соскочить на землю, преодолеть завал, соскочить в ров, взять с заднего бруствера ящик массой 40 килограмм и перенести его на передний бруствер, затем снова на задний; снять противогаз и уложить его в сумку, выскочить из рва, пробежать по проходам лабиринта, взбежать по наклонной доске на забор, перейти на балку, пробежать по ней, перепрыгивая через разрывы, и соскочить на землю из положения стоя с конца последнего отрезка балки; преодолеть разрушенную лестницу прыжками, наступая на каждую ступень, и соскочить с последней ступени на землю, преодолеть стенку, соскочить в колодец, пробежать по ходу сообщения до траншеи, метнуть гранату Ф-1 массой 600 грамм на 15 метров по щиту размером 2х1 метр, при непопадании в цель первой гранатой продолжать метание (но не более трех гранат) до поражения цели (при не поражении цели сумма набранных за выполнение упражнения баллов снижается на 20 баллов), выскочить из траншеи и преодолеть палисадник; влезть в нижнее окно фасада дома, с него - в верхнее окно, перейти на балку, пройти по ней, соскочить на первую площадку, с нее - на вторую, спрыгнуть на землю, перепрыгнуть через траншею.

Упражнение 29. Специальное контрольное упражнение на полосе препятствий для личного состава Десантно-штурмовых войск.

Выполняется с автоматом, сумкой для магазинов, двумя магазинами и противогазом. Дистанция - 400 метров. Исходное положение - стоя у линии старта с оружием в руке, пробежать по дорожке 200 метров до линии начала полосы, обежать флажок; проползти по-пластунски под проволокой и преодолеть завал, вскочить на кормовую часть макета боевой машины, влезть в кормовой люк, метнуть из люка наводчика-оператора гранату Ф-1 массой 600 грамм по рву (засчитывается прямое попадание), при непопадании в ров первой гранатой, продолжать метание (но не более трех гранат) до поражения цели (при не поражении цели сумма набранных за выполнение упражнения баллов снижается на 20 баллов), вылезти через люк механика-водителя, перепрыгнуть ров шириной 2,5 метров и пробежать по проходам лабиринта, взбежать по наклонной доске на забор, пробежать по балкам, перепрыгивая через разрывы, и соскочить на землю из положения стоя с конца последнего отрезка балки, преодолеть разрушенную лестницу прыжками, наступая на каждую ступень, и соскочить с последней ступени на землю, преодолеть стенку, соскочить в колодец, взять ящик массой 24 килограмма, пробежать с ним по ходу сообщения до траншеи, положить ящик на бруствер, выскочить из траншеи и преодолеть палисадник, влезть в нижнее окно фасада дома, с него - в верхнее окно, перейти на балку, пройти по ней, соскочить на первую площадку, с нее - на вторую, спрыгнуть на землю; преодолеть ров по качающемуся трапу.

Упражнение 30. Преодоление единой полосы препятствий в составе подразделения (для военных учебных заведений).

Выполняется в составе экипажа, расчета, отделения с личным оружием и противогазом. Дистанция - 400 метров. Исходное положение - стоя перед траншеей, оружие в руке. Перепрыгнуть через траншею и пробежать 100 метров по дорожке по направлению к линии начала полосы, обогнуть флажок, взять ящики массой 24 килограмма (количество ящиков - на один меньше числа военнослужащих), соскочить в ров, пробежать по дну и выскочить из него, преодолеть лабиринт под поперечными балками, перелезть через забор, влезть по вертикальной лестнице на второй (изогнутый) отрезок разрушенного моста, пробежать по балкам, перепрыгнув через разрыв, и соскочить на землю с конца последнего отрезка балки, преодолеть три ступени разрушенной лестницы с непременным касанием двумя ногами земли между ступенями, под четвертой пробежать, пролезть в пролом стенки, соскочить в траншею и пройти по ходу сообщения до колодца, выскочить из колодца и перелезть через стенку, пробежать под четвертой и третьей ступенями лестницы, преодолеть вторую и первую ступени с непременным касанием двумя ногами земли между ступенями, перелезть через забор, соскочить в ров, пробежать по дну и выскочить из рва, пробежать 20 метров, положить ящики и обогнуть флажок, в обратном направлении по дорожке пробежать 100 метров.

Упражнение 31. Бег с преодолением полосы препятствий в составе подразделения (для военных учебных заведений).

Выполняется в составе экипажа, расчета, отделения, взвода с личным оружием и противогазом. При выполнении упражнения разрешается взаимопомощь без передачи оружия, противогаза и других предметов экипировки. Время определяется по последнему военнослужащему, дистанция 1100 и 3100 метров.

Пробежать 1000 или 3000 метров, преодолеть полосу препятствий. Преодолеть ров, пройти по проходам лабиринта, перелезть через забор, преодолеть разрушенную лестницу, наступая на три ступени, соскочить на землю, под четвертой ступенью пробежать, преодолеть стенку, перепрыгнуть через траншею.

Упражнение 32. Специальное контрольное упражнение для личного состава воинских частей и подразделений, предназначенных для действий в горах.

Выполняется с автоматом (карабином), сумкой для магазинов, двумя магазинами. Дистанция - 100 метров. Исходное положение - изготовка для стрельбы лежа перед линией начала полосы. Пробежать до первой вышки канатного перехода, по вертикальной лестнице влезть на террасу, выбрать веревку с грузом массой 24 килограмма до упора в перила и, не бросая, опустить на землю, пройти по нижнему тросу до второй вышки, перелезть на веревку и спуститься по ней, взбежать по наклонной доске на тропу, пробежать по ней, наступая на каждый отрезок, и с последнего отрезка соскочить на землю, пролезть через ограничительный проход и влезть на второй участок тропы, наступая на каждый отрезок, пробежать по нему, пролезть по веревочному мосту на металлическую конструкцию, пройти по горизонтальной лестнице до конца, преодолеть в висе на руках горизонтальную лестницу в обратном направлении до последней перекладины и спрыгнуть на землю, пройти по качающемуся бревну, подняться по наклонной стене горки до нижнего карниза (разрешается использовать веревку), перелезть на него, подняться на террасу и с колена метнуть гранату Ф-1 массой 600 грамм в цель - круг диаметром 3 метра (засчитывается прямое попадание), при непопадании в цель первой гранатой продолжать метание (но не более трех гранат) до поражения цели (при не поражении цели сумма набранных за выполнение упражнения баллов снижается на 20 баллов), спуститься по вертикальной стенке с треугольными вырезами, используя три точки опоры; прыжками преодолеть "сухое русло реки" по выступающим камням (при срыве вернуться и продолжать бег), пересечь линию финиша.

Упражнение 33. Специальное контрольное упражнение для личного состава надводных кораблей. Дистанция 120 метров. Выполнять без оружия. Исходное положение - стоя перед линией начала полосы с бросательным концом в руках. Метнуть бросательный конец за отметку 20 метров. в пределах коридора. Пробежать до стойки с грузом. Снять конец с утки и опустить груз на землю; перебирая трос руками, поднять груз, выбрать конец и надежно закрепить его за утку. Влезть по ближайшему штормтрапу на выстрел; наступая на балясины, пробежать по выстрелу до дальнего шкентеля с мусингами и отпуститься по нему на землю (спрыгивать не разрешается). Пролезть в горловину. Пробежать по качающейся доске (в случае падения повторить). Подняться по вертикальному трапу, открыть крышку, пролезть через люк и спуститься по наклонному трапу. Взять груз массой 24 килограмма, пробежать с ним до первой стойки, оббежать кругом последовательно первую, вторую, третью и четвертую стойки, возвратиться к наклонному трапу и положить груз на землю. Подняться к наклонному трапу, пролезть через люк, закрыть крышку и опуститься по вертикальному трапу, наступая на ступени. Пробежать вдоль полосы 38 метров и пересечь линию начала полосы.

Приложение 13 к Правилам физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан

Содержание основной части занятий по ускоренному передвижению

Упражнение 34. Бег на 100 метров.

Выполняются с высокого старта по беговой дорожке стадиона или ровной площадке с любым покрытием.

Упражнение 35. Челночный бег 10х10 метров.

Выполняется на ровной площадке с размеченными линиями старта и поворота. Ширина линии старта и поворота входит в отрезок 10 метров. По команде "МАРШ" пробежать 10 метров, коснуться земли за линией поворота любой частью тела, повернуться кругом, пробежать таким образом еще девять отрезков по 10 метров. Не допускается использовать в качестве опоры при повороте какие-либо естественные и искусственные предметы, неровности, выступающие над поверхностью дорожки.

Упражнение 36. Бег на 400 метров.

Выполняются с высокого старта по беговой дорожке стадиона или ровной площадке с любым покрытием.

Упражнение 37. Бег на 1000 метров.

Упражнение 38. Бег на 3000 метров.

Упражнение 39. Бег на 5000 метров.

Проводятся на любой безопасной местности с общего и раздельного старта. Старт и финиш оборудуются в одном месте.

Упражнение 40. Метание гранаты Ф-1 (600 грамм) на дальность.

Выполняется любым способом с разбега или с места. Дальность броска замеряется от линии метания длиной 4 метра и шириной 7 метров. Граната должна упасть в коридор шириной 10 метров, размеченный параллельными белыми линиями. Направление коридора с противоположных сторон размечается яркими флажками. Выполнить 3 попытки подряд, в зачет идет результат в лучшей попытке.

Упражнение 41. Метание гранаты Ф-1 (600 грамм) на точность.

Метание гранаты производится по трем концентрическим кругам с радиусами: первый - 0,5 метра, второй - 1,5 метра, третий - 2,5 метра. Круги размечаются белой линией шириной 5 сантиметров. Ширина линии входит в размер круга, расстояние от линии метании до центра кругов - 30 метров. В центре кругов на древке высотой 30 сантиметров устанавливается флаг размером 15х20 сантиметров. Метание производится от планки длиной 4 метра и шириной 7 сантиметров, окрашенной в белый цвет и укрепленной заподлицо с грунтом дорожки для разбега. Ширина дорожки 1,25 метра и длина 20-30 метров. Выполняется любым способом с разбега или с места. Дается 3 пробных и 3 зачетных броска. Оценка "отлично" - попасть в круг 0,5 метра, "хорошо" - 1,5 метра, "удовлетворительно" - 2,5 метра.

Упражнение 42. Марш-бросок на 5 километров.

Упражнение 43. Марш-бросок на 10 километров.

Проводятся на любой безопасной местности. С общего (раздельного) старта. Старт и финиш оборудуются на одном месте.

Каждый военнослужащий экипируется автоматом с магазином, подсумком для магазинов с вложенным в него магазином, противогазом. Не допускается всякое дополнительное крепление оружия и снаряжения, препятствующие их немедленному использованию, по назначению (в том числе дополнительные ремни, другие приспособления, не предусмотренные соответствующей формой одежды). Время определяется каждому участнику забега.

При выполнении упражнений в составе подразделения (взвод, рота и приравненные к ним подразделения) положительная оценка определяется по третьей возрастной группе (военнослужащие четвертой возрастной группы и старше к выполнению упражнения не допускаются) при условии прибытия подразделения на финиш с растяжкой не более 50 метров.

Результат определяется по последнему участнику забега. Граница 50 метров перед финишем обозначается яркими флажками с обеих сторон дистанции. Длина коридора измеряется от линии финиша. При выполнении упражнения разрешается взаимопомощь. Не допускается передача оружия и снаряжения. Время подразделению определяется по последнему участнику.

Приложение 14 к Правилам физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан

Содержание основной части занятий по лыжной подготовке

Упражнение 44. Лыжная гонка на 5 километров.

Упражнение 45. Лыжная гонка на 10 километров.

Гонки проводятся на местности вне дорог с общего и раздельного старта на беговых (спортивных) лыжах. Старт и финиш оборудуются в одном месте.

Упражнение 46. Марш на лыжах в составе подразделения на 5 километров.

Упражнение 47. Марш на лыжах в составе подразделения на 10 километров.

Проводятся в составе взвода, роты и им равных подразделений на пересеченной местности вне дорог с общего старта, старт и финиш оборудуются в одном месте, дистанция размечается, и на ней выставляется поворотный знак. Марш проводится по заранее подготовленной лыжне на специальных армейских лыжах.

Каждый военнослужащий экипируется автоматом, сумкой для магазинов с вложенными двумя магазинами и противогазом. Подразделение прибывает на финиш в полном составе с растяжкой не более 100 метров без потери предметов вооружения и снаряжения. Взаимопомощь разрешается без передачи оружия, противогаза и других предметов экипировки военнослужащих. Время определяется по последнему участнику.

	Приложение 15 к Правилам физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан

Содержание основной части занятий по военно-прикладному плаванию

Упражнение 48. Плавание на 100 метров в спортивной форме.

При плавании брассом и вольным стилем старт выполняется со стартовой тумбочки. По команде "Занять места" военнослужащие становятся на задний край стартовой тумбы. По команде "На старт" ступни ног поставить на ширину 15-20 сантиметров, захватить пальцами ног передний край тумбы, ноги согнуть в коленях, туловище наклонить вперед, руки отвести назад. По команде "МАРШ" сделать взмах руками и оттолкнуться ногами от тумбы вперед-вверх, в полете выпрямить тело, руки вытянуть вперед.

После старта и поворота при плавании брассом разрешается выполнить под водой по 1-му плавательному движению ногами и руками одновременно. При плавании вольным стилем применяется любой способ. Поворот выполнить с непременным касанием стенки любой частью тела.

Упражнение 49. Плавание в обмундировании с оружием.

Из исходного положения на стартовой тумбочке (ботинки сняты и заправлены за поясной ремень спереди или сзади подметками наружу, автомат – за спиной) по команде руководителя прыгнуть в воду и проплыть дистанцию любым способом. Упражнение считается невыполненным при утере оружия или предметов обмундирования.

Упражнение 50. Ныряние в длину.

Из исходного положения на стартовой тумбочке прыгнуть в воду и плыть под водой любым способом, ориентируясь по линии на дне бассейна или натянутому шнуру на глубине 1-1,5 метров. Старт принимается индивидуально по готовности военнослужащего к выполнению упражнения. Разрешается принимать старт толчком от стенки бассейна. Во время ныряния военнослужащий находится под водой. В случае появления на поверхности воды любой части тела упражнение прекращается и определяется результат. Не допускается при выполнении упражнения передвигаться вперед, цепляясь за путеводный шнур.

Упражнение 51. Гребля на шестивесельных ялах. Проводится на дистанции 2000 метров. Дистанция делится на два отрезка с поворотом, старт и финиш оборудуются в одном месте. Нормативы засчитываются только гребцам.

Приложение 16 к Правилам физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан

Комплексное упражнение для контрольных занятий

Упражнения	Периоды подготовки и контрольные нормативы (для оценки "готов" или "условно готов")
до 3-х месяцев (единица измерения)	до 6-ти месяцев (единица измерения)
Марш-бросок на 10 километров	56.00 минут	54.30 минут
Марш-бросок на 10 километровс преодолением полосы препятствий и стрельбой	59.00 минут (с учетом не менее 3-х попаданий)	57.00 минут (с учетом не менее 3-х попаданий)
Рукопашный бой	Провести 3 контрольные схватки	Провести 6 контрольных схваток
Бокс	Провести 2-3 парных боя	Провести до 5 парных боя
Плавание в обмундировании с оружием (при наличии условий)	50 метров	100 метров
Плавание в обмундировании с оружием с помощью подручных средств (при наличии условий)	200 метров	300 метров
Поднимание гири 24 килограмма (рывок)	20-30 подниманий	30-40 подниманий

	Приложение 17 к Правилам физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан

Упражнения и нормативы для граждан, поступающих на воинскую службу по контракту

Сноска. Приложение 17 - в редакции приказа Министра обороны РК от 05.07.2023 № 670 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

№ п/п	Упражнение	Оценка	Возрастные группы/категория
			мужчины			женщины
			до 30 лет	от 30 до 40 лет	40 лет и старше	до 30 лет	от 30 до 40 лет	40 лет и старше
1.	Подтягивание на перекладине	отлично	14 раз	8 раз	7 раз	-	-	-
		хорошо	10 раз	6 раз	4 раз	-	-	-
		удовлетворительно	6 раз	4 раз	3 раз	-	-	-
2.	Комплексное силовое упражнение	отлично	-	-	-	25 раз	20 раз	15 раз
		хорошо	-	-	-	20 раз	15 раз	10 раз
		удовлетворительно	-	-	-	15 раз	10 раз	8 раз
3.	Бег на 100 метров	отлично	14,0 секунд	15,5 секунд	-	17,0 секунд	-	-
		хорошо	14,5 секунд	16,0 секунд	-	18,0 секунд	-	-
		удовлетворительно	15,5 секунд	17,0 секунд	-	19,0 секунд	-	-
4.	Бег на 1000 метров	отлично	-	4 минуты 10 секунд	4 минуты 40 секунд	4 минуты 50 секунд	5 минут 40 секунд	6 минут
		хорошо	-	4 минуты 30 секунд	5 минут	5 минут 20 секунд	6 минут	6 минут 30 секунд
		удовлетворительно	-	4 минуты 50 секунд	5 минут 50 секунд	5 минут 50 секунд	6 минут 20 секунд	7 минут
5.	Бег на 3000 метров	отлично	12 минут 30 секунд	-	-	-	-	-
		хорошо	13 минут 10 секунд	-	-	-	-	-
		удовлетворительно	13 минут 50 секунд	-	-	-	-	-

	Приложение 18 к Правилам физической подготовки в Вооруженных Силах Республики Казахстан
	Форма

Ведомость сверена с ШДК
______________________
(воинское звание, роспись,
фамилия и инициалы
начальника штаба, печать)

Ведомость
результатов физической подготовки 1 мср в\ч 00000
за ____________________
(месяц, период, год)

№ п\п	в\звание	Фамилия и инициалы	Возрастная группа	Нагрудный номер	Наименование упражнения
1	2	3
№ упр.	результат	б а л л	№ упр.	результат	б а л л	№ упр.	результат	б а л л
1.
2.
3.				Освобожден (по состоянию здоровья, отпуск, командировка, наряд) приказ от "_"____00 г. №___
4.

Продолжение таблицы

Общий балл	Оценка	Упражнения, не имеющие численного выражения	Оценка физической подготовленности	Оценка метод. подготовленности	Общая оценка по физической подготовке	Рейтинг
4	5
№ упр.	Оценка	№ упр.	Оценка
Освобожден (по состоянию здоровья, отпуск, командировка, наряд) приказ от "_"____00 г. №___

Командир подразделения _______________________________
(воинское звание, роспись, фамилия и инициалы)

По списку ___ человек. Оценки по категориям:
Проверено ___ человек ___ % Офицеры
"отлично" ___ человек ___ % Военнослужащие по контракту ____
"хорошо" ___ человек ___ % Военнослужащие по призыву ____
"удовлетворительно" ___ человек ___ % Военнослужащие-женщины ____
"неудовлетворительно" ___ человек ___ % Общая оценка ____
Положительные оценки ___ человек ___ % ЛФК ___ человек ___ %
Проверяющий _____________________________________
(воинское звание, роспись, фамилия и инициалы)
Примечание: В списке первыми указывать офицеров, затем военнослужащих по
контракту, военнослужащих по призыву, военнослужащих – женщин. Печать воинской
части ставиться только на подпись начальника штаба.

Форма

Сводная ведомость
результатов физической подготовке регионального командования "Юг"
за ___________________ (месяц, период или год)

№ п/п	Воинская часть	По списку	Всего проверено	Офицеры
проверено	отлично	хорошо	удовлетворительно	неудовлетворительно	оценка
1
и т.д.
	Итого

Продолжение таблицы

Военнослужащие по контракту	Военнослужащие по призыву
проверено	отлично	хорошо	удовлетворительно	неудовлетворительно	оценка	проверено	отлично	хорошо	удовлетворительно	неудовлетворительно	оценка

Продолжение таблицы

Военнослужащие- женщины	ЛФК	Общая оценка
проверено	отлично	хорошо	удовлетворительно	неудовлетворительно	оценка

Проверено ____ воинские части
"отлично" ____ воинские части
"хорошо" _____ воинские части.
"удовлетворительно" _____ воинские части
"неудовлетворительно" _____ воинские части
Общая оценка ________________

Заместитель командующего войсками РгК "Юг" по боевой подготовке
__________________________________________
(воинское звание, роспись, фамилия и инициалы)
Начальник физической подготовки и спорта управления боевой подготовки
Управления командующего войсками РгК "Юг"
__________________________________________
(воинское звание, роспись, фамилия и инициалы)

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштердегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2017 жылғы 10 тамыздағы № 438 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2017 жылғы 21 қыркүйекте № 15729 болып тіркелді.

"Қорғаныс және Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 22-бабы 2-тармағының 26-22) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.07.2023 № 670 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің Спорт комитеті – Армия орталық спорт клубы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықтың көшірмесін мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде қағаз және электрондық түрде қазақ және орыс тілдерінде Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу және ресми жариялау үшін Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жолдауды;

3) осы бұйрықты алғашқы ресми жарияланғанынан кейін Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

4) мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің Заң департаментіне жолдауды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қорғаныс министрінің бірінші орынбасары – Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Бас штабының бастығына жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Генерал-полковник

С. Жасұзақов

Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2017 жылғы 10 тамыздағы № 438 бұйрығымен бекітілген

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидалары

Ескерту. Қағида жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 12.03.2021 № 145 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-бөлім. Жалпы ережелер

1. Нақты Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі (бұдан әрі – ҚР ҚК) дене шынықтыру дайындығының тәртібін айқындайды.

2. Дене шынықтыру дайындығы:

1) дене шынықтыру дайындығын басқаруды;

2) дене шынықтыру дайындығын жоспарлауды;

3) дене шынықтыру дайындығын ұйымдастыруды;

4) дене шынықтыру дайындығын қамтамасыз етуді;

5) дене шынықтыру дайындығын анықтауды және есепке алуды қамтиды.

3. Нақты Қағидаларда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

1) дене шынықтыру дайындығы – адамның дене шынығуы қасиеттерін тәрбиелеуге және функционалдық мүмкіндіктерін дамытуға бағытталған педагогикалық процесс;

2) арнайы қасиеттер – бұл организмнің кәсіптік қызметтің белгілі бір жағымсыз факторларының әсер етуіне төзімділігін қамтамасыз ететін қасиеттері;

3) әскери-қолданбалы дағдылар – қойылған тапсырмаға сәйкес орындалатын автоматты түрде орындауға дейін жеткізілген практикалық іс-қимылдар;

4) дене шынықтыру қасиеттері – әскери қызметшінің қозғалыс қызметін қамтамасыз ететін ағзаның қасиеттері;

5) дене жүктемесі – дене жаттығуларының организмге әсер ету деңгейі;

6) оқу-жаттығу сабақтары – дене шынықтыру дайындығының негізгі нысаны. Оқу-жаттығу сабақтары әскери қызметшілердің барлық санаттарына міндетті болып табылады және барлық сантаттағы әскери қызметшілердің жауынгерлік даярлық бағдарламаларында, оқу және даярлық бағдарламаларында көрсетіледі;

7) таңертеңгі дене шынықтыру жаттығулары (бұдан әрі – ТДШЖ) – ағзаны ұйқыдан кейін тез сергіту және жүйелі түрде денені жаттықтыру мақсатында өткізілетін дене шынықтыру дайындығының нысаны;

8) оқу-жауынгерлік қызмет процесіндегі дене жаттықтырулары – әскери қызметшілердің кәсіби жұмысқа білеттілігін ұстап тұру мақсатында өткізілетін дене шынықтыру дайындығының нысаны;

9) спорттық жұмыс – әскери қызметшілердің, ҚР ҚК азаматтық персоналының және олардың отбасы мүшелерінің дене жетілуіне бағытталған және дене шынықтыру-спорттық іс-шараларды ұйымдастыру мен өткізуге, дене дайындығын жоғарылатуға, демалысты ұйымдастыруға және салауатты өмір салтын насихаттауға арналған дене шынықтыру дайындығының нысаны;

10) өздігінен дене жаттықтырулары – ҚР ҚК оқу-материалдық базасында және басқа спорттық объектілерде өткізілетін дене шынықтыру дайындығының нысаны;

11) әскери-спорттық кешен (бұдан әрі – ӘСК) – әскери қызметшілердің бойында қажетті дене қасиеттерін және әскери-қолданбалы дағдыларын қалыптастыруға бағытталған дене жаттығуларының кешені;

12) спорт кешені – спорт ойындарымен, гимнастикалық және атлетикалық дайындықпен, жүзумен (ұзындығы 25 немесе 50) метрлік хауыз), жекпе-жекпен, фитнеспен айналысу және спорт құрал-жабдықтарын сақтау, қызметтік кабинеттер, оқу сыныптары үшін үй-жайлар қарастырылған спорт ғимараты.

4. Дене шынықтыру дайындығы мынадай тапсырмаларды шешеді:

1) дене шынықтыру және арнайы қасиеттерді дамыту және қажетті деңгейде ұстау;

негізгі дене шынықтыру қасиеттеріне:

төзімділік – қозғалыс қызметі процесінде шаршауға төтеп беру қабілеті;

күш – сыртқы қарсылықтан өту немесе оған бұлшықет жұмысының есебінен қарсы әрекет ету қабілеті;

шапшаңдық – қозғалыс қимылдарын ең аз уақытта орындау қабілеті;

ептілік – қимылдарды үйлестіре және дәл орындау, сондай-ақ жаңа, кенеттен туындаған тапсырмаларды уақтылы және ұтымды орындау қабілеті.

Негізгі арнайы қасиеттерге:

тербеліске;

гравитациялық артық жүктемелерге;

оттегі жетіспеушілігіне;

дірілге;

гиподинамияға төзімділік жатады;

2) жаяу және шаңғымен төте жолдармен қозғалғандағы, табиғи және жасанды кедергілерден өтудегі, жекпе-жек күрестегі, әскери-қолданбалы жүзудегі әскери-қолданбалы дағдыларды қалыптастыру;

3) психикалық тұрақтылыққа, өз күшіне сенімділікке, мақсатқа талпынушылыққа, батылдыққа және табандылыққа, бастамашылыққа және тапқырлыққа, тайынбаушылыққа және өжеттілікке, ұстамдылыққа және сабырлық сақтауға тәрбиелеу;

4) әскери қызметшілердің бітімгершілік операцияларға дайындық кезеңінде, әсіресе таулы-шөлді жерлердегі жағдайларда төтенше дене және психикалық жүктемелерді көтере білу әзірлігін қалыптастыру.

5. Дене шынықтыру дайындығының арнайы тапсырмалары Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі және Бас штабы құрылымдық бөлімшелерінің, әскери басқару органдарының (бұдан әрі – ҚР ҚМ және БШ, ҚК құрылымдық бөлімшелері) әскери қызметшілерінің орындайтын тапсырмаларына байланысты жас ерекшеліктерді және әлеуметтік-демографиялық сипаттамаларды ескере отырып айрықшаланады.

6. Дене шынықтыру дайындығы іс-шараларын ұйымдастыру үшін денсаулық жағдайы бойынша қарсы көрсеткіштері жоқ ҚР ҚК әскери қызметшілері нақты Қағидалардың 1-қосымшасына сәйкес жас топтарына бөлінеді.

7. Созылмалы аурулары, организм функционалдық мүмкіндіктерінің бұзылуымен субкомпенсация (декомпенсация) жағдайында жіті аурулармен сырқаттану және жарақаттану салдары бар әскери қызметшілер емдік дене шынықтыру тобына енгізіледі. III денсаулық тобы уақытша емдік дене шынықтыру тобына 6 айға дейінгі мерзімге енгізіледі, ал ауыр жарақаттанған және сырқаттанған жағдайларда – 12 айға дейінгі.

8. Жыл сайын ҚР ҚК Бас штабы Жауынгерлік даярлық департаментінің дене шынықтыру дайындығы басқармасы әскери басқару органдарының штаттық дене шынықтыру дайындығы және спорт бастықтарымен, әскери оқу орындардың дене шынықтыру кафедралары және циклдар бастықтарымен ұзақтығы 3-5 тәулік оқу-әдістемелік жиындар өткізеді.

9. Үй-жайдың сыйымдылығына байланысты бөлек жерлерде орналасқан әр бөлімшеге (әрбір рота немесе батальонға) есебімен казармаларда жеке құрамның дене жаттықтыруларына арналған бөлмелер (орындар) жабдықталады.

Рота буынындағы жеке құрамның дене жаттықтыруларына арналған бөлмелерді (орындарды) жабдықтау үшін спорттық құралдың, алып жүретін оқу-жаттығу спорттық құралдың, спорт ғимараттарының және дене шынықтыру дайындығына арналған орындардың тізбесі нақты Қағидалардың 2-қосымшасында ұсынылған.

2-бөлім. Дене шынықтыру дайындығы

1-тарау. Дене шынықтыру дайындығын басқару

10. Дене шынықтыру дайындығын басқару:

1) шешімдерді пысықтау мен қабылдауды;

2) орындаушыларға тапсырмалар қоюды, өзара іс-қимылды ұйымдастыруды және олардың іс-қимылдарын жан-жақты қамтамасыз етуді;

3) қойылған тапсырмалардың орындалу барысын бақылауды;

4) нәтижелерді талдауды және қорытынды шығаруды қамтиды.

11. Әр командир (бастық):

1) әскери қызметшілердің дене шынықтыру дайындығы іс-шараларын өткізуге тиімді басшылық жасауды және бақылауды;

2) өз бағыныстыларының жауынгерлік қабілеттілігін жоғарылату үшін дене шынықтыру дайындығының барлық нысандары мен құралдарын қолдану мүмкіндігін;

3) дене шынықтыру дайындығын жоспарлаудың ұтымдығын, жүйелі түрде өткізуді және күн және апта бойы дене жүктемесін оңтайлы бөліп таратуды;

4) дене шынықтыру дайындығының әртүрлі нысандарын өткізетін жетекшілердің жоғарғы даярлығын;

5) дене шынықтыру дайындығының барлық бөлімтері бойынша сабақтар үшін қолда бар оқу-материалдық базаның даярлығын;

6) дене шынықтыру дайындығы сабақтарын және спорттық іс-шараларды өткізу барысында қауіпсіздік шараларын сақтауды және жарақаттанудың алдын алуды;

7) әскери қызметшілердің жеке басының дене даярлығын, әскери бөлімдер мен бөлімшелердің дене шынықтыру дайындығының жай-күйіне объективті баға беруді;

8) дене жаттығуларымен тұрақты түрде айналысу қажеттілігін әзірлеуді, әскери қызметшілердің бойында дене шынықтыру дайындығымен және спортпен айналысуға деген жоғарғы ынтасын тәрбиелеуді жүзеге асырады.

2-тарау. Дене шынықтыру дайындығын жоспарлау

12. Жұмысты жоспарлау әскери қызметшілердің денсаулық жағдайын, олардың жасын, жергілікті жердің климаттық жағдайларын ескере отырып жүзеге асырылады және оқу, жауынгерлік міндеттерді шешуді ескере отырып, жауынгерлік даярлық (дене шынықтыру дайындығы) бағдарламасының орындалуын қамтамасыз етеді және дене шынықтыру дайындығынан сабақтарды:

1) толық оқу бағдарламасы бойынша айналысатын әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер үшін – оқу уақытында аптасына 3 сағат, ал қысқартылған оқу бағдарламасы бойынша – оқу уақытында аптасына 2 сағат;

2) оқу бөлімдерінің курсанттары үшін – оқу уақытында аптасына 3 сағат;

3) әскери оқу орындарының магистранттары, курсанттары мен кадеттері үшін – оқу жұмыс бағдарламасына сәйкес бір кредитте кемінде 30 сағат;

4) қатардағы жауынгерлер, сержанттар және офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер, сондай-ақ әскери қызметші әйелдер үшін – қызмет уақытында аптасына 3 сағат.

Ескерту. 12-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

12-1. Апта сайын әскери басқару органында, әскери оқу орнында спорттық жұмыс:

1) 1 сағаттан 2 рет – жұмыс күндері сабақтан бос уақытта және 3 сағат – демалыс және мереке күндері әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер, әскери оқу орындарының курсанттары мен кадеттері үшін;

2) 1 сағаттан 2 рет – қызмет уақытының регламентінде қатардағы жауынгерлер, сержанттар және офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер, сондай-ақ әскери қызметші әйелдер үшін жүргізіледі.

Ескерту. Қағида 12-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

13. Дене шынықтыру дайындығын жоспарлауды:

1) әскери бөлім мен мекемеде – әскери бөлім командирінің жауынгерлік және дене шынықтыру дайындығы жөніндегі орынбасары (мекеме бастығы, оның орынбасары), дене шынықтыру дайындығы және спорт бастығы, әскери бөлім сержанты;

2) батальонда – штаб бастығы және батальон сержанты – жауынгерлік және дене шынықтыру дайындығы жөніндегі нұсқаушы;

3) ротада – рота командирі, рота сержанты – ротаның жауынгерлік және дене шынықтыру дайындығы жөніндегі нұсқаушысы жүзеге асырады.

14. Әскери бөлім мен мекемеде дене шынықтыру дайындығының негізгі мәселелері оқу жылына (оқу кезеңіне) арналған жауынгерлік даярлық жоспарында сипатталады, онда:

1) нұсқаулық-әдістемелік және көрнекі сабақтардың тақырыптары мен өткізу мерзімдері;

2) бөлімшелердегі дене шынықтыру дайындығын бақылау мерзімдері көрсетіледі.

15. Батальонда және оған теңестірілген бөлімшелерде оқу кезеңіне (бір айға) арналған жоспарлау құжаттарында:

1) тақырыптар бойынша бөлімшелер үшін дене шынықтыру дайындығына бөлінетін сағаттар саны;

2) сабақ жетекшілерімен нұсқаулық-әдістемелік және көрнекі сабақтарды өткізу тақырыптары мен мерзімдері;

3) батальон біріншілігіне спорттық және әскери-спорттық сайыстарды өткізу мерзімдері;

4) Әскери-спорт кешенінің жаттығуларын орындау мерзімдері көрсетіледі.

16. Ротада және оған теңестірілген бөлімшелерде сабақ кестесінде (корабльді дайындаудың тәуліктік жоспарында):

1) таңертеңгі дене шынықтыру жаттығуының нұсқалары мен мазмұны;

2) дене шынықтыру дайындығы бойынша сабақтың тақырыптары мен мазмұны;

3) қосалқы дене шынықтыру жаттықтыруының мазмұны;

4) спорттық жұмыстың уақыты мен мазмұны;

5) әскерге шақыру және келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін сержанттар құрамының әскери қызметшілерімен нұсқаулық-әдістемелік және көрнекі сабақтарды өткізу уақыты, тақырыптары мен мазмұны көрсетіледі.

Ескерту. 16-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

3-тарау. Дене шынықтыру дайындығын ұйымдастыру

17. Дене шынықтыру дайындығын ұйымдастыру:

1) дене шынықтыру дайындығы сабақтарының жетекшілерін даярлауды;

2) дене шынықтыру дайындығы және спорт мамандарының командирлермен және бөлімше сержанттары – жауынгерлік және дене шынықтыру дайындығы нұсқаушыларымен өзара іс-қимылын;

3) әскери қызметшілерді көтермелеуді қамтиды.

18. Дене шынықтыру дайындығы бойынша мамандардың (сабақ жетекшілерінің) басқарушылық қабілеттерін және әдістемелік дайындықтарын жетілдіру теориялық және әдістемелік (оқу-әдістемелік, нұсқаулық-әдістемелік, көрнекі) сабақтарда жүзеге асырылады.

4-тарау. Дене шынықтыру дайындығын қамтамасыз ету

19. Дене шынықтыру дайындығын қамтамасыз ету түрлері:

1) әдістемелік;

2) материалдық-техникалық;

3) медициналық.

20. Дене шынықтыру дайындығын әдістемелік қамтамасыз етуді дене шынықтыру дайындығының мамандары жүзеге асырады және:

1) сабақ жетекшілерінің дайындығын;

2) дене шынықтыру дайындығын ұйымдастыру мен өткізудегі озық тәжірибені жалпылауды және таратуды;

3) әскери қызметшілердің дене шынықтыру дайындығын жақсарту бойынша ұсыныстарды әзірлеуді;

4) дене шынықтыру дайындығының жетекшілерін қажетті әдістемелік құралдармен қамтамасыз етуді;

5) дене шынықтыру дайындығы бойынша сабақтарды және спорттық іс-шараларды өткізуде бөлімшелердің командирлеріне көмек көрсетуді;

6) әскери қызметшілердің өзіндік дене жаттықтыруларына әдістемелік басшылық жасауды;

7) дене шынықтыру дайындығынан әдістемелік сынып (кабинет) жұмысын ұйымдастыруды қамтиды.

21. Дене шынықтыру дайындығын медициналық қамтамасыз етуді тиісті медицина қызметінің мамандары жүзеге асырады.

5-тарау. Дене шынықтыру дайындығы деңгейін анықтау және есепке алу

22. Дене шынықтыру дайындығы деңгейін анықтау әскери қызметшілердің дене шынықтыру дайындығы жағдайын зерттеуге бағытталған.

Дене шынықтыру дайындығы деңгейін анықтау барысында:

1) дене шынықтыру дайындығын басқару сапасы;

2) әскери қызметшілердің дене шынықтыру дайындығы бойынша бағдарламаларды меңгеру сапасы;

3) әскери қызметшілер мен бөлімшелердің тиесілі тапсырмаларды орындауға дене шынықтыру дайындығының деңгейі;

4) дене шынықтыру дайындығы бойынша оқу-материалдық базаның жай-күйі талданады және бағаланады.

23. Дене шынықтыру дайындығын есепке алуды:

1) әскери бөлімде – дене шынықтыру дайындығы мен спорт бастығы;

2) батальонда және оған теңестірілген бөлімшелерде – штаб бастығы және сержант – жауынгерлік және дене шынықтыру дайындығы жөніндегі нұсқаушы;

3) ротада және оған теңестірілген бөлімшелерде – командир, сержант – жауынгерлік және дене шынықтыру дайындығы жөніндегі нұсқаушы;

4) взводта – взвод командирі, взвод сержанты – жауынгерлік және дене шынықтыру дайындығы жөніндегі нұсқаушы жүргізеді.

24. Әскери бөлімде және мекемеде:

1) әскери бөлім және мекеме басқармасының қатардағы жауынгерлер, сержанттар және офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерімен және әскери қызметші әйелдерімен дене шынықтыру дайындығы бойынша оқу-жаттығу сабақтарын өткізу;

2) әскери бөлімде және мекемеде дене шынықтыру дайындығының нәтижесі;

3) әскери қызметшілерді келісімшарт бойынша қызметке қабылдау және жас буынның келуі кезіндегі дене шынықтыру дайындығының нәтижесі;

4) бөлімшелердің спорттық ұйымдастырушыларымен, спорт жөніндегі жаттықтырушылармен және төрешілермен нұсқаулық-әдістемелік және көрнекі сабақтар, оқу-әдістемелік жиындар (семинарлар) өткізу;

5) әскери бөлім мен мекеме біріншілігіне өткізілетін спорттық және әскери-спорттық жарыстың, бөлімнен тыс жарыстардағы командалар мен жеке спортшылардың өнер көрсету нәтижесі;

6) "Спортшы жауынгер" төсбелгісімен наградталған әскери қызметшілер мен разрядшы-спортшылар саны;

7) әскери бөлімнің және мекеменің спорттық рекордтары мен жетістіктері;

8) әскери бөлім мен мекеме басқармасы әскери қызметшілерінің ӘСК жаттығуларын орындау нәтижесі;

9) дене шынықтыру дайындығы және спорт бойынша оқу-материалдық базаның, спорттық құрал-жабдық пен мүліктің бар болуы мен жай-күйі ескеріледі.

Ескерту. 24-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

25. Батальонда, ротада, взводта және оған теңестірілген бөлімшелерде:

1) жауынгерлік даярлықты жоспарлау құжаттарында көзделген дене шынықтыру дайындығы мен спорт жөніндегі барлық іс-шаралардың орындалуы;

2) "Спортшы-жауынгер" төсбелгісімен наградталған әскери қызметшілер мен разрядшы-спортшылар саны;

3) жеке құрамның ӘСК жаттығуларын орындау нәтижелері ескеріледі.

3-бөлім. Дене шынықтыру дайындығының құралдары, әдістері, нысандары және бөлімдері

6-тарау. Дене шынықтыру дайындығының құралдары

26. Дене шынықтыру дайындығының негізгі құралдары әскери қызметшілердің дене бітімі жай-күйін жетілдіруге және дене шынықтыру дайындығының тапсырмаларын шешуге бағытталған дене шынықтыру жаттығулары болып табылады.

27. Дене шынықтыру жаттығулары дене бітімі және арнайы қасиеттерді дамытуға, жетілдіруге, әскери-қолданбалы дағдыларды қалыптастыруға бағытталған және нақты Қағидалардың 3-қосымшасына сәйкес жіктеледі.

7-тарау. Дене шынықтыру дайындығының әдістері

28. Оқыту әдістері әскери-қолданбалы дағдыларды қалыптастыруға, арнайы білім алуға, әдістемелік дағдылар мен шеберлікке баулуға бағытталған. Түрлері:

1) ауызша;

2) көрнекілік;

3) практикалық.

29. Оқыту әскери қызметшілердің бойында әскери-қолданбалы қозғалыс дағдыларын қалыптастыруға, теориялық білім алуға, әдістемелік шеберлікті дарытуға бағытталған және:

1) таныстыруды;

2) жаттатуды;

3) жаттықтыруды (жетілдіруді) қамтиды.

30. Дамыту әдістері дене бітімі және арнайы қасиеттерді жетілдіруге, денсаулығын нығайтуға және антропометриялық көрсеткіштерді жақсартуға бағытталған.

31. Дене қасиеттерін дамытудың негізгі әдістері:

1) біркелкілік;

2) қайталау;

3) ауыспалы;

4) интервалды;

5) бақылау;

6) жарысу болып табылады.

32. Дене шынықтыру жаттығуларын орындау кезінде әскери қызметшілерді ұйымдастыру тәсілдері:

1) жеке;

2) топтық;

3) жаппай;

4) айналма;

5) біртіндеп болып табылады.

33. Дене жүктемесі мөлшерінің негізгі көрсеткіштері:

1) дене шынықтыру жаттығуларын орындауға жұмсалған уақыт;

2) ара қашықтықты өту метражы немесе километражы (циклды және аралас дене шынықтыру жаттығуларында);

3) ауырлатудың жалпы салмағы (ауырлықпен жасалатын дене шынықтыру жаттығуларында);

4) бастапқы деңгейге қатысты жүрек қысқартылу жиілілігінің жиынтық қосымшасы болып табылады.

34. Жүрек қысқартылу жиілілігі бойынша дене жүктемесінің қарқындылығын бағалау кезінде мынадай градация пайдаланылады:

1) төмен – минутына 130 соққыға дейін;

2) орташа – минутына 130-150 соққы;

3) жоғары – минутына 150-170 соққы;

4) ең жоғары – минутына 170 соққыдан астам.

ҚР ҚК әскери қызметшілері үшін дене шынықтыру дайындығынан сабақтардағы апталық дене жүктемесінің мөлшері оқудың тапсырмалары мен кезеңдеріне, дайындық деңгейіне, әскери қызметшілердің жасына сай келеді, сондай-ақ нақты Қағидалардың 4-қосымшасына сәйкес анықталады.

Дене жүктемесінің көлемі нақты Қағидалардың 5-қосымшасына сәйкес шаршаудың сыртқы белгілерін бағалау сызбасына негізделе отырып, жаттығушылардың организміне әсер ету сипатымен анықталады.

35. Тәрбиелеу әдістері әскери қызметшілердің бойында моральдық-психологиялық қасиеттерді қалыптастыруға және әскери ұжымдардың ынтымақтығын жоғарылатуға бағытталған.

8-тарау. Дене шынықтыру дайындығының нысандары

36. Дене шынықтыру дайындығын өткізу нысандары:

1) оқу-жаттығу сабақтары;

2) таңертеңгі дене шынықтыру жаттығуы;

3) спорттық жұмыс;

4) оқу-жауынгерлік қызмет процесіндегі дене жаттықтырулары;

5) өзіндік дене жаттықтырулары болып табылады.

1-параграф. Оқу-жаттығу сабақтары

37. Әскери бөлімдердегі оқу-жаттығу сабақтарының ұзақтығы 1-2 оқу сағатын (50-100 минут), әскери оқу орындарында – 2 оқу сағатын (40-80 минут) құрайды.

38. Оқу-жаттығу сабақтары теориялық және практикалық сабақ түрінде өткізіледі.

39. Теориялық сабақтар әскери қызметшілердің оқу бағдарламасында көзделген қажетті білімді меңгеруге бағытталған және дәрістер мен семинарлар түрінде өткізіледі.

40. Практикалық сабақтар оқу-жаттығу сабақтарының негізгі түрі болып табылады және оқу-жаттықтыру және әдістемелік болып бөлінеді. Практикалық сабақтар тамақтанғаннан кейін кемінде 1 сағаттан кейін басталады.

41. Оқу-жаттықтыру сабақтары топ, взвод, экипаж, есептоп, эскадрилья құрамында өткізіледі және үш бөліктен:

1) дайындық;

2) негізгі;

3) қорытындыдан тұрады.

42. Оқу-жаттықтыру сабақтарының дайындық бөлігі 7-10 минут (екі сағаттық сабақ кезеңінде 10-15 минут) өткізіледі. Дайындық бөлігінде жаттығушыларды ұйымдастыру және организмін алдағы дене жүктемелеріне дайындау тапсырмалары шешіледі.

43. Оқу-жаттықтыру сабақтарының негізгі бөлігі 35-40 минут өткізіледі (екі сағаттық сабақта 65-75 минут). Негізгі бөлікте әскери-қолданбалы қозғалыс дағдыларын меңгеру, оларды жетілдіру, дене және арнайы қасиеттерді дамыту, моральдық-психологиялық қасиеттерге тәрбиелеу, әскери бөлімшелердің жауынгерлік үйлесімділігін жетілдіру, күрделі жағдайларда әрекет ету шеберлігін қалыптастыру тапсырмалары шешіледі. Сабақтың негізгі бөлігінің мазмұны нақты Қағидаларда көзделген жаттығуларды, тәсілдер мен іс-қимылдарды қамтиды.

44. Сабақтың қорытынды бөлігі 3-5 минут (екі сағаттық сабақта 5-10 минут) өткізіледі. Қорытынды бөлікте оқу орындарын реттеу, шұғылданушылардың организмін салыстырмалы түрдегі қалыпты күйге келтіру және сабақты қорытындылау тапсырмалары шешіледі. Қорытынды бөліктің мазмұнын баяу қарқынмен жүру және жүгіру, терең тыныс алу және бұлшықеттерді босаңсыту жаттығулары құрайды.

45. Оқу-жаттықтыру сабақтары кешенді түрде және дене шынықтыру дайындығының:

1) гимнастика және атлетикалық дайындық;

2) жекпе-жек күрес;

3) кедергілерден өту;

4) жылдамдатылған қозғалыс және жеңіл атлетика;

5) шаңғы даярлығы;

6) әскери-қолданбалы жүзу;

7) спорттық және қимыл-қозғалыс ойындары бөлімдері бойынша өткізіледі.

46. Дене шынықтыру дайындығының бөлімдері бойынша оқу-жаттықтыру сабақтары нақты Қағидалардың 6-қосымшасына сәйкес дене шынықтыру дайындығынан оқу-жаттықтыру сабақтарын өткізудің жоспары бойынша өткізіледі.

47. Кешенді сабақтар әскери қызметшілердің жалпы және арнайы дене дайындығына бағытталған.

Кешенді сабақтардың мазмұны дене шынықтыру дайындығының түрлі үйлесімділіктегі екі және одан да көп бөлімдерінің жаттығуларын қамтиды.

48. Кешенді сабақтардың негізгі бөлімі бір уақытта үш және одан да көп оқу орындарында немесе бөлімшелердің бір орыннан екінші орынға жүйелі ауысуымен ұйымдастырылады. Бұл жағдайда алдымен шапшаңдықты, ептілікті дамытуға арналған жаттықтырулар, сезімтал қозғалыс координациясымен байланысты тәсілдер мен іс-қимылдар, күштілікті, сосын төзімділікті дамытатын жаттығулар пысықталады. Сабақ жетекшілері жаттығуларды кешендендірудің нақты нұсқаларын оқу кезеңдеріне және тапсырмаларына, әскери қызметшілердің дене шынықтыру дайындығының деңгейіне және сабақтардың материалдық қамтамасыз етілуіне сәйкес айқындайды.

49. Әдістемелік сабақтар оқу-әдістемелік, нұсқаулық-әдістемелік және көрнекі сабақтары болып бөлінеді.

50. Оқу-әдістемелік сабақтар әскери қызметшілердің бойында дене шынықтыру дайындығы бойынша іс-шараларды сапалы ұйымдастыру және өткізу үшін қажетті дағдылар мен шеберліктерді қалыптастыруға бағытталған. Оқу бөлімшелері курсанттарымен, әскери оқу орындарының магистранттарымен, курсанттарымен және кадеттерімен өткізіледі.

51. Оқу-әдістемелік сабақтың дайындық бөліміне 5-15 минут бөлінеді. Дайындық бөлімінде тапсырмалар қойылады және оқу сұрақтары жарияланады, теориялық білімдерін сұрау, әскери қызметшілердің дене шынықтырумен айналысу және әдістемелік тапсырманы орындау үшін киім нысанын қарап тексеру жүргізіледі.

52. Негізгі бөлімі 35-40 минут бойы өткізіледі (2 сағаттық сабақта 60-80 минут). Оқу-әдістемелік сабақтың негізгі мазмұны сабақ жетекшісінің бақылауымен жүзеге асырылатын оқу-әдістемелік тапсырманы құрайды. Практика барысында әдістемелік тапсырманы жаттықтырушылардың ең көп санына орындауға мүмкіндік беретін оқытуды ұйымдастыру тәсілдері қолданылады.

53. Қорытынды бөлімге 5-15 минут бөлінеді. Қорытынды бөлімде әдістемелік практиканың қорытындысы өткізіледі, білім алушылардың әдістемелік дайындық деңгейі бағаланады, өзіндік дайындыққа тапсырма беріледі. Әдістемелік тапсырманы сапалы орындалуын талдау сабақ жетекшісінің кейінгі қорытындысымен әскери қызметшілер жүргізеді.

54. Нұсқаулық-әдістемелік сабақтар бөлімше командирлерінің (сабақ жетекшілерінің) дене шынықтыру дайындығының әртүрлі нысанындағы сабақтарды ұйымдастыру мен өткізудегі білімдерін жоғарылатуға, дағдылары мен шеберліктерін жетілдіруге бағытталған. Нұсқаулық-әдістемелік сабақтардың ұзақтығы – 2 оқу сағаты.

55. Нұсқаулық-әдістемелік сабақтардың дайындық бөліміне 5-15 минут беріледі. Дайындық бөлімінде тапсырмалар қойылады, оқу сұрақтары жарияланады, әскери қызметшілердің сабаққа және әдістемелік тапсырмаларды орындауға әзірлігі анықталады, анағұрлым дайындалған әскери қызметшілер қатарынан сабақ жетекшілері тағайындалады.

56. Негізгі бөлім 70-80 минут бойы өткізіледі. Негізгі бөлімде жаттығуларды оқыту әдістемесімен, тәсілдерімен және іс-қимылдарымен, дене шынықтыру дайындығы нысандарының жеке бөліктерін өткізу әдістемесімен және ұйымдастырумен байланысты оқу сұрақтары қамтылады.

57. Қорытынды бөлімге 5-10 минут бөлінеді. Қорытынды бөлімде әдістемелік практиканың қорытындысы шығарылады, білім алушылардың теориялық және әдістемелік дайындық деңгейі бағаланады, өзіндік жұмысқа тапсырма беріледі.

58. Әскери бөлімдерде нұсқаулық-әдістемелік сабақтар жаңа, анағұрлым қиын оқу тақырыбын зерделеу алдында, сондай-ақ дайындық кезеңі барысында, бөлім командирінің басшылығымен әдістемелік жиындарды өткізу кезінде бөлімше командирлерімен (сабақ жетекшілерімен) жүргізіледі.

59. Көрнекі сабақтар дене шынықтыру дайындығының әртүрлі нысандарын үлгілі ұйымдастыруды және өткізу әдістемесін көрсетуге, әскери қызметшілердің дене шынықтыру дайындығы құралдары мен әдістерін тиімді қолдануға командирлердің бірыңғай тәсілді әзірлеуіне бағытталған.

Көрнекі сабақтарды өткізуге штаттық бөлімшелер тартылады. Көрнекі сабақтың жетекшісі:

1) әскери бөлімде – дене шынықтыру дайындығының маманы;

2) әскери оқу орнында – дене шынықтыру дайындығы кафедрасының бастығы (орынбасары) болады.

60. Әскери қызметшілер организмінің ерекше жағдайлардағы іс-қимылдарға төзімділігін арттыру мақсатында сабақтар арнайы бағытпен өткізіледі.

61. Жазғы уақытта қызметтің алғашқы 1-1,5 айда сабақтар Цельсий бойынша +35 градусқа дейінгі температурада өткізіледі. Үздіксіз дене жаттықтыруларының әрбір 5-7 минуты сайын (қажет болған кезде – сабақ жетекшісінің шешімімен басқа уақыт аралықтарында) ұзақтығы 2-3 минут демалыс үзілістері көзделген. Одан әрі сабақтар неғұрлым жоғары температурада және жоғарғы қарқынмен өткізіледі. Бұл ретте үздіксіз дене жаттықтыруларының ұзақтығы 15-20 минутқа дейін ұзартылады.

62. Жеке құрамның таулы жерлерге шығуына дейін 1-1,5 ай бұрын сабақтар организмнің оттегі жетіспеушілігіне төзімділігін арттыруға және кедергілерден өту дағдыларын қалыптастыруға бағытталады. Сабақтың мазмұнында көбінесе:

1) газтұмшамен орташа және ұзақ қашықтықтарға жүгіру, қашықтыққа жүгірулер;

2) бірыңғай, арнайы және таулы кедергі жолақтарында жаттығулар орындау;

3) спорттық және қимыл-қозғалысты ойындар қамтылады.

63. Төменгі температура жағдайларында сабақтар ашық ауада Цельсий бойынша – 20 градустан төмен емес температурада өткізіледі. Неғұрлым төмен температурада сабақтарды аралас өткізуге жол беріледі: дайындық бөлімі – ашық ауада, негізгі және қорытынды бөлімдері – үй-жайда (бұл ретте шаңғы дайындығы басқа бөлімге ауыстырылады).

64. Сабақтар өткізу кезінде үсудің алдын алу жөніндегі профилактикалық шаралар қолданылады. Сабақтар қатты желден қорғалатын орындарда өткізіледі, тиісті киім нысаны белгіленеді, әскери қызметшілер арасында өзара қадағалау қамтамасыз етіледі.

2-параграф. Таңертеңгі дене шынықтыру жаттығулары

65. ТДШЖ күн тәртібінің элементі болып табылады, ұйқыдан оянудан кейін 10 минуттан кейін басталады және демалыс пен мереке күндерінен басқа күнделікті өткізіледі. ТДШЖ ұзақтығы қысқы оқу кезеңінде 30 минутты және жазғы оқу кезеңінде 40 минутты құрайды.

66. ТДШЖ нұсқалары нақты Қағидалардың 7-қосымшасында көрсетілген.

Әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеріп жүрген әскери қызметшілер, әскери оқу орындарының курсанттары мен кадеттері ТДШЖ бөлімше құрамында бөлімше сержанты – жауынгерлік және дене шынықтыру дайындығы жөніндегі нұсқаушысының басшылығымен шұғылданады.

67. Бірінші және одан жоғары спорттық разрядтары бар, құрама командалардың құрамына кіретін әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеріп жүрген әскери қызметшілер, әскери оқу орындарының курсанттары мен кадеттері әскери бөлім командирінің (мекеме бастығының) рұқсатымен ТДШЖ-мен өз бетінше шұғылданады.

68. Қысқы жағдайларда төмен температурада ТДШЖ жалпы дамыту және арнайы жаттығулармен үйлестіре отырып, жүру мен жүгіруді кезектестіру түрінде жылдам қарқынмен өткізіледі.

ТДШЖ үй-жайда өткізу кезінде тренажерларда, гантельдермен, гір тастарымен орындалатын жалпы дамыту жаттығулары және еркін жаттығулар кешендері орындалады. ТДШЖ бір орында тұрып жүгірумен және жүрумен аяқталады. Жаттығуларды өткізуге арналған орындар бөлімшелерге бекітіледі.

Жүруге және жүгіруге арналған қашықтықтар көрсеткіштермен таңбаланады.

ТДШЖ өткізуге бақылауды күнделікті әскери бөлім және мекеме бойынша кезекші және кезең-кезеңімен – командирлер (бастықтар), дене шынықтыру дайындығы мен спорт, әскери-медициналық қызмет мамандары жүргізеді.

69. Қатардағы жауынгерлер, сержанттар және офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер лагерьлік жиындар, курстық даярлық, далалық шығу және оқу-жаттықтыру жиындары кезінде ТДШЖ-мен айналысады.";

Ескерту. 69-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

70. ТДШЖ спорттық немесе әскери киім нысанында өткізіледі.

3-параграф. Оқу-жауынгерлік қызмет процесіндегі дене жаттықтырулары

71. Оқу-жауынгерлік қызмет процесіндегі дене жаттықтырулары шешілетін оқу және жауынгерлік тапсырмаларды ескерумен ұйымдастырылады және жауынгерлік кезекшілік жағдайындағы дене жаттықтыруларын, жол-жөнекей дене жаттықтыруларын, әскерлердің көлік құралдарымен жол жүру кезіндегі дене жаттығуларын қамтиды.

72. Жауынгерлік кезекшілікте дене жаттығулары орындалатын тапсырмаларды есепке ала отырып ұйымдастырылады және өткізіледі.

73. Жол-жөнекей дене жаттықтырулары дене даярлығы деңгейін жоғарылатуға, әскери қызметшілердің әскери-қолданбалы дағдыларын және далалық машықтарын жетілдіруге бағытталған. Жол-жөнекей дене жаттықтырулары бөлімшелердің сабақ орындарына және кері жол жүру кезінде, сондай-ақ басқа оқу пәндері бойынша практикалық сабақтар барысында ұйымдастырылады және жүргізіледі.

Жол-жөнекей дене жаттықтыруларының құралдары ретінде жауынгерлік даярлықтан өткізілетін сабақтың тақырыбымен қарастырылған арнайы тәсілдер мен қимылдар болып табылады.

74. Әскерлердің көлік құралдарымен қозғалуы кезіндегі дене жаттығулары жауынгерлік іс-қимылдарға тұрақты әзірлікті қамтамасыз ету және дене жаттықтыруының қол жеткізген деңгейін сақтау мақсатында орындалады. Әскерлердің теміржол көлігімен ұзақ жол жүруі кезінде дене жаттығулары ұзақ аялдау уақытында орындалады. Әскери эшелонның тоқтаусыз қозғалысы уақытында дене жаттығулары вагондарда әрбір 3-4 сағат сайын орындалады.

Әскерлердің жауынгерлік және көлік машиналарында ұзақ жол жүруі кезінде дене жаттығулары тоқтаған уақытта, машинадан шықпай немесе олардан түскен соң орындалады.

Жауынгерлік техникада болған кезде әскери қызметшілер дене жаттығуларын өз орындарында орындайды.

Көлік құралдарынан түскеннен кейін дене жаттығулары сабақтарды өткізу тәртібін, уақытын және орнын айқындайтын колонна жетекшісінің рұқсатымен орындалады. Қиылысқан жергілікті жерде жүгіру, жалпы дамыту жаттығулары немесе қимыл-қозғалысты ойындар қолданылады.

4-параграф. Спорттық жұмыс

75. Әскери бөлімдегі және мекемедегі спорттық жұмыс бұқаралық спорт пен әскери-қолданбалы спорт түрлерінен құрама командаларды даярлауды қамтиды. Спорттық жұмыстың негізгі түрлері:

1) спорт түрлері бойынша оқу-жаттықтыру сабақтары;

2) спорттық және әскери-спорттық жарыстар;

3) спорттық мерекелер;

4) ӘСК бойынша жұмыс болып табылады.

76. Спорт түрлері бойынша оқу-жаттықтыру сабақтары құрама командаларды әртүрлі жарыстарға дайындауға бағытталған оқу-жаттықтыру жиындарының негізін құрайды. Жаттықтырушының (штаттан тыс жаттықтырушының) басшылығымен спорттық секцияларда ұйымдастырылады.

77. Спорттық және әскери-спорттық жарыстар ұйымдастырушысы бекіткен ереже бойынша өткізілетін әскери қызметшілер немесе құрама командалар арасындағы спорттың әскери-қолданбалы және спорт түрлері (спорт пәндері) бойынша сайыстар түрінде сайыстың ең үздік қатысушысын (командасын) анықтау мақсатында өткізіледі.

78. Спорттық мерекелер әскери қызметшілерді, азаматтық персоналды және олардың отбасы мүшелерін жаппай тарту іс-шаралары түрінде айтулы оқиғаға ұштастырған жетістікті көрсетуді, кешенді және жеңіл атлетикалық эстафеталарды, жүгірістерді, ойындарды қолданумен өткізіледі.

79. Әскери басқару органдарында (әскери оқу орындарында) жеке құраммен спорттық жұмысты ұйымдастыру және өткізу үшін командирдің (бастықтың) бұйрығымен әскери қызметшілер қатарынан спорт актив ұйымдастырылады.

80. Командирдің (бастықтың) шешімі бойынша әскери қызметшілерге қалалық, облыстық командалар, қоғамдық спорттық ұйымдар, ведомстволар үшін өнер көрсетуге және жоғарыда көрсетілген ұйымдар мен ведомстволар өткізетін жарыстарға қатысуға рұқсат беріледі.

81. ӘСК жаттығулары бойынша жұмыс нақыт Қағидалардың 8-қосымшасына сәйкес бөлімше командирлерінің және сержанттарының басшылығымен өткізіледі.

ӘСК жаттығуларын орындауға жетінші, сегізінші жас тобындағы ер әскери қызметшілер мен бесінші, алтыншы, жетінші жас тобындағы әйел әскери қызметшілерден басқа Қарулы Күштердің барлық әскери қызметшілері тартылады. Жоғарыда көрсетілген жас тобындағы әскери қызметшілерге ӘСК жаттығуларын кіші жас тобының нормативтеріне сәйкес орындауға рұқсат беріледі.

ӘСК жаттығуларын орындау бір жыл бойы жүзеге асырылады. ӘСК дәрежелерін беру оқу жылының қорытындысы бойынша іске асырылады:

1) екінші дәрежелі – егер нормативтердің жартысы немесе одан артығы кемінде 60 балға, ал қалғаны кемінде 40 балға орындалса, барлық нормативтерді орындағаны үшін орташа балл кемінде 60 балл болса;

2) бірінші дәрежелі – егер барлық нормативтер кемінде 60 балға орындалса, барлық нормативтерді орындағаны үшін орташа балл кемінде 70 балл болса;

3) "ҮЗДІК" – егер барлық нормативтер кемінде 60 балға орындалса, барлық нормативтерді орындағаны үшін орташа балл кемінде 80 балл болса.

ӘСК жаттығулары мен талаптарын орындауды растау 2 жылда 1 рет іске асырылады. ӘСК жаттығулары мен талаптарын орындау бақылау сабақтары, тексерістер процесінде және рота (жекелеген взвод) және одан жоғары біріншілігіне арналған жарыстар барысында ескеріледі.

82. ӘСК жаттығуларын орындауды рота сержанттары және одан жоғарылар қатарынан тексерушілер, сондай-ақ төрешілер бригадалары бағалайды. Нәтижелер нақты Қағидалардың 9-қосымшасына сәйкес ӘСК жаттығуларын орындауды арнайы есепке алу ведомосінде көрсетіледі.

Балдарды есептеу "Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің дене шынықтыру дайындығы нормативтерін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2014 жылғы 5 мамырдағы № 195 бұйрығына (Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 9518 болып тіркелген) (бұдан әрі – нормативтер) сәйкес жүргізіледі. Орташа балл барлық орындалған жаттығулар үшін алынған балдарды қосу жолымен, одан әрі орындалған жаттығулар санына бөлумен айқындалады.

5-параграф. Өзіндік дене жаттықтырулары

83. Өзіндік дене жаттықтыруларымен әскери қызметшілер дене шынықтыру дайындығы және спорт, медицина қызметі маманының әдістемелік ұсыныстарын қолдана отырып, жеке шұғылданады.

Жаттықтыруды өздігінен бақылау мақсатында жаттығушылар Қағидаларда тиісті жас тобы үшін белгіленген жаттығуларды және басқа да спорттық жаттығуларды пайдаланады.

9-тарау. Дене шынықтыру дайындығының бөлімдері

1-параграф. Гимнастика және атлетикалық дайындық

84. Гимнастика және атлетикалық дайындықтан сабақтар ептілікті, күштілікті, күштік төзімділікті, тербеліс пен артық жүктемелерге төзімділікті, кеңістікке бейімділікті, қолданбалы қозғалыс машықтарын дамытуға, батылдық пен табандылықты тәрбиелеуге, саптық жинақылықты жетілдіруге бағытталған.

85. Сабақтар гимнастикалық алаңдарда, қалашықтарды, спорт залдарында және арнайы жабдықталған үй-жайларда, тренажерлық кешендерде, жергілікті жерлерде өткізіледі.

86. Дайындық бөлігіне:

1) жеке құрамды сапқа тұрғызу және тексеру;

2) тақырыпты, мәселелерді, тапсырмаларды, қауіпсіздік шараларын жеткізу;

3) саптық тәсілдер;

4) назар аударуға жаттығулар;

5) жүру және жүгіру кезіндегі жаттығулар;

6) бір орында тұрып жалпы дамыту жаттығулары, оның ішінде "секіріп шығу" және "секіріп түсу" қалыптарын жетілдіруге арналған жаттығулар;

7) жұптық жаттығулар;

8) арнайы жаттығулар және секіру кезінде жасалатын жаттығулар енгізіледі.

Дайындық бөлігіндегі жалпы дамыту жаттығулары гимнастикалық қабырғада, гимнастикалық орындықпен, доппен, гимнастикалық таяқпен, гантельдермен, сондай-ақ музыканың сүйемелдеуімен орындалады.

87. Сабақтың негізгі бөлігінің мазмұнына нақты Қағидалардың 10-қосымшасына сәйкес жаттығулар кіреді.

Ұшқыштар құрамы мен ұшқыш мамандығы бойынша мамандарды дайындайтын әскери оқу орындарының курсанттары үшін мынадай арнайы жабдықтардағы:

1) белдемшедегі;

2) тұрақты және жылжымалы гимнастикалық дөңгелектердегі;

3) батуттағы жаттығулар енгізіледі.

Әйел әскери қызметшілер сабақтың негізгі бөлігінде тренажердағы жаттығуларымен үйлестіріп, ырғақты гимнастика кешендерін орындайды.

88. Жарақаттанудың алдын алу:

1) жабдықтарда секірулерді және жаттығуларды орындау кезінде қолдаумен және сақтандырумен;

2) жабдықтардың (керу сымдарының, карабиндердің, спорттық құрылғылардың) техникалық жай-күйін тексерумен;

3) арнайы жабдықтарда жаттығу орындау кезінде қол мен аяқтың сенімді бекітілуін тексерумен қамтамасыз етіледі.

2-параграф. Жекпе-жек күрес

89. Жекпе-жек күрес бойынша сабақтар қарсыласты жоюға, қатардан шығаруға немесе тұтқынға алуға, оның шабуылынан өзін-өзі қорғауға, сондай-ақ батылдыққа, табандылыққа және өз күшіне сенімділікке тәрбиелеу үшін қажетті дағдыларды қалыптастыруға бағытталған.

90. Жекпе-жек күрес бойынша сабақтар әскери және спорт киім нысанында, Жекпе-жек күрес жаттығулары бойынша тексеру тек әскери киім нысанында өткізіледі.

91. Сабақтың дайындық бөлігі қарумен және қарусыз жүргізіледі. Дайындық бөлігін қарумен жүргізу кезінде оған саптық тәсілдер, әртүрлі қарқынмен жүру және жүгіру, жүгіріп өтулер, еңбектеп өтулер, ұрысқа әзірлену және бірден ату тапсырмаларын орындау, кенеттен берілген сигналдар мен командалар бойынша іс-қимыл жасау, қарумен жекпе-жек күрес тәсілдері, 8 есеппен орындалатын қарумен жекпе-жек күрес тәсілдерінің кешені кіреді.

Қарусыз жүргізілетін дайындық бөлігіне әртүрлі қарқындағы жүру мен жүгіру, қозғалыстағы арнайы жаттығулар, жұптаса жаттығулар, қолмен және аяқпен соққы беру, өзін-өзі сақтандыру тәсілдері, қарапайым жекпе-жектер, қарусыз жекпе-жек күрес тәсілдері, кенеттен берілген сигналдар мен командалар бойынша іс-қимыл жасау, 8 есеппен орындалатын қарусыз жекпе-жек күрес тәсілдерінің кешені кіреді.

92. Сабақтың негізгі бөлігінің мазмұнына нақты Қағидалардың 11-қосымшасына сәйкес жаттығулар кіреді.

93. Ұрысқа әзірлену, қозғалу, өзін-өзі сақтандыру, қолмен және аяқпен соққы беру, қарумен шабуыл жасау тәсілдері алғашқы сабақтарда жүзеге асырылады. Алдағы уақытта барлық кейінгі сабақтардың мазмұнына енгізіледі.

94. Сабақтың негізгі бөлігінің соңында кешенді жаттықтыру немесе оқу-жаттығу қақтығыстары жүргізіледі.

95. Кешенді жаттықтырудың мазмұны қозғалуды, нысананы сүңгімен түйрей және жекпе-жек күрестің басқа да тәсілдерін орындай отырып, кедергілерден өтуді қамтиды.

96. Жекпе-жек күрес сабақтарында жарақаттанудың алдын алу:

1) тәсілдерді, іс-қимылдар мен жаттығуларды орындауда белгіленген реттілікті, қарумен ұрыс тәсілдерін орындау кезінде жаттығушылар арасында тиімді аралықтар мен арақашықтықтарды сақтау;

2) сақтану және өзін-өзі сақтандыру тәсілдерін дұрыс қолдану (иық арқылы айналу, алға, артқа және бір жаққа құлау);

3) қынабы кигізілген пышақтарды (сүңгілерді) немесе пышақтардың, жаяу әскер күректерінің, автоматтардың макеттерін қолдану;

4) тәсілдер мен лақтыру тәсілдерін серіктестің қолдан ұстап қолдауымен жүргізу және оларды кілемнің (құм толтырылған шұңқырдың) ортасынан шетіне қарай орындау;

5) ауырту тәсілдерін, тұншықтыру және қарусыздандыруды көп күш қолданбай, ақырын жүргізу (серіктес "БАР" деген дауыспен белгі бергенде тәсіл жүргізуді бірден тоқтату);

6) еліктеу құралдарын қолданған кезде қауіпсіздік шараларын сақтау.

Қорғаныс құралдары болмаған кезде серіктеспен тәсілдерді орындау кезінде соққыларды тек көрсету қажет.

3-параграф. Кедергілерден өту

97. Кедергілерден өту бойынша сабақтар табиғи (жасанды) кедергілерден өту дағдыларын қалыптастыруға және жетілдіруге, арнайы тәсілдер мен іс-қимылдарды орындауға, шапшаңдық пен жылдамдық-күш төзімділігін дамытуға, көп мөлшердегі дене жүктемесімен ұжымдық іс-қимыл жасау дағдыларын жетілдіруге, өз күшіне сенімділікке, батылдыққа, табандылыққа тәрбиелеуге бағытталған.

Кедергілерден өту бойынша сабақтар жекелеген табиғи (жасанды) кедергілермен жабдықталған жергілікті жерлерде немесе арнайы салынған кедергілер жолақтарында әскери киім нысанында өткізіледі.

98. Сабақтың дайындық бөлігі қарумен және қарусыз өткізіледі. Дайындық бөлігіне саптық тәсілдер, әртүрлі тәсілдермен жүру және жүгіру, жүгіріп өтулер, еңбектеп өтулер, кенеттен берілетін сигналдар мен командалар ("Ұрысқа", "Тасаға", "Ауа") бойынша іс-қимылдар, жолай 150-200 метрлік оңай кедергілерден жүгіріп өту, жалпы дамыту және секіру жаттығулары кіреді.

99. Сабақтың негізгі бөлігінің мазмұнына нақты Қағидалардың 12-қосымшасына сәйкес жаттығулар кіреді.

Әрбір сабаққа бақылау жаттығуын 6000 метрге дейін жүгірумен үйлестіре орындаудағы кешенді жаттықтыру және басқа да кешенді жаттығулар кіреді.

100. Кедергілерден өту бойынша сабақтарда жарақаттанудың алдын алу:

1) биік кедергілерден секіру кезінде түсетін жерлерді қазумен және ағаш үгінділерін (құм) толтырумен;

2) сабақтарды қарумен, сондай-ақ тәуліктің қараңғы мезгілінде өткізген кезде аралықтар мен арақашықтықтарды ұлғайтумен;

3) граната лақтыру нысаналарын жүгіру бағытынан шетке орындаумен;

4) серпілу және жерге қону орындарын қардан, мұздан тазалаумен қамтамасыз етіледі.

4-параграф. Жылдамдатылған қозғалыс және жеңіл атлетика

101. Жылдамдатылған қозғалыс бойынша сабақтар төзімділікті, шапшаңдықты, жылдамдық-күш қасиеттерін дамытуға, тегіс және қиылысқан жерлерде жүру, жүгіру, секіру және лақтыру дағдыларын жетілдіруге, бөлімшелер құрамындағы іс-қимылдардың үйлесімділігіне, ерік-жігер қасиеттерін тәрбиелеуге бағытталған.

102. Жылдамдатылған қозғалыс бойынша сабақтар бөлімше құрамында стадионда, тегіс алаңда (спорт залында), сондай-ақ жол бойында және жол сыртында қиылысқан жергілікті жерде өткізіледі.

103. Дайындық бөлігінде жеке құрамды сапқа тұрғызу, тексеру, тақырыпты (сұрақтарды, тапсырмаларды) және қауіпсіздік шараларын жеткізу, саптық тәсілдер, жүру және баяу жүгіру, қозғалыстағы және орнында тұрып жалпы дамыту жаттығулары, арнайы жүгіру және секіру жаттығулары, үдеумен жүгіру жаттығулары қамтылады.

104. Жылдамдатылған қозғалыс бойынша сабақтардың негізгі бөлігінің мазмұнына нақты Қағидалардың 13-қосымшасына сәйкес жаттығулар енгізіледі.

105. Қорытынды бөлігіне баяу жүгіру және жүру, аяқ пен дененің бұлшықеттерін созуға және босаңсытуға арналған жаттығулар, сабақты қорытындылау кіреді.

106. Сабақтарда жарақаттанудың алдын алу:

1) бой қыздыру жаттығуларын мұқият жүргізу, әсіресе суық ауа райында;

2) оқытудың барлық кезеңінде әскери қызметшілердің даярлық деңгейін ескере отырып, жаттығулардың қолжетімді болуы және олардың тиісті мөлшерленуі;

3) жаттығуға арналған орындар мен құралды дұрыс күтіп ұстау;

4) үйренушілердің сабақ жетекшісі нұсқауларын дәл орындауы;

5) аяқ киімді, киім-кешекті, керек-жарақ пен қару-жарақты мұқият үйлестіріп шақтау арқылы қамтамасыз етіледі.

5-параграф. Шаңғы даярлығы

107. Шаңғы даярлығы бойынша сабақтар шаңғыдағы және шаңғымен жүру дағдыларын қалыптастыруға және жетілдіруге, төзімділікті дамытуға, жігерлік қасиеттерін тәрбиелеуге, организмді шынықтыруға бағытталған.

Сабақтар бөлімше құрамында 2 оқу сағаты ұзақтығымен өткізіледі.

108. Дайындық бөлігі:

1) шаңғы құралы мен киім нысанының жай-күйін тексеруді;

2) шаңғымен және шаңғыда саптық тәсілдерді орындауды;

3) сабақтың негізгі бөлігін өткізу орнына қарай жылжуды қамтиды.

109. Шаңғы даярлығы сабағының негізгі бөлім мазмұнына нақты Қағидалардың 14-қосымшасына сәйкес жаттығулар кіреді.

110. Шаңғыда қозғалудағы жаттықтыру әрбір сабаққа енгізіледі және 30-70 минут бойы жүргізіледі, алғашқыда қарусыз және жабдықсыз кедір-бұдыры аз жерлерде, одан кейін қарумен және жабдықпен бедері неғұрлым күрделі жерлерде, Цельсий бойынша – 20 градустан төмен емес температурада өткізіледі.

111. Сабақтың қорытынды бөлігі: қорытынды шығаруды, өзіндік жұмыс істеу үшін тапсырмаларды айқындауды және орналасқан орнына жылжуды қамтиды.

112. Шаңғы даярлығы бойынша сабақтарда жарақаттанудың алдын алу:

1) аяқ киімге шаңғы бекіткішінің, киім-кешектің, керек-жарақтың және қарудың сәйкес келуін тексерумен;

2) сабақтарда дене жүктемесінің мөлшерін ескерумен және оны уақтылы төмендетумен;

3) тау шаңғысы техникасының тәсілдерін ағаштан, бұтадан, түбірден, тастан, шұңқырдан, жырадан және басқа да кедергілерден таза тау беткейлерінде үйренумен;

4) көтерілу, түсу, тежелу және бұрылу кезіндегі әскери қызметшілер арасындағы қозғалыс бағыты мен арақашықтықты, сондай-ақ жаттығу орындалғаннан кейін сапқа тұру орнын нақты көрсетумен;

5) үйренушілерді қадағалаумен, олардың бір-бірін өзара қадағалаумен;

6) үсік шалу белгілері байқалған кезде дереу көмек көрсетумен қамтамасыз етіледі.

6-параграф. Әскери-қолданбалы жүзу

113. Әскери-қолданбалы жүзу бойынша сабақтар әскери-қолданбалы жүзудегі дағдыларды қалыптастыруға, су ішінде ұстамды болуға және сабырлылық сақтауға тәрбиелеуге, жалпы төзімділікті дамытуға және организмді шынықтыруға бағытталған.

114. Жүзу сабақтарының негізгі бөлігінің мазмұнына нақты Қағидалардың 15-қосымшасына сәйкес жаттығулар қосылады.

Әскери-қолданбалы жүзу бойынша сабақтар арнайы жабдықталған су тоғандарында және су станцияларында судың температурасы Цельсий бойынша +17 градустан төмен емес болған кезде, сондай-ақ жабық және ашық хауыздарда өткізіледі.

115. Әскери-қолданбалы жүзу бойынша бірінші сабақта бөлімше командирлері әскери қызметшілердің жүзе білу шеберліктерін тексереді және жеке құрамды екі топқа бөледі:

1) бірінші топ – жүзе білмейтіндер және нашар жүзетіндер;

2) екінші топ – жүзгіштер, тәсілдердің біреуімен сенімді жүзетіндер және кемінде 200 метр жүзіп өтетіндер.

116. Әскери-қолданбалы жүзуге үйрету алдымен құрлықта, одан кейін суда жүргізіледі.

117. Ұзындыққа сүңгуге үйрену тек сақтандыру ұштығын киіп жүргізіледі. Түбі зерттелмеген немесе сүңгу кезінде қауіп төндіретін сал, баржаға жақын жерлерде сүңгуге жол берілмейді.

118. Суда қарумен киім-кешекте жүзу жеке құтқару құралдарымен (құтқару кеудешелері, кеудешелер, белдіктер), сондай-ақ киім-кешектен, жабдықтан, қолда бар материалдан жасалған қалтқылармен де және демеу құралдарынсыз жүргізіледі.

119. Есуге және ескекті шлюпкаларды басқаруға үйрету үйренушілер шлюпканың құрылысын, қару-жарағы мен жабдығын, сондай-ақ жүзудің әртүрлі жағдайларында оны пайдалану нормаларын зерделегеннен кейін ғана жүргізіледі.

7-параграф. Спорттық және қимыл-қозғалысты ойындар

120. Спорттық және қимыл-қозғалысты ойындар бойынша сабақтар шапшаңдықты, ептілікті, жалпы және жылдамдыққа төзімділікті, кеңістікке бейімділікті дамытуға, ұжымдық іс-қимылдардағы дағдыларды қалыптастыруға, табандылыққа, батылдыққа, бастамашылдыққа және тапқырлыққа тәрбиелеуге; ақыл-ой мен дененің жұмыс қабілеттілігін сақтауға; оқу-жаттығу жауынгерлік қызметтің ауыр жағдайларынан кейін эмоциялық күйзелісті басуға бағытталған.

121. Сабақтың дайындық бөлігіне саптық тәсілдер, жүру, әртүрлі тәсілдермен жүгіру, ойыншының қозғалысындағы жаттығулар, жалпы дамыту жаттығулары, доппен қарапайым жаттығулар, қимыл-қозғалысты ойындар мен эстафеталар кіреді.

122. Сабақтың негізгі бөлігінің мазмұны баскетбол, волейбол, гандбол, футбол (шағын футбол) техникасы мен тактикасы бойынша жаттығуларды қамтиды.

123. Қорытынды бөлікке баяу жүгіру және жүру, аяқ пен дененің бұлшықеттерін созуға және босаңсытуға арналған жаттығулар, сабақты қорытындылау кіреді.

4-бөлім. Қатардағы жауынгерлер, сержанттар және офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілердің, сондай-ақ әскери қызметші әйелдердің дене шынықтыру дайындығы

Ескерту. 4-бөлімнің тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

10-тарау. Қатардағы жауынгерлер, сержанттар және офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілердің дене шынықтыру дайындығы

Ескерту. 10-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

124. Дене шынықтыру дайындығы әскери қызметшілердің дене дайындық деңгейін бір қалыпта ұстауға, денсаулықты күшейтуге, шынығуға, оны ұйымдастыру мен өткізудегі шеберліктерін жетілдіруге бағытталған.

Оқу-жаттығу сабақтарын өткізу күндері мен уақыты, топтар құрамы, жетекшілері мен дене шынықтыру дайындығын ұйымдастыру тәртібі әскери бөлім командирінің (мекеме бастығының) бұйрығымен айқындалады.

125. Бесінші және одан жоғары жас топтарындағы қатардағы жауынгерлер, сержанттар және офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер үшін сабақтың дайындық бөлігінің ұзақтығы 15 минутқа дейін, ал қорытынды бөлігі – 10 минутқа дейін ұзартылады. Сабақ процесінде көп дене және статикалық күшті, шапшаң еңкеюді қажет ететін, сондай-ақ тыныс алуды кідіртуді ұзартуға және қатты күшенуге мәжбүр ететін жаттығуларды қолдануға шектеу қойылады.

Ескерту. 125-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

126. Дене шынықтыру дайындығы бойынша оқу-жаттығу сабақтарынан басқа, қатардағы жауынгерлер, сержанттар және офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер спорттық жұмысқа және өзіндік дене шынықтыру жаттықтыруына қатысады.

Ескерту. 126-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

127. Спорттық жұмысты ұйымдастыру кезінде әртүрлі жас топтары арасында жарыстар өткізу және олардың барлық жеке құрам үшін өткізілетін жарыстарға қатысуы жоспарланады.

128. Штабтардың қатардағы жауынгерлер, сержанттар және офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілері үшін күн тәртібінде ұзақтығы 10 минут дене шынықтыру үзілістері көзделеді.

Қатардағы жауынгерлер, сержанттар және офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер қызмет уақытында және қызметтен тыс уақытта өздігінен дене шынықтыру жаттықтыруымен айналысады. Өздігінен айналысатын қатардағы жауынгерлер, сержанттар, офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілермен дене шынықтыру дайындығы және спорт, медицина қызметінің бастығы кезең-кезеңімен сабақтың мазмұны мен әдістемесі бойынша нұсқау беруді өткізеді.

Ескерту. 128-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

11-тарау. Әскери қызметші әйелдердің дене шынықтыру дайындығы

129. Әскери қызметші әйелдердің дене шынықтыру дайындығы жалпы дене даярлығын арттыруға, денсаулықтарын нығайтуға бағытталған, қызметтік іс-қимыл сипаты мен әйел организмінің ерекшеліктерін ескере отырып өткізіледі.

130. Сабақ процесінде спорттық, көркем және ырғақты гимнастикадан алынған иілгіштікке және босаңсытуға арналған жаттығулар кең қолданылады.

131. Әйел әскери қызметшілермен сабақтардағы дене жүктемесі олардың жасы мен дене шынықтыру дайындығының деңгейін ескере отырып реттеледі.

132. Кезекшілік процесінде және қызметтік күн бойына аз қозғалатын жұмыстарды орындау кезінде ұзақтығы 5-10 минут дене жаттығулары кешені (жалпы дамыту жаттығулары, еркін жаттығулар кешені) орындалады.

133. Дәрігер (акушер-гинеколог) жүктілікті анықтаған сәттен бастап дене шынықтыру дайындығынан босатылады.

Әскери қызметші әйелдердің менструальдық циклі уақытында дене шынықтыру дайындығымен айналысуы медицина қызметі бастығының анықтамасы бойынша жеке шешіледі.

5-бөлім. Әскери оқу орындарындағы дене шынықтыру дайындығының ерекшеліктері

134. Әскери оқу орнындағы дене шынықтыру дайындығын ауыспалы және тұрақты құрамның әскери қызметшілері ұйымдастырады.

Әскери оқу орындары магистранттарының, курсанттары мен кадеттерінің дене шынықтыру дайындығы жалпыәскери пән болып табылады. Жалпы және арнайы тапсырмаларды шешумен қатар дене шынықтыру дайындығы әскери қызметшілердің теориялық білімдерді, дене шынықтыру дайындығына басшылық жасаудағы, оны ұйымдастыру мен өткізудегі ұйымдастыру-әдістемелік шеберліктерін меңгеруіне бағытталған.

135. Әскери оқу орындарында ауыспалы құрамның дене шынықтыру дайындығын ұйымдастыру мен өткізуді оқу-әдістемелік басқармасы (бөлімі) және дене шынықтыру дайындығы мен спорт кафедрасы (цикл) жүзеге асырады.

Оқу-жаттығу сабағы үшін баға оқушылардың жаттығуды іс жүзінде орындаған жағдайда теориялық және әдістемелік материалды меңгеруін ескере отырып қойылады:

1) "өте жақсы" – кемінде 60 балл;

2) "жақсы" – кемінде 40 балл;

3) "қанағаттанарлық" – кемінде 20 балл.

136. Әскери оқу орындарының курсанттары мен кадеттері:

1) бірінші курста – әскерге шақыру бойынша әскери қызмет атқаратын әскери қызметшілерге арналған дене шынықтыру жаттығуларының көлемін, бөлімше командирі рөлінде дене шынықтыру дайындығын жүргізудің теориялық ережелері мен ұйымдастыру-әдістемелік шеберліктерін;

2) екінші курста – бағдарламамен белгіленген дене шынықтыру жаттығуларының көлемін, взвод командирі (курсанттарға) және взвод сержанты (кадеттерге) рөлінде дене шынықтыру дайындығын жүргізудің теориялық ережелері мен ұйымдастыру-әдістемелік шеберліктерін;

3) үшінші және одан жоғары курстарда (тек курсанттар үшін) – дене шынықтыру жаттығуларының бүкіл көлемін, рота командирі рөлінде дене шынықтыру дайындығын жүргізудің теориялық ережелері мен ұйымдастыру-әдістемелік шеберліктерін меңгереді.

137. Курсанттар және кадеттер әскери практика кезеңінде жеке құраммен дене шынықтыру дайындығының әртүрлі нысандарын ұйымдастыру және жүргізу бойынша тапсырмаларды орындайды.

138. Амбулаториялық емделуде және дене жүктемелерінен босатуды қажет ететін әскери оқу орындарының магистранттары, курсанттары мен кадеттері әдістемелік практика жинау үшін сабақтарға тартылады.

Оқу-жаттығу сабақтарында бағдарламада көзделген дене шынықтыру жаттығуларын меңгермеген әскери оқу орындарының магистранттары, курсанттары мен кадеттері емтихандар мен сынақтарға (аралық бақылауға) оларды сабақтан бос уақытта және өз бетімен даярлану сағаттарында меңгергеннен кейін ғана жіберіледі.

Дене шынықтыру дайындығы бойынша сабақтардан босатылған магистранттар, курсанттар мен кадеттер амбулаториялық емделу аяқталғаннан кейін бақылау жаттығулары бойынша тексеруден өтеді.

139. Әскери оқу орындарында оқытудың әрбір семестрі аяқталғаннан кейін дене шынықтыру даярлығы бойынша емтихан өткізіледі. Емтихандарда оқудың екінші семестрінен бастап магистранттардың, курсанттардың және кадеттердің теориялық және ұйымдастырушылық-әдістемелік дайындығы қосымша тексеріледі.

6-бөлім. Әскери қызметшілерді өрістету алдында және бітімгершілік операция ауданында болу барысында дене шынықтыру дайындығының ерекшеліктері.

12-тарау. Әскери қызметшілердің бітімгершілік операциясын өрістету алдындағы дене шынықтыру дайындығының ерекшеліктері

140. Бітімгершілік операциясын өрістету алдындағы әскери қызметшілердің дене шынықтыру дайындығы әскерлердің тұрақты орналасу пункттерінде, оқу-жаттығу орталығында және далалық жағдайларда жүргізіледі.

141. Бітімгершілік операциясын өрістету алдындағы әскери қызметшілердің дене шынықтыру дайындығының ерекшеліктері:

1) дене шынықтыру дайындығын әскери қызметшілер организмінің бітімгершілік операция жүргізу ауданының климатогеографиялық жағдайларына бейімделу мүмкіндіктерін арттыруға бағытталуы;

2) жылдамдатылған қозғалыс, кедергілерден өту, жекпе-жек күрес, граната лақтыру, су кедергілерінен өту машықтарын жетілдіру;

3) бөлімшелердің құрамында, көп мөлшердегі дене жүктемелері аясында қарумен жабдықтауда арнайы тәсілдер мен іс-қимылдарды орындау;

4) дене шынықтыру жаттығуларын орындау кезінде жауынгерлік жағдайды модельдеу арқылы батылдық пен психологиялық тұрақтылықты қалыптастыру болып табылады.

142. Бітімгершілік операцияны өрістету алдында дене шынықтыру дайындығы оқу-жаттығу сабақтары түрінде өткізіледі. Сондай-ақ тактикалық, атыс, тактикалық-арнайы және инженерлік даярлық сабақтары процесінде өткізілетін сабақтардың тақырыбымен көзделген арнайы тәсілдер мен іс-қимылдарды қолдана отырып, қосалқы дене шынықтыру жаттығулары, таңертеңгілік дене шынықтыру жаттығулары және спорттық жұмыс жүргізіледі.

143. Оқу-жаттығу сабақтары:

1) әскери қызметшілердің киім-кешекпен және қарумен жеке дене қасиеттерін және әскери-қолданбалы машықтарын жетілдіруге;

2) бөлімшелер құрамында жаттығуларды орындау кезінде ұжымдық іс-қимылдағы дағдыларды қалыптастыруға бағытталған.

144. Таңертеңгі дене шынықтыру жаттығулары иық белдеуінің, дененің бұлшықет күшін және статикалық төзімділікті жетілдіруге, сондай-ақ жекпе-жек күрес машықтарын жетілдіруге бағытталған.

145. Спорттық жұмыстың мазмұны киім-кешекпен қысқа қашықтыққа (100 және 400 метр) жүгіру бойынша жарыстарды, ұзақ қашықтыққа жүгіруді, жекпе-жек күресті, граната лақтыруды, әскерилендірілген эстафеталарды құрайды.

Жекпе-жек күрестен жарыстар жекпе-жек күресу және бокс жекпе-жектері түрінде өткізіледі.

146. Дайындық кезеңінің соңында нақты Қағидалардың 16-қосымшасына сәйкес бақылау сабақтарына арналған кешенді жаттығу өткізіледі.

13-тарау. Бітімгершілік операция ауданында болған кезде әскери қызметшілердің дене шынықтыру дайындығының ерекшеліктері

147. Бітімгершілік операция ауданында болған кезде әскери қызметшілердің дене шынықтыру дайындығы олардың жауынгерлік тапсырмаларды орындауға дене дайындығын сақтауға, психологиялық оңалтуға бағытталған және ахуал жағдайларын және әскери қызметшілердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуді ескере отырып жүргізіледі.

148. Бітімгершілік операция ауданында болған кезде дене шынықтыру дайындығының негізгі нысаны өзіндік дене жаттықтыруы болып табылады.

Өзіндік дене жаттықтыруы мазмұнына 1-3 километрге жүгіру, орташа немесе төмен қарқындылықпен жүгіру, жекпе-жек күрес тәсілдері, қолда бар құралдармен күш жаттығулары, еркін жаттығулар кешені, табиғи немесе жасанды кедергілерден өту элементтері және спорттық ойындар кіреді.

7-бөлім. Дене шынықтыру дайындығы деңгейін анықтау

14-тарау. Әскери қызметшілердің дене даярлық деңгейін анықтау

149. Оқу жылы ішінде әрбір әскери қызметшінің оқыту бағдарламасының жаттығулары бойынша дене шынықтыру дайындығы деңгейі айқындалады. Дәлелсіз себеппен дене шынықтыру дайындығы деңгейін айқындау үшін келмеген әскери қызметші "қанағаттанарлықсыз" деп бағаланады.

Дене шынықтыру дайындығы деңгейін айқындау:

1) әскери бөлімге оны толықтыруға келген әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер қызметінің алғашқы екі аптасы ішінде;

2) азаматтар әскери қызмет өткеру туралы келісімшартқа қол қояр алдында;

3) Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің әскери оқу орындарына оқуға түсу кезінде кандидаттардың оқуға түсу емтихандары кезеңінде;

4) қатардағы жауынгерлер, сержанттар, офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерде, әскери қызметші әйелдерде және әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерде ай сайын;

5) әскери оқу орындарында ағымдағы бақылау уақытында, аралық және қорытынды аттестаттау барысында;

6) инспекторлық, қорытынды және бақылап тексеру барысында жүзеге асырылады.

Ескерту. 149-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

150. Бақылау сабақтарында, инспекциялау кезінде және кешенді (жеке) тексерулерде әскери қызметшілердің дене шынықтыру дайындығы деңгейі әртүрлі дене қасиеттері мен дағдыларын көрсететін нормативтерге сәйкес үш-төрт жаттығу бойынша, әскери оқу орындарының магистранттары, курсанттары мен кадеттері емтихандарда (аралық және қорытынды бақылауларда) – төрт-бес жаттығу бойынша анықталады. Әрбір қасиет пен дағдының даму деңгейі бір жаттығу бойынша анықталады.

Үшінші және одан жоғары жас ерекшелігі бойынша әйел әскери қызметшілер, алтыншы, жетінші, сегізінші жас ерекшелігі бойынша ер әскери қызметшілердің дене шынықтыру дайындығы деңгейі екі жаттығу бойынша анықталады.

Үш жасқа толғанға дейін бала күтімі бойынша демалыстан шыққан әйел әскери қызметшілер 6 ай өткеннен кейін дене шынықтыру дайындығы деңгейін анықтауға тартылады және тізімдік құрамға қосылады. Баянат бойынша әйел әскери қызметшілер белгіленген мерзімге дейін дене шынықтыру дайындығы деңгейін анықтауға тартылады.

Тәуліктік нарядқа, жауынгерлік кезекшілікке және өзге де кезекші бөлімшелерде (күштерде) қызмет өткеруге қатыстырылған әскери қызметшілер дене шынықтыру дайындығы деңгейін анықтауға тартылмайды. Оларға дене шынықтыру дайындығы деңгейін анықтау үшін жеке күн белгіленеді.

151. Дене шынықтыру дайындығы деңгейін анықтауға арналған жаттығулардың санын, атауын және киім нысанын (тек әскери киім нысаны көзделген дене жаттығуларын орындауды қоспағанда) тексеруші айқындайды.

152. Дене шынықтыру дайындығы деңгейін анықтау үшін тағайындалған барлық жаттығуларды бөлімшенің жеке құрамы бір күн ішінде орындайды. 3000 метрге, 5000 метрге жүгіру, ұзақ қашықтыққа жүгіру, шаңғы жарыстары, шаңғымен қашықтыққа жүгіру және бөлімше құрамындағы жаттығулар тексерушінің шешімімен басқа күні орындалады.

153. Жаттығуды орындау үшін 1 мүмкіндік беріледі. Жекелеген жағдайларда (орындай алмаған, құлаған кездерде) тексеруші әскери қызметшіге жаттығуды қайтадан орындауға рұқсат береді.

Жаттығуды бағасын жақсарту мақсатында орындауға рұқсат берілмейді.

154. Дене шынықтыру дайындығы деңгейін анықтау барысында жаттығулар мынадай реттілікпен орындалады:

1) ептілікті тексеретін жаттығулар;

2) шапшаңдықты тексеретін жаттығулар;

3) күш жаттығулары;

4) жекпе-жек күрес тәсілдері;

5) төзімділікті тексеретін жаттығулар;

6) кедергілерден өту;

7) жүзу;

8) бөлімше құрамында орындалатын жаттығулар.

Қажет болған жағдайларда тексерушінің шешімімен жаттығулардың орындалу реттілігі өзгертіледі.

155. Тағайындалған жаттығудың 1-еуін дәлелді себептерсіз орындамаған әскери қызметшінің дене даярлығы "қанағаттанарлықсыз" деп бағаланады. Сырқатына немесе жарақат алуына байланысты жаттығуды орындау мүмкіндігі болмаған кезде тексеруші жаттығуды басқа сондай қасиетті жаттығумен ауыстырады.

Әскери қызметші төзімділікке арналған жаттығуларды орындаудан босатылған кезде оның дене даярлығы "қанағаттанарлықтан" жоғары бағаланбайды, бұндай жағдайда басқа жаттығулар бойынша бағалар "өте жақсы" болуға тиіс. Бұл шарттар орындалмаған жағдайда әскери қызметші "қанағаттанарлықсыз" деп бағаланады.

156. Әскери қызметшілерді жүзу бойынша дене шынықтыру дайындығы деңгейін анықтау судың Цельсий бойынша +17 градустан төмен емес температурасында; шапшаң қозғалуда, шаңғы жарысы және шаңғымен қашықтыққа жүгіруде – Цельсий бойынша - 20 градустан төмен емес, секундына 5-10 метр жел кезінде Цельсий бойынша - 15 градустан төмен емес, секундына 10-15 метр жел кезінде – Цельсий бойынша - 10 градустан төмен емес; басқа жаттығулар бойынша Цельсий бойынша - 20 градустан төмен емес, Цельсий бойынша +35 градустан жоғары емес ауа температурасында жүргізіледі.

157. Жаттығулардың орындалуы нормативтерге сәйкес анықталады. Сандық көрсеткіштері бар нормативтер болмаған жағдайда деңгейді анықтау мынадай түрде жүргізіледі:

1) "өте жақсы" – егер жаттығу сипаттамаға сәйкес, қатесіз, жеңіл және сенімді орындалса, жерге түсу кезінде аз ғана қателіктер жіберілсе;

2) "жақсы" – егер жаттығу сипаттамаға сәйкес, сенімді орындалса, бірақ шамалы қателіктер жіберілсе (амплитуданың жеткіліксіздігі, аяқтар аздап бүгілген және арасы алшақ, көтерілу кезінде қол аздап бүгілген, күш элементі болмашы сермеумен немесе сермеу элементі аздап сығымдай түсумен орындалған, артық сермеулер қосылған, снарядқа қарқынды жоғалтпай жанасқан және жерге түскенде теңселуге жол берген жағдайда);

3) "қанағаттанарлық" – егер жаттығу сипаттамаға сәйкес орындалса, бірақ айтарлықтай қателіктер жіберілсе (сермеу элементі айтарлықтай күш салумен орындалған, жаттығулар біріктіріле орындалатын жерде кідіріс жасаған, жерге түскеннен кейін құлаған немесе қолымен тірелген жағдайда);

4) "қанағаттанарлықсыз" – егер жаттығу орындалмаса немесе бұрмаланса (элемент қалдырып кету, снарядтан құлау, тіректі секірулерде – бір аяқпен серпілу немесе қолмен артық қимыл жасау).

158. Әскери қызметшілерді жекпе-жек күрестің бастапқы кешені (ЖЖК-Б), базалық (ЖЖК-1) және арнайы (ЖЖК-2, ЖЖК-3) кешендері көлемінде жекпе-жек күрес бойынша дайындық деңгейін анықтау кезінде әскери қызметші тағайындалған бес тәсілді реттілікпен орындайды. ЖЖК-1 және ЖЖК-2 кешендері бойынша тексеру кезінде 1 тәсілдің орнына қарумен және қарусыз 8 шотқа орындалатын тәсілдер кешені енгізіледі.

159. Жекелеген тәсілдерді, сондай-ақ қарумен және қарусыз 8 шотқа орындалатын тәсілдер кешенін орындау анықталады:

1) "өте жақсы" – егер тәсіл сипаттамаға сәйкес, тез және сенімді орындалса;

2) "жақсы" – егер тәсіл сипаттамаға сәйкес, бірақ тез және сенімді емес орындалса;

3) "қанағаттанарлық" – егер тәсіл сипаттамаға сәйкес орындалса, бірақ баяу және қозғалыс бұзылуымен немесе тепе-теңдіктің жоғалуына жол берілсе, бірақ түпкі мақсатқа қол жеткізілсе;

4) "қанағаттанарлықсыз" – егер тәсіл орындалмаса немесе сипаттамаға сәйкес орындалмаса.

Қарумен және қарусыз 8 шотқа орындалатын тәсіл кешендері бойынша дайындық деңгейін анықтау кезінде қосымша орындау уақыты ескеріледі:

1) "өте жақсы" – 7 секундтан аспайды (8 секунд – автоматпен);

2) "жақсы" – 8 секундтан аспайды (9 секунд – автоматпен);

3) "қанағаттанарлық" – 9 секундтан аспайды (10 секунд – автоматпен);

4) "қанағаттанарлықсыз" – 9 секундтан астам (10 секунд-автоматпен).

160. Жекпе-жек күрес бойынша әскери қызметшілердің жалпы дайындық деңгейі ЖЖК-Б, ЖЖК-1, ЖЖК-2 (қарумен ұрыс тәсілдері; қолмен және аяқпен ұрыс тәсілдері; қарсыластың ұстап алуынан босату тәсілдері; қарсыласты қарусыздандыру тәсілдері; ауырту тәсілдері мен тұншықтыру, лақтыру, арнайы тәсілдер) кешендерінің әртүрлі топтарына кіретін жекелеген тәсілдерді орындау бойынша анықталады:

1) "өте жақсы" – егер бағалардың жартысынан көбі өте жақсы, ал қалғандары жақсыдан төмен емес болса;

2) "жақсы" – егер бағалардың жартысынан көбі жақсы, ал қалғандары қанағаттанарлықтан төмен емес болса;

3) "қанағаттанарлық" – егер бағалардың жартысы және одан көбі қанағаттанарлық болса, қанағаттанарлықсыз болмаған жағдайда немесе кемінде бір баға жақсы болған жағдайда бір тәсілден баға қанағаттанғысыз болса;

4) "қанағаттанарлықсыз" – егер біреуден артық қанағаттанарлықсыз баға алынса.

161. "Ұрыс жағдайының" дайындық деңгейін анықтаут кезінде әскери қызметші мынадай іс-қимылдардың бірін орындауға тиіс: қорғаныс-қарсы іс-қимылдар; қарсыласты қарусыздандыру (оның шабуылдау әрекеттерінің сипатын және қолданатын қарудың түрін білмей); ұстаудан босату, арнайы тәсілдер, тексерушінің командасынан кейін бірден ауырту тәсілдері (лақтырулар).

Алдын ала әскери қызметші "қарсыласқа" арқасымен одан 2 метр қашықтықта тұрады және тексерушінің командасы бойынша өзінің дайындығы туралы сигналдан кейін: "АЛҒА" секірумен шабуылдаушыға бұрылады, ұрысқа дайындалады және тәсілді (іс-қимылды) орындайды. Қарумен артқы жағынан тіреуге қауіп төнген кезде және айдауылдау кезінде артқы жағынан ұстаудан босату немесе қарусыздану бұрылусыз орындалады.

Лақтырулар мен ауырту тәсілдерін орындау үшін тексеруші алдымен тәсілді атайды, содан кейін "АЛҒА" деп команда береді, содан кейін әскери қызметші бұрылады, ассистентпен жақындасады және тәсілді орындайды.

"Ұрыс жағдайында" тәсілді (іс-қимылды) орындау анықталады:

1) "өте жақсы" - егер әскери қызметші қарсыластың шабуылынан қорғана алса, бұл ретте:

қарсы шабуыл жасаса;

соңғы соққымен лақтыру жасаса;

ауырту тәсілін орындаса немесе тұншықтыратын тәсілді белгілесе;

тиімді айдауылдауды жүзеге асырса немесе қарсыласты "жойса".

2) "жақсы" – егер тәсіл (іс-қимыл) тоқтаусыз және техникалық тұрғыда дұрыс орындалса, бірақ шапшаңдығы жеткіліксіз болса;

3) "қанағаттанарлық" – егер тәсіл (іс-қимыл) біріктіру мен шапшаңдықтың бұзылуымен орындалса, лақтыру, құлау кезінде тепе-теңдіктің жоғалуына жол берілсе, бірақ түпкі мақсатқа қол жеткізілсе;

4) "қанағаттанарлықсыз" – егер тәсіл (іс-қимыл) орындалмаса, өрескел бұрмаланса немесе әскери қызметші өзін қорғамаса және қарсы әрекет жасамаса.

162. Әскери қызметшіні ЖЖК-3 жекпе-жек күрес тәсілдерінің арнайы кешені бойынша дайындық деңгейін анықтау үшін оқу бағдарламасында көзделген 5 тәсіл тағайындалады, олар 159-тармаққа сәйкес бағаланады, қару-жарақпен немесе қарусыз 8 шотқа орындалатын жекпе-жек күрес тәсілдері кешендерінің 1-і Қағидалардың 159-тармағына сәйкес бағаланады және "сайыс жағдайы" Қағидалардың 161-тармағына сәйкес бағаланады.

ЖЖК-3 арнайы кешенінің орындалуы үшін әскери қызметшілердің жалпы дайындық деңгейі мынадай болып анықталады:

1) "өте жақсы" – егер екі баға өте жақсы болса (оның ішінде "сайыс жағдайы" үшін) және біреуі жақсы деген бағадан төмен болмаса;

2) "жақсы" – егер екі баға жақсы болса (оның ішінде "сайыс жағдайы" үшін) және біреуі қанағаттанарлықтан төмен болмаса;

3) "қанағаттанарлық" – егер бағалардың жартысынан көбі қанағаттанарлық болса және қанағаттанарлықсыз баға болмаса, немесе бір қанағаттанарлықсыз баға болып тұрып, "сайыс жағдайы" жақсыға бағаланса;

4) "қанағаттанарлықсыз" – егер "қанағаттанарлық" деген бағаға талаптар орындалмаса.

163. Әскери қызметшіні сандық өрнегі жоқ жаттығулар бойынша дайындық деңгейін анықтау балдық баламасы:

1) "өте жақсы" – 60 балл;

2) "жақсы" – 40 балл;

3) "қанағаттанарлық" – 20 балл;

4) "қанағаттанарлықсыз" – 0 балл.

164. Әскери қызметшінің дене шынықтыру дайындығы әскери қызметшілердің дене шынықтыру дайындығын бағалау кестесіне сәйкес анықталады. Шекті деңгей, бір жаттығудағы ең аз балл – 20 (30) балл. Шекті деңгейге жетпеген, жаттығулардың бірінде ең аз балл жинамаған әскери қызметші "қанағаттанарлықсыз" деп бағаланады.

15-тарау. Әдістемелік даярлық деңгейін анықтау

165. Сабақ өткізетін сержанттар, офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілердің, бөлімше командирлерін даярлайтын оқу бөлімдері курсанттарының әдістемелік даярлығы дене шынықтыру дайындығын ұйымдастыру және жүргізу бойынша практикалық іс-қимылдарды қамтитын әдістемелік тапсырманың орындалу сапасы бойынша айқындалады. Бөлімдер мен бөлімшелердің дене шынықтыру дайындығы және спорт мамандарының, әскери оқу орны магистранттарының, курсанттары мен кадеттерінің дене шынықтыру дайындығының теориялық негіздерін білу деңгейі мен әдістемелік даярлығы айқындалады.

Ескерту. 165-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

166. Оқу процесінде әдістемелік даярлық деңгейі, әдетте, емтихан билеттерінсіз анықталады. Әскери оқу орындары мен оқу бөлімдерінде емтихандар (аралық және қорытынды бақылау) өткізу кезінде емтихан билеттері жасалады. Әскери қызметшілердің әдістемелік даярлық деңгейін анықтауға арналған сұрақтар мен тапсырмалар мазмұны оқу бағдарламасына сәйкес айқындалады.

Әскери қызметшілердің әдістемелік даярлық деңгейін анықтау бір күн ішінде, әскери қызметшілердің практикалық нормативтерді орындауына дейін жүргізіледі.

167. Әдістемелік тапсырманы орындау сапасы мынадай болып анықталады:

1) "өте жақсы" – егер тапсырма дұрыс және сенімді орындалса;

2) "жақсы" – егер тапсырма дұрыс, бірақ жеткіліксіз сенімді орындалса;

3) "қанағаттанарлық" – егер тапсырма негізінен дұрыс, бірақ сенімсіз және аздаған қателіктермен орындалса;

4) "қанағаттанарлықсыз" – егер тапсырма орындалмаса немесе сенімсіз және өрескел қателіктермен орындалса.

Дене шынықтыру дайындығын өткізу бойынша тапсырмалардың орындалуын анықтау кезінде сыртқы түрі, саптық жинақылығы және:

1) жаттығуды атап, анық көрсете және түсіндіре білуі;

2) оқытудың ұтымды әдістемесін таңдай және үйренушілерге команда бере білуі;

3) қателіктердің алдын ала және түзете білуі;

4) сақтандыруды жүзеге асыра және үйренушілерге көмек көрсете білуі ескеріледі.

Тексерушінің шешімімен тапсырма толық немесе толық емес орындалады.

168. Теориялық білім деңгейін айқындау кезінде дене шынықтыру дайындығы мен спорттың әрбір маманы 3 сұраққа жауап береді, ал сабақ жетекшілері (сержанттар, офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер), магистранттар, курсанттар мен кадеттер 1 сұраққа жауап береді. Деңгей жазбаша сұрау әдісімен айқындалады.

Бір сұрақ бойынша теориялық білім деңгейі мынадай болып айқындалады:

1) "өте жақсы" – егер қойылған сұраққа жауап дұрыс және толық болса;

2) "жақсы" – егер қойылған сұраққа жауап дұрыс болса, бірақ жеткілікті түрде толық болмаса немесе мағынасы жағынан маңызды емес қателіктермен жазылса;

3) "қанағаттанарлық" – егер қойылған сұраққа жауап негізінен дұрыс болса, бірақ толық емес немесе жеке қателіктермен жазылса;

4) "қанағаттанарлықсыз" – егер жауап қойылған сұрақтың мәнін ашпаса.

Ескерту. 168-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

168-1. Үш сұрақ бойынша теориялық білім деңгейі мынадай болып айқындалады :

1) "өте жақсы" – егер үш сұрақ бағаларының жиынтығынан орташа балл 4,5 – 5-ке тең болса;

2) "жақсы" – егер үш сұрақ бағаларының жиынтығынан орташа балл 3,5 – 4,4-ке тең болса;

3) "қанағаттанарлық" – егер үш сұрақ бағаларының жиынтығынан орташа балл 3 – 3,4-ке тең болса;

4) "қанағаттанарлықсыз" – егер үш сұрақ бағаларының жиынтығынан орташа балл 3-тен төмен болса.

Ескерту. Қағида 168-1-тармақпен толықтырылды - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

169. Бөлімдер мен бөлімшелердің дене шынықтыру және спорт мамандарының, әскери оқу орындары магистранттарының, курсанттары мен кадеттерінің әдістемелік даярлық деңгейін анықтау теориялық сұраққа жауап бергені және әдістемелік тапсырманы орындағаны үшін алынған бағалардан тұрады және айқындалады:

1) "өте жақсы" – егер "өте жақсы" деген екі баға болса;

2) "жақсы" – егер бір баға "өте жақсы", ал екіншісі "жақсы" немесе біреуі "өте жақсы", екіншісі "қанағаттанарлық" немесе екеуі де "жақсы" болса;

3) "қанағаттанарлық" – егер бір баға "жақсы", ал екіншісі "қанағаттанарлық" немесе екі баға "қанағаттанарлық" болса;

4) "қанағаттанарлықсыз" – егер бір "қанағаттанарлықсыз" деген баға алынса.

170. Дене шынықтыру дайындығы бойынша сабақ өткізетін сержанттар, офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілердің, әскери оқу орындары (факультеттер) магистранттарының, курсанттары мен кадеттерінің, бөлімше командирлерін даярлайтын оқу бөлімдері курсанттарының дене шынықтыру дайындығы бойынша жалпы деңгейі олардың дене шынықтыру және әдістемелік даярлығының бағаларынан қалыптастырылады және мынадай болып айқындалады:

1) "өте жақсы" – егер бір баға "өте жақсы", ал екіншісі "жақсыдан" төмен болмаса;

2) "жақсы" – егер бір баға "өте жақсы", ал екіншісі "қанағаттанарлық" немесе екі баға "жақсы" болса;

3) "қанағаттанарлық" – егер бір баға "жақсы", ал екіншісі "қанағаттанарлық" немесе екі баға "қанағаттанарлық" болса немесе дене шынықтыру дайындығының бағасы "жақсыдан"" төмен емес, ал әдістемелік даярлығы "қанағаттанарлықсыз" болса;

4) "қанағаттанарлықсыз" – егер талаптар "қанағаттанарлық" деген бағаға орындалмаса.

Ескерту. 170-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

16-тарау. Әскери бөлімге оны толықтыруға келген әскери қызметшілердің, әскери оқу орындарына түсу үшін кандидаттардың дене даярлық деңгейін анықтау, келісімшарт бойынша әскери қызметке кіретін азаматтардың дене даярлығына қойылатын талаптар

171. Әскери бөлімге оны толықтыру үшін келген әскерге шақыру бойынша әскери қызметшілердің дене даярлығы дене шынықтыру жаттығулары бойынша анықталады: белтемірге тартылу, 100 метрге жүгіру (10x10 метрге қайықпен жүгіру), 1000 метрге жүгіру.

Деңгейді анықтау бір күн ішінде жүргізіледі.

Дене шынықтыру дайындығы нәтижелері дене шынықтыру дайындығын ұйымдастыру және жүргізу, сондай-ақ әскери қызметшілерді бөлімшелер бойынша бөлу кезінде ескеріледі және бөлімшелерде олардың әскери қызмет мерзімі бойы сақталады.

172. Азаматтық жастар қатарынан әскери оқу орындарына оқуға түсу үшін кандидаттар дене шынықтыру дайындығынан үш жаттығу бойынша (белтемірге тартылу, 100 метрге жүгіру, 3000 метрге жүгіру) емтихан тапсырады.

Әскери қызметшілер қатарынан әскери оқу орындарына оқуға түсу үшін кандидаттар жас топтарына сәйкес дене шынықтыру дайындығынан үш жаттығу бойынша (белтемірге тартылу, 100 метрге жүгіру, 3000 метрге жүгіру) емтихан тапсырады.

Сержанттар, офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер қатарынан әскери оқу орындарына оқуға түсу үшін кандидаттар жас топтарына сәйкес дене шынықтыру дайындығынан емтихан тапсырады:

1) бірінші, екінші, үшінші, төртінші жас топтары – 100 метрге жүгіру, белтемірге тартылу және 3000 метрге жүгіру;

2) бесінші жас тобы – 100 метрге жүгіру, белтемірге тартылу және 1000 метрге жүгіру;

3) алтыншы, жетінші, сегізінші жас топтары – белтемірге тартылу және 1000 метрге жүгіру;

4) бірінші және екінші жас топтарындағы әскери қызметші әйелдер – 100 метрге жүгіру, кешенді күш жаттығуы және 1000 метрге жүгіру;

5) үшінші және одан жоғары жас тобындағы әскери қызметші әйелдер – кешенді күш жаттығуы және 1000 метрге жүгіру.

Ескерту. 172-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

173. Келісімшарт бойынша әскери қызметке кіретін азаматтардың дене шынықтыру дайындығы нақты Қағидалардың 17-қосымшасына сәйкес келісімшарт бойынша әскери қызметке кіретін азаматтар үшін бір күн ішінде спорттық киім нысанында орындалатын жаттығулар мен нормативтерді орындау шарттары мен нәтижелері бойынша анықталады.

Жаттығулардың бірінде ең төменгі норматив орындалмаған жағдайда келісімшарт бойынша әскери қызметке кірушілерге қойылатын талаптар орындалмаған болып есептеледі.

Келісімшарт бойынша әскери қызметке кіретін азаматтардың дене дайындық деңгейін анықтаудың балдық баламасы нақты Қағидалардың 163-тармағына сәйкес айқындалады.

Дене шынықтыру дайындығының жалпы деңгейі мынадай болып анықталады:

1) "өте жақсы" – 180 балл;

2) "жақсы" – 120 балл;

3) "қанағаттанарлық" – 60 балл.

17-тарау. Дене шынықтыру дайындығын ұйымдастыру деңгейін анықтау

174. Әскери бөлімдерді және мекемелерді дене шынықтыру дайындығын ұйымдастыру деңгейі мынадай болып анықталады:

1) "белгіленген талаптарға сәйкес келеді":

қажетті бұйрықтар уақытылы және сапалы жасалады, дене шынықтыру жағдайы талданады және оның жүйелі түрде қорытындылары шығарылады;

дене шынықтыру дайындығын жоспарлау жеке құрамның дене шынықтыруын жетілдірудің жалпы және арнайы тапсырмаларын шешуді қамтамасыз етеді, дене шынықтыру дайындығы мен спортқа бөлінетін уақыт көлемі басшылық құжаттардың талаптарына сәйкес келеді;

жоспарлау, есепке алу және есеп беру құжаттарының бар болуы;

лауазымды адамдармен теориялық, нұсқаулық-әдістемелік және көрнекі сабақтары, сержанттармен, жаттықтырушылармен және спорт төрешілерімен оқу-әдістемелік жиындар мен семинарлар жүйелі түрде өткізіледі;

бөлімшелерде дене шынықтыру дайындығының барысын бақылау күнделікті жүзеге асырылады;

есепке алу деректері дене шынықтыру мен спорттың шынайы жағдайына сәйкес келеді;

дене шынықтыру және спорт бойынша жоспарланған іс-шаралар жоғары ұйымдастырушылық-әдістемелік деңгейде өткізіледі;

2) "белгіленген талаптарға сәйкес келмейді":

басшылық жасаудың, ұйымдастырудың, дене шынықтыру дайындығын қамтамасыз етудің және өткізудің аталған элементтерінің екеуі және одан астамы орындалмаған;

есепке алу деректері дене шынықтыру мен спорттың шынайы жағдайына сәйкес келмейді.

Оқу процесінде дене шынықтырудың жекелеген нысандарын ұйымдастыру, қамтамасыз ету және өткізу сапасы тексеріледі және бағаланады.

Дене шынықтыру дайындығына басшылық жасаудың, ұйымдастырудың, қамтамасыз етудің және өткізудің сапасын тексеру нәтижелері жоғарыдағы командирлерге және бастықтарға баяндалады.

18-тарау Бөлімшенің, әскери бөлімнің және мекеменің, әскери басқару органының дене шынықтыру дайындық деңгейін анықтау

175. Әскери бөлімнің (мекеменің) дене шынықтыру дайындығы деңгейін айқындау үшін толық құрамдағы бөлімшелер тағайындалады.

Әскери бөлім командирінің (мекеме бастығының) және оның орынбасарларының, басқарманың және штабтың қатардағы жауынгерлер, сержанттар және офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілерінің дене шынықтыру дайындығы деңгейі міндетті түрде айқындалады.

Дене шынықтыру дайындығы деңгейін айқындау үшін бөлімшелерді тексеруші тағайындайды.

Ескерту. 175-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

176. Бөлімшенің, мекеменің, әскери басқару органының (ҚР ҚК түрінің, әскер тегінің, өңірлік қолбасшылықтың басқармасы), ҚР ҚМ және ҚК БШ құрылымдық бөлімшелерінің дене дайындығы деңгейін анықтау тексерілген әскери қызметшілердің алған бағаларының қосындысынан тұрады және төмендегідей анықталады:

1) "өте жақсы" – егер 90 % және одан да көп оң баға алынса, бұл ретте тексерілгендердің жартысынан астамы "өте жақсы" деген баға алса және бөлімшенің тізімдік құрамының кемінде 80 %-і тексерілсе (ҚР ҚМ, БШ және ҚК құрылымдық бөлімшелері үшін 70 %);

2) "жақсы" – егер 80 % және одан да көп оң баға алынса, бұл ретте тексерілгендердің жартысынан астамы "жақсы" деген бағадан төмен емес баға алса және бөлімшенің тізімдік құрамының кемінде 70 %-і тексерілсе (ҚР ҚМ, БШ және ҚК құрылымдық бөлімшелері үшін 60 %);

3) "қанағаттанарлық" – егер 70 % және одан да көп оң баға алынса және бөлімшенің тізімдік құрамының кемінде 60 %-і тексерілсе (ҚР ҚМ, БШ және ҚК құрылымдық бөлімшелері үшін 50%);

4) "қанағаттанарлықсыз" – егер "қанағаттанарлық" бағасына талаптар орындалмаса.

177. Әскери бөлімнің, әскери оқу орнының дене шынықтыру дайындығы деңгейі төменегідей анықталады:

"өте жақсы" – егер тексерілген бөлімшелердің кемінде 50%-і "өте жақсы", ал қалғандары "жақсы" деп бағаланса;

"жақсы" – егер тексерілген бөлімшелердің кемінде 50%-і "жақсы", ал қалғандары "қанағаттанарлық" деп бағаланса;

"қанағаттанарлық" – егер тексерілген бөлімшелердің кемінде 70%-і оң бағаланса және бұл ретте "жақсы" немесе "өте жақсы" деген баға талаптары орындалмаса;

"қанағаттанарлықсыз" – егер "қанағаттанарлық" деген бағаға талаптар орындалмаса.

Әскери бөлімнің, әскери оқу орнының басқармасы дене шынықтыру дайындық деңгейін анықтауға міндетті түрде тартылады және нақты Қағидалардың 176-тармағына сәйкес анықталады.

178. Әскери оқу орындары оқу бөлімшелерінің дене шынықтыру дайындық деңгейін анықтау тексерілген әскери қызметшілердің дене шынықтыру даярлығы бойынша жалпы бағалардан тұрады және айқындалады:

1) "өте жақсы" – егер 95% оң баға алынса, бұл ретте тексерілгендердің жартысынан астамы "өте жақсы" деген баға алса және бөлімшенің тізімдік құрамының кемінде 90%-і тексерілсе;

2) "жақсы" – егер 90% оң баға алынса, бұл ретте тексерілгендердің жартысынан астамы "жақсы" деген бағадан төмен емес баға алса және бөлімшенің тізімдік құрамының кемінде 90%-і тексерілсе;

3) "қанағаттанарлық" – егер 85% оң баға алынса және бөлімшенің тізімдік құрамының кемінде 90%-і тексерілсе;

4) "қанағаттанарлықсыз" – егер "қанағаттанарлық" деген бағаға талаптар орындалмаса.

Әскери оқу орны бөлімдерінің, кафедралары мен қызметтерінің дене шынықтыру дайындық деңгейін анықтау тексерілген әскери қызметшілердің дене шынықтыру дайындығы бойынша жалпы бағалардан тұрады және нақты Қағидалардың 176-тармағына сәйкес айқындалады.

179. Әскери оқу орнының дене шынықтыру дайындығының жалпы деңгейін анықтау кезінде оқу процесін қамтамасыз ету бөлімдері мен бөлімшелері жеке құрамының нәтжелері ескерілмейді.

180. Тексеруге тізімдік құрамның 60%-тен азын (ҚР ҚМ, БШ және ҚК құрылымдық бөлімшелері үшін 50%) ұсынған бөлімшелер тексеруге жіберілмейді және "қанағаттанарлықсыз" деп бағаланады.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің тапсырмаларын, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың зардаптарын жою жөніндегі Қорғаныс министрінің бұйрығын орындайтын, оқуда, қызметтік іссапарда, кемедегі жауынгерлік кезекшілікте жүрген (Әскери-теңіз күштерінің әскери қызметшілері үшін) әскери қызметшілер, сондай-ақ дене шынықтыру дайындық деңгейін анықтау кезеңінде бала үш жасқа толғанға дейін оның күтіміне байланысты демалыста жүрген әйел әскери қызметшілер тізімдік құрамға енгізілмейді.

181. Дене шынықтыру дайындығы деңгейін айқындау кезінде жекелеген санаттағы әскери қызметшілер алған бағалар ескеріледі:

1) бөлімшелерде, әскери бөлімде – қатардағы жауынгерлер, сержанттар, офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілердің, әскерге шақыру бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілердің, әскери қызметші әйелдердің;

2) әскери оқу орнының бөлімшелерінде – тұрақты құрамдағы қатардағы жауынгерлер, сержанттар, офицерлер құрамының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілердің, магистранттардың, курсанттардың, кадеттердің, әскери қызметші әйелдердің.

Ескерту. 181-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

182. Бөлімшеге, әскери бөлім мен мекемеге, әскери оқу орнына, әскери басқару органына, ҚР ҚМ, БШ және ҚК құрылымдық бөлімшелерінің дене шынықтыру дайындық деңгейін анықтау кезінде баға:

1) егер тексеру үшін тағайындалған әскери қызметшілердің 15 %-тен астамы емдік дене шынықтыру тобына ауыстырылса және денсаулық жағдайы бойынша босатылса (ҚР ҚМ, БШ және ҚК құрылымдық бөлімшелері, әскери оқу орындары үшін 20%-тен астам);

2) егер әскери бөлімдегі әскери қызметшілердің екі санаты немесе әскери оқу орнындағы әскери қызметшілердің бір санаты "қанағаттанарлықсыз" деп бағаланса;

3) егер әскери бөлімнің, әскери оқу орнының басқармасы "қанағаттанарлықсыз" деп бағаланса бір балға төмендетіледі.

183. ҚР ҚК түрлері, әскер тектері және өңірлік қолбасшылықтары үшін дене шынықтыру дайындығы жай-күйінің бағасы:

1) "өте жақсы" – егер тексерілген әскери бөлімдердің жартысы және одан көбі "өте жақсы", ал қалғандары "жақсы" деген баға алса;

2) "жақсы" – егер тексерілген әскери бөлімдердің жартысы және одан көбі "жақсы", ал қалғандары "қанағаттанарлық" деген баға алса;

3) "қанағаттанарлық" – егер барлық тексерілген әскери бөлімдер оң баға алса, бұл ретте олардың жартысынан астамы - "қанағаттанарлық" немесе егер бір әскери бөлім "қанағаттанарлықсыз" деп бағаланса;

4) "қанағаттанарлықсыз" – егер үш және одан да көп әскери бөлім немесе екі бөлім, оның ішінде бригада немесе оған тең "қанағаттанарлықсыз" деп бағаланса.

184. Дене шынықтыру дайындық деңгейін анықтау нәтижелері нақты Қағидалардың 18-қосымшасына сәйкес ведомосте ресімделеді.

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларына 1-қосымша

Жас ерекшелігі топтары

Топтар	Ерлер	Әйелдер
1	25 жасқа дейін	25 жасқа дейін
2	30 жасқа дейін	30 жасқа дейін
3	35 жасқа дейін	35 жасқа дейін
4	40 жасқа дейін	40 жасқа дейін
5	45 жасқа дейін	45 жасқа дейін
6	50 жасқа дейін	50 жасқа дейін
7	55 жасқа дейін	50 жас және одан жоғары
8	55 жас және одан жоғары	-

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларына 2-қосымша

Жеке құрамның дене шынықтыру дайындығына арналған бөлмелерді (орындарды) жабдықтауға арналған спорттық құралдың, рота буыны бөлімшелеріне арналған алып жүретін оқу-жаттығу спорттық құралдың және спорттық ғимараттар мен дене шынықтыру дайындығына арналған орындардың тізбесі

Р/с №	Спорттық мүліктің атауы	Саны
1.	Гимнастикалық қабырға	1 дана
2.	Аспалы белағаш – бөренелер	1 жиынтық
3.	Жаттықтыру зілтеміріне арналған белтемір	1 дана
4.	Блиндар мен батпандарға арналған тұғыр	1 дана
5.	20 килограмм резеңкеленген диск	1 жұп
6.	15 килограмм резеңкеленген диск	1 жұп
7.	10 килограмм резеңкеленген диск	1 жұп
8.	5 килограмм резеңкеленген диск	1 жұп
9.	Жатып көтеруге арналған тренажер	1 жиынтық
10.	Бөлшекті батпандар	4 жұп
11.	Іш бұлшықеттеріне арналған тренажер	1 жиынтық
12.	16 килограмг батпантас	2 дана
13.	24 килограмг батпантас	2 дана
14.	32 килограмг батпантас	2 дана
15.	"Бөлімшенің дене дайындығы"стенді٭	1 дана

٭ - стендтің үлгі нұсқасы төменде көрсетілген.

Р/с №	Материалдық құралдардың атауы	Қажетті сан
Материалдық қамтамасыз ету
1.	Өлшеуіш (металл 100 метрлік)	1 дана
2.	Сөрелік жалауша (қара-ақ тор 10х10 сантиметр), мата 50х50 сантиметр, тұтқа ұзындығы 70 сантиметр	2 жұп
3.	Граната лақтыруға арналған қызыл жалауша, мата 25x30 сантиметр, тұтқа ұзындығы 40 сантиметр	1 дана
4.	Граната лақтыруға арналған ақ жалауша, мата 25x30 сантиметр, тұтқа ұзындығы 40 сантиметр	1 дана
5.	Магнезия	10 қаптама
6.	Оқу гранаталары, массасы 600 грамм	6 дана
7.	Граната лақтырудың қашықтығын көрсететін белгілегіштір	1 жиынтық
8.	Граната түскен жерді белгілегіш қадалар	6 дана
9.	Пышақтардың макеттері - резеңкеленген	10 дана
10.	Кіші жаяу әскер күрегінің макеттері - резеңкеленген	10 дана
11.	Тапанша макеттері - резеңкеленген	10 дана
12.	Сүңгі пышағы бар автоматтың макеттері - резеңкеленген	10 дана
13.	Кеуде нөмірлері	100 % ж/қ
14.	Сабақ жетекшілеріне арналған көкірекше	1 дана
15.	"Сөре-Мәре" тұғыры	2 дана
16.	"Кері бұрылыс" тұғыры	1 дана
17.	Тіреуіші бар (50 м) жалаушалардан жасалған созба	2 жиынтық
18.	Мини-футболға арналған доп	1 дана
19.	Волейболға арналған доп	1 дана
20.	100 нәтижені белгілейтін секундөлшеуіш	1 дана
21.	Төрешінің ысқырғышы	1 дана
22.	Доп үрлейтін желүрме	1 дана
23.	Доп үрлеуге арналған ине	1 дана
24.	Нұсқағыш	1 дана
Көрнекілік әдістемелік құралдар
1.	Гимнастика және атлетикалық дайындық	1 дана
2.	Кедергілер жолағын өту тәртібі	1 дана
3.	Қарусыз және қарумен 8 шотқа орындалатын жекпе-жек күрес тәсілдерінің кешені	1 дана
4.	Жылдамдатылған қозғалыс және жеңіл атлетика	1 дана
5.	Әскери-қолданбалы жүзу	1 дана
6.	Шаңғы даярлығы	1 дана
7.	Спорттық және қозғалмалы ойындар	1 дана
Басқарушы құжаттар мен әдістемелік құралдар
1.	"Дене шынықтыру дайындығы бойынша сабақтарды ұйымдастыру және өткізу әдістемесі" оқу-әдістемелік құралы	1 дана
2.	"Шапшаңдық, күштілік және төзімділік деген негізгі дене қасиеттерін дамыту әдістемесі" оқу-әдістемелік құралы	1 дана
3.	Дене шынықтыру дайындығы бойынша нормативтер	1 дана

Р/с №	Спорттық ғимараттардың және дене шынықтыру дайындығына арналған орындардың атаулары	ҚР ҚМ орталық аппаратына	Жекелеген роталарға	Жекелеген батальон (дивизион) және мекемелерге	Полктерге (отрядтарға, базаларға)	Бригадаларға	Әскери оқу орындары на	Полигондарға (оқу-жаттығу орталықтарына)
1.	Спорттық кешен*	1	-	-	-	-	1	-
2.	Спорттық ойындарға арналған спорттық зал (көлемі 36х18 м)	-	-	1	1	1	-	-
3.	Жеңілатлетикалық стадион	-	-	-	-	-	1	-
4.	Тұйықталған (400 метр) жүгіру жолағы бар футбол алаңы	-	-	1	1	1	-	-
5.	Көпаралық гимнастикалық жабдықтары бар гимнастикалық қалашық:
	50 адам өткізу қабілеті бер	-	1	-	-	-	-	1
	100 адам өткізу қабілеті бер	-	-	1	2	4	4	-
6.	Бірыңғай кедергілер жолағы (екі бағыт)	-	-	1	1	1	1	1
7.	Әскери оқу орындарына және десанттық шабуылдаушы әскерлерге арналған кедергілер жолағы	-	-	-	-	1	1	-
8.	Су үсті кемелердің жеке құрамына арналған кедергілер жолағы (Әскери-теңіз күштері үшін)	-	-	-	1	-	-	-
9.	Таудағы кедергілер жолағы (таулық-қорықшы бөлімшелер үшін)	-	-	-	1	-	-	-
10.	100 адам өткізу қабілеті бер жекпе-жек күрес алаңы	-	1	1	1	1	1	-
11.	Волейбол ойынына арналған ашық алаң	-	1	1	1	1	1	-
12.	Баскетбол ойынына арналған ашық алаң	-	1	1	1	1	1	-
13.	Мини-футбол ойынына арналған ашық алаң	-	1	1	1	1	1	-

Спорттық қалашық сызбасы

1. Көпаралық белтемірлер. 4. Пішінді баспалдақ.

2. Көпаралық қоссырықтар.

3. Аяққа арналған тіректері бар гимнастикалық орындықтар.

Шағын футбол алаңының сызбасы

Футбол алаңының сызбасы

Баскетбол алаңының сызбасы

Волейбол алаңының сызбасы

Қол добын (гандбол) ойнауға арналған алаңның сызбасы

Жекпе-жек күресқа арналған алаңның сызбалары

1. Жаттықтырғыш жабдығы бар металл конструкция. 2. Байлау, лақтыру және құлау тәсілдерін орындауға арналған құмды-үгінді жабын. 3. Жаттықтырғыш жабдығы бар металл конструкция. 4. Автомобиль дөңгелектерінен жасалған жаттықтырғыш тірегіштер.

5. Арқанмен оралған бөренелер. 6. Автомобиль дөңгелектерінен жасалған жаттықтырғыш қапшықтар. 7. Суық қаруды лақтыруға арналған нысаналар. 8. Металл конструкцияға шығуға арналған баспалдақтар.

Кедергілердің бірыңғай жолағы

1-жолақтың басталу сызығы; 2 – жылдам жүгіруге арналған учаске; 3 – жоғарғы жағы бойынша ені 2; 2,5 және 3 метр, тереңдігі 1 метр; 4 – ені 2 метр, биіктігі 1,1 метр лабиринт (өту жолдарының саны – 10, өту жолының ені 0,5 метр); 5 – биіктігі 2 метр, қалыңдығы 0,25 метр, ұзындығы 3,2 метр, ені 0,25-0,3 метр көлбеу тақтаймен қоршау; 6 – биіктігі 2 метр,үш 2х0,2 метр): біріншісі – ұзындығы 2 метр, екіншісі-3,8 метр, 135 градус иілісі бар (басынан иілуге дейінгі ұзындығы – 2,8 метр); арқалықтардың кесінділері арасындағы алшақтықтар - 1 метр, арқалықтың екінші және үшінші кесінділерінің басында және кедергінің соңында-үш сатылы тік баспалдақтар; 7-құммен немесе үгінділермен қону үшін шұңқыр – 8-ені 2 метр қираған баспалдақ (сатылардың биіктігі 0,8; 1,2; 1,5 және 1,8 метр, олардың арасындағы қашықтық 1,2 метр, жоғары сатыда – төрт сатылы ұзындығы 2,3 метр көлбеу баспалдақ); 9 – биіктігі 1,1 метр, ені 2,6 метр және қалыңдығы 0,4 метр екі ойығы бар қабырға (төменгі өлшемі 1х0,4 метр жер деңгейінде, жоғарғы өлшемі 0,5х0,6 метр – жерден 0,35 метр биіктікте орналасқан) және оған іргелес алаңы 1х2,6 метр; 10 – құдық және қатынас жолы (құдықтың тереңдігі – 1,5 метр, жоғарғы жағы бойынша қиманың ауданы –1х1 метр; құдықтың артқы қабырғасында – құдықты тереңдігі 1,5 метр,ұзындығы 8 метр, түбі бүгілген қатынаспен жабылған жүріспен; құдықтан тік орға дейінгі қашықтық – 6 метр); 11– траншея тереңдігі 1,5 метр; 12-ұзындығы 100 метр, ені 2 метр жүгіру жолы.

Әскери оқу орындары мен десанттық-шабуылдау әскерлері үшін кедергілер жолағы

1 – тереңдігі 1,5 метр және үстіңгі жағы бойынша ені 1 метр бірінші ор; 2 – ені 7 метр және тереңдігі 1,5 метр жыралар; 3 – жыраның шетіне сүйенетін ұзындығы 8 метр және қалыңдығы 0,3 метр бөренелер (бөрене жерден биіктігі 1, 5 метр тіреулерге орнатылуы мүмкін, алдыңғы тіректе – төрт сатылы тік баспалдақ, жоғарғы саты бөренесі бар деңгейде); 4 – ұзындығы 11 метр және ені 4,5 метр үйінділер (қазықтар арасындағы қашықтық – қазықтардың биіктігі: а – 0,4 метр; б – 1 метр; в – шеткі – 0,8 метр, орташа – 0,4 метр; г – шеткі – 1,2 метр, орташа-0,8 метр; д – шеткі 0,4 метр, орташа 0,6 метр; е– шеткі 0,8 метр, орташа – 1,2 метр; ж – 0,4 метр; з – 1 метр; и – шеткі 0,8 метр, орташа 0,6 метр; қазықтардың алғашқы төрт тобы сыммен бойлай, көлденең және диагональ бойынша өріледі, ал қалғандары қалыңдығы 0,12-0,15 метр тіректермен жалғанады); 5 – салмағы 40 килограмм, өлшемі 1,1х0,4х0,2 метр жүк –жәшік кедергілердің бірыңғай жолағын қараңыз (3-11); 15 – ені 2 метр және тереңдігі 0,8 метр (алдыңғы бақтың арықтың түбінен биіктігі – 1,6 метр); көлемі 2х1 метр қалқан (жерден 0,4 метр биіктікте орнатылады); 17-терезелері бар үйдің қасбеті (қасбеттің ені – 3 метр; терезенің көлемі – 1х1, 5 метр; төменгі терезе 2,2 метр биіктікте, жоғарғы жағы жерден 3,5 метр; терезе төсеніштерінің ені-0,10 - 0,15 метр; төменгі терезе төсенішінің деңгейінде 0,05 метр шығыңқы карниз бекітілген; төменгі терезе астында жерден 0,8 метр биіктікте - аяқпен тіреуге арналған шығыңқы); 18 – ені 0,20 метр жазық беті бар ұзындығы 4 метр арқалық, артқы жағынан жерден 3 метр биіктікте артқы жағынан қасбетке бекітілген, әрқайсысы 1х1 метр екі алаң: біріншісі – жерден 2 метр биіктікте және Арқалықтың шетінен 1 метр қашықтықта, екіншісі – жерден 1 метр және біріншіден 1 метр қашықтықта; 19 – тереңдігі 1,5 метр және үстіңгі жағынан 2 метр ені траншея ; 20 – ұзындығы 4 метр, ені 2 метр, биіктігі 2,1 метр жерден 1,3 метр биіктікте ені 0,15 метр (бойлық білеуден жиектердің биіктігі – 0,8 метр; борттар макеттің ішіне еңкейіп,биіктігі бойынша 2,8 мх1, 2 метр тіктөртбұрышты құрайды; жерден 0,87 метр биіктікте тіреу білеуіші (дөңгелек күпшектері); тепкіштер – 1 метр биіктікте, борттардағы қапсырмалар – жерден 1,5 метр биіктікте, үшінші траншеядағы жолдың жанына орнатылады); 21 –ені 2 метр жүгіру жолы.

Су беті кемелерінің жеке құрамы үшін кедергілер жолағы

1 – жолақтың басталу сызығы; 2 – лақтыру ұшын лақтыру үшін ені 5 метр, ұзындығы 20 метр дәліз (ұзындығы 25-35 метр линь, шеңбері 20-30 мм, салмағы 300 грамнан кем емес жеңілдік); 3 – блок арқылы 5-6 миллиметр арқанға ілінген 20 килограмм жүк, арқан үйрекке бекітілген (жүктің биіктігі – 50 сантиметрден аспайды); 4 – үйрек тік тіреуге дәнекерленген, ортасы жерден 50 сантиметр; 5 – атыс – көлденең ұзындығы 6 метр, жоғарғы алаңның ені 20 сантиметр, ваысотта 4 метр, леермен, екі штормтраппен, мусингпен екі шкентельмен бекітілген; шкентальдар тік бағаннан 75 сантиметр және "қылтасы" бар аралықтан ілінген, штормтраптар шкентельдерден 60 сантиметр (төменгі балясина – жерден 60 сантиметр) ілінген; 6 – биіктігі 1,5 метрден кем емес "қылтасы" бар аралықтар (жерден 0,35 метр биіктікте 0,8х0,6 метр өлшемдегі сопақша тесік); 7 – ені 25 сантиметр, ұзындығы 6 метр, арқандарда 60 метр биіктіктегі қатты Арқалыққа ілінген тербелмелі тақта. жерден сантиметр (арқандарды бекітуге арналған көлденең ұзындығы 1,1 метр); 8 – диаметрі 0,65 метр шахтаны белгілейтін шектегіштері бар тік трап (биіктігі 4 метр) (бірінші шектегіш жерден 1 метрге бекітіледі); 9 – люктің қайырмалы қақпағы; 10 – ені 60-70 сантиметр тұтқалары бар 55 градус бұрышпен көлбеу трап (сатылар арасындағы қашықтық 30-40 см); 11 – салмағы 24 килограмм жүк; 12 – төрт тіреу (биіктігі 150 сантиметр), тік траптан бірінші тіреуге дейінгі қашықтық – 14 метр, 1,6 метр бағандармен.

Таудағы кедергілер жолағы

1 – жолақтың басталу сызығы; 2 – бір – бірінен 8 метрге алыстатылған және екі арқанмен қосылған екі 6,5 метр мұнарадан тұратын арқанды өту (төменгі – негізгі – 10-12 миллиметр, жоғарғы – сақтандыру – диаметрі 5-6 миллиметр): бірінші мұнара – 1х1 метр шаршыда орнатылған төрт тіреу бағанасында, террастың сыртқы жағынан сүйеніштер қоршалады (төменгі – биіктігі 0,5 метр, жоғарғы – 1,5 метр), терраса деңгейінде төменгі сүйеніштер жағынан бүйір 0,5 метрге шетке шығарылған сүйеніштер; биіктігі 0,5 метр және массасы бар жүк 20 килограмм негізгі арқанға ілінген, бүйір сүйеніштер арқылы лақтырылған және төменгі сүйеніштерге байланған; екінші мұнара – бір – бірінен 1 метрде орнатылған екі оапралық бағандарда, 1 метр жағына шығарылған жоғарғы сүйеніштерге ұзындығы 4 метр, екі есе бүктелген (арқан) негізгі арқанды бекітеді; екі мұнарада 0,4 метр, диаметрі 0,03 метр сатылар Дәнекерленген; 3 – соқпақтың үш кесіндіден тұратын бірінші учаскесі (ені 0,2 метр, қалыңдығы 0,1 метр): біріншісі – көлбеу – ұзындығы 2 метр, екіншісі – 3,5 метр, иілісі 135 градус (ұзындығы басынан иілуге дейін-2 метр); үшіншісі – 135 градус иіле отырып 2,5 метр (басынан иілуге дейінгі ұзындығы 1,5 метр); екінші және үшінші кесінділер арасында 90 градус бұрыш; 1 метр, 3-1,5 метр арқалықтарды қолдайтын 1,2,4 және 5-ші бағандардың биіктігі; 4 – ішкі тесігінің диаметрі 0,52 метрден аспайтын, тігінен қазылған бір-біріне жақын автомобиль қақпақтарынан құралған, ұзындығы 4 метрден кем емес шектелген өткел (жолақтың осінен 3 метрге жер; 5-соқпақтың үш сегменттен тұратын екінші бөлігі (ені 0,2 метр, қалыңдығы 0,1 метр): бірінші ұзындығы 2,5 метр, 135 градус иілісі бар (басынан иілуге дейінгі ұзындығы 0,5 метр), екінші 3 метр, 135 градус иілісі бар (басынан иілуге дейінгі ұзындығы 2 метр), үшінші 2 метр, бірінші және екінші бөліктер арасында 90 градус бұрыш, 1 және 2-ші арқалықтарды қолдайтын бағаналардың биіктігі – 1 метр, 3 және 4-2 метр, жолдың соңында биіктігі 3,5 метр, ені 1 метр қатты тірек орнатылған; 6-арқан көпірі – екі есе бүктелген негізгі арқан; 7 – биіктігі 5 метр және ені 0,5 метр тік баспалдақтан тұратын металл құрылым (диаметрі 0,03 метр сатылар 4 метр биіктікке дейін 0,4 метрден кейін Дәнекерленген); 5 метр биіктікте тік тіреулер жіп көпірін бекіту үшін жалғанған, 4 метр биіктікте баспалдақтың жоғарғы сатысына көлденең баспалдақтың соңы (ені 0,5 метр, ұзындығы 4 метр) диаметрі 0,03 метр сатымен (сатылар 0,4 метрден кейін Дәнекерленген), 5 метр биіктіктегі баспалдақтың сақтандыру арқандары (жіптер); Ұзындығы 8 метр, қалыңдығы 0,25 метрден аспайтын 8 тербелмелі бөрене жерден 0,6 метр биіктікте тростардың көмегімен биіктігі 4 метр қатты тіректерге ілінген (тіреу бағаналары арасындағы қашықтық - 2 метр); 9 – төбешік: негізі 2х1 метр тіктөртбұрышта орнатылған биіктігі 5 метр төрт тіреу бағанасынан құралған, 5 метр биіктікте биіктігі 0,6 метр таяныштармен шектелген көлемі 2х1 метр терраса, ені 2 метр және ұзындығы 7 метр көлбеу қабырға (ағаш) орналасқан, оның әрбір бағыты бойымен оң және сол жағында биіктігі 0,05 метр және ұзындығы 0,2 метр тіректер жасалады, тіреулер арасындағы қашықтық 0,5 метр, Тік қабырға ені 2 метр, қазақта әрбір бағыт үшін жоғарыдан төменге қарай бір-бірінен 0,5 метр қашықтықта 0,15 метр жағынан үшбұрышты пішіндегі ойықтар жасалады, көлбеу және тік қабырғалар арасындағы бүйір жағынан жерден 2 метр биіктікте төрт карнизі бар бүйір қабырғалары жабдықталған: төменнен 0,5 метр биіктікте 4 метр биіктікте, ұзындығы 0,5 метр орташа карниздер жоғарғы және төменгі карниздер арасында біркелкі орналастырылған (карниздердің ені 0,08 метр), ұзындығы 10 метр негізгі арқан; 10 – өзеннің ұзындығы 20 метр құрғақ арнасы 0,25-0,3 метрге он екі шығыңқы тастармен: бірінші тас – төбенің тік қабырғасынан 2 метр қашықтықта және төбенің бүйір осінен оңға (солға) 0,75 метрге ығыстырылған, екіншісі – 3,25 метр солға (оңға) 0,5 метрге, үшіншісі – сояға 4,75 метр, төртіншісі – 6 метр, оңға (солға) 1 метрге, бесінші – 7 метрге, оське, алтыншы – 8,25 метр 0,5 метрге, жетінші – 9,5 метрге, оңға(солға) 0,5 метрге, сегізінші – 11 метрге, оңға (солға) 1 метрге, тоғызыншы 12,25 метрге ось бойынша, оныншы – 13,75 метр, солға (оңға) 0,5 метрге, он бірінші – 14,5 метр, оңға (солға) 0,75 метрге, он екінші – 16 метрге, осьте, тастардың жоғарғы жағынан өлшемі – 0,25х0,25 метр; 11-мәре сызығы; 12-диаметрі 3 метр шеңбер-граната лақтыруға арналған; 13 – ені 2,5 метр жүгіру жолы.

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларына 3-қосымша

Жаттығулардың жіктелуі

Р/с №	Дене жаттығулары	Дене қасиеттері
1	Белтемірде тартылу	Күш
2	Белтемірге аяқты көтеру
3	Белтемірде аударылып көтерілу
4	Белтемірге күшпен көтерілу
5	Белтемірдегі құрамаланған күштік жаттығу
6	Қоссырыққа тіреліп қолды бүгу және жазу
7	Қоссырықа тіреліп бұрыш жасау
8	24 килограмм батпанды (жұлқи) көтеру (ұшқыштар құрамынан басқалары)
9	Арқанмен (сырықпен) өрмелеу
10	Кешенді күштік жаттығулар
11	100 метрге жүгіру	Шапшаңдық
12	10х10 метрге сырғамалы жүгіру
13	400 метрге жүгіру
14	100 метрге жүзу
15	1 000 метрге жүгіру	Төзімділік
16	3 000 метрге жүгіру
17	5 000 метрге жүгіру
18	5 километрге шаңғы жарысы
19	10 километрге шаңғы жарысы
20	Қоссырықта орындалатын жаттығулардың кешені	Ептілік
21	Төрттағаннан екі аяқты алшақ ұстап ұзындыққа секіру
22	Ағаш аттан екі аяқты алшақ ұстап ұзындыққа секіру
23	Баспен тұру
24	Алға айналып секіру
25	Батуттағы жаттығу	Әскери-қолданбалы дағды
26	Стационарлық дөңгелектегі жаттығу
27	Жылжымалы дөңгелектегі жаттығу
28	Лопингтегі жаттығу
29	Жекпе-жек күрестің бастапқы кешені (ЖЖК-Б)
30	Жекпе-жек күрестің негізгі кешені (ЖЖК-1)
31	Жекпе-жек күрестің арнайы кешені (ЖЖК-2; ЖЖК-3)
32	Жекпе-жек күрестің қарусыз 8 есепке орындалатын кешені
33	Жекпе-жек күрестің қарумен (автомат, карабин) 8 есепке орындалатын кешені
34	БКЖ ЖБЖ
35	ӘОО арналған АБЖ
36	Десанттық-шабуылдау әскерлерінің жеке құрамына арналған АБЖ
37	Бөлімшелер құрамында БКЖ өту (ӘОО арналған)
38	Бөлімше құрамында кедергілер жолағынан өте жүгіру (ӘОО арналған)
39	Таудағы іс-қимылға бағытталған бөлімшелерге арналған АБЖ	Әскери-қолданбалы дағды
40	Су беті кемелерінің жеке құрамына арналған АБЖ
41	5 километр қашықтыққа жүгіру
42	10 километр қашықтыққа жүгіру
43	Бөлімше құрамында 5 километр шаңғымен қашықтыққа жүгіру
44	Бөлімше құрамында 10 километр шаңғымен қашықтыққа жүгіру
45	Киім-кешекте қарумен жүзу
46	Ф-1 (600 грамм) гранатасын қашықтыққа лақтыру
47	Ф-1 (600 грамм) гранатасын дәлдікке лақтыру
48	Алты ескекті ялдарды есу
49	Ұзындыққа сүңгу

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларына 4-қосымша

Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әскери қызметшілеріне арналған апталық дене жүктемесінің көлемі

Дене шынықтыру дайындығы бойынша сабақтардағы дене жүктемесінің көлемі мен қарқындылығы оқыту тапсырмалары мен кезеңдеріне, әскери қызметшілердің дайындық деңгейі мен жасына сәйкес болуға тиіс.

Жеке сабақта дене жүктемесінің көлемі мен қарқындылығын арттыруға:

1) сапты қайта құруға уақытты қысқарту;

2) түсіндірулердің қысқалығы мен айқындылығы;

3) қайталаулар санын, орындау жылдамдығын, ауырлық салмағын арттыру;

4) демалыс ұзақтылығын реттеу;

5) жаттығуларды барлық жаттығушылармен бір уақытта немесе лекпен орындау;

6) айналмалы жаттықтыру мен жарысу әдісін қолдану арқылы қол жеткізіледі.

Теңіз жаяу әскерлерінің, десанттық және барлау бөлімшелерінің әскери қызметшілеріне арналған апталық дене жүктемесінің ұсынылып отырған көлемі

Жаттығулар	Әскери қызметшілердің санаттары үшін талаптар
	Ерлер					Әйелдер
	Қызметтің 6 айына дейінгі әскери қызметшілер	Қызметтің 6 айынан кейінгі әскери қызметшілер	1-2 жас ерекшелігі тобы	3-4 жас ерекшелігі тобы	5-6 жас ерекшелігі тобы	30 жасқа дейін
Күш
Жатып таянып қолдарды бүгу және жазу	230	260	250	210	170	150
Денені алға еңкейту	230	260	250	210	170	150
Белтемірде тартылу	110	150	140	100	60	-
Төзімділік
Кросс дайындығы, қашықтыққа жүгіру	20	40	30	25	15	10

Мотоатқыштар бөлімшелерінің әскери қызметшілеріне арналған апталық дене жүктемесінің көлемі

Жаттығулар	Әскери қызметшілердің санаттары үшін талаптар
Ерлер	Әйелдер
Қызметтің 6 айына дейінгі әскери қызметшілер	Қызметтің 6 айынан кейінгі әскери қызметшілер	1-2 жас ерекшелігі тобы	3-4 жас ерекшелігі тобы	5-6 жас ерекшелігі тобы	30 жасқа дейін
Күш
Жатып таянып қолдарды бүгу және жазу	210	250	230	190	150	130
Денені алға еңкейту	210	250	230	190	150	130
Белтемірде тартылу	90	130	120	80	45	-
Төзімділік
Қашықтыққа жүгіру, кросс дайындығы	15	35	25	15	10	7

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларына 5-қосымша

Шаршаудың сыртқы белгілерін бағалау схемасы

Белгілері	Айтарлықтай шаршау (орташа)	Қатты шаршау (үлкен)
Бет терісінің бояуы	Айтарлықтай қызару	Қатты қызару немесе бозару. Еріннің көкшілге боялуы
Тершеңдік	Көп терлеу (белден жоғары)	Ерекше қатты терлеу (белдеуден төмен)
Тыныс	Тыныс алудың қатты жиіленуі. Арасында ауыз арқылы тыныс алу.	Ауыз арқылы қатты жиі, жоғары тыныс алу. Кездейсоқ тыныс алумен ауыса жеке терең ауа жұту (ентігу)
Қозғалыс	Сенімсіз қадам. Шайқалу.	Кенеттен шайқалулар. Марш кезінде артта қалып қалу
Назар	Нұсқауларды орындаудағы ауытқулар, бағытты өзгерту кезіндегі қателіктер	Бұйрықтарды баяу орындау, тек қатты дауыспен берілген командалар орындалады

	Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларына 6-қосымша
	Үлгі
	Бекітемін (әскери бөлім, бөлімшенің командирі) 0000 ж. "____" __________

Дене шынықтыру дайындығы бойынша оқу-жаттығу сабағын өткізу жоспары

Тақырып № 1: Гимнастика және атлетикалық дайындық

Сабақ № 2: Белтемірде тартылу.

Оқусұрақтары:

1. Белтемірде тартылу жаттығуына үйрету;

Тапсырмалар:

1. Күшті және күштік төзімділікті жетілдіру;

2. Жігерлікті, шешімділікті және өз күшіне деген сенімділікті тәрбиелеу.

Бөлімше: 3 ДШР 2 взводы

Мақсат: Негізгі күштік қасиеттерді дамыту.

Уақыты: 1 сағат.

Орны: спорт қалашығы (спорттық зал).

Материалдық қамтамасыз ету: белтемір, гимнастикалық төсеніш, магнезия.

Әдебиет: Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2017 жылғы 10 тамыздағы № 438 "Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінде дене шынықтыру дайындығы Қағидаларын бекіту туралы" бұйрығы.

Р/с №	Мазмұны	Уақыты, мин	Ұйымдастыру-әдістемелік нұсқаулар
Дайындық бөлім – 10 мин
1.	Айналысушыларды ұйымдастыру	1	Взвод екі қатарлы сапта. Сапқа тұрғызу, ж/қ барын тексеру, тақырыпты, оқу сұрақтарын, тапсырмаларды, мақсатты және жарақаттын алдын алу шараларын жеткізу.
2.	Сабақтың негізгі бөлімінде түсетін дене жүктемесіне ағзаны дайындау	1 2 6	Саптық тәсілдер: бір орынағы оңға, солға, артқа бұрылулар. Взвод екі қатарлы сапта. Жалпы дамыту жаттығулары қозғалыста және орында: жүру, жүгіру, жүру барысында қолдар және дене бұлшық еттеріне арналған жаттығулар. Жеке құрам бір лекпен, бір-бірінен қауіпсіз арақашықтықпен қозғалады. бір орындағы жаттығулар – мойын, қолдар, бел, аяқтар, бүкіл дене бұлшық еттеріне арналған және секірудегі жаттығулары. Жеке құрам кеңдетілген сапта бір-бірінен қауіпсіз арақашықтықта тұрады. Әр жаттығуды 4-6 рет орындау қажет. Орындау барысында қателер түзеледі, кемшіліктерге нұсқалады.
Негізгі бөлім - 30 мин
1.	Белтемірде тартылу жаттығуына үйрету	30	Таныстыру: жаттығуды атау, үлгілі түрде көрсету, көрсете отырып орындау техникасын және шартын түсіндіру, қайда қолданылатынын жеткізу қажет. Не нәрсеге назар аудару қажетін нұсқау керек. Жаттау: бөлік бойынша өтеді (мысалы: бір есебіне – іліну орындалады, екі есебіне – тартылу және ілінуге түсу орындалады. 3-4 рет қайталанады). Орындау барысында қателер түзеледі. Кезекті және көмек пен сақтандыруды орындайтын әскери қызметшілер тағайындалады. Жиі қайталанатын (жалпы) қателерге нұсқалады. Сонымен қатар жаттауды жаттығудың құрылымына байланысты басқа амалдармен өткізуге болады: тұтас, бөлік бойынша, көмекпен. Жаттықтыру: қайталау әдісімен өткізіледі. Әр әскери қызметші үшін 4 орындау 5 қайталаумен. Орындау арасындағы демалыс 2 минуттан аспайды. Оған қоса жаттықтырудың мынадай әдістерін қолдануға болады: жарыстық, бақылау, максималды күш салу. Жаттығуды орындау үшін сабақ жетекшісі "ЖАБДЫҚҚА" пәрменін береді және ол орындаушыларды және әскери қызметшілер сабын бақылауға тиімді жерде орналасады. Үйретуді өткізі кезінде әскери қызметшілердің жағайын үзіліссіз қадағалау қажет. Жеке құрам екі қатарлы сапта гимнастикалық тұрыста орналасады.
Қорытынды бөлім – 10 мин
1.	Ағзаны қалпына келтіруге арналған жаттығулар	5	Ақырын қарқынмен жүру, терең тыныс және бұлшық еттерді босаңсыту жаттығулары. Әр жаттығу 4-6 рет орындалады. Бір лекте өткізіледі.
2.	Сабақтың қорытындысын шығару.	5	Взвод екі қатарлы сапта. Келесілерге нұсқалсын: сабақтың мақсатына жетуі, үзік және нашар жағынан көрсеткендерге. Тақырыпты еске салу, өзіндік дайындыққа тапсырмалар қо. Оқу орнын тәртіпке келтіру.

Сабақ жетекшісі ________________________________________

(әскери атағы, қолы, тегі және аты-жөні)

Ескертпе:

1) жоспардың мазмұнында шаралардың (жаттығулардың, қимылдардың, процесстердің) атауы және сабақтың негізгі (қажетті) сәттері (параметрлері) көрсетіледі;

2) ұйымдастыру – әдістемелік нұсқауларда сабақ жетекшісінің және оқушылардың әрекеттерінің нақтыланған орындау тәртібі, берілетін пәрмендер, қолданылатын жаттықтыру әдістері мен әдістемелері (ашылған түрде және қайталау саны, үзіліс, қарқын, көлем көрсетілген), сабақ өткізу амалы көрсетіледі.

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларына 7-қосымша

Таңертеңгі дене шынықтыру жаттығуларының нұсқалары

Нұсқалар	Мазмұны
Дайындық бөлім 2-5 минут	Негізгі бөлім 26-30 минут	Қорытынды бөлім 2 -5 минут
Бірінші Жалпы дамыту жаттығулары	Жүгіру, жүру, қол, дене және аяқ бұлшық еттеріне арналған қозғалыстағы жалпы дамыту жаттығулары	Қол, дене және аяқ бұлшық еттеріне арналған жалпы дамыту жаттығулары, арнайы жаттығулар, жекпе-жек күрестің қарапайым тәсілдері, 1000-1500 метрге жүгіру	Баяу жүгіру, терең тыныс алумен және бұлшық еттерді босаңсытуға арналған жаттығулар жасаумен жүру
Екінші Жабдықтардағы жаттығулар	Жүгіру, жүру, қол, дене және аяқ бұлшық еттеріне арналған қозғалыстағы жалпы дамыту жаттығулары	Тренажерларда, гимнастикалық, арнайы, көпаралық жабдықтардағы жаттығулар, таяна секірулер, ауырлықтармен жаттығулар, 1000-1500 метрге жүгіру	Баяу жүгіру, терең тыныс алумен және бұлшық еттерді босаңсытуға арналған жаттығулар жасаумен жүру
Үшінші Кедергілерден өту	Жүгіру, жүру, қол, дене және аяқ бұлшық еттеріне арналған қозғалыстағы жалпы дамыту жаттығулары	Жекелеген кедергілер мен учаскелерден, тұтас кедергілер жолақтарынан өту, 1000-1500 метрге жүгіру	Баяу жүгіру, терең тыныс алумен және бұлшық еттерді босаңсытуға арналған жаттығулар жасаумен жүру
Төртінші Жылдамдатылған қозғалыс	Жүгіру, жүру, қол, дене және аяқ бұлшық еттеріне арналған қозғалыстағы жалпы дамыту жаттығулары	Арнайы жүгіру-секіру жаттығулары, 50-100 метр аралықты жылдамдықпен жүгіріп өту. 5 километр жылдамдатылған қозғалыс немесе 3 километрге дейін жүгіру	Баяу жүгіру, терең тыныс алумен және бұлшық еттерді босаңсытуға арналған жаттығулар жасаумен жүру
Бесінші Кешенді жаттықтыру	Жүгіру, жүру, қол, дене және аяқ бұлшық еттеріне арналған қозғалыстағы жалпы дамыту жаттығулары	Дене шынықтыру дайындығының әртүрлі бөліктерінің жаттығулары, 1000-1500 метрге жүгіру	Баяу жүгіру, терең тыныс алумен және бұлшық еттерді босаңсытуға арналған жаттығулар жасаумен жүру

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларына 8-қосымша

Әскери-спорттық кешенінің жаттығулары

Р/с №	Жаттығу №	Жаттығулардың атауы	Әскери қызметші ерлер
			1-ші жас ерекшелігі тобы, 3-ші және одан жоғары курстың курсанттары	2-ші жас ерекшелігі тобы, 2-ші курс кадеттері	3-ші жас ерекшелігі тобы	4-ші жас ерекшелігі тобы	5-ші жас ерекшелігі тобы	6-шы жас ерекшелігі тобы	6 айға дейін курсанттар, кадеттер, әскерге шақыру бойынша әскери қызметшілер	6айдан кейін курсанттар, кадеттер, әскерге шақыру бойынша әскери қызметшілер
1.	3	Белтемірде тартылу
2.	4	Белтемірге аяқты көтеру
3.	5	Белтемірге айналып көтерілу
4.	6	Белтемірге күшпен көтерілу
5.	7	Құрама күштік жаттығу
6.	8	Қоссырыққа тіреліп қолды бүгу және жазу
7.	9	Қоссырыққа тіреліп бұрыш жасау
8.	16	Кешенді күштік жаттығу
9.	27	Біріңғай кедергілер жолағындағы ЖБЖ
10.	34	100 метрге жүгіру
11.	37	1000метрге жүгіру
12.	38	3000метрге жүгіру
13.	39	5000метрге жүгіру
14.	40	Ф-1 гранатасын алысқа лақтыру

Кестенің жалғасы

Әскери қызметші әйелдер
1-ші жас ерекшелігі тобы	2-ші жас ерекшелігі тобы	3-ші жас ерекшелігі тобы	4-ші жас ерекшелігітобы

Ескертпе:

1) Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің, Бас штабтың және Қарулы Күштердің құрылымдық бөлімшелерінің жеке құрамы № 27 жаттығуды орындамайды (біріңғай кедергілер жолағындағы ЖБЖ);

2) жағдай болмаған жағдайда, № 34 жаттығу (100 метрге жүгіру) № 35 жаттығумен (10х10 м қайталау жүгіруі) ауыстырылады.

	Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларына 9-қосымша
	Нысан

ӘСК жаттығуларын орындауын есепке алу арнайы ведомосы

Р/с №	Әскери атағы	Тегі және инициалдары	Жас ерекшелігі тобы	Орындалған жаттығулардың нәтижелері
				1		2		…		16
				№ _жатт.		№_жатт.		№ _жатт.		№ _жатт.
				Нәтиже	Балл	Нәтиже	Балл	Нәтиже	Балл	Нәтиже	Балл
1

Кестенің жалғасы

Жалпы балл	Орташа балл	ӘСК дәрежесі

Ескертпе:

арнайы ведомость форматы кемінде А1 болып рәсімделеді.

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларына 10-қосымша

Гимнастика және атлетикалық дайындық бойынша сабақтардың негізгі бөлігінің мазмұны

Ескерту. 10-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 07.06.2022 № 401 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1-Жаттығу. № 1 еркін жаттығулар кешені. (1-сурет).

16 есепке орындалады.

Бастапқы қалып – саптық тұрыс.

"Бір-екі" – аяқ ұшына көтеріле, саусақтарды жұдырыққа жұм, қолдарды алдымен алға, сосын жоғары көтер, жұдырықтар бір-біріне қарайды, жоғарыға қарап, созыл.

"Үш" – екі табанға түсе, қолдарды күшпен бүк, шынтақтарды денеге тақа, жұдырықтар иыққа, жауырындарды қосып, тіке қара.

"Төрт" – жұдырықтар жұмылып, бір-біріне қараған қолдарды жоғары созып, шалқай, жоғарыға қара.

"Бес" – аяқ ұштарын қоса, табандарға толық отыр, тізелер бірге, алақандар сан үстінде, шынтақтар сыртқа.

"Алты" – тұр (аяқ ұштарын ашпай), қолдарды жоғары көтере, оларды екі жаққа және барынша артқа қарай аш (қимыл соңында жұлқи), жұдырықтар алға қарап, саусақтар жұдырыққа жұмылған, шалқай.

"Жеті" – аяқ ұштарын қоса, табандарға толық отыр, тізелер бірге, алақандар сан үстінде, шынтақтар сыртқа.

"Сегіз" – секіріп тұра, аяқтар арасын алшақ аш, қолдар белге.

"Тоғыз" – сол қолды жаза, онымен қоса денені солға қарай бұра қолды сыртқа және барынша артқа қарай жылжыт, алақан алға, саусақтар жұдырыққа жұмылған, сол қол білезігіне қара (аяқтарды қозғамай).

"Он" – денені тура бұр, қолдар белге.

"Он бір" – оң қолды жаза, онымен қоса денені оңға қарай бұра қолды сыртқа және барынша артқа қарай жылжыт, алақан алға, саусақтар жұдырыққа жұмылған, оң қол білезігіне қара (аяқтарды қозғамай).

"Он екі" – денені тура бұр, қолдар белге.

"Он үш" – саусақтар жерге тигенше алға бірден еңкей, алақандар артқа (аяқтар бүгілмейді).

"Он төрт" – тік тұра, қолдарды алға көтере, оларды сыртқа және артқа қарай аш (қимыл соңында жұлқи), алақандар алға, саусақтар жұдырыққа.

"Он бес" – саусақтар жерге тигенше алға бірден еңкей, алақандар артқа (аяқтар бүгілмейді).

"Он алты" – секіре саптық тұрыста қабылда.

1-сурет

2-Жаттығу. № 2 еркін жаттығулар кешені. (2-сурет).

16 есепке орындалады.

Бастапқы қалып – саптық тұрыс.

"Бір-екі" – күшпен қолдарды барынша артқа қарай қозғалт, саусақтар ашық, алақандар алға және аяқ ұшына көтеріле қолдарды сыртқа асықпай көтер, сосын жоғарыға, алақандар бір-біріне, созыл, жоғарыға қара.

"Үш" – екі табанға түсе, күшпен қолдарды бүк, шынтақтарды денеге тақа, жұдырықтар иыққа, жауырындарды қос, тура қара.

"Төрт" – солға қарай қолдарды сыртқа соза кең ұмтылу жаса, алақандар төменге, басты солға бұр.

"Бес" – итеріле сол аяқты оң аяққа қос, күшпен қолдарды бүк, шынтақтарды денеге тақа, жұдырықтар иыққа, жауырындарды қос, тура қара.

"Алты" – оңға қарай қолдарды сыртқа соза кең ұмтылу жаса, алақандар төменге, басты оңға бұр.

"Жеті" – итеріле оң аяқты сол аяққа қос, күшпен қолдарды бүк, шынтақтарды денеге тақа, жұдырықтар иыққа, жауырындарды қос, тура қара.

"Сегіз" – секіре аяқтарды алшақ қойып тұр, қолдар жоғарыға, алақандарды бір-біріне соға бастың төбесінен қос, денені артқа шалқайт.

"Тоғыз" – алға барынша бірден еңкей, қолдар аяқтар ортасында, алақандар бірге (аяқтарды бүкпе).

"Он" – тоқтамай, түзел, қолдарды алға көтере денені солға бұр және кенеттен қолдарды сыртқа және барынша артқа жаз, алақандар алға, саусақтар жұдырыққа (аяқтар қозғалмайды).

"Он бір" – тоқтамай, денені алға бұр, алақандарды қос және бірден барынша алға еңкей, қолдар аяқтар ортасында, алақандар бірге (аяқтарды бүкпе).

"Он екі" – тоқтамай, түзел, қолдарды алға көтере денені оңға бұр және кенеттен қолдарды сыртқа және барынша артқа жаз, алақандар алға, саусақтар жұдырыққа (аяқтар қозғалмайды).

"Он үш" – тоқтамай, денені алға бұр, алақандарды қос және бірден барынша алға еңкей, қолдар аяқтар ортасында, алақандар бірге (аяқтарды бүкпе).

"Он төрт" – түзеле, секіріп аяқтарды иық көлеміне қой (табандар параллел), толық отыр, қолдар алға, алқандар төмен.

"Он бес" – секіре аяқтардың арасын барынша аша қой, қолдар жоғарыға және сыртқа жазылған, алақандар бір -біріне.

"Он алты" – секіре саптық тұрыста қабылда.

2-сурет

3-жаттығу. Белтемірде тартылу.

Үстінен ұстап ілін, аяқтар бірге, жұлқынба және сермелме, қозғалыссыз (1-2 секунд пауза) қалпынан тік қолдарда іліне тартыл (иек белтемірден жоғары), (3-сурет).

3-сурет

4-жаттығу. Белтемірге аяқтарды көтеру.

Үстінен ұстап ілін; тік аяқтарды көтеріп, белтемір грифіне тигіз және астыға түсір. Жармасу қалпы 1-2 секунд белгіленеді. Аяқтарды көтерген жағдайда азғантай бүгуге рұқсат етіледі. Сермеу қозғалыстарын жасауға рұқсат етілмейді. (4-сурет).

4-сурет

5-жаттығу. Белтемірде аударылып көтерілу.

Үстінен ұстап ілін; сермеу қозғалыстарсыз тартылып, белтемірге аяқтарды көтере және, жабдық белтемірінен аударыла, тік қолға шық. Іліну және тірек жай-күйлері белгіленеді; ілінуге түсу еркін жолмен орындалады. (5-сурет).

5-сурет

6 жаттығу. Белтемірде күшпен көтерілу.

Үстінен ұстап ілін; сермеу қозғалыстарсыз тартылып, алдымен тірекке бір қолды қойып ал, одан соң – екіншісін; іс-қимылды жалғастырып, тік қолға тірекке шық. Іліну және тірек жай-күйлері белгіленеді (1-2 секунд); ілінуге түсу еркін жолмен орындалады (белтемірге екі қолмен күшпен шығуға рұқсат етіледі) (6-сурет).

6-сурет

7-жаттығу. Белтемірде біріктірілген күштік жаттығу.

Үстінен ұстап ілін; тартылу, аяқты көтеру, аударылып көтерілу және күшпен көтерілу кез келген ретпен жасалынады; екінші және келесі серияларда орындалатын жаттығулардың бастапқы кезектілігін сақтау керек. Іліну мен тіреудің қалыптары белгіленеді; тартылғанда иек белтемірден жоғары; аяқтарын көтергенде снарядтың грифіне тиеді. Аяқты бүгуге және айыруға, дененің қозғалмайтын жағдайдан ауытқуына, қозғалыстарды сермелеумен және жұлқумен орындауға рұқсат етіледі. Бағалау циклдар саны бойынша жүргізіледі (7-сурет).

7-сурет

8-жаттығу. Қоссырықта тірене тұрып қолдарды бүгу және жазу.

Тірел, қолдарды бүге, бүгілген қол тірелуіне түс, қолдарды жазып тірелуге шық. Тіреудің жағдайы белгіленеді; қолдар түсу кезінде толық бүгіледі (8-сурет).

8-сурет

9-Жаттығу. Қоссырықта тіреліп бұрыш жасау.

Тірел, тік аяқтарды көтеріп, оларды көлденеңінен ұстап тұр. Жаттығуды орындау уақыты "бұрыш" қалпын бекіту сәтінен бастап аяқтың өкшесін қоссырықтан төмен түсіру сәтіне дейін анықталады (9-сурет).

9-сурет

10-жаттығу. Қоссырықтағы жаттығулар кешені.

1-ші курс курсанттары және кадеттері үшін - қолды тіре, сермеуді орында, аяқты сермелеумен алға қарай көтеріп аяқтарды ашып отыр, аяқты ішке жіберіп және артқа қарай серме, алға сермей солға бұрылып оңға қарай секіріп түс, қоссырықтан ұстап тұр.

Сермеумен алға секіріп түсуді басқа жаққа қарай орындауға рұқсат етіледі (10-сурет).

10-сурет

2-ші курс курсанттары және кадеттері үшін - қолда тірел, сермеу жаса, сермеумен алға көтеріл, артқа сермеу жаса, алға сермей солға бұрылып оңға қарай секіріп түс, қоссырықтан ұстап тұр.

Сермеумен алға секіріп түсуді басқа жаққа қарай орындауға рұқсат етіледі (11-сурет).

11-сурет

3-ші және жоғарғы курс курсанттары үшін – қолдарға тірел, сермеу жаса, сермеумен алға көтеріл, артқа сермеумен иыққа тұр (3 секунд ұстау), алға айнала аяқтарды ашып отыр, аяқты ішке жіберіп және артқа қарай серме, алға сермей солға бұрылып оңға қарай секіріп түс, қоссырықтан ұстап тұр.

Сермеумен алға секіріп түсуді басқа жаққа қарай орындауға рұқсат етіледі (12-сурет).

12-сурет

11-жаттығу. Аяқтарды екі жаққа жаза, төрттаған арқылы ұзындыққа секіру.

Жабдықтың биіктігі 125 сантиметр, биіктігі 10-15 сантиметр көпіршік жабдықтан 1 метр қашықтықта орнатылады, секіру екпінмен орындалады (13-сурет).

13-сурет

12-жаттығу. Аяқтарды екі жаққа жаза, гимнастикалық аттан ұзындыққа секіру.

Жабдықтың биіктігі 120 сантиметр, биіктігі 10-15 сантиметр көпіршік ерікті түрде орнатылады; секіру екпінмен орындалады, қолмен басу гимнастикалық жабдықтың арғы жартысына орындалады (14-сурет).

14-сурет

13-жаттығу. Баста тұру.

Тіреле отырып, еркін түрде бас тіреуінің жағдайын қабылда (5 секунд ұстаңыз). Тіректі ұстап тұру уақыты денені тік ұстағаннан кейін анықталады, аяқтар түзу (15-сурет).

15-сурет

14-жаттығу. Секіріп алға қарай айналу.

Бастапқы калып – саптық тұрыс; 2-3 қадам жүгір, биіктігі 100 сантиметр кедергіден секіріп алға қарай айнал, саптық тұрыс (16-сурет).

16-сурет

15-жаттығу. 24 килограмм гіртасты (жұлқу) көтеру.

Аяқтар иық кеңдігінде, жерде тұрған гіртасты бір қолмен үсті жағынан ұстап, жерге тигізбей гіртасты жоғары көтер және түсір, алдымен бір қолмен, содан кейін демалыссыз қолды ауыстырғаннан кейін - басқа қолмен. Гіртас жоғарғы жақта тік қолға 1 секундқа бекітіледі, қолды ауыстыру алдыңғы сермеуде орындалады. Гіртасты төмен жаққа түсіру қалпында 2 секундтан астам тұруға рұқсат берілмейді.

Әлсіз қол үшін ең төменгі нормативтері бар екі салмақ санаты белгіленген: 70 килограмға дейін - 8 рет; 70 килограмм және одан жоғары-10 рет (17-сурет).

17-сурет

16-жаттығу. Кешенді күштік жаттығу.

1 минут ішінде орындалады: алғашқы 30 секунд - арқамен жатып шынтақтарды аяқтың тізесіне тигенге дейін барынша көп алға еңкею қажет, қолдар желкеде, аяқтар бекітілген (аяктарды шамалы бүгуге рұқсат етіледі, бастапқы қалыпқа келген кезде еденге жауырынмен тию қажет); екінші 30 секунд – қолдарды жатыс тіректе барынша көп бүгу және жазуды орындау қажет (дене тік, қолдарды кеуде жерге тигенге дейін бүгу қажет). Бұл ретте, егер екі әрекеттің әрқайсысы кемінде 1 рет орындалса, жаттығу орындалды деп есептеледі (18-сурет).

18-сурет

17-жаттығу. Арқанмен өрмелеу (сырықпен).

Арқанның (сырықтың) жанында тұрып, еденнен 6 метр биіктікте тұрған арқанмен секірусіз қолмен ұстап көтеріліп, жоғарғы белгіге бір қолмен тию қажет. Төмен түсу-еркін тәсілмен орындалады. Бағалау өрмелеу тәсілі бойынша жүргізіледі:

"өте жақсы" бағасына-аяқтың көмегінсіз, аяқтардың "бұрышы" қалпында өрмелеу;

"жақсы" бағасына – аяқтың көмегінсіз өрмелеу, аяқтар ерікті түрде;

"қанағаттанарлық" бағасына – аяқ көмегімен өрмелеу (19-сурет).

19-сурет

18-жаттығу. Батуттағы жаттығулар.

Бірінші курс курсанттары, екінші жас тобындағы қатардағы жауынгерлер, сержанттар, офицерлер құрамдарының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер үшін: екі негізгі секіру, ішке секіру, тұру, негізгі секіру, отырып секіру, тұру, негізгі секіру, 180° бұрылумен секіру, негізгі секіру, жинақталып секіру, екі негізгі секіру.

Екінші курс курсанттары, бірінші жас тобындағы қатардағы жауынгерлер, сержанттар, офицерлер құрамдарының лауазымдарында келісімшарт бойынша әскери қызмет өткеретін әскери қызметшілер үшін: екі негізгі секіру, алға (артқа) сальто, екі негізгі секіру.

Үшінші және жоғары курс курсанттары үшін: екі негізгі секіру, ішке секіру, тұру, негізгі секіру, отырып секіру, тұру, негізгі секіру, 180° бұрылумен секіру, негізгі секіру, жинақталып секіру, негізгі секіру, алға (артқа) сальто, екі негізгі секіру (20-сурет).

20-сурет

19-жаттығу. Стационарлық дөңгелектегі жаттығу.

10 айналым солға және 10 айналым оңға орындалады. Жаттығу баспен жоғары тігінен өткен сәттен басталады және аяқталады. Бағалау алғашқы 10 айналым орындалғаннан кейін секунд өлшегішті сөндірмей, 20 айналымға жұмсалған жалпы уақыт бойынша жүргізіледі. Жаттығуды кез келген жаққа бастауға болады (21-сурет).

21-сурет

20-жаттығу. Жылжымалы дөңгелекте жаттығу.

Кез келген жаққа 10 шиыршық жасалады. Бағалау жаттығудың күрделілігі бойынша жүргізіледі:

"өте жақсы" деген бағаға – шиыршыққа кіру, 10 шиыршыққасырғанау және дөңгелекті тік қалыпқа көтеру;

"жақсы" деген бағаға – шиыршыққа кіру және 10 шиыршық жасау;

"қанағаттанарлық" деген бағаға –әріптесінің көмегімен спиральге кіружәне 10 шиыршыққа сырғанау.

21-жаттығу. Белдемшедегі жаттығу.

Әрбір сериядан кейін айналу бағытын ауыстырумен 5 айналым бойынша 4 серия орындалады. Жаттығу жоғарғы тік қалыптан белдемше жақтауынан өткен сәтте басталады және аяқталады. Жаттығуды орындау уақытында және сериялар арасында айналу саны шектелмейді. Жаттығу 4 серияны орындауға жұмсалған уақыт жиынтығы бойынша бағаланады (22-сурет).

22-сурет

Сабақтарда гимнастикалық тұрыс қолданылады (23-сурет).

23-сурет

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларына 11-қосымша

Жекпе-жек күрес бойынша сабақтардың мазмұнына енгізіледі

ЖЖК-Б (бастапқы) тәсілдерінің кешені – бастапқы әскери дайындықты жетілдіру кезеңіндегі шақырылым бойынша әскери қызметшілер үшін (жалпы әскери дайындық кезеңіндегі әскери оқу орындардың курсанттары мен кадеттері үшін);

ЖЖК-1 (негізгі) тәсілдерінің кешені – ҚР ҚК барлық әскери қызметшілері үшін;

ЖЖК-2 (арнайы) тәсілдерінің кешені – десантты-шабуылдаушы, теңіз жаяу әскерлері, мотоатқыштар бөлімшелері және әскери бөлімдері әскери қызметшілері, осы бөлімшелерге арналған мамандарды дайындайтын әскери оқу орындардың курсанттары, кадеттері және магистранттары үшін;

ЖЖК-3 (арнайы) тәсілдерінің кешені – барлау бөлімшелері әскери қызметшілері, осы бөлімшелерге арналған мамандарды дайындайтын әскери оқу орындардың курсанттары, кадеттері және магистранттары үшін;

22-жаттығу. Жекпе-жек күрес тәсілдерінің бастапқы кешені (ҚҚ-Б).

Кешен келесі қимылдарды қамтиды:

Найзамен (оқпанмен) шаншу - автоматты найзамен (оқпанмен) мақсатқа және қолдың соққы қозғалысымен жауды ұрып-соғуға, найзаны жұлып алуға және сол жерде шайқасқа дайындалу немесе қозғалысты жалғастыру (24-сурет).

24-сурет

Найзамен (оқпанмен) шаншу-Автоматты найзамен (оқпанмен) бір мезгілде оң аяқпен итеріп және қолдың сол соққы қозғалысымен жауды ұрып-соғуға; оқты тартып және сол аяқпен итеріп сол жерде шайқасқа дайындалу немесе қозғалысты жалғастыру (25-сурет).

25-сурет

Қарудың шүйдесімен соғу – жарақтың оң қолымен солға қарай қозғалысымен, ал сол қолымен – бір уақытта денесін солға бұрумен қатар, шүйденің бұрышымен соғуға болады. Соққы орнынан немесе артқы аяқпен қысқа қадаммен қолданылуы мүмкін (26-сурет).

26-сурет

Шүйдемен астынан соғу - оң қолымен алға қарай қарудың қозғалуымен, ал сол - бір мезгілде денені солға бұрып, шүйденің бұршымен соққы жасаңыз. Соққы орнынан немесе қысқа қадаммен қолданылуы мүмкін (27-сурет).

27-сурет

Итергішпен соққы – оқпанмен сермеумен артқа иық үстінен, оқжатарды жоғарыға өзінен, оң аяқпен алға (артқа) түсіп, қолдың тез қозғалысымен шабуыл мақсатпен соққы беру (28-сурет).

28-сурет

Оқжатармен соққы жасау – бір мезгілде денені алға бере отырып, қолдың өзінен жылдам қозғалуымен оқжатармен алға соққы жасау және артқы аяқты түзетумен немесе қысқа қадаммен (29-сурет).

29-сурет

Автоматты тіреуішпен қорғау жаудың соққысына солға, оңға, жоғары және төмен орындалады (30-сурет).

30-сурет

Автоматпен тойтару-оқпан ұшымен немесе қарсыластың қаруын найзамен ұру (оңға, солға немесе төменге-оңға); (31-сурет).

31-сурет

Автоматты қарсыласын басып алудан босату - қарсыласқа аяқпен соққы беру, сол жақ бүйірімен қарсыласқа бұрылу және бір мезгілде сол аяқпен тізеден соққы беру (32-сурет).

32-сурет

23-жаттығу. Жекпе-жек күрес тәсілдерінің базалық кешені (ЖЖК-1).

Жекпе-жек күрес тәсілдерінің кешенімен көзделген тәсілдер-бастапқы және қосымша мынадай тәсілдер кіреді:

Қолмен соққылар-дайындаудан ұрысқа аяқты итеріп, дененің ауырлығын алда тұрған аяққа апарып, денені бұрып, жұдырықпен, шынтақпен немесе алақанның негізіне соққы беру керек. Соққы тікелей, бүйірден, төменнен немесе жоғарыдан жасалады (33-сурет).

33-сурет

Қолмен соққыдан қорғау - білекті (ішке, сыртқа), алақанның соққысына тіреуішпен, бір немесе екі білекті, соққының астына сүңгумен, еңіспен немесе артқа қарай лақтырумен орындау. Қорғаудан кейін қарсыласқа дереу қолмен немесе аяқпен осал жерге қарсы соққы беру (34-сурет).

34-сурет

Аяқпен соққылар - дайындаудан ұрысқа дененің ауырлығын алда тұрған аяқпен және қысқа сермеумен екінші аяқпен аяқ киімнің қысқышпен немесе тіземен төменнен соққы беру, аяқпен, өкшемен жоғарыдан, аяқпен, аяқпен, аяқпен артқа, аяқ киім табанының қырымен жаққа қарай көтеру (35-сурет).

35-сурет

Аяқпен соққыдан қорғау - табанның (өкшенің, жамбастың) соққысына тіреуішпен, екі білектің соққысына тіреуішпен орындау. Қорғаудан кейін қарсыласқа дереу қолмен немесе аяқпен осал жерге қарсы соққы беру (36-сурет).

36-сурет

Жаяу әскердің күрегімен соққы жасау - оң жақтағы дайындаудан жоғарыдан, бүйірден және құлаштап ұрысқа салу. Күрекпен оң аяқтың алға қарай қозғалысымен орындалады (сурет 37).

37-сурет

Жаяу әскер күрекпен шайқау - жаудың қаруы бойынша күректі оңға, солға, төменге-оңға, жоғары соғу. Ұрудан кейін күрекпен жауап соққы беру (38-сурет).

38-сурет

Жауды солға кетіп істікпен шаншып қарусыздандыру - солға қарай адыммен және денені оңға бұрып, білекпен ұрып, қаруды ұстап алу, Алға адыммен қаруды басқа қолмен басып алу, бір мезгілде сол аяқпен тізе ұрып, қаруды жұлып алу(39-сурет).

39-сурет

Жауды оңға кетіп істікпен шаншып қарусыздандыру - оңға адымдап және денені солға қарай бұрып, білекпен ұрып, қаруды ұстап, алға адыммен қаруды басқа қолмен басып, бір мезгілде оң аяқпен тізе ұрып, қаруды жұлып алу (40-сурет).

40-сурет

Жоғарыдан немесе оң жақтан жаяу әскер күрекпен соғылғанда жауды қарусыздандыру – Алға адыммен жаудың қаруланған қолының астына иық тіреуішімен жоғары қорғану, екінші қолмен күрек саптарын сыртынан ұстап алу, аяқпен соққы беру, жауды қарусыздандыру, күректі бас саусақтың жағына бұрап, жауды қарусыздандыру және жаудың басына күрекпен соққы беру (мойынға) (41-сурет).

41-сурет

Жаяу әскердің күрегімен құлаштап немесе нұқумен ұрған кезде жауды қарусыздандыру – жаққа қарай адыммен және қарсыласқа бұрылыспен қарсыластың қару-жарақпен қолының астына екі білектің тұғырымен қорғануға және оны басып, аяқпен соққы беру, оң қолмен күрек саптарын жоғарыдан ұстап, жауды қарусыздандыру, күректі бас саусаққа бұрап, қарсыластың басынан (мойнынан) күрекпен соққы беру (42-сурет).

42-сурет

24 "а" жаттығу. жекпе-жек күрес тәсілдерінің арнайы кешені (ЖЖК-2).

жекпе-жек күрес-1 кешенде көзделген тәсілдерді және қосымша келесі тәсілдер қамтиды:

"Пышақпен соғылған соққылар" – дайындамадан ұрысқа Қарулы қолдың жоғарыдан, төменнен, бүйірден, тік, құлаштап жылдам соққы беру қозғалысымен салынады (43-сурет).

43-сурет

Пышақпен кесетін соққылар-дайындаудан ұрысқа қаруланған қолдың жылдам қозғалысымен көлденең, тігінен және диагональ бойынша жағылады (44-сурет).

44-сурет

Қарсыласты төменнен немесе тікелей пышақпен ұрған кезде қарусыздану – алға және бүйірге қадам басып, Сол (оң) қолымен білектің тұғырын төмен қаратып қорғаңыз, соққыны тоқтатыңыз және қарулы қолды білектен ұстап алыңыз, оны өзінен оңға (солға) тартыңыз және оң (сол) алақанның негізін қарсыластың қолының артқы бетіне ұрыңыз және пышақты қағыңыз(45-сурет).

45-сурет

Қарсыластың мойнын артқы жағынан ұстап алудан босату-отыру, қарсыластың қолын (қолын) ұстап алу және басын бүйірге бұру, өкшемен соққы беру, қолдың күрт қозғалысы жоғары қармаудан босату, қолмен (аяқпен) соққы беру) (46-сурет).

46-сурет

Қарсыластың мойынды (киімді) алдыңғы жағынан ұстауынан босату-аяқпен (тіземен) соққы беру, жұдырықтарын біріктіріп, шынтақтарын бүйірге созу, қарсыластың қолдары арасында төменнен жоғары қарай соққы беру және ұстап алудан босату, қолмен (аяқпен) соққы беру) (47-сурет).

47-сурет

24 "б"-жаттығуы. Арнайы жекпе-жек күрес кешені (ЖЖК-3).

Кешендерде қарастырылған әдістерді жекпе-жек күрес -бастапқы, жекпе-жек күрес - 1, жекпе-жек күрес - 2 және қосымша келесі әдістерді қамтиды:

Қолды арқадан бүгу – қарсыластың қолын қолмен, екінші қолмен-шынтақтың үстіндегі киімді ұстап, аяғымен ұру; қарсыласты тепе – теңдіктен өзіне серпу арқылы шығару, қолын шынтақ буынында бүгу, содан кейін оны Арқаға ауыстыру; алақанның шетін мойынға тигізу, қолды жағадан (иықтан), шаштан немесе каскадан ұстап, ауырсыну әсерін ұстай отырып, жауды айдауылдау. Қарсыласты жерге байлап, оған отырыңыз, басына соққы беріңіз, қолға түскен қолды мықтап басыңыз және екінші қолды бүгіңіз (48-сурет).

48-сурет

Қолдың тұтқасы-қарсыластың қолын төменнен екі қолмен ұстап, аяғымен соққы беру; қолға түскен қолды жоғары көтеріп, қолды білекке бүгіп, қолды сыртқа қарай бұрап, қарсыласты жерге құлату; аяқпен соққы беру, қолды артқа бүгу және қарсыластың үстіне отыру, екінші қолды бүгу, қолды байлау (49-сурет).

49-сурет

Қолдың тұтқаны ішке қарай-қарсыластың білегін жоғарыдан-сыртынан екі қолмен ұстап, аяғымен немесе иығымен соққы беру; қолды ішке қарай итеріп, жауды тепе-теңдіктен шығарып, иығын иықтың астына апару және, оларды басу арқылы жауды құлату; қолды шынтақ буынына басу, қолды артқы жағына бүгу және жоғарыдан қарсыласқа отыру, екінші қолды бүгу; байлау (50-сурет).

50-сурет

Артқы жағынан тұншытыру-қарсыластың артына жақындау, басын қолмен ұстап, бір уақытта аяғымен тізе бүктемесіне ұру арқылы басын өзіне итеру; екінші қолдың білегімен мойынды білектің үстінен ұстап алу, қолды жалғау және солға (оңға) бұрылу, қарсыласты артқа итеру, тұншытыру (51-сурет).

51-сурет

Алдыңғы табан - бастапқы қалпынан (оң жақ дайындау ұрысқа) сол қолмен жаудың оң қолын шынтақтан жоғары киімнен ұстап алу, қарсыластың сол қолының астына белден немесе арқадағы киімнен ұстап алу; оң аяғының оң аяғымен қабаттасуы үшін, ал сол аяғының сол аяғының сыртында болуы үшін, дененің ауырлығын жартылай бүгілген сол аяққа ауыстыру; сол аяқты бір уақытта түзетіп, қарсыласты жерге лақтырып, аяғымен соққы беру (52-сурет).

52-сурет

Арқадан лақтыру- алға қадам жасап қарсыласты қолмен ұстап алу, өзіне жұлқи отырып, бүгілген аяқтарында арқасымен оған бұрылуға және иығын қарсыластың қолының астына алуға, оны екінші қолымен ұстап алуға; аяқтарын түзетіп алға қарай еңкейіп, жауды жамбастың астына жамбаспен ұрып, қолды жерге лақтырып, аяғыңызбен ұрыңыз (53-сурет).

53-сурет

Аяқтарды ұстап алып лақтыру және тұншықтыру – қарсыластың артына көтерілу иығымен бөксесінің астына итеріп, аяқтарын жоғарыға қарай итеріп, қарсыласын жерге лақтырып, аяқтарын босатпай, аяқ киімімен немесе ішімен соққы беріңіз. Сол аяғыңызды тізеңізге қойып, қарсыластың беліне секіріңіз, ал оң аяғыңызды алдыңызда (қарсыластың иығының астында) жерге қойыңыз, басына соққы беріңіз, Басын бір қолмен артқа бұрыңыз және мойынға алдыңғы қолдың білегін қойыңыз; қолды байлап, тұншықтырыңыз. Қарсыластың арқаға оралуына қарсылық білдірген кезде, оның денесін аяғымен белдеу деңгейінде ұстап, оларды біріктіріп, аяқтарын түзетіп, қолдар мен аяқтармен тұншығуды жалғастырыңыз (54-сурет).

54-сурет

Қарсыласты қарусыздандыру оң жаққа қарай иіліп шаншу кезінде қарсыласты қарусыздандыру-қадаммен немесе оң жаққа шаншудан секіріп, денесін солға бұрып, қарсыластың қару-жарағын сол қолмен ұрып, оны ұстап алу; бір мезгілде бетке (мойынға), ал оң аяғымен – қарсыластың алдыңғы тұрған аяғының табанының астына соққы беру, аяғымен ұру арқылы қаруды жұлып алу және қарсыласқа оқпен соққы беру (55-сурет).

55-сурет

Қарсыласты пышақпен ұрған кезде қарусыздану:

тікелей-қарсыластың қарулы қолын білекпен ұрып, оны екі қолыңызбен щеткамен ұстап, аяғыңызбен ұрып, қолдың тұтқасын сыртқа шығарып, қарусыздану (56-сурет);

56-сурет

жоғарғы жағынан-сол қолдың білегін қарсыластың Қарулы қолының астына жоғары қаратып қорғаңыз, екінші қолыңызбен қарсыластың білегін жоғарыдан ұстаңыз, аяғыңызбен ұрыңыз, қолын ішке қарай тартыңыз, қарусызданыңыз (57-сурет);

57-сурет

төменнен - алға қадаммен қарсыластың қарулы қолын білектің тіреуішімен төмен қаратып, екінші қолымен шынтақтан жоғары киім ұстап, аяқпен немесе тіземен соққы беру; қолды артқа бүгу және жауды қарусыздандыру (58-сурет);

58-сурет

құлаштап – алға-жағына қадам басып, қарсыласқа бұрылып, білектерді Қарулы қолдың астына тіреуішпен қорғауға, білектерді жоғарыдан қолмен ұстап, аяқпен ұруға; қолды ішке қарай иіру, қарусыздану (59-сурет).

59-сурет

Тапаншамен қорқыту кезінде жауды қарусыздандыру:

тапаншаны қобдишадан (қалтадан) алуға тырысқанда – алға қадаммен (өкпемен) қолды жау білегі мен денесінің арасына сырғытып, екінші қолымен оны сыртынан ұстап (қолды құлыпқа жалғау), тіземен ұру, қолды артқы жағынан бүгу, қарусыздану (60-сурет);

60-сурет

шалбардың белінен (алдыңғы жағындағы кобурадан) тапаншаны алуға тырысқанда-қарсыластың білегін алға қарай қадаммен (өкпемен) ұстап, аяғымен ұрып, қол тұтқасын сыртқа шығарып, қарусыздану (61-сурет);

61-сурет

алдыңғы тірекке-бір жаққа Алға қадаммен (солға қарай ауытқи отырып) сол білекпен жаудың қарулы қолын ішке қайтару және денені бұрып, от бағытынан кету, қарсыластың Қарулы қолын басып алу, аяғымен соққы беру, қолды сыртқа тарту, қарусыздану (62-сурет);

62-сурет

артқы жағында-оңға бұрылып, қарсыластың Қарулы қолын білекпен ұрып, оны алдыңғы жағынан екі қолмен ұстап, аяғымен ұрып, қолды ішке қарай ұстап, қарусыздану (63-сурет).

63-сурет

Жаудың қапсырып-құшақтап ұстаулардан босау:

алдыңғы мойын (кеудедегі киім) – қарсыласқа оң білекпен төменнен қолмен соққы беру, екі қолымен қолын ұстап алу (оң қолымен білектің үстінен, сол қолымен жаудың оң қолының білегін төменнен), аяғымен соққы беру және қолды ішке тарту, байлау (61-сурет);

64-сурет

мойынның артқы жағында-отыру, қарсыластың қолын (қолын) ұстап, басын бүйірге бұру; өкшемен өкшемен соққы беру, қолдың күрт қозғалысы жоғары қарудан босату; қарсыластың қолын (қолын) ұстап тұрып, артқа лақтыру, аяғымен соққы беру (65-сурет);

65-сурет

қолымен артқы жағынан-қарсыласқа өкшемен (табанмен) немесе бастың артқы жағына соққы беру; отырғанда, ұстап алудан босатып, қолын бір қолымен білегінен ұстап алу, шынтақты ішке тигізу, екінші қолымен иықтан ұстап алу, арқасынан лақтыру; аяғымен соққы беру (66-сурет);

66-сурет

дененің артқы жағында – өкшемен соққы беру, қарсыластың қолын щеткамен және шынтақтан ұстап, бұрылып, қолды артқы жағынан бүгу (67-сурет);

67-сурет

дененің алдында-қарсыласты жоғарыдан киімнен ұстап алу, аяғымен немесе басымен бетке соққы беру; сол аяғымен артқа қарай қадаммен ұстап алу; қарсыластың артына солға қарай бұрыла отырып, алдыңғы аяқ киімді орындау; аяғымен соққы беру (68-сурет);

68-сурет

денені алдында қолмен-қарсыласты екі қолмен арқадағы киім үшін ұстап алу, аяқпен немесе баспен бетке соққы беру; сол аяғымен артқа қарай қадаммен қармауды жұлу; қарсыласқа солға қарай бұрыла отырып, алдыңғы аяқ киімді орындау; аяқпен соққы беру (69-сурет);

69-сурет

аяғы алдында-жоғарғы қолыңызбен бастың үстінен соққы беру, бастың артқы жағын бір қолмен ұстап, екінші жағынан иек төменнен, артқа қадаммен және серпіліп, басын бұрып, жауды құлату (70-сурет);

70-сурет

аяғы артында-қолыңызға алға қарай құлап, бір аяқты ұстап алып, қарсыласқа соққы беріңіз (71-сурет).

71-сурет

Қарсыласты байлау:

арқанмен - қарсыласты жерге құлату және қолды арқаға бүгу; арқанды сол қолдың білегіне Ілмек қою, мойынның астына (немесе оң иықты кеуденің астына, сол қолдың шынтақ бүгілісіне өткізіп) өткізіп, екі қолдың білектерін байлау (72-сурет);

72-сурет

Ішкі және белдегі белбеулермен –жауды жерге құлату қолды арқаға қайыру; белдік белбеумен ілектерді байлау, ішкі белбеуді мойынын астынан жіберіп белдік белбеуге байлау (73-сурет);

73-сурет

Белдік белбеуімен немесе арқанмен – қарсыласты төмен қаратып жерге құлату, аяқтарын бүгу және кесіп өту, қолды арқасынан алу; оң қолды сол аяғымен, ал сол қолды оң аяғымен байлау (74-сурет);

74-сурет

таяқпен-қарсыласты жерге құлату, таяқшаны күртешенің жеңіне арқасынан сырғыту және оның қолын байлау немесе қарсыластың қолдары мен аяқтарын алдыңғы жағынан байлау және таяқшаны байланған қолдың шынтақ және тізе бүгілістеріне салу (75-сурет).

75-сурет

Қабырғаға сүйеп тінту-қарсыласты аяғын кең жайып, алға еңкейіп, қабырғаға немесе жерге тікелей қолдарымен сүйеніп, қарумен қорқытып, тінту жүргізу (76-сурет).

76-сурет

Қарсыласты "иіп" тінту (аяғы бөлек, қолдары бірге) жағдайын қабылдауға мәжбүрлеу және қарумен қорқытып, тінту жүргізу (77-сурет).

77-сурет

Жерде жатып тінту-қарсыласты жерге төмен қаратып, қолдарын, аяқтарын бірге жатып, қарумен қорқытып, (артқы жағына бұрып) тінту жүргізу (78-сурет).

78-сурет

Ауыртпа тәсілкезінде алып жүру - қолды арқасынан бүгу, дулығадан (шашты, қарсыластың қарама-қарсы иығындағы киімді) ұстап алу, оны өзіне тартып, ұстап тұрып, дұрыс бағытта жүруге мәжбүрлеу (79-сурет).

79-сурет

Қарумен қорқыту арқылы алып жүру-атыс қаруымен қорқытып, жаудан 2-5 м қашықтықта тұрып, оны қарусыздану тәсілдерін қолдану мүмкіндігінен айырып, оны қажетті бағытта алып жүру (80-сурет).

80-сурет

Пышақты жүщден ұстап лақтыру, пышақты пышақтың ұшынан алақаннан тыс ұстап, оны артқа-жоғарыға (төменнен) апару; дене салмағын алға қарай беру (сол аяғымен немесе оң қадаммен), пышақты қолдың жылдам қозғалысымен нысанаға жіберу. Пышақты (штык-пышақты) нысанаға лақтыру 1,5-3 метр қашықтықтан жүргізіледі. (81-сурет).

81-сурет

Пышақты тұтқадан ұстап лақтыру – сол сияқты орындау,-пышақты (пышақ-пышақты) тұтқадан ұстап (пышақтың ұшы ішке қарай), қарулы қолмен иықтан жоғары-артқа (төменнен) ұстап, оны артқа апару; дене салмағын алға қарай беру (сол аяғымен немесе оң жақ алға қадаммен), қолды жылдам қимылмен пышақты нысанаға жіберу. Пышақты (штык-пышақты) нысанаға лақтыру 2–3,5 метр қашықтықтан жүргізіледі. (82-сурет).

82-сурет

Жаяу әскер күрегін ұрысқа дайындықтан лақтыру, күректі тұтқаның алыс үштен бірінен кейін алға-жоғары, сабы-білектің осі бойымен, серпілгеннен кейін, сапты алақаннан шығарып, күректі нысанаға жіберу (83-сурет).

83-сурет

25-жаттығу. Қару-жарақсыз жекпе-жек күрес тәсілдерінің кешені. 8 шотқа орындалады (84-сурет).

Бастапқы қалып-саптық тұрыс.

"Бір" – сол аяғымен алға қарай адым жасап ұрысқа дайындал.

"Екі" – сол қолмен жоғары тойтарыс орындап, оң қолмен алға соққы бер.

"Үш" – оң аяқпен алға тура немесе төменнен соққы жаса.

"Төрт" – 90º-қа кері бұрылып, оң аяғының қадамымен оң қолдың алақанының қырымен шетке қарай сол жақтан соққы жаса.

"Бес" – оң аяғымен артқа қадаммен сол қолмен ішке тойтарыс жаса.

"Алты" – оң аяқпен алға қарай оң қолдың жұдырығымен жоғарыдан тура соққы жаса.

"Жеті" – сол аяқпен алға қарай соққы жасап, солақайлық ұрысқа дайындықты қабылда.

"Сегіз" – сол аяқпен артқа қадам жасап, солға бұрылып, саптық тұрысты қабылда.

84-сурет

26-жаттығу. Қарумен жекпе-жек күрес кешені (автомат, карабин). 8 шотқа орындалады (85-сурет).

Бастапқы қалып-саптық тұрыс.

"Бір" – сол аяқпен алға адым жасап ұрысқа әзірлену қалпын қабылда.

"Екі" – автоматтың ұңғысымен оңға қарай тойтарыс беруді орындап, сол аяқпен ұмтылыс жасап найзамен (ұңғымен түйреу) түйреуді орында;

"Үш" – оң аяқпен артқа адым жасап, дүм желкелігімен артқа түзу соққы беруді орында;

"Төрт" – сол аяқпен оңға бұрыла, оң аяқпен артқа адым жасай отырып, автоматпен солға тойтарыс беруді орында;

"Бес" – оң аяқпен алға қарай қысқа адымдап дүм желкелігімен бүйірден соққы беруді орында;

"Алты" – сол иықтан айналып, оң аяқты артта қалдырып, төменнен берілген соққыдан автоматты тоса қорған;

"Жеті" – оң аяқпен алға адым жасап, оқжатармен түзу алға соққы беру және найзамен солдан оңға карай ора соққы бер;

"Сегіз" – оң аяқты артқа қоя, оңға бұрылып саптық тұрысты қабылда.

85-сурет

Ұрысқа қарусыз дайындалу үшін – сол аяқты бір адым алға қойып, екі аяқты да тізеден аздап бүг. Кеуде аздап алға еңкейтіледі. Дененің салмағы екі аяққа бірдей түсіріледі. Сол қол шынтақтан бүгіліп және жұдырық алға шығарылып – кеуде тұсына, оң қолдың жұдырығы иек тұсына қойылады, оң қолдың шынтағы бүйірді жабады (86-сурет).

86-сурет

Автоматпен ұрысқа дайындалу үшін – автомат найзасымен (ұңғысымен) алға сермелейді және оны сол қолмен сағағынан және ұңғылы жапсырманың бүйірінен, ал оң қолмен мылтық дүмінің мойнынан ұстайды. Сонымен бір уақытта сол аяқты бір адым алға шығарып, табанын толық басады. Дене салмағы аздап бүгілген екі аяққа бірдей түсіріледі. Тұлға сәл алға еңкейтіледі, найза ұшын сол жақ иыққа қарсы мойын биіктігінде, оң қолдың жұдырығын белдік айылбасының тұсында ұстайды (87-сурет).

87-сурет

Пышақпен ұрысқа дайындалу үшін келесі нұсқалар қолданылады:

1) сол жақ қалыпты қабылдау, пышақты бүгілген оң қолда жүзін жоғары, төмен немесе алға қаратып ұстайды;

2) оң жақ қалыпты қабылдау, пышақты бүгілген сол қолда жүзін жоғары, төмен немесе алға қаратып ұстайды, оң қол иекті жабады жіне тұлға оң жақтан (88-сурет).

88-сурет

Жорық күрегімен ұрысқа дайындалу үшін – оң аяқты бір адым алға шығарып, табанына толық қояды, бір уақытта күрегі бар бүгілген оң қол алға шығарылады, оң қолдың басы – кеуде тұсында. Күректің басын оңға (солға) сабынан ұстайды. Дене салмағы аздап бүгілген екі аяққа бірдей түсіріледі. Сол қол бүгілген қалыпта, жұдырық кеуде тұсында. Қозғалысқа мыналар кіреді: адым, тұрысты өзгерте адымдау, секіру, ұмтылыс (біржақты, әржақты), жүгіру (89-сурет).

89-сурет

Өзін-өзі сақтандыру тәсілдері деп қарсыласпен жекпе-жек кезінде жерге соғылып зақымданудың алдын алуды қамтамасыз ететін құлау және жинақталу тәсілдері аталады. Жаттығулар алға, артқа және бір бүйірге құлау кезінде орындалады.

Құлау және жинақталу тәсілдері мыналарды құрайды:

Жинақталу – жерге отыра қалып, екі қолмен аяқ балтырларын қапсыру, екі тізе арасы сәл алшақ, өкшелер бірге, кеудені еңкейтіп, иекті кеудеге тигізіп, басты төмен ию. Балтырларды қолмен қаусырып, кеудені сандарға жақындату (90-сурет).

90-сурет

Алға айналып түсу – бастапқы тұрыстан жүрелей отырып, тізелерді екі жаққа аздап алшақтату, алақандармен жергетірелу. Алақандарға (саусақтарды ішке қайыра ұстап) сүйене, аяқтармен итеріліп, арқамен алға қарай айналып түседі. Ұшып тұрып, ұрысқа әзірленеді. (91-сурет).

91-сурет

Артқа айналып түсу – бастапқы тұрыстан жүрелей отырып, иекті кеудеге қысып, артқа қарай құлап бара жатып жинақталу. Иықтар жерге тиген сәтте, бастың тұсында қолдарына сүйене отырып, баспен артқа айналып түседі, ұшып тұрып, ұрысқа әзірленеді. (92-сурет).

92-сурет

Алға құлау – бастапқы тұрыстан алға құлай бере екі аяқпен серпіле секіру және жартылай бүгілген және шынтақтары екі жаққа ашылған қолдарға қарай құлау; қолдарды бүге отырып, кеудеге түсу; кеудеден ішке қарай бел тұсында иіле айналып түсу. Құлауды аяқтағаннан кейін, тұрып, бастапқы қалыпты қабылдайды немесе ұрысқа әзірленеді. (93-сурет).

93-сурет

Артқа құлау – бастапқы тұрыстан жүрелей отыра және артқа құлай бере, екі жаққа жазылған қолдардың сонымен бір уақытта жерге алдын ала (кеудеден 45° аспайды бұрыш жасай отырып) соғуымен құлауды жұмсарта отырып арқамен дөңгелеп түсу. Құлауды аяқтағаннан кейін тұрады және бастапқы қалыпты қабылдайды. (94-сурет).

94-сурет

Бір бүйірге құлау – бастапқы тұрыстан жүрелей отыра және сонымен бір уақытта денені оңға (солға) бұра айналдыра отырып, жерге оң (сол) аяқпен (бөксемен) түсу және алға созылған оң (сол) қолмен және аяқтармен жерге алдын алу соққысын жасай отырып, жинақтала оң (сол) бүйірге домалау.

Соңғы қалып – тізе және жамбас буындарында бүгілген бір аяғы тізе және жамбас сыртымен жататындай, екіншісі оның алдында табанын толық басып тұратындай, алдын алу соққысын беретін қол тізеден 15-20 см жерде болатындай, ал бас жоғары созылған екінші қолға тиіп тұратындай етіп бір бүйірде жату. Құлағаннан кейін орнынан тұрып, бастапқы қалыпты қабылдайды (95-сурет).

95-сурет

Иықтан айналып түсу – бастапқы (бір қырынан) тұрыстан алға қарай еңкею және сол (оң) қолды алақанын төмен қаратып аяқ арасынан өткізу, иекті кеудеге тигізу; аяқпен серпіліп барып, диагональ бойымен сол (оң) иықтан сол (оң) аяқ (бөксе) бағытында домалап түсу және сол (оң) бүйірге жату қалпын қабылдау (96-сурет).

96-сурет

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларын 12 қосымша

Кедергілерден өту бойынша сабақтардың мазмұнына енгізіледі

27-жаттығу. Бірыңғай кедергілер жолағында жалпы бақылау жаттығуы.

Қарусыз орындалады. Қашықтық - 400 метр бастапқы жағдайы - траншеяда тұрып; траншеядан салмағы 600 грамм Ф-1 гранатасын лақтыру, 1х2,6 метр алаң бойынша (тікелей түсу есептеледі); бірінші гранатамен нысанаға түспеген кезде лақтыруды жалғастыру, бірақ Нысананы зақымдағанға дейін үш гранатадан аспайды (Нысананы зақымдамаған жағдайда жаттығуды орындау үшін алынған баллдардың сомасы 20 баллға төмендейді); траншеядан секіріп шығу, жолақтың басталу сызығына қарай жол бойымен 100 метр жүгіру; жалаушаны айналып өту және ені 2,5 метр шұңқырдан секіру; жол бойымен жүгіру; лабиринт; қоршау арқылы көтерілу, қираған көпірдің екінші (иілген) бөлігіне тік баспалдақпен көтерілу; Арқалықтың соңғы кесіндісінің аяғынан тұрып жерге секіріп, арқалықтардың бойымен жүгіруге; сатылар арасындағы жерге міндетті түрде екі аяғымен тигізе отырып, бұзылған баспалдақтың үш сатысын еңсеруге, төртінші сатының астынан жүгіруге; қабырғаның сынуына шығуға; траншеяға секіруге, қатынас жолы бойынша өтуге; құдықтан секіруге; қабырғаны секіруге; еңіс баспалдақпен төртінші сатыға жүгіруге және бұзылған баспалдақтың баспалдақтары бойынша секіруге.; қираған көпірдің арқалығына тік баспалдақпен көтеріліңіз, арқалықтармен, үзілістерден секіріп жүгіріңіз және көлбеу тақтаймен қашып кетіңіз; ені 2 метр шұңқырдан секіріңіз; 20 метр Жүгіру және жалаушамен жүгіріңіз, жол бойымен 100 метр кері бағытта жүгіріңіз.

28-жаттығу. Кедергілер жолағындағы арнайы бақылау жаттығулары (әскери оқу орындары үшін):

Автоматпен (карабинмен), дүкен сөмкесімен, екі дүкенмен және газқағармен орындалады. Қашықтық - 400 метр. Бастапқы позиция

бронетранспортер макетінің бүйір жағында (қолында қару, газқағар

сөмкеде): бронетранспортердің макетіне бүйірлік борт арқылы кіріп, секіріп алыңыз

қарама-қарсы жақтан, бағытта 200 метр жүгіру

және газтұтқышты кигізу; ордан секіріп шығу және бөренемен жыраларды еңсеру, оны соңына дейін өту және жерге секіріп түсу; үйіндіні еңсеру; орға секіріп түсу, артқы брустерден салмағы 40 килограмм жәшікті алып, оны алдыңғы брустерге, содан кейін қайтадан артқы брустерге ауыстыру; газтұтқышты алып, оны сөмкеге салу, ордан секіріп шығу; лабиринт өтетін жерлерден жүгіру; газтұтқышты жүгіртіп, оны қапқа салу; еңіс тақтай бойымен қоршауға өтіп, Арқалыққа өтіп, оның бойымен жүгіруге, үзілістерден секіруге және Арқалықтың соңғы бөлігінің аяғынан тұрып жерге секіруге болады; әр қадамға қадам басып, құлаған баспалдақты секіру арқылы жеңіп, жерге секіріп алыңыз, соңғы сатыдан өту; қабырғаны еңсеру; құдыққа секіріп шығу, қатынас барысында траншеяға дейін жүгіру, 2х1 метр қалқан бойынша 15 метрге салмағы 600 грамм Ф-1 гранатасын лақтыру, бірінші гранатаның нысанаға түспеуі кезінде Нысананы зақымдағанға дейін лақтыруды жалғастыру (бірақ үш гранатадан аспайды) (Нысананы зақымдамаған кезде жаттығуды орындау үшін жиналған баллдардың сомасы 20 балға төмендейді); траншеядан секіріп, алдыңғы бақтарды еңсеру; үйдің қасбетінің төменгі терезесіне ол - жоғарғы терезеге, Арқалыққа өтіп, оны аралап, бірінші алаңға секіріп, одан екіншісіне секіріп, жерге секіріп; траншеядан секіріңіз.

29-жаттығу. Десанттық-шабуылдау әскерлерінің жеке құрамы үшін кедергілер жолағында арнайы бақылау жаттығуы.

Автоматпен, дүкен сөмкесімен, екі дүкенмен және газтұтқышпен орындалады. Қашықтық - 400 метр. Бастапқы жағдайы-қолында қарумен сөре сызығында тұрып; жолақтың басталу сызығына дейін 200 метр жолмен жүгіріп өту, жалаушаны жүгіру; сымның астына пластунша бойымен өту және үйіндіні еңсеру; жауынгерлік машина макетінің артқы жағына секіруге, артқы люкке көтерілуге; көздегіш-оператордың люгінен ЕДБ бойынша салмағы 600 грамм Ф-1 гранатасын (тікелей түсу есептеледі), бірінші граната құлап кетпегенде нысананы зақымдағанға дейін лақтыруды жалғастырыңыз (бірақ үш гранатадан аспайды) (Нысананы зақымдамаған жағдайда жаттығуды орындау үшін жинаған баллдардың сомасы 20 баллға төмендейді); механик-жүргізушінің люгі арқылы шығу; ені 2,5 метр шұңқырдан секіру және лабиринт өтетін жерлерден жүгіру; көлбеу тақтаймен қоршауға жүгіру, арқалықтармен жүгіру, үзілістерден секіріп секіру және жерге тұрып секіру; Арқалықтың соңғы сегментінің аяғынан бастап; әр сатыға қадам басып, құлаған баспалдақты секіру арқылы жеңіп, соңғы сатыдан құдыққа секіріп, салмағы 24 килограмм болатын жәшікті алып, траншеяға дейін онымен бірге жүгіруге, жәшікті брустверге қоюға; траншеядан секіруге және алдыңғы бақшаны еңсеруге; үйдің қасбетінің төменгі терезесіне, одан - жоғарғы терезеге көтерілуге, Арқалыққа өтуге, онымен өтуге, бірінші алаңға, одан - екінші алаңға секіруге, жерге секіруге; тербелмелі трап бойынша шұңқырды еңсеруге міндетті.

30-жаттығу. Бөлімше құрамында Бірыңғай кедергілер жолағынан өту (әскери оқу орындары үшін).

Экипаж, есеп, бөлімше құрамында жеке қарумен және газтұтқышпен орындалады. Қашықтық - 400 метр. Бастапқы позиция-траншеяның алдында тұрған қару: траншеядан секіріп, 100 метрге жол бойымен жолақтың басталу сызығына бағыт бойынша жүгіру, жалаушаны айналып өту, салмағы 24 килограмм жәшіктерді алу (жәшіктер саны - әскери қызметшілер санынан бір кем); арқаға секіруге, түбімен жүгіруге және одан секіруге; көлденең арқалықтардың астындағы лабиринтті еңсеруге, дуал арқылы көтерілуге; қираған көпірдің екінші (иілген) бөлігіне тік баспалдақпен көтерілуге, Арқалықтардан секіріп, Арқалықтың соңғы кесіндісінің соңынан жерге секіруге; арқалықтың екінші (иілген) кесіндісін кесіп өтуге; қираған баспалдақтың үш сатысын екі аяғымен баспалдақтар арасында жерге міндетті түрде тигізіп өту, төртіншісінің астынан жүгіріп өту, қабырғаның сынуына шығу, траншеяға секіріп өту және қатынас жолымен құдыққа дейін өту; құдықтан секіріп, қабырға арқылы өту; баспалдақтың төртінші және үшінші сатыларының астынан жүгіріп өту, екінші сатыдан және бірінші сатыдан өту міндетті түрде сатылар арасындағы жерге екі аяғымен тигізу; дуал арқылы көтерілу; шұңқырға секіру, түбімен жүгіру және шұңқырдан секіріп, 20 метрге жүгіріп, қораптарды салып, құсбелгіні айналдырыңыз, кері бағытта жол бойымен 100 метр жүгіру керек.

31-жаттығу. Бөлімше құрамында кедергілер жолағын еңсере отырып жүгіру (әскери оқу орындары үшін).

Экипаж, есеп, бөлімше, взвод құрамында жеке қарумен және газтұтқышпен орындалады. Жаттығуды орындау кезінде қаруды, газтұтқышты және басқа да жабдықтау заттарын бермей өзара көмек көрсетуге рұқсат етіледі. Уақыт соңғы әскери қызметші бойынша анықталады, 1100 және 3100 метр қашықтық. 1000 немесе 3000 метрге жүгіру, кедергілер жолағынан өту: шұңқырдан өту; лабиринт өткелдерінен өту; қоршау арқылы өту; үш сатыға қадам басып, қираған баспалдақтан өту, жерге секіру, төртінші сатымен жүгіру; қабырғадан өту; траншеядан секіру.

32-жаттығу. Таулардағы әрекеттерге арналған әскери бөлімдер мен арнайы бөлімшелердің жеке құрамына бақылау жаттығуы.

Автоматпен (карабинмен), оқжатарға арналған сөмкемен, екі оқжатармен орындалады. Қашықтық - 100 метр. Бастапқы қалпы - жолақ басталатын сызықтың алдында жатып ату үшін дайындау: арқанды өтудің бірінші мұнарасына дейін жүгіру; тік баспалдақпен террасаға көтерілу, салмағы 24 килограмм болатын арқанды сүйенішке тірелгенге дейін таңдау және лақтырмай жерге түсіру; төменгі арқанмен екінші мұнараға дейін өту, арқанға көтерілу және ол бойынша түсу; көлбеу тақтаймен соқпақпен жүгіру, әр кесіндіге қарай басып, сол бойынша жүгіру және соңғы кесіндіден жерге секіру; шектеуші өтпе жол арқылы жүріп өту және соқпақтың екінші учаскесіне көтерілу, әрбір кесіндіге басып, ол бойынша жүгіру; жіп көпірімен металл конструкцияға шығу; көлденең баспалдақпен соңына дейін өту, қолда асылып тұрған көлденең баспалдақтан кері өту бағытта соңғы кермеге дейін секіріп, жерге секіріп, тербелетін бөрене бойымен өтіп, төбенің көлбеу қабырғасымен төменгі карнизге дейін (арқанды пайдалануға рұқсат етіледі) көтерілуге, оған көтерілуге, террасаға көтерілуге және тізеден салмағы 600 грамм Ф-1 гранатасын нысанаға - диаметрі 3 метр шеңберге лақтыруға (тікелей түсу есептеледі), бірінші граната құламаған кезде нысанаға тигізгенге дейін лақтыруды жалғастыру (бірақ үш гранатадан аспайды) (нысанаға зақым келмеген жағдайда жаттығуды орындау үшін жинаған баллдардың сомасы 20 баллға төмендейді), тіректің үш нүктесін пайдалана отырып, үшбұрышты ойықтары бар тік қабырғаға түсу; шығып тұрған тастар бойынша "өзеннің құрғақ арнасын" секіру арқылы еңсеру (үзілген кезде қайтып оралу және жүгіруді жалғастырыңыз), мәре сызығынан өтіңіз.

33-жаттығу. Су үсті кемелерінің жеке құрамына арналған арнайы бақылау жаттығуы.

Қашықтық 120 метр. Қарусыз орындау. Бастапқы позиция-қолындағы лақтыру ұшы бар жолақтың басталу сызығының алдында тұру. Лақтыру ұшын 20 метр белгіге лақтырыңыз. дәліз шегінде. Жүкпен тірекке дейін жүгіру. Бекіту тетігінің соңын алып тастаңыз және арқанды қолмен жылжытып жүкті түсіріңіз, жүкті көтеріп, ұшын таңдап, бекіту тетігіне мықтап бекітіңіз. Ең жақын штормтраппен ату; балясиндерге шабуыл жасап, мылтықпен алыс шкентельге дейін жүгіру және оны жерге түсу (секіруге рұқсат етілмейді). Алқымыа өту. Тербелмелі тақтай бойымен жүгіру (құлаған жағдайда қайталаңыз). Тік баспалдақпен көтерілу, қақпақты ашу, люк арқылы өту және көлбеу баспалдақпен төмен түсіңіз. Салмағы 24 килограмм жүкті алыңыз, онымен бірге бірінші тірекке дейін жүгіріңіз, бірінші, екінші, үшінші және төртінші тіректерді кезекпен айналып өтіп, көлбеу трапқа оралыңыз және жерге жүк салыңыз. Еңіс трапқа көтерілу, люк арқылы өту, қақпақты жабу және баспалдаққа қадам басып, тік трап бойынша түсу. 38 метр жолақ бойымен жүгіріп өтіп, жолақтың басталу сызығын кесіп өтіңіз.

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларын 13-қосымша

Жылдамдатылған қозғалыс бойыншасабақтарының мазмұны

34-жаттығу. 100 метрге жүгіру.

Стадионның жүгіру жолында немесе кез келген жабыны бар тегіс алаңда жоғары сөреден орындалады.

35-жаттығу. 10х10 метрге қайталамалы жүгіру.

Белгіленген сөре сызықтары және бұрылу белгілері бар тегіс алаңда орындалады. Сөре және бұрылу сызығының ені 10 м кесіндіге кіреді. "Бас" командасы бойынша 10 метрге жүгіру, дененің кез келген бөлігімен бұрылыс сызығының артында жерге тигізу, шеңбермен бұрылу, осылайша 10 метрден тағы тоғыз кесінді жүгіру. Бұрылу кезінде тіреу ретінде қандай да бір табиғи немесе жасанды заттарды, жол бетінен шығып тұрған кедір-бұдырларды пайдалануға жол берілмейді.

36-жаттығу. 400 метрге жүгіру.

Стадионның жүгіру жолында немесе кез келген жабыны бар тегіс алаңда жоғары сөреден орындалады.

37-жаттығу. 1000 метрге жүгіру.

38-жаттығу. 3000 метрге жүгіру.

39-жаттығу. 5000 метрге жүгіру.

Кез келген қауіпсіз жерде жалпы немесе бөлек сөреден өткізіледі. Сөре пен мәре бір жерде жабдықталады.

40-жаттығу. Ф-1 гранатасын (600 грамм) қашықтыққа лақтыру.

Ол кез келген тәсілмен жугірумен немесе орнынан орындалады. Лақтыру қашықтығы ұзындығы 4 метр және ені 7 метр лақтыру сызығынан өлшенеді. Граната параллель ақ сызықтармен белгіленген ені 10 метр дәлізге түсуі керек. Дәліздің бағыты қарама-қарсы жағынан ашық жалаулармен белгіленеді. Қатарынан 3 әрекет орындалады, ең жақсы әрекеттің нәтижесі есепке алынады.

41-жаттығу. Ф-1 гранатасын (600 грамм) дәлдікке лақтыру.

Гранатаны лақтыру мынадай радиусты шеңберлер бойынша орындалады: біріншісі – 0,5 метр, екіншісі – 1,5 метр, үшіншісі – 2,5 метр. Шеңберлер ені 5 сантиметр ақ сызықпен белгіленеді. Сызықтың ені шеңбердің өлшеміне кіреді, лақтыру сызығынан шеңбердің ортасына дейінгі қашықтық – 30 метр. Шеңбердің ортасында биіктігі 30 сантиметр ағаш сабына көлемі 15х20 сантиметр ту орнатылады. Лақтыру ұзындығы 4 метр және ені 7 сантиметр, ақ түске боялған және жүгіруге арналған жолдың топырағымен бекітілген планкадан жасалады. Жолдың ені 1,25 метр және ұзындығы 20-30 метр. Ол кез келген жолмен немесе орнынан орындалады. 3 байқап көру және 3 сынаққа лақтырылады. "Өте жақсы" бағасы – 0,5 метрлік шеңберге тигізу, "жақсы" – 1,5 метрлік шеңберге тигізу, "қанағаттанарлық" – 2,5 метрлік шеңберге тигізу.

42-жаттығу. 5 километр қашықтыққа жүгіру.

43-жаттығу. 10 километр қашықтыққа жүгіру.

Кез келген қауіпсіз жерде өткізіледі. Жалпы (бөлек) сөреден. Сөре мен мәре бір жерде жабдықталады.

Әр әскери қызметшінің оқжатары бар автоматпен (карабинмен), оқжатар салынған оқжатарларға арналған оқ қалтамен, газтұмшамен жабдықталады. Қаруды және жабдықты мақсаты бойынша бірден қолдануға кедергі жасайтын әртүрлі қосымша бекітпелер қолдануға тыйым салынады (оның ішінде киім нысанымен қарастырылмаған қосымша белдіктер, басқа құралдар). Уақыт жүгірістің әр қатысушысына анықталады.

Жаттығуды бөлімше (взвод, рота және оларға тең бөлімшелер) құрамында орындаған кезде, бөлімше үшін оң баға үшінші жас ерекшелік тобы бойынша және мәреге 50 метрден артық созылмай келген жағдайда анықталады (төртінші жас ерекшелік тобындағы және одан үлкендер жаттығуды орындауға қатыстырылмайды).

Нәтиже жүгірудің соңғы қатысушысымен анықталады. Мәре алдындағы 50 метрлік шекара дистанцияның екі жағынан жарқын жалаушалармен жабдықталады. Дәліздің ұзындығы мәре сызығынан өлшенеді. Жаттығуды орындау кезінде өзара көмекке рұқсат етіледі. Қару мен жарақты беруге жол берілмейді. Бөлімше уақыты соңғы қатысушы бойынша анықталады.

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларына 14-қосымша

Шаңғы даярлығы бойынша сабақтардың мазмұнына енгізіледі:

44-жаттығу. 5 шақырымға шаңғы сайысы.

45-жаттығу. 10 шақырымға шаңғы сайысы.

Сайыс (спорттық) шаңғымен жалпы немесе жеке сөреден тыс жерлерде өткізіледі. Сөре мен мәре бір жерде жабдықталады.

46-жаттығу. Бөлімше құрамында шаңғымен 5 шақырымға жүру.

47-жаттығу. Бөлімше құрамында шаңғымен 10 шақырымға жүру.

Взвод, рота және оларға тең бөлімшелер құрамында жалпы сөреден жолдан тыс қиылысқан жерде өткізіледі, сөре мен мәре бір жерде жабдықталады, қашықтық белгіленеді және онда бұрылыс белгісі қойылады. Марш алдын-ала дайындалған шаңғы жолағында арнайы армиялық шаңғымен өткізіледі.

Әр әскери қызметшінің автоматпен, екі оқжатар салынған оқжатарларға арналған оқ қалтамен, газтұмшамен жабдықталады. Бөлімше мәреге толық құрамында, қару-жарақ пен жадбықты жоғалтпай және 100 метрден аса созылмай келеді. Әскери қызметшілердің қаруды, газтұмшаны және жабдықтың басқа заттарын бермей өзара көмек көрсетуге рұқсат беріледі. Бөлімше уақыты соңғы қатысушы бойынша анықталады.

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларына 15-қосымша

Әскери-қолданбалы жүзу бойынша сабақтардың мазмұны

48-жаттығу. Спорттық формада 100 метрге жүзу.

Брасс пен фристайлмен жүзу кезінде сөре бастапқы тумбочкадан орындалады. "Орындарғы тұр" командасы бойынша әскери қызметшілер сөрелік тумбаның артқы шетіне тұрады. "Сөреге" командасы бойынша аяқтың табанын ені 15-20 сантиметрге қойып, тумбаның алдыңғы шетін аяқ саусақтарымен ұстап, аяқтарын тізеде бүгеді, денені алға қарай еңкейтіп, қолды артқа бұрыңыз. "БАС" командасы бойынша қолдарды сермеп және аяқтармен тумбадан алға-жоғары итерілу керек, ұшу кезінде дене түзу, қолдар алға созылады.

Брасспен жүзу кезінде сөреден және бұрылудан кейін аяқпен және қолмен бір мезгілде бір жүзу қозғалысы бойынша су астында орындауға рұқсат етіледі. Фристайлмен жүзу кезінде кез келген әдіс қолданылады. Айналдыру дененің кез келген бөлігімен қабырғаға міндетті түрде тию арқылы жасалады.

49-жаттығу. Қару-жарақпен киім-кешекпен жүзу.

Бастапқы тумбочкадағы бастапқы қалпынан (бәтеңкелер белден тыс алындынемесе артқы жағынан сыпырғышпен сыртқа, автомат немесе карабин - арқасынан тыс) басшының командасы бойынша суға секіріріңіз және қашықтықты кез келген жолмен жүзіңіз. Қару немесе киім-кешек заттары жоғалған кезде жаттығу орындалмаған болып есептеледі.

50-жаттығу. Ұзындыққа сүңгу.

Бастапқы бағанадағы бастапқы позициядан суға секіріңіз және бассейннің түбіндегі сызық бойымен немесе 1-1, 5 метр тереңдікте созылған сыммен кез келген тәсілмен су астында жүзу. Сөре әскери қызметшінің жаттығуды орындауға дайындығы бойынша жеке қабылданады. Бассейн қабырғасынан итеріп бастауға рұқсат етіледі. Суға түсу кезінде әскери қызметші су астында болуы тиіс. Дененің кез келген бөлігінің су бетінде пайда болған жағдайдажаттығу тоқтайды және нәтиже анықталады. Жаттығуды орындау кезінде бағыттаушы бауға жабысып, алға жылжуға жол берілмейді.

51-жаттығу. Алты дөңгелекты шұңқырларда есу.

2000 метр қашықтықта өткізіледі. Қашықтық бұрылысы бар екі бөлікке бөлінеді, сөре мен мәре бір жерде жабдықталады. Нормативтер тек ескекшілерге ғана есептеледі.

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларына 16-қосымша

Бақылау сабақтарына арналған кешендік жаттығу

Жаттығулар (өлшем бірлігі)	Дайындау кезеңдері және бақылау нормативтері ("дайын" немесе "шартты дайын" бағалау үшін")
	3 айға дейін	6 айға дейін
10 шақырымғамарш-жүгіру (минут, секунд)	56.00	54.30
Кедергілерден өту және оқ атумен 10 шақырымға марш-жүгіру (минут, секунд)	59.00 (кемінде 3 тигізуді ескере отырып)	57.00 (кемінде 3 тигізуді ескере отырып)
Жекпе-жек күрес	3 бақылау айқастарын өткізу	6 бақылау айқастарын өткізу
Бокс	2-3 жұптық ұрыс өткізу	5 жұптық ұрысқа дейін өткізу
Киім-кешекте қарумен жүзу (жағдай болған кезде)	50 метр	100 метр
Қолда бар құралдардың көмегімен қару-жарақпен киім-кешекте жүзу (жағдайлар болған кезде)	200 метр	300 метр
24 килограмм кіртас көтеру (серпіліс)	20-30 көтерулер	30-40 көтерулер

Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларына 17-қосымша

Келісімшарт бойынша әскери қызметке шақырылатын азаматтарға арналған жаттығулар мен нормативтер

Ескерту. 17-қосымша жаңа редакцияда – ҚР Қорғаныс министрінің 05.07.2023 № 670 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

р/с №	Жаттығу	Баға	Жас топтары / санат
ерлер	әйелдер
30 жасқа дейін	30 жасқа 40 дейін	40 жас және одан жоғары	30 жасқа дейін	30 жасқа 40 дейін	40 жас және одан жоғары
1.	Белтемірде тартылу	Өте жақсы	14 рет	8 рет	7 рет	-	-	-
		жақсы	10 рет	6 рет	4 рет	-	-	-
		қанағаттанарлық	6 рет	4 рет	3 рет	-	-	-
2.	Кешенді күш жаттығуы	Өте жақсы	-	-	-	25 рет	20 рет	15 рет
		жақсы	-	-	-	20 рет	15 рет	10 рет
		қанағаттанарлық	-	-	-	15 рет	10 рет	8 рет
3.	100 метрге жүгіру	Өте жақсы	14,0 секунд	15,5 секунд	-	17,0 секунд	-	-
		жақсы	14,5 секунд	16,0 секунд	-	18,0 секунд	-	-
		қанағаттанарлық	15,5 секунд	17,0 секунд	-	19,0 секунд	-	-
4.	1000 метрге жүгіру	Өте жақсы	-	4 минут 10 секунд	4 минут 40 секунд	4 минут 50 секунд	5 минут 40 секунд	6 минут
		жақсы	-	4 минут 30 секунд	5 минут	5 минут 20 секунд	6 минут	6 минут 30 секунд
		қанағаттанарлық	-	4 минут 50 секунд	5 минут 50 секунд	5 минут 50 секунд	6 минут 20 секунд	7 минут
5.	3000 метрге жүгіру	Өте жақсы	12 минут 30 секунд	-	-	-	-	-
		жақсы	13мин 10 секунд	-	-	-	-	-
		қанағаттанарлық	13 минут 50 секунд	-	-	-	-	-

	Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріндегі дене шынықтыру дайындығы қағидаларына 18-қосымша
	Нысан
	Ведомость ШЛК-мен салыстырып тексерілді ______________________ (штаб бастығының әскери атағы, қолы, тегі және инициалдары, мөр)

___________________ арналған (ай, кезең немесе жыл) 00000 ә/б 1-мар дене шынықтыру дайындығы нәтижелерінің ведомосы

Р/с №

Әскери атағы

Тегі және инициалдары

Жас ерекшелігі тобы

Кеудедегі нөмірі

Жаттығудың атауы

1

2

3

Жаттығу №

Нәтижесі

Б а л л

Жаттығу №

Нәтижесі

Балл

Жаттығу №

Нәтижесі

Б а л л

1.

2.

3.

(Денсаулық жағдайына, демалысына, іссапарға, кезекшілікке байланысты) босатылды 0000 ж. "_"____№____ бұйрық

4.

Кестенің жалғасы

Жалпы балл

Баға

Сандық белгісі жоқ жаттығулар

Дене шынықтыру дайындығын бағалау

Әдістемелік дайындық бойынша бағасы

Дене шынықтыру дайындығы бойынша жалпы бағасы

Рейтинг

4

5

Жаттығу №.

Баға

Жаттығу №.

Баға

(Денсаулық жағдайына, демалысына, іссапарға, кезекшілікке байланысты) босатылды 0000 ж. "_"____№____ бұйрық

Бөлімше командирі _____________________________________________

(әскери атағы, қолы, тегі және аты-жөнінің бас әріптері)

Тізім бойынша ___ адам Санаттар бойынша бағалар:

Тексерілді ___ адам, ___ % Офицерлер _______

"өте жақсы" ___ адам, ___ % Келісімшарт бойынша әскери қызметшілер _

"жақсы" ___ адам, ___ % Мерзімді қызмет әскери қызметшілері _____

"қанағаттанарлық" ___ адам, ___ % Әскери қызметші әйелдер _______

"қанағаттанарлықсыз" ___ адам, ___ % Жалпы баға _______

оң бағалар ___ адам, ___ %

ЕДШ ___ адам, ___ %

Тексеруші _____________________________________

(әскери атағы, қолы, тегі және аты-жөні)

Ескертпе: Тізімде алдымен офицерлер, одан кейінкелісімшарт бойынша әскери қызметшілер,мерзімді қызмет әскери қызметшілері,әскери қызметші әйелдер көрсетіледі. Әскери бөлімнің мөрі тек штаб бастығы қол қойған жерге қойылады.

Нысан

___________________үшін "Оңтүстік" ӨңҚ дене шынықтыру дайындығы бойынша нәтижелерінің (ай, кезең немесе жыл) жиынтық ведомосы

Р/c №	Әскери бөлім	Тізім бойынша	Тексерілгені барлығы	Офицерлер
Тексерілді	өте Жақсы	Жақсы	Қанағаттарлық	Қанағаттанарлықсыз	Баға
1
және т.б.
	Жиыны

Кестенің жалғасы

Келісімшарт бойынша әскери қызметшілер						Мерзімді қызмет әскери қызмеишілері
Тексерілді	Өте жақсы	Жақсы	Қанағаттарлық	Қанағаттанарлықсыз	Баға	Тексерілді	Өте жақсы	Жақсы	Қанағаттарлық	Қанағаттанарлықсыз	Баға

Кестенің жалғасы

Әскери қзыметші әйелдер						ЕДШ	Жалпы баға
Тексерілді	Өте жақсы	Жақсы	Қанағаттарлық	Қанағаттанарлықсыз	Баға

____әскери бөлім тексерілді

"өте жақсы" ____ әскери бөлім

"жақсы" _____ әскери бөлім

"қанағаттанарлық" _____ әскери бөлім

"қанағаттанарлықсыз" _____ әскери бөлім

Жалпы баға ________________

"Оңтүстік" ӨңҚ әскерлері қолбасшысының жауынгерлік даярлық жөніндегі орынбасары __________________________________________ (әскери атағы, қолы, тегі және аты-жөнінің бас әріптері) "Оңтүстік" ӨңҚ әскерлері қолбасшысының басқармасы жауынгерлік даярлық басқармасының дене шынықтыру дайындығы және спорт бастығы __________________________________________