Об утверждении Плана по управлению пастбищами и их использованию по Жуалынскому району на 2018-2019 годы

Решение Жуалынского районного маслихата Жамбылской области от 20 декабря 2017 года № 20-7. Зарегистрировано Департаментом юстиции Жамбылской области 29 декабря 2017 года № 3662

Примечание РЦПИ.
В тексте документа сохранена пунктуация и орфография оригинала.

В соответствии со статьей 6 Закона Республики Казахстан от 23 января 2001 года "О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан" и подпунктом 1) статьи 8 Закона Республики Казахстан от 20 февраля 2017 года "О пастбищах" Жуалынский районный маслихат РЕШИЛ:

1. Утвердить прилагаемый План по управлению пастбищами и их использованию по Жуалынскому району на 2018-2019 годы.

2. Контроль за исполнением данного решения возложить на постоянную комиссию районного маслихата по вопросам административно-территориальных структур, социально-экономическому развитию территорий, бюджета и местных налогов по защите прав граждан.

3. Настоящее решение вступает в силу со дня государственной регистрации в органах юстиции и вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель сессии районного маслихата	К.Бегалиев
Секретарь районного маслихата	Е.Тлеубеков

Утвержден решением Жуалынского районного маслихата от 20 декабря 2017 года за № 20-7

Введение к плану по управлению пастбищами и их использованию по Жуалынскому району на 2018-2019 годы

Жуалынский район основан на сельском хозяйстве, и в последнее время динамично развивается сектор животноводства. Если развитие животноводства занимает особое место в обеспечении страны продовольствием, то основой этому служит эффективное и рациональное использование природных пастбищ.

Эффективное использование природных пастбищ, предотвращение истощения пастбищ и совершенствование мер по улучшению состояния пастбищ-является неотложной задачей для землепользователей и собственников земель.

На основании Приказа Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан от 14 апреля 2015 "Об утверждении предельно допустимой нормы нагрузки на общую площадь пастбищ" за № 3-3 / 332 при содействии акимата Жуалынского района сельскими округами, крестьянскими хозяйствами проведен анализ обеспечения пастбищами всего поголовья скота.

Жуалынский район очень континентальный: зима суровая, часто встречаются метели, весенние паводки, лето жаркое.

Средняя температура января составляет 25-27 градусов по Цельсию, а в июле - 22-24 градуса. Среднегодовой объем атмосферных осадков составляет 300-500 миллиметра.

В настоящее время в районе количество крупного рогатого скота составляет 41 094 голов, мелкого рогатого скота 242 201 голов, лошадей 10 910 голов. В районе действуют 14 ветеринарных пунктов, 14 осеменаторских пунктов, 4 скотомогильников (биотермических ям).

Жуалынский район состоит из 14 сельских округов и 49 населенных пунктов.

На сегодняшний день в сельскохозяйственном производстве занято 2396 крестьянских хозяйств, 3 сельскохозяйственных кооператива, 8 товариществ с ограниченной ответственностью.

В Мойынкумском регионе Биликольского лесоводства Коммунального государственного учреждения по охране лесов и животного мира имеются 67 колодцев. В Жуалынском районе на сегодняшний день 14 косвенных лесопользователей ведут хозяйства используя колодезные воды.

Цель плана: управления пастбищами и их использования

Срок реализации плана: начиная 2018 года до конца 2019 года.

Схема (карта) расположения пастбищ на территории Жуалынского района административно-территориальной единицы в разрезе категорий земель, собственников земельных участков и землепользователей на основании правоустанавливающих документов

Приемлемые схемы пастбищеоборотов

Карта с обозначением внешних и внутренних границ и площадей пастбищ, в том числе сезонных, объектов пастбищной инфраструктуры

Схема доступа пользователей пастбищ к водоисточникам (озерам, рекам, прудам, ямам, оросительным или обводнительным каналам, трубчатым или шахтным колодцам), составленная согласно норме потребления воды

Схема перераспределения пастбищ для размещения поголовья сельскохозяйственных животных физических и (или) юридических лиц, у которых отсутствуют пастбища, и перемещения его на предоставляемые пастбища

Схема размещения поголовья сельскохозяйственных животных на отгонных пастбищах физических и (или) юридических лиц, не обеспеченных пастбищами, расположенными при городе районного значения, поселке, селе, сельском округе

Календарный график сезонных маршрутов выпаса и прогона сельскохозяйственных животных предлагаемых для владельцев скота по Жуалынскому району

№	Сельские округа	Период выпаса скота на отгонные пастбища	Период возвращения скота с отгонных пастбищ	Примечание
1	Аксайский	Апрель 1 половина	Октябрь 2 половина
2	Актобинский	Апрель 1 половина	Октябрь 2 половина
3	с. Б.Момышулы	Апрель 1 половина	Октябрь 2 половина
4	Биликольский	Март 1 половина	Ноябрь 2 половина
5	Боралдайский	Апрель 1 половина	Октябрь 2 половина
6	Жетитобинский	Апрель 1 половина	Октябрь 2 половина
7	Карасазский	Апрель 1 половина	Октябрь 2 половина
8	Кошкаратинский	Апрель 1 половина	Октябрь 2 половина
9	Кокбастауский	Апрель 1 половина	Октябрь 2 половина
10	Куренбельский	Апрель 1 половина	Октябрь 2 половина
11	Кызыларыкский	Апрель 1 половина	Октябрь 2 половина
12	Мынбулакский	Апрель 1 половина	Октябрь 2 половина
13	Нурлыкентский	Апрель 1 половина	Октябрь 2 половина
14	Шакпакский	Апрель 1 половина	Октябрь 2 половина

Сведения о состоянии геоботанического обследования пастбищ в Жуалынском районе

1. Общая информация

Жуалынский район расположен на юге Жамбылской области и граничит на северо-западе с Таласским, на северо-востоке с Жамбылскими районами Жамбылской области, на юго-востоке с Республикой Кыргызстан, на юго-западе и западе с Южно-Казахстанской областью.

По территориальному расположению район состоит из двух участков-основного и в песках Мойынкум. Территория основного землепользования района представляет собой компактный массив, протяженность которого с севера на юг составляет 90 километров, с востока на запад 80 километров. Участок в песках Мойынкум расположен на расстоянии 200 километров от районного центра и представляет собой зимние пастбища для отгонного животноводства.

Общая площадь района в административных границах 421,3 тысячи гектаров, что составляет 2,9 % территории области.

Районный центр находится в с. Б. Момышулы, расположенном в восточной части района на расстоянии 60 километров от областного центра г. Тараз.

Районный центр одновременно является и крупной железнодорожной станцией. Связь между населенными пунктами внутри района осуществляется по дорогам республиканского, областного и местного значения.

Ведущими отраслями в сельском хозяйстве являются картофелеводство и молочное скотоводство. Этому способствуют природно-климатические условия, а также близость крупного промышленного центра - г. Тараз, население которого район обеспечивает картофелем и молоком.

Распределение земель района по категориям земель

№	Категории земель	Всего		В том числе (поливные)
1	Сельскохозяйственные земли В том числе: а) земли негосударственных сельскохозяйственных юридических лиц б) земли государственных сельскохозяйственных юридических лиц в) земли крестьянских хозяйств г) земли предоставленные гражданам для садово-огородничества	218 252 28 999 3014 186 239 -		8 154 1638 76 6440 -
2	Населенные пункты	32 551		1529
3	Земли промышленности, транспортного, охранного и других направлении	2813		1
4	Земли особо охраняемых природных территорий	10 682		4
4	Земли лесных ресурсов	103 905		12
5	Земли водного ресурса	11 120		-
6	Земли запаса	34 449		86
7	Всего
7	Земли используемые другими землепользователями	74		-
	Всего:	413 698		17 940

2. Климат

Территория района расположена в Тянь-Шаньской горной и предгорной природно-хозяйственной зоне поливного и богарного земледелия с развитым животноводством.

По агроклиматическому районированию выделяются следующие районы:

1. Очень засушливый, предгорный район, включающий северную предгорную часть.

2. Горный, умеренно засушливый и умеренно жаркий район, занимающий всю остальную часть Жуалынского района.

В целом климат района засушливый и резкоконтинентальный, что обусловлено его внутриматериковым положением. Однако, горные системы оказывают существенное влияние на формирование климата. В результате на территории района есть участки с сухим и жарким климатом, характерным для юга Казахстана и более прохладным, менее засушливым.

Самая низкая температура воздуха формируется в Жуалынском котловине, которая принадлежит к типу замкнутых. Она со всех сторон окружена горами и лишь на северо-востоке есть узкий проход, откуда распространяется мощное влияние как сибирского антициклона, так и холодных арктических вторжений.

Зима здесь продолжительная и холодная. Отрицательные средне-месячные температуры держатся в течение пяти месяцев.

Распределение осадков по территории района неравномерное. Наиболее слабо атмосферными осадками обеспечена северо-восточная часть, защищенная горами от основных влагоносных масса воздуха. В среднем за год здесь выпадает 324 миллиметра. Наибольшие количество их выпадает в горах западной части района, где среднегодовое количество достигает 636 миллиметра. Максимум осадков приходится на весну. В этот период года выпадает около 40% годовой нормы. Летом, особенно во второй половине, осадков выпадает очень мало. До 20 дней в году осадки сопровождаются грозами. Наиболее часто грозы бывают в мае и июне.

Климатические условия благоприятны для развития многих отраслей сельскохозяйственного производства. В горной местности, где осадков выпадает значительно больше, развито богарное земледелие. Выращивают в основном яровые зерновые, так как озимая пшеница плохо переносит перезимовку. На орошении возделываются картофель, овощи. Возможно развитие садоводства. При развитии овощеводства отрицательно сказываются поздневесенние заморозки.

В северо-восточной части района, где осадков выпадает мало, земледелие возможно при дополнительном орошении. Горные склоны, непригодные для земледелия, являются высокопродуктивными пастбищами летнего и весенне-осеннего сезонов использования для крупного рогатого скота, овец и лошадей.

3. Рельеф

В пределах территории Жуалынского района развит как горный, так и равнинный рельеф. Горные массивы занимают центральную, южную и юго-западную части района. Разделены они узкими межгорными долинами (впадинами). Равнинный рельеф наблюдается в северной предгорной части района.

В южной части района проходит хребет Талаский Алатау. На юго-западе в пределы района входят горы Боролдайтау, являющиеся отрогами Большого Каратау. Склоны высокогорного района используют в качестве пастбищ в весеннее-осенний и летний периоды для всех видов скота. Из-за сложности рельефа земледелие здесь невозможно.

Между горными системами Таласского Алатау на юге, горами Боролдайтау на западе и хр. Каратау на севере расположена полого-наклонная равнина - Жуалынская котловина с отметками 960-1500 метра над уровнем моря. Она представлена шлейфами конусов выноса и террасированными равнинами. В Жуалынской котловине сосредоточены наиболее плодородные земли района.

Горный рельеф местности, интенсивно расчлененный глубоким руслами рек, оврагами, саями значительно затрудняет использование территории в земледелии. Здесь в основном пастбищные угодья. В среднегорных районах затруднено применение сельскохозяйственной техники.

4. Растительность

Растительный покров территории района отличается большим разнообразием, что обусловлено географическим положением в равнинной части, а в горных районах- с законом вертикальной зональности.

Горные луга расположены в горах Боралдайтау и Таласском Алатау. Это летние пастбища для всех видов скота с высокопитательной растительностью. Урожайность 15-25 центнер/гектар зеленой массы.

Низкогорные и предгорные участки представляют собой пастбищные и сенокосные угодья. Сезон использования пастбищ весенне-осенние.

Пастбища в основном представлены такими разновидностями растений как полынно-колючим, полынно–кустарно-злаковым, полынно–овчарничато-камышным, так же полынно–зерново-кустарниковой растительностью и составляют сложную скрещенную экосистему местной флоры.

Растительность пойменной части реки Терс богата в видовом составе благодаря близкому стоянию грунтовых вод. Используется этот район в основном в качестве сенокосных угодий с урожайностью 10-18 центнер/гектар сена. Некоторые участки стравливаются всеми видами скота. Надпойменная терраса реки Терс относится к району интенсивного земледелия. Естественная растительность сохранилась по обочинам полей, дорог.

Таким образом, на территории района имеются сенокосные и пастбищные угодья всех сезонов использования. С целью увеличения продуктивности естественных угодий и предупреждения развития водной эрозии почв необходимо строго регулировать выпас скота путем введения пастбище оборотов, производить подсев трав, использовать пастбище в соответствии с сезоном использования.

Ниже представлена таблица шести степных пастбищных угодий на естественных пастбищах.

Проект таблицы шести степных пастбищных угодий после использования одноразовых пастбищ с учетом календарных графиков использования

Годы	Номера пастбищных угодий
	I	II	III	IV	V	VI
1	Один выгон С 24.04. по 02.06	Один выгон С 03.06. по 12.07	Один выгон С 13.07. по 21.08	Один выгон С 22.08. по 30.09	Один выгон С 01.10. по 10.11.	Отдых пастбища (выгон не производится)
2	Отдых пастбища (выгон не производится)	Один выгон С 24.04. по 02.06	Один выгон С 03.06. по 12.07	Один выгон С 13.07. по 21.08	Один выгон С 22.08. по 30.09	Один выгон С 01.10. по 10.11.
3	Один выгон С 24.04. по 02.06	Отдых пастбища (выгон не производится)	Один выгон С 03.06. по 12.07	Один выгон С 13.07. по 21.08	Один выгон С 22.08. по 30.09	Один выгон С 01.10. по 10.11.
4	Один выгон С 24.04. по 02.06	Один выгон С 03.06. по 12.07	Отдых пастбища (выгон не производится)	Один выгон С 13.07. по 21.08	Один выгон С 22.08. по 30.09	Один выгон С 01.10. по 10.11.
5	Один выгон С 24.04. по 02.06	Один выгон С 03.06. по 12.07	Один выгон С 13.07. по 21.08	Отдых пастбища (выгон не производится)	Один выгон С 22.08. по 30.09	Один выгон С 01.10. по 10.11.
6	Один выгон С 24.04. по 02.06	Один выгон С 03.06. по 12.07	Один выгон С 13.07. по 21.08	Один выгон С 22.08. по 30.09	Отдых пастбища (выгон не производится)	Один выгон С 01.10. по 10.11.

Как видно в схеме пастбищного вращения, раз в 6 лет флора данной территории "отдыхает", а это означает, что деградация пастбищ предотвращается.

5. Почвы

Наиболее распространение на территории района имеют светлокаштановые карбонатные почвы. Распространены они на средних и нижних отделах предгорных равнин, на пониженных участках плато, их склонах. Эти почвы в районе в основном освоены под богарное и орошаемое земледелие.

В северо-восточной части района распространены сероземы обыкновенные. Выделено около десятки разновидностей сероземов обыкновенных. Механический состав их в основном средний и легкий суглинок.

На пониженных элементах рельефа в районе озера Биликоль и в области речных долин распространены лугово-сероземные, сероземно-луговые почвы. Для этих почв характерно повышенное содержание гумуса. Незасоленные и глубокозасоленные разновидности этих почв считаются лучшими землями в районе, на которых возможно выращивание всех сельскохозяйственных культур. Солончаковатые, солонцевато-солончаковые и сильно солончаковатые разновидности этих почв используется как пастбища и сенокосы.

Из-за сложности горного рельефа часть пахотнопригодных земель невозможно использовать в земледелии. Поэтому их рекомендуется использовать в качестве пастбищных угодий.

6. Гидрография и гидрогеология

Гидрографическая сеть района хорошо развита и представлена небольшими, но многочисленными реками, ручьями и родниками. Существенным элементом гидрографии территории района являются оросительные каналы, пруды, водохранилища и "карасу"- выходы подземных и возрастных оросительных вод.

Река Терс является левым притоком, составляющим реки Аса и начинается от родника на стыке гор Каратау и Таласским Алатау на высоте 1200-1500 метров. Средний уклон реки 7,6%. Пойма имеется по всей длине реке Терс, двухсторонняя, луговая, с преобладающей шириной 150-250 метра, а у села Нурлыкент-480 метра. Русло реки извилистое, неразветленное, устойчивое. Преобладающая ширина 10-20 метра, наибольшая -40 метра, глубина 0,5-0,8 метра. На реке Терс ниже село Нурлыкент для целей орошения построено Терс-Ащибулакское водохранилище сезонного регулирования стока, объемом 0,158 киллометр/куб.

Река Аксай берет начало на северных склонах хребта Таласского Алатау, впадает в реку Терс.

Река Коксай берет начало на северном склоне Таласского Алатау из небольшого горного озера, расположенного на высоте 2530 метров и не доходя до реки Терс теряется.

На территории района у подножья Каратау расположено озеро Биликоль. Озеро вытянуто с юга на север и имеет неправильную форму. Площадь зеркала озера около 87 киллометр/квадрат, наибольшая глубина 6-7 метра. Берега пологие у устья реке Аса и с севера при ее выходе поросшие камышом.

Подземные воды этого региона могут быть использованы в основном для обводнения пастбищ.

7. Геоботаника пастбищ

Для определения продуктивности пастбищ использовались данные геоботанических исследований специалистов Республиканского государственного предприятия "Государственный научно-производственный центр земельных ресурсов и землеустройства" на 1980-2012 годы. Средний урожай сухой массы пастбищ составляет 3,3 гектар по размеру корма - при -1,5 центнер / гектар. Суммируя это, мы можем рассчитать вес кормовой единицы в районе: 1,5 * 224 956 гектар = 337434 центнера корма.

Запас пищи для скота используется для выпаса, который продлевается 180-200 дней. Вспомогательные запасы травы и запасы кошения используются в зимний период.

8. Емкость пастбища

Определение пастбищного потенциала было основано на данных о его производительности в период пастбищ. Приблизительно были получены следующие нормы зеленой травы (в среднем одна голова): крупный рогатый скот (крупно рогатый скот) - 4 килограмма, мелкий рогатый скот (мелкий рогатый скот) - 2 килограмма, лошадь - 6 килограмма. Продолжительность пастбищного периода составляет 180-200 дней. Таким образом, можно определить способность пастбища, зная пастбищный продукт, необходимость за один день корма для животных, продолжительность пастбищного периода.

Средняя продуктивность пастбищ, т.е. сухая масса 3,3 центнера с гектара, продолжительность 180 дней, даты начала одного из выпаса скота пастбища, необходима 4 килограмма зеленой пищи на всех этапах требуется 4 * 180 = 720 килограмм или 7,2 центнер.

Сведения о ветеринарно-санитарных объектах Жуалынского района по сельским округам

№ п/п	Наименование округов	Ветеринарные пункты	Купки	Пункты для осеменения	Скотомогильники (Биотермические ямы)
1	Аксайский	1	-	1
2	Актобинский	1	-	1
3	с. Б.Момышулы	1	-	1
4	Биликольский	1	-	1
5	Боралдайский	1	-	1	1
6	Жетитобинский	1	-	1
7	Карасазский	1	-	1
8	Кошкаратинский	1	-	1
9	Кокбастауский	1	-	1	1
10	Куренбельский	1	-	1	1
11	Кызыларыкский	1	-	1
12	Мынбулакский	1	-	1	1
13	Нурлыкентский	1	-	1
14	Шакпакский	1	-	1
	Всего	14	0	14	4

Данные о численности поголовья сельскохозяйственных животных с указанием их владельцев – пастбище пользователей, физических и (или) юридических лиц

П/п	Наименование крестьянских хозяйств и сельских округов	Расчет поголовья скота
		Крупный рогатый скот	Мелкий рогатый скот	Лошади	Птицы
1	По Аксайскому сельскому округу	1657,0	6919,0	458,0	3960
в том числе:
	Калдарбеков Шаяхмет	60	-	15	-
	Кадыров Сат	75	-	-	-
	Олжабаева Базаркүл	86	692	57	-
	в подсобном хозяйстве	1436	6227	386	-
2	По Актобинскому сельскому округу	3167,0	10779,0	645,0	5215
в том числе:
	Каримова Светлана	225	-	-	-
	Ишанкулова Лайла	-	-	95	-
	Токтаев Сейдакпар	75	895	112	-
	Тойшибеков Азимхан	-	685	107	-
	в подсобном хозяйстве	2867	9199	331	-
3	По Боралдайскому сельскому округу	3190,0	18109,0	1292,0	5642
в том числе:
	Айгелдиев Хамит	107	1665	72	-
	Дуйсебекова Алтынай	159	-	43	-
	Жайшыбеков Марат	96	850	106	-
	Жумадилов Мусрепбек	-	920	51	-
	Қонашева Жәмиля	-	1240	82	-
	Курмашев Естай	37	910	39	-
	Мешелов Кенже	224	1620	132	-
	Мырзалиев Нургали	-	640	-	-
	Сұрамысов Аманкелді	-	1700	-	-
	Адилов Бауыржан	-	915	-	-
	в подсобном хозяйстве	2567	7649	767	-
4	По Биликолскому сельскому округу	2031,0	46047,0	2709,0	4300
в том числе:
	Омаров Нартбай	126	2560	116	-
	Айхимбеков Бахытжан	-	1950	87	-
	Паширов Тұрсынбай	-	687	42	-
	Тажиев Амангелды	138	4176	158	-
	Мұстафаев Мұрат	130	1960	88	-
	Қайнарбеков Төрехан	106	891	36	-
	Мышбаев Қадырқұл	180	5257	250	-
	Лұхманова Тажикул	-	950	95	-
	Абсалямова Хазиза	-	2245	136	-
	Оразымбетов Жұмабек	47	947	-	-
	Бейсенбаева Канымкул	-	1560	82	-
	Цой Евгений		-	215	-
	Абдуалиев Полат	-	760	-	-
	в подсобном хозяйстве	1304	22104	1404	-
5	По селе Б.Момышулы	1524,0	6387,0	117,0	11056
в том числе:
	в подсобном хозяйстве	1524	6387	117	11056
6	По Нурлыкентскому сельскому округу	3978,0	6899,0	306,0	4325
в том числе:
	Жұмашев Әбен	-	760	57	-
	Елекбаев Айбек	-	675	89	-
	Төлегенов Мейірбек	218	-	77	-
	в подсобном хозяйстве	3760	5464	83	-
7	По Жетитобинскому сельскому округу	4083,0	19000,0	645,0	5358
в том числе:
	Саурықов Еркебұлан	376	1850	85	-
	Наушабаев Қанат	275	1250	105	-
	Абдрахов Естөре	112	1340	77	-
	Қадірбаев Өтеш	-	980	43	-
	Жақсылықов Рахым	218	-	-	-
	Жақыпбеков Алби	120	1520	65	-
	в подсобном хозяйстве	2982	12060	266	-
8	По Карасазскому сельскому округу	4214,0	9364,0	663,0	5064
в том числе:
	Махатаев Әмірқұл	136	-	-	-
	Орақов Орынбасар	-	645	-	-
	Ертаев Лесбек	-	940	-	-
	Ахметов Абылнұр	72	520	-	-
	Сегізбаев Дархан	-	436	-	-
	Қойбақов Сейтхан	36	1100	62	-
	Темірбекова Жанылкүл	170	1554	84	-
	в подсобном хозяйстве	3800	4169	517	-
9	По Кошкаратинскому сельскому округу	3160,0	18252,0	706,0	4342
в том числе:
	Маханбетов Болат	-	1560	83	-
	Абдикеров Сағындык	-	1325	48	-
	Тажибаев Досан	-	1146	53	-
	Дазиев Е	97	1215	-	-
	Төлеушов Ерболат	130	1400	96	-
	Қадыров Ерғали	146	-	-	-
	Дазиев Муцелик	95	1355	-	-
	Толипбеков Досымбек	110	-	-	-
	Бердалиева Роза	-	-	156	-
	Тасболатов Мади	150	-	116	-
	Әбдіқадыров Баймен	-	1450	98	-
	в подсобном хозяйстве	2432	8801	56	-
10	По Кокбастаускому сельскому округу	3004,0	12764,0	722,0	4694
в том числе:
	Нұрпейсов Сағынбек	-	850	-	-
	Раздыков Кенжехан	-	1055	-	-
	Айнабекова Беріккүл	210	1150	-	-
	Абдреева Б	-	1500	86	-
	Турашева Мария	-	1260	43	-
	в подсобном хозяйстве	2794	6949	593	-
11	По Куренбелскому сельскому округу	3081,0	16565,0	665,0	4879
в том числе:
	Нысанов Алик	70	550	-	-
	Төре Руслан	-	750	-	-
	Арынов Марат	-	686	-	-
	в подсобном хозяйстве	3011	14579	665	-
12	По Кызыларыкскому сельскому округу	3068,0	5753,0	810,0	4946
в том числе:
	Үсенбаев Дәулет	-	856	245	-
	Ахметов Асқар	97	628	156	-
	Елекбаев Айбек	-	1230	125	-
	Исаков Нұрмаханбет	84	1872	127	-
	Халыкова Қалдыкүл	-	-	142	-
	в подсобном хозяйстве	2887	1167	15	-
13	По Шакпакскому сельскому округу	3283,0	9799,0	786,0	4369
в том числе:
	Коломацкий Виктор	115	-	62	-
	Копбай Феруза	130	-	37	-
	Нұралы Орынбасар	165	-	-	-
	Федотова Оксана	356	-	-	-
	Сәбеев Сайып	215	-	42	-
	в подсобном хозяйстве	2302	9799	645	-
14	По Мынбулакскому сельскому округу	1654,0	7543,0	386,0	4596
в том числе:
	Ашықбеков Шырынбек	-	-	105	-
	Қаңтарбаева Анар	-	-	120	-
	Төреқұлов Нұрлыхан	-	900	-	-
	в подсобном хозяйстве	1654	6643	161	-
	Итого:	41094,0	242201,0	10910,0	72 746

Данные о количестве гуртов, отар, табунов, сформированных по видам и половозрастным группам сельскохозяйственных животных

Р/с	Округов района	количество стадо, отаров, табунов
		Крупно рогатый скот (табун)	Молодняк крупно рогатого скота	Мелький рогатый скот (отар)	Лошади (гурт)
1	Аксайский	4	-	2	2
2	Актобинский	6	-	3	6
3	Боралдайский	12	-	20	10
4	Биликольский	14	-	48	26
5	с. Б.Момышулы	-	-	-	-
6	Нурлыкентский	4	-	3	6
7	Жетитобинский	22	-	14	7
8	Карасазский	8	-	10	3
9	Кошкаратинский	15	-	19	13
10	Кокбастауский	4	-	12	3
11	Куренбельский	2	-	4	-
12	Кызыларыкский	4	-	9	16
13	Шакпакский	19	-	-	3
14	Мынбулакский	-	-	2	4
	Итого:	114	-	146	99

План мероприятий по замене пастбищ предоставляемые для размещения и перераспределения поголовья сельскохозяйственных животных

№ Р/С	Наименование населенного пункта	Земли населенного пункта	В т.ч. для потребления населения (пастбища и сенокосы )	численность поголовья скота у населения и крестьянских хозяйств	Потребность пастбищ на одно поголовья	Потребность по нормативу площади пастбищ (гектар)	Требуемые дополнительные пастбища (гектар).	Дополнительно предоставлямые пастбища
								В том чис­ле:
								Из государственного земельного фонда (гектар)	Из земель населенных пунктах (гектар)	Из земель лесного фонда (гектар)	Из пастбищных земель крестянских хозяйств
1	Аксайский сельский округ по крестьянскому хозяйству	675 гектар	Пастбищ 360 гектар	Крупно рогатый скот-1657	4,0	6 628	14 361	4 175	360	5 625	2 015
				Мелький рогатый скот-6919	0,8	5 535
				Лошади - 458	4,8	2 198
	Всего:			9 034		14 361
2	Актюбин­ский сельский округ по крестьянскому хозяйству	2087 гектар	Пастбищ 1305 гектар	Крупно рогатый скот-3167	4,0	12 668	24 387	277	1 305	-	3 269
				Мелький рогатый скот-10779	0,8	8 623
				Лошади -645	4,8	3 096
	Всего:			14 591		24 387
3	Жетитобинский сельский округ по крестьянскому хозяйству	3070 гектар	Пастбищ 2085 гектар	Крупно рогатый скот-4083	4,0	16 332	34 628	1 305	2 085	8 056	3 345
				Мелький рогатый скот-19000	0,8	15 200
				Лошади -645	4,8	3 096
	Всего:			23 728		34 628
4	Биликолский сельский округ по крестьянскому хозяйству	3028 гектар	Пастбищ 2494 гектар	Крупно рогатый скот-2031	4,0	8 124	57 965	1 307	2 494	12 144	48 237
				Мелький рогатый скот-46047	0,8	36 838
				Лошади -2709	4,8	13 003
	Всего:			50 787		57 965
5	Боралдай­ский сельский округ по крестьянскому хозяйству	3608 гектар	Пастбищ 2965 гектар	Крупно рогатый скот-3190	4,5	14 355	37 630	3 497	2 965	4 820	7 534
				Мелький рогатый скот-18109	0,9	16 298
				Лошади -1292	5,4	6 977
	Всего:			22 591		37 630
6	Куренбелский сельский округ по крестьянскому хозяйству	4124 гектар	Пастбищ 3622 гектар	Крупно рогатый скот-3081	4,5	13 864	32 345	505	3 622	7 358	6 318
				Мелький рогатый скот-16565	0,9	14 908
				Лошади -665	5,4	3 591
	Всего:			20 311		32 345
7	Кокбастауский сельский округ по крестьянскому хозяйству	2096 гектар	Пастбищ 1047 гектар	Крупно рогатый скот-3004	4,0	12 006	25 683	196	1 047	6 207	15 034
				Мелький рогатый скот-12764	0,8	10 211
				Лошади -722	4,8	3 466
	Всего:			16 490		25 683
8	Карасазский сельский округ по крестьянскому хозяйству	2234 гектар	Пастбищ 1703 гектар	Крупно рогатый скот-4214	4,0	16 856	27 529	5	1 703	5 018	6 653
				Мелький рогатый скот-9364	0,8	7 491
				Лошади -663	4,8	3 182
	Всего:			14 241		27 529
9	Кошкаратинский сельский округ по крестьянскому хозяйству	2394 гектар	Пастбищ 1976 гектар	Крупно рогатый скот-3160	4,5	14 220	34 459	1 676	1 976	920	6 472
				Мелький рогатый скот-18252	0,9	16 427
				Лошади -706	5,4	3 812
	Всего:			22 118		34 459
10	Кызыларыкский сельский округ по крестьянскому хозяйству	2841 гектар	Пастбищ 2216 гектар	Крупно рогатый скот-3068	4,0	12 272	17 862	2 228	2 216	-	3 459
				Мелький рогатый скот-5753	0,8	2 202
				Лошади -810	4,8	3 388
	Всего:			9 631		17 862
11	Мынбулакский сельский округ по крестьянскому хозяйству	1508 гектар	Пастбищ 671 гектар	Крупно рогатый скот-1654	4,0	6 616	14 503	2 623	671	40	3 616
				Мелький рогатый скот-7543	0,8	6 034
				Лошади -386	4,8	1 853
	Всего:			9 583		14 503
12	Нурлыкентский сельский округ по крестьянскому хозяйству	1901 гектар	Пастбищ 1411 гектар	Крупно рогатый скот-3978	4,5	17 901	25 762	431	1 411	-	1 176
				Мелький рогатый скот-6899	0,9	6 209
				Лошади -306	5,4	1 652
	Всего:			11 183		25 762
13	Шакпакский сельский округ по крестьянскому хозяйству	2170 гектар	Пастбищ 1598 гектар	Крупно рогатый скот-3283	4,0	13 132	24 744	188	1 598	9 192	1 804
				Мелький рогатый скот-9799	0,8	7 839
				Лошади -786	4,8	3 773
	Всего:			13868		24 744
14	село Б.Момы­шулы по крестьянскому хозяйству	815 гектар	Пастбищ 108 гектар	Крупно рогатый скот-1524	4,5	6 858	13 130	-	-	-	4 138
				Мелький рогатый скот-6387	0,9	5 748
				Лошади -117	5,4	632
	Всего:			8 028		13 238
	Итого по району:	32 551	23 561	Крупно рогатый скот -41 094 Мелький рогатый скот- -242 201 Лошади -10 910		385 096	385 096	18 225	23 561	59 380	112 941

Особенности выпаса сельскохозяйственных животных на культурных и аридных пастбищах.

Календарный график использования пастбищных угодий, прогона и выпаса сельскохозяйственных животных с установлением сезонных маршрутов.

В том числе продолжительность пастбищного периода;

- Горная, древесная степь-170-180 день,

- Песчанно-пустынные – 180-200 день,

Продолжительность выпаса крупного рогатого молочного скота является наименьшей, крупного рогатого мясного скота, овец, лошадей и верблюдов зависит от глубины снежного покрова, плотности снега и других факторов.

Сведения о сервитутах для прогона скота.

По Жуалынскому району земли предназначенные для прогона и переселения сельскохозяйственных животных состовляет 1870 гектаров.

Жуалы ауданы бойынша 2018-2019 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі Жоспарын бекіту туралы

Жамбыл облысы Жуалы аудандық мәслихатының 2017 жылғы 20 желтоқсандағы № 20-7 шешімі. Жамбыл облысы Әділет департаментінде 2017 жылғы 29 желтоқсанда № 3662 болып тіркелді

РҚАО-ның ескертпесі.
Құжаттың мәтінінде түпнұсқаның пунктуациясы мен орфографиясы сақталған.

"Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін–өзі басқару туралы" Қазақстан Республикасы 2001 жылғы 23 қаңтардағы Заңының 6 бабына және "Жайылымдар туралы" Қазақстан Республикасының 2017 жылғы 20 ақпандағы Заңының 8 бабының 1) тармақшасына сәйкес, Жуалы аудандық мәслихаты ШЕШІМ ҚАБЫЛДАДЫ:

1. Қоса беріліп отырған Жуалы ауданы бойынша 2018-2019 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі Жоспары бекітілсін.

2. Осы шешімнің орындалуын бақылау аудандық мәслихаттың әкімшілік аумақтық құрылым, аумақты әлеуметтік-экономикалық дамыту, бюджет және жергілікті салықтар мәселелері, адамдардың құқығын қорғау жөніндегі тұрақты комиссиясына жүктелсін.

3. Осы шешім әділет органдарында мемлекеттік тіркелген күннен бастап күшіне енеді және оның алғаш ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Аудандық мәслихат сессиясының төрағасы хатшысы	К. Бегалиев
Аудандық мәслихат хатшысы	Е. Тлеубеков

Жуалы аудандық мәслихатының 2017 жылғы 20 желтоқсандағы № 20-7 шешімімен бекітілген

Жуалы ауданы бойынша 2018-2019 жылдарға арналған жайылымдарды басқару және оларды пайдалану жөніндегі Жоспарының кіріспесі

Жуалы ауданы ауылшаруашылығында негізделген, соңғы уақытта мал шаруашылығы қарқынды дамып келе жатқан аймақ. Еліміздің азық-түлікпен толық қамтамасыз ету міндетін орындауда мал шаруашылығын дамыту айрықша орын алатын болса, оның негізі-табиғи жайылымдардың тиімді және ұтымды пайдалану болып табылады.

Жер пайдаланушылар мен меншік иелері үшін табиғи жайылымдарды тиімді пайдалану, жайылымның тозуын болдырмау, жақсарту шараларын жүзеге асыру кезек күттірмейтін міндет.

Осыған орай Жуалы ауданы әкімдігі тарапынан Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министірлігінің 2015 жылдың 14 сәуірдегі № 3-3/332 "Жайылымның жалпы алаңы жүктемесінің, шекті рұқсат етілетін нормасын бекіту туралы" бұйрығы негізінде ауылдық округтер, шаруа қожалықтары жалпы аудан аумағындағы төрт түлік мал басының жайылымдық жерлермен қамтылу жағдайын талдау жүргізіледі.

Жуалы ауданының ауа райы өте континенталды: қысы қатаң, қарлы борандар көп байқалады, көктемде селдер жүреді, жазы-ыстық.

Қаңтар айының орташа температурасы – 25 – 27 градус, шілде айы 22 – 24 градус. Жылдық атмосфералық жауын-шашынның көлемі орташа 300-500 миллиметрді құрайды.

Қазіргі таңда аудан бойынша мүйізді ірі қара мал 41094 бас, уақ мал 242201 бас, жылқы 10910 басты құрайды және аталған малдарға арналған барлығы 14 мал дәрігерлік пункттері, 14 қашырым пунктері, 4 мал көмінділері (биотермиялық шұңқыр) бар.

Жуалы ауданы 14 ауылдық округке бөлінген 49 елді мекеннен тұрады.

Бүгінгі күнге ауылшаруашылығы өндірісін жүргізіп жатқан 2396 шаруа қожалықтары, 3 ауылшаруашылығы кооперативі,8 жауапкершілігі шектеулі серіктестігі және 3 әртүрлі тұлғалар құрайды.

Жуалы ормандарды және жануарлар дүниесін қорғау жөніндегі КММ-нің Билікөл орманшылығының Мойынқұм өңірінің мал жайылымдық жерінде барлығы 67 құдық жүйесі орнатылған. Бүгінгі күнге Жуалы өңірінде 14 жанама орман пайдаланушылар құдық суларын пайдаланып шаруашылықтарын жүргізуде.

Жоспардың мақсаты: жайылымдарды басқару және оларды пайдалану.

Жоспардың іске асырылу мерзімі: 2018 жылдың басынан 2019 жылдың аяғына дейін.

Құқық белгілейтін құжаттар негізінде жер санаттары, жер учаскелерінің меншік иелері және жер пайдаланушылар бөлінісінде әкімшілік- аумақтық бірлік аумағында жайылымдардың орналасу схемасы (картасы)

Жайылым айналымдарының қолайлы схемасы

Жайылымдардың, оның ішінде маусымдық жайылымдардың сыртқы және ішкі шекаралары мен алаңдары, жайылымдық инфрақұрылым объектілері белгіленген картасы

Жайылым пайдаланушылардың су тұтыну нормасына сәйкес жасалған су көздерiне (көлдерге, өзендерге, тоғандарға, апандарға, суару немесе суландыру каналдарына, құбырлы немесе шахталы құдықтарға) қол жеткізу схемасы

Жайылымы жоқ жеке және (немесе) заңды тұлғалардың ауыл шаруашылығы жануарларының мал басын орналастыру үшін жайылымдарды қайта бөлу және оны берілетін жайылымдарға ауыстыру схемасы

Аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл, ауылдық округ маңында орналасқан жайылымдармен қамтамасыз етілмеген жеке және (немесе) заңды тұлғалардың ауыл шаруашылығы жануарларының мал басын шалғайдағы жайылымдарға орналастыру схемасы

Ауылшаруашылығы жануарларын жаюдың және айдаудың маусымдық маршруттарын белгілейтін жайылымдарды пайдалану жөніндегі күнтізбелік графигі

Р/с	Ауылдық округ	Шалғай жайылымға малдардың айдап шығарылу мерзімі	Шалғай жайылымдардан малдардың қайтарылу мерзімі	Ескерту
1	Ақсай	Сәуір айының 1 жартысы	Қазанайының 2 он күндігінде
2	Ақтөбе	Сәуір айының 1 жартысы	Қазан айының 2 он күндігінде
3	Б.Момышұлы	Сәуір айының 1 жартысы	Қазан айының 2 он күндігінде
4	Билікөл	Наурыз айының 1 жартысы	Қараша айының 2 он күндігінде
5	Боралдай	Сәуір айының 1 жартысы	Қазан айының 2 он күндігінде
6	Жетітөбе	Сәуір айының 1 жартысы	Қазан айының 2 он күндігінде
7	Қарасаз	Сәуір айының 1 жартысы	Қазан айының 2 он күндігінде
8	Қошқарата	Сәуір айының 1 жартысы	Қазан айының 2 он күндігінде
9	Көкбастау	Сәуір айының 1 жартысы	Қазан айының 2 он күндігінде
10	Күреңбел	Сәуір айының 1 жартысы	Қазан айының 2 он күндігінде
11	Қызыларық	Сәуір айының 1 жартысы	Қазан айының 2 он күндігінде
12	Мыңбұлақ	Сәуір айының 1 жартысы	Қазан айының 2 он күндігінде
13	Нұрлыкент	Сәуір айының 1 жартысы	Қазан айының 2 он күндігінде
14	Шақпақ	Сәуір айының 1 жартысы	Қазан айының 2 он күндігінде

Жуалы ауданындағы жайылымдардың геоботаникалық жағдайы туралы мәлімет

1. Жалпы мәлімет.

Жуалы ауданы Жамбыл облысының оңтүстігінде орналасқан және солтүстік-батысында Талас, солтүстік-шығысында Жамбыл аудандарымен, оңтүстік-шығысында Қырғызстан Республикасымен, оңтүстік-батысы және батысында Оңтүстің Қазақстан облысымен шектеседі.

Аудан территориалдық орналасуы бойынша екі учаскеден тұрады – негізгі және Мойынқұм құмдары. Аудан аумағының негізгі жер пайдаланушылары компактілі массив болып, ұзындығы солтүстіктен оңтүстікке 90 шақырым болса, шығыстан батысқа дейін 80 шақырымды құрайды. Мойынқұм құмдарында орналасқан учаске аудан орталығынан 200 шақырым және ол жерлер мал шаруашылығының қысқы жайлауы болып табылады.

Ауданның жалпы көлемі әкімшілік шектері бойынша 421,3 мың гектар, бұл облыс аумағының 2,9 %.

Аудан орталығы Б.Момышұлы ауылында және ауданның шығыс бөлігінде облыс орталығы Тараз қаласынан 60 шақырым жерде орналасқан.

Аудан орталығы сонымен қатар үлкен теміржол стансасы болып табылады. Аудандағы елді мекендермен ішкі байланыс республикалық, облыстық және жергілікті мәндегі жолдармен жүзеге асырылады.

Аудандағы ауылшаруашылығының негізгі саласы картоп және сүтті мал шаруашылығы. Бұл саланың дамуына табиғи-климаттық жағдайлар, сонымен қатар үлкен өндіріс орталығы Тараз қаласының жақындығы, аудан осы қаланың тұрғындарын картоп және сүтпен қамтамасыз етуде.

Ауданның барлық жерінің жер санаттары бойынша бөліну есебі

Р/с	Жер санаттарының атауы	Барлығы		Оның ішінде суармалы
1	Ауылшаруашылығына пайдаланылатын жерлер Оның ішінде: а) мемлекеттік емес ауылшаруашылық заңды тұлғалардың жерлері б) мемлекеттік ауылшаруашылық заңды тұлғалардың жерлері в) шаруа қожалығының жерлері г) азаматтарға бау-бақша және саяжай құрылысын жүргізу үшін берілген жерлер	218 252 28 999 3014 186 239 -		8 154 1638 76 6440 -
2	Елді мекен жерлері	32 551		1529
3	Өнеркәсіп, көлік, қорғаныс, байланыс және басқа бағыттағы жерлер	2813		1
4	Ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың жерлері	10 682		4
4	Орман қорының жері	103 905		12
5	Су қорының жері	11 120		-
6	Босалқы	34 449		86
7	Барлығы
7	Басқа аудандардың жер пайдаланушылары пайдаланатын жерлері	74		-
	Барлығы:	413 698		17 940

2. Климат

Аудан аумағы Тянь-Шаньның таулы және тау маңындағы табиғи-шаруашылық бөлігінде суармалы және богарлық жерлерде орналасып, мал шаруашылығы дамыған болып табылады.

Аудан агроклиматтық түрі бойынша мынадай түрлерге бөлінеді:

1. Өте құрғақ тау маңының аумағы, солтүстік тау маңының бөлігі.

2. Жуалы ауданының қалған барлық аумағын алатын бөлігі, бірыңғай құрғақтаулы және бірыңғай ыстық аумақ.

Жалпы ауданның климаты құрғақ және қаттыконтитенттік. Бұл оның ішкі материктік орналасуында болып отыр. Алайда тау жүйелері климатты қалыптастыруға да өз әсерін тигізіп отырады. Нәтижесінде Қазақстанның оңтүстік аумағына тән, аудан аумағында құрғақ және ыстық климат бар болса, салқын және аздап құрғақ учаскелер де бар. Жуалы қазаншұңқырында өте төмен ауа қалыптасып отырады. Бұл негізінен барлық жағынан тау қоршауында болғандықтан орын алады, тек солтүстік-шығысындағы тар өткелден сібір антициклоны мен арктикалық суық кіріп отырады. Қыс бұлжақта ұзақ және суық. Теріс орташа-айлық температура бес ай бойы сақталады.

Аудан аумағы бойынша ылғалдың түсуі біркелкі емес. Атмосфералық ылғалдың өте аз түсуі солтүстік-шығыс бөлігінде байқалады. Жылына бұл жерде орташа 324 миллиметр түседі.

Негізінен ауданның батыс бөлігіндегі таулы аймақтарда ылғал көп түседі, орташа түсім 636 миллиметрге жетеді. Көктем кезінде ылғал өте көп болады. Бұл кезде жылдық мөлшердің 40 % түседі. Жазда, әсіресе екінші жартысында, ылғал өте аз болады. Ылғал түскен кезде жылына 20 күн найзағай болады. Күннің күркүреуі мамыр, маусым айларында жиі болады.

Ауылшаруашылығы өндірісінің түрлі саласын дамытуға климаттық жағдайлар қолайлы әсер етеді. Таулы аймақтарда, ылғалдың көп түсуіне байланысты, тәлімі жер пайдалану дамыған. Негізінен жаздық дәнді дақылдар өсіріледі, өйткені күздік бидай қыстың суығын нашар өткізеді.

Суармалы жерлерде картоп және көкөніс өсіреді. Баубақша дамытуға болады. Көкөніс өсіру кезінде көктемнің үсіктері қиындық туғызады.

Ауданның солтүстік-шығыс бөлігінде, ылғалдың аз түсуіне сәйкес, егін шаруашылығы қосымша суару арқылы жүргізіледі. Тау баурайлары, жазғы және көктем-күзгі уақыттарда жайылым ретінде пайдаланып, ірі-қара мал, қой және жылқы өсіріледі.

3. Жер бедері. (Рельеф)

Жуалы ауданының аумағында таулы, сол сияқты тегіс бедерлер дамыған. Тау сілемдері орталық, оңтүстік және оңтүстік-батыс ауданның бөліктерінде дамыған. Олар тар тау аңғарларымен бөлінген тегіс бедерлер ауданның солтүстік бөлігінде байқалады.

Ауданның оңтүстік бөлігінде Талас Алатауының жотасы өтеді. Ал оңтүстік-батысында ауданның аумағына Боралдай тауы кіреді, ол үлкен Қаратау тау сілемдеріне жатады. Биік тау беткейлерінің ауданы көктемгі-күзгі жайылым ретінде пайдаланылады және жаз кездері малдың барлық түрлеріне жарайды. Жер бедерінің күрделігіне сәйкес егіншілік жүргізу мүмкін емес.

Оңтүстіктегі Талас Алатауы тау жүйесі, батыстағы Боралдай тауы және Қаратау жоталары орналасқан аралықта 960-1500 метр теңіз деңгейінен жоғарыда еңістеу-жайпақ жазық Жуалы қазаншұңқырында аудандағы ең құнарлы жерлер шоғырланған.

Таулы жерлердің бедерін, өзендердің арналары, сайлар бөлшектеп тастағандықтан ол жерлерді егіншілікке пайдалану қиыншылықтар туғызады. Бұл негізінен жайылымдық жерлер. Ауданның тау аралық жерлерінде ауыл шаруашылық техникаларын пайдалану қиындық туғызады.

4. Өсімдіктер.

Аудан аумағында өсімдіктің көптігімен ерекшеленеді, өйткені жазық бөліктегі географиялық жағдайлар әсер етсе, ал таулы аймақта- тік аймақты заңдылықтардың әсері болады.

Боралдай және Талас Алатауының тауларында тау шабындықтары орналасқан. Бұл жаздық жайылымда барлық малға арналған жоғары сіңілуі өсімдіктер бар. Өнімділігі 15-25 центнер гектар көк майса.

Төменгі және тау маңындағы учаскелер негінен жайылымдық шөп орылатын жерлер. Жайылымның қайырылу мерзімі –көктем-күз.

Жайылым жерлер көбінесе селеулі – бетегелі-жусанды, бетегелі-жусанды, дәнді – жусанды – бозды - бетегелі, бидайықты – айрауықты - дәнді, қияқ - дәнді және қияқ – дәнді - құрақты күрделі байланыстырылған қоғамдастықтарымен ұсынылған.

Теріс өзенінің жайылма бөлігінде өсімдіктердің түрлері жер суының жағасында болғандықтан кездеседі. Негізінен бұл аймақ шөп орылатын жерлер ретінде пайдаланылады. Өнімділігі 10-18 центнер гектар шөп кейбір учаскелер малдың барлық түрлерімен құртылады. Теріс өзенінің жоғары жайылма террассасы интенсивті егіншаруашылығына жатады. Табиғи өсімдіктер егістік көп жолдардың жағалауында сақталып қалған.

Сонымен, аудан аумағында шабындық және жайылымдық жерлерде барлық мезгілге пайдалануға болады.Табиғи жерлердің өнімділігін көбейту мақсатында және топырақтың су эрозиясының дамуын тежеу үшін мал жаюды қатаң реттеп, жайылым айналмасын енгізіп, шөп егіп, жайылымды мезгілімен пайдаланған жөн.

Төменде табиғи жайылымдарда алты өрістік жайылым айналымының сызбасы көрсетілген.

Жайылымдарды қолданудың күнтізбелік графигін есепке ала отырып бір рет жайлығаннан кейінгі алты өрістік жайылымайналымының сызбасының үлгісі

Жылдар	Жайылым өрістіктердің нөмірі
	I	II	III	IV	V	VI
1	Бір рет жайылған 24.04. мен 02.06 аралығы	Бір рет жайылған 03.06. мен 12.07 аралығы	Бір рет жайылған 13.07. мен 21.08 аралығы	Бір рет жайылған 22.08. мен 30.09 аралығы	Бір рет жайылған 01.10. мен10.11. аралығы	Дала демалысы (жайылым жүрмейді)
2	Дала демалысы (жайылым жүрмейді)	Бір рет жайылған 24.04. мен 02.06 аралығы	Бір рет жайылған 03.06. мен 12.07 аралығы	Бір рет жайылған 13.07. мен 21.08 аралығы	Бір рет жайылған 22.08. мен 30.09 аралығы	Бір рет жайылған 01.10. мен 10.11. аралығы
3	Бір рет жайылған 24.04. мен 02.06 аралығы	Дала демалысы (жайылым жүрмейді)	Бір рет жайылған 03.06. мен 12.07 аралығы	Бір рет жайылған 13.07. мен 21.08 аралығы	Бір рет жайылған 22.08. мен 30.09 аралығы	Бір рет жайылған 01.10. мен 10.11. аралығы
4	Бір рет жайылған 24.04. мен 02.06 аралығы	Бір рет жайылған 03.06. мен 12.07 аралығы	Дала демалысы (жайылым жүрмейді)	Бір рет жайылған 13.07. мен 21.08 аралығы	Бір рет жайылған 22.08. мен 30.09 аралығы	Бір рет жайылған 01.10. мен 10.11. аралығы
5	Бір рет жайылған 24.04. мен 02.06 аралығы	Бір рет жайылған 03.06. мен 12.07 аралығы	Бір рет жайылған 13.07. мен 21.08 аралығы	Дала демалысы (жайылым жүрмейді)	Бір рет жайылған 22.08. мен 30.09 аралығы	Бір рет жайылған 01.10. мен 10.11. аралығы
6	Бір рет жайылған 24.04. мен 02.06 аралығы	Бір рет жайылған 03.06. мен 12.07 аралығы	Бір рет жайылған 13.07. мен 21.08 аралығы	Бір рет жайылған 22.08. мен 30.09 аралығы	Дала демалысы (жайылым жүрмейді)	Бір рет жайылған 01.10. мен 10.11. аралығы

Көріп отырғандай, жайылым айналымы сызбасында, 6 жылда бір рет шөп жайылымдарына "демалыс" беріледі, яғни жайылым деградациясының алдын алады.

5. Топырақ

Аудан аумағында көп таралған топырақтың ақшыл сары карбонатты түрлері кездеседі. Олар негізінен орта және төменгі тау аумағындағы жазықтарда сондай-ақ төменгі үстірттерде, ылдиларда таралған. Бұл топырақтар негізінен ауданда тәлімді және суармалы егін шаруашылығы үшін игеріледі.

Ауданның солтүстік-шығысы бөлігінде жәй сұр жерлер таралған. Бұл сұр жерлердің 10-ға жуық түрі бөлінген. Олардың негізінен механикалық құрамы орташа және жеңіл суглинонтар.

Билікөл көлінің ауданында және өзендердің алқаптарында шалғынды-сұр жерлер, сұр-шалғынды және шалғынды топырақтар таралған. Бұл топырақтардың құрамында қарашірік өте көп. Тұздалмаған және терең тұздалған бұл топырақтар түрлері аудандағы ең жақсы жерлер болып саналады, ол жерлерге ауылшаруашылығы дақылдарының барлық түрлерін өсіруге болады. Сортаң және қатты сортаң жерлердің жайылым және шөп орып алу үшін пайдаланылады.

Тау бедерлерінің қиыншылықтарына сәйкес айдалатын жерлерді егіншаруашылық пайдалану мүмкін емес. Сондықтан ол жерлерді жайылымдыққа ұсынылады.

6. Гидрография және суландыру.

Аудан гидрографиясының жүйесі жақсы дамыған және де кішігірім, бірақ көптеген өзендер, бұлақтар, бастаулармен ұсынылған. Аудан аумағындағы гидрография элементтері суландыратын каналдар, тоғандар, су қоймалары және "Қарасу" - жерасты суының шығуы мен суландыратын сулар болып табылады.

Теріс өзені, Аса өзенінің сол саласы болып табылады және ол 200-1500 метр биіктіктегі Талас Алатауының қиылысқан жеріндегі бастаудан басталады. Өзеннің орташа еңістігі 7,6%. Теріс өзенінің барлық ұзындығы бойынша жайылма жерлер екі жақты, шөпті, 150-250 метр, ол Нұрлыкент ауылының тұсында - 480 метр. Өзеннің арнасы бұралаңды, салаланбаған, орнықты. Басым бөлігінің ені 10-20 метр, ең үлкені 40 метр, тереңдігі 0,5-0,8 метр. Нұрлыкент ауылының төменгі жағында Теріс өзеніне Теріс Ащыбұлақ су қоймасы салынған. Бұл су қоймасы суландыру үшін және өзеннің мерзімдік ағысын реттеп отыру үшін. Сиымдылығы 0,158 киллометр куб.

Ақсай өзені Талас Алатауының солтүстік беткейлерінен бастау алады және Теріс өзеніне құйылады.

Көксай өзені Талас Алатауының солтүстік беткейіндегі 2500 метр биіктікте орналасқан тау көлінен басталып, Теріс өзеніне жетпей жоғалып кетеді.

Аудан аумағында Қаратаудың етегінде Билікөл көлі орналасқан. Көл оңтүстіктен солтүстікке қарай созылған және дұрыс емес түрде. Өзен айдынның көлемі 87 киллометр квадрат, ең терең жерлері 6-7 метр. Көлдің жағалаулары Аса өзенінің сағасында жайпақ және солтүстігін қамыс басқан.

Ауданда су асты суларын негізінен жайылымдарды суландыру үшін пайдаланады.

7. Жайылым геоботаникасы

Жайылым өнімділігі анықтау үшін Республикалық мемлекеттік "Мемлекеттік жерге орналастыру және жер ресурстары ғылыми өндірістік орталығы" кәсіпорыны мамандарының 1980-2012 жылдарда өткен геоботаникалық зерттеулерінің деректері қолданылды. Жайылым жерлердің құрғақ массасының орташа өнімділігі 3,3 центнер/гектар, азық өлшеміне қайта есептегенде -1,5 центнер/гектар. Осыны қорытындылай келе, аудан жеріндегі азық бірлігіндегі қосалқы азық салмағын есептеп шығаруға болады:1,5*224 956 гектар=337434 центнер азық бірлігі.

Жайылымдағы қосалқы азық 180-200 күнге жалғасатын жайылым кезеңінде қолданылады. Шабылған шөп пен жасанды шабылған шөптің қосалқы азығы қыстау кезеңінде қолданылады.

8. Жайылым сыйымдылығы

Жайылым сыйымдылығын анықтау, жайылым кезеңінде оның өнімділігі туралы деректер негізінде жүргізілді. Шамамен алғанда, жасыл азықтың келесі нормалары алынды(орта есеппен бір бас малға): ірі қара мал (ірі қара мал) - 4 килограмм, ұсақ қара мал (ұсақ қара мал) - 2 килограмм, жылқылар - 6 килограмм. Жайылым кезеңінің ұзақтылығы 180-200 күн. Осылайша, жайылым өнімін, малдың жасыл азықты бір күндегі қажет ету көлемін, жайылым кезеңінің ұзақтылығын біле отырып, жайылымның сыйымдылығын анықтауға болады.

Жайылымның орташа өнімділігі, яғни бір гектардан құрғақ масса 3,3 центнер, жайылым ұзақтығы 180 күн, ірі қара мал бір басына күніне 4 килограмм жасыл азық қажет, демек жайылымның барлық кезеңінде 4*180=720 килограмм немесе 7,2 центнер қажет.

Жуалы ауданының ауылдық округтері бойынша Ветеринариялық-санитарлық объектілер туралы мәлімет

№	Ауылдық округтердің атауы	Мал дәрігерлік пунктері	Мал тоғыту орындары	Қашырым пунктері	Мал көмінділері
1	Ақсай	1	-	1
2	Ақтөбе	1	-	1
3	Б.Момышұлы	1	-	1
4	Билікөл	1	-	1
5	Боралдай	1	-	1	1
6	Жетітөбе	1	-	1
7	Қарасаз	1	-	1
8	Қошқарата	1	-	1
9	Көкбастау	1	-	1	1
10	Күреңбел	1	-	1	1
11	Қызыларық	1	-	1
12	Мыңбұлақ	1	-	1	1
13	Нұрлыкент	1	-	1
14	Шақпақ	1	-	1

Иелерін – жайылым пайдаланушыларды, жеке және (немесе) заңды тұлғаларды көрсете отырып, ауыл шаруашылығы жануарлары мал басының саны туралы деректер.

Р/с	Аудан округтері және шаруа қожалық атауы	Мал басының есебі
		Мүйізді ірі қара	Қой-ешкі	Жылқы	Құс
1	Ақсай	1657,0	6919,0	458,0	3960
оның ішінде:
	Калдарбеков Шаяхмет	60	-	15	-
	Кадыров Сат	75	-	-	-
	Олжабаева Базаркүл	86	692	57	-
	Қосалқы шаруашылықта	1436	6227	386	-
2	Ақтөбе	3167,0	10779,0	645,0	5215
оның ішінде:
	Каримова Светлана	225	-	-	-
	Ишанкулова Лайла	-	-	95	-
	Токтаев Сейдакпар	75	895	112	-
	Тойшибеков Азимхан	-	685	107	-
	Қосалқы шаруашылықта	2867	9199	331	-
3	Боралдай	3190,0	18109,0	1292,0	5642
оның ішінде:
	Айгелдиев Хамит	107	1665	72	-
	Дуйсебекова Алтынай	159	-	43	-
	Жайшыбеков Марат	96	850	106	-
	Жумадилов Мусрепбек	-	920	51	-
	Қонашева Жәмиля	-	1240	82	-
	Курмашев Естай	37	910	39	-
	Мешелов Кенже	224	1620	132	-
	Мырзалиев Нургали	-	640	-	-
	Сұрамысов Аманкелді	-	1700	-	-
	Адилов Бауыржан	-	915	-	-
	Қосалқы шаруашылықта	2567	7649	767	-
4	Билікөл	2031,0	46047,0	2709,0	4300
оның ішінде:
	Омаров Нартбай	126	2560	116	-
	Айхимбеков Бахытжан	-	1950	87	-
	Паширов Тұрсынбай	-	687	42	-
	Тажиев Амангелды	138	4176	158	-
	Мұстафаев Мұрат	130	1960	88	-
	Қайнарбеков Төрехан	106	891	36	-
	Мышбаев Қадырқұл	180	5257	250	-
	Лұхманова Тажикул	-	950	95	-
	Абсалямова Хазиза	-	2245	136	-
	Оразымбетов Жұмабек	47	947	-	-
	Бейсенбаева Канымкул	-	1560	82	-
	Цой Евгений		-	215	-
	Абдуалиев Полат	-	760	-	-
	Қосалқы шаруашылықта	1304	22104	1404	-
5	Б.Момышұлы	1524,0	6387,0	117,0	11056
оның ішінде:
	Қосалқы шаруашылықта	1524	6387	117	11056
6	Нұрлыкент	3978,0	6899,0	306,0	4325
оның ішінде:
	Жұмашев Әбен	-	760	57	-
	Елекбаев Айбек	-	675	89	-
	Төлегенов Мейірбек	218	-	77	-
	Қосалқы шаруашылықта	3760	5464	83	-
7	Жетітөбе	4083,0	19000,0	645,0	5358
оның ішінде:
	Саурықов Еркебұлан	376	1850	85	-
	Наушабаев Қанат	275	1250	105	-
	Абдрахов Естөре	112	1340	77	-
	Қадірбаев Өтеш	-	980	43	-
	Жақсылықов Рахым	218	-	-	-
	Жақыпбеков Алби	120	1520	65	-
	Қосалқы шаруашылықта	2982	12060	266	-
8	Қарасаз	4214,0	9364,0	663,0	5064
оның ішінде:
	Махатаев Әмірқұл	136	-	-	-
	Орақов Орынбасар	-	645	-	-
	Ертаев Лесбек	-	940	-	-
	Ахметов Абылнұр	72	520	-	-
	Сегізбаев Дархан	-	436	-	-
	Қойбақов Сейтхан	36	1100	62	-
	Темірбекова Жанылкүл	170	1554	84	-
	Қосалқы шаруашылықта	3800	4169	517	-
9	Қошқарата	3160,0	18252,0	706,0	4342
оның ішінде:
	Маханбетов Болат	-	1560	83	-
	Абдикеров Сағындык	-	1325	48	-
	Тажибаев Досан	-	1146	53	-
	Дазиев Е	97	1215	-	-
	Төлеушов Ерболат	130	1400	96	-
	Қадыров Ерғали	146	-	-	-
	Дазиев Муцелик	95	1355	-	-
	Толипбеков Досымбек	110	-	-	-
	Бердалиева Роза	-	-	156	-
	Тасболатов Мади	150	-	116	-
	Әбдіқадыров Баймен	-	1450	98	-
	Қосалқы шаруашылықта	2432	8801	56	-
10	Көкбастау	3004,0	12764,0	722,0	4694
оның ішінде:
	Нұрпейсов Сағынбек	-	850	-	-
	Раздыков Кенжехан	-	1055	-	-
	Айнабекова Беріккүл	210	1150	-	-
	Абдреева Б	-	1500	86	-
	Турашева Мария	-	1260	43	-
	Қосалқы шаруашылықта	2794	6949	593	-
11	Күреңбел	3081,0	16565,0	665,0	4879
оның ішінде:
	Нысанов Алик	70	550	-	-
	Төре Руслан	-	750	-	-
	Арынов Марат	-	686	-	-
	Қосалқы шаруашылықта	3011	14579	665	-
12	Қызыларық	3068,0	5753,0	810,0	4946
оның ішінде:
	Үсенбаев Дәулет	-	856	245	-
	Ахметов Асқар	97	628	156	-
	Елекбаев Айбек	-	1230	125	-
	Исаков Нұрмаханбет	84	1872	127	-
	Халыкова Қалдыкүл	-	-	142	-
	Қосалқы шаруашылықта	2887	1167	15	-
13	Шақпақ	3283,0	9799,0	786,0	4369
оның ішінде:
	Коломацкий Виктор	115	-	62	-
	Копбай Феруза	130	-	37	-
	Нұралы Орынбасар	165	-	-	-
	Федотова Оксана	356	-	-	-
	Сәбеев Сайып	215	-	42	-
	Қосалқы шаруашылықта	2302	9799	645	-
14	Мыңбұлақ	1654,0	7543,0	386,0	4596
оның ішінде:
	Ашықбеков Шырынбек	-	-	105	-
	Қаңтарбаева Анар	-	-	120	-
	Төреқұлов Нұрлыхан	-	900	-	-
	Қосалқы шаруашылықта	1654	6643	161	-
	БАРЛЫҒЫ	41094,0	242201,0	10910,0	72 746

Ауыл шаруашылығы жануарларының түрлері мен жыныстық жас топтары бойынша қалыптастырылған үйірлердің, отарлардың, табындардың саны туралы деректер

Р/с	Аудан округтері	Табын, отар, үйірлердің саны
		Мүйізді ірі қара (табын)	Жас мүйізді ірі қара	Уақ мал (отар)	Жылқы (үйір)
1	Ақсай	4	-	2	2
2	Ақтөбе	6	-	3	6
3	Боралдай	12	-	20	10
4	Билікөл	14	-	48	26
5	Б.Момышұлы	-	-	-	-
6	Нұрлыкент	4	-	3	6
7	Жетітөбе	22	-	14	7
8	Қарасаз	8	-	10	3
9	Қошқарата	15	-	19	13
10	Көкбастау	4	-	12	3
11	Күреңбел	2	-	4	-
12	Қызыларық	4	-	9	16
13	Шақпақ	19	-	-	3
14	Мыңбұлақ	-	-	2	4
	БАРЛЫҒЫ	114	-	146	99

Ауыл шаруашылығы жануарларының мал басын орналастыру үшін жайылымдарды қайта бөлу және оны берілетін жайылымдарға ауыстыру схемасы

№ Р/С	Округ атауы	Елді мекен жерлері	Оның ішінде халық қажеттілігі үшін (жайылымы және шабындық алқаптары)	Жеке қожалық және шаруа қожалықтар бойынша мал бас саны	Бір бірлікке қажет жайылым көлемі, гектар	Норматив бойынша қажет жайылым көлемі, гектар	Қосымша қажет етілетін жайылым көлемі, гектар	Қосымша берілетін жайылымдар
								Оның ішінде
								Мемлекеттік жер қорынан (гектар)	Елдімекен жерінен (гектар)	Орман жер қорынан (гектар)	Шаруа қожалық жайылым жерлерінен
1	Ақсай Шаруа қожалықтар бойынша	675 гектар	Жайылымы 360 гек­тар	Мүйізді ірі қара1657	4,0	6 628	14 361	4 175	360	5 625	2 015
				Уақ мал-6919	0,8	5 535
				Жылқы-458	4,8	2 198
	Барлығы:			9 034		14 361
2	Ақтөбе Шаруа қожалық­тар бойынша	2087 гектар	Жайылымы 1305 гектар	Мүйізді ірі қара 3167	4,0	12 668	24 387	277	1 305	-	3 269
				Уақ мал-10779	0,8	8 623
				Жылқы-645	4,8	3 096
	Барлығы:			14 591		24 387
3	Жетітөбе Шаруа қожалықтар бойынша	3070 гектар	Жай­ы­лы­мы 2085 гек­тар	Мүйізді ірі қара-4083	4,0	16 332	34 628	1 305	2 085	8 056	3 345
				Уақ мал-19000	0,8	15 200
				Жылқы-645	4,8	3 096
	Барлығы:			23 728		34 628
4	Билікөл Шаруа қожалықтар бойынша	3028 гектар	Жайылымы 2494 гектар	Мүйізді ірі қара-2031	4,0	8 124	57 965	1 307	2 494	12 144	48 237
				Уақ мал-46047	0,8	36 838
				Жылқы-2709	4,8	13 003
	Барлығы:			50 787		57 965
5	Боралдай Шаруа қожалықтар бойынша	3608 гектар	Жай­ы­лы­мы 2965 гек­тар	Мүйізді ірі қара-3190	4,5	14 355	37 630	3 497	2 965	4 820	7 534
				Уақ мал-18109	0,9	16 298
				Жылқы-1292	5,4	6 977
	Барлығы:			22 591		37 630
6	Күреңбел Шаруа қожалықтар бойынша	4124 гектар	Жайылы­мы 3622 гектар	Мүйізді ірі қара-3081	4,5	13 864	32 345	505	3 622	7 358	6 318
				Уақ мал-16565	0,9	14 908
				Жылқы-665	5,4	3 591
	Барлығы:			20 311		32 345
7	Көкбастау Шаруа қожалықтар Бойынша	2096 гектар	Жайылы­мы 1047 гектар	Мүйіз­ді ірі қара-3004	4,0	12 006	25 683	196	1 047	6 207	15 034
				Уақ мал-12764	0,8	10 211
				Жылқы-722	4,8	3 466
	Барлығы:			16 490		25 683
8	Қарасаз Шаруа қожалықтар бойынша	2234 гектар	Жайылы­мы 1703 гектар	Мүйіз­ді ірі қара-4214	4,0	16 856	27 529	5	1 703	5 018	6 653
				Уақ мал-9364	0,8	7 491
				Жылқы-663	4,8	3 182
	Барлығы:			14 241		27 529
9	Қошқарата Шаруа қожалықтар бойынша	2394 гектар	Жайылы­мы 1976 гектар	Мүйізді ірі қара-3160	4,5	14 220	34 459	1 676	1 976	920	6 472
				Уақ мал-18252	0,9	16 427
				Жылқы-706	5,4	3 812
	Барлығы:			22 118		34 459
10	Қызыла­рық Шаруа қожалықтар бойынша	2841 гектар	Жайылы­мы 2216 гектар	Мүйіз­ді ірі қара-3068	4,0	12 272	17 862	2 228	2 216	-	3 459
				Уақ мал-5753	0,8	2 202
				Жылқы-810	4,8	3 388
	Барлығы:			9 631		17 862
11	Мыңбұлақ Шаруа қожалықтар бойынша	1508 гектар	Жайылы­мы 671 гектар	Мүйізді ірі қара-1654	4,0	6 616	14 503	2 623	671	40	3 616
				Уақ мал-7543	0,8	6 034
				Жылқы-386	4,8	1 853
	Барлығы:			9 583		14 503
12	Нұрлыкент Шаруа қожалықтар бойынша	1901 гектар	Жайылымы 1411 гектар	Мүйізді ірі қара-3978	4,5	17 901	25 762	431	1 411	-	1 176
				Уақ мал-6899	0,9	6 209
				Жылқы-306	5,4	1 652
	Барлығы:			11 183		25 762
13	Шақпақ Шаруа қожалықтар бойынша	2170 гектар	Жайылымы 1598 гек­тар	Мүйізді ірі қара-3283	4,0	13 132	24 744	188	1 598	9 192	1 804
				Уақ мал-9799	0,8	7 839
				Жылқы-786	4,8	3 773
	Барлығы:			13868		24 744
14	Б.Момышұлы Шаруа қожалықтар бойынша	815 гектар	Жайылымы 108 гектар	Мүйізді ірі қара-1524	4,5	6 858	13 130	-	-	-	4 138
				Уақ мал-6387	0,9	5 748
				Жыл­қы-117	5,4	632
	Барлығы:			8 028		13 238
	Аудан бойынша	32 551	23 561	Мүйізді ірі қара-41094 Уақ мал-242 201 Жылқы-10 910		385 096	385 096	18 225	23 561	59 380	112 941

Екпе және аридтік жайылымдарда ауыл шаруашылығы жануарларын жаю ерекшеліктері

Ауыл шаруашылығы жануарларын жаюдың және айдаудың маусымдық маршруттарын белгілейтін жайылымдарды пайдалану жөніндегі күнтізбелік графигі. Сонымен қатар жайылым кезеңінің ұзақтығы;

-Топырақтық-климаттық аймаққа, ауыл шаруашылығы жануарлар түріне, сондай-ақ жайылымы өнімділігіне байланысты жайылымның ұзақтық кезеңі;

-Таулы, орманды дала –170-180 күн,

-Құмды-шөлейтте – 180-200 күн,

Бұл ретте сүтті ірі қара малды жаю ұзақтығы - ең кіші, ал етті ірі қара мал, қой, жылқы, түйе үшін – максималды және қар жамылғысының тереңдігіне, қардың тығыздығына және басқа да факторларға байланысты.

Малды айдап өтуге арналған сервитуттар туралы мәліметтер

Жуалы ауданы бойынша малды ауыл шаруашылық жануарларын айдап өтуге және көшіруге 1870 гектар жер белгіленген.