Об утверждении Плана по управлению пастбищами Шахтинского региона и их использованию на 2018-2019 годы

Решение XIX сессии VI созыва Шахтинского городского маслихата Карагандинской области от 27 декабря 2017 года № 1474/19. Зарегистрировано Департаментом юстиции Карагандинской области 11 января 2018 года № 4561. Прекращено действие в связи с истечением срока

В соответствии со статьей 6 Закона Республики Казахстан от 23 января 2001 года "О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан", со статьями 8, 13 Закона Республики Казахстан от 20 февраля 2017 года "О пастбищах", Приказом заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан – Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 24 апреля 2017 года № 173 "Об утверждении Правил рационального использования пастбищ" (зарегистрированного в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 15090), городской маслихат РЕШИЛ:

1. Утвердить прилагаемый План по управлению пастбищами Шахтинского региона и их использованию на 2018-2019 годы.

2. Настоящее решение вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Председатель сессии,
секретарь маслихата	Ж. Мамерханова

Утвержден решением XIX сессии Шахтинского городского маслихата от 27 декабря 2017 года № 1474/19

План
по управлению пастбищами Шахтинского региона и их использованию на 2018-2019 годы

Настоящий План по управлению пастбищами Шахтинского региона и их использованию на 2018-2019 годы (далее – План) разработан в соответствии с Законами Республики Казахстан от 20 февраля 2017 года "О пастбищах" (далее – Закон), от 23 января 2001 года "О местном государственном управлении и самоуправлении в Республике Казахстан", Приказом Заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан – Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 24 апреля 2017 года № 173 "Об утверждении Правил рационального использования пастбищ" (зарегистрированного в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 15090), Приказом Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 14 апреля 2015 года № 3-3/332 "Об утверждении предельно допустимой нормы нагрузки на общую площадь пастбищ" (далее – Приказ) (зарегистрированного в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 11064).

Площадь Шахтинского региона составляет 23619 гектар, из которых 5912 гектар пастбища. В настоящее время используется только 1297,8 гектар пастбищных угодий, что составляет 5,5 % от всей площади.

В состав площадей региона входит город и 3 поселка, в которых расположены 19 крестьянских хозяйств, занимающихся растениеводством и животноводством. Многие семьи содержат скот, продукцию используют для своих нужд и для реализации. Поголовье скота составляет 3281 голов овец и коз (далее – МРС), 1771 голов крупнорогатого (далее - КРС), 673 головы лошадей. Все поголовье скота пасутся на пастбище близ поселков. Если считать площадь используемых пастбищ по нормативам, установленным на каждую голову, то будет считаться, что скот пасли повторно в одном и том же месте. Это приводит к уменьшению трав и вытаптыванию копытами скота травостоя, что в свою очередь ведет к нарушению поверхностных слоев земли, то есть земля подвергается эрозии. Таких "вытоптанных" пастбищ в регионе сотни гектаров. Особенно, из-за тесноты пастбищ, земли, подверженные эрозии и лысые места (солончаковые) в основном, занимают земли населенных пунктов и в зонах водопоя.

Поэтому основной целью этого плана в дальнейшем, является сохранение экологического состояния окружающей среды, в соответствии с Приказом, а также проведение анализа в соответствии с нормами, утвержденными в зависимости от вида скота, пастбищ в целом в регионе, проведение работ в соответствии с требованиями Закона по восстановлению пастбищ региона, по их коренному улучшению, сохранению, освоению целинных земель, их рациональному использованию.

Кроме того, основным путем предотвращения эрозии является объединение скота населения поселков в зависимости от времени года и периода использования пастбищ, содействие в организации эффективного использования пастбищ, улучшение состояния скота и пастбищ. Закон направлен на улучшение инфраструктуры пастбищ в нашей стране, предотвращение деградации пастбищ и сохранение экологической целостности их экосистем. А также рассматривает вопросы повышения экологической чистой продукции животноводства.

1. Категории земель и их объемы в регионе

Территория Шахтинского региона степная, равнинная, на юге и западе располагается Казахский мелкосопочник. Климат умеренный континентальный, засушливый, с преобладанием ясной погоды. Зима суровая, обычно малоснежная, с сильными буранами и метелями. Средняя температура января – минус 19 градусов, иногда морозы достигают – минус 40-45 градусов. Средняя толщина снежного покрова 10 см. Средние температуры июля 23-25 градусов. Бывают суховеи, когда температура доходит до 45 градусов. Осадки выпадают главным образом летом (около 250 мм).

По территории проходит река Шерубай-Нура. Река не судоходная, весной ширина русла достигает до 10 метров, летом до 2-6 метров, скорость течения 1 м/с, наиболее высокий уровень воды не превышает 1 метра, грунт каменисто-песчаный, берега низкие. Имеются мелкие водоемы, образовавшиеся вследствие проседания земли из-за шахтных выработок.

Эффективное использование пастбищ, предотвращение его износа связано с размещением каждого вида скота в зависимости от им потребляемой травы.

Территория региона в связи с природным географическим положением делится на 5 категорий земель. Эти категории земель используются в соответствии с их целями.

Если характеризовать в целом пастбища региона, то их производительность непостоянна, меняется из года в год в зависимости от количества дождя и снега. Урожайность травы может варьироваться от 1,8 до 3 центнеров с гектара, в зависимости от погодных условий года.

Из общей площади пастбищ 21,9% действующие пастбища, которые приобретены 8 крестьянскими хозяйствами, на которых выпасается скот не только крестьянских хозяйств, но и жителей поселков. Только около половины всех пастбищ 2043 гектаров пастбищ, относящихся к категории земель населенных пунктов, то есть эта земля в полной мере в своих целях не используется. На землях лесного и водного фонда 2017 гектаров пастбищных угодий. И эти земли необходимо привести в соответствие с действующим земельным законодательством о землепользовании и разработать пути развития потребности в кормах.

2. Рациональное использование пастбищ в регионе

В регионе расположены город и 3 поселка, в основном большинство животных содержатся на руках, в течение шести месяцев в год пасутся в окрестностях поселка, то есть скот не отдаляется от поселка на дистанцию больше 2-4 километров. Сейчас практически большая часть этих земель повреждена, изношена. Потому что во дворах населения содержатся более тысячи животных и скот крестьянских хозяйств, соответственно плотность скота в несколько раз превышает размер (норматив), действующий в этом регионе.

Из имеющихся в наличии 5912 гектаров пастбищных угодий практически 21,9 % или 1297,8 гектаров применяются для выпаса скота. Большинство этих земель расположены вблизи поселков.

В настоящее время, из-за несоблюдения порядка использования пастбищ и выпаса большого количества скота, из-за не ухоженности, фонд кормовых растений из года в год уменьшается. Вследствие этого, такие пастбища зарастают такими травами как есекмия, безлистый ежовник, гармала, чертополох и другими крупностебельными растениями, которые не употребляются животным в пищу.

В целом, на научно-обоснованной практике для сохранения продуктивности пастбищ на долгие годы, пользователям пастбищ необходимо учитывать три основных требования:

на пастбищном участке соблюдать нормы количества скота;

после использования пастбищ 30-40 процентов валового продукта должны быть сохранены;

После выпаса скота на пастбище, растения должны быть высотой 4-5 сантиметра. Потому что скот съедает практически все листья растений, к зиме в их фонде остается меньше питательных веществ. Иногда зимой обмораживаются, а выжившие, хотя и расцветают весной, имеют травянистость низкого качества.

рекомендуется соблюдение сроков выпаса скота. Выпас скота весной необходимо начинать через 10-12 дней после того, как многие многолетние травы начнут запасаться питательными веществами.

Несоблюдение этих правил ведет к резкому снижению продукции пастбищ в следующем году. Но, тем не менее, известно, что травянистость пастбищ в течение года может меняться по разным причинам.

Сегодня, коренным образом изменился геоботанический состав растительности сенокосных угодий и пастбищ в целом. Такая ситуация требует проведения других агротехнических мероприятий и мелиорации земель. Способ, требующий восстановления роста травы, переменных пастбищ для изношенных пастбищ следует вести на научной основе.

В регионе имеется одна ветеринарная станция которая полностью укомплектованы специалистами ветеринарами, оборудованием (компьютеры, холодильники, необходимые инструменты). Перед выгоном на выпас скота поселков в полном объеме выполняются запланированные ежегодные противоэпизоотические мероприятия, работы по ветеринарной профилактической прививке, аллергические и серологические проверочные работы. Небрежное содержание скота, отсутствие контроля при случке, при окоте скота, отсутствие контроля за здоровьем скота, нарушение правил объединения, группировки скота и другие нарушения приводят к распространению инфекции среди животных. Поэтому при использовании пастбищ и содержании скота необходимо строго соблюдать ветеринарно-санитарные и зоогигиенические правила. В местах возникновения заболевания должны быть проведены работы по вакцинации животных, дезинфекции, дератизации. Из-за близкого расположения поселков на территории региона имеется один скотомогильник, расположенный в поселке Шахан, в котором уничтожаются трупы больных животных со всего региона, в том числе посредством сжигания в инсинераторе.

3. Организация сезонной эксплуатации пастбищ населенных пунктов

В регионе 4 населенных пункта. На сегодняшний день площадь всех земель 23619 гектаров, из которых 5912 гектаров пастбища. Этих пастбищ в расчете на соответствующее количество каждого скота частных подворий в населенных пунктах недостаточно.

4. Разработка схемы обращения пастбища в целях эффективного использования отдаленных пастбищ

Схемы пастбищеоборотов разрабатываются на основании геоботанического обследования пастбищ.

Для различных природных зон и типов пастбищ разрабатываются соответствующие схемы пастбищеоборота.

Существуют две системы использования пастбищ пригонная и отгонная. Первая возможна в том случае, если пастбища расположены на расстоянии до 3 км от скотного двора, вторая при большой удаленности пастбищ.

В данном плане приведена система пригонного использования пастбищ.

Дойные гурты КРС и МРС выпасаются на пригонной основе.

Устройство водопоев. Весной при сочной траве животных необходимо поить до 3-4 раз, а летом в жару – до 7-8 раз. Лучшие водопои - чистые реки, ручьи, пруды с проточной свежей водой. Водопои с загрязненной, застойной водой для скота непригодны, так как могут вызвать заболевания животных, особенно глистные.

Устройство прогонов. Прогоны устроены достаточной ширины, чтобы скот не теснился и не скучивался. Ширина прогонов на 100 голов для КРС 20-25 метров, молодняка до одного года 10-15 метров, табуна лошадей 15-20 метров, для отары овец 500-600 голов 30-35 метров.

5. Заключение

Развитие животноводческой отрасли в стране связаны в первую очередь с постоянным налаживанием кормовой базы и его укреплением. Основным составом кормов скота является травянистость пастбищ. В соответствии с требованиями Закона организация эффективного использования земель в регионе, требует нескольких мероприятий в системе управления, планирования. Сегодня вопросы рационального и устойчивого управления пастбищными ресурсами актуальны. О необходимости возрождения отечественного животноводства, с учетом исторически сложившихся традиций, а также научно-технического управления отметил Глава государства в Стратегии "Казахстан-2050".

Приложение 1 к Плану по управлению пастбищами Шахтинского региона и их использованию на 2018-2019 годы

Площадь земель Шахтинского региона

№ п/п	Категории земель	Всего, гектар	В том числе пастбища
1	Всего земель сельскохозяйственного назначения	2177	1533
2	Земли населенных пунктов	8084	2043
3	Земли промышленности, транспорта, связи и иного несельскохозяйственного назначения	7960
4	Земли лесного фонда	2499	311
5	Земли водного фонда	2758	1706
	Итого	23619	5912

Приложение 2 к Плану по управлению пастбищами Шахтинского региона и их использованию на 2018-2019 годы

Состояние использования пастбищ в регионе в настоящее время

№	Населенные пункты	Площадь, гектар	В том числе
			пастбища	В эксплуатации
1	Город Шахтинск	23619	382	382
2	Поселок Новодолинский	-	52	52
3	Поселок Шахан	-	443,8	443,8
4	Поселок Долинка	-	420	420
Итого		23619	1297,8	1297,8

	Приложение 3 к Плану по управлению пастбищами Шахтинского региона
	и их использованию на 2018-2019 годы

Сведения о ветеринарно-санитарных объектах в регионе

№	Населенные пункты	Ветеринарная станция	Пункты искусственного осеменения	Скотомогильники	Откормочные площадки
1	Город Шахтинск	1
2	Поселок Новодолинский
3	Поселок Шахан			1	3
4	Поселок Долинка				1
	Итого	1		1	4

Приложение 4 к Плану по управлению пастбищами Шахтинского региона и их использованию на 2018-2019 годы

Обеспеченность пастбищами скота жителей города и поселков Шахтинского региона

№ п/п	Наименование населенных пунктов	Разновидность скота	поголовье	Норма пастбища в перерасчете на зеленый корм		Площадь пастбищ расположенных у поселков	Охват, +,-
				На 1 голову, килограмм	Всего, гектар
1	Шахтинск	КРС	123	35	861	220	-1744
		МРС	449	7	698
		лошади	81	25	405
2	Новодолинский	КРС	270	35	1890	47	-2648
		МРС	292	7	410
		лошади	79	25	395
3	Шахан	КРС	262	35	1834	443,8	-8532
		МРС	1412	7	1386
		лошади	115	25	575
4	Долинка	КРС	803	35	5621	360	-8410
		МРС	1128	7	1159
		лошади	398	25	1990

Приложение 5 к Плану по управлению пастбищами Шахтинского региона и их использованию на 2018-2019 годы

Схема пастбищеоборота, приемлемая для Шахтинского региона

Годы	Загон 1	Загон 2	Загон 3	Загон 4
2017	весенне-летний сезон 1	летний сезон 2	осенний сезон 3	отдыхающий загон
2018	отдыхающий загон	весенне-летний сезон 1	летний сезон 2	осенний сезон 3

Примечание: 1, 2, 3, 4 – очередность использования загонов в году.

Приложение 6 к Плану по управлению пастбищами Шахтинского региона и их использованию на 2018-2019 годы

Карта с обозначением внешних и внутренних границ и площадей пастбищ, в том числе сезонных, объектов пастбищной инфраструктуры

Приложение 7 к Плану по управлению пастбищами Шахтинского региона и их использованию на 2018-2019 годы

Схема доступа пастбищепользователей к водоисточникам (озерам, рекам, прудам, копаням, оросительным или обводнительным каналам, трубчатым или шахтным колодцам), составленная согласно норме потребления воды

Среднесуточная норма потребления воды на одно сельскохозяйственное животное определяется в соответствии с пунктом 9 Правил рационального использования пастбищ, утвержденных приказом Заместителем Премьер-Министра Республики Казахстан – Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 24 апреля 2017 года № 173 (зарегистрированного в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 15090).

Оросительных или обводнительных каналов на территории региона не имеется.

Приложение 8 к Плану по управлению пастбищами Шахтинского региона и их использованию на 2018-2019 годы

Календарный график по использованию пастбищ, устанавливающий сезонные маршруты выпаса и передвижения сельскохозяйственных животных

№	Наименование поселков	Количество загонов в 2017 году				Количество загонов в 2018 году
		1	2	3	4	1	2	3	4
1	город Шахтинск	весенне-летний сезон	летний сезон	летне-осенний сезон	отдыхающий загон	отдыхающий загон	весенне-летний сезон	летний сезон	летне-осенний сезон
2	поселок Новодолинский	весенне-летний сезон	летний сезон	отдыхающий загон	летне-осенний сезон	весенне-летний сезон	летний сезон	летне-осенний сезон	отдыхающий загон
3	поселок Шахан	весенне-летний сезон	отдыхающий загон	летний сезон	летне-осенний сезон	весенне-летний сезон	летний сезон	отдыхающий загон	летне-осенний сезон
4	поселок Долинка	отдыхающий загон	весенне-летний сезон	летний сезон	летне-осенний сезон	весенне-летний сезон	отдыхающий загон	летний сезон	летне-осенний сезон

2018-2019 жылдарға арналған Шахтинск аймағының жайылымдарын басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарын бекіту туралы

Қарағанды облысы Шахтинск қалалық мәслихатының 2017 жылғы 27 желтоқсандағы VI шақырылған XIX сессиясының № 1474/19 шешімі. Қарағанды облысының Әділет департаментінде 2018 жылғы 11 қаңтарда № 4561 болып тіркелді. Мерзімі өткендіктен қолданыс тоқтатылды

Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23 қаңтардағы "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Заңының 6 бабына, Қазақстан Республикасының 2017 жылғы 20 ақпандағы "Жайылымдар туралы" Заңының 8, 13 баптары, Қазақстан Республикасы ПремьерМинистрінің орынбасары – Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2017 жылғы 24 сәуірдегі № 173 "Жайылымдарды ұтымды пайдалану қағидаларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Тізілімінде № 15090 болып тіркелген) бұйрығына сәйкес, қалалық мәслихат ШЕШІМ ЕТТІ:

1. Қоса беріліп отырған 2018-2019 жылдарға арналған Шахтинск аймағының жайылымдарын басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспары бекітілсін.

2. Осы шешім алғаш ресми жарияланған күннен кейін күнтізбелік он күн өткеннен соң қолданысқа енгізіледі.

Сессия төрағасы,
мәслихат хатшысы	Ж. Мамерханова

Шахтинск қалалық мәслихатының 2017 жылғы 27 желтоқсандағы XIX сессиясының № 1474/19 шешімімен бекітілген

2018-2019 жылдарға арналған Шахтинск аймағының жайылымдарын басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспары

Осы 2018-2019 жылдарға арналған Шахтинск аймағының жайылымдарын басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспар (бұдан әрі – Жоспар) Қазақстан Республикасының 2017 жылғы 20 ақпандағы "Жайылымдар туралы", 2001 жылғы 23 қаңтардағы "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Заңдарына, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары – Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2017 жылғы 24 сәуірдегі № 173 "Жайылымдарды ұтымды пайдалану қағидаларын бекіту туралы" бұйрығына (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Тізілімінде № 15090 болып тіркелген), Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрінің 2015 жылғы 14 сәуірдегі № 3-3/332 "Жайылымдардың жалпы алаңына түсетін жүктеменің шекті рұқсат етілетін нормасын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Тізілімінде № 11064 болып тіркелген) бұйрығына (бұдан әрі – Бұйрық) сәйкес әзірленді.

Шахтинск аймағының көлемі 23619 гектарды құрайды, соның ішінде 5912 гектар жер – жайылымдар. Қазіргі уақытта жайылымдық жерлердің тек 1297,8 гектары ғана пайдаланылуда, бұл барлық жер көлемінің 5,5% құрайды.

Аймақ алаңының құрамына егіншілік және мал шаруашылығымен айналысатын 19 шару қожалықтары еңбек ететін қала және 3 кент кіреді. Көптеген отбасылар қолда мал ұстайды, мал өнімдерін өздерінің мұқтаждығына жұмсайды және сатады. Мал басы 3281 бас қой мен ешкі (бұдан әрі – ҰММ), 1771 бас ірі қара (бұдан әрі – ІҚМ), 673 жылқыны құрайды. Барлық мал басы кенттерге жақын жайылымдарда жайылады. Егер әрбір басқа белгіленген нормативтер бойынша пайдаланылған алаңды санайтын болсақ, малды бір жерде қайталап жайылды деп есептеуге болады. Бұл жағдай шөптің кемуіне және малдың тұяқтарымен шөп шығатын жерлерді таптап тастауына алып келеді, ол өз кезегінде топырақтың үстіңгі қабатының бұзылуына әкеледі, яғни, топырақ эрозияға ұшырайды. Осындай "тапталған" жайылымдар аймақта жүздеген гектарды құрайды. Әсіресе, жайылымдардың тарлығынан эрозияға ұшыраған топырақтар және тақыр жерлер (сортаң) негізінен елді мекендердің жерлері мен суат аймақтарын алып жатыр.

Сондықтан да, осы жоспардың негізгі мақсаты алдағы уақытта қоршаған ортаның экологиялық жағдайын Бұйрыққа сәйкес сақтау, сондай-ақ, бекітілген нормаларға сәйкес жалпы аймақта мал түрлері мен жайылымдарына қарай талдама жұмыстарын өткізу, аймақ жайылымдарын қайта қалпына келтіру, оларды түптамырымен жақсарту, сақтау, тың жерлерді игеру, оларды рационалды пайдалану жөніндегі Заң талаптарына сәйкес жұмыстарды жүргізу болып табылады.

Бұдан басқа, топырақ эрозиясын болдырмаудың негізгі жолы болып жыл мезгіліне және жайылымдарды пайдалану кезеңіне қарай кенттер халқының малдарын біріктіру, жайылымдарды тиімді пайдалануды ұйымдастыруға жәрдемдесу, малдар мен жайылымдардың жағдайын жақсарту табылады. Заң біздің елімізде жайылымдардың инфрақұрылымын жақсартуға, жайылымдардың деградацияға ұшырауын болдырмауға және олардың экожүйелерінің экологиялық тұтастығын сақтауға бағытталған. Сондай-ақ, мал шаруашылығының экологиялық таза өнімін арттыру мәселелерін де қарастырады.

1. Аймақтағы жерлердің санаты мен көлемі

Шахтинск аймағының территориясы далалық және жазық жерлерден тұрады, оңтүстік және батысында Қазақ ұсақ шоқылығы орналасқан. Климаты қоңыржай континенттік, құрғақ, ашық ауа райы басымырақ. Қысы қытымыр, әдетте аз қарлы, күшті боран мен бұрқасынды. Қаңтардағы орташа температура –19 градус, кейде аяз қарқыны –40–45 градусқа жетеді. Қар жамылғысының орташа қалыңдығы – 10 см. Шілде айының орташа температурасы +23+25 градус. Ауа температурасы +45 градусқа жеткен аңызақ құрғақ кездер болып тұрады. Жауын-шашын негізінен жаз айларында жауады (шамамен 250 мм).

Аймақ территориясынан Шерубай-Нұра өзені өтіп жатыр. Өзен кеме қатынасынсыз, көктем айларында өзен арнасының ені 10 метрге дейін жетеді, жазда 2-6 метрге дейін, ағыс жылдамдығы 1 м/с, судың ең биік деңгейі 1 метрден аспайды, түбі тастықұм, жағалауы төмен. Шахта қазбаларының себебінен жердің отыруы нәтижесінде пайда болған ұсақ суаттар бар.

Жайылымдарды тиімді пайдалану, оның ескіруін болдырмау, малдың әрбір түрінің жейтін шөбіне қарай орналастыруға байланысты болып отыр.

Аймақ территориясы табиғи географиялық жағдайына байланысты жерлер 5 санатқа бөлінеді. Жерлердің бұл санаттары олардың мақсаттарына сай пайдаланылады.

Егер аймақ жайылымдарына жалпылама сипаттама беретін болсақ, олардың өнімділігі тұрақты емес, яғни жылдан жылға жаңбыр мен қарға қарай өзгеріп отырады. Шөптің шығымдылығы жылдың ауа-райына қарай өзгеріп, гектарына 1,8 ден 3 центнерге дейін болуы мүмкін.

Жайылымдардың жалпы алаңының 21,9% қолданыстағы жайылымдар, олар 8 шаруа қожалықтарымен сатып алғанынған, онда тек қана шаруа қожалықтарының ғана емес, сонымен бірге кенттер тұрғындарының малдары жайылады. Елді мекендердің жерлері санатына жататын Барлық жайылымдардың тек қана шамамен жартысының 2043 гектар жайылымдық жерлер елді мекендердің жерлері санатына жатады, яғни, бұл жерлер толығымен өзінің мақсаттары бойынша пайдаланылмауда. Орман және су қоры жерлерінің 2017 гектары жайылымды жерлер. Осы жерлерді қолданыстағы жерді пайдалану туралы жер заңнамасына сәйкестендіру және жемге деген қажеттілікті дамыту жолдарын әзірлеу қажет.

2. Аймақтағы жайылымдарды рационалды пайдалану

Аймақта қала және 3 кент орналасқан, негізінен малдың көбі қолда ұсталады, жылдың алты айының ішінде кенттің шеткі аумақтарында жайылады, яғни малдар кенттің аумағынан 2-4 шақырым қашықтықтан алыстамайды. Бүгінде осы жерлердің негізінен басым бөлігі бүлінген, тозығы жеткен. Себебі, халықтың қолында шаруа қожалықтарының мыңнан астам малдары мен аңдары ұсталынады, сәйкесінше малдың тығыздығы осы аймақта қолданылатын көлемнен (норматив) бірнеше есе асып түседі.

Нақты жайылымдық жерлердің 5912 гектарының 21,9 % немесе 1297,8 гектары мал жайылымы үшін қолданылады. Бұл жерлердің көпшілігі кенттерге жақын аумақтарға орналасқан.

Қазіргі уақытта жайылымдарды пайдалану және көп малды бағу тәртібін сақтамау, жердің күтіп-бапталмауына байланысты жемдік өсімдіктер қоры жылдан жылға кемуде. Осының салдарынан осындай жайылымдарда есекмия, итсигек, адыраспан, ошаған және басқа да ірі сабақты өсімдіктер өсіп кеткен және олар малдармен азық ретінде қорек етпілмейді.

Жалпы алғанда, ғылыми негізделген тәжірибеде жайылымдардың көп жыл бойына өнімділігін сақтау үшін үш негізгі талапты ескеру қажет:

жайылымдық учаскеде мал санының нормаларын сақтау;

жайылымдарды пайдаланғаннан соң жалпы өнімнің 30-40% сақталуы қажет;

Жайылымда мал жайылымынан соң өсімдіктердің биіктігі 4-5 см болуы тиіс. Себебі, мал негізінен өсімдіктің барлық жапырақтарын жеп қояды, қыс кезеңіне олардың қорларында пайдалы заттардың құрамы азайып кетеді. Кейде қыс кезінде шөпті үсік шалады, ал, аман қалғандары көктемде гүлдегенімен төменгі сападағы шөптер санатына кіреді.

малды жаю мерзімдерін сақтау ұсыным етіледі. Малды көктемде жаюды көптеген көпжылдық шөптердің түктенуінен кейін 10-12 күннен соң бастау қажет.

Осы ережелерді сақтамау келесі жылы жайылымдағы өнімдердің төмендеуіне алып келеді. Алайда, осыған қарамастан жыл бойына жайылымдардағы шөптердің құнарлылығы түрлі себептермен өзгеруі мүмкін.

Бүгінде жалпы алғанда шалғындық шөп өсімдіктерінің жерлері мен жайылымдардың геоботаникалық құрамы түбімен өзгеріске ұшыраған. Мұндай жағдай басқа агротехникалық шаралар мен жерлерді мелиорациялауды өткізуді талап етеді. Шөптің бастапқы өсуін қалпына келтіруді қажет ететін жарамсыз, тозығы жеткен жайылымдар үшін ауыспалы жайылымдар бойынша ғылыми негізде жүргізу керек.

Аймақта ветеринар мамандармен, жабдықтармен (компьютерлер, тоңазытқыштар, қажетті аспаптар) толық қамтылған бір ветеринарлық станция бар. Кенттердің малдарын жайылымдарға жаюға шығардан алдын жоспарланған жыл сайынғы эпизоотикаға қарсы шаралар, ветеринарлық-алдын алу егулері, аллергиялық және күкірттік тексеру жұмыстары толық көлемде жүзеге асырылады. Малды селқос ұстау, малдың шағылысуы, төлдеуі кездерінде бақылаудың жоқтығы, малдың денсаулығына байланысты қадағалаудың жоқтығы, малдардың бірігуі, топтасу ережелерінің жоқтығы және басқа да бұзушылықтар малдар арасында жұқпалы инфекциялардың таралуына жол ашады. Сондықтан да жайылымдарды пайдалану және малдарды ұстауда ветеринарлық-санитарлық және зоогигиеналық ережелерді қатаң сақтау қажет. Ауру орын алған жерлерде малдарды егу, залалсыздандыру, дератизациялау жұмыстары жүргізілуі тиіс. Аймақ территориясында кенттердің жақын орналасуына байланысты Шақан кентінде орналасқан бір мал қорымы бар, онда аймақтың барлық ауру малдарының мәйіттері жағу және инсинератор әдісімен жойылады.

3. Елді мекендердің жайылымдарын маусымдық пайдалануды ұйымдастыру

Аймақта 4 елді мекен бар. Бүгінгі күнде барлық жерлердің алаңы 5912 гектарды құрайды. Бұл жайылымдар сәйкесінше елді мекендердің жеке аулалары малдарының санын есепке алғанда жеткіліксіз.

4. Алыс жайылымдарды тиімді пайдалану мақсатында жайылымдарды игеру сызбасының әзірлемесі

Жайылымдар айналымының сызбалары жайылымдарды геоботаникалық тексерулер негізінде әзірленеді.

Әр түрлі табиғи аймақтар мен жайылымдар түрлеріне сәйкесінше жайылымдар айналымының сызбалары әзірленеді.

Мал айдау және алыс мал жайылымы сынды жайылымдарды пайдаланудың 2 жүйесі бар. Біріншісі, жайылым малқорадан 3 шақырым қашықтықта орналасқан жағдайда, екіншісі алыс қашықтықта жайылымдардың орналасу жағдайында болуы мүмкін.

Осы жоспарда жайылымдарды жақыннан пайдаланудың жүйесі келтірілген.

ІҚМ және ҰММ табыны жақын жайылымдарда жайылады.

Суғару құрылғылары. Көктем мезгілінде балғын шөпке жаю кезеңінде малдарды 3-4 рет суару керек, жаз кезінде ыстық уақытта 7-8 ретке дейін. Ең жақсы суару орындары – таза өзендер, бұлақтар, таза тоған сулары. Лас, тұрып қалған сулы суаттар малды суғару жарамсыз болып есептеледі және малдардың ауруға шалдығуларына алып келеді, әсіресе ішек құрт ауруларын тудырады.

Қоралардың құрылысы. Қоралар кең, жеткілікті деңгейдігі енді, мал тығылысып және топырап тұрмас үшін кең көлемді түрде жасалған. Қоралардың ені 100 бас ІҚМ 20-25 метр, бір жылдық жас малдарға 10-15 метр, жылқының бір үйіріне 15-20 метр, 500-600 бас отар қойға 30-35 метр.

5. Қорытынды

Елімізде мал шаруашылығын дамыту бірінші кезекте жемдік базаны ұдайы қалыптастыру және оларды нығайтумен байланысты болып отыр. Малдың жемінің негізгі құрамы болып жайылымдардың шүйгіндігі болып саналады. Аймақтағы жерлерді тиімді пайдалануды ұйымдастыру Заңының талаптарына сәйкес басқару, жоспарлау жүйесінде бірнеше шараларды талап етеді. Қазіргі күнде жайылымдық ресурстарды рационалды және тұрақты басқару мәселелері көкейтесті болып отыр.Тарихи қалыптасқан дәстүрлерді ескеру арқылы отандық мал шаруашылығын қайта жаңғырту, сондай-ақ, ғылыми-техникалық басқару туралы Елбасымыз "Қазақстан 2050" Тұжырымдамасында айтып өтті.

2018-2019 жылдарға арналған Шахтинск аймағының жайылымдарын басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарға 1 қосымша

Шахтинск аймағы жерлерінің алаңы

№ р/с	Жерлердің санаты	Барлығы, гектар	Соның ішінде, жайылымдар
1	Ауыл шаруашылығында қолданылатын барлық жерлер	2177	1533
2	Елді мекендердің жерлері	8084	2043
3	Өнеркәсіп, көлік, байланыс және басқа да ауыл шаруашылығына қатысты емес жерлер	7960	319
4	Орман қорының жерлері	2499	311
5	Су қорының жерлері	2758	1706
	Барлығы	23619	5912

2018-2019 жылдарға арналған Шахтинск аймағының жайылымдарын басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарға 2 қосымша

Қазіргі уақытта аймақтағы жайылымдарды пайдалану жағдайы

№	Елді мекендер	Көлемі, гектар	Соның ішінде
			жайылымдар	Пайдалануда
1	Шахтинск қаласы	23619	382	382
2	Новодолинский кенті	-	52	52
3	Шақан кенті	-	443,8	443,8
4	Долинка кенті	-	420	420
	Барлығы	23619	1297,8	1297,8

2018-2019 жылдарға арналған Шахтинск аймағының жайылымдарын басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарға 3 қосымша

Аймақтағы ветеринарлық-санитарлық нысандары туралы мәліметтер

№	Елді мекендер	Ветеринарлық станция	Жасанды ұрықтандыру пункттері	Мал қорымы	Жемдеу алаңдары
1	Шахтинск қаласы	1
2	Новодолинский кенті
3	Шақан кенті			1	3
4	Долинка кенті				1
	Барлығы	1		1	4

2018-2019 жылдарға арналған Шахтинск аймағының жайылымдарын басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарға 4 қосымша

Шахтинск аймағының қалалары мен кенттері тұрғындары малдарының жайылымдармен қамтамасыз етілуі

№ р/с	Елді мекендердің атауы	Малдың сантүрлілігі	басы	Жасыл жемге қайта есептеудегі жайылым нормасы		Кенттерге жақын орналасқан жайылымдар алаңы	Қамтылуы, +,-
				1 басқа, килограмм	Барлығы, гектар
1	Шахтинск	ІҚМ	123	35	861	220	-1744
		ҰММ	449	7	698
		Жылқы	81	25	405
2	Новодолинский	ІҚМ	270	35	1890	47	-2648
		ҰМҚ	292	7	410
		жылқылар	79	25	395
3	Шахан	ІҚМ	262	35	1834	443	-8532
		ҰММ	1412	7	1386
		жылқылар	115	25	575
4	Долинка	ІҚМ	803	35	5621	360	-8410
		ҰММ	1128	7	1159
		жылқылар	398	25	1990

2018-2019 жылдарға арналған Шахтинск аймағының жайылымдарын басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарға 5 қосымша

Шахтинск аймағы үшін қолайлы жайылым айналымы сызбасы

Жылдар	Қаша 1	Қаша 2	Қаша 3	Қаша 4
2017	көктемгі-жазғы маусым 1	Жазғы маусым 2	Күзгі маусым 3	Демалушы қаша
2018	демалушы қаша	көктемгі-жазғы маусым 1	Жазғы маусым2	Күзгі маусым 3

Ескертпе: 1, 2, 3, 4 – жылдағы қашаларды пайдалану кезектілігі.

2018-2019 жылдарға арналған Шахтинск аймағының жайылымдарын басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарға 6 қосымша

Жайылымдардың сыртқы және ішкі шекаралары мен алаңдары белгіленген, оның ішінде маусымдық, жайылымдық инфрақұрылымдар нысандарының картасы

2018-2019 жылдарға арналған Шахтинск аймағының жайылымдарын басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарға 7 қосымша

Суды пайдалану нормаларына сай жасалған жайылым пайдаланушыларының су көздеріне

(көлдерге, өзендерге, тоғандарға, қазылған суларға, суғару және суландыру арналарына, тұрбалық және шахталық құдықтарға) қолжетімділігінің сызбасы

Бір ауылшаруашылық жануарының орташа тәуліктік суды пайдалану нормасы Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі – Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылық Министрінің 2017 жылғы 24 сәуірдегі "Жайылымдарды рационалды түрде пайдалану туралы" №173 Бұйрығымен бекітілген Ереженің 9 тармағына сәйкес (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Тізілімінде № 15090 болып тіркелген) айқындалады.

Суғару және суландыру арналары аймақ территориясында жоқ.

2018-2019 жылдарға арналған Шахтинск аймағының жайылымдарын басқару және оларды пайдалану жөніндегі жоспарға 8 қосымша

Ауыл шаруашылығы жануарларын бағу және жүріп-тұрудың маусымдық бағыттарды белгілейтін жайылымдарды пайдалану жөніндегі күнтізбелік кесте

№	Елді мекендердің атауы	2017 жылы қашалардың саны				2018 жылғы қашалардың саны
		1	2	3	4	1	2	3	4
1	Шахтинск қаласы	Көктемгі_жазғы маусым	Жазғы маусым	Жазғыкүзгі маусым	Демалушы қаша	Демалушы қаша	Көктемгі жазғы маусым	Жазғы маусым	Жазғы күзгі маусым
2	Новодолинский кенті	Көктемгіжазғы маусым	Жазғы маусым	Демалушы қаша	Жазғы-күзгі маусым	Көктемгіжазғы маусым	Жазғы маусым	Жазғы-күзгі маусым	Демалушы қаша
3	Шақан кенті	Көктемгіжазғы маусым	Демалушы қаша	Жазғы маусым	Жазғы-күзгі маусым	Көктемгіжазғы маусым	Жазғы маусым	Демалушы қаша	Жазғы күзгі маусым
4	Долинка кенті	Демалушы қаша	Көктемгіжазғы маусым	Жазғы маусым	Жазғы-күзгі маусым	Көктемгіжазғы маусым	Демалушы қаша	Жазғы маусым	Жазғы күзгі маусым