Об утверждении государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства Республики Казахстан

Приказ Председателя Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 5 декабря 2018 года № 249-нқ. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 7 декабря 2018 года № 17888. Утратил силу приказом и.о. Председателя Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства промышленности и строительства Республики Казахстан от 18 октября 2023 года № 153-НҚ.

      Сноска. Утратил силу приказом и.о. Председателя Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства промышленности и строительства РК от 18.10.2023 № 153-НҚ (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      В соответствии с подпунктом 23-16) статьи 20 Закона Республики Казахстан от 16 июля 2001 года "Об архитектурной, градостроительной и строительной деятельности в Республики Казахстан" и подпунктом 443) пункта 17 Положения о Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан", утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 19 сентября 2014 года № 995, ПРИКАЗЫВАЮ:

      1. Утвердить:

      1) строительные нормы Республики Казахстан СН РК 3.04-01-2018 "Гидротехнические сооружения" согласно приложению 1 к настоящему приказу;

      2) строительные нормы Республики Казахстан СН РК 3.04-03-2018 "Основания гидротехнических сооружений" согласно приложению 2 к настоящему приказу;

      3) строительные нормы Республики Казахстан СН РК 3.04-09-2018 "Гидротехнические сооружения речные" согласно приложению 3 к настоящему приказу;

      4) строительные нормы Республики Казахстан СН РК 3.04-10-2018 "Гидротехнические морские и речные транспортные сооружения" согласно приложению 4 к настоящему приказу.

      2. Управлению технического регулирования и нормирования Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан обеспечить:

      1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

      2) в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации настоящего приказа направление его копии на бумажном носителе и в электронной форме на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации" для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

      3) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан;

      4) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Управление правового обеспечения Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, согласно подпунктам 1), 2), 3) и 4) настоящего пункта.

      3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего заместителя председателя Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан.

      4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

      Председатель Комитета по
делам строительства и
жилищно-коммунального
хозяйства Министерства по
инвестициям и развитию
Республики Казахстан
М. Жайымбетов

      "СОГЛАСОВАН"
Министерством сельского хозяйства
Республики Казахстан

      "СОГЛАСОВАН"
Министерством энергетики
Республики Казахстан

  Приложение 1
к приказу председателя
Комитета
по делам строительства и
жилищно-коммунального
хозяйства
Министерства по инвестициям и
развитию
Республики Казахстан
от 5 декабря 2018 года
№ 249-нқ

     


АЛҒЫ СӨЗ

1 ӘЗІРЛЕГЕН:

"Қазақ құрылыс және сәулет ғылыми-зерттеу және жобалау институты" АҚ

2 ҰСЫНҒАН:

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті

3 БЕКІТІЛГЕН ЖӘНЕ ҚОЛДАНЫСҚА ЕНГІЗІЛГЕН:

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитетінің төрағанын 2018 жылғы 5 желтоқсандағы № 249-нқ бұйрығымен

ПРЕДИСЛОВИЕ

4 РАЗРАБОТАН:

АО "Казахский научно-исследовательский и проектный институт строительства и архитектуры"

5 ПРЕДСТАВЛЕН:

Комитет по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан

6 УТВЕРЖДЕНИ ВВЕДЕНВ ДЕЙСТВИЕ:

Приказом председателя Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 5 декабря 2018 года № 249-нқ

      Осы мемлекеттік нормативті сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы уәкiлеттi органы ведомствосының рұқсатысыз ресми басылым ретінде толық немесе ішінара қайта басуға, көбейтуге және таратуға болмайды.

      Настоящий государственный норматив не может быть полностью или частично воспроизведен, тиражирован и распространен в качестве официального издания без разрешения ведомства уполномоченного органа в области архитектуры, градостроительства и строительства.

Содержание

Глава 1

Область применения

Глава 2

Нормативные ссылки

Глава 3

Термины и определения

Глава 4

Цели и функциональные требования

Параграф 1

Цели нормативных требований

Параграф 2

Функциональные требования

Глава 5

Требования к рабочим характеристикам

Параграф 1

Общие требования к безопасности гидротехнических сооружений

Параграф 2

Назначение класса гидротехнических сооружений

Параграф 3

Обеспечение безопасности гидротехнических сооружений на этапе проектирования

Параграф 4

Обеспечение безопасности гидротехнических сооружений на этапе строительства

Глава 6

Обеспечение безопасности гидротехнических сооружений при эксплуатации

Параграф 1

Общие положения

Параграф 2

Обеспечение безопасности речных гидротехнических сооружений при пропуске максимальных расходов воды

Параграф 3

Обеспечение безопасности механического оборудования гидротехнических сооружений

Параграф 4

Обеспечение безопасности специальных гидротехнических сооружений (судоходных, портовых хранилищ и накопителей жидких отходов)

Параграф 5

Обеспечение безопасности гидротехнических сооружений, эксплуатируемых в особых природных условиях

Параграф 6

Технический контроль состояния гидротехнических сооружений и механического оборудования

Параграф 7

Обеспечение безопасности гидротехнических сооружений при реконструкции и ликвидации

Глава 7

Охрана окружающей среды

СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫС НОРМАЛАРЫ ____________________________________________________

ГИДРОТЕХНИЧЕСКИЕ СООРУЖЕНИЯ ГИДРОТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰРЫЛЫСТАР ______________________________

  Дата введения - 2018-ХХ-ХХ

Глава 1. Область применения

      1. Настоящие строительные нормы распространяются на проектирование вновь строящиеся и реконструируемые речные и морские гидротехнические сооружения всех видов и классов.

      2. Настоящие строительные нормы определяют минимально необходимые требования к объектам технического регулирования при проектировании и строительстве гидротехнических сооружений на всех этапах их создания и эксплуатации.

Глава 2. Нормативные ссылки

      Для применения настоящих строительных норм используются следующие ссылки:

      Кодекс Республики Казахстан от 9 января 2007 года "Экологический кодекс Республики Казахстан";

      Закон Республики Казахстан от 16 июля 2001 года "Об архитектурной, градостроительной и строительной деятельности в Республике Казахстан" (далее - Закон);

      постановление Правительства Республики Казахстан от 17 ноября 2010 года № 1202 "Об утверждении технического регламента "Требования к безопасности зданий и сооружений, строительных материалов и изделий" (далее - Технический регламент).

      Примечание: При пользовании целесообразно проверить действие ссылочных документов по информационным каталогам "Перечень нормативных правовых актов и нормативных технических документов в сфере архитектуры, градостроительства и строительства, действующих на территории Республики Казахстан", "Указателю нормативных документов по стандартизации Республики Казахстан" и "Указателю межгосударственных нормативных документов по стандартизации Республики Казахстан", составляемым ежегодно по состоянию на текущий год и соответствующим ежемесячно издаваемым информационным бюллетеням - журналам и информационным указателям стандартов, опубликованным в текущем году. Если ссылочный документ заменен (изменен), то при пользовании настоящим нормативом следует руководствоваться замененным (измененным) документом. Если ссылочный документ отменен без замены, то положение, в котором дана ссылка на него, применяется в части, не затрагивающей эту ссылку.

Глава 3. Термины и определения

      3. В настоящих строительных нормах применяются термины с соответствующими определениями:

      1) гидротехнические сооружения - инженерные сооружения, используемые для управления водными ресурсами, подачи воды водопользователям, водоснабжения и водоотведения, предупреждения вредного воздействия вод;

      2) гидродинамическая авария - авария на гидротехническом сооружении, связанная с большой скоростью распространения воды и создающая угрозу возникновения техногенной чрезвычайной ситуации;

      3) безопасность гидротехнического сооружения - состояние гидротехнического сооружения, позволяющее обеспечивать защиту жизни, здоровья и законных интересов людей, окружающей среды и хозяйственных объектов;

      4) декларация безопасности гидротехнического сооружения - документ, в котором обосновывается безопасность гидротехнического сооружения, определяются меры по обеспечению безопасности гидротехнического сооружения с учетом его класса и комплекс мер, принимаемых субъектом хозяйственной деятельности с целью предотвращения аварий, а также обеспечение готовности к локализации, ликвидации аварий и их последствий;

      5) допустимый уровень риска аварии гидротехнического сооружения - значение риска аварии гидротехнического сооружения, установленное нормативными документами;

      6) критерии безопасности гидротехнического сооружения - редельные значения количественных и качественных показателей состояния гидротехнического сооружения и условий его эксплуатации, соответствующие допустимому уровню риска аварии гидротехнического сооружения;

      7) обеспечение безопасности гидротехнического сооружения - разработка и осуществление мер по предупреждению аварий гидротехнического сооружения;

      8) мониторинг напряженно-деформированного состояния здания или сооружения - система стационарных наблюдений и контроля изменения прочностных характеристик и деформаций конструкций и оснований здания или сооружения;

      9) инженерная защита территорий, зданий и сооружений - комплекс сооружений и мероприятий, направленных на предупреждение опасного воздействия природных и природно-техногенных условий и процессов на территорию, здания и сооружения, а также защиту от их последствий;

      10) мониторинг компонентов окружающей среды - система стационарных наблюдений и контроля за состоянием и изменением природных и природно-техногенных условий;

      11) безотказность - свойство объекта непрерывно сохранять работоспособность в течение определенного времени, параметр потока отказов, гарантийную наработку;

      12) безопасность эксплуатации - состояние, при котором отсутствует недопустимый риск, связанный с причинением вреда жизни или здоровью граждан, имуществу физических или юридических лиц, государственному или муниципальному имуществу, окружающей среде, жизни или здоровью животных и растений;

      13) эксплуатирующая организация - государственное предприятие либо организация иной организационно-правовой формы, на балансе которой находится гидротехническое сооружение;

      14) техногенные воздействия - опасные воздействия, возникающие в результате изменения природных условий в процессе строительства и эксплуатации зданий и сооружений;

      15) долговечность - свойство объекта сохранять работоспособность до наступления предельного состояния при установленной системе технического обслуживания и ремонтов, то есть с возможными перерывами в работе. Показателями долговечности являются средний срок службы, срок службы до первого капитального ремонта, межремонтный срок службы;

      16) чрезвычайная ситуация - обстановка на определенной территории, сложившаяся в результате аварии, пожара, вредного воздействия опасных производственных факторов, опасного природного явления, катастрофы, стихийного или иного бедствия, которые могут повлечь или повлекли за собой человеческие жертвы, вред здоровью людей или окружающей среде, значительный материальный ущерб и нарушение условий жизнедеятельности людей.

Глава 4. Цели и функциональные требования

Параграф 1. Цели нормативных требований

      4. Целями настоящих строительных норм являются:

      1) обеспечение безопасности создаваемых объектов;

      2) защита людей от влияния, или возникновения чрезвычайных ситуаций;

      3) минимизация материального и физического ущерба в случае разрушения объекта.

Параграф 2. Функциональные требования

      5. Проектирование и строительство гидротехнических сооружений осуществляется с учетом обеспечения следующих функциональных требований:

      1) обеспечение соответствия продукции строительства своему назначению и создание благоприятных условий жизнедеятельности населения;

      2) безопасность создаваемых объектов строительства для жизни и здоровья людей, как в процессе строительства, так и при длительной эксплуатации;

      3) механическая прочность и устойчивость гидротехнических сооружений (в том числе низкая вероятность появления в строительных конструкциях трещин, деформаций, перехода в неустойчивое состояние, потери равновесия, или обрушения на протяжении всего срока службы);

      4) безопасность для окружающей среды обитания людей и животных;

      5) защита от шума;

      6) экономия энергии и сохранение тепла;

      7) защита продукции строительства и людей от неблагоприятных воздействий с учетом риска возникновения чрезвычайных ситуаций;

      8) надежность и качество строительных конструкций и оснований, систем инженерного оборудования, зданий и сооружений;

      9) соблюдение экологических требований, рациональное использование природных, материальных и трудовых ресурсов;

      10) регулирование отношений в процессе осуществления строительной деятельности, эксплуатации водных ресурсов и устранение технических барьеров в международном сотрудничестве.

Глава 5. Требования к рабочим характеристикам

Параграф 1. Общие требования к безопасности гидротехнических сооружений

      6. Разработка, согласование, утверждение и состав проектной документации на строительство гидротехнических сооружений осуществляется в соответствии с требованиями Закона и Технического Регламента.

      7. Системы гидротехнических сооружений (гидротехнические сооружения, плотины, земляные дамбы, малые гидроэлектростанции, в том числе гидроаккумулирующие, насосные станции, водозаборные водосбросные, водоспускные и водовыпускные сооружения, отстойники, трубопроводы, бассейны суточного регулирования, резервуары, напорные бассейны гидроэлектростанций и другие) проектируются и строятся с учетом прилегающих к ним населенных пунктов.

      8. Гидротехнические сооружения подразделяют на временные и постоянные. К временным относятся сооружения, используемые только в период строительства и ремонта постоянных сооружений.

      9. Постоянные гидротехнические сооружения в зависимости от их назначения подразделяют на основные и второстепенные.

      10. К основным гидротехническим сооружениям относятся сооружения, повреждение или разрушение которых приводит:

      1) к нарушению или прекращению нормальной работы электростанций;

      2) прекращению или уменьшению подачи воды для водоснабжения и орошения;

      3) затоплению и подтоплению защищаемой территории;

      4) прекращению или сокращению судоходства, деятельности речного и морского портов, судостроительных и судоремонтных предприятий;

      5) к прекращению добычи или к выбросу нефти и газа из морских скважин, хранилищ, трубопроводов, ущербу рыбным запасам.

      К второстепенным гидротехническим сооружениям относятся сооружения, разрушение или повреждение которых не влечет сбоя в работе основных гидротехнических сооружений, однако в определенной мере может оказать отрицательное воздействие на работу основных гидротехнических сооружений.

      11. Гидротехнические сооружения проектируются исходя из требований комплексного использования водных ресурсов, на основе инженерных расчетов по регулированию стока поверхностных вод, с учетом схем использования водотоков и водопотребления на базе краткосрочных и долгосрочных прогнозов, данных и положений, содержащихся в программах совершенствования структуры хозяйства, развития и размещения производственных сил и промышленных объектов, градостроительной документации и иных обязательных для руководства материалов.

      12. Типы новых создаваемых гидротехнических сооружений, их параметры и компоновку необходимо выбирать на основании всестороннего сравнения вариантов технико-экономических показателей и с учетом следующих факторов:

      1) водохозяйственного прогноза в изменениях и колебаниях гидрологического режима и поверхностного стока рек в верхнем и нижнем бьефах, в том числе образование ледового состава и температурного режима, изученности состава донных отложений, возможностей заиления наносами и переформирования русла и берегов рек, водохранилищ и морей; затопления и подтопления территорий и инженерной защиты расположенных на них зданий и сооружений;

      2) функционального назначения сооружений;

      3) места возведения сооружений, природных условий района (топографических, гидрологических, климатических, инженерно-геологических, гидрогеологических, сейсмических, биологических и др.);

      4) условий и методов производства работ, наличия трудовых ресурсов;

      5) перспективного развития, изменения и размещения отраслей народного хозяйства, в том числе энергопотребления, транспортных потоков и грузооборота, развития объектов орошения и осушения, обводнения, водоснабжения, судостроения и судоремонта, комплексного освоения участков морских побережий, включая разработку месторождений нефти и газа на шельфе;

      6) воздействия на окружающую среду;

      7) влияния строительства и эксплуатации объекта на социальные условия и здоровье населения;

      8) изменения условий и задач судоходства, рыбного хозяйства, водоснабжения и режима работы мелиоративных систем;

      9) установленного режима природопользования (сельхозугодья, заказники заповедники и тому подобное);

      10) условий быта и отдыха населения (пляжи, курортно-санаторные зоны и тому подобное);

      11) мероприятий, обеспечивающих качественное сохранение воды: с учетом подготовки ложа водохранилища, соблюдения надлежащего санитарного режима водоохранной зоне, ограничения поступления биогенных элементов и загрязняющих веществ с обеспечением их количества в воде не выше предельно допустимых концентраций;

      12) условий постоянной и временной эксплуатации сооружений;

      13) требований экономного расходования основных строительных материалов;

      14) возможностей использования в перспективе разработки полезных ископаемых, и залежей местных строительных материалов;

      15) технологии разработки нефтегазопромысловых месторождений в акватории морских шельфов, сбора, хранения и транспортировки нефти и газа;

      16) технологии демонтажа конструкций при завершении эксплуатации и ликвидации промысла;

      17) обеспечения эстетических и архитектурных требований к сооружениям, расположенным на берегах водотоков, водоемов и морей;

      18) обеспечения подготовки ложа водохранилищ и прилегающей территории;

      19) организацию рыбоохранных мероприятий;

      20) охраны месторождений полезных ископаемых;

      21) сохранность ценных сельскохозяйственных земель и угодий;

      22) необходимых условий судоходства;

      23) минимально необходимых расходов, а также благоприятных уровенных и скоростных режимов вод в нижнем бьефе с учетом интересов водопотребителей и водопользователей, из условий сохранения естественного режима уровня грунтовых вод для освоенных земель;

      24) пожарную безопасность и средства пожаротушения при строительстве и эксплуатации.

      13. При проектировании гидротехнических сооружений предусматривается и обеспечивается:

      1) надежность сооружений на всех стадиях их строительства и эксплуатации;

      2) максимальная экономическая эффективность строительства;

      3) постоянный инструментальный и визуальный контроль (мониторинг) за состоянием инженерных конструкций гидротехнического сооружения и массива горных пород, примыкающих к нему, а также природными и техногенными воздействиями на них;

      4) надлежащее архитектурное оформление узла гидротехнических сооружений;

      5) наиболее полное использование местных строительных материалов;

      6) нормативная продолжительность строительства при наиболее высокой степени механизации работ и наименьших трудозатратах;

      7) охрана месторождений полезных ископаемых;

      8) сохранность ценных сельскохозяйственных земель;

      9) подготовка ложа водохранилища и хранилищ жидких отходов промышленных предприятий и прилегающей территории;

      10) требования по созданию необходимых условий для судоходства;

      11) сохранность животного и растительного мира, в частности, организацию рыбоохранных мероприятий;

      12) минимально необходимые расходы воды благоприятный уровненный и скоростной режимы в бьефах с учетом интересов водопотребителей и водопользователей, а также благоприятный режим уровня грунтовых вод для освоенных земель и природных экосистем.

      14. При проектировании гидротехнических сооружений рассматривается возможность и технико-экономическую целесообразность:

      1) совмещения сооружений, выполняющих различные эксплуатационные функции;

      2) возведения сооружений и ввода их в эксплуатацию отдельными пусковыми комплексами;

      3) унификации компоновки оборудования, конструкций и их размеров и методов производства строительно-монтажных работ;

      4) использования напора, создаваемого на гидроузлах транспортного, мелиоративного, рыбохозяйственного и другого назначения, для целей энергетики;

      5) реконструкции существующих сооружений.

      15. При проектировании гидротехнических сооружений на скальных грунтах и внутри скального массива необходимо учитывать структуру земляных массивов, их обводненность, газоносность и естественное напряженное состояние, факторы, влияющие на надежность конструкций: качество и количество применяемых элементов, режим работы элементов и деталей, стандартизацию и унификацию изготовления; доступность деталей, узлов и блоков для осмотра и ремонта.

      16. Проектирование гидротехнических сооружений в сейсмических районах необходимо рассматривать в соответствии с требованиями соответствующих государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства, утверждаемых в соответствии с подпунктом 23-16) статьи 20 Закона (далее - государственные нормативы в области архитектуры, градостроительства и строительства).

Параграф 2. Назначение класса гидротехнических сооружений

      17. Гидротехнические сооружения в зависимости от их высоты и типа грунтов основания, социально-экономической ответственности и последствий возможных гидродинамических изменений подразделяются на классы.

      Примечание: Заказчик проекта гидротехнического сооружения вправе своим решением на один уровень повысить класс сооружения.

      18. Класс основных гидротехнических сооружений (кроме оговоренных в пунктах 21, 24 и 25) необходимо принимать равным наиболее высокому его значению.

      19. Класс второстепенных гидротехнических сооружений принимается на единицу ниже класса основных сооружений данного гидроузла, но не выше, III класса.

      20. Временные сооружения относятся к IV классу. В случае если разрушение этих сооружений может вызвать последствия катастрофического характера или значительную задержку возведения основных сооружений I и II классов, допускается их относить при надлежащем обосновании к III классу. Класс водоподпорных гидротехнических сооружений гидравлических, гидроаккумулирующих и тепловых электростанций назначается с учетом их функции защитных сооружений для территории и объектов, расположенных в нижнем бьефе.

      Класс основных гидротехнических сооружений комплексного гидроузла, обеспечивающего одновременно потребности нескольких участников водохозяйственного комплекса (энергетика, транспорт, мелиорация, водоснабжение, борьба с наводнениями и прочее), необходимо устанавливать по сооружению, отнесенному к более высокому классу.

      При совмещении в одном сооружении двух или нескольких функций различного назначения (например, причальных с оградительными) класс устанавливается по сооружению, отнесенному к более высокому классу. Класс основных сооружений, входящих в состав напорного фронта, устанавливается по сооружению, отнесенному к более высокому классу.

      21. Класс основных гидротехнических сооружений гидравлической или тепловой электростанции установленной мощностью менее 1,0 млн. кВт повышается на единицу в случае, если эти электростанции изолированы от энергетических систем и обслуживают крупные населенные пункты, промышленные предприятия, транспорт и других потребителей или если эти электростанции обеспечивают теплом, горячей водой и паром крупные населенные пункты и промышленные предприятия.

      22. Основные гидротехнические сооружения речных портов первой, второй и третьей категорий относятся к III классу, остальные сооружения - к IV классу.

      Грузооборот и пассажирооборот определяются в соответствии с нормами технологического проектирования речных портов на внутренних водных путях.

      23. При пересечении или сопряжении гидротехнических сооружений, которые могут быть отнесены к разным классам, для всех сооружений принимается класс более ответственного сооружения.

      24. Класс участка канала от головного водозабора до первого регулирующего водохранилища, а также участков канала между регулирующими водохранилищами понижается на единицу, если водоподача основному водопотребителю в период ликвидации последствий аварии на канале обеспечивается за счет регулирующей емкости водохранилищ или других источников.

      25. Берегоукрепительные сооружения относятся к III классу. В случаях, когда авария берегоукрепительного сооружения может привести к последствиям катастрофического характера (вследствие оползня, подмыва и прочее), сооружение относятся ко II классу.

      26. Морские нефтегазопромысловые гидротехнические сооружения, включая нефтегазопроводы и подводные нефтехранилища, вне зависимости от их конструкции и условий их эксплуатации относятся к I классу. Понижение класса морских нефтегазопромысловых гидротехнических сооружении не допускается.

Параграф 3. Обеспечение безопасности гидротехнических сооружений на этапе проектирования

      27. При разработке проекта гидротехнических сооружений необходимо руководствоваться нормативными требованиями, направленными на обеспечение безопасности гидротехнических сооружений.

      28. В составе проекта гидротехнических сооружений разрабатывается специальный раздел автоматизированной системы мониторинга напряженно-деформированного состояния гидротехнических сооружений согласно требований соответствующих государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства. Система стационарных наблюдений и контроля за изменением прочностных характеристик и деформаций конструкций и оснований гидротехнического сооружения функционирует в автоматизированном режиме, как в процессе строительства, так и при эксплуатации гидротехнического сооружения и зданий.

      29. Для своевременного выявления дефектов и неблагоприятных процессов, предотвращения отказов и аварий, назначения и осуществление ремонтных мероприятий, улучшения режимов эксплуатации определения и оценки уровня и риска безопасности выполняется анализ параметрических данных, снятых с контрольных приборов-датчиков. В составе считываемых исходных данных включаются:

      1) перечень контролируемых нагрузок и воздействий на сооружение;

      2) перечень контролируемых и диагностических показателей состояния сооружения и его основания, включая критерии безопасности;

      3) технические условия и чертежи на установку контрольно-измерительной аппаратуры и датчиков, спецификацию измерительных приборов и устройств;

      4) структурная схема и технические решения системы мониторинга состояния сооружений, природных и техногенных воздействий на них, включая состав ее основных технических и программных средств;

      5) инструктивные документы и методические рекомендации по проведению натурных наблюдений за работой и состоянием сооружений.

      30. В составе проекта гидротехнических сооружений разрабатываются критерии их безопасности. Перед вводом в эксплуатацию и в процессе эксплуатации гидротехнических сооружений критерии безопасности уточняются на основе результатов натурных наблюдений за состоянием сооружений, нагрузок и воздействий, а также изменений характеристик материалов сооружений и оснований, конструктивных решений.

      31. Гидротехнические сооружения, повреждения которых могут привести к возникновению чрезвычайных ситуаций, на всех стадиях их создания и эксплуатации подлежат декларированию безопасности.

      32. Декларация безопасности гидротехнического сооружения является обязательной частью проекта, она подлежит утверждению в органах надзора за безопасностью гидротехнических сооружений при согласовании проекта.

      33. Декларирование безопасности гидротехнического сооружения, функция которого связана с повышенной опасностью (риском), осуществляется в целях обеспечения систематического контроля за соблюдением мер безопасности, оценки достаточности и эффективности мероприятий по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций на объекте.

      34. Декларация безопасности гидротехнического сооружения подлежит корректировке:

      1) перед вводом объекта в эксплуатацию;

      2) после первых двух лет эксплуатации;

      3) не реже одного раза в каждые последующие пять лет эксплуатации;

      4) после реконструкции гидротехнических сооружений, их капитального ремонта, восстановления и изменения условий эксплуатации;

      5) при выводе из эксплуатации и при консервации;

      6) при изменении нормативных правовых актов, правил и норм в области безопасности гидротехнических сооружений;

      7) после аварийных ситуаций.

      35. В проектах гидротехнических сооружений для локализации и ликвидации их возможных аварий предусматриваются технические решения по использованию в строительный и эксплуатационный периоды карьеров и резервов грунтов, производственных объектов, транспорта и оборудования базы строительства, мостов и подъездных путей в районе и на территории объекта, автономных или резервных источников электроэнергии и линий электропередачи; других противоаварийных средств оперативного действия.

      36. При проектировании гидротехнических сооружений предусматриваются конструктивно-технологические решения по предотвращению развития возможных опасных повреждений и аварийных ситуаций, которые могут возникнуть в периоды строительства и эксплуатации.

      37. В проектах гидротехнических сооружений выполняются расчеты по оценке возможных материальных и социальных ущербов от потенциальной аварии сооружения с нарушением напорного фронта. Надлежит также предусматривать мероприятия по снижению негативных воздействий возможных аварий сооружений на окружающую среду.

      38. В проектах водонапорных гидротехнических сооружений предусматриваются локальные системы оповещения персонала и населения, проживающего в долине реки в нижнем бьефе гидротехнического сооружения, об угрозе прорыва напорного фронта.

Параграф 4. Обеспечение безопасности гидротехнических сооружений на этапе строительства

      39. При строительстве гидротехнических сооружений обеспечивается соблюдение требований проектной документации, технических регламентов, техники безопасности.

      40. При пропуске строительных расходов воды недопустимо создание в нижнем бьефе режимов, создающих угрозу для сохранности строящихся сооружений, их элементов и примыкающих к ним участков русла.

      41. Ведение строительства гидротехнических сооружений в зимнее время не должно привести к снижению общего уровня безопасности строящегося сооружения.

      42. При ведении работ в зимний период осуществляются мероприятия по недопущению:

      1) строительства на промороженном основании (если это не предусмотрено проектом);

      2) промораживания строительных материалов, укладываемых в тело сооружения;

      3) промораживания тела бетонных конструкций до завершения их твердения и обретения нормативной прочности;

      4) промораживания тела грунтовых сооружений до уплотнения или консолидации грунта в соответствии с требованиями проектной документации.

Глава 6. Обеспечение безопасности гидротехнических сооружений при эксплуатации

Параграф 1. Общие положения

      43. При проектировании гидротехнических сооружений предусматриваются меры по обеспечению их безопасности при эксплуатации. На каждом гидротехническом сооружении организовываются постоянный и периодический контроль (осмотры, технические освидетельствования, обследования) технического состояния сооружения, а также определяются уполномоченные лица, ответственные за их состояние и безопасную эксплуатацию, назначается персонал по техническому и технологическому надзору и утверждается его должностные функции.

      44. В процессе эксплуатации количественные показатели критериев подвергаются корректировке на основе опыта эксплуатации и исследований. Критерии безопасности и их количественные показатели пересматриваются не реже одного раза в 5 лет.

      При наличии признаков аварийного состояния и после проведения ремонтных работ и (или) изменения режимов эксплуатации сооружения показатели критериев безопасности подлежат уточнению во внеочередном порядке.

      45. Результаты мониторинга отражаются в декларации безопасности гидротехнических сооружений.

      46. Эксплуатирующая организация обеспечивает сохранность и развивает систему контрольно-измерительной аппаратуры для проведения качественного мониторинга состояния сооружений.

      Вышедшая из строя аппаратура подлежит замене, вновь устанавливаемая аппаратура выдает необходимую информацию.

      47. Гидротехнические сооружения, находящиеся в эксплуатации более 25 (двадцати пяти) лет, независимо от состояния должны один раз в 5 (пять) лет подвергаться комплексному анализу с оценкой их прочности, устойчивости и эксплуатационной надежности.

      На основе фактических физико-механических характеристик материалов сооружений и их оснований при необходимости (наличии признаков предаварийного состояния) комплексному анализу состояния сооружения подвергаются во внеочередном порядке.

      48. Для каждого гидротехнического сооружения на основе анализа его состояния, особенностей конструкции и материалов разрабатываются проектные решения по предотвращению и локализации возможных аварий, в том числе катастрофических, на основании разработанных в составе проектной документации сценариев их развития, а также в результате возможных террористических актов.

      49. Режимы эксплуатации гидротехнических сооружений: порядок сработки (согласно пунктам 44 и 45 настоящих строительных норм) и наполнения водохранилищ, попуски и поддержание стабильных уровней воды в нижних бьефах основываются на действующих санитарных нормах и правилах использования водохранилищ, разработанных проектной организацией.

Параграф 2. Обеспечение безопасности речных гидротехнических сооружений при пропуске максимальных расходов воды

      50. Пропуск воды через водосбросные сооружения осуществляется в соответствии с проектной документацией и не должен приводить к повреждению сооружений, а также к размыву дна, который мог бы повлиять на устойчивость сооружений.

      51. Режим сработки водохранилища перед половодьем и последующее наполнение обеспечивает:

      1) наполнение водохранилища в период половодья и (или) паводка до нормального подпорного уровня; отклонение от этого правила допустимо только в случае особых требований водохозяйственного комплекса и для водохранилищ многолетнего регулирования;

      2) благоприятные условия для сброса через сооружения избытка воды, пропуска наносов, а также льда, если это предусмотрено проектной документацией;

      3) необходимые согласованные условия для нормального судоходства, рыбного хозяйства, орошения и водоснабжения, регулирование сбросных расходов с учетом требований безопасности и надежности работы гидротехнических сооружений и борьбы с наводнениями.

      52. На гидроузлах, где для пропуска расчетных максимальных расходов воды проектной документацией предусмотрено использование водопропускного сооружения, принадлежащего другому собственнику (например, судоходного шлюза), составляется согласованная с этим собственником инструкция, определяющая условия и порядок включения в работу этого сооружения.

Параграф 3. Обеспечение безопасности механического оборудования гидротехнических сооружений

      53. Перед весенним половодьем обеспечивается исправное состояние затворов водосбросных сооружений и их закладных частей, используемых при пропуске половодья. С целью обеспечения возможности маневрирования, затворы и закладные части освобождаются от наледей и ледяного припая.

      54. Основные затворы оборудуются указателями высоты открытия.

      Индивидуальные подъемные механизмы и закладные части затворов имеют привязку к базисным реперам.

      55. Полное закрытие затворов, установленных на напорных водоводах, производится лишь при исправном состоянии аэрационных устройств.

      56. Для обеспечения маневрирования затворами при потере энергопитания собственных нужд гидроэлектростанции необходимо предусмотреть подключение резервного энергоснабжения приводов затворов (от резервных источников электроэнергии, расположенных в незатопляемых зонах либо в герметичных помещениях) и использование ручного привода.

      57. Сороудерживающие конструкции (решетки, сетки, запани) регулярно очищаются от мусора.

      Для каждого сооружения устанавливается предельные по условиям прочности и экономичности значения перепада уровней на сороудерживающих решетках. Очистка решеток и пространства перед ними осуществляется предусмотренными для этой цели механизмами - решеткоочистными машинами, грейферами или иными устройствами.

      58. Затворы и сороудерживающие решетки не должны испытывать вибрацию, угрожающую их прочности при всех эксплуатационных режимах работы.

      59. Механическое оборудование гидротехнических сооружений защищается от коррозии и обрастания водорослями и моллюсками.

Параграф 4. Обеспечение безопасности специальных гидротехнических сооружений (судоходных, портовых хранилищ и накопителей жидких отходов)

      60. При эксплуатации судоходных сооружений (шлюзов, каналов) обеспечивается работоспособность механического оборудования (ворот, затворов) и систем заполнения и опорожнения камер шлюзов.

      Проводка судов исключает возможность их навала на закрытые ворота.

      61. При эксплуатации причальных сооружений организуется контроль за их смещениями, просадками территории и за размещением как генеральных, так и сыпучих грузов. Отступления от правил размещения грузов и размывы дна основания причальных стен, снижающие устойчивость причалов, недопустимы.

      62. При эксплуатации золо- и шлакоотвалов, а также отвалов горных пород осуществляется контроль за:

      1) уровнями воды в отвалах;

      2) превышением гребня ограждающих дамб над уровнем воды;

      3) состоянием пляжных откосов;

      4) соответствием замыва территории отвала проекту намыва;

      5) системой водовода и дренажа;

      6) пылением отвалов в сухой период года;

      7) предупреждением попадания агрессивных вод в водотоки, системы питьевого водоснабжения и грунтовые воды пролегающей к отвалу территории.

      63. При выявлении нарушений эксплуатации и состояния сооружений принимаются меры по их срочной ликвидации, а также по предупреждению и недопущению в дальнейшем.

      64. При эксплуатации отстойников и хранилищ жидких отходов осуществлятется контроль за:

      1) состоянием ограждающих устройств, превышением гребня ограждений над уровнем жидкости;

      2) системой перехвата и отвода дождевых и талых вод;

      3) противофильтрационными устройствами (экранами, стенками);

      4) работой контрольно-измерительной аппаратуры, отслеживающей возможность проникновения жидких отходов за пределы территорий отстойников и хранилищ.

      65. При выявлении нарушений эксплуатации и состояния сооружений принимаются меры по их срочной ликвидации, а также по предупреждению и недопущению в дальнейшем.

Параграф 5. Обеспечение безопасности гидротехнических сооружений, эксплуатируемых в особых природных условиях

      66. Грунтовые сооружения мерзлого типа, их основания и сопряжения с берегами постоянно поддерживает в мерзлом состоянии.

      67. Крупнообломочный материал упорных призм в зонах, подвергающихся сезонному замораживанию и оттаиванию, соответствует нормативным (проектным) показателям по морозостойкости. Через каждые 15 (пятнадцать) лет эксплуатации проводится проверка устойчивости сооружения на основе результатов определения фактических физико-механических характеристик материала упорных призм.

      68. При эксплуатации грунтовых сооружений на многолетнемерзлых льдинистых основаниях организовываются наблюдения за температурным режимом, а также за деформациями, связанными с переходом грунтов в талое состояние.

      69. На гидротехнических сооружениях I класса, расположенных в районах с сейсмичностью 7 баллов и выше, и на сооружениях II класса в районах с сейсмичностью 8 баллов и выше проводятся следующие виды специальных наблюдений и испытаний:

      1) инженерно-сейсмометрические наблюдения за работой сооружений и береговых примыканий (сейсмометрический мониторинг);

      2) инженерно-сейсмологические наблюдения в зоне ложа водохранилища вблизи створа сооружений и на прилегающих территориях (сейсмологический мониторинг);

      3) тестовые испытания по определению динамических характеристик гидротехнических сооружений (динамическое тестирование) с составлением динамических паспортов.

Параграф 6. Технический контроль состояния гидротехнических сооружений и механического оборудования

      70. Контроль за показателями состояния гидротехнических сооружений, природными и техногенными воздействиями осуществляется постоянно. Результаты контроля анализируются немедленно в режиме мониторинга. Данные натурных наблюдений регулярно, не реже одного раза в 5 (пять) лет, анализируются, и по результатам производится оценка состояния гидротехнического сооружения и гидроузла в целом, включаемая в декларацию безопасности гидротехнического сооружения. Работы по контролю выполняются персоналом эксплуатирующей организации с привлечением, в случае необходимости, специализированных организаций, имеющих на это соответствующие допуски.

      71. Объем наблюдений и состав контрольно-измерительной аппаратуры, устанавливаемой на гидротехнических сооружениях, определяется проектной документацией.

      72. При необходимости организовываются наблюдения за вибрацией сооружений, сейсмическими нагрузками на них, прочностью и водонепроницаемостью бетона, напряженным состоянием и температурным режимом конструкций, коррозией металла и бетона, состоянием сварных швов металлоконструкций, выделением газа на отдельных участках гидротехнических сооружений и другое. При существенных изменениях условий эксплуатации гидротехнических сооружений проводятся наблюдения по дополнительным программам.

      73. Технические освидетельствования проводятся комиссией собственника (эксплуатирующей организацией) в сроки в соответствии с нормативными документами, но не реже одного раза в 5 (пять) лет с привлечением, при необходимости, специалистов проектных и (или) научно-исследовательских организаций.

      74. Периодичность технического освидетельствования шламо- и золоотвалов, ограждающие дамбы которых наращиваются в процессе эксплуатации, определяется проектной документацией.

      75. По результатам технических освидетельствований намечается программа обследований с привлечением специализированных организаций.

Параграф 7. Обеспечение безопасности гидротехнических сооружений при реконструкции и ликвидации

      76. Реконструкцию постоянных гидротехнических сооружений необходимо производить для:

      1) усиления основных гидротехнических сооружений и их оснований при повышении риска аварии из-за старения сооружений и оснований или увеличения внешних воздействий, а также в случае увеличения масштаба экономических, экологических и социальных последствий возможной аварии;

      2) обеспечения (повышения) водопропускной способности основных гидротехнических сооружений;

      3) увеличения выработки электроэнергии;     

      4) увеличения вместимости хранилищ жидких отходов;

      5) замены оборудования в связи с его износом;

      6) повышения водообеспечения оросительных систем, улучшения режима грунтовых вод на орошаемых или осушаемых массивах и прилегающих к ним территориях, вдоль трасс каналов;

      7) увеличения грузо - и судопропускной способности портов и судоходных сооружений;

      8) интенсификации работы стапельных и подъемно-спусковых сооружений;

      9) улучшения экологических условий зоны влияния гидроузла.

      77. Реконструкция гидротехнического сооружения производится также при изменении нормативных требований, в случае изменения условий эксплуатации (повышения сейсмичности района, изменения расчетного сбросного расхода, работы сооружения в комплексе с вновь построенными объектами и тому подобное).

      78. При реконструкции необходимо предусматривать максимальное использование существующих сооружений или элементов сооружений, находящихся в нормальном эксплуатационном состоянии.

      79. Реконструкцию основных сооружений необходимо производить без прекращения выполнения ими основных эксплуатационных функций; при этом допускается временное ограничение проектных режимов и условий эксплуатации как реконструируемых объектов, так и гидроузла в целом. Эти ограничения обосновываются в проектной документации и не приводят к снижению уровня допустимого риска аварии реконструируемого сооружения.

      80. При реконструкции основных сооружений обеспечивается их максимальная защита от возможных террористических актов.

      81. Техническое состояние реконструируемых сооружений и их элементов определяется исследованиями и расчетами на основе фактических характеристик строительных материалов и грунтов основания, принятых при составлении проектной документации по реконструкции.

      82. Ликвидация гидротехнических сооружений производится на основании проектной документации и осуществляется в виде:

      1) полной ликвидации;

      2) частичной ликвидации.

      83. Не допускается при ликвидации гидротехнических сооружений оказание вредного воздействия на окружающую среду.

      84. В целях обеспечения безопасности до начала процесса ликвидации гидротехнического сооружения осуществляется сработка водохранилища и отключение гидротехнических сооружений и оборудования от любых источников энергии.

Глава 7. Охрана окружающей среды

      85. При разработке проекта гидротехнических сооружений необходимо руководствоваться Экологическим Кодексом Республики Казахстан и нормативными документами, устанавливающими требования к охране природной среды при инженерной и хозяйственной деятельности. Подлежит рассматривать и осуществлять мероприятия, ведущие к улучшению экологической обстановки, в зоне влияния водохранилищ, как верхнем, так и нижнем бьефах: обеспечение комплексного подхода, использование принципов рекреации, рекультивации земель и вовлечения их в хозяйственную деятельность рациональное использование водохранилищ и зон, прилегающих к гидротехническим сооружениям для развития туризма, спорта и отдыха.

      86. В связи с созданием гидротехнических сооружений, мероприятия по охране окружающей среды проектируют комплексно на основе прогноза ее изменения.

      87. При проектировании гидротехнических сооружений необходимо предусмотреть технические решения, которые обеспечат оптимизацию экологического взаимодействия их и природного комплекса и предотвратят недопустимые последствия этого взаимодействия.

      88. В целях сохранения редких видов растений, рыб, животных, птиц на участках непосредственного влияния основных сооружений, водохранилищ, нижних бьефов, каналов разрабатываются биотехнические мероприятия и тому подобное.

      89. Планированию и разработке предшествует сбор исходных данных и сведений по истории формирования и современному состоянию фауны региона, изучение требований охраны редких видов животных и растений, которые находятся на данной территории под защитой. В основу мероприятий берут материалы многолетних полевых исследований, литературные источники, документальные опросы лесников, охотников, туристов.

      При этом требования к осуществлению биотехнических мероприятий рассматриваются как на период строительства гидротехнических сооружений, так и на перспективный период их эксплуатации.

      90. В проектах гидротехнических сооружений также рассматривают влияние хозяйственной деятельности и инфраструктур, сопутствующих их созданию, на окружающую среду и предусматривать мероприятия по нейтрализации отрицательных факторов.

      91. Решение природоохранных вопросов начинается на начальном этапе проектирования объекта и выбора типа сооружений и учитывается при рассмотрении остальных технических вопросов. Разработка природоохранных мероприятий включает изучение исходного состояния природной среды, составление прогнозов ее изменений, установление допустимого уровня антропогенного вмешательства, разработку мер защиты, а также способов контроля за состоянием каждого элемента среды и возможные дополнительные мероприятия по сохранению и улучшению экологической обстановки в процессе эксплуатации сооружений (согласно пункту 97 настоящих строительных норм).

      92. При проектировании гидротехнических сооружений предусматривается специальные мероприятия по охране окружающей среды при выполнении:

      1) дноуглубительных работ, включающих извлечение грунта, его транспортировку и создание отвалов;

      2) устройства плотин, дамб, перемычек, каменных постелей, обратных засыпок и тому подобных путем отсыпки грунтовых и каменных материалов в воду;

      3) строительства ограждающих сооружений хранилищ жидких отходов промышленных предприятий;

      4) уплотнения грунтов основания, в том числе производимого взрывным способом;

      5) строительства сооружений с использованием материалов, которые могут явиться источником загрязнения окружающей среды;

      6) закрепления грунтов, в том числе осуществляемого химическим способом или путем искусственного замораживания;

      7) подводного бетонирования и тому подобное.

      93. В проектах подпорных гидротехнических сооружений предусматриваются мероприятия:

      1) по подготовке ложа водохранилища и хранилищ жидких отходов;

      2) по ликвидации возможных источников загрязнения водной среды, опасных для здоровья человека, животного и растительного мира;

      3) по ликвидации отрицательных воздействий на качество воды затопленной древесной растительности и нависающей древесины;

      4) по извлечению и утилизации плавающей древесной массы и мусора;

      5) по локализации возможных очагов загрязнения и по снижению концентрации вредных примесей.

      94. Предусматривается обеспечение нормативного качества воды водохранилища и фильтрационной воды из хранилищ жидких отходов:

      1) по гидрохимическим показателям (по содержанию химических элементов и соединений, по показателю рН);

      2) по гидробиологическим показателям (по цветности, по биологическому потреблению кислорода);

      3) по санитарным показателям.

      95. При повышении предельно допустимых концентраций загрязняющих веществ, следует организация дополнительных мероприятий по локализации возможных очагов загрязнений и снижению концентрации вредных примесей.

      96. Для выполнения требований пункта 92 настоящих Строительных норм производится оценка и прогнозирование:

      1) изменения геологических и гидрогеологических условий - изменение уровненного режима, условий питания, химизма подземных вод, особенно минерализованных, засоления грунтов;

      2) фильтрационных потерь воды из водохранилища и хранилищ жидких отходов;

      3) изменений природной обстановки в результате создания водохранилища;

      4) изменения хода руслового процесса, трансформации русла нижних бьефов, заиления и переработки берегов водохранилищ;

      5) изменений термического и ледового режимов в бьефах, бассейнах гидроаккумулирующих и приливных электростанций, в том числе образования протяженных полыней, усиления заторно-зажорных явлений;

      6) изменения сейсмологической обстановки (в том числе вызванной "наведенной сейсмичностью") - прежде всего, частоты и интенсивности землетрясений, их распределения и тому подобное;

      7) изменения ландшафта района строительства и его восстановления;

      8) влияния изменений руслового, гидравлического, термического и ледового режимов водотоков и водоемов на условия нереста и воспроизводства рыб, гнездования птиц, среду обитания млекопитающих и так далее;

      9) влияния микроклиматических изменений в районе создания водохранилища и нижнего бьефа гидроузла - температурного режима и влажности воздуха, количества и режима ветров и осадков и тому подобных на инженерно-геологические процессы и свойства пород оснований, а также на объекты инфраструктуры, социально-демографическую и природную среду.

      97. При проектировании гидротехнических сооружений учитываются изменения природных условий, которые могут привести к развитию и активизации следующих негативных физико-геологических, геодинамических процессов в их основаниях:

      1) повышению активности ближайших сейсмо - генерирующих разломов;

      2) подтоплению и затоплению территорий, оценку которых необходимо выполнять, руководствуясь положением соответствующего государственного норматива в области архитектуры, градостроительства и строительства;

      3) переработке берегов и заилению водохранилищ;

      4) химической суффозии растворимых пород карбонатного и галогенного карста, вымыву из грунтов основания и накоплению в них потенциально вредных химических и радиоактивных веществ; отжатию из глубинных подземных вод сильноминерализованных, термических и радиоактивных вод и так далее;

      5) механической суффозии песчаных грунтов, суффозионного карста;

      6) возникновению и активизации оползневых явлений;

      7) просадочным деформациям оснований, сложенных лессовыми грунтами.

      98. В качестве природоохранных мероприятий, для управления развитием указанных в пункте 97 настоящих Строительных норм процессов, необходимо рассматривать и разрабатывать при проектировании гидротехнических сооружений комплекс мероприятий, включающий:

      1) разделку и бетонирование крупных трещин, дренажно-противофильтрационные устройства, уплотнение, цементирование, инъецирование;

      2) химические добавки и защиты (слои, барьеры и тому подобное); планировочные работы, замену грунтов, берегоукрепительные конструкции, оградительные и водоотводные конструкции (дамбы, каналы, трубопроводы), регулирование уровенного режима водохранилища, рекультивацию земель;

      3) землеотводные охранные и рекреационные зоны (заповедники, парки, пастбища), особые правила использования транспорта и тому подобное.

      99. В нижних бьефах гидроузлов, в которых прогнозируется протяженная полынья, влияющая на микроклимат района, а также гидроузлов, в состав которых входят гидроэлектростанции, осуществляющие суточное регулирование мощности, необходимо рассматривать целесообразность возведения гидроузлов - контррегуляторов, позволяющих снизить негативное влияние основного гидроузла на природные процессы, инженерные объекты и социальную обстановку в нижнем бьефе.

      100. В проектах гидротехнических сооружений, существенным образом влияющих на экологию в процессе эксплуатации, предусматривается мониторинг водной, наземной и воздушной экосистем, обеспечивающий оценку экологических процессов, действенности принятых проектом природоохранных мероприятий, проверку, уточнение, корректировку оценок и прогнозов с начала строительства объекта и до стадии стабилизации процессов взаимодействия гидротехнических сооружений с природным комплексом.

      УДК 626/627                                                       МКС 01.120: 91.040.01
________________________________________________________________________________

      Ключевые слова: Гидротехнические сооружения, классы, риски аварий, расчетные максимальные расходы воды, проектирование, строительство, эксплуатация, реконструкция, ликвидация ________________________________________________________________________________

  Приложение 2
к приказу председателя
Комитета
по делам строительства и
жилищно-коммунального
хозяйства
Министерства по инвестициям и
развитию
Республики Казахстан
от 5 декабря 2018 года
№ 249-нқ

     


АЛҒЫ СӨЗ

1 ӘЗІРЛЕГЕН:

"Қазақ құрылыс және сәулет ғылыми-зерттеу және жобалау институты" АҚ

2 ҰСЫНҒАН:

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті

3 БЕКІТІЛГЕН ЖӘНЕ ҚОЛДАНЫСҚА ЕНГІЗІЛГЕН:

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитетінің төрағанын 2018 жылғы 5 желтоқсандағы № 249-нқ бұйрығымен

ПРЕДИСЛОВИЕ

4 РАЗРАБОТАН:

АО "Казахский научно-исследовательский и проектный институт строительства и архитектуры"

5 ПРЕДСТАВЛЕН:

Комитет по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан

6 УТВЕРЖДЕНИ ВВЕДЕНВ ДЕЙСТВИЕ:

Приказом председателя Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 5 декабря 2018 года № 249-нқ

      Осы мемлекеттік нормативті сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы уәкiлеттi органы ведомствосының рұқсатысыз ресми басылым ретінде толық немесе ішінара қайта басуға, көбейтуге және таратуға болмайды.

      Настоящий государственный норматив не может быть полностью или частично воспроизведен, тиражирован и распространен в качестве официального издания без разрешения ведомства уполномоченного органа в области архитектуры, градостроительства и строительства.

Содержание

Глава 1

Область применения

Глава 2

Нормативные ссылки

Глава 3

Термины и определения

Глава 4

Цели и функциональные требования

Параграф 1

Цели нормативных требований

Параграф 2

Функциональные требования

Глава 5

Требования к рабочим характеристикам

Параграф 1

Общие положения

Глава 6

Требования по обеспечению надежности и устойчивости оснований

Параграф 1

Требования для грунтов оснований

Параграф 2

Расчет устойчивости на нескальных и скальных основаниях

Параграф 3

Фильтрационные расчеты оснований

Параграф 4

Расчет местной прочности скальных оснований

Параграф 5

Определение контактных напряжений для сооружений на нескальных основаниях

Параграф 6

Расчет по деформациям оснований сооружений и плотин из грунтовых материалов

Параграф 7

Особенности проектирования оснований сооружений, возводимых в сейсмических районах

Глава 7

Требования по обеспечению безопасности оснований

Глава 8

Обеспечение сопряжения сооружений с основанием

Глава 9

Закрепление и уплотнение грунтов оснований

Глава 10

Энергосбережение и рациональное использование природных ресурсов

Параграф 1

Требования к сокращению энергопотребления

Параграф 2

Рациональное использование природных ресурсов

Глава 11

Охрана окружающей среды



ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫС НОРМАЛАРЫ СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ________________________________________________

ОСНОВАНИЯ ГИДРОТЕХНИЧЕСКИХ СООРУЖЕНИЙ ГИДРОТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰРЫЛЫСТАР НЕГІЗДЕРІ __________________________________________

  Дата введения - 2018-ХХ-ХХ

Глава 1. Область применения

      1. Настоящие строительные нормы устанавливают нормативные требования для проектирования основания гидротехнических сооружений всех классов, в том числе гравитационных, арочных и контрфорсных плотин, подпорных стенок, шлюзов, шельфовых и портовых сооружений, естественных склонов и искусственных откосов на участках расположения гидротехнических сооружений.

      2. Требования настоящих норм не распространяются на проектирование подземных гидротехнических сооружений и водохозяйственных сооружений на мелиоративных каналах с расходами воды менее 5 кубометров в секунду (далее - м3/с), а также при глубинах воды менее 1 метра (далее - м).

Глава 2. Нормативные ссылки

      Для применения настоящих строительных норм необходимы следующие ссылки на нормативные правовые акты Республики Казахстан:

      Кодекс Республики Казахстан от 9 января 2007 года "Экологический кодекс Республики Казахстан";

      Закон Республики Казахстан от 16 июля 2001 года "Об архитектурной, градостроительной и строительной деятельности в Республике Казахстан" (далее - Закон);

      Закон Республики Казахстан от 13 января 2012 года "Об энергосбережении и повышении энергоэффективности";

      постановление Правительства Республики Казахстан от 17 ноября 2010 года № 1202 "Об утверждении технического регламента "Требования к безопасности зданий и сооружений, строительных материалов и изделий";

      приказ Министра внутренних дел Республики Казахстан от 23 июня 2017 года № 439 "Об утверждении технического регламента "Общие требования к пожарной безопасности" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 15501 (далее - Технический регламент).

      Примечание - При пользовании настоящими строительными нормами целесообразно проверить действие ссылочных документов по информационным "Перечню нормативных правовых и нормативно- технических актов в сфере архитектуры, градостроительства и строительства, действующих на территории Республики Казахстан", "Указателю нормативных документов по стандартизации Республики" Казахстан" и "Указателю межгосударственных нормативных документов", составляемых ежегодно по состоянию на текущий год. Если ссылочный документ заменен (изменен), то при пользовании настоящими нормативами следует руководствоваться замененным (измененным) документом. Если ссылочный документ отменен без замены, то положение, в котором дана ссылка на него, применяется в части, не затрагивающей эту ссылку.

Глава 3. Термины и определения

      3. В настоящих строительных нормах применяются термины с соответствующими определениями:

      1) требования к рабочим характеристикам - нормативные требования, одобренные уполномоченным органом, задающие приемлемые для потребителей технические характеристики строительного объекта и обеспечивающие при их практической реализации презумпцию соответствия нормируемого объекта;

      2) нагрузки - воздействие в течение всего срока эксплуатации, временное изменение величины которого, по сравнению со средним значением, очень незначительно, или при котором изменение до достижения определенного предельного значения происходит всегда в одном направлении (равномерно);

      3) основание - область грунтового массива (в том числе береговые примыкания, откосы и склоны), которая взаимодействует с сооружением и в которой в результате возведения и эксплуатации сооружения изменяются напряженно-деформированное состояние и фильтрационный режим;

      4) осадки - деформации, происходящие в результате уплотнения грунта под воздействием внешних нагрузок и, в отдельных случаях, собственного веса грунта, не сопровождающиеся коренным изменением его структуры;

      5) сопротивление - способность элемента или поперечного сечения элемента сооружения выдерживать воздействия без механических повреждений, например: прочность грунта на сдвиг, сопротивление изгибу, сопротивление потере устойчивости при продольном изгибе, сопротивление растяжению.

Глава 4. Цели и функциональные требования

Параграф 1. Цели нормативных требований

      4. Целью нормативных требований настоящих строительных норм является обеспечение безопасности, надежности, долговечности основания гидротехнических сооружений на всех стадиях его жизненного цикла, при условии возможности прогнозирования характера и величины деформаций земной поверхности, в целях защиты жизни, здоровья людей и животных, имущества и охраны окружающей среды, обеспечения энергетической эффективности и ресурсосбережения, а также создания условий для производственного процесса и труда, учитывая его технологические и специфические особенности.

Параграф 2 Функциональные требования

      5. Основания гидротехнических сооружений проектируются по техническим, технологическим и экологическим параметрам:

      1) обеспечение безопасности, надежности и долговечности гидротехнического сооружения, способности противостоять всем видам возможных комбинаций нагрузок и воздействий, которым оно может быть подвержено в течение всего жизненного цикла до сноса с разумной степенью вероятности;

      2) обеспечение пожарной безопасности объекта - состояние объекта, характеризуемое возможностью предотвращения возникновения и развития пожара, а также воздействия на людей и материальные ценности опасных факторов пожара;

      3) соблюдение требований по санитарно-гигиеническим условиям;

      4) защита от сейсмических воздействий;

      5) другие требования, определенные конкретным проектом.

      Для обеспечения механической безопасности гидротехнических сооружений, основания проектируются с использованием характерных численных значений воздействий и коэффициентов безопасности. Основания гидротехнических сооружений необходимо возводить с соблюдением технологических норм и эксплуатировать с соблюдением предупреждающих и защитных мероприятий.

Глава 5. Требования к рабочим характеристикам

Параграф 1. Основные положения

      6. Основания гидротехнических сооружений проектируются на основе:

      1) результатов инженерно-геологических и гидрогеологических изысканий и исследований, содержащих данные о структуре, физико-механических и фильтрационных характеристиках зон массива грунта, уровнях воды в грунте, областях ее питания и дренирования;

      2) опыта возведения гидротехнических сооружений в аналогичных инженерно-геологических условиях и местных условий строительства;

      3) данных, характеризующих возводимое гидротехническое сооружение (типа, конструкции, размеров, технологии возведения, действующих нагрузок, воздействий, условий эксплуатации и так далее);

      4) данных о сейсмической активности района возведения сооружения;

      5) технико-экономического сравнения вариантов проектных решений и принятия оптимального варианта, обеспечивающего полное использование прочностных и деформационных свойств грунтов основания и материала возводимого сооружения при наименьших приведенных затратах.

      7. Для обеспечения эксплуатационной надежности, долговечности и безопасности гидротехнических сооружений проектом предусматриваются:

      1) оценка инженерно-геологических условий площадки строительства с сопоставлением расчетной модели основания, несущей способности основания и устойчивости сооружения, устойчивости естественных и искусственных склонов и откосов, местной прочности, фильтрационной прочности основания, противодавления воды и фильтрационного расхода;

      2) определение величин перемещений сооружения вследствие деформируемости основания, напряжений на контакте сооружения с основанием и разработка инженерных мероприятий, способствующих повышению несущей способности, уменьшению перемещений и обеспечению требуемой безопасности.

      8. Нагрузки и воздействия на основание необходимо определять расчетом исходя из совместной работы сооружения и основания в соответствии с требованиями действующих нормативно-технических документов. При расчетах основания коэффициенты надежности по степени ответственности принимаются такими же, как для возводимого на нем сооружения.

      9. Расчеты оснований гидротехнических сооружений производятся по двум группам предельных состояний. По первой группе производятся расчеты общей устойчивости системы сооружение-основание и фильтрационной прочности основания. По второй группе выполняются расчеты перемещений сооружений, местной прочности основания и устойчивости склонов и откосов, вызывающих завал канала или русла, проявлений ползучести и трещинообразования грунта.

Глава 6. Требования по обеспечению надежности и устойчивости оснований

Параграф 1. Требования для грунтов оснований

      10. Необходимо установить номенклатуру грунтов оснований гидротехнических сооружений и их физико-механические характеристики. Значения физико-механических характеристик грунтов, рассматривают как классификационные.

      11. Для проектирования оснований гидротехнических сооружений определяются следующие физико-механические характеристики грунтов:

      1) коэффициент фильтрации;

      2) удельное водопоглощение;

      3) показатели фильтрационной прочности грунтов (местный и осредненный критические градиенты напора и критические скорости фильтрации);

      4) коэффициент уплотнения;

      5) содержание водорастворимых солей;

      6) параметры ползучести и; параметры трещин (модуль трещиноватости, углы падения и простирания, длину, ширину раскрытия);

      7) параметры заполнителя трещин (степень заполнения, состав, характеристики свойств);

      8) скорости распространения продольных и поперечных волн в массиве;

      9) коэффициент морозного пучения;

      10) удельную нормальную и касательную силы пучения и предел прочности отдельности (элементарного породного блока) скального грунта на одноосное сжатие;

      11) предел прочности отдельности скального грунта на одноосное растяжение;

      12) предел прочности массива скального грунта на смятие, на одноосное сжатие, на одноосное растяжение;

      13) коэффициент упругой водоотдачи грунта;

      14) коэффициент гравитационной водоотдачи грунта.

      12. При классификации грунтов применяются нормативные значения характеристик, при решении задач проектирования - их расчетные значения. Нормативные значения характеристик грунтов устанавливаются на основе результатов полевых и лабораторных исследований, проводимых в условиях, максимально приближенных к условиям работы грунта в рассматриваемой системе сооружение - основание. За нормативные значения всех характеристик принимают их средние статистические значения. Расчетные значения характеристик грунтов определяют делением нормативных значений характеристик на коэффициент надежности по грунту.

      13. Метод трехосного сжатия применяется для грунтов всех типов оснований речных гидротехнических сооружений I класса и пылевато-глинистых грунтов с пластичными и мягкопластичными консистенциями, в том числе для получения характеристик в нестабилизированном состоянии. При обосновании для определения характеристик в нестабилизированном состоянии применяют метод быстрого среза (сдвига). Для грунтов всех типов оснований сооружений I-III классов дополнительно к испытаниям указанными лабораторными методами проводят испытания в полевых условиях методом сдвига штампов (для бетонных и железобетонных сооружений), методом сдвига грунтовых целиков (для грунтовых сооружений), а также проводят испытания методами зондирования и вращательного среза (для всех видов сооружений).

      14. Расчетные значения местного критического градиента напора определяют, используя расчетные методы оценки суффозионной устойчивости грунтов путем испытаний грунтов на суффозионную устойчивость в лабораторных или натурных условиях.

      15. Нормативные значения коэффициентов упругой и гравитационной водоотдачи определяют в натурных условиях по результатам наблюдений за изменением напоров и уровней воды в инженерно-геологическом элементе основания при изменении напора в определенной точке (например, в опытной скважине).

      16. Расчетные значения модуля деформации, коэффициентов поперечной деформации и уплотнений, фильтрации, упругой и гравитационной водоотдачи, параметров ползучести принимают равными нормативным значениям.

      17. Нормативные значения предела прочности скального грунта на одноосное сжатие и одноосное растяжение, а также предела прочности массива скального грунта на смятие определяют, как средние арифметические частных значений этих характеристик, полученных в отдельных испытаниях. Испытания для определения предела прочности скального грунта на одноосное сжатие проводятся методом одноосного сжатия скальных целиков, а на одноосное растяжение - методом отрыва бетонных штампов или скальных целиков по контакту, а также предела прочности массива скального грунта на смятие, одноосное растяжение и одноосное сжатие определяют с учетом коэффициента надежности по грунту или определяются в соответствии с требованиями при односторонней доверительной вероятности.

      18. Нормативные значения характеристик деформируемости массивов скальных грунтов (модуля деформации, коэффициента поперечной деформации, скоростей распространения продольных и поперечных волн) определяют, как средние арифметические частных значений этих характеристик, полученных для данного инженерно-геологического элемента в отдельных испытаниях. При этом испытания для получения частных значений модуля деформации и коэффициента поперечной деформации проводится методами статического нагружения массива скального грунта, а для получения частных значений скоростей распространения продольных и поперечных волн - динамическими (сейсмоакустическими или ультразвуковыми) методами.

      19. Нормативные значения критической скорости движения воды в трещинах (прослойках, тектонических зонах дробления) определяют по результатам суффозионных испытаний заполнителя трещин (прослоек, зон дробления). Расчетные значения критической скорости движения воды принимают равными нормативным значениям.

      20. Нормативные и расчетные значения коэффициентов упругой и гравитационной водоотдачи определяют по результатам испытаний в натурных условиях.

      21. По деформируемости и прочности в различных направлениях массивы скальных грунтов учитывают изотропные и анизотропные свойства. Под коэффициентом анизотропии понимается отношение большего значения характеристики к меньшему в двух заданных направлениях.

Параграф 2. Расчет устойчивости на нескальных и скальных основаниях

      22. Критерием обеспечения устойчивости сооружения, системы сооружение - основание и склонов (массивов) является условие, когда расчетные значения обобщенных сдвигающих сил с учетом коэффициент сочетания нагрузок меньше или равны силе предельного сопротивления или моментов сил, стремящихся повернуть (опрокинуть) и удержать сооружение с учетом коэффициентов условий работы и надежности по степени ответственности сооружения.

      23. Расчеты устойчивости сооружений и грунтовых массивов производят методами, удовлетворяющими всем условиям равновесия в предельном состоянии. Допускается применять и другие методы расчета, результаты которых проверены опытом проектирования, строительства и эксплуатации сооружений. В расчетах устойчивости необходимо рассматривать все физически и кинематически возможные схемы потери устойчивости сооружений, систем сооружение - основание и склонов (массивов).

      24. В расчетах устойчивости гравитационных сооружений на нескальных основаниях рассматривают возможность потери устойчивости по схемам плоского, смешанного и глубинного сдвигов. Выбор схемы сдвига осуществляется в зависимости от вида сооружения, классификационной характеристики основания, схемы загружения. Перечисленные схемы сдвига бывают как при поступательной форме сдвига, так и при сдвиге с поворотом в плане. Для сооружений, основанием которых являются естественные или искусственные откосы, или их гребни, необходимо также рассматривать схему общего обрушения откоса вместе с расположенным на нем сооружением.

      25. Расчет устойчивости гравитационных сооружений (кроме портовых), основания которых сложены песчаными, крупнообломочными, твердыми и полутвердыми пылевато-глинистыми, туго- и мягкопластичными пылевато-глинистыми грунтами производят только по схеме плоского сдвига. При этом учитывают расчетную толщину консолидируемого слоя, которая принимается для сооружения с шириной подошвы на части которой расположен дренаж, в зависимости от наличия водоупора и залегания в основании дренирующего слоя.

      26. При расчете устойчивости сооружения по схеме плоского сдвига за расчетную поверхность сдвига принимают:

      1) при плоской подошве сооружения - плоскость опирания сооружения на основание с обязательной проверкой устойчивости по горизонтальной плоскости сдвига, проходящей через верховой край подошвы;

      2) при наличии в подошве сооружения верхового и низового зубьев: при глубине заложения верхового зуба, равной или большей низового, - плоскость, проходящую через подошву зубьев, а также горизонтальную плоскость, проходящую по подошве верхового зуба;

      3) при глубине заложения низового зуба более глубины заложения верхового зуба - горизонтальную плоскость, проходящую по подошве верхового зуба (при этом все силы следует относить к указанной плоскости, за исключением пассивного давления грунта со стороны нижнего бьефа, которое надлежит определять по всей глубине низового зуба);

      4) при наличии в основании сооружения каменной постели - плоскости, проходящие по контакту сооружения с постелью и постели с грунтом;

      5) при наличии у каменной постели заглубления в грунт необходимо рассматривать также наклонные плоскости или ломаные поверхности, проходящие через постель.

      27. При расчете устойчивости сооружений по схеме плоского сдвига (без поворота) при горизонтальной плоскости сдвига определяют расчетное значение предельного сопротивления и расчетное значение сдвигающей силы.

      28. В случае, если расчетная сдвигающая сила приложена с эксцентриситетом в плоскости подошвы, расчет устойчивости сооружений производят по схеме плоского сдвига с поворотом в плане сооружения.

      29. Расчет устойчивости сооружений по схеме смешанного сдвига производят для сооружений на однородных основаниях во всех случаях. При этом сопротивление основания сдвигу принимают равным сумме сопротивлений на участках плоского сдвига и сдвига с выпором. Сила предельного сопротивления при расчете устойчивости сооружений по схеме смешанного сдвига при поступательной форме сдвига определяется с учетом закона Мора-Кулона. Для портовых сооружений расчеты устойчивости по схеме смешанного сдвига допускается не производить.

      30. Расчет устойчивости сооружений по схеме глубинного сдвига производят для всех типов сооружений, несущих только вертикальную нагрузку, для портовых сооружений - независимо от характера нагрузки, а также для сооружений, несущих вертикальную и горизонтальную нагрузки и расположенных на неоднородных основаниях.

      31. Расчет устойчивости портовых сооружений, производят двумя методами, исходя из поступательного перемещения сдвигаемого массива грунта вместе с сооружением по ломаным плоскостям сдвига и из вращательного их перемещения по круглоцилиндрической поверхности сдвига. При использовании обоих методов определяющими являются результаты расчета устойчивости по тому методу, по которому условие показывает меньшую надежность сооружения.

      32. При расчете устойчивости сооружений на основаниях, сложенных водонасыщенными пылевато-глинистыми грунтами принимают характеристики грунта (угол внутреннего трения и сцепление), соответствующие его степени консолидации, или в расчет вводится поровое давление (определяемое экспериментальным или расчетным путем) при характеристиках грунта, соответствующих его стабилизированному состоянию.

      33. Расчеты устойчивости сооружений на скальных основаниях, скальных откосов и склонов выполняют по схеме сдвига по плоским или ломаным расчетным поверхностям. Для бетонных и железобетонных сооружений на скальных основаниях рассматривают схему предельного поворота (опрокидывания) с разрушением основания под низовой гранью сооружения. При этом определяющими являются результаты расчета по той схеме, которая по условию показывает меньшую надежность сооружения (откоса, склона). При плоской расчетной поверхности сдвига учитывают две возможные схемы нарушения устойчивости: поступательный сдвиг и сдвиг с поворотом в плане. При ломаной расчетной поверхности сдвига учитывают три возможные расчетные схемы: сдвиг вдоль ребер ломаной поверхности (продольный); сдвиг поперек ребер ломаной поверхности (поперечный) и сдвиг под углом к ребрам ломаной поверхности сдвига (косой). Выбор схемы нарушения устойчивости сооружения или откоса (склона) и определение расчетных поверхностей сдвига производят, используя данные анализа инженерно-геологических структурных моделей, отражающих основные элементы трещиноватости скального массива (ориентировку, протяженность, мощность, шероховатость трещин, их частоту и так далее) и наличие ослабленных прослоек и областей.

      34. При расчете устойчивости сооружений и скальных откосов (склонов) по схеме поступательного и продольного сдвигов, определяется расчетное значение предельного сопротивления и расчетное значение сдвигающей силы, которые сравниваются со значением активной сдвигающей силы (проекция равнодействующей расчетной нагрузки на направление сдвига).

      35. Определяют расчетное значение силы сопротивления упорного массива или обратных засыпок с учетом расчетного значения силы пассивного сопротивления. Для упорного массива, содержащего поверхности ослабления, по которым данный массив может быть сдвинут, значение силы пассивного сопротивления определяют без учета характеристик угла внутреннего трения и сцепления.

      36. При расчете устойчивости сооружений и скальных откосов (склонов) по схеме сдвига с поворотом в плане учитывают возможное уменьшение сопротивления сдвигу против значений сил, устанавливаемых в предположении поступательного движения.

      37. Расчеты устойчивости сооружений и скальных откосов (склонов) по схеме поперечного сдвига производят, расчленяя призму обрушения (сдвига) на взаимодействующие элементы. Расчленение призмы обрушения (сдвига) на элементы производится в соответствии с характером поверхности сдвига, структурой скального массива призмы и распределением действующих на нее сил. В пределах каждого элемента по поверхности сдвига характеристики прочности скального грунта принимаются постоянными. Выбор направлений расчленения призмы обрушения на элементы и расчетного метода производят с учетом геологического строения массива. При наличии пересекающих призму обрушения (сдвига) поверхностей ослабления, по которым возможно достижение предельного равновесия призмы, плоскости раздела между элементами располагают по этим поверхностям ослабления.

      38. Расчеты устойчивости по схеме косого сдвига выполняют в тех случаях, когда направление смещения массива не совпадает с направлением ребра (ребер) пересечения плоскостей сдвига, например, при расчетах устойчивости береговых упоров арочных плотин и подобных массивов.

      39. При расчетах устойчивости бетонных сооружений по схеме предельного поворота (опрокидывания) проверяют возможность потери бетонным сооружением устойчивости вследствии нарушения прочности основания на смятие под низовой гранью сооружения при его повороте или наклоне, вызванном действием опрокидывающих сил.

Параграф 3. Фильтрационные расчеты оснований

      40. При проектировании основания гидротехнического сооружения обеспечивают фильтрационную прочность грунтов основания, устанавливают допустимые по технико-экономическим показателям фильтрационные расходы и противодавление фильтрующейся воды на подошву сооружения. При этом определяют:

      1) форму свободной поверхности фильтрационного потока (депрессионной поверхности) и местоположение участков его высачивания;

      2) распределение напора фильтрационного потока главным образом вдоль подземного контура сооружения, на участках его разгрузки и в местах сопряжения грунтов, отличающихся фильтрационными свойствами и структурой порового пространства;

      3) фильтрационный расход на характерных участках основания;

      4) силовое воздействие фильтрационного потока на массив грунта основания;

      5) общую и местную фильтрационную прочность грунтов в основании, причем общую фильтрационную прочность необходимо оценивать лишь для нескальных грунтов основания, а местную - для всех классов грунтов.

      41. Характеристики фильтрационного потока определяют путем его моделирования на физических или математических фильтрационных моделях основания с использованием, как правило, моделей (схем) основания, отражающих геологическую структуру грунтового массива с выделением наиболее характерных по водопроницаемости и суффозионной устойчивости грунтов областей, которые попадают в активную область фильтрационного потока. Границы этих областей определяют предварительными расчетами, исходя из намеченных размеров и конфигурации подземного контура сооружения.

      42. Критерием обеспечения общей фильтрационной прочности нескального основания является условие, что местная фильтрационная прочность в рассматриваемой области основания меньше или равна расчетному значению осредненного критическому градиенту напора - с учетом коэффициента надежности. Значение местной фильтрационной прочности для оснований сооружений I и II классов определяют по методу удлиненной контурной линии. В отдельных случаях значения местной фильтрационной прочности определяют и другими приближенными методами.

      43. Критерием обеспечения местной фильтрационной прочности нескального основания является условие, что местный градиент напора в рассматриваемой области основания меньше или равен местному критическому градиенту напора с учетом коэффициента безопасности. Местную фильтрационную прочность нескального основания определяют в следующих областях основания:

      1) в области выхода (разгрузки) фильтрационного потока из толщи основания в нижний бьеф, дренажное устройство и тому подобное, в прослойках суффозионно-неустойчивых грунтов;

      2) в местах с большим падением напора фильтрационного потока, например, при обтекании подземных преград; на участках контакта грунтов с существенно разными фильтрационными свойствами и структурой.

      44. Критериями обеспечения местной фильтрационной прочности скальных оснований является условие, что средняя скорость движения воды в трещинах массива основания меньше или равна критической скорости движения воды в трещинах с учетом коэффициента безопасности.

      45. Проектирование подземного контура напорных сооружений выполняются в соответствии с требованиями действующих нормативно-технических документов. При выборе системы дренажа и противофильтрационных устройств в основании проектируемого сооружения учитывают условия его эксплуатации, инженерно-геологические условия и требования по охране окружающей среды в части подтопления, заболачивания прилегающей территории, активизации карстово-суффозионных процессов и тому подобное.

      46. При проектировании противофильтрационной завесы в нескальном основании учитывают критические градиенты напора в инъекционной завесе в гравийных и галечниковых грунтах, в песках мелких, крупных и средней крупности раздельно. В завесе, сооружаемой способом "стена в грунте" в грунтах с учетом коэффициентов фильтрации.

      47. При проектировании противофильтрационной (цементационной) завесы в скальном основании принимают критический градиент напора в завесе в зависимости от удельного водопоглощения в пределах завесы. В случае, когда завеса (одна или в сочетании с другими противофильтрационными устройствами) защищает от выщелачивания содержащиеся в основании растворимые грунты, допустимое удельное водопоглощение обосновывают расчетами и экспериментальными исследованиями.

      48. Для предотвращения выпора грунта на участках, где фильтрационный поток с градиентами напора, близкими к единице, выходит на поверхность основания, в проекте предусматривают проницаемую пригрузку или разгрузочный дренаж. Материал пригрузки подбирается по принципу обратного фильтра для защиты грунта основания от контактной суффозии. Для изотропно-проницаемого и однородного основания определяется необходимая толщина пригрузки.

Параграф 4. Расчет местной прочности скальных оснований

      49. Расчет местной прочности скальных оснований гидротехнических сооружений производят для установления разработки мероприятий, предотвращающих возможное нарушение противофильтрационных устройств, для учета при разработке мероприятий по повышению прочности и устойчивости сооружений и для учета достижения предела местной прочности при расчетах напряженно-деформированного состояния сооружения и основания. Расчет местной прочности производят по предельным состояниям второй группы для оснований сооружений I класса при основном сочетании нагрузок.

      50. Проверку местной прочности скальных оснований производят по расчетным площадкам:

      1) совпадающим с плоскостями, пpиуpoченными к трещинам в массиве; совпадающим с плоскостью, приуроченной к контакту сооружение - основание;

      2) не совпадающим с плоскостями, приуроченными к трещинам и к контакту сооружение - основание.

      51. Критериями обеспечения местной прочности по площадкам, является условие непревышения эксплуатационных напряжений предельных касательных напряжений на расчетной площадке. В случаях, если связь между касательными и нормальными напряжениями на расчетных площадках, не приуроченных к трещинам и контакту, при определении угла внутреннего трения и сцепления и описывается единой линейной зависимостью с большой погрешностью, учитывают возможную нелинейность этой связи путем кусочно-линейной аппроксимации или использованием нелинейных зависимостей, в виде квадратичной параболы. При невыполнении условий местной прочности в пределах цементационной завесы выполняются фильтрационные расчеты с учетом изменений фильтрационного режима.

      52. При определении напряжений применяют вычислительные и экспериментальные методы механики сплошной среды и геомеханики. Допускается рассматривать основание совместно с сооружением как систему линейно-деформируемых тел, на контакте между которыми выполняются условия равновесия и равенства перемещений. При обосновании допускается схематизация системы сооружение - основание, позволяющая решать плоскую задачу теории упругости применительно к одному или к нескольким плоским сечениям. При этом поверхность основания принимают плоской, а тело основания - однородным либо состоящим из некоторого числа однородных областей, либо имеющим непрерывно изменяющиеся характеристики. Учитывают естественный рельеф поверхности основания, пространственный характер работы системы сооружение - основание, а также детализируют распределение механических характеристик основания. Если при определении напряжений в некоторых областях основания одно (или несколько) из условий не выполняется, то производят уточнение решения задачи. Уточнение выполняют с использованием нелинейной зависимости между напряжениями и деформациями или путем изменения геометрии сечения за счет исключения из рассмотрения указанных областей.

Параграф 5. Определение контактных напряжений для сооружений на нескальных основаниях

      53. Контактные напряжения (нормальные и касательные напряжения по контакту сооружение - основание) определяют для использования их в расчетах прочности конструкций и сооружений, а также в расчетах оснований по несущей способности и деформациям. При определении контактных напряжений учитывают конструктивные особенности сооружения, последовательность возведения и вид основания. В целях уменьшения расчетных усилий в конструкциях или в элементах сооружения при проектировании рассматривают возможность создания оптимального распределения контактных напряжений, предусматривая устройство выступов на контактных поверхностях сооружений, уплотнение отдельных зон основания и соответствующую последовательность возведения сооружения.

      54. Для сооружений на скальных основаниях контактные напряжения определяют методом внецентренного сжатия, а в необходимых случаях для сооружений I и II классов - по результатам расчетов напряженного состояния системы сооружение - основание с использованием методов механики сплошных сред.

      55. При определении контактных напряжений для сооружений на нескальных основаниях учитывают показатель гибкости сооружения.

      56. Для жестких сооружений I и II классов, рассчитываемых по схеме плоской деформации, нормальные контактные напряжения, определяют методами механики сплошной среды (линейной или нелинейной теории упругости, теории пластичности). Для сооружений III и IV классов нормальные контактные напряжения определяют методом внецентренного сжатия или методом коэффициента постели, а для песчаных оснований с относительной плотностью грунта методом экспериментальных эпюр.

      57. В расчетах прочности гидротехнических сооружений эпюры контактных напряжений определяют по методам механики сплошной среды, необходимо рассмотреть также дополнительно и вторую эпюру контактных напряжений, вычисленную одним из рекомендуемых упрощенных методов. Если полученные при этом изгибающие моменты имеют разные знаки, то при расчетах прочности необходимо использовать оба значения, уменьшенные на 10 % разности этих величин, а если одинаковые - то лишь больший изгибающий момент, также уменьшенный на указанную величину.

      58. При определении контактных напряжений с учетом гибкости сооружений применяют метод коэффициента постели, а также решения упругих и упругопластических задач. При этом сооружение, в зависимости от ее схемы, рассматривается как плоская или пространственная конструкция (балка, плита, рама). Гибкость элементов конструкции необходимо определять с учетом возможности образования трещин. При применении методов коэффициента постели и внецентренного сжатия касательные напряжения принимаются равномерно распределенными. Касательные напряжения, обусловленные действием вертикальных сил, при расчетах прочности сооружений не учитываются.

      59. Нормальные контактные напряжения, действующие по подошве сооружений на неоднородных основаниях, определяются теми же методами, что и для однородных оснований. При использовании методов теории упругости и теории пластичности неоднородность грунтов учитывается назначением соответствующих расчетных характеристик деформируемости и прочности для различных областей основания. При определении контактных напряжений методом внецентренного сжатия учитывают неоднородность основания или используют метод коэффициента постели или экспериментальных эпюр.

      60. При неоднородных основаниях с вертикальными и крутопадающими слоями в расчетах контактных напряжений используются: методы механики сплошной среды, в том числе численные методы решения задач или приближенные методы, в которых контактные напряжения необходимо принимать пропорциональными модулям деформации грунта каждого слоя в зависимости от их размеров и эксцентриситета приложения нагрузки. В пределах каждого слоя распределение контактных напряжений принимается линейным.

      61. При наличии в основании слоев переменной толщины или при наклонном залегании слоев в расчетах контактных напряжений используют: методы механики сплошной среды, в том числе численные методы или приближенные методы, основанные на приведении расчетной схемы основания со слоями переменной толщины или при наклонном залегании слоев к схеме условного основания с вертикально расположенными слоями. При горизонтальном расположении слоев грунта постоянной толщины неоднородность основания может не учитываться.

      62. При определении нормальных контактных напряжений методами экспериментальных эпюр и коэффициента постели учет неоднородности основания производят путем сложения ординат эпюр, определенных в предположении однородных оснований, с ординатами дополнительной эпюры. Ординаты дополнительной эпюры принимают равными разности ординат эпюр, построенных по методу внецентренного сжатия для случаев неоднородного и однородного оснований.

Парагарф 6. Расчет по деформациям оснований сооружений и плотин из грунтовых материалов

      63. Расчет оснований сооружений и плотин из грунтовых материалов по деформациям производят с целью выбора конструкций систем сооружение - основание, перемещения которых (осадки, горизонтальные перемещения, крены, повороты вокруг горизонтальной оси и пр.) ограничены пределами, гарантирующими нормальные условия эксплуатации сооружения в целом или его отдельных частей и обеспечивающими требуемую долговечность. При этом прочность и трещиностойкость конструкции подтверждаются расчетом, учитывающим усилия, которые возникают при взаимодействии сооружения с основанием. Расчет по деформациям производятся на основные сочетания нагрузок с учетом характера их действия в процессе строительства и эксплуатации сооружения (последовательности и скорости возведения сооружения, графика наполнения водохранилища и так далее). Перемещения оснований сооружений, происходящие в процессе строительства, допускается не учитывать, если они не влияют на эксплуатационную пригодность сооружения.

      64. Расчет по деформациям производится исходя из условия, что совместная деформация основания и сооружения (осадки, горизонтальные перемещения, крены, повороты вокруг вертикальной оси и другое) меньше или равны предельным значениям совместной деформации основания и сооружения.

      65. Предельные значения совместной деформации основания и сооружения устанавливаются соответствующими нормами проектирования сооружений.

      66. Расчеты совместных деформаций производят для условий пространственной задачи. Для сооружений, длина которых превышает ширину более чем в три раза, расчеты допускается производить для условий плоской деформации. В случае, когда ширина сооружения превышает толщину сжимаемой толщи в два раза и более, допускается расчет осадок производить для условий одномерной (компрессионной) задачи.

      67. При расчете по деформациям определяют для грунтов всех категорий конечные (стабилизированные) перемещения, соответствующие завершенному процессу деформирования грунтов основания, а для глинистых грунтов, кроме того, значения нестабилизированных перемещении, соответствующих незавершенному процессу деформирования и перемещений, обусловленных ползучестью грунтов основания.

      68. При расчете деформаций основания с использованием расчетных схем, не учитывающих образование и развитие пластических деформаций, среднее давление под подошвой сооружения не превышает расчетного сопротивления грунта основания.

      69. Конечную осадку сооружений, расположенных на нескальных основаниях, при среднем давлении под подошвой сооружений, меньшем расчетного сопротивления грунта основания, определяют по методу послойного суммирования в пределах сжимаемого слоя.

      70. При среднем давлении под подошвой сооружения, большем расчетного сопротивления грунта основания, осадку определяют численными методами, учитывающими упругопластический характер деформирования грунтов, пространственное напряженное состояние, последовательность возведения сооружения

      71. Нестабилизированная осадка к моменту времени определяется с учетом степени первичной и вторичной консолидации грунта и параметров ползучести грунта. Параметры ползучести грунта определяются по результатам компрессионных испытаний грунта по дренированной схеме. Степень первичной консолидации определяется по решениям одномерной, плоской или пространственной задач консолидации. Степень вторичной консолидации определяется по решениям одномерной, плоской или пространственной задач с учетом свойств ползучести грунта.

      72. Крен (наклон) сооружений определяют от внецентренно приложенной нагрузки в пределах ширины сооружения, от пригрузки основания вне подошвы сооружения и от обжатия грунта засыпки в теле сооружения (для ячеистых конструкций без днища) при внецентренном приложении нагрузки.

      73. Крен сооружений с прямоугольной подошвой, вызванный внецентренным приложением вертикальной нагрузки в пределах ширины сооружения, в случае однородного и горизонтально-слоистого основания без учета фильтрационных сил определяют в направлении большей и меньшей стороны подошвы сооружения.

      74. Крен сооружения определяется от пригрузки основания вне подошвы сооружения. Пригрузку аппроксимируют прямоугольной, треугольной или трапецеидальной эпюрой в зависимости от формы засыпаемого котлована.

      75. Горизонтальные перемещения сооружений и их элементов, воспринимающих горизонтальную нагрузку (подпорные стены, анкерные устройства), определяют методами, учитывающими развитие областей пластических деформаций (применяя теорию пластического течения). Допускается не производить проверку горизонтальных перемещении основания гравитационных и за анкеренных шпунтовых подпорных стен портовых гидротехнических сооружений.

      76. Для анкерных устройств и других элементов сооружения, от перемещения которых зависят его прочность и устойчивость, расчеты горизонтальных перемещений выполняются при характеристиках грунта и нагрузках, соответствующих предельным состояниям первой группы.

      77. Нестабилизированные горизонтальные перемещения сооружений определяются для момента времени. Горизонтальное перемещение сооружения соответствует достижению предельного равновесия системы сооружение - основание по плоскому сдвигу. В расчетах используются решения нелинейной теории упругости, теории консолидации или теории вязкопластичности. При этом учитывают зависимость проницаемости связных грунтов ядер плотин от уплотнения в процессе консолидации, водонасыщенности и других факторов.

      78. Осадку плотины определяют, как сумму осадок ее основания и тела. Осадки тела плотины и основания допускается определять методом послойного суммирования по расчетным вертикалям. Осадками и горизонтальными смещениями скального основания пренебрегают.

      79. Расчетами определяются:

      1) строительные осадки - вертикальные перемещения точек плотины к моменту завершения ее строительства;

      2) эксплуатационные осадки - дополнительные вертикальные перемещения точек плотины, происходящие с момента окончания строительства до момента завершения консолидации грунтов основания и тела плотины;

      3) суммарная осадка грунта тела плотины и основания.     

      80. Для расчета строительного подъема определяют эксплуатационную осадку гребня плотины. Для уточнения дополнительного объема грунта, укладываемого в плотину, определяют разность между суммарным сжатием грунта на момент завершения консолидации и эксплуатационной осадки точек контура плотины.

      81. Расчет перемещений сооружений, возводимых на скальных основаниях производят только для сооружений I класса.

      82. При расчете перемещений, если отношение ширины напорного фронта сооружения к напору на сооружение меньше пяти, рассматривают пространственную задачу, если больше - плоскую. При этом для расчета перемещений сооружений применяются методы линейной и нелинейной теории упругости. Условная толщина cжимаемого слоя основания в расчетах принимается равной ширине подошвы сооружения. На стадии технико-экономического обоснования строительства скальное основание допускается рассматривать в виде линейно-деформируемой среды.

      83. При определении перемещений сооружений учитывают давление грунта (наносов или засыпки) на ложе водохранилища, объемные фильтрационные силы в основании, нагрузки от сооружения, передаваемые на основание, и взвешивающее действие воды в берегах при наполнении водохранилища. При расчете перемещений склонов в узких каньонах учитывают взвешивающее действие воды и фильтрационные силы после наполнения водохранилища до проектной отметки.

Парагарф 7. Особенности проектирования оснований сооружений, возводимых в сейсмических районах

      84. Основания сооружений, возводимых в районах с сейсмичностью 7, 8 и более 9 баллов, проектируются с учетом требований по проектированию зданий и сооружений в сейсмических районах. В районах с сейсмичностью менее 7 баллов основания проектируются без учета сейсмических воздействий.

      85. Проектирование оснований с учетом сейсмических воздействий выполняются на основе расчета по несущей способности (устойчивости) на особое сочетание нагрузок, определяемых в соответствии с требованиями по нагрузкам и воздействиям.

      86. Расчет оснований по несущей способности (устойчивости) выполняется на действие вертикальной составляющей расчетной внецентренной нагрузки в особом сочетании, передаваемой сооружением и ее сравнением с вертикальной составляющей силы предельного сопротивления основания при сейсмических воздействиях с учетом сейсмического коэффициента условий работы и коэффициента надежности по назначению сооружения. Горизонтальная составляющая нагрузки учитывается при расчете сооружения на сдвиг по подошве.

      87. При действии моментных нагрузок в двух направлениях расчет основания по несущей способности (устойчивости) выполняется раздельно на действие сил и моментов в каждом направлении независимо друг от друга.

      88. При расчете оснований на особое сочетание нагрузок с учетом сейсмических воздействий допускается частичный отрыв подошвы сооружения от грунта при выполнении следующих условий:

      1) эксцентриситет расчетной нагрузки не превышает одной трети ширины подошвы в плоскости момента;

      2) сила предельного сопротивления основания определяется для условного сооружения, размер подошвы которого в направлении действия момента равен размеру сжатой зоны;

      3) максимальное краевое давление под подошвой сооружения, вычисленное с учетом его неполного опирания на грунт, не превышает краевой ординаты эпюры предельного сопротивления основания.

      89. При невозможности заглубления подошвы сооружения или отсека на одном уровне в нескальных грунтах, расчетное значение угла внутреннего трения грунта уменьшается в зависимости от расчетной сейсмичности.

Глава 7. Требования по обеспечению безопасности оснований

      90. При проектировании оснований гидротехнических сооружений предусматривают решения, обеспечивающие безопасность оснований на всех стадиях их строительства и эксплуатации. Для этого при проектировании выполняют:

      1) оценку инженерно-геологических условий строительной площадки и прогноз их изменения;

      2) расчет несущей способности основания и устойчивости сооружения;

      3) расчет местной прочности основания; расчет устойчивости естественных и искусственных склонов и откосов, примыкающих к сооружению;

      4) расчет деформаций системы сооружение - основание в результате действия собственного веса сооружения, давления воды, грунта и тому подобных, а также изменения физико-механических (деформационных, прочностных и фильтрационных) свойств грунтов в процессе строительства и эксплуатации сооружения, в том числе с учетом их промерзания и оттаивания;

      5) определение напряжений в основании и на контакте сооружения с основанием и их изменений во времени;

      6) расчет фильтрационной прочности основания, противодавления воды на сооружение и фильтрационного расхода, а также при необходимости - объемных фильтрационных сил и изменения фильтрационного режима при изменении напряженного состояния основания;

      7) разработку инженерных мероприятий, обеспечивающих несущую способность оснований и устойчивость сооружения, требуемую долговечность сооружения и его основания, а также при необходимости - уменьшение перемещений, улучшение напряженно-деформированного состояния системы сооружение - основание, снижение противодавления и фильтрационного расхода.

      91. При проектировании оснований сооружений I-III классов для обеспечения безопасности оснований предусматривают установку контрольно-измерительной аппаратуры для проведения натурных наблюдений за состоянием сооружений и их оснований как в процессе строительства, так и в период их эксплуатации для оценки надежности системы сооружение - основание, своевременного выявления дефектов, предотвращения аварий, улучшения условий эксплуатации, а также для оценки правильности принятых методов расчета и проектных решений. Для сооружений IV класса и их оснований предусматривают визуальные наблюдения.

      92. Состав и объем натурных наблюдений с целью обеспечения безопасности оснований включает:

      1) осадки, крены и горизонтальные смещения сооружения и его основания;

      2) температуру грунта в основании; пьезометрические напоры воды в основании сооружения;

      3) расходы воды, фильтрующейся через основание сооружения;

      4) химический состав, температуру и мутность профильтровавшейся воды в дренажах, а также в коллекторах;

      5) эффективность работы дренажных и противофильтрационных устройств;

      6) напряжения и деформации в основании сооружения;

      7) поровое давление в основании сооружения; перемещения, скорости и ускорения основания при сейсмических воздействиях.

      93. Для сооружений IV класса инструментальные наблюдения, если они предусмотрены проектом, допускается ограничить наблюдениями за фильтрацией в основании, осадками и смещениями сооружения и его основания.

Глава 8. Обеспечение сопряжения сооружений с основанием

      94. При проектировании оснований сооружений предусматривают мероприятия по сопряжению сооружения с основанием, обеспечивающие устойчивость сооружения, прочность основания (в том числе фильтрационную), допустимое напряженно-деформированное состояние сооружения и его основания при всех расчетных сочетаниях нагрузок и воздействий. Во всех случаях при проектировании сопряжения сооружения с основанием учитывают возможное изменение фильтрационных характеристик и характеристик прочности и деформируемости грунтов в процессе возведения и эксплуатации сооружения.

      95. При проектировании сопряжений сооружений с основанием предусматривают удаление или замену слабых (или ослабленных в процессе строительства) грунтов с поверхности на глубину, ниже которой характеристики грунтов (с учетом возможного их улучшения) удовлетворяют условиям устойчивости сооружения, прочности основания и заданного фильтрационного режима. Крутизна откосов береговых примыканий сооружений выбирается из условий обеспечения устойчивости как самих откосов, так и сооружений на периоды строительства и эксплуатации.

      96. При проектировании сопряжения сооружения со скальным основанием в случаях, если удаление грунта экономически нецелесообразно, для обеспечения выполнения требований устойчивости сооружения или его береговых упоров, прочности и деформируемости основания, для уменьшения объемов удаления скального грунта рассматривают следующие мероприятия:

      1) снижение противодавления в основании напорных сооружений и береговых массивах примыканий;

      2) создание уклона в сторону верхнего бьефа на контакте сооружения с основанием;

      3) создание упора в основании со стороны нижнего бьефа;

      4) применение конструкций, обеспечивающих наиболее благоприятное направление усилий и воздействий на основание и береговые примыкания сооружения;

      5) анкеровку секций сооружения и береговых примыканий;

      6) инъекционное укрепление грунтов основания.

      При недостаточной технико-экономической эффективности указанных мероприятий, предусматривается заглубление подошвы сооружения в более сохранную зону скальных грунтов.

      97. Для обеспечения устойчивости сооружений на нескальных основаниях, обеспечения прочности и допустимых осадок и смещений при проектировании сопряжения сооружения с основанием в необходимых случаях предусматривают устройство верхового и низового зубьев, дренирование малопроницаемых слоев основания, уплотнение и инъекционное укрепление грунтов и другие мероприятия. При проектировании портовых сооружений предусматривают в необходимых случаях устройство каменной постели, разгружающих и анкерующих устройств, а также снятие гидростатического (фильтрационного) давления в грунте за стенкой. Для сооружений мелиоративного назначения, для которых в процессе эксплуатации допускаются осушение водотока и промораживание основания, и возводимых на пылевато-глинистых или мелких песчаных грунтах в проектах предусматривают соответствующие инженерные мероприятия (устройство дренажей, противомиграционные экраны, замену части грунта основания грунтом требуемых свойств и тому подобное).

      98. В проектах основания грунтовых плотин, возводимых на нескальном основании, предусматривают подготовку и выравнивание основания, удаление растительного слоя и слоя, пронизанного корневищами деревьев и кустов или ходами землеройных животных, а также удаление грунта, содержащего по массе органических включений или такое же количество солей, легко растворимых в воде.

      99. При проектировании сопряжений плотин из грунтовых материалов с основанием предусматриваются мероприятия (расчистку поверхности основания, заглубление подошвы плотины, заделку трещин в скальных грунтах, дренаж и тому подобное), направленные на обеспечение устойчивости плотин, уменьшение неравномерных деформаций основания и сооружения, предотвращение суффозии и недопустимого снижения прочности грунта основания при его водонасыщении. При обосновании допускается строительство грунтовых плотин на основаниях, содержащих водорастворимые включения и биогенные грунты.

      100. При проектировании сопряжения водонепроницаемых элементов грунтовых плотин, возводимых на скальном основании, предусматриваются мероприятия по удалению разрушенной скалы, в том числе как отдельно лежащих крупных камней так и скопления камней, по разделке и бетонированию разведочных геологических и строительных выработок, крупных трещин. При наличии в основании водонерастворимых, слабоводопроницаемых скальных грунтов, предусматривается только выравнивание поверхности основания под подошвой водонепроницаемого элемента плотины. В остальных случаях предусматривают следующие мероприятия: устройство бетонной плиты, покрытие скалы торкретом, инъекционное уплотнение части основания, прилегающей к подошве водонепроницаемого элемента. На участках сопряжения противофильтрационных элементов грунтовых плотин с наклонными неровными поверхностями скальных берегов в проектах предусматривают постепенное уположение откоса берегового примыкания от гребня плотины к основанию без резких переломов профиля, с наименьшим экономически обоснованным общим наклоном примыкания. Предусматривают срезку выступающих участков откоса и заполнение углублений бетоном. На участках сопряжения с основанием частей профиля плотины, выполняемых из более водопроницаемых материалов, чем противофильтрационные устройства, удаление разборной разрушенной (выветрелой) скалы не обязательно.

      101. В проекте оснований сооружений указывают мероприятия, обеспечивающие предотвращение в процессе строительства промерзания, выветривания, разуплотнения и разжижения грунтов, а также исключающие возможность фильтрации напорных вод через дно котлована.

      102. Глубину заложения подошвы сооружений принимают минимально возможной с учетом типа и конструктивных особенностей сооружений, характера нагрузок и воздействий на основание, геологических условий площадки строительства (строительных свойств грунтов, структуры основания, наличия ослабленных поверхностей - слабых прослоев, зон тектонических нарушений и другие), топографических условий территории строительства; гидрогеологических условий (водопроницаемости грунтов, напоров, уровней и агрессивности грунтовых вод и другие), области размыва грунтов в нижнем бьефе, глубины сезонного промерзания и оттаивания грунтов; судоходных уровней воды и другие.

      103. При проектировании сопряжений бетонных и железобетонных сооружений со скальным основанием предусматривают:

      1) для однородных оснований - удаление интенсивно выветрелых грунтов (разборного слоя), имеющих низкие прочностные и деформационные характеристики и слабо поддающихся омоноличиванию из-за наличия глинистого заполнителя в трещинах (при обосновании допускается удалять слабые грунты только с низовой стороны сооружения);

      2) для неоднородных оснований, имеющих крупные нарушения и области глубокого избирательного выветривания, - удаление грунта, объем которого следует принимать на основе результатов анализа напряженного состояния и устойчивости сооружения с учетом возможного укрепления ослабленных областей основания и заделки трещин.

Глава 9. Закрепление и уплотнение грунтов оснований

      104. Закрепление и уплотнение грунтов в основании сооружений предусматривают для изменения прочностных и деформационных характеристик грунтов с целью повышения несущей способности оснований, уменьшения осадок и смещений, а также для обеспечения требуемой проектом водопроницаемости и фильтрационной прочности. В качестве мероприятий по изменению прочностных и деформационных свойств грунтов необходимы цементация, химические методы закрепления, замораживание грунтов, механическое уплотнение, дренирование массива, устройство набивных свай и так далее. Закрепление и уплотнение грунтов в основании водоподпорных сооружений, предусматриваемые в проекте с целью уменьшения фильтрации под сооружением или в обход его и устранения опасных последствий фильтрации, включает устройство противофильтрационных преград (завес, зубьев, шпунтовых рядов, "стен в грунте", понуров и других), а также механическое и инъекционное уплотнение грунта.

      105. При проектировании подпорных сооружений предусматривают в первую очередь закрепление грунтов в области, примыкающей к низовой грани сооружения, а также закрепление и уплотнение выходов в пределах контура сооружения и основания крупных трещин, тектонических зон и других разрывных нарушений и прослоек ослабленных грунтов. Сплошное усиление основания должно быть обосновано.

      При проектировании подпорных сооружений I и II классов определение способа и объемов работ по укреплению основания обосновываются расчетами, а для сооружений I класса при необходимости - и экспериментальными исследованиями напряженно-деформированного состояния сооружения и основания. Для сооружений III и IV классов на всех стадиях проектирования, а также для сооружений I и II классов на стадии технико-экономического обоснования способы и объемы работ по укреплению основания допускается устанавливать по аналогам.

      106. При проектировании портовых сооружений на сильнодеформируемых и слабопрочных грунтах предусматривают закрепление грунтов в зоне отпора перед лицевой и анкерной стенами, а также в пределах засыпки. В этом случае способ закрепления на стадии технико-экономического обоснования также устанавливается по аналогам. На стадиях проекта и рабочей документации способ укрепления грунта и объем работ определяются на основе расчетов и экспериментальных исследований.

      107. Устройство противофильтрационных завес (преград) обязательно в тех случаях, когда основание сложено фильтрующими слабоводоустойчивыми и быстрорастворимыми грунтами. При водостойких грунтах устройство завесы принимаются обоснованными. Глубину и ширину противофильтрационной завесы обосновывают расчетом или результатом экспериментальных исследований. При проектировании скальных оснований бетонных плотин необходимо рассматривать возможность расположения противофильтрационных завес за пределами зоны трещинообразования под напорной гранью, а также их наклона в сторону верхнего бьефа.

      108. На участке сопряжения завесы с подошвой сооружения в целях предотвращения фильтрации в зоне наибольших градиентов напора в проекте предусматривают местное усиление завесы дополнительными рядами неглубоких скважин, располагаемых у напорной грани сооружения, параллельной основному ряду (или рядам) скважин, или в пределах самой завесы. Расстояние между дополнительными скважинами допускается принимать большим, чем между основными скважинами в завесе.

      109. В местах сопряжения противофильтрационных устройств (зубьев, диафрагм, шпунта и так далее) с основанием или берегами предусматривают тщательную укладку и уплотнение грунта с применением для этой цели более устойчивого к суффозии и пластичного грунта, способного кольматировать трещины в скальном основании.

      110. В проектах оснований водоподпорных сооружений в качестве мероприятия по снижению противодавления предусматривают устройство дренажа. В скальных основаниях дренаж располагают главным образом со стороны напорной грани сооружения, а при необходимости - и в средней части его подошвы.

Глава 10. Энергосбережение и рациональное использование природных ресурсов

Параграф 1. Требования к сокращению энергопотребления

      111. Основание гидротехнических сооружений проектируется с учетом требований Закона Республики Казахстан "Об энергосбережении и повышении энергоэффективности" по эффективному использованию энергии для гидротехнических сооружений.

      112. В процессе проектирования необходимо предусмотреть решения и комплекс мер по повышению энергоэффективности объекта в соответствии с требованиями действующих нормативно-технических документов.

      113. Основным требованием при проектировании оснований гидротехнических сооружений является обеспечение экологической безопасности при эксплуатации.

Параграф 2. Рациональное использование природных ресурсов

      114. При проектировании основания гидротехнических сооружений учитываются предельно допустимые нагрузки на окружающую среду, предусматриваются надежные и эффективные меры предупреждения, устранения загрязнения вредными отходами, их обезвреживание и утилизация, внедрение ресурсосберегающих, малоотходных и безотходных технологий и производств.

      115. Проектирование основания гидротехнических сооружений включает разумное сохранение государственных ресурсов, таких как: вода, почва, биологическое разнообразие, энергетические ресурсы, качество воздуха и другие природные ресурсы в интересах общества.

Глава 11. Охрана окружающей среды

      116. При проектировании оснований гидротехнических сооружений предусматриваются инженерные мероприятия по защите прилегающих территорий от затопления и подтопления, от загрязнения подземных вод, а также по предотвращению оползней береговых склонов.

      117. В целях охраны окружающей среды при проектировании гидротехнических сооружений необходимо учитывать требования Экологического кодекса Республики Казахстан.

      118. В процессе подготовки основания и строительства здания подлежат учету:

      1) прямые воздействия - непосредственно оказываемые основными и сопутствующими видами планируемой деятельности в районе размещения объекта;

      2) косвенные воздействия - на окружающую среду, которые вызываются опосредованными (вторичными) факторами, возникающими вследствие реализации проекта;

      3) кумулятивные воздействия - возникающие в результате постоянно возрастающих изменений, вызванных прошедшими, настоящими или обоснованно предсказуемыми действиями, сопровождающими реализацию проекта.

      119. По влиянию на окружающую среду необходимо проводить оценку воздействия на:

      1) атмосферный воздух, за исключением воздействия выбросов парниковых газов;

      2) поверхностные и подземные воды;

      3) поверхность дна водоемов;

      4) ландшафты;

      5) земельные ресурсы и почвенный покров;

      6) растительный мир;

      7) состояние экологических систем.

      120. При проектировании оснований гидротехнических сооружений учитываются степень радоноопасности участка застройки, наличие техногенного радиоактивного загрязнения и радиоактивность строительных конструкций. При этом выполняются требования радиационной безопасности в соответствии с гигиеническими нормативами.

      _____________________________________________________________
УДК 624.15                                           МКС 083.74
_____________________________________________________________
Ключевые слова: основания, фундамент, осадки, несущая способность.

  Приложение 3
к приказу председателя
Комитета
по делам строительства и
жилищно-коммунального
хозяйства
Министерства по инвестициям и
развитию
Республики Казахстан
от 5 декабря 2018 года
№ 249-нқ

     


АЛҒЫ СӨЗ

1 ӘЗІРЛЕГЕН:

"Қазақ құрылыс және сәулет ғылыми-зерттеу және жобалау институты" АҚ

2 ҰСЫНҒАН:

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті

3 БЕКІТІЛГЕН ЖӘНЕ ҚОЛДАНЫСҚА ЕНГІЗІЛГЕН:

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитетінің төрағанын 2018 жылғы 5 желтоқсандағы № 249-нқ бұйрығымен

ПРЕДИСЛОВИЕ

4 РАЗРАБОТАН:

АО "Казахский научно-исследовательский и проектный институт строительства и архитектуры"

5 ПРЕДСТАВЛЕН:

Комитет по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан

6 УТВЕРЖДЕН И ВВЕДЕН В ДЕЙСТВИЕ:

Приказом председателя Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 5 декабря 2018 года № 249-нқ

      Осы мемлекеттік нормативті сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы уәкiлеттi органы ведомствосының рұқсатысыз ресми басылым ретінде толық немесе ішінара қайта басуға, көбейтуге және таратуға болмайды.

      Настоящий государственный норматив не может быть полностью или частично воспроизведен, тиражирован и распространен в качестве официального издания без разрешения ведомства уполномоченного органа в области архитектуры, градостроительства и строительства.

Содержание

Глава 1

Область применения

Глава 2

Нормативные ссылки

Глава 3

Термины и определения

Глава 4

Цели и функциональные требования

Параграф 1

Цели нормативных требований

Параграф 2

Функциональные требования

Глава 5

Требования безопасности при производстве работ на речных гидротехнических сооружениях

Параграф 1

Основные положения

Параграф 2

Требования к устройству насыпей из грунтовых материалов насухо с уплотнением

Параграф 3

Требования к устройству насыпей с отсыпкой грунтовых материалов в воду

Параграф 4

Требования к укреплению откосов земляных сооружений и берегов рек

Параграф 5

Требования к буровзрывным работам

Параграф 6

Требования к устройству подземных выработок (камер)

Параграф 7

Требования к выполнению бетонных работ

Параграф 8

Требования к работам по монтажу технологического оборудования сооружений

Параграф 9

Требования к цементации грунтов

Параграф 10

Требования к обеспечению пропуска расходов реки в строительный период и возведению перемычек

Параграф 11

Требования к перекрытию русел рек

Глава 6

Требования по обеспечению контроля качества и приемки работ

Глава 7

Требования по охране окружающей среды





СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫС НОРМАЛАРЫ ___________________________________________________

ГИДРОТЕХНИЧЕСКИЕ СООРУЖЕНИЯ РЕЧНЫЕ ГИДРОТЕХНИКАЛЫҚ ӨЗЕН ИМАРАТТАРЫ ___________________________________________________

  Дата введения 2018-ХХ-ХХ

Глава 1. Область применения

      1. Настоящие строительные нормы являются одним из нормативных документов доказательной базы технических регламентов по вопросам безопасности зданий и сооружений и направлены на внедрение параметрического метода нормирования в строительной сфере Республики Казахстан.

      2. Настоящие строительные нормы распространяются на производство работ по строительству новых, реконструкции и расширению действующих речных гидротехнических сооружений:

      1) плотин бетонных, железобетонных и из грунтовых материалов;

      2) гидроэлектростанций;

      3) насосных станций;

      4) подпорных стен;

      5) судоходных шлюзов;

      6) рыбопропускных и рыбозащитных сооружений;

      7) сооружений по защите от наводнений, селей и оврагообразования.

      3. Настоящие строительные нормы не распространяются на гидротехнические морские и речные транспортные сооружения, а также на основания и фундаменты гидротехнических сооружений.

Глава 2. Нормативные ссылки

      Для применения настоящих строительных норм используются следующие ссылки:

      Закон Республики Казахстан от 16 июля 2001 года "Об архитектурной, градостроительной и строительной деятельности в Республике Казахстан" (далее - Закон);

      постановление Правительства Республики Казахстан от 17 ноября 2010 года № 1202 "Об утверждении технического регламента "Требования к безопасности зданий и сооружений, строительных материалов и изделий";

      приказ Министра внутренних дел Республики Казахстан от 23 июня 2017 года № 439 "Об утверждении технического регламента "Общие требования к пожарной безопасности" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 15501) (далее - технический регламент "Общие требования к пожарной безопасности".

      Примечание - При пользовании целесообразно проверить действие ссылочных документов по информационным каталогам "Перечень нормативных правовых актов и нормативных технических документов в сфере архитектуры, градостроительства и строительства, действующих на территории Республики Казахстан", "Указателю нормативных документов по стандартизации Республики Казахстан" и "Указателю межгосударственных нормативных документов по стандартизации Республики Казахстан", составляемым ежегодно по состоянию на текущий год и соответствующим ежемесячно издаваемым информационным бюллетеням - журналам и информационным указателям стандартов, опубликованным в текущем году. Если ссылочный документ заменен (изменен), то при пользовании настоящим нормативом следует руководствоваться замененным (измененным) документом. Если ссылочный документ отменен без замены, то положение, в котором дана ссылка на него, применяется в части, не затрагивающей эту ссылку.

Глава 3. Термины и определения

      4. В настоящих строительных нормах применяются следующие термины с соответствующими определениями:

      1) связной грунт - глинистый грунт, способный воспринимать растягивающие напряжения и сохранять без разрушения откосы;

      2) габионные конструкции - объемные конструкции различной формы из проволочной сетки двойного кручения с шестиугольными ячейками, заполненные каменными материалами, применяемые для защиты грунтов от эрозии;

      3) георешетка - плоский ячеистый структурный элемент, состояний из совокупности композитных лент, соединенных между собой полиэтиленовыми лентами;

      4) гидротехнические сооружения - инженерные сооружения, используемые для управления водными ресурсами, подачи воды водопользователям, водоснабжения и водоотведения, предупреждения вредного воздействия вод;

      5) грунтовый материал - нескальный (глинистый, песчаный и крупнообломочный) грунт, используемый для возведения гидротехнических сооружений и их элементов;

      6) карта - участок водоема, отделенный дамбами обвалования и предназначенный для поточного выполнения работ с повторяющимся на данном, и последующем за ним участках, составом и объемом работ;

      7) строительный блок - бетонируемая без перерыва часть сооружения, ограниченная временными рабочими швами.

Глава 4. Цели и функциональные требования

Параграф 1. Цели нормативных требований

      6. Целями нормативных требований являются определение требований для безопасной организации производства работ при строительстве новых, реконструкции и расширению действующих речных гидротехнических сооружений и установление технических, технологических и экологических требований по обеспечению безопасности объектов.

Параграф 2. Функциональные требования

      7. Производство работ при строительстве новых, реконструкции и расширении действующих речных гидротехнических сооружений должно осуществляться с учетом требований безопасности, с обеспечением механической безопасности, пожарной безопасности, соблюдением требований гигиены и защиты здоровья человека и охраны окружающей среды, обеспечением безопасности людей от несчастных случаев и других угроз и не допускать:

      1) обрушения отдельных частей или сооружения в целом;

      2) образования деформаций, превышающих предельно допустимых величин;

      3) повреждения изделий и элементов, использованных при возведении сооружения, в результате значительной деформации несущих конструкций сооружения;

      4) возгорания и распространения огня и дыма в сооружении;     

      5) распространения пожара на соседние объекты;

      6) загрязнения или отравления воды и почвы;

      7) неадекватного удаления отработанной воды.

      8. Кроме того, для достижения цели нормативных требований необходимо также:

      1) установление необходимого порядка и условий применения грунтовых и строительных материалов, элементов и конструкций сооружения;

      2) использование надежных способов, методов и технологий выполнения работ;

      3) определение условий и порядка крепления откосов земляных сооружений и выполнения берегоукрепительных работ;

      4) обеспечение безопасного пропуска расходов реки в строительный период;

      5) установление необходимых условий перекрытия русел рек и обеспечение надлежащей защиты окружающей среды.

Глава 5. Требования безопасности при производстве работ на речных гидротехнических сооружениях

Параграф 1. Основные положения

      9. При производстве работ по строительству новых, реконструкции и расширению действующих речных гидротехнических сооружений, кроме требований настоящих строительных норм, необходимо выполнять требования других нормативно-технических документов, устанавливающих требования к выполнению соответствующих работ.

      10. При производстве работ по реконструкции или расширению действующих речных гидротехнических сооружений необходимо обеспечивать сохранность существующих сооружений и подземных коммуникаций, которые не подлежат сносу и располагаются в зоне строительства.

      11. Порядок производства работ на судоходных реках должен обеспечивать безопасный, с необходимой интенсивностью пропуск судов и плавучих средств. Судоходные участки акватории в зоне строительства следует размечать знаками навигационного ограждения.

      12. Производство работ по строительству новых, реконструкции и расширении действующих речных гидротехнических сооружений необходимо обеспечивать защиту незавершенных и временных сооружений или их частей от повреждений в период паводков, подвижек льда, штормов и шквалов, волнового воздействия, навалов и ударов судов, плавучих средств и плавающих на воде предметов.

      13. Настоящие строительные нормы предусматривают требования к возведению плотин из грунтовых материалов двумя способами, а именно насыпкой грунтов насухо и отсыпкой грунтов в воду. При устройстве плотин из грунтовых материалов способом намыва или способом массовых направленных взрывов на выброс и сброс необходимо руководствоваться специальными техническими условиями, разрабатываемыми научно-исследовательскими организациям.

      14. Типы плотин по виду материала их тел и противофильтрационных устройств, а также по способам их возведения должны соответствовать государственным нормативам в области архитектуры, градостроительства и строительства.

      15. Для каждого элемента плотин разрабатываются и используются специальные технические условия на его возведение с учетом материала, способа производства работ, климатических и других местных условий, предусматривающие также контроль качества работ, обеспечивающего надежную работу плотин. Технические условия при соответствующем обосновании допускается изменять и уточнять в процессе строительства.

      16. Контроль состояния речных гидротехнических сооружений в период их строительства и эксплуатации необходимо осуществлять в соответствии с нормативными требованиями Республики Казахстан. При этом необходимо в составе проекта разрабатывать и выполнять мероприятия по геотехническому мониторингу оснований речных гидротехнических сооружений и их окружающих грунтовых массивов.

      17. При производстве работ по строительству новых, реконструкции и расширению действующих речных гидротехнических сооружений должны соблюдаться требования по обеспечению охраны труда и техники безопасности, предусмотренные положениями государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

      18. Пожарная безопасность при производстве работ речных гидротехнических сооружений обеспечивается путем создания и применения систем предотвращения пожара, проивопожарной защиты и огранизационно-технических мероприятий, соответсвующих требованиям технического регламента "Общие требования к пожарной безопасности".

      19. С целью снижения уровня риска реального разрушения объекта в процессе строительства и последующей эксплуатации за счет обнаружения отклонений параметров строительных конструкций и узлов от расчетных значений на ранней стадии их возникновения проводиться мониторинг объекта согласно проектной документации и требованиям государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

Параграф 2. Требования к устройству насыпей из грунтовых материалов насухо с уплотнением

      20. Способ устройства насыпей насухо применяется для возведения плотин, дамб, противофильтрационных элементов, напорных сооружений в виде экранов, ядер, понуров и засыпки в сопряжениях грунтовых сооружений с бетонными сооружениями.

      21. При возведении насыпей из грунтовых материалов насухо кроме требований настоящих строительных норм необходимо также выполнять требования государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

      22. Выбор грунтового материала насыпи необходимо осуществлять комплексно с учетом его гранулометрического состава, сопротивления раздавливанию, уплотняемости, водопроницаемости, пластичности, способности к изменению объема и других факторов, предусмотренных требованиями соответствующих государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства. При этом выбор грунтового материала производится исходя из условий обеспечения необходимой прочности, жесткости, долговечности и водопроницаемости насыпей после уплотнения.

      23. Насыпи устраиваются путем послойной укладки, выравнивания и уплотнения грунтовых материалов с обеспечением их проектной плотности. При использовании связных грунтов необходимо обеспечивать надежный контакт между уложенными и укладываемыми слоями.

      24. Выбор технологии уплотнения насыпи необходимо осуществлять с учетом требований к уплотнению и таких факторов как происхождение и свойства материала, метод отсыпки, влажность укладки и ее возможные вариации, начальная и конечная толщина, местные климатические условия, однородность уплотнения, свойства подстилающего основания, предусмотренных требованиями соответствующих государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

      25. Послойное механическое уплотнение грунтовых материалов в насыпях необходимо выполнять при их влажности, обеспечивающей достижение проектной плотности или требуемого коэффициента уплотнения слоев. Толщина уплотняемых слоев насыпей, указывается в проекте производства работ и уточняется при проведении опытных работ.

      26. При возведении плотин и дамб устройство насыпей выполняется с учетом отметок поверхности площадок и их размещения. При этом при укладке слоев насыпей из недренирующих грунтов необходимо обеспечивать их защиту от размыва атмосферными осадками.

      27. Насыпи в пределах возводимого сооружения или его части (верхового клина, ядра, переходной зоны, экрана и другие) необходимо выполнять непрерывно с обеспечением поточной реализации основных производственных операций.

      28. При устройстве насыпей для возведения неоднородных плотин и дамб, состоящих из нескольких зон различных грунтов, необходимо предусматривать меры по недопущению попадания грунта из одной зоны в другую.

      29. При устройстве насыпей на скальных основаниях необходимо обеспечивать надежный контакт оснований с ядром и экраном плотин.

      30. Для устройства земляных плотин, содержащих включения крупнообломочных грунтов необходимо устанавливать допустимый размер крупных фракций указанных грунтов и определять условия их укладки.

      31. Для обеспечения технологичности возведения плотин необходимо устанавливать условия и порядок устройства понура, зубьев, экрана и других элементов плотин.

      32. Для возведения каменно-земляных и каменно-набросных плотин должны быть определены приемлемые способы наброски (каменной, из горной массы, галечникового грунта) и допустимая предельная крупность применяемых каменных материалов. Пригодность, состав и физико-механические характеристики каменных материалов для плотин устанавливаются в соответствии с нормативными требованиями Республики Казахстан.

      33. При нежестком креплении откосов (посевом трав, каменной наброской, отсыпкой гравийно-галечникового материала и другими) насыпи устраиваются без уширения проектного профиля. При жестком креплении откосов (бетонными монолитными плитами, железобетонными сборными и монолитными плитами с обычной и напряженной арматурой) для обеспечения проектной плотности насыпей предусматривается уширение их откосов.

      34. Не допускается наличие неуплотненных грунтовых материалов на участках сопряжения откосов насыпей с ранее возведенными частями сооружения. Поверхность откоса, расположенная нормально к оси сооружения, должна иметь в плане ломаное очертание.

      35. Для устройства насыпей зимой необходимо устанавливать предельно допустимую отрицательную температуру воздуха, при которой не происходит смерзание грунтовых материалов до их укладки и уплотнения в составе слоев. При допущении наличия мерзлых комьев определяется их допустимая предельная доля в общем объеме отсыпаемого грунтового материала.

      36. Не допускается выполнять укладку грунтовых материалов на замерший слой без проведения мероприятий, обеспечивающих оттаивание контактной поверхности уложенного слоя.

      37. Устройство противофильтрационных элементов плотин (понура, ядра, экрана, зуба) необходимо производить в зимних условиях в соответствии с разрабатываемыми специальными техническими условиями, которые при соответствующем обосновании изменяются и уточняются в процессе строительства.

      38. Для отработки технологии устройства насыпи из грунтовых материалов насухо и установления необходимых технологических параметров до выполнения основных работ необходимо проводить опытные работы на характерном участке возводимого сооружения.

Параграф 3. Требования к устройству насыпей с отсыпкой грунтовых материалов в воду

      39. Способ отсыпки грунтовых материалов в воду (мокрый способ) применяется для возведения плотин, дамб, противофильтрационных элементов, напорных сооружений в виде экранов, ядер, понуров и засыпки в сопряжениях земляных сооружений с бетонными сооружениями.

      40. Способ устройства насыпей путем отсыпки грунтовых материалов в воду необходимо применять, как правило, для глинистых и песчаных грунтов. При этом допускается наличие в них незначительных примесей крупнообломочных грунтов и скальных пород.

      41. Устройство насыпи с отсыпкой грунтовых материалов в воду необходимо производить пионерным способом (самосвалами) в искусственных и естественных водоемах, размеры которых в плане должны соответствовать размерам возводимых сооружений. Устанавливаются условия устройства водоемов, обеспечивающих безопасность и качество выполнения работ.

      42. Устройство насыпи в пределах возводимого сооружения или его части необходимо выполнять непрерывно с обеспечением технологической последовательности основных производственных операций в картах, на которые предварительно делятся искусственный или естественный водоем насыпи.

      43. Размеры карт водоемов и размеры дамб обвалования указываются в проекте производства работ и приниматься с учетом их устойчивости, опыта отсыпки грунтовых материалов в воду и технических возможностей используемой строительной техники.

      44. При отсыпке грунтовых материалов в карты естественных водоемов, с глубиной воды до 4,0 метров, толщина отсыпаемого слоя устанавливается с учетом вида грунтового материала и необходимости обеспечения безопасного прохода строительной техники по ней после укладки. При глубине воды в картах естественных водоемов свыше 4,0 метров возможность отсыпки грунтов определяется по результатам опытных работ.

      45. Отсыпка грунтовых материалов в картах выполняется с обеспечением постоянства уровня воды в них.

      46. Уплотнение отсыпаемого слоя насыпи необходимо производить равномерно под воздействием массы транспортных средств или другой строительной техники, используемой для выравнивания поверхности отсыпанного грунтового материала с обеспечением требований соответствующих государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

      47. При подвозке грунтового материала скреперами сбрасывание ими грунтового материала непосредственно в воду не допускается. В этом случае для сбрасывания грунтового материала используются бульдозеры.

      48. Для производства работ в зимних условиях устанавливаются специальные мероприятия по защите грунтовых материалов и воды от промерзания и условия их реализации.

      49. Для отработки технологии устройства насыпи с отсыпкой грунтовых материалов в воду и установления необходимых технологических параметров до выполнения основных работ проводятся опытные работы на характерном участке возводимого сооружения.

Параграф 4. Требования к укреплению откосов земляных сооружений и берегов рек

      50. Виды креплений откосов, их геометрические параметры, материалы и условия применения должны соответствовать требованиям государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

      51. Укрепление откосов и берегов при возведении речных гидротехнических сооружений необходимо выполнять насухо.

      52. Откосы и берега в их надводной части подлежат планировке, а в подводной части должны быть протраленными, очищенными и при необходимости подвергнуты планировке.

      53. При необходимости устройства жесткого крепления для исключения прорастания трав и уничтожения землеройных животных и насекомых поверхность откосов и берегов подлежит обработке химическими веществами (ядохимикатами, гербицидами).

      54. При необходимости жесткого крепления откосов и берегов, основания под них, необходимо уплотнять до проектной плотности с учетом требований соответствующих государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

      55. Укладку фильтра и устройство подготовки под жесткое крепление откосов при отрицательной температуре воздуха выполняется с учетом мер, исключающих промерзание используемых грунтовых материалов и не снижающих качество укладки.

      56. Устройство упоров, предохраняющих крепление откоса от сползания, необходимо выполнять до начала работ по укреплению откосов.

      57. Для устройства крепления откосов каменной наброской, из слоя крупнообломочного грунта или слоя щебня на крутых склонах необходимо использовать соответствующую строительную технику. При этом устанавливаются условия планировки каменной наброски.

      58. При креплении берегов под водой каменной наброской обеспечивается устойчивость крепления.

      59. Крепление откосов и берегов путем мощения из камня допускается применять при невозможности использования других видов креплений. При этом необходимо соответствующее технико-экономическое обоснование.

      60. Устройство монолитных бетонных и железобетонных креплений откосов с углами от горизонтали > 45˚ осуществляется через полосу (в две очереди) с использованием опалубки, устанавливаемой по бетонным маякам.

      61. Для устройства креплений откосов и берегов из монолитных асфальтобетонных покрытий следует устанавливать порядок и условия работ, толщину и необходимость армирования покрытия.

Параграф 5. Требования к буровзрывным работам

      62. Требования настоящего параграфа распространяются на буровзрывные работы при разработке врезок, котлованов и зачистке скальных оснований и откосов речных гидротехнических сооружений.

      63. При выполнении буровзрывных работ кроме требований настоящих норм должны соблюдаться требования государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства, требования промышленной безопасности при взрывных работах и требования промышленной безопасности при разработке месторождений полезных ископаемых открытым способом.

      64. Буровзрывные работы при возведении речных гидротехнических сооружений осуществляется в соответствии с разрабатываемым проектом производства буровзрывных работ.

      65. По сохранности скальных оснований и откосов при выполнении буровзрывных работ возводимые сооружения подразделяются на две категории.

      66. Буровзрывные работы при возведении сооружений I категории выполняются без проведения специальных защитных мероприятий, а при возведении сооружений II категории - с проведением таких мероприятий.

      67. Буровзрывные работы при возведении сооружений II категории выполняются в соответствии с разрабатываемыми специальными техническими условиями, в которых указываются основные технологические параметры и факторы, обеспечивающие качественное и безопасное ведение работ, которые при соответствующем обосновании изменяются и уточняются в процессе строительства.

      68. Разработку скальных грунтов на объектах II категории необходимо выполнять уступами, с формированием защитного слоя для предохранения основания и участков его сопряжения с откосами от развития природных и образования новых трещин при взрывах.

      69. Рыхление скальных грунтов, расположенных непосредственно над защитным слоем, производится с использованием скважинных зарядов с предварительным установлением условий устройства и размещения скважин под них.

      70. Рыхление и зачистку скального грунта защитного слоя необходимо выполнять в технологической последовательности, обеспечивающей рациональное использование строительной техники и безопасность работ.

      71. При планировке скального основания сооружения под сборные железобетонные конструкции рыхление защитного слоя допускается производить зарядами взрывчатых веществ.

      72. Для выполнения взрывных работ у откосов котлованов на объектах II группы необходимо использовать контурное взрывание с предварительным установлением его параметров. Для объектов I группы целесообразность контурного взрывания устанавливается в проекте организации строительства и уточняется в проекте производства буровзрывных работ.

      73. При неблагоприятных геологических условиях для обеспечения сохранности скальной поверхности за контурной плоскостью и предохранения откосов от выветривания при длительном воздействии атмосферных явлений контурное взрывание необходимо проводить с формированием защитного слоя.

      74. Зачистка и обработка откосов после контурного взрывания производятся без применения взрывов.

      75. Разработку защитного слоя после контурного взрывания для подготовки поверхности под укладку бетона необходимо производить небольшими участками без использования взрывов. Размеры участков под укладку бетона указываются в проекте производства работ.

      76. При необходимости проведения взрывных работ вблизи свежеуложенного (в возрасте до 15 суток) бетона, а также охраняемых наземных и подземных сооружений, коммуникаций и оборудования устанавливаются допустимые параметры взрывов.

      77. Для обеспечения безопасности охраняемых объектов и оборудования, находящихся вблизи мест проведения буровзрывных работ устанавливаются допустимые скорости их колебаний. Допустимые скорости колебаний для технологического оборудования согласовываются с заводами-изготовителями.

      78. Для отработки технологии и параметров взрывов до выполнения основных буровзрывных работ необходимо проводить опытные взрывы на характерных участках возводимого сооружения.

Параграф 6. Требования к устройству подземных выработок (камер)

      79. Подземные выработки (камеры) речных гидротехнических сооружений (машинных залов гидроэлектростанций, гидроаккумулирующих и атомных электростанций, турбинных водоводов, затворов, трансформаторов, уравнительных резервуаров, насосных, подземных бассейнов, монтажных камер) устраиваются с учетом требований настоящего параграфа и государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

      80. Для выполнения буровзрывных работ при проходке камер вид и необходимость формирования защитного слоя при взрывах необходимо устанавливать с учетом обеспечения сохранности окружающих скальных грунтов. При этом отсутствие и наличие трещин, а также их развитие и образование в скальных грунтах, окружающих камеру, при буровзрывных работах, указывается в проекте.

      81. При проходке камер перебор скального грунта за пределы их проектного контура не должен превышать допустимых величин, указываемых в проекте. Перебор скального грунта, вызывающий уменьшение толщины несущих элементов камеры запрещается.

      82. При производстве работ в качестве строительных подходов к устраиваемым камерам используются существующие выработки сооружений (отводящие, подводящие и транспортные туннели, шинно-грузовые, монтажные и вентиляционные шахты). При отсутствии такой возможности или недостаточности существующих выработок при соответствующем обосновании (в проекте) допускается устройство новых подходов.

      83. Порядок, условия и способы производства работ по устройству камер необходимо принимать в зависимости от высоты и пролета камер, наличия их обделки, а также прочности и трещиноватости окружающих их скальных грунтов.

      84. Процесс разработки камер сопровождается систематическим контролем состояния и устойчивости стен. В случае возникновения подвижек стен вовнутрь камеры необходимо выявлять характер изменения подвижек во времени и при необходимости принимать меры к усилению крепи стен путем установки распорных балок или анкеров.

      85. Меры по снижению влияния деформации стен на напряженное состояние элементов камеры, материал распорных балок, длина анкеров и другие параметры, необходимые для безопасного производства работ указываются в проекте.

      86. Вид временного крепления камер при их разработке необходимо принимать с учетом прочности, трещиноватости и состояния скальных грунтов.

Параграф 7. Требования к выполнению бетонных работ

      87. Бетонные работы при возведении монолитных и сборно-монолитных речных гидротехнических сооружений выполняются с учетом требований государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства и настоящего параграфа.

      88. При подготовке, транспортировке и укладке бетона сооружений выполняются мероприятия, обеспечивающие достижение им проектных характеристик.

      89. Массовая перевозка бетонной смеси при возведении сооружений осуществляется специальными машинами с автобетоносмесителями, или бетоновозами. Выбор машин для перевозки бетонной смеси необходимо выполнять с учетом отдаленности объекта строительства и сроков схватывания смеси. Вместимость машин, принятых для перевозки бетонной смеси должна соответствовать вместимости бадей, используемых для подачи бетонной смеси.

      90. Укладку бетонной смеси необходимо производить на подготовленные поверхности сооружений.

      91. При возведении сооружений бетонирование производится отдельными строительными блоками. Порядок укладки бетонной смеси в пределах блоков принимается с учетом исключения в бетоне образования трещин от температурных воздействий в процессе твердения.

      92. Для своевременного перекрытия отдельных слоев или захваток в процессе бетонирования блоков устанавливаются сроки их перекрытия в зависимости от вида и свойств цемента бетонной смеси, а также температурных условий его укладки.

      93. Укладку бетонной смеси в блоки необходимо выполнять с применением послойной, ступенчатой и однослойной технологий, выбор которых необходимо производить в зависимости от возможной интенсивности бетонирования, размеров блоков в плане и допустимых сроков перекрытия слоев или захваток.

      94. Уплотнение бетонной смеси в блоках выполняется с учетом насыщения конструкций сооружений арматурой.

      95. Бетонирование массивных бетонных сооружений осуществляется с обеспечением проектного температурного режима твердения бетонной смеси.

      96. Охлаждение бетона в массивных бетонных сооружениях необходимо выполнять в два этапа:

      1) первый этап - в процессе укладки и твердения бетона для снижения температуры экзотермического разогрева в блоке;

      2) второй этап - охлаждение бетона в сооружении до среднемноголетней температуры наружного воздуха, при которой возможно омоноличивание швов сооружения.

      При этом для каждого этапа устанавливаются приемлемые способы охлаждения.

      97. Для ведения работ в зимний период необходимо устанавливать соответствующий температурный режим бетонирования сооружений и предусматривать меры по защите поверхностей бетона от воздействия отрицательной температуры.

Параграф 8. Требования к работам по монтажу технологического оборудования сооружений

      98. Монтаж технологического оборудования речных гидротехнических сооружений производится с учетом требований государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства и настоящего раздела.

      99. До начала монтажных работ для приема технологического оборудования сооружений подготавливаются базы монтажных организаций, а также монтажные площадки эксплуатационного периода.

      100. Для монтажа технологического оборудования сооружений используются эксплуатационные краны с предварительным установлением типа подкрановых путей. При этом необходимо выбор монтажных кранов производить с учетом массы, габаритных размеров и условий монтажа технологического оборудования с обеспечением их устойчивой и надежной работы.

      101. При бесштрабном способе монтажа закладных частей механического и гидросилового оборудования сооружений, для их установки осуществляется предварительная подготовка их оснований.

      102. Монтаж технологического оборудования выполняется без засорения пазов и установленных в них затворов и решеток.

      103. Сборка отдельных узлов и монтаж рабочих механизмов гидротурбин и гидрогенераторов производится в зоне, защищенной от атмосферных осадков и огражденной от возможного попадания строительного мусора.

      104. Монтаж системы регулирования, укладка и пайка обмоток статора, пайка межполюсных соединений ротора генератора, монтаж системы охлаждения токопроводящих частей генератора, подпятника и подшипников, а также пуск, наладка и испытание смонтированного гидроагрегата выполняются при температуре не ниже +5 градусов по шкале Цельсия (далее - °С).

Параграф 9. Требования к цементации грунтов

      105. Цементация грунтов при строительстве новых, реконструкции и расширении существующих речных гидротехнических сооружений выполняется с учетом требований государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства и настоящего раздела.

      106. При совмещении работ по цементации грунтов с общестроительными работами обеспечивается достаточный объем цементационных работ с учетом особенностей их технологий.

      107. При цементации грунтов необходимо учитывать наличие подпора, частичного или же полного напора на сооружения.

      108. Цементационные работы в основаниях сооружений завершаются до устройства дренажей. Для проведения цементации грунтов устанавливаются приемлемые условий их проведения.

      109. Для выполнения цементационных работ при среднесуточной температуре наружного воздуха ниже +5°С устанавливаются допустимые температурные пределы цементируемых грунтов и нагнетаемого в скважины раствора.

      110. После завершения цементации всех зон и проведения суммарной цементации скважин (если таковая предусмотрена проектом), стволы скважины тампонируются раствором.

Параграф 10. Требования к обеспечению пропуска расходов реки в строительный период и возведению перемычек

      111. Схема пропуска расходов реки (льда) в строительный период через недостроенные постоянные, а также через временные речные гидротехнические сооружения представляется в проекте и уточняется в период производства работ.

      112. Схема пропуска расходов реки разрабатывается с учетом компоновки основных сооружений, очередности и последовательности их возведения, топографических, геологических, гидрогеологических условий территории строительства, а также с учетом требований судоходства и лесосплава (при необходимости).

      113. Для разработки схемы пропуска расходов реки в проекте устанавливается и принимается способ пропуска расходов реки, обеспечивающий безопасное и удобное производство работ с исключением опасности подтопления берегов реки.

      114. Работы по возведению перемычек необходимо проводить в периоды наименьших расходов и низких уровней воды в реке.

      115. Подготовку оснований перемычек, расположенных выше уровня (уреза) воды в реке необходимо выполнять с учетом нормативных требованиям Республики Казахстан. До устройства перемычек их основания в русле рек подлежат обследованию для оценки состояния и необходимости выполнения подготовительных работ.

      116. Перемычки из грунтовых материалов возводятся из грунтов полезных выемок (котлованов, каналов и других). Перемычки, входящие в состав основных сооружений, необходимо возводить из материалов и конструкций, указанных в проектах этих сооружений.

      117. Перемычки в зимний период возводятся с поверхности льда при достаточности несущей способности ледяного покрова для движения по нему транспортных средств и ведения работ.

Параграф 11. Требования к перекрытию русел рек

      118. Схема перекрытия русла реки при возведении, реконструкции и расширении речных гидротехнических сооружений представляется в проекте и уточняться в период производства работ.

      119. Схема перекрытия русла реки разрабатывается с учетом гидрологических и геологических условий территории, перепада на банкете, расхода и скорости течения воды, пропускной способности водоотводящего тракта, крупности материала для перекрытия, транспортных условий, грузоподъемности транспортных и погрузочных средств.

      120. Порядок работ и сроки перекрытия русла на судоходных реках необходимо согласовать:

      1) с организациями речного флота;

      2) со службой эксплуатации регулирующих водохранилищ, при их размещении в верхнем бьефе.

      121. Перекрытие русла реки необходимо осуществлять в межпаводковый период с минимальным расходом воды в реке, а на судоходных реках - в конце навигации или в несудоходный период.

      122. Для разработки схемы перекрытия русла реки в проекте устанавливается и принимается способ и параметры перекрытия, обеспечивающие безопасное и удобное производство работ с исключением опасности подтопления берегов реки.

      123. До начала работ по перекрытию русла реки необходимо выполнить подготовительные работы.

Глава 6. Требования по обеспечению контроля качества и приемки работ

      124. Организация, проведение и документационное обеспечение мероприятий по контролю качества и приемке работ выполняются в рамках системы менеджмента качества, действующей в строительной организации.

      125. При возведении новых, реконструкции и расширении существующих речных сооружений качество работ контролируется путем проведения операционного контроля. Приемка работ осуществляется на основе результатов приемочного контроля с соблюдением требований соответствующих государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

      126. Контроль показателей характеристик грунта, уложенного в насыпи сооружения, осуществляется путем отбор проб. При этом контролируемые характеристики грунтов необходимо определять в соответствии с нормативными требованиями Республики Казахстан.

      127. Контроль качества устройства боковых призм плотины, выполняемых путем наброски из камня ярусами, производится по показателям плотности и гранулометрического состава камней.

      128. Контроль качества уплотнения обратных засыпок (пазух фундаментов сооружений), осуществляется по плотности сухого грунта и влажности. Кроме того пробы грунтов обратных засыпок необходимо отбирать на расстоянии 20 сантиметров от фундаментов.

      129. При отсыпке грунтов в воду контролю подлежат:

      1) толщина слоя отсыпки;

      2) равномерность уплотнения надводного слоя грунта транспортными средствами и механизмами;

      3) глубина воды в карте;

      4) температура поверхности основания карты и воды в ней;

      5) плотность отсыпаемого подводного слоя.

      130. При устройстве креплений откосов и берегов из асфальтобетонных покрытий отклонения от толщины покрытия от проектного размера не должны превышать 10%. Контролю подлежат также показатели физико-механических свойств асфальтобетона.

      131. Необходимость постоянного или периодического сейсмического контроля при выполнении буровзрывных работах, а также порядок его проведения и контролируемые параметры указываются в проекте производства буровзрывных работ.

      132. Бетонные смеси должны соответствовать нормативным требованиям Республики Казахстан, а контроль их качества выполняется в согласно требованиям соответствующих государственных стандартов. При этом для однотипных бетонных элементов и изделий и при необходимости массового контроля качества их бетона необходимо использовать неразрушающие методы контроля.

      133. Контроль прочности, плотности, водонепроницаемости, морозостойкости бетона монолитных и сборных бетонных и железобетонных конструкций сооружений необходимо выполнять в соответствии с нормативными требованиями Республики Казахстан.

      134. При противофильтрационном назначении цементации грунтов контроль качества работ выполняется путем бурения, гидравлического опробования и цементации контрольных скважин. При этом количество контрольных скважин необходимо принимать, как правило, в пределах от 5 до 10% от общего количества рабочих скважин.

      135. Качество цементационных работ на участке противофильтрационной завесы признается достаточным, если удельные водопоглощения в контрольных скважинах по величине и допускаемым отклонениям соответствуют требованиям проекта.

      136. Способ контроля качества работ по укрепительной цементации устанавливается проектом и предусматривает гидравлическое опробование и цементацию контрольных скважин или же определение деформационных свойств грунтов геофизическими методами. Допускается применение указанных мер одновременно.

Глава 7. Требования по охране окружающей среды

      137. Мероприятия по охране окружающей среды при строительстве новых, реконструкции и расширении существующих речных гидротехнических сооружений указываются в проекте и устанавливаются в соответствии с действующим законодательством, стандартами, нормами и документами директивных органов, регламентирующих рациональное использование и охрану природных ресурсов.

      138. До начала наполнения водохранилища собираются и вывозятся из его зоны редкие и исчезающие виды флоры и фауны и создаются необходимые условия для их развития и воспроизводства, а также выполняются мероприятия по научному исследованию, инженерной защите или переносу исторических и культурных памятников.

      139. До перекрытия русла рек возводятся рыбопропускные сооружения, а до начала наполнения водохранилища - нерестово-вырастные хозяйства и рыбопитомники.

      140. Карьеры грунтовых материалов для отсыпки земляных сооружений необходимо размещать в зонах затопления.

      141. Территория, отведенная во временное пользование под строительные работы, складирование, хранение материалов или размещение техники, по окончании строительных работ рекультивируется и приводится в состояние, пригодное для использования.

      142. При строительстве противоэрозионных сооружений с использованием габионов не допускается применять строительные материалы, загрязняющие окружающую природную среду.

      143. Не допускается разработка карьеров местных каменных материалов в водоохраной зоне водоемов.

      144. При строительстве габионных сооружений выбираются способы производства работ, исключающие попадание в воду загрязняющих предметов и веществ. Не допускается складирование и хранение загрязняющих материалов в пределах водоохраной зоны.

      145. При производстве строительных работ на путях миграции животных необходимо устраивать ограждения, оборудованные отпугивающими устройствами (катафотами, сигнальными лампами, звуковыми сигналами и другими).

      УДК 624/628; 630*384                                                 МКС 93.160
______________________________________________________________________________
Ключевые слова: гидротехническое сооружение; водные пути; береговые гидротехнические сооружения, защитные сооружения.
______________________________________________________________________________

  Приложение 4
к приказу председателя
Комитета
по делам строительства и
жилищно-
коммунального хозяйства
Министерства по инвестициям и
развитию Республики Казахстан
от 5 декабря 2018 года
№ 249-нқ

     


АЛҒЫ СӨЗ

1 ӘЗІРЛЕГЕН:

"Қазақ құрылыс және сәулет ғылыми-зерттеу және жобалау институты" АҚ

2 ҰСЫНҒАН:

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті

3 БЕКІТІЛГЕН ЖӘНЕ ҚОЛДАНЫСҚА ЕНГІЗІЛГЕН:

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитетінің төрағанын 2018 жылғы 5 желтоқсандағы № 249-нқ бұйрығымен

ПРЕДИСЛОВИЕ

4 РАЗРАБОТАН:

АО "Казахский научно-исследовательский и проектный институт строительства и архитектуры"

5 ПРЕДСТАВЛЕН:

Комитет по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан

6 УТВЕРЖДЕН И ВВЕДЕН В ДЕЙСТВИЕ:

Приказом председателя Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 5 декабря 2018 года № 249-нқ

      Осы мемлекеттік нормативті сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы уәкiлеттi органы ведомствосының рұқсатысыз ресми басылым ретінде толық немесе ішінара қайта басуға, көбейтуге және таратуға болмайды.

      Настоящий государственный норматив не может быть полностью или частично воспроизведен, тиражирован и распространен в качестве официального издания без разрешения ведомства уполномоченного органа в области архитектуры, градостроительства и строительства.

Содержание

Глава 1

Область применения

Глава 2

Нормативные ссылки

Глава 3

Термины и определения

Глава 4

Цели и функциональные требования

Параграф 1

Цели нормативных требований

Параграф 2

Функциональные требования

Глава 5

Требования к рабочим характеристикам

Параграф 1

Общие требования

Параграф 2

Требования к безопасности гидротехнических транспортных сооружений

Глава 6

Требования к строительству

Параграф 1

Общие положения

Параграф 2

Требования к производству подготовительных работ

Параграф 3

Требования к производству строительных и строительно-монтажных работ

Параграф 4

Требования к возведению сооружений

Параграф 5

Возведение берегозащитных сооружений

Параграф 6

Возведение гидротехнических транспортных сооружений судостроительных и судоремонтных предприятий

Параграф 7

Требования по предупреждению чрезвычайной ситуации

Глава 7

Требования по охране окружающей среды





ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫС НОРМАЛАРЫ СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН __________________________________________________

ГИДРОТЕХНИКАЛЫК ТЕҢІЗ ЖӘНЕ ӨЗЕН КӨЛІК ҚҰРЫЛСТАРЫ ГИДРОТЕХНИЧЕСКИЕ МОРСКИЕ И РЕЧНЫЕ ТРАНСПОРТНЫЕ СООРУЖЕНИЯ ___________________________________________________

  Дата введения - 2018-ХХ-ХХ

Глава 1. Область применения

      1. Настоящие строительные нормы распространяются на производство работ при строительстве новых, реконструкции и расширении действующих гидротехнических морских и речных транспортных сооружений, как на защищенных, так и на открытых акваториях морей и рек.

      2. Предметом настоящих строительных норм являются единые комплексные требования по обеспечению безопасности, предъявляемые к выполнению подготовительных и строительно-монтажных работ при производстве общестроительных, дноуглубительных и подводно-технических работ, возведении оснований, отсыпки, массивов, берм, фундаментов и устройстве берегоукрепительных, набережных, причальных, оградительных сооружений при строительстве и реконструкции и расширении гидротехнических морских и речных транспортных сооружений, а также при изготовлении конструкций и элементов для возведения этих сооружений на полигонах строительных организаций.

      3. Требования строительных норм не распространяются на строительство и реконструкции гидротехнических электростанций, плотин, портов, судоходных и судоремонтных предприятий.

Глава 2. Нормативные ссылки

      Для применения настоящих строительных норм используются следующие ссылки:

      Закон Республики Казахстан от 16 июля 2001 года "Об архитектурной, градостроительной и строительной деятельности в Республике Казахстан" (далее - Закон);

      постановление Правительства Республики Казахстан от 17 ноября 2010 года № 1202 "Об утверждении технического регламента "Требования к безопасности зданий и сооружений, строительных материалов и изделий";

      приказ Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 30 апреля 2015 года № 537 "Об утверждении Правил плавания по внутренним водным путям" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 11347) (далее - Правила плавания по внутренним водным путям);

      приказ Министра внутренних дел Республики Казахстан от 23 июня 2017 года № 439 "Об утверждении технического регламента "Общие требования к пожарной безопасности" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 15501);

      Примечание - При пользовании целесообразно проверить действие ссылочных документов по информационным каталогам "Перечень нормативных правовых актов и нормативных технических документов в сфере архитектуры, градостроительства и строительства, действующих на территории Республики Казахстан", "Указателю нормативных документов по стандартизации Республики Казахстан" и "Указателю межгосударственных нормативных документов по стандартизации Республики Казахстан", составляемым ежегодно по состоянию на текущий год и соответствующим ежемесячно издаваемым информационным бюллетеням - журналам и информационным указателям стандартов, опубликованным в текущем году.

Глава 3. Термины и определения

      4. В настоящих строительных нормах применяются следующие термины с соответствующими определениями:

      1) плотина - подпорное гидротехническое сооружение на водотоке для подъема уровня воды и (или) создания водохранилища;

      2) бьеф - участок реки между двумя соседними плотинами на реке или участок канала между двумя шлюзами, где верхний бьеф плотины - часть реки выше подпорного сооружения (плотины, шлюза), а нижний бьеф - часть реки ниже подпорного сооружения;

      3) гидротехнические сооружения - инженерные сооружения, используемые для управления водными ресурсами, подачи воды водопользователям, водоснабжения и водоотведения, предупреждения вредного воздействия вод;

      4) допустимый уровень риска аварии гидротехнического сооружения - документ, в котором обосновывается безопасность гидротехнического сооружения, определяются меры по обеспечению безопасности гидротехнического сооружения с учетом его класса и комплекс мер, принимаемых субъектом хозяйственной деятельности с целью предотвращения аварий, а также обеспечение готовности к локализации, ликвидации аварий и их последствий;

      5) безопасность гидротехнического сооружения - состояние гидротехнического соору-жения, позволяющее обеспечивать защиту жизни, здоровья и законных интересов людей, окружающей среды и хозяйственных объектов;

      6) декларация безопасности гидротехнического сооружения - документ, в котором обосновывается безопасность гидротехнического сооружения, определяются меры по обеспечению безопасности гидротехнического сооружения с учетом его класса и комплекс мер, принимаемых субъектом хозяйственной деятельности с целью предотвращения аварий, а также обеспечение готовности к локализации, ликвидации аварий и их последствий;

      7) обеспечение безопасности водохозяйственных систем и сооружений - разработка и осуществление мер по предупреждению возникновения аварий водохозяйственных систем и сооружений;

      8) комплексные гидротехнические сооружения (гидроузлы) - группа технологически связанных гидротехнических сооружений различного назначения, расположенных в одном створе, мелиоративные гидротехнические сооружения - магистральные и распределительные каналы, шлюзы, регуляторы;

      9) гидротехнические сооружения для водного транспорта - судоходные шлюзы, бревноспуски, порты, судоподъемники, каналы плотины, а также специальные сооружения по обеспечению движения транспорта - маяки, плотоходы, и портовые сооружения (молы, волноломы, пирсы, причалы, доки, эллинги, слипы) и другие;

      10) чрезвычайная ситуация - обстановка на определенной территории, сложившаяся в результате аварии, пожара, вредного воздействия опасных производственных факторов, опасного природного явления, катастрофы, стихийного или иного бедствия, которые могут повлечь или повлекли за собой человеческие жертвы, вред здоровью людей или окружающей среде, значительный материальный ущерб и нарушение условий жизнедеятельности людей.

Глава 4. Цели и функциональные требования

Параграф 1. Цели нормативных требований

      5. Целями нормативных требований являются обеспечение безопасности гидротехнических морских и речных транспортных сооружений с учетом механической безопасности по прочности, эксплуатационной надежности и пригодности, экономичности и долговечности, не допуская возникновения неприемлемых рисков причинения вреда здоровью и жизни людей, окружающей среде.

Параграф 2. Функциональные требования

      6. Гидротехнические морские и речные транспортные сооружения по техническим, технологическим и экологическим параметрам необходимо проектировать таким образом, чтобы при их строительстве и эксплуатации обеспечивались следующие функциональные требования:

      1) механическая прочность и устойчивость гидротехнических морских и речных транспортных сооружений должны обеспечить, чтобы при эксплуатации сооружения выдерживали все виды механических и технологических воздействий, предусмотренных проектом, без повреждений и аварий;

      2) пожарная безопасность объекта - недопущение пожара, ограничение возгорания и распространения огня и дыма, устройства дымоудаления и сохранения несущей способности строительных конструкции на протяжении установленного действующими нормативами времени;

      3) гидротехнические морские и речные транспортные сооружения проектируются и строятся таким образом, чтобы обеспечивались конструктивно-технологическими решениями по предотвращению развития возможных опасных повреждений и аварийных ситуаций, которые могут возникнуть в периоды строительства и эксплуатации, создавалось безопасное условие движения транспортных средств, создавались безопасные санитарно-гигиенические условия при эксплуатации сооружений и не создавалась угроза здоровью и жизнью людей, животных и окружающей среде в результате выделения токсичных веществ и загрязнения или отравления водной среды.

Глава 5. Требования к рабочим характеристикам

Параграф 1. Общие требования

      7. Требования настоящих строительных норм направлены на строительство новых, реконструкцию и расширению действующих гидротехнических морских и речных транспортных сооружений (далее - гидротехнические транспортные сооружения) в соответствии с требованиями технических регламентов Республики Казахстан "Требования к безопасности зданий и сооружений, строительных материалов и изделий", "Общие требования к пожарной безопасности" по обеспечению безопасности гидротехнических транспортных сооружений и создание благоприятных условий строительства (реконструкцию) и эксплуатации гидротехнических транспортных сооружений, не допуская возникновения неприемлемых рисков причинения вреда здоровью и жизни людей, окружающей среде.

      8. Гидротехнические транспортные сооружения должны соответствовать требованиям технических регламентов и государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства, утверждаемых в соответствии с подпунктом 23-16) статьи 20 Закона (далее - государственные нормативы в области архитектуры, градостроительства и строительства), по обеспечению механической прочности и устойчивости, чтобы в период их эксплуатации не возникали риски обрушения и повреждения строительных конструкций, бесперебойности и безопасности движения транспортных средств, экономичности содержания объектов, а также требованиям по защите здоровья людей и по созданию безопасных условий труда обслуживающего персонала и охраны окружающей среды.

      9. Гидротехнические транспортные сооружения подразделяют на постоянные и временные.

      К временным относятся сооружения, используемые только в период строительства и ремонта постоянных сооружений.

      10. Постоянные гидротехнические транспортные сооружения, повреждение или разрушение которых приводит к нарушению или прекращению или сокращению судоходства, деятельности речного и морского портов, судостроительных и судоремонтных предприятий, может привести к прекращению движения морских и речных транспортных средств, проектируются, исходя из требований комплексного использования водных ресурсов, схем использования водотоков, с учетом данных и положений, содержащихся в программах совершенствования структуры развития и размещения производственных сил и промышленных объектов, градостроительной документации и иных обязательных для использования материалов.

      11. Типы гидротехнических транспортных сооружений, их параметры и компоновку необходимо выбирать на основании сравнения технико-экономических показателей вариантов и с учетом:

      1) функционального назначения;

      2) места возведения, природных условий района (топографических, гидрологических, климатических, инженерно-геологических, гидрогеологических, сейсмических, биологических и других);

      3) условий и методов производства работ, наличия трудовых ресурсов;

      4) развития и размещения отраслей хозяйства, в том числе изменения и развития транспортных потоков и роста грузооборота, судостроения и судоремонта, комплексного освоения участков морских побережий, включая разработку месторождений нефти и газа на шельфе;

      5) водохозяйственного прогноза изменения гидрологического, в том числе ледового и термического, режима рек в верхнем и нижнем бьефах; заиления наносами и переформирования русла и берегов рек, водохранилищ и морей; затопления и подтопления территорий и инженерной защиты расположенных на них зданий и сооружений;

      6) воздействия на окружающую среду;

      7) влияния строительства и эксплуатации объекта на социальные условия и здоровье населения;

      8) условий постоянной и временной эксплуатации;

      9) требований экономного расходования основных строительных материалов;

      10) возможности разработки полезных ископаемых, местных строительных материалов и тому подобных;

      11) обеспечения эстетических и архитектурных требований к объектам, расположенным на берегах водотоков, водоемов и морей.

      12. Проекты гидротехнических транспортных сооружений должны обеспечивать:

      1) надежность сооружений на всех стадиях их строительства и эксплуатации;

      2) максимальную экономическую эффективность строительства;

      3) постоянный инструментальный и визуальный контроль за состоянием сооружений, а также природными и техногенными воздействиями на них;

      4) охрану месторождений полезных ископаемых;

      5) необходимые условия судоходства;

      6) сохранность животного и растительного мира, в частности, организацию рыбоохранных мероприятий.

      13. К гидротехническим транспортным сооружениям относятся объекты, имеющие непосредственные отношения к водным транспортным средствам, в том числе порты, судоходные шлюзы, судоподъемники, каналы плотины, а также специальные сооружения по обеспечению функционирования гидротехнических сооружений и движения транспорта - портовые сооружения (молы, волноломы, пирсы, причалы, доки, эллинги, слипы), берегоукрепительные, набережные, причальные и оградительные сооружения и другое.

      14. Реконструкция постоянных гидротехнических транспортных сооружений производится с целью:

      1) усиления основных гидротехнических сооружений и их оснований при повышении риска аварии из-за старения сооружений и оснований или увеличения внешних воздействий, а также в случае увеличения масштаба экономических, экологических и социальных последствий возможной аварии;

      2) обеспечения (повышения) водопропускной способности основных гидротехнических сооружений;

      3) замены оборудования в связи с его износом;

      4) увеличения грузо- и судопропускной способности портов и судоходных сооружений;

      5) улучшения экологических условий зоны влияния гидроузла и с целью реализации других экономически целесообразных мер.

      15. При реконструкции необходимо предусматривать максимальное использование существующих элементов сооружений, находящихся в нормальном эксплуатационном состоянии.

Парагараф 2. Требования к безопасности гидротехнических транспортных сооружений

      16. В составе проекта гидротехнических транспортных сооружений разрабатывается специальный проект натурных наблюдений за их работой и состоянием как в процессе строительства, так и при эксплуатации для своевременного выявления дефектов и неблагоприятных процессов, назначения ремонтных мероприятий, предотвращения отказов и аварий, улучшения режимов эксплуатации и оценки уровня безопасности и риска аварий.

      17. Проект натурных наблюдений включает:

      1) перечень контролируемых нагрузок и воздействий на сооружение;

      2) перечень контролируемых и диагностических показателей состояния сооружения и его основания, включая критерии безопасности;

      3) программу и состав инструментальных и визуальных наблюдений;

      4) технические условия и чертежи на установку контрольно-измерительной аппаратуры, спецификацию измерительных приборов и устройств;

      5) структурную схему и технические решения системы мониторинга состояния сооружений, природных и техногенных воздействий на них, включая состав ее основных технических и программных средств;

      6) инструктивные документы и методические рекомендации по проведению натурных наблюдений за работой и состоянием сооружений.

      17. Перед вводом в эксплуатацию и в процессе эксплуатации гидротехнических сооружений критерии безопасности уточняются на основе результатов натурных наблюдений за состоянием сооружений, нагрузок и воздействий, а также изменений характеристик материалов сооружений и оснований, конструктивных решений.

      18. Расположение временных зданий и сооружений для строительства объектов гидротехнических транспортных сооружений, а также расстановка автотранспортных средств в помещениях (гаражах) или на специальных площадках на территории строительной площадки выполняются с соблюдением противопожарных разрывов и соответствовать стройгенплану, разработанному в составе проекта организации строительства с учетом требований правил и действующих норм проектирования, утвержденному в установленном порядке.

      19. Строительная площадка, а также взрывопожароопасные и пожароопасные помещения (оборудование) обеспечиваются знаками безопасности, плакатами по безопасному проведению работ и пожарной безопасности. На видных местах вывешиваются инструкции о мерах пожарной безопасности, списки добровольных пожарных дружин, порядок привлечения сил и средств для тушения пожара и другие организационные документы, памятки, плакаты.

Глава 6. Требования к строительству

Параграф 1. Общие положения

      20. Для строительства новых, а также реконструкции и расширении существующих объектов гидротехнических транспортных сооружений разрабатывается проектно-сметная документация в соответствии с требованиями действующих нормативно-технических документов.

      21. Организация строительства гидротехнических транспортных сооружений начинается с разработки проекта организации строительства, в котором необходимо учитывать:

      1) сложные инженерно-геологические и инженерно-гидрогеологические условия строительства, обусловленные их изменчивостью, в том числе и техногенной, а также сложные градостроительно-планировочные условия;

      2) применение специальных методов работ, освоение новых методов строительства, внедрения высокоэффективных современных механизмов отечественного и зарубежного производства.

      22. При возведении гидротехнических транспортных сооружений длину строительной захватки в проекте организации строительства необходимо назначать из условия обеспечения минимальной вероятности повреждения штормами и подвижками льда незаконченных объектов.

      23. Порядок производства работ на судоходных участках морей и рек обеспечивает безопасный пропуск судов и плавучих средств в период строительства. Судоходные участки акватории в местах производства строительно-монтажных работ оборудуются средствами навигационного ограждения.

      24. Базы плавучих строительных средств необходимо располагать в местах побережья, имеющих естественную или искусственную защиту от волнения и воздействия движущихся масс льда.

      25. На плавучие средства и суда, используемые на строительстве, обеспечивается своевременная передача штормовых предупреждений и других экстренных сообщений, касающихся обеспечения их безопасной работы.

      26. При реконструкции существующих гидротехнических транспортных сооружений, а также при их возведении и расширении в условиях действующего предприятия или в непосредственной близости от него, строительные работы необходимо выполнять согласно указаниям проекта организации строительства методами, обеспечивающими сохранность существующих зданий и сооружений, подводных и подземных коммуникаций, находящихся в зоне строительства и не подлежащих сносу, а также минимально ограничивающими эксплуатационную деятельность действующего предприятия.

      27. Порядок производства работ на судоходных реках должен обеспечивать безопасный, с необходимой интенсивностью пропуск судов и плавучих средств в период строительства. Судоходные участки акватории в местах производства строительно-монтажных работ оборудуются знаками навигационного ограждения.

      28. При строительстве речных гидротехнических транспортных сооружений обеспечивается защита незавершенных и временных сооружений или их частей от повреждений в период паводков, подвижек льда, штормов и шквалов, волнового воздействия, навалов и ударов судов, плавучих средств и плавающих на воде предметов.

Параграф 2. Требования к производству подготовительных работ

      29. Для производства строительных и строительно-монтажных работ на основе проекта организации строительства работ, разрабатывается проект производства работ на строительство гидротехнических транспортных сооружений, который содержит:

      1) уточненный строительный генеральный план объекта с расположением причалов, постоянных и временных транспортных путей, портов (мест) - убежищ, сетей электроснабжения, крановых путей и зон их действия, площадок укрупнительной сборки, складов и других временных сооружений и устройств, необходимых для строительства;

      2) решения по технике безопасности в соответствии с требованиями строительных норм и правил и ведомственных правил техники безопасности и производственной санитарии.

      30. До начала основных работ по строительству объектов выполняются следующие подготовительные работы:

      1) создание заказчиком опорной геодезической сети (высотные реперы, главные оси сооружений, опорная строительная сетка, красные линии);

      2) закрепление в натуре границ строительной площадки и обвехование акватории, установление межевых знаков, которые также осуществляются заказчиком своими средствами за свой счет;

      3) освоение строительной площадки - расчистка территории строительства, снос неиспользуемых в процессе работ строений и другие работы;

      4) создание складского хозяйства, мастерских и подсобных производств, обслуживающих строительное производство;

      5) устройство или монтаж временных жилых и производственных сооружений, а также возведение полностью или частично тех постоянных объектов порта (предприятия), которые предусмотрены к использованию для нужд строительства (например, энергосеть, водопровод, дороги, жилье и тому подобное);

      6) инженерная подготовка строительной площадки - первоочередные работы по планировке территории, обеспечивающей организацию временных стоков поверхностных вод, перенос существующих подземных и надземных сетей, устройство постоянных или временных подъездных железнодорожных путей и автомобильных дорог, постройка причалов и в отдельных случаях судоходных трасс, устройство временных или постоянных источников и сетей водоснабжения и энергоснабжения, устройство телефонной и радиосвязи;

      7) организация и постройка полигона по изготовлению железобетонных и бетонных конструкций (парка массивов).

      31. Участки акватории, на которых предусматривается перемещение строительных плавучих средств, должны быть протралены, а при необходимости обследованы водолазами. Предметы и препятствия, обнаруженные в процессе обследования и создающие опасность нормальному судоходству, удаляются, а в случае невозможности их удаления - обозначиваются плавучими навигационными знаками.

      32. На этих участках создаются и в течение всего периода строительства поддерживаются глубины, обеспечивающие безопасность эксплуатации строительных плавучих средств.

      33. Для обеспечения оперативного руководства и контроля работы используемого на строительстве флота необходимо организовать круглосуточную радиосвязь всех плавучих средств с береговым диспетчерским пунктом на весь период их использования.

      34. Подготовительные работы необходимо вести с обязательным учетом природно-климатических, транспортных и экономических условий района строительства, а также с учетом требований охраны окружающей среды.

      35. Геодезические работы в период строительства проводятся с разбивки главной или основной оси объекта строительства, а также осей и ответственных точек его элементов. Основой для выноса осей сооружений и массовых разбивочных работ служит вновь созданная плановая разбивочная сеть.

      36. Для сооружений, расположенных на акватории, при невозможности устройства береговой разбивочной основы, пункты геодезической разбивочной основы необходимо закреплять знаками в виде свай или разбивочных массивов с марками.

Параграф 3. Требования к производству строительных и строительно-монтажных работ

      37. Проект производства дноуглубительных и намывных работ содержит:

      1) обоснование выбранного способа производства работ, требуемого состава судов и других технических средств;

      2) ведомость подготовительных и вспомогательных работ;

      3) ведомость объемов дноуглубительных работ и условий их производства;

      4) расчет основных производственных показателей земснаряда и грунтоотвозного флота;

      5) расчет рабочего и календарного периода;

      6) рекомендуемые режимы работы судов земкаравана;

      7) мероприятия по обеспечению судов земкаравана топливом, пресной водой, эксплуатационными материалами и навигационным ремонтом;

      8) технико-экономические показатели и эффективность работ;

      9) план-график выполнения дноуглубительных работ;

      10) график работы грунтоотвозного флота;

      11) комплекс мероприятий, предусматривающих навигационную безопасность земснарядов и других судов, входящих в состав земкаравана;

      12) технологические планы или схемы производства работ и схемы расстановки створных бровочных знаков и опорных пунктов;

      38. При производстве дноуглубительных работ соблюдаются Международные правила предупреждения столкновения судов в море (приложение к Конвенции о международных правилах предупреждения столкновений судов в море (Лондон, 20 октября 1972 года), Правила плавания по внутренним водным путям, указания извещений мореплавателям обязательного постановления по порту, к которому относится район производства дноуглубительных работ, ведомственные инструкции по обеспечению безаварийной эксплуатации судов дноуглубительного флота, Инструкция о мерах предосторожности при производстве дноуглубительных работ в условиях предполагаемой засоренности грунта взрывоопасными предметами, общие и предусмотренные проектом или техническим заданием (нарядом-заданием) требования по охране окружающей среды.

      39. Работы по устройству свайных фундаментов выполняются в соответствии с рабочими чертежами, проектом организации строительства, проектом производства работ, составленных с учетом местных условий и требований государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

      40. Проект организации строительства свайных сооружений разрабатывается организацией, выполнившей проект сооружения, с учетом решений по конструкции свайного фундамента, способов организации и средств механизации свайных работ, предварительно согласованных со строительной организацией, а также включает организационно-технологические схемы возведения свайных сооружений и описание с обоснованием принятых методов производства свайных работ.

      41. Свайные работы в сложных гидрометеорологических и инженерно-геологических условиях (открытая для волнения свыше трех баллов акватория, неустойчивые площадки с возможным образованием оползней), а также в условиях высокой интенсивности движения судов необходимо производить по проектам производства работ, разрабатываемым, как правило, по заказу строительной организации проектными организациями на основе проекта организации строительства.

      42. До начала отсыпки природного камня или щебня в воду подводное основание подготавливается (проводится водолазное обследование и необходимая расчистка). Обследование и при необходимости расчистку основания необходимо повторять каждый раз после штормов или длительных перерывов в работе непосредственно перед ее возобновлением.

      43. При расположении верха отсыпки на глубине 4 метра (далее - м) и более от уровня воды камень необходимо отсыпать с помощью шаланд с раскрывающимся днищем. Конкретное место разгрузки каждого прибывающего судна необходимо уточнять промерами и обозначать временными буйками.

      44. Допускается выполнение отсыпки камня бульдозером с понтона, оборудованного ограждением, исключающим возможность падения бульдозера с понтона.

      45. Отсыпку каменных материалов под воду в основание сооружений необходимо производить с применением устройств и приспособлений, предотвращающих рассеивание и потери отсыпаемого под воду материала под действием течения и волнения.

      46. Отсыпка камня в ядро сооружения производится в соответствии с рабочими чертежами и проектом производства работ. В рабочих чертежах отсыпки камня в ядро сооружения должны быть:

      1) план с проектной осью, а также верхними и нижними бровками, привязанными к основным разбивочным линиям сооружения;

      2) соответствующие плану поперечные профили, принятые для производства работ со строительными подъемами, рассчитанными на предполагаемые осадки сооружения, а также профили ядра по проекту;

      3) требования, предъявляемые проектом к качеству камня (масса, форма, марка по прочности, марка по морозостойкости и другое).

      47. Откосы и гребень над ядром оградительного сооружения выполняются в соответствии с рабочими чертежами и проектом производства работ.

      48. В рабочих чертежах откосов и гребня должны содержаться:

      1) план сооружения с проектными линиями (осей, верхних и нижних бровок, границ наброски или выкладки каменных глыб и так далее), привязанными к основным разбивочным линиям сооружения;

      2) соответствующие плану поперечные профили, принятые для производства работ со строительными подъемами, рассчитанными на предполагаемые осадки сооружения, а также профили откосов и гребня по проекту;

      3) требования, предъявляемые проектом к камню (масса, форма, марка по прочности, марка по морозостойкости и прочее).

      49. Покрытие откосов и гребня сооружения из фасонных блоков производится в соответствии с рабочими чертежами сооружения и графиками работ, предусматривающими своевременную защиту ядра сооружения от повреждения при волнении.

      50. Непосредственно перед укладкой фасонных блоков производится проверка состояния каменной наброски.

      51. Укладку фасонных блоков необходимо выполнять с соблюдением следующих требований:

      1) в первую очередь устанавливается ряд бордюрных фасонных блоков или массивов, ограничивающих выкладку;

      2) отклонения крайних рядов фасонных блоков от проектной линии укладки не должны превышать допустимых величин;

      3) выкладка фасонных блоков производится в первую очередь во внешнюю (морскую) часть сооружения. Фасонные блоки на откосе необходимо укладывать продольными рядами, последовательно перемещаясь снизу вверх;

      4) отклонение фактической площади сечения (профиля) выкладки от проектной не должно превышать допустимого при обязательном соблюдении проектной отметки верха выкладки;

      5) укладка производится таким образом, чтобы была обеспечена ее проектная плотность и максимально возможная зацепляемость блоков;

      6) работы производятся при волнении в допустимых пределах.

Параграф 4. Требования к возведению сооружений

      52. Возведение сооружений из обыкновенных массивов производится путем отдельного изготовления бетонных массивов с последующей их укладкой.

      53. В рабочих чертежах укладки массивов содержатся:

      1) план первого (нижнего) курса массивов сооружения, привязанный к основным разбивочным линиям сооружения с указанием размеров и типов массивов, величин перевязки швов кладки и мест осадочных швов; на плане первого курса массивов также указываются бровки каменной постели и границы равнения по их видам;

      2) планы каждого последующего курса массивов, привязанные к плану нижележащего курса с указанием тех же данных, что и в "а" по размерам и типам массивов, перевязке швов и осадочным швам;

      3) соответствующие планам поперечные профили стенки из массивов, поперечные и продольные профили кладки опор или голов с указанием размеров и типов массивов, строительных подъемов и уклонов, величин перевязки швов кладки, профилей постели, берменных и откосных массивов, устанавливаемых на постели, отметок котлованов постели и каждого курса кладки;

      4) фасады сооружений, соответствующие планам и профилям кладки из массивов (для стенки - один фасад с морской стороны, для опор и голов - фасады по всему периметру) с указанием размеров и типов массивов, величин перевязки швов кладки, мест осадочных швов, отметок котлована, постели и каждого курса кладки;

      5) допустимые предельные деформации и перемещения кладки или требования к стабилизации их по ходу кладки, после ее завершения, выдерживания и результата огрузки, для тех случаев, когда последняя предусматривается проектом и другие технологические требования.

      53. Непосредственно перед укладкой массивов производится подводное освидетельствование постели. В случае ее нарушения необходимо выполнить восстановление постели в соответствии с проектом.

      54. Первый массив опоры или головной части сооружения укладывается по грани опоры или оголовка, перпендикулярной продольной оси сооружения. Проверку положения первого установленного массива необходимо производить по четырем углам с помощью геодезических инструментов.

      55. Возведение оградительных и причальных сооружений производится из массивов-гигантов, изготавливаемых из железобетона в монолитном или в сборном вариантах с последующим монтажом.

      56. Монтаж массивов-гигантов производится на специально организуемых стапельных местах.

      Прогоны стапеля укладывают на опоры по уровню. Уровень верха прогонов выравнивают путем укладки под них подкладок из листовой стали различной толщины.

      57. При установке элементов массивов-гигантов необходимо соблюдать следующие требования:

      1) установку необходимо вести при помощи монтажного механизма непосредственно на опорные места по осевым рискам, возможно ближе к проектному положению;

      2) устанавливать элементы без толчков, не допуская ударов по смежным элементам;

      3) не освобождать устанавливаемый элемент от строповки до окончания выверки его положения и надежного закрепления;

      4) применять для закрепления элементов монтажную электродуговую точечную сварку;

      5) проверять вертикальность и горизонтальность положения элементов по уровню и отвесу.

      58. При возведении оградительных и причальных сооружений из железобетонных цилиндрических оболочек большого диаметра звенья оболочек большого диаметра с горизонтальным членением изготавливаются на специально оборудованных полигонах со стендами для изготовления оболочек, расположенными в зоне действия плавкранов, с помощью которого производится монтаж и демонтаж опалубки, подача арматуры и бетонной смеси.

      59. При возведении набережных уголкового типа (контрфорсного, с внутренним или внешним анкерами) из сборных железобетонных элементов, в зависимости от местных условий, необходимо применять методы строительства "в воду" или "насухо". В первом случае они собираются из укрупненных блоков, предварительно смонтированных на берегу из отдельных элементов.

      При возведении сооружений "насухо" на просадочных грунтах предварительно выполняются работы по замене слабых грунтов основания или по уплотнению последних в соответствии со специальным проектом.

      60. Работы по возведению верхнего строения, установка швартовных и отбойных устройств, необходимо начинать после заполнения пазух грунтом до отметки, предусмотренной проектом, и стабилизации подводной части сооружения, определяемой на основе материалов наблюдения за ней. Разбивку надводного строения необходимо производить по исполнительным рабочим чертежам, учитывающим фактическое положение установленных блоков.

      61. Строительство портовых гидротехнических транспортных сооружений из стального шпунта производится в соответствии с рабочими чертежами, проектом организации строительства, проектом производства работ, составленных с учетом условий строительства на местности.

      62. Проект организации строительства шпунтового сооружения разрабатывается с учетом решений по применению строительных материалов и конструкций, способов организации строительно-монтажных работ, предварительно согласованных со строительной организацией, и включает организационно-технологические схемы возведения шпунтовых сооружений и описание и обоснование методов производства шпунтовых и других сложных строительно-монтажных работ. Кроме этого, проектная организация, выполнявшая проектирование особо сложного сооружения, разрабатывает чертежи или проекты соответствующих направляющих, шаблонов и других устройств для погружения шпунта.

      63. Необходимость закрепления шпунта, подверженного воздействию волн и льда, определяется проектной организацией, разработавшей проект конструкции сооружения, с учетом возможных нагрузок на шпунт в строительный период, профиля шпунта, его свободной длины и прочих условий строительства. Проектной организацией разрабатываются принципиальные схемы защиты и рабочие чертежи или проект крепления шпунта.

      64. Строительство причалов типа одноанкерного больверка и двуханкерного разрезного больверка со сборной надстройкой при нормальных и облегченных ледовых условиях производится с применением железобетонного шпунта прямоугольного и таврового поперечного сечения.

      65. Выполнение дноуглубительных работ производится в соответствии с требованиями проекта производства работ.

      66. Устройство котлована сооружения необходимо вести в соответствии с проектом производства работ, учитывающим особенности местных условий и способы погружения шпунта. При связных грунтах и невозможности размыва дна во время производства работ устройство котлована производится без недобора грунта. В песчаных и несвязных мелкозернистых грунтах при погружении шпунта подмывом и наличии значительных скоростей течения, устройство производится с недобором грунта в сторону от акватории. Величина недобора определяется в зависимости от скорости течения, вида грунтов основания и интенсивности работы подмывных устройств. Эту величину необходимо устанавливать опытным путем.

      67. Строительство эстакадных причальных сооружений со сборным верхним строением производится на предварительно напряженных железобетонных сваях или пустотелых сваях-оболочках.

      Работы по хранению, транспортировке и подаче железобетонных свай и свай-оболочек к месту погружения, а также по их погружению в проектное положение производятся в соответствии с требованиями проекта производства работ.

      68. До начала монтажа элементов верхнего строения выполняются работы по укреплению подпричального откоса, срубке голов свай, свай-оболочек до проектной отметки, освидетельствованию свай, свай-оболочек, ликвидации дефектов, замеченных на поверхности свай, устройству теплогидроизоляционной защиты их в зоне переменного уровня, а также подготовительные работы, согласно проекту производства работ, обеспечивающие надлежащую точность монтажа элементов и надежность их временного раскрепления на период омоноличивания и набора бетоном проектной прочности (установка хомутов, связей и других).

      69. К устройству грунтового подпричального откоса необходимо приступить после погружения свай, свай-оболочек и предварительной проверки промерами глубин соответствия откоса грунта проектному профилю.

      70. Отсыпать откос необходимо до устройства верхнего строения с одновременной поярусной защитой его каменной отсыпью.

Параграф 5. Возведение берегозащитных сооружений

      71. Организация берегозащитных работ по защите берегов морских и речных портовых акваторий, откосов земляных оградительных дамб, а также открытых берегов морей, озер, рек и водохранилищ должна отвечать требованиям государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства, а работы выполняются в соответствии с требованиями проекта производства работ.

      Во избежание размыва защищаемых береговых откосов стекающими сверху весенними и ливневыми водами перед началом защитных работ и в процессе строительства обеспечивается надлежащий отвод поверхностных вод.

      72. Скрытые работы (планировка откосов, устройство обратных фильтров и щебеночных подготовок, упоров, арматуры железобетонных монолитных плит, котлованов под фундаменты волноотбойных стен, каменных постелей и другие) должны быть перед началом последующих работ приняты и оформлены соответствующими актами.

      73. Планировку сухой надводной части защищаемых земляных откосов и берегов разрешается производить в зависимости от применяемого типа защиты срезкой или же срезкой и подсыпкой грунта.

      74. Если при планировке откосов возникли переборы, то есть, съемы грунта, глубина которых превышает допустимые отклонения от проектной поверхности откоса, то они засыпаются грунтом откоса с последующим уплотнением.

      75. Нетканые фильтрующие синтетические материалы (дорнит, иглопробивное полотно из коротких лавсановых волокон и другие) применяются в качестве обратного фильтра согласно проектам в виде сплошного покрытия откоса, отдельных полос под швами и зазорами в покрытиях, а также будучи прикрепленными к элементам конструкции покрытия по их периметру.

      76. Откос, защищенный бетонными и железобетонными плитами, предварительно планируется только срезкой грунта.

      Планировка подсыпкой грунта допускается только при условии уплотнения подсыпки до плотности естественного основания.

      77. Надводные откосы, защищаемые габионами, предварительно выравниваются с засыпкой ям и выбоин песком или каменной мелочью.

      Материалы, применяемые для габионов, должны удовлетворять требованиям действующих стандартов и норм.

      78. Затопленные береговые откосы планируются путем срезки грунта и подсыпки несвязным грунтом.

      79. Применяемые для защиты подводных частей берегов рек железобетонные и асфальтобетонные покрытия укладываются на затопленный откос нормально к линии берега целыми картами (матами), длины которых назначаются проектом, а ширину карт необходимо делать примерно равной длине барабана.

      80. Котлованы под фундаменты волноотбойных стен разрабатываются с соблюдением указаний по проекту основания берегозащитных сооружений.

      81. Волноотбойные стены, размещаемые на оползневых и неустойчивых участках берегового уступа, возводятся отдельными несмежными секциями в соответствии с проектом.

      82. Волногасящие прикрытия из фасонных массивов и камня необходимо применять тех типов и размеров, которые технологичны в изготовлении, обеспечивают надежную защиту побережья, обладают хорошей взаимозацепляемостью и необходимой устойчивостью.

      Ядро волногасящего прикрытия выполняется из несортированного камня. Мелкие фракции каменного материала необходимо отсыпать в нижнюю и центральную часть ядра.

      83. Волноломы из бетонных гравитационных массивов устраиваются на подготовленные основания и монтаж массивов волнолома необходимо вести навстречу потоку наносов с целью их накопления в заволноломном пространстве.

      84. Берегоукрепительные мероприятия также производятся устройством искусственных берегозащитных пляжей. Строительство и пополнение искусственных пляжей производится путем переброски пляжевого материала из мест его аккумуляции или карьеров наземным или водным транспортом, а также путем рефулирования.

      85. Планировка пляжной отсыпки производится только выше уреза моря. В остальной части намытый или отсыпанный песок приобретает естественный профиль под воздействием волн.

Параграф 6. Возведение гидротехнических транспортных сооружений судостроительных и судоремонтных предприятий

      86. Работы по возведению причальных, берегозащитных и оградительных сооружений, подъемно-спусковых сооружений в виде: сухих и наливных доков; наливных док-камер; слипов; сооружений для опирания передаточных плавучих доков на судостроительных и судоремонтных предприятиях выполняются в соответствии с требованиями отдельных проектов организации строительства и проектов производства работ, разрабатываемых согласно проекта организации строительства (реконструкции) судостроительных и судоремонтных предприятий.

      87. Общестроительные и специальные строительные работы при возведении сооружений производятся с соблюдением требований государственных нормативов в области архитектуры, градостроительства и строительства.

      88. Организация работ по строительству гидротехнических транспортных сооружений в условиях действующих судостроительных и судоремонтных предприятий должна быть увязана с планами производственной деятельности предприятий.

      89. До начала основного строительства заканчиваются подготовительные работы в соответствии с проектом организации и календарным графиком строительства.

      90. Строительство (реконструкция) подъемно-спусковых сооружений в виде: сухих и наливных доков; наливных док-камер; слипов; сооружений для опирания передаточных плавучих доков производится в соответствии с проекто-сметной документацией строительства (реконструкции) судостроительных и судоремонтных предприятий.

Параграф 7. Требования по предупреждению чрезвычайной ситуации

      91. В составе проектно-сметной документации на сооружение (реконструкцию) гидротехнических транспортных сооружений предусматривается раздел "Инженерно-технические мероприятия по предупреждению чрезвычайных ситуаций" с содержанием мероприятий в области защиты людей и объектов от чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера.

      92. В качестве источников чрезвычайных ситуаций рассматриваются как проектные, так и внутренние (непосредственно в объектах) и внешние аварии на потенциально опасных объектах морских и речных сооружений, на акватории морей и рек в соответствии с исходными данными и требованиями соответствующих нормативных правовых актов и нормативно-технических документов в этой сфере.

      93. Гидротехнические транспортные сооружения, повреждения которых могут привести к возникновению чрезвычайных ситуаций, на всех стадиях их создания и эксплуатации подлежат декларированию безопасности.

      94. Декларация безопасности является обязательной частью проекта, она подлежит утверждению в органах надзора за безопасностью гидротехнических сооружений при согласовании проекта.

      95. Декларация безопасности подлежит корректировке:

      1) перед вводом объекта в эксплуатацию;

      2) после первых двух лет эксплуатации;

      3) не реже одного раза в каждые последующие пять лет эксплуатации;

      4) после реконструкции гидротехнических сооружений, их капитального ремонта, восстановления и изменения условий эксплуатации;

      5) при выводе из эксплуатации и при консервации;

      6) при изменении нормативных правовых актов, правил и норм в области безопасности гидротехнических сооружений;

      7) после аварийных ситуаций.

      95. В гидротехнических транспортных сооружениях для локализации и ликвидации их возможных аварий предусматриваются технические решения по использованию в строительный и эксплуатационный периоды карьеров и резервов грунтов, производственных объектов, транспорта и оборудования базы строительства, автономных или резервных источников электроэнергии и линий электропередачи; других противоаварийных средств оперативного действия.

      96. В процессе строительства гидротехнических транспортных сооружений необходимо осуществлять натурные наблюдения за их работой и состоянием как в процессе строительства, так и при эксплуатации для своевременного выявления дефектов и неблагоприятных процессов, назначения ремонтных мероприятий, предотвращения отказов и аварий, улучшения режимов эксплуатации и оценки уровня безопасности и риска аварий.

Глава 7. Требования по охране окружающей среды

      97. При строительстве новых, реконструкции и расширении действующих гидротехнических транспортных сооружений необходимо руководствоваться законодательством Республики Казахстан об охране окружающей среды и нормативными документами, устанавливающими требования к охране природной среды при инженерной деятельности.

      98. При выполнении данных видов работ необходимо учитывать изменения природных условий, которые могут привести к развитию и активизации негативных физико-геологических, геодинамических процессов, происходящих в окружающей среде в результате эксплуатации сооружений.

      99. Природоохранные мероприятия должны включать: изучение исходного состояния природной среды, составление прогнозов ее изменений, установление допустимого уровня антропогенного вмешательства, разработку мер защиты, а также способов контроля за состоянием каждого элемента среды и возможные дополнительные мероприятия по сохранению и улучшению экологической обстановки в процессе эксплуатации сооружений.

      100. Мероприятия по охране окружающей среды включают комплексные меры, обеспечивающие оптимизацию экологического взаимодействия их и природного комплекса и предотвращение недопустимых последствий при строительстве (реконструкции) гидротехнических транспортных сооружений.

      101. Мероприятия включают биотехнические мероприятия по сохранению редких видов растений, рыб, животных, птиц на участках непосредственного влияния основных сооружений, водохранилищ, нижних бьефов, каналов и тому подобных. При этом рассматриваются как условия строительства сооружений, так и условия их эксплуатации, а также влияние условия хозяйственной деятельности и инфраструктур, сопутствующих их созданию, на окружающую среду.

      102. Специальные мероприятия по охране окружающей среды предусматриваются при выполнении:

      1) дноуглубительных работ, включающих извлечение грунта, его транспортировку и создание отвалов;

      2) устройства плотин, дамб, перемычек, каменных постелей, обратных засыпок и т. д. путем отсыпки грунтовых и каменных материалов в воду;

      3) строительства ограждающих сооружений хранилищ жидких отходов промышленных предприятий;

      4) уплотнения грунтов основания, в том числе производимого взрывным способом;

      5) строительства сооружений с использованием материалов, которые являются источником загрязнения окружающей среды;

      6) закрепления грунтов, в том числе осуществляемого химическим способом или путем искусственного замораживания;

      7) подводного бетонирования.

      УДК 69+626 (083.74)                                                 МКС 93.060
___________________________________________________________________________
Ключевые слова: Гидротехнические морские и речные транспортные сооружения,
строительные нормы, безопасность, сооружение, инженерно-геодезические работы,
строительство, реконструкция, дноуглубительные работы, плотины, дамбы, перемычки,
судостроительные и судоремонтные предприятия, берегозащитные сооружения,
чрезвычайные ситуации, охрана окружающей среды.
___________________________________________________________________________

Қазақстан Республикасының сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтерді бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті төрағасының 2018 жылғы 5 желтоқсандағы № 249-нқ бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2018 жылғы 7 желтоқсанда № 17888 болып тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Өнеркәсіп және құрылыс министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті төрағасының м.а. 2023 жылғы 18 қазандағы № 153-НҚ бұйрығымен.

      Ескерту. Күші жойылды - ҚР Өнеркәсіп және құрылыс министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті төрағасының м.а. 18.10.2023 № 153-НҚ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      "Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы" 2001 жылғы 16 шілдедегі Қазақстан Республикасы Заңының 20-бабының 23-16) тармақшасына және Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 19 қыркүйектегі № 995 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігі туралы ереженің 17-тармағының 443) тармақшасына сәйкес, БҰЙЫРАМЫН:

      1. Мыналар:

      1) осы бұйрыққа 1-қосымшаға сәйкес ҚР ҚН 3.04-01-2018 "Гидротехникалық құрылыстар" Қазақстан Республикасының құрылыс нормалары;

      2) осы бұйрыққа 2-қосымшаға сәйкес ҚР ҚН 3.04-03-2018 "Гидротехникалық құрылыстар негіздері" Қазақстан Республикасының құрылыс нормалары;

      3) осы бұйрыққа 3-қосымшаға сәйкес ҚР ҚН 3.04-09-2018 "Өзендік гидротехникалық құрылыстар" Қазақстан Республикасының құрылыс нормалары;

      4) осы бұйрыққа 4-қосымшаға сәйкес ҚР ҚН 3.04-10-2018 "Теңіз және өзен гидротехникалық көліктік құрылыстары" Қазақстан Республикасының құрылыс нормалары бекітілсін.

      2. Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігі Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитетінің Техникалық реттеу және нормалау басқармасы: заңнамада белгіленген тәртіппен:

      1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

      2) осы бұйрық мемлекеттік тіркелген күнінен бастап күнтізбелік он күн ішінде оның қазақ және орыс тілдеріндегі қағаз тасығыштағы және электрондық нысандағы көшірмелерін Қазақстан Республикасы Нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне ресми жариялау және енгізу үшін "Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді;

      3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігі Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитетінің интернет-ресурсында орналастыруды;

      4) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1), 2), 3) және 4) тармақшаларына сәйкес іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігі Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитетінің Құқықтық қамтамасыз ету басқармасына ұсынуды қамтамасыз етсін.

      3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті төрағасының орынбасарына жүктелсін.

      4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасы
Инвестициялар және даму министрлігі
Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық
шаруашылық істері
комитетінің төрағасы
М. Жайымбетов

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасы

      Ауыл шаруашылығы министрлігімен

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасы

      Энергетика министрлігімен

  Қазақстан Республикасы
Инвестициялар және даму
министрлігінің Құрылыс
жәнет тұрғын үй-коммуналдық
шаруашылық істері
комитеті төрағасының
2018 жылғы 5 желтоқсандағы
№ 249-нқ бұйрығына
1-қосымша

     


АЛҒЫ СӨЗ

1 ӘЗІРЛЕГЕН:

"Қазақ құрылыс және сәулет ғылыми-зерттеу және жобалау институты" АҚ

2 ҰСЫНҒАН:

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті

3 БЕКІТІЛГЕН ЖӘНЕ ҚОЛДАНЫСҚА ЕНГІЗІЛГЕН:

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитетінің төрағанын 2018 жылғы 5 желтоқсандағы № 249-нқ бұйрығымен

ПРЕДИСЛОВИЕ

4 РАЗРАБОТАН:

АО "Казахский научно-исследовательский и проектный институт строительства и архитектуры"

5 ПРЕДСТАВЛЕН:

Комитет по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан

6 УТВЕРЖДЕН И ВВЕДЕН В ДЕЙСТВИЕ:

Приказом председателя Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 5 декабря 2018 года № 249-нқ

      Осы мемлекеттік нормативті сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы уәкiлеттi органы ведомствосының рұқсатысыз ресми басылым ретінде толық немесе ішінара қайта басуға, көбейтуге және таратуға болмайды.

      Настоящий государственный норматив не может быть полностью или частично воспроизведен, тиражирован и распространен в качестве официального издания без разрешения ведомства уполномоченного органа в области архитектуры, градостроительства и строительства.

Мазмұны

1-тарау

Қолдану саласы

2-тарау

Нормативтік сілтемелер

3-тарау

Терминдер және анықтамалар

4-тарау

Мақсаттары және функционалдық талаптары

1-параграф

Нормативтік талаптардың мақсаттары

2-параграф

Функционалдық талаптары

5-тарау

Жұмыс сипаттамаларына талаптар

1-параграф

Гидротехникалық құрылыстың қауіпсіздігіне қойылатын жалпы талаптар

2-параграф

Гидротехникалық құрылыс классын белгілеу

3-параграф

Жобалау кезеңінде гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету

4-параграф

Гидротехникалық құрылыстарды салу кезеңіндегі қауіпсіздігін қамтамасыз ету

6-тарау

Гидротехникалық құрылыстардың пайдалану кезіндегі қауіпсіздігі

1-параграф

Жалпы ережелер

2-параграф

Судың ең көп шығындарын өткізген кездегі өзеннің гидротехникалық құрылыстарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету

3-параграф

Гиротехникалық құрылыстардың механикалық жабдықтарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету

4-параграф

Арнайы гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету (кеме жүзетін, сұйық қалдықтардың порттық қоймалары мен жинаушылары)

5-параграф

Ерекше табиғи жағдайларда пайдаланылатын гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету

6-параграф

Гидротехникалық құрылыстар мен механикалық жабдықтар жағдайының техникалық бақылауы

7-параграф

Гидротехникалық құрылыстарды реконструкциялау мен жою кезіндегі қауіпсіздігі

7-тарау

Қоршаған ортаны қорғау

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫС НОРМАЛАРЫ СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ______________________________________________________________ ГИДРОТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰРЫЛЫСТАР ГИДРОТЕХНИЧЕСКИЕ СООРУЖЕНИЯ ______________________________________________________________

  Қолданысқа енгізілген күні - 2018-ХХ-ХХ

1-тарау. Қолдану саласы

      1. Осы құрылыс нормалары жаңадан салынып жатқан және реконструкцияланатын барлық түрдегі және класстағы өзен және теңіз құрылыстарына қолданылады.

      2. Осы құрылыс нормалары гидротехникалық құрылыстарды жобалау және құрылысын салу кезінде олардың барлық құрылу және пайдалануға берілу кезеңіне техникалық реттеу объектілеріне ең төменгі қажетті талаптарды анықтайды

2-тарау. Нормативтік сілтемелер

      Осы құрылыс нормаларын қолдану үшін Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілеріне келесі сілтемелер қажет:

      "Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексі" Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 9 қаңтардағы Кодексі;

      "Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы" Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 16 шілдедегі Заңы (бұдан әрі - Заң);

      "Ғимараттар мен құрылыстардың, құрылыс материалдары мен бұйымдарының қауіпсіздігіне қойылатын талаптар" техникалық регламентін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 17 қарашадағы № 1202 Қаулысы (бұдан әрі - Техникалық регламент).

      Ескертпе: Осы құрылыс нормаларын қолдану кезінде кезінде ағымдағы жылға қарағанда жыл сайын жасалатын "Қазақстан Республикасының аумағында қолданылатын сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы нормативті құқықтық және нормативті-техникалық актілер тізімі", "Мемлекет аралық нормативті құжаттар нұсқаулығы" және "Қазақстан Республикасы стандарттау бойынша нормативті құжаттарының нұсқаулығы" бойынша сілтемелік құжаттарының қолданысын тексеру мақсатқа лайық болады. Егер сілтемелік құжат ауыстырылса (өзгертілсе), онда осы нормативті пайдалану кезінде ауыстырылған (өзгертілген) құжатты басшылыққа алу керек. Егер сілтемелік құжат өзгертілмей ауыстырылса, онда осы сілтемеге қатысты емес бөлімге қатысты ереже қолданылады".

3-тарау. Терминдер және анықтамалар

      Осы құрылыс нормаларында тиісті анықтамалары бар терминдер қолданылады:

      1) гидротехникалық құрылыстар - су ресурстарын басқару, су пайдаланушыларға су беру, сумен жабдықтау және су бұру, судың зиянды әсерінің алдын алу үшін пайдаланылатын инженерлік құрылыстар;

      2) гидродинамикалық апат - төтенше техногенді жағдайдың пайда болу қаупін жасайтын және судың жайылуының үлкен жылдамдығымен байланысты, гидротехникалық құрылыстағы апат;

      3) гидротехникалық құрылыстың қауіпсіздігі - адамдардың заңды мүдделерін, өмірі мен денсаулығын, қоршаған орта мен шаруашылық етуші объектілерді қорғауды қамтамасыз ететін гидротехникалық құрылыстың жағдайы;

      4) гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздік декларациясы - гидротехникалық құрылыстың қауіпсіздігі негізделген құжат, гидротехникалық құрылыстың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін, оның сыныбы мен шаралар кешенін ескере отырып, апаттардың алдын алу мақсатында шаруашылық қызмет субъектісі қабылдаған, сондай-ақ оқшаулануды қамтамасыз ету, апаттар мен олардың зардаптарын жою шаралары анықталады;

      5) гидротехникалық құрылыс апаты тәуекелділігінің рұқсат етілген деңгейі - нормативті құжаттармен белгіленген гидротехникалық құрылыс апатының тәуекелінің мәні;

      6) гидротехникалық құрылыс қауіпсіздігінің өлшем-шарттары: - гидротехникалық құрылыс күйінің сандық және сапалық көрсеткіштерінің шекті мәндері және гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздігін мемлекеттік бақылауды жүзеге асыратын атқарушы билік органдарының орнатылған тәртіппен бекіткен және гидротехникалық құрылыс апаттарының тәуекелінің рұқсат етілген деңгейіне сәйкес келетін пайдалану шарттары;

      7)гидротехникалық құрылыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету - гидротехникалық құрылыс апаттарының алдын алу бойынша шараларды әзірлеу және жүзеге асыру;

      8) ғимараттар мен құрылыстардың кернеулі-өзгертілген күйіне мониторинг жасау - ғимараттар немесе құрылыстардың негіздемесі мен құрылымдарының өзгеруі мен беріктілік сипаттамаларының өзгеруін бақылау мен стационарлы қадағалау жүйесі;

      9) ғимараттар мен құрылыстардың аумақтарын инженерлік қорғау: - ғимараттар мен құрылыстар, аумақтарына, сондай-ақ олардың салдарынан қорғауға табиғи және табиғи-техногенді шарттардың қауіпті әсерінің алдын алуға бағытталған шаралар мен құрылыстардың кешені;

      10) қоршаған ортаның құраушыларына мониторинг жасау - табиғи және табиғи-техногенді шарттардың өзгерісі мен күйін бақылау және стационарлы қадағалау жүйесі;

      11) мүлтіксіздігі - белгілі бір уақыттың ағымында істен шығу ағыны параметрін, кепілдік атқарымды, жұмысқа қабілеттілігін үздіксіз сақтау сияқты объектінің қасиеті;

      12) пайдалану қауіпсіздігі - жануарлар мен өсімдіктердің өмірі немесе денсаулығына, мемлекеттік немесе муниципалды мүлік, заңды немесе жеке тұлғалардың мүлкіне, азаматтардың өмірі мен денсаулығына залал келтірумен байланысты жол бергісіз тәуекелі жоқ күй;

      13) пайдаланушы ұйым - балансында гидротехникалық құрылыс бар мемлекеттік кәсіпорын немесе басқа ұйымдық-құқықтық нысандағы ұйым;

      14) техногенді әсер - ғимараттар мен құрылыстарды пайдалану мен құрылысы процесінде табиғи жағдайлардың өзгеруі н нәтижесінде пайда болатын қауіпті әсер;

      15) төзімділігі - объектінің техникалық қызмет көрсету және жөндеудің орнатылған жүйесі кезінде шекті күйі басталғанға дейін жұмысқа қабілеттілігін сақтау қасиеті, яғни жұмыстағы мүмкін болатын үзілістерімен. Төзімділік көрсеткіштері қызметтің жөндеу аралық қызметі, бірінші күрделі жөндеуге дейінгі мерзім, қызметтің орташа мерзімі болып табылады;

      16) төтенше жағдай - адам шығынына, адамдардың денсаулығына немесе қоршаған ортаға зиян келтіруге, елеулі материалдық нұқсанға және адамдардың тыныс-тіршілігі жағдайларының бұзылуына әкеп соғуы мүмкін немесе әкеп соққан аварияның, өрттің, қауіпті өндірістік факторлардың зиянды әсерінің, қауіпті табиғи құбылыстың, апаттың, дүлей немесе өзге де зілзаланың салдарынан қалыптасқан белгілі бір аумақтағы жағдай.

4-тарау. Мақсаттары және функционалдық талаптары

1-параграф. Нормативтік талаптардың мақсаттары

      4. Осы құрылыс нормаларының мақсаттары:

      1) жасалатын объектілердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету;

      2) төтенше жағдайлардың пайда болуынан немесе әсерінен адамдарды қорғау;

      3) объекті бұзылған жағдайда материалды және физикалық залалды азайту болып табылады.

2-параграф. Функционалдық талаптары

      5. Гидротехникалық құрылыстарды жобалау және құрылысын салу келесі функционалдық талаптарды қамтамасыз ете отырып жүзеге асырылады:

      1) өзінің мақсатына қарай құрылыс өнімінің сәйкестігін қамтамасыз ету және халықтың өміріне қолайлы жағдайлар жасау;

      2) құрылыс процесінде, және ұзақ уақыт бойы пайдалану кезінде, адамдардың өмірі мен денсаулығы үшін құрылатын құрылыс объектілерінің қауіпсіздігі;

      3) гидротехникалық құрылыстың механикалық төзімділігі мен беріктілігі (оның ішінді құрылыс конструкцияларында сызаттың, деформацияның пайда болуының, тұрақсыз жағдайға өтуінің, тепе-теңдікті жоғалтуының немесе барлық қызмет ету мерзімінде құлауының төменгі ықтималдығы);

      4) адамдар мен жануарлардың тіршілік ету қоршаған ортасы үшін қауіпсіздік;

      5) шудан қорғау;

      6) жылуды сақтау және энергияны үнемдеу;

      7) төтенше жағдайлардың пайда болу тәуекелділігін ескере отырып, қолайсыз әсерлерден адамдар мен құрылыс өнімін қорғау;

      8) ғимараттар мен құрылыстар, инженерлік жабдық жүйелері, негіздемелер мен құрылыс құрылымдарының сапасы мен сенімділігі;

      9) экологиялық талаптарды сақтау, табиғи, материалды және еңбек ресурстарын рационалды пайдалану;

      10) халықаралық қызметтестікте техникалық тосқауылдарды жою және су ресурстарын пайдалану, құрылыс қызметін жүзеге асыру процесіндегі қатынастарды реттеу.

5-тарау. Жұмыс сипаттамаларына талаптар

1-параграф. Гидротехникалық құрылыстың қауіпсіздігіне қойылатын жалпы талаптар

      6. Гидротехникалық құрылысты салуға жобалау құжаттамасының құрамы, әзірлеу, келісу, бекіту Заң мен Техникалық регламент талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.

      7. Гидротехникалық құрылыстардың жүйелері (гидротехникалық құрылыстар, бөгеттер, жер дамбалары, шағын гидроэлектростанциялар, оның ішінде гидро шоғырландырылған, сорғы станциялар, су жинайтын, су лақтыратын, суды ағызатын құрылыстар, тұндырғыштар, құбырлар, тәуліктік реттеу бассейндері, резервуарлар, су электростанцияларының арынды бассейндері және тағы да басқалар) оларға жанасып жатқан елді мекендерді есепке ала отырып жобаланады және тұрзызылады.

      8. Гидротехникалық құрылыстарды уақытша және тұрақтыға бөледі. Уақытшаға тұрақты құрылыстарды жөндеу мен құрылыс кезеңінде қолданылатын құрылыстар жатқызылады.

      9. Мақсатына қарай тұрақты гидротехникалық құрылыстар негізгі және қосалқы болып бөлінеді.

      10. Негізгі гидротехникалық құрылыстарға зақым тигізетін немесі құлауға жеткізетін:

      1) электростанциялардың бірқалыпты жұмысының бұзылуы немесе тоқтауы;

      2) суару мен сумен жабдықтауға арналған судың берілуін азайту немесе тоқтату;

      3) қорғалатын аумақтың су басуы мен су жайылуы;

      4) кеме құрылысы мен кеме жөндеу кәсіпорын, теңіз порттарының қызметі, кеме жүрісінің қысқаруы немесе тоқтатылуы;

      5) теңіз ұңғымалардан, қоймалар, құбырлар, балық запастарының залалынан мұнай мен газдың лақтырындыларына немесе табыстың тоқтатылуына әкелуі жатады.

      Қосалқыларға бұзылуы немесе ақаулығы гидротехникалық құрылыс жұмысындағы істен шығуды тудырмайтын, бірақ белгілі бір шамада гидротехникалық құрылыстардың негізгі жұмысына теріс әсерін көрсете алатын гидротехникалық құрылыстарын жатқызуға болады.

      11. Гидротехникалық құрылыстар, әдетте, қала құрылысы құжаттары мен басқа басшылыққа міндетті құжаттар, өндірістік күш пен өнеркәсіптік объектілерді орналастыру мен дамыту, шаруашылық құрылымын жетілдіру бағдарламаларында қамтылған ережелер мен деректер, қысқы мерзімді және ұзақ мерзімді болжам базасында суды тұтыну мен су ағындарын қолдану кестесінің есебімен, үстірттік су ағынын реттеу бойынша инженерлік есептері негізінде су ресурстарын кешенді пайдалану талаптарына негіздей отырып жобалануы керек.

      12. Жаңа құрылатын гидротехникалық құрылыстардың түрлері, олардың параметрлері мен жинауын келесі факторларды есепке ала отырып, техникалық-экономикалық көрсеткіштерінің нұсқаларын жан-жақты салыстыру негізінде таңдау керек:

      1) жоғары және төменгі бьефтерінде өзендердің үстірттік ағыны мен гидрологиялық режимнің ауытқулары мен өзгерістердегі су шаруашылық болжам, оның ішінде температуралық режим мен мұз құрамын жасау, түптегі шөгінділерін құрамының зерделенуі, су қоймалары мен теңіздері, өзен жағалауы мен арнаны қайта бұру мен сорғылардың тұнбалану мүмкіндіктері; ғимараттар мен құрылыстардың орналасқан инженерлік қорғау мен аумақтардың су басуы мен судың жайылуы;

      2) құрылыстың функционалды мақсатын;

      3) ауданның табиғи жағдайлары, құрылысты салу орындарын (топографиялық, гидрологиялық, климаттық, инженерлік-геологиялық, гидрогеологиялық, сейсмикалық, биологиялық және тағы да басқа);

      4) жұмыстарды жасаудың әдістері мен шарттары, еңбек ресурстарының болуын;

      5) халық шаруашылығының салаларын келешекті дамыту, өзгерту және орналастыру, оның ішінде энергияны тұтыну, көлік ағыны және жүк айналымы, суару және құрғату объектілерін дамыту, су басу, сумен жабдықтау, кеме құрылысы мен кеме жөндеу, теңіз жағалауының учаскелерін кешенді игеру, оның ішінде мұнай мен газдың шельфтегі кен орындарын әзірлеуді қоса алғанда;

      6) қоршаған ортаға әсерін;

      7) халықтың шарттары мен халықтың денсаулығына объектінің пайдалану мен құрылыстарын ықпалын;

      8) мелиоративті жүйелер жұмысының режимі мен сумен жабдықтау, балық шаруашылығы, кеме жүрісінің міндеттері мен шарттарын өзгертуін;

      9) табиғатты қолданудың орнатылған режимін (ауыл шаруашылық жер-сулары, қаумал қорық және тағы да басқалар);

      10) халықтың демалысы және тұрмыстық шарттарын (жағажай, курорттық-санториялық аймақтар және тағы да басқалар);

      11) судың сапалы сақталуын қамтамасыз ететін шаралар: шекті рұқсат етілген концентрациядан жоғары емес судағы мөлшерін қамтамасыз етумен ластайтын заттар мен биогенді элементтерден түсімді шектеу, суды қорғайтын аймақтың санитарлы тиісті режимін сақтауын, су қоймасының ложасын қолдану есебімен;

      12) құрылысты тұрақты және уақытша пайдалану шарттарын;

      13) негізгі құрылыс материалдарын үнемді шығындау талаптарын;

      14) пайдалы қазбалар, жергілікті құрылыс материалдар кенін әзірлеу перспективаларындағы пайдалану мүмкіндігін;

      15) мұнай мен газды тасымалдау, жинау, сақтау, теңіз шельфтерінің аквториясындағы мұнай газ өнеркәсіптік кен орындарын әзірлеу технологияс;

      16) өнеркәсіпті тарату мен пайдалануының аяқталуы кезінде құрылымды демонтаждау технологиясын;

      17) су ағыны, су қоймасы мен теңіздер жағалауында орналасқан құрылыстарға эстетикалық және сәулет талаптарын қамтамасыз етуін;

      18) су қоймаларының ложалары мен жанасып жатқан аумақтарын әзірлеуді қамтамасыз етуіе;

      19) балық қорғау шараларын ұйымдастыруын;

      20) пайдалы қазбалар кен орнын қорғау;

      21) құнды ауылшаруашылықты жерлер мен қорлардың сақталуын;

      22) кеме шаруашылықтарының қажетті шарттары;

      23) су пайдаланушылар мен су тұтынушылар мүдделерінің есебімен төменгі бьефте сулардың жылдамдықты және тең қолайлы режимдер, минималды қажетті шығындарды, игерілген жерлер үшін топырақ суының деңгейінің табиғи режимді сақтау шарттарын;

      24) құрылыс пен пайдалану кезінде өрт сөндіру құралдары мен өрт қауіпсіздігін.

      13. Гидротехникалық құрылыстарды жобалау кезінде:

      1) пайдалану мен құрылыстың бүкіл кезеңдерінде құрылыс сенімділігін;

      2) құрылыстың максималды экономикалық тиімділігін;

      3) гидротехникалық құрылымның инженерлік құрылыстары мен тау кенінің массиві, сондай-ақ оларға деген табиғи және техногенді әсерінің күйін үнемі инструменталды және көзбен шолу (мониторинг) бақылауын;

      4) гидротехникалық құрылыстар торабын тиісті сәулетті ресімделуін;

      5) жергілікті құрылыс материалдарын анағұрлым толық пайдалануын;

      6) анағұрлым аз еңбек шығындары мен жұмыстардың механизация жоғары деңгейдегі құрылыстың нормативті ұзақтығын;

      7) пайдалы қазбалар кен орындарын қорғауды;

      8) құнды ауылшаруашылық жерлерінің сақталуын;

      9) су қоймалары мен жанасып жатқан аумақтар мен өнеркәсіптердің сұйық қалдықты қоймалардың ложасын дайындауды;

      10) кеме шаруашылығына арналған қажетті жағдайларды жасау бойынша талаптарды;

      11) мал және өсімдік әлемін сақтау, жекелей алғанда балық қорғау шараларының ұйымы;

      12) минималды қажетті су шығыны, су пайдаланушылар мен суды тұтынушылардың мүдделерін ескере отырып бьефтердегі қолайлы тең және жылдамдықты режимдер қарастырылады және қамтамасыз етіледі.

      14. Гидротехникалық құрылысты жобалау кезінде мүмкіндік пен техникалық-экономикалық мақсатқа лайықтылық қарастырылады:

      1) түрлі пайдалану функцияларын орындайтын құрылысты сыйыстыру;

      2) іске қосу кешендерімен пайдалануға құрылысты енгізу және салу;

      3) құрылыстық-монтаждау жұмыстарын өндіру әдістері мен мөлшері және құрылымы мен жабдығын жинақтауының бірегейлендіру;

      4) энергетика мақсаттары үшін көлік, мелиоративті, балық шаруашылық және басқа мақсаттағы гидротораптарда жасалатын арынды пайдалану;

      5) бар құрылыстардың реконструкциясы.

      15. Тау топырақтары мен таулы массив ішінде гидротехникалық құрылыстарды жобалаған кезде табиғи кернеулі күйі мен газ тасушылығын, сулылығы мен жер массивтерінің құрылымын ескеру қажет; құрылымның сенімділігіне әсер ететін факторларды ескеру қажет; қолданылатын элементтердің саны мен сапасын; элементтер мен бөлшектердің жұмыс режимін; дайындаудың бірегейлігі мен стандарттауды, жөндеу мен қарау үшін тораптар мен бөлшектердің қолжетімділігін ескерген жөн.

      16. Сейсмикалық аудандардағы құрылыс Заңның 20 бабындағы 23-16) тармағына сәйкес бекітілетін сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы тиісті мемлекеттік нормативтер (бұдан әрі - сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер) талаптарына сәйкес гидротехникалық құрылысты сейсмикалық аудандарда жобалауды қарастыру керек.

2-параграф. Гидротехникалық құрылыс классын белгілеу

      17. Гидротехникалық құрылыстарға негіздемелер топырағы түрі мен биіктігіне, әлеуметтік-экономикалық жауапкершілікке және мүмкін болатын гидродинамикалық өзгерістер салдарына қарамай келесі топтарға бөлінеді.

      Ескертпе: Гидротехникалық құрылыс жобасының тапсырыс берушісі өзінің шешімімен құрылыс классын бір деңгейге көтеруге құқылы.

      18 Негізгі гидротехникалық құрылыстар классын (21, 24 және 25 тармақтарында айтылғаннан басқа) анағұрлым биік мәніне тең қылып қабылдау керек.

      19. Қосалқы гидротехникалық құрылыстар классын берілген гидротораптың негізгі құрылыс классынан төмен, бірақ ІІІ классынан жоғары емес етіп қабылданады..

      20. Уақытша құрылыстарды, әдетте, ІV классына жатқызу керек. Егер осы құрылыстардың бұзылуы І және ІІ класстарының негізгі құрылыстарын салудың елеулі іркілісі немесе апатты сипатының салдарын тудырған жағдайларда, оларды ІІІ класстың тиісті негіздемесіне жатқызуға рұқсат беріледі. Гидравликалық, гидроаккумуляцияланатын және жылу электростанциялардың су тіректі гидротехникалық құрылыс классы төменгі бьефте орналасқан объектілері мен аумақтары үшін қорғаныс құрылыстарының есебімен белгіленеді..

      Су шаруашылық кешенінің бірнеше қатысушыларының қажеттіліктерін бірмезгілде қамтамасыз ететін кешенді гидротораптың негізгі гидротехникалық құрылыстардың классын (энергетика, көлік, мелиорация, сумен жабдықтау, су тасқындарымен күресу және басқалары) анағұрлым жоғары классқа жатқызылған құрылыс бойынша орнату керек.

      Түрлі мақсаттағы (мысалы, арқанды қоршау) екі немесе бірнеше функциялардың бір құрылысында сыйыстырған кезде классты анағұрлым жоғары классқа жатқызылған құрылыс бойынша орнату керек. Арынды фронт құрамына кіретін негізгі құрылыс класстары анағұрлым жоғары классқа жатқызылған құрылыс бойынша орнатылуы тиіс.

      21. 1,0 миллион кВт кем қуаттылықпен орнатылған жылу және гидравликалық электростанциялардың негізгі гидротехникалық құрылыстарының классын, егер осы электростанциялар энергетикалық жүйелерден оқшауланған болса және ірі елді мекендерді, өнеркәсіптерді, көлік және басқа тұтынушыларға қызмет көрсетсе немесе егер осы электростанциялар өнеркәсіптік кәсіпорындар мен ірі елді мекендерді жылумен, ыстық сумен және бумен жабдықтаса, бір бірлікке арттыру керек.

      22. Бірінші, екінші және үшінші санатты өзен порттарының негізгі гидротехникалық құрылыстарын ІІІ классқа жатқызу керек, қалған құрылыстарды ІV классқа жатқызған дұрыс.

      Жүк айналымы мен жолаушы айналымы ішкі су жолдарындағы өзен порттарын технологиялық жобалау нормаларымен анықталады.

      23. Түрлі класстарға жатқызылуы мүмкін гидротехникалық құрылыстар жанасқан немесе қиылысқан кезде, барлық құрылыстар үшін анағұрлым жауапты құрылыстың классы қабылданады..

      24. Басты су жинағыштан реттеуіш су бірінші қоймасына дейін арна учаскесінің классын, сондай-ақ реттеуші су қоймалары арасындағы арналар учаскелері, егер негізгі су тұтынушыға су беру арнадағы апаттың салдарын жою кезеңінде су қоймалары реттеуші сыйымдылық немесе басқа көздері есебінен қамтамасыз етілсе, бір бірлікке төмендетілуі мүмкін.

      25. Жағалауды күшейтетін құрылыстарды ІІІ классқа жатқызу керек. Жағалауды бекітетін құрылыс апаты апатты сипаттағы салдарға әкелетін жағдайларда (сырғыма, су шаю және тағы да басқа) құрылысы ІІ классқа жатады.

      26. Теңіз мұнай газ өнеркәсіп гидротехникалық құрылыстары, оның ішінде мұнай газ құбырлары мен су асты мұнай қоймалары, құрылымы мен пайдалану шарттарына қарамастан І классқа жатқызылады. Теңіз мұнай газ өнеркәсіп гидротехникалық құрылыстарының классын төмендетуге жол берілмейді.

3-параграф. Жобалау кезеңінде гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету

      27. Гидротехникалық құрылыстар жобасын әзірлеу кезінде гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған нормативті талаптарды басшылыққа алу керек.

      28. Гидротехникалық құрылыстар жобасының құрамында гидротехникалық құрылыстардың кернеулі-деформацияланған күйіне мониторинг жасаудың автоматтандырылған жүйесінің сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы тиісті мемлекеттік нормативтер талаптарына сай арнайы тарауын әзірлеу керек. Гидротехникалық құрылыстардың негіздемелері мен конструкциясын өзгерту мен төзімді ерекшеліктерінің өзгерісін бақылау мен стационарлы қадағалау жүйесі құрылыс процесінде де, кешенге кіретін ғимараттар мен гидротехникалық құрылыстарды пайдалану кезінде де автоматтандырылған режимде жұмыс істейді.

      29. Қолайсыз процестер мен ақаулықтарды уақытылы анықтау, апаттар мен істен шығулардың алдын алу, жөндеу шараларын белгілеу және жүзеге асыру, қауіпсіздік қаупін және деңгейін бағалау және белгілеудің пайдалану режимдерін жақсарту үшін бақылаулы құрал-қадағалардан алынған параметрлік деректер талдауы орындалады. Оқылатын бастапқы деректердің құрамына мыналар қосылуы керек:

      1) құрылысқа әсер мен бақыланатын жүктемелер тізімі;

      2) құрылыстар мен олардың негіздемелері күйінің бақыланатын және диагностикаланатын көрсеткіштерінің тізімі, оның ішінде қауіпсіздік өлшем-шарттарымен бірге;

      3) бақылау-өлшеу аппаратурасы және қадағаларды, құрылғылар мен өлшеу құралдарының ерекшеліктерін орнатуға сызбалар мен техникалық шарттар;

      4) құрылыстардың күйіне, оларға табиғи және техногенді әсерлеріне, оның ішінде анықталатын негізгі техникалық және бағдарламалық құралдарына, мониторинг жасау жүйесінің техникалық шешімдері мен құрылымдық кестелері;

      5) құрылыстардың күйі мен жұмысын қалыпты бақылауды жүргізу бойынша әдістемелік ұсыныстар мен нұсқаулы құжаттар.

      30. Гидротехникалық құрылыстар жобасының құрамында олардың қауіпсіздігінің өлшем-шарттары әзірленеді. Пайдалануға енгізер алдында және гидротехникалық құрылыстарды пайдалану процесінде қауіпсіздік өлшем-шарттары сындарлы шешімдер, негіздемелер мен құрылыстардың материалдар ерекшеліктері, әсерлер мен жүктемелер, құрылыстардың күйлерін қадағалау нәтижелері негізінде нақтыланады.

      31. Зақымдалуы пайдалану мен оларды жасаудың барлық сатыларында төтенше жағдайлардың туындауына әкелетін гидротехникалық құрылыстар қауіпсіздікті декларацияуға жатқызылады.

      32. Қауіпсіздік декларациясы жобаны келістіру кезінде гидротехникалық құрылыс қауіпсіздігін бақылау органдарында бекітуге жатқызылады және жобаның міндетті бөлігі болып табылады.

      33. Функциясы жоғары қауіптермен байланысты гидротехникалық құрылыстың қауіпсіздігін декларациялау, объектідегі төтенше жағдайларды тарату мен алдын алу бойынша шаралардың тиімділігі мен жеткіліктілігін бағалау, қауіпсіздік шараларын сақтауды жүйелік бақылауды қамтамасыз ету мақсаттарында жүзеге асырылады.

      34. Қауіпсіздік декларациясы түзетілуге жатқызылады:

      1) объектіні пайдалануға енгізер алдында;

      2) пайдаланудың алғашқы екі жылынан кейін;

      3) пайдаланудың әр келесі бес жылында бір реттен жиі емес;

      4) гидротехникалық құрылыстардың реконструкциясы, олардың күрделі жөндеуі, қалпына келтірілуі мен пайдалану шарттарының өзгеруінен кейін;

      5) пайдаланудан шығару кезінде және консерваттау кезінде;

      6) гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздік облысындағы нормативті құқықтық актілер, ережелер мен нормалар өзгерген кезде;

      7) апатты жағдайлардан кейін.

      35. Гидротехникалық құрылыс жобаларында, олардың мүмкін болатын апаттарын жою және жерлендіру үшін жедел әрекет етудің апатқа қарсы құралдары; электр беріліс желілері мен электро энергияның резервтік және автономды көздері, объектінің аумағында және ауданда жол жүру жолдары мен көпірлер, құрылыс базаларының жабдығы мен көлік, өндірістік объектілер, топырақ резервтері мен кариерлердың құрылыстық және пайдалану кезеңдеріне пайдалану бойынша техникалық шешімдер қарастырылуы керек.

      36. Гидротехникалық құрылысты жобалау кезінде құрылыс пен пайдалану кезеңдерінде пайда болуы мүмкін апатты жағдайлар мен мүмкін болатын қауптердің дамуының алдын алу бойынша сындарлы-технологиялық шешімдер қарастырылады.

      37. Гидротехникалық құрылыстар жобаларында арынды фронттың бұзылуымен құрылыстың әлеуетті апатынан әлеуметтік және материалды залалды бағалау бойынша есептер орындалуы керек. Сондай-ақ қоршаған ортаға құрылыстардың мүмкін апаттарының теріс әсерлерін төмендету бойынша шараларды қарастыру қажет.

      38. Су арынды гидротехникалық құрылыстар жобаларында арынды фронттың қаупі туралы гидротехникалық құрылыстың төменгі бьефінде өзеннің бойында тұратын халық пен персоналға хабарлаудың жергілікті жүйелері қарастырылады.

4-параграф. Гидротехникалық құрылыстарды салу кезеңіндегі қауіпсіздігін қамтамасыз ету

      39. Гидротехникалық құрылыстарды салу кезінде жобалау құжаттамасының талаптарын, техникалық регламенттерді, қауіпсіздік техникасын сақтау қамтамасыз етілуі тиіс.

      40. Құрылыс шығындарын өткізу кезінде төменгі бьефте салынып жатқан құрылыстардың, олардың элементтері мен оларға жақын жатқан арна телімдерінің сақталуына қауіп төндіретін режимдерді жасауға жол берілмейді.

      41. Гидротехникалық құрылыстарды қысқы уақытта жүргізу, салынып жатқан құрылыстың қауіпсіздігінің жалпы деңгейінің төмендеуіне алып келмеуі тиіс.

      42. Қысқы мерзімде жұмыстар жүргізген кезде:

      1) мұздаған негіздегі құрылыс (егер бұл жобада қарастырылмаса);

      2) құрылыс затына төселетін құрылыс материалдарын мұздату;

      3) қатуының аяқталуына және нормативтік беріктігіне жетуіне дейінгі бетонды құрылғылар заттарын мұздату;

      4) жобалау құжаттамасының талаптарына сәйкес топырақтың консалидациясы немесе тығыздалуына дейін топырақты құрылыс заттарын мұздатуды болдырмау шаралары жүзеге асырылады.

6-тарау. Гидротехникалық құрылыстардың пайдалану кезіндегі қауіпсіздігі

1-параграф. Жалпы ережелер

      43. Гидротехникалық құрылысты жобалау кезінде оларды пайдалану кезіндегі қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі шаралар қарастырылуы керек. Әрбір гидротехникалық құрылыста құрылыстың техникалық жағдайының түрақты және жүйелі бақылауы (тексерулер, техникалық куәландырулар, зерттеулер) ұйымдастырылуы, сонымен бірге олардың жағдайы мен қауіпсіз пайдаланылуына жауапты, техникалық және технологиялық бақылауының қызметкерлері тағайындалып, олардың лауазымдық қызметтері бекітілуге тиіс.

      44. Өлшемдердің мөлшерлік көрсеткіштері пайдалану үрдісінде пайдалану мен зерттеу тәжірибесі негізінде түзетуге ұшырауы мүмкін. Қауіпсіздік өлшем-шарттары мен олардың мөлшерлік көрсеткіштері 5 жылда бір реттен жиі емес қарастырылуы тиіс.

      Апатты жағдайлар белгілері болғанда және жөндеу жұмыстарын жүргізгеннен кейін және (немесе) құрылыстың пайдалану режимдерінің өзгергенде қауіпсіздік өлшем-шарттарының көрсеткіштері кезектен тыс тәртіпте нақтылануға жатады.

      45. Мониторнгтің нәтижелері гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздік декларациясында көрсетіледі.

      46. Пайдаланатын ұйым құрылыстың жағдайының сапалық мониторнгін жүргізуге арналған бақылау-өлшеу аппаратуралық жүйені дамытуды және қорғауды қамтамасыз етеді.

      Істен шыққан аппаратура ауыстырылуға жатады; қайтадан орнатылатын аппаратура қажетті ақпаратты береді.

      47. Пайдалануда 25 (жиырма бес) жылдан артық уақыт болған гидротехникалық құрылыстар, жағдайына қарамастан 5 (бес) жылда бір рет, олардың беріктігі, төзімділігі және пайдалану сенімділігінің кешенді талдауы жүргізілуі тиіс.

      Құрылыстың материалдарының шын мәніндегі физикалық-математикалық сипаттамалары негізінде және қажет болған жағдайда олардың негіздерінің (апат алдындағы белгілер болғанда) құрылыстың жағдайының кешенді талдауына кезектен тыс ұшырайды.

      48. Әрбір гидротехникалық құрылыс үшін оның жағдайының, құрылымы мен материалдарының ерекшеліктерін талдау негізінде, ықтимал апаттарды, мүмкін болатын лаңкестік актілер нәтижесінде, олардың даму сценарийлерінің жобалау құжаттамасының құрамы негізінде дайындалған, апаттарды болдырмау және оқшаулау жөніндегі жобалау шешімдер жасалынады.

      49. Гидротехникалық құрылыстардың пайдалану режимдері: су қоймаларының тәртібі (осы құрылыс нормасының 44 және 45-тармақтарына сәйкес) және толтырылуы, төменгі бьефтердегі судың тұрақты деңгейлерін еркіне жіберу және қолдау жобалау ұйымы жасаған су қоймаларын пайдаланудың қолданыстағы санитарлық ережелері мен нормаларына негізделеді.

2-параграф. Судың ең көп шығындарын өткізген кездегі өзеннің гидротехникалық құрылыстарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету

      50. Суды су жинау құрылыстары арқылы өткізу жобалау құжаттамасына сәйкес жүзеге асырылады және құрылыстың тұрақтылығына әсер етуі мүмкін, түбінің шайылуын, құрылыстың зақымдалуын болдырмауы тиіс.

      51. Су тасуының алдында және оның келесі толысуының жұмыс режимі:

      1) су тасқыны және (немесе) сел кезінде су қоймасын қалыпты тірек деңгейіне дейін толтыру; бұл ережеден ауытқу тек су шаруашылығы кешенінің ерекше талаптары жағдайында және көп жыл реттелген су қоймаларына арналған жағдайда ғана рұқсат етіледі;

      2) құрылыс арқылы артық суды ағзуға, қоқырларды, сонымен бірге мұздарды өткізуге арналған қолайлы жағдайлар, егер жобалау құжаттамасында қарастырылса;

      3) қалыпты кеме шаруашылығы, балық шаруашылығы, суландыру мен сумен қамтамасыз ету үшін қажетті келісілген жағдайлар, гидротехникалық құрылыстар жұмысының және су тасқынымен күрес жұмыстарының қауіпсіздік және сенімділік талаптарын ескере отырып, ағу шығындарын реттеу.

      52. Су өткізу құрылысын пайдалану жобалау құжаттамасында қарастырылған су шығындарының ең көп есептік шығындары өткізуге арналған, басқа меншік иесіне тиесілі (мысалы, кеме жасау шлюзінің) гидротораптарда, осы құрылғының жұмысқа қосылу тәртібі мен шарттарын белгілейтін, нұсқау осы меншік иесімен келісіліп жасалынады.

3-параграф. Гиротехникалық құрылыстардың механикалық жабдықтарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету

      53. Көктемгі су тасқыны алдында су жіберетін құрылыстардың жапқыштары және олардыңсу тасқынын өткізу кезінде пайдаланатын тығындау бөліктері, олардың жылдамдық мүмкіндігін қамтамасыз ету үшін, мұз дәнекерлері мен жабысқан мұздардан босатылып, жөнделген және жұмысқа дайындық жағдайында болуы қамтамасыз етіледі.

      54. Негізгі жапқыштары ашудың биіктігінің көрсеткіштерімен жабдықталуы тиіс.

      Жапқыштардың жеке көтергіш тетіктері мен жапқыштардың тығындау бөліктері негізгі қадабелгілерге байлаулы болуы тиіс.

      55. Арынды су ағызғыштарды орнатылған жапқыштардың толық жабылуы, тек аэрационды құрылғылардың жөнделген жағдайында ғана жүргізілуі мүмкін.

      56. Су электростанциясының қуатпен қоректендірілуінің меншікті мұқтаждығы жоғалған кезде жапқыштардың жылдамдығын қамтамасыз ету үшін, жапқыштардың жетектерінің резервтік қуатпен қамтамасыз етуін қосуды (су баспайтын аймақтарда немесе герметикалық үй-жайларда орналасқан, электр қуатының резервтік көздерінен) және қол жетегін пайдалануды қарастыру қажет.

      57. Сорды ұстап қалатын құрылғылар (торлар, шілтерлер, қалқыма кедергілер) жүйелі түрде қоқыстан тазаланып отыруы тиіс.

      Әрбір құрылыс үшін сорды ұстап қалатын торларда деңгейдің ауысу мәндерінің үнемділігі мен беріктігі жағдайлары бойынша шекті құрылғылар орнатылуы тиіс. Торлар мен олардың алдындағы кеңістікті тазалау осы мақсаттар үшін қарастырылған механизмдер - тор тазалағыш машиналармен, грейферлермен немесе басқа құрылғылармен жүзеге асырылуы тиіс.

      58. Жапқыштар мен сор ұстағыш торлар жұмыстың барлық пайдалану режимдерінде олардың төзімділігіне қауіп төндіретін, тебеліске ұшырамауы тиіс.

      59. Гиротехникалық құрылыстардың механикалық жабдықтары коррозиядан, балдырлар мен молюскалардың өсуінен қорғалады.

4-параграф. Арнайы гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету (кеме жүзетін, сұйық қалдықтардың порттық қоймалары мен жинаушылары)

      60. Кеме жүзетін құрылыстарды пайдаланған кезде (шлюздер, каналдар) механикалық жабдықтардың (қақпалар, жапқыштар) және шлюздерді босату камераларының жұмысқа қабілеттілігі қамтамасыз етіледі.

      Кемелерді өткізу олардың жабық қақпаларға соғылу мүмкіндігін болдырмайды.

      61. Айлақтық құрылыстарды пайдаланған кезде олардың аймақтарының жылжуы, отыруының және басты, сонымен бірге сусымалы жүктерінің орналасуының бақылау ұйымдастырылады. Жүктердің орналасу ережелерінен шегінуге және айлақтың төзімділігін төмендететін, айлақтық қабырғалардың негізінің түбінің шайылуына жол берілмейді.

      62. Күл және шлак үйінділерін, сонымен бірге тау жыныстарының үйінділерін пайдаланған кезде:

      1) үйінділердегі су деңгейінің;

      2) су деңгейінен дамбаларды қоршайтын қырқаның көтерілуін;

      3) жағажай баурайларының жағдайын;

      4) үйінді аймағының шайылып кетуінің жуылу жобасына сәйкестігін;

      5) су ағызу пен сорғыту жүйелерін;

      6) жылдың құрғақ кезедріндегі үйінділердің шаңдануын;

      7) аймақтың үйіндісіне жақын жатқан жер асты сулары мен ауыз сумен қамтамасыз ету жүйелеріне, су ағызғыштарға қарқынды сулардың түспеуін бақылау жүзеге асырылады.

      63. Құрылыстың пайдаланылуы мен жағдайының анықталған жөнсіздіктерінің жедел жою, сонымен бірге олардың алдын-алу мен болдырмау бойынша шаралар қабылданады.

      64. Сұйық қалдықтардың тұндырғыштары мен қоймаларын пайдаланған кезде:

      1) сұйықтықтың деңгейінен қоршаудың қырқасының көтеріліуін, қоршау құрылғыларын жағдайын;

      2) жауын және еріген суларды ұстап алу және бұрып жіберу жүйесін;

      3) сүзгілеуге қарсы құрылғыларды(экрандар, қабырғалар);

      4) сұйық қалдықтардың тұндырғыштар мен қоймалар аймақтарының шегінен тыс өтк мүмкіндігін қадағалайтын, бақылау-өлшеу аппаратурасының жұмысын бақылау жүзеге асырылады.

      65. Құрылыстың пайдаланылуы мен жағдайының жөнсіздіктері анықталған кезде, оларды жедел жою, сонымен бірге олардың алдын-алу мен болдырмау бойынша шаралар қабылданады.

5-параграф. Ерекше табиғи жағдайларда пайдаланылатын гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету

      66. Қатқақ түрдегі топырақ құрылыстары, олардың негіздері мен жағалаумен түйіскен жерлері үнемі мұздаған қалыпта сақталады.

      67. Мерзімдік қатыру және ерітуге ұшірайтын аймақтардағы берік призманың ірі сыну материалдары, аязға төзімділік бойынша нормативтік (жобалау) көрсеткіштерге сәйкес келеді. Әрбір 15 (он бес) жыл сайын берік призмалардың материалының нақты физикалық-механикалық сипаттамаларын анықтау негізіндегі құрылыстың төзімділігінің тексеру жүргізіледі.

      68. Мұзды негіздерде көп жылдар қатып жатқан топырақты құрылыстарды пайдалану кезінде температуралық режимін, сонымен бірге топырақтың еріген жағдайға ауысуына байланысты өзгерістерін бақылау ұйымдастырылады.

      69. Сейсмикалығы 7 баллдан жоғары аудандарда орналасқан, I классты гидротехникалық құрылыстарда және сейсмикалығы 8 балл және одан жоғары ІІ классты құрылыстарда арнайы бақылаулар мен сынақтардың келесі түрлері жүргізілуі тиіс:

      1) құрылыстар мен жағалаулық қабысулар жұмысын инженерлік-сейсмометриялық бақылаулар (сейсмометриялық мониторинг);

      2) құрылыстың жармаларына жақын арна аймақтарында және оған жақын жатқан аймақтардағы инженерлік-сейсмологиялық бақылаулар (сейсмологиялық мониторинг);

      3) динамикалық төлқұжаттарын жасау арқылы гидротехникалық құрылыстардың (динамикалық сынағ) динамикалық сипаттамаларын анықтау бойынша тесттік сынақтар.

6-параграф. Гидротехникалық құрылыстар мен механикалық жабдықтар жағдайының техникалық бақылауы

      70. Гидротехникалық құрылыстардың жағдайының көрсеткіштерін табиғи және техногендік әсерлермен бақылау, үнемі жүзеге асырылуы тиіс; бақылаудың нәтижелері мониторинг режимінде дереу талданады. Заттың өзіне қарап жасаған бақылаулардың деректері жүйелі түрде, 5 жылда бір реттен жиі емес талданады, және нәтижелері бойынша қауіпсіздік декларациясына қосылатын, тұтастай гидротораптың және гидротехникалық құрылыстың жағдайының бағалануы жасалады. Бақылау бойынша жұмыстар тиісті рұқсаттары бар, қажет болған жағдайда мамандандырылған ұйымдарды тарту арқылы ұйымның пайдаланушы қызметкерлерімен орындалады.

      71. Гидротехникалық құрылыстарда орнатылатын бақылау көлемі және бақылау-өлшеу аппаратурасының құрамы, жобалау құжаттамасымен белгіленеді.

      72. Қажет болған жағдайда құрылыстың тербелісінің, оларға сейсмикалық жүктемелердің, бетонның су өткізгіштігі мен беріктігінің, құрылғының кернеулік жағдайы мен температуралық режимінің, металл мен бетонның коррозиясының, металл құрылғылардың дәнекерленген тігістерінің жағдайларының, гидротехникалық құрылыстардың жекеленген телімдерінің және басқалардың бақылаулары ұйымдастырылады. Гидротехникалық құрылыстардың пайдалану жағдайларының айтарлықтай өзгерістері кезінде қосымша бағдарламалар бойынша бақылаулар жүргізіледі.

      73. Техникалық куәландыруларды меншік иесінің (пайдаланушы ұйым) комиссиясы нормативтік құжаттарға сәйкес мерзімде, бірақ 5 жылда бір реттен жиі емес, қажет болған жағдайда жобалау және (немесе) ғылыми-зерттеу ұйымдарының мамандарын тарту арқылы жүргізіледі.

      74. Қоршайтын дамбылары пайдалану үрдісінде өсірілетін, шлам-күл үйінділерінің техникалық куәландыруының жүйелілігі жобалау құжаттамасында белгіленеді.

      75. Техникалық куәландырулар нәтижелері бойынша арнайы ұйымдарды тарту арқылы зерттеу бағдарламалары белгіленеді.

7-параграф. Гидротехникалық құрылыстарды реконструкциялау мен жою кезіндегі қауіпсіздігі

      76. Тұрақты гидротехникалық құрылыстардың реконструкциясын:

      1) сыртқы әсерлерден арттыру немесе құрылыстар мен негіздердің ескіруінен апаттың тәуекелінің артуы кезінде, сонымен қатар ықтимал апаттардың экономикалық, экологиялық және әлеуметтік зардабы артқан жағдайда, олардың негіздері мен негізгі гидротехникалық құрылыстар мен олардың негіздерін күшейту;

      2) негізгі гидротехникалық құрылыстардың су өткізу қабілетін қамтамасыз ету (арттыру);

      3) электр қуатын өндіруді арттыру;

      4) сұйық қалдықтардың қоймасының сыйымдылығын арттыру;

      5) тозуына байланысты жабдықты ауыстыру;

      6) суландыру жүйелерін сумен қамтамасыз етуді арттыру, каналдардың тас жолдары бойындағы жақын жатқан аймақтарда және суландырылатын немесе құрғатылатын алаптардағы жер асты суларының режимін жақсарту;

      7) кеме жүзетін құрылыстар мен порттардың жүк және кеме өткізу қабілетін арттыру;

      8) стапельді және көтеру-түсіру құрылыстарының жұмыстарын қарқындату;

      9) гидротораптың әсер ету аймағыныңң экологиялық жағдайларын жақсарту үшін жүргізу керек.

      77. Гидротехникалық құрылыстың реконструкциясын пайдалану жағдайлары (ауданның сейсмикалығы жоғарылаған, есептік шығару шығынының өзгеруі, жаңа салынған нысандармен кешенді құрылыс жұмыстары және тағы сондайлар) өзгерген жағдайда, нормативтік өзгерістер кезінде жүргізіледі.

      78. Реконструкция кезінде қалыпты пайдалану жағдайындағы, қолданыстағы құрылыстар мен құрылыс элементтерін барынша пайдалануды қарастыру керек.

      79. Негізгі құрылыстардың реконструкциясын, әдеттегідей, олардың негізгі пайдалану қызметтерін орындауын тоқтатпай жүргізу керек: сонымен бірге реконструкцияланатын нысандармен бірге, тұтастай гидротораптың пайдаланудың жобалау режимдері мен жағдайларын уақытша шектеуге рұқсат етіледі. Бұл шектеулер жобалау құжаттамасында негізделуі тиіс және реконструкцияланатын құрылыста мүмкін болатын апат деңгейін төмендуіне әкелмейді.

      80. Негізгі құрылыстарды реконструкциялаған кезде олардың ықтимал лаңкестік актілерден барынша қорғау қамтамасыз етіледі.

      81. Реконструкцияланатын құрылыстардың және олардың элементтерінің техникалық жағдайын реконструкция жөніндегі жобалау құжаттамасын жасау кезінде қабылданған, негіздің топырағы мен құрылыс материалдарының нақты сипаттамаларының зерттеулері мен есептеулері негізінде белгіленеді.

      82. Гидротехникалық құрылыстардың жойылуы жобалау құжаттамасы негізінде жүргізіледі және:

      1) толық жою;

      2) ішінара жою түрінде жүзеге асырылуы тиіс.

      Гидротехникалық құрылыстардың жойылуы қоршаған ортаға зиянды әсер етпеуі тиіс.

      83. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында гидротехникалық құрылысты жою үрдісі басталғанға дейін су қоймасының істен шығуын жүзеге асырып, гидротехникалық құрылыстар мен жабдықтарды кез-келген қуат көздерінен ажырату жүргізіледі.

7-тарау. Қоршаған ортаны қорғау

      85. Гидротехникалық құрылыстар жобасын әзірлеу кезінде Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексін және инженерлік және шаруашылық ету қызметі кезіндегі табиғи ортаны қорғауға талаптарды орнататын нормативті құжаттарын басшылыққа алу керек. Жоғарғы және төменгі бьефтерде су қоймасының ықпал ету аймағында, экологиялық жағдайларды жақсартуға әкелетін шараларды кешенді тұрғыны қамтамасыз ету, рекреакция қағидаларын пайдалану, жерді қалпына келтіру және оларды шаруашылық ету қызметіне енгізу, туризм, спорт және демалысты дамыту үшін гидротехникалық құрылыстарға жанасып тұрған аймақтар мен су қоймаларын оңтайлы пайдалану шараларын жүзеге асыру және қарастыру керек,

      86. Гидротехникалық құрылысты құруға байланысты, қоршаған ортаны қорғау бойынша шараларды оны өзгерту болжамы негізінде кешенді жобаланады.

      87. Гидротехникалық құрылысты жобалау кезінде осы өзара әрекеттестіктің болуы мүмкін салдарының алдын алатын және табиғи кешен және экологиялық өзара әрекеттестікті оңтайландыруды қамтамасыз ететін техникалық шешімдерді қарастыруы керек.

      88. Негізгі құрылыстар, су қоймалары, төменгі бьефтері, арналар және тағы сол сияқты тікелей ықпал ету учаскелерінде өсімдік, балық, жануар, балықтардың сирек кездесетін түрлерін сақтап қалу бойынша биотехникалық шаралары әзірленеді

      89. Жоспарлау мен әзірлеуге, қорғау астындағы берілген аумақ үшін өсімдіктер мен жануарлардың сирек кездесетін түрлерін қорғау талаптарын зерделеу, аймақтың фаунасының замани күйі мен қалыптастыру тарихы бойынша мәліметтер мен деректерді жиналуы керек. Шаралардың негізі ретінде туристер, аңшылар, орманшылардың құжаттамалық сауалнамасы, әдебиет көздері, көпжылдық дала зерттеулерінің материалдарын алады.

      Сонымен бірге биотехникалық шараларды жүзеге асыруға талаптар гидротехникалық құрылыстар кезеңіне және оларды пайдаланудың келешектегі кезеңіне де қарастырылуы керек.

      90. Гидротехникалық құрылыстар жобаларында қоршаған ортаға оларды жасауға ілеспе болатын инфрақұрылымдар мен шаруашылық қызметтің ықпалын қарастыру және теріс факторларды бейтараптандыру бойынша шараларды қарастырады.

      91. Табиғатты қорғау сұрақтарын шешу құрылыс түрін таңдау мен объектіні жобалаудың ерте кезеңдерінде басталадыжәне қалған техникалық сұрақтарды қарастыру кезінде ескеріледі. Табиғатты қорғау шараларын әзірлеуге табиғи ортаның бастапқы күйін зерделеу, оны өзгерту болжамын құру, антропогенді араласудың қолжетімді деңгейін орнату, қорғау шараларын әзірлеу, сондай-ақ құрылысты пайдалану процесінде экологиялық жағдайды жақсарту мен сақтау бойынша мүмкін болатын қосымша шаралар мен ортаның әр элементінің күйін бақылау кіреді (осы құрылыс нормасының 97-тармағына сәйкес).

      92. Гидротехникалық құрылысты жобалау кезінде келесіні орындау кезінде қоршаған ортаны қорғау бойынша арнайы шаралар қарастырылады:

      1) топырақты шығару, осы тасымалдау мен үйінділерді жасауды қосатын түп тереңдету жұмыстары;

      2) суға топырақ және тас материалдарын шашу жолымен бөгеттер, дамбалар, тосқауылдар, тас жатындары, кері үйінділер және тағы басқа жасау;

      3) өнеркәсіптік кәсіпорындардың сұйық қалдықтарын сақтайтын қоршау құрылымдарының құрылысы;

      4) негіздеме топырағын тығыздау, оның ішінде жарылыс әдісімен жасалатын;

      5) қоршаған ортаның ластану көзі болып келетін материалдарды қолданумен құрылыс;

      6) топырақты бекіту, жасанды мұздату немесе химиялық әдіспен жүзеге асырылатын;

      7) су асты бетондау және тағы да басқа.

      93. Арынды гидротехникалық құрылыс жобаларында келесі шаралар қарастырылады:

      1) сұйық қалдықты сақтау мен су сақтау ложаларын дайындау бойынша;

      2) адамның, жануар денсаулығына және өсімдік әлеміне қауіпті су ортасының ластануының мүмкін болатын көздерін жою бойынша;

      3) аспалы ағаш, шымтезек аралдар мен тағы да басқалар және ағаш өсімдігінің басылған су сапасына теріс әсерді жою бойынша;

      4) қоқыс пен жүзіп жүрген ағаш массасын жою мен шығару бойынша;

      5) зиянды қоспалар концентрациясын төмендету бойынша және ластанудың мүмкін болатын ошақтарын жерлендіру бойынша.

      94. Сұйық қалдықтарының қоймасынан сүзгі суы мен су қоймасының нормативті сапасын қамтамасыз ету қарастырылады:

      1) гидрохимиялық көрсеткіштер бойынша (рН көрсеткіші бойынша, химиялық элементтері мен қоспаларыынң құрамы бойынша);

      2) гидробиологиялық көрсеткіштер бойынша (түсіне, оттекті биологиялық тұтыну бойынша);

      3) санитарлы көрсеткіштер бойынша.

      95. Ластаушы заттардың қолжетімді шекті концентрациясы артқан кезде зиянды қоспалар концентрациясын төмендету мен ластаудың мүмкін болатын ошақтарын жерлендіру бойынша қосымша шараларды ұйымдастыру жөн.

      96. Осы құрылыс нормаларының 92-тармағының талаптарын орындау үшін болжам мен бағалау жүзеге асырылады:

      1) геологиялық және гидрогеологиялық шарттардың өзгерісі - деңгейлі режим, қоректену шарттары, жер асты суларының химизмі, әсіресе минералды, топырақтың тұздалуының өзгеруі;

      2) сұйық қалдықтар қоймасы мен су қоймасынан судың сүзгілік шығындары;

      3) су қоймасын жасау нәтижесінде табиғи жағдайдың өзгеруі;

      4) арналы процесі барысындағы өзгеріс, төменгі бьефтері арнасының трансформациясы, су қоймасы жағалауын қайта өңдеу мен тұнбалануы;

      5) көтерілу электростанциялары және гидроаккумуляцияланатын электростанциялар бассейндерде, термиялық және мұз режимдерінің өзгерістері, оның ішінде іркіліс және қар астындағы су жағдайларын күшейту, ұзақ ермендердің пайда болуы;

      6) сейсмологиялық жағдайдың өзгеруі (оның ішінде "келтірілген сейсимкалық" арқылы тудырылған ) - ең алдымен жер сілкіністерінің жиілігі мен қарқындылығы, таратылуы және тағы сондайлар;

      7) құрылыс ауданының ландшафтының өзгеруі мен оның қалпына келтірілуі;

      8) балық, құстардың ұя салуы, сүтқоректілердің тіршілік ету ортасы және тағы да басқалардың жандануы мен уылдырық шашу жағдайларында су ағыны мен су бұру арналы, гидравликалық, термиялық және мұзды режимдері өзгерістерінің ықпалы;

      9) гидротораптың төменгі бьефі және су қоймаларын жасау ауданындағы микроклиматтық өзгерістердің - температуралық режим мен ауа ылғалдылығының, жел мен жауын-шашынның режимі мен мөлшерінің және тағы сондай сияқты негіздеме тектерінің қасиеттері мен инженерлік-геологиялық процестерге, сондай-ақ табиғи орта мен әлеуметтік-демографиялық ортаға, инфрақұрылым объектілеріне ықпалы.

      97. Гидротехникалық құрылысты жобалау кезінде негіздемелеріндегі геодинамикалық процестер, келесі теріс физикалық-геологиялық негіздемелерді белсендету мен дамытуға әкелуі мүмкін табиғи шарттардың өзгеруі ескеріледі:

      1) жақын жердегі сейсмо-генерацияланатын жарылымдардың белсенділігін арттыру;

      2) аумақтың су басуы мен судың жайылуы, оларды бағалауды сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы тиісті мемлекеттік нормативтердің ережелерін басшылыққа ала отырып орындау керек;

      3) су қоймаларының тұнбалануы мен жағалаудың қайта өңделуі;

      4) карбонатты және галогенді карсттың ерітілетін кен орындарының химиялық суффозиялары, негіздемеден топырақтың шайылуы мен оларда әлеуетті зиянды химиялық және радиоактивті заттардың жиналуы; терең жер асты суларынан қатты минералды, термиялық және радиоактивті сулардың сығылуы;

      5) суффозионды карст, құм топырақтарының механикалық суффозиясы;

      6) көшкін құбылыстарының белсендетілуі мен пайда болуы;

      7) шымтезектік қалқып шығуы мен еруіне, олардың су қоймасындағы судың химиялық құрамына ықпалына, негіздеме кен түрінің қасиеттерінің өзгеруіне, төменгі бьефтегі арын астындағы ағын мен топырақты жер суларының гидрохимиялық режиміне ықпалы.

      98. Осы құрылыс нормаларының 97-тармағында көрсетілген процестерді дамытуды басқару үшін табиғатты қорғау шаралары ретінде әдетте келесіні қосатын шаралар кешенінің гидротехникалық құрылыстарды жобалау кезінде әзірлеу және қарастыру керек:

      1) ірі жарықтарды бетондау және әрлеу, дренажды-сүзгіге қарсы құрылғылар, тығыздау, цементтеу, инъектілеу: химиялық қоспалар мен қорғау (қабаттар, тосқауыл және тағы сондай);

      2) жоспарлау жұмыстары, топырақты алмастыру, шымтезекті жүктеу және жою, жағалауды бекіту құрылымдар, қоршау және су бұру құрылымдары (дамбалар, арналар, құбырлар), су қоймасының деңгейлі режимін реттеу, жерді қалпына келтіру;

      3) жер бұру қорғау және рекреациялық аймақтар (қорық, парктер, жайылым), көлік және тағы сол сияқты пайдаланудың ерекше ережелері.

      99.Құрамына қуаттылықты тәуліктік реттеуді жүзеге асыратын гидроэлектростанция кіретін гидротораптар, ауданның микроклиматына ықпал ететін ұзақ жылым байқалатын гидротораптардың төменгі бьефтерінде, төменгі бьефте әлеуметтік жағдай мен инженерлік объектілер, табиғи процестерге негізгі гидротораптарға теріс ықпалын төмендетуге мүмкіндік беретін контрреттеуіш - гидротораптарды салудың мақсаттылығын қарастыру керек.

      100. Гидротехникалық құрылыстарын пайдалану процесінде экологияға елеулі түрде ықпал ететін жобаларында, табиғи кешенмен гидротехникалық құрылыстардың өзара әрекеттестігі процестерін тұрақтандыру кезеңіне дейін және объекті құрылысының басынан бастап болжамдар мен бағалауды түзету, нақтылау, тексеру, табиғи қоршау шараларының жобасымен қабылданған нақтылық, экологиялық процестердің бағалауды қамтамасыз ететін су, жер үсті және әуе экожүйелерінің мониторингі қарастырылады.

      ӘОЖ 626/627                                                      СХЖ 01.120: 91.040.01

      ________________________________________________________________________________

      Негізгі сөздер: Гидротехникалық құрылыстар, класстар, апаттар қаупі, судың есептік

      максималды шығындары, жобалау, құрылыс, пайдалану, реконструкция, жою

      ________________________________________________________________________________

  Қазақстан Республикасы
Инвестициялар және даму
министрлігінің
Құрылыс және тұрғын үй-
коммуналдық шаруашылық
істері комитеті төрағасының
2018 жылғы 5 желтоқсандағы
№ 249-нқ бұйрығына
2-қосымша

     


АЛҒЫ СӨЗ

1 ӘЗІРЛЕГЕН:

"Қазақ құрылыс және сәулет ғылыми-зерттеу және жобалау институты" АҚ

2 ҰСЫНҒАН:

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті

3 БЕКІТІЛГЕН ЖӘНЕ ҚОЛДАНЫСҚА ЕНГІЗІЛГЕН:

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитетінің төрағанын 2018 жылғы 5 желтоқсандағы бұйрығымен № 249-нқ

ПРЕДИСЛОВИЕ

4 РАЗРАБОТАН:

АО "Казахский научно-исследовательский и проектный институт строительства и архитектуры"

5 ПРЕДСТАВЛЕН:

Комитет по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан

6 УТВЕРЖДЕН И ВВЕДЕН В ДЕЙСТВИЕ:

Приказом председателя Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 5 декабря 2018 года № 249-нқ

      Осы мемлекеттік нормативті сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы уәкiлеттi органы ведомствосының рұқсатысыз ресми басылым ретінде толық немесе ішінара қайта басуға, көбейтуге және таратуға болмайды.

      Настоящий государственный норматив не может быть полностью или частично воспроизведен, тиражирован и распространен в качестве официального издания без разрешения ведомства уполномоченного органа в области архитектуры, градостроительства и строительства.

Мазмұны

1-тарау

Қолдану саласы

2-тарау

Нормативтік сілтемелер

3-тарау

Атаулар мен анықтамалар

4-тарау

Мақсаты және қызметтік талаптар

1-параграф

Нормативтік талаптардың мақсаты

2-параграф

Қызметтік талаптар

5-тарау

Жұмыс сипаттамаларына қойылатын талаптар

1-параграф

Жалпы ережелер

6-тарау

Негіздердің сенімділігі мен орнықтылығын қамтамасыз ететін талаптар

1-параграф

Негіздер топырақтары үшін қойылатын талаптар

2-параграф

Таутасты емес және таутасты негіздердегі орнықтылықты есептеу

3-параграф

Негіздердің сүзілулік есептеулері

4-параграф

Таутасты негіздердің жергілікті беріктігін есептеу

5-параграф

Таутасты емес негіздердегі құрылыстар үшін түйісу кернеулерін анықтау

6-параграф

Құрылыстар мен топырақтық материалдардан тұратын бөгеттер негіздерін деформациялар бойынша есептеу

7-параграф

Сейсмикалық аудандарда тұрғызылатын құрылыстар негіздерін жобалау ерекшеліктері

7-тарау

Негіздердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету талаптары

8-тарау

Құрылыстардың негіздерімен тоғысуын қамтамасыз ету

9-тарау

Негіздер топырақтарын нығайту және тығыздау

10-тарау

Энергия үнемдеу және табиғи қорларды ұтымды пайдалану

1-параграф

Энергия тұтынушылықтың азайтылуына қойылатын талаптар

2-параграф

Табиғи қорларды ұтымды пайдалану

11-тарау

Қоршаған ортаны қорғау

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫС НОРМАЛАРЫ СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ___________________________________________________ ОСНОВАНИЯ ГИДРОТЕХНИЧЕСКИХ СООРУЖЕНИЙ ГИДРОТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰРЫЛЫСТАР НЕГІЗДЕРІ __________________________________________________

  Қолданысқа енгізілген күні -
2018-ХХ-ХХ

1-тарау. Қолдану саласы

      1. Осы құрылыстық нормалары барлық топтардағы гидротехникалық құрылыстардың, соның ішінде, гравитациялық, аркалық және контрфорстық бөгеттердің, сүйеме қабырғалардың, шлюздердің, шельфтік және кемежайлық құрылыстардың негіздерін, гидротехникалық құрылыстар орналасқан жерлердегі табиғи беткейлер мен жасанды құламаларды жобалауға арналған нормативтік талаптарды белгілейді.

      2. Осы нормалардың талаптары жерасты гидротехникалық құрылыстарды және су шығындары секундына 5 метр кубтан (бұдан әрі - м3/с) аспайтын мелиорациялық каналдардағы сушаруашылық құрылыстарын жобалауға тарамайды, сондай-ақ, су тереңдіктері 1 метрден (бұдан әрі - м) аспайтын кездерде.

2-тарау. Нормативтік сілтемелер

      Осы құрылыстық нормаларды қолдану үшін келесі нормативтік құқықтық құжаттарға сілтемелер керек:

      "Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексі" Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 9 қаңтардағы Кодексі;

      "Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы" Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 16 шілдедегі Заңы (бұдан әрі - Заң);

      "Энергия үнемдеу және энергия тиімділігін арттыру туралы" Қазақстан Республикасының 2012 жылдың 13 қаңтардағы Заңы;

      "Ғимараттар мен құрылыстардың, құрылыс материалдары мен бұйымдарының қауіпсіздігіне қойылатын талаптар" техникалық регламентін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 17 қарашадағы № 1202 Қаулысы;

      "Өрт қауіпсіздігіне қойылатын жалпы талаптар" техникалық регламентін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2017 жылғы 23 маусымдағы № 439 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Реестрінде тіркелген № 15501 (бұдан әрі - Техникалық регламент).

      Ескерту: Ұсынылған құрылыстық нормаларын қолдануда, сілтеме жасалған құжаттарды жыл сайын жаңартылып отыратын "Қазақстан Республикасы шекарасында қызмет атқаратын сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы нормативтік құқықтық және нормативтік-техникалық тізім", "Қазақстан Республикасының стандарттау бойынша нормативтік құжаттарға сілтеу", "Қазақстан Республикасының мемлекет аралық нормативтік құжаттарға сілтеу" құжаттары бойынша тексерген жөн. Егер сілтеме құжаты ауыстырылған (өзгертілген) болса, онда ұсынылған құрылыс нормасын қолданғанда ауыстырылған (өзгертілген) құжатты қолданған жөн. Егер сілтеме құжаты ауыстырымсыз алынып тасталса, онда оған сілтеме берілген ереженің бөлігі ғана қолданылады.

3-тарау. Атаулар мен анықтамалар

      3. Осы құрылыс нормаларында, анықтамаларына сай келетін, келесі атаулар қолданылады:

      1) жұмысшы сипаттамаларға қойылатын талаптар - құрылыс нысанының техникалық сипаттамаларына жауап беретін тұтынушыларға арналған және оларды қолдану кезіндегі нысанның талаптарын қамтамасыз ететін уәкілетті органдармен мақұлданған нормативтік талаптар;

      2) жүктеме - бүкіл пайдаланылу мерзім бойы, орта мәнімен салыстырғанда уақытша өзгерісі елеусіз немесе белгілі бір шекті мәніне жеткенше әрқашан бір бағытта жүретін (бірқалыпты) шама түріндегі әсер;

      3) негіз - құрылыспен әрекеттестенетін және ондағы, құрылысты орнату және пайдалану нәтижесінде, кернеулік-деформациялану күй мен сүзілулік жағдай өзгеретін топырақ сілемінің алабы (соның ішінде жағалаулық тұтасулар, құламалар мен беткейлер);

      4) шөгулер - топырақтың, құрылымы түпкі өзгерістерге ұшырамаған жағдайдағы, сыртқы жүктемелер, кейде өз салмағы әсерінен нығыздалу деформациялары;

      5) кедергi - құрылыс элементінің немесе оның көлденең қимасының механикалық бұзылыстарсыз әсер қабылдау қабілеті, мысалы: топырақтың ығысуға деген беріктігі, майыстыру кедергісі, бойлық иілуге орнықтылық жоғалтпау кедергісі, созылу кедергісі.

4-тарау. Мақсаты және қызметтік талаптар

1-параграф. Нормативтік талаптардың мақсаты

      4. Осы құрылыс нормаларының нормативтік талаптарының мақсаты гидротехникалық құрылыстар негіздерінің, оның барлық өмірлік кезеңдерінде қауіпсіздікті, беріктікті, төзімділікті жер беті деформацияларының түрі мен шамасын болжау мүмкіндіктері болғанда, өмір, адам мен жануарлар денсаулығы, мүлікті сақтау пен қоршаған ортаны қорғау, энергетикалық тиімділікті қамтамасыз ету, сонымен қатар өндірістік процесс пен еңбек шарттарын, оның технологиялық және өзіндік ерекшеліктерін ескере отырып қамтамасыз ету болып табылады.

2-параграф. Қызметтік талаптар

      5. Гидротехникалық құрылыстардың негізі техникалық, технологиялық және экологиялық өлшемдерге байланысты жобаланады:

      1) пайдалану кезінде ақаулар мен бұзылуларсыз жобада қарастырылған барлық механикалық және технологиялық әсерлерге төзе алатын гидротехникалық құрылыстардың беріктігі мен ұзаатығы;

      2) нысанның өрт қауіпсіздігі - өрттің шығуы мен өрбуін болдырмау мүмкіндігімен, сондай-ақ, өрттің адамдарға және материалдық құндылықтарға тигізетін қауіпті әсерлерімен сипатталатын нысан күйі;

      3) санитарлық-гигиеналық жағдайлар бойынша талаптарды сақтау;

      4) сейсмикалық әсерлерден қорғау;

      5) арнайы жобамен анықталған басқа талаптар.

      Гидротехникалық құрылыстардың механикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін, негіздерін қауіпсіздік әсерлер мен еселіктердің сипаттық сандық мәндерін қолдану арқылы жобалау керек. Гидротехникалық құрылыстардың негізін технологиялық нормаларды сақтау арқылы орнату керек, сонымен бірге, алдын ала ескерту және қорғау шараларын сақтай отырып пайдаланған жөн.

5-тарау. Жұмыс сипаттамаларына қойылатын талаптар

1-параграф. Жалпы ережелер

      6. Гидротехникалық құрылыстардың негіздері келесілер негізінде жобаланады:

      1) топырақ сілемінің аймақтарындағы құрылымдық, физикалық-механикалық және сүзілулік сипаттамалар, топырақтағы су деңгейлері, оның қоректену және жайылу шектері жайындағы деректер енген инженерлік-геологиялық және гидрогеологиялық ізденістер мен зерттеулер нәтижелері;

      2) гидротехникалық құрылыстарды ұқсас инженерлік-геологиялық жағдайларда және жергілікті құрылыс жағдайларында орнату тәжірибесі;

      3) орнатылатын гидротехникалық гимаратты сипаттайтын мәліметтер (түрі, конструкциясы, өлшемдері, орнату технологиясы, әсер ететін жүктемелер, әсерлер, пайдалану жағдайлары және тағы сондайлар);

      4) құрылыс орнатылатын ауданның сейсмикалық белсенділігі жайындағы мәліметтер;

      5) жобалық шешімдер нұсқаларының техникалық-экономикалық салыстырылуы және орнатылатын гимараттың материалы мен негіз топырақтарының беріктік және деформациялық қасиеттерінің толық пайдалануын қамтамасыз ететін, ең аз келтірінді шығындарға сай, оңтайлы нұсқасын қабылдау.

      7. Гидротехникалық құрылыстардың пайдаланылу сенімділігін, төзімділігін және қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жобада келесі қарастырылады:

      1) негіздің есептік үлгісі қоса құрастырылған, құрылыс алаңының инженерлік-геологиялық бағалануы; негіздің көтеру қабілеті мен құрылыс орнықтылығының, табиғи және жасанды беткейлер мен құламалар орнықтылығының, жергілікті беріктіктің, негіздің сүзілулік беріктігінің, судың кері қысымы мен сүзілулік шығындардың есептеулері;

      2) негіз деформациялану салдарынан туындайтын құрылыс ауытқуларының, құрылыс пен негіздің түйісуіндегі кернеулердің шамаларын анықтау және көтеру қабілеттің ұлғаюына, ауытқулардың азаюына және қажетті қауіпсіздікті қамтамасыз етуіне мүмкіндік беретін инженерлік шаралар.

      8. Негізге түсетін жүктемелер мен әсерлер, нормативтік құжаттар талаптарына сай, құрылыс пен негіздің біріге жұмыс атқаруына сүйенетін есептеулермен анықталады. Негіз есептеулеріндегі жауапкершілік дәрежесі сәйкес еселіктер, оларға орнатылатын құрылыстар үшін анықталғандай болып қабылданады.

      9. Гидротехникалық құрылыстар негіздерінің есептеулері шекті күйлердің екі тобы бойынша жүргізіледі. Бірінші топ бойынша құрылыс-негіз жүйесінің жалпы орнықтылығы мен негіздің сүзілулік беріктігі есептелінеді. Екінші топ бойынша құрылыстар ауытқуларының, негіздің жергілікті беріктігінің және каналдың немесе арнаның бітеліп қалуын тудыратын беткейлер мен құламалар орнықтылығының, топырақтың жылжымалылығы мен жарықтар пайда болуының есептеулері орындалады.

6-тарау. Негіздердің сенімділігі мен орнықтылығын қамтамасыз ететін талаптар

1-параграф. Негіздер топырақтары үшін қойылатын талаптар

      10. Гидротехникалық құрылыстар негіздері топырақтарының атаулары мен олардың физикалық-механикалық сипаттамаларын анықтайды. Топырақтардың физикалық-механикалық сипаттамалардың мәндері жіктеулік шамалар сияқты қарастыру керек.

      11. Гидротехникалық құрылыстардың негіздерін жобалау үшін топырақтардың келесі физикалық-механикалық сипаттамалары анықталады:

      1) сүзілу еселігі;

      2) меншікті сусіңіру;

      3) топырақтардың сүзілулік беріктігінің көрсеткіштері (қысымның жергілікті және орташаланған шекті градиенттері және сүзілудің шекті жылдамдықтары);

      4) тығыздалу еселігі;

      5) суға еритін тұздар мөлшері;

      6) жылжымалылық, жарықтар (жарықшақтық модулі, құлау және жайылу бұрыштары, ашылуының ұзындығы, ені);

      7) жарықтар толтырылымының (толтырылу дәрежесі, құрамы, қасиеттерінің сипаттамалары) өлшемдері;

      8) сілемдегі бойлық және көлденең толқындардың таралу жылдамдықтары;

      9) аяздан қабару еселігі;

      10) қабарудың меншікті тік және жанама күштері және жекешеленген (элементарлық жыныстық блоктың) таутасты топырақтың біркелкі сығылу беріктік шегі;

      11) жекешеленген таутасты топырақтың біркелкі созылу беріктік шегі;

      12) таутасты топырақ сілемінің жапырылу, біркелкі сығылу, біркелкі созылу беріктік шектері;

      13) топырақтың серпінді су қайтару еселігі;

      14) топырақтың гравитациялық су қайтару еселігі.

      12. Топырақтарды жіктегенде сипаттамалардың нормативтік мәндері қолданылады, ал жобалау есептерін шығарғанда-есептік мәндері. Топырақтар сипаттамаларының нормативтік мәндері, қарастырып отырған құрылыс-негіз жүйесіндегі топырақ жұмысының жағдайларына өте жақын жағдайларда өткізілген далалық және зертханалық зерттеулер нәтижелері негізінде, анықталынады. Барлық сипаттамалардың нормативтік мәндері ретінде олардың орташа статистикалық мәндері қабылданады. Топырақтар сипаттамаларының есептік мәндері, сипаттамалардың нормативтік мәндерін топырақ бойынша сенімділік еселігіне бөліп анықталады.

      13. Үш бағытта сығу әдісі, I топтағы өзендік гидротехникалық құрылыстардың барлық түрдегі негіздердің топырақтары үшін және иленгіш күйлердегі сазбалшықты топырақтардың, соның ішінде, тұрақсыз күйдегі сипаттамаларды алу үшін қолданылады. Сипаттамаларды түрақсыз күйде анықтауға негіздеме болса, тез қию(ығыстыру) әдісін қолданады. I-III топтардағы құрылыстардың барлық түрдегі негіздер топырақтары үшін, аталған зертханалық әдістерге қосымша, далалық жағдайларда штамптарды (бетонды және темірбетонды гимараттар үшін), топырақтық кентіректерді (топырақтық құрылыстар үшін) ығыстыру, сонымен қатар, зондтау және айналдыра қию әдістерімен де (құрылыстардың барлық түрлері үшін) сынақтаулар жүргізіледі.

      14. Қысымның жергілікті шекті градиентінің есептік мәні, топырақтарды зертханалық немесе табиғи жағдайларда суффозиялық орнықтылыққа сынақтау жолымен, топырақтардың суффозиялық орнықтылығын есептік бағалау әдістерін пайдалана анықталады.

      15. Серпінді және гравитациялық су қайтару еселіктерінің нормативтік мәндері, табиғи жағдайларда, белгілі бір нүктедегі (мысалы сынақтық ұңғымада) қысым өзгергендегі негіздің инженерлік-геологиялық элементіндегі судың қысымдары мен деңгейлерінің өзгеруін бақылау нәтижелері бойынша анықталады.

      16. Деформация модулінің, тығыздалу және көлденең деформациялар, сүзілу, серпінді және гравитациялық су қайтару еселіктерінің, жылжымалылық өлшемдерінің есептік мәндері нормативтік мәндеріне тең етіліп қабылданады.

      17. Таутасты топырақтың біркелкі сығылу және созылу, сондай-ақ таутасты топырақ сілемінің жапырылуы беріктік шектерінің нормативтік мәндері жеке сынақтардан алынған осы сипаттамалардың жекеменшік мәндерінің арифметикалық орташасы ретінде қабылданады. Біркелкі сығылу беріктік шегін анықтау үшін, таутасты кентіректерді біркелкі сығу әдісімен жүргізу ұсынылады, ал біркелкі созылу беріктік шегін-бетондық штамптарды немесе таутасты кентіректерді түйісуі бойынша жұлу әдісімен, сондай-ақ, таутасты топырақ сілемінің жапырылу, біркелкі созылу және біркелкі сығылу беріктік шектері топырақ бойынша сенімділік еселігін ескере отырып немесе біржақты сенімгерлік ықтималдық талаптарына сай анықталады.

      18. Таутасты топырақтар сілемінің деформациялану сипаттамаларының (деформация модулінің, көлденең деформациялар еселігінің, бойлық және көлденең толқындардың таралу жылдамдықтарының) нормативтік мәндері осы инженерлік-геологиялық элемент үшін жеке сынақтардан алынған бұл сипаттамалардың жекеменшік мәндерінің арифметикалық орташасы түрінде анықталады. Және де, деформация модулі мен көлденең деформация еселігінің жекеменшік мәндерін алуға арналған сынақтар таутасты топырақ сілемін статикалық жүктеу, ал бойлық және көлденең толқындардың таралу жылдамдықтарының-динамикалық (сейсмоакустикалық немесе ультрадыбыстық) әдістерімен жүргізіледі.

      19. Жарықтардағы (қабатшалардағы, тектоникалық ұсақтану аймақтарындағы) су жылжуының аумалық жылдамдылығының нормативтік мәндері, жарықтардың (қабатшалардың, ұсақтану аймақтарының) толтырғышының суффозиялық сынақтарының нәтижелері бойынша анықталады. Су жылжуының аумалы жылдамдығының есептік мәндері нормативтік мәндеріне тең етіп қабылданады.

      20. Серпінді және гравитациялық су қайтару еселіктерінің нормативтік және есептік мәндерін табиғи жағдайлардағы сынақтар нәтижелері бойынша анықтайды.

      21. Таутасты топырақтарда әртүрлі бағыттарда деформациялануы және беріктігі бойынша изотроптық және анизотроптық қасиеттері ескеріледі. Анизотропия еселігі берілген екі бағыттағы сипаттаманың үлкен мәнінің кіші мәніне деген арақатынасы деп түсіндіріледі.

2-параграф. Таутасты емес және таутасты негіздердегі орнықтылықты есептеу

      22. Жүктемелердің бірігу еселігі ескерілгендегі қорытындыланған ығыстыратын күштердің есептік мәндері, шекті кедергі күшіне немесе бұрғысы (аударуы) және құрылысты ұстап қалғысы келетін және құрылыстардың жауапкершілік дәрежесінің сенімділігі мен жұмыс жағдайларының еселіктері ескеріле анықталған бұраушы күштерден кем немесе тең болу шарты құрылыстың, құрылыс-негіз және беткейлер (сілемдер) жүйесінің орнықтылығын қамтамасыз ету өлшемі болып табылады.

      23. Құрылыстар мен топырақтық сілемдердің орнықтылығының есептеулері шекті күйлердегі тепе-теңдіктің барлық шарттарын қамтамасыз ететін әдістермен жүргізіледі. Нәтижелері құрылыстардың жобалану, құрылыс және пайдалану тәжірибесімен тексерілген басқа да есептеу әдістерін де қолдануға болады. Орнықтылықтың есептеулерінде құрылыстардың, құрылыс-негіз және беткейлер (сілемдер) жүйесінің орнықтылық жоғалтуының барлық физикалық және кинематикалық мүмкін деген сұлбалары қарастырылғаны жөн.

      24. Таутасты емес негіздердегі гравитациялық құрылыстар орнықтылығының есептеулерінде жазықтық, аралас және терең ығысу сұлбалары бойынша орнықтылық жоғалту мүмкіндіктері қарастырылады. Ығысу сұлбасы құрылыс түріне, негіздің жіктеулік сипаттамасына, жүктелу сұлбасына қарасты қабылданады. Аталған ығысу сұлбалары ығысудың үдемелі және бұрала ығысу түрлерінде де байқалады. Құрылыстар, негіздері табиғи немесе жасанды құламалар немесе олардың қырлары болған жағдайда да құламаның онда орналасқан құрылыспен бірге қирауының жалпы сұлбасы қарастырылуы тиіс.

      25. Негіздерін құмды, ірі кесекті, қатты және жартылай қатты, қатқыл және оңай иленетін сазбалшықты топырақтар құрайтын гравитациялық құрылыстар (кемежайлықтан басқа) орнықтылығының есептелуі жазықтық бойынша ығысу сұлбасына сәйкес жүргізіледі. Бұл ретте, нығая сығылатын құрылыс табанын ені дренаж орналасқан бөліктегі қабаттың есептік қалыңдығын су таяныш пен негізде дранажды қабаттың бар болуына байланысты ескереді.

      26. Құрылыстар орнықтылығы жазықтық бойынша ығысу сұлбасына сәйкес есептелінгенде, есептік ығысу беті келесі жазықтықтар түрінде қабылданады:

      1) құрылыстың табаны жазық болғанда - орнықтылықты, құрылыс табанының жоғарғы шеті арқылы өтетін ығысу жазықтығы бойынша міндетті түрде тексерілген, оның негізге орнатылу жазықтығы;

      2) құрылыс табанында жоғарғы және төменгі тістер болғанда: жоғарғы тістің салу тереңдігі төменгілердікінен кем болмаса - тістер табаны арқылы, сондай-ақ жоғарғы тіс табаны арқылы;

      3) төменгі тіс салу тереңдігі жоғарғылардікінен асқан жағдайда - жоғарғы тіс табаны бойынша (бұл жағдайда төменгі тістің түгел тереңдігі бойынша анықталатын, төменгі бьеф жағындағы топырақтан берілетін кері қысымды қарастырмағандағы, барлық күштерді аталған жазықтыққа жатқызған жөн) өтетін көлденең жазықтықтар;

      4) құрылыс негізінде тасты төсем болғанда - құрылыс пен төсем және төсем мен топырақ түйісулері арқылы өтетін жазықтықтар;

      5) тасты төсем топыраққа ендірілген болса, көлбеу немесе сынық жазықтықтарды да қарастырған жөн.

      27. Құрылыстар орнықтылығы жазықтық бойынша ығысу (бұрылыссыз) сұлбасына сәйкес есептелінгенде шекті кедергі мен ығыстыру күшінің есептік мәндері анықталынады.

      28. Есептік ығыстыру күш табан жазықтығында ортадан тыс түскен кезде, құрылыс орнықтылығының есептелуі жазықтық бойынша құрылыс жоспарында бұрылумен ығысу сұлбасына сәйкес жүргізіледі.

      29. Құрылыстар орнықтылығының аралас ығысу сұлбасына сәйкес есептелінуі біртекті негіздердегі құрылыстар үшін барлық жағдайларда жүргізіледі. Және де ығысуға деген негіздің кедергісі жазықтық бойынша ығысу және жоғары қарай да ығысу кедергілерінің қосындысына тең етіп қабылданады. Құрылыстар орнықтылығын аралас ығысу сұлбасына сәйкес есептегенде шекті кедергі күш Мор-Кулон заңы ескеріле анықталынады. Кемежайлық құрылыстар үшін орнықтылық есептелуін аралас ығысу сұлбасына сәйкес жүргізбеуге болады.

      30. Құрылыстар орнықтылығының терең ығысу сұлбасына сәйкес есептелінуі тек қана тік жүктемені көтеретін құрылыстардың барлық түрлері үшін жүргізіледі, ал кемежайлық құрылыстар үшін-жүктеме түріне қарамастан, сонымен қатар тік және көлденең жүктемелерді көтеретін және әртекті негіздерде орналасқан құрылыстар үшін белгілі бір жағдайларда.

      31. Кемежайлық құрылыстар орнықтылығы, ығыстырылатын топырақ сілемінің құрылыспен бірге ығысудың сынық жазықтықтары бойынша үдемелі және ығысудың дөңгелекцилиндрлі беттері бойынша айнала ауытқуларын қарастыратын екі әдістермен жүргізіледі. Әдістердің екеуі де пайдаланылған жағдайда, құрылыстың кішірек сенімділігін көрсететін шарт қойылған әдістің нәтижелері орнықтылық есептелінуінің анықтағыш нәтижелері болып қабылданады.

      32. Суға қаныққан сазбалшықты топырақтардан құралған негіздердегі құрылыстар орнықтылығын есептегенде, топырақтың нығая сығылу дәрежесіне сай ішкі үйкеліс бұрышы мен ілініс күшінің мәндері қабылданады немесе топырақтың тұрақталған күйіндегі сәйкес сипаттамаларға кеуектілік қысым (тәжірибелік немесе есептік жолмен анықталған) еңгізіледі.

      33. Таутасты негіздердегі құрылыстар, таутасты құламалар мен беткейлер орнықтылығы жазықтық немесе сынық есептік беттер бойынша ығысу сұлбаларына сәйкес есептелінеді. Таутасты негіздердегі бетонды және темірбетонды құрылыстар үшін құрылыс төменгі қырының астындағы негіздің қоса қирауымен шекті бұрылыс (аударылу) сұлбасы қарастырылады. Бұл жағдайда құрылыстың (құламаның, беткейдің) кішірек сенімділігін көрсететін шарт қойылған сұлба бойынша жүргізілген есептеулер нәтижелері орнықтылық есептелінуінің анықтағыш нәтижелері болып табылады. Ығысудың есептік беті жазық болғанда орнықтылық бұзылуының екі мүмкін деген сұлбалары қарастырылады: үдемелі ығысу және жоспарда бұрала ығысу. Ығысудың есептік беті сынық сызық түрінде болғанда үш мүмкін деген сұлбалары ескеріледі: сынық беттің қабырғаларын бойлай ығысу (бойлық); сынық беттің қабырғаларына көлденең ығысу (көлденеңдік) және сынық беттің қабырғаларына бұрыш бойынша ығысу (қиғаш); Құрылыстың немесе құламаның (беткейдің) орнықтылық жоғалтуының сұлбасын таңдау және ығысудың есептік беттерін анықтау, таутасты сілемнің жарықшақтығын бейнелейтін негізгі құрамдастар (орналасуы, ұзақтығы, қалыңдығы, жарықтардың кедір-бұдырлығы, олардың жиілігі және с.с) және әлсізденген қабатшалар мен аймақтардың бар болуы жайындағы инженерлік-геологиялық құрылымдық үлгілерді саралау мәліметтерін пайдалану арқылы жүргізіледі.

      34. Құрылыстар мен таутасты құламалар (беткейлер) орнықтылығын үдемелі және бойлық ығысулар сұлбалары бойынша есептегенде шекті кедергі мен ығыстыратын күштердің есептік мәндері анықталып, белсенді ығыстыру күштің (ығысу бағытына тусетін есептік жүктеме теңәсері проекциясының) мәндерімен салыстырылады.

      35. Тіректік сілемдердің немесе қайта толтырылымдардың кедергі күштерінің есептік мәндерін кері кедергі күштің есептік мәнін ескере анықтайды. Осы сілем ығысып кетуі мүмкін әлсіздену беті бар тіректік сілем үшін кері кедергі күшінің мәнін ішкі үйкеліс бұрышы мен ілініс күші сипаттамаларын ескермей анықтайды.

      36. Құрылыстар мен таутасты құламалар (беткейлер) орнықтылығын жоспарда бұрала ығысу сұлбасы бойынша есептегенде, үдемелі қозғалыс болжамымен анықталатын күштермен салыстырғанда ығысу кедергісінің азаю мүмкіндігі ескеріледі.

      37. Құрылыстар мен таутасты құламалар (беткейлер) орнықтылығын көлденең ығысу сұлбасы бойынша есептеуді қирау(ығысу) призмасын өзара әрекеттесетін элементтерге жіктеп жүргізеді. Қирау (ығысу) призмасы ығысу бетінің түріне, призма таутасты сілемінің құрылымына және оған әсер ететін күштердің таралуына сай жіктеледі. Ығысу беті бойынша әрбір элемент шектерінде таутасты топырақтың беріктік сипаттамалары тұрақты болып қабылданады. Қирау призмасының жіктелу бағыттарының және есептеу әдістерінің таңдалуы сілемнің геологиялық құрылымына байланысты жүргізіледі. Қирау(ығысу) призмасын қиып өтетін әлсізденген беттер болса, онда призманы шекті тепе-теңдік күйге жеткізуі мүмкін элементтер арасындағы ажыратылу жазықтықтары осы әлсізденген беттер бойынша өткізіледі.

      38. Орнықтылықтың қиғаш ығысу сұлбасы бойынша есептелуі, сілемнің ығысу бағыты, ығысу жазықтықтарының қабырға бағытымен сәйкес келмегенде жүргізіледі, мысалы, аркалық бөгеттердің жағалаулық тіректерінің орнықтылығын және ұқсас сілемдердің орнықтылығын есептегенде.

      39. Бетонды құрылыстар орнықтылығы шекті бұрылыс (аударылу) сұлбасы бойынша есептелінгенде аударатын күштер әсері тудырған құрылыстың астыңғы қырындағы негіздің жапырылуға деген беріктігі бұзылу салдарынан оның бұрылуынан немесе еңкеюінен орнықтылықты жоғалтуын тексереді.

3-параграф. Негіздердің сүзілулік есептеулері

      40. Гидротехникалық құрылыстың негізін жобалағанда негіз топырақтарының сүзілулік беріктігі қамтамасыз етіледі, техникалық-экономикалық көрсеткіштері бойынша рауалы сүзілулік шығындар мен сүзілетін судың құрылыс табанына түсіретін кері қысымы белгіленеді. Бұл ретте келесі жайттар анықталынады:

      1) сүзілулік ағынның еркін бетінің түрі (депрессиялық бет) және оның шығу жерлерінің орналасуы;

      2) сүзілулік ағын қысымының, оның бәсеңдеу жерлеріндегі және сүзілулік қасиеттерімен және кеуектілік кеңістік құрылымымен ерекшеленетін топырақтар тоғысатын жерлердегі , ең алдымен құрылыстың жерасты пішінін жағалай таралуы,;

      3) негіздің ерекшеленген жерлеріндегі сүзілулік шығындар;

      4)сүзілулік ағынның негіз топырақ сілеміне деген күштік әсері;

      5) негіздегі топырақтардың жалпы және жергілікті сүзілулік беріктігі және де жалпы сүзілулік беріктікті тек негіздің таутасты емес топырақтары үшін ғана бағалайды, ал жергіліктісін-топырақтардың барлық түрлері үшін.

      41. Сүзілулік ағын сипаттамаларын, оны үлгілеу жолымен, сүзілулік ағынның белсенді аймақтарына түсетін, әдетте, топырақтардың суөткізгіштігі мен суффозиялық орнықтылық жағынан ең бастылыларын ерекшелеп топырақ сілемінің геологиялық құрылымын білдіретін негіз үлгілерін (сұлбаларын) пайдалана негіздің физикалық немесе математикалық сүзілулік үлгілері арқылы анықтайды. Бұл аймақтар шекаралары, құрылыстың жерасты пішінінің белгіленген өлшемдері мен үйлесімдеріне сүйенген алдын-ала есептеулер арқылы анықталады.

      42. Таутасты емес негіздің жалпы сүзілулік беріктігін қамтамасыз ету өлшемі ретінде, негіздің қарастырылатын аймағындағы жергілікті сүзілулік беріктігі сенімділік еселігі ескерілген жағдайдағы қысымның шекті градиентінің орташаланған есептік мәнінен кіші немесе тең деген шарт қабылданады. I және II топтағы құрылыстар негіздерінің жергілікті сүзілулік беріктігі ұзартылған пішіндік сызықтар әдісімен анықталынады. Жекеленген жағдайларда басқа да жуық әдістер қолданылады.

      43. Таутасты емес негіздің жергілікті сүзілулік беріктігін қамтамасыз ету өлшемі ретінде, негіздің қарастырылатын аймағындағы жергілікті сүзілулік беріктігі қауіпсіздік еселігі ескерілген жағдайдағы қысымның шекті градиентінен кіші немесе тең деген шарт қабылданады. Таутасты емес негіздің жергілікті сүзілулік беріктігін тек келесі аймақтарында анықтайды:

      1) сүзілулік ағынның негіз қабатынан төменгі бъефке, құрғату құрылғысына және сондай сипаттағы шығу (бәсеңдеу) жерлерінде, суффозиялық-орнықсыз топырақтар қабатшаларында;

      2) сүзілулік ағын қысымының құлауы үлкен, мысалы, жерасты бөгеттерді айналып ағу жерлерде, сүзілулік қасиеттері мен құрылымдары едәуір басқа топырақтардың түйісу жерлерінде.

      44. Таутасты негіздердің жергілікті сүзілулік беріктігін қамтамасыз ету өлшемі ретінде, негіз сілемінің жарықтарындағы су қозғалысының орташа жылдамдығы, қауіпсіздік еселігі ескерілген жағдайдағы, жарықтар ішіндегі су қозғалысының шекті жылдамдығынан кіші немесе тең деген шарт қабылданады.

      45. Қысымдық құрылыстардың жерасты пішіндерін жобалау, әрекеттегі нормативтік құжаттардың талаптарына сәйкес жүргізіледі. Жобаланатын құрылыс негізіндегі құрғату жүйесі мен сүзілуге қарсы құрылғыларды таңдағанда, оның пайдаланылу, инженерлік-геологиялық жағдайлары және су деңгейінің көтерілуі, жапсарлас аймақтардың батпақтануы, карст-суффозиялық үрдістердің жандануы және тағы сол сияқты жайларға қарасты қоршаған ортаны қорғау талаптары ескеріледі.

      46. Таутасты емес негіздерде сүзілуге қарсы бүркеулерді жобалағанда, қысымның аумалы градиенттері ескеріледі: майдатасты және малтатасты топырақтардағы, ұсақ, ірі және ірілігі орташа құмдардағы инъекциялық бүркеулерде жеке-жеке. "Топырақтағы қабырға" әдісімен орнатылатын бүркеуде сүзілу еселіктері..

      47. Таутасты негіздегі сүзілуге қарсы(цементтелетін) бүркеу жобаланғанда, бүркеудегі қысымның аумалы градиенті бүркеу бойынша меншікті су сіңірулікке байланысты қабылданады. Бүркеу (жеке өзі немесе басқа да сүзілуге қарсы құрылғылармен бірге) негіздегі еритін топырақтарды сілтісізденуден қорғайтын болса, рауалы меншікті су сіңірулік есептеулермен және тәжірибелік зерттеулермен негізделеді.

      48. Қысым градиенттері бірге жуық сүзілулік ағын негіз бетіне шығатын жерлерде топырақтың жоғары ығысуын болдырмау үшін, жобада өткізгіш қатарлас жүк немесе қысым түсіретін құрғатқыш қарастырылады. Қатарлас жүк материалы, негіз топырағын түйісулік суффозиядан қорғайтын кері сүзгі қағидаты бойынша таңдалады. Бірыңғай өткізгіш және біртекті негіз үшін қатарлас жүктің қажетті қалыңдығы анықталады.

4-параграф. Таутасты негіздердің жергілікті беріктігін есептеу

      49. Гидротехникалық құрылыстардың таутасты негіздерінің жергілікті беріктігін келесі жағдайларды анықтауға есептейді: сүзілуге қарсы құрылғылардың істен шығу мүмкіндігін болдырмайтын шараларды белгілеу; құрылыстардың беріктігін, орнықтылығын жоғарылататын шараларды және құрылыс пен негіздің кернеулік-деформациялық күйінің есептеулеріндегі жергілікті беріктіктің шегіне жетуін ескеру үшін. Жергілікті беріктіктің есептелуі I топтағы құрылыстар негіздері үшін шекті күйлердің екінші тобы бойынша, жүктемелердің негізгі бірлесу түріне сай, жүргізіледі.

      50. Жартас негіздерінің беріктілігін жергілікті тексеруді есептік алаңдар бойынша жүргізеді:

      1) массивтің жарықтарына бейімделген, жазықтықтармен сәйкес келетін; жазықтықпен сәйкес келетін, байланысқа бейімделген құрылыс - негіз;

      2) жазықтықтармен сәйкес келмейтін, жарықтар мен байланысқа бейімделген құрылыс - негіз.

      51. Жеке жазықтық бойынша жергілікті беріктіктің қамтамасыз етілу шарты оның есептік жазықтықта шекті жанама кернеулердің пайдалану кернеулерден аспауы. Жарықтар мен түйісуге жатқызылмаған есептік жеке жазықтықтардағы жанамалық және тік кернеулер арасындағы байланыс, ішкі үйкеліс бұрышы мен ілініс күшін анықтау барысында, ортақ сызықты тәуелділік арқылы үлкен дәлсіздікпен сипатталатын жағдайларда, бұл байланыстың кесек-сызықты жуықтау немесе шаршы парабола түріндегі сызықты емес тәуелділіктерді пайдалану ескеріледі. Цементтелетін бүркеулер шектерінде жергілікті беріктік шарттары орындалмаса, сүзілулік жағдайдың өзгерулерін ескеретін сүзілу есептеулері жүргізіледі.

      52. Кернеулер анықталғанда тұтас орта механикасы мен геомеханикалардың есептеу және тәжірибелік әдістері қолданылады. Негізді құрылыспен бірге, түйісулерінде тепе-теңдік шарттары және ауытқулар теңдігі орындалатын сызықты-деформацияланатын денелер жүйесі түрінде де қарастыруға болады. Негіздеме болганда, бір немесе бірнеше жазық қималарға қолданылатын серпінділік қағидасының жазықтық есебін шығаруға мүмкіндік беретін құрылыс-негіз жүйесін сұлбалауға да болады. Бұл жағдайда негіз беті жазықтық түрінде қабылданады, ал негіз - біртекті немесе бірнеше біртекті бөліктерден немесе сипаттамалары үздіксіз өзгеретін болып құралған деп саналады. Негіз бетінің табиғи бедері, құрылыс - негіз жүйесі жұмысының кеңістік сипаты, сондай-ақ, негіздің механикалық сипаттамаларының таралу талдануы ескеріледі. Егер негіз аймақтарының кейбіреулерінде кернеулерді анықтағанда бір (немесе бірнеше) шарттар орындалмаса, есеп шешімі айқындалады. Айқындау, кернеулер мен деформациялар араларындағы сызықты емес тәуелділікті пайдалану немесе қима геометриясын, аталған аймақтарды қарастырудан шығарып өзгерту, арқылы жүзеге асырылады.

5-параграф. Таутасты емес негіздердегі құрылыстар үшін түйісу кернеулерін анықтау

      53. Түйісу кернеулерін (құрылыс-негіз түйіскен жеріндегі тік және жанама кернеулер) конструкциялар мен құрылыстардың беріктігін есептеу үшін анықтайды, сонымен қатар, негіздердің көтеру қабілеті және деформациялар бойынша есептеулерінде. Түйісу кернеулерін анықтағанда құрылыстың конструктивтік ерекшеліктері, негіздің орнату реті мен түрі ескеріледі. Конструкциялардағы немесе құрылыс элементтеріндегі есептік күштерді азайту мақсатында жобалау барысында құрылыстардың түйісу беттерінде дөңестер орнатылуы, негіздің жеке жерлерінің тығыздалуы және құрылыстың сәйкес орнатылу реттері ескеріле, түйісу кернеулерінің оңтайлы таралуын туғызу мүмкіндігі қарастырылады.

      54. Таутасты негіздердегі құрылыстар үшін түйісу кернеулері ортадан тыс сығу әдісімен анықталады, ал қажетті жағдайларда I және II топтардағы құрылыстар үшін құрылыс-негіз жүйесінің кернеулік күйін, тұтас орта механикасының әдістерін пайдалана жүргізілген есептеулер нәтижелері бойынша.

      55. Таутасты емес негіздердегі құрылыстар үшін түйісу кернеулерді анықтағанда құрылыстың иілу көрсеткіші ескеріледі.

      56. Жазық деформация сұлбасы бойынша есептелінетін I және II топтардағы қатқыл құрылыстар үшін, тік түйісу кернеулері тұтас орта механикасының (сызықты немесе сызықты емес серпімділік, иленгіштік қағидаларының) әдістерімен анықталынады. Бұл кернеулер III және IV топтардағы құрылыстар үшін ортадан тыс сығу немесе төсем еселігі әдістерімен анықталады. Борпылдақ құмды негіздер үшін тәжірибелік эпюралар әдісі қолданылады.

      57. Гидротехникалық құрылыстардың беріктігін есептеу үшін түйісу кернеулердің эпюралары тұтас орта механикасы, ортадан тыс сығу, төсем еселігі және тәжірибелік эпюралар әдістері бойынша анықталады. Егер, бұл жағдайда иілуші момент күштердің белгілері әр түрлі болса, онда беріктікті есептеу барысында осы шамалардың 10 % азайтылған екі мәнің де қолдану ұсынылады, ал белгілері бірдей болса, онда тек көрсетілген шамаға сәйкес азайтылған үлкен иілуші момменттің мәндері қолданылады.

      58. Түйісу кернеулерін құрылыстың иілгіштігін ескере анықтағанда, төсем еселігі әдісі, сондай-ақ, серпінді және серпінді-иленгіштік есептер шешімдері де қолданылады. Және де құрылыс, оның сұлбасына байланысты, жазық немесе кеңістік конструкция (арқалық, тақта, қаңқа) түрлерінде қарастырылады. Конструкциялар элементтерінің иілгіштігі жарықтар пайда болу мүмкіндігі ескеріле анықталады. Төсем еселігі және ортадан тыс сығу әдістері қолданылғанда, жанама кернеулер біркелкі таралған деп қабылданады. Тік күштер әсерінен пайда болған жанама кернеулер құрылыстар беріктігін есептегенде ескерілмейді.

      59. Әртекті негіздердегі құрылыстар табаны бойынша әсер ететін тік түйісу кернеулері біртекті негіздер үшін де қолданылатын әдістер бойынша анықталады. Серпімділік және иілгіштік қағидаларының әдістерін пайдаланғанда топырақтардың әртектілігі негіздің әр тұрлі аймақтарында сәйкес есептік деформациялану және беріктік сипаттамаларын белгілеу арқылы ескеріледі. Түйісу кернеулерін ортадан тыс сығу әдісімен анықтағанда негіздің әртектілігін ескереді немесе төсем еселігі, тәжірибелік эпюралар әдістері пайдаланылады.

      60. Түйісу кернеулерін, қабаттары тік және құламалы негіздер жағдайында есептеп анықтағанда, тұтас орта механикасының әдістері пайдаланылады, соның ішінде, әр қабаттың өлшеулеріне және жүктеме тыс түсуіне байланысты, топырақтың деформация модуліне тура тәуелді түрінде қабылданатын есептер шығарудың сандық немесе жуықтау әдістері де. Әрбір қабат шектерінде түйісу кернеулер сызықты түрде таралған деп қабылданады.

      61. Негіз, қалыңдығы ауыспалы немесе көлбеу жатқан қабаттардан құралған болса, түйісу кернеулерін есептеп анықтағанда тұтас орта механикасының әдістері пайдаланылады, соның ішінде, қалыңдықтары ауыспалы немесе көлбеу орналасқан қабаттар жағдайларындағы негіздің келтірінді есептік сұлбаларына негізделген есептер шығарудың сандық немесе жуықтау әдістері де. Қалыңдығы тұрақты топырақ қабаттары көлденең орналасқанда негіз әртектілігін ескермеуге болады.

      62. Тік түйісу кернеулері тәжірибелік эпюралар және төсем еселігі әдістерімен анықталғанда, негіздің әртектілігі, біртекті деп қабылданған негіз үшін анықталған эпюралар ординаталары мен қосымша эпюра ординаталарының қосындысы арқылы ескеріледі. Қосымша эпюра ординаталары әртекті және біртекті негіздер жағдайларында ортадан тыс сығу әдісімен салынған эпюралар айырымына тең етіп қабылданады.

6-параграф. Құрылыстар мен топырақтық материалдардан тұратын бөгеттер негіздерін деформациялар бойынша есептеу

      63. Құрылыстар мен топырақтық материалдардан тұратын бөгеттер негіздерінің деформациялар бойынша есептелінуі, ауытқулар (шөгулер, көлденең ауытқулар, жантаюлар, көлденең бағытты айнала бұрылулар және тағы да басқа ) бүкіл құрылыстың немесе оның жеке бөліктерінің қалыпты жағдайларда пайдаланатынына кепілдік беретін шамалармен шектеліп және қажетті төзімділікті қамтамасыз ететін құрылыс - негіз жүйелері конструкцияларын таңдау мақсатымен жүргізіледі. Және де конструкцияның беріктігі мен жарық пайда болуына деген төзімділігі, құрылыстың негізбен әрекеттестену кезіндегі әсерлер ескеріліп, есептелумен дәлелденеді. Деформациялар бойынша есептеу жүктемелердің негізгі бірігу түріне, құрылыстың құрылыс барысында және пайдалану кезінде (құрылыстың тұрғызылу реті мен жылдамдығы, су қоймасының толтырылу графигі және тағы сол сияқты) олардың әсер ету сипаты ескеріліп, жүргізіледі. Құрылыс барысындағы құрылыстар негіздерінің ауытқуларын ескермеуге болады, егер олар құрылыстың пайдалану жарамдылығына әсер етпейтін болса.

      64. Деформациялар бойынша есептеу негіз бен құрылыстың ортақ біріккен деформациясы (шөгулер, көлденең ауытқулар, жантаюлар, тік бағытты айнала бұрылулар және тағы да басқалар) негіз бен құрылыстың ортақ деформациясының шекті мәнінен аспайды деген шарт бойынша жүргізіледі.

      65. Негіз бен құрылыстың ортақ деформациясының шекті мәндері сәйкес құрылыстар жобалау нормаларында белгіленеді.

      66. Ортақ деформациялар есептелуі кеністік есеп жағдайы бойынша жүргізіледі. Ұзындығы енінен үш есе асатын құрылыстар үшін есептелу жазық деформация жағдайлары бойынша жүргізілу мүмкін. Құрылыс ені сығылатын қабат қалыңдығынан екі және одан көп есе асатын жағдайда есептелуді бірөлшемдік (компрессиялық) есеп жағдайлары бойынша жүргізуге болады.

      67. Деформациялар бойынша есептелуде барлық санаттағы топырақтар үшін шекті (тұрақталған) негіз топырақтарының деформациялануының аяқталған үрдісіне сай келетін ауытқулары, ал сазбалшықты топырақтар үшін-одан басқа, аяқталмаған деформациялану үрдісіне сай келетін тұрақталмаған ауытқулар мәндері және негіз топырақтарының жылжымалығынан пайда болатын ауытқулар анықталады.

      68. Негіз деформацияларын иленгіштік деформациялардың пайда болуы мен дамуын ескермейтін есептік сұлбалар пайдаланылуымен жүргізілген есептеулерде құрылыс табанының астындағы орташа қысым негіз топырағының есептік кедергісінен аспайды.

      69. Таутасты емес негіздерде орналасқан құрылыстардың шөгу шегі, құрылыстар табанының астындағы орташа қысым негіз топырағының есептік кедергісінен аспаған жағдайда, сығылатын қабат бойынша, қабаттап жинақтау әдісімен анықталынады.

      70. Құрылыс табанының астындағы орташа қысым негіз топырағының есептік кедергісінен асатын болса шөгуді, топырақтар деформациялануының серпінді-иленгіштік сипатын, кеңістік кернеулік күйді, құрылыстың орнатылу ретін ескеретін сандық әдістермен анықтайды.

      71. Белгілі бір уақыттағы тұрақталмаған шөгу топырақтың бастапқы және жалғасқан нығая сығылу дәрежелері мен жылжымалылық өлшемдері ескеріле анықталынады. Топырақтың жылжымалылық өлшемдері суы сығыла нығаю сұлбасы бойынша компрессиялық сынақтаулар нәтижелерінен анықталады. Бастапқы нығая сығылу дәрежесі нығая сығылудың бірбағыттық, жазықтық немесе кеңістік есептер шешімдерінен анықталады. Жалғасқан нығая сығылу дәрежесін бірбағыттық, жазықтық немесе кеңістік есептер шешімдері бойынша, топырақтың жылжымалылық қасиеттерін ескеріп, анықтайды.

      72. Құрылыстардың жантаюы (еңкеюі) құрылыс енінің шектеріндегі ортадан тыс түсетін жүктемеден, құрылыс табанынан тыс қатарлас жүктен және құрылыс денесіндегі салынған топырақтың нығыздалуынан негізге түсетін жүктеменің ортадан тыс түсу жағдайында анықталады.

      73. Табаны тікбұрышты құрылыстардың, құрылыс енінің шектеріндегі тік жүктеменің ортадан тыс түсуінен пайда болған жантаюы, сүзілулік күштер ескерілмеген, біртекті және көлденең қабаттасқан негіз жағдайында, құрылыс табанының үлкен және кіші жақтары бойынша анықталады.

      74. Құрылыс жантаюын, сондай-ақ, құрылыс табанынан тыс, негізге түскен қатарлас жүктен де анықтайды. Қатарлас жүк, толтырылатын құрылыс шұңқырының пішініне байланысты тікбұрышты, үшбұрышты немесе трапеция тәріздес эпюралармен жуықтатылады.

      75. Құрылыстардың және олардың көлденең жүктеме қабылдайтын (сүйеме қабырғалар, анкерлік құрылғылар) элементтерінің көлденең ауытқулары, иленгіштік деформациялар аймақтарының дамуын (иленгіштік ағу қағидасы бойынша) ескеретін әдістермен анықталады. Кемежайлық гидротехникалық құрылыстардың гравитациялық және анкерленген шпунттық сүйеме қабырғалар негіздерінің көлденең ауытқуларын тексермеуге болады.

      76. Құрылыстың беріктігімен және орнықтылығымен байланысты анкерлік құрылғыларының және басқа элементтерінің көлденең ауытқуларының есептеулері топырақ сипаттамалары мен жүктемелердің шекті күйлердің бірінші тобына сай жағдайларда орындалады.

      77. Құрылыстардың тұрақталмаған көлденең ауытқулары белгілі уақыт мезгіліне анықталады. Құрылыстың көлденең ауытқуы құрылыс-негіз жүйесінің көлденең ығысу бойынша шекті тепе-теңдікке жетуіне сай келеді. Есептелуде сызықты емес серпімділік қағидасының, нығая сығылу немесе тұтқырлыиленгіштік қағидаларының шешімдері пайдаланылады. Және де бөгеттер өзектерінің иленгіш топырақтар өткізгіштігінің нығая сығылу барысындағы тығыздықпен, суға қанығумен және басқа жайттармен байланысы ескеріледі.

      78. Бөгеттің шөгуі негіз бен бөгет денесі шөгулерінің қосындысы түрінде анықталады. Бөгет денесі мен негізінің шөгулерін есептік тік бағытта қабаттап жинақтау әдісімен анықтауға болады. Таутасты негіздің шөгулері мен көлденең ауытқуларын ескермеуге болады.

      79. Есептеулер арқылы:

      1) құрылыстық шөгулер - құрылысы аяқталған кездегі бөгет нүктелерінің тік бағыттағы ауытқулары;

      2) пайдаланулық шөгулер - құрылысы аяқталған кезден негіз топырақтарының және бөтет денесінің нығая сығылуларының аяқталуына дейін өтетін бөгет нүктелерінің тік бағыттағы қосымша ауытқулары;

      3) бөгет денесі және негізі топырағының қосынды шөгулері анықталынады.

      80. Құрылыстық көтеруді есептеу үшін бөгет жотасының шөгуін анықтайды. бөгетке салынатын топырақтың қосымша көлемін нақтылау үшін нығая сығылу біткен кездегі топырақтың қосынды сығылуы мен бөгет пішіні нүктелерінің пайдаланулық шөгулері арасындағы айырмашылық анықталынады.

      81. Таутасты негіздердегі құрылыстардың ауытқулары тек I топтағы құрылыстар үшін есептелінеді.

      82. Ауытқуларды есептегенде егер, құрылыстың қысым ені мен құрылысқа түсетін қысым арақатынасы бестен аспаса-кеңістік есеп, ал асатын болса жазық есеп қарастырылады. Бұл жағдайда құрылыстар ауытқуларын есептеу үшін сызықты және сызықты емес серпімділік қағидасының әдістері қолданылады. Есептеулерде негіздің сығылу қабатының шартты қалыңдығы құрылыс табанының еніне тең етіліп қабылданады. Құрылыстың техникалық-экономикалық негіздеме кезеңінде таутасты негізді сызықты-деформацияланатын орта түрінде қарастыруға болады.

      83. Құрылыстардың ауытқуларын анықтағанда су қоймасының аңқа төсеміне түсетін топырақ (үйінділер немесе салындылар) қысымы, негіздегі көлемдік сүзілу күштері, құрылыстан негізге берілетін жүктемелер және су қоймасы толтырылғандағы жағалауларындағы судың қалқыту әсерлері ескеріледі. Тар каньондардағы беткейлердің ауытқулары есептелінгенде судың қалқыту әсері мен су қоймасы жобалық белгіге дейін толтырылғандағы сүзілулік күштер ескеріледі.

7-параграф. Сейсмикалық аудандарда тұрғызылатын құрылыстар негіздерін жобалау ерекшеліктері

      84. Сейсмикалылығы 7, 8 және 9 баллдан жоғары аудандарда тұрғызылатын құрылыстар негіздері, сейсмикалық аудандардағы үймереттер мен құрылыстарды жобалау талаптары ескеріле жобаланады. Сейсмикалылығы 7 баллдан төмен аудандарда негіздерді сейсмикалық әсерлерді ескермей-ақ жобалауға болады.

      85. Негіздерді сейсмикалық әсерлерді ескеру арқылы жобалау, жүктемелер және әсерлер бойынша талаптарға сәйкес анықталынатын жүктемелердің ерекше біріктірілу түріне сай, көтеру қабілеті (орнықтылығы) бойынша есептеулер негізінде орындалады.

      86. Негіздерді көтеру қабілеті (орнықтылығы) бойынша есептелуі, құрылыстан берілетін ерекше біріктірілу түріндегі есептік ортадан тыс жүктеменің тік құрамдасы әсеріне және оны сейсмикалық әсерлер кезінде жұмыс жағдайының сейсмикалық және құрылыстың қолданылуы бойынша сенімділік еселіктері ескеріліп, негіздің шекті кедергі күшінің тік құрамдасымен салыстыру арқылы орындалады. Жүктеменің көлденең құрамдасы құрылысты табаны бойынша ығысуға есептеу кезінде ескеріледі.

      87. Екі бағытта аударатын жүктемелердің әсері кезінде негізді көтеру қабілеті (орнықтылығы) бойынша есептеу, әр бағыт бойынша күштердің және аударатын күштердің әсеріне жеке-жеке орындалады.

      88. Негіздерді, сейсмикалық әсерлерді ескере, жүктемелердің ерекше біріктірілу түріне есептегенде, құрылыс табанының топырақтан жартылай ажыратылуы, келесі шарттардың орындалуы кезінде, мүмкін:

      1) аударатын күш әсер ететін жазықтықта есептік жүктеменің ортадан тыс түсуі табан енінің үштен бір бөлігінен аспағанда;

      2) негіздің шекті кедергі күші, аударатын күш әсер ететін бағыттағы табанының өлшемі, сығылу аймағының өлшеміне тең шартты құрылыс үшін анықталғанда;

      3) топыраққа толық тірелмегені ескеріле есептелген құрылыс табаны астындағы ең үлкен шеткі қысым, негіздің шекті кедергі эпюрасының шеткі ординатасынан аспағанда.

      89. Құрылыстың немесе оның бөлігінің табанын таутасты емес топырақтарда бір денгейге тереңдету мүмкін болмағанда, топырақтың ішкі үйкеліс бұрышының есептік мәні, есептік сейсмикалылыққа байланысты азайтылады.

7-тарау. Негіздердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету талаптары

      90. Гидротехникалық құрылыстардың негіздерін жобалағанда, олардың құрылыстары мен пайдалануларының барлық кезеңдеріндегі негіздер қауіпсіздігін қамтамасыз ететін шешімдер қарастырылады. Ол үшін, жобалау барысында:

      1) құрылыс алаңының инженерлік-геологиялық жағдайларының бағалануы және олардың өзгеруінің болжамы;

      2) негіздің көтеру қабілетінің және құрылыс орнықтылығының есептелуі;

      3) негіздің жергілікті беріктігінің есептелуі; табиғи және жасанды беткейлер мен құрылысқа тұтасатын құламалардың орнықтылығының есептелуі;

      4) құрылыстың өз салмағынан, судың, топырақтың және сол сияқты қысымдардан құрылыс-негіз жүйесі деформацияларының және құрылыстың құрылысы мен пайдаланылу барысында топырақтардың физикалық-механикалық (деформациялық, беріктік және сүзілулік) қасиеттері өзгерулерінің есептелуі, соның ішінде, олардың тоңдануы мен жібуі ескеріле;

      5) негіздегі және құрылыстың негізбен түйісуіндегі кернеулердің және олардың уақыт бойынша өзгерулердің анықталуының есептелуі;

      6) негіздің сүзілулік беріктігінің, судың құрылысқа тұсіретін кері қысымы мен сүзілулік шығындардың, сонымен қатар, қажет болғанда- сүзілулік көлемдік күштердің және негіздің кернеулік күйінің өзгеруіндегі сүзілулік жағдайдың өзгеруінің есептелуі;

      7) негіздердің көтеру қабілеті мен құрылыс орнықтылығын, құрылыстың және оның негізінің қажетті төзімділігін қамтамасыз ететін, сондай-ақ, қажет болғанда-ауытқуларды азайту, құрылыс-негіз жүйесінің кернеулік-деформациялық күйін жаксарту, кері қысым мен сүзілулік шығындарды төмендету инженерлік шаралары қарастырылып, орындалады.

      91. I-III топтағы құрылыстарды жобалағанда, құрылыстар қауіпсіздігін қамтамасыз ету, құрылыс күйіне және олардың негіздеріне құрылыс барысында да және оларды пайдалану кезінде де құрылыс-негіз жүйесінің сенімділігін бағалау, ақауларды өз уақытында анықтау, апаттарды болдырмау, сондай-ақ, қабылданған есептеу және жобалық шешімдер әдістерінің дұрыстығын бағалау үшін болмыстық бақылау жүргізу үшін бақылаулық-өлшеу аспаптарының орнатылуы қарастырылады. IV топтағы құрылыстар мен олардың негіздері үшін көзбен шолып бақылау қарастырылады.

      92. Негіздер қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін табиғи бақылаулардың құрамы мен көлемі мыналарды қамтиды:

      1) құрылыстың және оның негіздерінің шөгулері, қисаюлары және көлденең ығысулары;

      2) негіздердегі топырақ температурасы; құрылыстар негізіндегі судың пьезометрлік арыны;

      3) құрылыстың негізі бойынша сүзілген судың шығындары;

      4) дренаждардағы (ағызымдардағы), сондай-ақ коллекторлардағы сүзгіден өткізілген судың химиялық құрамы, температурасы және лайлылығы;

      5) дренаждық және сүзгілеуге қарсы құрылғылардың тиімділігі;

      6) құрылыстар негіздеріндегі кернеулер мен деформациялар;

      7) құрылыстар негіздеріндегі кеуектілік қысымы; сейсмикалық әсерлер кезіндегі негіздердің орын ауыстырулары, жылдамдықтары және үдеулері.

      93. IV сыныпты құрылыстар үшін аспаптық бақылаулар, егер олар жобада қарастырылған болса, құрылыстардағы және оның негіздеріндегі сүзуді, шөгулерді және ығысуларды бақылаумен шектелуі мүмкін.

8-тарау. Құрылыстардың негіздерімен тоғысуын қамтамасыз ету

      94. Құрылыстар негіздерін жобалағанда құрылысты негізбен тоғыстыратын, құрылыстың орнықтылығын, негіздің беріктігін (соның ішінде сүзілулік), жүктемелер мен әсерлердің барлық есептік бірігу түрлеріндегі құрылыстың және оның негізінің рауалы кернеулік-деформациялық күйін, қамтамасыз ететін шаралар қарастырылады. Құрылыстың негізбен тоғысуын жобалағанда, барлық жағдайларда, құрылыстың орнатылу және пайдалану барысында сүзілулік сипаттамалар мен топырақтардың беріктік және деформациялану сипаттамаларының мүмкін деген өзгерулері ескеріледі.

      95. Құрылыстың негізбен тоғысуын жобалағанда, осал (немесе құрылыс барысында осалданған) топырақтардың, жер бетінен бүкіл орналасу тереңдігі бойынша алынуы немесе алмастырылуы қарастырылады, және де осы тереңдіктен төмен топырақтардың сипаттамары (олардың жақсартылу мүмкіндігін ескергенде) құрылыстың орнықтылығын, негіз беріктігін және берілген сүзілулік жағдайдың шарттарын қамтамасыз етеді. Құрылыстардың жағалаулық тұтасу құламаларының тіктігі құламаның өзінің, сондай-ақ құрылыстардың құрылыс және пайдалану кезеңдеріндегі орнықтылықтарын қамтамасыз ету шарттары бойынша таңдалады.

      96. Құрылыстың таутасты негізбен тоғысуын жобалағанда, топырақты аршып алып тастау экономикалық тұрғыда тиімсіз болса, құрылыстың немесе оның жағалаулық таяныштарының орнықтылығы, негіздің беріктігі мен деформациялануы талаптарының орындалуын қамтамасыз ету мақсатында, таутасты топырақты аршып алып тастау көлемін азайту үшін келесі шаралар қарастырылады:

      1) қысымды құрылыстардың негізіндегі және тұтасулардың жағалаулық сілемдеріндегі кері қысымды төмендету;

      2) құрылыс пен негіздің түйісуінде жоғарғы бьеф жағына қарай еңіс жасау;

      3) төменгі бьеф жағынан негізде таяныш жасау;

      4) негіз бен құрылыстың жағалаулық тұтасуларына күштер мен әсерлердің қолайлы бағыттарын қамтамасыз ететін конструкциялардың қолданылуы;

      5) құрылыс секцияларын мен жағалаулық тұтасулардың анкерленуі;

      6) негіз топырақтарының инъекциялық бекітілуі.

      Аталған шаралардың техникалық-экономикалық тиімділігі жеткіліксіз болғанда, құрылыс табанының таутасты топырақтардың артығырақ сақталған аймақтарына тереңдетілуі қарастырылады.

      97. Таутасты емес негіздердегі құрылыстардың орнықтылығын, құрылыс пен негіздің тоғысуын жобалағандағы беріктікті, рауалы шөгулер мен ауытқуларды қамтамасыз ету үшін, қажетті жағдайларда, жоғарғы және төменгі тістердің орнатылуы, негіздің өткізгіштігі шамалы қабаттарының құрғатылуы, топырақтардың тығыздалуы мен инъекциялық бекітілуі және басқа шаралар қарастырылады. Кемежайлық құрылыстарды жобалағанда, қажетті жағдайларда, тасты төсем орнатылуы, түсіргіш және анкерлі құрылғылар, сондай-ақ, қабырғаның арғы жағындағы топырақтағы гидростатикалық (сүзілулік) қысымды түсіру қарастырылады. Мелиоративтік қызметке арналған, пайдаланылу кездерінде су ағыны құрғатылатын және негізі тоңданатын, сазбалшықты немесе ұсақ құмды топырақтарда орнатылатын құрылыстар үшін, жобаларында сәйкес инженерлік шаралар (құрғатқыштарды, ауысуға қарсы қалқандарды орнату, негіз топырағының бөлігін қажетті қасиеттері бар топырақпен алмастыру және сондай сипатта) қарастырылады.

      98. Таутасты емес негізде орнатылатын топырақтық бөгеттер негіздерінің жобаларында негіздің дайындалуы мен тегістелуі, өсімдік және ағаштар мен бұталардың тамырлары, жер қазатын жануарлар жасаған жолдары өтетін қабаттарды, сондай-ақ, массасы бойынша рауасыз мөлшердегі органикалық қосындылар немесе сондай мөлшердегі суда тез еритін тұздар енетін топырақты сырып алып тастау қарастырылады.

      99. Топырақтық материалдардан жасалған бөгеттердің негізімен тоғысуын жобалағанда бөгет орнықтылығын қамтамасыз етуге, негіз бен құрылыстың әркелкі деформацияларының азайтылуын, суффозияны және негіз топырағының суға қаныққандағы беріктігінің рауасыз төмендеуін болдырмауға бағытталған шаралар (негіз бетін тазарту, бөгет табанын тереңдету, таутасты топырақтардағы жарықтарды бітеу, құрғату және сондай сипатта) қарастырылады. Негіздеме болғанда, топырақтық бөгеттерді суға еритін қосындылар мен биогендік топырақтар енетін негіздерде салуға болады.

      100. Таутасты негіздерде орнатылатын топырақтық бөгеттердің су өткізбейтін элементтерінің тоғысуын жобалағанда қираған жартасты, соның ішінде, жатқан үлкен тастар мен жиналған тастарды аршып алып тастау, барлаулық-геологиялық және құрылыстық қазбаларды, ірі жарықтарды өңдеу және бетондау шаралары ескерілу қажет. Негізде су еріте алмайтын, су өткізгіштігі нашар таутасты топырақтар бар болса, онда су өткізбейтін бөгет элементі табанының астындағы негіз бетінің тегістелуі ғана қарастырылады. Басқа жағдайларда келесі шаралар қарастырылады: бетон тақта орнатылуы, таутастың торкретпен жабылуы, су өкізбейтін элемент табанына іргелес негіз бөлігінің инъекциялық тығыздалуы. Топырақтық бөгеттердің сүзілуге қарсы элементтерінің таутасты жағалаулардың еңкейген түзу емес беттерімен тоғысқан жерлерінде, жағалаулық тұтасулар құламасының, экономикалық негізделуі ең төмен тұтасудың жалпы еңкеюімен, бөгет жотасынан негізіне қарай күрт сынықсыз біртіндеп еңістелуі қарастырылады. Құламаның шығыңқы жерлерін тіліп сыру және қуыстарды бетонмен толтыру қарастырылады. Су өткізгіштігі, сүзілуге қарсы құрылғылармен салыстырғанда, жоғарырақ материалдан жасалатын бөгеттің қима бөліктерінің негізбен тоғысатын жерлерінде босаңсыған қираған (жемірілген) таутасты қозғамауға болады.

      101. Құрылыстар негіздерінің жобасында топырақтардың, құрылыс барысында, тоңдану, жемірілу, босаңсу және қоймалжыңданулардың, сондай-ақ, құрылыс шұңқырының түбі арқылы қысымды сулардың сүзілу мүмкіндігінің болмауын қамтамасыз ететін шаралар көрсетіледі.

      102. Құрылыстар табанының салу тереңдігі, мүмкін деген ең азы болып, келесі жайттар ескеріле, қабылданады: құрылыстардың түрі мен конструктивтік ерекшеліктері; негізге түсетін жүктемелер мен әсерлердің сипаты; құрылыс алаңының геологиялық жағдайлары (топырақтардың құрылыстық қасиеттері, негіз құрылымы, осалданған беттер-осал қабатшалар, тектоникалық бұзылыстар аймақтарының болуы және тағы да басқалар); құрылыс төңірегінің топографиялық жағдайлары; гидрогеологиялық жағдайлар (топырақтардың су өткізгіштігі, қысымдар, топырақ суларының деңгейлері мен жегілігі және тағы да басқалар); төменгі бьефтегі топырақтардың шайылу аймақтары; топырақтардың кезеңдік тоңдану және жібу тереңдіктері; судың кеме жүзетіндік деңгейі және тағы да басқалар.

      103. Бетонды және темірбетонды құрылыстардың таутасты негізбен тоғысуын жобалағанда:

      1) біртекті негіздер үшін - беріктік және деформациялық сипаттамалары төмен және жарықтарындағы балшықты толтырғыштар бар болу салдарынан тұтастырылуы оңайға түспейтін, қарқынды жемірілген топырақтарды (босаңсыған қабаттың) алып тастау (негіздеме болғанда осал топырақтарды құрылыстың тек төменгі жағынан алып тастауға болады);

      2) ірі бұзылымдар мен терең талғамалы жемірілу аймақтары бар әртекті негіздер үшін - көлемі, негіздің босаңсыған аймақтарының мүмкін деген бекітілуі мен жарықтардың бітетілуі ескерілген, кернеулік күйдің және құрылыстың орнықтылығының саралану нәтижелері негізінде қабылданатын, топырақты алып тастау.

9-тарау. Негіздер топырақтарын нығайту және тығыздау

      104. Құрылыстар негізіндегі топырақтардың нығайтылуы мен тығыздалуы, топырақтардың беріктік және деформациялық сипаттамаларын, негіздердің көтеру қабілетін жоғарылату, шөгулер мен ауытқуларды азайту, сондай-ақ, жоба талап ететін су өткізгіштік пен сүзілулік беріктікті қамтамасыз ету мақсатымен, өзгерту үшін қарастырылады. Топырақтардың беріктік және деформациялық қасиеттерін өзгерту шаралары ретінде цементтелу, нығайтылудың химиялық әдістері, топырақтарды тоңдату, механикалық тығыздау, сілемді құрғату, толтырылатын қадаларды орнату және тағы басқа ұсынылады. Жобада, құрылыс астындағы сүзілуді азайту немесе оны айналып өту және сүзілудің қауіпті салдарын жою мақсатымен қарастырылған су тірейтін құрылыстар негізіндегі топырақтарды нығайту және тығыздау, соның ішінде, топырақты механикалық және иньекциялық тығыздау, сүзілуге қарсы тосқауылдар (бүркеулер, тістер, шпунттық қатарлар, "топырақтағы қабырғалар", понурлар және тағы да басқалар) орнатуға енеді.

      105. Тірегіш құрылыстарды жобалағанда, бірінші кезекте құрылыстың төменгі қырымен тұтасатын аймақтардағы топырақтардың нығайтылуы, сондай-ақ, құрылыс пен негіздің пішін шектерінен ірі жарықтардың, тектоникалық аймақтардың және басқа ажыраулық бұзылымдар мен босаңсыған топырақтар қабатшаларының шығуын нығайту және тығыздау қарастырылады. Негіздің тұтас күшейтілуінің негіздемесі болуға тиісті.

      I және II топтардағы тірегіш құрылыстарды жобалағанда, негізді бекіту жұмыстарының тәсілдері мен көлемдері есептеулермен, ал I топтағы құрылыстар үшін, қажет болғанда құрылыс пен негіздің кернеулік-деформациялық күйінің тәжірибелік зерттеулерімен де негізделеді. III және IV топтардағы құрылыстар жобалануының барлық кезеңдерінде, ал I және II топтардағы құрылыстардың техникалық-экономикалық негізделуінде негізді бекіту жұмыстарының тәсілдері мен көлемдерін ұқсастықтар бойынша белгілеуге болады.

      106. Қатты деформацияланатын және беріктігі шамалы топырақтардағы кемежайлық құрылыстарды жобалағанда, өңдік және анкерлік қабырғалардың алдындағы кері қысым аймағындағы, сондай-ақ, үйінді көлемі бойынша топырақтардың нығайтылуы қарастырылады. Бұл жағдайда, техникалық-экономикалық негізделу кезеңіндегі нығайту тәсілі де ұқсастықтар бойынша белгіленеді. Жоба және жұмыстық құжаттар кезеңдерінде топырақтың нығайтылу тәсілі мен жұмыстар көлемі есептелулер мен тәжірибелік зерттеулер негізінде анықталады.

      107. Негіз, сүзілгіш суға деген орнықтылығы нашар және тез еритін топырақтардан құралған жағдайларда, сүзілуге қарсы бүркеулер (тосқауылдар) міндетті түрде орнатылады. Суга төзімді топырақтар жағдайында бүркеулер орнатылуының негіздемесі болуға тиісті. При водостойких грунтах устройство завесы принимаются обоснованными. Сүзілуге қарсы бүркеулердің тереңдігі мен ені есептелумен немесе тәжірибелік зерттеулер нәтижелерімен негізделеді. Бетон бөгеттердің таутасты негіздерін жобалағанда, сүзілуге қарсы бүркеулердің жарықшақтар пайда болу аймағынан тыс, қысымды қырының астында, сонымен қатар, олардың жоғарғы бьеф жағына қарай еңкейте орналастырылу мүмкіндігін қарастыру ұсынылады.

      108. Бүркеудің құрылыс табанымен тоғыстырылатын жерінде, ең үлкен қысым градиенттерінің аймақтарында сүзілуді болдырмау үшін, жобада негізгі қатарға (немесе қатарларға) қатарлас немесе бүркеудің өз шектерінде, құрылыстың қысымды қырының алдында орналастырылатын, бүркеудің қосымша терең емес ұңғымалар қатарларымен жергілікті күшейтілуі қарастырылады. Қосымша ұңғымалар араларындағы қашықтықты, бүркеудегі негізгі ұңғымалар араларындағыдан үлкенірек етіп қабылдауға болады.

      109. Сүзгілеуге қарсы құрылғылар негіздермен немесе жағалаулармен жанасу орындарында (тістері, диафрагмалар (қалқандар), шпунттар және тағы басқалар) мұқият топырақты төсеуді және нығыздауды көздейді, осы мақсат үшін жартасты негіздердердегі жарықшақтарды бітеуге (кольматациялауға) қабілетті суффузияларға (жарылуға) неғұрлым төзімді серпімді және пластикалық топырақты пайдаланады..

      110. Суды ұстайтын құрылыстардың негіздеріндегі жобаларда дренаж құрылғысы кері қысымның төмендеуі үшін пайдаланылған іс-шаралар ретінде ретінде қарастырылады. Жартасты негіздерде дренаж негізінен құрылыстың арынды беттерінің жағында, ал қажет болған жағдайда - оның табанының ортасында орналастырылады.

10-тарау. Энергия үнемдеу және табиғи қорларды ұтымды пайдалану

1-параграф. Энергия тұтынушылықтың азайтылуына қойылатын талаптар

      111. Негізді Қазақстан Республикасының "Энергияны қорғау және энергия тиімділігін жоғарлату жөніндегі" Заңының талаптарына сәйкес, гидротехникалық құрылыстар үшін энергияны тиімді пайдалану бойынша жобаланады.

      112. Жобалау барысында нысандардың энергия тиімділігін жоғарылататын талаптарына және басқа да қолданыстағы нормативтік құжаттар талаптарына сәйкес шешім және шаралар кешенін қарастыру қажет.

      113. Гидротехникалық құрылыстарды жобалағанда, қойылатын негізгі талап пайдалану кезіндегі экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету болып табылады.

2-параграф. Табиғи қорларды ұтымды пайдалану

      114. Гидротехникалық құрылыс негіздерін жобалау кезінде қоршаған ортаға келтірілетін шамамен мүмкін болатын жүктемелер ескеріледі, сенімді және тиімді ескерту шаралары, оларды зиянды қоқыстардан тазарту, жою, қор үнемдеуді енгізу, аз шығынды және шығынсыз технологиялар мен өндірістер қарастырылады.

      115. Гидротехникалық құрылыстардың негіздерін жобалағанда, мемлекеттік қорлардың, мысалы: су, жер, биологиялық әр түрлілік, энергетикалық қорлар, ауаның сапасы және басқа да қоғам мүдделеріндегі табиғи қорлардың саналы сақталуы кіреді.

11-тарау. Қоршаған ортаны қорғау

      116. Гидротехникалық құрылыстардың негіздерін жобалағанда, іргелес жатқан төңіректерді су басудан және жерасты сулар деңгейінің көтерілуінен, жерасты суларының ластануынан қорғау, сондай-ақ, жағалаулық беткейлердің шөккіндерін болдырмау шаралары қарастырылады.

      117. Гидротехникалық құрылыстарды жобалау кезінде, қоршаған ортаны қорғау мақсатында Қазақстан Республикасының экология кодексі талаптарын ескеру қажет.

      118. Негізді дайындау және құрылыс кезінде келесі жайттар есепке алынуға тиісті:

      1) тура әсерлер - нысанның орналасқан аймағына тікелей әсер ететін негізгі және серіктес жоспарлы әрекеттер түрлерінің әсерлері;

      2) жанама әсерлер - қоршаған ортаға әсер ететін, жанамалық (соңындағы) себептерге байланысты жобаның іске асырылуынан пайда болған әсерлер;

      3) кумулятивтік әсерлер - үнемі өсетін өзгерістер нәтижесінде пайда болып, жобаның іске асырылуымен қатар жүретін, өткен, кәзіргі немесе негізді болжанған әрекеттер тудырған әсерлер.

      119. Қоршаған ортаға деген ықпалына байланысты:

      1) көшетханалық газ шығымдарының әсерлерін ескермегендегі, атмосфералық ауаға;

      2) жер беті және жерасты суларына;

      3) су қоймалар түбінің бетіне;

      4) ландшафттарға;

      5) жер қорларына және жер қыртысына;

      6) өсімдік әлеміне;

      7) экологиялық жүйелердің күйіне әсер тиюінің бағалауын жүргізу ұсынылады.

      120. Гидротехникалық құрылыстар негіздерін жобалағанда құрылыс аланының радон қауіптілік дәрежесі, техногендік радиоактивтік ластанудың болуы және құрылыс конструкцияларының радиоактивтігі ескерілуге тиісті. Бұл ретте радиация қауіпсіздігінің талаптарын гигиеналық нормативтерге сәйкес орындау керек.

      ӘОЖ 624.15 МСЖ 083.74

      ________________________________________________________________________________

      Түйін сөздер: негіз, іргетас, шөгу, көтеру қабілеті.

      ________________________________________________________________________________

  Қазақстан Республикасы
Инвестициялар және даму
министрлігінің
Құрылыс және тұрғын үй-
Коммуналдық шаруашылық
істері комитеті төрағасының
2018 жылғы 5 желтоқсандағы
№ 249-нқ бұйрығына
3-қосымша

     


АЛҒЫ СӨЗ

1 ӘЗІРЛЕГЕН:

"Қазақ құрылыс және сәулет ғылыми-зерттеу және жобалау институты" АҚ

2 ҰСЫНҒАН:

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті

3 БЕКІТІЛГЕН ЖӘНЕ ҚОЛДАНЫСҚА ЕНГІЗІЛГЕН:

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитетінің төрағанын 2018 жылғы 5 желтоқсандағы № 249-нқ бұйрығымен

ПРЕДИСЛОВИЕ

4 РАЗРАБОТАН:

АО "Казахский научно-исследовательский и проектный институт строительства и архитектуры"

5 ПРЕДСТАВЛЕН:

Комитет по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан

6 УТВЕРЖДЕН И ВВЕДЕН В ДЕЙСТВИЕ:

Приказом председателя Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 5 декабря 2018 года № 249-нқ

      Осы мемлекеттік нормативті сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы уәкiлеттi органы ведомствосының рұқсатысыз ресми басылым ретінде толық немесе ішінара қайта басуға, көбейтуге және таратуға болмайды.

      Настоящий государственный норматив не может быть полностью или частично воспроизведен, тиражирован и распространен в качестве официального издания без разрешения ведомства уполномоченного органа в области архитектуры, градостроительства и строительства.

Мазмұны

1-тарау

Қолдану саласы

2-тарау

Нормативтік сілтемелер

3-тарау

Терминдер мен анықтамалар

4-тарау

Мақсаты және функционалдық талаптары

1-параграф

Нормативтік талаптардың мақсаттары

2-параграф

Функционалдық талаптар

5-тарау

Өзендік гидротехникалық құрылыстарда жұмыс атқару кезіндегі қауіпсіздік талаптары

1-параграф

Негізгі ережелер

2-параграф

Топырақ материалдарынан құрғақ тығыздау арқылы үйінділерді орналастыру талаптары

3-параграф

Топырақ материалдарын суға төсеу арқылы үйінділерді орналастыру талаптары

4-параграф

Жер құрылыстарының және өзендер жағаларының
құламаларын бекіту талаптары

5-параграф

Бұрғылау-жару жұмыстарына қойылатын талаптар

6-параграф

Жер асты қазуларын (камераларды) орналастыру
талаптары

7-параграф

Бетон жұмыстарын орындау талаптары

8-параграф

Құрылыстардың технологиялық жабдықтарын жинақтау талаптары

9-параграф

Топырақтарды цементтеу талаптары

10-параграф

Құрылыс кезеңіндегі өзен шығындарын өткізу және маңдайшаларды тұрғызу талаптары

11-параграф

Өзен арналарын бөгеу талаптары

6-тарау

Сапаны бақылау мен жұмыстарды қабылдап алуды қамтамасыз ету талаптары

7-тарау

Қоршаған ортаны қорғау жөніндегі талаптар

СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫС НОРМАЛАРЫ _____________________________________________________________ ГИДРОТЕХНИЧЕСКИЕ СООРУЖЕНИЯ РЕЧНЫЕ ӨЗЕНДІК ГИДРОТЕХНИКАЛЫҚ ҚҰРЫЛЫСТАР _____________________________________________________________

  Қолданысқа енгізілген күні -
2018-ХХ-ХХ

1-тарау. Қолдану саласы

      1. Бұл құрылыстық нормалар ғимараттар мен құрылыстардың қауіпсіздігі мәселелері жөніндегі техникалық регламенттердің дәлелдеу қорының нормативтік құжатының бірі болып табылады және Қазақстан Республикасының құрылыс саласындағы нормалаудың параметрикалық әдісін енгізуге бағытталған.

      2. Осы құжат жаңа өзендік гидротехникалық құрылыстарды жаңадан тұрғызу, қайта құралымдау, кеңейту бойынша жұмыстарды атқаруға таралады:

      1) бетон, темірбетон және топырақ материалдарынан жасалған бөгеттер;

      2) гидроэлектр станциялары;

      3) сорғы станциялары;

      4) тіреуіш қабырғалар;

      5) кеме шлюздері;

      6) балық өткізу және балық қорғау құралымдары;

      7) су тасқынынан, селден және жыраның пайда болуынан қорғайтын құрылыстар.

      3. Осы құрылыс нормалары гидротехникалық теңіз және өзен транспорттық құрылыстарға, гидротехникалық құрылыстардың негіздері мен іргетастарына таралмайды.

2-тарау. Нормативтік сілтемелер

      Осы құрылыс нормаларын қолдану үшін келесі сілтемелер қолданылады:

      "Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы" 2001 жылғы 16 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңы (бұдан әрі - Заң);

      "Ғимараттар мен құрылыстардың, құрылыс материалдары мен бұйымдарының қауіпсіздігіне қойылатын талаптар" техникалық регламентін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 17 қарашадағы № 1202 Қаулысы;

      "Өрт қауіпсіздігіне қойылатын жалпы талаптар" техникалық регламентін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2017 жылғы 23 маусымдағы № 439 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Реестрінде № 15501тіркелген).

      Ескертпе - Пайдаланған кезде ағымдағы жағдай бойынша жыл сайын жасалатын және ай сайын басып шығарылатын, ағымдағы жылы жарияланған ақпараттық бюллетеньдерге - журналдар мен стандарттардың ақпараттық көрсеткіштеріне сәйкес келетін "Қазақстан Республикасының аумағында қолданылатын сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы нормативтік-құқықтық актілердің және нормативтік-техникалық құжаттардың тізбесі", "Қазақстан Республикасының стандарттау жөніндегі нормативтік құжаттардың көрсеткіші" және "Қазақстан Республикасының стандарттау жөніндегі мемлекетаралық нормативтік құжаттардың көрсеткіші" ақпараттық каталогтары бойынша сілтемелік құжаттардың қолданылуын тексерген орынды.

3-тарау. Терминдер мен анықтамалар

      4. Осы құрылыс нормаларында тиісті анықтамасы бар келесі терминдер қолданылады:

      1) байланыстырушы топырақ - созылу күштерін төтеп беріп құламаларды қалпында сақтай алуға қабілеті бар сазды топырақ;

      2) габиондық құралымдар - тас материалдармен толтырылған, топырақтарды эрозиядан қорғау үшін қолданылатын, алтыбұрышты ұяшықты, қос бұралған сым тордан жасалған көлемді құралымдар;

      3) георешетка - өзара полиэтилен таспалармен байланысқан композитті таспалар жиынтығынан құралған жалпақ кеуекті құрылыстық элемент;

      4) гидротехникалық құрылыстар - су ресурстарын басқару, су пайдаланушыларға су беру, сумен жабдықтау және су бұру, судың зиянды әсерінің алдын алу үшін пайдаланылатын инженерлік құрылыстар;

      5) құмды матреиал - гидротехникалық имараттар мен олардың элементтерін тұрғызуға пайдаланылатын жартастық емес топырақтар (сазды, құмды және ірі кесекті);

      6) карта - үйілмелі бөгендермен бөлінген және берілген және бұдан кейінгі үлескіде жұмыс құрамы мен көлемі қайталанатын ағымды жұмыс атқаруға арналған тоған учаскесі;

      7) құрылыстық блок - уақытша жұмыс жіктерімен шектелген, үзіліссіз бетондалатын құрылыстардың бөлігі.

      5. Құрылыстық нормаларда сонымен қатар Қазақстан Республикасының нормативтік құжаттарында қабылданған құрылыстық терминология пайдаланылады.

4-тарау. Мақсаты мен функционалдық талаптары

1-параграф. Нормативтік талаптардың мақсаттары

      6. Нормативтік талаптардың мақсаттары - өзендік гидротехникалық құрылыстарды жаңадан тұрғызу, қайта құралымдау және кеңейту жұмыстарын қауіпсіз ұйымдастыру үшін талаптарды белгілеу және нысандардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша техникалық, технологиялық және экологиялық талаптарды қалыптастыру.

2-параграф. Функционалдық талаптар:

      7. Құрылыс салу және қайта құралымдау немесе қолданыстағыларды кеңейту бойынша атқарылатын жұмыс техникалық қауіпсіздік талаптарын ескере отырып жүзеге асырылу және мына жағдайлардың алдын алу қажет:

      1) жекелеген бөліктерінің немесе толықтай қирауы (бұзылуы);

      2) рұқсат етілген шамадан тыс деформациялардың пайда болуы;

      3) ғимарат құрылысы кезінде қолданылған бұйымдар мен элементтердің ғимараттың көтергіш құралымдарының едәуір деформациялануы салдарынан бүлінуі (зақымдануы);

      4) ғимаратта өрттің пайда болуы және таралуы;

      5) өрттің көршілес нысандарға таралуы;

      6) су мен топырақтың ластануы немесе улануы;

      7) пайдаланылған суды орынсыз төгу.

      8. Одан бөлек нормативтік талаптардың мақсатына жету үшін мыналар қажет:

      1) топырақ және құрылыс материалдарын, элементтері мен құралымдарын қолдануға қажетті тәртіп пен жағдайлардың орнатылуы;

      2) жұмыстарды атқарудың сенімді тәсілдерін, әдістерін және технологияларын қолдану;

      3) жер құрылыстарының құламаларын бекіту жағдайы мен тәртібін анықтау және жағалауды бекіту жұмыстарын белгілеу;

      4) құрылыстық кезеңдегі өзен шығындарын қауіпсіз өткізуді қамтамасыз ету;

      5) өзен арналарын бөгеуге қажетті жағдайларды орнату және тиісті қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ету.

5-тарау. Өзендік гидротехникалық құрылыстарда жұмыс атқару кезіндегі қауіпсіздік талаптары

1-параграф. Негізгі ережелер

      9. Өзендік гидротехникалық құрылыстарды жаңадан тұрғызу, қайта құралымдау және қолданыстағыларды кеңейту жұмыстарын атқару кезінде осы нормалардың талаптарынан бөлек тиісті жұмыстарды орындау талаптарын белгілейтін басқа нормативтік-техникалық құжаттардың талаптарын орындау керек.

      10. Қолданыстағы өзендік гидротехникалық құрылыстарды қайта құралымдау немесе кеңейту жұмыстарын атқару кезінде, құрылыс аумағында орналасқан және құлатылмайтын қолданыстағы имараттар мен жерасты коммуникациялардың сақталынуын қамтамасыз ету керек.

      11. Кеме қатынайтын өзендерде атқарылатын жұмыс тәртібі қауіпсіз болуы және қажетті қарқындылықта кемелер мен жүзу құралдарының өтімділігін қамтамасыз ету керек. Құрылыс өңіріндегі су айдынының кеме қатынайтын учаскелерін навигациялық қоршау белгілерімен белгілеу қажет.

      12. Өзендік гидротехникалық құрылыстарды жаңадан тұрғызу, қолданыстағыларды қайта құралымдау және кеңейту кезеңінде аяқталмаған және уақытша құрылыстар немесе олардың бөліктері тасқын су, мұздың жылжуы, дауылдар, толқынды әсер, кемелердің, жүзу құралдарының және су бетінде жүзіп жүрген заттардың басқылары мен соққылары кезінде қорғалуын қамтамасыз ету керек.

      13. Осы құрылыс нормалары топырақ материалдарынан бөгеттерді екі тәсілмен тұрғызу талаптарын қарастырады, атап айтқанда, топырақтарды құрғаққа төсеу және топырақтарды суға төсеу. Топырақ материалдарынан бөгеттерді жуып шаю тәсілімен немесе лақтыру және опырылуға жаппай бағытталған жарылыстар тәсілімен орнату кезінде ғылыми-зерттеу ұйымдары әзірлейтін арнайы техникалық жағдайларды басшылыққа алу қажет.

      14. Сүзуге қарсы құрылғылардың материал түріне байланысты, сонымен бірге, тұрғызу тәсілдеріне байланысты бөгеттердің типтері сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтердің талаптарына сәйкес болу керек.

      15. Бөгеттердің әр элементі үшін материалын, жұмыстарды атқару тәсілін, климаттық және басқа жергілікті жағдайларды ескере отырып оның тұрғызылуына бөгеттердің сенімді жұмыс атқаруын қамтамасыз ететін жұмыс сапасын бақылауды қарастыратын техникалық жағдайлар әзірленіп қолданылу керек. Құрылыс барысында техникалық жағдайларды тиісті негізделген кезде өзгертіп, нақтылауға рұқсат етіледі.

      16. Тұрғызу және пайдалану кезіндегі өзендік гидротехникалық құрылыстардың күй-жайын бақылауды Қазақстан Республикасының нормативтік талаптарына сәйкес атқару керек. Сонымен бірге жоба құрамында өзендік гидротехникалық құрылыстар негіздерін және оларды қоршаған топырақ алқаптарын геотехникалық мониторингілеу жөнінде іс-шараларды әзірлеп, орындау керек.

      17. Өзендік гидротехникалық құрылыстарды жаңадан тұрғызу, қолданыстағыларды қайта құралымдау және кеңейту бойынша жұмыстар атқару кезінде сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтердің ережелерінде қарастырылған еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасын қамтамасыз ету бойынша талаптары сақталуы керек.

      18. Өзендік гидротехникалық ғимараттар құрылысы барысындағы өрт қауіпсіздігі "Өрт қауіпсіздігіне қойылатын жалпы талаптар" техникалық регламентінің талаптарына сәйкес өрттің алдын алу, өртке қарсы қорғаныс жүйелерін және ұйымдастыру-техникалық іс-шараларды жасау және қолдану арқылы қамтамасыз етіледі.

      19. Құрылыстық құралымдар мен түйіндер параметрлерінің ауытқуларының бастапқы пайда болу кезеңіндегі есептік мәндерден ауытқуына ұшырату есебінен құрылыс барысында және келешек пайдалану үдерісінде нысан қирауының тәуекелдік деңгейін төмендету мақсатымен жобалық құжаттама мен сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтердің талаптарына сәйкес нысан мониторингісі жүргізіледі..

2-параграф. Топырақ материалдарынан құрғақ тығыздау арқылы үйінділерді орналастыру талаптары

      20. Бөгеттерді, бөгетшелерді, сүзуге қарсы элементтерді, арынды құрылыстарды тұрғызу үшін және топырақ құрылыстарының бетон құрылыстарымен түйіспелерінде экрандар, ядролар, понурлар түріндегі үйінділерді құрғаққа орнықтыру тәсілі қолданылады.

      21. Топырақ материалдарынан құрғаққа үйінділерді орналастыру кезінде осы құрылыс нормаларының талаптарынан бөлек сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтердің талаптарын орындау қажет.

      22. Үйіндінің топырақ материалын таңдауды оның түйіршік-метрикалық құрамын, жаншылуға, тығыздалуға, судың сіңірілуіне, созылымдылыққа, көлемін өзгерту қабілетін сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы тиісті мемлекеттік нормативтер талаптарымен қарастырылған басқа да факторларға қарсы тұруын ескере отырып, кешенді түрде жүзеге асыру керек. Бұл ретте, топырақ материалын таңдау үйінділерді тығыздаудан соң, қажетті беріктікті, қаттылықты, ұзақ мерзімділікті және су өткізгіштікті қамтамасыз ету жағдайы негізінен атқарылады.

      23. Үйінділер топырақ материалдарын қабаттап төсеу, тегістеу және тығыздау арқылы жобалық тығыздығы қамтамасыз етіліп орналастырылады. Байланысқан топырақтарды пайдалану кезінде, төселіп қойылған және жаңадан төселетін қабаттар арасында берік байланысты қамтамасыз ету керек .

      24. Үйіндіні тығыздау технологиясын таңдау сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы тиісті мемлекеттік нормативтер талаптарымен қарастырылған тығыздыққа қойылатын талаптарды және материалдың шығу тегі мен қасиеттері, үю әдісі, төсеу ылғалдығы мен мүмкін болатын вариациялары, бастапқы және соңғы қалыңдығы, жергілікті климаттық жағдайлар, тығыздық біркелкілігі, астына төселетін табанының сипаттары сияқты факторларды ескере отырып жүзеге асыру керек.

      25. Үйінділердегі топырақ материалдарын қабат-қабатымен механикалық тығыздауды жобалық тығыздықты немесе талап етілетін қабаттардың тығыздалу коэффициентін қамтамасыз ететін ылғалдықта атқару керек. Үйінділердің тығыздалатын қабаттарының қалыңдығы жұмысты атқару жобасында көрсетіледі және тәжірибелік жұмыстар атқарылғанда нақтыланып отыру керек.

      26. Бөгеттер мен бөгетшелерді тұрғызу кезінде үйінділерді, орналасу алаңдары беттерінің белгілерін ескере отырып орналастыру керек. Үйінділер қабаттарын құрғатылмайтын топырақтардан төсеу кезінде атмосфералық жауын-шашынмен шайылудан қорғалуын қамтамасыз ету керек.

      27. Тұрғызылатын құрылыс немесе оның бөлігі (үстінгі сына, ядро, ауыспалы өңір, экран және тағы да басқа) шеңберіндегі үйінділерді негізгі өндірістік операциялардың кезегімен атқарылуын қамтамасыз ете отырып үздіксіз орындау керек.

      28. Әр түрлі топырақтардың бірнеше өңірлерінен құрылған әр тектес бөгеттер мен бөгетшелерді салу үшін үйінділерді орнықтыру кезінде бір өңірден екіншісіне топырақтың ауыспауын қамтамасыз ететін шараларды қарастыру керек.

      29. Жартасты негіздерде үйінділерді орналастыру кезінде, негіздердің бөгеттердің ядросымен және экранымен берік байланысын қамтамасыз ету керек.

      30. Ірі кесекті топырақтар қосылған жер бөгеттерін орналастыру үшін, көрсетілген топырақтардың ірі түйіршіктерінің рұқсат етілген мөлшерлемесін орнату керек және төсеу жағдайларын анықтау керек.

      31. Бөгеттерді тұрғызу технологиялылығын қамтамасыз ету үшін, бөгеттер понурын, тістерін, экранды және басқа элементтерін орнату жағдайлары мен тәртібін орнату керек.

      32. Жер-тасты және тас-тастанды бөгеттерді тұрғызу үшін қолайлы тастау (тасты, тау жынысты, жұмыртасты топырақ) тәсілдері және қолданылатын тас материалдарының рұқсат етілген шекті ірілігі белгілену керек. Бөгеттерге арналған тас материалдарының жарамдылығы, құрамы және физика-механикалық сипаттамалары Қазақстан Республикасының нормативтік талаптарына сәйкес бекітілу керек.

      33. Құламаларын қатты бекітпеген кезде (шөп егу, тас тастау, малтатасты-жұмыртасты материалды төсеу және тағы да басқа), үйінділер жобалық пішінді кеңейтусіз орналастырылу керек. Құламаларын қатты бекіту кезінде (бетон монолитті тақталармен, дәстүрлі және күш түскен арматуралы құрама және монолитті темірбетон тақталармен), үйінділердің жобалық тығыздығын қамтамасыз ету үшін құламаларын кеңейтуді қарастыру керек.

      34. Бұрын тұрғызылған құрылыс бөліктерімен үйінділер құламаларының түйіскен жерлерінде тығыздалмаған топырақ материалдарын төсеуге тыйым салынады. Құрылыс осіне дұрыс орналасқан құламаның беті қисық пішінді болу керек .

      35. Үйінділерді қыста орналастыру үшін, төселіп, қабаттар құрамында тығыздалғанға дейін топырақ материалдары тоңбайтын жағдайдағы шекті рұқсат етілген төмен температураны белгілеу керек. Үсіген кесектер пайда болған кезде, олардың төселетін топырақ материалының жалпы көлеміндегі рұқсат етілген шекті үлесі анықталады.

      36. Төселген қабаттың байланысатын бетінің еруін қамтамасыз ететін іс-шараларды атқармай, топырақ материалын үсіген қабатқа төсеуге рұқсат етілмейді.

      37. Бөгеттердің сүзуге қарсы элементтерін (понурды, ядроны, экранды, тісті) орнықтыруды әзірленетін техникалық жағдайларға сәйкес қысқы жағдайда атқару керек. Тиісті негіздемесі бар техникалық жағдайлар құрылыс барысында өзгеріп, нақтылануы мүмкін.

      38. Топырақ материалдарынан құрғаққа үйіндіні орнықтыру технологиясын қалыптастыру үшін және негізгі жұмыстар атқарылғанға дейінгі қажетті технологиялық параметрлерді белгілеу үшін, тұрғызылатын құрылыстардың тектес телімінде тәжірибелік жұмыстарды орындау керек.

3-параграф. Топырақ материалдарын суға төсеу арқылы үйінділерді орналастыру талаптары

      39. Топырақ материалдарын суға төсеу тәсілі (сулы тәсіл) экрандар, ядролар, понурлар түріндегі бөгеттерді, бөгетшелерді, сүзуге қарсы элементтерді, арынды құрылыстарды тұрғызуға және жер құрылыстары мен бетон құрылыстарының түйіскен жерлеріне төсеуге арналған.

      40. Топырақ материалдарын суға төсеу арқылы үйіндіні орнықтыру тәсілін сазды және құмды топырақтарға қолдану керек. Сонымен қатар құрамында ірі кесекті топырақтар мен жартасты жыныстар қоспаларының болуы рұқсат етіледі.

      41. Топырақ материалдарын суға төсеу арқылы үйіндіні орналастыруды пионерлік тәсілмен (өздігінен жүк түсіргіштермен) жоспардағы көлемі салынатын құрылыстар көлеміне сәйкес келетін жасанды және табиғи суаттарда атқарылу керек. Жұмыстың қауіпсіз және сапалы орындалуын қамтамасыз ететін суаттарды орналастыру жағдайлары белгілену керек.

      42. Тұрғызылатын құрылыс немесе оның бөлігінің шеңберіндегі үйіндіні орналастыруды үйіндінің жасанды және табиғи суаты болып алдын ала бөлінетін карталардағы негізгі өндірістік операцияларды, технологиялық реттілікті қамтамасыз ете отырып, үздіксіз атқару керек.

      43. Суаттар карталарының мөлшері және қоршау бөгетшелерінің көлемі жұмыстарды атқару жобасында көрсетілу керек және олардың тұрақтылығын, топырақ материалдарын суға төсеу тәжірибесін және пайдаланатын құрылыстық техниканың техникалық мүмкіншіліктерін ескере отырып, қабылдау керек.

      44. Топырақ материалдарын суының тереңдігі 4,0 метрге дейінгі табиғи суаттар карталарына төсеу кезінде төселетін қабаттың қалыңдығы топырақ материалының түрін және төселген соң құрылыстық техниканың қауіпсіз өтуін қамтамасыз ету қажеттілігін ескере отырып белгілену қажет. Табиғи суаттар карталарындағы судың тереңдігі 4,0 м асқанда, топырақтарды төсеу мүмкіндігі тәжірибе жұмыстарының нәтижелері бойынша анықталу керек.

      45. Карталардағы топырақ материалдарын төсеу, ондағы судың деңгейінің тұрақтылығы қамтамасыз етіліп орындалады.

      46. Үйіндінің төселетін қабатын тығыздауды төселген топырақ материалының бетін тегістеуге пайдаланылатын транспорттық құралдардың немесе басқа құрылыстық техниканың салмағының әсерімен, сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы тиісті мемлекеттік нормативтер талаптарын қамтамасыз ете отырып, бірқалыпты атқару керек.

      47. Топырақ материалын скреперлермен тасымалдап әкелу кезінде, топырақ материалын тікелей суға тастауға тыйым салынады. Бұл жағдайда топырақ материалын тастау үшін бульдозерлер қолданылады.

      48. Қысқы жағдайда жұмыс атқару үшін, топырақ материалын және суды тоңудан қорғау жөніндегі арнайы іс-шаралар және оларды жүзеге асыру жағдайлары белгіленеді.

      49. Топырақ материалдарын суға төсеу арқылы үйіндіні орналастыру технологиясын жаттықтыру үшін және негізгі жұмыстарды атқарғанша қажетті технологиялық параметрлердің белгіленуі үшін тұрғызылатын құрылыстардың сипаттас телімінде тәжірибелік жұмыстар жүргізіледі.

4-параграф. Жер құрылыстарының және өзендер жағаларының құламаларын бекіту талаптары

      50. Құламалар бекіткіштерінің түрлері, олардың геометриялық параметрлері, материалдар мен қолдану жағдайлары сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарына сәйкес болу керек.

      51. Өзендік гидротехникалық құрылыстардың әсері кезінде құламалар мен жағалауларды бекітуді, әдеттегідей, құрғаққа орындау керек.

      52. Олардың су үстіндегі бөлігіндегі құламалар мен жағалар жайғастырылады, ал су асты бөлігінде тралмен тегістеліп, тазаланып және қажет болған жағдайда жайғастырылады.

      53. Шөптің қаптап өсуінің алдын алу үшін және жер қазатын жануарлар мен жәндіктерді жою үшін қатты бекіткіштерді орнату қажеттілігі кезінде, құламалар мен жағалаулардың беті химиялық заттармен өңделуге жатады (улы химикаттармен, гербицидтермен).

      54. Құламалар мен жағаларды қатты бекіту қажеттілігі кезінде, олардың астындағы табандарын (негіздерді) жобалық тығыздыққа дейін сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы тиісті мемлекеттік нормативтер талаптарын ескере отырып, тығыздау керек.

      55. Ауаның температурасы төмен болған кезде, сүзгіні төсеуді және құламалардың қатты бекіткіштері үшін дайындық құрылғысын қолданылатын топырақ материалдарын тоңдырмайтын және төсеу сапасын төмендетпейтін шараларды ескере отырып атқарылады.

      56. Құламаны сырғып кетуінен сақтайтын тіреулерді орналастыруды құламаларды бекіту жұмыстарына дейін атқару керек.

      57. Ірі кесекті топырақ қабатынан немесе қиыршықтас қабатынан тас тастау арқылы құламалар бекіткіштерін тік құламаларда орнату үшін, тиісті құрылыстық техниканы қолдану керек. Сонымен бірге тас тастаудың жайғастыру жағдайлары белгілену керек.

      58. Жағаларды су астында тас тастау арқылы бекіткен кезде, бекіткіштің тұрақтылығы қамтамасыз етілу керек.

      59. Басқа бекіту түрлерін қолдану мүмкіндігі болмаған жағдайда, тастарды төсеу арқылы құламалар мен жағаларды бекіту рұқсат етіледі. Сонымен бірге тиісті техника-экономикалық негіздеме қажет.

      60. Бұрыштары көлденеңінен > 45˚ болғанда құламалардың монолитті бетон және темірбетон бекіткіштерін орнату жолақ арқылы (екі кезекпен) бетон маяктар бойынша орнатылатын қалыпты қолдана отырып жүзеге асырылады.

      61. Құламалар мен жағалар бекіткіштерін монолитті асфальтбетон жабындардан орналастыру үшін, жұмыстардың реті мен жағдайын, жабынды шегендеу қажеттілігі мен қалыңдығын белгілеген жөн.

5-параграф. Бұрғылау-жару жұмыстарына қойылатын талаптар

      62. Осы параграф талаптары ойымдарды, қазаншұңқырларды өңдеу кезінде және жартасты негіздер мен өзендік гидротехникалық құрылыстар құламаларын тазалау кезіндегі бұрғылау-жару жұмыстарына таралады.

      63. Бұрғылау-жару жұмыстарын атқарған кезде, осы нормалар талаптарынан бөлек сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптары, жару жұмыстары кезіндегі өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптары және ашық тәсілмен пайдалы қазбалар кен орындарын өңдеу кезіндегі өнеркәсіптік қауіпсіздік талаптары сақталыну керек.

      64. Өзендік гидротехникалық құрылыстарды тұрғызу кезіндегі бұрғылау-жару жұмыстары әзірленіп жатқан бұрғылау-жару жұмыстарын атқару жобасына сәйкес жүзеге асырылады.

      65. Бұрғылау-жару жұмыстарын атқару кезінде жартасты негіздер мен құламаларды сақтау бойынша тұрғызылатын құрылыстар екі санатқа бөлінеді, олардың тәуелділігі 1-кесте бойынша белгіленеді.

      66. І санатты құрылыстарды тұрғызу кезіндегі бұрғылау-жару жұмыстары арнайы сақтандыру іс-шараларынсыз атқарылады, ал ІІ санатты құрылыстарды тұрғызу кезінде- ондай іс-шаралармен атқарылады.

      67. ІІ санатты құрылыстарды тұрғызу кезіндегі бұрғылау-жару жұмыстарын әзірленіп жатқан техникалық жағдайларға сәйкес, ішінде сапалы және қауіпсіз жұмыс атқаруды қамтамасыз ететін негізгі техникалық параметрлер мен факторлар көрсетілу керек. Тиісті негіздемесі болған жағдайда, техникалық жағдайлар құрылыс барысында өзгертіліп, нақтылануы мүмкін.

      68. ІІ санатты нысандарда жартасты топырақтарды өңдеуді негізін және оның құламалармен түйісу өңірлерін жарылыс кезінде табиғи және жаңадан пайда болған сызаттардың үлкеюінен сақтайтын сақтандыру қабатын қалыптастыра отырып керпештермен жүзеге асыру керек.

      69. Тікелей сақтандыру қабатының үстінде орналасқан жартасты топырақтарды қопсытуды ұңғымалы зарядтарды оларға арналған ұңғымаларды орналастыру және орнатылу жағдайларын алдын ала белгілей отырып атқару керек.

      70. Сақтандыру қабатының жартасты топырағын қопсыту және тазалауды құрылыстық техниканы тиімді қолдануды және жұмыстар қауіпсіздігін қамтамасыз ететін технологиялық реттілікпен орындаған жөн.

      71. Құрама темірбетон құралымдарына арнап құрылысытың жартасты негізін жайғастыру кезінде, сақтандыру қабатын жарылғыш заттар зарядтарымен қопсытуды атқаруға рұқсат етіледі.

      72. ІІ санатты нысандарда қазаншұңқырлардың құламалары маңында жару жұмыстарын атқару үшін, алдын ала параметрлерін белгілей отырып, пішінді жарылысты қолданған жөн. І санатты нысандар үшін пішінді жарылыстың тиімділігі құрылысты ұйымдастыру жобасында белгіленіп, бұрғылау-жару жұмыстарын атқару жобасында нақтылану керек.

      73. Қолайсыз геологиялық жағдайда пішінді жазықтық сыртындағы жартасты беттің сақталынуын қамтамасыз ету және атмосфералық құбылыстардың ұзақ әсер етуінен желге мүжілуінен құламаларды сақтау үшін пішінді жарылысты, сақтандыру қабатын қалыптастыра отырып, атқарған жөн.

      74. Пішінді жарылыстан кейін құламаларды тазарту және өңдеу жұмыстары жарылыстарсыз атқарылады.

      75. Пішінді жарылыстан кейін бетін бетон төсеуге дайындауға арналған сақтандыру қабатын әзірлеуді жарылыссыз, шағын телімдермен орындау керек. Бетон төсеуге арналған телімдер көлемі жұмыстарды атқару жобаларында көрсетіледі.

      76. Жаңадан төселген бетон (мерзімі 15 тәулікке дейін) және күзетілетін жер бетіндегі және астындағы құрылыстар, коммуникациялар және жабдықтар жанында бұрғылау-жару жұмыстарын орындау қажет болғанда, рұқсат етілген жарылыстар параметрлерін орнатқан жөн.

      77. Бұрғылау-жару жұмыстарын атқару жерлерінің маңында орналасқан күзетілетін нысандардың және жабдықтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін, тербелістердің рұқсат етілген жылдамдықтарын белгілеу керек. Технологиялық жабдықтар үшін тербелістердің рұқсат етілген жылдамдықтары өндіруші зауыттармен келісілу керек.

      78. Негізгі бұрғылау-жару жұмыстарын орындағанға дейін жарылыстардың технологиясы мен парметрлерін дайындау үшін тұрғызылатын құрылыстардың сипаттас телімдерінде тәжірибелік жарылыстарды атқарған жөн.

6-параграф. Жер асты қазуларын (камераларды) орналастыру талаптары

      79. Өзендік гидротехникалық құрылыстардың (гидроэлектр станцияларының, гидроаккумуляциялайтын және атом электр станцияларының машина залдары, турбиналық сутартқыштардың, қақпақтардың, трансформаторлардың, теңестіру резервуарларының, сорғы бөлмелерінің, жер асты бассейндердің, жинақтау камераларының) жер асты қазуларын (камераларын) осы параграфты және сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарын ескере отырып орналастырады.

      80. Камераларды тартқан (қазған) кезде бұрғылау-жару жұмыстарын орындау үшін, жарылыс кезіндегі сақтандыру қабатының түрі мен қалыптастырылу қажеттілігін қоршаған жартасты топырақтардың сақталуының қамтамасыз етілуін ескере отырып атқару керек. Сонымен қатар бұрғылау-жару жұмыстары кезінде, сызаттардың бар-жоғы, және камераны қоршайтын жартасты топырақтарда дамуы және пайда болуы жобада көрсетіледі.

      81. Камераларды қазған кезде, жартасты топырақты жобалық пішінінің шегінен тыс шығып кеткендегі шектен тыс алым жобада көрсетілетін рұқсат етілген көрсеткіштерден аспау керек. Камераның көтергіш элементтерінің қалыңдығын кішірейтетін шектен тыс жартасты топырақтарды алуға тыйым салынады.

      82. Орналастырылатын камераларға құрылыстық жол есебінде жұмысты атқару кезінде құрылыстардың қолданыстағы қазуларын қолданған жөн (бұру, келтіру және транспорттық тоннельдер, жүк-шиналық, монтаждау және ауа тазарту және вентиляциялық шахталарды). Мұндай мүмкіндік болмаса немесе қолданыстағы қазулар жеткіліксіз болса, тиісті негізделген кезде (жобада), жаңа кіре беріс жолдарын орналастыруға болады.

      83. Камераларды орналастыру бойынша жұмыстарды атқару тәртібі, жағдайы және тәсілдері камералардың биіктігі және аралығына байланысты, олардың өңделуіне және қоршаған жартасты топырақтардың беріктігі мен сызаттылығына байланысты қабылдану керек.

      84. Камераларды әзірлеу үрдісі қабырғалардың жағдайы мен төзімділігін жүйелі бақылауды атқару арқылы орындалып отыру керек. Егер қабырғалардың ішке жылжып кетуі пайда болса, жылжулардың мерзімдік өзгеру сипаттарын анықтау қажет және қажет жағдайда қабырғалар беріктігін күшейту үшін шара қабылдап, керу арқалықтары мен анкерлерді орнату арқылы жүзеге асыру керек.

      85. Камера элементтерінің жүктелген күй-жайына қабырғалар деформациясы әсерін төмендету жөніндегі шаралар, керме арқалықтарының материалы, және қауіпсіз жұмыс атқаруға қажетті анкерлердің ұзындығы мен басқа параметрлер жобада көрсетіледі.

      86. Әзірлеу кезіндегі камералардың уақытша бекітілу түрін жартасты топырақтардың беріктігін, сызаттылығын және күй-жайын ескере отырып қабылдаған жөн.

7-параграф. Бетон жұмыстарын орындау талаптары

      87. Монолитті және құрама-монолитті өзендік гидротехникалық құрылыстарды тұрғызу кезіндегі бетон жұмыстар осы параграф талаптары мен сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарын ескере отырып атқарылады.

      88. Құрылыстардың бетонын дайындауда, тасымалдауда және төсеуде оның жобалық сипаттарға жетуін қамтамасыз ететін шараларды атқарылады.

      89. Құрылыстарды тұрғызу кезінде бетон қоспасын жаппай тасымалдау, әдеттегідей, арнайы авто бетон араластырғыштары бар машиналармен немесе бетон тасығыштармен жүзеге асырылады. Бетон қоспасын тасымалдауға машиналарды таңдауды құрылыс нысанының қашықтығы мен қоспаның қату мерзімін ескере атқарған жөн. Бетон қоспасын тасымалдауға қабылданған машиналардың сыйымдылығы бетон қоспасын алып беруге арналған қауғаның сыйымдылығына сәйкес болу керек.

      90. Бетон қоспасын құрылыстардың дайындалған беттеріне төсеу керек.

      91. Құрылысты тұрғызу кезінде құрылысты жекелеген құрылыстық блоктармен бетондайды. Блоктар шеңберінде бетон қоспасын төсеу тәртібі қатаю барысында температуралық әсерлерден сызаттанбауын ескере отырып қабылдану керек.

      92. Блоктарды бетондау барысында жекелеген қабаттарды немесе алымдарды уақытылы жабу үшін, бетон қоспасы цементінің түрі мен сипатына байланысты және температуралық төсеу жағдайларына байланысты жабу мерзімдері белгіленеді.

      93. Бетон қоспасын блоктарға төсеуді қабаттап, сатылай және жалғыз қабатты технологияларды қолдана отырып атқарған жөн. Оларды бетондау қарқындылығына, жоспардағы блоктар көлеміне және қабаттардың немесе алымдардың рұқсат етілген жабылу мерзімдеріне байланысты таңдау қажет.

      94. Блоктардағы бетон қоспасын тығыздауды құрылыстар құралымдарының арматурамен толтырылуын ескере атқарылады.

      95. Ауқымды бетон құрылыстарын бетондауды бетон қоспасының қатаюының жобалық температуралық режимін қамтамасыз ете отырып атқарылады.

      96. Ауқымды бетон құрылыстарда бетонды салқындатуды екі кезеңмен орындаған жөн:

      1) бірінші кезең - бетонның төселу және қатаю барысында блоктағы экзотермиялық қыздырылу температурасын төмендету үшін;

      2) екінші кезең - құрылыс жіктерінің тұтасқұймалану мүмкіндігін туғызатын құрылыстағы бетонды сыртқы ауаның орташа көпжылдық температурасына дейін суыту.

      Бұл ретте әр кезеңге қолайлы суыту тәсілдері белгіленеді.

      97. Қысқы мерзімде жұмыс атқару үшін, құрылыстарды бетондаудың тиісті температуралық тәртібін орнату қажет және теріс температураның әсерінен бетон беттерін сақтау жөнінде шара қолданған жөн.

8-параграф. Құрылыстардың технологиялық жабдықтарын жинақтау талаптары

      98. Өзендік гидротехникалық құрылыстардың технологиялық жабдықтарын жинақтау сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы тиісті мемлекеттік нормативтер талаптарын ескере отырып атқарылады.

      99. Құрылыстардың технологиялық жабдығын қабылдап алу үшін монтаждау жұмыстарына дейін монтаждау ұйымдардың базалары және пайдалану кезеңінің монтаждау алаңдары дайындалады.

      100. Құрылыстардың технологиялық жабдықтарын монтаждау үшін, ереже бойынша, кран асты жолдарының типі алдын ала белгіленіп пайдалану крандары қолданылады. Бұл ретте монтаждау кранын салмағын, өлшем және технологиялық жабдықтардың беріктігі мен сенімділігін қамтамасыз етумен монтаждау жағдайын ескере отырып таңдау керек.

      101. Құрылыстардың механикалық және гидрокүштік жабдықтарының аралық бөлшектерін штрабсыз тәсілімен монтаждау кезінде, оларды орнату үшін негіздерінің алдын ала дайындығы жүргізіледі.

      102. Технологиялық жабдықты монтаждау паздар мен олардың ішіндегі ысырма мен торлар бітелмей атқарылады.

      103. Гидротурбиналардың және гидрогенераторлардың жекелеген тораптарын жинақтау және жұмыс механизмдерін монтаждау жұмыстарын атмосфералық жауын-шашындардан қорғалған және құрылыстық қоқыстардан қоршалған өңірде атқарылады.

      104. Реттеу жүйесін жинақтау, статор орамаларын орау және дәнекерлеу, генератор роторының полюсаралық жалғауларды дәнекерлеу, генератордың тоқ өткізетін бөліктерінің салқындату жүйесін монтаждау, өкшелік пен мойынтірек, сонымен бірге жинақталған қондырғыны іске қосу, жөндеу және сынау жұмысы Цельсий бағамымен +5 градустан (бұдан әрі - °С) төмен емес температурада атқарылады.

9-параграф. Топырақтарды цементтеу талаптары

      105. Өзендік гидротехникалық құрылыстарды жаңадан тұрғызу, қолданыстағыларды қайта құралымдау және кеңейту кезіндегі топырақтарды цементтеу сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарын ескере отырып атқарылады.

      106. Топырақтарды цементтеу жұмыстарын жалпықұрылыстық жұмыстармен араластырған кезде олардың технологияларының ерекшеліктерін ескере отырып цементтеу жұмыстарының жеткілікті көлемі қамтамасыз етіледі.

      107. Топырақтарды цементтеу кезінде тіреудің бар-жоғын, құрылыстарға толық немесе ішінара қысымын ескеру қажет.

      108. Құрылыстардың негіздеріндегі цементтеу жұмыстары дренаждар орнатылғанша аяқталу керек. Топырақтарды цементтеуді жүргізу үшін оларды қолайлы өткізу жағдайлары белгіленеді.

      109. Сыртқы ауаның орта тәуліктік температурасы +5°С төмен болғанда, цементтеу жұмыстарын атқару үшін, цементтелетін топырақтардың және ұңғымаларға берілетін ерітіндінің рұқсат етілген температуралық шегі белгіленеді.

      110. Барлық өңірлердің цементтелуі және ұңғымалардың жиынтық цементтелуін (егер ол жобада қарастырылса) өткізу аяқталған соң, ұңғымалар ерітіндімен толтырылады.

10-параграф. Құрылыс кезеңіндегі өзен шығындарын өткізу және маңдайшаларды тұрғызу талаптары

      111. Құрылыс кезеңіндегі өзен (мұз) шығындарын құрылысы бітпеген тұрақты және уақытша өзендік гидротехникалық құрылыстар арқылы өткізу сұлбасы жобада көрсетіліп және жұмыстарды атқару кезеңінде нақтыланады.

      112. Өзен шығындарын өткізу сұлбасы негізгі құрылыстардың орналастырылуын, олардың кезектілігі мен реттілігін, құрылыс территориясының топографиялық, геологиялық, гидрогеологиялық жағдайларын және кеме қатынасы мен сал ағызу (қажет болған жағдайда) талаптарын ескере отырып әзірленеді.

      113. Өзен шығындарын өткізу сұлбасын әзірлеу үшін, жобада өзен жағалауын су басу қауіптілігінің алдын ала отырып, жұмыстардың қауіпсіз және ыңғайлы атқарылуын қамтамасыз ететін өзен шығындарын өткізу тәсілі белгіленіп, қабылданады.

      114. Маңдайшаларды тұрғызу бойынша жұмыстарды өзендегі судың ең аз шығындары және төменгі деңгейлері кезеңдерінде атқару керек.

      115. Өзендегі судың деңгейінен жоғары орналасқан маңдайшалар негіздерін дайындауды Қазақстан Республикасының нормативтік талаптарын ескере отырып орындау керек. Маңдайшаларды орнатқанға дейін өзен арнасындағы олардың негіздері күй-жайын және дайындық жұмыстарын атқару қажеттілігін бағалау үшін зерттелу қажет.

      116. Топырақ материалдарынан құралған маңдайшалар пайдалы қазынды топырақтардан (қазаншұңқырлар, арналар) тұрғызылу керек. Негізгі ғимараттар құрамындағы маңдайшаларды осы құрылыстар жобаларында көрсетілген материалдар мен құралымдардан тұрғызу керек.

      117. Қысқы мезгілде мұз жабынының үстінде транспорттық құралдар қозғалып, жұмыс атқаруға көтергіштік қабілеті жеткілікті болса, маңдайшаларды мұз үстінен тұрғызуға болады.

11-параграф. Өзен арналарын бөгеу талаптары

      118. Өзендік гидротехникалық құрылыстарды жаңадан тұрғызу, қолданыстағыларды қайта құралымдау, кеңейту кезінде өзен арнасын бөгеу сұлбасы жобада көрсетіліп, жұмыстарды атқару кезеңінде нақтылану керек.

      119. Өзен арнасын бөгеу сұлбасы территорияның гидрологиялық және геологиялық жағдайларын, банкеттегі айырмасын, су ағысының шығыны мен жылдамдығын, су бұру арнасының өткізу қабілеттілігін, жабынға арналған материал ірілігін, транспорттық жағдайларын, транспорттық және тиегіш құралдардың жүккөтергіштігін ескере отырып әзірлену керек.

      120. Кеме қатынайтын өзендерде арнасын бөгеу мерзімі мен жұмыс тәртібі:

      1) өзен флотының ұйымдарымен;

      2) жоғарғы бьефте орналасу кезіндегі реттеу бөгендерін пайдалану қызметімен келісілу керек.

      121. Өзен арнасын бөгеуді өзендегі судың шығыны минимальды кезіндегі тасқын аралық кезеңде атқару керек, ал кеме қатынайтын өзендерінде - навигация аяғында немесе кеме қатынауы тоқтаған кезеңде.

      122. Өзен арнасын бөгеу сұлбасын әзірлеу үшін, өзен жағасы су астында қалмайтындай, жобада қауіпсіз және ыңғайлы жұмыс атқаруды қамтамасыз ететін бөгеу тәсілі мен параметрлері белгіленіп, қабылдану керек.

      123. Өзен арнасын бөгеу жұмыстарының алдында дайындық жұмыстарын орындау керек.

6-тарау. Сапаны бақылау мен жұмыстарды қабылдап алуды қамтамасыз ету талаптары

      124. Сапаны бақылау және жұмыстарды қабылдап алу бойынша іс-шараларды ұйымдастыру, өткізу және құжаттамалық қамтамасыздандыру құрылыстық ұйымдағы жүзеге асырылатын сапа менеджменті жүйесі аясында орындалады.

      125. Өзендік құрылыстарды жаңадан тұрғызу, қолданыстағыларды қайта құралымдау және кеңейту кезінде жұмыс сапасы операциялық бақылау өткізу арқылы қадағаланады. Жұмыстарды қабылдап алу қабылдау бақылауының нәтижелері негізінде сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы тиісті мемлекеттік нормативтер талаптарын сақтай отырып жүзеге асырылады.

      126. Құрылыс үйінділеріне төселген топырақ сипаттары көрсеткіштерінің бақылауы үлгілерді іріктеп алу арқылы жүзеге асырылу керек. Бақыланатын топырақ сипаттары мен көрсеткіштерін Қазақстан Республикасының нормативтік талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.

      127. Қабат-қабат тас тастау арқылы орындалатын бөгеттің бүйіржақ призмаларын орналастыру сапасының бақылауын тастардың тығыздық көрсеткіштері мен түйіршікті-метрикалық құрам көрсеткіштері бойынша атқарылады.

      128. Қайта көмулер (құрылыстар іргетастарының қуыстары) тығыздығы сапасының бақылауын құрғақ топырақтың тығыздығы мен ылғалдығы бойынша жүзеге асырылады. Бұдан бөлек қайта көмулер топырақтарының үлгілерін іргетастардан 20 сантиметр қашықтықта алу қажет.

      129. Топырақтарды суға төсеу кезіндегі бақылауға жататындар:

      1) төсеме қабатының қалыңдығы;

      2) топырақтың су бетіндегі қабатын транспорттық құралдармен және механизмдермен бірқалыпты тығыздау;

      3) картадағы судың тереңдігі;

      4) карта негізі бетінің және ондағы судың температурасы;

      5) төселетін су асты қабатының тығыздығы.

      130. Құламалар мен жағалар бекіткіштерін асфальтбетон жабындардан орналастыру кезінде жобалық мөлшердегі жабын қалыңдығынан ауытқулар 10% аспау керек. Сонымен бірге асфальтбетонның физика-механикалық қасиеттерінің көрсеткіштері де бақылауға алынуы тиіс.

      131. Бұрғылау-жару жұмыстарын атқару кезінде тұрақты немесе дүркін-дүркін сейсмикалық бақылаудың қажеттілігі, және оны өткізу тәртібі мен бақыланатын параметрлер бұрғылау-жару жұмыстарын атқару жобасында көрсетіледі.

      132. Бетон қоспалар Қазақстан Республикасының нормативтік талаптарына сәйкес болу керек, ал олардың сапасын бақылауды тиісті мемлекеттік стандарттар талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.

      133. Монолитті, құрама бетон және темірбетон құралымдарының бетондары беріктігінің, тығыздығының, су өткізбеушілігінің, аязға төзімділігінің бақылауын Қазақстан Республикасының нормативтік талаптарына сәйкес орындау керек.

      134. Топырақтарды цементтеудегі сүзілуге қарсы мақсаттағы жұмыстар сапасының бақылауын бұрғылау арқылы, гидравликалық жаттығу мен бақылау ұңғымаларын цементтеу арқылы жүзеге асыру керек. Сонымен бірге бақылау ұңғымаларының санын жұмыс ұңғымаларының жалпы санынан 5 және 10% көлемінде қабылдау керек.

      135. Сүзуге қарсы шымылдық үлескісінде цементтеу жұмыстарының сапасын жеткілікті деп бақылау ұңғымаларындағы меншікті су сіңірушіліктер мөлшері мен рұқсат етілген ауытқулар бойынша жобаның талаптарына сәйкес болғанда, бағалаған жөн.

      136. Бекітіп цементтеу бойынша жұмыс сапасын бақылау тәсілі жобада белгілену керек және бақылау ұңғымаларын гидравликалық тексеруден өтуін және цементтелуін немесе топырақтардың деформациялық қасиеттерін геофизикалық әдістермен анықтауды қарастыру керек. Аталған шараларды бір мезгілде қолдануға рұқсат етіледі.

7-тарау. Қоршаған ортаны қорғау жөніндегі талаптар

      137. Өзендік гидротехникалық құрылыстарды жаңадан тұрғызу, қолданыстағыларды қайта құралымдау және кеңейту бойынша жұмыстар атқару кезінде қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралар табиғи қорларды тиімді пайдалану мен қорғауды реттейтін, қолданыстағы заңнамаға, стандарттарға, нормалар мен басқару органдарының құжаттарына сәйкес жобада белгіленеді.

      138. Бөгенді толтыру алдында оның өңірінен флора мен фаунаның сирек және жойылып бара жатқан түрлері жиналып алынады және олардың дамуы мен ұдайы өсуіне қажетті жағдайлар жасалады, сонымен бірге тарихи және мәдени ескерткіштерді ғылыми зерттеу, инженерлік қорғау немесе көшіру іс-шаралары орындалады.

      139. Өзен арналарында бөгегенге дейін балық өткізу құрылыстарды салады, ал бөгенді толтыру алдында уылдырық шашу-өсіру шаруашылықтары мен балық шаруашылықтары салынады.

      140. Жер құрылыстарын төсеуге арналған топырақ материалдарының кен орындарын (карьерлерді) судың астында қалатын өңірлерде орналастырған жөн.

      141. Құрылыстық жұмыстарға, қоймалауға, материалдарды сақтауға немесе техниканы орналастыруға уақытша пайдалануға бөлінген территориялар құрылыстық жұмыстар аяқталған соң құнарлылығы қалпына келтіріліп (рекультивация), пайдалануға жарамды күйге келтірілу керек.

      142. Габиондарды пайдалана отырып эрозияға қарсы құрылыстардың құрылысы кезінде қоршаған табиғи ортаны ластайтын құрылыстық материалдарды қолдануға тыйым салынады.

      143. Суаттардың су қорғау өңірлерінде жергілікті тас материалдар кен орындарын қазуға тыйым салынады.

      144. Габиондық құрылыстар құрылысы кезінде ластаушы құралдар мен заттар суға түспейтіндей жұмыс атқару тәсілдері таңдалады. Су қорғау өңірі шеңберінде ластаушы материалдарды қоймалауға және сақтауға тыйым салынады.

      145. Хайуанаттардың миграция бағыттарында құрылыстық жұмыстар атқарған кезде, үркіту құрылғыларымен (катафоттар, сигналдық шамдармен, дыбыстық сигналдармен және тағы да басқалармен) жабдықталған қоршауларды орналастыру керек.

      ӘОЖ 624/628; 630*384 МСЖ 93.160

      ________________________________________________________________________________

      Түйінді сөздер: гидротехникалық құрылыс; су жолдары; жағалаулық гидротехникалық

      құрылыстар, қорғау құрылыстары.

      ________________________________________________________________________________

  Қазақстан Республикасы
Инвестициялар және даму
министрлігінің Құрылыс және
тұрғын үй-коммуналдық
шаруашылық істері комитеті
төрағасының
2018 жылғы 5 желтоқсандағы
№ 249-нқ бұйрығына
4-қосымша

     


АЛҒЫ СӨЗ

1 ӘЗІРЛЕГЕН:

"Қазақ құрылыс және сәулет ғылыми-зерттеу және жобалау институты" АҚ

2 ҰСЫНҒАН:

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитеті

3 БЕКІТІЛГЕН ЖӘНЕ ҚОЛДАНЫСҚА ЕНГІЗІЛГЕН:

Қазақстан Республикасының Инвестициялар және даму министрлігінің Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері комитетінің төрағанын 2018 жылғы 5 желтоқсандағы № 249-нқ бұйрығымен

ПРЕДИСЛОВИЕ

4 РАЗРАБОТАН:

АО "Казахский научно-исследовательский и проектный институт строительства и архитектуры"

5 ПРЕДСТАВЛЕН:

Комитет по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан

6 УТВЕРЖДЕН И ВВЕДЕН В ДЕЙСТВИЕ:

Приказом председателя Комитета по делам строительства и жилищно-коммунального хозяйства Министерства по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 5 декабря 2018 года № 249-нқ

      Осы мемлекеттік нормативті сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы уәкiлеттi органы ведомствосының рұқсатысыз ресми басылым ретінде толық немесе ішінара қайта басуға, көбейтуге және таратуға болмайды.

      Настоящий государственный норматив не может быть полностью или частично воспроизведен, тиражирован и распространен в качестве официального издания без разрешения ведомства уполномоченного органа в области архитектуры, градостроительства и строительства.

Мазмұны

1-тарау

Қолдану саласы

2-тарау

Нормативтік сілтемелер

3-тарау

Терминдер мен анықтамалар

4-тарау

Мақсаты мен фунционалдық талаптары

1-параграф

Нормативтік талаптардың мақсаты

2-параграф

Функционалдық талаптар

5-тарау

Жұмыс сипаттамаларына талаптар

1-параграф

Жалпы талаптар

2-параграф

Гидротехникалық көліктік ғимараттарға қойылатын қауіпсіздік талаптары

6-тарау

Құрылысқа қойылатын талаптар

1-параграф

Жалпы ережелер

2-параграф

Өндірістің дайындық жұмыстарына қойылатын талаптар

3-параграф

Құрылысқа және құрылыс-монтаж жұмыс өндірісіне қойлатын талаптар

4-параграф

Ғимаратты тұрғызуға қойылатын талаптар

5-параграф

Жаға қорғау ғимараттарын тұрғызу

6-параграф

Кеме жасау және кеме жөндеу кәсіпорындарында гидротехникалық көліктік ғимараттарды тұрғызу

7-параграф

Төтенше жағдайларды ескерту бойынша талаптар

7-тарау

Қоршаған ортаны қорғау бойынша талаптар

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҚҰРЫЛЫС НОРМАЛАРЫ СТРОИТЕЛЬНЫЕ НОРМЫ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ________________________________________________________________ ТЕҢІЗ ЖӘНЕ ӨЗЕН ГИДРОТЕХНИКАЛЫҚ КӨЛІКТІК ҚҰРЫЛЫСТАРЫ ГИДРОТЕХНИЧЕСКИЕ МОРСКИЕ И РЕЧНЫЕ ТРАНСПОРТНЫЕ СООРУЖЕНИЯ ________________________________________________________________

  Қолданысқа енгізілген күні -
2018-ХХ-ХХ

1-тарау. Қолдану саласы

      1. Берілген құрылыс нормалары қорғалған, сонымен қатар ашық акватория теңіздер мен өзендерде жаңа теңіз және өзен гидротехникалық көліктік ғимараттарының құрылысына, қолданыстағы ғимараттарды қайта құру және кеңейту кезінде қолданылады.

      2. Берілген құрылыс нормаларының негізі теңіз және өзен гидротехникалық көліктік ғимараттар құрылысы, қайта құру және кеңейту, сонымен қатар құрылымдарды дайындау және полигонды құрылыс ұйымдары ғимараттарына осы элементтерді тұрғызу үшін қолданылатын жағажай бекіткіш, жағалық, айлақтық шектеуші құрылғылары мен іргетастарды, массивтерді, бермдерді салып беру, тіректерді тұрғызу, жалпы құрылыстық, түпті тереңдету және суасты техникалық жұмыстарын орындау кезіндегі даярлық және құрылыс жұмыстарына талап етілетін қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша бірыңғай кешенді талаптар болып табылады.

      3. Құрылыс нормаларының талаптары гидротехникалық электростанциялар, бөгеттер, порттар құрылыстарына және қайта жобалауына кеме жүзетін және кеме жөндейтін кәсіпорындарға қолданылмайды.

2-тарау. Нормативтік сілтемелер

      Берілген құрылыс нормаларын қолдану үшін келесі нормативтік құжаттарға сілтемелер қажет:

      "Қазақстан Республикасындағы сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі туралы" Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 16 шілдедегі Заңы (бұдан әрі - Заң);

      "Ғимараттар мен құрылыстардың, құрылыс материалдары мен бұйымдарының қауіпсіздігіне қойылатын талаптар" техникалық регламентін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 17 қарашадағы № 1202 Қаулысы;

      "Ішкі су жолдарымен жүзу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 30 сәуірдегі № 537 бұйрығы. (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Реестрінде тіркелген № 11347) (бұдан әрі - Ішкі су жолдарымен жүзу қағидалары);

      "Өрт қауіпсіздігіне қойылатын жалпы талаптар" техникалық регламентін бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2017 жылғы 23 маусымдағы № 439 бұйрығы (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Реестрінде тіркелген № 15501).

      Ескертпе - Пайдаланған кезде ағымдағы жағдай бойынша жыл сайын жасалатын және ай сайын басып шығарылатын, ағымдағы жылы жарияланған ақпараттық бюллетеньдерге - журналдар мен стандарттардың ақпараттық көрсеткіштеріне сәйкес келетін "Қазақстан Республикасының аумағында қолданылатын сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы нормативтік-құқықтық актілердің және нормативтік-техникалық құжаттардың тізбесі", "Қазақстан Республикасының стандарттау жөніндегі нормативтік құжаттардың көрсеткіші" және "Қазақстан Республикасының стандарттау жөніндегі мемлекетаралық нормативтік құжаттардың көрсеткіші" ақпараттық каталогтары бойынша сілтемелік құжаттардың қолданылуын тексерген орынды.

3-тарау. Терминдер мен анықтамалар

      4. Осы құрылыс нормаларында тиісті анықтамаларымен келесі терминдер қолданылады:

      1) бөгет - судың деңгейін көтеру және (немесе) су қоймасын жасау үшін ағын судағы тежеуiш гидротехникалық құрылыс;

      2) бьеф - өзендегі екі көрші бөгет арасындағы аймақ немесе екі шлюз арасындағы арна аймағы, бөгеттің жоғарғы бьеф - тіреуіш ғимараттың өзеннен биік орналасқан бөлігі, ал төменгі бьеф - тіреуіш ғимараттың өзеннен төмен орналасқан бөлігі;

      3) гидротехникалық құрылыстар - су ресурстарын басқару, су пайдаланушыларға су беру, сумен жабдықтау және су бұру, судың зиянды әсерінің алдын алу үшін пайдаланылатын инженерлік құрылыстар;

      4) гидротехникалық құрылыстағы апат қаупінің рұқсат етілген деңгейі - гидротехникалық құрылыстың қауіпсіздігіне негізделетін құжат, оның сыныбын ескере отырып гидротехникалық құрылыстың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі шараларды анықтайды және шаруашылық қызметінің мақсатында субъектімен қабылданатын апатты болдырмау үшін шаралар кешенін, сондай-ақ апаттарды және олардың салдарларын жоюды, оқшаулауға дайындықты қамтамасыз етеді;

      5) гидротехникалық ғимараттың қауіпсіздігі - қоршаған орта мен шаруашылық обьектілерінің, адамдардың өмірі мен денсаулығының қауіпсіздігін қамтамасыз етуге рұқсат ететін гидротехникалық ғимараттардың қасиеті;

      6) гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздік декларациясы - гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздігіне негізделген құжат, оның сыныбын ескере отырып гидротехникалық құрылыстың қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі шараларды анықтайды және шаруашылық қызметінің мақсатында субъектімен қабылданатын апатты болдырмау үшін шаралар кешенін, сондай-ақ, апаттарды және олардың салдарларын жоюды, оқшаулауға дайындықты қамтамасыз етеді;

      7) су шаруашылығы жүйелері мен құрылыстарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету - су шаруашылығы жүйелері мен құрылыстарындағы апаттардың туындауының алдын алу жөніндегі шараларды әзірлеу және жүзеге асыру;

      8) кешенді гидротехникалық құрылыстар (су тораптары) - бір тұста орналасқан түрлі мақсаттағы технологиялық байланысқан гидротехникалық құрылыстар тобы. Мелиоративтік гидротехникалық құрылыстар - магистральдық және таратушы арналар, шлюздер, реттегіштер;

      8) су көлігіне арналған гидротехникалық ғимарат - кеме шлюздері, бөренелер, порттар, кеме көтергіштер, бөгет арналары, сонымен қатар көліктің қозғалысын қамтамасыз ететін арнайы құрылыстар- маяктар, плотоходтар, және порттық ғимараттар (молдар, толқын азайтқыш, пирстар, айлақтар, доктар, эллингтер, слиптер);

      9) төтенше жағдай - адам шығынына, адамдардың денсаулығына немесе қоршаған ортаға зиян келтіруге, елеулі материалдық нұқсанға және адамдардың тыныс-тіршілігі жағдайларының бұзылуына әкеп соғуы мүмкін немесе әкеп соққан аварияның, өрттің, қауіпті өндірістік факторлардың зиянды әсерінің, қауіпті табиғи құбылыстың, апаттың, дүлей немесе өзге де зілзаланың салдарынан қалыптасқан белгілі бір аумақтағы жағдай.

4-тарау. Мақсаты мен фунционалдық талаптары

1-параграф. Нормативтік талаптардың мақсаты

      5. Нормативті талаптардың мақсаты теңіз және өзен гидротехникалық көліктік ғимараттардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету, сонымен қатар адам өмірі мен денсаулығына, қоршаған ортаға зиянын әкелетін қабылданбас қауіп − қатерлердің пайда болуына жол бермейтін механикалық қауіпсіздігі − беріктігі, пайдалану сенімділігі мен жарамдылығы, үнемділігі және ұзақ мерзімділігі болып табылады

2-параграф. Функционалдық талаптар

      6. Теңіз және өзен гидротехникалық көліктік ғимараттарды техникалық, технологиялық және экологиялық параметрлері бойынша жобалауда олардың құрылысы мен пайдалану кезінде келесі функционалдық талаптар қамтамасыз етілуі қажет:

      1) теңіз және өзен гидротехникалық көліктік ғимараттардың механикалық беріктілігі және тұрақтылығы ғимаратты пайдалану кезінде жобада қарастырылған барлық механикалық және технологиялық әрекеттерге зақым келтірмей және апатқа соқтырмай төтеп беруін қамтамасыз етуі қажет.

      2) объектінің өрт қауіпсіздігі - бекітілген қолданыстағы нормативті уақыт аралығында құрылыс құрылымдарының қабілетін сақтауға әкелетін, өртке жол бермейтін, тұтануға және от пен түтіннің таралуына шек қоятын түтін жоюшы құрылғылар.

      3) теңіз және өзен гидротехникалық көліктік ғимараттар құрылысы пен пайдалану кезінде пайда болуы мүмкін апаттық жағдайлар мен қауіпті зақымдардың дамуын алдын-алу бойынша конструктивт-технологиялық шешімдермен қамтамасыз етілуі, көліктік құралдардың қозғалысына қауіпсіз шарттар жасалуы,ғимараттарды пайдалану кезінде санитарлы-гигиеналық қауіпсіз шарттар мен су ортасының ластану, улану немесе улы заттардың бөліну нәтижесінде адам өмірі мен денсаулығына, жануарлар мен қоршаған ортаға зиян келтірілмеуін қамтамасыз ете отырып жобаланады және салынады

5-тарау. Жұмыс сипаттамаларына талаптар

1-параграф. Жалпы талаптар

      7. Берілген құрылыс нормаларының талаптары гидротехникалық көліктік ғимараттардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша "Құрылыстар мен ғимараттардың, құрылыс материалдары мен бұйымдарының қауіпсіздігіне талаптар", "Өрт қауіпсіздігіне талаптар" Қазақстан Республикасының техникалық регламенттер талаптарына сәйкес жаңа теңіз және өзен гидротехникалық көліктік ғимараттарының құрылысына, қолданыстағы теңіз және өзен гидротехникалық көліктік ғимараттардың қайта жобалануы және кеңейтілуіне (ары қарай - гидротехникалық көліктік ғимараттар) және гидротехникалық көліктік ғимараттар құрылысы мен пайдаланылуы кезінде қолайлы шарттарды жасауға, адам өмірі мен денсаулығына, қоршаған ортаға зиян келтіретін жойылмайтын қауіп - қатерлердің пайда болуына шек қоюға бағытталған.

      8. Гидротехникалық көліктік құралдар Қазақстан Республикасының техникалық регламенттері мен нормативті техникалық құжаттарының, сонымен қоса пайдалану кезінде құрылыс құрылымдарының зақымдануы мен қирау қатерлерінің пайда болмауы механикалық беріктігі мен тұрақтылығы, көлік құралдары қозғалысының қауіпсіздігі мен үздіксіздігі, объектіні қамтамасыз етудегі үнемділігі, адам денсаулығын қорғау және қызмет ететін персоналдың қауіпсіздік шарттарын жасау мен қоршаған ортаны қорғау бойынша қамтамасыз ететін Заңның 20 бабы 23-16) тармақшасына сәйкес бекітілген сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер (бұдан әрі - сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер) талаптарына сәйкес келулері керек.

      9. Гидротехникалық көліктік ғимараттар тұрақты және уақытша болып бөлінеді.

      Уақытша ғимараттарға тұрақты ғимараттың құрылысы мен жөндеуі кезінде ғана қолданылатын ғимараттар жатады.

      10. Тұрақты гидротехникалық көлік құрылыстары, олардың зақымдануы немесе жойылуы құрылықтағы және теңіз порттарының, кеме жасау және кеме жөндеу кәсіпорындарының бұзылуына немесе жойылуына немесе тасымалдаудың тоқтатылуына немесе азаюына әкелетін теңіз және өзен көліктерінің қозғалысын тоқтатуға әкелуі мүмкін, өндірістік күштердің және өнеркәсіптік нысандардың орналасу құрылымын жетілдіру бағдарламаларын қамтитын деректер мен ережелерді ескере отырып, су ресурстарын кешенді пайдаланудың схемаларын, суды пайдалану схемаларын, қала құрылысының құжаттамасын және басқа да міндетті материалдарды пайдалану үшін жобаланады.

      11. Гидротехникалық көліктік ғимараттардың типтері мен олардың параметрлерін, топтамаларын технико-экономикалық көрсеткіш нұсқаларын салыстыруға негіздеу және келесілерді:

      1) функциональдық тағайындалуын;

      2) тұрғызылу орнын, ауданның табиғи шарттарын (топографиялық, климаттық, гидрологиялық, инженерлі - геологиялық, гидрогеологиялық, сейсмикалы, биологиялық және тағы да басқа.);

      3) жұмыс өндірісінің шарттары мен тәсілдерін, еңбек ресурсының бар болуын;

      4) шаруашылық салаларын орнауы және дамуын, сонымен қоса көлік ағымдарын өзгеруі мен дамуын, жүк айналымын өсіруі, кеме жасау мен кеме жөндеуін, теңіз жаға аймақтарын кешенді игерілуін, шельфтегі мұнай және газ кенорындарын әзірленуін;

      5) гидрологиялық су шаруашылық өзгерістерді болжауын, мұздық және термалдық, жоғары және төменгі бьефтегі өзен тәртібі; өзен, суқоймалар және теңіз арналары мен жағаларының қоқысқа толуы мен қайта қалпына келуін; аймақтар және инженерлік қорғаныста орналасқан ғимараттар мен құрылыстардың суға кетуін;

      6) қоршаған ортаға әсерін;

      7) обьектінің құрылысы мен пайдаланылуының халық денсаулығы мен әлеуметтік жағдайларына әсерін;

      8) тұрақты және уақытша пайдалану жағдайларын;

      9) негізгі құрылыс материалдарын тиімді шығындауға талаптарды;

      10) пайдалы қазбаларды, жергілікті құрылыс материалдарын әзірлеу мүмкіндігі;

      11) теңіздер мен су қоймалары, су ағындарының жағасында орналасқан обьектілерге сәулет және эстетикалық талаптардың қамтамасыз етілуін есепке алу арқылы таңдау қажет.

      12. Гидротехникалық көліктік ғимараттардың жобалары қамтамасыз етуі қажет:

      1) ғимараттың барлық құрылысы мен пайдалану деңгейлерінде сенімділігін;

      2) құрылыстың максималды экономикалық тиімділігін;

      3) ғимараттардың жай-күйін тұрақты құралды және визуалды бақылау, сонымен қатар оларға әсер ететін табиғи және техногенді әсерлерді;

      4) пайдалы қазбалар кенорындарынының қауіпсіздігін;

      5) кеме жүзуге қажетті жағдайларды;

      6) жануарлар мен өсімдіктер әлемінің сақталуын, балықтарды қорғау шараларын ұйымдастыруды.

      13. Гидротехникалық көліктік ғимараттарға су көліктік құралдарына тікелей қатысы бар, сонымен қатар порттар, кеме жүзетін шлюздер, су көтергіштер, бөгет арналары, гидротехникалық ғимараттардың әрекет етуін қамтамасыз ететін ғимараттар мен көліктік-порттық ғимараттар (молдар, толқын тосқауылдар, пирстар, айлақтар, доктар, эллингтар, слиптер), жағажай қорғаушы, жағалық, айлақтық және бөгет гимарат обьектілері жатады.

      14. Тұрақты гидротехникалық көліктік ғимараттарды қайта құру келесі мақсаттармен жасалынады:

      1) негізгі гидротехникалық ғимараттардың күшеюі және олардың тозуынан апаттық қауіп-қатерлердің көбеюі және сыртқы әселердің көбеюі немесе жоғарлауы, экономикалық, экологиялық және әлеуметтік масштабтың үлкею салдарынан мүмкін болатын апаттар;

      2) негізгі гидротехникалық ғимараттардың су өткізу қабілетін қамтамасыз ету (көтеру);

      3) тозуына сәйкес құрылғыны ауыстыру;

      4) кеме жүзетін ғимараттар мен порттардың жүк пен су өткізу қабілетінің жоғарлауы;

      5) гидротүйіннің аймақтарға әсер ететін экологиялық шарттарды жақсарту, басқа да экономикалық мақсатты шараларды әзірлеу;

      15. Қайта құру кезінде құрылыстың қалыпты пайдалану жағдайындағы элементтерін максималды пайдаланған жөн.

2-параграф. Гидротехникалық көліктік ғимараттарға қойылатын қауіпсіздік талаптары

      16. Гидротехникалық көліктік ғимараттар жобаларының құрамына олардың жұмыстары мен құрылыс процестерін пайдалану кезінде пайда болған ақауды уақытында табу, жөндеу шараларын тағайындау, бас тарту мен апаттарды жою, пайдалану тәртібін жақсарту, қауіпсіздік деңгейі мен апат қаупін бағалау кезінде арнайы заттай қадағалау жобасы әзірленеді.

      17. Заттай қадағалау жобалауы келесілерді қамтуы керек:

      1) ғимараттарға бақыланатын әсерлер мен жүктемелердің тізімі;

      2) қауіпсіздік критерийін қоса алғанда, ғимарат жай-күйінің бақылаушы және диагностикалық көрсеткіштерінің тізімі;

      3) құралды және визуалды қадағалау құрамы мен бағдарламасы;

      4) өлшеу құралдары мен құрылғыларының тағайындалуына, бақылау-өлшеу аппаратураларын орнатуға арналған техникалық шарттар мен сызбалар;

      5) құрамына негізгі техникалық және бағдарламалық құралдарды қоса алғанда, табиғи және техногендік әсерлерден болатын ғимараттардың жай-күйін жүйелі мониторингтің техникалық шешімі және құрылымдық сұлбас;

      6) ғимараттың жағдайы мен жұмысын заттай қадағалау бойынша нұсқаулық құжаттар мен әдістемелік ұсынымдар.

      17. Гидротехникалық ғимараттарды пайдалану алдында және пайдалану процесінде конструкциялық шешімдерге, ғимарат негізі мен материалдардың сипаттамаларының өзгеруіне, жүктемелер мен әсерлерге сүйене отырып ғимараттың жай-күйін заттай қадағалау негізінде қауіпсіздік критерийі анықталады.

      18. Гидротехникалық көліктік ғимараттың уақытша ғимараттары мен құрылыстары, сонымен қатар қоймаларда (гараж) автокөлік құралдарын қою немесе құрылыс алаңында арнайы алаңдар өртке қарсы үзілістер мен анықталған тәртіпте бекітілген ережелер талаптары мен қолданыстағы жобалау нормаларын есепке ала отырып, құрылыс ұйымының жоба құрамында әзірленген құрылыс бас жобасына сәйкес орындалады.

      19. Құрылыс алаңы, сонымен қатар өрт-жарылу қауіпті және өрт қауіпті орындарда (құрылғылар) қауіпсіздік белгісімен, өрт қауіпсіздік және қауіпсіз жұмыс жүргізу плакаттарымен қамтамасыз етіледі. Көрінерлік орындарда өрт қауіпсіздік шаралар нұсқаулығы, ерікті өрт сарбаздарының тізімі, өртті сөндіруге арналаған құралдар мен күш жинау реті және де ұйымдық құжаттар, плакаттар, жадынамалар ілінеді.

6-тарау. Құрылысқа қойылатын талаптар

1-параграф. Жалпы ережелер

      20. Жаңа гидротехникалық көліктік ғимараттар обьектілерінің, қолданыстағы обьектілерді қайта құру және кеңейту үшін қолданыстағы нормативті-техникалық құжаттар талаптарына сәйкес жобалық - қаржы есебі әзірленеді.

      21. Гидротехникалық көліктік ғимараттардың құрылысын ұйымдастыру кәсіпорын жобасын әзірлеуден басталады және келесілерді ескеру қажет:

      1) құрылыстың қиын инженерлік-геологиялық және инженерлік-гидрогеологиялық шарттарын, өзгерушілікке шарттылықты, сонымен қоса техногендік, қалақұрылыс-жобалау шарттарын;

      2) отандық және шет ел өндірісінің қазіргі заманғы тиімділігі жоғарғы механиздерді енгізу, жаңа құрылыс әдістерін игеру, арнайы жұмыс әдістерін қолдану.

      22. Гидротехникалық көліктік ғимараттарды тұрғызу кезінде құрылыс ұзындығы құрылысты ұйымдастыру жобасында аяқталмаған обьектілерде мұздың жылжуынан және дауылдардан болатын залалдардың минималды ықтималдығын тағайындау қажет.

      23. Өзендер мен теңіздер аймағындағы жұмыс өндірісінің реті құрылыс кезінде жүзетін құралдар мен кемелердің қауіпсіз өтуін қамтамасыз ету керек. Кеме жүзетін акваториялық аймақтар өндіріс орнындағы құрылыс-монтаж жұмыстары навигациялы шектеу құрылғыларымен жабдықталады.

      24. Құрылыс құралдарының қалқымалы базаларын қозғалмалы мұз әсерлері мен әрекеттерінен табиғи немесе жасанды қорғанысы бар жағаларда орнатқан жөн.

      25. Құрылыста қолданылатын қалқымалы құралдар мен кемелердің қауіпсіз жұмыс жасауын қамтамасыз ететін дер кезінде дауыл ескертпелерін және де шұғыл хабарламаларды жеткізушілермен жабдықталады.

      26. Қолданыстағы гидротехникалық көліктік ғимараттарды қайта құру кезінде, сонымен қоса қолданыстағы кәсіпорын шартында қайта тұрғызу немесе кеңейту немесе оған тікелей жақын құрылыс жұмыстарын жүргізуде құрылыс алаңында тұрған және алып тастауға жатпайтын жұмыс жасап тұрған ғимараттар мен құрлыстардың, су асты және жер асты коммуникациялардың сақталуын қамтамасыз ететін құрылыс кәсіпорынының жоба нұсқаулық әдістерін қолдану керек.

      27. Кеме жүзетін өзендерде өндірістің реті өндіріс кезінде жүзетін құралдар мен кемелердің қарқынды өтуін қамтамасыз ету қажет. Кеме жүзетін акваториялық аймақтар құрылыс-монтаж жұмыстары жүретін орындар навигациялық шектеу белгілерімен жабдықталуы қажет.

      28. Өзен гидротехникалық көліктік ғимараттардың құрылысы кезінде аяқталмаған немесе уақытша ғимараттар немесе олардың бөлігі тасқыннан, мұздардың қозғалысынан, дауылдар мен борандардан, толқындық қозғалыстардан, жүзетін құралдар мен қалқып тұратын заттардан қорғалуы қажет.

2-параграф. Өндірістің дайындық жұмыстарына қойылатын талаптар

      29. Құрылыс және құрылыс - монтаж жұмыстарды жүргізу үшін кәсіпорынның құрылыс жұмыстарының жобасына негізделіп гидротехникалық көліктік ғимараттар құрылысының өндірістік жобасы әзірленгенде келесілер қамтылуы керек:

      1) обьектінің нақты құрылыс бас жоспарында құрылысқа қажетті айлақтар, тұрақты және уақытша көлік жолдары, порттар (орын) - баспаналар, электрмен жабдықтау желілері, кран жолдары және олардың қозғалыс аймағы, жинақтау аймағы, қоймалар мен уақытша ғимараттар мен қондырғылар;

      2) құрылыс ережелері мен нормалар талаптарына сәйкес техникалық қауіпсіздік бойынша шешімдер мен техника қауіпсіздігі мен өндірістік санитарияның ведостволық ережесі.

      30. Объектілердің негізгі жұмыстары басталғанға дейін келесі дайындық жұмыстары жүргізілуі қажет:

      1) тапсырыс берушімен тірек желісін құру (биік қадабелгі, ғимараттың бас осьтері, құрылыс тіреу торы, қызыл сызықтар);

      2) тапсырыс берушінің есебінен құрылыс алаңдарының шекараларын бекіту және шекаралық белгілерді қондыру;

      3) құрылыс алаңын игеру - құрылыс аймағын тазалау, жұмыс процесінде қолданылмайтын нысандарды алып тастау және басқа да жұмыстар;

      4) құрылыс өндірісінде қолданылатын қоймалық шаруашылықты, көмекші өндірістер мен шеберханаларды құру;

      5) өндірістік ғимараттар мен уақытша тұрғын аймағын монтаждау немесе қондыру, сонымен қатар құрылыс қажеттілігіне қолданылатын тұрықты объект порттарын (кәсіпорн) толығымен немесе бөлігін тұрғызу (мысалы, энергия желісі, суқұбыры, жолдар, тұрғын жайлар және тағы да басқалар);

      6) құрылыс алаңының инженерлік дайындығы - жоғарғы су ағындарын ұйымдастыруды, қолданыстағы жер асты және жер үсті желілерді ауыстыруды, уақытша немесе тұрақты автокөлік жолдары мен теміржол жолдарын қондыруды, айлақтарды салу және кеме жүзетін трассаларды салуды, тұрақты немесе уақытша электр және сумен қамтамасыз ету жолдарын әзірлеуді, телефон және радио байланысты орнатуды қамтитын аймақты жоспарлау бойынша бірінші ретті жұмыстар болып табылады;

      7) темірбетонды және бетон конструкцияларын әзірлеу бойынша полигондарды ұйымдастыру және құру;

      31. Қалқымалы құрылыс құралдарының орнын ауыстыру қарастырылған акватория аймақтары протраленіп, сүңгуірлермен тексерілу қажет. Тексеру процесінде анықталған кеменің қалыпты жүзуіне қауіп төндіретін заттар мен кедергілер алынып тасталу қажет, егер де алынуы мүмкін болмаса - қалқымалы навигациялық таңбалармен белгілену қажет.

      32. Осы аймақтарда құрылыстың барлық кезеңінде қалқымалы құрылыс құралдарын пайдаланудың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін тереңдік қолданылу керек.

      33. Флот құрылысының барлық уақытында оперативті басқару және жұмыстарды бақылау үшін тәулік бойы барлық қалқымалы құралдар мен жағалау диспетчерлік пункт арасында радиобайланыс орнатылу қажет.

      34. Дайындық жұмыстарын жүргізу кезінде міндетті түрде құрылыс алаңындағы табиғи-климаттық, транспорттық және экономикалық шарттарды, онымен қоса қоршаған ортаны қорғау талаптарын ескеру қажет.

      35. Құрылыс кезінде жүргізілетін геодезиялық жұмыстары құрылыс объектісінің бас немесе негізгі осьтерін бөлу арқылы, сонымен қоса осьтер мен жауапты элемент нүктелерін бөлу арқылы жүргізілу керек. Негізгі ғимарат осьтерін шығару және де массалық бөлу жұмыстары құрылған жоспарлық бөлу желісінің жұмысына қолданылады.

      36. Акваторияларда орналасқан жағалық бөлу негіздерін қондыру мүмкін болмайтын ғимараттар үшін геодезиялық негіз бөлу пунктерін бағана түріндегі белгілермен немесе маркалы бөлу массивтерімен орнату қажет.

3-параграф. Құрылысқа және құрылыс-монтаж жұмыс өндірісіне қойлатын талаптар

      37. Түп тереңдету және жуу жұмыстарының өндіріс жобасы келесілерді қамту қажет:

      1) талап етілген кеме құрамы мен басқа да техникалық құралдарға таңдалған өндіріс жұмыс тәсілінің негізделуі;

      2) дайындық және көмекші жұмыстардың тізімі;

      3) түп тереңдету жұмыстарының көлемі мен өндіріс шарттарының тізімі;

      4) флоттың топырақ тасу және жер снарядтың негізгі өндірістік көрсеткішін есептеу;

      5) жұмыс және календарлық мерзімді есептеу;

      6) кеме жұмыстарының ұсынылатын тәртібі;

      7) кемелерді отынмен, ауыз сумен, эксплуатациялық материалдармен және навигациялық жөндеуді қамтамасыз ету бойынша шаралар;

      8) технико-экономикалық көрсеткіштер және жұмыстардың тиімділігі;

      9) түп тереңдету жұмыстарын орындауға арналған кесте-жоспар;

      10) топырақ тасушы флоттың жұмыс тәртібі;

      11) жер керуені құрамына кіретін жер снарядтар мен басқа да кемелердің навигациялық қауіпсіздігін қарастыратын шаралар кешені;

      12) тіреу пунктері мен жармаларды қондыру сұлбалары мен өндіріс жұмысының сұлбалары, технологиялық жоспарлар.

      38. Түп тереңдету жұмыстарының өндірісі кезінде халықаралық теңіздегі кемелердің қақтығысуын ескерту Ережесін (Теңізде қақтығыстардың алдын алу туралы халықаралық ережелер туралы конвенцияға қосымша (Лондон, 1972 жылғы 20 қазан) ішкі су жолдары бойынша жүзу Ережелерін, түпті тереңдету жұмыстары жүргізілетін порт бойынша бұйрық теңізде жүзушілерге хабарлама нұсқаулықты, түпті тереңдету флотында кемелерді апатсыз пайдадануды қамтамасыз ету бойынша ведомствалық нұсқаулықтарды, өрт қауіпті заттармен топырақтың ластану шартында түпті тереңдету жұмыстарының өндірісі кезінде сақтық шаралары туралы Нұсқаулықты немесе қоршаған ортаны қорғау бойынша талаптардың техникалық тапсырмасын қадағалау қажет.

      39. Бағаналы іргетастарды қондыру бойынша жұмыстар сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптары мен жергілікті шарттарды есепке алу арқылы құрылған жұмыс сызбаларына, кәсіпорын құрылысы жобасына, өндіріс жұмысының жобасына негізделе отырып жүргізілу қажет.

      40. Бағаналы ғимараттар құрылысын ұйымдастыру жобасы бағаналы іргетас кострукциясы бойынша шешімді, бағаналы жұмыстарды ұйымдастыру әдістері мен механизациялау құралдарын, сонымен қоса бағаналы ғимараттарды тұрғызудың ұйымдық-технологиялық сұлбаларын, бағаналы жұмыстардың қабылданған әдістеріне негізделген сипаттамаларды есепке ала отырып, ғимарат жобасын орындаған ұйыммен әзірленеді.

      41. Гидрометеорологиялық және инженерлік-геологиялық қиын шарттарында (үш баллдан жоғары ашық акваторияларда, сырғып кетуі мүмкін тұрақсыз аудандар), сонымен қоса кемелер қозғалысының жоғарғы қарқындылық шарттарында бағаналы жұмыстарды құрылыс ұйымының жобасы негізінде жобалау ұйымдарының құрылыс ұйымының тапсырысы бойынша әзірленген өндіріс жұмыстарының жобасына сүйену қажет.

      42. Суға табиғи тасты немесе шебінді сеппей тұрып су асты негіз (сүңгуірлермен тексеру жұмыстары мен қажетті тазалау) дайын болу қажет. Тексерісті және қажет болғанда тазалау жұмыстарын дауылдардан кейін немесе жұмыс кезінде ұзақ үзілістен соң қайталау қажет.

      43. 4 м тереңдікте төгіндінің жоғарғы бөлігі орналасса су деңгейінен жоғары тасты шаланд арқылы себу қажет. Әрбір келген кеменің нақты орнын промер арқылы анықтап уақыт буйкаларымен белгілеу қажет.

      44. Қалқыма бульдозер арқылы тасты себуге рұқат етіледі, бірақ қалқымадан бульдозердің құлау мүмкіндігін шектейтін құрылғы болған жөн.

      45. Ғимарат негізіне арналған тасты материалдарды су астына себу кезінде себілген материалдың ағыс пен толқын әсерінен шашылуы мен жоғалуын шектейтін құрылғылар мен құралдарды пайдалану қажет.

      46. Ғимарат ядросына тасты себуді өндіріс жұмысының жобасы мен жұмыстық сызбаларға сәйкес жүргізіледі. Ғимарат ядросына тасты себудің жұмыстық сызбасында келесілер болу керек:

      1) жобалық осьтің жоспары, сонымен қатар ғимараттың негізгі бөлгіш сызыққа байланған жоғарғы және төменгі қастар;

      2) ғимараттың болжамды шөгуіне есептелген, құрылыс көтергіш өндіріс жұмысы үшін қабылданған жоспарға сәйкес қима профильдер, сонымен қоса жоспар бойынша ядро профилі;

      3) ұсынылған жобадағы тас сапасына қойылатын талаптар (салмағы, формасы, беріктік маркасы, аязға беріктігі және тағы да басқалар).

      47. Шектеуші ғимараттың ядросы алдындағы құламалар мен жоталар өндіріс жұмысының жобасы мен жұмыс сызбаларына сәйкес орындалу қажет:

      48. Құламалар мен жоталардың жұмыстық сызбаларында келесілер болу керек:

      1) ғимараттың бөлуші сызықтарымен байланысқан ғимараттың жобалық сызықты жоспары (осьтер, жоғарғы және төменгі қастар, тастандылар шекарасы немесе кесек тастар және тағы да басқалар);

      2) ғимараттың болжамды шөгуіне есептелген, құрылыс көтергіш өндіріс жұмысы үшін қабылданған жоспарға сәйкес қима профильдер, сонымен қоса жоспар бойынша ядро профилі;

      3) ұсынылған жобадағы тас сапасына қойылатын талаптар (салмағы, формасы, беріктік маркасы, аязға беріктігі және тағы да басқалар).

      49. Құламалар мен жобаларды фасонды блоктар жабу толқулар кезінде пайда болатын ақаулардан ғимарат ядросын дер кезінде қорғау қарастырылған жұмыс кестесі мен ғимараттың жұмыс сызбасына сәйкес жүргізеді.

      50. Фасонды блоктарды қаламай тұрып толтырылған тастардың күйі тексерілуі қажет.

      51. Фасонды блоктарды қалауды келесі талаптарды сақтай отырып орындау қажет:

      1) ең алдымен қаламаны шектейтін бүйірлік фасонды блоктар немесе массивтер қондырылады;

      2) фасонды блоктардың соңғы қатарының ауытқуы жобалық сызық қаламасының рұқсат етілген мәнінен аспауы керек;

      3) фасонды блоктарды қалау ең алдымен ғимараттың сыртқы жағынан (теңіз) басталады. Құламадағы фасонды блоктарды төменнен жоғары қарай бойлық қатармен қалау керек;

      4) көлденең қиманың нақты ауытқуы қаламаның жоғарғы белгіленуді міндетті сақтай отырып рұқсат етілген жобалықтан аспау керек;

      5) блоктарды қалау максималды мүмкін блоктардың ілінісуі мен жобалық тығыздық қамтамасыз етілетіндей болып жүргізіледі;

      6) жұмыстар толқу кезінде рұқсат етілген шектерде жүргізілу керек.

4-параграф. Ғимаратты тұрғызуға қойылатын талаптар

      52. Ғимараттарды тұрғызуда бөлек дайындалған бетонды массивтерді кезекпен қалау жолымен құрылған кәдімгі массивтер қолданылады.

      53. Массивтерді қалаудың жұмыс сызбасында болу керек:

      1) массивтердің өлшемі мен типтері, қалама тігістерінің байланған және жауынды тігістердің орны көрсетілген негізгі бөлгіш сызықтармен байланысқан ғимарат массивінің бірінші (төменгі) курсының жоспары; сонымен қоса массивтердің бірінші курсында олардың түрлеріне байланысты теңестірілген шекаралары мен тасты қас төсемелері көрсетіледі;

      2) әрбір келесі массив курсының жоспарында "а" бойынша массивтердің өлшемі мен типтері, қалама тігістерінің байланған және жауынды тігістердің орны көрсетілген, төменгі жатқан курстың деректері көрсетіледі;

      3) массивтерден құралған қима профильдің қабырғаларының жоспары әрбір курс қаламасы мен төсемелердің қазаншұңқыр белгілеріне,төсемеде қондырылған бермендік және жоталы массивтерге, қалама тігісінің байлану мәні, құрылыс көтермелер мен көлбеулерге, массивтердің өлшемі мен типі көрсетілген бастарын немесе тіреулерді көлденең және бойлық профильдерді қалауға сәйкес жүргізіледі;

      4) әрбір курс қаламасы мен төсемелердің, қазаншұңқыр белгілерінің, қалама тігісінің байлама мәні, массивтердің өлшемі мен типі көрсетілген массивтерден құралған қалама профилі мен жоспарға сай ғимарат фасады (қабырға үшін - бір фасад теңіз жақтан, тіреулер мен бастар үшін - фасадтар барлық периметр бойынша);

      5) технологиялық талаптар мен жоспарда қарастырылған қаламаның шыдауы мен жүктеме нәтижесі рұқсат етілген шекті деформация мен қаламалардың орын ауыстыруы немесе қалама жүрісі бойынша тұрақтылығына қойылатын талаптар болып есептеледі.

      53. Массивтерді қалаудан бұрын су асты төсемелерді куәландыруды жүргізу қажет. Егер де жөнсіздіктер болса төсемені қайта қалпына келтіру жұмыстарын орындау қажет.

      54.Тіреудің бірінші массиві немесе ғимараттың бас жағы тіреу шекарасы немесе басына ғимараттың бойлық осіне перпендикуляр орнатылады. Бірінші орнатылған массивтің орналасуын төрт бұрышы бойынша геодезиялық құралдардың көмегімен орындау қажет.

      55. Қорғаушы және айлақтық ғимараттарды тұрғызуда монолитті темірбетоннан немесе әрбір монтажды құрастыру арқылы жасалған алып массивтерді қолданады.

      56. Алып массивтерді монтаждау арнайы ұйымдастырылған стапель орындарында жүргізеді.

      Стапельдің сүлелері тіреулерге деңгейі бойынша орнатады. Сүлелердің төбесінің деңгейін әр түрлі қалыңдықтағы болат жапырақтарын орнату арқылы теңестіреді.

      57. Алып массив элементтерін қондыру кезінде келесі талаптарды орнату қажет:

      1) жобалық орынға жақын осьтік тәуекелдер бойынша тіреу орындарына тікелей монтажды механизмнің көмегімен орнатқан жөн;

      2) көршілес элементтер бойынша соққы жібермей, элементтерді дүмпусіз орнату керек;

      3) орнатылып жатқан элементті мықты бекітіліп, орнының мұқият тексерілгеніне дейін арқаннан босатпау қажет;

      4) монтаждық электр доғасымен нүктелік дәнекерлеу арқылы элементтерді бекіткен дұрыс;

      5) деңгейі мен құламасы бойынша элементтердің тік және көлденең күйін тексеру қажет.

      58. Үлкен диаметрлі цилиндрлік темірбетонды қабықшадан қорғаушы және айлақтық ғимараттарды тұрғызу кезінде қабықшалар бетонды қоспалар мен арматура беріліп тұратын, қалыптарды монтаждау және демонтаждау жүргізілетін арнайы құрылғылардан тұратын стендті полигондарда дайындалған үлкен диаметрлі мүшелі буындар қолданылады.

      59. Бұрыштық типті жағалықтарды тұрғызу кезінде "суға" немесе "құрлыққа" құрылыс әдісін қолдана отырып темірбетонды элементтер құрамасын пайдаланады (контрфорсты, ішкі немесе сыртқы анкерлер). Бірінші жағдайда әр бөліктен жағада толықтай құрастырылған үлкен блоктар жиналу керек.

      Ғимаратты "құрлыққа" тұрғызуда орныққан топырақта алдын ала әлсіз топырақты ауыстыру бойынша немесе арнайы жоба бойынша қалыңдату жұмыстару жүргізілу керек.

      60. Жоғарғы құрылымды тұрғызу бойынша жұмыстарды анықталған негіз материалдарын қадағалау, ғимараттың су асты бөлігін тұрақтандыру, жобада қарастырылған шұңқырларды топырақпен толтыру, шабатын және арқандайтын құрылғыларды орнатқан соң жүргізген жөн. Орнатылған блоктардың нақты күйін ескере отырып орындаушы жұмыс сызбасына сәйкес су үсті құрылымын бөлуді жүргізуге болады.

      61. Болат тығыннан жасалған порттық гидротехникалық көліктік ғимарат құрылысын жергілікті жердің құрылыс шарттарын ескере отырып құрылған өндіріс жұмысының жобасына, құрылыс ұйымының жобасына, жұмыстық сызбаларға сәйкес орындалады.

      62. Тығынды ғимаратының құрылыс ұйымы жобасы құрылыс материалдары мен құрастырмаларды пайдалану бойынша шешімі, алдын - ала құрылыс ұйымымен мақұлданған құрылыс - монтаж жұмыстарының ұйымдастыру әдістері, тығынды ғимараттарды тұрғызудың ұйымдастыру-технологиялық сұлбаларды, тығынды және қиын құрылыс-монтаж жұмыстарының негіздемесі мен сипатамасы ескеріле отырып дайындалады. Бұдан басқа, өте қиын ғимаратты жобалауды орындаған жобалаушы ұйым сызбаларды немесе тығынды батыру үшін қолданылатын құрылғылар мен шаблондарға бағытталған жобаны әзірлеуі керек.

      63.Тығынды бекітудің қажеттілігі толқындар мен мұздардың әсерін, құрылыс кезінде тығынға түсетін мүмкін жүктемелерді, тығын профилін, оның еркін ұзындығын және де басқа да құрылыс шарттарын ескере отырып ғимарат құрылымының жобасын әзірлеген ұйым жобасымен анықталады. Жобалаушы ұйыммен қорғаныстың принциптік сұлбалары мен жұмыстық сықбалар немесе тығынды бекітудің жобасы әзірленеді.

      64. Біранкерлі больверкті және екі анкерлі қима больверкті типті алақтардың құрылысын тікбұрышты және таңбалы көлденең қималы темірбетонды тығынды пайдалана отырып қалыпты және жеңілдетілген мұзды шарттарда құрылым үстіне жүргізеді.

      65. Түпті тереңдету жұмыстарын орындау үшін өндіріс жұмысының жоба талаптарына сәйкес орындау қажет.

      66. Ғимарат құдығын қондыруды тығынның бату әдісі мен жергілікті шарттардың ерекшеліктерін ескере отырып өндіріс жұмысының жобасына сәкес жүргізу керек. Байланысқан топырақ пен құрылыс жұмыстары кезінде құдық қондырғысын жуу мүмкін болмаған жағдайда топырақты толтырмай алу керек. Құмды және ұсақ дәнді байланыспаған топырақта тығынды батыру кезінде жуу керек және ағынның жылдамдығы елеулі болғанда құдықты қондыру акватория жақта жүргізілу қажет . Толтыра алмаудың мәні ағынның жылдамдығына, негізге алынған топырақ түріне, жуатын құрылғылар жұмысының қарқындылығына байланысты болады. Бұл мәнді тәжірибелі жолмен орнатқан жөн.

      67. Эстакадты айлақтық ғимарат құрылысын алдын-ала күштеулі темірбетонды тіреуіштерді немесе бос денелі тіреуіш - қабықшаларды үстіңгі құрылымда құрастыру арқылы жүргізеді.

      Темірбетонды тіреуіштерді немесе бос денелі тіреуіш - қабықшаларды жеткізу, беру және сақтау бойынша жұмыстарды, сонымен қатар жобалық күйге жайғастыруды өндіріс жұмысының жобасы талаптарына сәйкес орындау қажет.

      68. Жоғарғы құрылым элементтерін монтаждаудан бұрын айлақ алдындағы жотаны бекіту, тіреуіш, тіреуіш - қабықшалар бастарын жобалық белгіге дейін кесу, тіреуіш, тіреуіш - қабықшаларды куәландыру, тіреуіш беттерінде анықталған ақауларды жою, айнымалы деңгей аймағындағы жылусуоқшаулау қорғанысын қондыру, сонымен қоса өндіріс жұмыс жобасына сәйкес элементтерді монтаждаудың дәлдігін және уақытша бекітудегі беріктілігін бетонның жобалық беріктігін жинауды қамтамасыз ететін дайындық жұмыстары бойынша жұмыстар орындалу қажет. (хомуттарды, байланыстарды орнату және тағы да басқалар).

      69. Айлақ алды құлама топырағын орнату үшін тіреуіш, тіреуіш - қабықшалар тұрғызған соң және құлама топырағының жобалық профильге сәйкестігін промер арқылы алдын-ала тексеру қажет.

      70. Құламаның қабаттық қорғанысын оның құмды толтырумен қатар жоғарғы құрылымды орнатқанға дейін себу қажет.

5-параграф. Жаға қорғау ғимараттарын тұрғызу

      71. Өзен және теңіз жағаларын, шектеуші жерлі құлама бөгеттерді, сонымен қоса ашық теңіздер, өзендер, көлдер мен суқоймалары портты акваторияларды қорғау бойынша жұмыстар өндіріс жұмысының жоба талаптарына, сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер талаптарына сәйкес жауап беретіндей етіп жаға қорғауды ұйымдастыру керек.

      Қорғалатын жағалық құламалардың жоғарыдан ағатын көктемгі және нөсерлі сулардың шайып кетуін алдын - алу үшін қорғау жұмыстарын жасамас бұрын және құрылыс процесінде беттік сулардың толықтай бөлінуі қажет.

      72. Жабық жұмыстар (құламаны жоспарлау, кері фильтрлерді орнату және шебінді дайындамалар, монолитті темірбетонды тіреулер, арматуралар, толқынға шыдамды қабырғалы іргетас асты құдықтар, тасты төсемелер және тағы да басқалар) келесі жұмыстар басталмас бұрын қабылданып, сәйкесінше акттар толтырылу керек.

      73. Су үсті құрғақ қорғалатын жер құламалар мен жағаларды топырақты себу немесе кесу қолданылатын қорғаныс түріне қарай қолданып жоспарлауды жүргізеді.

      74. Егер де құламаларды жоспарлау кезінде артықшылық болса, топырақтың жиналуы, тереңдік жобалық құлама бетінен рұқсат етілген ауытқудан асып кетсе, онда тағы да қалыңдату үшін келесі топырақ себуді жүргізеді.

      75. Талшықсыз фильтрлейтін синтетикалық материалдар ( дорнит, лавсанды қысқа талшықтан жасалған ине өтетін кенеп) жобаға сәйкес құлама бетін толықтай, тігіс үсті бөлек жолақтарды, саңылаулы жабындыларды, сонымен қатар преиметр бойынша бекітілген құрылым элементтерін жабатын кері фильтр ретінде қолданылады.

      76. Бетонды және темірбетонды плиталармен қорғалған құламалар алдын-ала тек қана топырақты кесу арқылы жоспарлану керек.

      Топырақты себуді жоспарлау тек қана қалыңдатушы себінді негіздің табиғи тығыздығына дейін рұқсат етіледі.

      77. Су үсті құламалар, қорғаныс габиондары алдын-ала тасты ұсақтармен немесе топырақтармен, ойыстарды толтыру арқылы жүргізілу керек.

      Габиондарға қолданылатын материалдар қолданыстағы стандарттар мен нормалар талаптарын қанағаттандыру керек.

      78. Толып қалған жағалық құламалар топырақты кесу және байланыспаған топырақты себу арқылы жоспарлану керек.

      79. Өзендердің жағаларының су асты бөлігін қорғау үшін темірбетонды және асфальтобетонды жабындылар толып қалған құламаның қалыпты жаға сызығын толық карта арқылы салыну керек. Ұзындықтары жоба бойынша тағайындалады. Ал картаның ені барабан ұзындығына сәйкес алыну керек.

      80. Толқындарға төтеп беретін қабырғалы іргетас асты құдықтар жаға қорғау ғимараттары жобасының негізінде, нұсқаулардың орындалуын қадағалай отырып, әзірлену керек.

      81. Толқындарға төтеп беретін қабырғалар тұрақсыз және сырғымалы жаға аймақтарында орналасса, жобаға сәйкес бөлек секциялар арқылы тұрғызылу керек.

      82. Фасонды массивтерден және тастардан жасалған толқын өшіруші бөгеттерді дайындалуы технологиялы, жағалаудың сенімді қорғанысын қамтамасыз ететін, өзара жақсы ілінісетін және қажетті беріктігіне қарай қолдану керек.

      Толқын өшіруші бөгеттердің ядросын сортталмаған тастардан орындаған жөн. Тасты материалдың ұсақ фракциясын ядроның төменгі және орта бөлігіне себу керек.

      83. Толқын баяулатқыштар орнатылған негіз бетонды гравитациялық массивтерге орнатылады және толқын баяулатқыш массивтер ағынға қарсы орнатылады.

      84. Жаға бекітуші шараларды жасанды құмды жаға қорғау құрылғысының көмегімен жүргізу қажет. Жасанды жағаларды толтыруды немесе салуды құрлық немесе су көліктерінің көмегімен карьерлер мен аккумуляциядан жағалық материалды тастау арқылы немесе реттеу арқылы жүргізеді.

      85. Жағалық себуді жоспарлау теңіз сызығынан жоғары жүргізіледі. Шайылған немесе себілген құм толқындар әсерінен табиғи профильге айналады.

6-параграф. Кеме жасау және кеме жөндеу кәсіпорындарында гидротехникалық көліктік ғимараттарды тұрғызу

      86. Айлақтық, жаға қорғау және жаға бөгет ғимараттары, көтеру-түсіру ғимараттары: құрғақ және толысу доктары; толысу док-камералары; слиптер; кеме жасау және кеме жөндеу кәсіпорындарына қалқымалы доктарды жеткізу, кеме жасау және кеме жөндеу кәсіпорындарының жобасына сәйкес жасалған өндіріс жұмыс жобасы мен бөлек өндіріс жұмыс жобасы талаптарына сай орындалу керек.

      87. Ғимараттарды тұрғызу жалпы құрылыстық және арнайы құрылыс жұмыстарын сәулет, қала құрылысы және құрылыс саласындағы мемлекеттік нормативтер құжаттар талаптарын орындай отырып жүргізіледі.

      88. Жұмыс жасап тұрған кеме жасау және кеме жөндеу кәсіпорындар шарттарында гидротехникалық көліктік ғимараттарды салу бойынша жұмыстарды ұйымдастыру, кәсіпорын қызметінің өндірістік жобасына сәйкес болу керек.

      89. Негізгі құрылыс жұмыстары басталғанға дейін құрылыстың календарлық кестесіне және ұйым жобасына сәйкес дайындық жұмыстары аяқталады.

      90. Көтеру-түсіру ғимараттарының құрылысы құрғақ және толысу доктары, толысу док-камералары, слиптер, кеме жасау және кеме жөндеу кәсіпорындарына қалқымалы доктарды жеткізу, кеме жасау және кеме жөндеу кәсіпорындарының жобалық-қаржы есебіне сәйкес жүргізіледі.

7-параграф. Төтенше жағдайларды ескерту бойынша талаптар

      91. Ғимаратқа арналған жобалық - қаржылық есеп құжатының құрамында гидротехникалық көліктік ғимараттың табиғат және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардан адамдар мен объектілерді қорғау саласында шаралар қарастырылған "Төтенше жағдайларды ескерту бойынша инженерлік - техникалық шаралар" бөлімі болады.

      92. Төтенше жағдайлар ретінде осы саладағы шығыс деректеріне және нормативті құқықтық акттер мен нормативті - техникалық құжаттарға сәйкес өзендер мен теңіз акваторияларында, потенциалды қауіпті өзен және теңіз ғимараттарда жобалық, ішкі (объектіге тікелей байланысты) және сыртқы апаттарды есептеуге болады.

      93. Барлық құру мен пайдалану кезеңдерінде гидротехникалық көліктік ғимараттардың бұзылуы төтенше жағдайға әкеп соғатын болса, олар қауіпсіздік декларациялауға жатады.

      94. Қауіпсіздік декларациясы гидротехникалық ғимараттың қауіпсіздігін мақұлдау кезінде қадағалау органдарымен бекітілуге жататын жобаның міндетті бөлігі болып табылады.

      95. Қауіпсіздік декларациясы түзетуге жатады:

      1) объектіні пайдалануға енгізу алдында;

      2) алғашқы екі жыл пайдаланғаннан кейін;

      3) пайдалану кезінде әрбір келесі бес жылда бір реттен кем емес;

      4) гидротехникалық ғимаратты қайта құрғаннан соң, күрделі жөндеуден кейін, қалпына келтіргеннен кейін немесе пайдалану шарттары өзгерген соң;

      5) пайдаланудан және консервациядан шығарылған соң;

      6) гидротехникалық ғимараттардың қауіпсіздік саласындағы нормативті құқықтық акттерге, ережелер мен нормаларға өзгерістер енген кезде;

      7) апаттық жағдайдан соң.

      95. Гидротехникалық көліктік ғимараттарда мүмкін болатын апаттар кезінде локализациялау мен жою үшін топырақ қорлары мен карьерлерді құрылыстық және пайдалану кезінде, өндірістік объектілерді, құрылыс базасының көліктері мен құрылғылары, электроберу желілері мен электр энергиясының автономды немесе резервті көздерін; басқа да апатқа қарсы оперативті әрекеттердің құралдарын пайдалану бойынша техникалық шешім қаралады.

      96.Гидротехникалық көліктік ғимараттарының құрылысы процесінде құрылыс кезінде де, пайдалану кезінде де дер кезінде ақаулар мен жағымсыз процестерді табу, жөндеу шараларын тағайындау, апаттар мен бас тартуларды жою, пайдалану тәртібін жақсарту және қауіпсіздік деңгейі мен апаттар тәуекелін бағалау үшін оның күйі мен жұмысы заттай қадағаланады.

7-тарау. Қоршаған ортаны қорғау бойынша талаптар

      97. Жаңа гидротехникалық көліктік ғимараттарды салу кезінде, қолданыстағыларды қайта құру және кеңейту кезінде Қазақстан Республикасының қоршаған ортаны қорғау бойынша заңдылығына және инженерлік қызметтер кезінде қоршаған ортаны қорғау бойынша қойылатын талаптарды орнататын нормативті құжаттарға сүйену қажет.

      98. Көрсетілген жұмыстарды орындау кезінде ғимаратты пайдалану нәтижесінде қоршаған ортада физико-геологиялық, геодинамикалық кері процестердің дамуына немесе іске қосылуына әкелетінін ескерген жөн.

      99. Табиғатты қорғау шаралары: табиғи ортаның шығыс күйін зерделеуден, оның өзгерістерінің болжамын құрудан, рұқсат етілген антропогендік араласудың деңгейін орнатудан, қорғау шараларын әзірлеуден, сонымен қоса ортаның әрбір элементінің күйін бақылау және ғимаратты пайдалану процесінде экологиялық жағдайды жақсарту және сақтау бойынша қосымша мүмкін шаралардан тұрады.

      100. Қоршаған ортаны қорғау бойынша шаралар гидротехникалық көліктік ғимараттарды салу кезінде рұқсат етілмеген залалдарды жою және табиғи кешеннің экологиялық әсерлесуін оңтайландыруды қамтамасыз ететін кешенді шаралардан тұрады.

      101. Шаралар су қоймаларындағы, төменгі бьефтер мен каналдардағы және тағы да басқа негізгі ғимараттарға тікелей әсер ететін аймақтардағы өсімдіктердің, жануарлардың, құстардың сирек түрлерін сақтау бойынша шараларды қамту қажет. Сонымен қоса ғимараттардың құрылыс шарттары да, оларды пайдалану шарттары да және де қоршаған ортаға инфрақұрылым мен шаруашылық қызмет шарттарының әсері де қарастырылған жөн.

      102. Қоршаған ортаны қорғау бойынша арнайы шаралар келесілерді орындау кезінде қарастырылу керек:

      1) үйінділерді құру және топырақты тасу және алу түпті тереңдету жұмыстары;

      2) суға тасты және құмды материалдарды себу жолымен жасалатын тасты төсемелерді кері себу, бөгеттерді, ұстатпаларды орнату;

      3) өнеркәсіпті ұйымдардың сұйық қалдықтарын сақтайтын шектеуші ғимараттарды салу;

      4) атқылау арқылы жасалған топырақты негізді қалыңдату;

      5) қоршаған ортаны ластау көзі болып табылуы мүмкін материалдарды пайдалану арқылы ғимаратты салу;

      6) химиялық тәсілмен немесе жасанды қатыру жолымен топырақты бекіту;

      7) су асты бетондау.

      ӘОЖ 69+626 (083.74)                                                МСЖ 93.060

      ________________________________________________________________________________

      Негізгі сөздер: Өзен және теңіз гидротехникалық көліктік ғимараттар, құрылыс нормалары, қауіпсіздік, ғимарат, инженерлі-геологиялқ жұмыстар құрылыс, қата жобалау, түпті тереңдету жұмыстары, бөгеттер, ұстатпалар, кеме жасу және кеме жөндеу кәсіпорындары, жаға қорғау ғимараттары, төтенше жағдайлар, қоршаған ортаны қорғау.

      ________________________________________________________________________________