Об утверждении Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"

Приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан от 26 июня 2019 года № ҚР ДСМ-97. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 28 июня 2019 года № 18920. Утратил силу приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 15 декабря 2020 года № ҚР ДСМ-275/2020.

Сноска. Утратил силу приказом Министра здравоохранения РК от 15.12.2020 № ҚР ДСМ-275/2020 (вводится в действие по истечении двадцати одного календарного дня после дня его первого официального опубликования).

В соответствии с пунктом 6 статьи 144 Кодекса Республики Казахстан от 18 сентября 2009 года "О здоровье народа и системе здравоохранения", ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Санитарные правила "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности".

2. Признать утратившим силу приказ Министра национальной экономики Республики Казахстан от 27 марта 2015 года № 261 "Об утверждении Санитарных правил "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 11205, опубликован 23 июня 2015 года в информационно-правовой системе "Әділет").

3. Комитету контроля качества и безопасности товаров и услуг Министерства здравоохранения Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации настоящего приказа направление его на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Институт законодательства и правовой информации Республики Казахстан" для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

3) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства здравоохранения Республики Казахстан;

4) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Департамент юридической службы Министерства здравоохранения Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1), 2) и 3) настоящего пункта.

4. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на вице-министра здравоохранения Республики Казахстан К. Надыров.

5. Настоящий приказ вводится в действие по истечении двадцати одного календарного дня после дня его первого официального опубликования.

Министр здравоохранения Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство национальной
экономики Республики Казахстан
"___" _________ 201__ год

"СОГЛАСОВАН"
Министерство энергетики
Республики Казахстан
"___" _________ 201__ год

Утверждены приказом от " " 201__ года №

Санитарные правила "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Санитарные правила "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности" (далее – Санитарные правила) устанавливают санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности при выборе земельного участка, при проектировании, строительстве, реконструкции, капитальном ремонте, вводе в эксплуатацию, при эксплуатации и выводе из эксплуатации объекта либо структурного подразделения объекта, где осуществляют обращение с источниками ионизирующего излучения (далее – радиационный объект), обращении с радиоактивными отходами, обращении с источниками ионизирующего излучения (закрытыми и открытыми радионуклидными источниками, радиоактивными веществами, радиоизотопными приборами, устройствами, генерирующими ионизирующее излучение), применении материалов и изделий, загрязненных или содержащих радионуклиды, осуществлении радиационного контроля, применении средств индивидуальной защиты и личной гигиены, при медицинском облучении, воздействии природных источников ионизирующего излучения и радиационных авариях.

2. Санитарные правила распространяются на всех физических и юридических лиц, осуществляющих:

1) проектирование, строительство, реконструкцию, капитальный ремонт, ввод в эксплуатацию, эксплуатацию и вывод из эксплуатации радиационных объектов, добычу, производство, хранение, использование, транспортирование радиоактивных веществ и других источников ионизирующего излучения;

2) сбор, хранение, переработку, транспортирование и захоронение радиоактивных отходов;

3) монтаж, ремонт и наладку приборов, установок и аппаратов, действие которых основано на использовании источников ионизирующего излучения, и устройств (источник), генерирующих ионизирующее излучение;

4) радиационный контроль техногенных источников ионизирующего излучения.

Санитарные правила также распространяются на физических и юридических лиц, от деятельности которых зависит уровень облучения людей природными источниками ионизирующего излучения, и организации, выполняющие работы на территории, загрязненной радиоактивными веществами.

3. В настоящих Санитарных правилах использованы следующие понятия:

1) доза в органе или ткани (далее – D_т) – средняя поглощенная доза в определенном органе или ткани человеческого тела:

где: m_T – масса органа или ткани;

D-поглощенная доза в элементе массы dm;

2) вмешательство – действие, направленное на снижение вероятности облучения, либо дозы или неблагоприятных последствий облучения;

3) уровень вмешательства (далее – УВ) – величина предотвращаемой дозы, при достижении которой, в случаях возникновения ситуаций хронического или аварийного облучения, принимаются защитные или послеаварийные меры;

4) специальный контейнер – транспортное оборудование, сконструированное для облегчения перевозки упакованных или неупакованных грузов одним или несколькими видами транспорта без промежуточной перегрузки размещенных в нем грузов, которое не допускает самопроизвольное открывание, выполняется достаточно жестким и прочным для многократного использования. Специальными контейнерами могут быть большие грузовые контейнеры и транспортные упаковочные комплекты;

5) зона наблюдения – территория за пределами санитарно-защитной зоны, на которой проводится радиационный контроль;

6) контрольный уровень – значение контролируемой величины дозы, мощности дозы, радиоактивного загрязнения и другие, устанавливаемое для оперативного радиационного контроля, с целью закрепления достигнутого уровня радиационной безопасности, обеспечения дальнейшего снижения облучения персонала и населения, радиоактивного загрязнения окружающей среды;

7) эквивалентная доза (далее – H_T,R ) – поглощенная доза в органе или ткани, умноженная на соответствующий взвешивающий коэффициент для данного вида излучения, WR:

где: D_T,R– средняя поглощенная доза в органе или ткани Т, a WR взвешивающий коэффициент для излучения R.

При воздействии различных видов излучения с различными взвешивающими коэффициентами, которые приведены в таблице 1 приложения 1 к настоящим Санитарным правилам эквивалентная, доза определяется как сумма эквивалентных доз для этих видов излучения:

Единицей эквивалентной дозы является Зиверт (далее – Зв);

8) активность (далее – А) – мера радиоактивности какого-либо количества радионуклида, находящегося в данном энергетическом состоянии в данный момент времени:

где: dN – ожидаемое число спонтанных ядерных превращений из данного энергетического состояния, происходящих за промежуток времени – dt Единицей активности является Беккерель (далее – Бк). Использовавшаяся ранее внесистемная единица активности кюри (далее – Ки) составляет 3,7х1010 Бк;

9) дезактивация – удаление или снижение радиоактивного загрязнения с какой-либо поверхности или из какой-либо среды;

10) эффекты облучения детерминированные – клинически выявляемые вредные биологические эффекты, вызванные ионизирующим излучением, в отношении которых предполагается существование порога, ниже которого эффект отсутствует, а выше – тяжесть эффекта зависит от дозы;

11) мощность дозы – доза излучения за единицу времени (секунду, минуту и час);

12) предел дозы (далее – ПД) – величина годовой эффективной или эквивалентной дозы техногенного облучения, которая не должна превышаться в условиях нормальной работы. Соблюдение предела годовой дозы предотвращает возникновение детерминированных эффектов, а вероятность стохастических эффектов сохраняется при этом на приемлемом уровне;

13) доза предотвращаемая – прогнозируемая доза вследствие радиационной аварии, которая предотвращается защитными мероприятиями;

14) облучение планируемое повышенное – планируемое облучение персонала в дозах, превышающих установленные основные пределы доз, с целью предупреждения развития радиационной аварии или ограничения ее последствий;

15) рабочее место – место постоянного или временного нахождения работника при выполнении им трудовых обязанностей в процессе трудовой деятельности;

16) класс работ – характеристика работ с открытыми источниками ионизирующего излучения по степени потенциальной опасности для персонала, определяющая требования по радиационной безопасности в зависимости от радиотоксичности и активности нуклидов;

17) годовая эффективная (эквивалентная) доза – сумма эффективной (эквивалентной) дозы внешнего облучения, полученной за календарный год, и ожидаемой эффективной (эквивалентной) дозы внутреннего облучения, обусловленной поступлением в организм радионуклидов за этот же год. Единица годовой эффективной дозы – Зиверт (Зв);

18) предел годового поступления (далее – ПГП) – допустимый уровень поступления данного радионуклида в организм в течение года, который при монофакторном воздействии приводит к облучению условного человека ожидаемой дозой, равной соответствующему пределу годовой дозы;

19) источник ионизирующего излучения (далее – источник излучения) – радиоактивные вещества, аппараты или устройства, содержащие радиоактивные вещества, а также электрофизические аппараты или устройства, испускающие или способные испускать ионизирующее излучение;

20) обращение с источниками ионизирующего излучения – деятельность, связанная с изготовлением, поставкой, получением, обладанием, хранением, использованием, передачей, переработкой или захоронением, импортом, экспортом, транспортированием, техническим обслуживанием источников ионизирующего излучения;

21) устройство (источник), генерирующее ионизирующее излучение – электрофизическое устройство (рентгеновский аппарат, ускоритель, генератор и другое), в котором ионизирующее излучение возникает за счет изменения скорости заряженных частиц, их аннигиляции или ядерных реакций;

22) открытый источник ионизирующего излучения – источник излучения, при использовании которого возможно поступление содержащихся в нем радионуклидов в окружающую среду;

23) закрытый источник ионизирующего излучения – это источник излучения, устройство которого исключает поступление содержащихся в нем радионуклидов в окружающую среду в условиях применения и износа, на которые он рассчитан;

24) квота – часть предела дозы, установленная для ограничения облучения населения от конкретного техногенного источника излучения и пути облучения (внешнее, поступление с водой, пищей и воздухом);

25) захоронение – размещение отработавшего ядерного топлива или радиоактивных отходов в пункте захоронения без намерения их изъятия;

26) активность минимально значимая (далее – МЗА) – активность открытого или закрытого источника ионизирующего излучения при превышении которой источник подлежит учету и контролю. Единица измерения МЗА беккерель (далее – Бк);

27) активность минимально значимая удельная (далее – МЗУА) – удельная активность открытого источника ионизирующего излучения при превышении которой источник подлежит учету и контролю. Для закрытых источников излучения решение о необходимости получения разрешения на обращение определяется путем сравнения его активности с МЗА, без учета МЗУА. Единица измерения МЗУА беккерель на грамм (далее – Бк/г);

28) персонал – физические лица, постоянно или временно работающие с источниками ионизирующего излучения (группа А) или находящиеся по условиям труда в сфере их воздействия (группа Б);

29) радиационная авария – нарушение пределов безопасной эксплуатации объекта использования атомной энергии, при котором произошел выход радиоактивных продуктов и (или) ионизирующего излучения за предусмотренные проектом нормальной эксплуатации границы, которые могли привести или привели к облучению людей или радиоактивному загрязнению окружающей среды выше установленных норм;

30) зона радиационной аварии – территория, на которой установлен факт радиационной аварии;

31) радиационный контроль – получение информации о радиационной обстановке на объекте, в окружающей среде и об уровнях облучения людей, в соответствии с требованиями нормативных правовых актов в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения (включает в себя дозиметрический и радиометрический контроль);

32) категория радиационной опасности – характеристика объекта использования атомной энергии по степени его радиационной опасности для населения и (или) окружающей среды при обращении с ним или в условиях возможной аварии;

33) обеспечение радиационной безопасности – осуществление комплекса организационных, технологических, технических, санитарно-эпидемиологических и медико-профилактических мероприятий, направленных на снижение уровней облучения персонала и населения;

34) радиоактивное вещество – любые материалы природного или техногенного происхождения в любом агрегатном состоянии, содержащие радионуклиды;

35) радиоактивные отходы – радиоактивные вещества, ядерные материалы или радионуклидные источники с содержанием радионуклидов выше уровня изъятия, дальнейшее использование которых не предусматривается;

36) обращение с радиоактивными отходами – все виды деятельности, связанные со сбором, транспортированием, переработкой, хранением и (или) захоронением радиоактивных отходов;

37) радиоактивное загрязнение – присутствие радиоактивных веществ на поверхности, внутри материала, в воздухе, в теле человека или в другом месте, в количестве, превышающем уровни, установленные Гигиеническими нормативами "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности", утвержденными приказом Министра национальной экономики от 27 февраля 2015 года № 155, (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 10671) (далее – Гигиенический норматив) и настоящими Санитарными правилами;

38) облучение – воздействие на человека ионизирующего излучения;

39) эффекты облучения стохастические – вредные биологические эффекты, вызванные ионизирующим излучением, не имеющие дозового порога возникновения, вероятность возникновения которых пропорциональна дозе и для которых тяжесть проявления не зависит от дозы;

40) группа критическая – группа лиц из населения (не менее десяти человек), однородная по одному или нескольким признакам (полу, возрасту, социальным или профессиональным условиям, месту проживания, рациону питания), которая подвергается наибольшему радиационному воздействию от источника излучения;

41) поглощенная доза (далее – D) – величина энергии ионизирующего излучения, переданная веществу:

где:

– средняя энергия, переданная ионизирующим излучением веществу, находящемуся в элементарном объеме, a dm – масса вещества в этом объеме.

Энергия может быть усреднена по любому определенному объему, и в этом случае средняя доза будет равна полной энергии, переданной объему, деленной на массу этого объема. В единицах Международной системы единиц поглощенная доза измеряется в джоулях, деленных на килограмм (Дж/кг), и имеет специальное название – грей (далее – Гр). Использовавшаяся ранее внесистемная единица рад равна 0,01 Гр;

42) природный источник излучения – источник ионизирующего излучения природного происхождения, на который распространяется действие Гигиенических нормативов и настоящих Санитарных правил;

43) природные радионуклиды – радиоактивные элементы рядов урана-238 и тория-232;

44) риск – вероятность возникновения у человека или его потомства какого-либо вредного последствия в результате облучения;

45) техногенный источник излучения – источник ионизирующего излучения, специально созданный для его полезного применения или являющийся побочным продуктом этой деятельности;

46) эффективная доза (далее – Е) – величина, используемая, как мера риска возникновения отдаленных последствий облучения всего тела человека и отдельных его органов и тканей, с учетом их радиочувствительности. Она представляет сумму произведений эквивалентной дозы в органах и тканях на соответствующие взвешивающие коэффициенты, которые приведены в таблице 2 приложения 1 к настоящим Санитарным правилам:

где: H_T – эквивалентная доза в органе или ткани Т, a W_T – взвешивающий коэффициент для органа или ткани Т. Единица эффективной дозы – Зиверт (3в);

47) коллективная эффективная доза – мера коллективного риска возникновения стохастических эффектов облучения, она равна сумме индивидуальных эффективных доз. Единица эффективной коллективной дозы человеко-зиверт (далее – чел-Зв);

48) удельная (объемная) активность – отношение активности А радионуклида в веществе к массе m (объему V) вещества:

Единица удельной активности – беккерель на килограмм (далее – Бк/кг). Единица объемной активности – беккерель на кубический метр (далее – Бк/м3);

49) загрязнение поверхности неснимаемое (фиксированное) – радиоактивные вещества, которые не переносятся при контакте на другие предметы и не удаляются при дезактивации;

50) загрязнение поверхности снимаемое (нефиксированное) – радиоактивные вещества, которые переносятся при контакте на другие предметы и удаляются при дезактивации;

51) население – все лица, включая персонал вне работы с источниками ионизирующего излучения;

52) радиационная безопасность населения – состояние защищенности настоящего и будущего поколений людей от вредного для их здоровья воздействия ионизирующего излучения;

53) доза эквивалентная (далее – HT (

)) или эффективная (E(

)) ожидаемая при внутреннем облучении – доза за время t, прошедшее после поступления радиоактивных веществ в организм:

где: to – момент поступления, a HT(t) – мощность эквивалентной дозы к моменту времени t в органе или ткани Т.

Когда

не определено, то его следует принять равным 50 годам для взрослых и 70 лет для детей;

54) D-величина – пороговые значения активности для отдельных радионуклидов, при превышении которой выявляются детерминированные эффекты и радиоактивный источник считается опасным. Категории опасности приведены в Гигиенических нормативах;

55) активность эквивалентная равновесная объемная (далее – ЭРОА) дочерних продуктов изотопов радона – 222Rn и 220Rn – взвешенная сумма объемных активностей короткоживущих дочерних продуктов изотопов радона - 218Po (RaA); 214Pb (RaB); 214Bi (RaC); 212Pb(ThB); 212Bi (ThC) соответственно:

где: ARa, ATn – объемные активности дочерних продуктов изотопов радона.

4. Получение, хранение источников излучения и проведение с ними работ допускается при наличии положительного санитарно-эпидемиологического заключения, оформленного по форме согласно приложению 17 приказа Министра национальной экономики Республики Казахстан от 30 мая 2015 года № 415 "Об утверждении форм учетной и отчетной документации в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 11626) (далее – санитарно-эпидемиологическое заключение) в соответствии с инструкциями по заполнению санитарно-эпидемиологического заключения, изложенными в приложении 2 настоящих Санитарных правил, и лицензии в сфере использования атомной энергий. Санитарно-эпидемиологическое заключение выдают территориальные подразделения ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения (далее – территориальные подразделения) по обращению физических и юридических лиц.

Физические и юридические лица получают новое санитарно-эпидемиологическое заключение, при изменении условий обращения с источниками излучения на рабочем месте (вида и характеристик источников излучения или вида и характера работы), включая радиационный контроль (далее – работа с источником излучения) и при организации временного хранилища источников излучения.

5. Не требуется получение санитарно-эпидемиологического заключения и лицензии в сфере использования атомной энергии в случаях, если:

1) максимальная энергия электрофизических устройств, генерирующих ионизирующее излучение не более 5 кэВ и при любых возможных режимах и условиях эксплуатации которых мощность эквивалентной дозы в любой доступной точке на расстоянии 0,1 метра от внешней поверхности устройства не превышает 1,0 мкЗв/ч;

2) активность открытых и закрытых радионуклидных источников излучения ниже МЗА, установленной в Гигиенических нормативах;

3) мощность дозы в любой точке, находящейся на расстоянии 0,1 метра от поверхности закрытого радионуклидного источника излучения, не превышает 1,0 мкЗв/ч над фоном, и обеспечена его надежная герметизация;

4) на рабочем месте удельная активность открытых радионуклидных источников меньше МЗУА или активность открытого радионуклидного источника излучения меньше МЗА, приведенных в приложении 26 к Гигиеническим нормативам, при этом сумма отношений активности отдельных радионуклидов к их табличным значениям меньше 1;

5) в организации общая активность открытых радионуклидных источников излучения не превышает более чем в 10 раз МЗА или сумма отношений активности разных радионуклидов к их табличным значениям, приведенным в приложении 26 к Гигиеническим нормативам, не превышает 1.

Глава 2. Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности

6. Радиационная безопасность персонала, населения и окружающей среды считается обеспеченной, если соблюдаются основные принципы радиационной безопасности (обоснование, оптимизация, нормирование) и требования, установленные Законом Республики Казахстан от 23 апреля 1998 года "О радиационной безопасности населения", Гигиеническими нормативами и настоящими Санитарными правилами.

Принцип обоснования применяется при проектировании новых источников излучения и радиационных объектов, при выдаче лицензий, утверждении нормативно-технической документации на использование источников излучения, а также при изменении условий их эксплуатации. Практическая реализация основных принципов обеспечения радиационной безопасности выполняется в соответствии с подходами изложенными в приложении 3 к настоящим Санитарным правилам.

При радиационной аварии принцип обоснования относится не к источникам излучения и условиям облучения, а к защитному мероприятию.

В качестве величины пользы следует оценивать предотвращенную данным мероприятием дозу. Мероприятия, направленные на восстановление контроля над источниками излучения, проводятся в обязательном порядке.

Принцип оптимизации применяется в условиях нормальной эксплуатации источников излучений в соответствии с приложением 3 к настоящим Санитарным правилам.

При радиационной аварии, когда вместо пределов доз действуют более высокие уровни вмешательства, принцип оптимизации применяется к защитному мероприятию с учетом предотвращаемой дозы облучения и ущерба, связанного с вмешательством.

Принцип нормирования обеспечивается всеми физическими и юридическими лицами, от которых зависит уровень облучения человека и предусматривает не превышение установленных в Гигиенических нормативах индивидуальных пределов доз облучения граждан от всех источников излучения.

Для контроля за эффективными и эквивалентными дозами облучения, регламентированными Гигиеническими нормативами, вводятся допустимые уровни монофакторного воздействия (для одного радионуклида в зависимости от пути поступления или одного вида внешнего облучения), являющиеся производными от основных пределов доз: мощности дозы, годового поступления радионуклидов в организм и других показателей.

Производные нормативы при облучении от техногенных источников излучения как в нормальных, так и в аварийных условиях, за исключением медицинского облучения пациентов (далее – техногенное облучение) рассчитаны для монофакторного воздействия и каждый из них исчерпывает весь предел дозы, их использование основывается на условии не превышения единицы суммой отношений всех контролируемых величин к их допустимым значениям.

Для предупреждения использования установленного для населения предела дозы только на один техногенный источник излучения или на ограниченное их количество применяются квоты на основные техногенные источники облучения.

Обоснование значений квот содержится в проектах радиационных объектов. Инструкция по установлению квот на облучение населения от отдельных техногенных источников излучения приведены в приложении 4 к настоящим Санитарным правилам.

7. Оценка радиационной безопасности на объекте и в каждом регионе осуществляется на основе:

1) характеристики радиоактивного загрязнения окружающей среды;

2) анализа обеспечения мероприятий по радиационной безопасности и выполнения норм, правил и Гигиенических нормативов в области радиационной безопасности;

3) определения вероятности радиационных аварий и их масштабе;

4) степени готовности к эффективной ликвидации радиационных аварий и их последствий;

5) анализа доз облучения персонала группы "А" и "Б" по результатам регламентированных форм №1 ДОЗ, №2 ДОЗ, а также получаемых отдельными группами населения от всех источников излучения;

6) числа лиц, подвергшихся облучению выше установленных пределов доз облучения.

Результаты оценки указанных в подпунктах 1), 2), 3), 4), 5) и 6) настоящего пункта ежегодно заносятся в форму документа, характеризующего состояние радиационной безопасности на объекте и содержащий рекомендации по ее улучшению (далее – радиационно-гигиенический паспорт радиационного объекта) и представляется в территориальные подразделения согласно порядку ведения и использования радиационно-гигиенического паспорта радиационного объекта, указанного в приложении 5 к настоящим Санитарным правилам.

8. Анализ данных, приведенных в радиационно-гигиенических паспортах радиационного объекта, следует проводить путем сопоставления их с требованиями Гигиенических нормативов, настоящих Санитарных правил и с данными предыдущих лет.

9. Радиационная безопасность на радиационном объекте и вокруг него обеспечивается:

1) соблюдением требований нормативных правовых актов при подготовке проектной документации радиационного объекта, включающей обоснование выбора района и площадки для размещения радиационного объекта, уровня физической защиты источников излучения, зонирование территории вокруг и внутри объектов 1 и 2 категории, установленной в соответствии с пунктом 23 настоящих Санитарных правил;

2) созданием безопасных условий эксплуатации технологических систем;

3) санитарно-эпидемиологической оценкой деятельности с источниками облучения;

4) организацией и проведением радиационного контроля;

5) планированием и проведением мероприятий по обеспечению радиационной безопасности персонала и населения при нормальной работе объекта, его реконструкции и выводе из эксплуатации, а так же при радиационных авариях;

6) повышением квалификации и знания правил работы с источниками излучения персонала группы "А".

10. Радиационная безопасность персонала обеспечивается:

1) организацией радиационного контроля;

2) знанием и соблюдением правил работы с источниками излучения;

3) организацией учета и контроля источников излучения;

4) применением индивидуальных средств защиты;

5) ограничениями допуска к работе с источниками излучения по возрасту, полу, состоянию здоровья, уровню предыдущего облучения и другим показателям;

6) созданием условий труда, отвечающих требованиям Гигиенических нормативов и настоящих Санитарных правил;

7) переводом беременной женщины на работу, не связанную с источниками излучения, со дня получения информации о факте беременности, на период беременности и грудного вскармливания ребенка;

8) достаточностью защитных барьеров, экранов и расстояния от источников излучения, а также ограничением времени работы с источниками излучения;

9) соблюдением контрольных уровней радиационных факторов на радиационном объекте;

10) организацией системы информации о радиационной обстановке;

11) проведением эффективных мероприятий по защите персонала при планировании повышенного облучения в случае угрозы и возникновении аварии.

11. Радиационная безопасность населения обеспечивается:

1) созданием условий жизнедеятельности людей, в соответствии с требованиями настоящих Санитарных правил;

2) установлением квот на облучение от разных источников излучения;

3) организацией радиационного контроля;

4) эффективностью планирования и проведения мероприятий по радиационной защите в нормальных условиях и в случае радиационной аварии;

5) организацией системы информации о радиационной обстановке.

12. При разработке мероприятий по снижению доз облучения персонала и населения исходят из следующих основных положений:

1) поддержание на низком и достижимом уровне, с учетом экономических и социальных факторов индивидуальных доз облучения и числа обучаемых лиц при использовании любого источника излучение;

2) мероприятия по коллективной защите людей осуществляются в отношении источников излучения, где возможно достичь наибольшего снижения коллективной дозы облучения при минимальных затратах;

3) снижение доз от каждого источника излучения достигается за счет уменьшения облучения критических групп для этого источника излучения.

13. Радиационный контроль является частью производственного контроля и должен охватывать все основные виды воздействия ионизирующего излучения на человека.

14. Целью радиационного контроля является получение информации об индивидуальных и коллективных дозах облучения персонала, пациентов и населения во всех условиях жизнедеятельности человека, а также сведений о всех регламентируемых величинах, характеризующих радиационную обстановку.

15. Результаты радиационного контроля используются для оценки радиационной обстановки, установления контрольных уровней, разработки мероприятий по снижению доз облучения и оценки их эффективности.

16. Объектами радиационного контроля являются:

1) персонал групп "А" и "Б" при воздействии на них ионизирующего излучения в производственных условиях;

2) пациенты при выполнении медицинских рентгенорадиологических процедур;

3) население при воздействии на него природных и техногенных источников излучения;

4) среда обитания человека.

17. Программа радиационного контроля на радиационном объекте, где планируется обращение с источниками излучения, разрабатывается на стадии проектирования. В проекте радиационного объекта должны быть определены виды, объем и порядок проведения контроля, перечень технических средств и штат работников, необходимых для его осуществления.

18. Администрация радиационного объекта разрабатывает и утверждает программу радиационного контроля с учетом особенностей и условий выполняемых работ.

Виды и объем радиационного контроля уточняются в зависимости от конкретной радиационной обстановки на радиационном объекте и на прилегающей территории.

19. Радиационный контроль радиационного объекта предусматривает проведение контроля и учета индивидуальных доз облучения работников (персонала).

20. В зависимости от объема и характера работ радиационный контроль осуществляется службой радиационной безопасности или лицом, ответственным за радиационный контроль, прошедшим специальную подготовку.

21. Администрацией радиационного объекта выполняются следующие требования:

1) получение положительного санитарно-эпидемиологического заключения;

2) обеспечение разработки контрольных уровней радиационных факторов на радиационном объекте и санитарно-защитной зоне устанавливаемых для оперативного радиационного контроля, с целью закрепления достигнутого уровня радиационной безопасности, обеспечения дальнейшего снижения уровней облучения персонала и населения, уменьшения радиоактивного загрязнения окружающей среды;

3) обеспечение разработки инструкции по радиационной безопасности при работе с источниками излучения, в соответствии с порядком ведения инструкции по радиационной безопасности при работе с источниками излучения, указанного в приложении 6 настоящих Санитарных правил;

4) определение перечня лиц, относящихся к персоналу групп "А" и "Б";

5) создание условий для работы с источниками излучения, соответствующие требованиям настоящих Санитарных правил;

6) планирование и осуществление мероприятий по обеспечению и совершенствованию радиационной безопасности на радиационном объекте;

7) обеспечение систематического контроля радиационной обстановки на рабочих местах, в помещениях, на территории организации, в санитарно-защитной зоне и в зоне наблюдения, а также за выбросом и сбросом радиоактивных веществ;

8) обеспечение контроля и учета индивидуальных доз облучения персонала;

9) регулярное информирование персонала об уровнях ионизирующего излучения на их рабочих местах и о величине полученных ими индивидуальных дозах облучения;

10) провидение предварительных (при поступлении на работу) и периодических обязательных медицинских осмотров персонала;

11) ежегодное предоставление в установленные сроки радиационно-гигиенического паспорта радиационного объекта.

22. Персоналом радиационного объекта выполняются следующие требования:

1) знание и выполнение требований по обеспечению радиационной безопасности, установленные настоящими Санитарными правилами, инструкциями по радиационной безопасности и должностными инструкциями;

2) использование средств индивидуального дозиметрического контроля и средств индивидуальной защиты;

3) соблюдение мер по защите персонала и населения от радиационной аварии и ее последствий;

4) немедленное оповещение руководителя цеха, участка, лаборатории и соответствующих должностных лиц и лица, уполномоченного на осуществление контроля за обеспечением радиационной безопасности, обо всех обнаруженных неисправностях в работе установок, приборов и аппаратов, являющихся источниками излучения;

5) выполнение указаний службы радиационной безопасности (или ответственного лица), касающиеся обеспечения радиационной безопасности при выполнении работ;

6) по окончании смены покидает свои рабочие места, если дальнейшее пребывание там не обусловлено производственной необходимостью.

Параграф 1. Требования к классификации радиационных объектов по потенциальной радиационной опасности

23. Потенциальная опасность радиационного объекта определяется его возможным радиационным воздействием на население и персонал при радиационной аварии.

Потенциально более опасными являются радиационные объекты, в результате деятельности которых при аварии возможно облучение не только работников объекта, но и населения. Наименее опасными радиационными объектами являются те, где исключена возможность облучения лиц, не относящихся к персоналу.

По потенциальной радиационной опасности устанавливается четыре категории объектов:

1) к I категории относятся радиационные объекты, при аварии на которых возможно их радиационное воздействие на население и потребуется ведение мероприятий по его радиационной защите;

2) к II категории относятся объекты, радиационное воздействие которых при аварии ограничивается территорией санитарно-защитной зоны;

3) к III категории относятся объекты, радиационное воздействие при аварии которых ограничивается территорией объекта;

4) к IV категории относятся объекты, радиационное воздействие от которых при аварии ограничивается помещениями, где проводятся работы с источниками излучения.

24. Категория радиационных объектов устанавливается на этапе их проектирования. Для действующих радиационных объектов категории устанавливаются администрацией радиационного объекта и согласовываются с уполномоченным органом в сфере использования атомной энергии, за исключением объектов где используются оборудования для досмотра ручной клади и багажа и медицинских приборов и установок, генерирующих ионизирующее излучение. Критерии по определению категорий потенциальной радиационной опасности радиационных объектов при проектировании и эксплуатации приведены в приложении 7 к настоящим Санитарным правилам.

Параграф 2. Требования к выбору земельного участка, проектированию, строительству и реконструкции радиационных объектов

25. При рассмотрении возможности размещения радиационного объекта, учитывается категория объекта, его потенциальная радиационная и химическая опасность для населения и окружающей среды.

26. При рассмотрении возможности размещения на земельном участке радиационных объектов I и II категорий оцениваются метеорологические, гидрологические, геологические и сейсмические факторы при нормальной эксплуатации и при возможных авариях.

27. Радиационные объекты I и II категорий размещаются на земельных участках:

1) расположенным на малонаселенных незатопляемых территориях;

2) имеющим устойчивый ветровой режим;

3) ограничивающим возможность распространения радиоактивных веществ за пределы промышленной площадки объекта, благодаря своим топографическим и гидрогеологическим условиям.

28. Радиационные объекты I и II категории располагаются с учетом розы ветров преимущественно с подветренной стороны по отношению к жилой территории, лечебно-профилактическим и детским организациям, а также к местам отдыха и спортивным сооружениям.

29. Генеральный план радиационного объекта разрабатывается с учетом развития производства, прогноза радиационной обстановки на объекте и вокруг него и риска возникновения радиационных аварий.

30. Не допускается размещение объекта, осуществляющего работы с источниками излучения, в жилом и общественном здании, кроме рентгеновских аппаратов с цифровой обработкой изображения, применяемых в стоматологической практике.

31. Вокруг радиационных объектов I и II категорий устанавливается санитарно-защитная зона, а вокруг радиационных объектов I категории также и зона наблюдения. Санитарно-защитная зона для радиационных объектов III категории ограничивается территорией объекта, для радиационных объектов IV категории зонирование не предусмотрено.

32. Размеры санитарно-защитной зоны и зоны наблюдения вокруг радиационного объекта устанавливаются с учетом уровней внешнего облучения, а также величин и площадей возможного распространения радиоактивных выбросов и сбросов.

33. При расположении на одной площадке комплекса радиационных объектов санитарно-защитная зона и зона наблюдения устанавливаются с учетом суммарного воздействия объектов.

Внутренняя граница зоны наблюдения совпадает с внешней границей санитарно-защитной зоны.

34. Радиационное воздействие на население, проживающее в зоне наблюдения радиационного объекта I категории, при нормальной его эксплуатации ограничивается размером квоты для данного объекта.

35. Размеры санитарно-защитной зоны (полосы отчуждения) вдоль трассы трубопровода для транспортирования радиоактивных веществ и удаления жидких радиоактивных отходов устанавливаются в зависимости от активности последних, рельефа местности, характера грунтов, глубины заложения трубопровода, уровня напора в ней и должны быть не менее 20 метров в каждую сторону от трубопровода.

36. Границы санитарно-защитной зоны и зоны наблюдения радиационного объекта устанавливаются на стадии проектирования. Обоснованность размеров санитарно-защитной зоны подтверждается расчетами рассеивания выбросов в атмосферу для всех загрязняющих веществ и распространения радиационных факторов, санитарно-защитная зона объектов разрабатывается последовательно: расчетная (предварительная), выполненная на основании проекта с расчетами рассеивания загрязнения атмосферного воздуха и физического воздействия; установленная (окончательная) – на основании результатов годичного цикла натурных исследований и измерений для подтверждения расчетных параметров.

37. В санитарно-защитной зоне радиационных объектов не допускается постоянное или временное проживание, размещение детских организаций, больниц, санаториев и других оздоровительных организаций, а также промышленных и подсобных сооружений, не относящихся к этому объекту. На территории санитарно-защитной зоны благоустройство и озеленение проводится в соответствии с проектным решением.

38. В зоне наблюдения на случай аварийного выброса радиоактивных веществ, администрацией радиационного объекта проводится комплекс защитных мероприятий в соответствии Гигиеническими нормативами и настоящими Санитарными правилами.

39. В санитарно-защитной зоне и зоне наблюдения силами службы радиационной безопасности объекта должен проводиться радиационный контроль.

40. Проектная документация на радиационные объекты содержит обоснование мер безопасности при конструировании, строительстве, капитальном ремонте, реконструкции, эксплуатации, выводе из эксплуатации, а также на случай аварии.

Проектная документация радиационного объекта должна пройти санитарно-эпидемиологическую экспертизу в соответствии с Правилами проведения санитарно-эпидемиологической экспертизы, утвержденными приказом Министра национальной экономики Республики Казахстан от 27 февраля 2015 года № 150 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 10970) (далее – Приказ № 150).

41. В проектной документации радиационного объекта для каждого помещения (участка, территории) указывается:

1) при работе с открытыми источниками излучения: радионуклид, соединение, агрегатное состояние, активность на рабочем месте, годовое потребление, вид и характер планируемых работ, класс работ;

2) при работе с закрытыми источниками излучения: радионуклид, его вид, активность, допустимое количество источников на рабочем месте и их суммарная активность, характер планируемых работ;

3) при работе с устройствами, генерирующими ионизирующее излучение: тип устройства, вид, энергия и интенсивность генерируемого излучения и (или) анодное напряжение, сила тока, мощность, максимально допустимое число одновременно работающих устройств, размещенных в одном помещении (на участке, территории);

4) при работе ядерного реактора, генератора радионуклидов, с радиоактивными отходами и другими источниками излучения со сложной радиационной характеристикой: вид источника излучения и его радиационные характеристики (радионуклидный состав, активность, энергия и интенсивность излучения). Для всех работ указываются их характер и ограничительные условия.

42. Проектирование защиты от внешнего облучения персонала и населения проводят с учетом коэффициента запаса по годовой эффективной дозе равным двум и наличия других источников излучения и перспективного увеличения их мощности.

43. Проектирование защиты от внешнего ионизирующего излучения выполняется с учетом назначения помещений, категорий облучаемых лиц и длительности облучения:

1) при расчете защиты с коэффициентом запаса, равным двум, проектная мощность эквивалентной дозы излучения (далее – Н) на поверхности защиты определяется по формуле:

где: D – предел дозы для персонала или населения, мЗв в год;

t – продолжительность облучения, часов в год;

2) мощность эквивалентной дозы, используемая при проектировании защиты от внешнего ионизирующего излучения, приведены в приложении 8 к настоящим Санитарным правилам;

3) для рентгеновских аппаратов и ускорителей расчет ведется с учетом радиационного выхода и рабочей нагрузки аппарата по методикам, утвержденным в установленном порядке.

44. Расчет допустимых выбросов и сбросов радиационных объектов проводится исходя из требования, чтобы эффективная доза для населения за 70 лет жизни, обусловленная годовым выбросом и сбросом, не превышала установленного значения квоты предела дозы.

45. При проектировании радиационных объектов и выборе технологических схем работ обеспечивают:

1) минимальное облучение персонала;

2) максимальную автоматизацию и механизацию операций;

3) автоматизированный и визуальный контроль за ходом технологического процесса;

4) применение наименее токсичных и вредных веществ;

5) минимальные уровни шума, вибрации и других вредных факторов;

6) минимальные выбросы и сбросы радиоактивных веществ;

7) минимальное количество радиоактивных отходов с простыми, надежными способами их временного хранения и переработки;

8) звуковую и (или) световую сигнализацию о нарушениях технологического процесса;

9) блокировки.

46. Технологическое оборудование для работ с радиоактивными веществами должно соответствовать следующим требованиям:

1) конструкция выполняется надежной и удобной в эксплуатации, обладает необходимой герметичностью, обеспечивает возможность применения дистанционных методов управления и контроля за ходом работы оборудования;

2) изготавливается из коррозионно-стойких и радиационно-стойких материалов, поддающихся дезактивации;

3) наружные и внутренние поверхности оборудования выполняются доступными для проведения дезактивации.

47. В проекте радиационного объекта предусматривается комплекс мероприятий по обеспечению радиационной безопасности персонала и населения при проведении ремонтных работ.

Параграф 3. Требования к организации работы с источниками излучения

48. Работа с источниками излучения допускается только в помещениях и территориях, указанных в санитарно-эпидемиологическом заключении.

На дверях каждого помещения указывают его назначение, класс проводимых работ с открытыми источниками излучения и знак радиационной опасности.

49. Оборудование, контейнеры, упаковки, аппараты, передвижные установки, транспортные средства, содержащие источники излучения, должны иметь знак радиационной опасности.

50. Допускается не наносить знак радиационной опасности на оборудование в помещении, где постоянно проводятся работы с источниками излучения и которое имеет знак радиационной опасности.

51. Обеспечение условий сохранности источников излучения осуществляет администрация юридического лица или физическое лицо.

52. При намечаемом вывозе источников излучения, для проведения работ с ним вне согласованного места проведения работ, положительное санитарно-эпидемиологическое заключение допускает его использование в нестационарных условиях, при этом необходимо уведомить (в письменной форме) территориальные подразделения, выдавшего санитарно-эпидемиологическое заключение, и территориальные подразделения, по месту планируемого проведения работ.

53. К моменту начала работ с источниками излучения физическое или юридическое лицо утверждает список лиц, допущенных к работе с ним, обеспечивает их необходимое обучение, назначает лиц, ответственных за обеспечение радиационной безопасности, учет и хранение источников излучения, за организацию сбора, хранения и сдачу радиоактивных отходов, радиационный контроль.

54. При прекращении работ с источниками излучения физические и юридические лица в течение 15 календарных дней информируют об этом территориальные подразделения.

55. В зависимости от объема и характера работ с источниками излучения, радиационные объекты создают службу радиационной безопасности или назначают лицо, ответственное за радиационную безопасность (контроль). Положение о службе радиационной безопасности (должностная инструкция лица, ответственного за радиационную безопасность (контроль)) утверждается руководителем радиационного объекта или лицом, им уполномоченным и определяет численность, права и обязанности службы (лица, ответственного за радиационную безопасность (контроль)).

Численность службы устанавливается таким образом, чтобы обеспечить радиационной контроль при всех радиационно-опасных работах.

56. Персонал службы радиационной безопасности и лицо, ответственное за радиационную безопасность (контроль), назначаются приказом руководителя из числа сотрудников, прошедших специальную подготовку в организациях, имеющих лицензию на деятельность по специальной подготовке персонала, ответственного за обеспечение ядерной и радиационной безопасности.

57. До начала работ по обращению с источниками излучения, администрация радиационного объекта создает организационную структуру по учету и контролю источников излучения, для выполнения требования пункта 193 Технического регламента "Ядерная и радиационная безопасность", утвержденного приказом Министра энергетики Республики Казахстан от 20 февраля 2017 года № 58 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 15005).

58. Отнесение персонала по должностям к той или другой категории облучаемых лиц определяет администрация радиационного объекта с учетом достигнутого уровня защиты и доз облучения персонала.

59. Требования к персоналу, допускаемому к работам не менее 2-х человек с источниками излучения, определяются характером производственного процесса, типом применяемого оборудования и настоящими Санитарными правилами.

60. К работе с источниками излучения допускаются лица не моложе

18 лет, не имеющие медицинских противопоказаний, отнесенные приказом руководителя радиационного объекта к категории персонала группы "А", прошедшие обучение по радиационной безопасности в организациях, имеющих лицензию на деятельность по специальной подготовке персонала, ответственного за обеспечение ядерной и радиационной безопасности и инструктаж по радиационной безопасности. При изменении характера работ с источниками излучения проводится внеочередной инструктаж.

61. При проведении работ с источниками излучения не допускается выполнение операций, не предусмотренных инструкциями по эксплуатации и радиационной безопасности, если эти действия не направлены на принятие экстренных мер по предотвращению аварий и других обстоятельств, угрожающих здоровью работающих.

62. Защитное технологическое оборудование (камеры, боксы, вытяжные шкафы), а также сейфы, контейнеры для радиоактивных отходов, транспортные средства, транспортные упаковочные комплекты, контейнеры, предназначенные для хранения и перевозки радиоактивных веществ, фильтры системы пыле- газоочистки, средства индивидуальной защиты имеют документы от завода-изготовителя, в которых обозначаются технические условия эксплуатации, используются до истечения гарантийного срока, при наличии акта о технической исправности, выданной обслуживающей организацией.

63. Выпуск приборов, аппаратов, установок и других изделий, действие которых основано на использовании ионизирующего излучения, радионуклидных источников излучения, приборов, аппаратов и установок, при работе которых генерируется ионизирующее излучение, а также эталонных источников излучения допускается только по проектной документации, пройденной санитарно-эпидемиологическую экспертизу согласно Приказа № 150.

Параграф 4. Требования к поставке, учету, хранению и транспортировке источников излучения

64. Передача от одного физического или юридического лица другому физическому или юридическому лицу источников излучения и изделий с характеристиками, превышающими значения, изложенные в пункте 5 настоящих Санитарных правил, производится с информированием (в письменной форме) территориального подразделения и уполномоченного органа в сфере использования атомной энергии в течение 15 календарных дней по месту нахождения как передающего, так и принимающего источники излучения физического или юридического лица.

При передаче источников излучения на временное хранение или использование, составляется акт приема-передачи. Копии паспортов (сертификатов и других сопроводительных документов) на источники излучения передаются лицу ответственному за учет и хранение принимающей организации.

65. Физические или юридические лица обеспечивают сохранность источников излучения и такие условия получения, хранения, использования, списания с учета всех источников излучения, при которых исключается возможность их утраты или бесконтрольного использования.

66. Лицо, назначенное ответственным за учет и хранение источников излучения, осуществляет регулирование их приема и передачи по установленным формам, указанным в приложениях 9 и 10 к настоящим Санитарным правилам.

67. Все поступившие на радиационный объект источники излучения учитываются в приходно-расходном журнале учета источников ионизирующего излучения согласно приложению 10 к настоящим Санитарным правилам. На каждый вид источников излучения заполняются отдельные страницы. Учет приборов, аппаратов и установок, укомплектованных радионуклидными источниками излучения, ведется от учета радиоактивных веществ в отдельном журнале. Журнал учета должен храниться постоянно.

68. Радионуклидные источники излучения учитываются по радионуклиду, наименованию препарата, фасовке и активности согласно сопроводительным документам. Приборы, аппараты и установки, в которых используются радионуклидные источники излучения, учитываются по наименованиям и заводским номерам с указанием активности и номера каждого источника излучения, входящего в комплект.

Генераторы короткоживущих радионуклидов учитываются по их наименованиям и заводским номерам с указанием номинальной активности материнского нуклида.

Устройства, генерирующие ионизирующее излучение, учитываются по наименованиям, заводским номерам и году выпуска.

Радионуклиды, полученные в организации с помощью генераторов, ускорителей, ядерных реакторов, учитываются по фасовкам, препаратам и активностям в приходно-расходном журнале учета источников излучения.

69. Администрация радиационного объекта обеспечивает сохранность сопроводительных документов на радионуклидные источники излучения в течение всего времени их жизненного цикла. В случае утраты сопроводительных документов предпринимаются меры по их восстановлению. В случае невозможности восстановления сопроводительных документов, эксплуатация радионуклидных источников излучения не допускается.

70. Источники излучения выдаются из мест хранения ответственным лицом с письменного разрешения руководителя радиационного объекта или лица, им уполномоченного, согласно требованиям на выдачу радиоактивных веществ по форме в соответствии с приложением 9 к настоящим Санитарным правилам.

В случае увольнения (перевода) лиц, допущенных к работам с источниками излучения, администрация радиационного объекта принимает по акту все числящиеся за ними источники излучения.

71. Расходование радионуклидов, используемых в открытом виде, оформляется внутренними актами, составляемыми исполнителями работ с участием лиц, ответственных за учет и хранение источников излучения и за радиационный контроль. Акты о расходовании и списании радионуклидных источников излучения радиационного объекта утверждаются администрацией радиационного объекта по форме согласно приложению 11 к настоящим Санитарным правилам.

72. Физические и юридические лица в течение 15 календарных дней с момента получения источников излучения и далее ежегодно в период с 1 по 30 декабря должны проводить инвентаризацию источников излучения.

В случае обнаружения хищений или потерь источников излучения следует немедленно информировать (в письменной форме) территориальное подразделение и уполномоченный орган в сфере использования атомной энергии.

73. Хранение и транспортирование источников излучения необходимо производить по принципу однородности веществ и материалов.

74. Источники излучения, не находящиеся в работе, хранятся в специально отведенных местах или в оборудованных хранилищах, обеспечивающих их сохранность и исключающих доступ к ним посторонних лиц. Активность радионуклидов, находящихся в хранилище, не должна превышать значений, указанных в санитарно-эпидемиологическом заключении.

75. При создании временных хранилищ источников излучения вне территории радиационного объекта, в том числе для гамма-дефектоскопических аппаратов, используемых в полевых условиях, мощность дозы на наружной поверхности такого хранилища или его ограждения, исключающего доступ посторонних лиц, не должна превышать 1,0 мкЗв/ч.

76. Специально оборудованные помещения-хранилища размещаются на уровне нижних отметок здания (незатопляемый подвал, первый этаж).

77. Обеспечивается соответствие отделки и оборудования помещения для хранения открытых источников излучения требованиям, предъявляемым к помещениям для работ соответствующего класса, но не ниже II класса.

78. Устройства для хранения радионуклидных источников излучения (ниши, колодцы, сейфы) конструируются так, чтобы при закладке или извлечении отдельных источников излучения персонал не подвергался облучению от остальных источников излучения. Дверцы секций и упаковки с радиоактивными веществами (контейнеры) должны легко открываться и иметь отчетливую маркировку с указанием наименования радионуклида и его активности. Стеклянные емкости, содержащие радиоактивные жидкости, помещаются в металлические или пластмассовые упаковки.

Карта-схема размещения источников излучения в хранилище, а также в местах расположения радиоизотопных приборов и на территории объекта составляется лицом, ответственным за учет и хранение источников излучения и утверждается руководителем радиационного объекта.

Радионуклиды, при хранении которых возможно выделение радиоактивных газов, паров или аэрозолей, хранят в закрытых сосудах, выполненных из несгораемых материалов, с отводом образующихся газов в вытяжных шкафах, боксах, камерах, с очистными фильтрами на вентиляционных системах. Хранилище оборудуется круглосуточно работающей вытяжной вентиляцией.

При хранении радиоактивных веществ с высокой активностью, предусматривается система их охлаждения. При хранении делящихся материалов, обеспечиваются меры радиационной и ядерной безопасности.

79. Радионуклидные источники излучения непригодные для дальнейшего использования (или истекшим сроком службы), своевременно списываются и сдаются на переработку, долговременное хранение и (или) захоронение.

Непригодные для дальнейшего использования (или истекшим сроком службы) радионуклидные источники излучения и радиоизотопные приборы допускается хранить на объекте не более 6 месяцев.

80. Транспортирование радионуклидных источников излучения внутри помещений, а также на территории радиационного объекта производится в контейнерах и упаковках на специальных транспортных средствах, с учетом физического состояния источников излучения, их активности, вида излучения, габаритов и массы упаковки, с соблюдением условий безопасности.

81. Транспортные средства, предназначенные для перевозки источников излучения, оборудуются знаками радиационной опасности груза, а также сигнальными цветами в соответствии с Правилами транспортировки радиоактивных веществ и радиоактивных отходов, утвержденными приказами Министра энергетики Республики Казахстан от 22 февраля 2016 года № 75 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 13586).

82. Транспортные средства обеспечиваются экранирующими устройствами радиационной защиты, приспособлениями для крепления упаковок углекислотных огнетушителей, набором инструментов для аварийного ремонта, сорбирующих материалов и других средств ликвидации последствий аварии, выносными знаками ("Аварийная остановка", "Радиационная опасность" "Движение запрещено" с противооткатными упорами), средствами индивидуальной защиты и специальной одеждой, медицинской аптечкой, средствами внешней и внутренней связи и оповещения, а также оборудованием, инструментами и приспособлениями для аварийных работ.

83. Источники излучения допускается перевозить на транспортных средствах, имеющих раздельный салон (кабина) и грузовой отсек. Отделка внутренней поверхности грузового отсека предусматривается влагостойким и химически стойким покрытием, с устройством для слива из него дезактивирующего раствора.

84. Перегрузка источников излучения, осуществляемая перевозчиками, разрешается на площадке с твердым покрытием, расположенной не ближе 1000 метров от жилых строений, от развлекательных, культурно-просветительных, учебных, дошкольных, лечебных и лечебно-оздоровительных учреждений. Не допускается перегрузка радиоактивных источников в черте населенных пунктов.

Проведение работ по перегрузке осуществляется лицами, отнесенными к персоналу группы "А", нахождение посторонних лиц на площадке не допускается.

С целью исключения разгерметизации упаковки источника излучения, все процессы перегрузки максимально механизируются и осуществляются непосредственно с одного транспортного средства на другое.

Не менее чем за трое суток до момента проведения работ по перегрузке источника излучения, грузоперевозчик информирует (в письменной форме) территориальное подразделение с указанием места перегрузки.

85. Допустимые уровни радиоактивного загрязнения поверхности транспортных средств приведены в приложении 12 настоящих Санитарных правил.

Параграф 5. Требования к условиям работы с закрытыми источниками излучения и устройствами, генерирующими ионизирующее излучение

86. Эксплуатация закрытых источников излучения и устройств, генерирующих ионизирующее излучение, осуществляется согласно требованиям настоящих Санитарных правил.

87. Устанавливается пять категорий опасности для закрытых источников излучения:

1) к I категории относятся закрытые источники излучения, радиационное воздействие которых может привести к смертельному исходу при контакте с ними в течение периода времени от нескольких минут до одного часа (A / Doc > 1000);

2) ко II категории относятся закрытые источники излучения, радиационное воздействие которых может привести к смертельному исходу при контакте с ними в течение периода времени от нескольких часов до нескольких дней (1000 ≥ A / Doc > 10);

3) к III категории относятся закрытые источники излучения, радиационное воздействие которых может привести к смертельному исходу, хотя и маловероятно, при контакте с ними в течение периода времени от нескольких дней до нескольких недель (10 ≥ A / Doc > 1);

4) к IV категории относятся закрытые источники излучения, радиационное воздействие которых может, хотя и маловероятно, причинить временный ущерб здоровью при контакте с ними в течение многих недель (1 ≥ A / Doc > 0,01);

5) к V категории относятся закрытые источники излучения, радиационное воздействие которых не представляет опасности и не может нанести значительного ущерба здоровью (0,01 ≥ A / Doc > МЗА).

Границы категорий опасности закрытых радионуклидных источников определяются введением безразмерного нормализованного отношения A / Doc , где: A – текущая активность закрытого радионуклида, Doc – пороговая активность. Пороговые значения активности для определения категории опасности для закрытых источников приведены в Гигиенических нормативах.

В случае, если несколько радионуклидных источников с одинаковыми радионуклидами находятся в одном радиоизотопном приборе (облучательной установке), их суммарная активность считается как активность одного источника. Категория этого радионуклидного источника определяется по отношению A / D -величина в соответствии с Гигиеническими нормативами.

В случаях, когда радионуклидные источники с различными радионуклидами находятся в одном радиоизотопном приборе или единой облучательной установке, необходимо рассчитать сумму отношений A / D -величина в соответствии с формулой:

где: A_i,n– активность отдельного i-го источника радионуклида n, D_n– значение для радионуклида n, приведенное в таблице 2. Категория опасности определяется по суммарному отношению A / D_oc в соответствии с Гигиеническими нормативами.

88. Не допускается использование закрытых источников излучения в случае нарушения их герметичности, а также по истечении установленного срока эксплуатации без наличия документа о продлении срока его службы.

89. В нерабочем положении закрытые источники излучения находятся в защитных устройствах, а установки, генерирующие ионизирующее излучение, должны быть обесточены. Защитное устройство, в которое помещен закрытый источник излучения, должно быть устойчивым к механическим, химическим, температурным и другим воздействиям, и иметь знак радиационной опасности.

90. Для извлечения закрытого источника излучения из контейнера используют дистанционные инструменты или специальные приспособления. При работе с источником излучения IV категории, извлеченного из защитного контейнера, применяются защитные экраны и манипуляторы, а при работе с источником излучения I – III категорий или создающим мощность дозы более 2 мЗв/ч на расстоянии одного метра – специальные защитные устройства (боксы, шкафы и другие) с дистанционным управлением.

91. Мощность эквивалентной дозы излучения от переносных, передвижных, стационарных дефектоскопических, терапевтических аппаратов и других установок, действие которых основано на использовании радионуклидных источников излучения, не должна превышать 20 мкЗв/ч на расстоянии одного метра от поверхности защитного блока с источником излучения.

Для радиоизотопных приборов, предназначенных для использования в производственных условиях, мощность эквивалентной дозы излучения у поверхности блока с источником излучения не должна превышать 100 мкЗв/ч, а на расстоянии одного метра – 3 мкЗв/ч.

Мощность эквивалентной дозы излучения от устройств, при работе которых возникает сопутствующее неиспользуемое рентгеновское излучение, не должна превышать 1,0 мкЗв/ч на расстоянии 0,1 метра от любой поверхности.

92. При использовании установок (аппаратов), мощность дозы излучения от которых в рабочем положении и при хранении источников излучения не превышает 1,0 мкЗв/ч на расстоянии одного метра от доступных частей поверхности установки, специальные требования к помещениям не предъявляются.

93. Рабочая часть стационарных аппаратов и установок с неограниченным по направлению пучком излучения размещается в отдельном помещении (преимущественно в отдельном здании или отдельном крыле здания); материал и толщина стен, пола, потолка этого помещения при любых положениях источника излучения и направлении пучка обеспечивает ослабление первичного и рассеянного излучения в смежных помещениях и на территории радиационного объекта до допустимых значений.

Пульт управления таким аппаратом (установкой) размещается в отдельном от источника излучения помещении. Входная дверь в помещение, где находится аппарат, блокируется с механизмом перемещения источника излучения или с включением высокого (ускоряющего) напряжения так, чтобы исключить возможность случайного облучения персонала.

94. Помещения, где проводятся работы на стационарных установках с закрытыми источниками излучения, оборудуют системами блокировки и сигнализации о положении источника (блока источников) и предусматривают устройство для принудительного дистанционного перемещения источника излучения в положение хранения в случае отключения энергопитания установки или в случае любой другой нештатной ситуации.

95. При подводном хранении закрытых источников излучения предусматривают системы автоматического поддержания уровня воды в бассейне, сигнализации об изменении уровня воды и о повышении мощности дозы в рабочем помещении.

96. При работе с закрытыми источниками излучения специальные требования к отделке помещений не предъявляются. Помещения, в которых проводится перезарядка и ремонт блоков излучения оборудуются в соответствии с требованиями для работ с открытыми источниками излучения III класса.

97. При использовании мощных радиационных установок и хранении закрытых источников излучения в количествах, приводящих к накоплению в воздухе рабочих помещений сверхнормативных концентраций токсических веществ, предусматривается приточно-вытяжная вентиляция, обеспечивающая не превышение допустимой концентрации токсических веществ в воздухе рабочей зоны.

98. При использовании приборов с закрытыми источниками излучения и устройств, генерирующих ионизирующее излучение, вне помещений или в общих производственных помещениях, должен быть исключен доступ посторонних лиц к источникам излучения и обеспечена их сохранность.

В целях обеспечения радиационной безопасности персонала и населения следует:

1) направлять ионизирующее излучение в сторону земли или туда, где отсутствуют люди;

2) удалять источники излучения от обслуживающего персонала и других лиц на возможно большее расстояние;

3) ограничивать время пребывания людей вблизи источников излучения;

4) вывешивать знак радиационной опасности и предупредительные плакаты, которые должны быть отчетливо видны с расстояния не менее 3 м.

99. До начала работы с источниками излучения, персонал проводит проверку исправности оборудования. При обнаружении неисправностей, необходимо приостановить работу, информировать администрацию радиационного объекта и вызвать представителя организации, осуществляющей техническое обслуживание и ремонт оборудования.

Параграф 6. Требования к условиям работы с открытыми источниками излучения (радиоактивными веществами)

100. Радионуклиды как потенциальные источники внутреннего облучения разделяются по степени радиационной опасности на четыре группы в зависимости от МЗА:

1) группа А – радионуклиды с МЗА 103 Бк;

2) группа Б – радионуклиды с МЗА 104 и 105 Бк;

3) группа В – радионуклиды с МЗА 106 и 107 Бк;

4) группа Г – радионуклиды с МЗА 108 Бк и более.

Принадлежность радионуклида к группе радиационной опасности устанавливается в соответствии с его МЗА, приведенной в Гигиенических нормативах. Короткоживущие радионуклиды с периодом полураспада менее 24 ч, не приведенные в этом приложении, относятся к группе Г.

101. Все работы с использованием открытых источников излучения разделяются на три класса. Класс работ с открытыми источниками излучения устанавливается в соответствии с приложением 13 к настоящим Санитарным правилам в зависимости от группы радиационной опасности радионуклида и его активности на рабочем месте, при условии, что удельная активность радионуклида превышает его МЗУА. При простых операциях с жидкостями (без упаривания, перегонки, барботажа и других) допускается увеличение активности радионуклидов на рабочем месте в 10 раз. При простых операциях по получению (элюированию) и расфасовке из генераторов короткоживущих радионуклидов медицинского назначения допускается увеличение активности радионуклидов на рабочем месте в 20 раз. Класс работ определяется по максимальной одновременно вымываемой (элюируемой) активности дочернего радионуклида. Для предприятий, перерабатывающих уран и его соединения, класс работ определяется в зависимости от характера производства и регламентируется специальными правилами. При хранении открытых источников излучения допускается увеличение активности радионуклидов в 100 раз.

102. В случае нахождения на рабочем месте радионуклидов разных групп радиационной опасности их активность приводится к группе А радиационной опасности по формуле:

,

где: С_э – суммарная активность, приведенная к активности группы А, Бк;

С_А – суммарная активность радионуклидов группы А, Бк;

МЗА_А – минимально значимая активность для группы А, Бк;

С_i – активность отдельных радионуклидов, не относящихся к группе А;

МЗА_i – минимально значимая активность отдельных радионуклидов, приведенная в Гигиенических нормативах.

103. Классом работ определяются требования к размещению и оборудованию помещений, в которых проводятся работы с открытыми источниками излучения.

104. При работе с открытыми источниками излучения обеспечивается защита персонала от внутреннего и внешнего облучения, ограничение загрязнения воздуха и поверхностей рабочих помещений, кожных покровов и одежды персонала, а также объектов окружающей среды (воздух, почва, растительность), как при нормальной эксплуатации, так и при проведении работ по ликвидации последствий радиационной аварии.

105. Ограничение поступления радионуклидов в рабочие помещения и окружающую среду обеспечивается использованием системы статических (оборудование, стены и перекрытия помещений) и динамических (вентиляция и газоочистка) барьеров.

106. На радиационных объектах, в которых проводится работа с открытыми источниками излучения, помещения для каждого класса работ сосредотачиваются в одном месте. В тех случаях, когда на радиационных объектах ведутся работы по всем трем классам, помещения разделяют в соответствии с классом проводимых в них работ.

107. Работы с открытыми источниками излучения с активностью ниже МЗА, допускается проводить в производственных помещениях, к которым не предъявляются дополнительные требования по радиационной безопасности.

108. Работы III класса проводятся в отдельных помещениях, соответствующих требованиям, предъявляемым к химическим лабораториям. В составе этих помещений предусматривается устройство приточно-вытяжной вентиляции и душевая. Работы, связанные с возможностью радиоактивного загрязнения воздуха (операции с порошками, упаривание растворов, работа с эманирующими и летучими веществами), должны проводиться в вытяжных шкафах. Поверхности помещений должны быть гладкими, без повреждений и допускать влажную уборку и дезактивацию.

109. Работы II класса проводятся в помещениях, размещенных в отдельной части здания изолированно от других помещений. При проведении в одной организации работ II и III классов, связанных единой технологией, допускается выделить общий блок помещений, оборудованных в соответствии с требованиями, предъявляемыми к работам II класса.

При планировке выделяются помещения постоянного и временного пребывания персонала.

В составе этих помещений предусматривается санитарный пропускник или санитарный шлюз. Помещения для работ II класса оборудуются вытяжными шкафами или боксами.

110. Работы I класса проводят в отдельном здании или изолированной части здания с отдельным входом через санитарный пропускник. Рабочие помещения оборудуют боксами, камерами, каньонами или другим герметичным оборудованием. Помещения разделяются на три зоны:

1) первая зона – необслуживаемые помещения, где размещают технологическое оборудование и коммуникации, являющиеся основными источниками излучения и радиоактивного загрязнения. Пребывание персонала в необслуживаемых помещениях при работающем технологическом оборудовании не допускается;

2) вторая зона – периодически обслуживаемые помещения, предназначенные для ремонта оборудования и других работ, связанных с вскрытием технологического оборудования, размещением узлов загрузки и выгрузки радиоактивных материалов, временного хранения сырья, готовой продукции и радиоактивных отходов;

3) третья зона – помещения постоянного пребывания персонала в течение всей смены (операторские, пульты управления).

Для исключения распространения радиоактивного загрязнения между зонами оборудуются санитарные шлюзы.

При работах I класса в зависимости от назначения радиационного объекта и эффективности применяемых барьеров допускается двухзональная планировка рабочих помещений, включающая следующие зоны: необслуживаемые помещения и помещения постоянного пребывания персонала.

111. В помещениях для работ I и II классов управление общими системами отопления, газоснабжения, сжатого воздуха, водопровода и групповые электрические щитки выносятся из рабочих помещений.

112. Для снижения уровней внешнего облучения персонала от открытых источников излучения используются системы автоматизации и дистанционного управления, экранирование источников излучения и сокращение времени рабочих операций.

113. На радиационных объектах, где проводятся любые виды обращения с радиоактивными веществами на рабочем месте, включая радиационный контроль (далее – работа с радиоактивными веществами), предусматривается комплекс мероприятий по дезактивации производственных помещений и оборудования.

114. Полы и стены помещений для работ II класса и 3-й зоны I класса, а также потолки в 1-й и 2-й зонах I класса покрывают гладким слабо сорбирующим материалом стойким к моющим средствам. Помещения, относящиеся к разным зонам и классам, окрашивают в разные цвета.

115. Двери, окна, оборудование и рабочая мебель должны быть сделаны из материалов и иметь конструкцию обеспечивающих эффективное удаление радиоактивных загрязнений. Края покрытий пола поднимаются и заделываются заподлицо со стенами. При наличии трапов, пол должен иметь уклоны.

116. Для работ I и II классов площадь помещения в расчете на одного работающего должна составлять не менее 10 квадратных метров.

117. Оборудование и рабочая мебель имеет гладкую поверхность, простую конструкцию и слабо сорбирующие покрытия, облегчающие удаление радиоактивных загрязнений.

118. Оборудование, инструменты и мебель закрепляются за помещениями каждого класса (зонами) и соответственно маркируются. Передача их из помещений одного класса (зоны) в другие не допускается.

119. Производственные операции с радиоактивными веществами в камерах и боксах выполняются дистанционными средствами или с использованием перчаток, герметично вмонтированных в фасадную стенку. Загрузка и выгрузка перерабатываемой продукции, оборудования, замена камерных перчаток, манипуляторов производится без разгерметизации камер или боксов.

120. Количество радиоактивных веществ на рабочем месте содержится минимально необходимым для работы. При возможности выбора радиоактивных веществ, используют вещества меньшей группы радиационной опасности, растворы, а не порошки, растворы с наименьшей удельной активностью.

Число операций, при которых возможно радиоактивное загрязнение помещений и окружающей среды (пересыпание порошков, возгонка), следует сводить к минимуму. При ручных операциях с радиоактивными растворами используют автоматические пипетки или пипетки с грушами.

121. Организация работ с открытыми источниками направлена на минимизацию радиоактивных отходов, образующихся при технологических процессах (операциях).

122. Для ограничения загрязнения рабочих поверхностей, оборудования и помещений, при работах с радиоактивными веществами в лабораторных условиях, используют лотки и поддоны, выполненные из слабо сорбирующих материалов, пластиковыми пленками, фильтровальной бумагой и другими материалами разового пользования.

123. При работе с открытыми источниками излучения вентиляционные и воздухоочистные устройства обеспечивают защиту от радиоактивного загрязнения воздуха рабочих помещений и атмосферного воздуха. Рабочие помещения, вытяжные шкафы, боксы, каньоны и другое технологическое оборудование устраиваются так, чтобы поток воздуха был направлен из менее загрязненных пространств к более загрязненным.

124. Проектирование вентиляции и кондиционирования воздуха в производственных зданиях и сооружениях радиационного объекта, а также выбросов вентиляционного воздуха в атмосферу и очистки его перед выбросом производят в соответствии с требованиями настоящих Санитарных правил. Для радиационных объектов, у которых выбросы радиоактивных веществ в атмосферу создают дозу у критической группы населения более 10 мкЗв/год, предельно допустимые выбросы устанавливают на основании санитарно-эпидемиологического заключения.

125. Удаляемый из укрытий, а также из боксов, камер, шкафов и другого оборудования загрязненный воздух перед выбросом в атмосферу подвергается очистке. Не допускается разбавление этого воздуха до его очистки.

На радиационных объектах, где проводятся работы I и II классов, предусматривают вытяжные трубы, высота которых обеспечивает снижение объемной активности радиоактивных веществ в атмосферном воздухе в месте приземления факела до значений, обеспечивающих не превышение установленной квоты предела дозы для населения.

126. Допускается удалять воздух во внешнюю среду без очистки, если его суммарный выброс за год не превысит установленного для радиационного объекта допустимого значения выброса. При этом, уровни внешнего и внутреннего облучения населения не должны превышать установленных квот.

127. В зданиях, где для работ с открытыми источниками излучения отводится только часть общей площади, необходимо предусматривать отдельные системы вентиляции.

128. При использовании системы рециркуляции воздуха обеспечивается очистка от радиоактивных и токсических веществ и аэрация помещений для работ I и II классов.

129. В герметичных камерах и боксах при закрытых проемах обеспечивается разрежение не менее 20 миллиметров (далее – мм) водяного столба, камеры и боксы оборудоваться приборами контроля степени разрежения. Расчетная скорость движения воздуха в рабочих проемах вытяжных шкафов и укрытий принимается равной 1,5 метра в секунду (далее – м/с).

Допускается кратковременное снижение разрежения до 10 мм водяного столба и снижение скорости воздуха в открываемых проемах до 0,5 м/с.

130. Вентиляторы, обеспечивающие вытяжные шкафы, боксы и камеры, располагают в специальных отдельных помещениях. В помещениях для работ I класса вытяжная камера входит в состав помещений второй зоны; вентиляционные системы, обслуживающие помещения для работ I класса, должны иметь резервные агрегаты производительностью не менее 1/3 полной расчетной.

Пускатели двигателей имеют световую сигнализацию, их размещают в помещениях 3 зоны.

131. Для работ с эманирующими и летучими радиоактивными веществами предусматривается постоянно действующая система вытяжной вентиляции хранилищ, рабочих помещений и боксов. Система обеспечивается резервным вытяжным агрегатом производительностью не менее 1/3 полной расчетной.

132. Основными требованиями при выборе и устройстве систем и установок пылегазоочистки при работах с радиоактивными веществами I и II классов являются:

1) минимальное число единиц пылегазоочистного оборудования;

2) механизация и автоматизация процессов обслуживания, ремонта и замены пылегазоочистного оборудования, в необходимых случаях дистанционное производство этих работ;

3) наличие систем контроля и сигнализации за эффективностью работы очистных аппаратов и фильтров; в случае многоступенчатой системы пылегазоочистки предусматривается автоматизированный контроль и сигнализация, как за работой всей системы, так и отдельных ее частей (ступеней);

4) надежная изоляция пылегазоочистного оборудования как источника излучения, обеспечение безопасности персонала при обслуживании.

133. Фильтры и аппараты устанавливаются непосредственно у боксов, камер, шкафов, укрытий с тем, чтобы максимально снизить загрязнение систем магистральных воздухоотводов.

134. При размещении пылегазоочистного оборудования в отдельных помещениях (частях зданий, отдельных зданиях) к ним предъявляются те же требования, что и к основным производственным помещениям. В случае размещения пылегазоочистного оборудования на чердаке, он оборудуется как технический этаж.

135. Помещения пылегазоочистного оборудования должны изолироваться и не сообщаться по воздуху с основными производственными помещениями и зонами. Вход и выход в помещения пылегазоочистного оборудования осуществляется через санитарный шлюз.

136. В комплексе помещений пылегазоочистного оборудования предусматриваются изолированные помещения или герметичные вентилируемые участки для ремонта, разборки, временного хранения фильтров, аппаратов и их элементов, а также для хранения средств уборки и дезактивации.

137. При централизованном размещении пылегазоочистного оборудования на участках для работ I класса в основу планировки комплекса пылегазоочистки положен принцип зонирования.

138. В помещениях для работ I класса и отдельных работ II класса при зональном размещении оборудования необходимо предусматривать подачу воздуха к шланговым изолирующим индивидуальным средствам защиты персонала (пневмокостюмам, пневмошлемам, шланговым противогазам), а также возможность подключения передвижных вытяжных установок к системам вытяжной вентиляции.

Для подачи воздуха к шланговым средствам защиты допускается устанавливать отдельную пневмолинию или отдельные вентиляторы, обеспечивающие необходимое давление и расход воздуха. Места присоединения шлангов снабжаются шаровыми или пружинными автоматическими клапанами.

139. Отопление помещений для работ с применением открытых источников излучения предусматривается водяным или электрическим.

140. Радиационные объекты, где ведутся работы с открытыми источниками излучения всех классов, должны иметь холодное и горячее водоснабжение и канализацию. Исключение допускается для полевых лабораторий, ведущих работы III класса и располагающихся вне населенных пунктов или в населенных пунктах, не имеющих центрального водоснабжения.

141. В помещениях для работ I и II классов краны для воды, подаваемой к раковинам, должны иметь смесители и открываться при помощи педального, локтевого или бесконтактного устройства. Промывка унитазов осуществляется педальным спуском воды.

Оборудуются электросушилки для рук.

142. Система специальной канализации предусматривает дезактивацию сточных вод и возможность их повторного использования для технологических целей. Очистные сооружения располагаются в специальном помещении или на выгороженном участке территории организации. Система канализации обеспечивается средствами контроля за количеством и активностью сточных вод. Приемники для слива радиоактивных растворов (раковины, трапы) в системе специальной канализации изготавливаются из коррозионно-стойких материалов или имеют легко дезактивируемые коррозионно-стойкие покрытия внутренних и наружных поверхностей. Конструкция приемников исключает возможность разбрызгивания растворов.

143. Прокладка воздуховодов, труб водопровода, канализации и других коммуникаций в стенах и перекрытиях не должна приводить к ослаблению защиты от ионизирующего излучения.

Параграф 7. Требования к выводу из эксплуатации или продлению срока эксплуатации радиационных объектов и источников излучения

144. Решение о продлении срока эксплуатации или выводе радиационного объекта из эксплуатации, а также выбор его варианта принимаются после комплексного обследования радиационного и технического состояния технологических систем и оборудования, строительных конструкций и прилегающей территории.

145. На радиационных объектах I категории не позднее, чем за пять лет до назначенного срока окончания эксплуатации разрабатывается детальный проект вывода из эксплуатации всего объекта или отдельной его части. Для объектов II категории проект вывода из эксплуатации разрабатывается не позднее, чем за три года до окончания срока эксплуатации, а для объектов III категории – за один год.

146. В проекте вывода радиационного объекта из эксплуатации предусматривают мероприятия по обеспечению безопасности на различных этапах вывода его из эксплуатации: остановке, консервации, демонтаже, перепрофилировании, ликвидации или захоронении, а также при проведении ремонтных работ.

147. Проект вывода из эксплуатации радиационного объекта, должен содержать:

1) подготовку необходимого оборудования для проведения демонтажных работ;

2) методы и средства дезактивации демонтируемого оборудования;

3) порядок утилизации радиоактивных отходов;

4) перечень и описание мер радиационной защиты, которые будут применяться во время работ по выводу объекта из эксплуатации;

5) реабилитацию высвобождаемых площадей и территорий.

148. В проекте вывода радиационного объекта из эксплуатации следует оценить ожидаемые индивидуальные и коллективные дозы облучения персонала и населения.

149. Работы по выводу радиационных объектов из эксплуатации выполняются специально подготовленным персоналом радиационного объекта или персоналом других организаций, имеющих соответствующую лицензию в сфере использования атомной энергии. В необходимых случаях подготовка персонала проводится на макетах и тренажерах с имитацией основных операций предстоящих работ.

150. Вопрос о возможном продлении срока эксплуатации источников излучения рассматривается, если продление срока эксплуатации не запрещено технической документацией на источник излучения, и должен решаться комиссией в составе представителей физического или юридического лица, использующего источник излучения, а при необходимости и представителей организации-изготовителя. Решение о продлении срока эксплуатации или выводе закрытого источника излучения из эксплуатации принимается в соответствии с результатами технического освидетельствования закрытого источника излучения. Техническое освидетельствование проводится специализированной организацией, имеющей лицензию в сфере использования атомной энергии на изготовление радиоактивных веществ, приборов и установок, содержащих радиоактивные вещества. В заключении комиссии определяются возможность, условия и срок дальнейшего использования источника излучения.

151. После вывода из эксплуатации устройств, генерирующих источников излучения они должны быть приведены в состояние, исключающее возможность использования их в качестве источников излучения.

После вывода из эксплуатации радионуклидных источников излучения они должны передаваться в специализированные организации для долговременного хранения и (или) захоронения.

Параграф 8. Требования к санитарным пропускникам и санитарным шлюзам

152. Санитарный пропускник размещается в здании, в котором проводятся работы с открытыми источниками излучения или в отдельной части здания, соединенной с производственным корпусом (лабораторией) закрытой галереей.

В состав санитарного пропускника входят: душевые, гардеробная домашней одежды, гардеробная специальной одежды, помещения для хранения средств индивидуальной защиты, пункт радиометрического контроля кожных покровов и спецодежды, кладовая грязной спецодежды, кладовая чистой спецодежды, туалетные комнаты.

В санитарном пропускнике необходимо обеспечивать питьевой режим.

Санитарный пропускник – комплекс помещений и оборудования, предназначенных для смены одежды, обуви, санитарной обработки персонала, контроля радиоактивного загрязнения кожных покровов, средств индивидуальной защиты, специальной и личной одежды персонала.

153. Планировка санитарного пропускника должна исключать возможность пересечения потоков персонала в личной и специальной одежде. Возможность прохода из помещений зоны свободного доступа в помещения зоны контролируемого доступа, минуя санитарный пропускник, должна быть исключена.

154. Стационарные санитарные шлюзы размещаются между второй и третьей зонами рабочих помещений. В зависимости от объема и характера проводимых работ в санитарных шлюзах предусматриваются:

1) места для переодевания, хранения и предварительной дезактивации дополнительных средств индивидуальной защиты;

2) умывальники;

3) пункт радиационного контроля.

Помимо стационарных санитарных шлюзов, допускается использование переносных санитарных шлюзов, устанавливаемых непосредственно у входа в помещение, где производятся ремонтные работы.

Санитарный шлюз – помещение между зонами радиационного объекта, предназначенное для предварительной дезактивации и смены дополнительных средств индивидуальной защиты.

155. Пол, стены и потолок санитарно-бытовых помещений, а также поверхности шкафов имеют влагостойкие покрытия, слабо сорбирующие радиоактивные вещества и допускающие легкую очистку и дезактивацию.

156. Число мест для хранения домашней и рабочей одежды в гардеробной соответствует максимальному числу людей, постоянно и временно работающих в смене.

157. Размещение кладовой для грязной специальной одежды обеспечивает закрытую транспортировку одежды, направляемой в стирку, с выходом на улицу, минуя чистые помещения. Кладовая располагается вблизи пунктов радиометрического контроля и гардеробной загрязненной специальной одежды.

Сортировка специальной одежды должна производиться по ее виду и степени радиоактивного загрязнения. Загрязненная специальная одежда из гардеробной передается в кладовую в упакованном виде для последующей сдачи в специализированные прачечные.

158. Помещения для хранения и выдачи средств индивидуальной защиты (фартуки, очки, респираторы, дополнительная обувь) размещаются в чистой зоне, между гардеробной чистой специальной одежды и рабочими помещениями.

Хранение уборочного инвентаря, предназначенного для уборки "чистой" и "грязной" зон санитарных пропускников, следует осуществлять раздельно в специальных помещениях (кладовые) либо в специальных шкафах.

159. Пункт радиометрического контроля кожных покровов размещается между душевой и гардеробной домашней одежды.

Параграф 9. Требования к обращению с материалами и изделиями, загрязненными или содержащими радионуклиды

160. Материалы и изделия с низкими уровнями содержания радионуклидов допускается использовать в работе. Критерием для принятия решения о возможном использовании сырья, материалов, изделий и продукции, содержащих радионуклиды, является ожидаемая индивидуальная годовая эффективная доза облучения, которая при планируемом виде их использования не должна превышать 10 мкЗв, годовая коллективная эффективная доза не должна быть более 1 чел-Зв.

161. Не допускается использование материалов, изделий и продукции (металл, древесина и другое), имеющих нефиксированное (снимаемое) радиоактивное загрязнение поверхности.

162. Не вводится никаких ограничений на использование любых материалов, сырья, изделий и продукции (кроме продовольственного сырья, пищевой продукции, питьевой воды и кормов для животных) при удельной активности техногенных радионуклидов в них менее значений, приведенных в Гигиенических нормативах, за исключением их использования, приводящего к концентрированию радионуклидов до уровней, требующих специального обращения.

163. Ограниченно используются сырье, материалы, изделия и продукция имеющие удельную активность техногенных радионуклидов от значений, приведенных в Гигиенических нормативах, до значений МЗУА (при наличии нескольких техногенных радионуклидов сумма отношений удельных активностей всех содержащихся в материале техногенных радионуклидов к значениям МЗУА для них должна быть меньше единицы) и при соблюдении требований пункта 160 настоящих Санитарных правил. В дальнейшем, продукция, произведенная из данного сырья, материалов или изделий подлежит радиационному контролю.

164. При использовании строительных материалов и удобрений, содержащих радиоактивные вещества природного происхождения, обеспечивается соблюдение требований Гигиенических нормативов.

165. Предназначенные для дальнейшего использования материалы, изделия и продукция, загрязненные радиоактивными веществами выше уровней, приведенных в пункте 160 настоящих Санитарных правил, подлежат дезактивации до уровней, указанных в Гигиенических нормативах.

Дезактивацию следует проводить в тех случаях, когда уровень загрязненности в сырье, материалах, изделиях и продукции может быть снижен до допустимых уровней, обеспечивающих их дальнейшее применение.

166. Документ о содержании радионуклидов и об отсутствии снимаемого радиоактивного загрязнения в сырье, материалах, изделиях и продукции, предназначенных для вывоза с радиационного объекта, выдает служба (или ответственное лицо) радиационной безопасности данного объекта.

167. Предназначенное для отправки на перерабатывающие объекты загрязненное металлическое сырье после его дезактивации подлежит предварительной переплавке или иной переработке на радиационных объектах, исключающей образование вторичных радиоактивных отходов при любых вариантах дальнейшего использования переплавленного металла.

168. Проведение дезактивации, переплавки или иной переработки материалов, содержащих радионуклиды допускается при наличии положительного санитарно-эпидемиологического заключения на данный объект. Технология переработки сырья и его дальнейшего использования разрабатывается и утверждается руководителем данного объекта.

169. Числовые значения допустимой удельной активности основных долгоживущих радионуклидов для неограниченного использования металлов после предварительной переплавки или иной переработки и изделий на основе этих металлов приведены в приложении 14 к настоящим Санитарным правилам. При наличии в металле смеси радионуклидов значения удельных активностей отдельных радионуклидов Qi должны удовлетворять соотношению:

где:

– удельная активность радионуклида i в металле; ДУА_i– допустимая удельная активность радионуклида i.

170. В случае невозможности или нецелесообразности использования сырья, материалов, изделий и продукции отнесенных к категории ограниченного использования, согласно настоящих Санитарных правил, они направляются на специально выделенные участки в места захоронения промышленных отходов. Не допускается наличие снимаемого радиоактивного загрязнения на этих отходах. Порядок, условия и способы захоронения такого сырья, материалов, продукции и изделий определяются организациями, отвечающими за данные объекты или специализированными организациями.

171. В случае невозможности или нецелесообразности дальнейшего использования материалов, изделий и сырья, содержащих радионуклиды с удельной активностью больше МЗУА, с ними необходимо обращаться как с радиоактивными отходами.

Параграф 10. Требования к обращению с радиоактивными отходами

172. Критерии отнесения отходов к радиоактивным, их категоризация, а также требования к обращению с радиоактивными отходами устанавливаются в соответствии с Санитарными правилами "Санитарно-эпидемиологические требования к радиационно-опасным объектам", утвержденными приказами исполняющего обязанности Министра национальной экономики Республики Казахстан от 27 марта 2015 года № 260 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 11204) (далее – Приказ № 260).

173. Радиоактивные отходы по агрегатному состоянию подразделяются на жидкие и твердые. Система обращения с жидкими и твердыми радиоактивными отходами включает их сбор, обезвреживание, переработку, хранение и (или) захоронение, а также перевозку радиоактивных отходов.

174. Передача радиоактивных отходов из объекта на переработку, долговременное хранение и (или) захоронение в специализированную организацию должна производиться в специальных упаковках (контейнерах).

Уровни радиоактивного загрязнения на поверхностях упаковки (контейнера) не должны превышать значений, приведенных в приложении 12 настоящих Санитарных правил.

175. Транспортировка радиоактивных отходов должна проводиться специализированными организациями на специально оборудованных транспортных средствах.

176. Выбор мест захоронения радиоактивных отходов должен производиться с учетом гидрогеологических, геоморфологических, тектонических и сейсмических условий. При этом должна быть обеспечена радиационная безопасность населения и окружающей среды в течение всего срока изоляции отходов с учетом долговременного прогноза.

177. Физические или юридические лица, в процессе деятельности которых осуществляется обращение с радиоактивными отходами, для планирования и осуществления мероприятий по обеспечению радиационной безопасности должны иметь схему обращения с радиоактивными отходами, которое утверждается руководителем данного объекта.

В схемах обращения с радиоактивными отходами должны отражаться следующие основные вопросы:

1) организация сбора жидких и твердых отходов, непосредственно в местах их образования;

2) учет отходов и требования к их временному хранению;

3) маршруты транспортирования отходов внутри объекта;

4) дезактивация сборников-контейнеров, принадлежащих организаций, используемых для временного хранения радиоактивных отходов;

5) выдерживания и удаления радиоактивных отходов, содержащих короткоживущие радионуклиды;

6) указывается точное место хранения, мощность эквивалентной дозы и остаточная активность отработавших источников, а также дата (начало и завершения) подготовки отходов к передаче на захоронение;

7) организации радиационного контроля при работах с радиоактивными отходами;

8) организации работ в случае возникновения аварии, инцидента;

9) условия и сроки временного хранения очень короткоживущих радиоактивных отходов;

10) объемы, сроки и условия временного хранения радиоактивных отходов.

178. Эффективная доза облучения населения, обусловленная радиоактивными отходами на всех этапах обращения с ними, не должна превышать 10 мкЗв/год.

179. Ответственное лицо ведет систематический контроль и учет за сбором, временным хранением и подготовкой к удалению радиоактивных отходов, образующихся в процессе работы. Указанные сведения заносятся в журнал учета твердых и жидких радиоактивных отходов по форме 1 и 2, указанных в приложении 40 Приказа № 260.

180. Не реже одного раза в год комиссия, назначаемая администрацией радиационного объекта, проверяет правильность ведения учета количества радиоактивных отходов, сданных специализированной организации на захоронение, а также находящихся на радиационном объекте.

После оформления паспортов на партию радиоактивных отходов, по форме указанных в приложении 38 Приказа № 260 сдаваемых на захоронение (хранение), в течение 15 календарных дней физические или юридические лица представляют копию паспортов в территориальные подразделения.

Параграф 11. Требования к радиационному контролю при работе с техногенными источниками излучения

181. Радиационный контроль при работе с техногенными источниками излучения должен осуществляться за всеми основными радиационными показателями, определяющими уровни облучения персонала и населения. На каждом радиационном объекте система радиационного контроля предусматривает конкретный перечень видов контроля, типов радиометрической и дозиметрической аппаратуры, точек измерения и периодичности контроля.

Радиационный контроль должен включать индивидуальный дозиметрический контроль персонала и контроль радиационной обстановки.

Вклад природных источников излучения в облучение персонала в производственных условиях контролируется и учитывается при оценке доз в тех случаях, когда он превышает 1 мЗв в год.

182. Индивидуальный дозиметрический контроль проводится с целью определения годовых доз персонала и является обязательным для персонала группы "А". Индивидуальный дозиметрический контроль за облучением персонала в зависимости от характера работ включает:

1) радиометрический контроль за загрязненностью кожных покровов и средств индивидуальной защиты;

2) контроль за характером, динамикой и уровнями поступления радиоактивных веществ в организм с использованием методов прямой и (или) косвенной радиометрии;

3) контроль за дозами внешнего бета-, гамма- и рентгеновского излучений, а также нейтронов с использованием индивидуальных дозиметров или расчетным путем. По результатам радиационного контроля рассчитываются значения эффективных доз у персонала, а при необходимости, определяются значения и эквивалентные дозы облучения отдельных органов.

183. Контроль за радиационной обстановкой в зависимости от характера проводимых работ включает:

1) измерение мощности дозы рентгеновского, гамма- и нейтронного излучений, плотности потоков частиц ионизирующего излучения на рабочих местах, в смежных помещениях, на территории радиационных объектов, в санитарно-защитной зоне и зоне наблюдения;

2) измерение уровней загрязнения радиоактивными веществами рабочих поверхностей, оборудования, транспортных средств, средств индивидуальной защиты, кожных покровов и одежды персонала;

3) определение объемной активности газов и аэрозолей в воздухе рабочих помещений;

4) измерение или оценку активности выбросов и сбросов радиоактивных веществ;

5) определение уровней радиоактивного загрязнения объектов окружающей среды в санитарно-защитной зоне и зоне наблюдения.

184. Система радиационного контроля объектов I и II категории должна использовать следующие технические средства:

1) непрерывный контроль на основе стационарных автоматизированных технических средств;

2) оперативный контроль на основе носимых и передвижных технических средств;

3) лабораторный анализ на основе стационарной лабораторной аппаратуры, средств отбора и подготовки проб для анализа.

Автоматизированные системы обеспечивают контроль, регистрацию, отображение, сбор, обработку, хранение и выдачу информации.

185. В помещениях, где ведутся работы с делящимися материалами в количествах, при которых возможно возникновение самопроизвольной цепной реакции деления, а также на ядерных реакторах и критических сборках и при других работах I класса, где радиационная обстановка при проведении работ может существенно изменяться, устанавливают приборы радиационного контроля со звуковыми и световыми сигнализирующими устройствами, а персонал обеспечивается аварийными дозиметрами.

186. Результаты индивидуального контроля доз облучения персонала хранятся в течение 50 лет. При проведении индивидуального контроля ведется учет годовых эффективной и эквивалентных доз, эффективной дозы за пять последовательных лет, а также суммарной накопленной дозы за весь период профессиональной работы. Данные индивидуальных доз облучения персонала оформляются по форме № 1-ДОЗ "Сведения о дозах облучения лиц из персонала в условиях нормальной эксплуатации техногенных источников ионизирующего излучения" и формы № 2-ДОЗ "Сведения о дозах облучения лиц из персонала в условиях радиационной аварии или планируемого повышенного облучения, а также лиц из населения, подвергшегося аварийному облучению" и предоставляются в территориальные подразделения согласно порядка ведения и заполнения формы № 1-ДОЗ и формы № 2-ДОЗ указанных в приложениях 15 к настоящим Санитарным правилам.

187. Карточка учета индивидуальных доз внешнего облучения лиц, работающих с источниками излучения (далее – индивидуальная карточка персонала) должна быть заведена нанимателем на весь персонал, находящийся под индивидуальными дозиметрическими контролем. Форма индивидуальной карточки персонала приведена в приложении 16 к настоящим Санитарным правилам.

Индивидуальная доза облучения регистрируется в журнале с последующим внесением в индивидуальную карточку персонала, а также в машинный носитель для создания базы данных на радиационных объектах.

Копия индивидуальной карточки работника в случае его перехода в другую организацию, где проводится работа с источниками излучения, передается на новое место работы; в случае прекращения трудовых отношений выдается на руки сотруднику; оригинал хранится на прежнем месте работы.

188. Лицам, командируемым для работ с источниками излучения, выдается заполненная копия индивидуальной карточки о полученных дозах облучения. Данные о дозах облучения прикомандированных лиц включаются в их индивидуальные карточки.

189. На радиационных объектах, проводящих работы с техногенными источниками излучения, администрацией устанавливаются контрольные уровни.

Перечень и числовые значения контрольных уровней определяются в соответствии с условиями работы.

190. При установлении контрольных уровней следует исходить из принципа оптимизации с учетом:

1) неравномерности радиационного воздействия во времени;

2) целесообразности сохранения уже достигнутого уровня радиационного воздействия на данном объекте ниже допустимого;

3) эффективности мероприятий по улучшению радиационной обстановки.

При изменении характера работ перечень и числовые значения контрольных уровней подлежат уточнению. При установлении контрольных уровней объемной и удельной активности радионуклидов в атмосферном воздухе и в воде водоемов следует учитывать возможное поступление их по пищевым цепочкам и внешнее излучение радионуклидов, накопившихся на местности.

191. Результаты радиационного контроля сопоставляются со значениями пределов доз и контрольными уровнями. При превышении контрольных уровней администрация радиационного объекта проводит анализ. О случаях превышения пределов доз для персонала, установленных в Гигиенических нормативах или квот облучения населения, администрация радиационного объекта информирует (в письменной форме) об этом территориальное подразделение.

Параграф 12. Требования к применению средств индивидуальной защиты и личной гигиены

192. Все работающие с источниками излучения или посещающие участки, где производятся такие работы, должны обеспечиваться средствами индивидуальной защиты в соответствии с видом и классом работ.

193. При работах с радиоактивными веществами в открытом виде I класса и при отдельных работах II класса персонал снабжается комплектом основных средств индивидуальной защиты, а также дополнительными средствами защиты в зависимости от уровня и характера возможного радиоактивного загрязнения.

Основной комплект средств индивидуальной защиты включает: специальное белье и обувь, носки, комбинезон или костюм (куртка, брюки), шапочку или шлем, перчатки, полотенца и носовые платки одноразовые, средства защиты органов дыхания (в зависимости от загрязнения воздуха).

При работах II класса и при отдельных работах III класса персонал обеспечивается халатами, шапочками, перчатками, легкой обувью и при необходимости средствами защиты органов дыхания.

194. Средства индивидуальной защиты для работ с радиоактивными веществами изготавливаются из хорошо дезактивируемых материалов, либо используются одноразовые.

195. Работающие с радиоактивными растворами и порошками, а также персонал, проводящий уборку помещений, в которых ведутся работы с радиоактивными веществами, кроме комплекта основных средств индивидуальной защиты, имеют дополнительно спецодежду из пленочных материалов или материалов с полимерным покрытием: фартуки, нарукавники, куртки, брюки, резиновую или пластиковую специальную обувь.

196. Персонал, выполняющий работы по сварке или резке металла, загрязненного радионуклидами, снабжается специальными средствами индивидуальной защиты из искростойких, хорошо дезактивируемых материалов.

197. Средства защиты органов дыхания (фильтрующие или изолирующие) применяются при работах в условиях возможного аэрозольного загрязнения воздуха помещений радиоактивными веществами (работа с порошками, выпаривание радиоактивных растворов).

198. При работах, когда возможно загрязнение воздуха помещения радиоактивными газами или парами (ликвидация аварий, ремонтные работы), или когда применение фильтрующих средств не обеспечивает радиационную безопасность, применяются изолирующие защитные средства (пневмокостюмы, пневмошлемы, а в отдельных случаях – автономные изолирующие аппараты).

199. На радиационных объектах, где имеется вероятность радиоактивного загрязнения кожных покровов, используются в качестве средств дезактивации моющие средства.

200. При переходах из помещений для работ более высокого класса в помещения для работ более низкого класса контролируются уровни радиоактивного загрязнения средств индивидуальной защиты. При переходе из второй в третью зону дополнительные средства индивидуальной защиты снимаются.

201. Спецодежду и белье, загрязненные выше допустимых уровней направляют на дезактивацию в специальную прачечную. Смена основной спецодежды и белья осуществляется персоналом не реже одного раза в семь дней.

Дополнительные средства индивидуальной защиты (пленочные, резиновые, с полимерным покрытием) после каждого использования подвергают предварительной дезактивации в санитарном шлюзе или в другом специально отведенном месте. Если после дезактивации их остаточное загрязнение превышает допустимый уровень, дополнительные средства индивидуальной защиты направляют на дезактивацию в специальную прачечную.

202. В случае обнаружения загрязнения личная одежда и обувь подлежит дезактивации под контролем службы радиационной безопасности, а при невозможности ее очистки захоронению.

203. В помещениях для работы с радиоактивными веществами в открытом виде не допускается:

1) пребывание сотрудников без необходимых средств индивидуальной защиты;

2) прием пищи, курение, пользование косметическими принадлежностями, украшениями;

3) хранение пищевых продуктов, табачных изделий, домашней одежды, косметических принадлежностей и других предметов, не имеющих отношения к работе.

204. Для приема пищи предусматривается специальное помещение, оборудованное умывальником для мытья рук с подводкой горячей воды, изолированное от помещений, где ведутся работы с применением радиоактивных веществ в открытом виде.

В помещениях для приема пищи не допускается нахождение лиц в рабочей специальной одежде.

205. При выходе из помещений, где проводились работы с радиоактивными веществами, проводится контроль радиоактивного загрязнения спецодежды и других средств индивидуальной защиты, при выявлении радиоактивного загрязнения спецодежда и средства индивидуальной защиты направляются на дезактивацию.

Глава 3. Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности при медицинском облучении

206. Радиационная безопасность пациентов и населения обеспечивается при всех видах облучения (профилактического, диагностического, лечебного и исследовательского) пациентов в результате медицинского обследования или лечения (далее – медицинское облучение) путем достижения максимальной пользы от рентгенорадиологических процедур и минимизации радиационного ущерба.

207. Медицинское облучение пациентов с целью получения диагностической информации или терапевтического эффекта проводится по назначению врача и с согласия пациента. Окончательное решение о проведении соответствующей процедуры принимает врач-рентгенолог или врач-радиолог.

208. Медицинское диагностическое облучение осуществляется по медицинским показаниям в тех случаях, когда отсутствуют или нельзя применить, или недостаточно информативны другие альтернативные методы диагностики.

209. Методики лучевой диагностики и терапии утверждаются уполномоченным органом в сфере здравоохранения и отражают оптимальные режимы выполнения процедур и допустимые уровни облучения пациента.

210. Регламентами обеспечивается отсутствие детерминированных лучевых эффектов при проведении всех видов рентгенорадиологических диагностических исследований.

211. Облучение людей с целью получения научной медицинской информации осуществляется при письменном согласии обследуемых после представления им сведений о возможных последствиях облучения.

212. При проведении лучевой терапии учитывается расположение патологического очага с целью снижения риска лучевых осложнений.

213. Для рентгенорадиологических медицинских исследований и лучевой терапии используется аппаратура, включенная в государственный реестр лекарственных средств, изделий медицинского назначения и медицинской техники.

214. Отделения (подразделения) лучевой терапии и диагностики используют при выполнении лечебно-диагностических процедур передвижные и индивидуальные средства радиационной защиты пациента и персонала.

215. Медицинский персонал, занимающийся рентгенорадиологической диагностикой и терапией, осуществляет защиту пациентов, поддерживая на возможном низком уровне дозы облучения.

216. Дозы облучения пациента от проведения каждого рентгенорадиологического исследования и процедур лучевой терапии вносятся в персональный лист учета доз медицинского облучения, являющийся приложением к его амбулаторной карте, а также при наличии медицинских информационных систем дозы облучения формируется в электронном формате.

217. При достижении накопленной дозы медицинского диагностического облучения пациента 0,5 Зв принимаются меры по дальнейшему ограничению его облучения, если лучевые процедуры не диктуются жизненными показаниями.

218. По требованию пациента ему предоставляется информация об ожидаемой или полученной дозе облучения и о возможных последствиях от проведения рентгенорадиологических процедур.

219. Медицинскому персоналу не допускается увеличивать облучение пациента в целях сокращения собственного облучения в процессе его работы с техногенными источниками излучения (далее – профессиональное облучение).

220. При введении пациенту радиофармацевтического препарата с терапевтической целью врач рекомендует ему временное воздержание от воспроизводства потомства.

221. Введение радиофармацевтических средств с целью диагностики и терапии беременным женщинам не допускается.

222. При введении с целью диагностики или терапии радиофармацевтических препаратов кормящим матерям кормление ребенка грудью временно приостанавливается.

Глава 4. Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности при воздействии природных источников излучения

223. Требования по обеспечению радиационной безопасности при воздействии природных источников излучения в производственных условиях предъявляются к любым объектам, в которых облучение работников превышает 1 мЗв/год (объекты, осуществляющие работы в подземных условиях, добывающие и перерабатывающие минеральное и органическое сырье с повышенным содержанием природных радионуклидов и другие).

В проектной документации не урановых рудников и других подземных сооружений отражаются вопросы радиационной безопасности.

224. Объекты, добывающие и перерабатывающие руды с целью извлечения из них природных радионуклидов (урана, радия, тория), а также объекты, использующие эти радионуклиды, относятся к объектам, проводящим работы с техногенными источниками.

225. Для строительства зданий производственного назначения выбирают участки территории, на которых гамма-фон не превышает 0,6 мкЗв/ч, где плотность потока радона с поверхности грунта не превышает 250 миллибеккерель на квадратный метр в секунду (далее мБк/(м²*с). При проектировании строительства здания на участке с плотностью потока радона с поверхности грунта более 250 мБк/(м²*с) в проекте здания предусматривается система защиты от радона.

226. На объектах, где не проводятся работы с техногенными источниками излучения, уровни природного облучения работников в производственных условиях не должны превышать значений, приведенных в Гигиенических нормативах. При изменении продолжительности работы, нарушении радиоактивного равновесия природных радионуклидов в производственной пыли, определяющих уровень радиационного воздействия, администрация объекта устанавливает контрольные уровни радиационного воздействия.

227. Для составления перечня действующих объектов, цехов или отдельных рабочих мест, на которых будет осуществляться контроль радиационной обстановки, обусловленной природными источниками излучения, проводиться их первичное обследование.

228. Если в результате обследования на объекте не обнаружено случаев превышения дозы облучения работников более 1 мЗв/год, то дальнейший радиационный контроль в ней не является обязательным. Однако при существенном изменении технологии производства, которое приведет к увеличению облучения работников, проводится повторное обследование.

229. На объекте, в котором установлено превышение дозы 1 мЗв/год, но нет превышения дозы в 2 мЗв/год, проводится выборочный радиационный контроль рабочих мест с наибольшими уровнями облучения работников.

230. На объекте, в котором дозы облучения работников превышают 2 мЗв/год, осуществляется постоянный контроль доз облучения и проводятся мероприятия по их снижению.

231. В случае обнаружения превышения установленного в Гигиенических нормативах (5 мЗв/год) администрация радиационного объекта принимает меры по снижению облучения работников. При невозможности соблюдения указанного Гигиенических нормативах на объекте, допускается приравнивание соответствующих работников по условиям труда к персоналу, работающему с техногенными источниками излучения. О принятом решении администрация объекта информирует (в письменной форме) территориальные подразделения. На лиц, приравненных по условиям труда к персоналу, работающему с техногенными источниками излучения, распространяются все требования по обеспечению радиационной безопасности, установленные для персонала группы "А".

232. На объектах, в которых отходы производства по критериям, приведенным в параграфе 10 главы 2 "Требования по обращению радиоактивными отходами" настоящих Санитарных правил, относятся к категории радиоактивных, организуется их сбор, временное хранение и захоронение.

233. Требования по обеспечению радиационной безопасности населения распространяются на регулируемые природные источники излучения: изотопы радона и продукты их распада в воздухе помещений, гамма-излучение природных радионуклидов, содержащихся в строительных изделиях, природные радионуклиды в питьевой воде, удобрениях и полезных ископаемых.

234. Относительную степень радиационной безопасности населения характеризуют следующие значения эффективных доз от природных источников излучения: менее 2 мЗв/год – облучение не превышает средних значений доз для населения страны от природных источников излучения; от 2 до 5 мЗв/год – повышенное облучение; более 5 мЗв/год – высокое облучение. Мероприятия по снижению высоких уровней облучения осуществляются в первоочередном порядке.

235. При выборе участков территорий под строительство жилых домов и зданий социально-бытового назначения отводятся участки с гамма-фоном, не превышающим 0,3 мкЗв/ч и плотностью потока радона с поверхности грунта не более 80 мБк/(м²*с).

При проектировании здания на участке с мощностью эквивалентной дозы гамма-излучения выше 0,3 мкЗв/ч, плотностью потока радона более 80 мБк/(м²*с) в проекте здания необходимо предусмотреть систему защиты от повышенных уровней гамма-излучения и радона.

236. Радиационный контроль осуществляется на всех стадиях строительства, реконструкции, капитального ремонта и эксплуатации жилых домов и зданий социально-бытового назначения. В случаях обнаружения превышения нормативных значений, должен проводиться анализ связанных с этим причин и осуществляться защитные мероприятия, направленные на снижение мощности дозы гамма-излучения и (или) содержания радона в воздухе помещений. Мощность дозы гамма-излучения и объемной активности радона в воздухе помещений строящегося, реконструируемого или капитально ремонтируемого здания должны соответствовать нормативным значениям.

237. Радиационный контроль жилых домов и зданий социально-бытового назначения осуществляют физические и юридические лица, имеющие соответствующую лицензию в сфере использования атомной энергии.

238. Контроль за содержанием природных радионуклидов в строительных материалах и изделиях осуществляет производитель. Значения удельной активности природных радионуклидов и класс опасности указываются в сопроводительной документации на каждую партию материалов и изделий.

239. Значения удельной активности природных радионуклидов в фосфорных удобрениях и мелиорантах указываются поставщиками в сопроводительном документе.

Глава 5. Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности при радиационных авариях

240. Система радиационной безопасности персонала и населения при радиационной аварии обеспечивает сведение к минимуму негативных последствий аварии, предотвращение возникновения детерминированных эффектов и минимизацию вероятности стохастических эффектов. При обнаружении радиационной аварии предпринимаются срочные меры по прекращению развития аварии, восстановлению контроля над источником излучения и сведения к минимуму доз облучения и количества облученных лиц из персонала и населения, радиоактивного загрязнения производственных помещений и окружающей среды, экономических и социальных потерь, вызванных аварией.

241. В проектной документации каждого радиационного объекта определяются возможные аварии, возникающие вследствие неисправности оборудования, неправильных действий персонала, стихийных бедствий или иных причин, которые приводят к потере контроля над источниками излучения и облучению людей и (или) радиоактивному загрязнению окружающей среды.

242. В проектной документации радиационных объектов I-II категорий отражаются следующие разделы:

1) "Инженерно-технические мероприятия гражданской обороны. Мероприятия по предупреждению чрезвычайных ситуаций", включающий план ликвидации аварий, наличие специализированной аварийной бригады, номенклатуру, объем и места хранения средств индивидуальной защиты, медикаментов, аварийного запаса радиометрических и дозиметрических приборов, средств дезактивации и санитарной обработки, инструментов и инвентаря, необходимых для проведения неотложных работ по ликвидации последствий радиационной аварии;

2) "План мероприятий по защите персонала и населения от радиационной аварии и ее последствий".

243. Администрация радиационных объектов I и II категории и ядерных установок разрабатывает и утверждает план мероприятий по защите персонала и населения от радиационной аварии и ее последствий.

Планы мероприятий по защите персонала и населения от радиационной аварии и ее последствий должны содержать следующие основные разделы:

1) прогноз возможных аварий на радиационном объекте с учетом вероятных причин, типов и сценариев развития аварии, а также прогнозируемой радиационной обстановки при авариях разного типа;

2) мероприятия по защите населения и окружающей среды и критерии для принятия решений о проведении защитных мероприятий;

3) перечень организаций, с которыми осуществляется взаимодействие при ликвидации аварии и ее последствий;

4) организация аварийного радиационного контроля;

5) оценка характера и размеров радиационной аварии;

6) порядок введения аварийного плана в действие;

7) порядок оповещения и информирования;

8) поведение персонала при аварии;

9) обязанности должностных лиц при проведении аварийных работ;

10) меры защиты персонала при проведении аварийных работ;

11) оказание медицинской помощи пострадавшим;

12) меры по локализации и ликвидации очагов (участков) радиоактивного загрязнения;

13) подготовка и тренировка персонала к действиям в случае аварии.

244. Персонал должен быть готов к действиям при радиационных авариях и к действиям по ликвидации последствий таких аварий. На всех радиационных объектах должны быть инструкции по действиям персонала при радиационных авариях.

245. На производственных участках, в санитарном пропускнике и медицинском пункте радиационного объекта находятся аптечки с набором необходимых средств первой помощи пострадавшим при аварии, а на объектах, где проводится работа с радиоактивными веществами в открытом виде, и восполняемый запас средств санитарной обработки лиц, подвергшихся загрязнению.

246. На каждом объекте, в котором возможна радиационная авария, должна быть предусмотрена система экстренного оповещения о возникшей аварии, по сигналам которой персонал должен действовать в соответствии с планом мероприятий по защите персонала и населения от радиационной аварии и ее последствий и должностными инструкциями.

247. При установлении факта радиационной аварии администрация радиационного объекта немедленно информирует (в письменной форме) об этом уполномоченные государственные органы в области обеспечения радиационной безопасности.

248. Государственные органы в области обеспечения радиационной безопасности, в соответствии с "Планом мероприятий по защите персонала и населения от радиационной аварии и ее последствий", информируют о необходимости проведения мероприятий по ликвидации радиационной аварии специализированные аварийные бригады, а также информируют население о факте радиационной аварии, рекомендуемых способах и средствах защиты.

249. К проведению работ по ликвидации аварии и ее последствий привлекаются, прежде всего, члены специализированных аварийных бригад. При необходимости для выполнения этих работ привлекаются лица предпочтительно из персонала старше тридцати лет, не имеющие медицинских противопоказаний, при их добровольном письменном согласии после информирования о возможных дозах облучения и риске для здоровья. Женщины допускаются к участию в аварийных работах лишь в исключительных случаях.

250. Перед началом работ по ликвидации последствий аварии проводится инструктаж персонала по вопросам радиационной безопасности с разъяснением характера и последовательности работ. При необходимости следует проводить предварительную отработку предстоящих операций.

251. Работы по ликвидации последствий аварии и выполнение других мероприятий, связанных с возможным переоблучением персонала, проводится под радиационным контролем по специальному разрешению (допуску), в котором определяются предельная продолжительность работы, дополнительные средства защиты, фамилии участников и лица, ответственного за выполнение работ.

252. Регламентация планируемого повышенного облучения персонала при ликвидации аварии определяется Гигиеническими нормативами. Планируемое повышенное облучение допускается для персонала радиационного объекта, участвующего в проведении аварийно-восстановительных работ, и специалистов аварийно-спасательных служб и формирований.

253. Порядок радиационного контроля определяется с учетом масштаба и особенностей аварии, характера и условий выполняемых работ.

254. Людей с травматическими повреждениями, химическими отравлениями или подвергшихся облучению в дозе выше 0,2 Зв необходимо направить на медицинское обследование. При радиоактивном загрязнении проводится санитарная обработка людей и дезактивация загрязненной одежды.

255. При радиационной аварии с выбросом радионуклидов в окружающую среду, повлекшим за собой радиоактивное загрязнение обширных территорий, защита населения осуществляется в соответствии с критериями для принятия решений, приведенными в Гигиенических нормативах.

256. Ликвидация последствий аварии и расследование ее причин, при необходимости, проводится на региональном, территориальном и объектовом уровнях в порядке, установленном законодательством Республики Казахстан.

257. Территориальные подразделения принимают участие в расследовании и ликвидации последствий радиационной аварии в соответствии с постановлением Правительства Республики Казахстан от 19 августа 2016 года № 467 "Об утверждении Национального плана реагирования на ядерные и радиационные аварии".

258. На территориях, подвергшихся радиоактивному загрязнению в результате радиационной аварии, должны осуществляться:

1) радиационный контроль с оценкой доз облучения населения за счет радиоактивного загрязнения территории, если эта доза может превысить 10 мкЗв/год;

2) радиационный контроль за другими основными видами облучения населения;

3) оптимизированное снижение доз по всем основным видам облучения, если доза облучения населения за счет радиоактивного загрязнения территории превышает 1,0 мЗв/год;

4) оптимизированные защитные мероприятия, не нарушающие нормальную жизнедеятельность населения, хозяйственное и социальное функционирование территории, если доза облучения за счет радиоактивного загрязнения территории превышает 0,1 мЗв/год, но не более 1,0 мЗв/год.

259. Администрация радиационного объекта, осуществляющей хозяйственную деятельность на территории, подвергшейся радиоактивному загрязнению, обеспечивает условия работы, при которых облучение работников за счет радиоактивного загрязнения не превысит 5 мЗв/год. На радиационных объектах, где облучение работников за счет аварийного загрязнения превышает 1 мЗв/год, создается служба радиационной безопасности, которая осуществляет радиационный контроль и проводит мероприятия по снижению доз облучения работников в соответствии с принципом оптимизации.

260. Медицинская организация, обслуживающая организацию, где проводятся работы с источниками излучения, на случай облучения от ядерной или радиационной аварии (далее – аварийное облучение) оборудуется:

1) приборами радиационного контроля;

2) средствами дезактивации кожных покровов, ожогов и ран (при работах с радиоактивными веществами в открытом виде);

3) средствами ускорения выведения радионуклидов из организма;

4) радиопротекторы.

261. Периодическое медицинское обследование лиц из персонала группы "А" после прекращения ими работы с источниками излучения проводится в той же медицинской организации, что и во время указанных работ, или в другой медицинской организации ведомства, в котором он работал с источниками излучения.

262. Медицинское обследование лиц из населения, подвергшихся за год облучению в эффективной дозе более 200 мЗв или с накопленной дозой более 500 мЗв от одного из основных источников облучения, или 1000 мЗв от всех источников облучения, организуется местными органами государственного управления здравоохранения областей, города республиканского значения и столицы.

Приложение 1 к Санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"

Взвешивающие коэффициенты для отдельных видов излучения при расчете эквивалентной дозы (WR)

Таблица 1

№ п/п	Взвешивающие коэффициенты для отдельных видов излучения	Множители поглощенной дозы, учитывающие относительную эффективность различных видов излучения
1	2	3
1	Фотоны любых энергий	1
2	Электроны и мюоны любых энергий	1
3	Нейтроны с энергией менее 10 килоэлектронвольт (далее – кэВ)	5
4	Нейтроны с энергией от 10 кэВ до 100 кэB	10
5	Нейтроны с энергией от 100 кэВ до 2 мегаэлектронвольт (далее – МэВ)	20
6	Нейтроны с энергией от 2МэВ до 20МэВ	10
7	Нейтроны с энергией более 20 МэВ	5
8	Протоны с энергией более 2 МэВ, кроме протонов отдачи	5
9	Альфа частицы, осколки деления, тяжелые ядра	20

Примечание: Все значения относятся к излучению, падающему на тело, а в случае внутреннего облучения – испускаемому при ядерном превращении.

Взвешивающие коэффициенты для тканей и органов для расчета эффективной дозы (WT)

Таблица 2

№	Взвешивающие коэффициенты для тканей и органов для расчета эффективной дозы	Множители эквивалентной дозы в органах и тканях
1	2	3
1	Гонады	0,08
2	Костный мозг (красный)	0,12
3	Толстый кишечник	0,12
4	Легкие	0,12
5	Желудок	0,12
6	Мочевой пузырь	0,05
7	Грудная железа	0,12
8	Печень	0,05
9	Пищевод	0,05
10	Щитовидная железа	0,05
11	Кожа	0,01
12	Клетки костных поверхностей	0,01
13	Остальное (надпочечники, головной мозг, экстраторокальный отдел органов дыхания, тонкий кишечник, почки, мышечная ткань, поджелудочная железа, селезенка, вилочковая железа и матка	0,12

Примечание: В случаях, когда один из перечисленных органов или тканей получает эквивалентную дозу, превышающую самую большую дозу, полученную любым из двенадцати органов или тканей, для которых определены взвешивающие коэффициенты, следует приписать этому органу или ткани взвешивающий коэффициент, равный 0,025, а оставшимся органам или тканям из рубрики "Остальное" приписать суммарный коэффициент, равный 0,025.

Приложение 2 к Санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"

Инструкция по заполнению санитарно-эпидемиологического заключения

1. В пункте 1 санитарно-эпидемиологического заключения, указывается полное наименование радиационного объекта, юридического лица в соответствии со свидетельством о государственной регистрации и основания для проведения санитарно-эпидемиологической экспертизы (по обращению, предписанию, постановлению, по особому порядку и другие (дата, номер).

2. В пункте 2 санитарно-эпидемиологического заключения, указывается полное наименование хозяйствующего субъекта (принадлежность) и юридический адрес (месторасположение объекта) в соответствии со свидетельством о государственной регистрации, телефон, фамилия, имя, отчество (при его наличии) руководителя.

3. В пункте 3 санитарно-эпидемиологического заключения, указывается сфера, вид деятельность, месторасположение и адрес радиационного объекта.

4. Пункт 4 санитарно-эпидемиологического заключения, заполняют при необходимости.

5. В пункте 5 санитарно-эпидемиологического заключения, указываются представленные документы, указанных в пункте 9 приложения 2 приказа исполняющего обязанности Министра здравоохранения Республики Казахстан от 28 апреля 2017 года № 217 "Об утверждении стандартов государственных услуг в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 15217).

6. Пункт 6 санитарно-эпидемиологического заключения, заполняют при необходимости.

7. Пункт 7 санитарно-эпидемиологического заключения, заполняют при необходимости.

8. В пункте 8 санитарно-эпидемиологического заключения, указывают полную санитарно-гигиеническую характеристику и оценку объекта экспертизы (услуг, процессов, условий, технологий, производств, продукции) в соответствии с требованиями нормативных правовых актов в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения и гигиенических нормативов.

9. Пункт 9 санитарно-эпидемиологического заключения заполняют, при необходимости.

10. В пункте 10 санитарно-эпидемиологического заключения, указывают протоколы лабораторных и лабораторно-инструментальных исследований и испытаний, а также при наличии выкопировки из генеральных планов, чертежей, фото.

11. В таблице пункта 11 санитарно-эпидемиологического заключения указывается каждый источник излучения (вид источников излучения с одинаковыми радиационными характеристиками) с присвоением порядкового номера. В отношении каждого источника излучения (вида источника излучения с одинаковыми радиационными характеристиками) заполняются графы 2-4.

Врач-гигиенист по радиационной гигиене указывает следующие сведения:

1) Строки графы 1 "Вид и характеристика источника излучения" заполняются следующими сведениями:

строка 1 "Работы с открытыми источниками излучения": радионуклид, вещество, его агрегатное состояние, максимально допустимая одноразовая активность на рабочем месте, годовое потребление;

строка 2 "Работы с закрытыми источниками излучения": нуклид, вид источника (для установок, аппаратов, приборов – тип, марка, год выпуска; серийный или заводской номер источника излучения), максимальная активность источника излучения, максимально допустимое одноразовое количество источников излучения на рабочем месте и их суммарная активность на рабочем месте, годовое потребление (для короткоживущих нуклидов);

строка 3 "Работы с устройствами, генерирующими излучение": вид источника (для установок, аппаратов, приборов – те же сведения, что и в строке 2), вид, энергия и интенсивность излучения (и (или) ускоряющее напряжение, сила тока, мощность и другое), максимально допустимое количество одновременно работающих источниками излучения, количество источников излучения, размещенных в одном месте;

строка 4 "Другие работы с источниками излучения": работы, которые не могут быть отнесены к работам, указанным в строках 1-3, включая работы с генераторами радионуклидов, ядерными реакторами, радиоактивными отходами, проведение работ на территории зоны эвакуации (отчуждения) и другие виды работ с источниками излучения. В зависимости от вида и характера источника излучения указываются такие же сведения, что и в строках 1 – 3. Для генераторов радионуклидов – данные о материнском нуклиде и производительности по дочерним продуктам, а также условия хранения источников излучения; для работ по перевозке радиоизотопных источников и радиоактивных отходов специальным автомобильном транспортом – вид, марка и номер автомашины;

2) в графе 2 "Вид и характер работ" заполняются следующими сведениями: вид и характер работ (стационарные, нестационарные, исследовательские, производительные и тому подобные);

3) в графе 3 "Место проведения работ" четко обозначается место работ: здание, этаж, цех, участок, комната, участок территории (в организации или вне ее);

4) в строках графы 4 "Ограничительные условия" приводятся следующие сведения:

в строке 1 и 4 при работах с открытыми источниками излучения – класс работ, разрешенных к проведению в данных помещениях;

в строках 2 – 4 необходимые ограничительные условия – разрешение или запрещение проводить в данном месте другие работы, не связанные с применением источников излучения (персоналом или другими работниками), исключение или уменьшение действия вредных нерадиационных факторов и тому подобных.

Приложение 3 к Санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"

Практическая реализация основных принципов обеспечения радиационной безопасности

Раздел 1. Принцип обоснования

1. В наиболее простых ситуациях проверка принципа обоснования осуществляется путем сравнения пользы и вреда:

где X – польза от применения источника излучения или условий облучения, за вычетом всех затрат на создание и эксплуатацию источника излучения или условий облучения, кроме затрат на радиационную защиту;

У₁– затраты на все меры защиты;

У₂– вред, наносимый здоровью людей и окружающей среде от облучения, не устраненного защитными мерами.

2. Разница между пользой (X) и суммой вреда (У₁ + У₂) должна быть больше нуля, а при наличии альтернативных способов достижения пользы (X) эта разница должна быть еще и максимальной. В случае, когда невозможно достичь превышения пользы над вредом, принимается решение о неприемлемости использования данного вида источника излучения.

Учитываются аспекты технической и экологической безопасности.

3. Проверка соблюдения принципа обоснования, связанная с взвешиванием пользы и вреда от источника излучения, когда чаще всего польза и вред измеряются через различные показатели, не ограничивается только радиологическими критериями, а включает социальные, экономические, психологические и другие факторы.

4. Для различных источников излучения и условий облучения конкретные величины пользы имеют свои особенности (произведенная энергия от атомной электрической станции (АЭС), диагностическая и другая информация, добытые природные ресурсы, обеспеченность жилищем). Их следует свести к обобщенному выражению пользы для сопоставления с возможным ущербом от облучения за одинаковые отрезки времени в виде сокращения числа человека-лет жизни. При этом принимается, что облучение в коллективной эффективной дозе одного чел-Зв приводит к потере одного человека-года жизни.

5. Приоритет отдается показателям здоровья по сравнению с экономическими выгодами. Медико-социальное обоснование соотношения польза-вред может быть сделано на основе количественных и качественных показателей пользы и вреда для здоровья от деятельности, связанной с облучением.

6. Для количественной оценки следует использовать неравенство:

где У 2 имеет то же значение, что и в формуле (1),

У0 – вред для здоровья в результате отказа от данного вида деятельности, связанной с облучением.

Качественная оценка может быть выполнена с помощью формулы:

где Z – интенсивность воздействия вредных факторов в результате деятельности, связанной с облучением;

Z₀– вредные факторы, воздействующие на персонал или население при отказе от деятельности, связанной с облучением;

D_Z и D_Z0– допустимая интенсивность воздействия факторов Z и Z₀.

Раздел 2. Принцип оптимизации

7. Реализация принципа оптимизации осуществляется каждый раз, когда планируется проведение защитных мероприятий. Ответственным за реализацию этого принципа является служба или лица, ответственные за организацию радиационной безопасности на объектах или территориях, где возникает необходимость в радиационной защите.

8. В условиях нормальной эксплуатации источника излучения или условий облучения оптимизация (совершенствование защиты) должна осуществляться при уровнях облучения в диапазоне от соответствующих пределов доз до достижения пренебрежимо малого уровня – 10 мкЗв в год индивидуальной дозы.

9. Реализация принципа оптимизации, как и принципа обоснования, должна осуществляться по специальным методическим указаниям, утверждаемым ведомством государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучии населения, а до их издания – путем проведения радиационно-гигиенической экспертизы обосновывающих документов. При этом согласно Гигиенического норматива минимальным расходом на совершенствование защиты, снижающей эффективную дозу на одного чел-Зв, считается расход, равный одному годовому душевому национальному доходу (величина альфа, принятая в международных рекомендациях).

Приложение 4 к Санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"

Инструкция по установлению квот на облучение населения от отдельных техногенных источников излучения

1. Целью установления квот является недопущение превышения предела дозы техногенного облучения населения (1 мЗв/год), установленного в Гигиенических нормативах для населения, подвергающегося облучению от нескольких радиационных объектов, и снижение облучения населения от техногенных источников в соответствии с принципом оптимизации.

2. В проектной документации радиационных объектов I категории определяются квоты на облучение населения при нормальной работе объекта.

3. Квоты устанавливаются для величин средней индивидуальной эффективной дозы облучения критических групп населения, проживающих в зоне наблюдения объекта.

4. Квоты устанавливаются для всех радиационных факторов (воздушных выбросов, водных сбросов), от которых облучение критической группы населения за пределами санитарно-защитной зоны радиационного объекта при его нормальной эксплуатации может превысить минимально значимую величину – 10 мкЗв/год.

5. Размер квоты должен характеризовать верхнюю границу возможного уровня облучения критических групп населения за счет нормальной эксплуатации источников излучения на радиационном объекте с учетом достигнутого уровня обеспечения радиационной безопасности населения.

6. Сумма квот от различных источников излучения не должна превышать предела дозы облучения населения, приведенного в Гигиенических нормативах. Разность между пределом дозы для населения и суммой квот должна рассматриваться как резерв, величина которого характеризует степень радиационной безопасности населения от техногенных источников излучения.

7. Значения квот используются для расчета допустимых уровней отдельных радиационных факторов (мощности дозы излучения на границе санитарно-защитной зоны, мощности выбросов и сбросов, содержания радионуклидов в объектах окружающей среды).

	Приложение 5 к Санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"
	Форма

УТВЕРЖДАЮ ______________________________________ (руководитель радиационного объекта использующего источник излучения) ________________ _______________________ (подпись) (фамилия, имя, отчество (при его наличии)) М.П. _______________ (дата)

Радиационно-гигиенический паспорт радиационного объекта
_______________________________________________________________________________
(наименование радиационного объекта использующего источник излучения)
за _________ год

1. Наименование радиационного объекта использующего источник излучения, его
ведомственная подчиненность, адрес, телефон, факс
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
2. Фамилия, имя, отчество (при его наличии), инициалы и контактные телефоны:
2.1. руководителя радиационного объекта использующего источник излучения
________________________________________________________________________________
2.2. должностного лица, уполномоченного руководителем радиационного объекта
использующего источник излучения осуществлять контроль за обеспечением радиационной безопасности
______ _________________________________________________________________________
2.3. ответственного за радиационную безопасность структурного подразделения
радиационного объекта использующего источник излучения ______________________________________
3. Перечень разрешительных документов, регламентирующих работу объектов
использующих источник излучения (лицензии, санитарно-эпидемиологические заключения и другие):

№ п/п	Полное наименования документа	Наименования организации, выдавшей документ	Начало действия документа	Окончание действия документа
1	2	3	4	5

4. Перечень проводимых с источниками излучения работ и место их проведения:

№ п/п	Наименование структурного подразделения объектов использующих источник излучения	Перечень проводимых работ (класс работ с открытыми радионуклидными источниками)
1	2	3

5. Сведения об использовании отведенного земельного участка и документах, удостоверяющих право пользования, право пожизненного наследуемого владения земельным участком и право частной собственности на земельный участок:

№ п/п	Назначение отведенного земельного участка	Название и реквизиты документов	Размеры или площадь
1	2	3
1	Объекты и сооружения, где ведется работа с источниками излучения
2	Санитарно-защитная зона
3	Зона наблюдения

6. Численность работников (персонала):

№ п/п	Наименование структурного подразделения объектов использующих источники излучения	Количество человек(всего)	Количество женщин в возрасте до 45 лет
1	2	3	4

7. Вероятность радиационных аварий и предполагаемый их масштаб ______________________
________________________________________________________________________________
8. Перечень источников излучения: 8.1. источники, генерирующие ионизирующее излучение:

№ п/п	Тип и наименование источника	Количество источников
1	2	3

8.2. радионуклидные источники: 8.2.1. открытые радионуклидные источники:

№ п/п	Получено, в том числе ранее		Передано
	радионуклиды	активность, Бк	радионуклиды	активность, Бк
1	2	3	4	5

8.2.2. закрытые радионуклидные источники:

№ п/п	Получено, в том числе ранее		Передано
	радионуклиды	активность, Бк	радионуклиды	активность, Бк
1	2	3	4	5

8.3. сведения о радиоактивных отходах: 8.3.1. хранящихся (захороненных) у объектов использующих источники излучения:

№ п/п	Происхождение и вид отходов согласно их классификации	Радионуклидный состав	Активность на 31 декабря года составления радиационно-гигиенического паспорта
1	2	3	4

8.3.2. кондиционированных при обращении с радиоактивными отходами:

№ п/п	Вид радиоактивного отхода до переработки	Вид радиоактивного отхода после переработки	Наименование оборудования для переработки, его производительность	Данные за год
				активность, Бк	объем, куб. м
1	2	3	4	5	6

8.3.3. переданных радиационного объекта использующих источников излучения в течение года на захоронение:

№ п/п	Вид отходов согласно их классификации	Радионуклидный состав	Активность на день передачи
1	2	3	4

9. Количество превышений доз облучения (истекший год/предыдущий год): 9.1. основных пределов доз облучения:

№ п/п	Нормируемая величина	Критический орган человека	Количество человек
			за год	за 5 лет
1	2	3	4	5
1	Эффективная доза	все тело
2	Эквивалентная доза	хрусталик глаза
3	Эквивалентная доза	кожа
4	Эквивалентная доза	кисти и стопы

9.2. доз облучения для дополнительных ограничений для женщин в возрасте до 45 лет
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
9.3. доз при планируемом повышенном облучении ____________________________________
9.4. доз облучения природными источниками излучения
________________________________________________________________________________
9.5. контрольных уровней _________________________________________________________
10. Результаты радиационного контроля:

№ п/п	Вид радиационного контроля, место периодичность	Данные радиационного контроля	Контрольный уровень	Сведения о приборах для радиационного контроля			Кто проводит радиационный контроль
				наименование	количество	Дата проверки
1	2	3	4	5	6	7	8

11. Сброс (выброс) радиоактивных веществ в окружающую среду:

№ п/п	Год (последние 5 лет или со дня сброса)	Агрегатное состояние, происхождение сбросов радиоактивных веществ	Активность, Бк		Среда поступления радиоактивных веществ
			максимальная, одно одноразовая	Суммарная за год
1	2	3	4	5	6

12. Характеристика участков радиоактивного загрязнения территории объектов использующих источники излучения:

№ п/п	Год наблюдения	Вид радио активного контроля	Место и вид пробоотбора	Данные радиоактивного контроля	Мощность дозы, мкЗв/ч		Поверхностная активность, Бк/кв. м
					усредненная за год	максимальная за год	усредненная за год	максимальная за год
1	2	3	4	5	6	7	8	9

13. Количество работников (персонала), заболевших от действия ионизирующего
излучения, принятые меры по повышению эффективности радиационной безопасности
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
14. Принятые меры при превышении установленных радиационного объекта использующих
источник излучения контрольных уровней ___________________________________________
________________________________________________________________________________
15. Степень готовности к ликвидации радиационной аварии и ее последствий _____________
________________________________________________________________________________
16. Сведения о несоблюдении требований нормативных правовых актов и технических
нормативных правовых актов в области радиационной безопасности _____________________
________________________________________________________________________________
17. Отметка о выполнении плана работы по обеспечению эффективности технической и
радиационной безопасности объекта использующих источник излучения и предписаний
контролирующих и надзорных органов ______________________________________________
________________________________________________________________________________

__________________________________________________ (должность, фамилия, имя, отчество (при его наличии) лица, уполномоченного руководителем использующего источник излучения на осуществление контроля за обеспечением радиационной безопасности) ________________________________________________ (дата)

_____________________________________ (подпись)

Порядок ведения и использования радиационно-гигиенического паспорта радиационного объекта

1. Настоящий порядок определяет требования к заполнению и использованию радиационно-гигиенического паспорта радиационного объекта (далее – паспорт).

2. Паспорт является обязательным для всех объектов использующих источники излучения.

3. Паспорт удостоверяет состояние радиационной безопасности объектов использующих источники излучения при обращении с источниками излучения.

4. Паспорт заполняется радиационным объектом ежегодно по состоянию на 31 декабря.

5. В паспорт заносятся результаты оценки состояния радиационной безопасности объектов использующих источники излучения в соответствии с пунктами 7 и 8 главы 2 настоящей Санитарных правил.

6. Паспорт заполняется последовательно по пунктам.

7. Внесение во все пункты паспорта информации является обязательным.

8. Для более эффективной и полной оценки состояния радиационной безопасности допускается включение дополнительной информации в виде приложений к паспорту.

9. Заполненный паспорт подписывается должностным лицом, уполномоченным руководителем радиационного объекта осуществлять контроль за обеспечением радиационной безопасности, утверждается руководителем радиационного объекта.

10. Паспорт должен содержать фактическую на день его заполнения информацию о всех имеющихся источников излучения и находиться на хранении у объектов использующих источники излучения.

11. Паспорт предъявляется объектами использующего источник излучения по запросу государственных органов надзора и контроля в области обеспечения радиационной безопасности, в порядке, предусмотренных законодательством.

12. Объекты использующие источник излучения, представляют паспорт в территориальные подразделения ежегодно не позднее 31 декабря текущего года.

Приложение 6 к Санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"

Порядок ведения инструкции по радиационной безопасности при работе с источниками излучения

1. Инструкция по радиационной безопасности при работе с источниками излучения (далее – Инструкция) являются обязательным для всех объектов использующих источники излучения.

2. Инструкция включает следующие разделы:

1) введение;

2) общие положения;

3) организационные мероприятия;

4) требования безопасности для персонала при обращении с источниками излучения.

3. В разделе "Введение" указывается перечень действующих нормативных правовых актов, на основе которых была разработана Инструкция.

4. В разделе "Общие положения" дается краткое описание выполняемых работ и возможные радиационные риски для персонала, связанные с выполнением соответствующих работ.

5. В разделе "Организационные мероприятия" описывается порядок назначения лица, ответственного за радиационную безопасность, порядок оформления допуска персонала к работам с источниками излучения.

6. В разделе "Требования безопасности для персонала при обращении с источниками излучения" описываются способы и приемы безопасного выполнения работ, порядок применения средств индивидуальной защиты, проведение радиационного контроля, порядок сбора и удаления радиоактивных отходов.

Данный раздел состоит из следующих подразделов:

1) Порядок действий персонала перед началом работ с источниками излучения;

2) Порядок действия персонала во время проведения работ с источниками излучения;

3) Порядок действия персонала после проведения работ с источниками излучения.

Приложение 7 к Санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"

Критерий по определению категории потенциальной радиационной опасности радиационных объектов при проектировании и эксплуатации

1. В случае, когда за пределами установленной санитарно-защитной зоны радиационных объектов при максимальной радиационной аварии возможно получение населением эффективной дозы облучения, которое может возникнуть в результате радиационной аварии (далее – потенциальное облучение) более 1,0 мЗв, установке присваивается I категория.

2. В случае, когда радиационные объекты не относится к I категории, но в ее санитарно-защитной зоне, которая не совпадает с площадкой размещения радиационные объекты, при максимальной радиационной аварии возможно получение эффективной дозы потенциального облучения выше пределов, указанных в приложении 2 Гигиенических нормативов, хотя бы для одной из категорий облучаемых лиц, нахождение которых в ней допускается установленным на радиационных объектах режимом посещения, установке присваивается II категория.

3. В случае, когда радиационные объекты не относится ни к I, ни ко II категории и на площадке ее размещения вне помещений, где осуществляется непосредственное обращение с ядерными материалами и (или) источниками излучения, при максимальной радиационной аварии возможно получение хотя бы одной из категорий облучаемых лиц, нахождение которых на территории установки допускается установленным режимом посещения, эффективной дозы потенциального облучения, выше пределов, указанных в приложении 2 Гигиенических нормативов, установке присваивается III категория.

4. Во всех остальных случаях радиационные объекты присваивается IV категория потенциальной радиационной опасности.

Критерий к категориям потенциальной радиационной опасности радиационных объектов при проектировании и эксплуатации

№ п/п	Критерий	Категория потенциальной радиационной опасности радиационных объектов
		I	II	III	IV
1	2	3	4	5	6
1	Выбор площадки размещения радиационного объекта	В соответствии с законодательством		Требования отсутствуют	Требования отсутствуют
2	Наличие СЗЗ	Подлежит согласованию с территориальными подразделениями, может ограничиваться пределами площадки радиационного объекта		Ограничивается пределами площадки радиационных объектов	СЗЗ не предусмотрена
3	Наличие зоны наблюдения (ЗН)	Необходима ЗН. Подлежит согласованию с территориальными подразделениями		ЗН не требуется	Не предусмотрена
4	Воздействие на население при нормальной эксплуатации радиационных объектов	Ограничено квотой на облучение	Нет воздействия	Нет воздействия	Не предусмотрена
5	Наличие плана вывода установки из эксплуатации	Предварительный план на этапе проектирования	Предварительный план на этапе проектирования	Предварительный план на этапе проектирования	Не предусмотрен
6	Наличие плана мероприятий по защите населения в случае радиационной аварии	Требуется	Требуется	Не требуется	Не требуется
7	Наличие в проекте раздела защита от внешних воздействий	Требуется	Требуется	Не требуется	Не требуется
8	Использование стационарных автоматизированных средств непрерывного контроля радиационной обстановки	Требуется	Требуется	Не требуется	Не требуется
9	Классификация систем и оборудования	Требуется	Требуется	Требуется	Не требуется
10	Наличие технологического регламента эксплуатации	Требуется	Требуется	Инструкция по эксплуатации	Инструкция по эксплуатации
11	Наличие отчета по анализу безопасности радиационных объектов	Требуется	Требуется	Раздел проекта по радиационной безопасности	Инструкция по радиационной безопасности

Приложение 8 к Санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"

Мощность эквивалентной дозы, используемая при проектировании защиты от внешнего ионизирующего излучения

№ п/п	Категория облучаемых лиц		Назначение помещений и территорий	Продолжительность облучения, ч/год	Проектная мощность эквивалентной дозы, мкЗв/ч
1	2		3	4	5
1	Персонал	Группа А Группа Б	Помещения постоянного пребывания персонала	1700	6,0
			Помещения временного пребывания персонала	850	12
			Помещения организации и территория санитарно-защитной зоны, где находится персонал группы Б	2000	1,2
2	Население		Любые другие помещения и территории	8800	0,03

	Приложение 9 к Санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"
	форма
	Разрешаю ____________________________ (подпись руководителя радиационного объекта) "___"____________ ____ года

Требование на выдачу радиоактивных веществ
(составляется в двух экземплярах)

Прошу выдать для__________________________________________________________
(указать, для какой конкретной работы)
следующие радиоактивные вещества: ______________________________________________

№ п/п	Требуется			Фактически выдано
	Наименование вещества и вид соединений	Количество (объем или число источников)	Общая активность	Количество (объем или число источников)	Активность		№ и дата паспорта, № источника (№ партии)
					по паспорту	в пересчете на час выдачи вещества
1	2	3	4	5	6	7	8
1
2

Затребовал сотрудник Выдал ответственный за хранение
радиоактивных веществ
_______________________________________ ________________________________________
(фамилия, имя, отчество (фамилия, имя, отчество
(при его наличии)) (при его наличии))
_______________________________________ ________________________________________
(название лаборатории или цеха) (наименование организации)
"____" _____________ ____ года ______________________________________
(подпись)
Получил _______________________________
(подпись)
Часы ______ (для короткоживущих) "_____"_____________ 20 ___ года

Приложение 10 к Санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"

Приходно-расходный журнал учета источников ионизирующего излучения

№ п/п	Приход
	Наименование поставщика	№ и дата приходной накладной	Наименование источника, прибора, аппарата, установки	Прибор, аппарат, установка		Источник
				Заводской №	№ и дата технического паспорта	№ и дата выдачи технического паспорта	Количество (штук) № источников	Активность по паспорту	Срок службы источников
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1
2

Продолжение

Расход				Остаток		Примечание
Кому выдано или поставлено дата выдачи	№ и дата накладной или требования	Количество источников и номера	Активность в день выдачи	Количество	Активность	Отметка о возврате, списании и захоронении с указанием подтверждающих документов
11	12	13	14	15	16	17

	Приложение 11 к Санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"
	Форма
	Утверждаю _________________________ (подпись руководителя радиационного объекта) "___" ___________ 20 __ года

Акт о расходовании и списании радионуклидных источников излучения
радиационного объекта

________________________________________________________________________________
(наименование организации)
Настоящий акт составлен сотрудниками _____________________________________________
(фамилия, имя, отчество (при его наличии))
Руководителем работ______________________________________________________________
(фамилия, имя, отчество (при его наличии))
в том, что полученное по требованию от "___"________ 20 ___ года
радиоактивное вещество __________________________________________________________
________________________________________________________________________________
(наименование, номер источника или номер партии, номер и дата паспорта)
в количестве ___________с удельной активностью и общей активностью
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
по измерениям на _____ часов _____ минут (первоначальная стоимость __________ тенге)
"___" ____________ 20 ____ года использовано для
________________________________________________________________________________
(указать характер работы)
Работа проводилась ______________________________________________________________
(фамилия, имя и отчество (при его наличии) сотрудника)
В процессе работы _______________________________________________________________
(краткое описание того, что произошло с исходным нуклидом)
Отходы в виде ___________________________________________________________________
сданы на захоронение по документу № _____________________________
от "____"_____________ 20 ___ года
Остаток вещества ____________ в количестве _______________________ общей активностью
________________________________________________________________________________
(возвращен в хранилище или отсутствует)
"____"____________ 20 ___ года
Руководитель работ ______________________________________________________________
(подпись)
Сотрудник ______________________________________________________________________
(подпись)
Ответственный за хранение нуклидов _______________________________________________
(фамилия, имя и отчество (при его наличии))
_____________________ "___" ___________ 20 ____ года
(подпись)

Приложение 12 к Санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"

Допустимые уровни радиоактивного загрязнения поверхности транспортных средств, в частицах на квадратный сантиметр в минуту (далее – част/(см2*мин)

№ п/п	Объект загрязнения	Вид загрязнения
		Снимаемое (нефиксированное)		Не снимаемое (фиксированное)
		Альфа-активные радионуклиды	Бета-активные радионуклиды	Альфа-активные радионуклиды	Бета-активные радионуклиды
1	2	3	4	5	6
1	Наружная поверхность охранной тары контейнера	Не допускается	Не допускается	Не регламентируется	200
2	Наружная поверхность вагона-контейнера	Не допускается	Не допускается	Не регламентируется	200
3	Внутренняя поверхность охранной тары контейнера	1,0	100	Не регламентируется	2000
4	Наружная поверхность транспортного контейнера	1,0	100	Не регламентируется	2000

Приложение 13 к Санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"

Класс работ с открытыми источниками излучения

№ п/п	Класс работ	Суммарная активность на рабочем месте, приведенная к группе А, Бк
1	2	3
1	I класс	более 108
2	II класс	от 105 до 108
3	III класс	от 103 до 105

Приложение 14 к Санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"

Допустимые удельные активности основных долгоживущих радионуклидов для неограниченного использования металлов после предварительной переплавки или иной переработки и изделий на основе этих металлов

№ п/п	Радионуклид	Период полураспада	Допустимая удельная активность радионуклида (ДУА), кБк/кг
1	2	3	4
1	1	2	3
2	54Mn	312 сут	1,0
3	60Co	5,3 год	0,3
4	65Zn	244 сут	1,0
5	94Nb	2,0×104 год	0,4
6	106Ru+106mRh	368 сут	4,0
7	110mAg	250 сут	0,3
8	125Sb+125mTe	2,8 год	1,6
9	134Cs	2,1 год	0,5
10	137Cs+137mBa	30,2 год	1,0
11	152Eu	13,3 год	0,5
12	154Eu	8,8 год	0,5
13	90Sr+ 90Y	29,1 год	10,0
14	226Ra	11,6×103 лет	0,4
15	232Th	1×1010 лет	0,3
	U-природный		0,3
16	233U *	1,58×105 лет	4,0
17	234U *	2,44×105 лет	4,0
18	235U *	7,04×108 лет	1,0
19	238U *	4,47×109 лет	4,0

Примечание: *Данные для этих радиоизотопов урана приведены в условиях их равновесия с дочерними радионуклидами:

для 238U с 234Th и 234mPa;

для 235U с 231Th;

для природного урана с 234Th, 234mPa, 234U, 230Th, 226Ra, 222Rn, 218Po, 214Pb, 214Bi, 214Po, 210Pb, 210Bi, 210Po.

	Приложение 15 к Санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"
	Форма № 1-ДОЗ
	Ответственный за радиационную безопасность (контроль) ____________________________ (должность) ____________________________ (фамилия, имя, отчество (при его наличии)) ___________________________ (подпись) "___" ________________20___ года

Сведения о дозах облучения лиц из персонала в условиях нормальной
эксплуатации техногенных источников излучений за 20 ___ года

Наименование отчитывающей организации________________________________
Почтовый адрес _______________________________________________________
Код отчитывающейся организации _______________________________________
Код вида деятельности отчитывающейся организации _______________________
Код территории, где осуществляет свою деятельность, отчитывающаяся организация
_______________________________________________________________________

Таблица 1

№ п/п	Сведения о персонале
	Фамилия, имя, отчество (при его наличии)	Индивидуальный идентификационный номер	Дата рождения	Пол (мужской, женский)	Статус
1	2	3	4	5	6

Продолжение таблицы 1

Сведения об облучения
Эффективная доза, мЗв			Эквивалентная доза, мЗв
Вид ионизирующего излучения	Доза от внешнего облучения	Доза от внутреннего облучения	Код органа или ткани	Доза
7	8	9	10	11

Таблица 2

№ п/п	Код области	Код района	Код организации	Код вида деятельности	Количество персонала работающих с открытыми источниками излучения		Количество персонала работающих с закрытыми источниками излучения
					Мужской	Женский	Мужской	Женский
1	2	3	4	5	6	7	8	9

Продолжение таблицы 2

Количество персонала работающих с генерирующими источниками излучения		Эффективная доза, полученная персоналом в возрасте, мЗв.
Мужской	Женский	18-25 лет	26-35 лет	36-45 лет	46-55 лет	56-65 лет	66-75 лет
10	11	12	13	14	15	16	17

Примечание: в таблице 2 направляемом в территориальные подразделения строки по столбцам 3 и 4 не заполняются.

	Форма № 2-ДОЗ
	Ответственный за радиационную безопасность (контроль) ____________________________ (должность) ____________________________ (фамилия, имя, отчество (при его наличии)) ____________________________ (подпись) "___" ______________20___ года

Сведения о дозах облучения лиц из персонала в условиях радиационной аварии или планируемого повышенного облучения, а также лиц из населения, подвергшегося аварийному облучению за 20 ___ года

Наименование отчитывающей организации __________________________
Почтовый адрес _________________________________________________
Код отчитывающейся организации _________________________________
Код вида деятельности отчитывающейся организации _________________
Код территории, где осуществляет свою деятельность, отчитывающаяся предприятие
________________________________________________________________

Таблица 1

№ п/п	Сведения о персонале
	Фамилия, имя, отчество (при его наличии)	Индивидуальный идентификационный номер	Дата рождения	Пол (мужской, женский)	Статус
1	2	3	4	5	6

Продолжение таблицы 1

Сведения об облучения					Код, дважды подвергавший к планируемому повышенному облучению
Эффективная доза, мЗв			Эквивалентная доза, мЗв
Вид ионизирующего излучения	Доза от внешнего облучения	Доза от внутреннего облучения	Код органа или ткани	Доза
7	8	9	10	11	12

Таблица 2

№ п/п	Код области	Код района	Код организации	Код вида деятельности	Количество персонала работающих с открытыми источниками излучения		Количество персонала работающих с закрытыми источниками излучения
					Мужской	Женский	Мужской	Женский
1	2	3	4	5	6	7	8	9

Продолжение таблицы 2

Количество персонала работающих с генерирующими источниками излучения		Эффективная доза, полученная персоналом в возрасте, мЗв.
Мужской	Женский	18-25 лет	26-35 лет	36-45 лет	46-55 лет	56-65 лет	66-75 лет
10	11	12	13	14	15	16	17

Примечание: в таблице 2 направляемом в территориальные подразделения строки по столбцам 3 и 4 не заполняются.

Порядок ведения и заполнения формы № 1-ДОЗ "Сведения о дозах облучения лиц из персонала в условиях нормальной эксплуатации техногенных источников ионизирующего излучения" и формы № 2-ДОЗ "Сведения о дозах облучения лиц из персонала в условиях радиационной аварии или планируемого повышенного облучения, а также лиц из населения, подвергшегося аварийному облучению"

Раздел 1. Общие положение

1. Физические или юридические лица работающие с источниками излучения и имеющие персонал, находящийся под индивидуальными дозиметрическим контролем, ежегодно заполняют форму № 1-ДОЗ "Сведения о дозах облучения лиц из персонала в условиях нормальной эксплуатации техногенных источников ионизирующего излучения" (далее – форма № 1-ДОЗ).

2. Физические или юридические лица, имевшие в отчетном году случаи планируемого повышенного облучения персонала или облучения в результате радиационных аварий, заполняют форму № 2-ДОЗ "Сведения о дозах облучения лиц из персонала в условиях радиационной аварии или планируемого повышенного облучения, а также лиц из населения, подвергшегося аварийному облучению" (далее – форма № 2-ДОЗ).

В форму заносятся индивидуальные дозы, связанные с планируемым повышенным облучением и облучением в результате радиационных аварий.

3. В форму № 1-ДОЗ не должны включаться дозы, связанные с планируемым повышенным и аварийным облучением, которые включаются в форму № 2-ДОЗ, а также дозы лиц из персонала группы "Б", полученные расчетным методом.

4. Физические или юридические лица, приводящие индивидуальный дозиметрический контроль персонала, должна иметь соответствующую лицензию в сфере использования атомной энергий.

5. Контроль и учет индивидуальных доз облучения персонала проводится в целях:

1) получения объективной информации об индивидуальных дозах облучения персонала, полученных при работе с источниками излучения, проведении медицинских рентгенологических процедур, а так же обусловленных радиационным фоном;

2) учета лиц, подвергающихся облучению выше установленных пределов;

3) обеспечения возможности получения объективной и достоверной информации о дозах облучения персонала организации;

4) оценки воздействия радиационного фактора на персонал;

5) принятия мер по снижению уровней облучения персонала.

6. Физические или юридические лица, ежегодно заполняют формы № 1-ДОЗ, № 2-ДОЗ и представляют ее в территориальные подразделения не позднее 31 декабря, которые в свою очередь обобщают полученные данные и представляют их в Филиал "Научно-практическом центре санитарно-эпидемиологической экспертизы и мониторинга" РГП на ПХВ "Национальный центр общественного здравоохранения" Министерства здравоохранения Республики Казахстан (далее – Филиал) к 15 января, при котором формируется республиканская база данных индивидуальных доз облучения граждан. Филиал анализирует полученные данные и представляют их в ведомства государственного органа в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения к 30 января.

7. Формы № 1-ДОЗ и № 2-ДОЗ предоставляются, на листах белой бумаги формата А4 и в виде электронных копий. Оба документа (подлинник и электронная копия) представляются полностью идентичными.

Раздел 2. Порядок заполнения формы № 1-ДОЗ

8. Форма № 1-ДОЗ заполняется ежегодно по результатам измерений индивидуальных доз облучения персонала групп "А" и "Б".

9. Для персонала группы "А" при отсутствии данных ИДК в соответствующие графы формы допускается заносить дозы, полученные расчетным методом. Для персонала группы "Б" при отсутствии данных инструментальных измерений форма не заполняется.

10. Физические или юридические лица, заполняющие форму № 1-ДОЗ, включают в отчеты также временно прикомандированных лиц персонала группы "А".

11. В строке "Наименование организации" указывается полное наименование организации, полный почтовый адрес с почтовым индексом без каких-либо сокращений. После полного наименования организации в скобках указывается ее официальное сокращенное наименование, если таковое имеется.

12. В строке "Почтовый адрес" указывается почтовый индекс, адрес отчитывающейся организации.

13. В соответствующих строках формы последовательно заносятся коды организации по классификаторам (постоянную кодировку организаций составляют территориальные подразделения).

14. В строке "код территории, где осуществляет свою деятельность, отчитывающаяся организация" указывается по таблице 1 настоящего приложение Санитарных правил;

15. В строке "Код вида деятельности отчитывающейся организации", указывается по таблицы 2 настоящего приложение Санитарных правил.

16. В таблице 1 содержится два раздела: сведения о персонале (графы 2 – 6) и сведения об облучении (графы 7 – 11).

17. В графе 1 таблица 1 указывается порядковый номер лиц персоналов.

18. В графе 2 таблица 1 указывается полностью фамилия, имя и отчество (при его наличии) работника. Внесение в графы инициалы работника не допускается.

19. В графе 3 указывается индивидуальный идентификационный номер.

20. В графе 4 указывается дата рождения работника. Она заполняется цифрами, соответствующими числу, месяцу и году рождения, которые разделяются точками. При этом число и месяц проставляются двумя цифрами (для чисел менее 10 слева добавляется ноль), а год указывается полностью четырехзначным числом (например: 12.05.1984).

21. В графе 5 указывается пол работника: "Мужской", "Женский".

22. В графе 6 указываются коды по таблице 3 настоящего приложения Санитарных правил, в соответствии со статусом работника.

23. В графе 7 указываются коды по таблице 4 настоящего приложения Санитарных правил в соответствии с видом ионизирующего излучения. При этом с порядковым номером с первого по шестое относятся к внешнему облучению различными видами ионизирующего излучения, а седьмая к внутреннему облучению за счет поступления радионуклидов в организм работающих.

24. Графа 8 заполняется по официальным данным ИДК внешнего облучения работника в отчетном году (мЗв). При отсутствии данных индивидуальной дозиметрии в графу допускается вносить значения доз, полученных расчетным методом оценки годовой дозы.

25. Графа 9 заполняется по официальным данным индивидуальной дозиметрии внутреннего облучения работника в отчетном году (мЗв). Годовую эффективную дозу внутреннего облучения персонала учитывают при ведении работ с радиоактивными веществами в открытом виде и определяют по результатам измерения объемной активности радионуклидов в воздухе рабочей зоны производственных помещений или в зоне дыхания с использованием индивидуальных пробоотборников, прямого измерения содержания радионуклидов в организме с помощью счетчиков излучения человека и (или) анализа биосубстратов выделений.

26. В графе 10 указываются коды по таблице 5 настоящего приложения Санитарных правил в соответствии с видом органа или ткани, подвергшегося облучению источниками излучения. При этом заносятся данные только для тех органов (тканей), для которых определены пределы доз в Гигиенических нормативах.

27. В графу 11 заносятся значения эквивалентной дозы (мЗв) в хрусталике глаза, коже, кистях рук и стопах, нижней части области живота (для женщин в возрасте до 45 лет) персонала, полученные по результатам индивидуальной дозиметрии этих органов. Эти данные заносятся только в тех случаях, когда контроль эквивалентных доз в вышеперечисленных органах необходим и проводится.

28. Если в результате измерений индивидуальной дозы внешнего или внутреннего облучения, либо дозы в органе (ткани) измеренная величина оказалась меньше минимально измеряемого значения, метрологический установленного для используемого средства измерения, то в соответствующей графе (8, 9, 11) проставляется значение "0". При этом в графе 10 проставляется прочерк "-".

29. Если факт одного из вышеперечисленных видов облучения был зафиксирован, но численное значение соответствующей дозы неизвестно, то в соответствующей графе (8, 9,11) вместо величины дозы проставляется код "-1".

30. В соответствующих позициях клетки таблицы 2 вносятся:

1) в 1 графах указывается порядковый номер лиц персонала;

2) в 2 графах указываются коды областей по таблице 1 настоящего приложение Санитарных правил;

3) во 3 графах указываются районы, находящиеся организации, использующие источники излучения (расшифровка указано в примечании);

4) в 4 графах указывается код организации, использующие источники излучения (расшифровка указывается в примечании);

5) в 5 графе указывается код вида деятельности организации по таблице № 2 настоящего приложение 12 Санитарных правил;

6) в 6-7 графах указывается общее количество персонала, работающего с открытыми источниками излучения;

7) в 8-9 графах указывается общее количество персонала, работающего с закрытыми источниками излучения;

8) в 10-11 графе указывается общее количество персонала, работающего с генерирующими источниками излучения;

9) в графах с 12-17 указывается полученная эффективная доза персонала по возрастам, в диапазоне от самых низких до самых высоких показаний доз облучения, в мЗв.

Раздел 3. Порядок заполнения формы № 2-ДОЗ

31. В форму № 2-ДОЗ заносятся индивидуальные дозы, связанные с планируемым повышенным облучением и облучением в результате радиационных аварий.

32. В случае превышения допустимой эффективной дозы персонала (20 мЗв в год), необходимо указать в примечании причину, за какой период, кем (фамилия, имя, отчество (при наличии), возраст, место проживания) и в каких условиях была получена повышенная доза, полное название организации (почтовый адрес), вид воздействующего ионизирующего излучения, проведенные мероприятия и рекомендации по расследованию.

33. Форма заполняется ежегодно по результатам измерений или расчета индивидуальных доз планируемого повышенного облучения персонала и облучения в случае радиационных аварии, а также лиц из населения, подвергшихся аварийному облучению в отчетном году.

34. Дозы аварийного облучения населения заносятся только в форму, относящуюся к первому году после данной радиационной аварии. В последующие годы, дозы облучения населения за счет прошлых радиационных аварий в форму не заносятся.

35. Физические или юридические лица, заполняющие форму, включают в отчеты также временно прикомандированных лиц.

36. Выявление лиц из населения, подвергшегося аварийному облучению, и оценку индивидуальных доз облучения персонала организации, на котором произошла радиационная авария, проводят территориальные подразделения, и (или) с соответствующей комиссией, расследующей причины аварии. В зависимости от масштабов аварии в этой работе также могут участвовать учреждения (предприятия) соответствующих министерств и ведомств, проводящие ликвидацию последствий аварии.

37. В строке "Наименование отчитывающейся организации" указывается полное наименование организации без каких-либо сокращений. После полного наименования организации в скобках указывается ее официальное сокращенное наименование, если такое имеется.

38. В строке "Почтовый адрес" указывается почтовый индекс и полный почтовый адрес отчитывающейся организации.

39. В строке "Код отчитывающейся организации", постоянную кодировку организации составляют территориальные подразделения (расшифровка указывается в примечании).

40. В строке "Код территории, где осуществляет свою деятельность, отчитывающаяся организация", обозначены по таблице 1 настоящего приложения Санитарных правил.

41. В строке "Код вида деятельности отчитывающейся организации" обозначены в таблице 2 настоящего приложение Санитарных правил.

42. В графе 1 указывается порядковый номер лиц персонала и населения.

43. В графе 2 указывается полностью фамилия, имя, отчество (при его наличии) работника. Заполнение графы инициалами работника не допускается.

44. В графе 3 указывается индивидуальный идентификационный номер.

45. В графе 4 указывается дата рождения работника. Она заполняется цифрами, соответствующими числу, месяцу и году рождения, которые разделяются точками. При этом число и месяц проставляются двумя цифрами (для чисел менее 10 слева добавляется ноль), а год указывается полностью четырехзначным числом (например: 12.05.1984).

46. В графе 5 указывается пол работника: "Мужской", "Женский".

47. В графе 6 указываются коды по таблице 3 настоящего приложение Санитарных правил, в соответствии со статусом работника.

48. В графе 7 указываются коды по таблице 4 настоящего приложения Санитарных правил, в соответствии с видом ионизирующего излучения. При этом с порядковым номером 1-6 относятся к внешнему облучению различными видами ионизирующего излучения, а 7 - к внутреннему облучению за счет поступления радионуклидов в организм работающих.

49. В графу 8 вносятся официальные данные ИДК внешнего облучения работника в отчетном году (мЗв). При отсутствии данных индивидуальной дозиметрии в графу допускается вносить значения доз, полученных расчетным методом оценки годовой дозы.

50. Графа 9 вносятся результаты оценки эффективной дозы внутреннего облучения работника в отчетном году (мЗв). Годовую эффективную дозу внутреннего облучения персонала учитывают при ведении работ с радиоактивными веществами в открытом виде и определяют по результатам измерения объемной активности радионуклидов в воздухе рабочей зоны производственных помещений или в зоне дыхания с использованием индивидуальных пробоотборников, прямого измерения содержания радионуклидов в организме с помощью счетчиков излучения человека и (или) анализа биопроб выделений.

51. В графе 10 указываются коды по таблице 5 настоящего приложения Санитарных правил, в соответствии с видом органа или ткани, подвергшегося облучению источниками излучения. При этом заносятся данные только для тех органов (тканей), для которых определены пределы доз в Гигиенических нормативах.

52. В графу 11 заносятся значения эквивалентной дозы (мЗв) в хрусталике глаза, коже, кистях рук и стопах, нижней части области живота (для женщин в возрасте до 45 лет) персонала, полученные по результатам индивидуальной дозиметрии этих органов.

Эти данные заносятся только в тех случаях, когда контроль эквивалентных доз в вышеперечисленных органах необходим и проводится.

Эквивалентные дозы определяются только для тех органов (тканей), для которых их определение проводиться в соответствии со специальными методическими документами, действующими на территории Республики Казахстан.

53. В графу 12 заносится код, который состоит из трех позиций по таблице 6 настоящего приложения Санитарных правил.

54. В форму заносится значение годовой индивидуальной дозы для человека, относящегося к персоналу группы "А", который дважды в отчетном году подвергся планируемому повышенному облучению. Для него в графе 12 проставляется код "1П2".

55. В соответствующих позициях клетки таблицы 2 формы № 2-ДОЗ вносятся:

1) в графе 1 указывается порядковый номер;

2) в графе 2 указываются коды областей по таблице 1 настоящего приложение Санитарных правил;

3) в графе 3 указываются районы, находящиеся организации, использующие источники излучения (расшифровка указано в примечании);

4) в графе 4 указывается код организации, использующий источники излучения (расшифровка указывается в примечании);

5) в графе 5 указывается код вида деятельности организации по таблице № 2 настоящего приложения 12 Санитарных правил;

6) в графах 6-7указывается общее количество персонала, работающего с открытыми источниками излучения;

7) в графах 8-9 указывается общее количество персонала, работающего с закрытыми источниками излучения;

8) в графах 10-11 указывается общее количество персонала, работающего с генерирующими источниками излучения;

9) в графах 10)12-17 указывается полученная эффективная доза персонала по возрастам, в диапазоне от самых низких до самых высоких показаний доз облучения, в мЗв.

Коды областей Республики Казахстан охваченной индивидуальным дозиметрическим контролем

Таблица 1

№ п/п	Наименование областей	Код
1	2	3
1	г. Нур-Султан	Z 01
2	г. Алматы	A 02
3	Акмолинская область	C 03
4	Актюбинская область	D 04
5	Алматинская область	B 05
6	Атырауская область	E 06
7	Западно-Казахстанская область	L 07
8	Жамбылская область	H 08
9	Карагандинская область	M 09
10	Костанайская область	P 10
11	Кызылординская область	N 11
12	Мангистауская область	R 12
13	Туркестанская область	X 13
14	Павлодарская область	S 14
15	Северо-Казахстанская область	T 15
16	Восточно-Казахстанская область	F 16
17	г. Шымкент	Y 17

Коды вида деятельности организации, работающие с техногенными источниками излучения и имеющие персонал группы А

Таблица 2

№ п/п	Наименование организации	код
1	2	3
1	Медицинские учреждения, в том числе Научно-исследовательские институты медицинского профиля	М 01
2	Промышленные предприятия, в том числе организации выполняющие ремонт, наладку, калибровку оборудований с использованием источника излучения	P 02
3	Научно-исследовательские институты, в том числе высшие учебные заведения кроме медицинского профиля	S 03
4	Прочие организации	Y 04

Код статуса работника с источниками излучения

Таблица 3

№ п/п	Статус работника	Код
1	2	3
1	Работал весь отчетный год	001
2	Прикомандирован в отчетном году*	002
3	Уволился в отчетном году**	003
4	Вышел на пенсию в отчетном году	004
5	Умер в отчетном году	005

Примечание: * для работника с указанным статусом дозы указываются за все время прикомандирования;

** для работника с указанным статусом дозы указываются с начала года до увольнения.

Коды источников излучения использующие в своей деятельности организации

Таблица 4

№ п/п	Вид воздействующего ионизирующего излучения	Код
1	2	3
1	Рентгеновское	R 101
2	Альфа	A 102
3	Бета	B 103
4	Гамма	G 104
5	Нейтронное	N 105
6	Радионуклид	I 106
7	Другие	X 107

Коды органов и ткани, подвергшихся воздействию источника излучения

Таблица 5

№ п/п	Вид органа или ткани, подвергшегося воздействию ионизирующего излучения	Код
1	2	3
1	Половые железы	01
2	Красный костный мозг	02
3	Толстый кишечник	03
4	Легкие	04
5	Желудок	05
6	Мочевой пузырь	06
7	Грудные железы	07
8	Печень	08
9	Пищевод	09
10	Щитовидная железа	010
11	Хрусталик	011
12	Кожа	012
13	Кисти и стопы	013
14	Поверхность костей	014
15	Остальное	015
16	Нижняя часть области живота*	016

Примечание: * - определяется только для женщин в возрасте до 45 лет

Коды лиц, подвергшихся воздействию источника излучения

Таблица 6

№ позиции кода	Код	Значение
1	2	3
1	1	Персонал группы "А"
	2	Персонал группы "Б"
	3	Работающие, не отнесенные к персоналу
	4	Остальное население, подвергшееся аварийному облучению
2	А	Аварийное облучение
	П	Планируемое повышенное облучение
3	Номера начиная с 1.	Число случаев планируемого повышенного или аварийного облучения данного лица в отчетном году.

Приложение 16 к Санитарным правилам "Санитарно-эпидемиологические требования к обеспечению радиационной безопасности"

Карточка учета индивидуальных доз внешнего облучения лиц,
работающих с источниками излучения

1. Наименование организации _____________________________________________________
(наименование, адрес, телефон)
2. Фамилия, имя, отчество (при его наличии) ________________________________________
3. Год рождения ________________________________________________________________
4. Пол _________________________________________________________________________
5. Место работы _________________________________________________________________
(цех, отделение, участок, лаборатория и другие)
6. Должность ____________________________________________________________________
7. Стаж работы с источниками излучения:
7.1. в данной организации _________________________________________________________
(начало работы в учреждении)
7.2. общий стаж работы ___________________________________________________________
(до работы в данном учреждении и полученная суммарная доза)
8. Условия работы _______________________________________________________________
_______________________________________________________________________________
(вид и характер работы, радионуклид, открытые и закрытые источники излучения, класс
работ, агрегатное состояние радиоактивного вещества, максимально допустимая
одноразовая активность на рабочем месте)
9. Данные о дозах облучения:

№ п/п	Год	Место расположения дозиметра	Квартальные дозы облучения, мЗв				Суммарная годовая доза, мЗв	Подписи
			I	II	III	IV		Ответственный за радиационный контроль	Персонал
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1	20___г.
2	20___г.
3	20___г.
4	20___г.
5	20___г.
6	20___г.
7	20___г.
8	20___г.

"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2019 жылғы 26 маусымдағы № ҚР ДСМ-97 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2019 жылғы 28 маусымда № 18920 болып тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 15 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-275/2020 бұйрығымен.

Ескерту. Күші жойылды – ҚР Денсаулық сақтау министрінің 15.12.2020 № ҚР ДСМ-275/2020 бұйрығымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі).

"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексі 144-бабының 6-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған "Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидалары бекітілсін.

2. "Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 27 наурыздағы № 261 бұйрығының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11205 болып тіркелген, "Әділет" ақпараттық-құқықтық жүйесінде 2015 жылғы 23 маусымда жарияланған) күші жойылды деп танылсын.

3. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қауіпсіздігін бақылау комитеті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты мемлекеттік тіркеген күннен бастап күнтізбелік он күннің ішінде оның қазақ және орыс тілдерінде ресми жариялау және Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің Эталондық бақылау банкіне қосу үшін "Қазақстан Республикасының Заңнама және құқықтық ақпарат институты" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жіберуді;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің интернет-ресурсына орналастыруды;

4) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелгеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1), 2) және 3) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Заң қызметі департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау вице-министрі К. Надыровқа жүктелсін.

5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік жиырма бір күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы

Денсаулық сақтау министрі

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Ұлттық экономика министрлігі

201__ жылғы "___" _________

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Энергетика министрлігі

201__ жылғы "___" _________

2019 жылғы 26 маусымдағы № ҚР ДСМ-97 бұйрығымен бекітілген

"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы "Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидалары (бұдан әрі – Cанитариялық қағидалар) жер учаскесін таңдау, иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеу жүзеге асырылатын объектіні немесе объектінің құрылымдық бөлімшесін (бұдан әрі – радиациялық объект) жобалау, салу, реконструкциялау, күрделі жөндеу, пайдалануға енгізу, пайдалану және пайдаланудан шығару, иондаушы сәулелену көздерімен (жабық және ашық радионуклидтік көздермен, радиоактивті заттармен, радиоизотопты аспаптармен, иондаушы сәуле тудыратын құрылғылармен) жұмыс істеу, радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеу, радионуклидтермен ластанған немесе олар құрамында бар материалдар мен бұйымдарды қолдану, радиациялық бақылауды жүзеге асыру, жеке қорғаныш және жеке гигиена құралдарын қолдану кезінде, медициналық сәулелену, табиғи иондаушы сәулелену көздерінің әсер етуі және радиациялық авариялар кезінде радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптарды белгілейді.

2. Санитариялық қағидалар:

1) радиациялық объектілерді жобалау, салу, реконструкциялау, күрделі жөндеу, пайдалануға енгізу, пайдалану және пайдаланудан шығаруды, радиоактивті заттарды және басқа иондаушы сәулелену көздерін шығару, өндіру, сақтау, пайдалану, тасымалдауды;

2) радиоактивті қалдықтарды жинау, сақтау, қайта өңдеу, тасымалдау және көмуді;

3) әсері иондаушы сәулелену көздерін және иондаушы сәулеленуді генерациялайтын қондырғыларды (көз) пайдалануға негізделген аспаптарды, қондырғылар мен аппараттарды монтаждау, жөндеу және реттеуді;

4) иондаушы сәулеленудің техногенді көздерін радиациялық бақылауды жүзеге асыратын барлық жеке және заңды тұлғаларға қолданылады.

Санитариялық қағидалар сондай-ақ адамдардың табиғи иондаушы сәулелену көздерімен сәулелену деңгейі қызметіне байланысты болатын жеке және заңды тұлғаларға және радиоактивті заттармен ластанған аумақта жұмыстарды орындайтын ұйымдарға қолданылады.

3. Осы Cанитариялық қағидаларда мынадай ұғымдар пайданылады:

1) ағзадағы немесе тіндегі доза (бұдан әрі – DT) – адам денесінің белгілі бір ағзасындағы немесе тініндегі орташа сіңірілген доза:

мұнда: mT – ағзаның немесе тіннің массасы;

D – dm массасының элементіндегі сіңірілген доза;

2) араласу – сәулелену ықтималдығын не сәулелену дозасын немесе сәулеленудің қолайсыз салдарларын төмендетуге бағытталған іс-қимыл;

3) араласу деңгейі (бұдан әрі – АД) – созылмалы немесе авариялық сәулелену ахуалдарының пайда болу жағдайларында қорғаныш немесе авариядан кейінгі шаралар қабылданатын, қол жеткізілген кезде жол берілмейтін дозалар шамасы;

4) арнайы контейнер – еркін ашуға болмайтын жүктерді арасында қайта тиеусіз, орамаланған немесе орамаланбаған жүктерді бір немесе бірнеше көлік түрімен тасымалдау үшін конструкцияланған көлік жабдығы, көп рет қолдану мақсатында қатты және берік жасалады. Арнайы контейнерлер ретінде үлкен жүк контейнерлері және көліктік орама жиынтықтары болуы мүмкін;

5) байқау аймағы – радиациялық бақылау жүргізілетін санитариялық-қорғаныш аймағынан тыс аумақ;

6) бақылау деңгейі – қол жеткен радиациялық қауіпсіздік деңгейін бекіту, персонал мен халықтың сәулеленуін, қоршаған ортаның радиоактивті ластануын одан әрі төмендеуді қамтамасыз ету мақсатында жедел радиациялық бақылау үшін белгіленетін дозаның, доза қуатының, радиоактивті ластанудың және басқаларының бақыланатын шамасының мәні;

7) эквивалентті доза (бұдан әрі – HT,R ) – сәулеленудің осы түрі үшін тиісті өлшеу коэффициентіне көбейтілген ағзадағы немесе тіндегі сіңірілген доза, WR:

мұнда: DT,R – ағзадағы немесе тіндегі T орташа сіңірілген доза, ал WR – R сәулелену үшін өлшеу коэффициенті;

Осы Санитариялық қағидаларға 1-қосымшаның 1-кестесінде келтірілген өлшеу коэффициенттері әртүрлі сәулелену түрлерінің әсер етуі кезінде эквивалентті доза нақты сәулеленудің осы түрлері үшін эквивалентті дозалардың соммасы ретінде айқындалады:

Эквивалентті дозаның бірлігі Зиверт (бұдан әрі – Зв) болып табылады;

8) белсенділік (бұдан әрі – А) – уақыттың осы сәтінде нақты энергетикалық жағдайдағы радионуклидтің қандай да бір мөлшерінің радиоактивті шамасы:

мұнда: dN – dt уақыт аралығында болатын, нақты энергетикалық жағдайдан кенеттен ядролық түрге айналудың күтілетін саны. Белсенділік бірлігі Беккерель (бұдан әрі – Бк) болып табылады. Бұрын қолданылған жүйеден тыс белсенділік бірлігі кюри (бұдан әрі – Ки) 3,7x1010 Бк құрайды;

9) дезактивациялау – қандай да бір беттен немесе қандай да бір ортадан радиоактивті ластануды жою немесе төмендету;

10) детерминирленген сәулелену әсерлері – иондаушы сәулелену тудырған, оларға қатысты одан төмен болғанда әсер болмайтын, ал одан жоғары болғанда әсердің ауырлығы дозаға байланысты болатын шектің болуы болжанатын, клиникалық анықталатын зиянды биологиялық әсерлер;

11) доза қуаты – уақыт бірлігі (секунд, минут, сағат) ішіндегі сәулелену дозасы;

12) доза шегі (бұдан әрі – ДШ) – қалыпты жұмыс жағдайларында жоғарыламауы тиіс жылдық тиімді немесе эквивалентті техногендік сәулелену дозасының шамасы. Жылдық доза шегін сақтау детерминирленген әсерлердің пайда болуының алдын алады, ал бұл ретте стохастикалық әсердің ықтималдығы қолайлы деңгейде сақталады;

13) жол берілмейтін доза – қорғау іс-шаралармен жол берілмейтін радиациялық авария салдарынан болжанатын доза;

14) жоспарланатын арттырылған сәулелену – радиациялық авариялар дамуының немесе оның салдарларын ескерту мақсатында белгіленген негізгі дозалар шегінен асатын дозаларда персоналдың жоспарланатын сәулеленуі;

15) жұмыс орны – еңбек қызметі процесінде еңбек міндеттерін орындаған кезде қызметкердің тұрақты немесе уақытша болатын орны;

16) жұмыстар класы – персонал үшін қауіптілік дәрежесі бойынша нуклидтердің радиоуыттылығына және белсенділігіне байланысты радиациялық қауіпсіздік бойынша талаптарды айқындайтын ашық иондаушы сәулелену көздерімен жұмыстардың сипаттамасы;

17) жылдық тиімді (эквивалентті) доза – күнтізбелік жыл ішінде алынған сыртқы сәулеленудің тиімді (эквивалентті) дозасының және осы жыл ішінде ағзаға радионуклидтердің келіп түсуіне негізделген ішкі сәулеленудің күтілетін тиімді (эквивалентті) дозасының жиынтығы. Жылдық тиімді дозаның бірлігі – Зиверт (Зв);

18) жылдық түсу шегі (бұдан әрі – ЖТШ) – монофакторлық әсер кезінде шартты адамның жылдық дозаның тиісті шегіне тең күтілетін дозамен сәулеленуіне әкеп соғатын бір жыл ішінде нақты радионуклидтің ағзаға түсуінің рұқсат етілген деңгейі;

19) иондаушы сәулелену көзі (бұдан әрі – сәулелену көзі) – радиоактивті заттар, радиоактивті заттары бар аппараттар немесе құрылғы, сонымен қатар иондаушы сәуле шығаратын немесе иондаушы сәуле шығаруға қабілетті электрофизикалық аппараттар немесе құрылғы;

20) иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеу – иондаушы сәулелену көздерін дайындаумен, жеткізумен, алумен, иеленумен, сақтаумен, пайдаланумен, берумен, қайта өңдеумен немесе көмумен, импорттаумен, экспорттаумен, тасымалдаумен, техникалық қызмет көрсетумен байланысты қызмет;

21) иондаушы сәулеленуді генерациялайтын құрылғы (көз) – иондаушы сәулелену зарядталған бөлшектер жылдамдығының өзгеруі, олардың аннигиляциясы немесе ядролық реакциясы есебінен туындайтын электрлік-физикалық құрылғы (рентген аппараты, жылдамдатқыш, генератор және басқалар);

22) иондаушы сәулеленудің ашық көзі – оны пайдалану кезінде оның құрамындағы радионуклидтердің қоршаған ортаға түсуі ықтимал сәулелену көзі;

23) иондаушы сәулеленудің жабық көзі – бұл құрылғысы оған есептелген қолдану және тозу жағдайларында оның құрамындағы радионуклидтердің қоршаған ортаға түсуін болдырмайтын сәулелену көзі;

24) квота – нақты техногендік сәулелену көзінен халықтың сәулеленуін шектеу үшін белгіленген доза шегінің бір бөлігі және сәулелену жолдары (сыртқы, сумен, тамақпен және ауамен келіп түсуі);

25) көму – пайдаланылып болған ядролық отынды немесе радиоактивті қалдықтарды көму пунктіне оларды алып қою ниетінсіз орналастыру;

26) маңыздылығы ең аз белсенділік (бұдан әрі – МАБ) – иондаушы сәулелену көзі артқан кезде есепке алуға және бақылауға жататын ашық немесе жабық иондаушы сәулелену көзінің белсенділігі;

27) маңыздылығы ең аз үлесті белсенділік (бұдан әрі – МАҮБ) – иондаушы сәулелену көзі артқан кезде есепке алуға және бақылауға жататын ашық иондаушы сәулелену көзінің үлестік белсенділігі. Жабық сәулелену көздері үшін олармен жұмыс істеуге рұқсат алу қажеттілігі туралы шешім МАБ есепке алынбастан, оның белсенділігін МАҮБ-пен салыстыру жолымен айқындалады. МАҮБ өлшем бірлігі граммға беккерель Бк/г;

28) персонал – иондаушы сәулелену көздерімен тұрақты немесе уақытша жұмыс істейтін ("А" тобы) немесе жұмыс жағдайлары бойынша олардың әсері аясында болатын ("Б" тобы) жеке тұлғалар;

29) радиациялық авария – адамдардың белгіленген нормалардан артық сәулеленуіне немесе қоршаған ортаның радиоактивті ластануына әкеліп соғатын немесе әкеліп соғуы мүмкін радиоактивті өнімдердің және (немесе) иондаушы сәулеленудің жобада көзделген дұрыс пайдалану шекараларынан тыс шығуы болған атом энергиясын пайдаланатын объектіні қауіпсіз пайдалану шектерінің бұзылуы;

30) радиациялық авария аймағы – радиациялық авария фактісі белгілі болған аумақ;

31) радиациялық бақылау – халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы нормативтік құқықтық актілердің талаптарына сәйкес объектідегі, қоршаған ортадағы радиациялық жағдай туралы және адамдардың сәулелену деңгейлері туралы ақпарат алу (дозиметрлік және радиометрлік бақылауды қамтиды);

32) радиациялық қауіптілік санаты – атом энергиясы пайдаланылатын объектімен жұмыс істеген кезде немесе ықтимал авария жағдайларында халық және (немесе) қоршаған орта үшін оның радиациялық қауіптілік дәрежесі бойынша атом энергиясы пайдаланылатын объектінің сипаттамасы;

33) радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету – персонал мен халықтың сәулелену деңгейлерін төмендетуге бағытталған ұйымдастыру, технологиялық, техникалық, санитариялық-эпидемиологиялық және медициналық-профилактикалық іс-шаралар кешенін жүзеге асыру;

34) радиоактивті зат – құрамында радионуклидтер бар кез келген агрегаттық күйдегі табиғи немесе техногенді кез келген материалдар;

35) радиоактивті қалдықтар – құрамында алып қою деңгейінен жоғары радионуклидтер бар, одан әрі пайдаланылуы көзделмейтін радиоактивті заттар, ядролық материалдар немесе радионуклид көздері;

36) радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеу – радиоактивті қалдықтарды жинаумен, тасымалдаумен, қайта өңдеумен, сақтаумен және (немесе) көмумен байланысты барлық қызмет түрлері;

37) радиоактивті ластану – радиоактивті заттардың материалдың үстіңгі бетінде, ішінде, ауада, адамның денесінде немесе басқа жерде Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 27 ақпандағы № 155 бұйрығымен бекітілген "Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" гигиеналық нормативтерінде (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10671 болып тіркелген) (бұдан әрі – Гигиеналық нормативтер) және осы Санитариялық қағидалардың талаптарында белгіленген деңгейлерден асатын мөлшерде болуы;

38) сәулелену – иондаушы сәулеленудің адамға әсері;

39) стохастикалық сәулелену әсерлері – иондаушы сәулеленуден туындайтын, пайда болуының дозалық шегі жоқ, пайда болу ықтималдығы дозаға барабар және көріну ауырлығы дозаға тәуелді болмайтын зиянды биологиялық әсерлер;

40) сындарлы топ – сәулелену көзінің барынша көп радиациялық әсеріне ұшырайтын бір немесе бірнеше белгілері (жынысы, жасы, әлеуметтік немесе кәсіптік жағдайлары, тұратын жері, тамақтану рационы) бойынша бір текті халық арасынан шыққан адамдар тобы (кемінде он адам);

41) сіңірілген доза (бұдан әрі – D) – затқа берілген иондаушы сәулелену энергиясының шамасы:

мұнда:

– элементарлық көлемдегі затқа иондаушы сәулелену арқылы берілген орташа энергия, ал dm – осы көлемдегі заттың массасы.

Энергия кез келген белгілі бір көлем бойынша орташалануы мүмкін және бұл жағдайда, орташа доза көлемге берілген, осы көлемнің массасына бөлінген толық энергияға тең болады. Халықаралық бірліктер жүйесіндегі бірліктерде сіңірілген доза килограммға бөлінген джоульмен (Дж/кг-1) өлшенеді және грей деген (бұдан әрі – Гp) арнайы атауы бар. Бұрын қолданылған жүйеден тыс рад бірлігі 0,01 Гр тең;

42) табиғи сәулелену көзі – Гигиеналық нормативтер және осы Санитариялық қағидалар қолданылатын, шығу тегі табиғи иондаушы сәулелену көзі;

43) табиғи радионуклидтер – уран-238 және торий-232 қатарларының радиоактивті элементтері;

44) тәуекел – сәулелену нәтижесінде адамда немесе оның ұрпағында қандай да бір зиянды салдарлардың пайда болу ықтималдығы;

45) техногендік сәулелену көзі – оны пайдалы қолдану үшін арнайы құрылған немесе осы қызметтің жанама өнімі болып табылатын иондаушы сәулелену көзі;

46) тиімді доза (бұдан әрі – Е) – олардың радио сезімталдықты ескере отырып, адамның бүкіл денесінің және оның жекелеген ағзалары мен тіндерінің сәулеленуінің кейінгі салдарларының пайда болу тәуекелінің өлшемі ретінде қолданылатын шама. Ол осы Санитариялық қағидаларға 1-қосымшаның 2-кестесінде келтірілген ағзалар мен тіндердегі эквивалентті дозаның тиісті өлшенетін коэффициенттерге қосындысын білдіреді:

мұнда: HT - ағзадағы немесе тіндегі T эквивалентті доза, ал WT - ағза немесе тін T үшін өлшейтін коэффициент. Тиімді доза бірлігі – Зиверт (Зв);

47) ұжымдық тиімді доза – сәулеленудің стохастикалық әсері туындауының ұжымдық тәуекелінің өлшемі, ол жеке тиімді дозалар жиынтығына тең. Ұжымдық тиімді доза бірлігі – адам-зиверт (бұдан әрі – а-Зв);

48) үлестік (көлемдік) белсенділік – заттағы радионуклидтің А белсенділігінің заттың массасына m (көлеміне V) қатынасы:

Үлестік белсенділік бірлігі – килограммға беккерель (бұдан әрі – Бк/кг). Көлемдік белсенділік бірлігі – текше метрге беккерель (бұдан әрі – Бк/м3);

49) үстіңгі беттің алынбайтын ластануы (бекітілген) – байланыс кезінде басқа заттарға берілмейтін және дезактивациялау кезінде жойылмайтын радиоактивті заттар;

50) үстіңгі беттің алынатын ластануы (бекітілмеген) – байланыс кезінде басқа заттарға берілетін және дезактивациялау кезінде кетірілетін радиоактивті заттар;

51) халық – иондаушы сәулелену көздерінен тыс жерлерде жұмыс істейтін персоналды қоса алғанда барлық адамдар;

52) халықтың радиациялық қауіпсіздігі – адамдардың қазіргі немесе келешек ұрпағының денсаулығына қауіпті иондаушы сәулелену әсерінен қорғалу жағдайы;

53) ішкі сәулелену кезінде күтілетін эквивалентті (бұдан әрі – HT (

)) немесе тиімді (E(

)) доза – ағзаға радиоактивті заттар түскеннен кейін өткен уақыт t ішіндегі доза:

мұнда: to – түсу сәті, ал – HT (t) - T ағзада немесе тінде t уақыт сәтіне эквивалентті дозаның қуаты.

айқындалмаған кезде оны ересектер үшін 50 жасқа тең және балалар үшін 70 жасқа тең деп қабылдау керек;

54) D-шамасы – жоғарылаған кезде детерминирленген әсерлер анықталатын және радиоактивті көз қауіпті болып есептелетін жеке радионуклидтерге арналған белсенділіктің шекті мәні. Қауіптілік санаты Гигиеналық нормативтерде келтірілген;

55) 222Rn және 220Rn – радон изотоптарының еншілес өнімдерінің эквивалентті тепе-тең көлемдік белсенділігі (бұдан әрі – ЭТКБ) – 218 Po (RaA); 214Pb (RaB); 214Bі (RaC); 212Pb(ThB); 212Bі (ThC) – радон изотоптарының қысқа мерзімдік еншілес өнімдерінің көлемдік белсенділігінің таразыланған жиынтығы, сәйкесінше:

мұнда, ARA, ATn - радон изотоптарының еншілес өнімдерінің көлемдік белсенділігі.

4. Сәулелену көздерін алуға, сақтауға және олармен жұмыстар жүргізуге "Халықтың санитарлық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы есепке алу мен есеп құжаттамасының нысандарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 30 мамырдағы № 415 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11626 болып тіркелген) 17-қосымшаға сәйкес нысан бойынша осы Санитариялық қағидаларға 2-қосымшада баяндалған санитариялық-эпидемиологиялық қорытындыны толтыру жөніндегі нұсқаулықтарға сәйкес ресімделген оң санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды (бұдан әрі – санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды) және атом энергиясын қолдану саласындағы лицензия болған жағдайда жол беріледі. Санитариялық-эпидемиологиялық қорытындыны халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік орган ведомствосының аумақтық бөлімшелері (бұдан әрі – аумақтық бөлімше) жеке және заңды тұлғалардың өтініші бойынша береді. Радиациялық бақылауды қоса алғанда, жұмыс орнында сәулелену көздерімен жұмыс істеу (бұдан әрі – сәулелену көзімен жұмыс істеу) шарттары (сәулелену көзінің түрі және сипаттамалары немесе жұмыс түрі мен сипаты) өзгерген кезде және сәулелену көздерін уақытша сақтауды ұйымдастыру кезінде жеке және заңды тұлғалар жаңа санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды алады.

5. Егер мына жағдайларда:

1) иондаушы сәулеленуді генерациялайтын электрлі-физикалық құрылғылар ең жоғары энергиясы 5 кэВ аспаса және құрылғының сыртқы бетінен 0,1 метр қашықтықта кез келген қолжетімді нүктеде эквивалентті доза қуаты 1,0 мкЗв/сағ. аспайтын кез келген ықтимал режимде және пайдалану жағдайларында болса;

2) ашық және жабық радионуклид көздері Гигиеналық нормативтерде белгіленген белсенділігі МАБ-дан төмен болса;

3) жабық радионуклидтік сәулелену көзінің үстіңгі бетінен 0,1 метр қашықтықта орналасқан кез келген нүктедегі доза қуаты фоннан 1,0 мкЗв/сағ. аспайтын болса және берік герметизациялануы қамтамасыз етілсе;

4) жұмыс орнында радионуклидтің үлестік белсенділігі МАҮБ-дан аз немесе ашық көздегі радионуклидтің белсенділігі Гигиеналық нормативтерге 26-қосымшада келтірілген МАБ-нен аз болса, бұл ретте жекелеген радионуклидтердің белсенділігі олардың кестелік мәндеріне қатынасының жиынтығы 1-ден аз болса;

5) ұйымда ашық радионуклид көздерінің жалпы белсенділігі МАБ-нен 10 еседен аса артық болмаса немесе әртүрлі радионуклидтер белсенділігінің Гигиеналық нормативтерге 26-қосымшада келтірілген олардың кестелік мәндеріне қатынасының жиынтығы 1-ден аспайтын болса санитариялық-эпидемиологиялық қорытындыны алу және атом энергиясын қолдану саласындағы лицензия талап етілмейді.

2-тарау. Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

6. Персоналдың, халықтың және қоршаған ортаның радиациялық қауіпсіздігі егер радиациялық қауіпсіздіктің негізгі қағидаттары (негіздеу, оңтайландыру, нормалау) және "Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы" 1998 жылғы 23 сәуірдегі Қазақстан Республикасының Заңымен, Гигиеналық нормативтермен және осы Санитариялық қағидалармен белгіленген талаптары сақталған болса, қамтамасыз етілді деп саналады.

Негіздеу қағидаты жаңа сәулелену көздері мен радиациялық объектілерді жобалау кезінде, лицензиялар беру, сәулелену көздерін қолдануға нормативті техникалық құжаттаманы бекіту кезінде, сондай-ақ оларды пайдалану шарттары өзгерген кезде қолданылады. Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің негізгі қағидаттарын іс жүзінде іске асыру осы Санитариялық қағидаларға 3-қосымшада келтірілген тәсілдерге сәйкес орындалады.

Радиациялық авариялар кезінде негіздеу қағидаты сәулелену көздері мен сәулелену жағдайларына емес, керісінше қорғау іс-шараларына жатады. Пайда шамасы ретінде осы іс-шарамен болдырылмаған дозаны бағалау қажет. Сәулелену көздерін бақылауды қалпына келтіруге бағытталған іс-шаралар міндетті түрде жүргізіледі.

Оңтайландыру қағидаты осы Санитариялық қағидаларға 3-қосымшаға сәйкес сәулелену көздерін қалыпты пайдалану жағдайларында қолданылады.

Радиациялық авариялар жағдайларында доза шектерінің орнына араласудың неғұрлым жоғары деңгейлері қолданылатын жағдайларда оңтайландыру қағидаты жол берілмейтін сәулелену дозасын және араласуға байланысты зиянды ескере отырып, қорғаныш іс-шарасына қолданылады.

Нормалау қағидаты адамдардың сәулелену деңгейіне байланысты болатын барлық жеке және заңды тұлғалармен қамтамасыз етіледі және барлық сәулелену көзінен азаматтардың сәулелену дозаларының Гигиеналық нормативтермен белгіленген жеке шектерден асырмауды көздейді.

Гигиеналық нормативтерде регламенттелген тиімді және эквивалентті сәулелену дозаларын бақылау үшін дозалардың негізгі шегінен туынды болып табылатын: доза қуатының, радионуклидтердің ағзаға жылдық түсуінің және басқа да көрсеткіштердің монофакторлық әсерінің жол берілетін деңгейі (бір радионуклид үшін, түсу жолдары немесе сыртқы сәулеленудің бір түрі үшін) енгізіледі.

Пациенттердің медициналық сәулеленуін қоспағанда, қалыпты, сондай-ақ авариялық жағдайлардағы техногендік көздерден сәулелену (бұдан әрі – техногендік сәулелену) кезіндегі туынды нормативтер монофакторлық әсерлерге есептелген және олардың әрқайсысы дозаның бүкіл шегін аяқтайды, оларды пайдалану барлық бақылаудағы шамалардың олардың жол берілген мәндеріне қатынасының жиынтығын бірліктен асырмау шартына негізделеді.

Халық үшін белгіленген доза шегін тек бір техногендік сәулелену көзіне немесе олардың шектелген санына пайдаланудың алдын алу үшін негізгі техногендік сәулелену көздеріне квоталар қолданылады.

Квоталар мәндерін негіздеу радиациялық объектілер жобаларында қамтылған. Халықтың жекелеген техногендік сәулелену көздерінен сәулеленуіне квоталарды белгілеу бойынша нұсқаулық осы Санитариялық қағидаларға 4-қосымшада келтірілген.

7. Объектіде және әрбір өңірде радиациялық қауіпсіздікті бағалау:

1) қоршаған ортаның радиоактивті ластануының сипаттамасы;

2) радиациялық қауіпсіздік жөніндегі іс-шараларды және радиациялық қауіпсіздік саласындағы гигиеналық нормативтердің, қағидалар мен гигиеналық нормативтердің орындалуын қамтамасыз етуді талдау;

3) радиациялық авариялардың ықтималдығы және олардың ауқымын анықтау;

4) радиациялық авариялар мен олардың салдарларын тиімді жоюға дайындық дәрежесі;

5) № 1 ДОЗ, № 2 ДОЗ регламенттелген нысандар нәтижелері бойынша "А" және "Б" тобы персоналының, сондай-ақ барлық сәулелену көзінен халықтың жекелеген топтары алатын сәулелену дозаларын талдау;

6) сәулелену дозаларының белгіленген шектерінен артық сәулеленуге ұшыраған адамдар санының негізінде жүзеге асырылады.

Жыл сайын осы тармақтың 1), 2), 3), 4), 5) және 6) тармақшаларында көрсетілген бағалау нәтижелері объектідегі радиациялық қауіпсіздіктің жай-күйін сипаттайтын және оны жақсарту бойынша ұсынымдар қамтылған құжат (бұдан әрі – радиациялық объектінің радиациялық-гигиеналық паспорты) нысанына жазылады және осы Санитариялық қағидаларға 5-қосымшада көрсетілген радиациялық объектінің радиациялық-гигиеналық паспортын жүргізу және пайдалану тәртібіне сәйкес аумақтық бөлімшелерге ұсынылады.

8. Радиациялық объектінің радиациялық-гигиеналық паспорттарында келтірілген деректерге талдау жүргізу оларды Гигиеналық нормативтермен, осы Санитариялық қағидалардың талаптарымен және алдыңғы жылдардың деректерімен салыстыру арқылы жүргізу керек.

9. Радиациялық объектіде және оның айналасындағы радиациялық қауіпсіздік:

1) радиациялық объектіні орналастыру үшін аудан мен алаңды, сәулелену көздерін физикалық қорғау деңгейін таңдаудың негізделуін, осы Санитариялық қағидалардың 23-тармағына сәйкес белгіленген 1 және 2 санаттағы объектілердің айналасымен және ішкі аймағын аймақтарға бөлуді қамтитын радиациялық объектінің жобалық құжаттамасын дайындау кезінде нормативтік құқықтық актілер талаптарын сақтау;

2) технологиялық жүйелерді пайдаланудың қауіпсіз шарттарын құру;

3) сәулелену көздерімен қызметті санитариялық-эпидемиологиялық бағалау;

4) радиациялық бақылауды ұйымдастыру және жүргізу;

5) объектінің қалыпты жұмысы, оның реконструкциялау және пайдаланудан шығару кезінде, сондай-ақ радиациялық авариялар кезінде персоналдың және халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды жоспарлау және жүргізу;

6) "А" тобы персоналының біліктілігін және сәулелену көздерімен жұмыс істеу ережелері бойынша білімдерін арттыру есебінен қамтамасыз етіледі.

10. Персоналдың радиациялық қауіпсіздігі:

1) радиациялық бақылауды ұйымдастырумен;

2) сәулелену көздерімен жұмыс істеу ережелерін білумен және сақтауымен;

3) сәулелену көздерін есепке алуды және бақылауды ұйымдастырумен;

4) жеке қорғау құралдарын пайдаланумен;

5) жасы, жынысы, денсаулық жағдайы, деңгейі, алдыңғы сәулелену деңгейі және басқа да көрсеткіштері бойынша сәулелену көздерімен жұмыс істеуге рұқсат беруді шектеулермен;

6) Гигиеналық нормативтердің және осы Санитариялық қағидалардың талаптарына жауап беретін еңбек шарттарын құрумен;

7) жүкті әйелді жүктілігі туралы ақпаратты алған күннен бастап жүктілік және бала емізу кезеңінде сәулелену көздерімен байланысы жоқ жұмысқа ауыстырумен;

8) қорғаныс кедергілерінің, экрандардың және сәулелену көздерінен арақашықтығының жеткіліктілігімен, сондай-ақ сәулелену көздерімен жұмыс істеу уақытын шектеумен;

9) радиациялық объектідегі радиациялық факторлардың бақылау деңгейлерін сақтаумен;

10) радиациялық жағдай туралы ақпарат жүйесін ұйымдастырумен;

11) авариялар қаупі төнген және туындауы жағдайында жоғары сәулеленуді жоспарлау кезінде персоналды қорғау жөніндегі тиімді іс-шараларды өткізумен қамтамасыз етіледі.

11. Халықтың радиациялық қауіпсіздігі:

1) осы Санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкес адамдардың өмір сүру жағдайларын жасаумен;

2) әртүрлі сәулелену көздерінен сәулеленуге квоталар белгілеумен;

3) радиациялық бақылауды ұйымдастырумен;

4) қалыпты жағдайларда және радиациялық авариялар кезінде радиациялық қорғану жөніндегі іс-шараларды жоспарлау мен өткізудің тиімділігімен;

5) радиациялық жағдай туралы ақпарат жүйесін ұйымдастырумен қамтамасыз етіледі.

12. Персоналдың және халықтың сәулелену дозаларын төмендету жөніндегі іс-шараларды әзірлеу кезінде мынадай негізгі жағдайларға сүйенеді:

1) жеке сәулелену дозаларының экономикалық және әлеуметтік факторларын және үйретілетін адамдар санын ескере отырып, кез келген сәулелену көзін пайдалану кезінде жеке сәулелену дозаларын барынша төмен қол жетімді деңгейде ұстау;

2) адамдарды ұжымдық қорғау жөніндегі іс-шаралар барынша аз шығынмен ұжымдық сәулелену дозасын неғұрлым төмендетуге қол жеткізу мүмкін болатын сәулелену көздеріне қатысты жүзеге асырылады;

3) әрбір сәулелену көзінен алынатын дозаларды төмендету осы сәулелену көзі үшін шекті топтардың сәулеленуін төмендету есебінен қол жеткізіледі.

13. Радиациялық бақылау өндірістік бақылаудың бір бөлігі болып табылады және адамға иондаушы сәулелену ықпалының барлық негізгі түрлерін қамтуы тиіс.

14. Радиациялық бақылаудың мақсаты адам тіршілігінің барлық жағдайларында персоналдың, пациенттердің және халықтың жеке және ұжымдық сәулелену дозалары туралы ақпаратты, сондай-ақ радиациялық жағдайды сипаттайтын барлық регламенттелетін шамалар туралы мәліметтерді алу болып табылады.

15. Радиациялық бақылау нәтижелері радиациялық жағдайды бағалау, бақылау деңгейлерін белгілеу, сәулелену дозаларын төмендету бойынша іс-шараларды әзірлеу және олардың тиімділігін бағалау үшін пайдаланылады.

16. Радиациялық бақылау объектілері:

1) өндірістік жағдайларда иондаушы сәулеленудің әсері кезінде "А" және "Б" топтарының персоналы;

2) медициналық рентгендік-радиологиялық рәсімдерді орындау кезіндегі пациенттер;

3) табиғи және техногенді сәулелену көздері ықпал еткен кездегі халық;

4) адамның тіршілік ету ортасы болып табылады.

17. Сәулелену көздерімен жұмыс істеу жоспарланған радиациялық объектідегі радиациялық бақылау бағдарламасы жобалау сатысында әзірленеді. Радиациялық объектінің жобасында бақылауды жүргізу түрлері, көлемі мен тәртібі, техникалық құралдарының тізбесі және оны жүзеге асыру үшін қажетті қызметкерлердің штаты белгіленуі тиіс.

18. Радиациялық объект әкімшілігі орындалатын жұмыстардың ерекшеліктері мен шарттарын ескере отырып, радиациялық бақылау бағдарламасын әзірлейді және бекітеді.

Радиациялық бақылаудың түрлері мен көлемі радиациялық объектідегі және іргелес аумақтағы нақты радиациялық жағдайға байланысты нақтыланады.

19. Радиациялық объектіні радиациялық бақылауды қызметкерлердің (персоналдың) жеке сәулелену дозаларына бақылау жүргізуді және есепке алуды көздейді.

20. Жұмыстың көлемі мен сипатына байланысты радиациялық бақылауды радиациялық қауіпсіздік қызметі немесе арнайы дайындықтан өткен радиациялық бақылауға жауапты адам жүзеге асырады.

21. Радиациялық объектінің әкімшілігі мынадай талаптарды:

1) оң санитариялық-эпидемиологиялық қорытындыны алуды;

2) қол жеткізілген радиациялық қауіпсіздік деңгейін бекіту, персонал мен халықтың сәулелену деңгейлерін одан әрі төмендетуді, қоршаған ортаның радиоактивті ластануын төмендетуді қамтамасыз ету мақсатында радиациялық объектіде және жедел радиациялық бақылау үшін орнатылатын санитариялық-қорғау аймағында радиациялық факторлардың бақылау деңгейлерін әзірлеуді қамтамасыз етуді;

3) осы Санитариялық қағидаларға 6-қосымшада көрсетілген сәулелену көздерімен жұмыс жасаған кезде радиациялық қауіпсіздік бойынша нұсқаулықты жүргізу тәртібіне қойылатын талаптарға сәйкес радиациялық қауіпсіздік жөніндегі нұсқаулықты әзірлеуді қамтамасыз етуді;

4) "А" және "Б" топтарының персоналына жататын адамдар тізбесін анықтауды;

5) осы Санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкес сәулелену көздерімен жұмыс істеу шарттарын құруды;

6) радиациялық объектіде радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету және жетілдіру жөніндегі іс-шараларды жоспарлау және жүзеге асыруды;

7) жұмыс орындарында, үй-жайларда, ұйым аумағында, санитариялық-қорғаныш аймағында және бақылау аймағында радиациялық жағдайға, сондай-ақ радиоактивті заттардың сыртқа шығуы мен тасталуына жүйелі бақылауды қамтамасыз етуді;

8) персоналдың жеке сәулелену дозаларын бақылауды және есепке алуды қамтамасыз етуді;

9) жұмыс орындарында персоналға иондаушы сәулелену деңгейлері және олардың олар алған жеке сәулелену дозаларының көлемі туралы жүйелі түрде хабарлауды;

10) персоналға алдын ала (жұмысқа тұру кезінде) және мерзімдік міндетті медициналық тексеріп-қарауды жүргізуді;

11) жыл сайын радиациялық объектінің радиациялық-гигиеналық паспортын белгіленген мерзімде ұсынуды орындайды.

22. Радиациялық объектінің персоналы мынадай талаптарды:

1) осы Санитариялық қағидаларда, радиациялық қауіпсіздік жөніндегі нұсқаулықтарда және лауазымдық нұсқаулықтарда белгіленген радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі талаптарды білуді және орындауды;

2) жеке дозиметрлік бақылау құралдарын және жеке қорғаныш құралдарын пайдалануды;

3) персоналды және халықты радиациялық авариялар мен оның салдарынан қорғау жөніндегі шараларды сақтауды;

4) сәулелену көздері болып табылатын қондырғылардың, аспаптар мен аппараттардың жұмысындағы барлық анықталған ақаулар туралы цехтың, учаскенің, зертхананың басшысына және тиісті лауазымды адамдарға және радиациялық қауіпсіздіктің қамтамасыз етілуін бақылауды жүзеге асыратын уәкілетті адамға дереу хабарлауды;

5) жұмыстарды орындау кезінде радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қатысты радиациялық қауіпсіздік қызметінің (немесе жауапты адамның) нұсқауларын орындауды;

6) ауысым аяқталған соң, егер одан әрі болуы өндірістік қажеттілікке байланысты болмаса, өздерінің жұмыс орындарын тастауды орындайды.

1-параграф. Әлеуетті радиациялық қауіптілігі бойынша радиациялық объектілерді сыныптауға қойылатын талаптар

23. Радиациялық объектінің әлеуетті қауіптілігі радиациялық авариялар кезінде оның халыққа және персоналға тигізетін ықтимал радиациялық әсерімен белгіленеді.

Қызметі нәтижесінде авариялар кезінде объект қызметкерлері ғана емес, халықтың да сәулеленуі мүмкін радиациялық объетілер әлеуетті аса қауіпті болып табылады. Персоналға жатпайтын адамдардың сәулелену мүмкіндігі болмайтын объектілер ең төмен радиациялық қауіпті объектілер болып табылады.

Әлеуетті радиациялық қауіптілігі бойынша объектілердің төрт санаты белгіленеді:

1) І санатқа авариялар кезінде халыққа радиациялық әсер етуі ықтимал және оны қорғау іс-шаралары талап етілуі мүмкін радиациялық объектілер жатады;

2) объектілердің ІІ санатына авариялар кезінде радиациялық әсері санитариялық-қорғаныш аймағының аумағымен шектелетін объектілер жатады;

3) ІІІ санатқа авариялар кезінде радиациялық әсері объектінің аумағымен шектелетін объектілер жатады;

4) ІV санатқа авариялар кезінде радиациялық әсері сәулелену көздерімен жұмыс жүргізілетін үй-жайлармен шектелетін объектілер жатады.

24. Радиациялық объектілердің санаты оларды жобалау сатысында белгіленеді. Қолданыстағы радиациялық объектілер үшін санатты радиациялық объект әкімшілігі белгілейді және багаж бен қол жүгін тексеретін жабдықтарды және иондаушы сәулеленуді генерациялайтын медициналық аспаптар мен қондырғыларды пайдаланатын объектілерді қоспағанда, атом энергиясын пайдалану саласындағы уәкілетті органмен келісіледі. Жобалау және пайдалану кезінде радиациялық объектілердің әлеуетті радиациялық қауіптілігі санаттарын анықтау жөніндегі өлшемшарттар осы Санитариялық қағидаларға 7-қосымшада келтірілген.

2-параграф. Жер учаскесін таңдауға, радиациялық объектілерді жобалауға, салуға, реконструкциялауға қойылатын талаптар

25. Радиациялық объектіні орналастыру мүмкіндігін қарау кезінде объектінің санатын, оның халық және қоршаған орта үшін әлеуеттік радиациялық және химиялық қауіптілігі ескеріледі.

26. Жер учаскесінде І және ІІ санаттағы радиациялық объектілерді орналастыру мүмкіндігін қарау кезінде қалыпты пайдалану және ықтимал авариялар жағдайында метеорологиялық, гидрологиялық, геологиялық және сейсмикалық факторлары бағаланады.

27. І және ІІ санаттағы радиациялық объектілерді:

1) аз қоныстанған су баспайтын аумақтарда;

2) жел режимі тұрақты;

3) өзінің топографиялық және гидрогеологиялық жағдайларының арқасында объектінің өнеркәсіптік алаңынан тыс радиоактивті заттардың таралу мүмкіндігін шектейтін жер учаскелерінде орналастырады.

28. І және ІІ санаттың радиациялық объектілері көбіне жел тармағы ескеріле отырып, тұрғын аумаққа, емдеу-профилактикалық және балалар ұйымдарына, сондай-ақ демалыс орындары мен спорт құрылыстарына қатысты желдің ық жағында орналастырылады.

29. Радиациялық объектінің бас жоспары объектіде және оның айналасында өндірістің дамуын, радиациялық жағдай болжамын және радиациялық авариялар туындау мүмкіндігін ескере отырып әзірленеді.

30. Стоматологиялық практикада қолданылатын, рентген қондырғыларынан басқа, сәулелену көздерімен жұмысты жүзеге асыратын объектіні тұрғын үй ғимараттарында және қоғамдық ғимараттарда орналастыруға жол берілмейді.

31. І және ІІ санаттағы радиациялық объектілердің айналасында санитариялық-қорғаныш аймағы, ал І санаттағы радиациялық объектінің айналасында да байқау аймағы орнатылады. ІІІ санаттағы радиациялық объектілерге арналған санитариялық-қорғаныш аймағы объектінің аумағымен шектеледі, ІV санаттағы радиациялық объектілер үшін аймаққа бөлу көзделмеген.

32. Радиациялық объектінің айналасындағы санитариялық-қорғаныш аймағының және байқау аймағының өлшемдері сыртқы сәулелену деңгейлерін, сондай-ақ радиоактивті шығарындылар мен төгінділердің ықтимал таралу шамалары мен аудандары ескеріле отырып белгіленеді.

33. Радиациялық объектілер кешенімен бір алаңда орналастырылған жағдайда, санитариялық-қорғаныш аймағы мен байқау аймағы объектілердің жиынтық әсер етуі ескеріле отырып белгіленеді.

Байқау аймағының ішкі шекарасы санитариялық-қорғаныш аймағының сыртқы шекарасымен сәйкес келеді.

34. І санаттағы радиациялық объектінің байқау аймағында тұратын халыққа радиациялық әсері оны дұрыс пайдалану кезінде осы объектіге арналған квота мөлшерімен шектеледі.

35. Радиоактивті заттарды тасымалдауға және сұйық радиоактивті қалдықтарды жоюға арналған құбыр трассасының бойындағы санитариялық-қорғаныш аймағының (айыру жолағының) өлшемдері соңғының белсенділігіне, жергілікті жер бедеріне, топырақтың сипатына, құбырдың төселу тереңдігіне, ондағы қысым деңгейіне байланысты белгіленеді және құбырдың әрбір жағына қарай кемінде 20 метр болуы тиіс.

36. Радиациялық объектінің айналасындағы санитариялық-қорғаныш аймағының және байқау аймағының шекаралары жобалау сатысында белгіленеді. Санитариялық-қорғаныш аймағы өлшемдерінің негізділігі барлық ластаушы заттар үшін бөлінетін шығарындылардың және радиациялық факторлардың атмосфераға таралуын есептеулермен расталады, объектілердегі санитариялық-қорғаныш аймағы мынадай реттілікпен әзірленеді: есептік (алдын ала), ластаудың атмосфералық ауаға таралуы және физикалық әсердің есептеулері бар жобаның негізінде; белгіленген (түпкілікті) – есептік параметрлерді растау үшін заттай зерттеулер мен өлшеулердің нәтижелері жылдық циклының негізінде орындалған.

37. Радиациялық объектілердің санитариялық-қорғаныш аймағында тұрақты немесе уақытша тұруға, балалар ұйымдарын, ауруханаларды, санаторийлер мен басқа да сауықтыру ұйымдарын, сондай-ақ осы объектіге жатпайтын өнеркәсіптік және қосалқы үй-жайларды орналастыруға жол берілмейді. Санитариялық-қорғаныш аймағының аумағы абаттандырылған және көгалдандыру жобалық шешімге сәйкес жүргізіледі.

38. Байқау аймағында радиоактивті заттар авариялық шығарылған жағдайда радиациялық объект әкімшілігі Гигиеналық нормативтерге және осы Санитариялық қағидаларға сәйкес қорғаныш іс-шаралары кешені жүргізіледі.

39. Санитариялық-қорғаныш аймағында және байқау аймағында объектінің радиациялық қауіпсіздігі қызметінің күшімен радиациялық бақылау жүргізілуі тиіс.

40. Радиациялық объектiлерге арналған жобалау құжаттамасы құрастыру, салу, күрделі жөндеу, реконструкциялау, пайдалану, пайдаланудан шығару, сондай-ақ авария жағдайы кезiндегi қауіпсіздік шараларының негіздемесін қамтиды.

Радиациялық объектінің жобалау құжаттамалары Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 27 ақпандағы № 150 бұйрығымен бекітілген Санитариялық-эпидемиологиялық сараптама жүргізу қағидаларына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 10970 болып тіркелген) (бұдан әрі – № 150 бұйрық) сәйкес санитариялық-эпидемиологиялық сараптамадан өтуі тиіс.

41. Радиациялық объектінің жобалау құжаттамасында әрбір үй-жай (учаске, аумақ) үшін:

1) ашық сәулелену көздерімен жұмыс істеу кезінде: радионуклид, қосынды, агрегаттық күйі, жұмыс орнындағы белсенділік, жылдық тұтыну, жоспарланатын жұмыстардың түрі және сипаты, жұмыстар класы;

2) жабық сәулелену көздерімен жұмыс істеу кезінде: радионуклид, оның түрі, белсенділігі, жұмыс орнындағы көздердің рұқсат етілген caны және олардың жиынтық белсенділігі, жоспарланатын жұмыстардың сипаты;

3) иондаушы сәулеленуді генерациялайтын құрылғылармен жұмыс істеу кезінде: құрылғының типі, генерацияланатын сәулелену түрі, энергиясы және қарқындылығы және (немесе) анодтық кернеуі, тоқ күші, қуаты, бір үй-жайда (учаскеде, аумақта) орналастырылған бір уақытта жұмыс істейтін құрылғылардың барынша жол берілген саны;

4) ядролық реактор, радионуклидтер генераторы, радиоактивті қалдықтармен және басқа да радиациялық сипаттамасы күрделі сәулелену көздерімен жұмыс істеу кезінде: сәулелену көзінің түрі мен оның радиациялық сипаттамалары (радионуклидтік құрамы, белсенділігі, энергиясы мен сәулелену қарқындылығы) көрсетіледі. Барлық жұмыстар үшін олардың сипаты және шектеу шарттары көрсетіледі.

42. Персоналды және халықты сыртқы сәулеленуден қорғауды жобалауды екіге тең жылдық тиімді доза бойынша қор коэффициентін және басқа сәулелену көздерінің бар болуы мен олардың қуатын перспективалық ұлғайтуды ескере отырып жүргізеді.

43. Сыртқы иондаушы сәулеленуден қорғауды жобалау үй-жайлардың мақсатын, сәулеленуші адамдар санаттарын және сәулелену ұзақтығын ескере отырып орындалуы тиіс:

1) қорғауды екіге тең қор коэффициентімен есептеу кезінде қорғау бетіндегі сәулеленудің эквивалентті дозасының жобалық қуаты (бұдан әрі – Н) мынадай формула бойынша айқындалады:

мұнда: D – персонал немесе халық үшін доза шегі, жылына мЗв, t – сәулелену ұзақтығы, жылына сағат;

2) сыртқы иондаушы сәулеленуден қоғауды жобалау кезінде пайдаланылатын эквивалентті доза қуатының мәндері осы Санитариялық қағидаларға 8-қосымшадағы келтірілген;

3) рентген аппараттары мен жылдамдатқыштар үшін есептеу белгіленген тәртіппен бекітілген әдістемелер бойынша аппараттың радиациялық шығысын және жұмыс жүктемесі ескеріле отырып жүргізіледі.

44. Радиациялық объектілердің жол берілген шығарындылары мен төгінділерін есептеу халық үшін өмірінің 70 жылы ішіндегі жылдық шығарындылар мен төгінділерге негізделген тиімді дозасы доза шегінің белгіленген квота мәнінен аспау талабының негізінде жүргізіледі.

45. Радиациялық объектілерді жобалау және жұмыстардың технологиялық схемаларын таңдау кезінде:

1) персоналдың барынша аз сәулеленуін;

2) операцияларды барынша автоматтандыруды және механикаландыруды;

3) технологиялық процестің барысын автоматтық және көзбен шолып бақылауды;

4) уыттылығы мен зияндылығы неғұрлым аз заттардың қолданылуды;

5) шу, діріл және басқа да зиянды факторлардың барынша аз деңгейлерін;

6) радиоактивті заттардың шығарындылары мен төгінділерінің барынша аз мөлшерін;

7) оларды уақытша сақтау және қайта өңдеудің қарапайым, сенімді әдістерімен радиоактивті қалдықтардың барынша аз мөлшерін;

8) технологиялық процестің бұзушылықтары туралы дыбыстық және (немесе) жарықтық дабыл беруін;

9) бұғаттауды қамтамасыз етеді.

46. Радиоактивті заттармен жұмыс істеуге арналған технологиялық жабдық мынадай талаптарға сәйкес келуі тиіс:

1) конструкциясы пайдалануда сенімді және ыңғайлы, қажетті тұмшалануы, жабдықтың жұмысын қашықтықтан басқару және бақылау әдістерін қолдану мүмкіндігін қамтамасыз етеді;

2) дезактивациялауға бейім, тоттануға төзімді және радиацияға төзімді материалдардан жасалады;

3) жабдықтың сыртқы және ішкі беттері дезактивациялау үшін қол жетімді болады.

47. Радиациялық объектінің жобасында жөндеу жұмыстарын жүргізу кезінде персоналдың және халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша ұйымдастыру, техникалық және санитариялық-эпидемиологиялық іс-шаралар кешені көзделеді.

3-параграф. Сәулелену көздерімен жұмысты ұйымдастыруға қойылатын талаптар

48. Сәулелену көздерімен жұмыс істеуге санитариялық-эпидемиологиялық қорытындыда көрсетілген үй-жайлар мен аумақтарда ғана жол беріледі.

Әрбір үй-жайдың есігінде оның мақсаты, ашық сәулелену көздерімен жүргізілетін жұмыстар класы және радиациялық қауіптілік белгісі көрсетіледі.

49. Құрамында сәулелену көздері бар жабдықта, контейнерлерде, қаптамаларда, аппараттарда, жылжымалы қондырғыларда, көлік құралдарында радиациялық қауіптілік белгісі болуы тиіс.

50. Радиациялық қауіптілік белгісін сәулелену көздерімен жұмыстар тұрақты жүргізілетін және радиациялық қауіптілік белгісі бар үй-жайлардағы жабдыққа жазбауға жол беріледі.

51. Сәулелену көздерінің сақталу жағдайларын қамтамасыз етуді заңды тұлғаның әкімшілігі немесе жеке тұлға жүзеге асырады.

52. Сәулелену көздерін болжамды шығару кезінде, онымен жұмыстарды жүргізуге келісілген орыннан тыс жерде жұмыстарды жүргізу үшін, оң санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды оны стационарлық емес жағдайларда пайдалануға жол береді, бұл ретте санитариялық-эпидемиологиялық қорытындыны берген аумақтық бөлімшені және жұмысты жүргізу жоспарланған орын бойынша аумақтық бөлімшені (жазбаша түрде) хабардар ету қажет.

53. Иондаушы сәулелену көздерімен жұмысты бастау сәтіне қарай жеке немесе заңды тұлға оларды жұмыс істеуге жіберілген адамдардың тізімін бекітеді, оларға қажетті оқытуды қамтамасыз етеді, радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге, иондаушы сәулелену көздерін есепке алуға және сақтауға, радиоактивті қалдықтарды жинау, сақтау және тапсыруды ұйымдастыруға, радиациялық бақылауға жауапты адамдарды тағайындайды.

54. Иондаушы сәулелену көздерімен жұмыстар тоқтатылған кезде жеке және заңды тұлғалар күнтізбелік 15 күн ішінде бұл туралы аумақтық бөлімшелерге хабарлайды.

55. Иондаушы сәулелену көздерімен жасалатын жұмыс көлемі мен сипатына байланысты радиациялық объектілер радиациялық қауіпсіздік қызметін құрады немесе радиациялық қауіпсіздікке (бақылауға) жауапты адамды тағайындайды. Радиациялық қауіпсіздік қызметі туралы ережені (радиациялық қауіпсіздікке (бақылауға) жауапты адамның лауазымдық нұсқаулығы) радиациялық объектінің басшысы немесе ол уәкілеттік берген адам бекітеді және қызметтің (радиациялық қауіпсіздікке (бақылауға) жауапты адамның) құқықтары мен міндеттерін анықтайды.

Қызметтің саны барлық радиациялық-қауіпті жұмыстар кезінде радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге болатындай етіп белгіленеді.

56. Радиациялық қауіпсіздік қызметінің персоналы мен радиациялық қауіпсіздікке (бақылауға) жауапты адам ядролық және радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге жауапты персоналды арнайы даярлау жөніндегі қызметке лицензиясы бар ұйымдардан арнайы даярлықтан өткен қызметкерлер арасынан басшының бұйрығымен тағайындалады.

57. Сәулелену көзімен жұмыс істеу бойынша жұмыстарды бастар бұрын радиациялық объектінің әкімшілігі Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2017 жылғы 20 ақпандағы № 58 бұйрығымен бекітілген "Ядролық және радиациялық қауіпсіздік" техникалық регламентінің (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 15005 болып тіркелген) 193-тармағының талаптарын орындау үшін сәулелену көзін есепке алу және бақылау бойынша ұйымдастырушылық құрылымын құрады.

58. Лауазымы бойынша персоналды сәулеленген адамдардың белгілі санатына жатқызуды персоналдың қорғаныш деңгейін және сәулелену дозаларын ескеру арқылы радиациялық объектінің әкімшілігі айқындайды.

59. Кемінде 2 адам жұмыс істейтін сәулелену көздерімен жұмыс істеуге жіберілетін персоналға қойылатын талаптар өндірістік үдерістің сипатымен, қолданылатын жабдықтың түрімен және осы Санитариялық қағидалармен айқындалады.

60. Иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеуге 18 жасқа толған, медициналық қарсы көрсетілімдері жоқ, радиациялық объекті басшысының бұйрығымен "А" тобындағы персонал санатына жатқызылған ядролық және радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге жауапты персоналды арнайы даярлау жөніндегі қызметке лицензиясы бар ұйымдардан радиациялық қауіпсіздік бойынша оқытудан және радиациялық қауіпсіздік бойынша нұсқаулықтан өткен адамдар жіберіледі. Сәулелену көздерімен жұмыстарды жүргізу сипаты өзгерген кезде кезектен тыс нұсқаулық жүргізіледі.

61. Егер бұл әрекеттер жұмысшылардың денсаулығына қауіп төндіретін авариялар мен басқа да жайлардың алдын алу жөніндегі шұғыл шаралар қабылдауға бағытталмаған болса, сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізілген кезде пайдалану және радиациялық қауіпсіздік бойынша нұсқауларда көзделмеген операцияларды орындауға жол берілмейді.

62. Қорғаныш технологиялық жабдықтың (камералар, бокстар, сыртқа тарату шкафтары), сондай-ақ сейфтердің, радиоактивті қалдықтарға арналған контейнерлердің, көлік құралдарының, көліктік буып-түю жинақтарының, радиоактивті заттарды сақтауға және тасымалдауға арналған контейнерлердің, шаң мен газдан тазарту жүйелері сүзгілерінің, жеке қорғаныш және радиациялық бақылау құралдарының пайдалану шарттары белгіленетін дайындаушы заводтан құжаттары болады, қызмет көрсететін мекеме берген техникалық жарамдылығы туралы акті болған кезде кепілдік мерзімі өткенге дейін пайдаланылады.

63. Қолданылуы иондаушы сәулеленуді пайдалануға негізделген аспаптарды, аппараттарды, қондырғылар мен басқа да бұйымдарды, жұмысы кезінде иондаушы сәулелену генерацияланатын радионуклидті сәулелену көздерін, аспаптарды, аппараттар мен қондырғыларды, сондай-ақ эталонды сәулелену көздерін шығаруға № 150 бұйрыққа сәйкес санитарлық-эпидемиологиялық сараптамадан өткен жобалау құжаттамасы бойынша ғана жол беріледі.

4-параграф. Сәулелену көздерін жеткізуге, есепке алуға, сақтауға және тасымалдауға қойылатын талаптар

64. Сипаттамалары осы Санитариялық қағидалардың 5-тармағының талаптарында баяндалған мәндерден асатын сипаттамалары бар сәулелену көздері мен бұйымдарын бір жеке немесе заңды тұлғадан екінші жеке немесе заңды тұлғаға беру сәулелену көздерін беруші, сондай-ақ қабылдаушы жеке немесе заңды тұлғаның орналасқан жері бойынша аумақтық бөлімшесін және атом энергиясын қолдану саласындағы уәкілетті органды күнтізбелік 15 күн ішінде (жазбаша түрде) хабардар ете отырып, жүргізіледі.

Сәулелену көздерін уақытша сақтауға немесе пайдалануға берген кезде қабылдау-табыстау актісі жасалады. Сәулелену көздерінің паспорттарының (сертификаттарының және басқа ілеспе құжаттардың) көшірмелерін қабылдайтын ұйымның есепке алуға және сақтауға жауапты адамына беріледі.

65. Жеке немесе заңды тұлға сәулелену көздерінің сақталуын қамтамасыз етеді және сәулелену көздерінің жоғалуы немесе бақылаусыз пайдаланылу мүмкіндігін болдырмайтын барлық сәулелену көздерін оларды алу, сақтау, пайдалану және есептен шығару жағдайларды қамтамасыз етеді.

66. Сәулелену көздерін есепке алуға және сақтауға жауапты болып тағайындалған адам оларды қабылдауды және тапсыруды осы Санитариялық қағидаларға 9 және 10-қосымшаларда көрсетілген белгіленген нысандар бойынша реттеуді жүзеге асырады.

67. Радациялық объектіге келіп түскен барлық сәулелену көздері осы Санитариялық қағидаларға 10-қосымшаға сәйкес иондаушы сәулелену көздерін есепке алудың кіріс-шығыс журналында есепке алынады. Әрбір сәулелену көзінің түріне жеке беттер толтырылады. Радионуклидті сәулелену көздерімен жинақталған аспаптарды, аппараттарды және қондырғыларды есепке алу жеке журналда радиоактивті заттарды есепке алудан жүргізіледі. Есепке алу журналы тұрақты сақталуы тиіс.

68. Радионуклидті сәулелену көздері ілеспе құжаттарға сәйкес радионуклид, препараттың атауы, орамасы мен белсенділігі бойынша есепке алынады. Радионуклидті сәулелену көздері пайдаланылатын аспаптар, аппараттар мен құрылғылар атаулары мен зауыт нөмірлері бойынша, жинаққа кіретін әрбір сәулелену көзінің белсенділігі мен нөмірі көрсетіле отырып, есепке алынады.

Қысқа мерзімдік радионуклидтер генераторлары олардың атаулары мен зауыт нөмірлері бойынша бас нуклидтің номиналдық белсенділігі көрсетіле отырып, есепке алынады. Иондаушы сәулелену тудыратын құрылғылар атаулары, зауыт нөмірлері мен шығару жылы бойынша есепке алынады.

Иондаушы сәулелену көздерін генерациялайтын құрылғылар атаулары, зауыт нөмірлері және шығарылған жылы бойынша есепке алынады.

Ұйымда генераторлардың, жылдамдатқыштардың, ядролық реакторлардың көмегімен алынған радионуклидтер орамалары, препараттары мен белсенділіктері бойынша сәулелену көздерін есепке алудың кіріс-шығыс журналында есепке алынады.

69. Радиациялық объектінің әкімшілігі радионуклидтік сәулелену көздерінің ілеспе құжаттарын олардың өмірлік циклінің барлық уақыты ішінде сақтауды қамтамасыз етеді. Ілеспе құжаттар жоғалған жағдайда, оларды қайта қалпына келтіру бойынша шаралар қабылданады.

Ілеспе құжаттарды қайта қалпына келтіру мүмкін болмаған жағдайда, радионуклидтік сәулелену көздерін пайдалануға жол берілмейді.

70. Сәулелену көздерін сақтау орындарынан жауапты адам осы Санитариялық қағидаларға 9-қосымшаға сәйкес радиоактивті заттарды беруге қойылатын талапқа сәйкес радиациялық объект басшысының немесе оған уәкілетті адамның жазбаша рұқсатымен береді.

Сәулелену көздерімен жұмыс істеуге жіберілген адамдар жұмыстан босатылған (ауыстырылған) жағдайда, олардың есебіндегі барлық сәулелену көздерін радиациялық объекті әкімшілігінің актісі бойынша қабылдайды.

71. Ашық түрде пайдаланылатын радионуклидтерді шығындау сәулелену көздерін есепке алу мен сақтау және өндірістік радиациялық бақылау үшін жауапты адамдардың қатысуымен жұмысты атқарушылар жасайтын ішкі актілермен ресімделеді. Радиациялық объектінің радионуклидті сәулелену көздерін шығындау және шығысқа жазу туралы актілерді радиациялық объект әкімшілігі осы Санитариялық қағидаларға 11-қосымшаға сәйкес нысан бойынша бекітеді.

72. Жеке және заңды тұлғалар сәулелену көзін алған сәттен бастап күнтізбелік 15 күн ішінде және одан әрі жыл сайын желтоқсанның 1-нен 30-на дейінгі кезеңде сәулелену көздеріне түгендеу жүргізуі тиіс.

Иондаушы сәулелену көздерін ұрлау немесе жоғалту анықталған жағдайда, аумақтық бөлімшеге және атом энергиясын қолдану саласындағы уәкілетті органға дереу (жазбаша түрде) хабарлау керек.

73. Сәулелену көздерін сақтауды және тасымалдауды заттар мен материалдардың біртектілігі қағидаты бойынша жүргізу қажет.

74. Жұмысқа пайдаланылмаған сәулелену көздері олардың сақталуын қамтамасыз ететін және оларға бөгде адамдардың қол жеткізуіне жол берілмейтін арнайы бөлінген орындарда немесе жабдықталған қоймаларда сақталады. Қоймада сақталатын радионуклидтердің белсенділігі санитариялық-эпидемиологиялық қорытындыда көрсетілген мәндерден аспауы тиіс.

75. Радиациялық объектінің аумағынан тыс сәулелену көздерін, оның ішінде далалық жағдайларда пайдаланылатын гамма-дефектоскопиялық аппараттарды уақытша сақтау қоймаларын құрған кезде қойманың немесе оның бөгде адамдардың қол жеткізу мүмкіндігін болдырмайтын қоршауының бетіндегі дозаның қуаты 1,0 мкЗв/сағ аспауы тиіс.

76. Арнайы жабдықталған қойма үй-жайлары ғимараттың астыңғы белгілерінің деңгейінде (cу баспайтын жертөледе, бірінші қабатта) орналастырылады.

77. Ашық сәулелену көздерін сақтауға арналған үй-жайлардың әрленуі мен жабдықталуы тиісті кластағы жұмыстарға арналған үй-жайларға қойылатын, бірақ ІІ кластан төмен емес талаптарға жауап береді.

78. Радионуклидтік сәулелену көздерін сақтауға арналған құрылғылар (қуыстар, құдықтар, сейфтер) жекелеген сәулелену көздерін салу немесе алу кезінде персоналдың басқа сәулелену көздерінің сәулесіне ұшырамайтындай етіп құрастырылған болуы тиіс. Радиоактивті заттар бар секциялардың есіктері мен қаптамалары (контейнерлері) оңай ашылуы және радионуклид атауы мен оның белсенділігін көрсететін айқын таңбасы болуы тиіс. Радиоактивті сұйықтар бар шыны сыйымдылықтар металл немесе пластмасса қаптамаларға салынады.

Қоймада сәулелену көздерін орналастырудың карта-схемасын, сондай-ақ объекті аумағындағы және радиоизотоптық аспаптарды орналастыру орнын сәулелену көздерін есепке алуға және сақтауға жауапты адам жасайды және радиациялық объект басшысы бекітеді.

Сақталу кезінде радиоактивті газдар, бу немесе аэрозольдар бөлініп шығуы мүмкін радионуклидтер жанбайтын материалдардан жасалған сыртқа тарату шкафтарында, бокстарда, камераларда түзілетін газдарды бұрғышы бар, желдету жүйелерінде тазартқыш сүзгілері бар жабық ыдыстарда сақталады. Қойма тәулік бойы жұмыс істейтін сыртқа тарату желдеткішімен жабдықталады.

Белсенділігі жоғары радиоактивті заттарды сақтау кезінде оларды салқындату жүйecі көзделеді. Бөлінетін материалдарды сақтау кезінде радиациялық және ядролық қауіпсіздік шаралары қамтамасыз етіледі.

79. Одан әрі пайдалануға жарамсыз (немесе қызмет ету мерзімі өткен) радионуклидті сәулелену көздері уақтылы есептен шығарылады және қайта өңдеуге, ұзақ уақыт сақтауға және (немесе) көмуге тапсырылады.

Одан әрі пайдалануға жарамсыз (немесе қызмет ету мерзімі өткен) радионуклидті сәулелену көздері мен радиоизотоптық аспаптарды объектіде 6 айдан аспайтын мерзімге сақтауға жол беріледі.

80. Радионуклидтік сәулелену көздерін үй-жайлардың ішінде, сондай-ақ радиациялық объектінің аумағында тасымалдау сәулелену көздерінің физикалық күйін, олардың белсенділігін, сәулелену түрін, қаптама көлемдері мен салмағын ескере, қауіпсіздік жағдайларын сақтай отырып, контейнерлер мен қаптамада жүргізіледі.

81. Сәулелену көздерін тасымалдауға арналған көлік құралдары қолданыстағы стандарт талаптарына сәйкес жүктің радиациялық қауіптілігі белгілерімен, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Энергетика министрінің 2016 жылғы 22 ақпандағы № 75 бұйрығымен бекітілген Радиоактивті заттарды және радиоактивті қалдықтарды тасымалдау қағидаларына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 13586 болып тіркелген) сәйкес арнайы түстермен жабдықталады.

82. Көлік құралдары экрандаушы радиациялық қорғау құрылғылармен, көмірқышқыл өрт сөндіргіштерінің орамасын бекітуге арналған құрылғылармен, авариялық жөндеуге арналған құрал-саймандар жинағымен, сіңіруші материалдар мен авариялар салдарларын жоятын басқа да құралдармен, шығарылатын белгілермен (дөңгелеуге қарсы тіректері бар "Авариялық тоқтау", "Радиациялық қауіп" "Қозғалысқа тыйым салынған"), жеке қорғаныш құралдарымен және арнайы киіммен, медициналық дәрі қобдишасымен, сыртқы және ішкі байланыс және хабарлау құралдарымен, сондай-ақ авариялық жұмыстарға арналған жабдықтармен, құрал-саймандармен және құрылғылармен қамтамасыз етіледі.

83. Сәулелену көздерін бөлек салоны (кабина) және жүк бөлігі бар көлік құралдарымен тасымалдауға рұқсат етіледі. Жүк бөлігінің ішкі бетін әрлеу ылғалға төзімді және химиялық тұрақты жабынмен, одан дезактивациялау ерітіндіні ағызуға арналған құрылғымен көзделеді.

84. Тасымалдаушылар жүзеге асыратын сәулелену көзін қайта тиеу тұрғын үйлерден, ойын-сауық, мәдени-ағарту, оқу, мектепке дейінгі, емдеу және емдеу-сауықтыру мекемелерінен 1000 метрден жақын емес қашықтықта орналасқан қатты жабыны бар алаңда рұқсат етіледі. Елді мекендердің шегінде радиоактивті сәулелену көздерін қайта тиеуге жол берілмейді.

Қайта тиеу жөніндегі жұмыстарды жүргізу "А" тобының персоналына жатқызылған адамдармен жүзеге асырылады, алаңда бөгде адамдардың болуына жол берілмейді.

Сәулелену көзі қаптамасында саңылау пайда болуына жол бермеу мақсатында барлық тиеу процестері барынша механикаландырылып, тікелей бір көлік құралынан екіншісіне жүзеге асырылады.

Сәулелену көзін қайта тиеу жұмыстарын жүргізу сәтіне кемінде үш тәулік қалғанда, жүк тасымалдаушы қайта тиеу орнын көрсете отырып, аумақтық бөлімшеге (жазбаша түрде) хабарлайды.

85. Көлік құралдары бетінің радиоактивті ластанудың жол берілетін деңгейлері осы Санитариялық қағидаларға 12-қосымшасында келтірілген.

5-параграф. Жабық сәулелену көздерімен және иондаушы сәулеленуді генерациялайтын құрылғылармен жұмыс істеу шарттарына қойылатын талаптар

86. Жабық сәулелену көздерін және иондаушы сәулеленуді генерациялайтын қондырғыларды пайдалану осы Санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкес жүзеге асырылады.

87. Сәулеленудің жабық көздеріне арналған қауіптіліктің бес санаты белгіленеді:

1) I санатына радиациялық әсердің бірнеше минуттан бір сағатқа дейінгі олармен қатынаста болған мезгілдегі өлім-жітімге алып келетін сәулеленудің жабық көздері жатады (A / Doc >1000);

2) II санатына радиациялық әсердің бірнеше сағаттан бірнеше күнге дейінгі олармен қатынаста болған мезгілдегі өлім-жітімге алып келетін сәулеленудің жабық көздері жатады (1000 ≥ A / Doc >10);

3) III санатына радиациялық әсердің ықтималдығы аз болса да бірнеше күннен бірнеше аптаға дейінгі олармен қатынаста болған мезгілдегі өлім-жітімге алып келетін сәулеленудің жабық көздері жатады (10 ≥ A/Doc >1);

4) IV санатына радиациялық әсердің болуы мүмкін, бірақ ықтималдығы аз болса да бірнеше аптаның ішінде олармен қатынаста болған кезеңдегі денсаулыққа уақытша зиян тигізетін сәулеленудің жабық көздері жатады (0,01 ≥ A / Doc > МЗА );

5) V санатына радиациялық әсердің зияндылығы жоқ және денсаулыққа неғұрлым қауіп төндірмейтін сәулеленудің жабық көздері жатады (0,01 ≥ A / Doc > МЗА) .

Жабық радионуклид көздерінің қауіптілік санатының шектері мөлшерсіз нормаланған қатынасты A / Doc енгізумен айқындалады, мұнда: A – жабық радионуклидтің ағымдағы белсенділігі, Doc – шекті белсенділік. Жабық көздер үшін қауіптілік санатын анықтауға арналған белсенділіктің шекті мәні гигиеналық нормативтерде көрсетілген.

Егер радионуклидттер бірдей бірнеше радионуклид көздері бір радиозотопты аспапта (сәулелегіш құрылғыда) болатын болса, олардың жиынтық белсенділігі бір көздің белсенділігі болып есептеледі. Осы радионуклид көзінің санаты гигиеналық нормативтерге сәйкес A / D -мөлшері бойынша айқындалады.

Егер әртүрлі радионуклидттерімен радионуклид көздері бар радиозотопты аспапта немесе сәулелегіш құрылғыда болатын болса, A / D -шамасы қатынасының сомасын мынадай формуламен есептеу қажет:

мұнда: A i,n – n - радионуклид көзінің жеке i белсенділігі, Dn– 2-кестеде көрсетілген n радионуклидіне арналған мән. Қауіптілік санаты гигиеналық нормативтерге сәйкес A / Doc жиынтық қатынасы бойынша айқындалады.

88. Жабық сәулелену көздерін олардың тұмшалануы бұзылған жағдайда, сондай-ақ белгіленген пайдалану мерзімі аяқталған соң оның қызмет мерзімін ұзарту туралы құжатынсыз пайдалануға жол берілмейді.

89. Жұмыс істемей тұрған жабық сәулелену көздері қорғаныш құрылғыларында болады, ал иондаушы сәулеленуді генерациялайтын қондырғылар тоқтан ажыратылған болуы тиіс. Жабық сәулелену көзі салынған құрылғы механикалық, химиялық, температуралық және басқа да әсерлерге төзімді болып жасалады, радиациялық қауіптілік белгісі болады.

90. Жабық сәулелену көзін контейнерден алу үшін қашықтықтан алатын құрал немесе арнайы аспап қолданылады. Қорғаныш контейнерден алынған IV санаттағы сәулелену көзімен жұмыс кезінде қорғаныш қалқалары мен манипуляторлар, ал бір метр қашықтықта 2 мЗв/сағ артық доза қуатын тудыратын I-III санаттардағы сәулелену көзімен жұмыс істеу кезінде қашықтықтан басқарылатын арнайы қорғаныш құрылғылары (бокстар, шкафтар және басқалары) қолданылады.

91. Жұмысы радионуклидтік сәулелену көздеріне негізделген тасымалды, жылжымалы, стационарлық дефектоскопиялық, терапиялық аппараттар мен басқа да қондырғылардың сәулелену эквивалентті дозасының қуаты сәулелену көзінің қорғаныш блогының бетінен бір метр қашықтықта 20 мкЗв/сағ аспауы тиіс.

Өндірістік жағдайларда қолдануға арналған радиоизотоптық аспаптардың сәулелену эквивалентті дозасының қуаты сәулелену көзінің қорғаныш блогының бетінде 100 мкЗв/сағ, ал одан бір метр қашықтықта 3 мкЗв/сағ аспауы тиіс.

Жұмыс істеген кезде ілеспе пайдаланылмайтын рентгендік сәуле пайда болатын құрылғылардың сәулелену эквивалентті дозасының қуаты кез келген беттен 0,1 метр қашықтықта 1,0 мкЗв/сағ аспауы тиіс.

92. Сәулелену дозасының қуаты жұмыс істеп тұрған және сәулелену көздерін сақтау кезінде қондырғының бетінің қол жетерлік бөліктерінен бір метр қашықтықта 1,0 мкЗв/сағ аспайтын қондырғыларды (аппараттарды) пайдаланған кезде үй-жайға арнайы талаптар қойылмайды.

93. Бағыты бойынша сәуле шоғы шектелмеген стационарлық аппараттар мен қондырғылардың жұмыс бөліктері бөлек үй-жайда орналастырылуы тиіс (көбіне жеке ғимаратта немесе ғимараттың бөлек қанатында); бұл үй-жайлардың қабырғаларының, еденінің, төбесінің материалы мен қалыңдығы сәулелену көзінің кез келген қалпында және шоғының бағыты кезінде жапсарлас үй-жайлар мен радиациялық объект аумағында бастапқы және шашыраңқы сәуленің жол берілген мәндерге дейін әлсіреуін қамтамасыз етеді.

Осындай аппаратты басқару пульті сәулелену көзінен бөлек үй-жайда орналастырылады. Аппарат тұрған үй-жайға кіретін есігі сәулелену көзін ауыстыру тетігімен немесе персоналдың кездейсоқ сәулелену мүмкіндігін болдырмау үшін жоғары (күшейткіш) кернеуді қосу арқылы бұғатталады.

94. Жабық сәулелену көздері бар стационарлық қондырғыларда жұмыстар жүргізілетін үй-жайлар бұғаттау және көздің (көздер блогы) жағдайы туралы дабыл беру жүйелерімен жабдықталуы тиіс және қондырғыны энергиямен қуаттандыру ажыратылған жағдайда немесе басқа да кез келген оқыс жағдайларда сәулелену көзін сақтау қалпына мәжбүрлеп қашықтықтан ауыстыруға арналған құрылғы көзделеді.

95. Жабық сәулелену көздері су астында сақталған жағдайда бассейндегі судың деңгейін автоматты түрде сақтау, су деңгейінің өзгергені және жұмыс үй-жайындағы доза қуатының жоғарылағаны туралы дабыл беру жүйелері көзделеді.

96. Жабық сәулелену көздерімен жұмыс кезінде үй-жайларды әрлеуге арнайы талаптар қойылмайды. Сәулелену блоктарын қайта зарядтау, жөндеу жүргізілетін үй-жайлар ІІІ кластағы ашық сәулелену көздерімен жұмыс істеуге арналған талаптарға сәйкес жабдықталуы тиіс.

97. Жұмыс үй-жайларының ауасында уытты заттардың нормативтен артық шоғырлануына әкеп соғатын мөлшерде қуатты радиациялық қондырғыларды пайдалану және жабық сәулелену көздерін сақтау кезінде жұмыс аймағы ауасында уытты заттардың жол берілетін концентрациясынан асырмауды қамтамасыз ететін ішке сору-сыртқа тарату желдеткіші көзделеді.

98. Жабық сәулелену көздері бар аспаптар мен иондаушы сәулеленуді генерациялайтын құрылғыларды үй-жайлардан тыс немесе ортақ өндіpіcтік үй-жайларда пайдалану кезінде сәулелену көздеріне бөгде адамдардың кіруіне мүмкіндік болмауы және көздердің сақталуы қамтамасыз етілуі тиіс.

Персонал мен халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында:

1) иондаушы сәулені жерге немесе адамдар жоқ жаққа бағыттау;

2) сәулелену көздерін қызмет көрсететін персоналдан және басқа адамдардан мүмкіндігінше алысқа шығару;

3) адамдардың сәулелену көздеріне жақын жерде болу уақытын шектеу;

4) кемінде 3 метр қашықтықтан анық көрінетін радиациялық қауіптілік белгісі мен ескерту плакаттары ілу керек.

99. Сәулелену көздерімен жұмыс басталғанға дейін персонал жабдықтардың жарамдылығына тексеру жүргізеді. Ақаулар анықталған жағдайда жұмысты тоқтата тұру қажет, радиациялық объектінің әкімшілігін хабардар етіп, техникалық қызмет көрсетуді және жабдықтарды жөндеуді жүзеге асыратын ұйым өкілін шақыруы тиіс.

6-параграф. Ашық сәулелену көздерімен (радиоактивті заттармен) жұмыс істеу шарттарына қойылатын талаптар

100. Радионуклидтер ішкі сәулеленудің әлеуетті көздері ретінде ЕАМБ-ға байланысты радиациялық қауіптілік дәрежесі бойынша төрт топқа бөлінеді:

1) А тобы – МАБ 103 Бк радионуклидтер;

2) Б тобы – МАБ104 Бк және 105 Бк радионуклидтер;

3) В тобы – МАБ 106 Бк және 107 Бк радионуклидтер;

4) Г тобы – МАБ 108 Бк және одан артық радионуклидтер.

Радионуклидтің радиациялық қауіптілік тобына тиістілігі Гигиеналық нормативтерде келтірілген МАБ сәйкес белгіленеді. Осы қосымшада келтірілмеген, жартылай ыдырау кезеңі кемінде 24 сағат қысқа мерзімдік радионуклидтер Г тобына жатады.

101. Ашық сәулелену көздері қолданылатын барлық жұмыстар үш класқа бөлінеді. Ашық сәулелену көздерімен жүргізілетін жұмыстар класы оның МАҮБ радионуклидтің меншікті белсенділігі асқан жағдайда радионуклидтің радиациялық қауіптілік тобына және оның жұмыс орнындағы белсенділігіне байланысты осы Санитариялық қағидаларға 13-қосымшаға сәйкес белгіленеді. Сұйықтықтармен қарапайым операциялар жүргізу кезінде (булаусыз, айдаусыз, барботажсыз және басқа да) жұмыс орнында радионуклидтердің белсенділігін 10 есе ұлғайтуға рұқсат етіледі. Генераторлардан медициналық мақсаттағы қысқа мерзімдік радионуклидтерді өндіру (элюирлеу) және өлшеп орау бойынша қарапайым операциялар кезінде радионуклидтердің белсенділігін жұмыс орнында 20 есе ұлғайтуға жол беріледі. Жұмыстар класы еншілес радионуклидтің бір мезгілде барынша шайылатын (элюирленетін) белсенділігі бойынша анықталады. Уран және оның қосындыларын қайта өңдеуші кәсіпорындар үшін жұмыс класы өндіріс сипатына байланысты анықталады және арнайы ережелермен регламенттеледі. Ашық сәулелену көзін сақтау кезінде радионуклидтердің белсенділігін 100 есе ұлғайтуға рұқсат етіледі.

102. Жұмыс орнында радиациялық қауіптілік топтары әртүрлі радионуклидтер болған жағдайда, олардың белсенділігі радиациялық қауіптіліктің "А" тобына мынадай формула бойынша келтіріледі:

мұнда: СЭ – А тобының белсенділігіне келтірілген жиынтық белсенділік, Бк;

СА – А тобы радионуклидтерінің жиынтық белсенділігі, Бк;

ММАА – А тобы үшін маңыздылығы ең аз белсенділік, Бк;

Сi – А тобына жатпайтын жекелеген радионуклидтердің белсенділігі;

ЕАМБ – Гигиеналық нормативтерде келтірілген жекелеген радионуклидтердің маңыздылығы ең аз белсенділігі.

103. Ашық сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізілетін үй-жайларды орналастыруға және жабдықтауға қойылатын талаптар жұмыстар класымен айқындалады.

104. Ашық сәулелену көздерімен жұмыс істеу кезінде қалыпты пайдалану кезінде, сондай-ақ радиациялық авариялар салдарларын жою кезінде де персоналды ішкі және сыртқы сәулеленуден қорғау, жұмыс үй-жайлары ауасының және беттерінің, персоналдың тері жабыны мен киімінің, сондай-ақ қоршаған орта объектілерінің (ауаның, топырақтың, өсімдіктердің) ластануына шектеу қамтамасыз етіледі.

105. Радионуклидтердің жұмыс үй-жайлары мен қоршаған ортаға түсуін шектеу статикалық (үй-жайлар жабдығы, қабырғалары мен жабындары) және динамикалық (желдету және газ тазарту) тосқауылдар жүйесін пайдалану арқылы қамтамасыз етіледі.

106. Ашық сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізілетін радиациялық объектілерде әр жұмыстар класына арналған үй-жайларды бір жерге жинақтау керек. Радиациялық объектілерде барлық үш класс бойынша жұмыстар жүргізілген жағдайда үй-жайлар оларда жүргізілетін жұмыстар класына сәйкес бөлінеді.

107. Белсенділігі МАБ мәндерден төмен ашық сәулелену көздерімен жұмыстарды радиациялық қауіпсіздік бойынша қосымша талаптар қойылмайтын өндірістік үй-жайларда жүргізуге жол беріледі.

108. ІІІ кластың жұмыстары химиялық зертханаларға қойылатын талаптарға сәйкес жеке үй-жайларда жүргізіледі. Осы үй-жайлардың құрамында ішке сору-сыртқа тарату желдеткіші және себезгі құрылғысы көзделеді. Ауаның радиоактивті ластану мүмкіндігіне байланысты жұмыстар (ұнтақпен операциялар, ерітінділерді булау, эманациялаушы және ұшпа және басқа заттармен жұмыс істеу) сыртқа тарату шкафтарында жүргізілуі тиіс. Үй-жайлардың жоғарғы беттері тегіс, зақымданбаған, жуып-тазалауға және дезактивациялауға рұқсат беруі тиіс.

109. ІІ класс жұмыстары ғимараттың жеке бөлігінде құрастырылған басқа үй-жайлардан оқшауланған үй-жайларда жүргізіледі. Бір ұйымда біртұтас технологияға байланысты ІІ және ІІІ класс жұмыстары жүргізілген жағдайда ІІ класс жұмыстарына қойылатын талаптарға сәйкес жабдықталған үй-жайлардың ортақ блогын бөлуге жол беріледі.

Жоспарлау кезінде персонал тұрақты және уақытша болатын үй-жайлар бөлінеді.

Бұл үй-жайлардың құрамында санитариялық өткізгіш немесе санитариялық шлюз көзделеді. ІІ класс жұмыстарына арналған үй-жайлар сыртқа тарату шкафтарымен немесе бокстармен жабдықталады.

110. І класс жұмыстары жеке ғимаратта немесе ғимараттың тек санитариялық өткізгіші арқылы жеке есігі бар оқшауланған бір бөлігінде жүргізіледі. Жұмыс үй-жайлары бокстармен, камералармен, каньондармен немесе басқа да тұмшаланған жабдықпен жабдықталады. Үй-жайлар үш аймаққа бөлінеді:

1) бірінші аймақ – сәулелену және радиоактивті ластанудың негізгі көздері болып табылатын технологиялық жабдық пен байланыстар орналастырылатын қызмет көрсетілмейтін үй-жайлар. Технологиялық жабдық жұмыс істеп тұрған кезде персоналдың қызмет көрсетілмейтін үй-жайларда болуына жол берілмейді;

2) екінші аймақ – жабдықты жөндеуге, технологиялық жабдықты ашуға байланысты басқа жұмыстарға арналған, радиоактивті материалдарды тиеу және түсіру, шикізат, дайын өнім мен радиоактивті қалдықтарды уақытша сақтау тораптарын орналастыруға арналған жүйелі түрде қызмет көрсетілетін үй-жайлар;

3) үшінші аймақ – персонал барлық ауысым бойына тұрақты болатын үй-жайлар (оператор отыратын жерлер, басқару пульттері);

Радиоактивті ластанудың таралуын болдырмау үшін аймақтардың арасында санитариялық шлюздер жабдықталады.

І кластың жұмысы кезінде радиациялық объектінің мақсатына және қолданылатын тосқауылдардың тиімділігіне байланысты жұмыс үй-жайларын қызмет көрсетілмейтін үй жайлар және персонал тұрақты болатын үй-жайлар аймақтары енетін екі аймақтық жоспарлауға жол беріледі.

111. І және ІІ класс жұмыстарының үй-жайларында жылытудың, газбен жабдықтаудың, сығылған ауаның, су құбырының жалпы жүйелерін басқару және топтық электр қалқандары жұмыс үй-жайларынан шығарылуы тиіс.

112. Персоналдың ашық сәулелену көздерінен сыртқы сәулелену деңгейлерін төмендету үшін автоматтандыру және қашықтықтан басқару жүйелері, сәулелену көздерін қалқалау және жұмыс операцияларының уақытын қысқарту қолданылады.

113. Радиациялық бақылауды қоса алғанда, жұмыс орнында радиоактивті заттармен жұмыс істеудің кез келген түрлері (бұдан әрі – радиоактивтік заттармен жұмыс) жүргізілетін радиациялық объектілерде өндірістік үй-жайлар мен жабдықты дезактивациялау бойынша іс-шаралар кешені көзделеді.

114. ІІ кластың және І кластың 3-аймағының жұмыстарына арналған үй-жайлардың едендері мен қабырғалары, сондай-ақ І кластың 1 және 2-аймақтарының төбелері жуу құралдарына төзімді, сіңіргіштігі төмен материалдармен қапталуы тиіс. Әртүрлі аймақтар мен кластарға жататын үй-жайлар әртүрлі түстерге боялады.

115. Есіктер, терезелер, жабдықтар мен жұмыс жиһазы радиоактивті ластануларынан тиімді жойылуын қамтамасыз ететін конструкциялы және материалдардан жасалуы тиіс. Еден жабындарының шеттері көтеріліп және қабырғалармен жіктестірілген болуы тиіс. Траптар болған жағдайда едендердің еңісі болуы тиіс.

116. І және ІІ класс жұмыстарына арналған үй-жайдың бір жұмысшыға шаққандағы ауданы 10 шаршы метрден кем болмауы тиіс.

117. Жабдық және жұмыс жиһазының беттері тегіс, конструкциялары қарапайым және радиоактивті ластанулардан тазартуды жеңілдететін сіңіргіштігі төмен жабындары болуы тиіс.

118. Жабдық, құрал-сайман және жиһаз әр кластың (аймақтың) үй-жайларына бекітіледі және сәйкесінше таңбаланады. Оларды бір кластың (аймақ) үй-жайынан екіншісіне беруге жол берілмейді.

119. Камералар мен бокстарда радиоактивті заттармен жүргізілетін өндірістік операциялар қашықтық құралдары арқылы немесе қасбет қабырғасына герметикалық орнатылған қолғаптарды қолдану арқылы орындалады. Өңделетін өнімді, жабдықты тиеу мен түсіру, камералық қолғаптарды, манипуляторларды ауыстыру камералардың немесе бокстардың тұмшалануын бұзбай жүргізіледі.

120. Жұмыс орнындағы радиоактивті заттардың көлемі жұмысқа қажет ең аз шамада болады. Радиоактивті заттарды таңдау мүмкіндігі болған жағдайда радиациялық қауіптілік тобы төмен заттарды, ұнтақтарды емес, ерітінділерді, үлестік белсенділігі неғұрлым төмен ерітінділерді пайдаланады.

Үй-жайлар мен қоршаған ортаның радиоактивті ластануы мүмкін болатын операциялар (ұнтақтарды басқа ыдысқа салу, құрғақтау) санын мейлінше азайту керек. Радиоактивті ерітінділермен қолмен жасалатын операциялар кезінде автоматты тамшуырлар немесе резеңке грушасы бар тамшуырлар қолданылады.

121. Ашық көздермен жүргізілетін жұмыстарды ұйымдастыру технологиялық үдерістер (операциялар) кезінде түзілетін радиоактивті қалдықтарды мейлінше азайтуға бағытталған.

122. Жұмыс беттерінің, жабдық пен үй-жайлардың радиоактивті заттармен зертханалық жағдайларда жұмыс істеу кезінде ластануын шектеу үшін сіңіргіштігі төмен материалдардан жасалған науалар мен табандықтар, пластик пленкалар, сүзгіш қағаз және бір реттік пайдаланылатын басқа да материалдар пайдаланады.

123. Ашық сәулелену көздерімен жұмыс кезінде желдету және ауа тазарту құрылғылары жұмыс үй-жайлардың ауасы мен атмосфералық ауаны радиоактивті ластанудан қорғауды қамтамасыз етеді. Жұмыс үй-жайлары, сыртқа тарату шкафтары, бокстар, арналар және басқа да технологиялық жабдық ауа ағыны аз ластанған кеңістіктерден көбірек ластанған кеңістіктерге бағытталатын болып жасалады.

124. Радиациялық объектілердің өндірістік ғимараттары мен құрылыстарында ауаны желдетуді, баптауды, сондай-ақ желдету ауасын атмосфераға шығаруды және оны шығару алдында тазартуды жобалауды осы санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкес жүргізеді. Радиоактивті заттардың атмосфераға шығарындылары халықтың сыни тобында 10 мкЗв/жыл астам дозаны құрайтын радиациялық объектілер үшін рұқсат етілген шекті шығарындылары осы Санитариялық қағидалардың талаптарына сәйкестігі туралы санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды негізінде белгіленеді.

125. Баспаналардан, бокстардан, камералардан, шкафтардан және бacқa да жабдықтан аласталатын ластанған ауа атмосфераға шығару алдында тазартылады. Бұл ауаны тазартқанға дейін сұйылтуға жол берілмейді.

І кластың және ІІ кластың жұмыстары жүргізілетін радиациялық объектілерде биіктігі алаудың жерге түсу орнында атмосфералық ауада радиоактивті заттардың көлемдік белсенділігін халық үшін доза шегінің белгіленген квотасынан асырмауды қамтамасыз ететін мәндерге дейін төмендетуді қамтамасыз етуге тиіс сыртқа шығаратын құбырлар көзделеді.

126. Егер ауаның жыл бойғы жиынтық шығарындысы радиациялық объекті үшін белгіленген рұқсат етілген шығарынды мәнінен аспайтын болса, оны сыртқы ауаға тазартусыз шығаруға жол беріледі. Бұл ретте халықтың ішкі және сыртқы сәулелену деңгейлері белгіленген квоталардан аспауы тиіс.

127. Ашық сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізу үшін тек жалпы ауданның бір бөлігі ғана бөлінетін ғимараттарда бөлек желдету жүйелерін көздеу қажет.

128. Ауаның рециркуляциясы жүйесін қолдану кезінде І және ІІ класс жұмыстарына арналған үй-жайларды радиоактивті және уытты заттардан тазарту және желдету қамтамасыз етіледі.

129. Тұмшаланған камералар мен бокстарда жабық ойықтар болған кезде кемінде 20 миллиметр (бұдан әрі – мм) су бағанының сиретілуі қамтамасыз етілуі тиіс, камералар мен бокстар сирету дәрежесін бақылау аспаптарымен жабдықталады. Сыртқа тарату шкафтары мен баспаналардың жұмыс ойықтарындағы ауа қозғалысының есептік жылдамдығы секундына 1,5 метрге (бұдан әрі – м) тең қабылданады.

Сиретуді су бағанының 10 мм-ге дейін қысқа уақытқа төмендетуге және ашық ойықтардағы ауа жылдамдығын секундына 0,5 м-ге дейін төмендетуге жол беріледі.

130. Сыртқа тарату шкафтарын, бокстар мен камераларды қамтамасыз ететін желдеткіштерді жеке арнайы үй-жайларда орналастырады. І кластың жұмыстарына арналған үй-жайларда сыртқа тарату камерасы екінші аймақ үй-жайларының құрамына кіруі тиіс; І кластағы жұмыстарға арналған үй-жайларға қызмет көрсететін желдету жүйелерінде өнімділігі толық есептіктен кемінде 1/3 болатын резервтік агрегаттар болуы тиіс.

Қозғалтқыштардың іске қосқыштарында жарық сигнализация болуы тиіс, оларды 3-аймақтың үй-жайларында орналастырады.

131. Эманацияланатын және ұшпа радиоактивті заттармен жұмыстарға арналған қоймалардың, жұмыс үй-жайларының және бокстардың тұрақты әрекет ететін сыртқа тарату желдету жүйесі көзделуі тиіс. Жүйе өнімділігі толық есептіліктен кемінде 1/3 болатын резервтік сыртқа тарату агрегатымен қамтамасыз етіледі.

132. І және ІІ кластардағы радиоактивті заттармен жұмыстар кезінде шаң-газ тазарту жүйелері мен қондырғыларын таңдау және құру кезіндегі негізгі талаптар мыналар болып табылады:

1) шаң-газ тазарту жабдығы бірліктерінің ең аз саны;

2) шаң-газ тазарту жабдығына қызмет көрсету, жөндеу және ауыстыру үдерістерін механикаландыру және автоматтандыру, ал қажет болған жағдайларда бұл жұмыстарды қашықтықтан жүргізу;

3) тазарту аппараттары мен сүзгілер жұмысының тиімділігін бақылау және дабыл беру жүйелерінің болуы; көп сатылы шаң-газ тазарту жүйecі жағдайында барлық жүйенің, сондай-ақ оның жекелеген бөліктерінің (сатыларының) жұмысын автоматтандырылған бақылау және сигнализация көзделеді;

4) шаң-газ тазарту жабдығын сәулелену көзі ретінде сенімді оқшаулау, қызмет көрсету кезінде персоналдың қауіпсіздігін қамтамасыз ету.

133. Сүзгілер мен аппараттарды магистральдық ауа бұру жүйелерінің ластануын барынша төмендететіндей етіп тікелей бокстардың, камералардың, шкафтардың, баспаналардың жанына орнатады.

134. Шаң-газ тазарту жабдығы бөлек үй-жайларда (ғимараттардың бір бөліктерінде, жеке ғимараттарда) орналастырылған жағдайда, оларға негізгі өндірістік үй-жайларға қойылатын талаптарға ұқсас талаптар қойылады. Шаң-газ тазарту жабдығын шатырда орналастырған жағдайда, ол техникалық қабат ретінде жабдықталады.

135. Шаң-газ тазарту жабдығы үй-жайлары оқшауланған болуы және негізгі өндірістік үй-жайлармен және аймақтармен ауа арқылы араласпауы тиіс. Шаң-газ тазарту жабдығы үй-жайларына кіретін және шығатын жерлер санитариялық шлюз арқылы жүзеге асырылады.

136. Шаң-газ тазарту жабдығы үй-жайларының кешенінде сүзгілерді, аппараттарды және олардың элементтерін жөндеуге, бөлшектеуге, уақытша сақтауға, сондай-ақ жинау және дезактивациялау құралдарын сақтауға арналған оқшауландырылған үй-жайлардың немесе тұмшаланған желдетілетін учаскелердің болуы көзделеді.

137. І кластағы жұмыстар үшін учаскелерде шаң-газ тазарту жабдығын орталықтандырып орналастырылған кезде шаң-газ тазарту кешенін жоспарлау негізіне аймақтау қағидаты қойылған.

138. І кластың жұмыстарына және ІІ кластың жекелеген жұмыстарына арналған үй-жайларда жабдықты аймақтандырып орналастыру кезінде персоналдың шлангалы оқшаулағыш жеке қорғаныш құралдарына (пневмокостюмге, пневмошлемге, шлангалы газтұтқыштарға) ауа жіберуді, сондай-ақ жылжымалы сыртқа тарату қондырғыларын сыртқа тарату желдеткіш жүйелеріне қосу мүмкіндігін көздеу қажет.

Шлангалы қорғаныш құралдарына ауа жіберу үшін ауаның қажетті қысымы мен шығымын қамтамасыз ететін жеке пневможелі немесе жеке желдеткіштер орнатуға жол беріледі. Шлангтардың қосылу орындары шар немесе серіппелі автоматты қақпақтармен жарақталады.

139. Ашық сәулелену көздері қолданылатын жұмыстарға арналған үй-жайларды жылыту су немесе электр жолымен көзделеді.

140. Барлық кластардың ашық сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізілетін радиациялық объектілерде салқын және ыстық сумен жабдықтау және кәріз болуы тиіс. ІІІ кластағы жұмыстарды жүргізетін және елді мекендерден тыс немесе орталықтандырылған сумен жабдықтауы жоқ дала зертханалары үшін рұқсат беріледі.

141. І және ІІ кластардағы жұмыстарға арналған үй-жайларда раковиналарға жіберілетін судың шүмектерінде араластырғыштар болуы және педальдық, шынтақтық немесе байланыссыз құрылғының көмегімен ашылуы тиіс. Унитаздарды шаю суды педальдық ағызу арқылы жүзеге асырылуы тиіс. Қолға арналған электрлі кептіргіштермен жабдықталады.

142. Арнайы кәріз жүйесі ағын сулардың дезактивациялауды және оларды технологиялық мақсаттар үшін қайта пайдалану мүмкіндігін көздейді. Тазарту құрылыстары арнайы үй-жайларда немесе ұйым аумағының қоршалған учаскесінде орналастырылады. Кәріз жүйесі ағынды сулардың мөлшерін және белсенділігін бақылау құралдарымен қамтамасыз етіледі.

Арнайы кәріз жүйесінде радиоактивті ерітінділерді ағызуға арналған қабылдағыштар (раковиналар, траптар) тоттануға төзімді материалдардан жасалады немесе ішкі және сыртқы беттерінің тоттануға төзімді белсенділігі жеңіл жойылатын жабындары болады. Қабылдағыштардың құрылымы ерітінділердің шашырау мүмкіндігін болдырмайды.

143. Ауа жеткізгіштерді, су құбыры, кәріз және басқа да коммуникацияларды қабырғалар мен жабындарда салу иондаушы сәулеленуден қорғаудың әлсіреуіне әкеліп соқпауы тиіс.

7-параграф. Радиациялық объектілерді және сәулелену көздерін пайдаланудан шығаруға немесе пайдалану мерзімін ұзартуға қойылатын талаптар

144. Радиациялық объектіні пайдалану мерзімін ұзарту немесе пайдаланудан шығару, сондай-ақ оның нұсқасын таңдау туралы шешім технологиялық жүйелер мен жабдықтың, құрылыс конструкцияларының және іргелес аумақтың радиациялық және техникалық ахуалын кешенді тексеруден кейін қабылданады.

145. І санаттағы радиациялық объектілерде белгіленген пайдаланудың аяқталу мерзіміне дейін кемінде бес жыл бұрын радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы мемлекеттік органдармен келісілген барлық объектіні немесе оның бір жеке бөлігін пайдаланудан шығарудың егжей-тегжейлі жобасы әзірленуі тиіс. ІІ санаттағы объектілер үшін пайдаланудан шығару жобасы пайдалану мерзімі аяқталардан 3 жылдан, ал ІІІ санаттағы объектілер үшін 1 жылдан кешіктірмей әзірленуі тиіс.

146. Радиациялық объектіні пайдаланудан шығару жобасында оны пайдаланудан шығару әртүрлі кезеңдерде: тоқтату, консервациялау, бөлшектеу, бейінін өзгерту, жою немесе көму, сондай-ақ жөндеу жұмыстарын жүргізу кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша іс-шаралар көзделеді.

147. Радиациялық объектіні пайдаланудан шығарудың жобасы:

1) бөлшектеу жұмыстарын жүргізу үшін қажетті жабдық дайындауды;

2) бөлшектенетін жабдықты дезактивациялау әдістері мен құралдарын;

3) радиоактивті қалдықтарды кәдеге жарату тәртібін;

4) объектіні пайдаланудан шығару жұмыстары кезінде қолданылатын радиациялық қорғау шараларының тізбесі мен сипатын;

5) босатылатын алаңдар мен аумақтарды оңалтуды қамтуы тиіс.

148. Радиациялық объектіні пайдаланудан алу жобасында персонал мен халықтың күтілетін жеке және ұжымдық сәулелену дозаларын бағалау керек.

149. Радиациялық объектілерді пайдаланудан алу бойынша жұмыстарды радиациялық объектінің арнайы даярланған персоналы немесе атом энергиясын пайдалану саласындағы тиісті лицензиясы бар басқа ұйымдардың персоналы орындайды. Қажет болған жағдайларда персоналды даярлау алдағы жұмыстардың негізгі операцияларына ұқсас макеттер мен тренажерларда жүргізіледі.

150. Сәулелену көздерін пайдалану мерзімін ұзарту мүмкіндігі туралы мәселені, егер пайдалану мерзімін ұзарту сәулелену көзінің техникалық құжаттамасында тыйым салынбаса, құрамында сәулелену көзін пайдаланатын жеке немесе заңды тұлға өкілдері бар, ал қажет болған жағдайда дайындаушы ұйым өкілдері бар комиссия қарауы және шешуі тиіс. Пайдалану мерзімін ұзарту немесе жабық сәулелену көзін пайдаланудан шығару туралы шешім жабық сәулелену көзін техникалық куәландыру нәтижелеріне сәйкес қабылданады. Техникалық куәландыру атом энергиясын пайдалану саласындағы радиоактивті заттарды, құрамында радиоактивті заттар бар аспаптар мен қондырғыларды дайындауға лицензиясы бар арнайы ұйым жүргізеді. Комиссия қорытындысында сәулелену көзін одан әрі пайдалану мүмкіндігі, шарттары мен мерзімі айқындалады.

151. Генерациялайтын сәулелену көздерін, құрылғыларды пайдаланудан шығарғаннан кейін, олар сәулелену көздері ретінде пайдалану мүмкіндігін болдырмайтын жағдайға келтірілуі тиіс.

Радионуклид сәулелену көздерін пайдаланудан шығарғаннан кейін, олар арнайы ұйымдарға көму және (немесе) ұзақ уақыт сақтау үшін жіберілуі тиіс.

10-параграф. Санитариялық өткізгіштерге және санитариялық шлюздерге қойылатын талаптар

152. Санитариялық өткізгіш ашық сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізілетін ғимаратта немесе ғимараттың өндірістік корпуспен (зертханамен) жабық галерея арқылы жалғасқан жеке бөлігінде орналастырылады.

Санитариялық өткізгіштің құрамына: себезгі бөлмелері, үй киімін ілетін орындар, арнайы киімді ілетін орындар, жеке қорғаныш құралдарын сақтауға арналған үй-жайлар, тері жабыны мен арнайы киімді радиометрлік бақылау пункті, ластанған арнайы киім қоймасы, таза арнайы киім қоймасы, дәретхана бөлмелері кіреді.

Санитариялық өткізгіште ауыз су режимін қамтамасыз ету қажет.

Санитариялық өткізгіш – киім, аяқ киім ауыстыруға, персоналды санитариялық өңдеуге, персоналдың тері жабынының, жеке қорғаныш құралдарының, арнайы және жеке киімінің радиоактивті ластануын бақылауға арналған жабдықтар мен үй-жайлар кешені.

153. Санитариялық өткізгіштің жоспарлануы персоналдың жеке және арнайы киім ағындарының қиылысу мүмкіндігін болдырмауы тиіс. Еркін қол жеткізу аймағының үй-жайларынан санитариялық өткізгішке соқпай бақыланатын қол жеткізу аймағының үй-жайларына өту мүмкіндігі болмауы тиіс.

154. Стационарлық санитариялық шлюздер жұмыс үй-жайларының екінші және үшінші аймақтарының арасында орналастырылады. Жүргізілетін жұмыстар көлеміне және сипатына байланысты санитариялық шлюздерде мыналар көзделеді:

1) қосымша жеке қорғаныш құралдарын ауыстырып киюге, сақтауға және белсенділігін алдын ала жоюға арналған орындар;

2) қол жуғыштар;

3) радиациялық бақылау орны.

Стационарлық санитариялық шлюздерден басқа тікелей жөндеу жұмыстары жүргізілетін үй-жайдың кіреберісінде орнатылатын тасымалы санитариялық шлюздерді қолдануға жол беріледі.

Санитариялық шлюз – қосымша жеке қорғаныш құралдарының алдын ала дезактивациялауға және ауыстыруға арналған радиациялық объекті аймақтарының арасындағы үй-жай.

155. Санитариялық-тұрмыстық үй-жайлардың еденінің, қабырғалары мен төбелерінің, сондай-ақ шкаф беттерінің ылғалға төзімді, радиоактивті заттарды сіңіргіштігі төмен және жеңіл тазартылатын және белсендігі жойылатын жабындары болады.

156. Киім ілетін орындағы үй және жұмыс киімін сақтауға арналған орындар саны ауысымда тұрақты немесе уақытша жұмыс істейтін адамдардың ең жоғары санына сәйкес болады.

157. Ластанған арнайы киімге арналған қойманы орналастыру жууға жіберілетін киімді таза үй-жайларға соқпай көшеге шығару арқылы жабық тасымалдануды қамтамасыз етеді. Қойма радиометрлік бақылау орындары мен ластанған арнайы киімді ілетін орынға жақын орналастырылады.

Арнайы киімді сұрыптау оның түрі мен радиоактивті ластану дәрежесі бойынша жүргізілуі тиіс. Ластанған арнайы киім ілетін орыннан қоймаға буып-түйілген күйде кейін арнайы жуу орнына тапсыру үшін беріледі.

158. Жеке қорғаныш құралдарын (алжапқыштар, көзілдіріктер, респираторлар, қосымша аяқ киім) сақтауға және беруге арналған үй-жайлар таза аймақта, таза арнайы киім ілетін орын мен жұмыс үй-жайларының ортасында орналастырылады.

Санитариялық өткізгіштердің "таза" және "лас" аймақтарын тазлауға арналған жинау мүкаммалы арнайы үй-жайларда (қоймаларда) немесе арнайы шкафтарда бөлек сақталады.

159. Тері жабындарын радиометрлік бақылау пункті себезгі бөлмесі мен үй киімін ілетін орынның арасында орналастырылады.

9-параграф. Радионуклидтермен ластанған немесе құрамында радионуклидтер бар материалдар мен бұйымдарды қолдануға қойылатын талаптар

160. Құрамында радионуклидтердің деңгейі аз материалдар мен бұйымдарды жұмыста пайдалануға жол беріледі. Құрамында радионуклидтер бар шикізатты, материалдарды, бұйымдар мен өнімдерді ықтимал пайдалану туралы шешім қабылдау өлшемшарты оларды пайдалануды жоспарланған түрінде 10 мкЗв аспауы тиіс күтілетін жылдық жеке тиімді сәулелену дозасы болып табылады, жылдық ұжымдық тиімді доза бір а-Зв артық болмауы тиіс.

161. Бетінде бекітілмеген (алынатын) радиоактивті ластануы бар материалдар мен бұйымдардың (металл, ағаш және басқалары) қолданылуына жол берілмейді.

162. Гигиеналық нормативтерде келтірілген мәндерден кем техногендік радионуклидтердің меншікті белсенділігі кезінде, арнайы жұмыс істеуін талап ететін деңгейлерге дейін радионуклидтердің концентрациялануына әкеп соғатын пайдалануды қоспағанда, кез келген материалдарды, шикізатты, бұйымдарды және өнімдерді (басқа азық-түлік шикізатын, тамақ өнімдерін, ауыз су және жануарларға арналған жем) пайдалануға ешқандай шектеулер енгізілмейді.

163. Техногендік радионуклидтердің меншікті белсенділігі бар шикізат, материалдар, бұйымдар мен өнімдер Гигиеналық нормативтерде келтірілген мәндерден МАҮБ мәндеріне дейін (бірнеше техногендік радионуклидтер болған жағдайда материалдағы барлық техногендік радионуклидтердің үлестік белсенділігінің қатынастар жиынтығы МАҮБ мәндеріне олар үшін бірден аз болуы тиіс) және осы Санитариялық қағидалардың 160-тармағының талаптарын сақтаған кезде шекті қолданылады. Одан әрі осы шикізаттан, материалдардан немесе бұйымдардан өндірілген өнім радиациялық бақылауға жатады.

164. Құрамында шығу тегі табиғи радиоактивті заттар бар құрылыс материалдары мен тыңайтқыштарын пайдалану кезінде Гигиеналық нормативтер талаптарының сақталуы қамтамасыз етіледі.

165. Құрамында осы Санитариялық қағидалардың 160-тармағында келтірілген деңгейлерден жоғары радиоактивті заттармен ластанған одан әрі пайдалануға арналған материалдар, бұйымдар мен өнімдердің Гигиеналық нормативтерде көрсетілген деңгейлерге дейін дезактивациялауға жатады.

Дезактивациялауды шикізатта, материалдарда, бұйымдар мен өнімдерде ластану деңгейі оларды одан әрі қолдануды қамтамасыз ететін рұқсат етілген деңгейлерге дейін төмендетілуі мүмкін жағдайларда жүргізу керек.

166. Радионуклидтердің құрамы туралы және радиациялық объектіден шығаруға арналған шикізатта, материалдарда, бұйымдар мен өнімдердегі алынатын радиоактивті ластанудың жоқтығы туралы құжатты осы объектінің радиациялық қауіпсіздігі қызметі (немесе жауапты адам) береді.

167. Қайта өңдеу объектілеріне жөнелтугe арналған ластанған металл шикізат оның дезактивациялаудан кейін радиациялық объектілерде алдын ала қайта балқытуға немесе қайта балқытылған металды одан әрі пайдаланудың кез келген нұсқасында қайтадан радиоактивті қалдықтардың түзілуін болдырмайтын өзге бір түрде қайта өңдеуге жатады.

168. Құрамында радионуклидтер бар материалдарды дезактивациялауды, қайта балқытуды немесе өзге бір түрде қайта өңдеуді жүргізу осы объектіге оң санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды болған жағдайда жол беріледі. Шикізатты қайта өңдеу және оны одан әрі пайдалану технологиясы әзірленеді және осы объектінің басшысы бекітеді.

169. Металдарды және осы металдардан жасалған бұйымдарды алдын ала қайта балқыту немесе өзге бір түрде қайта өңдеуден кейін шектеусіз пайдалану үшін негізгі ұзақ мерзімді радионуклидтердің рұқсат етілген үлестік белсенділіктің сандық мәндері осы Санитариялық қағидаларға 14-қосымшада келтірілген. Металда жекелеген радионуклидтердің үлестік белсенділік мәндерінің радионуклид қоспасы болған кезде, мына

арақатынасты қанағаттандыруы тиіс:

Мұнда:

– металдағы і радионуклидінің үлестік белсенділігі; ДУАi – і радионуклидінің рұқсат етілген үлестік белсенділігі.

170. Осы Санитариялық қағидаларға сәйкес шектеулі пайдалану санатына жатқызылған шикізатты, материалдарды, бұйымдар мен өнімдерді пайдалану мүмкін емес немесе үйлесімсіз болған жағдайда, олар өнеркәсіптік қалдықтарды көму орындарындағы арнайы бөлінген учаскелерге жіберіледі. Бұл қалдықтарда алынатын радиоактивті ластанудың болуына жол берілмейді. Осындай шикізатты, материалдарды, өнімдерді және бұйымдарды көму тәртібі, шарттары, тәсілдері осы объектілерге жауап беретін ұйымдар немесе мамандандырылған ұйымдар белгілейді.

171. Құрамында МАҮБ мәндерден жоғары радионуклидтер бар шикізатты, материалдар мен бұйымдарды одан әрі пайдалану мүмкін емес немесе үйлесімсіз болған жағдайда, олармен радиоактивті қалдықтар сияқты жұмыс істеу қажет.

10-параграф. Радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеуге қойылатын талаптар

172. Қалдықтарды радиоактивтілерге жатқызу өлшемшарттары, оларды жіктеу, сондай-ақ радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеуге қойылатын талаптар Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрі міндетін атқарушының 2015 жылғы 27 наурыздағы № 260 бұйрығымен (бұдан әрі – № 260 бұйрық) бекітілген "Радиациялық қауіпті объектілерге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларымен (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 11204 болып тіркелген) белгіленеді.

173. Агрегаттық күйі бойынша радиоактивті қалдықтар сұйық және қатты болып бөлінеді. Сұйық және қатты радиоактивті қалдықтармен жұмыс жасау жүйесі оларды жинауды, залалсыздандыруды, қайта өңдеуді, сақтау және (немесе) көмуді, сондай-ақ радиоактивті қалдықтарды тасымалдауды қамтиды.

174. Радиоактивті қалдықтарды объектіден мамандандырылған ұйымға өңдеуге, ұзақ уақыт сақтауға және (немесе) көмуге беру арнайы қаптамаларда (контейнерлерде) жүргізілуі тиіс.

Қаптаманың (контейнердің) беттеріндегі радиоактивті ластану деңгейлері осы Санитариялық қағидалардың 12-қосымшасында келтірілген мәндерден аспауы тиіс.

175. Радиоактивті қалдықтарды тасымалдауды мамандандырылған ұйымдар арнайы жабдықталған көлік құралдарында жүргізуі тиіс.

176. Радиоактивті қалдықтарды көму орындарын таңдау гидрогеологиялық, геоморфологиялық, тектоникалық және сейсмикалық жағдайларды ескере отырып, жүргізілуі тиіс. Бұл ретте, ұзақ мерзімді болжауды ескере отырып, қалдықтарды оқшаулаудың бүкіл мерзімі ішінде халықтың және қоршаған ортаның радиациялық қауіпсіздігі қамтамасыз етілуі тиіс.

177. Радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеуді жүзеге асыратын қызмет процесінде жеке немесе заңды тұлғадарда, радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды жоспарлау және жүзеге асыру үшін осы объектінің басшысы бекітетін радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеу схемасы болуы тиіс.

Радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеу схемасында мынадай негізгі мәселелер көрсетілуі тиіс:

1) сұйық және қатты қалдықтарды олар пайда болатын орындарда тікелей жинауды ұйымдастыру;

2) қалдықтарды есепке алу және оларды уақытша сақтауға қойылатын талаптар;

3) қалдықтарды ұйым ішінде тасымалдау бағыттары;

4) радиоактивті қалдықтарды уақытша сақтау үшін пайдаланатын ұйымға тиесілі жинау контейнерлерін дезактивациялау;

5) құрамында қысқа өмір сүретін радионуклидтері бар радиоактивті қалдықтарды ұстау және жою;

6) пайдаланылған көздерді сақтаудың нақты орны, эквивалентті доза қуаты және қалдық белсенділігі, сондай-ақ қалдықтарды көмуге беруге дайындау уақыты (басталуы мен аяқталуы) көрсетіледі;

7) радиоактивті қалдықтармен жұмыс кезінде радиациялық бақылауды ұйымдастыру;

8) авария, инцидент пайда болған жағдайда жұмысты ұйымдастыру;

9) өте қысқа өмір сүретін радиоактивті қалдықтарды уақытша сақтау шарттары мен мерзімдері;

10) радиоактивті қалдықтардың көлемі, мерзімдері және уақытша сақтау шарттары.

178. Радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеудің барлық кезеңдерінде халықтың сәулеленуінің тиімді дозасы жылына 10 мкЗ-дан аспауы тиіс.

179. Жауапты адам жұмыс істеу процесінде пайда болатын радиоактивті қалдықтарды жиналуын, уақытша сақталуын және жоюға дайындалуын жүйелі түрде бақылауды және есепке алуды жүргізеді. Көрсетілген мәліметтер № 260 бұйрыққа 40-қосымшада көрсетілген 1 және 2-нысан бойынша қатты және сұйық радиоактивті қалдықтарды есепке алу журналына енгізіледі.

180. Радиациялық объектінің әкімшілігі тағайындайтын комиссия жылына бір рет мамандандырылған ұйымның көмуге тапсырған, сондай-ақ радиациялық объектіде орналасқан радиоактивті қалдықтардың санын есепке алудың дұрыс жүргізілуін тексереді.

Көмуге (сақтауға) тапсырылатын радиоактивті қалдықтардың партиясына № 260 бұйрыққа 38-қосымшада көрсетілген нысан бойынша паспорттарды ресімдегеннен кейін күнтізбелік 15 күн ішінде жеке немесе заңды тұлғалар аумақтық бөлімшелерге паспорттардың көшірмесін ұсынады.

11-параграф. Техногендік иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеу кезінде радиациялық бақылауға қойылатын талаптар

181. Техногендік сәулелену көздерімен жұмыс істеу кезіндегі радиациялық бақылау персонал мен халықтың сәулелену деңгейлерін айқындайтын барлық негізгі радиациялық көрсеткіштерге жүзеге асырылуы тиіс. Әрбір радиациялық объектіде радиациялық бақылау жүйecі бақылау түрлерінің, радиометрлік және дозиметрлік аппаратура типтерінің, өлшеу орындары мен бақылау кезеңділігінің нақты тізбесін көздейді.

Радиациялық бақылау персоналды дозиметриялық бақылауды және радиациялық жағдайды бақылауды қамтуы тиіс.

Өндірістік жағдайларда табиғи сәулелену көздерінің персоналдың сәулеленуіндегі үлесі ол жылына 1 мЗв асатын жағдайларда бақыланады және есепке алынады.

182. Жеке дозиметриялық бақылау персоналдың жылдық дозаларын анықтау мақсатында жүргізіледі және "А" тобының персоналы үшін міндетті болып табылады. Персоналдың сәулеленуін жеке дозиметриялық бақылауға жұмыстың сипатына байланысты мыналар кіреді:

1) тері жабыны мен жеке қорғаныш құралдарының ластануын радиометрлік бақылау;

2) тура және (немесе) жанама радиометрия әдістерін қолдану арқылы ағзаға радиоактивті заттардың түсу сипатын, динамикасын және деңгейлерін бақылау;

3) жеке дозиметрлер қолдану арқылы немесе есептеу жолымен сырттай бета-, гамма- және рентгендік сәулелену, сондай-ақ нейтрон дозаларын бақылау. Радиациялық бақылау нәтижелері бойынша персоналдың тиімді дозаларының мәндері есептеледі, ал қажет болған жағдайда жекелеген ағзалардың эквивалентті сәулелену дозаларының мәндері айқындалады.

183. Жүргізілетін жұмыстар сипатына байланысты радиациялық жағдайды бақылау мыналарды қамтиды:

1) жұмыс орындарында, жапсарлас үй-жайларда, радиациялық объект аумағында, санитариялық-қорғаныш аймағы мен байқау аймағында рентген, гамма және нейтрондық сәулелену дозаларының қуатын, иондаушы сәулелену бөлшектері ағынының тығыздығын өлшеу;

2) жұмыс беттерінің, жабдықтың, көлік құралдарының, персоналдың жеке қорғаныш құралдарының, тері жабындары мен киімінің радиоактивті заттармен ластану деңгейлерін өлшеу;

3) жұмыс үй-жайларының ауасындағы газдар мен аэрозольдердің көлемдік белсенділігін айқындау;

4) радиоактивті заттардың шығарындылары мен төгінділерінің белсенділігін өлшеу немесе бағалау;

5) санитариялық-қорғаныш аймағы мен байқау аймағындағы қоршаған орта объектілерінің радиоактивті ластану деңгейлерін анықтау.

184. І және ІІ санаттардағы объектілерді өндірістік радиациялық бақылау жүйесі мынадай техникалық құралдарды:

1) стационарлық автоматтандырылған техникалық құралдар негізінде үзіліссіз бақылауды;

2) бірге алып жүретін және жылжымалы техникалық құралдар негізінде жедел бақылауды;

3) стационарлық зертханалық аппаратура, талдау үшін сынамалар сұрыптау және дайындау құралдары негізінде зертханалық талдауды пайдалануы тиіс.

Автоматтандырылған жүйелер ақпаратты бақылауды, тіркеуді, бейнелеуді, жинауды, өңдеуді, сақтауды және беруді қамтамасыз етуі тиіс.

185. Өздігінен бөлінудің тізбекті реакциясы туындауы мүмкін мөлшерде бөлінетін материалдармен жұмыстар жүргізілетін үй-жайларда, сондай-ақ ядролық реакторлар мен шекті жинақтауларда және жұмыстар жүргізу кезінде радиациялық жағдайы елеулі өзгеруі мүмкін басқа да І кластағы жұмыстар кезінде дыбыс және жарық сигнализациясы құрылғылары бар радиациялық бақылау аспаптарын орнатады, ал персонал авариялық дозиметрлермен қамтамасыз етіледі.

186. Персоналдың сәулелену дозаларын жеке бақылау нәтижелері 50 жыл бойы сақталады. Жеке бақылау жүргізу кезінде жылдық тиімді және эквивалентті дозалардың, соңғы 5 жылдағы тиімді дозаның, сондай-ақ бүкіл кәсіптік қызмет кезеңі ішінде жинақталған жиынтық дозаның есебі жүргізіледі. Персоналдың жеке сәулелену дозаларының деректері "Иондаушы сәулеленудің техногендік көздерін қалыпты пайдалану жағдайларында персонал адамдарының сәулелену дозалары туралы мәліметтер" № 1-ДОЗ нысаны бойынша және "Радиациялық авариялар немесе жоспарланатын көтеріңкі сәулелену жағдайларында персонал адамдарының, сондай-ақ халық арасынан авариялық сәулеленуге ұшыраған адамдарының сәулелену дозалары туралы мәліметтер" № 2-ДОЗ нысаны бойынша толтырылып және осы Санитариялық қағидаларға 15-қосымшасында көрсетілген №1 ДОЗ нысанын және № 2 ДОЗ нысанын жүргізу және толтыру тәртібіне сәйкес аумақтық бөлімшелерге ұсынылады.

187. Сәулелену көзімен жұмыс істейтін адамдардың сыртқы сәулеленуінің жеке дозасын есепке алу карточкасын (бұдан әрі – персоналдың жеке карточкасы) жалдаушы дозиметриялық бақылауда болатын барлық персоналға ашуы тиіс. Персоналдың жеке карточкасының нысаны осы Санитариялық қағидаларға 16-қосымшада келтірілген.

Жеке сәулелену дозасы кейіннен персоналдың жеке карточкасына, сондай-ақ радиациялық объектілерде деректер базасын құру үшін машина тасымалдаушыға енгізе отырып журналда тіркеледі.

Сәулелену көздерімен жұмыс жүргізілетін басқа ұйымға ауысқан жағдайда жұмыскердің жеке карточкасының көшірмесі жаңа жұмыс орнына табысталуы тиіс; еңбек қатынастары тоқтатылған жағдайда қызметкердің қолына беріледі; түпнұсқасы бұрынғы жұмыс орнында сақталады.

188. Сәулелену көздерімен жұмыс істеуге іссапарларға жіберілетін адамдарға алынған сәулелену дозалары туралы толтырылған жеке карточканың көшірмесі берілуі тиіс. Іссапарға жіберілген адамдардың сәулелену дозалары туралы деректер олардың жеке карточкаларына кіруі тиіс.

189. Техногендік сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізілетін радиациялық объектілерде бақылау деңгейлері белгіленеді.

Бақылау деңгейлерінің тізбесі мен сандық мәндері жұмыс жағдайларына сәйкес айқындалады.

190. Бақылау деңгейлерін белгілеу кезінде мыналарды ескере отырып оңтайландыру қағидатын басшылыққа алу керек:

1) радиациялық әсер ету уақытының біркелкі еместігі;

2) осы объектідегі радиациялық әсердің қол жеткізілген деңгейін рұқсат етілген деңгейден төмен сақтаудың орындылығы;

3) радиациялық жағдайды жақсарту жөніндегі іс-шаралардың тиімділігі.

Жұмыс сипаты өзгерген кезде бақылау деңгейлерінің тізбесі мен сандық мәндері нақтылануға жатады. Атмосфера ауасындағы және су қоймалары суындағы радионуклидтердің көлемдік және меншікті бақылау деңгейлерін айқындау кезінде олардың азық-түлік тізбектері бойынша түсу мүмкіндігін және сол жерде жиналған радионуклидтердің сыртқы сәулеленуін ескеру керек.

191. Радиациялық бақылаудың нәтижелері дозалар шектерінің мәндерімен және бақылау деңгейлерімен салыстырылады. Бақылау деңгейлерінің жоғарылаған кезде радиациялық объектінің әкімшілігі талдау жүргізеді.

Персонал үшін Гигиеналық нормативтерде белгіленген дозалар шектерінен немесе халықтың сәулелену квоталарынан асу жағдайлары туралы радиациялық объектінің әкімшілігі аумақтық бөлімшені (жазбаша түрде) хабардар етеді.

12-параграф. Жеке қорғаныш және жеке гигиена құралдарын пайдалануға қойылатын талаптар

192. Сәулелену көздерімен жұмыс істейтін немесе осындай жұмыстар жүргізілетін учаскелерге баратын барлық адамдар жұмыстар түріне және класына сәйкес жеке қорғаныш құралдарымен қамтамасыз етілуі тиіс.

193. Ашық түрде І кластағы радиоактивті заттармен жұмыстар кезінде және ІІ кластағы жекелеген жұмыстар кезінде персоналда негізгі жеке қорғаныш құралдары жиыны болуы, сондай-ақ ықтимал радиоактивті ластану деңгейі мен сипатына байланысты қосымша қорғаныш құралдарымен жабдықталады.

Негізгі жеке қорғаныш құралдары жиынына: арнайы ішкиім және аяқ киім, шұлық, комбинезон немесе костюм (кеудеше, шалбар), қалпақ немесе дулыға, қолғаптар, бір рет қолданылатын сүлгілер мен бет орамалдар, тыныс алу органдарын қорғау құралдары (ауаның ластануына байланысты) кіреді.

ІІ кластағы жұмыстар кезінде және ІІІ кластағы жекелеген жұмыстар кезінде персонал халаттармен, қалпақтармен, қолғаптармен, жеңіл аяқ киіммен және қажет болған жағдайда тыныс алу мүшелерінің қорғаныш құралдарымен қамтамасыз етіледі.

194. Радиоактивті заттармен жұмыс істеуге арналған жеке қорғаныш құралдары белсенділікті жақсы жоятын материалдардан жасалады немесе бір рет пайдаланылатын құралдар қолданылады.

195. Радиоактивті ерітінділермен және ұнтақтармен жұмыс істейтін адамдарда, сондай-ақ радиоактивті заттармен жұмыстар жүргізілетін үй-жайларды жинайтын персоналда жеке қорғаныш құралдарының негізгі құралдары жиынынан басқа қосымша пленка материалдардан немесе полимерлі жабыны бар материалдардан жасалған арнайы киімі: алжапқыштар, жеңқаптар, кеудешелер, шалбарлар, резеңке немесе пластик арнайы аяқ киім болады.

196. Радионуклидтермен ластанған металды дәнекерлеу немесе кесу бойынша жұмыстар атқаратын персонал ұшқынға төзімді белсенділігі жақсы жойылатын материалдардан жасалған арнайы жеке қорғаныш құралдарымен жабдықталады.

197. Тыныс алу ағзаларының қорғаныш құралдарын (сүзгіш немесе оқшаулағыш) үй-жай ауасының радиоактивті заттармен ықтимал аэрозольді ластану жағдайларында (ұнтақтармен жұмыстар жүргізу, радиоактивті ерітінділердің булануы) қолданады.

198. Үй-жай ауасының радиоактивті газдармен немесе булармен ластануы мүмкін жұмыстар кезінде (аварияларды жою, жөндеу жұмыстары) немесе сүзгіш құралдар қолдану радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етпейтін болса оқшаулағыш қорғаныш құралдарын (пневматикалық костюмдер, пневматикалық дулығалар, ал жекелеген жағдайларда – дербес оқшаулағыш аппараттар) қолданады.

199. Тері жабындарының радиоактивті ластану ықтималдығы бар радиациялық объектілерде дезактивациялау құралдары ретінде жуу құралдары пайдаланылады.

200. Жоғары кластағы жұмыстарға арналған үй-жайлардан төмен кластағы жұмыстарға арналған үй-жайларға өту кезінде жеке қорғаныш құралдарының радиоактивті ластану деңгейлері бақыланады. Екінші аймақтан үшінші аймаққа өту кезінде қосымша жеке қорғаныш құралдарын шешеді.

201. Рұқсат етілген деңгейлерден жоғары ластанған арнайы киім мен ішкиім дезактивациялау үшін арнайы кір жуу орындарына жөнелтеді. Негізгі арнайы киім мен іш киімді ауыстыруды персонал кемінде жеті күнде бір рет жүзеге асырады.

Қосымша жеке қорғаныш құралдары (пленка, резеңке, полимерлік жабыны бар) әрбір пайдаланудан кейін санитариялық шлюзде немесе басқа арнайы бөлінген жерде алдын ала дезактивацияланады. Егер дезактивациялаудан кейін олардың қалдық ластануы рұқсат етілген деңгейден жоғары болса, қосымша жеке қорғаныш құралдары арнайы кір жуу орнына жөнелтіледі.

202. Ластану анықталған жағдайда, жеке киім мен аяқ киім радиациялық қауіпсіздік қызметінің бақылауымен дезактивациялауға, ал оны тазалау мүмкін болмаған жағдайда көмілуге жатады.

203. Ашық түрде радиоактивті заттармен жұмыстарға арналған үй-жайларда:

1) жұмыскерлердің жеке қорғаныш құралдарынсыз болуына;

2) ас ішуге, темекі шегуге, косметикалық заттарды, әшекейлерді пайдалануға;

3) азық-түлік өнімдерін, темекі бұйымдарын, үй киімін, косметикалық заттар мен жұмысқа қатысы жоқ басқа да заттарды сақтауға жол берілмейді.

204. Ас ішу үшін ашық түрде радиоактивті заттармен жұмыстар жүргізілетін үй-жайлардан оқшауланған ыстық су тартылған қолжуғышпен, тері жабындыларын радиациялық бақылау құралымен жабдықталған арнайы үй-жай көзделеді.

Ас ішуге арналған үй-жайларда арнайы жұмыс киімінде болуға жол берілмейді.

205. Радиоактивті заттармен жұмыстар жүргізілетін үй-жайлардан шығар кезде арнайы киім мен басқа жеке қорғаныш құралдарының радиоактивті ластануына бақылау жүргізіледі, арнайы киім мен басқа жеке қорғаныш құралдарының радиоактивті ластануы анықталған жағдайда, дезактивациялауға жіберіледі.

3-тарау. Медициналық сәулелену кезінде радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

206. Пациенттер мен халықтың медициналық тексеру немесе емдеу нәтижесіндегі пациенттердің сәулеленуінің барлық түрлері (профилактикалық, диагностикалық, емдік, зерттеу) кезіндегі (бұдан әрі – медициналық сәулелену) радиациялық қауіпсіздік рентгендік-радиологиялық емшаралардың барынша көп пайдасына қол жеткізу және радиациялық зиянды азайту арқылы қамтамасыз етіледі.

207. Диагностикалық ақпарат немесе терапиялық эффект алу мақсатында пациенттерді медициналық сәулелену дәрігердің тағайындауымен және пациенттің келісімімен жүргізіледі. Тиісті емшараны өткізу туралы түпкілікті шешімді рентгенолог дәрігер немесе радиолог дәрігер қабылдайды.

208. Медициналық диагностикалық сәулелену басқа баламалы диагностикалық әдістер ақпарат тұрғысынан жеткіліксіз болса немесе қолдану мүмкін болмаған жағдайларда медициналық көрсетілімдер бойынша жүзеге асырылады.

209. Емшаралар орындаудың оңтайлы режимдері және оларды орындау кезінде пациенттің сәулелену деңгейлері көрсетілетін сәулелік диагностика мен терапия әдістемесін денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган бекітеді.

210. Рентгендік-радиологиялық диагностикалық зерттеулердің барлық түрінің жүргізілу регламенттері детерминирленген сәулелік әсерлердің болмауына кепілдік береді.

211. Адамдарды ғылыми медициналық ақпарат алу мақсатында сәулелендіру зерттелушілерге сәулеленудің ықтимал салдарлары туралы мәліметтер тапсырылғаннан кейін олар жазбаша келісім берген кезде жүзеге асырылады.

212. Сәулелік терапия жүргізу кезінде сәулелік асқынулар қаупін төмендету мақсатында патологиялық ошақтың орналасуы ескеріледі.

213. Рентгендік-радиологиялық медициналық зерттеулер мен сәулелік терапия үшін Дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканың мемлекеттік тізіліміне енгізілген және оны пайдалану құқығына қорытындысы бар аппаратура пайдаланылады.

214. Сәулелік терапия және диагностика бөлімдері (бөлімшелері) емдік-диагностикалық емшараларды орындау кезінде пациентті және персоналды радиациялық қорғаудың жылжымалы және жеке құралдарының міндетті жинағын қолданады.

215. Рентгендік-радиологиялық диагностикамен және терапиямен айналысатын медициналық персонал пациенттердің сәулелену дозаларын мүмкіндігінше төмен деңгейде сақтай отырып, қорғауды қамтамасыз етеді.

216. Пациенттің әрбір жүргізілген рентгендік-радиологиялық зерттеуден және сәулелік терапия емшараларынан алған сәулелену дозалары оның амбулаториялық картасына қосымша болып табылатын дербес медициналық сәулелену дозаларын есепке алу парағына енгізіледі, сондай-ақ медициналық ақпараттық жүйелер болған кезде сәулелену дозалары электрондық форматта қалыптастырылады.

217. Пациенттің жинақталған медициналық диагностикалық сәулелену дозасы 0,5 Зв жеткен кезде, егер сәулелік емшаралар өмірлік мәні бар қажеттілікпен байланысты болмаса, оның сәулеленуін одан әрі шектеу бойынша шаралар қабылданады.

218. Пациенттің талабы бойынша оған күтілетін немесе алынған сәулелену дозасы туралы және рентгендік-радиологиялық емшаралар жүргізудің ықтимал салдарлары туралы ақпарат ұсынылады.

219. Медицина персоналына өзінің техногендік иондаушы сәулелену көздерімен жұмыс істеу процесінде сәулеленуін (бұдан әрі – кәсіптік сәулелену) қысқарту мақсатында пациенттің сәулеленуін ұлғайтуға жол берілмейді.

220. Пациентке терапевттік мақсатта радиофармацевттік препарат енгізу кезінде дәрігер оған ұрпақ өсіруден уақытша бас тартуға кеңес береді.

221. Радиофармацевттік құралдарды диагностика және терапия мақсатында жүкті әйелдерге енгізуге жол берілмейді.

222. Диагностика немесе терапия мақсатында бала емізетін аналарға радиофармацевттік препараттар енгізу кезінде баланы емшекпен тамақтандыру уақытша тоқтатылады.

4-тарау. Табиғи сәулелену көздерінің әсер етуі кезінде радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

223. Өндірістік жағдайларда табиғи сәулелену көздерінің әсері кезінде радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша талаптар жұмыскерлердің табиғи радионуклидтерден сәулеленуі жылына 1 мЗв-дан асатын кез келген объектілерге қойылады (жер асты жағдайларында жұмыстарды жүзеге асыратын табиғи радионуклидтердің құрамы жоғары минералдық және органикалық шикізат қазбалайтын және қайта өңдейтін объектілер).

Урандық емес кеніштер мен басқа да жер асты құрылыстарының жобалық құжаттамасында радиациялық қауіпсіздік мәселелері сипатталған.

224. Табиғи радионуклидтер (уран, радий, торий) алу мақсатында кен қазбалайтын және қайта өңдейтін объектілер, сондай-ақ осы радионуклидтерді пайдаланатын объектілер техногендік сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізетін объектілерге жатады.

225. Өндірістік мақсаттағы ғимараттар салу үшін аумақтың топырақ үстінен гамма-фон 0,6 мкЗв/сағ аспайтын радон ағынының тығыздығы секундына шаршы метрге 250 микробеккерельден (бұдан әрі – мБк/(м²*с) аспайтын учаскелерін таңдайды. Ғимарат құрылысын топырақ үстінен радон ағынының тығыздығы 250 мБк/(м²*c) асатын учаскеде жобалау кезінде ғимараттың жобасында радоннан қорғану жүйесі көзделеді.

226. Техногендік сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізілмейтін объектілерде жұмыскерлердің өндірістік жағдайларда табиғи сәулелену деңгейлері Гигиеналық нормативтерде келтірілген мәндерден аспауы тиіс. Жұмыс ұзақтығын өзгерту, радиациялық әсер деңгейін айқындайтын өндірістік шаңдағы радионуклидтердің радиоактивті тепе-теңдігінің бұзылу жағдайларында объектінің әкімшілігі қорытынды негізінде радиациялық әсерді бақылау деңгейлерін белгілейді.

227. Табиғи сәулелену көздері себепші болған радиациялық жағдайды бақылау жүзеге асырылуға тиіс жұмыс жасайтын объектілердің, цехтардың немесе жеке жұмыс орындарының тізбесін құрастыру үшін оларға бастапқы тексеру жүргізіледі.

228. Егер тексеру нәтижесінде объектіде жұмыскерлердің 1 мЗв/жыл сәулелену дозаларынан асу жағдайлары анықталмаған болса, онда оны одан әрі радиациялық бақылау міндетті болып табылмайды. Алайда жұмыскерлердің сәулеленуінің ұлғаюына әкеліп соғатын өндірістік технологияның елеулі түрде өзгеруі кезінде қайта тексеру жүргізіледі.

229. Дозаның ұлғаюы 1 мЗв/жыл болып белгіленген, бірақ дозаның 2 мЗв/жылға ұлғаймаған объектілерде жұмыскерлердің сәулелену деңгейлері ең жоғары жұмыс орындарында іріктелген радиациялық бақылау жүргізіледі.

230. Жұмыскерлердің сәулелену дозалары жылына 2 мЗв-дан аспайтын объектілерде сәулелену дозаларын тұрақты бақылау жүзеге асырылады және оларды төмендету бойынша іс-шаралар жүргізіледі.

231. Гигиеналық нормативтерде белгіленген нормативтен (5 мЗв/жыл) жоғарылау анықталған жағдайларда, радиациялық объектінің әкімшілігі жұмыскерлердің сәулеленуін төмендету бойынша шаралар қабылдайды. Гигиеналық нормативтерде көрсетілген нормативті сақтау мүмкін болмаған жағдайда, объектіде тиісті жұмыскерлерді жұмыс жағдайлары бойынша техногендік сәулелену көздерімен жұмыс істейтін персоналға теңестіруге жол беріледі. Қабылданған шешім туралы объект әкімшілігі аумақтық бөлімшелерге (жазбаша түрде) хабарлайды. Жұмыс жағдайлары бойынша техногендік сәулелену көздерімен жұмыс істейтін персоналға теңестірілген адамдарға "А" тобының персоналы үшін белгіленген радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша барлық талаптар қолданылады.

232. осы Санитариялық қағидалардың "Радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеуге қойылатын талаптар" 10-параграфы 2-тарауында келтірілген өлшемшарттар бойынша радиоактивті қалдықтар санатына жатқызылатын объектілерде оларды жинау, уақытша сақтау және көму ұйымдастырылады.

233. Халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша талаптар реттелетін табиғи сәулелену көздеріне: радон изотоптарына және олардың үй-жайлары ауасында ыдырау өнімдеріне, құрылыс бұйымдарында болатын табиғи радионуклидтердің гамма-сәулеленуіне, ауыз суда, тыңайтқыштарда және пайдалы қазбаларда болатын табиғи радионуклидтерге қолданылады.

234. Халықтың радиациялық қауіпсіздігінің салыстырмалы дәрежесін табиғи сәулелену көздерінің тиімді дозаларының мынадай мәндері сипаттайды: жылына 2 мЗв-дан кем – сәулелену елдің тұрғындары үшін табиғи сәулелену көздері дозаларының орташа мәндерінен аспайды; жылына 2-ден 5 мЗв-ге дейін – көтеріңкі сәулелену; жылына 5 мЗв-дан астам – жоғары сәулелену. Сәулеленудің жоғары деңгейлерін төмендету бойынша іс-шаралар бірінші кезекті тәртіпте жүзеге асырылуы тиіс.

235. Тұрғын үйлер мен әлеуметтік-тұрмыстық мақсаттағы ғимараттар салу үшін аумақтардың учаскелерін таңдау кезінде гамма-аясы 0,3 мкГр/сағ аспайтын және топырақ үстінен радон ағынының тығыздығы 80 мБк/(м²*с) артық емес учаскелер бөлінеді.

Учаскеде гамма-сәулеленудің эквивалентті дозасының қуаттылығы 0,3 мкЗв/сағ, радон ағынының тығыздығы 80 мБк/(м2хс) артық ғимаратты жобалаған кезде ғимараттың жобасында гамма-сәулеленудің жоғары деңгейлерінен және радоннан қорғану жүйесін көздеу қажет. Топырақ үстінен радон ағынының тығыздығы 80 мБк/(м²*с) кем болған кезде радоннан қорғану іс-шараларының қажеттілігі әр жағдайда қорытынды негізінде айқындалады.

236. Өндірістік радиациялық бақылау тұрғын үйлер мен әлеуметтік-тұрмыстық мақсаттағы ғимараттардың құрылысы, реконструкциясы, күрделі жөндеу және пайдаланудың барлық кезеңдерінде жүзеге асырылады. Нормативтік мәндерден жоғарлағаны анықталған жағдайларда себептерге талдау жүргізілуі және гамма-сәулелену қуатын және (немесе) үй-жайлардың ауасындағы радон құрамын төмендетуге бағытталған қорғану іс-шаралары жүзеге асырылуы тиіс. Салынып, реконструкцияланып немесе күрделі жөнделіп жатқан ғимараттың гамма-сәулелену дозасының және үй-жайлардың ауасындағы радонның көлемдік белсенділігінің қуаты нормативтік мәндерге сәйкес келуі тиіс.

237. Тұрғын үйлер мен әлеуметтік-тұрмыстық мақсаттағы ғимараттарды өндірістік радиациялық бақылауды атом энергиясын пайдалану саласындағы тиісті лицензиясы бар жеке және заңды тұлғалар жүзеге асырады.

238. Құрылыс материалдары мен бұйымдарындағы табиғи радионуклидтер құрамын бақылауды өндіруші ұйым жүзеге асырады. Табиғи радионуклидтердің үлестік белсенділігінің мәндері мен қауіптілік класы материалдар мен бұйымдардың әр партиясының ілеспе құжаттамасында көрсетіледі.

239. Фосфорлы тыңайтқыштар мен мелиоранттардағы табиғи радионуклидтердің үлестік белсенділігінің мәндерін өнім берушілер ілеспе құжатта көрсетеді.

5-тарау. Радиациялық авариялар кезінде радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар

240. Радиациялық авариялар кезіндегі халықтың және персоналдың радиациялық қауіпсіздігі жүйecі аварияның теріс салдарларын неғұрлым төмендетуге, детерминирленген әсерлердің туындауының алдын алу және стохастикалық әсерлердің ықтималдығын азайтуды қамтамасыз етеді. Радиациялық авариялар анықталған жағдайда, аварияның дамуын тоқтату, сәулелену көзін бақылауды қалпына келтіру мен сәулелену дозаларын және персонал мен халықтың қатарынан сәулеленген адамдардың санын, өндірістік үй-жайлар мен қоршаған ортаның радиоактивті ластануын, авариядан туындаған экономикалық және әлеуметтік шығыстарды неғұрлым төмендету бойынша шұғыл шаралар қабылданады.

241. Әрбір радиациялық объектінің жобалық құжаттамасында жабдықтың ақаулығының, персоналдың жаңсақ әрекеттерінің, зілзала нәубеттерінің немесе сәулелену көздерін бақылаудан айырылу мен адамдардың сәулеленуіне және (немесе) қоршаған ортаның радиоактивті ластануына әкеліп соғатын өзге де себептердің салдарларынан туындайтын ықтимал авариялар айқындалады.

242. І-ІІ санаттардағы радиациялық объектілерінің жобалық құжаттамасында:

1) радиациялық авариялар салдарларын жою бойынша шұғыл жұмыстар жүргізу үшін қажетті жеке қорғаныш құралдарының, дәрі-дәрмектердің, радиометрлік және дозиметрлік аспаптардың, дезактивациялау және санитариялық өңдеу құралдарының, құрал-саймандар мен мүкәммалдың авариялық қорының номенклатурасы, көлемі және сақталу орындары кіретін "Азаматтық қорғаныстың инженерлік-техникалық іс-шаралары. Төтенше жағдайлардың алдын алу бойынша іс-шаралар" бөлімі;

2) "Персонал мен халықты радиациялық авариядан және оның салдарларынан қорғау бойынша іс-шаралар жоспары" бөлімі болады.

243. Ядролық қондырғылар мен І және ІІ санаттағы радиациялық объектілер әкімшілігі персонал мен халықты радиациялық авариядан және оның салдарларынан қорғау бойынша іс-шаралар жоспарын әзірлейді және бекітеді.

Персонал мен халықты радиациялық авариядан және оның салдарларынан қорғау бойынша іс-шаралар жоспарында мынадай негізгі бөлімдер болуы тиіс:

1) аварияның ықтимал себептерін, типтері мен даму сценарийлерін, сондай-ақ әртүрлі типтегі авариялар кезіндегі болжамды радиациялық жағдайды ескере отырып, радиациялық объектідегі ықтимал аварияларды болжау;

2) халықты және қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шаралар және қорғаныш іс-шараларын жүргізу туралы шешім қабылдау үшін өлшемшарттар;

3) аварияны және оның салдарларын жою кезінде өзара іс-қимылды жүзеге асыратын ұйымдар тізбесі;

4) авариялық радиациялық бақылауды ұйымдастыру;

5) радиациялық аварияның сипатын және мөлшерлерін бағалау;

6) авариялық жоспарды қолданысқа енгізу тәртібі;

7) хабар беру және ақпараттандыру тәртібі;

8) персоналдың авариялар кезіндегі мінез-құлқы;

9) лауазымды адамдардың авариялық жұмыстар жүргізу кезіндегі міндеттері;

10) авариялық жұмыстар жүргізу кезіндегі персоналды қорғау шаралары;

11) зардап шеккендерге медициналық көмек көрсету;

12) радиоактивті ластану ошақтарын (учаскелерін) оқшаулау және жою бойынша шаралар;

13) персоналды авариялар жағдайына дайындау және жаттықтыру.

244. Персонал радиациялық авариялық жағдайларда әрекет етуге және осындай авариялардың салдарларын жою бойынша әрекет етуге дайын болуы тиіс. Барлық радиациялық объектілерде персоналдың авариялық жағдайларда әрекет етуі бойынша нұсқаулық болуы тиіс.

245. Радиациялық объектінің өндірістік учаскелерінде, санитариялық өткізгіште және медициналық пунктте авариялар кезінде зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсетудің қажетті құралдарының жинағы бар дәрі қобдишалары, ал ашық түрде радиоактивті заттармен жұмыстар жүргізілетін объектілерде ластануға ұшыраған адамдарды санитариялық өңдеу құралдарының толықтырылып отыратын қоры болады.

246. Радиациялық авариялар болуы мүмкін әрбір объектіде персонал сигналдары бойынша персоналды және халықты радиациялық авариядан және оның салдарларынан қорғау жөніндегі іс-шаралар жоспарына және лауазымдық нұсқаулықтарға сәйкес әрекет етуі, туындаған авария туралы шұғыл хабарлау жүйесі көзделуі тиіс.

247. Радиациялық аварияның болуы анықталатын барлық жағдайларда радиациялық объектінің әкімшілігі радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы мемлекеттік басқаруды, қадағалауды және бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттік органдарды жедел түрде (жазбаша түрде) хабардар етеді.

248. Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы мемлекеттік органдар "Радиациялық авариялар жағдайында халықты қорғау бойынша іс-шаралар жоспарына" сәйкес мамандандырылған авариялық бригадаларына радиациялық аварияны жою жөніндегі іс-шараларды жүргізу қажеттігі туралы хабарлайды, сондай-ақ халықты радиациялық авария фактісі, ұсынылатын қорғаныш тәсілдері мен құралдары туралы хабарлайды.

249. Аварияны және оның салдарларын жою бойынша жұмыстар жүргізуге алдымен мамандандырылған авариялық бригадалардың мүшелері тартылады. Қажет болған жағдайларда, осы жұмыстарды орындау үшін персоналдан отыз жастан асқан, медициналық қарсы көрсетілімдері жоқ адамдар ықтимал сәулелену дозалары және денсаулық үшін қаупі туралы хабардар етілгеннен кейін, олардың ерікті жазбаша келісімі бойынша тартылады. Әйелдер авариялық жұмыстарға қатысуға тек айрықша жағдайларда ғана жіберіледі.

250. Аварияның салдарларын жою бойынша жұмыстардың алдында жұмыстар сипаты мен кезектілігі түсіндіріле отырып, радиациялық қауіпсіздік мәселелері бойынша персоналға нұсқау жүргізіледі. Қажет болған жағдайда алдағы операцияларды алдын ала жаттықтыру керек.

251. Аварияның салдарларын жою бойынша жұмыстар және персоналдың ықтимал қайта сәулеленуімен байланысты басқа іс-шараларды орындау радиациялық бақылау бойынша жұмыстың шекті ұзақтығы, қосымша қорғаныш құралдары, қатысушылардың және жұмыстардың орындалуына жауапты адамның тегі айқындалатын арнайы рұқсат (рұқсаттама) бойынша жүргізіледі.

252. Аварияны жою кезінде персоналдың жоспарланатын жоғары сәулеленуін регламенттеу Гигиеналық нормативтерде айқындалады. Жоспарланатын көтеріңкі сәулеленуге авариялық-қалпына келтіру жұмыстарына қатысатын радиациялық объектінің персоналы мен авариялық-құтқару қызметтері мен жасақтарының мамандары үшін жол беріледі.

253. Радиациялық бақылау тәртібі авариялардың ауқымы мен ерекшеліктерін, орындалатын жұмыстардың сипаты мен жағдайларын ескере отырып айқындалады.

254. Жарақатпен зақымданған, химиялық уланған немесе 0,2 Зв жоғары дозада сәулеленуге ұшыраған адамдарды медициналық тексеруге жіберу қажет. Радиоактивті ластану жағдайында адамдарға санитариялық өңдеу және киімге дезактивациялау жүргізіледі.

255. Көлемді аумақтардың радиоактивті ластануына әкеліп соққан радионуклидтердің қоршаған ортаға шығуымен болған радиациялық авариялар кезінде халықты қорғау Гигиеналық нормативтерде шешімдер қабылдау үшін келтірілген өлшемшарттарға сәйкес жүзеге асырылады.

256. Аварияның салдарларын жою және оның себептерін тергеу қажет болған жағдайда аймақ, аумақ және объект деңгейлерінде Қазақстан Республикасының заңнамасы белгілеген тәртіпте жүргізіледі.

257. "Ядролық және радиациялық аварияларға ден қоюдың ұлттық жоспарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 19 тамыздағы № 467 қаулысына сәйкес, аумақтық бөлімшелер радиациялық аварияны тексеруге және салдарларын жоюға қатысады.

258. Радиациялық авариялар нәтижесінде радиоактивті ластануға ұшыраған аумақтарда мыналар:

1) аумақтың радиоактивті ластануы есебінен халықтың сәулелену дозалары 10 мкЗв/жыл асуы мүмкін болса, оларды бағалау жолымен радиациялық бақылау;

2) халықтың сәулеленуінің басқа негізгі түрлерін радиациялық бақылау;

3) егер аумақтың радиоактивті ластану есебінен халықтың сәулелену дозасы жылына 1,0 мЗв-дан асатын болса, сәулеленудің барлық негізгі түрлері бойынша дозаларды оңтайландырып төмендету;

4) егер аумақтың радиоактивті ластану есебінен сәулелену дозасы жылына 0,1 мЗв-дан acaтын болса, бірақ жылына 1,0 мЗв-дан артық болмаса, халықтың қалыпты тұрмысын, аумақтың шаруашылық және әлеуметтік қызметін бұзбайтын оңтайландырылған қорғану іс-шаралары жүзеге асырылуы тиіс.

259. Радиоактивті ластануға ұшыраған аумақта шаруашылық қызметті жүзеге асыратын радиациялық объектінің әкімшілігі жұмыскерлердің радиоактивті ластанудың есебінен сәулеленуі жылына 5 мЗв-дан аспайтын жұмыс жағдайларын қамтамасыз етеді. Радиоактивті ластану есебінен жұмыскерлердің сәулеленуі жылына 1 мЗв-дан асатын радиациялық объектілерде радиациялық бақылауды жүзеге асыратын және оңтайландыру қағидатына сәйкес жұмыскерлердің сәулелену дозаларын төмендету бойынша іс-шаралар жүргізетін радиациялық қауіпсіздік қызметі құрылады.

260. Сәулелену көздерімен жұмыстар жүргізетін ұйымға қызмет көрсететін медициналық ұйым ядролық немесе радиациялық авария нәтижесіндегі сәулелену (бұдан әрі – авариялық сәулелену) жағдайына:

1) радиациялық бақылау аспаптарымен;

2) тері жабындарын, күйіктер мен жараларының дезактивациялау құралдарымен (ашық түрдегі радиоактивті заттармен жұмыс істеу кезінде);

3) ағзадан радионуклидтер шығаруды жылдамдату құралдарымен;

4) радиопротекторлармен жабдықталады.

261. "А" тобының персоналы ішіндегі адамдарды сәулелену көздерімен жұмыс істеуін тоқтатқаннан кейін мерзімдік медициналық тексеру көрсетілген жұмыстар кезінде медициналық ұйымда немесе ол сәулелену көздерімен жұмыс істеген ведомствоның басқа медициналық ұйымында жүргізіледі.

262. Халықтың бір жыл ішінде 200 мЗв астам тиімді дозада сәулеленуге ұшыраған немесе негізгі сәулелену көздерінің бірінен 500 мЗв немесе барлық сәулелену көздерінен 1000 мЗв астам доза жинаған адамдарын медициналық тексеруді облыстардың, республикалық маңызы бар қаланың және астананың жергілікті денсаулық сақтау мемлекеттік басқармасының органдары ұйымдастырады.

"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық- эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына 1-қосымша

Эквивалентті дозаны есептеу кезінде сәулеленудің жекелеген түрлері үшін өлшемді коэффициенттер (WR)

1-кесте

Р/с №	Сәулеленудің жекелеген түрлері үшін өлшемді коэфициенттер (WR)	Түрлі сәулеленудің салыстырмалы тиімділігі ескерілетін сіңірілген дозаның көбейткіштері
1	2	3
1	Кез келген энергиялардың фотондары	1
2	Кез келген энергиялардың электрондары мен мюондары	1
3	10-нан кем килоэлектронвольт (бұдан әрі – кэВ) энергиясы бар нейтрондар	5
4	10 кэВ-тен 100 кэВт дейін энергиясы бар нейтрондар	10
5	100 кэВ-тен 2 мегаэлектронВольт (бұдан әрі - МэВ) дейін энергиясы бар нейтрондар	20
6	2 MэB-тен 20 MэB дейін энергиясы бар нейтрондар	10
7	20 MэB астам энергиясы бар нейтрондар	5
8	Серпім протондарынан басқа 2 МэВ астам энергиясы бар протондар	5
9	Альфа-бөлшектер, бөліну жарықшақтары, ауыр ядролар	20

Ескертпе: Барлық мәндер денеге түсетін, ал ішкі сәулелену жағдайында – ядролық түрлену кезінде шығатын сәулеленуге жатады.

Тиімді дозаны есептеуге арналған тіндер мен ағзалар үшін өлшемді коэффициенттер (WT)

2-кесте

Р/с №	Тіндер мен ағзалар үшін тиімді дозаны есептеуге арналған өлшемді коэффициенттер (WT)	Ағзалар мен тіндердегі эквивалентті доза көбейткіштері
1	Гонадалар	0,20
2	Сүйек кемігі (қызыл)	0,12
3	Тоқ ішек	0,12
4	Өкпе	0,12
5	Асқазан	0,12
6	Қуық	0,05
7	Төс безі	0,05
8	Бауыр	0,05
9	Өңеш	0,05
10	Қалқанша безі	0,05
11	Тері	0,01
12	Сүйек беті жасушалары	0,01
13	Басқалары (бүйрекбез, бас миы, тыныс алу ағзаларының экстраторокальдық бөлімі, жіңішке ішек, бүйрек, бұлшық ет тіні, ұйқы без, көкбауыр, айырша без және жатыр)	0,05

Ескертпе: Санамаланған ағзаларлардың немесе тіндердің бірі өлшеулі коэффиценттер айқындалған он екі ағзаның немесе тіннің кез келгенінен алынған ең үлкен дозадан асатын эквивалентті дозаны алған жағдайларда, осы ағзаға немесе тінге 0,025-ге тең өлшемді коэффициентті тіркеу керек, ал қалған ағзаларға немесе тіндерге "Басқалары" айдарынан 0,025-ге тең жиынтық коэффициент тіркеу керек.

"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық- эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына 2-қосымша

Санитариялық-эпидемиологиялық қорытындыны толтыру жөніндегі нұсқаулық

1. Санитариялық-эпидемиологиялық қорытындынының 1-тармағында мемлекеттік тіркеу туралы куәлікке және санитариялық-эпидемиологиялық сараптаманы жүргізуге арналған негіздемеге (өтініш, ұйғарым, қаулы, ерекше тәртіп бойынша және басқалар (күні, нөмірі) сәйкес радиациялық объектінің, заңды тұлғаның толық атауы көрсетіледі.

2. Санитариялық-эпидемиологиялық қорытындынының 2-тармағында мемлекеттік тіркеу туралы куәлікке сәйкес шаруашылық қызметтің толық атауы (тиесілігі) және заңды мекенжайы (объектінің орналасқан жері), телефоны, басшының тегі, аты, әкесінің аты көрсетіледі.

3. Санитариялық-эпидемиологиялық қорытындынының 3-тармағында қызмет саласы, түрі, радиациялық объектінің орналасқан жері және мекенжайы көрсетіледі.

4. Санитариялық-эпидемиологиялық қорытындынының 4-тармағы қажет болған кезде толтырылады.

5. Санитариялық-эпидемиологиялық қорытындынының 5-тармағында "Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік көрсетілетін қызметтер стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі міндетін атқарушының 2017 жылғы 28 сәуірдегі № 217 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 15217 болып тіркелген) 2-қосымшаның 9-тармағында көрсетілген ұсынылған құжаттар көрсетіледі.

6. Санитариялық-эпидемиологиялық қорытындынының 6-тармағы қажет болған кезде толтырылады.

7. Санитариялық-эпидемиологиялық қорытындынының 7-тармағы қажет болған кезде толтырылады.

8. Санитариялық-эпидемиологиялық қорытындынының 8-тармағында халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы нормативтік құқықтық актілердің және гигиеналық нормативтердің талаптарына сәйкес сараптама объектісінің (қызметтердің, процестердің, шарттардың, технологиялардың, өндірістердің, өнімдердің) толық санитариялық-гигиеналық сипаттамасы және бағасы көрсетіледі.

9. Санитариялық-эпидемиологиялық қорытындынының 9-тармағы қажет болғанда толтырылады.

10. Санитариялық-эпидемиологиялық қорытындынының 10-тармағында зертханалық және зертханалық-аспаптық зерттеулердің хаттамалары, сондай-ақ болған жағдайда, бас жоспарлардан, сызбалардан, фотолардан көшірмесі көрсетіледі.

11. Санитариялық-эпидемиологиялық қорытындынының 11-тармағында реттік нөмір бере отырып әр сәулелену көзі (бірдей радиациялық сипаттамалары бар сәулелену көзінің түрі) көрсетіледі. Әр сәулелену көзіне (бірдей радиациялық сипаттамалары бар сәулелену көзінің түрі) қатысты 2-4 бағандары толтырылады.

Радиациялық гигиена жөніндегі дәрігер-гигиенист мынадай мәліметтерді көрсетеді:

1) "Сәулелену көзінің түрі және сипаттамасы" деген 1-бағанының жолдары мынадай мәліметтермен толтырылады:

"Ашық сәулелену көзімен жұмыс істеу" деген 1-жол: радионуклид, зат, оның агрегаттық жай-күйі, жұмыс орнындағы ең жоғары рұқсат етілетін бір реттік белсенділігі, жылдық тұтынуы;

"Жабық сәулелену көзімен жұмыс істеу" деген 2-жол: нуклид, көз түрі (қондырғылар, аппараттар, аспаптар үшін – типі, маркасы, шығарылған жылы; сәулелену көзінің сериялық немесе зауыттық нөмірі), сәулелену көзінің ең жоғары белсенділігі, жұмыс орнында сәулелену көзінің ең жоғары рұқсат етілетін бір реттік саны және жұмыс орнында жиынтық белсенділігі, жылдық тұтынуы (қысқа мерзімді нуклидтер үшін);

"Сәулеленуді өндіретін құрылғылармен жұмыс істеу" деген 3-жол: көз түрі (қондырғылар, аппараттар, аспаптар үшін – 2-жолдағыдай сол мәліметтер), түрі, сәулелену энергиясы мен қарқындылығы (және (немесе) қысымды жылдамдататын тоқ күші, қуаты және басқасы), бір мезгілде жұмыс істейтін сәулелену көзінің ең жоғары рұқсат етілетін саны, бір орында орналасқан сәулелену көзінің саны;

"Сәулелену көзімен басқа жұмыстар" деген 4-жол: радионуклидтер, ядролы реакторлар, радиоактивті қалдықтар генераторларымен жүргізілетін жұмыстарды қоса алғанда, 1-3-жолдарда көрсетілген жұмыстарға жатқызылмауы мүмкін жұмыстар, көшіру (иеліктен шығару) аймағы аумағында жұмыстарды жүргізу және сәулелену көзімен басқа жұмыс түрлері. Сәулелену көзінің түрі мен сипатына байланысты 1-3-жолдарындағыдай мәліметтер көрсетіледі. Радионуклидтер генераторлары үшін – аналық нуклид және еншілес өнімдер бойынша өнімділігі туралы деректер, сондай-ақ сәулелену көзін сақтау шарттары; радиоизотопты көздер мен радиоактивті қалдықтарды арнайы автокөлікпен тасымалдау бойынша жұмыстар үшін – автомашинаның түрі, маркасы және нөмірі;

2) "Жұмыстардың түрі мен сипаты" деген 2-баған мынадай мәліметтермен толтырылады: жұмыстардың түрі және сипаты (стационарлық, стационарлық емес, зерттеу, өндіруші және соған сәйкес);

3) "Жұмыстарды жүргізу орны" деген 3-бағанда жұмыстардың орны нақты белгіленеді: ғимарат, қабат, цех, учаске, бөлме, аумақ учаскесі (ұйымда және одан тыс);

4) "Шектеу шарттары" деген 4-бағанның жолдарында мынадай мәліметтер келтіріледі:

5) 1 және 4-жолдарда ашық сәулелену көзімен жұмыстар кезінде – осы үй-жайларда жүргізуге рұқсат етілген жұмыстар класы;

6) 2-4-жолдарда қажетті шектеу шарттары – осы орында сәулелену көзін қолданумен байланысты емес басқа жұмыстарды жүргізуге (персоналмен немесе басқа жұмыскерлермен) рұқсат беру немесе тыйым салу, зиянды радиациялық емес және соған ұқсас факторлардың ықпалын жою немесе азайту.

"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық- эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына 3-қосымша

Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің негізгі қағидаттарын практикалық іске асыру

1-бөлім. Негіздеу қағидаты

1. Неғұрлым қарапайым жағдайларда негіздеу қағидатын тексеру пайда мен зиянды салыстыру арқылы жүзеге асырылады:

мұнда X – радиациялық қорғауға шығындарды қоспағанда, сәулелену көзін немесе сәулелену жағдайларын құруға және пайдалануға арналған барлық шығындарды шегергенде сәулелену көзін немесе сәулелену жағдайларын қолдану пайдасы;

У₁ – барлық қорғау түрлеріне арналған шығындар;

У₂ – адамдардың денсаулығына және қоршаған ортаға қорғау шараларымен жойылмаған сәулеленуден келетін зиян.

2. Пайда (Х) мен зиян жиынтығының (У₁ + У₂) арасындағы айырмашылық нөлден көп болуға тиіс, ал пайдаға (Х) қол жеткізудің баламалы әдістері болған кезде бұл айырмашылық ең жоғары болуға тиіс. Пайданың зияннан асуына қол жеткізу мүмкін болмаған жағдайда, сәулелену көзінің осы түрін қолданудың қабылдауға жарамсыздығы туралы шешім қабылданады.

Техникалық және экологиялық қауіпсіздік жақтары ескеріледі.

3. Көбіне пайда мен зиян әртүрлі көрсеткіштер арқылы өлшенетін сәулелену көзінің пайдасы мен зиянын салыстырумен байланысты негіздеу қағидатын тексеру тек радиологиялық өлшемшарттармен ғана шектелмейді, сонымен бірге әлеуметтік, экономикалық, психологиялық және басқа факторларды қамтиды.

4. Әртүрлі сәулелену көздері мен сәулелену жағдайлары үшін пайданың нақты шамаларының өз ерекшеліктері бар (атом электр станциясы (АЭС) өндірген энергия, диагностикалық және басқа ақпарат, қазбаланған табиғи ресурстар, баспанамен қамтамасыз етілу). Оларды бірдей уақыт аралықтарында адам санын-өмір сүру жылын қысқарту түрінде сәулеленуден болатын ықтимал залалмен салыстыру үшін пайданың жалпылама өрнегіне келтіру керек. Бұл ретте бір а-Зв ұжымдық тиімді дозасында сәулелену бір адамнан-өмір сүру жылынан айырылуға алып келеді деп қабылданады.

5. Басымдық экономикалық пайдалармен салыстырғанда денсаулық көрсеткіштеріне беріледі. Пайда-зиян арақатынасының медициналық-әлеуметтік негіздемесі сәулеленумен байланысты қызметтің денсаулық үшін пайдасы мен зиянының сандық және сапалық көрсеткіштерінің негізінде жасалынуы мүмкін.

6. Сандық бағалау үшін мына теңсіздікті пайдалану керек:

мұнда У2 мәні (1) формуладағыдай,

У 0 - сәулеленумен байланысты осы қызмет түрінен бас тарту нәтижесінде денсаулыққа келген зиян.

Сапалық бағалау мына формуланың көмегімен орындалуы мүмкін:

мұнда Z - сәулеленумен байланысты қызметтің нәтижесінде зиянды факторлардың әсер ету қарқындылығы;

Z0- сәулеленумен байланысты қызметтен бас тарту кезінде персоналға немесе халыққа әсер ететін зиянды факторлар;

DZ және DZ 0 , - Z және Z0 факторлары әсерінің рұқсат етілген қарқындылығы.

2-бөлім. Оңтайландыру қағидаты

7. Оңтайландыру қағидатын іске асыру қорғау іс-шараларын жүргізу жоспарланатын уақытта әр кезде жүзеге асырылуы тиіс. Осы қағидатты іске асыру үшін жауапты радиациялық қорғау қажеттілігі туындайтын объектілерде немесе аумақтарда радиациялық қауіпсіздікті ұйымдастыруға жауапты қызмет немесе адамдар болып табылады.

8. Сәулелену көзін немесе сәулелену жағдайларын қалыпты пайдалану жағдайларында оңтайландыру (қорғанысты жетілдіру) тиісті шектерден мардымсыз төмен - жеке доза жылына 10 мкЗв деңгейге қол жетер диапазондағы сәулелену деңгейлері кезінде жүзеге асырылуға тиіс.

9. Оңтайландыру қағидатын іске асыру негіздеу қағидаты сияқты халықтың санитариялық–эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органдардың ведмоствосы бекітетін арнайы әдістемелік нұсқаулар бойынша, ал олар басылып шыққанға дейін - негіздеуші құжаттардың радиациялық-гигиеналық сараптамасын өткізу арқылы жүзеге асырылуы тиіс. Бұл ретте Гигиеналық нормативтерге сәйкес тиімді дозаны бір а-Зв төмендететін қорғауды жетілдіру үшін ең аз шығын болып бір жылдық жанға шаққандағы ұлттық табысқа (халықаралық ұсынымдарда қабылданған альфа шамасы) тең шығын саналады.

"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық- эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына 4-қосымша

Жекелеген техногендік сәулелену көздерінен халықтың сәулеленуіне квоталар белгілеу бойынша нұсқаулық

1. Квоталар белгілеудің мақсаты бірнеше радиациялық объектілерден сәулеленуге ұшырайтын халық үшін Гигиеналық нормативтерде белгіленген халықтың техногендік сәулелену дозасының шегінен (1 мЗв/жыл) асыруға жол бермеу және оңтайландыру қағидатына сәйкес халықтың техногендік көздерден сәулеленуін төмендету болып табылады.

2. І санаттың радиациялық объектілерінің жобалық құжаттамасында объектінің қалыпты жұмысы кезінде халықтың сәулеленуіне квоталар айқындалады.

3. Квоталар объектінің байқау аймағында тұратын халықтың сындарлы топтарының сәулеленуінің жеке тиімді орташа дозасының шамалары үшін белгіленеді.

4. Квоталар радиациялық объектіні қалыпты пайдалану кезінде санитариялық-қорғаныш аймағының шектерінен тыс халықтың сындарлы тобының сәулеленуі маңыздылығы ең аз шамадан – 10 мкЗв/жыл артуы мүмкін барлық радиациялық факторлар (ауаға шығарындылар, суға тастандылар) үшін белгіленеді.

5. Квотаның мөлшерлері халықтың радиациялық қауіпсіздігін қамтамасыз етудің қол жеткен деңгейін ескере отырып радиациялық объектідегі сәулелену көздерін қалыпты пайдалану есебінен халықтың сындарлы топтарының ықтимал сәулелену деңгейінің жоғарғы шегін сипаттауы тиіс.

6. Әртүрлі сәулелену көздерінің квоталар жиынтығы Гигиеналық нормативтерде белгілеген халықтың сәулелену дозасының шегінен аспауы тиіс. Халық үшін дозаның шегі мен квоталар жиынтығы айырмашылығының шамасы халықтың техногендік сәулелену көздерінен радиациялық қауіпсіздігінің дәрежесін сипаттайтын резерв ретінде қарастырылуы тиіс.

7. Квоталардың мәндері жекелеген радиациялық факторлардың (санитариялық-қорғаныш аймағының шекарасындағы сәулелену дозасының қуаты, шығарындылар мен төгінділер қуаты, қоршаған орта объектілеріндегі радионуклидтер құрамы) рұқсат етілетін деңгейлерін есептеу үшін қолданылады.

	"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық- эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына 5-қосымша
	Нысан
	БЕКІТЕМІН __________________________ (Сәулелену көзін пайдаланатын радиациялық объектінің басшысы) _______ __________________ (қолы) (тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)) М.О. _______________ (күні)

_________________________________________________________________________

(Сәулелену көзін пайдаланатын радиациялық объектінің атауы) 20___ жылға арналған радиациялық объектінің радиациялық-гигиеналық паспорты

1. Сәулелену көзін пайдаланатын радиациялық объектінің атауы, оның ведомстволық бағыныстылығы, мекенжайы, телефоны, факсы

_______________________________________________________________

_______________________________________________________________

2. Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда) және байланыс телефондары:

2.1. Сәулелену көзін пайдаланатын радиациялық объекті басшысының

_______________________________________________________________

2.2. Сәулелену көзін пайдаланатын радиациялық объекті басшысымен радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бақылауды жүзеге асыруға өкілеттік берілген лауазымды адамның ________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________

2.3. Сәулелену көзін пайдаланатын радиациялық объекті құрылымдық бөлімшесінің радиациялық қауіпсіздікке жауапты тұлғасының ______________________________________

3. Сәулелену көзін пайдаланатын объектілердің жұмысын регламенттейтін рұқсат беру құжаттарының тізбесі (лицензия, санитариялық-эпидемиологиялық қорытынды және басқалары):

Р/с №	Құжаттың толық атауы	Құжатты берген ұйымның атауы	Құжаттың қолданысының басталуы	Құжаттың қолданысының аяқталуы
1	2	3	4	5

4. Сәулелену көзімен жүргізілетін жұмыстар тізбесі және оларды жүргізу орны:

Р/с №	Сәулелену көзін пайдаланатын объектінің құрылымдық бөлімшесінің атауы	Жүргізілетін жұмыстар тізбесі (ашық радионуклид көздерімен жұмыстар класы)
1	2	3

5. Бөлінген жер учаскесін пайдалану және жер учаскесін пайдалану құқығын, өмір бойы мұраға қалдырып иелену құқығын, жер учаскесіне жеке меншік құқығын куәландыратын құжаттар туралы мәліметтер:

Р/с №	Бөлінген жер учаскесін тағайындау	Құжаттардың атауы және реквизиттері	Мөлшерлері немесе ауданы
1	2	3
1	Сәулелену көзімен жұмыс жүргізілетін объектілер мен құрылыстар
2	Санитариялық-қорғаныш аймағы
3	Бақылау аймағы

6. Қызметкерлердің (персоналдың) саны:

Р/с №	Сәулелену көзін пайдаланатын объекті құрылымдық бөлімшесінің атауы	Адам саны (барлығы)	Жасы 45 дейінгі әйелдер саны
1	2	3	4

7. Радиациялық авариялардың ықтималдығы және олардың болжамды ауқымы _____________

________________________________________________________________________________

8. Сәулелену көзі тізбесі:

8.1. иондаушы сәулеленуді өндіретін көздер:

Р/с №	Көздің түрі және атауы	Көздер саны
1	2	3

8.2. радионуклид көздері:

8.2.1. ашық радионуклид көздері:

Р/с №	Алынды, соның ішінде бұрын алынған		Тапсырылды
	радионуклидтер	белсенділігі, Бк	радионуклидтер	белсенділігі, Бк
1	2	3	4	5

8.2.2. жабық радионуклид көздері:

Р/с №	Алынды, соның ішінде бұрын алынған		Тапсырылды
	белсенділігі, Бк	радионуклидтер	радионуклидтер	белсенділігі, Бк
1	2	3	4	5

8.3. радиоактивті қалдықтар туралы мәліметтер:

8.3.1. Сәулелену көзін пайдаланатын объектілерде сақталатын (көмілген):

Р/с №	Сыныптамасына сәйкес қалдықтардың шығу тегі мен түрі	Радионуклидтік құрамы	Жылдың 31 желтоқсанына радиациялық-гигиеналық паспортты құрастыру белсенділігі
1	2	3	4

8.3.2. радиоактивті қалдықтармен жұмыс істеу кезінде желдетілген:

Р/с №	Қайта өңдеуге дейінгі радиоактивті қалдықтардың түрі	Қайта өңдеуден кейінгі радиоактивті қалдықтардың түрі	Қайта өңдеуге арналған жабдықтың атауы, оның өнімділігі	Жыл ішіндегі деректері
				белсенділігі, Бк	көлемі, т. м
1	2	3	4	5	6

8.3.3. жыл ішінде көмуге тапсырылған сәулелену көзін пайдаланатын радиациялық объектілер:

Р/с №	Сыныптамасына сәйкес қалдықтар түрі	Радионуклидтік құрамы	Тапсыру күніне белсенділігі
1	2	3	4

9. Сәулелену дозаларының артулар саны (өткен жыл/алдыңғы жыл): 9.1. сәулелену дозаларының негізгі шектері:

Р/с №	Нормаланатын шамасы	Адамның сыни органы	Адам саны
			жылына	5 жылда
1	2	3	4	5
1	Тиімді доза	барлық дене
2	Тиімді доза	көз бұршағы
3	Тиімді доза	тері
4	Тиімді доза	білезік және табан

9.2. жасы 45-ке дейінгі әйелдер үшін қосымша шектеулерге арналған сәулелену дозалары

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

9.3. жоспарланатын жоғары сәулелену кезіндегі дозалар _____________________________

9.4. табиғи сәулелену көзімен сәулелену дозалары __________________________________

9.5. бақылау деңгейлері _________________________________________________________

10. Радиациалық бақылау нәтижелері:

Р/с №	Радиациялық бақылау түрі, орны, кезеңділігі	Радиациялық бақылау деңгейлері	Бақылау деңгейі	Радиациялық бақылауға арналған аспаптар туралы мәліметтер			Радиациялық бақылауды кім жүргізді
				атауы	саны	тексеру күні
1	2	3	4	5	6	7	8

11. Қоршаған ортаға радиоактивтік заттарды төгу (шығару):

Р/с №	Жыл (соңғы 5 жыл немесе төгу күнінен бастап)	Агрегаттық жай-күйі, радиоактивтік заттарды төгудің шығу тегі	Белсенділігі, Бк		Радиоактивтік заттардың түсу ортасы
			ең жоғары, бір реттік	жылына жиынтық
1	2	3	4	5	6

12. Сәулелену көзін пайдаланатын объектілер аумағының радиоактивтік ластану учаскелерінің сипаттамасы:

Р/с №	Бақылау жылы	Радиациялық бақылау түрі	Сынама алу орны және түрі	Радиациялық бақылау деректері	Дозаның қуаты, мкЗв/сағ		Беттік белсенділігі, Бк/ш. м
					жылына орташаландырылған	жылына ең жоғары	жылына орташаландырылған	жылына ең жоғары
1	2	3	4	5	6	7	8	9

13. Иондаушы сәулеленудің ықпалынан сырқаттанған қызметкерлердің (персоналдың) саны, радиациялық қауіпсіздіктің тиімділігін арттыру бойынша қабылданған шаралар ____________

________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________

14. Сәулелену көзін пайдаланатын радиациалық объектінің белгіленген бақылау деңгейінен артқан кезде қолданған шаралары ___________________________________________________

________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________

15. Радиациялық аварияны және оның салдарларын жоюға дайындық деңгейі ______________

________________________________________________________________________________

16. Радиациялық қауіпсіздік саласындағы нормативтік құқықтық актілердің және техникалық нормативтік құқықтық актілердің талаптарын сақтамауы туралы мәліметтер _______________

________________________________________________________________________________

17. Сәулелену көзін пайдаланатын объектінің техникалық және радиациялық қауіпсіздігінің тиімділігін қамтамасыз ету бойынша жұмыс жоспарын және бақылаушы және қадағалау органдарының ұйғарымдарын орындау туралы белгі ___________________________________

________________________________________________________________________________

___________________________________ (Сәулелену көзін пайдаланатын радиациялық объектінің басшысы радиациялық қауіпсіздіктің қамтамасыз етілуін бақылауды жүзеге асыруға өкілеттік берген лауазымды адамның лауазымы, тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)) ___________________ (күні)

_____________________ (қолы)

Радиациялық объектінің радиациялық-гигиеналық паспортын жүргізу және пайдалану тәртібі

1. Осы тәртіп радиациялық объектінің радиациялық-гигиеналық паспортын (бұдан әрі – паспорт) пайдалану және толтыру талаптарын айқындайды.

2. Паспорт сәулелену көзін пайдаланатын барлық объектілер үшін міндетті болып табылады.

3. Паспорт сәулелену көзін пайдаланатын объектілердің сәулелену көзімен жұмыс істеген кезде радиациялық қауіпсіздігі жағдайын куәландырады.

4. Паспортты радиациялық объекті жыл сайын 31 желтоқсандағы жағдайы бойынша толтырады.

5. Паспортқа сәулелену көзін пайдаланатын объектілердің радиациялық қауіпсіздігі жағдайын бағалау нәтижелері осы Санитариялық қағидалардың 2-тарауының 7 және 8-тармақтарына сәйкес енгізіледі.

6. Паспорт дәйекті түрде тармақтар бойынша толтырылады.

7. Паспорттың барлық тармақтарына ақпараттарды енгізу міндетті болып табылады.

8. Радиациялық жағдайды аса тиімді және толық бағалау үшін паспортқа қосымша түріндегі қосымша ақпаратты енгізуге жол беріледі.

9. Толтырылған паспортқа радиациялық объектінің басшысы радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бақылауды жүзеге асыруға өкілеттік берген лауазымды адам қол қояды, радиациялық объектінің басшысы бекітеді.

10. Паспортта толтырған күні барлық бар сәулелену көзі туралы нақты ақпарат болуы тиіс және сәулелену көзін пайдаланатын объектілерде сақталады.

11. Сәулелену көзін пайдаланатын объектілер паспортты аумақтық бөлімшелерге жыл сайын 31 желтоқсаннан кешіктірмей ұсынады.

"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық- эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына 6-қосымша

Сәулелену көздерімен жұмыс жасағанда радиациялық қауіпсіздік бойынша нұсқаулықты жүргізу тәртібі

1. Сәулелену көздерімен жұмыс жасау кезінде радиациялық қауіпсіздік бойынша нұсқаулық (бұдан әрі – Нұсқаулық) сәулелену көздерін пайдаланатын барлық объектілер үшін міндетті болып саналады.

2. Нұсқаулық мынадай бөлімдерден тұрады:

1) кіріспе;

2) жалпы ережелер;

3) ұйымдастыру іс-шаралары;

4) сәулелену көздерімен жұмыс жасаған кездегі персоналдың қауіпсіздігіне қойылатын талаптар.

3. "Кіріспе" бөлімінде Нұсқаулықты әзірлеуге негіз болған қолданыстағы нормативтік-құқықтық актілер тізбесі көрсетіледі.

4. "Жалпы ережелер" бөлімінде орындалатын жұмыстардың және тиісті жұмыстарды орындаумен байланысты персонал үшін мүмкін болатын радиациялық тәуекелдердің қысқаша сипаттамасы беріледі.

5. "Ұйымдастыру іс-шаралары" бөлімінде радиациялық қауіпсіздікке жауапты тұлғаны тағайындау тәртібі, персоналдың сәулелену көздерімен жұмыс істеуге рұқсат беруді рәсімдеу тәртібі сипатталады.

6. "Сәулелену көздерімен жұмыс жасаған кездегі персоналдың қауіпсіздігіне қойылатын талаптар" бөлімінде қауіпсіз жұмыс жасау әдістері мен тәсілдері, жеке қорғаныш құралдарын қолдану, радиациялық бақылауды жүргізу тәртібі, радиобелсенді қалдықтарды жинау және жою тәртібі сипатталады.

Осы бөлім мынадай бөлімшелерден тұрады:

1) Сәулелену көздерімен жұмыс жасау алдында персоналдың әрекет ету тәртібі;

2) Сәулелену көздерімен жұмыс жасау кезінде персоналдың әрекет ету тәртібі;

3) Сәулелену көздерімен жұмыс жасағаннан кейін персоналдың әрекет ету тәртібі.

"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық- эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына 7-қосымша

Жобалау және пайдалану кезінде радиациялық объектілердің әлеуетті радиациялық қауіптілігі санаттарын анықтау жөніндегі өлшемшарттар

1. Ең жоғары радиациялық авариялар кезінде радиациялық объектілердің санитариялық-қорғаныш аймағынан тыс жерде халық радиациялық авария нәтижесінде пайда болуы мүмкін сәулеленудің (бұдан әрі – әлеуетті сәулелену) 1,0 мЗв астам тиімді дозасын алуы мүмкін болған жағдайда қондырғыға 1 санат беріледі.

2. Радиациялық объектілер І санатқа жатпаған жағдайда, бірақ радиациялық объектіні орналастыру алаңымен сәйкес келмейтін санитариялық-қорғаныш аймағында, ең жоғары радиациялық авариялар кезінде, радиациялық объектілерде белгіленген келу тәртібімен болуына жол берілетін сәулеленуге ұшырайтын тұлғалар санатының болмағанда біреуінің Гигиеналық нормативтерге 2-қосымшада көрсетілген шектерден жоғары әлеуетті сәулеленудің тиімді дозасы алынуы мүмкін қондырғыға ІІ санат беріледі.

3. Радиациялық объектілер І санатқа не ІІ санатқа жатпаған жағдайда және оны ядролық материалдармен және (немесе) сәулелену көздерімен тікелей жұмыс жүзеге асырылатын үй-жайлардан тыс орналастыру алаңында, ең жоғары радиациялық авариялар кезінде, радиациялық объектілерде белгіленген келу тәртібімен болуына жол берілетін сәулеленуге ұшырайтын тұлғалар санатының болмағанда біреуінің Гигиеналық нормативтерге 2-қосымшада көрсетілген шектерден жоғары әлеуетті сәулеленудің тиімді дозасы алынуы мүмкін қондырғыға ІІІ санат беріледі.

4. Қалған барлық жағдайларда радиациялық объектілерге әлеуетті радиациялық қауіптіліктің IV санаты беріледі.

Жобалау және пайдалану кезінде әлеуетті радиациялық қауіпсіздік санаттарының радиациялық объектілеріне өлшемшарттар

Кесте

Р/с №	Өлшемшарттар	Радиациялық объектілердің әлеуетті радиациялық қауіптілігі санаты
		I	II	III	IV
1	2	3	4	5	6
1	Радиациялық объектіні орналастыру алаңын таңдау	Заңнамаға сәйкес		Талаптары жоқ	Талаптары жоқ
2	СҚА болуы	Аумақтық бөлімшелермен келісуге жатады, радиациялық объектінің алаңы шегімен шектелуі мүмкін		Радиациялық объектілер алаңының шегімен шектеледі	СҚА көзделмейді
3	Байқау аймағының (БА) болуы	БА қажет. Аумақтық бөлімшелермен келісуге жатады		БА қажет емес	Көзделмейді
4	Радиациялық объектілердің қалыпты пайдалану кезінде халыққа әсері	Сәулеленуге квотамен шектелген	Әсері жоқ	Әсері жоқ	Көзделмейді
5	Қондырғыны пайдаланудан алу жоспарының болуы	Жобалау кезеңіндегі алдын ала жоспар	Жобалау кезеңіндегі алдын ала жоспар	Жобалау кезеңіндегі алдын ала жоспар	Көзделмейді
6	Радиациялық авария жағдайында халықты қорғау іс-шаралары жоспарының болуы	Қажет етіледі	Қажет етіледі	Қажет етілмейді	Қажет етілмейді
7	Жобада сыртқы әсерден қорғау бөлімінің болуы	Қажет етіледі	Қажет етіледі	Қажет етілмейді	Қажет етілмейді
8	Радиациялық жағдайды үздіксіз бақылаудың стационарлық автоматтандырылған құралдарын қолдану	Қажет етіледі	Қажет етіледі	Қажет етілмейді	Қажет етілмейді
9	Жүйелер мен жабдықтар сыныптамасы	Қажет етіледі	Қажет етіледі	Қажет етіледі	Қажет етілмейді
10	Пайдаланудың технологиялық регламентінің болуы	Қажет етіледі	Қажет етіледі	Пайдалану нұсқаулығы	Пайдалану нұсқаулығы
11	Радиациялық объектінің қауіпсіздігін талдау бойынша есептің болуы	Қажет етіледі	Қажет етіледі	Радиациялық қауіпсіздік бойынша жоба бөлімі	Радиациялық қауіпсіздік бойынша нұсқаулық

"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық- эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына 8-қосымша

Сыртқы иондаушы сәулеленуден қорғауды жобалау кезінде пайдаланылатын эквивалентті дозаның қуаты

Р/с №	Сәулеленетін адамдар санаты		Yй-жайлар мен аумақтардың қолдану мақсаты	Сәулелену ұзақтығы, сағ/жыл	Эквивалентті дозаның жобалық қуаты, мкЗв/с
1	2		3	4	5
1	Персонал	"А" тобы "Б" тобы	Персонал тұрақты болатын үй-жай	1700	6,0
			Персонал уақытша болатын үй-жай	850	12
			"Б" тобы персоналы болатын ұйымның үй-жайы және санитариялық-қорғаныш аймағының аумағы	2000	1,2
2	Халық		Кез келген басқа үй-жайлар және аумақтар	8800	0,03

	"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық- эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына 9-қосымша
	Нысан
	Рұқсат етемін _____________________ (радиациялық объекті басшысының қолы) _____ жылғы "___"________

Радиоактивті заттар беруге қойылатын талап (екі данада жасалады)

Мына __________________________________________

(нақты қандай жұмыс үшін екенін көрсету)

радиоактивті заттар беруді өтінемін: ________________

________________________________________________

Р/с №	Қажет етіледі			Іс жүзінде берілді
	Заттың атауы және қосылыстар түрі	Мөлшері (көздер көлемі немесе саны)	Жалпы белсенділігі	Мөлшері (көздер көлемі немесе саны)	Белсенділігі		Паспорт № және күні, көз № (партия №)
					Паспорт бойынша	Затты беру сағатына есептегенде
1	2	3	4	5	6	7	8
1
2

талап еткен қызметкер __________________________________ (тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)) __________________________________ (зертхана немесе цех атауы) ___________жылғы "_____"_________ Алды ________________________ (қолы) Сағаты _________(қысқа мерзімдік үшін)

Радиоактивті заттарды сақтауға жауапты адам берді _________________________________ (тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)) _________________________________ (ұйымның атауы) _______________________________ (қолы) _____жылғы "_____"__________

"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық- эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына 10-қосымша

Иондаушы сәулелену көздерін есепке алудың кіріс-шығыс журналы

р/с №	Кіріс
	Өнім берушінің атауы	Кіріс жүк құжатының № және күні	Көз, аспап, аппарат, қондырғы атауы	Аспап, аппарат қондырғы		Көзі
				Зауыттық №	Техникалық паспорт № және күні	Техникалық паспорт беру № және күні	Көздер саны (дана) №	Паспорт бойынша белсенділігі	Көздердің қызмет мерзімі
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10

Жалғасы

Шығыс				Қалдық		Ескертпе
Кімге берілді немесе берілген күні қойылды	Жүкқұжат немесе талаптың № және күні	Көздер саны және №	Берілген күнгі белсенділігі	Мөлшері	Белсенділігі	Растаушы құжаттарды көрсете отырып қайтару, есептен шығару және көму туралы белгі
11	12	13	14	15	16	17

	"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық- эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына 11-қосымша
	Нысан
	Бекітемін ____________________________ (радиациялық объекті басшысының қолы) 20 ___ жылғы "____" _________

Радиациялық объектінің радионуклидтік сәулелену көздерін тұтыну және есептен шығару туралы актісі

__________________________________________________________

(ұйым атауы)

Осы актіні жасаған қызметкерлер _____________________________

__________________________________________________________

(тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда))

Жұмыс басшысы ___________________________________________

__________________________________________________________

(тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда))

№ _____________ талап бойынша 20 __ жылғы "____" __________

алынған радиоактивті заттар _________________________________

__________________________________________________________

(атауы, көздің нөмірі немесе партия нөмірі, паспорт нөмірі және күні)

саны __________________ үлестік белсенділігі __________________

___________________________________________________________

және жалпы белсенділігі _____________________________________

______________ сағат _________________минут өлшеулер бойынша

(бастапқы құны __________________________________ теңге)

20 __жылғы "____" ________________________үшін пайдаланылды.

(жұмыс сипатын көрсету)

Жұмыс жүргізген ___________________________________________

(қызметкердің тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда))

Жұмыс барысында __________________________________________

(бастапқы нуклидке не болғаны туралы қысқаша сипаттама)

Қалдықтар түрінде __________________________________________

20__жылғы "____" ________ № ________ құжат бойынша көмуге тапсырылды.

Заттың қалдығы ______мөлшерінде_____________________________

жалпы белсенділігі ___________________________________________

(қоймаға қайтарылды немесе жоқ)

20 __жылғы "_____"__________________________________________

Жұмыс басшысы _____________________________________________

(қолы)

Қызметкер __________________________________________________

(қолы)

Нуклидтерді сақтауға жауапты _________________________________

(тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда))

20___жылғы "____" ________ _________________________________

(қолы)

"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық- эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына 12-қосымша

Көлік құралдары беттерінің радиоактивті ластануының рұқсат етілетін деңгейлері, минутына шаршы сантиметрге бөлшектермен (бұдан әрі – бөлш/см²x мин)

р/с №	Ластану объектісі	Ластану түрі
		Алынатын (бекітілмеген)		Алынбайтын (бекітілмеген)
		Альфа – активті радионуклидтер	Бета-активные радионуклиды	Альфа – активті радионуклидтер	Бета-активные радионуклиды
1	2	3	4	5	6
1	Контейнердің қорғау ыдысының сыртқы беті	Жол берілмейді	Жол берілмейді	Регламенттелмейді	200
2	Вагон-контейнердің сыртқы беті	Жол берілмейді	Жол берілмейді	Регламенттелмейді	200
3	Контейнердің қорғау ыдысының ішкі беті	1,0	100	Регламенттелмейді	2000
4	Көлік контейнерінің сыртқы беті	1,0	100	Регламенттелмейді	2000

"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық- эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына 13-қосымша

Ашық сәулелену көздерімен жұмыстар класы

р/с №	Жұмыстар класы	"А" тобына келтірілген жұмыс орнындағы жиынтық белсенділік, Бк
1	1	3
1	І класс	108 артық
2	І класс	105-нан 108-дейін
3	ІІ класс	103-нан 105-дейін

"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық- эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына 14-қосымша

Металдарды алдын ала балқытқаннан немесе өзге де қайта өңдеуден кейін және осы металдар негізіндегі бұйымдарды шектеусіз пайдалану үшін негізгі ұзақ мерзімдік радионуклидтердің рұқсат етілген меншікті белсенділігі

р/с №	Радионуклидтер	Жартылай ыдырау кезеңі	Жеке радионуклидтің рұқсат етілген меншікті белсенділігі ДК, кБк/кг
1	2	3	4
1	1	2	3
2	54Мп	312 тәулік	1,0
3	60Со	5,3 жыл	0,3
4	65Zn	244 тәулік	1,0
5	94Nb	2,0 x 104 жыл	0,4
6	106Ru + 106mRh	368 тәулік	4,0
7	110mAg	250 тәулік	0,3
8	125Sb + 125mTe	2,8 жыл	1,6
9	134Cs	2,1 жыл	0,5
10	137Cs + 137mBa	30,2 жыл	1,0
11	152Eu	13,3 жыл	0,5
12	154Eu	8,8 жыл	0,5
13	90Sr + 90Y	29,1 жыл	10,0
14	226Ra	11,6 х 103 жыл	0,4
15	232Th	1 х 1010 жыл	0,3
	U-табиғи		0,3
16	233U *	1,58×105 жыл	4,0
17	234U *	2,44×105 жыл	4,0
18	235U *	7,04×108 жыл	1,0
19	238U *	4,47 × 109 жыл	4,0

Ескертпе: *Уранның осы радиоизотоптарына арналған деректер еншілес радионуклидтері бар олардың тепе-теңдігі жағдайларында келтірілген:

²³⁴Th и ^234mPa бар ²³⁸U үшін;

²³¹Th бар ²³⁵U үшін;

²³⁴Th, ^234mPa, ²³⁴U, ²³⁰Th, ²²⁶Ra, ²²²Rn, ²¹⁸Po, ²¹⁴Pb, ²¹⁴Bi, ²¹⁴Po, ²¹⁰Pb, ²¹⁰Bi, ²¹⁰Po бар табиғи уран үшін.

	"Радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық- эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына 15-қосымша
	№ 1-ДОЗ нысан Радиациялық қауіпсіздікке (бақылауға) жауапты адам _______________________ (лауазымы) _______________________ (тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)) _______________________ (қолы) "____" __________20__ ж.

Техногенді иондаушы сәулелену көздерін қалыпты пайдалану жағдайларында персонал ішіндегі адамдардың сәулелену дозалары туралы 20__ жылғы мәліметтер

Ұйымның атауы ______________________________________________

Пошталық мекенжайы _________________________________________

Есеп беретін ұйымның коды ____________________________________

Есеп беретін ұйым қызметі түрінің коды __________________________

Есеп беретін ұйым өзінің қызметін жүзеге асыратын аумақтың коды

_____________________________________________________________

1-кесте

р/с №	Персонал туралы мәліметтер
	Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)	Жеке сәйкестендіру нөмірі	Туған жылы	Жынысы (ер, әйел)	Мәртебесі
1	2	3	4	5	6

1-кестенің жалғасы

Сәулелену туралы мәліметтер
Тиімді доза, мЗв			Эквивалентті доза, мЗв
Иондаушы сәулелену түрі	Сыртқы сәулеленуден болған доза	Ішкі сәулеленуден болған доза	Ағзаның немесе тіннің коды	Дозасы
7	8	9	10	11

2-кесте

р/с №	Облыс коды	Аудан коды	Ұйым коды	Қызмет түрінің коды	Ашық сәулелену көзімен жұмыс жасайтын персонал саны		Жабық сәулелену көзімен жұмыс жасайтын персонал саны
					Ер	Әйел	Ер	Әйел
1	2	3	4	5	6	7	8	9

2-кестенің жалғасы

Генерациялайтын сәулелену көзімен жұмыс жасайтын персонал саны		Мына жаста персонал алған тиімді доза, мЗв.
Ер	Әйел	18-25 жас	26-35 жас	36-45 жас	46-55 жас	56-65 жас	66-75 жас
10	11	12	13	14	15	16	17

Ескертпе: аумақтық бөлімшеге жіберілетін есепте 2, 3-бағандар бойынша жолдар толтырылмайды.

№ 2-ДОЗ нысан Радиациялық қауіпсіздікке (бақылауға) жауапты адам ________________________ (лауазымы) _________________________ (тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)) _________________________ (қолы) "____" ____________20__ ж.

Радиациялық авария немесе жоспарланған көтеріңкі сәулеленуден персонал арасындағы адамдардың, сондай-ақ авариялық сәулеленуге ұшыраған халық арасындағы адамдардың сәулелену дозалары туралы 20___ жылғы мәліметтер

Ұйымның атауы ____________________________________________

Пошталық мекенжайы _______________________________________

Есеп беретін ұйымның коды __________________________________

Есеп беретін ұйым қызметі түрінің коды ________________________

Есеп беретін ұйым өзінің қызметін жүзеге асыратын аумақтың коды

___________________________________________________________

1-кесте

р/с №	Персонал туралы мәліметтер
	Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда)	Жеке сәйкестендіру нөмірі	Туған жылы	Жынысы (ер, әйел)	Мәртебесі
1	2	3	4	5	6

1-кестенің жалғасы

Сәулелену туралы мәліметтер					Жоспарланған жоғары сәулеленуге екі рет ұшырағанкоды
Тиімді доза, мЗв			Эквивалентті доза, мЗв
Иондаушы сәулелену түрі	Сыртқы сәулеленуден болған доза	Ішкі сәулеленуден болған доза	Ағзаның немесе тіннің коды	Дозасы
7	8	9	10	11	12

2-кесте

р/с №	Облыс коды	Аудан коды	Ұйым коды	Қызмет түрінің коды	Ашық сәулелену көзімен жұмыс жасайтын персонал саны		Жабық сәулелену көзімен жұмыс жасайтын персонал саны
					Ер	Әйел	Ер	Әйел
1	2	3	4	5	6	7	8	9

2-кестенің жалғасы

Генерациялайтын сәулелену көзімен жұмыс жасайтын персонал саны		Мына жаста персонал алған тиімді доза, мЗв.
Ер	Әйел	18-25 жас	26-35 жас	36-45 жас	46-55 жас	56-65 жас	66-75 жас
10	11	12	13	14	15	16	17

Ескертпе: аумақтық бөлімшеге жіберілетін есепте 2, 3-бағандар бойынша жолдар толтырылмайды.

"Иондаушы сәулеленудің техногендік көздерін қалыпты пайдалану жағдайларында персонал адамдарының сәулелену дозалары туралы мәліметтер" № 1-ДОЗ нысанын және "Радиациялық авария немесе жоспарланатын көтеріңкі сәулелену жағдайларында персонал адамдарының, сондай-ақ авариялық сәулеленуге ұшыраған халық адамдарының сәулелену дозалары туралы мәліметтер" № 2-ДОЗ нысанын жүргізу мен толтыру тәртібі 1-бөлім. Жалпы ережелер

1. Сәулелену көзімен жұмыс жасайтын жеке немесе заңды тұлғалар және дозиметриялық бақылауда болатын персонал жыл сайын "Иондаушы сәулеленудің техногендік көздерін қалыпты пайдалану жағдайларында персонал адамдарының сәулелену дозалары туралы мәліметтер" № 1-ДОЗ нысанын (бұдан әрі – № 1-ДОЗ нысаны) толтырады.

2. Есепті жылы пероналдың жоспарланған артық сәулеленуі немесе радиациялық авария нәтижесінде сәулелену жағдайы болған жеке және заңды тұлғалар "Радиациялық авария немесе жоспарланатын көтеріңкі сәулелену жағдайларында персонал адамдарының, сондай-ақ авариялық сәулеленуге ұшыраған халық адамдарының сәулелену дозалары туралы мәліметтер" № 2-ДОЗ нысанын толтырады.

Нысанға жоспарланған артық сәулеленумен және радиациялық авария нәтижесіндегі сәулеленумен байланысты жеке дозалары енгізіледі.

3. № 2-ДОЗ нысанына енгізілетін жоспарланған артық және авариялық сәулеленумен байланысты дозалар, сондай-ақ есептеу әдісімен алынған персоналдың "Б" тобы адамдарының дозасы № 1-ДОЗ нысанына енгізілмеуі тиіс.

4. Персоналға жеке дозиметриялық бақылау жүргізетін жеке және заңды тұлғалардың атом энергиясын пайдалану саласындағы тиісті лицензиясы болуы тиіс.

5. Персоналдың жеке сәулелену дозаларын бақылауы және есепке алуы мынадай мақсатта жүргізіледі:

1) сәулелену көздерімен жұмыс жасау, медициналық рентгендік емшаралар жүргізу, сондай-ақ радиациялық фон себебінен алынған персоналдың жеке сәулелену дозасы туралы объективті ақпарат алу;

2) белгіленген шектерден жоғары сәулеленуге ұшырайтын адамдарды есепке алу;

3) ұйым персоналының сәулелену дозалары туралы объективті және нақты ақпарат алу мүмкіндігін қамтамасыз ету;

4) радиациялық фактордың персоналға әсерін бағалау;

5) персоналдың сәулелену деңгейлерін төмендету бойынша шаралар қабылдау.

6. Жеке немесе заңды тұлғалар жыл сайын № 1-ДОЗ, № 2-ДОЗ нысандарын толтырады және аумақтық бөлімшелерге 10 қаңтардан кешіктірмей ұсынады, олар, өз кезегінде, алынған мәліметтерді жинақтайды және "Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы" ШЖҚ РМК "Санитариялық-эпидемиологиялық сараптама және мониторинг ғылыми-практикалық орталығы" филиалына (бұдан әрі – Филиал) ұсынады, бұл ретте азаматтардың жеке сәулелену дозаларының республикалық деректер базасы құрылады. Филиал алынған деректерді талдайды және оларды халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы мемлекеттік органның ведомствасына 30 қаңтарда ұсынады.

7. № 1-ДОЗ и № 2-ДОЗ нысандар А4 үлгісіндегі ақ қағазда және электронды көшірмелер түрінде ұсынылады. Құжаттың екеуі де (түпнұсқа және электронды көшірме) толықтай бірдей болып ұсынылады.

2-бөлім. № 1-ДОЗ нысанын толтыру тәртібі

8. Жыл сайын "А" және "Б" тобындағы персоналдарды жеке дозиметриялық бақылау нәтижесі бойынша № 1-ДОЗ нысандары толтырылады.

9. "А" тобындағы персоналдарда жеке дозиметриялық бақылау деректері болмағанда тиісті бағанға есептік әдіспен алынған деректер енгізіледі. "Б" тобындағы персоналдарда аспаптық өлшеулердің деректемелері болмағанда нысан толтырылмайды.

10. № 1-ДОЗ нысанын толтыратын жеке немесе заңды тұлғалар есепті жылда сондай-ақ "А" тобындағы персоналын уақытша іссапарға жіберілген адамдарды есептерге қосады.

11. "Ұйымның атауы" жолында ешбір қысқартусыз ұйымның толық атауы, пошталық индексі бар толық пошталық мекенжайы көрсетіледі. Ұйымның толық атауынан кейін жақшада егер ресми қысқартылған атауы бар болса, сол атауы көрсетіледі.

12. "Пошталық мекенжай" деген жолда есеп беретін ұйымның пошталық индексі, мекен-жайы көрсетіледі.

13. Нысанның тиісті бағандарға сыныптама бойынша ұйымның коды ретімен енгізіледі (ұйымның тұрақты кодтарын аумақтық бөлімшелер құрастырады).

14. "Есеп беретін ұйым өзінің қызметін жүзеге асыратын аумақтың коды" деген жолда Санитариялық қағидалардың осы қосымшасының 1-кестесі бойынша көрсетіледі;

15. "Есеп беретін ұйым қызметі түрінің коды" деген жол Санитариялық қағидалардың осы қосымшасының 2-кестесі бойынша көрсетіледі.

16. 1-кесте 2-бөлімнен тұрады: персоналдар туралы мәліметтер (2 – 6 бағандар), сәулелену туралы мәліметтер (7 – 11 бағандар).

17. 1-бағанда – "А" тобы персоналы адамдарының реттік нөмірі көрсетіледі.

18. 2-бағанда – қызметкердің тегі, аты және әкесінің аты (болған жағдайда) толық көрсетіледі. Бағанға қызметкер атының бірінші әріптерін жазуға жол берілмейді.

19. 3-бағанда – қызметкердің жеке сәйкестендіру нөмірі көрсетіледі.

20. 4-бағанда – қызметкердің туған айы, күні, жылы жазылады. Ол туған күніне, айына және жылына сәйкес келетін, нүктелермен бөлініп тұратын сандармен толтырылады. Бұл ретте күні мен айы екі санмен қойылады (10-ға дейінгі санның алдына нөл қойылады), ал жылы толық төрт таңбалы санмен көрсетіледі (мысалы: 12.05.1984).

21. 5-бағанда – қызметкердің жынысы жазылады: "Ер", "Әйел".

22. 6-бағанда – қызметкердің мәртебесіне сәйкес Санитариялық қағидаларға осы қосымшаға 3-кестесі бойынша анықталатын кодтар көрсетіледі.

23. 7-бағанда – иондаушы сәуле түріне сәйкес Санитариялық қағидаларға осы қосымшаға 4-кестесі бойынша таңдалатын кодтар қойылады. Бұл ретте бірден алтыға дейінгі реттік нөмірі барлар иондаушы сәулеленудің әртүрлі түрлерімен сыртқы сәулеленуге жатады, ал жетінші – жұмыскерлердің ағзасына радионуклидтердің түсуі есебінен ішкі сәулеленуге жатады.

24. 8 баған – есепті жылы (мЗв) жұмыскердің сыртқы сәулеленуінің жеке дозиметриясының ресми мәліметтері бойынша толтырылады. Жеке дозиметриялық деректемелері болмаған кезде бағанға жылдық бағалау дозасын есептік әдіспен алынған маңызы бар дозаны енгізуге жол беріледі.

25. 9-баған есепті жылы (мЗв) жұмыскердің ішкі сәулеленуінің жеке дозиметриясының ресми мәліметтері бойынша толтырылады. Персоналдың ішкі сәулеленуінің жылдық тиімді дозасын ашық күйдегі радиоактивті заттармен жұмыс істеу кезінде есепке алады және өндірістік үй-жайлардың жұмыс аймағының ауасындағы немесе жеке сынама алғыштарды пайдалана отырып тыныс алу аймағындағы радионуклидтердің көлемдік белсенділігін өлшеу, адамды сәулелеу есептегішінің көмегімен ағзадағы радионуклидтерді тікелей өлшеу және (немесе) бөлінділердің биосубстраттарын талдау нәтижелері бойынша анықтайды.

26. 10-бағанда сәулелену көзінің әсеріне ұшыраған ағзаның немесе тіннің түріне сәйкес Санитариялық қағидаларға осы қосымшаға 5-кесте бойынша анықталатын кодтар көрсетіледі. Бұл ретте доза шегі Гигиеналық нормативтерде белгіленген ағзалар (тіндер) үшін ғана мәліметтер енгізіледі.

27. 11-бағанға персоналдың көз бұршағындағы, қолдың буыны мен табандарындағы, іштің төменгі бөлігіндегі (45 жасқа дейінгі әйелдер үшін) осы ағзалардың жеке дозиметриясы нәтижесінде алынған эквивалентті доза (мЗв) мәндері жазылады. Бұл мәліметтер тек жоғарыда аталған ағзалардағы эквивалентті дозаны бақылау қажет болатын және жүргізілетін жағдайларда ғана енгізіледі.

28. Егер сыртқы немесе ішкі сәулеленуді не ағзадағы (тіндегі) дозалар өлшенген шама қолданылатын өлшеу құралы үшін метрологиялық белгіленген ең аз өлшенетін мәннен аз болса, онда тиісті бағанға (8, 9, 11) "0" мәні қойылады. Бұл ретте 10-бағанға сызықша "-" енгізіледі.

29. Жоғарыда аталған сәулелену түрлерінің біреуі тіркелген болса, бірақ тиісті дозаның сандық мәні белгісіз болса, тиісті бағанға (8, 9, 11) доза шамасының орнына "-1" коды қойылады.

30. 2-кестенің тиісті торларына мыналар енгізіледі:

1) 1-бағанғда реттік нөмірі көрсетіледі;

2) 2-бағанда Санитариялық қағидалар осы қосымшаның 1-кестесі бойынша облыс кодтары көрсетіледі;

3) 3-бағанда сәулелену көзін пайдаланатын ұйымдардың орналасқан аудандары (түсіндірілуін ескертпеде көрсету керек) көрсетіледі;

4) 4-бағанда сәулелену көзін пайдаланатын ұйымның коды көрсетіледі (түсіндірілуін ескертпеде көрсету керек);

5) 5-бағанда Санитариялық қағидаларға осы қосымшаға 2-кестесі бойынша ұйымның қызмет түрлері көрсетіледі;

6) 6-7-бағандарда ашық сәулелену көзімен жұмыс істейтін персоналдың жалпы саны көрсетіледі;

7) 8-9 бағандарда жабық сәулелену көзімен жұмыс істейтін персоналдың жалпы саны көрсетіледі;

8) 10-11-бағандарда генерациялайтын сәулелену көзімен жұмыс істейтін персоналдың жалпы саны көрсетіледі;

9) 12-17-бағандарда персоналдың жас ерекшелігі бойынша ең төмен және ең жоғары ауқымдағы алған тиімді дозасы мЗв-пен көрсетіледі.

3-бөлім. № 2-ДОЗ нысанын толтыру тәртібі

31. №2-ДОЗ нысанына жоспарланатын жоғары сәулеленумен және радиациялық авария нәтижесіндегі сәулеленумен байланысты жеке дозалар енгізіледі.

32. Персоналдың рұқсат етілетін тиімді дозасынан (жылына 20 мЗв) асып кеткен жағдайда, ескертпеде себебі, жоғары доза қай кезеңде және кім, қандай жағдайларда (тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда), жасы, тұратын жері) алғанын, ұйымның толық атауы (пошталық мекенжайы), әсер ететін иондаушы сәулелену түрі, жүргізілген іс-шаралар және тексеру бойынша ұсынымдар көрсетілуі қажет.

33. Нысан жыл сайын персоналдың жоспарланатын жоғары сәулеленуінің және радиациялық авария жағдайындағы сәулеленудің, сондай-ақ есепті жылы авариялық сәулеленуге ұшыраған адамдардың жеке дозаларын өлшеу немесе есептеу нәтижелері бойынша толтырылады.

34. Халықтың авариялық сәулелену дозалары осы радиациялық авариядан кейінгі бірінші жылға қатысты нысанға енгізіледі. Кейінгі жылдарда өткен радиациялық авариялар есебінен халықтың сәулелену дозалары енгізілмейді.

35. Нысанды толтыратын жеке немесе заңды тұлғалар уақытша іссапарға келген адамдарды да есеп беруге енгізеді.

36. Авариялық сәулеленуге ұшыраған адамдарды анықтауды және радиациялық авария болған кәсіпорын персоналының жеке сәулелену дозаларын бағалауды аумақтық бөлімшелер және (немесе) аварияның себептерін тексеретін тиісті комиссия жүргізеді. Бұл жұмысқа аварияның көлеміне байланысты аварияның салдарларын жоятын тиісті министрліктер және ведомстволардың мекемелері (кәсіпорындары) де қатыса алады.

37. "Есеп беретін ұйым атауы" деген жолда ешбір қысқартуларсыз ұйымның толық атауы жазылады. Ұйымның толық атауынан кейін ұйымның ресми қысқартылған атауы болса, ол жақшаның ішіне жазылады.

38. "Пошталық мекенжайы" деген жолда есеп беруші ұйымның пошталық индексі және толық пошталық мекенжайы көрсетіледі.

39. "Есеп беретін ұйымның коды" деген жолда ұйымды тұрақты кодтауды аумақтық бөлімшелер құрастырады (түсіндіруді ескертпеде көрсету керек).

40. "Есеп беретін ұйым өзінің қызметін жүзеге асыратын аумақтың коды" деген жол осы Санитариялық қағидаларға қосымшаның 1-кестесі бойынша көрсетіледі.

41. "Есеп беретін ұйым қызметінің коды" осы Санитариялық қағидаларға қосымшаның 2-кестесінде белгіленген.

42. 1-бағанда "А" тобындағы персоналдың және халықтың реттік нөмірі көрсетіледі.

43. 2-бағанда қызметкердің тегі, аты әкесінің аты (болған жағдайда) толық жазылады. Бағанды қызметкердің атының бірінші әріптерімен толтыруға жол берілмейді.

44. 3-бағанда жеке сәйкестендіру нөмірі көрсетіледі.

45. 4-бағанда қызметкердің туылған күні көрсетіледі. Ол нүкте арқылы бөлінген туылған күніне, айына және жылына сәйкес келетін сандармен толтырылады. Бұл ретте күні және айы екі санмен (10-ға дейінгі санның алдына нөл қойылады), ал жылы төрт таңбалы санмен толық жазылады (мысалы: 12.05.1984).

46. 5-бағанда қызметкердің жынысы жазылады: "Ер", "Әйел".

47. 6-бағанда қызметкердің мәртебесіне сәйкес Санитариялық қағидаларға қосымшаның 3-кестесі бойынша кодтар көрсетіледі.

48. 7-бағанда иондаушы сәуле түріне сәйкес Санитариялық қағидаларға қосымшаның 4-кестесі бойынша таңдалатын кодтар көрсетіледі. Бұл ретте, 1-6 реттік нөмірлерге дейінгілер иондаушы сәулеленудің әр түрлерімен сыртқы сәулеленуге, ал реттік нөмірі 7-ші – жұмыскерлердің азғасына радионуклидтердің түсуі есебінен ішкі сәулеленуге жатқызылады.

49. 8-бағанға есепті жылы (мЗв) жұмыскердің сыртқы сәулеленуін жеке дозиметриялық бақылаудың ресми деректері енгізіледі. Жеке дозиметриялық деректемелері болмаған кезде, бағанға жылдық бағалау дозасын есептік әдіспен алынған маңызы бар дозаны енгізуге жол беріледі.

50. 9-бағанға есепті жылы (мЗв) жұмыскердің ішкі сәулеленуін жеке дозиметриялық бақылаудың ресми деректері енгізіледі. Персоналдың ішкі сәулеленуінің жылдық тиімді дозасын ашық күйдегі радиоактивті заттармен жұмыс істеу кезінде есепке алады және өндірістік үй-жайлардың жұмыс аймағының ауасындағы немесе жеке сынама алғыштарды пайдалана отырып тыныс алу аймағындағы радионуклидтердің көлемдік белсенділігін өлшеу, адамның сәулеленуін есептегіштің көмегімен ағзадағы радионуклидтерді тікелей өлшеу және (немесе) бөлінділердің биосубстраттарын талдау нәтижелері бойынша анықтайды.

51. 10-бағанда сәулелену көзі әсеріне ұшыраған ағзаның немесе тіннің түріне сәйкес Санитариялық қағидаларға қосымшаның 5-кестесі бойынша кодтар көрсетіледі. Бұл ретте, доза шегі Гигиеналық нормативтерде белгіленген ағзалар (тіндер) үшін ғана мәліметтер енгізіледі.

52. 11-бағанға персоналдың көз бұршағындағы, терідегі, қолдың буыны мен табандарындағы, іштің төменгі бөлігіндегі (45 жасқа дейінгі әйелдер үшін) осы ағзалардың жеке дозиметриясы нәтижесінде алынған эквивалентті доза (мЗв) мәндері енгізіледі.

Бұл мәліметтер тек жоғарыда аталған ағзалардағы эквивалентті дозаны бақылау қажет болатын және жүргізілетін жағдайларда ғана енгізіледі.

Эквивалентті дозалар Қазақстан Республикасының аумағында қолданылатын арнайы әдістемелік құжаттарға сәйкес анықталуы тиіс органдар (тіндер) үшін ғана анықталады.

53. 12-бағанға Санитариялық қағидаларға қосымшаның 6-кестесі бойынша үш позициядан тұратын код енгізіледі.

54. Нысанға есепті жылы екі рет жоспарланатын жоғары сәулеленуге ұшыраған "А" тобындағы персоналға жататын адам үшін жылдық жеке дозаның мәні енгізіледі. Ол үшін 12-бағанға "1П2" коды қойылады.

55. № 2-ДОЗ нысаны 2-кестесінің тиісті позицияларына мыналар енгізіледі:

1) 1-бағанда реттік нөмірі көрсетіледі;

2) 2-бағанда Санитариялық қағидаларға осы қосымшаға 1-кестесі бойынша облыс кодтары көрсетіледі;

3) 3-бағанда сәулелену көзін пайдаланатын ұйымдардың орналасқан аудандары (түсіндірілуін ескертпеде көрсету керек) көрсетіледі;

4) 4-бағанда сәулелену көзін пайдаланатын ұйымның коды (түсіндірілуін ескертпеде көрсету керек) көрсетіледі;

5) 5-бағанға Санитариялық қағидаларға осы қосымшаға 2-кестесі бойынша ұйымның қызмет түрлері көрсетіледі;

6) 6-7-бағандарда ашық сәулелену көзімен жұмыс істейтін персоналдың жалпы саны көрсетіледі;

7) 8-9 бағандарда жабық сәулелену көзімен жұмыс істейтін персоналдың жалпы саны көрсетіледі;

8) 10-11-бағандарда генерациялайтын сәулелену көзімен жұмыс істейтін персоналдың жалпы саны көрсетіледі;

9) 12-17-бағандарда персоналдың жас ееркшелігі бойынша ең төмен және ең жоғары ауқымдағы алған тиімді дозасы мЗв-пен көрсетіледі.

Қазақстан Республикасының жеке дозиметрлік бақылаумен қамтылған облыстарының кодтары

1-кесте

р/с №	Облыс атаулары	код
1	2	3
1	Нұр-Сұлтан қ.	Z 001
2	Алматы қ.	A 002
3	Ақмола облысы	C 003
4	Ақтөбе облысы	D 004
5	Атырау облысы	B 005
6	Алматы облысы	E 006
7	Батыс Қазақстан облысы	L 007
8	Жамбыл облысы	H 008
9	Қарағанды облысы	M 009
10	Қостанай облысы	P 010
11	Қызылорда облысы	N 011
12	Маңғыстау облысы	R 012
13	Түркістан облысы	X 013
14	Павлодар облысы	S 014
15	Солтүстік Қазақстан облысы	T 015
16	Шығыс Қазақстан облысы	Z 016
17	Шымкент қ.	Y 17

Техногенді сәулелену көзімен жұмыс жасайтын және "А" тобының персоналы бар ұйымдар қызметі түрлерінің кодтары

2-кесте

р/с №	Ұйым атауы	коды
1	2	3
1	Медициналық мекемелер, оның ішінде медициналық бейіндегі ғылыми-зерттеу институттары	М 01
2	Өнеркәсіптік кәсіпорындар, оның ішінде ИИ пайдаланатын жабдықты жөндеуді, баптауды, мөлшерлеуді орындайтын ұйымдар	P 02
3	Ғылыми-зерттеу институттары, оның ішінде медициналық бейіндегілерден басқа жоғары оқу орындары	S 03
4	Өзге ұйымдар	Y 04

Сәулелену көздері бар қызметкер мәртебесінің коды

3-кесте

р/с №	Қызметкердің мәртебесі	Код
1	2	3
1	Есепті жыл бойы жұмыс істеді	001
2	Есепті жылы іссапарға жіберілді*	002
3	Есепті жылы жұмыстан шықты**	003
4	Есепті жылы зейнеткерлікке шықты	004
5	Есепті жылы қайтыс болды	005

* көрсетілген мәртебесі бар қызметкер үшін дозалар іссапар уақытына көрсетіледі.

* көрсетілген мәртебесі бар қызметкер үшін дозалар жыл басынан жұмыстан шыққан күнге дейін көрсетіледі.

Ұйымдар өз қызметінде пайдаланатын сәулелену көздерінің кодтары

4-кесте

р/с №	Әсер ететін иондаушы сәулелену түрі	коды
1	2	3
1	Рентгендік	R 101
2	Альфа	A 102
3	Бета	B 103
4	Гамма	G 104
5	Нейтрондық	N 105
6	Радионуклид	I 106
7	Басқалары	X 107

Сәулелену көзінің әсеріне ұшыраған ағзалар мен тіндердің кодтары

5-кесте

№	Сәулелену көзінің әсеріне ұшыраған ағзалар мен тіндердің түрі	Код
1	2	3
1	Жыныс бездері	01
2	Қызыл сүйек кемігі	02
3	Тоқ ішек	03
4	Өкпе	04
5	Асқазан	05
6	Қуық	06
7	Емшек бездері	07
8	Бауыр	08
9	Өңеш	09
10	Қалқанша безі	010
11	Көзбұршақ	011
12	Тері	012
13	Буындар мен табандар	013
14	Сүйектердің үстіңгі беттері	014
15	Басқалары	015
16	Іштің төменгі бөлігі *	016

* - 45 жасқа дейінгі әйелдер үшін ғана белгіленеді.

Сәулелену көзінің әсеріне ұшыраған адамдар кодтары

6-кесте

Код позициясының №	Коды	Мәні
1	2	3
1	1	"А" тобындағы персонал
	2	"Б" тобындағы персонал
	3	Персоналға жатпайтын жұмыскерлер
	4	Авариялық сәулеленуге ұшыраған басқа да тұрғындар
2	А	Авариялық сәулелену
	П	Жоспарланатын көтеріңкі сәулелену
3	1-ден басталатын нөмірлер	Есепті жылы осы адамның жоспарланатын жоғары немесе авариялық сәулелену жағдайларының саны

"Радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын санитариялық- эпидемиологиялық талаптар" санитариялық қағидаларына 16-қосымша

Сәулелену көзімен жұмыс істейтін адамдардың сыртқы сәулеленулерінің жеке дозаларын есепке алу карточкасы

1. Ұйымның атауы _______________________________________

_______________________________________________________

(атауы, мекенжайы, телефоны)

2. Тегі, аты, әкесінің аты (болған жағдайда) __________________

________________________________________________________

3. Туған жылы ___________________________________________

4. Жынысы ______________________________________________

5. Жұмыс орны___________________________________________

________________________________________________________

(цех, бөлімше, учаске, зертхана және т.б.)

6. Лауазымы _____________________________________________

7. Сәулелену көздерімен жұмыс өтілі:

7.1. осы ұйымда __________________________________________

(мекемеде жұмыс істей бастауы)

7.2. жалпы қызмет өтілі ____________________________________

(осы мекемеде жұмыс істегенге дейін және алынған жиынтық дозасы)

8. Жұмыс шарттары _______________________________________

_________________________________________________________

(жұмыстың түрі мен сипаты, радионуклид, ашық және жабық сәулелену

көздері, жұмыс класы, радиоактивті заттың агрегаттық жай-күйі, жұмыс

орнындағы ең жоғары жол берілетін бір реттік белсенділігі)

10. Дозиметрдің типі ______________________________________

11. Сәулелену дозаларының мәліметтері:

р/с №	Жыл	Дозиметрдің орналасқан жері	Тоқсандық сәулелену дозасы, мЗв				Жылдық жиынтық доза, мЗв	Қолдары
			I	II	III	IV		Радиациялық бақылауға жауапты	Персонал
1	2	3	4	5	6	7	8
1	20___ж.
2	20___ж.
3	20___ж.
4	20___ж.
5	20___ж.
6	20___ж.
7	20___ж.
8	20___ж.