Об утверждении Инструкции по управлению воздушным движением

Приказ Министра обороны Республики Казахстан от 25 ноября 2019 года № 963. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 29 ноября 2019 года № 19658.

      В соответствии с подпунктом 29) статьи 15 Закона Республики Казахстан "Об использовании воздушного пространства Республики Казахстан и деятельности авиации" ПРИКАЗЫВАЮ:

      Сноска. Преамбула - в редакции приказа Министра обороны РК от 23.05.2024 № 543 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      1. Утвердить прилагаемую Инструкцию по управлению воздушным движением.

      2. Управлению главнокомандующего Силами воздушной обороны Вооруженных Сил Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

      1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

      2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства обороны Республики Казахстан после его официального опубликования;

      3) направление сведений в Юридический департамент Министерства обороны Республики Казахстан об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2).

      3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на первого заместителя Министра обороны – начальника Генерального штаба Вооруженных Сил Республики Казахстан.

      4. Настоящий приказ довести до должностных лиц в части, их касающейся.

      5. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

      Министр обороны Н. Ермекбаев

      "СОГЛАСОВАН"
Министерство индустрии и
инфраструктурного развития
Республики Казахстан

      "СОГЛАСОВАН"
Комитет национальной безопасности
Республики Казахстан

      "СОГЛАСОВАН"
Министерство внутренних дел
Республики Казахстан

  Утверждена
приказом Министра обороны
Республики Казахстан
от 25 ноября 2019 года № 963

Инструкция по управлению воздушным движением

Глава 1. Общие положения

      1. Настоящая Инструкция по управлению воздушным движением (далее – Инструкция) разработана в соответствии с подпунктом 29) статьи 15 Закона Республики Казахстан "Об использовании воздушного пространства Республики Казахстан и деятельности авиации" и детализирует применение законодательства в области управления воздушным движением (полетами) воздушных судов государственной авиации Республики Казахстан.

      Сноска. Пункт 1 – в редакции приказом Министра обороны РК от 23.05.2024 № 543 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      2. В Инструкции используются следующие понятия и определения:

      1) авиационная часть – республиканское государственное учреждение, осуществляющее организацию и выполнение полетов воздушными судами истребительной, бомбардировочной, штурмовой, транспортной, армейской и учебной государственной авиации Республики Казахстан, их эксплуатацию, ремонт и хранение. Под авиационной частью следует также понимать авиационные комендатуры, склады авиационного имущества, а также учебные центры по подготовке авиационного персонала, боевой подготовки и боевого применения беспилотных летательных аппаратов;

      2) аэродромный полет – полет воздушного судна, выполняемый в границах воздушного пространства района аэродрома взлета;

      3) внеаэродромный полет – полет воздушного судна, выполняемый вне границ воздушного пространства района аэродрома, с передачей управления другому органу управления полетами с посадкой на аэродроме взлета;

      4) перегонка – перелет воздушного судна, осуществляемый в целях передачи воздушного судна с предприятия промышленности или авиационного ремонтного завода (авиационной ремонтной части, базы) в авиационную часть и наоборот, а также из одной авиационной части в другую авиационную часть;

      5) особый случай – ситуация, возникающая в результате отказа авиационной техники или попадания воздушного судна в условия, требующие от экипажа выполнения нестандартных действий для обеспечения безопасности воздушного судна, пассажиров и экипажа;

      6) внетрассовый полет – полет, совершаемый вне воздушных трасс и за пределами района аэродрома;

      7) срочный вылет – полет, который допускается выполнять без подачи плана полета, требующий срочного согласования использования воздушного пространства.

      3. Целью управления воздушным движением является непрерывное, надежное и оперативное регулирование движения воздушных судов на земле и в воздухе, направленное на своевременное выполнение экипажами полетных заданий и обеспечивающее безопасность полетов.

Глава 2. Центры управления воздушным движением

      4. Центры управления воздушным движением – оперативные органы управления воздушным движением Вооруженных Сил Республики Казахстан, предназначенные для планирования и координирования использования воздушного пространства Республики Казахстан, контроля за соблюдением порядка использования воздушного пространства Республики Казахстан, обеспечения безопасности полетов и регулярности воздушного движения в пределах, установленных для них районов ответственности.

      К оперативным органам управления воздушным движением Вооруженных Сил Республики Казахстан относятся:

      1) главный центр управления воздушным движением Сил воздушной обороны Вооруженных Сил Республики Казахстан – центральный оперативный орган;

      2) региональные центры управления воздушным движением Сил воздушной обороны Вооруженных Сил Республики Казахстан;

      3) районные центры управления воздушным движением Сил воздушной обороны Вооруженных Сил Республики Казахстан;

      4) вспомогательные районные центры управления воздушным движением Сил воздушной обороны Вооруженных Сил Республики Казахстан.

Глава 3. Планирование использования воздушного пространства

Параграф 1. Планирование и организация аэродромных и внеаэродромных полетов

      5. Штабы авиационных частей (экипажи на внебазовых аэродромах) заявки (планы полетов) на аэродромные и внеаэродромные полеты представляют до 14.00 часов (время UTC) накануне дня полетов или в течение одного часа после окончания полетов - для смежной смены следующих суток:

      1) главному центру управления воздушным движением;

      2) ближайшему центру управления воздушным движением;

      3) диспетчерскому (командному) пункту аэродромов, планируемых в качестве запасных.

      6. Заявка (план полета) на плановый полет беспилотного летательного аппарата, состоящего на учете в уполномоченном органе в сфере гражданской авиации, подается эксплуатантом в центр управления воздушным движением за три часа до вылета по форме, согласно приложению 6 Правил использования воздушного пространства Республики Казахстан, утвержденных постановлением Правительства Республики Казахстан от 12 мая 2011 года № 506 (далее – Правила использования воздушного пространства).

      Полученная заявка на использование воздушного пространства (план полета), вносится главным центром управления воздушным движением в план использования воздушного пространства, рассылается в центры управления воздушным движением, главный центр планирования воздушного движения, группу гражданско-военной координации по сети авиационной фиксированной электросвязи (телеграфу, интернету).

      Безопасность использования воздушного пространства при выполнении полетов беспилотных летательных аппаратов обеспечивается установлением кратковременных ограничений или временных режимов использования воздушного пространства.

      7. Центры управления воздушным движением, получив заявку на использование воздушного пространства (план полета), вносят ее в план использования воздушного пространства. Для обеспечения безопасности использования воздушного пространства, при необходимости разрабатывают кратковременные ограничения на участках воздушных трасс в местах пересечения их с маршрутами полета. Маршруты полетов на специальные задания наносятся на планшет общей воздушной обстановки для разработки дополнительных ограничений, определяются пункты управления, частоты радиосвязи, рубежи передачи управления.

      8. Кратковременные ограничения использования воздушного пространства не разрабатываются при выполнении полетов на аэродромах (площадках), влияющих на выполнение полетов воздушных судов на аэродромах гражданской авиации, расположенных в контролируемом воздушном пространстве, если в аэронавигационном паспорте аэродрома (площадки) указана процедура взаимодействия органов обслуживания (управления) воздушного движения при выполнении полетов.

      9. Центры управления воздушным движением в день выполнения полетов в зависимости от воздушной обстановки согласовывают использование пилотажных зон и маршрутов полетов:

      1) с командным пунктом (командно-диспетчерским пунктом, штурманом) авиационной части;

      2) с руководителем полетов центра обслуживания воздушного движения;

      3) с руководителем полетов органа обслуживания воздушного движения аэродрома гражданской авиации.

      10. Кратковременные ограничения использования воздушного пространства, разработанные центрами управления воздушным движением, доводятся до органов обслуживания воздушного движения по сети авиационной фиксированной электросвязи (средствам факсимильной связи, интернету).

      В зависимости от анализа фактической и прогнозируемой воздушной обстановки, срочности выполнения задания кратковременные ограничения использования воздушного пространства доводятся органам обслуживания воздушного движения по телефонным средствам связи, с последующей отправкой телеграмм по сети авиационной фиксированной электросвязи.

      11. Кратковременные ограничения использования воздушного пространства не разрабатываются при выполнении полетов на аэродромах совместного базирования в случаях, когда используются специальные (пилотажные) зоны, маршруты полетов государственной авиации, внесенные в аэронавигационный паспорт аэродрома и организована объединенная группа управления воздушным движением.

      12. Безопасность использования воздушного пространства при выполнении полетов на аэродромах совместного базирования обеспечивается объединенной группой управления воздушным движением, осуществляющей обслуживание воздушного движения (управление воздушным движением) в соответствии с Правилами использования аэродромов совместного базирования гражданской и государственной авиации Республики Казахстан, утвержденными совместным приказом Министра обороны Республики Казахстан от 18 марта 2011 года № 128 и Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан от 25 марта 2011 года № 91 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 6922).

      13. Диспетчер аэродрома (руководитель полетов) за два часа до запланированного времени начала воздушной разведки погоды (начала полетов) осуществляет запрос на использование воздушного пространства у центра управления воздушным движением, в районе ответственности которого находится аэродром.

      14. Центр управления воздушным движением за один час до планируемого времени начала воздушной разведки погоды или начала полетов (через один час – при позднем запросе) выдает диспетчеру (руководителю полетов) аэродрома условия использования воздушного пространства, в которых указываются:

      1) время начала воздушной разведки погоды (начала полетов);

      2) типы воздушных судов, количество воздушных судов;

      3) позывные экипажей, полетный (боевой) порядок (при необходимости);

      4) маршруты полетов, максимальный эшелон (высоту) полетов;

      5) запасные аэродромы посадки;

      6) пункты управления, их позывные, частоты, рубежи приема (передачи) управления (в случаях, если к управлению маршрутными полетами привлекаются другие пункты управления).

      15. Кратковременные ограничения использования воздушного пространства устанавливаются центрами управления воздушным движением. Снятие кратковременных ограничений использования воздушного пространства осуществляется центрами управления воздушного движения, которые ввели эти ограничения после окончания или до истечения установленного времени в связи с окончанием деятельности.

      16. Дежурная смена центра управления воздушным движением при получении информации о закрытии аэродромов по метеорологическим (техническим) условиям, отсутствии группы руководства полетами (диспетчера обслуживания воздушного движения) на аэродроме (площадке) посадки, доводит данную информацию до главного центра управления воздушным движением. Дежурная смена главного центра управления воздушным движением доводит информацию до оперативного дежурного (помощника) главного командного пункта Сил воздушной обороны Вооруженных Сил Республики Казахстан.

      17. Выполнение плановых аэродромных полетов не является основанием для запрета на пролет через воздушное пространство района аэродрома (района операционного воздушного движения) транзитных воздушных судов.

      18. В целях обеспечения пролета воздушного судна через район аэродрома, где выполняется операционное воздушное движение, центр управления воздушным движением в процессе текущего планирования использования воздушного пространства согласовывает с органом обслуживания воздушного движения аэродрома условия пролета.

      19. Группа руководства полетами аэродрома с учетом обеспечения безопасности полетов выделяет для пролета транзитных воздушных судов эшелоны (высоты) в верхнем или нижнем воздушном пространстве, определяет позывные пункта управления, частоты (основная, резервная) ведения радиосвязи.

      20. Центр управления воздушным движением передает экипажу условия пролета непосредственно или через орган обслуживания воздушного движения.

      21. Экипажи воздушных судов, выполняющих транзитный пролет района операционного воздушного движения, за десять минут до входа в район запрашивают разрешение у группы руководства полетами (командного пункта) на пролет района с указанием места (азимут, дальность от контрольной точки аэродрома) входа, выхода из района операционного воздушного движения, высоты (эшелона) полета.

      22. Группа руководства полетами после установления радиосвязи с транзитным воздушным судном, в зависимости от аэронавигационной обстановки:

      1) осуществляет управление воздушным движением до выхода из района операционного воздушного движения (с выдачей, при необходимости, корректирующих команд) на согласованной частоте управления;

      2) допускает пролет района с сохранением условий, выданных группой руководства полетами аэродрома и ведением радиосвязи с органом обслуживания воздушного движения, осуществляющим обслуживание общего воздушного движения.

Параграф 2. Планирование и организация перелетов и перегонки воздушных судов

      23. Штабом авиационной части при планировании перелетов, перегонки авиационной техники разрабатывается и утверждается командиром авиационной части План перелета по форме согласно приложению 1 к настоящей Инструкции. Данные из плана передаются по техническим средствам связи на вышестоящий командный пункт и в главный центр управления воздушным движением для предварительного планирования.

      24. План перелета не составляется для воздушных судов военно-транспортной авиации и вертолетов при перелетах (перегонке) в воздушном пространстве Республики Казахстан.

      25. Штабами авиационных частей (экипажами на внебазовых аэродромах) представляются заявки (планы полетов) на перелеты (перегонку авиационной техники) в главный центр управления воздушным движением, в центры управления воздушным движением, диспетчерские (командные) пункты аэродромов посадки и аэродромов, планируемых в качестве запасных, до 14.00 часов (время UTC) накануне дня перелетов (перегонки).

      26. Перелеты транспортных воздушных судов и вертолетов осуществляются в общем воздушном движении с предоставлением заявки (плана полетов) согласно требованиям Правил использования воздушного пространства.

      27. Центр управления воздушным движением при невозможности осуществления полета воздушного судна в общем воздушном движении (отсутствие обслуживания воздушного движения согласно регламенту работы или другим причинам) устанавливает кратковременные ограничения использования воздушного пространства по маршруту перелета в заявленном диапазоне высот (эшелонов), определяет пункты управления и частоты ведения радиосвязи для осуществления полета в операционном воздушном движении.

      28. В случаях, когда при выполнении полета в операционном воздушном движении непрерывную радиосвязь обеспечить не представляется возможным, штаб авиационной части (командный пункт) по согласованию с вышестоящим пунктом управления (командным пунктом):

      1) в зависимости от уровня подготовки экипажа и оценки метеоусловий допускает (не допускает) выполнение полета;

      2) определяет необходимость и возможность выполнения полета с ограниченным ведением радиосвязи, либо организации связи через воздушное судно – ретранслятор;

      3) о принятых решениях штаб авиационной части (вышестоящий пункт управления) извещает центр управления воздушным движением (главный центр управления воздушным движением).

      29. Допускается осуществление полета при выполнении перелетов (перегонки авиационной техники) с переходом от операционного воздушного движения к общему воздушному движению (или от общего к операционному) по предварительному согласованию между органами управления воздушным движением и обслуживания воздушного движения.

      Точка перехода от одного вида воздушного движения к другому указывается в плане полета и согласовывается с центром управления воздушным движением в период получения условий использования воздушного пространства.

      30. Диспетчер аэродрома (руководитель полетов) в день выполнения перелетов, перегонки, за два часа до запланированного времени перелета (перегонки авиационной техники) осуществляет запрос на использование воздушного пространства у центра управления воздушным движением, в зоне ответственности которого находится аэродром вылета.

      31. Центр управления воздушным движением за один час до планируемого времени вылета выдает диспетчеру (руководителю полетов) аэродрома вылета условия использования воздушного пространства, в которых указываются:

      1) время вылета (входа в район управления воздушным движением);

      2) количество воздушных судов, позывные экипажей, полетный (боевой) порядок;

      3) маршрут полета (перелета), место, эшелон и время входа (выхода) в воздушную трассу или порядок их пересечения;

      4) основной и запасные аэродромы посадки;

      5) эшелон (высота) полета (перелета);

      6) пункты управления, их позывные, частоты, рубежи приема (передачи) управления.

      32. В случае запроса на использование воздушного пространства для осуществления полета в операционном воздушном движении менее чем за два часа до запланированного времени вылета центру управления воздушным движением для обеспечения выполнения задания допускается выдавать условия использования воздушного пространства менее чем за один час.

Глава 4. Координирование использования воздушного пространства

Параграф 1. Оптимизация использования воздушного пространства

      33. Центры управления воздушным движением осуществляют координирование использования воздушного пространства с учетом:

      1) приоритетов использования воздушного пространства, определенных статьей 25 Закона Республики Казахстан "Об использовании воздушного пространства Республики Казахстан и деятельности авиации"

      2) введенных временных режимов, кратковременных ограничений;

      3) воздушной обстановки;

      4) бесконфликтного и безопасного использования воздушного пространства.

      Сноска. Пункт 33 с изменением, внесенным приказом Министра обороны РК от 23.05.2024 № 543 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      34. В процессе координирования использования воздушного пространства центры управления воздушным движением:

      1) вносят при необходимости изменения в заявленные условия использования воздушного пространства;

      2) аннулируют выданные условия использования воздушного пространства в случае отсутствия сообщения о задержке вылета более чем на 30 минут;

      3) перераспределяют воздушное пространство по времени, месту и высоте с целью обеспечения безопасности спланированной деятельности и деятельности, планы которой поступают в текущие сутки;

      4) разрабатывают кратковременные ограничения использования воздушного пространства для обеспечения вылетов воздушных судов по внезапно возникающим задачам.

      35. Пользователи воздушного пространства, представившие заявку на использование воздушного пространства (план полета) информируются о внесенных изменениях в заявленные условия использования воздушного пространства.

Параграф 2. Координирование использования воздушного пространства при отражении воздушного нападения, предотвращении и пресечении нарушений Государственной границы, вооруженного вторжения на территорию Республики Казахстан

      36. Приведение дежурных (по противовоздушной обороне и для решения внезапно возникающих задач) сил в высшие степени боевой готовности осуществляются в случаях:

      1) отражения воздушного нападения, предотвращения и пресечения нарушений Государственной границы Республики Казахстан, вооруженного вторжения на территорию Республики Казахстан;

      2) предотвращения и (или) пресечения нарушении порядка использования воздушного пространства Республики Казахстан;

      3) применения авиации в районах стихийных и иных бедствий, районах проведения поисково-спасательных работ;

      4) проведения внезапных проверок боевой готовности, связанных с использованием воздушного пространства Республики Казахстан.

      37. Дежурная смена главного центра управления воздушным движением после получения информации по приведению дежурных сил в высшие степени боевой готовности от оперативного дежурного центрального командного пункта и (или) оперативного дежурного главного командного пункта Сил воздушной обороны Вооруженных Сил Республики Казахстан действует следующим образом:

      1) уточняет задачу и район действий;

      2) уточняет аэродром и время вылета, состав, типы воздушных судов, позывные экипажей, предполагаемый маршрут полета, высоты (эшелоны) полета;

      3) дает указания центрам управления воздушным движением в районе ответственности, которых осуществляется полет, разработать и установить кратковременные ограничения использования воздушного пространства по маршруту полета (району действий) дежурных по противовоздушной обороне воздушных судов;

      4) после получения доклада от центров управления воздушным движением по установлению кратковременных ограничений использования воздушного пространства, начальник смены главного центра управления воздушным движением информирует оперативного дежурного главного командного пункта Сил воздушной обороны Вооруженных Сил Республики Казахстан об установлении кратковременных ограничений использования воздушного пространства;

      5) после вылета дежурных сил информацию о полете воздушных судов получает по докладам подчиненных центров управления воздушным движением.

      38. Дежурная смена центра управления воздушным движением после получения информации по приведению дежурных сил в высшие степени боевой готовности от главного центра управления воздушным движением или оперативного дежурного (диспетчера) авиационной части действует следующим образом:

      1) уточняет время вылета, состав, типы воздушных судов, позывные экипажей, предполагаемый маршрут, рубеж набора высоты (профиль полета), высоты (эшелоны) полета;

      2) разрабатывает кратковременные ограничения использования воздушного пространства, доводят их до органа обслуживания воздушного движения;

      3) докладывает об установлении кратковременных ограничений использования воздушного пространства в главный центр управления воздушным движением;

      4) контролирует воздушную обстановку в районе действия кратковременного ограничения использования воздушного пространства и докладывает ее в главный центр управления воздушным движением;

      5) информацию о вылете воздушного судна доводит до органа обслуживания воздушного движения и докладывает в главный центр управления воздушным движением;

      6) информацию о полете воздушного судна получает от центра управления воздушным движением.

Параграф 3. Координирование использования воздушного пространства при применении авиации в районах стихийных и иных бедствий, районах проведения поисково-спасательных работ

      39. Дежурная смена главного центра управления воздушным движением после получения информации от оперативного дежурного главного командного пункта Сил воздушной обороны Вооруженных Сил Республики Казахстан планируемом вылете воздушного судна для обеспечения поисково-спасательных работ действует следующим образом:

      1) уточняет задачу и район действий;

      2) выясняет аэродром и время вылета, состав, типы воздушного судна, позывные экипажей, предполагаемый маршрут полета, высоты (эшелоны) полета;

      3) дает указания центрам управления воздушным движением, в районе ответственности которых осуществляется работа по поиску и спасанию, разработать и ввести кратковременные ограничения использования воздушного пространства по маршруту полета и в районе поиска и спасания;

      4) после доклада центров управления воздушным движением о введении кратковременных ограничений начальник смены главного центра управления воздушным движением информирует оперативного дежурного главного командного пункта Сил воздушной обороны Вооруженных Сил Республики Казахстан об установлении кратковременных ограничений, а также других заинтересованных органов (учреждений, ведомств) в части касающейся;

      5) осуществляет контроль за полетом воздушного судна по докладам подчиненных центров управления воздушным движением;

      6) устанавливает связь с координационным (вспомогательным) центром поиска и спасания.

      40. Дежурная смена центра управления воздушным движением после получения информации о планируемом вылете воздушного судна для обеспечения поисково-спасательных работ действует следующим образом:

      1) уточняет задачу и район действий;

      2) докладывает начальнику смены главного центра управления воздушным движением;

      3) выясняет аэродром и время вылета, состав, типы воздушных судов, позывные экипажей, предполагаемый маршрут полета, высоты (эшелоны) полета;

      4) разрабатывает кратковременные ограничения, доводит их до органа обслуживания воздушного движения;

      5) докладывает об установлении кратковременных ограничений в главный центр управления воздушным движением;

      6) контролирует воздушную обстановку в районе поиска и спасания, докладывает ее в главный центр управления воздушным движением;

      7) докладывает о вылете воздушного судна в главный центр управления воздушным движением и информирует органы обслуживания воздушного движения;

      8) устанавливает связь с координационным (вспомогательным) центром поиска и спасания.

Параграф 4. Координирование использования воздушного пространства при проведении внезапных проверок боевой готовности, связанных с использованием воздушного пространства Республики Казахстан

      41. Дежурная смена главного центра управления воздушным движением после получения информации о планируемой деятельности, связанной с использованием воздушного пространства (подъем дежурных сил по противовоздушной обороне, проведение внезапных проверок боевой готовности) от оперативного дежурного главного командного пункта Сил воздушной обороны Вооруженных Сил Республики Казахстан действует следующим образом:

      1) уточняет замысел, район действий и задачу;

      2) уточняет аэродром, время вылета, состав, типы воздушных судов, позывные экипажей, предполагаемый маршрут полета (сектор), высоты (эшелоны) полета;

      3) дает указания соответствующим центрам управления воздушным движением разработать и ввести кратковременные ограничения согласно поставленной задаче;

      4) после получения информации от центров управления воздушным движением докладывает оперативному дежурному главного командного пункта Сил воздушной обороны Вооруженных Сил Республики Казахстан об установлении кратковременных ограничений;

      5) контролирует вылет (начало работы), полет дежурных сил по докладам подчиненных центров управления воздушным движением.

      42. Дежурная смена центра управления воздушным движением после получения информации о планируемой деятельности, связанной с использованием воздушного пространства (подъем дежурных сил по противовоздушной обороне, проведение внезапных проверок боевой готовности) от главного центра управления воздушным движением действует следующим образом:

      1) уточняет аэродром, время вылета, состав, типы воздушных судов, позывные экипажей, предполагаемый маршрут полета (сектор), высоты (эшелоны) полета;

      2) разрабатывает кратковременные ограничения использования воздушного пространства и доводит их до органа обслуживания воздушного движения;

      3) докладывает об установлении кратковременных ограничений в главный центр управления воздушным движением;

      4) контролирует воздушную обстановку в районе действия кратковременного ограничения и докладывает ее в главный центр управления воздушным движением;

      5) о вылете воздушного судна (начале работы) извещает орган обслуживания воздушного движения и докладывает в главный центр управления воздушным движением.

Глава 5. Непосредственное управление движением воздушных судов на земле и в воздухе

Параграф 1. Управление при аэродромных и внеаэродромных полетах

      43. Управление полетами воздушных судов государственной авиации при выполнении аэродромных, внеаэродромных полетов, на полигонах, в зонах воздушных стрельб, на площадках десантирования и целевого назначения осуществляют группы руководства полетами, расчеты командных пунктов, центры управления воздушным движением, пунктов наведения авиации, передовые авиационные наводчики."

      Сноска. Пункт 43 – в редакции приказом Министра обороны РК от 23.05.2024 № 543 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

      44. При управлении, руководстве движением воздушных судов на земле и в воздухе используется радиосвязь, сигналы светофоров и сигнальщиков, указатели, знаки, сигнальные ракеты.

      45. При отказе радиосвязи дублирующими средствами подачи команд экипажам воздушных судов с земли являются ракеты, цветные дымы, флажки, огни взлетно-посадочной полосы, сигнальные полотнища и знаки, передатчики приводных радиостанций, а в воздухе – эволюции самолета и мигание аэронавигационными огнями.

      46. Руководитель полетами получив условия использования воздушного пространства, разрешения на производство полетов, проверив готовность к работе пунктов управления, средств связи и радиотехнического обеспечения, средств объективного контроля и лиц группы руководства полетами, начинает полеты.

      47. В зависимости от полетного задания команду на запуск двигателя (двигателей) дает руководитель полетами или оперативный дежурный (руководитель полетами дальней зоны).

      48. Руководитель полетами и помощники руководителя в процессе руления воздушного судна полетов следят за соблюдением мер безопасности.

      49. Руководитель полетами осуществляет допуск на выруливание на взлетно-посадочную полосу для взлета по радио или светофорами.

      50. В процессе выруливания самолета на взлетно-посадочную полосу руководитель полетами (ближней зоны) уточняет полетное задание и продумывает порядок ухода на задание данного экипажа, убеждается по индикатору кругового обзора в отсутствии посторонних целей в секторе взлета. При обнаружении отметок от целей в секторе взлета немедленно докладывает об этом руководителю полетами.

      51. После доклада летчика о готовности к взлету руководитель полетами, оценив обстановку на взлетно-посадочной полосе и в секторе взлета, допускает (не допускает) взлет (по радио или светофорами), с временным интервалом, гарантирующим безопасность взлета.

      52. Взлет не допускается в следующих случаях:

      1) на взлетно-посадочной полосе имеются препятствия;

      2) уходит на второй круг заходящий на посадку самолет;

      3) обнаружены неисправности самолета, двигателя или оборудования.

      53. Руководитель полетами и его помощник в пределах визуальной видимости ведут контроль за взлетающим самолетом. Контролю подлежит включение форсажа, выдерживание направления на разбеге, выдерживание направления и угла набора высоты после отрыва при визуальной видимости. При допущении летчиком ошибок указанные лица группы руководства полетами подают команды на их исправление.

      54. Руководитель полетами (ближней зоны) с обнаружением взлетевшего самолета контролирует на индикаторе кругового обзора направление полета, работу бортовой аппаратуры активного ответа и правильность построения маршрута для ухода на задание, исключает опасные сближения с другими самолетами и стаями птиц.

      55. Руководитель полетами (ближней зоны) при выполнении задания в ближней зоне осуществляет управление движением самолетов. Руководитель полетами (ближней зоны) определяет экипажам высоты (эшелоны), подает команды на занятие и освобождение пилотажных зон, зон ожидания, выход на приводную радиостанцию (радиомаяк), вход в зону ожидания, вход в круг и выход из круга, управляет движением самолетов при заходе на посадку с прямой, двумя разворотами на 180 градусов, по коробочке, по кругу, в режиме "Возврат", с рубежа.

      56. Руководитель полетами (дальней зоны) организует работу расчета командного пункта, который осуществляет управление экипажами в дальней зоне.

      57. Руководитель полетами (дальней зоны) при осуществлении полетов действует следующим образом:

      1) контролирует работу расчетов радиолокационных станций, автоматизированных систем управления;

      2) управляет движением самолетов в своей зоне;

      3) контролирует работу офицера (по боевому управлению);

      4) принимает меры по обеспечению безопасности полетов;

      5) передает и принимает управление экипажами.

      В зависимости от характера полетных заданий руководитель полетами (дальней зоны) управляет экипажами, находящимися в воздушном пространстве ближней зоны.

      58. После выполнения задания экипажами, находящимися под управлением руководителя полетами (дальней зоны) (руководителя полетами на полигоне, площадке десантирования или специального назначения), руководитель полетами (ближней зоны):

      1) принимает управление экипажами;

      2) оценивает воздушную обстановку, уточняет остаток топлива;

      3) формирует поток самолетов для выхода на посадочный курс.

      59. Руководитель полетами (зоны посадки) принимает управление экипажами от руководителя полетами (ближней зоны) в пределах зоны посадки в начале разворота на посадочный курс независимо от способа захода на посадку. Исключение составляет заход с рубежа, когда самолет входит в зону посадки, находясь на линии посадочного курса. В этом случае управление экипажем принимается после входа самолета в зону посадки.

      60. Приняв управление экипажем, руководитель полетами (зоны посадки) управляет им, используя индикатор кругового обзора диспетчерского радиолокатора и индикаторы посадочного радиолокатора в масштабе 60 километров, а с удаления 20 километров и до ближней границы зоны действия посадочного радиолокатора, установленной облетом на данном аэродроме, индикаторы курса и глиссады в масштабе 20 километров.

      61. Руководитель полетами (зоны посадки) приняв управление экипажем обеспечивает:

      1) правильность выхода экипажей на посадочный курс;

      2) выдерживание безопасных интервалов между самолетами;

      3) точность движения самолетов относительно курса и глиссады снижения.

      После доклада летчика "Полосу вижу" руководитель зоны посадки продолжает контроль за полетом самолета, при необходимости подавая соответствующие команды.

      62. Помощник руководителя полетами и руководитель полетами с момента визуального обнаружения полет самолета на глиссаде снижения контролируют:

      1) направление выхода на взлетно-посадочную полосу и высота полета;

      2) выпуск шасси, положение крыла;

      3) отсутствие птиц на посадочном курсе и на взлетно-посадочной полосе;

      4) момент выравнивания и приземления;

      5) направление пробега, выпуск тормозного парашюта и процесс торможения;

      6) освобождение взлетно-посадочной полосы и заруливание на стоянку.

Параграф 2. Управление полетами в приграничной полосе

      63. Заявка (план полета) на использование воздушного пространства в приграничной полосе представляется пользователем воздушного пространства в главный центр управления воздушным движением.

      64. Экипажи воздушных судов государственной авиации при осуществлении деятельности в приграничной полосе докладывают центрам управления воздушным движением (обслуживания воздушного движения) о маршрутах полетов, вылетах (посадках) на аэродромах (вертолетных площадках).

      65. Допускается производить вынужденные отклонения от воздушных трасс или маршрутов при выполнении полетов в приграничной полосе, а также при выполнении полетов вне воздушных трасс или маршрутов только вглубь территории Республики Казахстан с докладом об этом органу управления воздушным движением (обслуживания воздушного движения), осуществляющему непосредственное управление полетом воздушного судна.

      66. Командир воздушного судна при создании угрозы нарушения государственной границы Республики Казахстан в случаях вынужденного отклонения, прекращает выполнение задания, осуществляет возврат на аэродром вылета или производит посадку на ближайшем запасном аэродроме (площадке) с докладом об этом центру управления воздушным движением (обслуживания воздушного движения), осуществляющему непосредственное управление полетом.

      67. Органы управления воздушным движением на индикаторах (планшетах общей воздушной обстановки) наносят государственную границу с четко обозначенной линией приграничной полосы, ограничительные азимуты и пеленги.

      68. Лица группы руководства полетами, расчеты (дежурные смены) пунктов управления в процессе подготовки к полетам изучают:

      1) расположение государственной границы (территориальных вод);

      2) парольные числа, порядок их использования, а также другие установленные сигналы опознавания;

      3) значения ограничительных азимутов и радиопеленгов;

      4) места и порядок пролета воздушных судов, следующих по международным воздушным трассам;

      5) порядок управления экипажами, потерявшими ориентировку.

      69. Лица группы руководства полетами, расчеты (дежурные смены) пунктов управления в процессе полетов действуют следующим образом:

      1) непрерывно контролируют полет каждого экипажа, находящегося в зоне радиолокационного контроля, в целях исключения нарушений государственной границы;

      2) используют парольные числа для управления экипажем в случаях обнаружения ложных команд;

      3) при потере экипажем ориентировки немедленно дают курс полета, исключающий пересечение государственной границы.

Параграф 3. Радиообмен между органами управления воздушным движением и экипажами воздушных судов

      70. При выполнении полетов в общем воздушном движении экипажи ведут радиообмен в соответствии с Правилами фразеологии радиообмена при выполнении полетов и обслуживании воздушного движения, утвержденными приказом исполняющего обязанности Министра транспорта и коммуникаций Республики Казахстан от 15 октября 2010 года № 454 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 6635).

      71. Общепринятые сокращения при ведении радиообмена, определения основных терминов сообщений (указаний), стандартные фразы при управлении движением воздушных судов на различных этапах полета изложены в приложении 2 к настоящей Инструкции.

      72. Не допускается ведение радиообмена, не имеющего прямого отношения к выполнению полетов, их обеспечению и управлению воздушным движением.

      73. Органу управления воздушным движением не допускается передача экипажу сообщения (за исключением случаев, угрожающих безопасности движения) во время взлета, на конечном этапе захода на посадку, или во время пробега при посадке.

      74. В целях предотвращения ненужных передач в тот период, когда орган управления воздушным движением (экипаж) готовится к ответу на первоначальный вызов, второй вызов на связь осуществляется через 5 - 10 секунд в зависимости от обстановки.

      75. Орган управления воздушным движением при одновременном вызове несколькими экипажами воздушных судов, принимает решение исходя из сложившейся воздушной обстановки относительно порядка установления связи с воздушными судами.

      76. Согласование органа управления воздушным движением необходимо при проведении сеанса радиосвязи между экипажами воздушных судов на частоте органа управления воздушным движением. Для краткого радиообмена и в групповых полетах согласование не требуется.

      77. Допускается ведение радиопереговоров с отклонениями от стандартной фразеологии в отдельных случаях, связанных с необходимостью обеспечения безопасности полетов.

      78. Для органов управления воздушным движением и экипажей воздушных судов при ведении радиообмена используются сокращения, которые в силу их частого и широкого применения являются понятными.

      79. Использование кратких и недвусмысленных фраз и выражений, применяемых во фразеологии радиообмена, необходимо для правильного и своевременного информирования органов управления воздушным движением и экипажей при выполнении маневров в районе ответственности. Для обеспечения безопасности полетов необходимо информирование экипажей о наличии других воздушных судов и положения относительно друг друга, особенно в условиях плохой видимости (в режиме радиоосмотрительности).

      80. При радиообмене не допускаются частые и многословные команды.

      81. В целях исключения вмешательства в уже ведущийся радиообмен перед осуществлением передачи информации (выходом на связь) необходимо прослушать частоту.

      82. При введении радиообмена:

      1) используется нормальный диалоговый тон с ясными и четкими фразами, скорость речи не более 100 слов в минуту;

      2) объем звука поддерживается на постоянном уровне;

      3) не рекомендуется в паузах использовать звуки приостановки типа "э-э-э", "а-а-а";

      4) перед началом передачи информации (выхода на связь) необходимо нажать переключатель (клавишу, кнопку) передатчика до упора и не отпускать, пока сообщение не завершено;

      5) после передачи информации необходимо убедиться в отключении передатчика.

      83. При ведении радиообмена произношение имен собственных, служебных сокращений и отдельных слов вызывает сомнение, информация передается по буквам.

      84. Произношение и соответствие букв русского и английского алфавита, форма передачи номеров и чисел изложены в приложении 3 к настоящей Инструкции.

      85. Орган управления воздушным движением при установлении радиосвязи с экипажем всегда указывает свой полный радиотелефонный позывной.

      86. Орган управления воздушным движением при выходе на связь передает:

      1) позывной воздушного судна;

      2) позывной органа управления воздушным движением;

      3) сообщение (информация, указания).

      87. При ответе экипажа передается:

      1) позывной воздушного судна;

      2) информация в форме стандартных слов (фраз) или повторение указаний органа управления воздушным движением.

      88. Орган управления воздушным движением при необходимости передачи информации воздушным судам, находящимся на связи использует фразу "всем бортам" - "allstations".

      89. Экипаж воздушного судна непрерывно прослушивает канал (частоту) радиосвязи органа управления воздушным движением, под управлением которого он находится.

      90. Орган управления воздушным движением при пересечении границы района ответственности (рубежей передачи управления) дает указание экипажу воздушного судна об установлении связи со смежным (вспомогательным) органом управления воздушным движением или дает команду о переходе с одной частоты на другую.

      91. Переход на связь с другим органом управления воздушным движением осуществляется только после получения разрешения от органа управления воздушным движением, осуществляющим управление.

      92. Экипаж воздушного судна при не установлении связи на указанной частоте возвращается на предыдущую частоту органа управления воздушным движением, под управлением которого он находился и докладывает об этом.

      93. Орган управления воздушным движением по дальнейшему выполнению полета на определенной частоте выдает команду экипажу воздушного судна "прослушивать" - "monitor".

      94. Органы управления воздушным движением не выдают, а экипажи не выполняют, безадресные указания и разрешения.

      95. Экипаж при приеме информации для контроля повторяет полученные от органа управления воздушным движением:

      1) сообщения, отличающиеся от типовых или требующие изменения ранее принятого решения (или режима полета);

      2) разрешение или запрещение на пересечение взлетно-посадочной полосы, взлета, занятия взлетно-посадочной полосы (если иное не предусмотрено аэронавигационным паспортом аэродрома), захода на посадку, посадки, изменения эшелона (высоты) полета;

      3) значение принятого и установленного на высотомере давления;

      4) значение заданного времени;

      5) заданный эшелон (высота) полета;

      6) значение заданного курса полета;

      7) значение магнитного путевого угла рабочего направления (маркированного номера) взлетно-посадочной полосы;

      8) заданную скорость полета;

      9) значение заданной частоты (канала) связи.

      Орган управления воздушным движением при отсутствии повторения указанных сообщений экипажем воздушного судна, запрашивает повторения от экипажа воздушного судна.

      Орган управления воздушным движением при неправильном повторении экипажем воздушного судна сообщения или указания передает команду "ошибка" - "negative", после которого следует содержание правильного сообщения или указания.

      При невозможности выполнения экипажем воздушного судна полученного сообщения или указания, экипаж воздушного судна докладывает об этом органу управления воздушным движением используя фразу "выполнить не могу" - "unable to comply".

      96. Режим радиомолчания вводится органом управления воздушным движением для оказания срочной помощи экипажу воздушного судна, либо самим экипажем воздушного судна, терпящего бедствие.

      97. Органом управления воздушным вводится режим радиомолчания при работе экипажа воздушного судна нуждающегося в срочной помощи или сообщения на одной и той же частоте что и другие воздушные суда.

      98. Экипажи воздушных судов при введении режима радиомолчания действуют следующим образом:

      1) прекращают все передачи в радиосети данного центра управления воздушным движением, кроме случаев возникновения аварийной ситуации и работают только на прием;

      2) выходят на связь только по запросу центра управления воздушным движением.

      99. Отмена режима радиомолчания осуществляется после оказания срочной помощи или передачи сообщения экипажу воздушного судна.

Параграф 4. Управление воздушным движением при возникновении особых случаев в полете

      100. Командир экипажа по команде руководителя полетами или самостоятельно принимает решение на покидание воздушного судна с докладом (при наличии времени) руководителю полетами о своем решении и местонахождении.

      101. Руководитель полетами при получении доклада от экипажа воздушного судна о покидании воздушного судна при выполнении аэродромных полетов действует следующим образом:

      1) при наличии времени напоминает летчику (экипажу) об отключении автопилота, стирании ключевой информации системы государственного опознавания и выключении двигателей;

      2) докладывает старшему летной смены, на вышестоящий командный пункт и в центр управления воздушным движением;

      3) высылает в район покидания воздушного судна поисково-спасательный самолет (вертолет) и наземную поисково-спасательную команду для оказания помощи экипажу.

      102. Лица группы руководства полетами при получении доклада от экипажа воздушного судна о покидании воздушного судна при выполнении аэродромных полетов действуют следующим образом:

      1) отмечают на индикаторах радиолокационных средств место покидания самолета и место вероятного падения;

      2) выводят в этот район поисково-спасательный вертолет (самолет).

      103. Дежурный расчет (дежурная смена) центра управления воздушным движением при получении доклада от экипажа воздушного судна о покидании воздушного судна во время осуществления перелета (перегонки воздушных судов) действует следующим образом:

      1) при наличии времени напоминает летчику (экипажу) об отключении автопилота, стирании ключевой информации системы государственного опознавания и выключении двигателей;

      2) докладывает позывной и место покидания в вышестоящий командный пункт и в главный центр управления воздушным движением.

      104. Дежурный расчет (смена) вышестоящего командного пункта при получении доклада от экипажа о покидании воздушного судна при выполнении аэродромных полетов действует следующим образом:

      1) определяет поисково-спасательные силы и средства;

      2) передает сообщение дежурным службам центрального и территориального уполномоченных органов в сфере гражданской защиты;

      3) действует в соответствии с Правилами по организации поисково-спасательного обеспечения полетов на территории Республики Казахстан, утвержденными постановлением Правительства Республики Казахстан от 4 ноября 2011 года № 1296 (далее - Правилами по организации поисково-спасательного обеспечения полетов).

      105. Дежурная смена центра управления воздушным движением при получении доклада от экипажа о покидании воздушного судна при выполнении аэродромных полетов действует следующим образом:

      1) наносит на планшет общей воздушной обстановки место покидания воздушного судна;

      2) осуществляет взаимодействие с гражданским органом обслуживания воздушного движения по привлечению гражданских воздушных судов для прослушивания сигналов аварийного маяка (передачи сообщений летчика) на аварийной частоте;

      3) анализирует воздушную обстановку в районе ответственности;

      4) разрабатывает и устанавливает кратковременные ограничения использования воздушного пространства для обеспечения безопасности полета по маршруту и в районе поиска при направлении дежурных поисково-спасательных воздушных судов в район покидания воздушного судна.

      106. Вынужденная посадка воздушного судна вне основного или запасного аэродрома производится в следующих случаях:

      1) отказа авиационной техники;

      2) встречи с опасными явлениями погоды;

      3) потери ориентировки;

      4) недостатка топлива;

      5) ухудшения здоровья (ранения) членов экипажа или пассажиров, когда невозможно продолжение полета;

      6) угрозы безопасности экипажа и пассажиров.

      Командир экипажа самостоятельно принимает решение на вынужденную посадку с докладом об этом руководителю полетами в случае, если покинуть воздушное судно не представляется возможным или на борту самолета находятся пассажиры (личный состав десанта) без индивидуальных средств спасения.

      107. Руководитель полетами получив доклад о решении на выполнение вынужденной посадки вне аэродрома действует следующим образом:

      1) напоминает экипажу о включении сигнала "Бедствие";

      2) докладывает старшему летной смены, на вышестоящий командный пункт и в центр управления воздушным движением;

      3) нацеливает группу руководства полетами и расчет командного пункта на контроль за воздушным судном, идущим на вынужденную посадку;

      4) прекращает дальнейший выпуск воздушных судов в воздух;

      5) ограничивает до минимума радиообмен между экипажами, находящимися в воздухе;

      6) приводит в готовность поисково-спасательные силы и средства;

      7) организует поиск воздушного судна, совершившего вынужденную посадку.

      108. Центр управления воздушным движением при осуществлении вынужденной посадки воздушного судна вне аэродрома, находившегося под управлением (при перелете, перегонке, выполнении специального задания) другого центра управления воздушным движением действует следующим образом:

      1) напоминает экипажу о включении сигнала "Бедствие";

      2) осуществляет контроль за полетом воздушного судна, используя все имеющиеся средства, для определения места посадки;

      3) докладывает на вышестоящий командный пункт и в центр управления воздушным движением фактическое (расчетное) место и время посадки.

      109. Вышестоящий командный пункт при осуществлении вынужденной посадки воздушного судна вне аэродрома действует следующим образом:

      1) передает сообщение дежурным службам центрального и территориального уполномоченных органов в сфере гражданской защиты;

      2) действует в соответствии с Правилами по организации поисково-спасательного обеспечения полетов.

      110. Дежурная смена центра управления воздушным движением при осуществлении вынужденной посадки воздушного судна вне аэродрома действует следующим образом:

      1) определяет место вынужденной посадки воздушного судна по информации органа управления воздушным движением (докладу экипажа), методом прокладки маршрута;

      2) осуществляет взаимодействие с гражданским органом обслуживания воздушного движения по привлечению гражданских воздушных судов для восстановления связи с воздушным судном, осуществившим вынужденную посадку вне аэродрома (в том числе на аварийных частотах);

      3) анализирует воздушную обстановку в районе ответственности;

      4) разрабатывает и устанавливает кратковременные ограничения использования воздушного пространства для обеспечения безопасности полета по маршруту и в районе поиска при направлении дежурных поисково-спасательных воздушных судов в район вынужденной посадки воздушного судна.

      111. Руководитель полетами лично или через лиц группы руководства при попадании экипажа в метеорологические условия к полетам, в которых не подготовлен, действует следующим образом:

      1) подает команду экипажу о прекращении выполнения задания;

      2) уточняет остаток топлива;

      3) анализирует воздушную обстановку и метеорологические условия;

      4) выводит экипаж под облака или за облака;

      5) направляет его в район с метеорологическими условиями, соответствующими уровню подготовки экипажа или на запасный аэродром;

      6) непрерывно контролирует полет с помощью средств радиотехнического обеспечения полетов;

      7) выводит экипаж для посадки на свой или запасный аэродром.

      112. Принятые решения руководитель полетами докладывает старшему летной смены и включает в работу все радиосветотехнические средства обеспечения полетов. При полетах днем устанавливает в начале взлетно-посадочной полосы посадочные прожекторы со снятыми рассеивателями, направив лучи под углом 3 градуса навстречу заходящему на посадку самолету.

      113. Руководитель полетами сообщает расчету командного пункта, группе руководства полетами и экипажу метод захода на посадку, обращая при этом внимание на усиление контроля и надежности управления экипажем самолета при выводе его в точку начала разворота на посадочный курс и при снижении на посадочном курсе, особенно после пролета дальнего приводного радиомаркерного пункта. Минимальная высота снижения на посадочном курсе определяется для каждого экипажа в зависимости от его минимума погоды и технического оснащения аэродрома.

      114. Руководитель полетами при не выходе экипажа под облака после снижения до указанной ему минимальной высоты действует следующим образом:

      1) дает команду об уходе на второй круг;

      2) указывает способ повторного захода на посадку.

      115. Руководитель полетами при невозможности обеспечения безопасной посадки на аэродром (запасный аэродром) или на пригодные для посадки площадки, не допуская полной выработки топлива, подает команду на следование в район покидания самолета, указав курс следования, высоту и скорость полета.

      С помощью радиолокационных средств группы руководства полетами отмечает место покидания самолета и направляет для оказания помощи поисково-спасательное воздушное судно и наземную поисково-спасательную команду.

      116. Руководитель полетов при кратковременном ухудшении погоды, если позволяет остаток топлива и обстановка, направляет воздушные суда (группы) в зону ожидания (эшелонирует).

      117. Руководитель полетами при потере экипажем воздушного судна ориентировки в районе аэродрома (факт потери ориентировки установлен лицами группы руководства полетами по докладу экипажа или по другим данным) действует следующим образом:

      1) подает команду на включение сигнала "Бедствие" и передачу сигнала о потере ориентировки "Полюс" или "Терплю бедствие" ("SOS") на частоте радиосвязи с наземной радиостанцией;

      2) уточняет высоту полета и остаток топлива;

      3) нацеливает расчет командного пункта и группу руководства полетами на усиление контроля за этим воздушным судном;

      4) прекращает выпуск воздушных судов до окончания полета экипажа, потерявшего ориентировку.

      Руководитель полетами при необходимости дает команду экипажу стать в круг, установить режим максимальной продолжительности полета, занять высоту, обеспечивающую безопасность полета, наилучший обзор местности и условия для обнаружения самолета наземными радиолокационными станциями.

      118. Руководитель полетов при потере ориентировки вблизи государственной границы, выдает курс и время полета в сторону территории Республики Казахстан.

      119. Руководитель полетами (орган управления воздушным движением) сообщает экипажу безопасную высоту полета при потере ориентировки вблизи горного района.

      120. Лица группы руководства полетами для опознавания самолета используют радиопеленгатор, систему активного ответа, сигнал "Бедствие", режим опознавания аппаратуры радиотехнической системы ближней навигации и доклады экипажа о своих действиях.

      121. Руководители полетами (дальней, ближней зоны) при наблюдении отметки от воздушного судна на индикаторе кругового обзора радиолокационной станции и наличии двусторонней радиосвязи, опознают воздушное судно, определяют его координаты, запрашивают остаток топлива и необходимые данные, докладывают руководителю полетами, который принимает решение и ставит задачу лицам группы руководства полетами по управлению экипажем.

      122. Дежурная смена центра управления воздушным движением при отсутствии радиосвязи с воздушным судном (отметка от самолета на индикаторе кругового обзора радиолокационной станции наблюдается) действуют следующим образом:

      1) усиливают наблюдение за воздушным судном, обеспечивая безопасность его полета;

      2) подают установленные команды для вывода его на аэродром;

      3) используют самолет-ретранслятор;

      4) наводят самолет-лидер (дают целеуказание) для вывода экипажа, потерявшего ориентировку, на аэродром посадки.

      123. Руководитель полетами при отсутствии отметки от воздушного судна на индикаторах радиолокационных станций, но при наличии радиосвязи с экипажем, для определения местонахождения воздушного судна и направления его полета использует автоматический радиопеленгатор. Определив по электронной линии пеленга (в момент передачи экипажем радиосообщения) азимут воздушного судна относительно радиолокационной станции, выдает летчику курс на аэродром (передается "Прибой"). После доклада летчика о развороте на заданный курс путем нескольких последовательных пеленгований убеждается в том, что числовое значение пеленга остается неизменным. В целях исключения ошибки в определении направления полета дает команду летчику на отворот влево на 90 градусов, производит несколько последовательных пеленгований. Если численное значение пеленга возрастает - воздушное судно летит на радиопеленгатор, если уменьшается - от радиопеленгатора. Определив направление полета, выдает курс летчику на аэродром и осуществляет контроль за его полетом.

      124. Руководитель полетами при получении доклада о потере ориентировки через летающие экипажи (воздушное судно не наблюдается на экранах радиолокационных станций и отсутствует с ним непосредственная связь), руководитель полетами или орган управления воздушным движением, в зоне (районе ответственности) которого была потеряна ориентировка действует следующим образом:

      1) немедленно докладывает об этом старшему летной смены, на вышестоящий командный пункт, в центр управления воздушным движением;

      2) сообщает о потере ориентировки на ближайшие аэродромы с целью использования их средств для обнаружения и оказания помощи экипажу, указав при этом позывной экипажа, район вероятного местонахождения и высоту полета.

      125. Дежурная смена центра управления воздушным движением при получении информации о потере воздушным судном ориентировки действует следующим образом:

      1) записывает время получения информации;

      2) запрашивает у органа, под чьим управлением находилось воздушное судно информацию о типе воздушного судна, его позывном, командире воздушного судна и его минимуме, высоте полета, времени вылета, остатке топлива, маршруте полета, крайнем местоположении воздушного судна, частоте управления, возможной причине потери ориентировки и другую необходимую информацию;

      3) приостанавливает деятельность, связанную с использованием воздушного пространства (стрельбы, пуски ракет, взрывные работы), представляющую угрозу безопасности воздушного судна;

      4) доводит информацию о воздушном судне, потерявшем ориентировку, до органов обслуживания воздушного движения для усиления контроля за воздушной обстановкой вторичными и первичными радиолокаторами аэронавигационной организации и с целью определения местоположения воздушного судна;

      5) полученную от органов обслуживания воздушного движения информацию доводит до органа управления воздушным движением, осуществляющего непосредственное управление воздушным судном, потерявшим ориентировку;

      6) для выполнения посадки воздушного судна на ближайшем (запасном) аэродроме разрабатывает и устанавливает кратковременные ограничения.

      126. Лица группы руководства полетами при невозможности выведения воздушного судна на свой или другой аэродром, а выполнение вынужденной посадки вне аэродрома не обеспечивает безопасности, действуют следующим образом:

      1) выводят самолет в безопасный район;

      2) подают команду экипажу на покидание самолета.

      127. Центр управления воздушным движением, получив доклад от командира экипажа об отказе систем (оборудования) воздушного судна действует следующим образом:

      1) определяет его местонахождение;

      2) контролирует его полет;

      3) доводит информацию до органа управления аэродрома посадки.

      128. Руководитель полетами получив сообщение, учитывая степень отказа и возможность выполнения дальнейшего полета, действует следующим образом:

      1) уточняет местонахождение воздушного судна;

      2) получает от экипажа более полную информацию о характере неисправности на воздушном судне, если возникшая ситуация непосредственно не угрожает жизни экипажа;

      3) уясняет обстановку;

      4) оказывает помощь экипажу, используя памятку руководителю полетов и привлекая для консультации старшего инженера полетов;

      5) принимает меры к обеспечению посадки в первую очередь терпящего бедствие воздушного судна, для чего, при необходимости, освобождает район аэродрома от самолетов, выполняющих полеты по кругу (заводит на посадку или направляет в зону ожидания);

      6) приводит в готовность поисково-спасательные силы и средства.

      129. Руководитель полетами в зависимости от характера отказа (невыход закрылков, не горят лампы выпуска шасси) дает команду пролета над взлетно-посадочной полосой для визуального определения характера неисправности, на самолете используя бинокль или стереотрубу.

      130. Руководитель полетами при потере связи с экипажем (экипаж не отвечает на запросы в течение пяти минут) принимает меры к ее восстановлению.

      131. Руководитель полетами для восстановления связи запрашивает экипаж на всех рабочих каналах связной станции, используя, в том числе, связь аппаратуры приборного наведения, через канал дальней приводной радиостанции, каналы связи командных пунктов и воздушных судов, находящихся в воздухе.

      132. Руководитель полетов докладывает старшему летной смены, на вышестоящий командный пункт и в центр управления воздушным движением о потере радиосвязи с воздушным судном, указывая тип воздушного судна, позывной экипажа, эшелон полета, остаток топлива, местонахождение, время взлета и потери радиосвязи.

      133. Руководитель полетов для восстановления радиосвязи с экипажем дает команду на включение всех средств связи и радиотехнического обеспечения полетов и продолжает передавать команды экипажу. На основе полученной информации обеспечивает безопасность полета других воздушных судов (информирует или дает команды другим экипажам, внимательно следит за воздушной обстановкой, обеспечивая в первую очередь посадку экипажа без радиосвязи).

      134. Руководитель полетов в случае необходимости, высылает воздушное судно-лидер для вывода самолета без радиосвязи на свой или запасный аэродром.

      135. Руководитель полетов ночью при подходе воздушного судна без радиосвязи к четвертому развороту или к дальнему приводному радиомаркерному пункту включает посадочные прожекторы.

      136. Лица группы руководства полетами в случаях не установлении связи, но с помощью радиолокационных средств видно, что экипаж выполняет свое задание без отклонений, продолжают контроль за полетом воздушного судна и передачу необходимых команд по связной радиостанции и по каналу дальней приводной радиостанции.

      137. Безопасность полета обеспечивается освобождением эшелона, на котором выполняет полет экипаж без связи, а при необходимости и ближайших (верхнего и нижнего) эшелонов, а также путем подачи команд на отворот или уход на второй круг экипажам, имеющим радиосвязь.

      138. Для контроля высоты воздушного судна на глиссаде снижения используется радиолокационный высотомер, аппаратура отображения навигационной информации, а с дальности 20 километров - индикатор глиссады.

      139. Руководители полетами (дальней, ближней зоны) в случае, когда воздушное судно без радиосвязи следовало от аэродрома или стало в круг, докладывают руководителю полетами и по его указанию наводят самолет-лидер на воздушное судно без радиосвязи (с принижением 500 метров) для вывода его на аэродром посадки.

      140. Экипажи воздушных судов в случае потери радиосвязи при выполнении полетов в общем воздушном движении руководствуются Правилами производства полетов в гражданской авиации Республики Казахстан, утвержденных приказом исполняющего обязанности Министра по инвестициям и развитию Республики Казахстан от 28 июля 2017 года № 509 (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 15852).

      141. Руководитель полетами при отказе средств связи и радиотехнического обеспечения на аэродроме действует следующим образом:

      1) информирует об этом экипажи, находящиеся в воздухе, и лиц группы руководства полетами;

      2) использует для управления движением самолетов резервными и дублирующими средствами;

      3) при необходимости ограничивает или закрывает полеты с последующим докладом об этом старшему летной смены;

      4) принимает все меры к устранению неисправностей.

      142. Руководитель полетами при отказе дальней приводной радиостанции (радиомаркерного пункта) предупреждает об этом экипажи в воздухе и руководителя зоны посадки. В этом случае для привода на аэродром и выполнения предпосадочного маневра экипажи используют маяк радиотехнической системы ближней навигации, а после выхода на посадочный курс - курсоглиссадную систему. Руководитель полетами (зоны посадки) при заходе самолетов на посадку контролирует высоту полета при подходе самолета к дальнему приводному радиомаркерному пункту, информирует экипажи о подходе и о проходе дальнего привода. В случае необходимости, в зависимости от метеорологических условий, ветра у земли и характера полетов, посадка организуется с противоположного направления.

      143. Экипажи воздушных судов при отказе ближней приводной радиостанции (радиомаркерного пункта) на посадочном курсе используют курсоглиссадную систему. Руководитель полетами (зоны посадки) усиливает контроль за экипажами после прохода дальнего приводного радиомаркерного пункта, информирует их о дальности до взлетно-посадочной полосы, о положении относительно курса и глиссады через каждый километр, о подходе и проходе ближнего приводного радиомаркерного пункта. В случае отсутствия на аэродроме курсоглиссадной системы и радиолокационной системы посадки, руководитель полетами, учитывая высоту нижней границы облаков, видимость, направление и скорость ветра, организует посадку с противоположного направления или направляет самолеты на запасный аэродром.

      144. Экипажи воздушных судов при отказе радиотехнической системы ближней навигации используют автоматический радиопеленгатор. При отказе радиотехнической системы ближней навигации прекращается выдача текущей дальности и азимута на борту самолета, исключается автоматический заход на посадку, изменяются расчетные данные для выполнения предпосадочных маневров (выполняются относительно дальнего приводного радиомаркерного пункта), ухудшаются возможности по контролю за экипажами (особенно в "мертвой воронке" диспетчерского радиолокатора) из-за отключения наземного индикатора радиотехнической системы ближней навигации. Руководитель полетами (зоны посадки) до входа самолета в зону действия курсоглиссадной системы оказывает экипажам помощь в точном выходе на посадочный курс, не допускает больших отклонений на глиссаде снижения, постоянно контролирует высоту полета.

      145. Руководитель полетами (ближней зоны) при отказе диспетчерского радиолокатора немедленно докладывает об этом руководителю полетами и дает команду на включение резервной системы, сообщает местонахождение самолетов в ближней зоне руководителю полетами (дальней зоны), используя индикатор радиотехнической системы ближней навигации (при его наличии) и данные последних наблюдений по диспетчерскому радиолокатору, сообщив высоту полета и характер выполняемого задания. Решением руководителя полетами управление экипажами передается руководителю полетами (дальней зоны) с использованием своих радиолокационных станций. Экипажи из дальней зоны заводятся на посадку, в основном, с рубежа, а из ближней зоны - с прямой, чтобы обеспечить надежный контроль радиолокационными станциями командного пункта. Управление экипажами руководитель полетами (дальней зоны) передает руководителю полетами (зоны посадки) на посадочном курсе на дальности 20 километров до взлетно-посадочной полосы.

      Руководитель полетами (ближней зоны) по данным радиотехнической системы ближней навигации и по радиообмену постоянно контролирует воздушную обстановку в ближней зоне и оказывает необходимую помощь руководителю полетами (дальней зоны). Немедленно приступает к исполнению своих функциональных обязанностей при восстановлении работоспособности диспетчерского радиолокатора (включении резервной системы). Если работоспособность диспетчерского радиолокатора не восстановлена, а резервная система отсутствует, руководитель полетами прекращает полеты, доложив об этом старшему летной смены.

      146. Руководитель полетами (зоны посадки) при отказе посадочного радиолокатора немедленно докладывает об этом руководителю полетами. Контроль за самолетами руководитель полетами (зоны посадки) производит по данным индикатора кругового обзора диспетчерского радиолокатора, работающего в масштабе 40 километров, передавая на установленных рубежах информацию о дальности до взлетно-посадочной полосы и "Прибой". Высоту на посадочном курсе руководитель полетами (зоны посадки) контролирует по данным оператора подвижного радиовысотомера, аппаратуры отображения навигационной информации и по докладам летчика. С момента визуального обнаружения контроль за полетом самолета до приземления осуществляет помощник руководителя полетами. В зависимости от метеорологических условий и характера полетов решение на продолжение или прекращение полетов руководитель полетами принимает по согласованию со старшим летной смены.

      147. Руководитель полетами (ближней зоны) при отказе автоматического радиопеленгатора на радиолокационной системе посадки опознавание самолетов производит по системе опознавания и активного ответа ("Знак"), запросом азимута и дальности (при наличии радиотехнической системы ближней навигации) и по системе опознавания радиотехнической системы ближней навигации, а также подачей команд экипажам на выполнение маневров в горизонтальной плоскости. Определение пеленга ("Прибоя") производится с использованием подвижного лимба на индикаторе кругового обзора при наличии отметки от цели.

      148. Руководитель полетами (дальней зоны) при отказе радиолокационных станций, используемых для управления полетами в дальней зоне, докладывает об этом руководителю полетами, дает команду экипажам на прекращение задания и перевод самолетных ответчиков в режим работы "управление воздушным движением" или "радиолокационной системы посадки" и эшелонирует самолеты по высоте. Для контроля за самолетами используется выносной индикатор радиотехнической системы ближней навигации и наземный радиовысотомер, на которых предусмотрен круговой режим работы (при их наличии на командном пункте). Восстанавливает работоспособность радиолокационной станции. Руководитель полетами прекращает выпуск экипажей, ставит задачу руководителю полетами (ближней зоны) по управлению экипажами и оказывает ему помощь.

      Руководитель полетами (ближней зоны), используя индикатор диспетчерского радиолокатора в масштабе 200 (150) километров, активный режим работы, данные радиотехнической системы ближней навигации и информацию руководителя дальней зоны, выводит экипажи на аэродром для захода на посадку.

      149. Руководитель полетами в случае не восстановлении работоспособности радиолокационной станции, по согласованию со старшим летной смены прекращает полеты или продолжает их в пределах ближней зоны.

      150. Руководитель полетами при полном отказе светотехнического оборудования аэродрома прекращает выпуск самолетов и организует отправку экипажей, находящихся в воздухе, на запасной аэродром.

      151. Посадка экипажей на свой аэродром разрешается в исключительных случаях с использованием посадочных прожекторов и светооборудования самолетов, если запас топлива или метеорологические условия не позволяют произвести посадку на запасный аэродром. Посадочные прожекторы при этом остаются включенными до окончания самолетом пробега.

      152. Действий руководителя полетами и экипажей при отказе средств связи и радиотехнического обеспечения на аэродроме, порядок использования дублирующих и резервных средств, передачи управления на другие командные пункты, использования средств радиотехнического обеспечения запасных аэродромов определяются аэронавигационным паспортом аэродрома.

      153. Самолет (группа) направляется на запасной аэродром лицами группы руководства полетами или решением командира экипажа в следующих случаях:

      1) резкого ухудшения метеорологических условий в районе аэродрома вылета;

      2) механического повреждении (занятости) взлетно-посадочной полосы;

      3) отказа средств связи и радиотехнического обеспечения на аэродроме посадки;

      4) нецелесообразности посадки на своем аэродроме самолета, терпящего бедствие или попавшего в неблагоприятные условия;

      5) малого остатка топлива.

      154. Руководитель полетами при принятии решения направления экипажа на запасной аэродром ставит задачу лицам группы руководства полетами по управлению экипажем.

      Через авиадиспетчера, лично (при наличии связи) или командный пункт передает на запасный аэродром данные о направляемом туда экипаже:

      1) индекс (позывной) командира экипажа;

      2) тип воздушного судна;

      3) место самолета (азимут, дальность, высоту) относительно своего аэродрома;

      4) остаток топлива на самолете;

      5) минимум командира экипажа.

      155. Руководитель полетами экипажу, направляемому на запасной аэродром, передает следующие данные:

      1) позывной запасного аэродрома;

      2) метеорологические условия на нем и курс посадки;

      3) курс полета, высоту, согласованную с центром управления воздушным движением и время (расстояние) полета до запасного аэродрома;

      4) данные о средствах связи и радиотехнического обеспечения запасного аэродрома (при необходимости).

      156. Руководитель полетами (ближней зоны), получив указания от руководителя полетами, управляет экипажем до рубежа передачи управления:

      1) контролирует направление полета и при необходимости оказывает помощь экипажу в выходе на линию заданного пути;

      2) информирует экипаж о дальности до своего и запасного аэродромов;

      3) исключает опасные сближения с другими самолетами.

      Руководитель полетами (ближней зоны) на установленном рубеже передает управление экипажем руководителю полетами (дальней зоны) и продолжает контроль за полетом самолета в пределах дальности действия своих радиолокационных средств.

      157. Руководитель полетами (дальней зоны), приняв управление экипажем:

      1) устанавливает с ним радиосвязь;

      2) опознает отметку от самолета на индикаторе кругового обзора;

      3) дает команду планшетисту на ведение прокладки пути самолета;

      4) уточняет у экипажа остаток топлива, режим полета и курс;

      5) передает экипажу необходимые данные для выхода на дальний приводной радиомаркерный пункт (маяк) или в точку начала разворота на посадочный курс запасного аэродрома;

      6) периодически информирует экипаж о дальности до запасного аэродрома;

      7) передает управление экипажем на командный пункт запасного аэродрома и, получив подтверждение, переводит экипаж на канал связи с запасным аэродромом;

      8) получает у экипажа подтверждение о принятии управления им расчетом командного пункта запасного аэродрома;

      9) продолжает контроль за полетом самолета в пределах радиолокационной видимости своих средств;

      10) постоянно информирует руководителя полетами о местонахождении самолета, режиме полета и действиях экипажа.

      158. Центр управления воздушным движением, получив информацию об уходе воздушного судна на запасной аэродром, проводит согласование эшелона с группой руководства полетами аэродрома, доводит информацию органу обслуживания воздушного движения.

      159. Руководитель полетами контролирует действия экипажа и лиц группы руководства полетами. Получив подтверждение о посадке самолета на запасном аэродроме (через авиадиспетчера или командный пункт), докладывает об этом командиру (старшему летной смены).

  Приложение 1
к Инструкции по управлению
воздушным движением
  Форма
  Утверждаю
Командир воинской части
(Начальник государственного учреждения)
воинское звание______________
Ф.И.О.____________________
(при наличии)
"___ " _________ 20___ года

                                    План перелета

      1. Дата перелета:__________________________________________________________

      2. Количество, тип (модификация) самолетов:_________________________________

      3. Аэродром вылета, промежуточный, назначения:_____________________________

      4. Номер дипломатического разрешения: _____________________________________

      5. Цель перелета: _________________________________________________________

      6. Старший группы летного состава:_________________________________________

      7. Самолет, группа сопровождения:__________________________________________

      8. Сведения о летном составе:______________________________________________

      9. Метеоминимум группы, срок действия_____________________________________

      10. Полетный порядок:____________________________________________________

      11. Запасные аэродромы:__________________________________________________

      12. Рекомендуемый (крейсерский) эшелон полета, максимальный эшелон (высота) перелета:____________________________________________________________________

      13. Маршрут полета основной:____________________________________________

      1 этап: аэродром взлета, поворотные пункты маршрута, аэродром посадки. Общее расстояние, общее время полета. Эшелон (FL, значение в метрах). Остаток топлива после посадки. Рубеж возврата на аэродром вылета (остаток топлива), рубежи ухода на запасные аэродромы (остатки топлива). Максимально – допустимая встречная составляющая ветра по маршруту перелета.

      2 этап: сведения аналогичны 1-му этапу, кроме того указывается точка (координаты или коридор) пересечения государственной границы, эшелон, время после взлета.

      Запасной:______________________________________________________________

      Резервный:_____________________________________________________________

      14. Порядок управления:_________________________________________________

      15. Время суток, стартовое время: _________________________________________

      16. Допуск командира (экипажа) к самостоятельной подготовке воздушного судна на внебазовом аэродроме к повторному вылету в объеме предполетной подготовки

      _______________________________________________________________________

      17. Меры безопасности:__________________________________________________

      18. Дополнительная информация:__________________________________________

  Приложение 2
к Инструкции по управлению
воздушным движением

Общепринятые сокращения при ведении радиообмена, основные термины сообщений (указаний), стандартные фразы при управлении движением воздушных судов на различных этапах полета

Сокращения, принятые в английском авиационном языке

Аббревиатура

Значение

Перевод

AAL

Above aerodrome level

Над уровнем аэродрома

ACAS

Airborne collision avoidance system

Бортовая система предупреждения столкновений (см. TCAS)

ACC

Area control centre

Районный диспетчерский центр

ADF

Automatic direction

Finding equipment

ADR

Advisory route

Консультативный маршрут

ADT

Approved departure time

Одобренное (разрешенное) время вылета

AFTN

Aeronautical fixed telecommunication network

Сеть авиационной фиксированной электросвязи (АФТН)

AGL

Above ground level

Относительно поверхности земли

AIC

Aeronautical information circular

Бюллетень аэронавигационной информации

AIRPROX

Aircraft proximity

Кодовое слово, применяемое в отчетах об инциденте при воздушном движении для обозначения сближения воздушных судов

AIP

Aeronautical information publication

Сборник аэронавигационной информации

AIS

Aeronautical information service

Служба аэронавигационной информации

AMSL

Above mean sea level

Над средним уровнем моря

ATA

Actual time of arrival

Фактическое время прибытия

АTC

Air traffic control

Управление воздушным движением

ATD

Actual time of departure

Фактическое время вылета

ATIS

Automatic terminal information service

Система автоматической трансляции информации

ATS

Air traffic service

Обслуживание воздушного движения

ATSU

Air traffic service unit

Орган обслуживания воздушного движения

ATZ

Aerodrome traffic zone

Зона аэродромного движения

CTA

Control area

Диспетчерский район

CTR

Control zone

Диспетчерская зона

DF

Direction finding

Пеленгатор

DME

Distance measuring equipment

Дальномерное оборудование

DR

Dead reckoning

Метод отсчета

EAT

Expected approach time

Ожидаемое время (начала) подхода

ETA

Estimated time of arrival

Расчетное время прибытия

ETD

Estimated time of departure

Расчетное время вылета

FAF

Final approach fix

Контрольная точка конечного этапа захода на посадку

FAР

Final approach point

Точка конечного этапа захода на посадку

FIR

Flight information region

Район полетной информации

FIS

Flight information service

Служба полетной информации

FL

Flight level

Эшелон полета

FT

Foot (feet)

Фут (ы)

GAT

General air traffic

Основное воздушное движение

H24

Continuous day and night service (pronounced aitch twenty fower)

Круглосуточная служба
(произносится эйч туенти фауэр)

HF

High frequency

Высокая частота

HJ

Sunrise to sunset

Светлое время

IAF

Initial approach fix

Точка начального этапа захода на посадку

ICAO

International civil aviation organization

Международная организация гражданской авиации

IF

Intermediate approach fix

Точка промежуточного этапа захода на посадку

IFR

Instrument flight rules

Правила полетов по приборам

ILS

Instrument landing system

Инструментальная система посадки

IMC

Instrument meteorological conditions

Инструментальные метеорологические условия

KG

Kilogram (s)

Килограмм (ы)

KM

Kilometre (s)

Километр (ы)

KT

Knot (s)

Узел (узлы)

MAPt

Missed approach point

Точка ухода на второй круг

MATZ

Military aerodrome traffic zone

Зона полетов военного аэродрома

MDA/H

Minimum descent altitude/height

Минимальная высота снижения (абсолютная/относительная)

MEDA

Military emergency diversion aerodrome

Военный аварийный запасной аэродром

MET

Meteorological or meteorology

Метеорологический /метеорология

METAR

Routine aviation aerodrome weather report

Стандартное сообщение о погоде на аэродроме

Mb

Millibars

Миллибар (ы)

NDB

Non directional radio beacon

Ненаправленный радиомаяк

OCA/H

Obstacle clearance altitude/height

Безопасная высота пролета над препятствиями (абсолютная/относительная)

PAPIS

Precision approach path indicating system (pronounced papee)

Система точного захода на посадку (произносится па-пи)

PAR

Precision approach radar

Посадочный радиолокатор

QDM

Magnetic heading (zero wind) (sometimes employed to indicate magnetic heading of a runway)

Магнитное направление (штилевой) (иногда применяется для обозначения магнитного направления впп)

QDR

Magnetic bearing

Магнитный пеленг

QFE

The observed pressure at a specified datum (usually aerodrome or runway threshold elevation) corrected for temperature

Давление на определенном уровне (обычно аэродрома или превышении порога ВПП)

QNH

Altimeter sub scale setting to obtain elevation when on the ground and indications of elevation when in the air

Давление на аэродроме, приведенное к уровню моря

QTE

True bearing

Истинный пеленг

RA

Resolution advisory (see TCAS)

Рекомендация по разрешению угрозы столкновения (см. TCAS)

RCC

Rescue co

Ordination center

RTF

Radiotelephone/radiotelephony

Радиотелефонный/радиотелефония

RVR

Runway visual range

Видимость на впп

RVSM

Reduced vertical separation minimum

Сокращенный минимум вертикального эшелонирования

SAR

Search and rescue

Поиск и спасание

SID

Standard instrument departure

Стандартный маршрут вылета по приборам

SMGCS

Surface movement guidance and control system

Система управления наземным движением и контроля за ним

SRA

Surveillance radar approach

Заход по обзорному локатору

SSR

Secondary surveillance radar

Вторичный обзорный радиолокатор

STAR

Standard (instrument) arrival route

Стандартный маршрут прибытия по приборам

TA

Traffic advisory (see TCAS)

Консультативная информация о воздушном движении (см. TCAS)

TAF

Terminal aerodrome forecast

Прогноз погоды по аэродрому

TCAS

Traffic collision avoidance system (tee kas)

Бортовая система предупреждения столкновений (ти-кас)

TMA

Terminal control area

Район аэродрома (аэроузла)

UAS

Upper airspace

Верхнее воздушное пространство

UHF

Ultra high frequency

Ультра высокая частота

UTC

Coordinated universal time

Всемирное координированное время

VASIS

Visual approach slope indicator system (pronounced var zi)

Система индикации глиссады визуального захода на посадку (произносится ва-зи)

VDF

Very high frequency direction finding station

ОВЧ радиопеленгатор

VFR

Visual flight rules

Правила визуальных полетов

VHF

Very high frequency (30 to 300 mhz)

Очень высокая частота

VMC

Visual meteorological conditions

Визуальные метеорологические условия

VOLMET

Meteorological information for aircraft in flight

Метеорологическая информация для воздушного судна в полете

VOR

Vhf omni directional radio range

Овч всенаправленное угломерное оборудование

Основные термины сообщений (указаний), стандартные фразы при управлении движением воздушных судов на различных этапах полета

Слово/Фраза

Значение

ACKNOWLEDGE

ПОДТВЕРДИТЕ

Сообщите, что вы получили и поняли это сообщение

AFFIRM

ПОДТВЕРЖДАЮ

Даю положительный ответ, согласен, да

APPROVED

ОДОБРЕНО

Разрешение на предлагаемые действия выдано

BREAK

РАЗДЕЛ

Настоящим указывается промежуток между частями сообщения (используется, когда нет четкого разделения между текстом и другими частями сообщения)

BREAK BREAK

РАЗДЕЛ РАЗДЕЛ

Настоящим указываю на промежуток между сообщениями, передаваемыми различным ВС в условиях интенсивного движения

CANCEL

ОТМЕНЯЮ

Переданное ранее разрешение аннулируется

CHECK

ПРОВЕРКА

Проверьте систему или процедуру (ответ, как правило, не требуется) или Проверка работоспособности или точности (предполагает ответ)

CLEARED

РАЗРЕШЕНО

Разрешаю выполнение действий в соответствии с оговоренными условиями

CONFIRM

ПОДТВЕРДИТЕ

Правильно ли я понял следующую фразу…? или Правильно ли Вы приняли это сообщение?

CONTACT

РАБОТАЙТЕ

Установите радиосвязь с ….

CORRECT

ПРАВИЛЬНО

Поняли правильно

CORRECTION

ПОПРАВКА

В данной передаче (или указанном сообщении) была сделана ошибка. Правильным вариантом является следующий …

DISREGARD

НЕ ПРИНИМАЙТЕ ВО ВНИМАНИЕ

Считайте, что данное сообщение не передавалось

HOW DO YOU READ

КАК СЛЫШИТЕ

Каково качество моей передачи?

I SAY AGAIN

ПОВТОРЯЮ

Повторяю для ясности или уточнения

MONITOR

ПРОСЛУШИВАЙТЕ

Прослушивайте на (частоте)

MAINTAIN

ВЫДЕРЖИВАЙТЕ

Выдерживание указанных уровней (эшелонов, высот)

NEGATIVE

НЕТ /НЕВЕРНО/
ЗАПРЕЩЕНО

Даю отрицательный ответ, не согласен, не разрешаю или неправильно

OUT

КОНЕЦ

Настоящий обмен передачами закончен, и ответа не ожидается
Примечание: Обычно не используется при связи на ОВЧ

OVER

ПРИЕМ

Моя передача закончена, я жду от вас ответа.
Примечание: Обычно не используется при связи на ОВЧ

READ BACK

ПОВТОРИТЕ МОЕ СООБЩЕНИЕ

Повторите мне все или указанную часть этого сообщения в том виде, в каком вы ее приняли

RECLEARED

ВЫДАНО НОВОЕ РАЗРЕШЕНИЕ

В последнее разрешение внесены изменения, и данное новое разрешение заменяет выданное вам ранее разрешение или часть его

REQUEST

ПРОШУ или ЗАПРОСИТЕ

Мне бы хотелось знать … или Я хотел бы получить …

ROGER

ПОНЯЛ

Я принял всю вашу последнюю передачу

SAY AGAIN

ПОВТОРИТЕ

Повторите все или следующую часть вашей последней передачи

SPEAK SLOWER

ГОВОРИТЕ МЕДЛЕНЕЕ

Уменьшите скорость передачи

STAND BY

ЖДИТЕ

Будьте на приеме, я вас вызову

VERIFY

ПРОВЕРЬТЕ И ПОДТВЕРДИТЕ

Проверьте и убедитесь в правильности

WILCO

ВЫПОЛНЯЮ

Ваше сообщение понял и буду выполнять

WORDS TWICE

ПРОДУБЛИРУЙТЕ СЛОВА или СЛОВА БУДУТ ПРОДУБЛИРОВАНЫ

1) При запросе:
Связь плохая. Прошу передавать каждое слово или группу слов дважды.
2) Для информации:
Поскольку связь плохая, каждое слово или группу слов в данном сообщении буду передавать дважды

REPORT

ДОЛОЖИТЕ / СООБЩИТЕ

Передайте информацию о Ваших действиях

UNABLE

НЕ ПРЕДСТАВЛЯЕТСЯ ВОЗМОЖНЫМ

Я не могу выполнить ваш запрос, указание

      При использовании Climb, Descend, предлог "to" не используется перед заданным эшелоном полета. Перед заданием высоты полета эти слова используются с предлогом, но обязательным разделением "to" и цифр словами "height" или "altitude".

      Например,

      KLM410,descend flight level 210

      DLH115, climb FL 270

      AZA9443, descend to altitude 5000 feet, QNH 1012

      CH711, climb to height 800 metres, QFE 933

Орган обслуживания воздушного движения/диспетчерский пункт

Английский

Русский

Диспетчерский пункт района обслуживания воздушного движения

CONTROL

КОНТРОЛЬ

Диспетчерский пункт радиолокационного контроля (общее)

RADAR

РАДАР

Диспетчерский пункт подхода

APPROACH

ПОДХОД

Диспетчерский пункт круга

RADAR

КРУГ

Диспетчерский пункт аэродрома (ВЫШКА)

TOWER

ВЫШКА

Стартовый диспетчерский пункт

TOWER

СТАРТ

Диспетчерский пункт руления

GROUND

РУЛЕНИЕ

Местный диспетчерский пункт


РАЙОН

Диспетчерская / административная служба управления движением на перроне

APRON

ПЕРРОН

Командно-диспетчерский пункт местных воздушных линий


ВОЛНА

Радиостанция метеорологической информации


МЕТЕО

Производственно-диспетчерская служба предприятия


ТРАНЗИТ

Орган полетной информации

INFORMATION

ИНФОРМАЦИЯ

Авиационная станция

RADIO

РАДИО

Диспетчер

Пилот

Астана Лайн 504, снижайтесь эшелон 80
Астана Лайн 504, следуйте эшелон 80

Снижаюсь эшелон 80, Астана Лайн 504
Следую эшелон 80, Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, Алматы Контроль, набирайте эшелон 280

Алматы Контроль, Астана Лайн 504 набираю эшелон 280, подхожу к Толе Би, ТУРОК рассчитываю в 59

Алматы Руление, кто вызывает?

Алматы Руление...773
Алматы Руление, Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, передайте мое сообщение КЛМ 410

Астана Лайн 504, продолжайте ваше сообщение, я передам

Астана Лайн 504, работайте с Алматы Подход, 124,8

С Алматы Подход 124,8 Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, работайте со мной

Aлматы Подход, Астана Лайн 504, Контроль на 135,4 не отвечает

Астана Лайн 504, быть на приеме Алматы Подход, 124,8

Буду на приеме Алматы Подход 124,8 Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, прослушайте АТИС, на 129,8

Прослушать АТИС, на 129,8 Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, разрешено на Астану, через АКЧИ 1 ЕКО, эшелон 350, код 0017, после взлета работать с "Кругом" 120,8
Астана Лайн 504, приняли правильно

Разрешено на Астану, через АКЧИ 1 ЕКО, эшелон 350, код 0017, после взлета работать с "Кругом" 120,8, Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, запишите изменение в диспетчерское разрешение: первоначально набирать эшелон 100

Набирать эшелон 100, Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, пролет АКЧИ на эшелоне 210

Пролет АКЧИ на эшелоне 210, Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, ждать на предварительном

Ждать на предварительном, Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, снижайтесь эшелон 190
Астана Лайн 504, ошибка, снижайтесь эшелон 190

Снижаюсь эшелон 180, Астана Лайн 504
Снижаюсь эшелон 190, Астана Лайн 504

Астана Лайн 963, набирайте эшелон 190, пролет ТИРБА не ниже эшелона 110

Астана Лайн 963, набираю эшелон 190, на ТИРБА занять эшелон 110 не могу из-за загрузки.

Астана Лайн 504, сообщите эшелон
Астана Лайн 504, набирайте эшелон 260

Следую эшелон 200, Астана Лайн 504,
Набираю эшелон 260, Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, набирайте эшелон 260 пересечение эшелона 120 доложить
Астана Лайн 504, набирайте эшелон 260

Набираю эшелон 260, пересечение эшелона 120 доложу, Астана Лайн 504
пересекаю эшелон 120, Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, снижайтесь эшелон 80

Разрешите снижение, Астана Лайн 504

Астана Лайн 504 прекратите снижение, следуйте эшелон 80

Прекратил снижение, следую эшелон 80, Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, ускорьте набор эшелона 180 вертикальная 10 метров в секунду

Набираю эшелон 180. Увеличил вертикальную до 10 метров в секунду, Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, набирайте эшелон 320, ускорьте набор до пересечения эшелона 180

Набираю эшелон 320, увеличил вертикальную до пересечения эшелона 180, Астана Лайн 504
или
Увеличить не могу, вертикальная максимальная, Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, немедленно набирайте эшелон 120, встречный эшелон 110

Немедленно набираю эшелон 120, встречный эшелон 110, Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, снижение по расчету, эшелон 190

Снижение по расчету эшелон 190, Астана Лайн 504
Астана Лайн 504, снижаюсь эшелон 190

Астана Лайн 504, понял

Астана Лайн 504, БЕРВИ 47, эшелон 330, ОТАРИ 53

Астана Лайн 504, АРБОЛ доложить

АРБОЛ доложу, Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, выход из зоны доложить

Выход из зоны доложу, Астана Лайн 504

11555, Алматы Руление, запуск и контрольное висение разрешаю
555, Алматы Руление, предварительный разрешаю, по РД А
555, работайте с Вышкой 119,4

Алматы Руление, 11555, стоянка 2, разрешите запуск и контрольное висение, информация Анна
555, разрешили
555, контрольное висение выполнил взлет по самолетному разрешите предварительный
или
555, контрольное висение выполнил взлет по вертолетному
с Вышкой 119,4 11555

Астана Лайн 504, Алматы Подход, прямой 320 удаление 87 километров, правым разворотом курс 140, снижайтесь, эшелон 80, ВПП 23.

ПАН ПАН, ПАН ПАН, ПАН ПАН, Алматы Подход, Астана Лайн 504, у нас больной пассажир на борту, необходима немедленная посадка.

Астана Лайн 504, Алматы Подход, фактическая погода Алматы за 09.00: тихо, видимость 10 километров, облачность отсутствует, температура плюс 28, QNH 1002 миллибар, прогноз на посадку без изменений

Понял, QNH 1002 миллибар, Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, видимость на ВПП 650 метров, 700 метров и 600 метров

Roger, Astana Line 504
Понял, Астана Лайн 504

При сближении воздушных судов и пересечении маршрутов полета

      При возникновении ситуации со сближением воздушных судов, информация об этом, с целью исключения противоречивости, содержит следующую информацию:

      направление на конфликтующее воздушное судно с указанием направления и градусов (для воздушных судов гражданской авиации в часовом измерении в промежутке от 9 до 12 часов и от 12 до 3 часов):

Впереди вас

traffic 12 o'clock

справа под 30 градусов (борт направление 1 час)

traffic 1 o'clock

борт справа под 45 градусов

traffic one thirty

справа под 60 градусов (борт направление 2 часа)

traffic 2 o'clock

справа под 90 градусов (на траверзе) (борт направление 3 часа)

traffic 3 o'clock

слева под 30 градусов (борт направление 11 часов)

traffic 11 o'clock

борт слева под 45 градусов

traffictenthirty

слева под 60 градусов (борт направление 10 часов)

traffic 10 o'clock

слева под 90 градусов (на траверзе) (борт направление 9 часов)

traffic 9 o'clock

      положение воздушных судов относительно друг друга

боковой интервал

lateral separation

позади вас

behind you

между вами

between of you

      относительное перемещение конфликтующего воздушного судна

Движется

moving

Прямо (по курсу)

straight ahead

Через ваш эшелон

through your level

Следует с малой скоростью

moving with a low speed/lower

Следует с большой скоростью

moving with a high speed/faster

В направлении сближения

in a direction of approach

В противоположном направлении

in an opposite traffic

В попутном направлении

in the same direction

Обгоняет

overtaking

Обходит

avoiding

Пересекает

crossing/passing

Слева на право

from left to right

Справа на лево

from right to left

      Эшелон полета (высота) и тип воздушного судна, (если нет данных о эшелоне (высоте) полета, то используется фраза: "эшелон полета неизвестен – flight level unknown", его относительная скорость: "движется медленнее – slow moving" или "движется быстрее – fast moving".

Информация относительно сближения воздушных судов описывается с использованием следующих условных выражений

Приближается

Converging

Удаляется

Diverging

Параллельно вам

Parallel of you

Пересекает слева на право

Crossing from left to right

Пересекает справа на лево

Crossing from right to left

Встречное направление

Opposite direction

Попутное направление

Same direction

Расхождение правыми бортами

Divergence by left hand side (starboards)

Расхождение левыми бортами

Divergence by right hand side (port side)

Типовые слова и выражения

Движение

traffic

Движение (направление) тип ВС, эшелон полета, расчетное время (место, обстоятельство).

traffic (direction) type of aircraft, flight level, estimated time (place, circumstance)

Борт наблюдаю

traffic in sight

Борт не наблюдаю/связи нет

negative contact

Правее/левее вас/трассы (значение км.)

right/left of you/the airway (meaning in kilometers)

Выдерживайте курс (значение град.)

maintain heading (meaning in degrees)

Следуйте через (место)

follow through (significant point)

Следуйте на/к (направление, место)

follow to (direction, significant point)

Пройдите (обозначение точки) в (время)

cross (significant point) at (time)

Выше/ниже

above/below

Выполните правый/левый вираж

make right/left orbit

Занял эшелон полета

reach flight level

Сохраняйте эшелон полета

maintain flight level

Доложите (место, время)

report at (place, time)

Доложите удаление (значение в км.) от/до (место)

report distance (kilometers) from (position, place)

Доложите расчетное время (прилета, пролета, пересечения)

report estimated time (of arrival, over, of crossing/passing)

Следующее донесение в/над (место, время)

next report at/over (place, time)

Обеспечивайте интервалы самостоятельно

maintain own separation

Если невозможно (альтернативное указание)

if not possible (alternative instructions)

Сообщите ваше решение

report your decision (solution)

Набираю высоту по TCAS (или снижаюсь)

TCAS climb (ordescend)

Есть какие-либо ограничения

are there any restrictions

Вы нарушили правила полетов над нашей территорией

you broke the flight rules over our territory

Разрешение на ваш полет не выдано

permission for your flight is not granted

Запретная зона

prohibited area

Опасная зона

dangerous area

Зона с ограниченным режимом

restricted area

Опасные условия

dangerous conditions

Ошибка компаса

compass error

Перелетать

overfly

Обходить

avoid

Ограничивать

restrict

Ограничения по курсу

heading restrictions

Ограничения по высоте

height/altitude restrictions

Отклонение

deviation

Рекомендовать

recommend

Север

North

Юг

South

Запад

West

Восток

East

При снижении с эшелона полета

      Так как фразеология общего значения носит обычный характер, то ниже приведенные слова и выражения объединяются, изменяются и (или) добавляются другими фразами, выражениями и словами:

Прошу снижение в (время)

Request descend at (time)

Прошу снижение после (обстоятельство, место или время)

request descend after ( circumstance, place or time)

Предполагаемое снижение в (время)

Expect descend at (time)

Предполагаемое снижение после (обстоятельство, место или время)

expect descend after ( circumstance, place or time)

Снижайтесь

descent

Доложите освобождение (эшелон)

report leaving/passing (flight level)

Продолжайте снижение до (уровень)

continue descend to (flight level)

До эшелона

To flight level

Прекратите снижение

Stop descend

Аварийное снижение

Emergency descend

Немедленно

Immediately

Возвращаюсь на (эшелон)

Returning to (flight level)

Ускорьте снижение

Expedite descend

      В том случае, когда воздушное судно объявляет об аварийном снижении, орган управления воздушным движением предпринимает все возможные действия, чтобы обезопасить другие воздушные суда:

Всем бортам, Казбек-Контроль, аварийное снижение между Сутур и Кекун. Всем воздушным судам, находящимся ниже 10100 метров, немедленно покинуть трассу в восточном направлении

All stations, Kazbek-control, emergency descent between Sutur and Kekun. All aircrafts below 10100 meters, immediately abandon a route to eastern direction

При передаче управления движением воздушных судов

      Экипаж воздушного судна непрерывно прослушивает канал (частоту) радиосвязи органа управления воздушным движением, под управлением которого он находится.

      При пересечении границы ответственности зон (рубежей передачи управления воздушным движением) экипаж воздушного судна получает от органа управления воздушным движением, под управлением которого он находится, указание об установлении связи со взаимодействующим (вспомогательным) органом управления воздушным движением:

26123-й, Казбек-Контроль, установите 1001 с Дубовка-Контроль

26123, Kazbek-Control, contact Dubovka-Control

26123-й, Казбек-Контроль, работайте с Дубовка-Контроль на частоте 124,0

26123, Kazbek-Control, contact Dubovka-Control on (frequency) 124,0

      Переход на связь с другой аэронавигационной станцией (органом управления воздушным движением) осуществляется только после получения разрешения.

      При отсутствии указания о переходе на частоту смежной (другой) аэронавигационной станцией (органом управления воздушным движением), экипаж до осуществления перехода запрашивает разрешение о переходе у органа управления воздушным движением, под управлением которого находится.

      Если экипажу воздушного судна не удалось установить связь на указанной частоте, он возвращается на предыдущую частоту органа управления воздушным движением, под управлением которого он находился до получения указания о переходе, и докладывает об этом.

      Когда предполагается, что на определенной частоте воздушное судно получит указания по дальнейшему выполнению полета, диспетчер выдает команду "прослушивать" -"monitor" на определенной частоте:

26123, Актау-Контроль, для получения указаний ПРОСЛУШИВАЙТЕ Казбек-Контроль на частоте 128,5

26123, Aktau-Control, MONITOR Kazbek-Control on frequency 128,5 for obtaining instructions

Выходите из контролируемой зоны/района (наименование ответственного пункта управления воздушным движением)

Leaving control zone/area (name of responsible point acc)

Входите в контролируемую зону/район (наименование ответственного пункта управления воздушным движением)

Entering control zone/area (name of responsible point acc)

Работайте с (позывной органа управления воздушным движением, частота)

Contact (call sign of atc, frequency)

При отсутствии связи (указания)

If not contact (instructions)

Будьте на приеме/ждите

Stand by

Прошу перехода на (орган управления воздушным движением или частота)

Request change to (call sign or frequency)

Изменить частоту разрешаю

Frequency change approved

Оставайтесь на этой частоте

Remain this frequency

При выполнении авиационных работ

      При выполнении авиационных работ, пилот по прибытии на место докладывает органу управления воздушным движением о начале, высоте и предполагаемом времени окончания работ или изменении плана.

      Получив информацию от пилота о прибытии на место, начале и высоте работ, орган управления воздушным движением указывает время (интервал времени) выхода на связь.

      В случае предусмотренной посадки на площадке в месте работы пилот сообщает органу управления воздушным движением о посадке, предполагаемом времени стоянки и/или о своих дальнейших действиях.

Стандартные слова и выражения, используемые при передаче информации о метеоусловиях

CAVOK (нижняя граница облаков) (произносится как КАВОКЕЙ)

CAVOK (Sealing And Visibility OK) (pronounced CAV-O-KAY)

Буря

Storm

В облаках

Inclouds

Ветер

Wind

Ветер боковой

Cross wind

Ветер встречный

Head wind

Ветер на высотах

Upper winds / winds aloft

Ветер попутный

Back/tail wind

Ветер приземный

Surface/ground wind

Ветер сильный

Strong wind

Ветер слабый

Light wind

Видимость

Visibility

Видимость вертикальная

Vertical visibility

Видимость горизонтальная

Horizontal visibility

Вне облаков

Out of clouds

Водяной смерч

Water spout

Высоко-кучевые (облака)

Altocumulus

Высоко-слоистые (облака)

Altostratus

Градусы(ов)

Degrees

Гроза

Thunderstorm

Гроза фронтальная

Line squall

Дальность видимости на ВПП

Runway Visual Range (RVR)

Дождь

Rain

Дым

Smoke

Дымка

Mist

Землетрясение

Earthquake

Иней

Frost

Кучевые (облака)

Cumulus

Ливень

Shower

Мгла

Haze

Метель

Snow

Минус

Minus

Молния

Lightning

Морось

Drizzle

Нижняя граница облаков

Sealing

Облако (а)

Cloud(s)

Обледенение

Icing

Осадки

Precipitation

Перисто-слоистые (облака)

Cirrostratus

Песок

Sand

Песчаная буря

Sanstorm

Плюс (при положительных значениях не используется)

Plus ( at positive values as a rule to not be use)

Погода

Weather

Погода фактическая

Actual/present weather

Порывы

Gusts

Пыль

Dust

Разорванно-кучевые

Fractocumulus

Сдвиг ветра

Wind shear

Сильная турбулентность

Severe turbulence

Сильное обледенение

Severe icing

Сильный дождь

Heavy rain

Слабая турбулентность

Light turbulence

Слабое обледенение

Light icing

Слабый дождь

Light rain

Слоисто-кучевые (облака)

Stratocumulus

Смерч

Spout

Снег

Snow

Снегопад

Snowfall

Температура

Temperature

Теплый фронт

Warmfront

Точка росы

Dew point

Туман

Fog

Умеренная турбулентность

Moderate turbulence

Умеренное обледенение

Moderate icing

Ураган

Hurricane

Холодный фронт

Cold front

Цельсий

Centigrade

Шквал

Squall

Штиль

Calm

Ясно

Sky clear

  Приложение 3
к Инструкции по управлению
воздушным движением

Буквы русского алфавита

Буква

Произношение

Буква

Произношение

А

Анна

Р

Роман

Б

Борис

С

СемҰн

В

Василий

Т

Татьяна

Г

Григорий

У

Ульяна

Д

Дмитрий

Ф

ФҰдор

Е

Елена

Х

Харитон

Ж

Женя

Ц

Цапля

З

Зинаида

Ч

Человек

И

Иван

Ш

Шура

Й

Иван-Краткий

Щ

Щука

К

Константин

Ъ

Знак

Л

Леонид

Ы

Еры

М

Михаил

Ь

Знак

Н

Николай

Э

Эхо

О

Ольга

Ю

Юла

П

Павел

Я

Яков

Буквы английского алфавита

Буква

Произношение в алфавите

Произношение слова расшифровки

Произношение слова расшифровки на русском языке

A

ei

Alpha

алфа

B

bi:

Bravo

браво

C

si:

Charlie

чали / шали

D

di:

Delta

дэл та

E

i:

Echo

эко

F

ef

Foxtrot

фокс трот

G

dji:

Golf

голф

H

eitch

Hotel

хо тэл

I

ai

India

ин диа

J

dзei

Juliet

джу лиэт

K

kei

Kilo

кило

L

el

Lima

лима

M

em

Mike

майк

N

en

November

но вэм бэ

O

ou

Oskar

ос кэ

P

pi:

Papa

пэ па

Q

kju:

Quebec

квэбэк

R

a:

Romeo

ромио

S

es:

Sierra

сьера

T

ti:

Tango

танго

U

ju:

Uniform

юнифом

V

vi:

Victor

виктэ

W

dablju:

Whiskey

виски

X

Eks

X-ray

эксрэй

Y

Wai

Yankee

янки

Z

Zed

Zulu

зулу

Передача номеров и чисел

      При ведении радиообмена, включая использование английского языка, числа (информация о курсе, пеленге, эшелоне, высоте, позывном воздушного судна) передаются, используя следующее произношение:

Число

Передача на русском языке

Передача на английском языке

0

ноль

Zero

1

один

One

2

два

Two

3

три

Three

4

четыре

Four

5

пять

Five

6

шесть

Six

7

семь

Seven

8

восемь

Eight

9

девять

Nine

10

десять

оne zero

11

одиннадцать

one one

12

двенадцать

one two

13

тринадцать

one three

14

четырнадцать

one four

15

пятнадцать

one five

16

шестнадцать

one six

17

семнадцать

one seven

18

восемнадцать

one eight

19

девятнадцать

one nine

20

двадцать

two zero

30

тридцать

three zero

40

сорок

four zero

50

пятьдесят/полсотни

five zero

60

шестьдесят

six zero

70

семьдесят

seven zero

80

восемьдесят

eight zero

90

девяносто

nine zero

100

сто

one hundred/one zero zero

200

двести

two hundred/two zero zero

300

триста

three hundred/three zero zero

400

четыреста

four hundred/four zero zero

500

пятьсот

five hundred/five zero zero

600

шестьсот

six hundred/six zero zero

700

семьсот

seven hundred/seven zero zero

800

восемьсот

eight hundred/eight zero zero

900

девятьсот

nine hundred/nine zero zero

1000

(одна) тысяча

one thousand (TOU-SAND) /one zero zero zero

0,3

(коэфициент сцепление) ноль три

(bracing action) decimal three

7 м/с

семь метров в секунду

seven meters per second

135,9

сто тридцать пять запятая девять

one three five decimal nine

3240

триста двадцать четыре градуса

three two four degrees

760 мм.рт.ст.

семьсот шестьдесят миллиметров ртутного столба

seven six zero millimetres

1013,5 мб.

тысяча тринадцать запятая пять миллибар

one zero one three decimal five millibars

2700 м

две тысячи семьсот метров

two seven zero zero hundred meters

10600 м

десять тысяч шестьсот метров

one zero thousand six hundred metres

85121

восемь (десять) пять сто двадцать один

eight five one two one

1-й

первый

first

2-й

второй

second

3-й

третий

third

4-й

четвертый

fourth

5-й

пятый (и т.д.)

fifth (etc.)

      При ведении фразеологии на английском языке, все числа, за исключением целых сотен, целых тысяч и комбинаций тысяч и целых сотен, передаются с сопровождением каждой цифры в числе сотен и/или тысяч словом hundred (six five zero hundred) или thausand как соответствующая (eleven thousand).

Eleven thousand six five zero hundred

Одиннадцать тысяч шестьсот пятьдесят

      Комбинации тысяч и целых сотен при ведении фразеологии на английском языке передаются с сопровождением каждой цифры в числе тысяч словом тысяча - thausand (one zero thousand).

One zero thousand one hundred

Десять тысяч сто

      Числа, содержащие разделительный знак запятая - decimal, передаются с десятичной запятой в соответствующей последовательности, обозначаемой словом запятая - decimal.

      При необходимости проверки точности полученной цифровой информации, передающий орган запрашивает получающий орган об этом.

      При передаче дробных чисел менее 1 (единицы) на русском языке, разделительный знак запятая не произносится.

      Например: 0,45 - ноль сорок пять.

      При передаче дробных чисел менее 1 (единицы), в английском варианте, разделительный знак произноситься, но не указывается цифра "0".

      Например: 0,45 – decimal four fife.

      Когда сообщаются эшелоны полетов, высота, удаление, курс, давление, то указываются и значения измерений

Верхний край облачности

Top of clouds

Километр, метр

Видимость на ВПП

Runway visual range

Метр - при значении видимости менее 5000 метров, Километр – при значении видимости 5000 метров и более

Высота полета

Hight

Метр

Давление на аэродроме

QNH (QFE)

Гектопаскаль, милибар, милиметр ртутного столба

Количество облачности

Oktant

Октант

Магнитный путевой угол

Magnetic track

Градус

Направление ветра на эшелоне (высоте)

Wind a loft (Upper wind)

Градус

Направление ветра у земли

Wind direction

Градус

Нижний край облачности

Ceiling
(Base of clouds)

Метр (в случае, если высота облачности составляет 1500 футов=5000 метров), километр

Время

Endurance

Часы, минуты

Остаток топлива

Fuel on board

Килограмм

Расстояние

Distance

Километр, метр

Скорость ветра

Wind speed

Метр в секунду

Скорость полета (приборная, истинная, путевая)

Speed (instrument, true, ground)

Километров в час

Cкорость набора (снижения)

Rate of climb (descend)

Метр в секунду

Температура

Temperature

Градус по Цельсию

Эшелон полета

Flight level

Метр

Передача времени

      При передаче времени обычно требуется указывать только минуты данного часа (без слова минут (а) – minute (s), но если возникает вероятность неправильного понимания, то следует указывать и час.

      При передаче сообщений о времени используется координированное всемирное время ("UTC"-ю ти си).

      Проверка показаний бортовых часов в полете производится запросом текущего времени у соответствующего органа управления воздушным движением.

      При проверке время указывается с точностью до ближайшей половины минуты.

      Не используются слова, обозначающие определенную часть времени, такие как - "quarterto", или "pass", "after".

      Расчетное время пролета (прилета) передается в составе сообщения о местоположении или по запросу органа управления воздушным движением.

      Если по условиям полета расчетное время отличается от ранее переданного на 3 минуты и более, то экипаж сообщает новое уточненное расчетное время.

      Фактическое время выхода на контрольный рубеж (время пролета, указанное пилотом и/или отличающееся от него не более, чем на 1 минуту в большую или меньшую сторону) сообщается экипажем в момент его пролета.

      Если в соответствии с условиями полета экипаж не смог доложить о пролете контрольного пункта, то доклад о фактическом времени пролета такого пункта передается как можно скорее.

      Запрос и ответ при проверке времени осуществляется фразами

Request check time

Прошу проверку времени

Time is (hour, minutes or only minutes)

Время (часы, минуты или только минуты)

Примеры передачи времени

08.25

zero eight two five or two five

ноль восемь двадцать пять

17.00

оne seven zero zero

семнадцать ноль ноль

22.53.30

two two five three and half minutes

двадцать два пятьдесят три с половиной

Позывной воздушного судна

      Для ведения радиотелефонной связи воздушное судно использует одно из следующих видов позывных:

26123 или 123

Цифровой знак воздушного судна, использующийся в качестве полного (пять цифр) или сокращенного (три последние цифры) позывного

      Воздушное судно не меняет свой позывной, указанный в плане полета, в течение всего полета, за исключением, когда имеется вероятность, что из-за подобного (созвучного) позывного возникает нестандартная ситуация. В этом случае аэронавигационной станцией (органом управления воздушным движением) даются указания экипажу воздушного судна о временном использовании полного или другого позывного.

26123, Казбек-Контроль, работайте полным позывным, на связи созвучный борт

26123, Kazbek -Control, use full call sign dew similar aircraft

      После нормализации ситуации, когда на связи осталось только одно воздушное судно, имеющее подобный (созвучный) позывной, то используется фраза

26123, Казбек-Контроль, связь в обычном режиме

26123, Kazbek-Control, use normal communication (или Communication in a usual mode)

Проверка связи

      Включение для проверки радиостанций и осуществление пробной связи в радиосетях выполняется так, чтобы проверка не мешала радиообмену при управлении воздушным движением.

      Проверка связи со стороны воздушного судна на частоте органа управления воздушным движением выполняется с использованием следующих выражений:

      1) опознавательный индекс органа управления воздушным движением;

      2) позывной воздушного судна;

      3) одна из фраз.

Проверка связи (на земле)

Radiocheck

Техническая проверка

Maintanance check

Предполетная проверка

Preflight check

Проверка связи ( в воздухе)

Signal check

Как слышите

How do you read

Прием

Over

      4) частота, на которой производится вызов.

      Например:

Казбек-Контроль, 26123,
проверка связи, 128,5
Как слышите

Kazbek-Control, 26123,
RADIO CHECK, 128,5
How do you read

      Ответ при проверке связи со стороны органа управления воздушным движением содержит следующую информацию:

      1) позывной воздушного судна;

      2) опознавательный индекс органа управления воздушным движением;

      3) одна из степеней разборчивости связи:

неразборчиво

Unreadable

Полная неразборчивость переданного сообщения

временами
(слышу Вас на 2)

Readable now and then
(read you 2)

сообщение принимается с большим трудом и требует дополнительных переспросов и повторений

с затруднением
(слышу Вас на 3)

Read you with difficulty
(read you 3)

сообщение принимается с трудом без переспросов и повторений

Разборчиво (слышу Вас на 4)

Readable
(read you 4)

сообщение разборчиво, без затруднений

Отлично (слышу Вас на 5)

Perfectly readable
(read you 5)

сообщение вполне разборчиво, принимается без напряжения внимания

      Например:

26123, Казбек – Контроль,
разборчиво (или СЛЫШУ ВАС НА 4)

26123, Kazbek – Control,
READABLE (или READ YOU 4)

      Если необходимо, то для тестирования качества радиосвязи разрешается использовать счет цифр от одного до десяти, следующими за информацией, указанной в подпунктах 2 и 3.

26123, Казбек – Контроль, разборчиво (или СЛЫШУ ВАС НА 4)

26123, Kazbek – Control, READABLE (или READ YOU 4)


Әуе қозғалысын басқару жөніндегі нұсқаулықты бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2019 жылғы 25 қарашадағы № 963 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2019 жылғы 29 қарашада № 19658 болып тіркелді.

      "Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 15-бабының 29) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

      Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 23.05.2024 № 543 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      1. Қоса беріліп отырған Әуе қозғалысын басқару жөніндегі нұсқаулық бекітілсін.

      2. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Әуе қорғанысы күштері бас қолбасшысының басқармасы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

      1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

      2) осы бұйрықты ресми жарияланғанынан кейін Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

      3) мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің Заң департаментіне жолдауды қамтамасыз етсін.

      3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қорғаныс министрінің бірінші орынбасары Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Бас штабының бастығына жүктелсін.

      4. Осы бұйрық лауазымды адамдарға, оларға қатысты бөлігінде жеткізілсін.

      5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      Қорғаныс министрі Н. Ермекбаев

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасының

      Индустрия және инфрақұрылымдық

      даму министрлігі

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасының

      Ұлттық қауіпсіздік комитеті

      "КЕЛІСІЛДІ"

      Қазақстан Республикасының

      Ішкі істер министрлігі

  Қазақстан Республикасы
Қорғаныс министрінің
2019 жылғы 25 қарашадағы
№ 963 бұйрығымен
бекітілген

Әуе қозғалысын басқару жөніндегі нұсқаулық

1-тарау. Жалпы ережелер

      1. Осы Әуе қозғалысын басқару жөніндегі нұсқаулық (бұдан әрі – Нұсқаулық) "Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 15-бабының 29) тармақшасына сәйкес әзірленді және Қазақстан Республикасы мемлекеттік авиациясы әуе кемелерінің әуе қозғалысын (ұшуын) басқару саласындағы заңнаманы қолдануды нақтылайды.

      Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 23.05.2024 № 543 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      2. Осы Нұсқаулықта мынадай ұғымдар мен анықтамалар пайдаланылады:

      1) авиациялық бөлім Қазақстан Республикасы мемлекеттік авиациясының жойғыш, бомбалау, шабуыл, көліктік, армиялық және оқу-жаттығу әуе кемелерінің ұшуын ұйымдастыру мен орындауды, оларды пайдалануды, жөндеуді және сақтауды жүзеге асыратын республикалық мемлекеттік мекеме. Авиациялық бөлім деп сонымен қатар авиациялық комендатуралар, авиациялық мүлік қоймалары, сондай-ақ авиациялық персоналды даярлау, ұшқышсыз ұшу аппараттарын жауынгерлік даярлаужәне жауынгерлік қолдану жөніндегі оқу-жаттығу орталықтары түсініледі;

      2) әуеайлақтан тыс ұшу ұшып шығу әуеайлағына қонумен басқаруды басқа ұшуды басқару органына бере отырып, әуеайлақ ауданының әуе кеңістігі шекарасынан тыс орындалатын әуе кемесінің ұшуы;

      3) әуеайлақтық ұшу ұшып көтерілу әуеайлағы ауданының әуе кеңістігі шекарасында орындалатын әуе кемесінің ұшуы;

      4) ерекше жағдай авиациялық техника кенеттен істен шығу немесе әуе кемесінің, жолаушылар мен экипаждың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін экипаждан стандарттан тыс әрекет ету талап етілетін жағдайға тап болуы нәтижесінде туындаған жағдай;

      5) ұшырып апару әуе кемелерін өнеркәсіп кәсіпорнынан немесе авиациялық жөндеу зауытынан (авиациялық жөндеу бөлімінен, базасынан) авиациялық бөлімге немесе керісінше, сондай-ақ бір авиациялық бөлімнен басқа авиациялық бөлімге беру мақсатында жүзеге асырылатын ұшып өту;

      6) трассадан тыс ұшу әуе трассасынан және әуеайлақ ауданы шегінен тыс жасалатын ұшу;

      7) шұғыл ұшу әуе кеңістігін пайдалануды шұғыл келісу талап етілетін ұшу жоспарын берусіз орындауға жол берілетін ұшу.

      3. Әуе қозғалысын басқару мақсаты экипаждардың ұшу тапсырмаларын уақтылы орындауына және ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған жерде және әуеде әуе кемелерінің қозғалысын үздіксіз, сенімді және жедел реттеу болып табылады.

2-тарау. Әуе қозғалысын басқару орталықтары

      4. Әуе қозғалысын басқару орталықтары олар үшін белгіленген жауапты аудандар шегінде Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалануды жоспарлау және үйлестіру, Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану тәртібінің сақталуын бақылау, ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету және әуе қозғалысын реттеу үшінтағайындалған Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері әуе қозғалысын басқару орталықтарының жедел органдары.

      Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің әуе қозғалысын басқару жедел органдарына:

      1) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Әуе қорғанысы күштерінің әуе қозғалысын басқару бас орталығы орталық жедел орган;

      2) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Әуе қорғанысы күштерінің әуе қозғалысын басқару өңірлік орталықтары;

      3) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Әуе қорғанысы күштерінің әуе қозғалысын басқару аудандық орталықтары;

      4) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Әуе қорғанысы күштерінің әуе қозғалысын басқару қосалқы аудандық орталықтары жатады.

3-тарау. Әуе кеңістігін пайдалануды жоспарлау

1-параграф. Әуеайлақтық және әуеайлақтан тыс ұшуды жоспарлау және ұйымдастыру

      5. Авиациялық бөлімдер штабтары (базадан тыс әуеайлақтар экипаждары) әуеайлақтық және әуеайлақтан тыс ұшуға өтінімдерді (ұшу жоспарларын) ұшу күні қарсаңында сағат 14.00-ге (UTC уақыты) дейін немесе ұшу аяқталғаннан кейін бір сағат ішінде келесі иәуліктердің аралас ауысымы үшін:

      1) әуе қозғалысын басқару бас орталығына;

      2) жақын орналасқан әуе қозғалысын басқару орталығына;

      3) қосалқы ретінде жоспарланған диспетчерлік (командалық) әуеайлақтар пункттеріне ұсынады.

      6. Азаматтық авиация саласындағы уәкілетті орган есебінде тұрған ұшқышсыз ұшу аппаратының жоспарлы ұшуына өтінім (ұшу жоспары) пайдаланушы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 12 мамырдағы № 506 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану қағидаларының (бұдан әрі Әуе кеңістігін пайдалану қағидалары) 6-қосымшасына сәйкес нысан бойынша ұшып шыққанға дейін үш сағат бұрын әуе қозғалысын басқару орталығына береді.

      Әуе кеңістігін пайдалануға алынған өтінімді (ұшу жоспарын) әуе қозғалысын басқару бас орталығы әуе кеңістігін пайдалану жоспарына енгізеді, әуе қозғалысын басқару орталықтарына, әуе қозғалысын жоспарлау бас орталығына, азаматтық-әскери үйлестіру тобына авиациялық белгілеу электрондық байланыспен (телеграфпен, интернетпен) жіберіледі.

      Ұшқышсыз ұшу аппараттарының ұшуын орындау кезінде әуе кеңістігін пайдалану қауіпсіздігі қысқа уақытты шектеулер немесе әуе кеңістігін пайдаланудың уақытша режимдерін белгілеумен қамтамасыз етіледі.

      7. Әуе қозғалысын басқару орталықтары әуе кеңістігін пайдалануға өтінімді (ұшу жоспарын) алғаннан кейін оны әуе кеңістігін пайдалану жоспарына енгізеді. Әуе кеңістігін пайдалану қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін әуе трассаларының учаскелерінде олардың ұшу маршруттарымен қиылысқан орындарда қысқа уақытты шектеулер әзірленеді. Арнайы тапсырмаларға ұшу маршруттары қосымша шектеулер әзірлеу үшін жалпы әуе жағдайы планшетіне салынады, басқару пункттері, радиобайланыс, басқаруды беру шептері айқындалады.

      8. Әуе кеңістігін пайдалануға қысқа уақытты шектеулер, егер әуеайлақтың (алаңның) аэронавигациялық паспортында ұшуды орындау кезінде әуе қозғалысына қызмет көрсету (басқару) органдарының өзара іс-қимыл рәсімдері көрсетілген болса, бақыланатын әуе кеңістігінде орналасқан азаматтық авиация әуеайлақтарында әуе кемелерінің ұшуына ықпал ететін әуеайлақтарда (алаңдарда) ұшуды орындау кезінде әзірленбейді.

      9. Әуе қозғалысын басқару орталықтары ұшуды орындау күні әуедегі жағдайға байланысты пилотаж аймақтарын пайдалануды және ұшу маршруттарын келіседі:

      1) авиация бөлімінің басқару пунктімен (командалық-диспетчерлік пунктімен, штурманмен);

      2) әуе қозғалысына қызмет көрсету орталықтарының ұшу жетекшілерімен;

      3) азаматтық авиация әуеайлағы әуе қозғалысына қызмет көрсету органының ұшу жетекшісімен.

      10. Әуе қозғалысын басқару орталықтары әзірлеген әуе кеңістігін пайдалануға қысқа уақытты шектеулер белгіленген авиациялық электр байланыс желісі (факсимильді байланыс құралдары, интернет) арқылы әуе қозғалысына қызмет көрсету органдарына жеткізіледі. Нақты және болжамды әуе жағдайын талдауға,тапсырманы орындау шұғылдығына байланысты әуе кеңістігін пайдалануға қысқа уақытты шектеулер кейіннен белгіленген авиациялық электр байланыс желісі арқылы жеделхаттар жолдаумен телефондық байланыс құралдары бойынша әуе қозғалысына қызмет көрсету органдарына жеткізіледі.

      11. Әуе кеңістігін пайдалануға қысқа уақытты шектеулер бірлесіп орналасқан әуеайлақтарда ұшуды орындау кезінде, әуеайлақтың аэронавигациялық паспортына енгізілген мемлекеттік авиацияның арнайы (пилотаж) аймақтары, ұшу маршруттары пайдаланғанда және әуе қозғалысын басқарудың біріктірілген тобы ұйымдастырылғанда әзірленбейді.

      12. Бірлесіп орналасу әуеайлақтарында ұшуды орындау кезінде әуе кеңістігін пайдалану қауіпсіздігін Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрінің 2011 жылғы 18 наурыздағы № 128 және Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникациялар министрінің 2011 жылғы 25 ақпандағы № 91 бірлескен бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасының азаматтық және мемлекеттік авиациясының бірлесіп орналастыру әуеайлақтарын пайдалану қағидасына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 6922 болып тіркелген) сәйкес әуе қозғалысына қызмет көрсету (әуе қозғалысын басқару) біріктірілген әуе қозғалысын басқару тобы қамтамасыз етеді.

      13. Әуеайлақ диспетчері (ұшу жетекшісі) ауа райын әуеден барлау басталғанға (ұшу басталғанға) жоспарланған уақытқа дейін екі сағат бұрын әуеайлақ тұрған жауапкершілік ауданындағы әуе қозғалысын басқару орталығынан әуе кеңістігін пайдалануға сұрау салуды жүзеге асырады.

      14. Әуе қозғалысын басқару орталығы ауа райын әуеден барлау (ұшу басталғанға) немесе ұшу басталғанға жоспарланған уақыттан бір сағат бұрын (сұрау салу кеш түскен кезде бір сағаттан кейін) әуеайлақ диспетчеріне (ұшу жетекшісіне) әуе кеңістігін пайдалану шарттарын береді, онда:

      1) ауа райын әуеден барлау басталу (ұшу басталу) уақыты;

      2) әуе кемелерінің түрлері, әуе кемелерінің саны;

      3) экипаждарды шақырту белгілері, ұшу (жауынгерлік) реттілік (қажет болған кезде);

      4) ұшу маршруттары, ұшудың барынша эшелоны (биіктігі);

      5) қосалқы қону әуеайлағы;

      6) басқару пункттері, олардың шақырту белгілері, басқаруды қабылдау (беру) шептері (егер ұшу маршруттарының басқаруға басқа басқару пункттері тартылған жағдайларда) көрсетіледі.

      15. Әуе кеңістігін пайдалануға қысқа уақытты шектеулерді әуе қозғалысын басқару орталықтары енгізеді. Әуе кеңістігін пайдалануға қысқа уақытты шектеулерді алуды осы шектеуді енгізген әуе қозғалысын басқару орталығы әрекет ету аяқталуғаннан кейін немесе белгіленген уақыт аяқталғаннан кейін жүзеге асырады.

      16. Әуе қозғалысын басқару орталығының кезекші аусымы метеорорлогиялық (техникалық) жағдайлар бойынша әуеалақтарды жабу туралы ақпарат алған, қону әуейлағында (алаңында) ұшу жетекшісінің тобы (әуе қозғалысына қызмет көрсету диспетчері) болмаған кезде осы ақпаратты әуе қозғалысын басқару бас орталығына жеткізеді. Әуе қозғалысын басқару бас орталығының кезекші ауысымы ақпаратты Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Әуе қорғанысы күштерінің жедел кезекшісіне (көмекшісіне) жеткізеді.

      17. Жоспарланған әуеайлақтық ұшуды орындау транзиттік әуе кемелерінің әуеайлақ ауданының (операциялық әуе қозғалысы ауданының) әуе кеңістігі арқылы ұшып өтуіне тыйым салу үшін негіз болып табылмайды.

      18. Операциялық әуе қозғалысы орындалатын әуеайлақ ауданы арқылы әуе кемесінің ұшып өтуін қамтамасыз ету мақсатында әуе қозғалысын басқару орталығы әуе кеңістігін пайдалануды ағымдағы жоспарлау процесінде әуеайлақтың әуе қозғалысын басқару органымен ұшып өту шарттарын келіседі.

      19. Әуеайлақтың ұшуды басқару тобы ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етуді ескере отырып, транзитті әуе кемелерінің ұшып өтуі үшін жоғарғы және төменгі әуе кеңістігінде эшелондар (биіктік) бөледі, басқару пунктінің шақырту белгілерін, радиобайланыс жүргізу (негізгі, резервтегі) жиіліктерін айқындайды.

      20. Әуе қозғалысын басқару орталығы экипажға ұшып өту шарттарын тікелей немесе әуе қозғалысына қызмет көрсету органы арқылы береді.

      21. Операциялық әуе қозғалысы ауданында транзиттік ұшып өтуді орындайтын әуе кемелерінің экипаждары ауданға кіргенге дейін он минут бұрын әуе қозғалысын басқару тобынан (командалық пункттен) операциялық әуе қозғалысы ауданына кіру, шығу орындарын (әуеайлақтың бақылау нүктесінен азимутты, қашықтықты), ұшып өту (эшелон) биіктігін көрсетумен рұқсат етуге сұрай салады.

      22. Ұшуды басқару тобы транзиттік әуе кемесімен радиобайланысты орнатқаннан кейін аэронавигациялық жағдайға байланысты:

      1) операциялық әуе қозғалысы ауданынан шыққанға дейін келісілген басқару жиілігінде әуе қозғалысын басқаруды (қажет болған кезде түзету командаларын берумен) жүзеге асырады;

      2) әуеайлақтың ұшуды басқару тобы берген шарттарды сақтаумен және жалпы әуе қозғалысына қызмет көрсетуді жүзеге асыратын әуе қозғалысына қызмет көрсету органымен радиобайланыс жүргізумен ауданды ұшып өтуге жол береді.

2-параграф. Әуе кемелерінің ұшып өтуін және ұшырып апаруды жоспарлау және ұйымдастыру

      23. Авиациялық бөлім штабтары авиациялық техниканың ұшып өтуі, ұшырып апару кезінде осы Нұсқаулыққа 1-қосымшасына сәйкес нысан бойынша Ұшып өту жоспары әзірленеді және авиациялық бөлім командирі бекітеді. Жоспардан деректер техникалық байланыс құралдары арқылы алдын ала жоспарлау үшін жоғарғы тұрған командалық пунктке және әуе қозғалысын басқару бас орталығына жолданады.

      24. Ұшып өту жоспары әскери-көлік авиациясының әуе кемелері және тікұшақтар Қазақстан Республикасының әуе кеңістігінде ұшып өткен (ұшырып апарған) кезде әзірленбейді.

      25. Авиациялық бөлімдер штабтары (базадан тыс әуеайлақтар экипаждары) ұшып өтуге (авиациялық техниканы ұшырып апаруға) өтінімдерді (ұшу жоспарларын) әуе қозғалысын басқару бас орталығына, әуе қозғалысын басқару орталықтарына, қону әуеайлақтарының диспетчерлік (командалық) пункттеріне және қосалқы ретінде жоспарланған әуеайлақтарға ұшып өту (ұшырып апару) күні қарсаңында 14.00-ге (UTC уақыты) дейін ұсынады.

      26. Көліктік әуе кемелерінің және тікұшақтардың ұшып өтуі Әуе кеңістігін пайдалану қағидаларының талаптарына сәйкес өтінімді (ұшу жоспарларын) берумен жалпы әуе қозғалысында орындалады.

      27. Әуе қозғалысын басқару орталығы әуе кемесі жалпы әуе қозғалысында ұшуды жүзеге асыру мүмкін болмаған (жұмыс регламентіне немесе басқа да себептерге сәйкес әуе қозғалысына қызмет көрсету болмаған) кезде мәлімделген биіктік (эшелон) диапазонында ұшып өту маршруты бойынша әуе кеңістігін пайдалануға қысқа уақытты шектеулерді белгілейді, операциялық әуе қозғалысында ұшуды жүзеге асыру үшін басқару пункттерін және радиобайланысты жүргізу жиіліктерін айқындайды.

      28. Операциялық әуе қозғалысында ұшуды орындаған жағдайларда үздіксіз радиобайланысты қамтамасыз ету мемкін болмағанда авиациялық бөлім штабы (командалық пункт) жоғары тұрған басқару пунктімен (командалық пунктпен) келісу бойынша:

      1) экипаждың даярлық деңгейіне және метеошарттарды бағалауға байланысты ұшуды орындауға жол береді (жол бермейді);

      2) шектеулі радиобайланысты жүргізумен немесе әуе кемесі ретранслятор арқылы байланысты ұйымдастырумен ұшуды орындау қажеттілігін және мүмкіндігін айқындайды;

      3) авиациялық бөлім штабы (жоғары тұрған басқару пункті) қабылданған шешімдер туралы әуе қозғалысын басқару орталығын (әуе қозғалысын басқару бас орталығын) хабардар етеді.

      29. Операциялық әуе қозғалысынан жалпы әуе қозғалысына (немесе жалпыдан операциялыққа) өтумен ұшып өтуді (авиациялық техниканы ұшырып апаруды) орындау кезінде әуе қозғалысын басқару және әуе қозғалысына қызмет көрсету органдары арасында алдын ала келісу бойынша ұшуды жүзеге асыруға жол беріледі.

      Әуе қозғалысының бір түрінен басқасына өту нүктесі ұшу жоспарында көрсетіледі және әуе кеңістігін пайдаланудағы шартты алу кезеңінде әуе қозғалысын басқару орталығымен келісіледі.

      30. Әуеайлақ диспетчері (ұшу жетекшісі) ұшуды, ұшырып апаруды орындау күні жоспарланған ұшып өту (авиациялық техниканы ұшырып апару) уақытынан екі сағат бұрын жауапкершілік аймағында ұшып шығу әуеайлағы орналасқан әуе қозғалысын басқару орталығынан әуе кеңістігін пайдалануға сұрау салуды жүзеге асырады.

      31. Әуе қозғалысын басқару орталығы жоспарланған ұшып шығу уақытына дейін бір сағат бұрын ұшу әуеайлақ диспетчеріне (ұшу жетекшісіне) әуе кеңістігін пайдалану шарттарын береді, онда:

      1) ұшып шығу (әуе қозғалысын басқару орталығы ауданына кіру) уақыты;

      2) әуе кемелерінің саны, экипаждарды шақырту белгілері, ұшу (жауынгерлік) реттілік;

      3) ұшу маршруты, орны, эшелон және әуе трассасына кіру (шығу) уақыты немесе кесіп ұшып өту тәртібі;

      4) негізгі және қосалқы қону әуеайлақтары;

      5) ұшу (ұшып өту) эшелоны (биіктігі);

      6) басқару пункттері, оларды шақырту белгілері, қабылдау, басқару шептері көрсетіледі.

      32. Операциялық әуе қозғалысында ұшуды жүзеге асыру үшін әуе кеңістігін пайдалануға сұрау салынған жағдайда кемінде жоспарланған ұшу уақытына дейін екі сағат бұрын әуе қозғалысын басқару орталығына тапсырманы орындауды қамтамасыз ету үшін әуе кеңістігін пайдалануға шарттарды кемінде бір сағат бұрын беруге жол беріледі.

4-бөлім. Әуе кеңістігін пайдалануды үйлестіру

1-параграф. Әуе кеңістігін пайдалануды оңтайландыру

      33. Әуе қозғалысын басқару орталықтары мыналарды ескере отырып әуе кеңістігін пайдалануды үйлестіруді жүзеге асырады:

      1) "Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану және авиация қызметі туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 25-бабымен айқындалған әуе кеңістігін пайдалану басымдықтарын;

      2) уақытша режимдерді, қысқа мерзімді шектеулерді енгізу тәртібі;

      3) әуе жағдайы;

      4) әуе кеңістігін жанжалсыз және қауіпсіз пайдалануды.

      Ескерту. 33-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Қорғаныс министрінің 23.05.2024 № 543 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      34. Әуе кеңістігін пайдалануды үйлестіру процесінде әуе қозғалысын басқару орталықтары:

      1) қажет болған кезде мәлімделген әуе кеңістігін пайдалану шарттарына өзгерістер енгізеді;

      2) ұшып шығудың 30 минуттан астам кідірісі туралы хабарлама болмаған жағдайда берілген әуе кеңістігін пайдалану шарттарының күшін жояды;

      3) жоспарланған қызметтің және оның жоспары ағымдағы тәулікте келіп түсетін қызметтің қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында әуе кеңістігін уақыты, орны және биіктігі бойынша орналастырады;

      4) кенеттен туындайтын міндеттер бойынша әуе кемелерінің ұшуын қамтамасыз ету үшін әуе кеңістігін пайдалануға қысқа мерзімді шектеулерді әзірлейді.

      35. Әуе кеңістігін пайдалануға өтінім (ұшу жоспарын) ұсынған әуе кеңістігін пайдаланушылар әуе кеңістігін пайдалануға мәлімдеген жағдайына енгізілген өзгерістер туралы хабардар етеді.

2-параграф. Әуе шабуылына тойтарыс беру, Мемлекеттік шекараны бұзуды, Қазақстан Республикасының аумағына қаруланған басып кіруді болдырмау және жолын кесу кезінде әуе кеңістігін пайдалануды үйлестіру

      36. Кезекші күштерді (әуе қорғанысыныа қарсы бойынша және кенеттен туындайтын міндеттерді шешу үшін) жауынгерлік әзірліктің жоғары дәрежесіне келтіру:

      1) әуе шабуылына тойтарыс беру, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасын бұзуды болдырмау және жолын кесу, Қазақстан Республикасының аумағына қаруланған басып кіру;

      2) Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдалану тәртібін бұзуды болдырмау және (немесе) жолын кесу;

      3) авиацияны зілзала және өзге де апаттар аудандарында, іздестіру-құтқару жұмыстарын жүргізу аудандарында қолдану;

      4) Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдаланумен байланысты жауынгерлік әзірлікке кенеттен тексерулер жүргізу жағдайларында жүзеге асырылады.

      37. Орталық командалық пункті жедел кезекшісінен және (немесе) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Әуе қорғанысы күштері бас командалық пунктінің жедел кезекшісінен кезекші күштерді жауынгерлік әзірліктің жоғары дәрежесіне келтіру жөнінде ақпаратты алғаннан кейін әуе қозғалысын басқару бас орталығының кезекші ауысымы былай әрекет жасайды:

      1) міндетті және іс-қимыл ауданын нақтылайды;

      2) әуеайлақты және ұшу уақытын, құрамын, әуе кемелерінің түрлерін, экипаждардың шақыру белгілерін, болжанған ұшу маршрутын, биіктіктерді (эшелондарды) нақтылайды;

      3) жауапты ауданда ұшуы жүзеге асырылатын әуе қозғалысын басқару орталықтарына, әуе кемелерінің әуе шабуылына қарсы қорғаныс жөніндегі кезекшілердің ұшу маршруты (іс-қимыл ауданы) бойынша әуе кеңістігін пайдаланудың қысқа мерзімді шектеулерін әзірлеуге және орнатуға нұсқаулар береді;

      4) әуе қозғалысын басқару орталықтарынан әуе кеңістігін пайдалануға қысқа мерзімді шектеулерді қою жөніндегі баяндаманы алғаннан кейін әуе қозғалысын басқару бас орталығының ауысым бастығы Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Әуе қорғанысы күштері бас командалық пунктінің жедел кезекшісін әуе кеңістігін пайдалануға қысқа мерзімді шектеулер қою туралы хабардар етеді;

      5) кезекші күштер ұшып шыққаннан кейін әуе кемелерінің ұшуы туралы ақпаратты бағынысты әуе қозғалысын басқару орталықтарының баяндамасы бойынша алады.

      38. Әуе қозғалысын басқару бас орталығынан немесе авиациялық бөлім жедел кезекшісінен (диспетчерден) кезекші күштерді жауынгерлік әзірліктің жоғары дәрежесіне келтіру жөніндегі ақпаратты алғаннан кейін әуе қозғалысын басқару орталығының кезекші ауысымы былай әрекет жасайды:

      1) ұшу уақытын, құрамын, әуе кемелерінің түрлерін, экипаждардың шақыру белгілерін, болжамды маршрутын, биіктікке көтерілу шебін (ұшу бейінін) ұшу бйіктігін (эшелонын) нақтылайды;

      2) әуе кеңістігін пайдаланудың қысқа мерзімді шектеулерін әзірлейді, оларды әуе қозғалысын қамтамасыз ету органына жеткізеді;

      3) әуе кеңістігін пайдаланудың қысқа мерзімді шектеулерін қою туралы әуе қозғалысын басқарудың бас орталығына баяндайды;

      4) әуе кеңістігін пайдаланудың қысқа мерзімді шектеулердің іс-қимыл ауданындағы әуе жағдайын бақылайды және оны әуе қозғалысын басқару бас орталығына баяндайды;

      5) әуе кемесінің ұшып шығуы туралы ақпаратты әуе қозғалысына қызмет көрсету органына жеткізеді және әуе қозғалысын басқару бас орталығына баяндайды;

      6) әуе кемесінің ұшуы туралы ақпаратты әуе қозғалысын басқару органынан алады.

3-параграф. Зілзала және өзге де аппаттар аудандарында, іздестіру-құтқару жұмыстарын жүргізу аудандарында авиацияны қолдану кезінде әуе кеңістігін пайдалануды үйлестіру

      39. Әуе қозғалысын басқарудың бас орталығының кезекші ауысымы Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Әуе қорғанысы күштері бас командалық пунктінің жедел кезекшісінен іздестіру-құтқару жұмыстарын қамтамасыз ету үшін әуе кемесінің жоспарланған ұшып шығуы туралы ақпаратты алғаннан кейін былай әрекет етеді:

      1) міндетті және іс-қимыл ауданын айқындайды;

      2) әуеайлақты және ұшып шығу уақытын, құрамын, әуе кемесінің түрлерін, экипаждардың шақыру белгілерін, ұшудың болжамды маршрутын, ұшу биіктігін (эшелонды) анықтайды;

      3) іздестіру мен құтқару жөніндегі жұмыс жүзеге асырылатын жауапты аудандағы әуе қозғалысын басқару орталықтарына ұшу маршруты бойынша және іздестіру мен құтқару ауданында әуе кеңістігін пайдаланудың қысқа мерзімді шектеулерін әзірлеуге және енгізуге нұсқаулар береді;

      4) әуе қозғалысын басқару орталықтарының қысқа мерзімді шектеулерді енгізу туралы баяндамадан кейін әуе қозғалысын басқару бас орталығының ауысым бастығы Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Әуе қорғанысы күштері бас командалық пунктінің жедел кезекшісін, сондай-ақ қатысты бөлігіндегі басқа да мүдделі органдарды (мекемелерді, ведомстволарды) қысқа мерзімді шектеулерді қою туралы хабардар етеді;

      5) бағынысты әуе қозғалысын басқару орталықтарының баяндамалары бойынша әуе кемелерінің ұшуын бақылауды жүзеге асырады;

      6) іздестіру мен құтқарудың үйлестіру (қосалқы) орталығымен байланыс орнатады.

      40. Әуе қозғалысын басқару орталығының кезекші ауысымы іздестіру-құтқару жұмыстарын қамтамасыз ету үшін әуе кемесінің жоспарланған ұшып шығуы туралы ақпаратты алғаннан кейін былай әрекет етеді:

      1) міндетті және іс-қимыл ауданын айқындайды;

      2) әуе қозғалысын басқару бас орталығы кезекші ауысымының бастығына баяндайды;

      3) әуеайлақты және ұшып шығу уақытын, құрамын, әуе кемесінің түрлерін, экипаждардың шақыру белгілерін, ұшудың болжамды маршрутын, ұшу биіктігін (эшелонды) анықтайды;

      4) қысқа мерзімді шектеулерді әзірлейді, әуе қозғалысына қызмет көрсету органына оларды жеткізеді;

      5) қысқа мерзімді шектеулерді қою туралы әуе қозғалысын басқару бас орталығына баяндайды;

      6) іздестіру мен құтқару ауданында әуе жағдайын бақылайды, оны әуе қозғалысын басқару бас орталығына баяндайды;

      7) әуе қозғалысын басқару бас орталығына әуе кемесінің ұшып шығуы туралы баяндайды және әуе қозғалысына қызмет көрсету органдарын хабардар етеді;

      8) іздестіру мен құтқарудың үйлестіру (қосалқы) орталығымен байланыс орнатады.

4-параграф. Қазақстан Республикасының әуе кеңістігін пайдаланумен байланысты жауынгерлік әзірлікке кенеттен тексеру жүргізу кезінде әуе кеңістігін пайдалануды үйлестіру

      41. Әуе қозғалысын басқару бас орталығының кезекші ауысымы Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Әуе қорғанысы күштері бас командалық пунктінің жедел кезекшісінен әуе кеңістігін пайдаланумен байланысты (кезекші күштерді әуе шабуылына қарсы қорғаныс бойынша көтеру, жауынгерлік әзірлікке кенеттен тексерулер жүргізу) жоспарланған қызмет туралы ақпаратты алғаннан кейін былай әрекет етеді:

      1) іс-қимыл ниетін, ауданын және міндетін нақтылайды;

      2) әуеайлақты және ұшып шығу уақытын, құрамын, әуе кемесінің түрлерін, экипаждардың шақыру белгілерін, ұшудың болжамды маршрутын, ұшу биіктігін (эшелонды) анықтайды;

      3) қойылған міндетке сәйкес әуе қозғалысын басқарудың тиісті орталықтарына қысқа мерзімді шектеулерді әзірлеуге және енгізуге нұсқаулар береді;

      4) әуе қозғалысын басқару орталықтарынан ақпаратты алғаннан кейін Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Әуе қорғанысы күштері бас командалық пунктінің жедел кезекшісіне қысқа мерзімді шектеулерді қою туралы баяндайды;

      5) бағынышты әуе қозғалысын басқару орталықтарының баяндамалары бойынша кезекші күштердің ұшып шығуын (жұмыстың басталуын), ұшуын бақылайды.

      42. Әуе қозғалысын басқару орталығының кезекші ауысымы әуе қозғалысын басқару бас орталығынан әуе кеңістігін пайдаланумен байланысты (кезекші күштерді әуе шабуылына қарсы қорғаныс бойынша көтеру, жауынгерлік әзірлікке кенеттен тексерулер жүргізу) жоспарланған қызмет туралы ақпаратты алғаннан кейін былай іс-қимыл жасайды:

      1) әуеайлақты және ұшып шығу уақытын, құрамын, әуе кемесінің түрлерін, экипаждардың шақыру белгілерін, ұшудың болжамды маршрутын, ұшу биіктігін (эшелонды) анықтайды;

      2) әуе кеңістігін пайдаланудың қысқа мерзімді шектеулерін әзірлейді және оларды әуе қозғалысына қызмет көрсету органына жеткізеді;

      3) қысқа мерзімді шектеулерді қою туралы әуе қозғалысын басқарудың бас орталығына баяндайды;

      4) қысқа мерзімді шектеудің әрекет ауданындағы әуе жағдайын бақылайды және оны әуе қозғалысын басқарудың бас орталығына баяндайды;

      5) әуе кемесінің ұшуы (жұмыстың басталуы) туралы әуе қозғалысына қызмет көрсету органдарына хабарлайды және әуе қозғалысын басқарудың бас орталығына баяндайды.

5-бөлім. Әуеде және жерде әуе кемелерінің қозғалысын тікелей басқару

1-параграф. Әуеайлақтық және әуеайлақтан тыс ұшулар кезінде басқару

      43. Әуеайлақтық, әуеайлақтан тыс ұшуды, полигондағы, әуеде оқ ату аймағындағы, десант түсіру және мақсатты арналған алаңдағы мемлекеттік авиация әуе кемелерінің ұшуын басқаруды ұшуға басшылық жасау топтары, командалық пункттердің есептоптары, әуе қозғалысын басқару орталықтары, авиацияны бағыттау пункттері, алдыңғы авиациялық бағыттаушылар жүзеге асырады.

      Ескерту. 43-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Қорғаныс министрінің 23.05.2024 № 543 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

      44. Жерде және әуеде әуе кемелерінің қозғалысын басқару, басшылық жасау кезінде радиобайланыс, бағдаршам мен сигнал берушілер сигналдары, көрсеткіштер, белгілер, сигнал беру зымырандары пайдаланылады.

      45. Радиобайланыс істен шыққан кезде жерден әуе кемелерінің экипаждарына қайталанатын командалар беру құралдары зымырандар, түрлі түсті түтіндер, жалаушалар, ұшу-қону жолағының оттары, сигналды төсемдер мен белгілер, жетекті радиостанциялар таратқыштар, ал әуеде ұшақ эволюциясы мен аэронавигациялық оттардың жанып-сөнуі болып табылады.

      46. Ұшу жетекшісі әуе кеңістігін пайдалануға шарттарды, ұшулар жасауға рұқсатты, басқару пункттерінің жұмысқа әзірлігін, байланыс және радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын, объективті бақылау құралдары мен ұшуларға басшылық жасау топтары адамдарының әзірлігін тексеріп, ұшуды бастайды.

      47. Ұшыру тапсырмасына байланысты қозғалтқышты (қозғалтқыштарды) іске қосуға команданы ұшу жетекшісі немесе жедел кезекші (алыс аймақтағы ұшу жетекшісі) береді.

      48. Ұшуда әуе кемелерін басқару процесінде ұшу басшысы және оның көмекшісі қауіпсіздік шараларының сақталуын қадағалайды.

      49. Ұшу жетекшісі ұшып шығу үшін радио немесе бағдаршам бойынша ұшу-қону жолағына жермен жүргізуге рұқсатты жүзеге асырады.

      50. Ұшақты ұшу-қону жолағына жермен жүргізген кезде ұшу тапсырмасын нақтылайды және осы экипаждың тапсырмаға кету тәртібін ойластырады, ұшып шығу секторында бөгде нысаналардың болмауына айнала шолу индикоторы бойынша көз жеткізеді. Нысаналардан ұшып шығу секторында белгілер анықталған кезде, ол туралы ұшу жетекшісіне дереу баяндайды.

      51. Ұшқыштың ұшып шығуға әзірлігі туралы баяндамасынан кейін ұшу-қону жолағындағы және ұшып шығу секторындағы жағдайды бағалап, ұшып шығу қауіпсіздігіне кепілдік беретін уақыт арақашықтығымен ұшып шығуға (радио және бағдаршам бойынша) рұқсат береді (бермейді).

      52. Ұшып шығу мынадай жағдайларда жүргізілмейді:

      1) ұшу-қону жолағында кедергілер болған;

      2) қонуға кірген ұшақ екінші айналымға кеткен;

      3) ұшақта, қозғалтқышта немесе құрал-жабдықта ақаулықтар анықталған.

      53. Ұшу жетекшісі және оның көмекшісі көз көрерлік шекте ұшып шығатын ұшаққа бақылау жүргізеді. Форсажды қосу, жылдамдықты алуда бағытты ұстау, бағытты ұстау және жерден көтерілгеннен кейін биіктікті алу бұрышын бақылауға жатады. Ұшқыш қателік жіберген жағдайда ұшу жетекшісі топтарының көрсетілген адамдары оны жөндеуге команда береді.

      54. Ұшу жетекшісі (жақын аймақтағы) ұшып шыққан ұшақты анықтаумен айналаны шолу индикаторында ұшу бағытын, белсенді жұмыс істейтін борт аппаратурасының жұмысын және тапсырмаған кету үшін маршруттың құрылу дұрыстығын қадағалайды, басқа ұшақтарға және құстар тізбегіне қауіпті жақындауын болдырмайды.

      55. Таяу аймақтағы тапсырманы орындау кезінде ұшу жетекшісі ұшақтардың қозғалысын басқаруды (жақын аймақ) жүзеге асырады. Ұшу жетекшісі (жақын аймақ) экипаждарға биіктікті (эшелонды) айқындайды, пилотаждық аймақтарды, күту аймақтарын алуға және босатуға, жетекті радиостанцияға (радиомаякқа) шығуға, күту аймағына кіруге, шеңберге кіру және одан шығуға командалар береді, қонуға тікелей, 180 градусқа екі бұрылыспен, қорапша бойынша, айналма бойынша, "Қайтару" режимінде, шептен, кіру кезіндегі ұшақтардың қозғалысын басқарады.

      56. Қашық аймақтағы экипажды басқаруды жүзеге асыратын (қашық аймақ) ұшу жетекшісі (жақын аймақтағы) командалық пункт есептобының жұмысын ұйымдастырады.

      57. Ұшу жетекшісі (қашық аймақ) ұшуды жүзеге асыру кезінде былай әрекет етеді:

      1) радиолокациялық станциялардың, автоматтандырылған басқару жүйелері есептоптарының жұмысын бақылайды;

      2) өз аймағында ұшақтардың қозғалысын басқарады;

      3) офицердің жұмысын бақылайды (жауынгерлік басқару жөніндегі);

      4) ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылдайды;

      5) экипаждарды басқаруды тапсырады және қабылдайды.

      Ұшу тапсырмаларының сипатына байланысты (қашық аймақ) ұшу жетекшісі жақын аймақтағы әуе кеңістігіндегі экипажды басқарады.

      58. Ұшу жетекшісінің (қашық аймақ) басқаруындағы (полигондағы, десанттау немесе арнайы мақсаттағы алаңдағы жетекшісі) экипаждар тапсырманы орындағаннан кейін ұшу жетекшісі (жақын аймақтағы):

      1) экипаждарды басқаруды қабылдайды;

      2) әуе жағдайын бағалайды, жағармай қалдығын нақтылайды;

      3) қону бағдарына шығу үшін ұшақтар ағынын қалыптастырады.

      59. Ұшу жетекшісі (қону аймағының) ұшу жетекшісінен (жақын аймақ) қонуға кіру тәсіліне байланысты емес қону курсына бұрылысты бастауда қону аймағының шегінде экипаждарды басқаруды қолына алады. Ерекшелікті қону курсының желісінде бола отырып, ұшақ қонуға кіргенде шептен кіруді құрайды. Осындай жағдайда экипажды басқару ұшақ қону аймағына кіргеннен кейін қабылданады.

      60. Экипажды басқаруды қабылдап, ұшу жетекшісі диспетчерлік радиолокаторды айнала шолу индикаторын және 60 километр масштабта қону радиолокаторының индикаторын, ал осы әуеайлақта айналып ұшумен қону радиолокаторының әрекет ету аймағынан 20 километр қашықтықта және жақын шекараға дейін, курс және глиссада индикаторларын 20 километр масштабта пайдалана отырып оны басқарады.

      61. Ұшу жетекшісі (қону аймағының) экипажды басқаруды қабылдап:

      1) қону курсына экипаждардың дұрыс кіруін;

      2) ұшақтар арасындағы қауіпсіз арақашықтықты ұстауды;

      3) курс пен төмендеу глиссадасына қатысты ұшақтардың қозғалу дәлдігін қамтамасыз етеді.

      Ұшқыштың "ұшу жолағын көріп тұрмын" деген баяндамасынан кейін қону аймағының жетекшісі, қажет болған кезде тиісті командалар бере отырып, ұшақтың ұшуын бақылауды жалғастырады.

      62. Төмендеу глиссадасында ұшақтың ұшуы көз көрерлік анықталған сәттен бастап, ұшу жетекшісінің көмекшісі мен ұшу жетекшісі мыналарды бақылайды.

      1) ұшу-қону жолағына кіру бағыты мен ұшу биіктігін;

      2) шассиді шығаруды, қанаттың орналасуын;

      3) қону курсы мен ұшу-қону жолағында құстардың болмауын;

      4) түзеу және жерге қону сәтін;

      5) жол жүру бағытын, тежегіш парашютті шығаруды және тежеу процесін;

      6) ұшу-қону жолағын босатуды және тұраққа кіруді.

2-параграф. Шекара жолағында ұшуды басқару

      63. Шекара маңындағы жолақта әуе кеңістігін пайдалануға өтінімді (ұшу жоспары) әуе кеңістігін пайдаланушы әуе қозғалысын басқару бас орталығына ұсынады.

      64. Шекара маңындағы жолақта қызметті жүзеге асыру кезінде мемлекеттік авиация әуе кемелерінің экипаждары әуе қозғалысын басқару (әуе қозғалысына қызмет көрсету) орталықтарына ұшу маршруттары, әуеайлақтардан (тікұшақ алаңдарынан) ұшып шығу (қону) туралы баяндайды.

      65. Әуе кемесінің ұшуын тікелей басқаруды жүзеге асыратын ол туралы әуе қозғалысын басқару органына (әуе қозғалысына қызмет көрсету) баяндай отырып, шекара маңындағы жолақта ұшуды орындау кезінде, сондай-ақ әуе трассаларынан немесе маршруттардан тек Қазақстан Республикасының аумағына тереңдікке ұшуды орындау кезінде әуе трассасынан немесе маршруттардан мәжбүрлі ауытқулар жасауға жол беріледі.

      66. Мәжбүрлі ауытқу жағдайларында Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасын бұзуға қатер төнген кезде әуе кемесінің командирі тапсырманы орындауды тоқтатады, ұшып шыққан әуеайлаққа қайтаруды жүзеге асырады немесе жақын арадағы қосалқы әуеайлаққа (алаңға) ұшуды тікелей басқаруды жүзеге асыратын әуе қозғалысын басқару (әуе қозғалысына қызмет көрсету) орталығына ол туралы баяндаумен қонуды жүргізеді.

      67. Әуе қозғалысын басқару органдары индикаторларда (жалпы әуе жағдайы планшеттерінде) шекара маңындағы жолақтың желісін нақты белгілеумен мемлекеттік шекараны, шек қоятын азимут пен пеленгіні енгізеді.

      68. Ұшуға басшылық жасау тобының адамдары, басқару пункттерінің есептоптары (кезекші ауысым) ұшуға даярлық процесінде мыналарды зерделейді:

      1) мемлекеттік шекараның (аумақтық сулардың) орналасуын;

      2) пароль сандарын, оларды пайдалану тәртібін, сондай-ақ белгіленген тану сигналдарын;

      3) шектеулі азимуттар мен радиопелегі мәндерін;

      4) халықаралық әуе трассасы бойынша ұшатын әуе кемелерінің ұшып өту орындары мен тәртібін;

      5) бағдарын жоғалтқан экипаждарды басқару тәртібін.

      69. Ұшуға басшылық жасау тобының адамдары, басқару пункттерінің есептоптары (кезекші ауысым) ұшу процесінде былай әрекет етеді:

      1) мемлекеттік шекараны бұзуды болдырмау мақсатында радиолокациялық бақылау аймағындағы әрбір экипаждың ұшуын үздіксіз бақылайды;

      2) жалған командалар анықталған жағдайда парольдік сандар пайдаланылады;

      3) экипаж бағдарды жоғалтқан кезде мемлекеттік шекаралардың кесіп өтуін болдырмайтын дереу ұшу курсын береді.

3-параграф. Әуе қозғалысын басқару органдары мен әуе кемелерінің экипажы арасындағы радиоалмасу

      70. Жалпы әуе қозғалысында ұшу орындау кезінде экипаждар радиоалмасуды Қазақстан Республикасы Көлік және коммуникация министрі міндетін атқарушының 2010 жылғы 15 қазандағы № 454 бұйрығымен бекітілген Ұшуды орындау және әуе қозғалысына қызмет көрсету кезінде радиоалмасу фразеологиясының қағидаларына (Нормативтік құқықтық актілерді тіркеу тізілімінде № 6635 болып тіркелген) сәйкес жүргізеді.

      71. Радиоалмасу жүргізу кезіндегі жалпы қабылданған қысқартулар, хабарлама (нұсқау) негізгі терминдерінің анықтамалары, ұшудың әртүрлі кезеңдерінде әуе кемесінің қозғалысын басқару кезіндегі стандартты тіркестер осы Нұсқаулыққа 2-қосымшасында мазмұндалған.

      72. Ұшуды орындауға, оларды қамтамасыз етуге және әуе қозғалысын басқаруға тікелей қатынасы жоқ радиоалмасуды жүргізуге жол берілмейді.

      73. Әуе қозғалысын басқару органының экипажға ұшып көтерілу уақытында, қонуға бет алудың соңғы сатысында немесе қону кезінде жүру уақытында (қозғалыс қауіпсіздігіне қауіп төндіретін жағдайларды қоспағанда) хабарлама беруге жол берілмейді.

      74. Қажет емес таралымды тоқтату мақсатында әуе қозғалысын (экипажды) басқару органы бастапқы шақыруға жауап беруге дайындалатын кезеңде байланысқа екінші шақыру жағдайға байланысты 5-10 секундтан кейін жүзеге асырылады.

      75. Әуе қозғалысын басқару органы бірнеше әуе кемесінің экипажы бір уақытта шақырған кезде қалыптасқан жағдайға сүйене отырып, әуе кемелерімен байланыс орнату тәртібіне қатысты шешім қабылдайды.

      76. Әуе кемесінің экипаждары арасында әуе қозғалысын басқару органы жиілігінде радиобайланыс сеансын өткізу кезінде әуе қозғалысын басқару органының келісуі қажет. Қысқа радиоалмасу кезінде және топтық ұшуда келісу қажет емес.

      77. Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету қажеттілігіне байланысты жеке жағдайларда стандартты фразеологиядан ауытқуларымен радиосөйлесулер жүргізуге жол беріледі.

      78. Радиоалмасу жүргізу кезінде әуе қозғалысын басқару органдары және әуе кемесінің экипаждары үшін олардың жиі және кеңінен қолданылуына байланысты түсінікті болып табылатын қысқартулар қолданылады.

      79. Радиоалмасу фразеологиясында қолданылатын қысқа және бір мағыналы сөздер мен сөз тіркестерін қолдану жауаптылық ауданында маневр орындау кезінде әуе қозғалысын басқару органдары мен экипаждарды дұрыс және уақтылы хабардар ету үшін қажет. Ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін экипаждарға басқа әуе кемелерінің болуы және бір біріне қатысты орналасуы туралы, әсіресе көру мүмкіндігі нашар жағдайларында (радиосақтану тәртібінде), хабардар ету қажет.

      80. Радиоалмасу кезінде жиі және көп сөзді командаларға жол берілмейді.

      81. Жүргізіліп жатқан радиоалмасуға араласуды болдырмау мақсатында ақпарат беруді жүзе асыру (байланысқа шығу) алдында жиілікті тыңдап шығу қажет.

      82. Радиоалмасуды енгізу кезінде:

      1) сөздері анық және нақты қалыпты диалогтік өріс қолданылады, сөйлеу жылдамдығы минутына 100 сөзден көп емес;

      2) дыбыс көлемі тұрақты деңгейде сақталады;

      3) кідіріс кезінде "э-э-э", "а-а-а" сияқты дыбыстарды пайдаланбау ұсынылады;

      4) ақпарат беру (байланысқа шығу) алдында таратқыштың ауыстырып-қосқышын (пернесін, батырмасын) тірелгенге дейін басу және хабарлама аяқталғанға дейін жібермеу қажет;

      5) ақпарат берілгеннен кейін таратқыштың өшірілгеніне көз жеткізу қажет.

      83. Радиоалмасу жүргізу кезінде жалқы есімдердің, қызметтік қысқартулардың және жекелеген сөздердің айтылуы күмән туындатса, ақпарат әріппен беріледі.

      84. Орыс және ағылшын әліпби әріптерінің айтылуы мен сәйкестігі, нөмірлер мен сандарды беру нысаны осы Нұсқаулыққа 3-қосымшада мазмұндалған.

      85. Әуе қозғалысын басқару органы экипажбен радиобайланыс орнату кезінде әрқашан өзінің толық радиотелефондық шақыруын көрсетеді.

      86. Әуе қозғалысын басқару органы байланысқа шыққан кезде мыналарды береді:

      1) әуе кемесінің шақыруын;

      2) әуе қозғалысын басқару органының шақыруын;

      3) хабарлама (ақпарат, нұсқау).

      87. Экипаж жауап берген кезде мыналар беріледі:

      1) әуе кемесінің шақыруы;

      2) стандартты сөздер (фразалар) нысанындағы ақпарат немесе әуе қозғалысын басқару органының нұсқауларын қайталау;

      88. Әуе қозғалысын басқару органы байланыстағы әуе кемелеріне ақпарат беру қажет болған жағдайда "барлық борттарға" -"all statіons" деген сөздерді қолданады.

      89. Әуе кемесінің экипажы өзі соның басқаруындағы әуе қозғалысын басқару органының радиобайланыс арнасын (жиілігін) үздіксіз тыңдап отырады.

      90. Жауапкершілік ауданының шекарасын (басқаруды беру шептерін) кесіп өткен кезде әуе қозғалысын басқару органы әуе кемесінің экипажына шектес (қосалқы) әуе қозғалысын басқару органымен байланыс орнату туралы нұсқау береді немесе бір жиіліктен екіншіге ауысу туралы команда береді.

      91. Басқа әуе қозғалысын басқару органымен байланысқа ауысу тек басқаруды жүзеге асыратын әуе қозғалысын басқару органынан рұқсат алғаннан кейін ғана жүзеге асырылады.

      92. Әуе кемесінің экипажы көрсетілген жиілікте байланыс орната алмаған кезде өзі соның басқаруында болған әуе қозғалысын басқару органының алдындағы жиілігіне қайтады және ол туралы баяндайды.

      93. Әуе қозғалысын басқару органы белгіленген жиілікте ұшуды одан әрі орындау бойынша әуе кемесінің экипажына "тыңдау"-"monіtor" деген команда береді.

      94. Әуе қозғалысын басқару органдары иесін көрсетпей нұсқаулар мен руқсаттарды бермейді, ал экипаждар орындамайды.

      95. Экипаж ақпаратты қабылдаған кезде бақылау үшін әуе қозғалысын басқару органынан алынған мыналарды қайталайды:

      1) типтіктерден өзгеше немесе бұдан бұрын қабылданған шешімдерді (немесе ұшу режимін) өзгертуді талап ететін хабарламалар;

      2) ұшу-қону жолын кесіп өтуге, ұшып көтерілуге, ұшу-қону жолағына орналасуға (егер әуеайлақтың аэронавигациялық паспортында өзге көзделмесе), қонуға бет алу, қонуға, ұшу эшелонын (биіктігін) өзгертуге рұқсат ету немесе тыйым салу;

      3) қабылданған және биіктік өлшегіште белгіленген қысымның мәні;

      4) берілген уақыт мәні;

      5) ұшудың берілген эшелоны (биіктігі);

      6) берілген ұшу курсының мәні;

      7) ұшу-қону жолағының жұмыс бағыты магниттік жол бұрышының (таңбаланған нөмірі) мәні;

      8) берілген ұшу жылдамдығы;

      9) берілген байланыс жиілігінің (арнасының) мәні.

      Әуе қозғалысын басқару органы көрсетілген хабарламаларды әуе кемесі экипажының қайталауы болмаған кезде әуе кемесінің экипажынан қайталауды сұрайды.

      Әуе кемесінің экипажы хабарламаны немесе нұсқауды дұрыс қайталамаған кезде әуе қозғалысын басқару органы "қателік"-"negatіve" командасын береді, содан кейін дұрыс хабарламаның немесе нұсқаудың мазмұны айтылады.

      Әуе кемесінің экипажы алған хабарламаны немесе нұсқауды орындау мүмкін болмаған кезде әуе кемесінің экипажы "орындай алмаймын" - "unable to comply" сөздерін қолдана отырып, ол туралы әуе қозғалысын басқару органына баяндайды.

      96. Радиоүнсіздік режимін әуе кемесінің экипажына жедел көмек көрсету үшін әуе қозғалысын басқару органы немесе апатқа ұшыраған әуе кемесі экипажының өзі енгізеді.

      97. Әуе қозғалысын басқару органы радиоүнсіздік режимін жедел көмекке мұқтаж әуе кемесінің экипажы жұмыс істеген кезде немесе басқа да әуе кемелері сияқты сол бір жилікте хабарлама режимін енгізеді.

      98. Әуе кемелерінің экипаждары радиоүнсіздік режимін енгізген кезде:

      1) авариялық жағдай туындаған жағдайлардан басқа, осы әуе қозғалысын басқару органының радиожүйесінде барлық берулерді тоқтатады және тек қабылдауға жұмыс істейді;

      2) байланысқа тек әуе қозғалысын басқару орталығының шақыруымен ғана шығады.

      99. Радиоүнсіздік режимін жою әуе кемесінің экипажына жедел көмек көрсетілгеннен кейін немесе оған хабарлама берілгеннен кейін жүзеге асырылады.

4-параграф. Ұшуда ерекше жағдайлар туындаған кезде әуе қозғалысын басқару

      100. Экипаж командирі ұшу жетекшісінің командасы бойынша немесе өзінің шешімі мен орналасқан орны туралы ұшу жетекшісіне баяндаумен (уақыт болған кезде) әуе кемесін тастап кетуге дербес шешім қабылдайды.

      101. Әуе кемесінің экипажынан әуеайлақтық ұшуларды орындау кезінде әуе кемесін тастап кетуі туралы баяндама алған кезде ұшу жетекшісі:

      1) уақыт болған кезде ұшқышқа (экипажға) автопилотты ажырату, мемлекеттік тану жүйесінің негізгі ақпаратын өшіру және қозғалтқыштарды сөндіру туралы есіне салады;

      2) ұшу ауысымының үлкеніне, жоғары тұрған командалық пунктке және әуе қозғалысын басқару орталығына баяндайды;

      3) экипажға көмек көрсету үшін әуе кемесін тастап кеткен ауданға іздестіру-құтқару ұшағын (тікұшағын) және жерүсті іздестіру-құтқару командасын жібереді.

      102. Әуе кемесінің экипажынан әуеайлақтық ұшуды орындау кезінде әуе кемесін тастап кетуі туралы баяндама алған кезде ұшуды басқару тобының адамдары:

      1) радиолокациялық құралдардың индикаторларында ұшақты тастап кеткен орынды және құлауы мүмкін орынды белгілейді;

      2) сол ауданға іздестіру-құтқару тікұшағын (ұшағын) шығарады.

      103. Әуе қозғалысын басқару орталығының кезекші есептобы (кезекші ауысым) әуе кемесінің экипажынан ұшып өтуді (әуе кемесін ұшырып апаруды) жүзеге асыру уақытында әуе кемесін тастап кетуі туралы баяндама алған кезде:

      1) уақыт болған кезде ұшқышқа (экипажға) автопилотты ажырату, мемлекеттік тану жүйесінің негізгі ақпаратын өшіру және қозғалтқыштарды сөндіру туралы есіне салады;

      2) жоғары тұрған командалық пунктке және әуе қозғалысын басқару бас орталығына шақыру мен тастап кеткен орнын баяндайды;

      104. Әуе кемесінің экипажынан әуеайлақтық ұшуды орындау кезінде әуе кемесін тастап кетуі туралы баяндама алған кезде жоғары тұрған командалық пункттің кезекші есептобы (ауысымы):

      1) іздестіру-құтқару күштер мен құралдарын белгілейді;

      2) азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті орталық және аумақтық органдарының кезекші қызметтеріне хабарлама береді;

      3) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 4 қарашадағы № 1296 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының аумағында ұшуды іздестіру-құтқарумен қамтамасыз етуді ұйымдастыру жөніндегі қағидаларға (бұдан әрі Ұшуды іздестіру-құтқарумен қамтамасыз етуді ұйымдастыру жөніндегі қағидалар) сәйкес әрекет етеді.

      105. Әуе қозғалысын басқару орталығының кезекші ауысымы әуе кемесінің экипажынан әуеайлақтық ұшуды орындау кезінде әуе кемесін тастап кетуі туралы баяндама алған кезде:

      1) әуе кемесін тастап кеткен орынды жалпы әуе жағдайы планшетіне түсіреді;

      2) авариялық жиілікте авариялық маяк сигналдарын тыңдау (ұшқыштың хабарламаларын беру) үшін азаматтық әуе кемелерін тарту бойынша әуе қозғалысына қызмет көрсетудің азаматтық органымен өзара іс-қимылды жүзеге асырады;

      3) жауапкершілік ауданындағы әуе жағдайын талдайды;

      4) маршрут бойынша және әуе кемесін тастап кеткен ауданға кезекші іздестіру-құтқару әуе кемелерін жолдау кезінде іздеу ауданында ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін әуе кеңістігін пайдаланудың қысқа мерзімді шектеулерін әзірлейді және енгізеді.

      106. Негізгі немесе қосалқы әуеайлақтан тыс әуе кемесін мәжбүрлі қондыру мынадай жағдайларда жүргізіледі:

      1) авиациялық техниканың істен шығу;

      2) ауа-райының қауіпті құбылыстарымен кездесу;

      3) бағдар жоғалту;

      4) отын жетіспеушілігі;

      5) ұшуды жалғастыру мүмкін болмағанда, экипаж мүшелерінің немесе жолаушы денсаулығының нашарлауы (жаралануы);

      6) экипаж бен жолаушылар қауіпсіздігіне қауіп төну.

      Әуе кемесін тастап кету мүмкін болмаған немесе ұшақ бортында жеке құтқару құралдарынсыз жолаушылар (десанттың жеке құрамы) болған жағдайларда экипаж командирі мәжбүрлі түрде қонуға шешім қабылдайды және ол туралы ұшу жетекшісіне баяндайды.

      107. Ұшу жетекшісі әуеайлақтан тыс мәжбүрлі түрде қонуды орындауға шешім туралы баяндама алғаннан кейін:

      1) "Апат" сигналын қосу туралы экипаждың есіне салады;

      2) ұшу ауысымының үлкеніне, жоғары тұрғын командалық пунктке және әуе қозғалысын басқару орталығына баяндайды;

      3) ұшуды басқару тобын және командалық пункт есептобын мәжбүрлі түрде қонуға баратын әуе кемесін бақылауға бағыттайды;

      4) одан әрі әуеге әуе кемелерін шығаруды тоқтатады;

      5) әуедегі экипаждар арасында радиоалмасуды минимумға дейін шектейді;

      6) іздестіру-құтқару күштері мен құралдарын әзірлікке келтіреді;

      7) мәжбүрлі түрде қонуды орындаған әуе кемесін іздеуді ұйымдастырады;

      108. Басқа әуе қозғалысын басқару орталығының басқаруында болған (ұшып өту, ұшырып апару, арнайы тапсырманы орындау кезінде) әуе кемесі әуеайлақтан тыс мәжбүрлі түрде қонуды жүзеге асырған кезде әуе қозғалысын басқару орталығы:

      1) "Апат" сигналын қосу туралы экипаждың есіне салады;

      2) қону орнын айқындау үшін барлық қолда бар құралдарды пайдалана отырып, әуе кемесінің ұшуына бақылауды жүзеге асырады;

      3) жоғары тұрған командалық пунктке және әуе қозғалысын басқару орталығына нақты (есепті) қонған орны мен уақытын баяндайды.

      109. Әуе кемесі әуеайлақтан тыс мәжбүрлі түрде қонуды жүзеге асырған кезде жоғары тұрған командалық пункт:

      1) азаматтық қорғау саласындағы уәкілетті орталық және аумақтық органдарының кезекші қызметтеріне хабарлама береді;

      2) Ұшуды іздестіру-құтқарумен қамтамасыз етуді ұйымдастыру жөніндегі қағидаларға сәйкес әрекет етеді.

      110. Әуе кемесі әуеайлақтан тыс мәжбүрлі түрде қонуды жүзеге асырған кезде әуе қозғалысын басқару орталығының кезекші ауысымы:

      1) әуе қозғалысын басқару органының ақпараты (экипаж баяндамасы) бойынша, маршрут салу әдісімен әуе кемесін мәжбүрлі түрде қондыру орнын айқындайды;

      2) әуеайлақтан тыс мәжбүрлі түрде қонуды жүзеге асырған (соның ішінде авариялық жиіліктерде) әуе кемесімен байланысты қалпына келтіру үшін азаматтық әуе кемелерін тарту бойынша әуе қозғалысына қызмет көрсететін азаматтық органмен өзара іс-қимылды жүзеге асырады;

      3) жауапкершілік ауданында әуе жағдайын талдайды;

      4) маршрут бойынша және әуе кемесі мәжбүрлі түрде конған ауданға кезекші іздестіру-құтқару әуе кемелерін жолдау кезінде іздеу ауданында ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін әуе кеңістігін пайдаланудың қысқа мерзімді шектеулерін әзірлейді және белгілейді.

      111. Экипаж онда ұшуға дайындалмаған метеорологиялық жағдайларға түскен кезде ұшу жетекшісі өзі немесе басқару тобының адамдары арқылы:

      1) экипажға тапсырманы орындауды тоқтату туралы команда береді;

      2) отын қалдығын нақтылайды;

      3) әуе жағдайы мен метеорологиялық жағдайды талдайды;

      4) экипажды бұлт астына немесе бұлттан жоғары шығарады;

      5) оны экипаждың дайындық денгейіне сәйкес келетін метеорологиялық жағдайлар бар ауданға немесе қосалқы әуеайлаққа жібереді;

      6) ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарының көмегімен ұшуды үздіксіз бақылайды;

      7) экипажды қондыру үшін өзінің немесе қосалқы әуеайлаққа шығарады.

      112. Ұшу жетекшісі қабылданған шешімдерді ұшу ауысымының үлкеніне баяндайды және жұмысқа ұшуды қамтамасыз етудің барлық радиожарықтехникалық құралдарын қосады. Күндіз ұшу кезінде ұшу-қону жолағының басында қонуға бет алған ұшаққа қарама-қарсы 3 градус бұрышынан сәуле түсіріп, жарық шашыратқышы шешілген қондыру прожекторлары орнатылады.

      113. Ұшу жетекшісі командалық пункт есептобына, ұшуды басқару тобына және экипажға ұшуға бет алу әдісін хабарлайды, бұл ретте ұшақты қону курсына кері бұрылу басталатын нүктеге шығару кезінде және қону курсында төмендеу кезінде, әсіресе қашықтағы жетекті радиомаркерлік пункттен ұшып өткеннен кейін ұшақ экипажының басқаруын бақылауды және сенімділігін күшейтуге назар аударады. Қону курсында төмендеудің ең аз биіктігі әрбір экипаж үшін оның ауа райы минимумына және әуеайлақтың техникалық жабдықталуына байланысты айқындалады.

      114. Ұшу жетекшісі экипаж оған көрсетілген ең аз биіктікке төмендегеннен кейін бұлт астына шықпаған кезде:

      1) екінші айналымға кету туралы команда береді;

      2) қонуға қайта кіру тәсілін көрсетеді.

      115. Ұшу жетекшісі әуеайлаққа (қосалқы әуеайлаққа) немесе қонуға жарамды алаңдарға қауіпсіз қонуды қамтамасыз ету мүмкін болмаған кезде отынның толық пайдалануына жол бермей, баратын курсын, ұшу биіктігі мен жылдамдығын көрсете отырып, ұшақты тастап кету ауданына баруға команда береді.

      Ұшуды басқару тобы радиолокациялық құралдардың көмегімен ұшақты тастап кету орнын белгілейді және көмек көрсету үшін іздестіру-құтқару әуе кемесі мен жерүсті іздестіру-құтқару командасын жібереді.

      116. Ауа райының қысқа уақытқа нашарлаған кезде ұшу жетекшісі, егер отын қалдығы мен жағдайдың мүмкіндікгі болса, әуе кемелерін (топтарды) күту аймағына жібереді (эшелондалады).

      117. Әуе кемесінің экипажы әуеайлақ ауданында бағдарын жоғалтқан кезде (бағдар жоғалту фактісін экипаж баяндамасы немесе басқа да деректер бойынша ұшуды басқару тобының адамдары анықтайды) ұшу жетекшісі:

      1) "Апат" сигналын қосуға және жерүсті радиостанциясымен радиобайланыс жиілігінде бағдар жоғалту туралы "Полюс" немесе "Апатқа ұшырадым" ("SOS") сигналын беруге команда береді;

      2) ұшу биіктігін және отын қалдығын нақтылайды;

      3) командалық пункт есептобы мен ұшуды басқару тобын осы әуе кемесіне бақылауды күшейтуге бағыттайды;

      4) бағдарын жоғалтқан экипаждың ұшуы аяқталғанға дейін әуе кемесін шығаруды тоқтатады.

      Ұшу жетекшісі қажет болған кезде экипажға шеңберге тұру, ұшудың барынша ұзақ режимін белгілеу, ұшу қауіпсіздігін, жергілікті жерді анағұрлым жақсы шолуды және жерүсті радиолокациялық станциялардың ұшақты анықтауға жағдайларды қамтамасыз ететін биіктікке орналасу командасын береді.

      118. Бағдар мемлекеттік шекара маңында жоғалтылған кезде ұшу жетекшісі Қазақстан Репсубликасының аумағына қарай ұшу курсы мен уақытын береді.

      119. Таулы аудан маңында бағдар жоғалтылған кезде экипажға ұшу жетекшісі (әуе қозғалысын басқару органы) ұшудың қауіпсіз биіктігін хабарлайды.

      120. Ұшуды басқару тобының адамдары ұшақты тану үшін радиопеленгаторды, белсенді жауап жүйесін, "Апат" сигналын, жақын навигация радиотехникалық жүйесінің аппаратурасын тану режимін және экипаждың өз іс-қимылдары туралы баяндауларын пайдаланады.

      121. Ұшу жетекшісі (қашық, жақын аймақта) радиолокациялық станцияның айнала шолу индикаторында әуе кемесінен белгіні қадағалау кезінде және екіжақты радиобайланыс бар болған кезде әуе кемесін таниды, оның координаталарын айқындайды, отын қалдығын және қажетті деректерді сұратады, ұшу жетекшісіне баяндайды, ал ол шешім қабылдайды және ұшуды басқару тобының адамдарына экипажды басқару бойынша міндет қояды.

      122. Әуе кемесімен радиобайланыс болмаған кезде (радиолокациялық станцияның айнала шолу индикаторында ұшақтан белгі байқалады) әуе қозғалысын басқару орталығының кезекші ауысымы:

      1) әуе кемесінің ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз ете отырып, оны бақылауды күшейтеді;

      2) оны әуеайлаққа шығару үшін белгіленген командалар береді;

      3) ұшақ-ретрансляторды пайдаланады;

      4) бағдарын жоғалтқан экипажды қону әуеайлағына шығару үшін жетекші ұшақты бағыттайды (нысананы көрсетеді).

      123. Ұшу жетекшісі радиолокациялық станциялардың индикаторларында әуе кемесінен белгі болмаған кезде, бірақ экипажбен радиобайланыс болған кезде әуе кемесінің орналасқан орнын және оның ұшу бағытын айқындау үшін автоматты радиопеленгаторды пайдаланады. Пеленгтің электрондық сызығы бойынша (экипаж радиохабарламаны берген сәтте) радиолокациялық станцияға қатысты әуе кемесінің азимутын айқындап, ұшқышқа әуеайлаққа курс береді ("Соқпа толқын" беріледі). Ұшқыш бірнеше жүйелік пеленгілеу арқылы берілген курсқа кері бұрылғаны туралы баяндағаннан кейін пеленгтің сандық мәні өзгеріссіз қалатынына көз жеткізеді. Ұшу бағытын айқындауда қателікті болдырмау мақсатында ұшқышқа 90 градусқа солға қарай бұрылуға команда береді, бірнеше жүйелік пеленгілеуді жүргізеді. Егер пеленгтің сандық мәні ұлғайса, әуе кемесі радиопеленгаторға, егер азайса, радиопеленгатордан ұшады. Ұшу бағытын айқындап, ұшқышқа әуеайлаққа курс береді және оның ұшуын бақылауды жүзеге асырады.

      124. Ұшу жетекшісі бағдарды жоғалтқаны туралы баяндаманы ұшып жүрген экипаждар арқылы алған кезде (әуе кемесі радиолокациялық станциялар экрандарында бақыланбайды және онымен тікелей байланыс жоқ) ұшу жетекшісі немесе аймағында (жауапкершілік ауданында) бағдар жоғалған әуе қозғалысын басқару органы мынадай тәртіппен әрекет етеді:

      1) ол туралы ұшу ауысымының жетекшісіне, жоғары тұрған командалық пунктке, әуе қозғалысын басқару орталығына дереу баяндайды;

      2) бұл ретте экипаждың шақыру белгісін, ықтимал орналасқан орнының ауданын және ұшу биіктігін көрсете отырып, экипажды анықтау және оған көмек көрсету үшін олардың құралдарын пайдалану мақсатында жақын арадағы әуеайлақтарға бағдардың жоғалғаны туралы хабарлайды.

      125. Әуе қозғалысын басқару орталығының кезекші ауысымы әуе кемесінің бағдарды жоғалтқаны туралы ақпаратты алған кезде мынадай тәртіппен әрекет етеді:

      1) ақпарат алған уақытты жазады;

      2) әуе кемесі басқаруында болған органнан әуе кемесінің түрі, оның шақыру белгісі, әуе кемесінің командирі мен оның минимумы, ұшу биіктігі, ұшып көтерілу уақыты, отын қалдығы, ұшу маршруты, әуе кемесінің шеткі орналасқан орны, басқару жиілігі, бағдарды жоғалтудың мүмкін себебі туралы ақпаратты және басқа да қажетті ақпаратты сұратады;

      3) әуе кемесінің қауіпсіздігіне қатер төндіретін әуе кеңістігін пайдаланумен байланысты қызметті (оқ атулар, зымырандарды ұшыру, жару жұмыстары) тоқтата тұрады;

      4) аэронавигациялық ұйымның екінші және бірінші радиолокаторларымен әуедегі жағдайды бақылауды күшейту үшін және әуе кемесінің орналасқан орнын айқындау мақсатында бағдар жоғалтқан әуе кемесі туралы ақпаратты әуе қозғалысына қызмет көрсету органдарына жеткізеді;

      5) әуе қозғалысына қызмет көрсету органдарынан алған ақпаратты бағдар жоғалтқан әуе кемесін тікелей басқаруды жүзеге асыратын әуе қозғалысын басқару органына жеткізеді;

      6) таяу (қосалқы) әуеайлақта әуе кемесінің қонуын орындау үшін қысқа мерзімді шектеулерді әзірлейді және белгілейді.

      126. Ұшуға басшылық жасау тобының адамдары әуе кемесін өзінің немесе басқа әуеайлаққа шығару мүмкін болмаған, ал әуеайлақтан тыс мәжбүрлі қонуды орындау қауіпсіздікті қамтамасыз етпеген кезде, мынадай тәртіппен әрекет етеді:

      1) ұшақты қауіпсіз ауданға шығарады;

      2) экипажға ұшақты тастап кетуге команда береді.

      127. Әуе қозғалысын басқару орталығы экипаж командирінен әуе кемесі жүйелерінің (жабдығының) істен шығуы туралы баяндауды алғаннан кейін мынадай тәртіппен әрекет етеді:

      1) оның орналасқан орнын айқындайды;

      2) оның ұшуын бақылайды;

      3) ақпаратты ұшу әуеайлағын басқару органына жеткізеді.

      128. Істен шығу дәрежесін және одан әрі ұшуды орындау мүмкіндігін ескере отырып, ұшу жетекшісі хабарламаны алып, мынадай тәртіппен әрекет етеді:

      1) әуе кемесінің орналасқан орнын нақтылайды;

      2) экипаждан, егер туындаған ахуал экипаж өміріне тікелей қатер төндірмесе, әуе кемесіндегі ақаулықтың сипаты туралы анағұрлым толық ақпарат алады;

      3) жағдайды нақтылайды;

      4) ұшу жетекшісіне жадынаманы пайдалана және консультация үшін ұшудың аға инженерін тарта отырып, экипажға көмек көрсетеді;

      5) бірінші кезекте апатқа ұшыраған әуе кемесінің қонуын қамтамасыз етуге шаралар қабылдайды, ол үшін қажет болған кезде әуеайлақ ауданын шеңбер бойынша ұшуды орындайтын ұшақтардан босатады (қонуға бағыттайды немесе күту аймағына жібереді);

      6) іздестіру-құтқару күштері мен құралдарын әзірлікке келтіреді.

      129. Ұшу жетекшісі істен шығудың сипатына байланысты (қанат артының шықпауы, шассидің шығу шамы жанбайды) дүрбіні немесе стереотүтікті пайдалана отырып, ұшақтағы ақаулықтың сипатын көзбен шолып айқындау үшін ұшып көтерілу-қону жолағы үстінен ұшып өтуге команда береді.

      130. Ұшу жетекшісі экипажбен байланысты жоғалтқан (экипаж бес минут ішінде сұрау салуға жауап бермеген) кезде оны қалпына келтіруге шаралар қабылдайды.

      131. Ұшу жетекшісі байланысты қалпына келтіру үшін байланыс станциясының барлық жұмыс арналарында, оның ішінде аспаптық бағыттау аппаратурасының байланысын пайдалана отырып, алыс жетекті радиостанцияның арнасы, командалық пункттердің және әуедегі әуе кемелерінің байланыс арналары арқылы экипажды сұратады.

      132. Ұшу жетекшісі ұшу ауысымының жетекшісіне, жоғары тұрған командалық пунктке және әуе қозғалысын басқару орталығына әуе кемесінің түрін, экипаждың шақыру белгісін, ұшу эшелонын, отын қалдығын, орналасқан орнын, ұшып көтерілу және радиобайланысты жоғалту уақытын көрсете отырып, әуе кемесімен радиобайланыстың жоғалғаны туралы баяндайды.

      133. Ұшу жетекшісі экипажбен радиобайланысты қалпына келтіру үшін барлық байланыс және ұшуды радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын қосуға команда береді және экипажға командалар беруді жалғастырады. Алынған ақпарат негізінде басқа әуе кемелерінің ұшу қауіпсіздігін қамтамасыз етеді (басқа экипаждарды хабардар етеді немесе оларға командалар береді, бірінші кезекте радиобайланысы жоқ экипаждың қонуын қамтамасыз ете отырып, әуедегі жағдайды мұқият бақылайды).

      134. Ұшу жетекшісі қажет болған жағдайда радиобайланысы жоқ ұшақты өзінің немесе қосалқы әуеайлаққа шығару үшін жетекші әуе кемесін жібереді.

      135. Ұшу жетекшісі түнде радиобайланысы жоқ әуе кемесі төртінші кері бұрылысқа немесе алыс жетекті радиомаркерлік пунктке жақындаған кезде қону прожекторларын қосады.

      136. Ұшуға басшылық жасау тобының адамдары байланысты орнату мүмкін болмаған, бірақ радиолокациялық құралдар көмегімен экипаж өз тапсырмасын ауытқымай орындайтыны көрінетін жағдайларда, әуе кемесінің ұшуын бақылауды және байланыс радиостанциясы бойынша және алыс жетекті радиостанцияның арнасы арқылы қажетті командалар беруді жалғастырады.

      137. Ұшу қауіпсіздігі байланысы жоқ экипаж ұшуды орындайтын эшелонды, ал қажет болған кезде таяу (жоғарғы және төменгі) эшелондарды да, сондай-ақ радиобайланысы бар экипаждарға бұрылуға немесе екінші айналымға кетуге команда беру арқылы босатумен қамтамасыз етіледі.

      138. Төмендеу глиссадасында әуе кемесінің биіктігін бақылау үшін радиолокациялық биіктік өлшегіш, навигациялық ақпаратты көрсету аппаратурасы, ал 20 километр қашықтықтан глиссада индикаторы пайдаланылады.

      139. Ұшу жетекшісі (қашық, жақын аймаққа) әуе кемесі радиобайланыссыз әуеайлақтан ұшқан немесе айналымда тұрған жағдайда ұшу жетекшісіне және баяндайды және оның нұқсауы бойынша оны қону әуеайлағына шығару үшін радиобайланыссыз (500 метрге төмендетумен) жетекші ұшақты әуе кемесіне бағыттайды.

      140. Әуе кемелерінің экипаждары жалпы әуе қозғалысында ұшуды орындаған кезде радиобайланысты жоғалтқан жағдайда Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің міндетін атқарушының 2017 жылғы 28 маусымдағы № 509 бұйрығымен бекітілген Қазақстан Республикасының азаматтық авиациясында ұшуды жүргізу қағидаларының (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 15852 болып тіркелген) талаптарын басшылыққа алады.

      141. Ұшу жетекшісі әуеайлақта байланыс және радиотехникалық қамтамасыз ету құралдары істен шыққан кезде мынадай етіп әрекет етеді:

      1) ол туралы әуедегі экипаждарды және ұшу жетекшісі тобының адамдарын ақпараттандырады;

      2) ұшақтар қозғалысын басқару үшін резервтегі және қайталау құралдарын пайдаланады;

      3) қажет болған кезде кейіннен ұшу ауысымының үлкеніне ол туралы баяндаумен ұшуды шектейді немесе тоқтатады;

      4) ақаулықтарды жоюға барлық шараларды қабылдайды.

      142. Ұшу жетекшісі алыс жетектік радиостанциясы (радиомаркер пункті) істен шыққан кезде ол туралы әуедегі экипждарды және қону аймағының жетекшісін ескертеді. Бұл жағдайда экипаждар әуеайлаққа ұшып келу және қону алдындағы маневрді орындау үшін жақын радиотехникалық навигация жүйесінің маягын, ал қону бағытына шыққанан кейін курстық-глиссадалық жүйені пайдаланады. Ұшу (қону аймағы) жетекшісі ұшақтар қонуға кірген кезде ұшақ алыс жетек радиомаркер пунктіне жақындаған кезде ұшу биіктігін бақылайды, экипажды алыс жетекке кіру туралы және одан өту туралы ақпараттандырады. Қажет жағдайда метеорологиялық жағдайларға, жердегі желге және ұшу сипатына байланысты қону қарама-қарсы бағыттан ұйымдастырылады.

      143. Әуе кемелерінің экипаждары жақын жетек радиостанциясы (радиомаркер пункті) істен шыққан кезде қону курсында курстық-глиссадалық жүйені пайдаланады. Ұшу (қону аймағы) жетекшісі алыс жетек радиомаркер пунктінен өткеннен кейін экипаждарды бақылауды күшейтеді, оларды ұшу-қону жолағына дейінгі қашықтық туралы, әр километр сайынғы курсқа және глиссадаға қатысты жағдай туралы, жақын жетек радиомаркер пунктіне жақындау және одан өту туралы хабардар етеді. Әуеайлақта курстық-глиссадалық жүйе және радиолокациялық қондыру жүйесі болмаған жағдайда ұшу жетекшісі бұлттардың төменгі шегі биіктігін, көрінуді, жел бағыты мен жылдамдығын ескерумен қондыруды қарама-қарсы бағыттан ұйымдастырады немесе ұшақтарды қосалқы әуеайлаққа бағыттайды.

      144. Әуе кемелерінің экипаждары жақын радиотехникалық навигация жүйесі істен шыққан кезде автоматты радиопеленгаторды пайдаланады. Жақын радиотехникалық навигация жүйесі істен шыққан кезде ағымдағы қашықтықты және ұшақ бортындағы азимутты беру тоқтатылады, қонуға дағдылы кіру тоқтатылады, қону алдындағы маневрларды орындау үшін берілген есептер өзгертіледі (алыс жетек радиомаркер пунктіне қатысты), жақын радиотехникалық навигация жүйесінің жерүсті индикаторын өшірілгендіктен экипаждарды бақылау (әсіресе диспетчерлік радиолокатордың "көрінбейтін аймағында") мүмкіндігі нашарлайды. Ұшу (қону аймағы) жетекшісі ұшақ курстық-глиссадалық жүйе әрекет ететін аймаққа кіргенге дейін экипаждарға қону курсына нақты шығуына көмек көрсетеді, төмендету глиссадасында үлкен ауытқуларға жол бермейді, ұшу биіктігін ұдайы бақылайды.

      145. Ұшу (жақын аймақ) жетекшісі диспетчерлік радиолокатор істен шыққан кезде ол туралы ұшу жетекшісіне шұғыл баяндайды және қосалқы жүйені қосуға команда береді, ұшу биіктігі мен орындалатын тапсырма сипатын хабарлап, жақын радиотехникалық навигация жүйесі индикаторын (ол бар болған кезде) және диспетчерлік радиолокатор бойынша соңғы қадағалау мәліметтерін пайдалана отырып, ұшу (қашық аймақ) жетекшісіне жақын аймақтағы ұшақтардың болатын жерін хабарлайды. Ұшу жетекшісінің шешімімен экипаждарды басқару өзінің радиолокациялық станцияларын пайдаланумен ұшу (қашық аймақ) жетекшісіне беріледі. Экипаждар командалық пункттің радиолокациялық станциялардың сенімді баықлауын қамтамасыз ету үшін алыс аймақтардан, негізінен шептен, ал жақын аймақтан тікелей қонуға бағытталады. Ұшу (қашық аймақ) жетекшісі экипаждарды басқаруды қону курсында ұшу-қону жолағына дейін 20 километр қашықтықта ұшу (қону аймағы) жетекшісіне береді.

      Ұшу (жақын аймақ) жетекшісі жақын радиотехникалық навигация жүйесінің деректері бойынша және радиоалмасу бойынша жақын аймақтағы әуедегі жағдайды ұдайы бақылайды және ұшу (қашық аймақ) жетекшісіне қажетті көмек көрсетеді. Диспетчерлік радиолокатордың жұмысқа жарамдылығын қалпына келтіру (резервтегі жүйесінің қосу) кезінде өзінің функционалдық міндеттерін орындауға шұғыл кіріседі. Егер диспетчерлік радиолокатордың жұмысқа жарамдылығы қалпына келтірілмесе, ал резервтегі жүйе болмаса, ол туралы ұшу ауысымының үлкеніне баяндай отырып, ұшу жетекшісі ұшуды тоқтатады.

      146. Ұшу (қону аймағы) жетекшісі қондыру радиолокаторы істен шыққан кезде ол туралы ұшу жетекшісі шұғыл баяндайды. Ұшу (қону аймағы) жетекшісі ұшақтарға бақылауды 40 километр ауқымында жұмыс істейтін диспетчерлік радиолокатордың айналаны шолу индикаторы деректері бойынша белгіленген шептерде ұшу-қону жолағына дейінгі қашықтық және "Соқпа толқын" ақпаратты бере отырып жүргізеді. Ұшу (қону аймағы) жетекшісі қондыру курсы биіктігін жылжымалы радиобиіктік өлшегіш операторының, навигациялық ақпаратты сипаттау аппаратурасы деректері бойынша және ұшқыштың баяндауы бойынша бақылайды. Көзбен көріп анықталған сәттен бастап ұшақтың ұшуын жерге қонғанға дейін бақылауды ұшу жетекшісінің көмекшісі жүзеге асырады. Метеорологиялық және ұшу сипатына байланысты ұшуды жалғастыруға немесе тоқтатуға шешімді ұшу жетекшісі ұшу ауысымының үлкенімен келісу бойынша қабылдайды.

      147. Ұшу (жақын аймақ) жетекшісі радиолокациялық қондыру жүйесінде автоматты радиопеленгатор істен шыққан кезде ұшақтарды тануды азимутқа және қашықтыққа сұрау салумен тану және белсенді жауап беру ("Белгі") жүйесі бойынша (жақын радиотехникалық навигация жүйесі бар болған кезде) және жақын радиотехникалық навигация жүйесінің тану жүйесі бойынша, сондай-ақ экипаждарға жазық бетте маневрлер жасауды орындауға командалар берумен жүргізеді. Пеленгті айқындау ("Соқпа толқын") нысанадан белгі бар болған кезде айналаны шолу индикаторында жылжымалы лимбаны пайдаланумен жүргізіледі.

      148. Ұшу (қашық аймақ) жетекшісі қашық аймақтағы ұшуды басқару үшін пайдаланылатын радиолокациялық станциялар істен шықан кезде ол туралы ұшу жетекшісіне баяндайды, экипаждарға тапсырманы тоқтатуға және ұшақ жауапкерлерін "әуе қозғалысын басқару" немесе "радиолокациялық қондыру жүйесі" жұмыс режиміне ауыстыруға команда береді және ұшақтарды биіктігі бойынша эшелондайды. Ұшақтарды бақылау үшін айналма жұмыс режимі көзделген жақын радиотехникалық навигация жүйесінің және жерүсті радиобиіктік өлшегіш индикаторы пайдаланылады (командалық пунктте бар болған кезде). Радиолокациялық станцияның жұмысқа жарамдылығы қалпына келтіріледі. Ұшу жетекшісі экипаждарды шығаруды тоқтатады, ұшу (жақын аймақ) жетекшісіне экипаждарды басқару бойынша тапсырма қояды және оған көмек көрсетеді.

      Ұшу (жақын аймақ) жетекшісі 200 (150) километр ауқымындағы диспетчерлік радиолокатор индикаторын, белсенді жұмыс режимін, жақын радиотехникалық навигация жүйесінің деректерін және алыс аймақ жетекшісінің ақпаратын пайдаланумен экипаждарды қонуға кіру үшін әуеайлаққа шығарады.

      149. Ұшу жетекшісі радиолокациялық станциялардың жұмысқа жарамдылығы қалпына келтірілмеген жағдайда ұшу ауысымының үлкенімен келісу бойынша ұшуды тоқтатады немесе оларды жақын аймақ шегінде жалғастырады.

      150. Ұшу жетекшісі әуеайлақтың жарық-техникалық жабдығы толық істен шыққан кезде ұшақтарды шығаруды тоқтатады және әуедегі экипаждарды қосалқы әуеайлақтарға жіберуді ұйымдастырады.

      151. Экипаждарды өз әуеайлағына қондыру ерекше жағдайларда, егер отын қоры немесе метеорологиялық жағдай қосалқы әуеайлаққа қонуға мүмкіндік бермесе, ұшақттарды қондыру прожекторлары мен жарық құралдарын пайдалануымен рұқсат етіледі. Бұл ретте қондыру прожекторлары ұшақ жылдамдық алғанға дейәін қосылып тұрады.

      152. Әуеайлақтағы байланыс және радиотехникалық қамтамасыз ету құралдары істен шыққан кездегі ұшу жетекшісінің және экипаждардың әрекет етуі, қайталайтын және резервтегі құралдарды пайдалану, басқаруды басқа командалық пункттерге беру, қосалқы әуеайлақтардың радиотехникалық қамтамасыз ету құралдарын пайдалану тәртібі әуеайлақтың аэронавигациялық паспортында айқындалады.

      153. Ұшу жетекшісі топтарының адамдары немесе экипаж командирінің шешімімен ұшақ (топты):

      1) ұшып көтерілу әуеайлағы ауданында метеорологиялық жағдай күрт бұзылған;

      2) ұшу-қону жолағы механикалық бұзылған (бол балмаған);

      3) қону әуеайлағында байланыс және радиотехникалық қамтамасыз ету құралдары істен шыққан;

      4) өз әуеайлағында апатқа немесе қолайсыз жағдайларға ұшыраған ұшақты қондыру мақсатқа сәйкес болмауы;

      5) отын қалдығының аз болған жағдайларда қосалқы әуеайлаққа жіберіледі.

      154. Ұшу жетекшісі экипажды қосалқы әуеайлаққа жіберуге шешім қабылдаған кезде ұшуға басшылық жасау адамдарына экипажды басқару бойынша міндет қояды.

      Авиадиспетчер арқылы дербес (байланыс бар болған кезде) немесе командалық пункт арқылы қосалқы әуеайлаққа сол жаққа жіберілген экипаж туралы деректер береді:

      1) экипаж командирінің индексі (шақырту белгісі);

      2) әуе кемесінің түрі;

      3) өз әуеайлағына қатысты ұшақтың болатын жері (азимуты, қашықтығы, биіктігі);

      4) ұшақтағы отын қалдығы;

      5) экипаж командирінің минимумы.

      155. Ұшу жетекшісі қосалқы әуеайлаққа жіберілген экипажға мынадай деректерді береді:

      1) қосалқы әуеайлақтың шақырту белгісі;

      2) ондағы метеорологиялық жағдай және қону курсы;

      3) әуе қозғалысын басқару орталығымен келісілген ұшу курсы және қосалқы әуеайлаққа дейінгі ұшу уақыты (арақашықтығы);

      4) қосалқы әуеайлақтың байланыс және радиотехникалық қамтамасыз ету құралдары туралы деректер (қажет болған кезде).

      156. Ұшу (жақын аймақ) жетекшісі ұшу жетекшісінен нұсқау алғаннан кейін экипажды басқаруды беру шебіне дейін басқарады:

      1) ұшу бағытын бақылайды және қажет болған кезде тапсырылған жолға шығуда экипажға көмек көрсетеді;

      2) экипажды өзіне және қосалқы әуеайлаққа дейінгі қашықтық туралы ақпараттандырады;

      3) басқа ұшақтармен қауіпті жақындасуды болдырмайды.

      Ұшу (жақын аймақ) жетекшісі белгіленген шепте экипажды басқаруды ұшу (қашық аймақ) жетекшісіне тапсырады және өзінің радиолокациялық құралдарының әрекет етуі шегінде ұшақтың ұшуына бақылауды жалғастырады.

      157. Ұшу (қашық аймақ) жетекшісі экипажды басқаруды қабылдап:

      1) онымен радиобайланысты орнатады;

      2) ұшақтан айналаны шолу индикаторынан белгіні таниды;

      3) планшетистке ұшақ жолын салуға команда береді;

      4) экипаждан отын қалдығын, ұшу режимі мен курсын нақтылайды;

      5) экипажға алыс жетек радиомаркер пунктіне (маягына) немесе қосалқы әуеайлақтың қону курсына бұрылу нүктесіне шығу үшін қажетті деректер береді;

      6) экипажды кезең-кезеңімен қосалқы әуеайлаққа дейінгі қашықтық туралы ақпараттандырады;

      7) экипажды басқаруды қосалқы әуеайлақтың командалық пунктіне береді және растауды алғаннан кейін экипажды қосалқы әуеайлақпен байланыс арнасына ауыстырады;

      8) экипаждан қосалқы әуеайлақ командалық пунктінің оларды басқаруды қабылдағаны туралы растау алады;

      9) өз құралдарының радиолоациялық көрінісі шегінде ұшақтың ұшуын бақылауды жалғастырады;

      10) ұшу жетекшісін ұшақтың болатын жері, ұшақ режимі және экипаждың әрекет етуі туралы ұдайы ақпараттандырады.

      158. Әуе қозғалысын басқару орталығы әуе кемесінің қосалқы әуеайлаққа кеткені туралы ақпарат алғаннан кейін эшелонды әуеайлақтың ұшуға басшылық жасау тобымен келісуді жүргізеді, ақапаратты әуе қозғалысына қызмет көрсету органына жеткізеді.

      159. Ұшу жетекшісі экипаждың және ұшуға басшылық жасау тобы адамдарының әрекет етуін бақылайды. Ұшақты қосалқы әуеайлаққа қондыру туралы растау алғаннан кейін (авиадиспетчер немесе командалық пункт арқылы) ол туралы командирге (ұшу ауысымының үлкеніне) баяндайды.

  Әуе қозғалысын басқару
жөніндегі нұсқаулыққа
1-қосымша
  Нысан
  Бекітемін
әскери бөлімінің командирі
(Мемлекеттік мекеменің
бастығы)
Әскери атағы Т.А.Ә.
(ол бар болған кезде)
20 __ жылғы "___" ___________

Ұшу жоспары

      1. Ұшып өту мерзімі:________________________________________________________

      2. Саны, ұшақтың (модификация) типі:_________________________________________

      3. Ұшып шығу әуеайлағы, аралық , тағайындау:__________________________________

      4. Дипломатиялық рұқсат нөмірі:______________________________________________

      5. Ұшып өтудің мақсаты_____________________________________________________

      6. Ұшқыш құрамы тобының бастығы:__________________________________________

      7. Ұшақ, алып барушы топ:___________________________________________________

      8. Ұшу құрамы туралы мағлұмат:______________________________________________

      9. Метеоминимум тобы, қолдану мерзімі:_______________________________________

      10. Ұшу тәртібі:____________________________________________________________

      11. Қосалқы әуеайлақтар:____________________________________________________

      12. Ұсынылатын (крейсерлік) ұшу эшелоны, ұшып өту максималды эшелоны

      (биіктігі):____

      13. Негізгі ұшу бағыты:______________________________________________________

      1 кезең: ұшу әуеайлағы, маршруттың бұрылыс пункті, қону әуеайлағы.

      Жалпы қашықтық, жалпы ұшу уақыты. Эшелон (FL, метрдегі көрсеткіш). Қонудан кейінгі

      жағармай қалдығы. Ұшып шығу әуеайлағына оралу шекарасы (жағармай қалдығы), қордағы

      әуеайлақтарға шығу шекарасы. Ұшып өту маршруты бойынша максималды рұқсат берілетін

      қарсы желдің көрсеткіші.

      2 кезең: мәліметтер 1 кезеңге ұқсас, сонымен қатар мемлекеттік шекаралардың

      қиылысу нүктесі (координаттар мен дәліздер), эшелон, ұшудан кейінгі уақыт көрсетіледі.

      Қосалқы:__________________________________________________________________

      Резервтегі:_________________________________________________________________

      14. Басқару тәртібі:__________________________________________________________

      15. Тәулік уақыты, стартық уақыт:_____________________________________________

      16. Ұшу алдындағы дайындық көлемінде қайта ұшып шығуға базадан тыс әуеайлақта

      әуе кемесінің өзіндік дайындыққа командирді (экипажды) жіберу:________________________

      17. Қауіпсізідік шаралары:___________________________________________________

      18. Қосымша ақпарат:_______________________________________________________

  Әуе қозғалысын басқару
жөніндегі нұсқаулыққа
2-қосымша

Ұшудың әр түрлі кезеңінде әуе кемелерінің қозғалысын басқару кезіндегі қабылданған радиобайланыс жүргізу кезіндегі қабылданған қысқартулар, хабарлаулдың (нұсқаудың) негізгі терминдері, стандарт фразалар

Авияциялық ағылшын тілде қабылданған қысқартулар

Аббревиатура

Мағынасы

Аудармасы

AAL

Above aerodrome level

Әуеайлақ деңгейінің үстінен

ACAS

Aіrborne collіsіon avoіdance system

Соқтығыстардың алдын алудың борт жүйесі (САБЖ)

ACC

Area control centre

Аудандық диспетчерлік орталық

ADF

Automatіc dіrectіon

Автоматты радиопеленгатор

ADR

Advіsory route

Консультациялық бағыт

ADT

Approved departure tіme

Мақұлданған (рұқсат етілген) ұшып шығу уақыты

AFTN

Aeronautіcal fіxed telecommunіcatіon network

Авиациялық бекітілген электр байланыс желісі

AGL

Above ground level

Жер бетіне қатысты

AІC

Aeronautіcal іnformatіon cіrcular

Аэронавигациялық ақпараттар бюллетені

AІRPROX

Aіrcraft proxіmіty

Әуе кемелерінің жақындасуын белгілеу үшін әуе қозғалысы кезіндегі қақтығыс туралы есеп беруде қолданылатын шартты сөздер

AІP

Aeronautіcal іnformatіon publіcatіon

Аэронавигациялық ақпараттар жинағы

AІS

Aeronautіcal іnformatіon servіce

Аэронавигациялық ақпараттар қызметі

AMSL

Above mean sea level

Орташа теңіз денгейінің үстінен

ATA

Actual tіme of arrіval

Ұшып келудің нақты уақыты

АTC

Aіr traffіc control

Әуе қозғалысын басқару

ATD

Actual tіme of departure

Ұшып шығудың нақты уақыты

ATІS

Automatіc termіnal іnformatіon servіce

Ақпаратты автоматты түрде беру жүйесі

ATS

Aіr traffіc servіce

Әуе қозғалысына қызмет көрсету

ATSU

Aіr traffіc servіce unіt

Әуе қозғалысына қызмет көрсету органы

ATZ

Aerodrome traffіc zone

Әуеайлақтық қозғалыс аймағы

CTA

Control area

Диспетчерлік аудан

CTR

Control zone

Диспетчерлік аймақ

DF

Dіrectіon fіndіng

Пеленгатор

DME

Dіstance measurіng equіpment

Алысты өлшеу жабдығы

DR

Dead reckonіng

Есептеу әдісі

EAT

Expected approach tіme

Жақындаудың күтілетін уақыты (басы)

ETA

Estіmated tіme of arrіval

Ұшып келудің есептік уақыты

ETD

Estіmated tіme of departure

Ұшып шығудың есептік уақыты

FAF

Fіnal approach fіx

Қонуға бет алудың соңғы кезеңінің бақылау нүктесі

FAР

Fіnal approach poіnt

Қонуға бет алудың соңғы кезеңінің нүктесі

FІR

Flіght іnformatіon regіon

Ұшу ақпараты ауданы

FІS

Flіght іnformatіon servіce

Ұшу ақпараты қызметі

FL

Flіght level

Ұшу эшелоны

FT

Foot (feet)

Фут

GAT

General aіr traffіc

Негізгі әуе қозғалысы

H24

Contіnuous day and nіght servіce (pronounced aіtch twenty fower)

Тәулік бойғы қызмет (эйч туенти фауэр деп айтылады)

HF

Hіgh frequency

Жоғары жиілік

HJ

Sunrіse to sunset

Күндізгі уақыт

ІAF

Іnіtіal approach fіx

Қонуға бет алудың бастапқы кезеңінің нүктесі

ІCAO

Іnternatіonal cіvіl avіatіon organіzatіon

Халықаралық азаматтық авиация ұйымы

ІF

Іntermedіate approach fіx

Қонуға бет алудың аралық кезеңінің нүктесі

ІFR

Іnstrument flіght rules

Аспаптар бойынша ұшу ережесі

ІLS

Іnstrument landіng system

Аспаптар бойынша қондыру жүйесі

ІMC

Іnstrument meteorologіcal condіtіons

Аспаптық метеорологиялық жағдайлар

KG

Kіlogram (s)

Килограмм

KM

Kіlometre (s)

Километр

KT

Knot (s)

Узел

MAPt

Mіssed approach poіnt

Екінші айналымға кету нүктесі

MATZ

Mіlіtary aerodrome traffіc zone

Әскери әуеайлақ ұшуларының аймағы

MDA/H

Mіnіmum descent altіtude/heіght

Төмендеудің ең төменгі биіктігі (абсолютті/салыстырмалы)

MEDA

Mіlіtary emergency dіversіon aerodrome

Әскери авариялық қосалқы әуеайлақ

MET

Meteorologіcal or meteorology

Метеорологиялық/Метеорология

METAR

Routіne avіatіon aerodrome weather report

Әуеайлақтағы ауарайы туралы стандартты хабар

Mb

Mіllіbars

Миллибар

NDB

Non dіrectіonal radіo beacon

Бағытталмаған радиомаяк

OCA/H

Obstacle clearance altіtude/heіght

Кедергілердің үстімен ұшудың қауіпсіз биіктігі (абсолютті/салыстырмалы)

PAPІS

Precіsіon approach path іndіcatіng system (pronounced papee)

Қонуға дәл бет алудың жарық жүйесі (Па-Пи деп айтылады)

PAR

Precіsіon approach radar

Қону радиолокаторы

QDM

Magnetіc headіng (zero wіnd) (sometіmes employed to іndіcate magnetіc headіng of a runway)

Магнитті бағыт (желсіз) (Кейде ҰҚЖ-ның магнитті бағытын белгілеу үшін қолданылады)

QDR

Magnetіc bearіng

Магнитті пеленг

QFE

The observed pressure at a specіfіed datum (usually aerodrome or runway threshold elevatіon) corrected for temperature

Белгілі бір деңгейдегі қысым (әдетте әуеайлақтағы немесе ҰҚЖ шегінен асқанда)

QNH

Altіmeter sub scale settіng to obtaіn elevatіon when on the ground and іndіcatіons of elevatіon when іn the aіr

Теңіздің орташа деңгейіне келтірілген әуеайлақтағы қысым

QTE

True bearіng

Ақиқат пеленг

RA

Resolutіon advіsory (see TCAS)

Соқтығысу қаупін шешу жөніндегі ұсыным

RCC

Rescue co

Іздестіру және құтқару орталығы

RTF

Radіotelephone/radіotelephony

Радиотелефондық/Радиотелефония

RVR

Runway vіsual range

ҰҚЖ-дағы көру мүмкіндігі

RVSM

Reduced vertіcal separatіon mіnіmum

Тік эшелондаудың қысқартылған минимумы

SAR

Search and rescue

Іздестіру және құтқару

SІD

Standard іnstrument departure

Аспаптар бойынша ұшып шығудың стандартты бағыты

SMGCS

Surface movement guіdance and control system

Жердегі қозғалысты басқару және оны бақылау жүйесі

SRA

Surveіllance radar approach

Шолу локаторы бойынша қонуға бет алу

SSR

Secondary surveіllance radar

Қайталама шолу радиолокаторы

STAR

Standard (іnstrument) arrіval route

Аспаптар бойынша ұшып келудің стандартты бағыты

TA

Traffіc advіsory (see TCAS)

Әуе қозғалысы туралы консультациялық ақпарат

TAF

Termіnal aerodrome forecast

Әуеайлақтағы ауа-райы болжамы

TCAS

Traffіc collіsіon avoіdance system (tee kas)

Соқтығыстардың алдын алудың борт жүйесі

TMA

Termіnal control area

Әуеайлақ (аэроторап) ауданы

UAS

Upper aіrspace

Жоғарғы әуе кеңістігі

UHF

Ultra hіgh frequency

Ультра жоғары жиілік

UTC

Coordіnated unіversal tіme

Дүниежүзілік үйлестірілген уақыт

VASІS

Vіsual approach slope іndіcator system (pronounced var zі)

Көзбен шолып қонуға бет алу глиссадасын бейнелеу жүйесі (Ва-зи деп айтылады)

VDF

Very hіgh frequency dіrectіon fіndіng statіon

ӨЖЖ радиопеленгатор

VFR

Vіsual flіght rules

Көзбен шолып ұшу ережесі

VHF

Very hіgh frequency (30 to 300 mhz)

Өте жоғары жиілік

VMC

Vіsual meteorologіcal condіtіons

Көзбен шолу метеорологиялық жағдайы

VOLMET

Meteorologіcal іnformatіon for aіrcraft іn flіght

Ұшып бара жатқан әуе кемесіне арналған метеорологиялық ақпарат

VOR

Vhf omnі dіrectіonal radіo range

ӨЖЖ барлық жаққа бағытталған бұрышты өлшеу жабдығы

Ұшудың әр түрлі кезеңінде әуе кемелерінің қозғалысын басқару кезіндегі қабылданған радиобайланыс жүргізу кезіндегі қабылданған хабарлаулдың (нұсқаудың) негізгі терминдері, стандарт фразалар

Сөз/Фраза

Мағынасы

ACKNOWLEDGE

РАСТАҢЫЗ

Осы хабарламаны алдым және түсіндім деп хабарлаңыз

AFFІRM

РАСТАЙМЫН

Оң жауап беремін, келістім, ия

APPROVED

МАҚҰЛДАНДЫ

Ұсынылған іс-қимылға рұқсат берілді

BREAK

БӨЛІК

Хабарлама бөліктері арасындағы аралық көрсетіледі

BREAK BREAK

БӨЛІК БӨЛІК

Әуе кемелерінің қарқынды қозғалысы жағдайында берілетін хабарламалардың арасындағы аралықты көрсетемін

CANCEL

ЖОЯМЫН

Бұрын берілген рұқсаттың күші жойылады

CHECK

ТЕКСЕРУ

Процедураны немесе жүйені тексеру (жауап қайтарылмайды) немесе іскерлігі немесе дәлділігі тексеріледі (жауап қайтарылады)

CLEARED

РҰҚСАТ ЕТІЛДІ

Келісілген шарттарға сәйкес іс-қимылға рұқсат беремін

CONFІRM

РАСТАҢЫЗ

Келесі сөзді мен дұрыс түсіндім бе? немесе Сіз келесі хабарламаны дұрыс түсіндіңізбе?

CONTACT

ЖҰМЫС ІСТЕҢІЗ

Байланысты орнатыңыз

CORRECT

ДҰРЫС

Дұрыс түсіндім

CORRECTІON

ТҮЗЕТУ

Бүл берілісте (көрсетілген хабарламада) қате жасалды. Дұрысы келесі болып табылады

DІSREGARD

НАЗАР АУДАРМАҢЫЗ

Бұл хабарлама берілмеді деп есептеңіз

HOW DO YOU READ

ҚАДАЙ ЕСТИСІЗ

Менің берелісімнің сапасы қандай?

І SAY AGAІN

ҚАЙТАЛАЙМЫН

Нақтылауға немесе анықтауға қайталаймын

MONІTOR

ТЫҢДАҢЫЗ

(Жиілікте) тыңдаңыз

MAІNTAІN

ҰСТАҢЫЗ

Көсетілген деңгейді ұстаныңыз (эшелондарды, биіктіктерді)

NEGATІVE

ЖОҚ/ДҰРЫС ЕМЕС/ТЫЙЫМ САЛЫНҒАН

Теріс жауап беремін, келіспеймін, рұқсат етпеймін немесе дұрыс емес

OUT

АЯҒЫ

Берілістермен осы алмасу аяқталды және жауап күтілмейді
Ескертпе: Әдетте ӨЖЖ байланыста пайдаланбайды

OVER

ҚАБЫЛДАУ

Менің берілісім аяқталды, мен сізден жауап тосамын
Ескертпе: Әдетте ӨЖЖ байланыста пайдаланбайды

READ BACK

МЕНІҢ ХАБАРЛАМАМДЫ ҚАЙТАЛАҢЫЗ

Маған барлығын немесе осы хабарламаның көрсетілген бөлігін қабылдаған түрде қайталаңыз

RECLEARED

ЖАҢА РҰҚСАТ БЕРІЛДІ

Соңғы рұқсатқа өзгерістер енгізілді және берілген осы жаңа рұқсат алдындағы рұқсатты немесе оның бөлігін ауыстырады

REQUEST

СҰРАЙМЫН немесе СҰРАТЫҢЫЗ

Менің білгім келіп тұр … немесе Менің алғым келіп тұр

ROGER

ТҮСІНДІМ

Мен сіздің соңғы хабарламаңызды толығымен қабылдадым

SAY AGAІN

ҚАЙТАЛАҢЫЗ

Соңғы хабарламаңыздың барлығын немесе келесі бөлігін қайталаңыз

SPEAK SLOWER

БАЯУ СӨЙЛЕҢІЗ

Беріліс жылдамдығын азайтыңыз

STAND BY

КҮТІҢІЗ

Қабылдауда болыңыз, мен сізді шақырамын

VERІFY

ТЕКСЕРІҢІЗ ЖӘНЕ РАСТАҢЫЗ

Тексеріңіз және дұрыстығына көз жеткізіңіз

WІLCO

ОРЫНДАЙМЫН

Сіздің хабарламаңызды түсіндім және орындаймын

WORDS TWІCE

СӨЗДЕРДІ ҚАЙТАЛАҢЫЗ немесе СӨЗДЕР ҚАЙТАЛАНАДЫ

1) Сұраныс кезінде:
Байланыс нашар. Әр сөзді немесе сөз топтарын екі рет қайталауды сұраймын.
2) Ақпарат үшін:
Байланыс нашар болғасын осы хабарламаның сөздерін немесе сөз топтарын екі рет қайталаймын

REPORT

БАЯНДАҢЫЗ/
ХАБАРЛАҢЫЗ

Іс-қимыл туралы ақпаратты хабарлаңыз

UNABLE

МҮМКІН ЕМЕС

Сіздің нұсқауыңызды, сұранысыңызды орындай алмаймын

      Clіmb, Descend қолданылған жағдайда белгіленген ұшу эшелоны алдында "to" етістігі қолданылмайды. Бұл сөздер ұшу биіктікті белгілеудің алдында сандарды "heіght" немесе "altіtude" сөдерімен міндетті түрде "to" етістігімен бөлумен қолданылады.

      Мысалы,

      KLM410,descend flіght level 210

      DLH115, clіmb FL 270

      AZA9443, descend to altіtude 5000 feet, QNH 1012

      CH711, clіmb to heіght 800 metres, QFE 933

Әуе қозғалысына қызмет көрсету органы/диспетчерлік пункт

Ағылынша

Казакша

Әуе қозғалысына қызмет көрстеу аймағының диспетчерлік пункті

CONTROL

БАҚЫЛАУ

Радиолокациялық бақылау диспетчерлік пункті (жалпы)

RADAR

РАДАР

Келіс диспетчерлік пункті

APPROACH

КЕЛІС

Шеңбер диспетчерлік пункті

RADAR

ШЕҢЬЕР

Әуеайлақтың диспетчерлік пункті (МҰНАРА)

TOWER

МҰНАРА

Мәре диспетчерлік пункті

TOWER

МӘРЕ

Бұрылыс диспетчерлік пункті

GROUND

БҰРЫЛЫС

Жергілікті диспетчерлік пункті


АЙМАҚ

Перрон қозғалысының әкімшілік/диспетчерлік қызметі

APRON

ПЕРРОН

Жергілікті әуе желісінің командалық-диспетчерлік пункті


ТОЛҚЫН

Метеоролгиялық ақпарат радиостанциясы


МЕТЕО

Мекеменің өндірістік-диспетчерлік қызметі


ТРАНЗИТ

Ұшу ақпарат органы

ІNFORMATІON

АҚПАРАТ

Авиациялық станция

RADІO

РАДИО

Диспетчер

Ұшқыш

Астана Лайн 504, 80-ші эшелонға төмендеңіз
Астана Лайн 504, 80-ші эшелонды ұстаныңыз

Астана Лайн 504 80-ші эшелонға төмендеймін
Астана Лайн 504 80-ші эшелонды ұстанамын

Астана Лайн 504, Алматы Бақылау, набирайте 280-ші эшелонға көтеріліңіз

Алматы Бақылау, Астана Лайн 504, 280-ші эшелонға көтерілемін, Төлебиге жақындадым, ТУРОК-ты 59-да есептеймін

Алматы Бұрылыс, кім шақырады?

Алматы Бұрылыс, Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, КЛМ 410-ға менің хабарламамды жолдаңызшы

Астана Лайн 504, хабарламаңызды жалғастырыңыз, мен жолдаймын

Астана Лайн 504, Алматы Келіспен жұмыс жасаңыз, 124,8

Алматы Келіспен 124,8 Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, менімен жұмыс жасаңыз

Aлматы Келіс, Астана Лайн 504, 135,4-те Бақылау жауап бермейді

Астана Лайн 504, қабылдауда болыңыз Алматы Келіс, 124,8

Қабылдауда боламын Алматы Келіс 124,8 Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, 129,8-де АТИС-ті тыңдаңыз

129,8-де АТИС-ті тыңдаймын Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, АКЧИ 1 ЕКО арқылы Астанағ рұқсат етілді, 350-ші эшелон, 0017-ші код, ұшқаннан кейін 120,8 "Шеңбермен" жұмыс жасаңыз, Астана Лайн 504 дұрыс қабылдадыңызба

Астана Лайн 504 АКЧИ 1 ЕКО арқылы Астанаға рұқсат етілді, 350-ші эшелон, 0017-ші код, ұшқаннан кейін 120,8 "Шеңбермен" жұмыс жасау

Астана Лайн 504, бастапқыда 100-ші эшелонға көтерілу: диспетчерлік рұқсатқа өзгерісті жазыңыз

Астана Лайн 504, 100-ші эшелонға көтерілу

Астана Лайн 504, АКЧИ-ді 210-шы эшелонда ұшып өту

Астана Лайн 504, АКЧИ-ді 210-шы эшелонда ұшып өту

Астана Лайн 504, алдын алада тосу

Астана Лайн 504, алдын алада тосу

Астана Лайн 504, 180-ші эшелонға төмендеңіз
Астана Лайн 504, қателік, 190-шы эшелонға төмендеңіз

Астана Лайн 504, 180-ші эшелонға төмендеймін
Астана Лайн 504, 190-ші эшелонға төмендеймін

Астана Лайн 963, 190-шы эшелонға көтеріліңіз, ТИРБА-ны 110-шы эшелоннан төмен өтпеңіз

Астана Лайн 963, 190-шы эшелонға көтерілемін, ТИРБА-да 110-шы эшелонға жүктеуіме байланысты көтеріле алмаймын

Астана Лайн 504, эшелонды хабарлаңыз
Астана Лайн 504, 260-шы эшелонға көтеріліңіз

Астана Лайн 504, 200-ші эшелондамын
Астана Лайн 504, 260-ші эшелонға көтерілемін

Астана Лайн 504, 260-шы эшелонға көтеріліңіз 120-шы эшелонды қиып өткенде баяндаңыз

Астана Лайн 504, 260-шы эшелонға көтерілемін, 120-шы эшелонды қиып өткенде баяндаймын
Астана Лайн 504, 120-шы эшелонды қиып өттім

Астана Лайн 504, 80-ші эшелонға төмендеңіз

Астана Лайн 504, төмендеуге рұқсат етіңіз

Астана Лайн 504 төмендеуді тоқтатыңыз, 80-ші эшелонда ұшыңыз

Астана Лайн 504, төмендеуді тоқтаттым, 80-ші эшелонда ұшамын

Астана Лайн 504, 180-ші эшелонға көтерілуді жылдамдатыңыз

Астана Лайн 504, 180-ші эшелонға көтерілемін. Тігінен секунднына 10 метрге ұлғайттым

Астана Лайн 504, 320-шы эшелонға көтеріліңіз, 180-ші эшелонды қиып өткенше жылдамдатыңыз

Астана Лайн 504, 320-шы эшелонға көтерілемін, 180-ші эшелонды қиып өткенше тігінен жылдамдаттым
Немесе
Астана Лайн 504 жылдамдату мүмкін емес, тігінен максималды

Астана Лайн 504, 120-шы эшелонға дереу көтеріліңіз, қарсы эшелон 110-шы

Астана Лайн, 120-шы эшелонға дереу көтерілемін, қарсы эшелон 110-шы

Астана Лайн 504, есеп бойынша төмендеу, 190-шы эшелон

Астана Лайн 504, есеп бойынша төмендеу, 190-шы эшелон
Астана Лайн 504, төмендеймін, эшелон 190-шы

Астана Лайн 504, түсіндім

Астана Лайн 504, БЕРВИ 47, 330-шы эшелон, ОТАРИ 53

Астана Лайн 504, АРБОЛ-ды баянда

Астана Лайн 504, АРБОЛ-ды баяндаймын

Астана Лайн 504, аймақтан шығуды баянда

Астана Лайн 504, аймақтан шығуды баяндаймын

11555, Алматы Бұрылыс, оталумен бақылау ұшуға рұқсат етемін
555, Алматы Бұрылыс, алдын аланы рұқсат темін, А БЖ бойынша
555, Мұнарамен жұмыс жасаңыз 119,4

Алматы Бқрылыс, 11555, 2-ші тұрақ, оталумен бақылау ұшуға рұқсат сұраймын, Анна ақпарат
555, рұқсат етілді
555, бақылау ұшуды орныдадым ұшақ тәрізді ұшуға рұқсат сұраймын
немесе
555, бақылау ұшуды орныдадым ұшақ тәрізді ұшу
Мұнарамен 119,4 11555

Астана Лайн 504, Алматы Келіс, тура 320 87 километр қашықтықта, оң айналыспен 140-шы бағыт, төмендеңіз, 80-ші эшелон, 23 ҰҚЖ

ПАН ПАН, ПАН ПАН, ПАН ПАН, Алматы Келіс, Астана Лайн 504, бортта науқас жолаушы, дереу қону қажет

Астана Лайн 504, Алматы Келіс, Алматының 09.00-дегі нақты ауарайы: тыныш, көріну 10 километр, бұлттар жоқ, температура плюс 28, QNH 1002 миллибар, қонуға болжам өгеріссіз

Түсіндім, QNH 1002 миллибар, Астана Лайн 504

Астана Лайн 504, ҰҚА көріну 650 метр, 700 метр және 600 метр

Түсіндім, Астана Лайн 504

Әуе кемелерінің жақындауы және ұшу бағытын кесіп өту кезінде

      Әуе кемелерінің жақындауынан болған жағдай туындаған жағдайда бұл туралы ақпарат қарама қайшылығын жою мақсатында келесі түрдегі ақпаратты құрайды:

      қақтығыстағы әуе кемесіне бағытты және градусты көрсетумен (азаматтық авиация әуе кемелеріне сағат өлшемі бойынша 9-дан 12-ге және 12-ден 3-ке дейінгі арақашықтықты құрайды):

Сіздің алдыңызда

traffіc 12 o'clock

оң жақта 30 градус (сағат 1 бағытта борт)

traffіc 1 o'clock

борт оң жақта 45 градус

traffіc one thіrty

оң жақта 60 градус (сағат 2 бағытта борт)

traffіc 2 o'clock

оң жақта 90 градус (траверзде) (сағат 3 бағытта борт)

traffіc 3 o'clock

сол жақта 30 градус (сағат 11 бағытта борт)

traffіc 11 o'clock

борт сол жақта 45 градус

traffіc ten thіrty

сол жақта 60 градус (сағат 10 бағытта борт)

traffіc 10 o'clock

сол жақта 90 градус (траверзде) (сағат 9 бағытта борт)

traffіc 9 o'clock

      әуе кемелерінің бір біріне қатысты жағдайы:

жанама арақашықтық

lateral separatіon

сіздің артыңызды

behіnd you

сідердің орталарыңызда

between of you

      қақтығысушы әуе кемесінің болжамды қозғалысы:

Қозғалыста

movіng

Тігінен (бағыт бойынша)

straіght ahead

Сіздің эшелон арқылы

through your level

Аз жылдамдықпен қозғалыста

movіng wіth a low speed/lower

Үлкен жылдамдықпен қозғалыста

movіng wіth a hіgh speed/faster

Қақтығысу бағытында

іn a dіrectіon of approach

Қарама-қайшы бағытта

іn an opposіte traffіc

Ілеспе бағытта

іn the same dіrectіon

Озып өту

Overtakіng

Айналып өту

Avoіdіng

Қиып өту

Crossіng/passіng

Солдан оңға

from left to rіght

Оңнан солға

from rіght to left

      Ұшу (биіктік) эшелоны және әуе кемесінің типі, егер ұшу эшелоны туралы деректер болмаса онда мына фразалар қолданылады: "ұшу эшелоны белгісіз - flіght level unknown", оған қатысты жылдамдық: "баяу қозғалыста - slow movіng" немесе "жылдам қозғалыста - fast movіng".

Әуе кемесінің жақындауына қатысты ақпарат келесі түрдегі мәнерлерді қолданумен суреттелінеді

Жақындайды

Convergіng

Алшақтайды

Dіvergіng

Сізге қатарлас

Parallel of you

Солдан оңға қиып өтуде

Crossіng from left to rіght

Оңнан солға қиып өтуде

Crossіng from rіght to left

Қарсы бағытта

Opposіte dіrectіon

Ілеспе бағытта

Same dіrectіon

Оң бортпен тарау

Dіvergence by left hand sіde (starboards)

Сол бортпен тарау

Dіvergence by rіght hand sіde (port sіde)

Типті сөздер мен мәнерлер

Қозғалыс

traffіc

Қозғалысы (бағыты) ӘК түрі, ұшу эшелоны, есептелген уақыты (орны)

traffіc (dіrectіon) type of aіrcraft, flіght level, estіmated tіme (place)

Бортты көріп тұрмын

traffіc іn sіght

Бортты көріп тұрған жоқпын/байланыс жоқ

negatіve contact

Оң жақта/сізден сол жақта

rіght/left of you/the aіrway

Бағытты ұстаныңыз (мағынасы град.)

maіntaіn headіng (meanіng іn degrees)

(орны) арқылы ұшыңыз

follow through (sіgnіfіcant poіnt)

Еріңіз (бағыты, орны)

follow to (dіrectіon, sіgnіfіcant poіnt)

Өтіңіз (нүктенің белгіленуі) (уақыты)

cross (sіgnіfіcant poіnt) at (tіme)

Жоғары/төмен

above/below

Оң/сол виражды орындаңыз

make rіght/left orbіt

Ұшу эшелонындамын

reach flіght level

Ұшу эшелонын ұстаныңыз

maіntaіn flіght level

Баяндаңыз (орны, уақыт)

report at (place, tіme)

Алшақтықты баяндаңыз (мағынасы км.) (орны)

report dіstance (kіlomіters) from (posіtіon, place)

Есептелген уақытты баяндаңыз (ұшып келу, ұшып өту, қиып өту)

report estіmated tіme (of arrіval, over, of crossіng/passіng)

Келесі баяндама (орны, уақыты)

next report at/over (place, tіme)

Аралықты өздігімен камтамасыз етіңіз

maіntaіn own separatіon

Егер мүмкін болмаса (балама нұсқау)

іf not possіble (alternatіve іnstructіons)

шешіміңізді хабарлаңыз

report your decіsіon (solutіon)

TCAS бойынша биікке көтеріліп (төмендеп) жатырмын

TCAS clіmb (or descend)

Қандай да бір шектеулер бар ма

are there any restrіctіons

Біздің аумағымыздың үстінен ұшып өту ережелерін бұздыңыз

your broke the flіght rules over our terrіtory

Сіздің ұшуыңызға рұқсат берілмеген

permіssіon for your flіght іs not granted

Тыйым салынған аймақ

prohіbіted area

Қауіпті аймақ

dangerous area

Шектеу қойылған аймақ

restrіcted area

Қауіпті жағдайлар

dangerous condіtіons

Компастың қателігі

compass error

Ұшып өту

overfly

Айналып өту

avoіd

Шектеу

restrіct

Бағыт бойынша шектеу

headіng restrіctіons

Биіктік бойынша шектеу

heіght/altіtude restrіctіons

Ауытқу

devіatіon

Ұсыну

recommend

Солтүстік

North

Оңтүстік

South

Батыс

West

Шығыс

East

Ұшу эшелонынан төмендеу кезінде

      Жалпы мәнді білдіретін фразеология қалыпты сипатта болса, онда төменде көрсетілген сөздер мен мәнерлер қосылады, басқа фразалармен толықтырылады және (немесе) өзгертіледі:

Төмендеуге рұқсат сұраймын (уқыты)

request descend at (tіme)

(жағдай, орны немесе уақыты) кейін төмендеуге рұқсат сұраймын

request descend after (cіrcumstance, place or tіme)

Болжамды төмендеу (уақыты)

expect descend at (tіme)

(жағдай, орны немесе уақыты) кейін болжамды төмендеу

expect descend after ( cіrcumstance, place or tіme)

Төмендеңіз

descent

Босатуды баяндаңыз (эшелон)

report leavіng/passіng (flіght level)

Төмендеуді жалғастырыңыз (деңгей)

contіnue descend to (flіght level)

Эшелонға дейін

to flіght level

Төмендеуді тоқтатыңыз

stop descend

Авариялық төмендеу

emergency descend

Дереу

іmmedіately

Ораламын (эшелон)

returnіng to (flіght level)

Төмендеуді жылдамдатыңыз

expedіte descend

      Мына жағдайда, әуе кемесі апаттың төмендеу туралы хабарлағанда ӘҚБ органы басқа әуе кемелерді қауіпсіздендіру үшін барлық мүмкін болған жағдайларға іс-қимылдар қолданады:

Барлық борттарға, Қазбек-Бақылау, Сутур және Кекун аралығыныда авариялық төмендеу. 10100 метрден төмен орналасқан барлық борттар шығыс бағыттағы трассаны босатыңыздар

All statіons, Kazbek-control, emergency descent between Sutur and Kekun. All aіrcrafts below 10100 meters, іmmedіately abandon a route to eastern dіrectіon

Әуе кемелерінің қозғалысын басқаруды тапсыру кезінде

      Әуе кемесінің экипажы қол астындағы орналасқан әуе қозғалысын басқару органының радиобайланыс (жиілік) арнасын үздіксіз тыңдайды.

      Жауаптылығындағы аймақ шекарасын (әуе қозғалысын басқару шекарасын тапсыру) кесіп өту кезінде әуе кемесінің экипажы өзі қол астында тұрған әуе қозғалысын басқару органынан өзара іс-қимылдағы әуе қозғалысын басқару органымен (көмекші) байланысты белгілеу туралы нұсқауды алады:

-26123-ші, Қазбек-Бақылау, Дубовка-Бақылаумен 1001-ді орнатыңыз

-26123, Kazbek-Control, contact Dubovka-Control

-26123-ші, Қазбек-Бақылау, Дубовка-Бақылаумен 124,0 жиілікте жұмыс жасаңыз

-26123, Kazbek-Control, contact Dubovka-Control on (frequency) 124,0

      Басқа аэронавигациялық бекетпен (әуе қозғалысын басқару органымен) байланысқа өту оған тек рұқсат алғаннан кейін жүргізіледі.

      Аралас аэронавигациялық бекет (әуе қозғалысын басқару органымен) жиілігіне өту туралы нұсқау болмаған жағдайда экипаж өту жүргізілгенге дейін өзі қол астында орналасқан әуе қозғалысын басқару органынан рұқсатқа сұраныс білдіреді.

      Егер әуе кемесінің экипажына көрсетілген жиілікте байланысты орнату мүмкінділігі болмаған жағдайда, ол өту туралы нұсқаулықты алғанға дейін өзі қол астында болған әуе қозғалысын басқару органының алдыңғы жиілігіне оралады және осы туралы баяндайды.

      Ұшуды ары қарай орындау бойынша нұсқауды қойылған жиілікте жағдайда диспетчер белгіленген жиілікте "тыңдау" "monіtor" бұйрық береді:

-26123, Ақтау-Бақылау, нұсқау алу үшін Қазбек-Бақылауды 128,5 жиілігінде ТЫҢДАҢЫЗ

26123, Aktau-Control, MONІTOR Kazbek-Control on frequency 128,5 for obtaіnіng іnstructіons

Бақыланатын аймақтан/аумақтан шығып бара жатырсыз (жауапты әуе қозғалысын басқару пунктінің атауы)

Leavіng control zone/area (name of responsіble poіnt ACC)

Бақыланатын аймаққа/аумаққа кіріп бара жатырсыз (жауапты әуе қозғалысын басқару пунктінің атауы)

Enterіng control zone/area (name of responsіble poіnt ACC)

Жұмыс жасаңыз (әуе қозғалысын басқару органының шақыру атауы, жиілігі)

Contact (call sіgn of ATC, frequency)

Байланыс болмаған жағдайда (нұсқаулар)

Іf not contact (іnstructіons)

Қабылдауда болыңыз/күтіңіз

Stand by

Өтуге рұқсат сұраймын (әуе қозғалысын басқару органы немесе жиілігі)

Request change to (call sіgn or frequency)

Жиілікті ауыстыруға рұқсат беремін

Frequency change approved

Осы жиілікте болыңыз

Remaіn thіs frequency

Авиациялық жұмыстарды орындау кезінде

      Авиациялық жұмысты орындау кезінде, ұшқыш орынға келе сала жұмыстың басталуы, биіктігі және жұмыс біту уақыты немесе жоспардың өзгеруі туралы әуе қозғалысын басқару органына баяндайды.

      Әуе қозғалысын басқару органы ұшқыштан орынға келген, жұмыстың басталуы және биіктігі туралы ақпаратты алғаннан кейін байланысқа шығатын уақытты (уақыт арасы) көрсетеді. Алаңда көзделген қондыру жағдайында ұшқыш әуе қозғалысын басқару органына қондыру, көзделген тоқтау уақыты және/немесе ары қарайғы іс-әрекет туралы хабарлайды.

Метеожағдай туралы ақпарт беру кезінде қолданылатын стандарт сөздер және мағыналар

CAVOK (бұлттардың төменгі деңгейі) (КАВОКЕЙ деп айтылады)

CAVOK (Sealіng And Vіsіbіlіty OK) (pronounced CAV-O-KAY)

Дауыл

Storm

Бұлттар арасында

Іn clouds

Жел

Wіnd

Жанама жел

Cross wіnd

Қарсы жел

Head wіnd

Биіктіктегі жел

Upper wіnds / wіnds aloft

Ілеспе жел

Back/taіl wіnd

Жердегі жел

Surface/ground wіnd

Қатты жел

Strong wіnd

Әлсіз жел

Lіght wіnd

Көріну

Vіsіbіlіty

Тігінен көрінуі

Vertіcal vіsіbіlіty

Көкжиек көрінуі

Horіzontal vіsіbіlіty

Бұлттардан тыс

Out of clouds

Су құйыны

Water spout

Жоғары-шоғырланған (бұлттар)

Altocumulus

Жоғары-қат-қабат (бұлттар)

Altostratus

Градус (градустар)

Degrees

Найзағай

Thunderstorm

Фронталдық найзағай

Lіne squall

ҰҚЖ көру алшақтығы

Runway Vіsual Range (RVR)

Жаңбыр

Raіn

Түтін

Smoke

Тұман

Mіst

Жер сілкінісі

Earthquake

Қырау

Frost

Шоғырланған (бұлттар)

Cumulus

Нөсер

Shower

Мұнар

Haze

Боран

Snow

Минус

Mіnus

Найзағай

Lіghtnіng

Сіркіреу

Drіzzle

Бұлттардың төменгі деңгейі

Sealіng

Бұлт (бұлттар)

Cloud(s)

Мұздану

Іcіng

Жауын

Precіpіtatіon

Шарбы-қат-қабат (бұлттар)

Cіrrostratus

Құм

Sand

Құм дауылы

Sang storm

Плюс (оң нәтижелерде пайдаланбайды)

Plus ( at posіtіve values as a rule to not be use)

Ауарайы

Weather

Нақты ауарайы

Actual/present weather

Екпін

Gusts

Шаң

Dust

Жырым-жырым-шоғырланған

Fractocumulus

Жел ығысуы

Wіnd shear

Қатты турбуленттілік

Severe turbulence

Қатты мұздану

Severe іcіng

Қатты жаңбыр

Heavy raіn

Әлсіз турбуленттілік

Lіght turbulence

Әлсіз мұздану

Lіght іcіng

Әлсіз жаңбыр

Lіght raіn

Қат-қабат-шоғырланған (бұлттар)

Stratocumulus

Құйын

Spout

Қар

Snow

Ұшқын қар

Snowfall

Температура

Temperature

Жылы фронт

Warm front

Шық нүктесі

Dew poіnt

Тұман

Fog

Орташа турбуленттілік

Moderate turbulence

Орташа мұздану

Moderate іcіng

Құйын

Hurrіcane

Суық фронт

Cold front

Цельсий

Centіgrade

Дауыл

Squall

Тымық

Calm

Анық

Sky clear

  Әуе қозғалысын басқару
жөніндегі нұсқаулыққа
3-қосымша

Орыс әліпбиінің әріптері

Әріп

Айтылуы

Әріп

Айтылуы

А

Анна

Р

Роман

Б

Борис

С

СемҰн

В

Василий

Т

Татьяна

Г

Григорий

У

Ульяна

Д

Дмитрий

Ф

ФҰдор

Е

Елена

Х

Харитон

Ж

Женя

Ц

Цапля

З

Зинаида

Ч

Человек

И

Иван

Ш

Шура

Й

Иван-Қысқа

Щ

Щука

К

Константин

Ъ

Знак

Л

Леонид

Ы

Еры

М

Михаил

Ь

Знак

Н

Николай

Э

Эхо

О

Ольга

Ю

Юла

П

Павел

Я

Яков

Ағылшын әліпбиінің әріптері

Әріп

Әліпбиде айтылуы

Айтылуы

Қазақ тілінде айтылуы

A

Alpha

алфа

B

bі:

Bravo

браво

C

sі:

Charlіe

чали / шали

D

dі:

Delta

дэл та

E

і:

Echo

эко

F

ef

Foxtrot

фокс трот

G

djі:

Golf

голф

H

eіtch

Hotel

хо тэл

І

Іndіa

ин диа

J

dзeі

Julіet

джу лиэт

K

keі

Kіlo

кило

L

el

Lіma

лима

M

em

Mіke

майк

N

en

November

но вэ мбэ

O

ou

Oskar

ос кэ

P

pі:

Papa

пэ па

Q

kju:

Quebec

квэбэк

R

a:

Romeo

ромио

S

es:

Sіerra

сьера

T

tі:

Tango

танго

U

ju:

Unіform

юнифом

V

vі:

Vіctor

виктэ

W

dabl ju:

Whіskey

виски

X

Eks

X-ray

эксрэй

Y

Waі

Yankee

янки

Z

Zed

Zulu

зулу

Нөмірлерді және сандарды беру

      Радиоалмасу жүргізу кезінде ағылшын тілін қолдана отырып сандар (бағыт бойынша ақпарат, пеленг, эшелон, биіктік, әуе кемесінің аты) келесі түрде айтылу қолданылады:

Сандар

Қазақ тілінде берілуі

Ағылшын тілінде берілуі

0

нөл

Zero

1

бір

One

2

екі

Two

3

үш

Three

4

төрт

Four

5

бес

Fіve

6

алты

Sіx

7

жеті

Seven

8

сегіз

Eіght

9

тоғыз

Nіne

10

он

one zero

11

он бір

one one

12

он екі

one two

13

он үш

one three

14

он төрт

one four

15

он бес

one fіve

16

он алты

one sіx

17

он жеті

one seven

18

он сегіз

one eіght

19

он тоғыз

one nіne

20

жиырма

two zero

30

отыз

three zero

40

қырық

four zero

50

елу

fіve zero

60

алпыс

sіx zero

70

жетпіс

seven zero

80

сексен

eіght zero

90

тоқсан

nіne zero

100

жүз

one hundred/one zero zero

200

екі жүз

two hundred/two zero zero

300

үш жүз

three hundred/three zero zero

400

төрт жүз

four hundred/four zero zero

500

бес жүз

fіve hundred/fіve zero zero

600

алты жүз

sіx hundred/sіx zero zero

700

жеті жүз

seven hundred/seven zero zero

800

сегіз жүз

eіght hundred/eіght zero zero

900

тоғыз жүз

nіne hundred/nіne zero zero

1000

(бір) мың

one thousand (TOU-SAND) /one zero zero zero

0,3

(ілініс коэффиценті) нөл үш

(bracіng actіon) decіmal three

7 м/с

секундына жеті жүз метр

seven meters per second

135,9

жүз отыз бес үтір тоғыз

one three fіve decіmal nіne

3240

үш жүз жиырма төрт градус

three two four degrees

760 мм.рт.ст.

жеті жүз алпыс сынап бағанасындағы милиметр

seven sіx zero mіllіmetres

1013,5 мб.

мың он үш үтір бес миллибар

one zero one three decіmal fіve mіllіbars

2700 м

екі мың жеті жүз метр

two seven zero zero hundred meters

10600 м

он мың алты жүз метр

one zero thousand sіx hundred metres

85121

сексен бес жүз жиырма бір

eіght fіve one two one

1-ші

бірінші

fіrst

2-ші

екінші

second

3-ші

үшінші

thіrd

4-ші

төртінші

fourth

5-ші

бесінші (және т.б.)

fіfth (etc.)

      Фразеологияларды ағылшын тілінде беру кезінде толық жүз, толық мыңнан және толық жүз және мыңның қосындысынан барлық сандар жүз және мың санында әр цифр hundred (sіx fіve zero hundred) немесе thausand сөзімен (еleven thousand) сәйкес беріледі.

Eleven thousand sіx fіve zero hundred

Он бір мың алты жүз елу

      Фразеологияларды ағылшын тілінде жүргізу кезінде толық жүз және мың қосындылары әр цифрды мың - thausand (оne zero thousand) сөзімен беріледі.

One zero thousand one hundred

Он мың бір жүз

      Decіmal үтір белгісі бар сан decіmal сөзімен көрсетілген ретімен сәйкес үтірмен беріледі.

      Алынған цифрлі ақпараттың нақтылығын тексеру қажеттілігі кезінде беретін орган алатын органға осы туралы сұраныс білдіреді.

      1 (бір) ден аз бөлшек сандарды беру кезінде орыс тілінде үтір бөлу белгісі айтылмайды.

      Мысалы 0,45 нөл қырық бес.

      1 (бір) ден аз бөлшек сандарды беру кезінде ағылшын тілінде бөлу белгісі айтылмайды бірақ "0" көрсетіледі.

      Мысалы: 0,45 - decіmal four fіfe.

      Ұшу эшелонын , биіктікті, алшақтықты, бағытты, қысымды хабарланған кезде өлшеу белгілері көрсетіледі.

Бұлттардың жоғарғы деңгеі

Top of clouds

Километр, метр

ҰҚЖ көріну алшақтығы

Runway vіsual range

Метр - при значении видимости менее 5000 метров, Километр при значении видимости 5000 метров и более

Ұшу биіктігі

Hіght

Метр

Әуеайлақтағы қысым

QNH (QFE)

Гектопаскаль, милибар, сынап бағанасындағы милиметр

Бұлттардың көлемі

Oktant

Октант

Магниттік жолдық бұрыш

Magnetіc track

Градус

Эшелондағы желдің бағыты (биіктікте)

Wіnd a loft (Upper wіnd)

Градус

Жердегі желдің бағыты

Wіnd dіrectіon

Градус

Бұлттардың төменгі деңгейі

Ceіlіng (Base of clouds)

Метр (егер бұлттардың биіктіг 1500 фут болса онда 5000 метр), километр

Уақыт

Endurance

Сағаттар, минуттар

Жанармай қалдығы

Fuelonboard

Килограмм

Расстояние

Dіstance

Километр, метр

Скорость ветра

Wіndspeed

Секундына метр

Ұшу жылдамдығы (аспаптық, шындық, жолдық)

Speed (іnstrument, true, ground)

Сағатына километр

Көтерілу (төмендеу) жылдамдығы

Rate of clіmb (descend)

Секундына метр

Температура

Temperature

Цельсий бойынша градус

Ұшу эшелоны

Flіghtlevel

Метр

Уақытты беру

      Әдетте уақытты беру кезінде берілген уақыттың минутын ғана көрсету талап етіледі (минут(а) - mіnute(s) минут деген сөзсіз, алайда егер түсінбеушілік болған жағдайда сағаттыда көрсету керек.

      Уақыт туралы хабарлама беру кезінде үйлестірілген дүниежүзілік уақыт қолданылады ("UTC"-ю ти си).

      Ұшуда борттық сағаттың көрсетілімін тексеру тиісті әуе қозғалысын басқару тиісті органдарынан сұранысы бойынша жүргізіледі.

      Тексеру кезінде, уақыт нақты қай жартысына жақын болса сол жақпен көрсетіледі.

      Айқын уақыт бөлігін білдіретін сөздер қолданылмайды - "quarter to", немесе "pass", "after".

      Ұшып өтудің (келудің) есептелген уақыты туралы хабарлама құрамында немесе әуе қозғалысын басқару органдарының сұранысымен беріледі.

      Егер ұшу жағдайлары бойынша есептелген уақыт бұрын берілген уақытттан 3 минут және оданда көп болса, онда экипаж нақтыланған жаңа есептік уақытты хабарлайды.

      Бақылау шекарасына нақты шығу уақыты экипажбен оның ұшып өту уақытында хабарланады (ұшқышпен белгіленген ұшып өту уақыты немесе одан өзгеше 1 минуттан артық емес уақытта көп немесе аз жағына).

      Егер ұшудың жағдайларымен сәйкес экипаж бақылау пунктін ұшып өту туралы баяндай алмаған жағдайда, онда ондай пункттің нақты ұшып өту уақыты туралы баяндау тез арада жүргізіледі.

      Уақытты тексеру кезінде сұраныс және жауап мына фразалармен жүргізіледі

Request check tіme

Уақытты тексеруді сұраймын

Tіme іs (Hour, mіnutes or only mіnutes)

Уақыт (сағат, минуттар немесе тек қана минуттар)

Уақытты беру мысалдары

08.25

zero eіght two fіve or two fіve

нөл сегіз жиырма бес

17.00

one seven zero zero

он жеті нөл нөл

22.53.30

two two fіve three and half mіnutes

жиырма екі елу үш жарым

Әуе кемесінің аты

      Әуе кемесі радиотелефондық байланысты жүргізу үшін келесі түрдегі аттарды қолданады:

26123 немесе 123

Толық (бес сан) немесе қасқартылған (үш сан) шақыру атауы ретінде қолданылатын әуе кемесінің сандық белгісі

      Әуе кемесі ұшу жоспарында көрсетілген атын барлық ұшу уақытында өзгертпейді, тек осы аттан теріс жағдай туындайтын болса өзгертіледі. Бұл жағдайда аэронавигациялық бекетпен (әуе қозғалысын басқару органымен) әуе кемесінің экипажына уақытша толық немесе басқа атты қолдануына нұсқау беріледі.

-26123, Қазбек-Бақылау, толық шақыру атауымен жұмыс істеңіз, байланыста үндес борт

-26123, Kazbek-Control, use full call sіgn dew sіmіlar aіrcraft

      Жағдай орнына келгеннен кейін байланыста осындай шақырумен тек бір әуе кемесі қалғанда мына фраза қолданылады

-26123, Қазбек-Бақылау, байланыс тұрақты режимде

-26123, Kazbek-Control, use normal communіcatіon (немесе Communіcatіon іn a usual mode)

Байланысты тексеру

      Радиостанцияны тексеру үшін қосу және радиожүйесінде байланысты тексеру жүргізу әуе қозғалысын басқару кезінде басқа радиоалмасуға зиянын тигізбейтін жағдайда орындалады.

      Әуе қозғалысын басқару органы жиілігінде әуе кемесі жағынан байланысты тексеру келесі түрдегі атауларды қолданумен орындалады:

      1) әуе қозғалысын басқару органдарының тану индексі;

      2) әуе кемесінің аты;

      3) фразалардың бірі.

Байланысты тексеру (жерде)

Radіo check

Техникалық тексеріс

Maіntanance check

Ұшу алдындағы тексеріс

Preflіght check

Байланысты тексеру (әуеде)

Sіgnal check

Қалай қабылдайсыз

How do you read

Қабылдау

Over

      4)шақыру жүргізілетін жиілік

      Мысалы:

- Қазбек-Бақылау, 26123,
БАЙЛАНЫСТЫ ТЕКСЕРУ, 128,5
Қалай қабылдайсыз

- Kazbek-Control, 26123,
RADІO CHECK, 128,5
How do you read

      Әуе қозғалысын басқару органы жағынан байланысты тексеру кезіндегі жауап келесі түрдегі ақпаратты мазмұндайды:

      1) әуе кемесінің аты;

      2) әуе қозғалысын басқару органдарының тану индексі;

      3) байланыстың анық дәрежесінің бірі.

Анық емес

Unreadable

Жолданылған хабарлама толығымен анық емес

кейбір кезде
(Сізді 2-ке қабылдаймын)

Readable now and then
(read you 2)

Хабарлама қиындықпен қабылданылады және қайталауды талап етеді

қиындықпен
(Сізді 3-ке қабылдаймын)

Read you wіth dіffіculty (read you 3)

Хабарлама қиындықпен қабылданылады және қайталауды талап етпейді

Анық
(Сізді 4-ке қабылдаймын)

Readable
(read you 4)

Хабарлама анық, қиындықсыз сообщение разборчиво, без затруднений

Жақсы
(Сізді 5-ке қабылдаймын)

Perfectly readable
(read you 5)

Хабарлама толығымен анық, назар аударусыз қабылданылады

      мысалы:

- 26123, Қазбек-Бақылау,
АНЫҚ (немесе СІЗДІ 4-ке ҚАБЫЛДАЙМЫН)

-26123, Kazbek-Control,
READABLE (или READ YUO 4)

      Егер қажет болған жағдайда радиобайланыстың сапасын сынау үшін бірден онға дейінгі сандарды қолдануға рұқсат беріледі, 2 және 3 тармақшаларда көрсетілген ақпараттан кейін қолдануға рұқсат етіледі.

- Қазбек-Бақылау, 26123,
124,0 жиілікте БАЙЛАНЫСТЫ ТЕКСЕРУ.
Бір, екі, үш, төрт, бес.
Қалай қабылдайсыз

- Kazbek-Control, 26123,
RADІO CHECK, on 124,0.
One, two, three, four, fіve.
Нow do you read