Об утверждении правил оказания доврачебной медицинской помощи

Приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан от 30 ноября 2020 года № ҚР ДСМ-223/2020. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 3 декабря 2020 года № 21721.

В соответствии с пунктом 2 статьи 122 Кодекса Республики Казахстан от 7 июля 2020 года "О здоровье народа и системе здравоохранения", ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить правила оказания доврачебной медицинской помощи согласно приложению к настоящему приказу.

2. Департаменту организации медицинской помощи Министерства здравоохранения Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства здравоохранения Республики Казахстан;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа представление в Юридический департамент Министерства здравоохранения Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра здравоохранения Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр здравоохранения Республики Казахстан

А. Цой

Утвержден приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 30 ноября 2020 года № ҚР ДСМ-223/2020

Правила оказания доврачебной медицинской помощи

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие правила оказания доврачебной медицинской помощи (далее – правила) разработаны в соответствии c пунктом 2 статьи 122 Кодекса Республики Казахстан от 7 июля 2020 года "О здоровье народа и системе здравоохранения" и определяют порядок оказания доврачебной медицинской помощи.

2. Основные понятия, используемые в настоящих правилах:

1) доврачебная медицинская помощь - медицинская помощь, оказываемая средними медицинскими работниками самостоятельно или в составе мультидисциплинарной команды, включающая в себя пропаганду здоровья, оценку состояния пациента, постановку доврачебного диагноза, назначение плана доврачебных вмешательств, исполнение доврачебных манипуляций и процедур и уход за больными, инвалидами и умирающими людьми;

2) первичная медико-санитарная помощь – место первого доступа к медицинской помощи, ориентированной на нужды населения, включающей профилактику, диагностику, лечение заболеваний и состояний, оказываемых на уровне человека, семьи и общества.

Глава 2. Порядок оказания доврачебной медицинской помощи

3. Доврачебная медицинская помощь оказывается средним медицинским персоналом (участковая медицинская сестра (медицинская сестра общей практики), фельдшер, акушер) при заболеваниях или в случаях, не требующих участия врача.

4. Состояния, при которых оказывается доврачебная медицинская помощь:

1) ранение;

2) кровотечение;

3) поражение электрическим током;

4) перелом;

5) вывих;

6) ушиб;

7) растяжение связок;

8) перелом черепа (признаки: кровотечение из ушей и рта, бессознательное состояние) и сотрясение мозга (признаки: головная боль, тошнота, рвота, потеря сознания);

9) повреждения позвоночника (признаки: резкая боль в позвоночнике, невозможность согнуть спину и повернуться);

10) ожог;

11) тепловой и солнечный удар;

12) пищевое отравление;

13) обморожение;

14) попадание инородных тел в органы и ткани;

15) укус или ужаление насекомыми (пчелы, осы):

16) утопление.

5. При оказании доврачебной медицинской помощи пострадавшему проводятся:

1) устранение воздействия на организм пострадавшего опасных и вредных факторов (освобождение его от действия электрического тока, гашение горящей одежды, извлечение из воды);

2) оценка состояния пострадавшего;

3) определение характера травмы, создающей наибольшую угрозу для жизни пострадавшего и последовательности действий по его спасению;

4) выполнение необходимых мероприятий по спасению пострадавшего в порядке срочности;

5) поддержание основных жизненных функций пострадавшего до прибытия специалистов;

6) вызов скорой медицинской помощи или врача либо принятие мер для транспортировки пострадавшего в ближайшую медицинскую организацию.

6. Для оказания доврачебной медицинской помощи до прибытия специалистов первичной медико-санитарной помощи проводятся:

1) при ранении:

вымыть руки или смазать пальцы йодом;

осторожно снять грязь с кожи вокруг раны, очищенный участок кожи смазать йодом;

вскрыть имеющийся в аптечке перевязочный пакет в соответствии с указанием, напечатанным на его обертке;

при наложении перевязочного материала не касаться руками той его части, которая накладывается непосредственно на рану;

использовать для перевязки чистый платок, ткань;

накапать йод, чтобы получить пятно размером больше раны, положить ткань на рану;

не допускается:

промывать рану водой или каким-либо лекарственным веществом, засыпать ее порошком и смазывать мазями;

удалять из раны песок, землю;

удалять из раны сгустки крови, остатки одежды;

заматывать рану изоляционной лентой, накладывать на них паутину во избежание заражения столбняком;

2) при внутреннем кровотечении (внешний вид бледный, на коже выступает липкий пот, дыхание частое, прерывистое, пульс частый слабого наполнения) необходимо:

уложить пострадавшего или придать ему полусидячее положение;

обеспечить полный покой;

приложить к предполагаемому месту кровотечения "холод";

срочно вызвать врача или медицинского работника.

не давать пострадавшему пить, если есть подозрение на повреждение органов брюшной полости;

3) при несильном наружном кровотечении.

смазать йодом кожу вокруг раны;

наложить на рану перевязочный материал, вату и плотно прибинтовать, если кровотечение продолжается следует не снимая наложенного перевязочного материала, поверх него наложить слои марли, вату и туго забинтовать;

4) при сильном кровотечении:

в зависимости от места ранения для быстрой остановки прижать артерии к подлежащей кости выше раны по току крови в наиболее эффективных местах (височная артерия; затылочная артерия; сонная артерия; подключичная артерия; подмышечная артерия; плечевая артерия; лучевая артерия; локтевая артерия; бедренная артерия; бедренная артерия в середине бедра; подколенная артерия; тыльная артерия стопы; задняя большеберцовая артерия);

при сильном кровотечении из раненой конечности согнуть ее в суставе выше места ранения, если нет перелома этой конечности. В ямку, образующуюся при сгибании, вложить комок ваты, марли, согнуть сустав до отказа и зафиксировать сгиб сустава ремнем, косынкой и другими материалами;

при сильном кровотечении из раненой конечности наложить жгут выше раны (ближе к туловищу), обернув конечность в месте наложения жгута мягкой прокладкой (марля, платок). Предварительно кровоточащий сосуд прижимается пальцами к подлежащей кости. Жгут наложен правильно, если пульсация сосуда ниже места его наложения не определяется, конечность бледнеет. Жгут накладывается растяжением (эластичный специальный жгут) и закруткой (галстук, скрученный платок, полотенце);

пострадавшего с наложенным жгутом как можно быстрее доставить в лечебное учреждение.

Не допускается:

чрезмерно сильно затягивать жгут, так как можно повредить мышцы, пережать нервные волокна и вызвать паралич конечности;

накладывать жгут в теплое время больше чем на 2 ч, а в холодное - больше чем на 1 ч, поскольку есть опасность омертвления тканей. Если есть необходимость оставить жгут дольше, то нужно его на 10-15 мин снять, предварительно прижав сосуд пальцем выше места кровотечения, а затем наложить повторно на новые участки кожи.

5) При поражении электрическим током:

освободить пострадавшего от действия электрического тока;

принять меры к отделению пострадавшего от токоведущих частей, если отсутствует возможность быстрого отключения электроустановки. Для этого можно: воспользоваться любым сухим, не проводящим электроток предметом (палкой, доской, канатом); оттянуть пострадавшего от токоведущих частей за его личную одежду, если она сухая и отстает от тела; перерубить провод топором с сухой деревянной рукояткой; использовать предмет, проводящий электроток, обернув его в месте контакта с руками спасателя сухой материей, войлоком;

вынести пострадавшего из опасной зоны на расстояние не менее 8 м от токоведущей части (провода);

в соответствии с состоянием пострадавшего оказать первую доврачебную помощь, в том числе реанимационную (искусственное дыхание и непрямой массаж сердца). Вне зависимости от субъективного самочувствия пострадавшего доставить его в лечебное учреждение;

не допускается:

забывать о мерах личной безопасности при оказании помощи пострадавшему от электротока. С особой осторожностью нужно перемещаться в зоне, где токоведущая часть (провод) лежит на земле. Перемещаться в зоне растекания тока замыкания на землю надо с использованием средств защиты для изоляции от земли (диэлектрические средства защиты, сухие доски) или без применения средств защиты, передвигая ступни ног по земле и не отрывая их одну от другой;

6) при переломах:

пострадавшему создать иммобилизацию (создание покоя) сломанной кости;

при открытых переломах остановить кровотечение, наложить стерильную повязку;

наложить шины (стандартную или изготовленную из подручного материала - фанеры, доски, палки). Если нет никаких предметов, при помощи которых можно было бы иммобилизировать место перелома, его прибинтовывают к здоровой части тела (поврежденную руку к грудной клетке, поврежденную ногу - к здоровой);

при закрытом переломе в месте наложения шины оставить тонкий слой одежды. Остальные слои одежды или обувь снять, не усугубляя положения пострадавшего (например, разрезать);

к месту перелома приложить холод для уменьшения боли;

доставить пострадавшего в лечебное учреждение, создав спокойное положение поврежденной части тела во время транспортировки и передачи медицинскому персоналу;

не допускается снимать с пострадавшего одежду и обувь естественным способом, если это ведет к дополнительному физическому воздействию (сдавливанию, нажатию) на место перелома;

7) при вывихе:

обеспечить полную неподвижность поврежденной части с помощью шины (стандартной или изготовленной из подручного материала);

приложить "холод" к месту травмы;

доставить пострадавшего в лечебное учреждение с обеспечением иммобилизации;

допускается вправлять вывих медицинскому работнику;

8) при ушибах:

создать покой ушибленному месту;

прикладывать "холод" к месту ушиба;

наложить тугую повязку;

не допускается смазывать ушибленное место йодом, растирать и накладывать согревающий компресс;

9) при растяжении связок:

забинтовать травмированную конечность туго и обеспечить ей покой;

приложить "холод" к месту травмы;

создать условия для обеспечения кровообращения (приподнять травмированную ногу, поврежденную руку подвесить на косынке к шее);

не допускается проводить процедуры, которые приведут к нагреву травмированного места;

10) при переломе черепа (признаки: кровотечение из ушей и рта, бессознательное состояние) и при сотрясении мозга (признаки: головная боль, тошнота, рвота, потеря сознания):

устранить вредное влияние обстановки (мороз, жара, нахождение на проезжей части дороги);

перенести пострадавшего с соблюдением правил безопасной транспортировки в комфортное место;

уложить пострадавшего на спину, в случае появления рвоты повернуть голову набок;

зафиксировать голову с двух сторон валиками из одежды;

при появлении удушья вследствие западания языка выдвинуть нижнюю челюсть вперед и поддерживать ее в таком положении;

при наличии раны наложить тугую стерильную повязку;

положить "холод";

обеспечить полный покой до прибытия врача;

вызвать медицинских работников, обеспечить соответствующую транспортировку для оказания квалифицированной медицинской помощи;

не допускается:

давать пострадавшему какие-либо лекарства;

разговаривать с пострадавшим;

чтобы пострадавший вставал и передвигался;

11) при повреждении позвоночника (признаки: резкая боль в позвоночнике, невозможность согнуть спину и повернуться):

осторожно, не поднимая пострадавшего, подсунуть под его спину широкую доску или аналогичный по функциям предмет, повернуть пострадавшего лицом вниз и строго следить, чтобы его туловище при этом не прогибалось ни в каком положении (во избежание повреждения спинного мозга);

исключить любую нагрузку на мускулатуру позвоночника;

обеспечить полный покой;

не допускается:

поворачивать пострадавшего на бок, сажать, ставить на ноги;

укладывать на мягкую, эластичную подстилку;

12) при ожогах:

при ожогах I -й степени (покраснение и болезненность кожи) одежду и обувь на обожженном месте разрезать и осторожно снять, смочить обожженное место спиртом, слабым раствором марганцовокислого калия и др. охлаждающими и дезинфицирующими примочками, после чего обратиться в лечебное учреждение;

при ожогах II-й, III-й и IV-й степени (пузыри, омертвление кожи и глубоколежащих тканей) наложить сухую стерильную повязку, завернуть пораженный участок кожи в чистую ткань, простыню, обратиться за врачебной помощью. Если обгоревшие куски одежды прилипли к обожженной коже, стерильную повязку наложить поверх них;

при признаках шока у пострадавшего срочно дать ему выпить 20 капель настойки валерианы или другого аналогичного средства;

при ожоге глаз делать холодные примочки из раствора борной кислоты (половина чайной ложки кислоты на стакан воды);

при химическом ожоге промыть пораженное место водой, обработать его нейтрализующими растворами: при ожоге кислотой - раствор питьевой соды (1 чайная ложка на стакан воды); при ожоге щелочью - раствор борной кислоты (1 чайная ложка на стакан воды) или раствор уксусной кислоты (столовый уксус, наполовину разбавленный водой);

не допускается:

касаться руками обожженных участков кожи или смазывать их мазями, жирами;

вскрывать пузыри;

удалять приставшие к обожженному месту вещества, материалы, грязь, мастику, одежду;

13) при тепловом и солнечном ударе:

перенести пострадавшего в прохладное место;

уложить на спину, подложив под голову сверток (можно из одежды);

расстегнуть или снять стесняющую дыхание одежду;

смочить голову и грудь холодной водой;

прикладывать холодные примочки на поверхность кожи, где сосредоточено много сосудов (лоб, теменная область);

если человек находится в сознании, дать выпить холодный чай, холодную подсоленную воду;

если нарушено дыхание и отсутствует пульс, провести искусственное дыхание и наружный массаж сердца;

обеспечить покой;

вызвать скорую помощь или доставить пострадавшего в лечебное учреждение (в зависимости от состояния здоровья);

не допускается оставлять пострадавшего без внимания до прибытия скорой помощи и доставки его в медицинскую организацию;

14) при пищевых отравлениях:

дать пострадавшему выпить не менее 3-4 стаканов воды и розового раствора марганцовки с последующим вызовом рвоты;

повторить промывание желудка несколько раз;

дать пострадавшему активированный уголь;

напоить теплым чаем, уложить в постель, укрыть потеплее (до прибытия медицинского персонала);

при нарушении дыхания и кровообращения приступить к проведению искусственного дыхания и наружного массажа сердца;

не допускается оставлять пострадавшего без внимания до прибытия скорой помощи и доставки его в медицинскую организацию;

15) при обморожениях:

при незначительном замерзании немедленно растереть и обогреть охлажденную область для устранения спазма сосудов (исключив вероятность повреждения кожного покрова, его ранения);

при потере чувствительности, побелении кожного покрова не допускать быстрого согревания переохлажденных участков тела при нахождении пострадавшего в помещении, использовать теплоизолирующие повязки (ватно-марлевые, шерстяные и др.) на пораженные покровы;

обеспечить неподвижность переохлажденных рук, ног, корпуса тела (для этого можно прибегнуть к шинированию);

теплоизолирующую повязку оставить до тех пор, пока не появится чувство жара и не восстановится чувствительность переохлажденного кожного покрова, после чего давать пить горячий сладкий чай;

при общем переохлаждении пострадавшего срочно доставить в ближайшее лечебное учреждение, не снимая теплоизолирующих повязок и средств (в частности, не следует снимать оледеневшую обувь, можно лишь укутать ноги ватником);

не допускается срывать или прокалывать образовавшиеся пузыри, которые вызывают процесс нагноения;

16) при попадании инородных тел в органы и ткани:

попробовать удалить инородное тело если есть уверенность сделать легко, полностью и без тяжелых последствий;

17) при утоплении человека:

действует обдуманно, спокойно и осторожно;

оказывающий помощь хорошо плавает и ныряет, знает приемы транспортировки пострадавшего, умеет освобождаться от его захватов;

срочно вызывает скорую помощь или врача;

по возможности быстро очищает рот и глотку (открыть рот, удалить попавший песок, осторожно вытягивает язык и фиксирует его к подбородку бинтом или платком, концы которого завязывает на затылке);

удаляет воду из дыхательных путей (пострадавшего положить животом на колено, голова и ноги свешиваются вниз; поколачивать по спине);

если после удаления воды пострадавший находится в бессознательном состоянии, отсутствует пульс на сонных артериях, не дышит, приступить к искусственному дыханию и наружному массажу сердца. Проводить до полного восстановления дыхания или прекратить при появлении явных признаков смерти, которые констатирует врач;

при восстановлении дыхания и сознания укутать, согреть, напоить горячим крепким кофе, чаем (взрослому человеку дать 1-2 столовые ложки водки);

обеспечить полный покой до прибытия врача;

не допускается до прибытия врача оставлять пострадавшего одного (без внимания) даже при явном видимом улучшении самочувствия;

18) при укусах змей и ядовитых насекомых:

как можно скорее отсосать яд из ранки (для оказывающего помощь эта процедура не опасна);

ограничить подвижность пострадавшего для замедления распространения яда;

обеспечить обильное питье;

транспортировать пострадавшего в медицинскую организацию только в положении лежа;

не допускается:

накладывать жгут на укушенную конечность;

прижигать место укуса;

делать разрезы для лучшего отхождения яда;

давать пострадавшему алкоголь;

19) при укусах животных:

кожу вокруг места укуса (царапины) смазать йодом;

наложить стерильную повязку;

пострадавшего направить в медицинскую организацию для проведения прививок против бешенства;

20) при укусе или ужалении насекомыми (пчелы, осы):

удалить жало;

положить на место отека "холод";

дать пострадавшему большое количество питья;

при аллергических реакциях на яд насекомых дать пострадавшему 1-2 таблетки димедрола и 20-25 капель кордиамина, обложить пострадавшего теплыми грелками и срочно доставить в медицинскую организацию;

при нарушении дыхания и остановке сердца делать искусственное дыхание и наружный массаж сердца;

не допускается пострадавшему принимать алкоголь, так как он способствует проницаемости сосудов, яд задерживается в клетках, отеки усиливаются.

7. Оказание доврачебных реанимационных мероприятий до прибытия специалистов проводится согласно приложению к настоящим правилам.

8. При оказании доврачебной медицинской помощи одновременно передается информация о пострадавшем в медицинское учреждение по месту жительства больного.

Приложение к правилам оказания доврачебной медицинской помощи

Доврачебные реанимационные мероприятия

Мероприятия
Наружный массаж сердца	1. Показанием к проведению наружного массажа сердца является остановка сердечной деятельности, для которой характерно сочетание следующих признаков: потеря сознания, отсутствие пульса на сонных артериях, отсутствие нормального дыхания или судорожные, неправильные вдохи. При остановке сердца, не теряя ни секунды, пострадавшего надо уложить на ровное жесткое основание: скамью, пол, в крайнем случае подложить под спину доску.
	2. Если помощь оказывает один человек, он располагается сбоку от пострадавшего и, наклонившись над ним, ладонь одной руки установить на нижнюю половину грудины (не давить на верхнюю половину грудины, живот и боковые поверхности грудной клетки). Ладонь второй руки положить поверх первой, взяв пальцы нижней ладони в замок и приподняв пальцы нижней ладони так, чтобы не давить на боковые поверхности грудной клетки. Надавливать на грудную клетку, помогая наклоном своего корпуса.
	3. Надавливать следует быстрыми толчками так, чтобы смещать грудину на глубину 5-6 см (у детей 4-5 см; у младенцев, примерно на треть от глубины грудной клетки). Частота надавливаний проводится со скоростью 100-120 надавливаний в одну минуту (продолжительность надавливания не более 0,5 секунд, интервал между отдельными надавливаниями не более 0,5 секунд).
	4. В паузах между надавливаниями руки с грудины не убирать (если помощь оказывают два человека), пальцы остаются приподнятыми, руки полностью выпрямленными в локтевых суставах.
	5. Если оживление производит один человек, то после 30 надавливаний на грудину необходимо сделать 2 искусственных вдоха, затем снова 30 надавливаний и повторить 2 вдоха. За минуту необходимо сделать 100-120 надавливаний и 10-12 вдуваний, поэтому темп реанимационных мероприятий бывает высоким. Нельзя прерывать надавливания на грудную клетку более чем на 10 секунд.
	6. Если помощь оказывают два и более человек, то соотношение надавливаний на грудную клетку и искусственных вдохов у детей составляет 15:2, после каждых 15 компрессий необходимо сделать 2 искусственных вдоха. У взрослых соотношение остается таким же – 30:2, независимо от того сколько человек оказывает помощь. Рекомендуется сменять компрессора примерно каждые 2 минуты.
	7. Наружный массаж сердца и искусственное дыхание необходимо проводить: до появления явных признаков жизни (восстановление сознания, устойчивого самостоятельного дыхания и деятельности сердца) у пострадавшего; до передачи пострадавшего медицинскому персоналу; до тех пор, пока есть ресурсы (физические возможности).
Искусственное дыхание	1. Опыт показывает, что больше всего времени затрачивается на искусственное дыхание. Нельзя затягивать вдувание: как только грудная клетка пострадавшего расширилась, его надо прекращать. Продолжительность каждого вдоха составляет примерно 1 секунду, примерно столько же на то чтобы воздух вышел из легких обратно. Соотношение надавливаний и искусственных вдохов 30:2 строго соблюдается.
	2. Искусственное дыхание также проводится в тех случаях, когда пострадавший не дышит или дышит очень плохо (редко, судорожно, как бы со всхлипыванием), и (или) если его дыхание постоянно ухудшается независимо от того, чем это вызвано: поражением электрическим током, отравлением, утоплением. Наиболее эффективным способом искусственного дыхания является способ "изо рта в рот" или "изо рта в нос", так как при этом обеспечивается поступление достаточного объема воздуха в легкие пострадавшего.
	3. Способ "изо рта в рот" или "изо рта в нос" основан на применении выдыхаемого оказывающим помощь воздуха, который насильно подается в дыхательные пути пострадавшего и физиологически пригоден для дыхания пострадавшего. Воздух можно вдувать через марлю, платок. Этот способ искусственного дыхания позволяет легко контролировать поступление воздуха в легкие пострадавшего по расширению грудной клетки после вдувания и последующему спаданию ее в результате пассивного выдоха.
	4. Для проведения искусственного дыхания пострадавшего следует уложить на спину, расстегнуть стесняющую дыхание одежду и обеспечить проходимость верхних дыхательных путей, которые в положении на спине при бессознательном состоянии закрыты запавшим языком. Кроме того, в полости рта находится инородное содержимое (рвотные массы, песок, ил, трава), которое необходимо удалить указательным пальцем, обернутым платком (тканью) или бинтом, повернув голову пострадавшего набок.
	5. После этого оказывающий помощь располагается сбоку от головы пострадавшего, ладонь одной руки положить на лоб пострадавшего, двумя пальцами другой руки приподнять нижнюю челюсть пострадавшего, разогнув (запрокинув) голову пострадавшего назад (не запрокидывать голову пострадавшего при подозрении на травму шейного отдела позвоночника; детям голову сильно не разгибать). При этом корень языка поднимается и освобождает вход в гортань, а рот пострадавшего открывается. Оказывающий помощь наклоняется к лицу пострадавшего затем полностью плотно охватывает губами открытый рот пострадавшего и делает нормальный выдох, с некоторым усилием вдувая воздух в его рот; одновременно он закрывает нос пострадавшего или пальцами руки, находящейся на лбу. При этом обязательно следует наблюдать за грудной клеткой пострадавшего, которая поднимается примерно на 1 см. Как только грудная клетка поднялась, нагнетание воздуха приостанавливают, оказывающий помощь приподнимает свою голову, происходит пассивный выдох у пострадавшего.
	6. Если у пострадавшего хорошо определяется пульс и необходимо проводить только искусственное дыхание, то интервал между искусственными вдохами составляет 5-6 секунд, что соответствует частоте дыхания 10-12 раз в минуту.
	7. При проведении искусственного дыхания оказывающий помощь следит за тем, чтобы вдуваемый воздух попадал в легкие, а не в желудок пострадавшего. При попадании воздуха в желудок, о чем свидетельствует вздутие живота "под ложечкой", осторожно надавливают ладонью на живот между грудиной и пупком. При этом возникает рвота, поэтому необходимо повернуть голову и плечи пострадавшего набок (лучше налево), чтобы очистить его рот и глотку.
	8. Если челюсти пострадавшего плотно стиснуты и открыть рот не удается, следует проводить искусственное дыхание по способу "изо рта в нос".
	9. Маленьким детям вдувают воздух одновременно в рот и нос. Чем меньше ребенок, тем меньше воздуха нужно ему для вдоха и тем чаще следует производить вдувание по сравнению со взрослым человеком (до 15-18 раз в мин).
	10. При появлении первых слабых вдохов у пострадавшего следует приурочить проведение искусственного вдоха к моменту начала у него самостоятельного вдоха.
	11. Прекращают искусственное дыхание после восстановления у пострадавшего достаточно глубокого и ритмичного самостоятельного дыхания.
	12. Нельзя отказываться от оказания помощи пострадавшему и считать его умершим при отсутствии таких признаков жизни, как дыхание или пульс. Делать вывод о смерти пострадавшего имеет право только медицинский работник.
	13. Если по каким-либо причинам, Вы не получается провести искусственное дыхание, при проведении базовой реанимации делается только надавливание на грудную клетку (непрерывно).

Дәрігерге дейінгі медициналық көмек көрсету қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 30 қарашадағы № ҚР ДСМ-223/2020 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2020 жылғы 3 желтоқсанда № 21721 болып тіркелді.

"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 7 шілдедегі Кодексі 122-бабының 2-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес Дәрігерге дейінгі медициналық көмек көрсету қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Медициналық көмекті ұйымдастыру департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

3) осы бұйрықты мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі

А. Цой

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі 2020 жылғы 30 қарашасы № ҚР ДСМ-223/2020 бұйрығымен бекітілген

Дәрігерге дейінгі медициналық көмек көрсету қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Дәрігерге дейінгі медициналық көмек көрсету қағидалары (бұдан әрі – қағидалар) "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 7 шілдедегі Кодексі 122-бабының 2-тармағына сәйкес әзірленді және дәрігерге дейінгі медициналық көмек көрсету тәртібін айқындайды.

2. Осы қағидаларда пайдаланылатын негізгі ұғымдар:

1) дәрігерге дейінгі медициналық көмек – орта медицина қызметкерлері өз бетінше немесе денсаулықты насихаттауды, пациенттің жай-күйін бағалауды, дәрігерге дейін диагноз қоюды, дәрігерге дейінгі араласу жоспарын тағайындауды, дәрігерге дейінгі манипуляциялар мен емшараларды орындауды және науқастарға, мүгедектер мен хал үстіндегі адамдарға күтімді қамтитын мультипәндік команда құрамында көрсететін медициналық көмек;

2) медициналық-санитариялық алғашқы көмек – адам, отбасы және қоғам деңгейінде көрсетілетін, аурулар мен жай-күйлердің профилактикасын, диагностикасын, оларды емдеуді қамтитын, халықтың мұқтажына бағдарланған медициналық көмекке алғашқы қол жеткізу орны.

2-тарау. Дәрігерге дейінгі медициналық көмек көрсету тәртібі

3. Дәрігерге дейінгі медициналық көмекті аурулар кезінде немесе дәрігердің қатысуын талап етпейтін жағдайларда орта медицина қызметкерлері (учаскелік мейіргер (жалпы практика мейіргері), фельдшер, акушер) көрсетеді.

4. Дәрігерге дейінгі медициналық көмек көрсетілетін жай-күйлер:

1) жарақаттану;

2) қан кету;

3) электр тогымен зақымдану;

4) сыну;

5) буын шығу;

6) соғып алу;

7) байламдардың созылуы;

8) бас сүйегінің сынуы (белгілері: құлақ пен ауыздан қан кету, ессіз жай-күй) және мидың шайқалуы (белгілері: бас ауыруы, жүрек айнуы, құсу, естен тану);

9) омыртқаның зақымдануы (белгілері: омыртқаның өткір ауыруы, арқаны бүгу және бұрылу мүмкіндігінің болмауы);

10) күйік;

11) ыстық және күн тию;

12) тамақтан улану;

13) үсу;

14) ағзалар мен тіндерге бөгде денелердің түсуі;

15) жәндіктердің (бал аралар, ара) тістеуі немесе шағып алуы;

16) суға кетіп қалу.

5. Зардап шегушіге дәрігерге дейінгі медициналық көмек көрсету кезінде:

1) зардап шеккен адамның ағзасынан қауіпті және зиянды факторлардың әсерін жою (оны электр тогының әсерінен босату, жанып жатқан киімді сөндіру, судан шығару);

2) зардап шегушінің жағдайын бағалау;

3) зардап шегушінің өміріне неғұрлым үлкен қатер төндіретін жарақаттың сипатын және оны құтқару жөніндегі іс-қимылдардың дәйектілігін айқындау болып табылады;

4) шұғыл тәртіпте зардап шегушіні құтқару бойынша қажетті іс-шараларды орындау;

5) мамандар келгенге дейін зардап шегушінің негізгі өмірлік функцияларын қолдау;

6) жедел медициналық көмекті немесе дәрігерді шақыру не болмаса зардап шегушіні жақын жердегі медициналық ұйымға тасымалдау үшін шаралар қолдану.

6. Медициналық-санитариялық алғашқы көмек мамандары келгенге дейін дәрігерге дейінгі медициналық көмек көрсету үшін:

1) жарақаттану кезінде:

қолды жуу немесе саусақтарға йод жағу;

жараның айналасындағы терідегі кірді абайлап алу, терінің тазартылған жеріне йод жағу;

дәрі қобдишасындағы таңу пакетін оның орауышында басылған нұсқауға сәйкес ашу;

таңу материалын салу кезінде оның тікелей жарақатқа салынатын бөлігіне қол тигізбеу;

таңу үшін таза орамал, матаны пайдалану;

жарақаттан үлкенірек дақ алу үшін йод тамызу, жарақатқа мата салу қажет;

мыналарға:

жарақатты сумен немесе қандай да бір дәрілік затпен жуып, оған ұнтақ сеуіп, жақпа маймен майлауға;

жарақаттан құмды, топырақты алып тастауға;

жарақаттан ұйыған қанды, киім қалдықтарын алып тастауға;

жарақатты оқшаулағыш таспамен орауға, сіреспе жұқтыруды болдырмау үшін оларға тор салуға жол берілмейді;

2) ішке қан кету (сыртқы келбеті бозарған, теріден жабысқақ тер шығады, тыныс алуы жиі, үзіп-үзіп, қан жай толғаннан пульсі жиі) кезінде:

зардап шегушіні жатқызу немесе оны жартылай отырғызу;

толық тыныштықты қамтамасыз ету қажет;

қан кетудің болжамды орнына "суық" қою;

дәрігерді немесе медицина қызметкерін жедел шақыру қажет;

егер ішперде қуысы ағзаларының зақымдануына күдік болса, зардап шегушіге су беруге болмайды;

3) сыртқы көп емес қан кету кезінде:

жарақаттың айналасындағы теріге йод жағу;

жарақатқа таңу материалын, мақтаны салып тығыз таңу;

егер қан кету жалғаса берсе салынған таңу материалды алып тастамай, үстіне қосымша дәке, мақта салып, тығыз таңып тастау қажет;

4) қатты қан кету кезінде:

жарақаттың орнына байланысты тез тоқтату үшін артерияларды жарақаттың үстіндегі сүйекке қан ағымы арқылы ең тиімді жерлерде басыңыз (самайлық артериясы; шүйде артериясы; ұйқы артериясы; бұғанаасты артериясы; қолтық артериясы; иық артериясы; кәріжілік артериясы; шынтақжілік артериясы; сан артериясы; сан ортасындағы сан артериясы; тақым артериясы; табанның сырт жақ артериясы; артқы үлкен жіліншік артериясы);

жараланған аяқ-қолдан қатты қан кеткенде, егер бұл аяқ-қол сынбаған болса, оны жарақат алған жерден жоғары буындарды бүгу қажет. Бүгу кезінде пайда болған тесікке мақта, дәке салу, буынды әбден бүгу және буынның бүгілген жерін белбеумен, орамалмен, материалдармен байлап тастау қажет;

жараланған аяқ-қолдан қатты қан кеткен кезде жараның үстіне (денеге жақын) жгут салу, жгут салынған жерге жұмсақ төсеммен аяқ-қолды (дәке, орамал) орау қажет. Қан кететін тамырды жақын сүйекке алдын ала саусақпен басу қажет. Егер тамыр пульсациясы оны салған жерден төмен анықталмаса онда жгут дұрыс салынды, аяқ-қол бозарады. Жгут созу (серпімді арнайы жгут) және бұрау (галстук, бұралған орамал, сүлгі) арқылы салынуы мүмкін;

жгут салынған зардап шегушіні медициналық мекемеге мүмкіндігінше тезірек жеткізу қажет.

Жол берілмейді:

жгутты тым қатты тартуға, өйткені бұлшықетке зақым келіп, нерв талшықтарын қысып, аяқ-қолдың салдануын тудыруы мүмкін;

жылы уақытта жгутты 2 сағаттан артық, ал суық кезде - 1 сағаттан артық салуға, өйткені ол тіндердің жансыздану қаупіне әкелуі мүмкін. Егер жгутты ұзақ қалдыру қажет болса, оны қан кету орнынан жоғары жерінен саусағыңызбен басқаннан кейін оны 10-15 минутқа алып, содан кейін терінің жаңа жерлеріне қайта салу қажет.

5) Электр тогымен зақымдану кезінде:

зардап шегушіні электр тогының әсерінен босату;

егер электр қондырғысын тез ажырату мүмкіндігі болмаса, зардап шегушіні ток өткізгіш бөліктерден ажырату шараларын қолдану қажет. Ол үшін: электр тогын өткізбейтін кез келген құрғақ затты (таяқ, тақтай, арқан) пайдалану қажет; зардап шегушіні ток өткізгіш бөліктерден ажырату үшін оның жеке киімінен тарту қажет, егер ол құрғақ және денеден қалып қойатын болса; сымды құрғақ ағаш сабы бар балтамен шабу қажет; электр тогын өткізетін затты құтқарушының қолымен жанасатын жерге құрғақ затпен, киізбен орап пайдалану қажет;

зардап шегушіні қауіпті аймақтан ток өткізгіш бөліктен (сымнан) кемінде 8 метр қашықтыққа шығару қажет;

зардап шегушінің жағдайына сәйкес дәрігерге дейінгі алғашқы көмек көрсету, оның ішінде реанимациялық (жасанды тыныс алу және жанама жүрек массажы). Зардап шегушінің субъективті көңіл-күйіне қарамастан, оны емдеу мекемесіне жеткізу қажет;

жол берілмейді:

электр тогынан зардап шегушіге көмек көрсету кезінде жеке қауіпсіздік шараларын ұмытпау қажет. Ток өткізгіш бөлігі (сым) жерде орналасқан аумақта ерекше сақтықпен қозғалу қажет. Жерге тұйықталу тогының таралу аймағында жерден оқшаулауға арналған қорғаныс құралдарын (диэлектрлік қорғаныс құралдары, құрғақ тақтайлар) қолдана отырып немесе қорғаныс құралдарын қолданбай, жерден аяғыңыздың табаның бір-бірінен ажыратпай жылжытуына жол берілмейді.

6) сынулар кезінде:

зардап шегушінің сынған сүйегіне иммобилизация (тыныштық жасау) жасау қажет;

ашық сынықтар кезінде қан кетуді тоқтату үшін стерильді таңғышты салу қажет;

жақтау салу қажет (стандартты немесе қолда бар материалдан жасалған - фанералар, тақтайлар, таяқшалар). Егер сынған жерге иммобилизация жасайтын заттар болмаса, ол жерді дененің сау бөлігіне (зақымдалған қолды кеудеге, зақымдалған аяқты сау аяққа) таңу қажет;

жабық сынық болған кезде жақтау салынған жерде киімнің жұқа қабатын қалдыру қажет. Киімнің немесе аяқ киімнің қалған қабаттарын зардап шегушінің жағдайын нашарлатпай алып тастау (мысалы, кесу) қажет;

ауырсынуды азайту үшін сынық орнына суық басу қажет;

зардап шегушіні тасымалдау және медициналық персоналға беру кезінде дененің зақымдалған бөлігінің тыныштығын сақтай отырып, медициналық мекемеге жеткізу қажет;

егер зардап шегушіден киім мен аяқ киімді табиғи тәсілмен шешу кезінде сынық орнына қосымша физикалық әсер (қысу, басу) әкелетін болса, онда тыйым салынады.

7) буын шығуы кезінде:

жақтау (стандартты немесе қолда бар материалдан жасалған) көмегімен зақымдалған бөліктің толық қозғалмауын қамтамасыз ету қажет;

жарақат орнына "суық" басу қажет;

зардап шегушіні емдеу мекемесіне иммобилизацияны қамтамасыз ете отырып жеткізу қажет;

медицина қызметкеріне буын шығуын түзетуге рұқсат етіледі.

8) соғып алу кезінде:

соғып алған жерде тыныштық жасау;

соғып алған жерге "суық" басу;

тығыз таңу салу қажет;

соғып алған жерге йод жағуға, ысқылауға және жылыту компресс салуға тыйым салынады;

9) байламдар созылған кезінде:

жарақатталған аяқ-қолды тығыз таңып және оған тыныштық қамтамасыз ету қажет;

жарақаттану орнына "суық" басу қажет;

қан айналымын қамтамасыз ету үшін (жарақатталған аяқты көтеру, зақымдалған қолды орамалмен мойынға іліп қою) жағдай жасау қажет;

жарақатталған орынды жылытуға әкелетін емшараларды жасауға тыйым салынады.

10) бас сүйегінің сынуы (белгілері: құлақ пен ауыздан қан кету, ессіз жай-күй) және мидың шайқалуы (белгілері: бас ауыруы, жүрек айнуы, құсу, естен тану) кезінде:

жағдайдың зиянды әсерін жою (аяз, ыстық, жолдың жүріс бөлігінде болу) қажет;

зардап шегушіні қауіпсіз тасымалдау қағидаларын сақтай отырып, жайлы орынға ауыстыру қажет;

зардап шегушіні арқасына жатқызып, құсу пайда болған жағдайда басын бір жағына бұру қажет;

басты екі жағынан киімнен жасалған валиктермен бекіту қажет;

тілдің жұтуына байланысты тұншығу пайда болған кезде, төменгі жақты алға қарай тартып, оны осы күйде ұстау қажет;

жарақат болған жағдайда тығыз стерильді таңғыш салу қажет;

"суық" басу қажет;

дәрігер келгенге дейін толық тыныштықты қамтамасыз ету қажет;

медицина қызметкерлерін шақыру, білікті медициналық көмек көрсету үшін тиісті тасымалдауды қамтамасыз ету қажет;

мыналарға:

зардап шегушіге қандай да бір дәрі беруге;

зардап шегушімен сөйлесуге;

зардап шегушінің тұрып, қозғалуына жол берілмейді;

11) омыртқаның зақымдануы кезінде (белгілері: омыртқаның өткір ауыруы, арқаны бүгу және бұрылу мүмкіндігінің болмауы):

зардап шегушіні көтермей абайлап оның арқасының астына кең тақтайды немесе функциясы ұқсас затты салу немесе зардап шегушінің бетін төмен қаратып бұрып және оның денесі ешқандай жағдайда бүгілмеуін (жұлынның зақымдалуын болдырмау үшін) қатаң қадағалау қажет;

омыртқа бұлшықеттеріне кез келген жүктемені болдырмау қажет;

толық тыныштықты қамтамасыз ету қажет;

мыналарға:

зардап шегушіні бүйіріне бұруға, отырғызуға, аяққа тұрғызуға;

жұмсақ, иілгіш төсекке жатқызуға жол берілмейді;

12) күйік кезінде:

I дәрежелі күйік кезінде (терінің қызаруы және ауыруы) күйген жердегі киім мен аяқ киімді кесіп, абайлап шешіп, күйген орынды спиртпен, калий перманганатының сұйық ерітіндісімен суытатын және дезинфекциялайтын сұйық дәріге малып ауырған жерге тарту, содан кейін емдеу мекемесіне хабарласу қажет;

II, III және IV дәрежелі күйіктер кезінде (көпіршіктер, терінің және терең жатқан тіндердің жансыздануы) құрғақ стерильді таңғыш салу, терінің зақымданған жерін таза матаға, жаймаға орау, дәрігерлік көмекке жүгіну қажет. Егер күйген киім бөліктері күйген теріге жабысып қалса, олардың үстіне стерильді таңғыш таңу қажет;

зардап шегушіде шок белгілері болған кезде оған валериан тұнбасының 20 тамшысын немесе басқа ұқсас затты ішкізу қажет;

көз күйген кезде бор қышқылының ерітіндісінен салқын лосьондар (бір стакан суға жарты шай қасық қышқыл) жасау қажет;

химиялық күйік кезінде зардап шеккен аймақты сумен жуу, оны бейтараптандыратын ерітінділермен өңдеу: қышқылмен күйген кезде - ас содасының ерітіндісі (бір стакан суға 1 шай қасық); сілтімен күйген кезде - бор қышқылының ерітіндісі (бір стакан суға 1 шай қасық) немесе сірке қышқылының ерітіндісі (жартылай сумен сұйылтылған асхана сірке суы);

жол берілмейді:

терінің күйген жерлерін қолмен ұстауға немесе оларды жақпа, май құралдармен майлауға;

көпіршіктерді ашуға;

күйдірілген жерден жабысқан заттарды, материалдарды, кірді, мастиканы, киімді алып тастауға жол берілмейді;

13) ыстық және күн тию кезінде:

зардап шегушіні салқын жерге апару;

арқасына жатқызып, бас астына түйіншек (киімнен де жарайды) салу;

тыныс алуды шектейтін киімді ашу немесе шешу;

басы мен кеудесін суық сумен сулау;

көптеген тамырлар шоғырланған (маңдай, париетальды аймақ) терінің бетіне суық басу;

егер адамның есі сақталған болса, суық шай, суық тұзды су ішікізу;

егер тыныс алу бұзылса және пульс болмаса, жасанды дем беру және жүректің сыртқы массажын жасау;

тыныштықты қамтамасыз ету;

жедел жәрдем шақыру немесе зардап шегушіні (денсаулығының жай – күйінк қарай) медициналық мекемеге жеткізу қажет;

зардап шегушіні жедел жәрдем келгенге дейін және оны медициналық ұйымға жеткізгенге дейін қараусыз қалдыруға тыйым салынады;

14) тамақтан улану кезінде:

құсуды шақыра үшін зардап шегушіге кемінде 3-4 стакан су мен калий перманганатының қызғылт ерітіндісін ішкізу;

асқазанды шаюды бірнеше рет қайталау;

зардап шегушіге белсендірілген көмір беру;

жылы шай беріп, төсекке жатқызып, жылы жабу (медицина персоналы келгенге дейін);

тыныс алу және қан айналымы бұзылған жағдайда жасанды тыныс алуды және жүректің сыртқы массажын жасауға кірісу қажет;

зардап шегушіні жедел жәрдем келгенге дейін және оны медициналық ұйымға жеткізгенге дейін қараусыз қалдыруға тыйым салынады.

15) үсу кезінде:

шамалы тоңған кезде тамырлардың тарылуын жою үшін (тері жамылғысының зақымдану ықтималдығын, оның жарақаттануын болдырмай) тоңған аймақты дереу ысқылап, жылыту;

зардап шегуші үй-жайдың ішінде болған жағдайда сезімталдықты жоғалтқан, тері жабыны ағарған дененің қатты тоңған бөліктерін тез жылытуға жол бермеу, зақымданған жабындарға жылу оқшаулағыш таңғыштарды (мақта-дәке, жүн) пайдалану;

тоңған қолдардың, аяқтардың, дене корпусының қозғалмауын қамтамасыз ету (ол шинанын қолдануға болады);

жылу оқшаулағыш таңғышты жылу сезімі пайда болғанша және үсік шалған терінің сезімталдығы қалпына келгенше дейін қалдырып, содан кейін ыстық тәтті шай беру;

дененің жалпы салқындауы кезінде зардап шегушіні жылу оқшаулағыш таңғыштар мен құралдарды (оның ішінде, мұзданған аяқ киімді шешпеу қажет, аяғын мақтамен орауға болады және басқалары) қолдана отырып, жақын маңдағы емдеу мекемесіне жедел жеткізу қажет;

пайда болған көпіршіктерді ашуға немесе тесуге болмайды, бұл іріңдеу процесін тудыруы мүмкін;

16) ағзалар мен тіндерге бөгде денелер түскен кезінде:

егер бөтен денені толық және ауыр зардаптарсыз, оңай алып тастай алатындығыңызға сенімді болсаңыз, оны жасап көріңіз;

17) адам суға кеткен кезде:

ойланып, сабырлы және абайлап әрекет ету;

көмек көрсетуші өзі жақсы жүзеді және сүңгіді, зардап шегушіні тасымалдау тәсілдерін біледі, оны қармауынан босатылып шығуды білгені жөн;

жедел жәрдемді немесе дәрігерді шұғыл шақыру;

мүмкіндігінше ауыз бен жұтқыншақты тез тазалау (ауызды ашу, түскен құмды алып тастау, тілді абайлап тарту және ұштарын бастың артқы жағына байлайтын таңғышпен немесе орамалмен иекке бекіту);

тыныс алу жолдарынан суды кетіру (зардап шегушіні ішіне тізесін бүктіріп, басы мен аяғын төмен қарай салбырату; арқасын ұрғылау қажет);

егер суды кетіргеннен кейін зардап шегуші ессіз жай-күйде болса, ұйқы артерияларында пульс болмаса, дем алмаса, жасанды дем беруге және жүректің сыртқы массажын жасауға көшіңіз. Тыныс алу толық қалпына келтірілгенге дейін жүргізу қажет немесе дәрігер жариялайтын өлімнің айқын белгілері пайда болған кезде тоқтату;

тыныс алуы жана санам - есі қалпына келгеннен кейін үстін орап, жылытып, ыстық қою кофе, шай ішкізу қажет (ересек адамға 1-2 ас қасық арақ беріңіз);

дәрігер келгенге дейін толық тыныштықтықты қамтамасыз ету қажет.

дәрігер келгенге дейін, тіпті әл-ауқаттың жақсаруы айқын болса да, зардап шегушіні жалғыз қалдыруға (назардан тыс қалдыруға) болмайды;

18) жылан мен улы жәндіктер шаққан кезде:

жарадан уды мүмкіндігінше тезірек сорып алу (көмек беруші үшін бұл процедура қауіпті емес);

уланудың таралуын баяулату үшін зардап шегушінің қозғалуын шектеу;

көп мөлшерде сұ ішкізу;

зардап шегушіні медициналық ұйымға тек жатқан күйінде тасымалдауға болады;

мыналарды:

тістеген аяқ-қолға жгут салуға;

тістеген жерін күйдіруге;

уды жақсы шығару үшін тіліктер жасауға;

зардап шегушіге ішімдік беруге болмайды.

19) жануарлар тістеген кезде:

тістеген (тырналған) жердің айналасындағы теріні йодпен майлау;

зарарсызданған таңғышты таңу;

зардап шегушіні құтырмаға қарсы егулер жасау үшін медициналық ұйымға жіберу қажет.

20) жәндіктер шағып алған кезде (бал аралар, ара):

бізгегін алып тастау;

ісіну орнына "суық" басу;

зардап шегушіге көп мөлшерде сусын беру;

жәндіктердің уына аллергиялық реакциялар кезінде зардап шегушіге димедролдың 1-2 таблеткасын және кордиаминнің 20-25 тамшысын беріңіз, зардап шегушіні жылы жылытқыштармен жауып, шұғыл түрде медициналық ұйымға жеткізу;

демалысы бұзылып, жүрегі тоқтаған жағдайда жасанды дем беруді және жүректің сыртқы массажын жасау қажет;

зардап шегушіге алкоголь ішуге болмайды, өйткені ол тамырлардың өткізгіштігіне ықпал етеді, у жасушаларда сақталады, ісіну күшейеді.

7. Мамандар келгенге дейін дәрігерге дейінгі реанимациялық іс-шараларды көрсету осы қағидалардың қосымшасына сәйкес жүргізіледі.

8. Дәрігерге дейінгі медициналық көмек көрсету кезінде бір мезгілде зардап шегуші туралы ақпарат науқастың тұрғылықты жері бойынша медициналық мекемеге беріледі.

Дәрігерге дейінгі медициналық көмек көрсету қағидаларына қосымша

Дәрігерге дейінгі реанимациялық іс-шаралар

Іс-шаралар
Сыртқы жүрек массажы	1. Есін жоғалту, ұйқы артерияларында пульстің болмауы, қалыпты тыныс алудың болмауы немесе тырыспа, дұрыс тыныс алмау сияқты белгілердің болуымен сипатталатын жүрек қызметінің тоқтап қалуы жүректің сыртқы массажын жасау үшін көрсеткіш болып табылады. Жүрек тоқтаған кезде, бір секундты жоғалтпай, зардап шегушіні тегіс, қатты негізге: орындыққа, еденге жатқызу қажет, тым болмағанда арқанын астына тақтай қою қажет.
	2. Егер бір адам көмек көрсетсе, ол зардап шегушінің бүйір жағынан келіп, оның үстіне еңкейіп, бір қолдың алақанын кеуденің төменгі жартысына қояды (кеуденің жоғарғы жағына, ішке және кеуде қуысының бүйір беттеріне басуға болмайды). Екінші қолдың алақанын бірінші қолдың үстіне қойып, төменгі алақанның саусақтарын құлыптап, төменгі алақанның саусақтарын кеуденің бүйір бетіне батпайтындай етіп көтеріңіз. Өз дене корпусымен еңкейген түрде көкіректі басу қажет. Басу кезінде қолдар шынтақ буындарында түзетілуі тиіс.
	3. Кеудені 5-6 см тереңдікке басу үшін тез жылдам қимылдар жасау қажет (балаларда 4-5 см; нәрестелерде кеуде қуысының тереңдігінен шамамен 1/3). Басу жиілігі бір минутта 100-120 басу жылдамдығымен жүргізілуі тиіс (ұзақтығы 0,5 с аспайды, жекелеген басу арасындағы аралық 0,5 с аспайды).
	4. Үзілістер кезінде қолдар кеудеден алынбайды (егер екі адам көмек көрсетсе), саусақтар көтерілген күйде қалады, қолдар шынтақ буындарында толығымен түзетіледі.
	5. Егер бір адам тірілту шараларын жүзеге асырса, онда кеудеге 30 қысым жасағаннан кейін 2 жасанды тыныс беру қажет, содан кейін қайтадан 30 қысым жасап, 2 дем беруді және басқаларын қайталау қажет. Минутына 100-120 қысым және 10-12 үрлеу жасау қажет, сондықтан реанимация шараларының қарқыны жоғары болуы қажет. Кеуде қуысына қысымды 10 секундтан артық уақытқа тоқтатуға болмайды.
	6. Егер көмекті екі немесе одан да көп адам көрсетсе, онда балаларда кеуде қуысына басу мен жасанды дем беру арақатынасы 15:2 болуы қажет, яғни әрбір 15 қысымнан кейін 2 жасанды дем беру қажет. Ересектерде алгоритм бірдей болып қалады – 30:2, қанша адамға көмек көрсетуіне қарамастан. Компрессорды шамамен алғанда әрбір 2 минут сайын алмастыру ұсынылады.
	7. Сыртқы жүрек массажы және жасанды дем беру қажеттілігі: ● зардап шегушіде өмірдің айқын белгілері пайда болғанға дейін (есін қалпына келтіру, өзінің тұрақты тыныс алуы және жүрек жұмысы); ● зардап шегушіні медициналық персоналға бергенге дейін; ресурстар болғанға дейін (физикалық мүмкіндіктер).
Жасанды дем беру	1. Тәжірибе көрсететіндей, ең көп уақыт жасанды дем беруге кетеді. Үрлеу уақытын созып жіберуге болмайды: зардап шегушінің кеудесі кеңейген кезде оны тоқтату қажет. Әр тыныс алудың ұзақтығы шамамен 1 секунд болуы қажет, ауа өкпеден кері шығуы үшін шамамен бірдей. Қысым мен жасанды тыныс қатынасы - 30:2 қатаң сақталуы тиіс.
	2. Жасанды дем беру, сондай-ақ, зардап шеккен адам тыныс алмаған немесе өте нашар дем алған жағдайда (сирек, конвульсиялық, өксіп жылау сияқты) және/немесе оның тыныс алуы қандай да бір себеп бойынша тұрақты түрде нашарласа: тоқ соғу, улану, суға бату және басқалары. Жасанды дем берудің ең тиімді әдісі – "ауыздан ауызға" немесе "ауыздан мұрынға" әдісі, өйткені бұл шара зардап шегушінің өкпесіне жеткілікті мөлшерде ауа ағынын қамтамасыз етеді.
	3. "Ауыздан ауызға" немесе "ауыздан мұрынға" дем беру тәсілі зардап шегушінің тыныс алу жолдарына күшпен берілетін және зардап шегушінің тыныс алуына физиологиялық тұрғыдан жарамды көмек көрсетуші дем шығаратын ауаны қолдануға негізделген. Ауаны дәке, орамал арқылы үрлеуге болады. Жасанды дем берудің бұл әдісі үрлеуден кейін кеуде қуысының кеңеюінен және пассивті дем шығару нәтижесінде оның төмендеуінен зардап шегушінің өкпесіне ауа ағынын бақылауды жеңілдетеді.
	4. Жасанды дем беруді жүргізу үшін зардап шегушіні арқасына жатқызып, тынысын тарылтатын киімін шешіп, ес-түссіз күйде болғанда ішке қарай ойысқан тілімен жабылған жоғарғы тыныс алу жолдарының өткізгіштігін қамтамасыз ету қажет. Сонымен қатар, ауыз қуысында бөгде заттар болуы мүмкін (құсу массасы, құм, тұнба, шөп), оны зардап шегушінің басын бір жағына бұрып, орамалмен (шүберекпен) немесе таңғышпен оралған сұқ саусағыңызбен алып тастау қажет.
	5. Осыдан кейін көмек көрсетуші зардап шегушінің басының бүйір жағында орналасады, бір қолының алақанын зардап шегушінің маңдайына қояды, екінші қолының екі саусағымен зардап шегушінің төменгі жақ сүйегін жоғары қарай көтеріп, басын артқа қарай бұрады (артқа еңкейтеді) (мойын омыртқасының жарақатына күдік болған жағдайда зардап шегушінің басын арқа қарай еңкейтуге; балалардың басын қатты бұруға болмайды). Бұл жағдайда тілдің түбір жағы көтеріліп, көмейге кіру жолын босатады, ал зардап шегушінің аузы ашылады. Көмек беруші зардап шегушінің бетіне қарай еңкейіп, зардап шегушінің ашық аузын еріндерімен толығымен мықтап жауып, қалыпты дем береді, кішкене қысыммен ауызға ауа жібереді; бір уақытта ол зардап шегушінің мұрнын маңдайында орналасқан саусақтарымен жабады. Бұл жағдайда зардап шегушінің кеудесін бақылау қажет, ол шамамен 1 см көтерілуі тиіс. Кеуде көтерілгеннен кейін ауа айдау тоқтатылады, көмек көрсететін адам басын көтереді, зардап шегушіде пассивті дем алу пайда болады.
	6. Егер зардап шегушінің пульсі жақсы анықталса және тек жасанды тыныс алу қажет болса, онда жасанды тыныс алу арасындағы интервал 5-6 секунд болуы қажет, бұл минутына 10-12 рет тыныс алу жиілігіне сәйкес келеді.
	7. Жасанды дем беру кезінде көмек көрсетуші үрленетін ауаның зардап шегушінің асқазанына емес, өкпесіне түсуін қадағалауы тиіс. Ауа асқазанға түссе, бұны "көкірек маңындағы" іш қуысының көтерілуінен көруге болады, бұл ретте кеуде мен кіндік арасындағы аумаққа алақанмен байқап басу қажет. Бұл жағдайда құсық пайда болуы мүмкін, сондықтан зардап шегушінің басы мен иықтарын аузы мен жұтқыншағын тазарту үшін бір жағына (жақсырақ солға) бұру қажет.
	8. Егер зардап шегушінің жағы мықтап қысылып, аузын ашу мүмкін болмаса, "аузынан мұрынға" жасанды дем беру қажет.
	9. Кішкентай балаларға ауаны бір уақытта аузына және мұрнына үрлейді. Бала неғұрлым жас болса, оған дем алу үшін соғұрлым аз ауа қажет болады және ересек адамға қарағанда жиі үрлеу қажет (минутына 15-18 рет).
	10. Зардап шегушіде алғашқы әлсіз тыныс пайда болған кезде, жасанды дем беру оның тәуелсіз тыныс алу сәтіне сәйкес келеді.
	11. Зардап шегушіде жеткілікті терең және ырғақты тәуелсіз тыныс алу қалпына келтірілгеннен кейін жасанды дем беру тоқтатылады.
	12. Зардап шегушіге көмек көрсетуден бас тартуға және тыныс алу немесе пульс сияқты өмір белгілері болмаған кезде оны өлді деп санауға болмайды. Тек медицина қызметкері ғана зардап шегушінің өлімі туралы қорытынды жасауға құқылы.
	13. Егер қандай да бір себептермен сіз жасанды дем бере алмасаңыз, негізгі реанимация кезінде тек кеудеге қысым жасаңыз (үздіксіз).