Об утверждении правил организации медицинской помощи по охране репродуктивного и психического здоровья несовершеннолетних в возрасте от десяти до восемнадцати лет и молодежи

Приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан от 20 декабря 2020 года № ҚР ДСМ-285/2020. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 22 декабря 2020 года № 21846.

В соответствии с пунктом 3 статьи 92 Кодекса Республики Казахстан от 7 июля 2020 года "О здоровье народа и системе здравоохранения" ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить правила организации медицинской помощи по охране репродуктивного и психического здоровья несовершеннолетних в возрасте от десяти до восемнадцати лет и молодежи согласно приложению к настоящему приказу.

2. Департаменту охраны здоровья матери и ребенка Министерства здравоохранения Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства здравоохранения Республики Казахстан после его официального опубликования;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа представление в Юридический департамент Министерства здравоохранения Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра здравоохранения Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней со дня его первого официального опубликования.

Министр здравоохранения Республики Казахстан А. Цой

Приложение к приказу Министр здравоохранения Республики Казахстан от 20 декабря 2020 года № ҚР ДСМ-285/2020

Правила организации медицинской помощи по охране репродуктивного и психического здоровья несовершеннолетних в возрасте от десяти до восемнадцати лет и молодежи

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие правила организации медицинской помощи по охране репродуктивного и психического здоровья несовершеннолетних в возрасте от десяти до восемнадцати лет и молодежи (далее – Правила) разработаны в соответствии с пунктом 3 статьи 92 Кодекса Республики Казахстан от 7 июля 2020 года "О здоровье народа и системе здравоохранения" (далее – Кодекс) и определяют порядок организации медицинской помощи по охране репродуктивного и психического здоровья несовершеннолетних в возрасте от десяти до восемнадцати лет и молодежи.

2. Основные понятия, используемые в настоящих Правилах:

1) законные представители ребенка – родители (родитель), усыновители (удочерители), опекун или попечитель, приемный родитель (приемные родители), патронатный воспитатель и другие заменяющие их лица, осуществляющие в соответствии с законодательством Республики Казахстан заботу, образование, воспитание, защиту прав и интересов ребенка;

2) психическое здоровье – состояние благополучия, при котором каждый человек может реализовать свой собственный потенциал, справляться с обычными жизненными стрессами, продуктивно и плодотворно работать, а также вносить вклад в жизнь своего сообщества;

3) психологическая помощь – комплекс мероприятий, направленных на:

содействие человеку в предупреждении, разрешении психологических проблем, преодолении трудных жизненных и кризисных ситуаций и их последствий, способствующих поддержанию психического и соматического здоровья, оптимизации психического развития, адаптации и повышению качества жизни, в том числе путем активизации собственных возможностей человека;

информирование людей о причинах психологических проблем, способах их предупреждения и разрешения;

развитие личности, ее самосовершенствование и самореализацию.

4) психологическая проблема – состояние душевного дискомфорта человека, вызванное неудовлетворенностью собой, своей деятельностью, межличностными отношениями, обстановкой в семье и (или) другими проблемами личной жизни.

3. Субъектами здравоохранения, предоставляющими медицинскую помощь по охране репродуктивного и психического здоровья подросткам в возрасте от десяти до восемнадцати лет (далее - подростки) и молодежи в возрасте от восемнадцати до двадцати девяти лет (далее - молодежь), включающую лечебно-профилактическую помощь, а также психосоциальные и юридические услуги, являются молодежные центры здоровья (далее - МЦЗ).

4. МЦЗ предоставляют медицинскую помощь по охране репродуктивного и психического здоровья подросткам и молодежи, с соблюдением противоэпидемического режима согласно нормативным правовым актам в сфере санитарно-эпидемиологического благополучия населения.

5. Субъекты здравоохранения, предоставляющие медицинскую помощь по охране репродуктивного и психического здоровья подросткам и молодежи, осуществляют ведение первичной медицинской документации и представляют отчеты по формам и в порядке, установленным уполномоченным органом, в соответствии с подпунктом 9) пункта 2 статьи 115 Кодекса, в том числе посредством информационных систем.

6. МЦЗ является организацией здравоохранения в городах областного, республиканского значения и столице или структурным подразделением организации здравоохранения, оказывающей амбулаторно-поликлиническую помощь.

7. МЦЗ оказывает лечебно-профилактическую помощь в виде доврачебной и специализированной медицинской помощи подросткам и молодежи.

Глава 2. Порядок организации медицинской помощи по охране репродуктивного и психического здоровья несовершеннолетних в возрасте от десяти до восемнадцати лет и молодежи

8. МЦЗ оказывает медицинскую помощь подросткам и молодежи по направлению специалистов первичной медико-санитарной помощи, а также по собственной инициативе (самообращению) физического лица (пациента) без наличия направления от специалистов первичной медико-санитарной помощи здравоохранения.

9. В МЦЗ оказывается медицинская помощь с учетом следующих возрастных особенностей пациентов:

1) несовершеннолетним в возрасте от десяти лет и не достигшим полных шестнадцати лет оказывается медицинская помощь с письменного согласия и в присутствии их родителей или иных законных представителей;

2) несовершеннолетним в возрасте от шестнадцати лет и не достигшим полных восемнадцати лет оказывается профилактическая, консультативно-диагностическая помощь, за исключением хирургических вмешательств, искусственного прерывания беременности, которые производятся с письменного согласия их родителей или иных законных представителей;

3) молодежи в возрасте от восемнадцати до двадцати девяти лет оказывается медицинская помощь по их согласию.

10. МЦЗ размещается в отдельном здании или имеет отдельный вход, не пересекающийся с другими потоками пациентов (посетителей), а также доступный для инвалидов и других маломобильных групп населения.

11. В МЦЗ подросткам и молодежи предоставляется комплексная помощь медицинскими работниками, психологами, социальными работниками, юристами.

12. В МЦЗ подросткам и молодежи предоставляются медицинская помощь следующими специалистами:

1) медицинскими работниками с высшим медицинским образованием по специальностям:

"Акушерство-гинекология (гинекология детская, функциональная диагностика, ультразвуковая диагностика по профилю основной специальности, эндоскопия по профилю основной специальности)";

"Урология и андрология (ультразвуковая диагностика по профилю основной специальности, эндоскопия по профилю основной специальности) (взрослая, детская)";

"Дерматовенерология (дерматокосметология) (взрослая, детская)";

"Общая врачебная практика (семейная медицина)";

"Терапия (терапия подростковая, диетология)";

"Психиатрия (наркология, психотерапия, сексопатология, медицинская психология, судебно-психиатрическая экспертиза, судебно-наркологическая экспертиза)";

"Детская психиатрия (наркология детская, психотерапия детская, медицинская психология детская, суицидология, судебно-наркологическая экспертиза, судебно-психиатрическая экспертиза)";

"Общественное здравоохранение";

"Гигиена и эпидемиология (общая гигиена, гигиена труда, гигиена детей и подростков, гигиена питания, коммунальная гигиена, радиационная гигиена, токсикология, эпидемиология, паразитология, бактериология, вирусология, микробиология)";

"Сестринское дело";

2) медицинскими работниками с послесредним медицинским образованием по специальности: "Сестринское дело";

3) работниками с техническим и профессиональным медицинским образованием по специальностям:

"Лечебное дело (фельдшер, фельдшер общей практики)";

"Акушерское дело (акушер, акушер общей практики)";

"Сестринское дело (медицинская(ий) сестра (брат), медицинская(ий) сестра (брат) общей практики, специализированная(ый) медицинская(ий) сестра (брат))";

"Сестринское дело (младшая(ий) медицинская(ий) сестра(брат) по уходу)";

"Лабораторная диагностика (лаборант, помощник врача-лаборанта)".

13. Психологи МЦЗ предоставляют медико-психологическую помощь (в том числе - психологическую диагностику, коррекционную поддержку, консультативную помощь) с целью сохранения психического здоровья, консультирование по вопросам психологического благополучия подростков и молодежи.

14. Социальные работники МЦЗ осуществляют информирование и консультирование по вопросам получения социальной помощи подросткам и молодежи.

15. Информирование и консультирование по вопросам получения правовой помощи подросткам и молодежи предоставляется юристами МЦЗ.

16. В МЦЗ подросткам и молодежи оказывается следующая медицинская и психологическая помощь по охране репродуктивного и психического здоровья:

1) оказание консультативной, лечебно-диагностической, медико-психологической помощи по охране репродуктивного и психического здоровья;

2) продвижение и формирование навыков ведения здорового образа жизни, включая продвижение и пропаганда здорового рационального питания, физической активности, занятий спортом, питания; профилактика заболеваний, поведенческих факторов риска (профилактика наркомании, потребления табачных изделий, в том числе изделий с нагреваемым табаком, табаком для кальяна, кальянной смеси, системой для нагрева табака, электронных систем потребления и жидкостей для них, алкоголя и других психоактивных веществ), информационно-разъяснительная работа, гигиеническое обучение подростков и молодежи по вопросам укрепления здоровья и предупреждения болезней, связанных с образом жизни, в том числе по вопросам сохранения репродуктивного и психического здоровья;

3) информационно-разъяснительная работа среди подростков и молодежи по вопросам пропаганды здорового образа жизни, охраны репродуктивного здоровья, в том числе профилактики ранней половой жизни, планирования семьи, использования контрацептивных средств, предупреждения нежелательной беременности;

4) обучение и консультирование, проведение лекций, тренингов, семинаров для подростков, молодежи, их родителей или иных законных представителей, супругов, волонтеров, а также разработка информационных и учебных материалов по вопросам охраны репродуктивного и психического здоровья, в том числе:

профилактики поведенческих факторов риска и формирования навыков ведения здорового образа жизни;

психофизического, психосоциального развития в подростковом возрасте;

социального поведения, формирования ответственного партнерства и подготовки к семейной жизни;

психологических проблем и решений вопросов, связанных с отношениями в паре, в семье, межличностных отношениях;

вопросов профилактики, диагностики и лечения инфекций, передаваемых половым путем;

профилактики ранней половой (сексуальной) жизни, особенностей физиологической незрелости организма в подростковом возрасте;

профилактики подростковой беременности, возможных осложнений и последствий ранней беременности, профилактики искусственного прерывания беременности и родов среди подростков;

планирования семьи, современных методов контрацепции, профилактики нежелательной беременности, с указанием возможных осложнений и последствий искусственного прерывания беременности;

5) предоставление информирования и консульций по вопросам предупреждения заболеваний, передающихся половым путем, формирование осознанного, ответственного и безопасного поведения в области репродуктивного и сексуального здоровья;

6) информирование и консультирование подростков в доступной форме по вопросам охраны репродуктивного здоровья с целью профилактики ранней половой (сексуальной) жизни; профилактики подростковой беременности;

7) информирование и консультирование по вопросам профилактики нежелательной беременности, возможных осложнений и последствий искусственного прерывания беременности, вопросам планирования семьи, современных методов контрацепции;

8) оказание медицинской помощи по охране репродуктивного здоровья, планированию семьи, предупреждению нежелательной беременности, контрацепции, а также профилактике, диагностике и лечению заболеваний репродуктивной системы;

9) при выявлении беременности у подростков и молодежи - своевременное направление пациентов (в том числе для постановки на учет и дальнейшего динамического наблюдения во время беременности) с соблюдением преемственности с медицинскими организациями, оказывающими первичную медико-санитарную помощь и другими медицинскими организациями, оповещение родителей или иных законных представителей при выявлении беременности у подростков;

10) диагностика острых и хронических заболеваний репродуктивных органов, инфекций, передающихся половым путем, у подростков и молодежи, лечение и наблюдение, а также своевременное направление пациентов для получения медицинской помощи в стационарозамещающих и стационарных условиях;

11) создание психологически комфортных условий для подростков и молодежи, оказание индивидуальной и групповой психологической помощи;

12) психологическое просвещение, профилактика психологических проблем, проведение социально-психологических тренингов с целью обучения самосохранительному поведению, навыкам самообслуживания, поведения в быту и общественных местах, коммуникации, взаимоподдержки, привитие навыков поведения (равенство, уважение, взаимопонимание, умение оценить ситуацию и отстоять свои границы, бесконфликтность и другое);

13) оказание психологической помощи, консультирование для сохранения психического здоровья, профилактика рискованных форм поведения (в том числе самоповреждение, суицидальное поведение), зависимостей, вызванных потреблением табачных изделий, в том числе изделий с нагреваемым табаком, табаком для кальяна, кальянной смеси, системой для нагрева табака, электронных систем потребления и жидкостей для них, наркоманией, токсикоманией, а также патологическим влечением к азартным играм;

14) предоставление конфиденциальной медико-психологической помощи подросткам и молодежи, формирование навыков безопасного и ответственного поведения для сохранения репродуктивного и психического здоровья;

15) предоставление медико-психологической помощи для формирования навыков безопасного и ответственного поведения в области психического здоровья;

16) консультирование по вопросам подготовки молодежи к семейной жизни, формирование ответственного партнерства, материнства, отцовства;

17) оказание медико-психологической помощи, консультативной поддержки по вопросам получения социальной и правовой помощи подросткам и молодежи, c активным вовлечением самих пациентов, родителей подростков или иных законных представителей, с повышением ответственности за свое здоровье с целью улучшения качества их жизни;

18) оказание психологической помощи подросткам и молодежи, обратившимся после сексуального насилия;

19) проведение психологической диагностики, коррекционной поддержки, консультативной помощи и информационной работы с целью социально-психологической адаптации;

20) психологическое сопровождение при оказании медицинской помощи по необходимости;

21) направление подростков и молодежи при подозрении на наличие психических, поведенческих расстройств (заболеваний) в медицинские организации, оказывающие медицинскую помощь в области психического здоровья.

17. Информирование и консультирование подростков по вопросам репродуктивного и психического здоровья осуществляется в доступной для них форме.

18. При наличии технических возможностей у подростка, представителя молодежи, их родителей или иных законных представителей, информирование и консультирование проводится дистанционно с использованием средств телефонной связи, цифровых и мобильных технологий.

19. МЦЗ осуществляют деятельность в сотрудничестве и с соблюдением преемственности с медицинскими организациями, оказывающими первичную медико-санитарную помощь, другими медицинскими организациями и профильными службами, с республиканскими организациями здравоохранения.

20. Родители или иные законные представители пациентов письменно оповещаются в случаях, угрожающих здоровью, а также требующих их согласия согласно действующему законодательству.

21. МЦЗ сотрудничает с волонтерами, представителями общественных, неправительственных и международных организаций при проведении мероприятий по пропаганде здорового образа жизни, информационно-разъяснительной работы по вопросам укрепления здоровья и предупреждения болезней, связанных с образом жизни, в том числе по вопросам сохранения репродуктивного и психического здоровья.

22. При групповой работе в МЦЗ используются методы создания групп поддержки, проведения тренингов, работы с инициативными группами, группами самопомощи и взаимопомощи.

23. Специалисты МЦЗ в случаях обращения подросткам и молодежи, подвергшихся жестокому обращению, насилию (физическому, сексуальному, психологическому):

1) оказывают необходимую медицинскую помощь согласно клиническим протоколам;

2) предоставляют комплексную помощь совместно с психологами, социальными работниками, юристами;

3) оповещают родителей или иных законных представителей подростка;

4) извещают правоохранительные органы о фактах обращения потерпевших и оказания им медицинской помощи;

5) передают соответствующие сведения в органы управления образованием, социальной защиты по компетенции.

24. При обращении по вопросам, не входящим в компетенцию медицинских работников, привлекаются представители органов и организаций других ведомств по компетенции (образования, социальной защиты, правоохранительных, местных исполнительных органов, неправительственных организаций).

25. Руководители МЦЗ обеспечивают межсекторальное и межведомственное взаимодействие, координацию работы специалистов с другими органами и организациями.

26. МЦЗ организовывает консультации специалистов для подростков и молодежи по телефону ("горячая линия", "телефон доверия"), посредством интернета, видеоконференцсвязи (с применением цифровых и мобильных технологий), по вопросам здорового образа жизни, сохранения репродуктивного и психического здоровья, психологического благополучия.

27. МЦЗ использует электронные информационные ресурсы, электронные информационные системы здравоохранения с соблюдением требований по обеспечению защиты персональных данных физических лиц (пациентов).

28. При отсутствии соответствующих помещений, функции МЦЗ осуществляются в Кабинете молодежного здоровья в составе медицинской организации, оказывающей амбулаторно-поликлиническую помощь.

29. Мероприятия по формированию навыков здорового образа жизни среди подростков и молодежи проводятся в МЦЗ путем информационно-разъяснительной, консультативной работы и гигиенического обучения по следующим вопросам:

1) здоровое и рациональное питание;

2) физическая активность и занятия спортом;

3) профилактика поведенческих факторов риска (потребления табачных изделий, в том числе изделий с нагреваемым табаком, табака для кальяна, кальянной смеси, систем для нагрева табака, электронных систем потребления и жидкостей для них, алкоголя, наркотических средств и других психоактивных веществ);

предупреждение болезней, связанных с образом жизни;

4) физиология и гигиена полового созревания;

5) профилактика ранней половой жизни;

6) профилактика, диагностика инфекций, передаваемых половым путем (далее – ИППП).

30. Информационно-разъяснительная работа проводится специалистами МЦЗ в электронных и печатных средствах массовой информации, социальных сетях, а также путем разработки и издания информационных материалов.

31. Проведение информационно-разъяснительной работы и гигиенического обучения среди несовершеннолетних осуществляется в доступной для них форме.

Параграф 1. Особенности организации медицинской помощи по охране репродуктивного здоровья несовершеннолетних в возрасте от десяти до восемнадцати лет и молодежи

32. В МЦЗ проводится информационно-разъяснительная работа среди подростков и молодежи по вопросам охраны репродуктивного здоровья, в том числе профилактики ранней половой (сексуальной) жизни путем информирования о ее последствиях, профилактики подростковой беременности, планирования семьи.

33. В МЦЗ проводится информирование и консультирование о методах предупреждения нежелательной беременности, назначение средств контрацепции.

34. Проводится информирование и консультирование по вопросам формирования ответственного и безопасного поведения в отношении репродуктивного и сексуального здоровья, предупреждения инфекций, передающихся половым путем.

35. В МЦЗ проводятся мероприятия по профилактике, диагностике и лечению заболеваний репродуктивного здоровья.

36. При выявлении беременности у подростков и молодежи МЦЗ осуществляет:

1) оповещение родителей или иных законных представителей в течение 3 часов после выявления беременности у подростков;

2) оказание психологической поддержки и консультирование беременной, а также ее родителей или иных законных представителей;

3) оповещение правоохранительных органов о факте беременности у несовершеннолетней в течение 3 часов после выявления;

4) своевременное направление пациентов в медицинские организации, оказывающие первичную медико-санитарную помощь и другие медицинские организации сразу после выявления беременности с соблюдением преемственности (в том числе для постановки на учет и дальнейшего динамического наблюдения во время беременности);

5) предоставление социально-психологической, социально-правовой помощи, юридической консультации беременной, а также ее родителям или иным законным представителям.

37. При желании несовершеннолетней и ее родителей или иных законных представителей сохранить беременность специалист МЦЗ осуществляет направление пациента в организацию первичной медико-санитарной помощи для постановки на учет и дальнейшего наблюдения.

38. При желании несовершеннолетней и ее родителей или иных законных представителей прервать беременность специалисты МЦЗ:

1) совместно с руководителями МЦЗ проводят беседу, информируют беременную, ее родителей или иных законных представителей (в случае несовершеннолетия) о медицинских и социальных показаниях, противопоказаниях для проведения искусственного прерывания беременности, порядке его проведения, а также возможных осложнениях и последствиях искусственного прерывания беременности;

2) проводят психологическое консультирование беременной, а также ее родителей или иных законных представителей;

3) направляют в специализированные отделения медицинских организаций (гинекологические отделения стационаров) для проведения искусственного прерывания беременности.

39. После проведения искусственного прерывания беременности проводится психологическое консультирование, предоставляются рекомендации по ведению в постабортном периоде, дальнейшей профилактике нежелательной беременности и контрацепции, обеспечение соответствующим физиологическому состоянию средством контрацепции (при наличии).

40. Специалисты МЦЗ проводят информационно-разъяснительную работу среди подростков и молодежи по вопросам профилактики ИППП, в том числе последствий ранней половой жизни, безопасного полового поведения, средств индивидуальной защиты.

41. Специалисты МЦЗ проводят диагностику ИППП (генитальный кандидоз, трихомониаз, уреаплазмоз, микоплазмоз, хламидиоз, генитальный герпес, папилломовирусная инфекция (аногенитальные бородавки), гонорея, сифилис (экспресс-тест), ВИЧ-инфекция (экспресс-тест), а также вирусный гепатит В и С).

42. Перед проведением обследования на ИППП проводится дотестовое консультирование подростков и молодежи.

43. После проведения обследования на ИППП, с учетом возрастных особенностей, указанных в пункте 9 настоящих Правил, осуществляется послетестовое консультирование подростков и молодежи по вопросам профилактики ИППП, при получении отрицательных результатов обследования.

44. В МЦЗ проводится лечение ИППП, за исключением сифилиса, гонококковой инфекции, шанкроида, паховой гранулемы, ВИЧ-инфекции.

45. Направление подростков и молодежи с подозрением на наличие сифилиса, гонококковой инфекции, шанкроида, паховой гранулемы осуществляется в организацию здравоохранения, оказывающую дерматовенерологическую помощь.

46. Специалисты МЦЗ направляют подростков и молодежь с подозрением на наличие ВИЧ-инфекции в государственные организации здравоохранения, осуществляющие деятельность в сфере профилактики ВИЧ-инфекции для последующей диагностики, лечения и наблюдения.

47. После завершения лечения ИППП осуществляется психологическое консультирование, предоставление рекомендаций по контрацепции, обеспечение пациента приемлемым для его физиологического состояния средством контрацепции (при наличии).

Параграф 2. Организация медицинской помощи по охране психического здоровья несовершеннолетних в возрасте от десяти до восемнадцати лет и молодежи

48. Информирование и консультирование по вопросам сохранения психического здоровья осуществляется в индивидуальном порядке, парам (семейным парам) или в группе по следующим темам:

1) психофизическое, психосоциальное развитие в подростковом возрасте;

2) профилактика рискованных форм поведения (предотвращение самоповреждения, суицидального поведения), зависимостей, вызванных потреблением табачных изделий, в том числе изделий с нагреваемым табаком, табаком для кальяна, кальянной смеси, системой для нагрева табака, электронных систем потребления и жидкостей для них, наркоманией, токсикоманией, а также патологическим влечением к азартным играм;

3) самосохранительное поведение;

4) развитие навыков поведения в быту и общественных местах, межличностной коммуникации, взаимоподдержки;

5) психологические проблемы и решение вопросов, связанных с отношениями в паре, в семье, межличностных отношениях;

6) особенности психологической и физиологической незрелости организма в подростковом возрасте, профилактика ранней половой жизни, возможные осложнения и последствия ранней беременности, искусственного прерывания беременности и родов;

7) вопросы социального поведения, подготовка к семейной жизни и формирование ответственного супружества.

49. Информирование по вопросам сохранения психического здоровья осуществляется работниками МЦЗ, профильных организаций здравоохранения, а также волонтерами, прошедшими специальное обучение, на основе информационных материалов, разработанных для МЦЗ.

50. Информирование по вопросам сохранения психического здоровья проводится среди:

1) несовершеннолетних в возрасте до шестнадцати лет с согласия их родителей или иных законных представителей;

2) несовершеннолетних в возрасте от шестнадцати лет и не достигших полных восемнадцати лет, молодежи, их родителей или иных законных представителей, супругов, волонтеров по их желанию.

51. МЦЗ осуществляет конфиденциальную психологическую помощь по следующим направлениям:

1) психологическое просвещение;

2) профилактика психологических проблем,

3) профилактика рискованных форм поведения (самоповреждение, суицидальное поведение), зависимостей, вызванных потреблением табачных изделий, в том числе изделий с нагреваемым табаком, табаком для кальяна, кальянной смеси, системой для нагрева табака, электронных систем потребления и жидкостей для них, наркоманией, токсикоманией, а также патологическим влечением к азартным играм;

4) формирование навыков безопасного и ответственного поведения в области репродуктивного и психического здоровья;

5) подготовка подростков и молодежи к семейной жизни, формирование ответственного партнерства, материнства, отцовства;

6) помощь подросткам и молодежи, в том числе оказавшимся в трудной жизненной ситуации;

7) помощь подросткам и молодежи, ставших жертвами сексуального насилия;

8) психологическая диагностика, коррекционная поддержка, консультативная помощь с целью социально-психологической адаптации;

9) направление подростков и молодежи при подозрении на наличие психических и поведенческих расстройств в медицинские организации, оказывающие медицинскую помощь в области психического здоровья.

52. При оказании психологической помощи в МЦЗ предоставляется медико-психологическая помощь (в том числе психологическая диагностика, коррекционная поддержка, консультативная помощь) с целью сохранения психического здоровья; осуществляется консультирование по вопросам психологического благополучия подростков и молодежи.

Он жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар мен жастардың репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша медициналық көмекті ұйымдастыру қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 20 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-285/2020 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2020 жылғы 22 желтоқсанда № 21846 болып тіркелді

"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 7 шілдедегі Кодексі 92-бабының 3-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес он жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар мен жастардың репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша медициналық көмекті ұйымдастыру қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Ана мен бала денсаулығын сақтау департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты ресми жарияланғаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

3) осы бұйрықты мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау министрі	А. Цой

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрі 2020 жылғы 20 желтоқсандағы № ҚР ДСМ-285/2020 бұйрыққа қосымша

Он жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар мен жастардың репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша медициналық көмекті ұйымдастыру қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы он жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар мен жастардың репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша медициналық көмекті ұйымдастыру қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 7 шілдедегі Кодексі 92-бабының 3-тармағына сәйкес әзірленді және он жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар мен жастардың репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша медициналық көмекті ұйымдастыру тәртібін айқындайды.

2. Осы Қағидаларда пайдаланылатын негізгі ұғымдар:

1) баланың заңды өкiлдерi – Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес балаға қамқорлық жасауды, бiлiм, тәрбие берудi, оның құқықтары мен мүдделерiн қорғауды жүзеге асыратын ата-аналар (ата-ана), бала асырап алушылар, қорғаншы немесе қамқоршы, баланы қабылдайтын ата-ана (баланы қабылдайтын ата-аналар), патронат тәрбиешi және оларды алмастырушы басқа да адамдар;

2) психикалық денсаулық – әрбір адам өзінің жеке әлеуетін іске асыра алатын, әдеттегі өмірлік күйзелістерді жеңе алатын, нәтижелі және жемісті жұмыс істей алатын, сондай-ақ өз қоғамдастығының өміріне үлес қоса алатын саламаттылықтың жай-күйі;

3) психологиялық көмек – мыналарға: психикалық және соматикалық денсаулықты қолдауға, психикалық дамуды оңтайландыруға, өмір сүруге бейімдеуге және өмір сүру сапасын арттыруға, оның ішінде адамның өз мүмкіндіктерін жандандыру арқылы арттыруға ықпал ететін, адамға психологиялық проблемалардың алдын алуға, оларды шешуге, өмірлік қиын және дағдарысты жағдайлар мен олардың салдарын еңсеруге жәрдемдесуге; адамдарға психологиялық проблемалардың себептері, олардың алдын алу және оларды шешу тәсілдері туралы ақпарат беруге; тұлғаны дамытуға, оның өзін-өзі жетілдіруіне және өзін-өзі танытуына бағытталған іс-шаралар кешені;

4) психологиялық проблема – адамның өзіне, өзінің қызметіне көңілі толмауынан, тұлғааралық қатынастардан, отбасындағы жағдайдан және (немесе) жеке өміріндегі басқа да проблемалардан туындаған ішкі жайсыздық жай-күйі.

3. Емдеу-профилактикалық көмекті, сондай-ақ психикалық-әлеуметтік және заң қызметтерін қамтитын жасөспірімдер мен он сегіз жастан жиырма тоғыз жасқа дейінгі жастарға (бұдан әрі - жастар) репродуктивтік және психикалық денсаулық сақтау бойынша медициналық көмекті ұсынатын денсаулық сақтау субьектілері болып жастар денсаулық орталықтары (бұдан әрі - ЖДО) табылады.

4. ЖДО халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы нормативтік құқықтық актілердің негізінде эпидемияға қарсы жұмыс режимін сақтай отырып, жасөспірімдер мен жастарға репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша медициналық көмек көрсетеді.

5. Жасөспірімдер мен жастарға репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша медициналық көмек көрсететін денсаулық сақтау субъектілері бастапқы медициналық құжаттаманы жүргізуді жүзеге асырады және Кодекстің 115-бабы 2-тармағының 9) тармақшасына сәйкес уәкілетті орган белгілеген нысандар бойынша және тәртіппен, оның ішінде Ақпараттық жүйелер арқылы есептер ұсынады.

6. ЖДО облыстық, республикалық маңызы бар қалалардағы және астанадағы денсаулық сақтау ұйымы немесе амбулаториялық-емханалық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымының құрылымдық бөлімшесі болып табылады.

7. ЖДО жасөспірімдер мен жастарға дәрігерге дейінгі және мамандандырылған медициналық көмек түрінде емдеу-профилактикалық көмек көрсетеді.

2-тарау. Он жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар мен жастардың репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша медициналық көмекті ұйымдастыру тәртібі

8. ЖДО жасөспірімдер мен жастарға медициналық-санитариялық алғашқы көмек мамандарының жолдамасы бойынша, сондай-ақ жасөспірімдер мен жастардың репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау қызметтері мен құралдарына қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін денсаулық сақтаудың бастапқы буыны мамандарының жолдамасы болмаса да жеке тұлғаның (пациенттің) өз бастамасы (өз бетінше жүгіну) бойынша қызмет көрсетіледі.

9. ЖДО пациенттердің мынадай жас ерекшеліктерін ескере отырып қызмет ұсынады:

1) он жастан асқан және толық он алты жастағы кәмелетке толмағандарға олардың ата-аналарының немесе басқа да заңды өкілдерінің жазбаша келісімімен және қатысуымен медициналық көмек көрсетіледі және қызметтер ұсынылады;

2) ата-аналарының немесе басқа да заңды өкілдерінің келісімімен жүргізілетін, хирургиялық араласуларды, жүктілікті жасанды түрде үзуді қоспағанда он алты жастан асқан және толық он сегіз жасқа толмағандарға профилактикалық, консультациялық-диагностикалық көмек көрсетіледі;

3) он сегіз жастан жиырма тоғыз жасқа дейінгі жастарға олардың келісімі бойынша медициналық көмек көрсетіледі және қызметтер ұсынылады.

10. ЖДО жеке ғимаратта орналастырылады немесе пациенттердің (келушілердің) басқа ағындарымен қиылыспайтын, сондай-ақ мүгедектер мен халықтың жүріп-тұруы шектеулі басқа да топтары үшін қолжетімді жеке кіру есігі болады.

11. ЖДО-да жасөспірімдер мен жастарға медициналық қызметкерлер, психологтар, әлеуметтік қызметкерлер, заңгерлер кешенді көмек көрсетеді.

12. ЖДО-да жасөспірімдер мен жастарға мынадай мамандар медициналық қызмет көрсетеді:

1) мамандықтар бойынша жоғары медициналық білімі бар медицина қызметкерлері:

"Акушерлік-гинекология (балалар гинекологиясы, функционалдық диагностика, негізгі мамандық бейіні бойынша ультрадыбыстық диагностика, негізгі мамандық бейіні бойынша эндоскопия)";

"Урология және андрология (негізгі мамандық бейіні бойынша ультрадыбыстық диагностика, негізгі мамандық бейіні бойынша эндоскопия) (ересектер, балалар)";

"Дерматовенерология (дерматокосметология) (ересектер, балалар)";

"Жалпы дәрігерлік практика (отбасылық медицина)";

"Терапия (жасөспірімдер терапиясы, диетология)";

"Психиатрия (наркология, психотерапия, сексопатология, медициналық психология, сот-психиатриялық сараптама, сот-наркологиялық сараптама)";

"Балалар психиатриясы (балалар наркологиясы, балалар психотерапиясы, балалар медициналық психологиясы, суицидология, сот-наркологиялық сараптама, сот-психиатриялық сараптама)";

"Қоғамдық денсаулық сақтау";

"Гигиена және эпидемиология (жалпы гигиена, еңбек гигиенасы, балалар мен жасөспірімдер гигиенасы, тамақтану гигиенасы, коммуналдық гигиена, радиациялық гигиена, токсикология, эпидемиология, паразитология, бактериология, вирусология, микробиология)";

"Мейіргер ісі".

2) "Мейіргер ісі" мамандығы бойынша орта білімнен кейінгі медициналық білімі бар қызметкерлер;

3) мынадай мамандықтар бойынша техникалық және кәсіптік медициналық білімі бар қызметкерлер ұсынады:

"Емдеу ісі (фельдшер, жалпы практика фельдшері)";

"Акушерлік іс (акушер, жалпы практика акушері)";

"Мейіргер ісі (медициналық мейіргер, медициналық жалпы практика мейіргері, мамандандырылған медициналық мейіргер)";

"Мейіргер ісі (күтім бойынша/кіші медициналық мейіргер)";

"Зертханалық диагностика (зертханашы, дәрігер-зертханашының көмекшісі)".

13. ЖДО психологтары психикалық денсаулықты сақтау мақсатында медициналық-психологиялық көмек (оның ішінде психологиялық диагностика, түзету қолдауы, консультациялық көмек), жасөспірімдер мен жастардың психологиялық саламаттылығы мәселелері бойынша консультация жүргізеді.

14. ЖДО әлеуметтік қызметкерлері жасөспірімдер мен жастарға әлеуметтік көмек алу мәселелері бойынша ақпарат беруді және консультация беруді жүзеге асырады.

15. Жасөспірімдер мен жастарға құқықтық көмек алу мәселелері бойынша ақпарат пен консультация беруді ЖДО заңгерлері ұсынады.

16. ЖДО-да жасөспірімдер мен жастарға репродуктивті және психикалық денсаулықты сақтау бойынша медициналық және психологиялық көмек көрсетіледі:

1) репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша консультациялық, емдеу-диагностикалық, медициналық-психологиялық көмек көрсету;

2) саламатты өмір салтын ұстану, оның ішінде пайдалы ұжымды тамақтану, физикалық белсендікті, спортпен айналысу, тамақтануды ілгерілету және насихаттау; аурулардың профилактикасы, мінез-құлықтың қауіп-қатер факторларының (нашақорлықты, темекі бұйымдарын, оның ішінде қыздырылатын темекісі бар бұйымдарды, қорқорға арналған темекіні, қорқор қоспасын, темекі қыздыруға арналған жүйелерді, тұтынудың электрондық жүйелерін және оларға арналған сұйықтықтарды, алкогольді және басқа да психоактивті заттарды тұтынудың профилактикасы), ақпараттық-түсіндіру жұмысы, жасөспірімдер мен жастарға денсаулықты нығайту және өмір салтымен байланысты аурулардың профилактикасы, оның ішінде репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау бойынша гигиеналық оқыту мәселелері.

3) жасөспірімдер мен жастар арасында саламатты өмір салтын насихаттау, репродуктивтік денсаулықты сақтау, оның ішінде ерте жыныстық өмірдің профилактикасы, отбасын жоспарлау, контрацептивтік құралдарды пайдалану, қаламаған жүктіліктің алдын алу мәселелері бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмысы;

4) жасөспірімдер, жастар, олардың ата-аналары немесе басқа да заңды өкілдері, ерлі-зайыптылар, еріктілер, денсаулық сақтау ұйымдарының қызметкерлері үшін оқыту және консультация беру, дәрістер, тренингтер, семинарлар өткізу, сондай-ақ репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау, оның ішінде:

мінез-құлық қауіп факторларының профилактикасы және саламатты өмір салтын жүргізу дағдыларын қалыптастыру;

жасөспірім кезіндегі психофизикалық, психоәлеуметтік даму;

әлеуметтік мінез-құлық, жауапты серіктестікті қалыптастыру және отбасылық өмірге дайындық;

психологиялық проблемалар және ерлі-зайыптылардағы, отбасындағы тұлғааралық қатынастарға байланысты мәселелерді шешу;

жыныстық жолмен берілетін инфекциялардың профилактикасы, диагностикалау және емдеу мәселелері;

ерте жыныстық (жыныстық) өмірдің профилактикасы, жасөспірім кезіндегі ағзаның физиологиялық жетілмеу ерекшеліктері;

жасөспірімдік жүктіліктің профилактикасы, жасөспірімдер арасында ерте жүктіліктің ықтимал асқынулары мен салдары, жүктілікті жасанды үзудің және босанулардың профилактикасы;

отбасын жоспарлау, контрацепцияның заманауи әдістері, жүктілікті жасанды үзудің ықтимал асқынуларын және салдарын көрсете отырып қаламаған жүктіліктің профилактикасы, түсік түсірудің ықтимал асқынулары мен салдары;

5) жыныстық жолмен берілетін аурулардың профилактикасы, репродуктивтік және жыныстық денсаулық саласында саналы, жауапты және қауіпсіз мінез-құлықты қалыптастыру мәселелері бойынша ақпарат беру және консультациялық қызметтер көрсету;

6) ерте жыныстық (жыныстық) өмірдің профилактикасы; жасөспірімдер жүктілігінің профилактикасы мақсатында репродуктивтік денсаулығын сақтау мәселелері бойынша жасөспірімдерді қолжетімді нысанда хабардар ету және оларға консультация беру;

7) қаламаған жүктілікті профилактикалау, жүктілікті жасанды үзудің ықтимал асқынулары мен салдары, отбасын жоспарлау, контрацепцияның заманауи әдістері туралы ақпарат және консультация беру;

8) репродуктивтік денсаулықты сақтау, отбасын жоспарлау, қаламаған жүктіліктің алдын алу, контрацепция, сондай-ақ репродуктивтік жүйесі ауруларының профилактикасы, диагностикасы және оларды емдеу жөнінде қызметтер көрсету;

9) жасөспірімдер мен жастардағы жүктілікті анықтау, медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін медициналық ұйымдармен және басқа да медициналық ұйымдармен сабақтастықты сақтай отырып, пациенттерді уақтылы жіберу (оның ішінде жүктілік кезінде есепке қою және одан әрі диспансерлік бақылау үшін), жасөспірімдерде жүктілік анықталған кезде ата-аналарды немесе басқа да заңды өкілдерді хабардар ету;

10) жасөспірімдер мен жастардың репродуктивтік денсаулық ағзаларының жіті және созылмалы ауруларын диагностикалау, емдеу және бақылау, сондай-ақ пациенттерді стационарды алмастыратын, стационарлық көмек алу үшін уақтылы жіберу;

11) жасөспірімдер мен жастар үшін психологиялық жайлы жағдай жасау, жеке және топтық психологиялық көмек көрсету;

12) психологиялық ағарту, психологиялық проблемалардың профилактикасы, өзін-өзі сақтау мінез-құлқына, өзіне-өзі қызмет көрсету дағдыларына, тұрмыстағы және қоғамдық орындардағы мінез-құлыққа, коммуникацияға, өзара қолдауға үйрету мақсатында әлеуметтік-психологиялық тренингтер өткізу; мінез-құлық дағдыларын (теңдік, сыйластық, өзара түсіністік, жағдайды бағалай білу және өз шекарасын қорғай білу, жанжалсыз және т. б.);

13) психологиялық көмек көрсету, психикалық денсаулықты сақтау үшін консультация беру, мінез-құлықтың қауіпті түрлерінің (оның ішінде өзін-өзі зақымдау, суицидтік мінез-құлық), темекі бұйымдарын, оның ішінде қыздырылатын темекісі бар бұйымдарды, қорқорға арналған темекіні, қорқор қоспасын, темекі қыздыруға арналған жүйелерді, тұтынудың электрондық жүйелерін және оларға арналған сұйықтықтарды, нашақорлықтан, уытқұмарлықтан, сондай-ақ құмар ойындарға патологиялық тартудан туындаған тәуелділіктердің профилактикасы;

14) жасөспірімдер мен жастарға құпия медициналық-психологиялық көмек көрсету, психикалық және репродуктивтік денсаулықты сақтау үшін қауіпсіз және жауапты мінез-құлық дағдыларын қалыптастыру;

15) психикалық денсаулық саласында қауіпсіз және жауапты мінез-құлық дағдыларын қалыптастыру үшін медициналық-психологиялық көмек көрсету;

16) жастарды отбасылық өмірге дайындау, жауапты әріптестікті, ана болуды, әке болуды қалыптастыру мәселелері бойынша консультация беру;

17) жасөспірімдер мен жастарға әлеуметтік және құқықтық көмек алу мәселелері бойынша медициналық-психологиялық көмек, консультациялық қолдау көрсету; пациенттердің өздерін, жасөспірімдердің ата-аналарын немесе басқа да заңды өкілдерін өмір сүру сапасын жақсарту мақсатында өз денсаулығы үшін жауапкершілікті арттыра отырып белсенді тарту;

18) жыныстық зорлық-зомбылықтан кейін жүгінген жасөспірімдер мен жастарға психологиялық көмек көрсету;

19) әлеуметтік-психологиялық бейімдеу мақсатында психологиялық диагностика, түзету қолдау, консультациялық көмекті және ақпараттық жұмыс жүргізу;

20) қажет болған жағдайда медициналық көмек көрсету кезінде психологиялық сүйемелдеу;

21) психикалық және мінез-құлықтық бұзылулардың болуына күдік болған кезде жасөспірімдер мен жастарды психикалық денсаулық сақтау саласында мамандандырылған медициналық ұйымдарға жіберу.

17. Жасөспірімдерге репродуктивтік және психикалық денсаулық мәселелері бойынша ақпарат беру және консультация беру олар үшін қолжетімді нысанда жүзеге асырылады.

18. Техникалық мүмкіндіктер болған кезде жасөспірімге, жастар өкіліне, олардың ата-аналарына немесе басқа да заңды өкілдеріне ақпарат беру және консультация беру мыналарды пайдалана отырып жүргізіледі:

1) стационарлық телефон байланыс құралдары;

2) цифрлық және мобильдік технологияларды пайдалана отырып жүргізіледі.

19. ЖДО қызметін медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін медициналық ұйымдармен, басқа медициналық ұйымдармен және бейінді қызметтермен, республикалық денсаулық сақтау ұйымдарымен ынтымақтастықта және сабақтастықты сақтай отырып жүзеге асырады.

20. Денсаулыққа қауіп төндіретін, сондай-ақ қолданыстағы заңнамаға сәйкес олардың келісімін талап ететін жағдайларда жасөспірімдердің ата-аналары немесе басқа да заңды өкілдері жазбаша хабардар етіледі.

21. ЖДО еріктілермен, қоғамдық, үкіметтік емес және халықаралық ұйымдардың өкілдерімен салауатты өмір салтын насихаттау, денсаулықты нығайту және өмір салтымен байланысты аурулардың алдын алу мәселелері, оның ішінде репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау мәселелері бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізу кезінде ынтымақтасады.

22. ЖДО-да топтық жұмыс кезінде қолдау топтарын құру, тренингтер өткізу, бастамашыл топтармен, өзін-өзі және өзара көмек топтарымен жұмыс істеу әдістері қолданылады.

23. Қатыгездікке, зорлық-зомбылыққа ұшыраған (тұрмыстық, сексуалдық және басқа) жасөспірiмдер және жастар жүгінген жағдайларда ЖДО мамандары:

1) клиникалық хаттамаларға сәйкес қажетті медициналық көмек көрсетеді;

2) психологтармен, әлеуметтік қызметкерлермен, заңгерлермен бірлесіп кешенді көмек көрсетеді;

3) жасөспірімдердің ата-аналарына немесе басқада заңды өкілдеріне хабарлайды;

4) құқық қорғау органдарына жәбірленушілердің жүгіну және оларға медициналық көмек көрсету фактілері туралы хабарлайды;

5) тиісті мәліметтерді құзыреті бойынша білім беруді басқару, әлеуметтік қорғау органдарына береді.

24. Медицина қызметкерлерінің құзыретіне кірмейтін мәселелер бойынша жүгінген кезде құзыреті бойынша басқа ведомстволардың органдары мен ұйымдарының (білім беру, әлеуметтік қорғау, құқық қорғау органдары, жергілікті атқарушы органдар, үкіметтік емес ұйымдар) өкілдері тартылады.

25. ЖДО басшылары сектораралық және ведомствоаралық өзара іс-қимылды, мамандардың басқа органдармен және ұйымдармен жұмысын үйлестіруді қамтамасыз етеді.

26. ЖДО жасөспірімдер мен жастарға арналған мамандардың телефон ("жедел желі", "сенім телефоны") интернет, бейнеконференцбайланыс (қазіргі заманғы цифрлық және мобильдік технологияларды қолдана отырып) арқылы саламатты өмір салты, репродуктивтік және психикалық денсаулықты сақтау, психологиялық саламаттылық мәселелері бойынша консультацияларын ұйымдастырады.

27. ЖДО электрондық ақпараттық ресурстарды, денсаулық сақтаудың электрондық ақпараттық жүйелерін пайдаланады, сондай-ақ жеке тұлғалардың (пациенттердің) дербес деректерін қорғауды қамтамасыз ету жөніндегі талаптарды сақтай отырып, электрондық денсаулық сақтау қызметтерін ұсынады.

28. Тиісті үй-жайлар болмаған кезде ЖДО функциялары амбулаториялық-емханалық көмек көрсететін медициналық ұйымның құрамындағы жастар денсаулығы кабинетінде жүзеге асырылады.

29. Саламатты өмір салты дағдыларын қалыптастыру бойынша қызметтер ЖДО-ға мынадай мәселелер бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмыстары және гигиеналық оқыту арқылы ұсынылады:

1) дұрыс және ұтымды тамақтану;

2) физикалық белсенділік және спортпен айналысу;

3) мінез-құлықтық қауіп факторларының (темекі бұйымдарын, оның ішінде қыздырылатын темекісі бар бұйымдарды, қорқорға арналған темекіні, қорқор қоспасын, темекі қыздыруға арналған жүйелерді, тұтынудың электрондық жүйелерін және оларға арналған сұйықтықтарды, алкоголь және басқа да психобелсенді заттарды тұтыну) профилактикасы, өмір салтына байланысты ауруларды алдын алу;

4) жыныстық жетілудің физиологиясы мен гигиенасы;

5) ерте жыныстық өмірдің профилактикасы;

6) жыныстық жолмен берілетін (бұдан әрі-ЖЖБИ) инфекциялардың профилактикасы, диагностикасы.

30. Ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын ЖДО мамандары электрондық және баспа бұқаралық ақпарат құралдарында, әлеуметтік желілерде, сондай-ақ ақпараттық материалдарды әзірлеу және басып шығару жолымен жүргізеді.

31. Кәмелет жасқа толмағандардың арасында ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын және гигиеналық оқытуды жүргізу олар үшін қолжетімді нысанда жүзеге асырылады.

1-параграф. Он жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар мен жастардың ұрпақты болу денсаулығын сақтау бойынша медициналық көмекті ұйымдастыру

32. ЖДО-да жасөспірімдер мен жастар арасында репродуктивтік денсаулықты сақтау, оның ішінде оның салдары туралы хабардар ету жолымен ерте жыныстық (сексуалдық) өмірдің профилактикасы, жасөспірімдер жүктілігінің профилактикасы, отбасын жоспарлау мәселелері бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмысы жүргізіледі.

33. ЖДО-да қажетсіз жүктілік пен жүктілікті жасанды үзу әдістері, контрацептивтік құралдарды тағайындау туралы ақпараттандыру және консультация беру жүргізіледі.

34. Репродуктивтік және сексуалдық денсаулыққа қатысты жауапты және қауіпсіз мінез-құлықты қалыптастыру, жыныстық жолмен берілетін инфекциялардың алдын алу мәселелері бойынша ақпараттандыру және консультация беру жүргізіледі.

35. ЖДО-да репродуктивтік денсаулық ауруларының профилактикасы, диагностикалау және емдеу бойынша іс-шаралар жүргізіледі.

36. Жасөспірімдер мен жастарда жүктілік анықталған кезде ЖДО мыналарды жүзеге асырады:

1) жасөспірімдердің жүктілігі анықталғаннан кейін 2 сағат ішінде ата-аналарды немесе басқа да заңды өкілдерді хабардар ету;

2) жүкті әйелге, сондай-ақ оның ата-анасына немесе басқа да заңды өкілдеріне психологиялық қолдау көрсету және консультация беру;

3) құқық қорғау органдарын кәмелетке толмағанның жүктілік фактісі туралы анықталғаннан кейін 2 сағат ішінде хабардар ету;

4) сабақтастықты сақтай отырып, жүктілікті анықтағаннан кейін пациенттерді медициналық-санитариялық алғашқы көмек көрсететін медициналық ұйымдарға және басқа да медициналық ұйымдарға уақтылы жіберу (оның ішінде жүктілік кезінде есепке қою және одан әрі динамикалық байқау үшін);

5) жүкті әйелге, сондай-ақ оның ата-анасына немесе басқа да заңды өкілдеріне әлеуметтік-психологиялық, әлеуметтік-құқықтық көмек, заң консультациясын беру.

37. Кәмелетке толмаған және оның ата-анасы немесе басқа да заңды өкілдері жүктілікті сақтауға тілек білдірсе, ЖДО маманы есепке қою және одан әрі бақылау үшін медициналық-санитариялық алғашқы көмек ұйымына жіберуді жүзеге асырады.

38. Кәмелетке толмаған және оның ата-анасы немесе басқа да заңды өкілдері жүктілікті үзгісі келген кезде ЖДО мамандары:

1) ЖДО басшыларымен бірлесіп әңгімелеседі, жүкті әйелді, оның ата-анасын немесе басқа да заңды өкілдерін (кәмелетке толмаған жағдайда) жүктілікті жасанды үзуді жүргізу үшін медициналық және әлеуметтік көрсеткіштер, қарсы көрсеткіштер, оны жүргізу тәртібі, сондай-ақ жүктілікті жасанды үзудің ықтимал асқынулары мен салдарлары туралы хабардар етеді;

2) жүкті әйелге, сондай-ақ оның ата-анасына немесе басқа да заңды өкілдеріне психологиялық консультация өткізеді;

3) жүктілікті жасанды үзу үшін медициналық ұйымдардың мамандандырылған бөлімшелеріне (стационарлардың гинекологиялық бөлімшелері) жібереді.

39. Жүктілікті жасанды үзгеннен кейін психологиялық консультация өткізіледі, аборттан кейінгі кезеңде қадағалап-қарау, қаламаған жүктіліктің одан әрі профилактикасы және контрацепциясы, физиологиялық жай-күйіне сәйкес контрацепция құралымен (болған жағдайда) қамтамасыз ету бойынша ұсынымдар беріледі.

40. ЖДО мамандары жасөспірімдер мен жастардың арасында ЖЖБИ профилактикасы, оның ішінде ерте жыныстық өмірдің салдары, қауіпсіз жыныстық мінез-құлық, жеке қорғаныш құралдары мәселелер бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізеді.

41. ЖДО мамандары ЖЖБИ (гениталдық кандидоз, трихомониаз, уреаплазмоз, микоплазмоз, хламидиоз, гениталдық герпес, папилломовирустық инфекция (аногенитальдық сүйелдер), гонорея, мерез (экспресс-тест), АИТВ инфекциясы (экспресс-тест), сондай-ақ В және С вирустық гепатиті) диагностикасын жүргізеді;

42. ЖЖБИ-ге зерттеп-қарау жүргізер алдында жасөспірімдер мен жастарға тестке дейінгі консультация өткізіледі.

43. ЖЖБИ-ге зерттеп-қарау жүргізілгеннен кейін осы Қағидаларға 9-тармағында көрсетілген жас ерекшеліктерін ескере отырып, зерттеп-қараудың теріс нәтижелері алынған кезде ЖЖБИ профилактикасы мәселелері бойынша жасөспірімдер мен жастарға тестіден кейінгі консультация жүзеге асырылады.

44. ЖДО-да мерезді, гонококк инфекциясын, шанкроидті, шап гранулемасын, АИТВ инфекциясын қоспағанда, ЖЖБИ-ді емдеу жүргізіледі;

45. Мерез, гонококк инфекциясы, шанкроид, шап гранулемасына күдігі бар жасөспірімдер мен жастарды дерматовенерологиялық көмек көрсететін денсаулық сақтау ұйымына жіберу жүзеге асырылады.

46. ЖДО мамандары АИТВ инфекциясының болуына күдігі бар жасөспірімдер мен жастарды кейіннен диагностикалау, емдеу және бақылау үшін АИТВ-инфекциясының профилактика саласындағы қызметті жүзеге асыратын мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарына жібереді.

47. ЖЖБИ емдеу аяқталғаннан кейін психологиялық консультация беру, контрацепция бойынша ұсынымдар беру, пациентті оның физиологиялық жай-күйі үшін қолайлы контрацепция құралымен (болған кезде) қамтамасыз ету жүзеге асырылады.

2-параграф. Он жастан он сегіз жасқа дейінгі кәмелетке толмағандар мен жастардың психикалық денсаулығын сақтау бойынша медициналық көмекті ұйымдастыру

48. Психикалық денсаулықты сақтау мәселелері бойынша ақпараттандыру және консультация беру жеке тәртіппен, жұптарға (отбасылық жұптарға) немесе топта мынадай тақырыптар бойынша жүзеге асырылады:

1) жасөспірім кезіндегі психофизикалық, психоәлеуметтік даму;

2) темекі бұйымдарын, оның ішінде қыздырылатын темекісі бар бұйымдарды, қорқорға арналған темекіні, қорқор қоспасын, темекі қыздыруға арналған жүйелерді, тұтынудың электрондық жүйелерін және оларға арналған сұйықтықтарды тұтынудан, нашақорлықтан, уытқұмарлықтан, сондай-ақ құмар ойындарға патологиялық тартылудан туындаған мінез-құлықтың тәуекелді нысандарының (өзіне-өзі зиян келтіруді, суицидтік мінез-құлықты болғызбау) профилактикасы;

3) өзін-өзі сақтау мінез-құлқы;

4) тұрмыста және қоғамдық орындарда мінез-құлық, тұлғааралық коммуникация, өзара қолдау дағдыларын дамыту;

5) психологиялық проблемалар және жұптағы, отбасындағы, тұлғааралық қарым-қатынастармен байланысты мәселелерді шешу;

6) жасөспірім кезіндегі организмнің психологиялық және физиологиялық жетілмегендігінің ерекшеліктері, ерте жыныстық өмірдің профилактикасы, ерте жүктіліктің, түсік тастаудың және босанудың ықтимал асқынулары мен салдарлары;

7) әлеуметтік мінез-құлық, отбасылық өмірге және жауапты ерлі-зайыптылықты қалыптастыруға дайындық мәселелері.

49. Психикалық денсаулықты сақтау мәселелері бойынша хабардар етуді ДСМ, бейінді денсаулық сақтау ұйымдарының қызметкерлері, сондай-ақ арнайы оқытудан өткен еріктілер ЖДО үшін әзірленген ақпараттық материалдардың негізінде жүзеге асырады.

50. Психикалық денсаулықты сақтау мәселелері бойынша ақпараттандыру:

1) он алты жасқа дейінгі кәмелетке толмағандардың ата-аналарының немесе басқа да заңды өкілдерінің келісімімен;

2) он алты жастан асқан және толық он сегіз жасқа толмаған кәмелетке толмағандарға, жастарға, олардың ата-аналарына және басқа да заңды өкілдеріне, ерлі-зайыптыларға, еріктілерге өздерінің қалауы бойынша.

51. ЖДО мынадай бағыттар бойынша құпия психологиялық көмек көрсетеді:

1) психологиялық ағарту;

2) психологиялық проблемалардың профилактикасы;

3) темекі бұйымдарын, оның ішінде қыздырылатын темекісі бар бұйымдарды, қорқорға арналған темекіні, қорқор қоспасын, темекі қыздыруға арналған жүйелерді, тұтынудың электрондық жүйелерін және оларға арналған сұйықтықтарды тұтынудан, нашақорлықтан, уытқұмарлықтан, сондай-ақ құмар ойындарға патологиялық құмар болудан туындаған мінез-құлықтың (өзіне-өзі зиян келтіру, өзіне-өзі қол жұмсау мінез-құлқы) тәуекелді нысандарының профилактикасы;

4) репродуктивтік және психикалық денсаулық саласында қауіпсіз және жауапты мінез-құлық дағдыларын қалыптастыру;

5) жасөспірімдер мен жастарды отбасылық өмірге дайындау, жауапты әріптестікті, ана мен әке болуды қалыптастыру;

6) қиын өмірлік жағдайға тап болған жасөспірімдер мен жастарға көмек көрсету;

7) жыныстық зорлық-зомбылық құрбаны болған жасөспірімдер мен жастарға көмек көрсету;

8) әлеуметтік-психологиялық бейімдеу мақсатында психологиялық диагностика, түзеу арқылы қолдау, консультациялық көмек көрсету;

9) психикалық және мінез-құлықтық бұзылулардың болуына күдік туындаған кезде жасөспірімдер мен жастарды психикалық денсаулық сақтау саласында мамандандырылған медициналық ұйымдарға жіберуді қамтиды.

52. Психикалық денсаулықты сақтау мақсатында ЖДО-да психологиялық көмек көрсету кезінде медициналық-психологиялық көмек (оның ішінде психологиялық диагностика, түзеу арқылы қолдау, консультациялық көмек) ұсынылады; жасөспірімдер мен жастардың психологиялық саламаттылығы мәселелері бойынша консультация беру жүзеге асырылады.