Об утверждении перечня заболеваний, препятствующих содержанию и обучению несовершеннолетних в специальных организациях образования и организациях образования с особым режимом содержания

Приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан от 23 февраля 2022 года № ҚР ДСМ-17. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 25 февраля 2022 года № 26931

      В соответствии с пунктом 10 статьи 13 и пунктом 12 статьи 14 Закона Республики Казахстан "О профилактике правонарушений среди несовершеннолетних и предупреждении детской безнадзорности и беспризорности" ПРИКАЗЫВАЮ:

      1. Утвердить прилагаемый перечень заболеваний, препятствующих содержанию и обучению несовершеннолетних в специальных организациях образования и организациях образования с особым режимом содержания.

      2. Департаменту охраны здоровья матери и ребенка Министерства здравоохранения Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

      1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

      2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства здравоохранения Республики Казахстан после его официального опубликования;

      3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Юридический департамент Министерства здравоохранения Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

      4. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра здравоохранения Республики Казахстан.

      5. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

      Министр здравоохранения
Республики Казахстан
А. Ғиният

      "СОГЛАСОВАН"
Министр внутренних дел
Республики Казахстан

      "СОГЛАСОВАН"
Министр образования и науки
Республики Казахстан

  Утвержден приказом
Министр здравоохранения
Республики Казахстан
от 23 февраля 2022 года
№ ҚР ДСМ-17

Перечень заболеваний, препятствующих содержанию и обучению несовершеннолетних в специальных организациях образования и организациях образования с особым режимом содержания

      В специальные организации образования и организации образования с особым режимом содержания не могут быть помещены несовершеннолетние, имеющие следующие заболевания (в соответствии с Международной статистической классификацией болезней и проблем, связанных со здоровьем 10 пересмотра).

      1. Класс I. Некоторые инфекционные и паразитарные болезни:

      1) А15-А19 Туберкулез (любая форма активного туберкулеза);

      2) А30 Лепра;

      3) А50-А53 Сифилис (активная форма);

      4) В20-В24 Болезнь, вызванная вирусом иммунодефицита человека (ВИЧ).

      2. Класс II. Новообразования:

      1) С00-С97 Злокачественные новообразования любых локализаций, в том числе злокачественные новообразования лимфоидной, кроветворной и родственных им тканей;

      2) D 46 Миелодиспластические синдромы;

      3) D 47.1 Хроническая миелопролиферативная болезнь.

      3. Класс III. Болезни крови, кроветворных органов и отдельные нарушения, вовлекающие иммунный механизм:

      1) D55-D58 Гемолитические анемии - наследственные и приобретенные (тяжелая форма);

      2) D59.5 Пароксизмальная ночная гемоглобинурия (Маркиафавы-Микели);

      3) D60-D61 Апластические анемии;

      4) D65-D69 Нарушения свертываемости крови, пурпура и другие геморрагические состояния (тяжелые формы);

      5) D76.0 Гистиоцитоз из клеток Лангерганса, не классифицированный в других рубриках;

      6) D80-D84 Отдельные нарушения, вовлекающие иммунный механизм (первичные иммунодефициты).

      4. Класс IV. Болезни эндокринной системы, расстройства питания и нарушения обмена веществ:

      1) Е05 Тиреотоксикоз (тяжелая форма);

      2) Е03, Е06 Гипотиреоз врожденный или приобретенный (тяжелая форма);

      3) Е10 Сахарный диабет 1 типа (осложненный);

      4) Е20 Гипопаратиреоз (тяжелая форма);

      5) Е22 Гиперфункция гипофиза (тяжелая форма);

      6) Е23 Гипопитуитаризм, церебрально-гипофизарный нанизм;

      7) Е23.2 Несахарный диабет (тяжелая форма);

      8) Е24 Синдром Иценко-Кушинга;

      9) Е27 Хронический гипокортицизм;

      10) Е53.1 Недостаточность других витаминов группы В;

      11) Е70.0 Классическая фенилкетонурия;

      12) Е74.0 Болезни накопления гликогена (Болезнь Помпе (гликогеноз 2типа);

      13) Е75.2 Лейкодистрофия;

      14) E76.0 - E 76.2 Мукополисахаридоз;

      14) E80.2 Порфирии (Наследственная копропорфирия, порфирия острая перемежающаяся (печеночная);

      15) E83.0 Нарушения обмена меди (Болезнь Менкеса, болезнь Вильсона (болезнь Вильсона-Коновалова, гепатолентикулярная дегенерация);

      16) Е84 Кистозный фиброз (муковисцидоз);

      17) E85.0 Наследственный семейный амилоидоз без невропатии (Семейная средиземноморская лихорадка (периодическая болезнь), наследственная амилоидная нефропатия);

      18) Е88.0 Нарушения обмена белков плазмы (Дефицит a-1- антитрипсина, бис –альбуминемия).

      5. Класс V. Психические и поведенческие расстройства:

      1) F01, F02.1-F02.8, F03-F05, F06.0-F06.05, F07.1-F07.9, F09 Органические, включая симптоматические, психические расстройства;

      2) F1x.O-F1x.1, F1x.22-24, Flx.5-Flx.9 Психические, поведенческие расстройства (заболевания), связанные с употреблением психоактивных веществ;

      3) F20-F29 Шизофрения, шизотипические и бредовые расстройства;

      4) F30-F33, F38-F39 Аффективные расстройства настроения;

      5) F40-F44 Невротические, связанные со стрессом и соматоформные расстройства;

      6) F70.1-F70.8, F71-F79 Умственная отсталость;

      7) F84 Общие расстройства психологического развития.

      6. Класс VI. Болезни нервной системы:

      1) G10-G13 Системные атрофии, поражающие преимущественно центральную нервную систему (тяжелые формы);

      2) G25.3, G25.5 Экстрапирамидные нарушения;

      3) G20.6 Генерализованные тики (Жиль де ля Туретта);

      4) G30-G32 Другие дегенеративные заболевания центральной нервной системы;

      5) G35-G37 Демиелинизирующие болезни центральной нервной системы;

      6) G40.3-G40.9 Эпилепсия;

      7) G41 Эпилептический статус;

      8) G 60.0, G60.3 Наследственная моторная и сенсорная невропатия;

      9) G63 Полиневропатия при болезнях, классифицируемых в других рубриках;

      10) G70.0-G70.2 Миастения генерализованная форма;

      11) G70-G71.9 Прогрессирующие мышечные дистрофии;

      12) G80.0- G80.9 Детский церебральный паралич;

      13) G91.1 Гидроцефалия окклюзионная, декомпенсированная;

      14) G 93.4 Синдром дефицита Glut 1 (Синдром дефицита транспортера глюкозы Glut I).

      7. Класс VII. Болезни глаз и его придаточного аппарата:

      1) Н40-Н42 Глаукома;

      2) Н54.0-Н54.3, Н54.7 Слепота;

      3) Н54.1 Слепота одного глаза, понижение зрения другого глаза;

      4) Н54.7 Неуточненная потеря зрения.

      8. Класс VIII. Болезни уха и сосцевидного отростка:

      1) Н81.0 Нарушение вестибулярной функции;

      2) Н90.3 Нейросенсорная потеря слуха двусторонняя (тяжелой степени).

      9. Класс IX. Болезни системы кровообращения:

      1) I08.3 Сочетанные (ревматические) поражения митрального, аортального и трехстворчатого клапанов;

      2) I13.2 Гипертоническая болезнь с преимущественным поражением сердца и почек с сердечной и почечной недостаточностью;

      3) I 27.0 Первичная легочная гипертензия;

      4) I42.0-I42.1 Дилятационная гипертрофическая и обструктивная кардиомиопатия;

      5) I44.2 Предсердно-желудочковая блокада полная;

      6) I47.1 Пароксизмальная наджелудочковая тахикардия с синкопальным состоянием;

      7) I48, I49.0, I49.5 Фибрилляция и трепетание предсердий, желудочков, синдром слабости синусового узла (при наличии предсинкопальных или синкопальных состояний).

      10. Класс X. Болезни органов дыхания:

      1) J45 Астма, гормонозависимая;

      2) J47 Бронхоэктатическая болезнь;

      3) J 84.0 Альвеолярные и парието-альвеолярные нарушения;

      4) J 84.1 Другие интерстициальные легочные болезни с упоминанием о Фиброзе;

      5) J 84.8 Другие уточненные интерстициальные легочные болезни;

      6) J 84.9 Интерстициальная легочная болезнь, неуточненная.

      11. Класс XI. Болезни органов пищеварения:

      К74 Фиброз и цирроз печени.

      12. Класс XIII. Болезни костно-мышечной системы и соединительной ткани:

      1) М08 Юношеский (ювенильный) артрит (тяжелое течение);

      2) М32 Системная красная волчанка;

      3) М33 Дерматополимиозит (тяжелое течение);

      4) М34 Системный склероз (склеродермия) распространенная, прогрессирующая форма;

      5) М30.0 Узелковый периартериит;

      6) М 30.3 Слизисто-кожный лимфонодулярный синдром (Кавасаки);

      7) М31.3 Гранулематоз Вегенера;

      8) M 31.4 Синдром дуги аорты (Такаясу);

      9) М 31.8 Другие уточненные некротизирующие васкулопатии;

      10) M 35.2 Болезнь Бехчета.

      13. Класс XIV. Болезни мочеполовой системы:

      1) N03 Хронический нефритический синдром;

      2) N04 Нефротический синдром;

      3) N18 Хроническая почечная недостаточность.

      14. Класс XV. Беременность, роды и послеродовый период:

      О00-О99.

      15. Класс XVII. Врожденные аномалии (пороки развития), деформации и хромосомные нарушения:

      1) Q15.0 Врожденная глаукома;

      2) Q20.0, Q20.3, Q20.4, Q21.0-Q21.3, Q22.1, Q22.4-Q22.6, Q23.0-Q23.4, Q24.3-Q24.5, Q25.1-Q25.7, Q26.2, Q26.3, Q27.8 Врожденные аномалии (пороки развития) системы кровообращения, сопровождающиеся недостаточностью кровообращения II - А степени, в том числе после коррекции порока;

      3) Q56 Неопределенность пола и псевдогермафродитизм;

      4) Q78.0 Незавершенный остеогенез;

      5) Q 80 Врожденный ихтиоз;

      6) Q 81 Буллезный эпидермолиз.

      16. Класс XVIII. Симптомы, признаки и отклонения от нормы, выявленные при клинических и лабораторных исследованиях, не классифицированные в других рубриках:

      R15 Недержание кала (энкопрез) в сочетании с недержанием мочи (энурез).

      17. Класс XIX. Травмы, отравления и некоторые другие последствия воздействия внешних причин:

      T90-T98 Последствия травм, отравлений и других воздействий внешних причин, требующие индивидуального ухода за больным.

Кәмелетке толмағандарды арнаулы бiлiм беру ұйымдары мен ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарында бағып-күтуге және оқытуға кедергi болатын аурулардың тiзбесiн бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2022 жылғы 23 ақпандағы № ҚР ДСМ-17 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2022 жылғы 25 ақпанда № 26931 болып тіркелді

      "Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы мен балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу туралы" Қазақстан Республикасының Заңы 13-бабының 10) тармағына және 14-бабының 12) тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

      1. Қазақстан Республикасында кәмелетке толмағандарды арнаулы бiлiм беру ұйымдары мен ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарында бағып-күтуге және оқытуға кедергi болатын аурулардың тiзбесi бекітілсін.

      2. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Ана мен бала денсаулығын сақтау департаменті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

      1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

      2) осы бұйрықты ресми жариялағаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

      3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет минстрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

      4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау вице-министріне жүктелсін.

      5. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау министрі
А. Ғиният
      "КЕЛІСІЛДІ"
Қазақстан Республикасы
Ішкі істер министрлігі
      "КЕЛІСІЛДІ"
Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрлігі

  Қазақстан Республикасы
Денсаулық сақтау министрі
2022 жылғы 23 ақпандағы
№ ҚР ДСМ-17
бұйрығымен бекітілген

Кәмелетке толмағандарды арнаулы бiлiм беру ұйымдары мен ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарында бағып-күтуге және оқытуға кедергi болатын аурулардың тiзбесi

      Арнаулы бiлiм беру ұйымдары мен ерекше режимде ұстайтын бiлiм беру ұйымдарына мынадай аурулары бар (Аурулар мен денсаулыққа байланысты проблемалардың халықаралық статистикалық жiктемесiне сәйкес 10-қайта қарау) кәмелетке толмағандар орналастырылмайды:

      1. I класс. Бірқатар жұқпалы және паразиттік аурулар:

      1) A15 - А19 Туберкулез (белсендi туберкулездiң кез келген нысаны);

      2) А30 Алапес;

      3) A50 - A53 Мерез (белсендi нысаны);

      4) В20 - B24 Адам иммунитет тапшығы вирусы (АИВ) тудырған ауру.

      2. II класс. Өспелер:

      1) C00 - С97 Кез келген орындағы қатерлi жаңа өспелер, оның iшiнде лимфалық, қан өндiру және оларға ұқсас тiндердiң қатерлi жаңа өспелер;

      2) D 46 Миелодиспластикалық синдромдар;

      3) D 47.1 Созылмалы миелопролиферациялық ауру.

      3. III класс. Қанның, қан өндiру ағзаларының аурулары және иммундық механизмді қамтитын жеке бұзылулар:

      1) D55 - D58 Гемолиздік анемиялар - тұқым қуалайтын және жүре пайда болатын (ауыр нысаны);

      2) D 59.5 Ұстамалы гемоглобинурия, түнгі (Маркиафавының-Микельдің);

      3) D60 - D61 Апластикалық анемиялар;

      4) D65 - D69 Қанның ұйығыштығының бұзылуы, пурпура және геморрагиялық жағдайлар (ауыр нысандары);

      5) D 76.0 Басқа Айдарларда жіктелмеген Лангерганс жасушаларынан пайда болған гистиоцитоз;

      6) D80-D84 Иммундық механизм қамтылған жеке бұзылулар.

      4. IV класс. Эндокриндiк жүйе аурулары, тамақтану мен зат алмасудың бұзылуы:

      1) E05 Тиреотоксикоз (ауыр нысаны);

      2) Е03, E06 Туа бiткен немесе жүре пайда болған гипотиреоз (ауыр нысаны);

      3) Е10 1 түрі қантты диабетi (асқынған);

      4) E20 Гипопаратиреоз (ауыр нысаны);

      5) Е22 Гипофиздiң гиперфункциясы (ауыр нысаны);

      6) E23 Гипопитуитаризм, церебральды-гипофизарлық ергежейлілiк;

      7) E23.2 Қантсыз диабет (ауыр нысаны);

      8) E24 Иценко-Кушинг синдромы;

      9) Е27 Созылмалы гипокортицизм;

      10) Е53.1 Пиридоксин жеткіліксіздігі;

      11) Е70.0 Классикалық фенилкетонурия;

      12) Е74.0 Гликоген жиналу аурулары (Помпе ауруы (2 типті гликогеноз)

      13) E75.2 Лейкодистрофия;

      14) E76.0 - E 76.2 Мукополисахаридоз;

      15) E84 Жылауықты фиброз (муковисцидоз);

      16) E85.0 Невропатиясыз, отбасылық тұқым қуалайтын амилоидоз (Жерорта теңіздінің отбасылық қызбасы, тұқым қуалайтын амилоидты нефропатия);

      17) Е88.0 Басқа айдарларда жіктелмеген плазма белоктары алмасуының бұзылулары (a-1- антитрипсин жеткіліксіздігі, бис–альбуминемия);

      5. V класс. Психикалық және мінез-құлық бұзылулары:

      1) F01, F02.1-F02.8, F03-F05, F06.0-F06.05, F07.1-F07.9, F09 Симптоматикалық, психикалық бұзылуларды қоса алғанда, органикалық бұзылулар;

      2) F1x.0-F1x1, F1x.22-24, F1x.5-F1x.9 Психикалық белсендi заттарды қолданумен байланысты психиканың бұзылулары мен мiнез-құлықтың бұзылулары (аурулары);

      3) F20 - F29 Шизофрения, шизотиптiк және сандырақтау бұзылулары;

      4) F30 - F33, F38 - F39 Көңiл-күйдiң аффектiлi бұзылулары;

      5) F40 - F44 Күйзелуге байланысты невротикалық және соматикалық нысанды бұзылулар;

      6) F70.1 - F70.8, F71 - F79 Ақыл-ой кемiстiгi;

      7) F84 Психологиялық дамудың жалпы бұзылулары.

      6. VI класс. Жүйке жүйесiнiң аурулары:

      1) G10 - G13 Негiзiнен орталық жүйке жүйесiн зақымдайтын жүйелiк атрофиялар (ауыр нысандары);

      2) G25.3, G 25.5 Экстрапирамидалық бұзылулар;

      3) G20.6 Таралған тартылулар (Жиль де ля Туретта);

      4) G30-G32 Орталық жүйке жүйесiнiң басқа да керi дамыған аурулары;

      5) G35-G37 Орталық жүйке жүйесiнiң миелинсiздендiру аурулары;

      6) G40.3-G40.9 Эпилепсия;

      7) G41 Эпилепсиялық мәртебе;

      8) G60.0 - G60.3 Тұқым қуалайтын қимылдық және сезiмдiк невропатия;

      9) G63 Басқа айдарларда жiктелетiн аурулар кезiндегi полиневропатия;

      10) G70.0 - G70.2 Таралған нысандағы миастения;

      11) G70 - G71.9 Даму үстiндегi бұлшық ет дистрофиясы;

      12) G80.0- G80.9 Балалардың церебралдық параличі;

      13) G91.1 Окклюздiк, қалпына келмейтiн суми;

      14) G 93.4 Glut 1 тапшылық синдромы (Glut I глюкозасының транспортері тапшылығы синдромы).

      7. VII класс. Көз және оның қосымша аппаратының аурулары:

      1) H40 - H42 Глаукома;

      2) H54.0, Н54.3, Н54.7 Соқырлық;

      3) H54.1 Бір көздiң соқырлығы, екiншi көздiң нашар көруi;

      4) H54.7 Нақтыланбаған көрмей қалу.

      8. VIII класс. Құлақтың және емiзiк тәрiздi өсіндінің аурулары:

      1) H81.0 Вестибулярлық функцияның бұзылуы;

      2) Н90.3 Естудi екі жақты нейросенсорлы жоғалту (ауыр дәрежедегi).

      9. IХ класс. Қан айналымы жүйесiнiң аурулары:

      1) I08.3 Митральды, қолқа және үш қақпақшалы клапандардың үйлескен ревматизмдік) зақымдануы;

      2) I13.2 Жүрек және бүйрек функциясының жеткiлiксiздiгiмен негiзiнен жүрек пен бүйректiң зақымдануы бар гипертониялық ауру;

      3) I 27.0 Өкпелік бастапқы гипертензия;

      4) І42.0-I42.1 Кеңiген гипертрофиялық және обструктивтiк кардиомиопатия;

      5) І44.2 Жүрекше-қарыншалық толық бөгеу;

      6) І47.1 Синкопальды жағдайдағы ұстамалы қарыншаүстi тахикардиясы;

      7) I48, I49.0, I49.5 Жүрекше, қарынша бұлшық еттерiнiң фибрилляциясы мен лүпiлдеуi, синустық түйiншектiң әлсiздiк синдромы (предсинкопальды немесе синкопальды жағдайлар болған жағдайда).

      10. X класс. Тыныс алу мүшелерiнiң аурулары:

      1) J45 Гормондық тәуелдi демiкпе;

      2) J47 Бронхоэктатикалық ауру;

      3) J84.0 Альвеолярлық және парието - альверлярлық бұзылулар;

      4) J84.1 Өкпенің фиброз туралы ескертілген басқа интерстициалдық аурулары;

      5) J84.8 Өкпенің нақтыланбаған интерстициалдық аурулары,

      6) J84.9 Өкпенің анықталмаған интерстициалдық аурулары.

      11. XI класс. Ас қорыту мүшелерiнiң аурулары:

      К74 Бауыр фиброзы мен циррозы.

      12. XIII класс. Сүйек-бұлшық ет жүйесi мен дәнекер тiннің аурулары:

      1) М08 Жасөспiрiмдер (жеткiншектер) артриті (ауыр ағым);

      2) М32 Жүйелiк қызыл жегi;

      3) М33 Дерматополимиозит (ауыр ағым);

      4) M34 Таралған жүйелiк берiш (терiнiң қатаюы), даму үстiндегi нысан;

      5) М30.0 Түйiншектi периартериит;

      6) М30.0 Түйінді полиартерит;

      7) М31.3 Вегенер гранулематозы;

      8) M31.4 Аорта доғасы синдромы (Такаясу);

      9) М31.8 Өлі еттендіруші анықталған басқа васкулопатия;

      10) M35.2 Бехчет ауруы.

      13. XIV класс. Несеп-жыныс жүйесiнiң аурулары:

      1) N03 Созылмалы нефриттiк синдром;

      2) N04 Нефротикалық синдром;

      3) N18 Созылмалы бүйрек функциясының жеткiлiксiздiгi.

      14. XV класс. Жүктілiк, босану және босанғаннан кейiнгi кезең:

      О00-О99.

      15. XVII класс. Туа бiткен ауытқулар (даму кемiстiктерi), қисаю және хромосомдық бұзылу:

      1) Q15.0 Туа бiткен глаукома;

      2) Q20.0, Q20.3, Q20.4, Q21.0-Q21.3, Q22.1, Q22.4-Q22.6, Q23.0-Q23.4, Q24.3-Q24.5, Q25.1-Q25.7, Q26.2, Q26.3, Q27.8 Қан айналымының II-А дәрежелi жеткiлiксiздігімен iлесе жүретiн, оның iшiнде кемiстiктi түзеткеннен кейiн, қан айналымы жүйесiнiң туа бiткен ауытқулары (даму кемiстiктерi);

      3) Q56 Жынысының белгiсiздігі және псендогермафродитизм;

      4) Q78.0 Аяқталмаған остеогенез;

      5) Q 80 Туа біткен ихтиоз (әртүрлі нысандар), CHILD синдромы;

      6) Q 81 Буллалық эпидермолиз.

      16. XVIII класс. Басқа айдарларда жiктелмеген, клиникалық және зертханалық зерттеулер кезiнде анықталған симптомдар, белгiлер мен нормадан ауытқулар:

      R15 Зәрдi ұстай алмауымен (энурез) бiрге нәжiстi ұстай алмау (энкопрез).

      17. ХІХ класс. Жарақаттар, уланулар мен сыртқы себептер әсерлерінің кейбір басқа да салдарлары:

      Т90 - Т98 Науқасқа жеке күтім жасауды талап ететін жарақаттардың, уланулардың және сыртқы себептердің басқа да әсерлерінің салдарлары.