О внесении изменений в приказ Министра внутренних дел Республики Казахстан от 13 ноября 2020 года № 775 "Об утверждении Требований, предъявляемых к состоянию здоровья лиц для прохождения службы в правоохранительных органах и Государственной фельдъегерской службе Республики Казахстан"

Приказ Министра внутренних дел Республики Казахстан от 5 апреля 2023 года № 277. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 6 апреля 2023 года № 32244

ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Внести в приказ Министра внутренних дел Республики Казахстан от 13 ноября 2020 года № 775 "Об утверждении Требований, предъявляемых к состоянию здоровья лиц для прохождения службы в правоохранительных органах и Государственной фельдъегерской службе Республики Казахстан" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов за № 21646) следующие изменения:

в Требованиях, предъявляемых к состоянию здоровья лиц для прохождения службы в правоохранительных органах и Государственной фельдъегерской службе Республики Казахстан (далее - Требования), утвержденных указанным приказом:

пункты 2 и 3 изложить в следующей редакции:

"2. Требования по показателям (критериям) состояния здоровья и развития, категории годности кандидатов на службу (учебу), сотрудников правоохранительных органов изложены в соответствии с приложением к настоящим Требованиям к состоянию здоровья.

Наименования подразделений правоохранительных органов и виды деятельности, распределены по следующим графам настоящих Требований к состоянию здоровья:

1) графа I:

сотрудники:

специальных подразделений ("Сункар", "Арлан", специальный отряд быстрого реагирования (далее – "СОБР"));

строевых подразделений патрульной службы полиции;

водители оперативного автотранспорта;

подразделений оперативной службы (несущие службу на открытом воздухе) органов внутренних дел;

подразделений оперативной службы (несущие службу на открытом воздухе), оперативного реагирования, конвоирования антикоррупционной службы;

подразделений оперативного реагирования службы экономических расследований органов по финансовому мониторингу (далее - СЭР ОФМ);

подразделений органов гражданской защиты (непосредственно принимающие участие в тушении пожаров);

подразделений оперативного реагирования (летный состав);

кандидаты на учебу по направлениям подготовки гражданской защиты, защиты в чрезвычайных ситуациях и гражданской обороны;

2) графа II:

руководители подразделений и служб, определенных графами I и II, осуществляющие административные функции;

сотрудники:

строевых подразделений специализированной службы охраны органов внутренних дел;

подразделений криминальной полиции, оперативно-розыскных служб, по противодействию наркопреступности, экстремизму, по борьбе с организованной преступностью;

подразделений административной полиции;

дежурных частей;

подразделений собственной безопасности, миграционной службы, "Интерпола", кинологической службы;

подразделений военно-мобилизационной работы и гражданской обороны;

подразделений органов (учреждений) уголовно-исполнительной системы;

подразделений государственной фельдъегерской службы (далее ГФС);

инструкторы обучения по боевой и физической подготовке;

полицейские кавалеристы;

кандидаты на учебу по оперативно-розыскным, уголовно-исполнительным, административно-правовым направлениям подготовки;

3) графа III:

руководители подразделений и служб, определенных графой III;

сотрудники видов деятельности:

строительных, производственно-экономических, снабженческих, материально-технических, хозяйственных, военного обеспечения;

медицинских, финансово-экономических, контрольно-ревизионных;

информационных, информационно-технических, организационно-аналитических, штабных, кадровых, юридических;

следственных, дознания, оперативно-криминалистических, оперативно-технических;

сотрудники:

научно-исследовательских и учебных заведений;

приемников-распределителей;

вторых спецотделов (групп), спецперевозок;

автохозяйств, специальных автотранспортных учреждений;

сотрудники-водители (кроме оперативного автотранспорта);

сотрудники:

органов прокуратуры;

антикоррупционной службы (кроме указанных в графе I);

СЭР ОФМ (кроме указанных в графе I);

подразделений органов гражданской защиты (кроме указанных в графе I);

кандидаты на учебу по следственным, криминалистическим, информационным и техническим направлениям подготовки.

Освидетельствование по видам деятельности, указанным в графе III настоящих Требований к состоянию здоровья проводится по данным графам независимо от общего наименования подразделения органов внутренних дел, в штат которого включена должность.

3. В настоящих Требованиях к состоянию здоровья приведены следующие обозначения формулировок категории годности к службе, учебе, воинской службе:

А – "годен(на) к воинской службе"; "годен(на) к службе___" (с указанием должности); "годен(на) к поступлению___" (с указанием наименования факультета и учебного заведения);

В – "ограниченно годен(на) к воинской службе";

В-инд – годность к службе определяется индивидуально в формулировках "годен(на) к воинской службе" (либо "годен(на) с службе ____" с указанием должности) или "ограниченно годен(на) к воинской службе";

Г – "подлежит обследованию (лечению) с последующим освидетельствованием";

Д – "негоден(на) к воинской службе в мирное время, ограниченно годен(на) в военное время";

Д-инд - годность к службе определяется Д-индивидуально в формулировках "ограниченно годен(на) к воинской службе" либо "негоден(на) к воинской службе в мирное время, ограниченно годен(на) в военное время";

Е – "негоден(на) к воинской службе с исключением с воинского учета";

ИНД - годность кандидатов на службу определяется индивидуально с учетом функционального состояния освидетельствуемого лица;

НГ – "негоден(на) к службе ___" (с указанием должности); "негоден(на) к поступлению ___" (с указанием наименования факультета и учебного заведения); "негоден(на) к службе в правоохранительных органах".

При вынесении годности к службе кандидатов и сотрудников подразделений ГФС по графе II, органов прокуратуры по графе III, антикоррупционной службы и СЭР ОФМ по графам I или III настоящих Требованиях к состоянию здоровья применяются формулировки "(не)годен(на) к службе в ГФС", "(не)годен(на) к службе в органах прокуратуры", "(не)годен(на) к службе в антикоррупционной службе по графе __" (с указанием графы), "(не)годен(на) к службе в СЭР ОФМ по графе ___" (с указанием графы).";

приложение к Требованиям изложить в новой редакции согласно приложению к настоящему приказу.

2. Управлению Центральной военно-врачебной комиссии Министерства внутренних дел Республики Казахстан (Ниязов М.Ш.) в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства внутренних дел Республики Казахстан;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Юридический департамент Министерства внутренних дел Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на руководителя аппарата Министерства внутренних дел Республики Казахстан (Бекиев О.Б.) и председателя Центральной военно-врачебной комиссии (Ниязов М.Ш.).

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр внутренних дел Республики Казахстан

М. Ахметжанов

"СОГЛАСОВАН"
Генеральная прокуратура
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство здравоохранения
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Агентство по финансовому мониторингу
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Агентство по противодействию коррупции
(Антикоррупционная служба)
Республики Казахстан

"СОГЛАСОВАН"
Министерство по чрезвычайным ситуациям
Республики Казахстан

	Приложение к приказу Министр внутренних дел Республики Казахстан от 5 апреля 2023 года № 277
	Приложение к Требованиям, предъявляемым к состоянию здоровья лиц для прохождения службы в правоохранительных органах и Государственной фельдъегерской службе Республики Казахстан

Требования по показателям (критериям) состояния здоровья и развития,
категории годности кандидатов на службу (учебу), сотрудников правоохранительных органов

"Глава 1. Инфекционные и паразитарные болезни

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
1.	Некоторые инфекционные и паразитарные болезни А00-09, А20-28, А31-49, А70-79, А90-99, В00-09, В15-19, В25-34, В50-64, В65-83, В85-89, В91-94, В99:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Д	нг	Д	нг	Д
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	В	нг	В	нг	В
	3) с незначительным нарушением функций;	нг	В-инд	нг	В–инд	нг	В-инд
	4) состояния после перенесенных острых инфекционных, паразитарных заболеваний при наличии временных функциональных расстройств	нг	Г	нг	Г	нг	Г

Подпункт 1) пункта 1 настоящих Требований по показателям (критериям) состояния здоровья и развития, категории годности кандидатов на службу (учебу), сотрудников правоохранительных органов (далее - Требования) предусматривает хронические рецидивирующие формы инфекционных заболеваний, не поддающиеся или трудно поддающиеся лечению.

К данному подпункту также относятся частые рецидивы бруцеллеза и не поддающиеся лечению артриты, невриты бруцеллезного происхождения со значительным нарушением функций, часто рецидивирующая малярия, трудно поддающаяся лечению и с частыми обострениями хроническая дизентерия, вирусный гепатит высокой степени активности и (или) осложненный синдромами печеночной недостаточности (печеночной комой, портосимптоматической энцефалопатией, геморрагическим синдромом), хронический токсоплазмоз (субфебрилитет, лимфаденопатия, увеличение печени, увеиты и хориоретиниты, кальцинаты в мозгу и мышцах).

Сотрудники, страдающие хронической дизентерией, а также бактерионосители брюшного тифа, паратифов и сальмонеллеза подлежат стационарному лечению. При сохраняющемся после лечения бактерионосительстве более 3 месяцев, подтвержденным лабораторным исследованием, они освидетельствуются по подпункту 2) пункта 1 настоящих Требований.

К подпункту 2) пункта 1 настоящих Требований относятся хронические формы инфекционных заболеваний, с умеренным нарушением функций.

Наличие положительных серологических и аллергологических реакций (Райта-Хеддельсона, Бюрне) без клинических проявлений бруцеллеза, токсоплазмоза и (или) других инфекционных заболеваний при поступлении на службу, требует дополнительной консультации инфекциониста. При необходимости инфекционист направляет на дополнительные рентгенологические обследования и в динамике повторяет анализ крови на Райта-Хеддельсона, Бюрне, ИФА с бруцелезным антигеном, ИФА к токсоплазме и (или) других инфекционных заболеваниям, ПЦР крови (для контроля излеченности и раннеей диагностики рецидива). Если титры серологических проб не нарастают, ПЦР отрицателен, при рентгенобследовании нет признаков поражений опорно-двигательного апппарата данное состояние не может служить основанием для применения данного подпункта.

Носительство поверхностного (австралийского) антигена вируса гепатита "В" является основанием для детального обследования с целью исключения скрыто протекающего хронического заболевания печени. При выявлении хронических форм вирусного гепатита В и С, а также носительства этих форм гепатита, кандидаты на службу и учебу признаются негодными.

При обнаружении у кандидатов на службу наличие Рast-инфекции гепатита В и С, кроме ВЭБ (вируса Эпштейна-Барр), необходимо предоставить обследование общеклинических, биохимических анализов крови, маркерной серологической диагностики (ПЦР, ИФА), УЗИ ОБП и обязательную консультацию инфекциониста. При наличии этих данных, можно признавать годными к службе кандидатов на II, III графы.

При других хронических инфекционных и паразитарных заболеваниях (эхинококкоз, трихоцефалез, токсоплазмоз, описторхоз, геморрагические лихорадки и др.) категория годности к службе сотрудников определяется по окончании лечения в зависимости от функции органов и систем. Кандидаты на службу в этих случаях освидетельствуются по данному подпункту.

По подпункту 3) пункта 1 настоящих Требований предусматриваются хронические формы инфекционных заболеваний, с незначительным нарушением функций.

Подпункт 4) пункта 1 настоящих Требований предусматривает состояния после перенесенных острых инфекционных, паразитарных заболеваний при наличии временных функциональных расстройств, когда по завершении стационарного лечения у больного сохраняется общая астенизация, упадок сил.

Категория Г устанавливается только в случаях тяжелого и осложненного течения заболевания, когда для оценки стойкости остаточных изменений и полного восстановления трудоспособности требуется срок не менее месяца.

Сотрудникам, перенесшим легкую и среднетяжелую неосложненную форму инфекционного заболевания (вирусный гепатит, брюшной тиф и паратифы, геморрагические лихорадки), категория Г не выносится.

В отношении сотрудников, перенесшего тяжелую форму гепатита, брюшного тифа, паратифов, а также при развитии тяжелых осложнений заболевания независимо от выраженности острого периода (кишечная перфорация, кишечное кровотечение, миокардит, пневмония с парапневмоническим плевритом), когда по завершении стационарного лечения сохраняется стойкая астенизация, после госпитального лечения выносится категория Г. При повторном МО сотрудников признаются негодными к службе на должностях, отнесенных к I графе, годность по графам II, III определяется индивидуально.

Кандидаты на службу, перенесшие острую форму бруцеллеза менее 12 месяцев назад, признаются негодными с повторным переосвидетельствованием после оценки стойкости ремиссии.

Граждане, перенесшие вирусный гепатит А, В и паратифы, при поступлении на службу признаются негодными в период до 6-ти месяцев после окончания стационарного лечения.

Кандидаты на службу, учебу, сотрудники, переболевшие острым вирусным гепатитом А, В, брюшным тифом и паратифами, по истечении 6-ти месяцев после окончания стационарного лечения и снятии с динамического наблюдения при отсутствии нарушений функций печени и желудочно-кишечного тракта при нормальных показателях биохимических анализов крови и отрицательных ИФА и ПЦР признаются годными к поступлению на службу (учебу).

При последствиях инфекционно-вирусных и паразитарных заболеваний, сопровождающихся поражением нервной системы, других органов и систем МО проводится по соответствующим пунктам настоящих Требований.

Кандидаты на службу, перенесшие однократную органосохраняющую операцию по поводу удаления единичной эхинококковой кисты, при отсутствии рецидива заболевания в течение 3-х лет, признаются годными к службе после проведения комплексного обследования (кровь на ИФА с эхинококковым антигеном и УЗИ оперированного органа).

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
2.	Туберкулез легких, бронхов, плевры и внутригрудных лимфатических узлов А15-16, В90-90.9:	к	с	к	с	к	с
	1) активный с выделением микобактерий или распадом;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) активный без выделения микобактерий и распада;	нг	Д	нг	Д	нг	Д
	3) активный затихающий;	нг	В	нг	В	нг	В-инд
	4) неактивный при отсутствии признаков активности свыше трех лет после завершения основного курса лечения и снятия с динамического наблюдения;	нг	В-инд	нг	В-инд	инд	А
	5) остаточные явления перенесенного экссудативного плеврита и других серозитов туберкулезной этиологии, не требующие стационарного лечения.	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд

Подпункт 1) пункта 2 настоящих Требований предусматривает все формы активного туберкулеза органов дыхания с наличием упорного бактериовыделения или распада (каверны); эмпиема плевры; большие остаточные изменения легких и плевры со смещением средостения, сопровождающиеся дыхательной недостаточностью III степени; фистулезные (свищевые) поражения бронхов, удаления двух сегментов левого легкого либо более двух сегментов правого легкого с дыхательной недостаточностью III степени, удаление одной и более доли легкого независимо от состояния функции дыхания.

Подпункт 2) пункта 2 настоящих Требований предусматривает все формы активного туберкулеза органов дыхания без распада и выделения микобактерий туберкулеза на момент МО; трансформированные в процессе лечения тонкостенные кистоподобные полости (заживление каверны по открытому типу); большие остаточные изменения легких и плевры, а также последствия хирургического лечения с дыхательной (легочной) недостаточностью II степени (удаления двух сегментов левого легкого либо более двух сегментов правого легкого с умеренным нарушением функции дыхания), типы туберкулеза органов дыхания "рецидив", "неудача лечения", "лечение после перерыва", "другие" по категории регистрации "чувствительный туберкулез" (и последствия их лечения) и все типы по категории регистрации "лекарственно-устойчивый туберкулез" (и последствия их лечения), определяемые в порядке, утверждаемом уполномоченным органом в области здравоохранения в соответствии с компетенцией предусмотренной пунктом 2 статьи 98 Кодекса.

Большими остаточными изменениями считаются: множественные (более 5 единиц) мелкие до 1 сантиметра (далее – см.) и единичные (до 5 единиц) крупные (более 1 см.) компоненты первичного туберкулезного комплекса или четко очерченные очаги; распространенные (более 1 сегмента) фиброзно-цирротические изменения легких; массивные (толщиной более 1 см.) плевральные наслоения.

Подпункт 3) пункта 2 настоящих Требований предусматривает затихающий активный туберкулез органов дыхания, установленный в результате длительного (не менее 3-х месяцев) стационарного лечения при достижении клинико-рентгенологического благополучия: исчезновения симптомов интоксикации, прекращения бактериовыделения, заживления каверны, рассасывания инфильтрации в легких и резорбции жидкости в плевральной полости. Годность сотрудников к дальнейшей службе по графам II, III определеяется "В-инд." (кроме сотрудников УИС, освидетельствуемых по II графе).

Положительный допуск к службе по данному подпункту решается ВВК после получения медицинского заключения о допуске больных туберкулезом на работу и учебу, выданного Централизованной врачебно-консультативной комиссией противотуберкулезной организации (далее – ЦВКК ПТО). В случаях принятия заключения ВВК о негодности или ограниченной годности к воинской службе заключение ЦВКК ПТО о годности к труду не учитывается.

По подпункту 4) пункта 2 настоящих Требований освидетельствуются кандидаты на службу при наличии или отсутствии остаточных изменений в легких и плевре свыше 3 лет и сотрудники в течении 3 лет после завершения основного курса лечения (общей продолжительностью до 8 месяцев, в случае необходимости при благоприятном врачебно-экспертном прогнозе впервые заболевшего туберкулезом - до 10 месяцев) и снятия с динамического наблюдения; спонтанно-излеченного туберкулеза, а также с последствиями хирургического лечения краевой или экономной резекции легкого (один сегмент левого легкого или два сегмента правого легкого) с хорошим клиническим результатом и с незначительным нарушением или без нарушения функции внешнего дыхания.

К данному подпункту также относятся малые остаточные изменения после перенесенного туберкулеза органов дыхания по завершении наблюдения в группе клинически излеченного туберкулеза и снятия с динамического наблюдения, перенесенного экссудативного плеврита и других серозитов туберкулезной этиологии (перикардит, полисерозит), подтвержденного методами цитологического, иммунологического, микробиологического исследования, а в показанных случаях пункционной биопсией и бронхологического исследования. Туберкулезная этиология сухих плевритов должна быть доказана методами туберкулино- и иммунодиагностики, пробным лечением и динамикой лабораторных исследований.

Наличие единичных мелких петрификатов в легких или внутригрудных лимфатических узлах не является основанием для применения настоящего пункта.

В случаях установления диагноза туберкулез сомнительной активности (группа динамического учета "О") кандидаты признаются негодными, сотрудникам выносится заключение "подлежит обследованию с последующим освидетельствованием" до предоставления повторного окончательного заключения от фтизиатра о наличии или отсутствии специфического процесса.

По подпункту 5) пункта 2 настоящих Требований диагноз экссудативного плеврита и других серозитов туберкулезной этиологии (перикардит, полисерозит) подтверждается методами цитологического, иммунологического, микробиологического исследования, а в показанных случаях и пункционной биопсией. Обязательно бронхологическое исследование. Туберкулезная этиология сухих плевритов должна быть доказана методами туберкулино-и иммунодиагностики, пробным лечением и динамикой лабораторных исследований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
3.	Туберкулез негрудной локализации (периферических лимфоузлов, брюшины, перикарда, кишечника, костей и суставов, мочеполовых органов, кожи, других органов) А17-А19, В90-90.8:	к	с	к	с	к	с
	1) активный прогрессирующий;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) активный в период основного курса лечения с умеренным нарушением функций;	нг	Д	нг	Д	нг	Д
	3) активный затихающий после завершения основного курса лечения;	нг	В	нг	В-инд	нг	В-инд
	4) при отсутствии признаков активности свыше 3 лет после завершения основного курса лечения и снятия с динамического наблюдения.	инд	А	инд	А	А	А

Подпункт 1) пункта 3 настоящих Требований предусматривает генерализованный туберкулез с сочетанным поражением различных органов и систем, независимо от характера течения, давности и исхода, активно прогрессирующий туберкулез позвоночника, трубчатых костей, суставов, сопровождающийся натечными абсцессами, свищами, туберкулез мочеполовых органов и других внегрудных локализаций с распадом или бактериовыделением, туберкулез глаз с прогрессирующим снижением зрительной функции, распространенные и обезображивающие формы туберкулеза кожи, прогрессирующий туберкулез перикарда, брюшины, внутрибрюшных лимфоузлов, желудка, кишечника, печени, селезенки, ЛОР-органов, метатуберкулезный нефросклероз, остаточные изменения и последствия перенесенного туберкулеза органов мочевыделительной системы, отсутствие одной почки после ее удаления по поводу туберкулеза при нарушении функции оставшейся почки, последствия другого хирургического лечения почек и мочевыводящих путей при наличии хронической почечной недостаточности или резкого нарушения выделительной функции (рубцовые изменения мочевого пузыря с резким нарушением мочевыделения), отсутствие яичек после двухсторонней кастрации по поводу туберкулеза.

Подпункт 2) пункта 3 настоящих Требований предусматривает состояния после хирургических вмешательств по поводу туберкулеза с умеренным нарушением функций, активный туберкулез в период основного курса лечения с сочетанным поражением различных органов и систем с умеренным нарушением функций:

активный ограниченный туберкулез позвоночника, костей, суставов, а также последствия перенесенного в прошлом туберкулеза без натечников и свищей (у сотрудников годность к службе определяется индивидуально);

активный туберкулез почек и мочевыводящих путей без бактериовыделения в период основного курса лечения без натечников и свищей; остаточные явления или последствия перенесенного туберкулеза органов мочевыделительной системы, последствия хирургического лечения туберкулеза почек и мочевыводящих путей, сопровождающиеся умеренным нарушением выделительной функции почек и мочеиспускания;

распространенный прогрессирующий туберкулез предстательной железы, придатков, яичек с распадом, свищами или бактериовыделением, отсутствие яичек после двухсторонней кастрации;

туберкулез периферических лимфоузлов без распада, свищей и бактериовыделения;

типы внелегочного туберкулеза "рецидив", "неудача лечения", "лечение после перерыва", "другие" по категории регистрации "чувствительный туберкулез" и все типы по категории регистрации "лекарственно-устойчивый туберкулез", определяемые в порядке, утверждаемом уполномоченным органом в области здравоохранения в соответствии с компетенцией предусмотренной пунктом 2 статьи 98 Кодекса.

По подпункту 3) пункта 3 настоящих Требований предусматривается активный затихающий туберкулез после завершения основного курса лечения:

активный туберкулез позвоночника, костей и суставов в стадии затихания;

состояния после радикальных оперативных вмешательств по поводу туберкулеза с хорошим клиническим эффектом и незначительным нарушением функций;

активный затихающий туберкулез лимфатических узлов с умеренно выраженными клиническими признаками, а также состояния после ограниченных радикальных оперативных вмешательств на пораженных органах с незначительным нарушением их функций после завершения основного курса специфической терапии в течении 5 лет, при этом кандидаты на службу признаются негодными к службе, у сотрудников годность определяется индивидуально;

активный затихающий туберкулез мочевыводящих путей (санированные небольшие одиночные каверны, незначительные деформации чашечек, незначительные рубцовые изменения слизистой мочеточников и мочевого пузыря); состояния после радикального оперативного вмешательства на почках и мочевыводящих путях с незначительным нарушением функций;

активный затихающий туберкулез придатка, яичка и семенных пузырьков без распада и свищей; состояние после одно- или двухсторонней эпидидимэктомии или после односторонней орхоэпидидимэктомии (гемикастрации).

По данному подпункту следует выносить заключения на лиц впервые заболевших, у которых достигнут полный клинический эффект, при условии непрерывного наблюдения и лечения в стационарных и санаторных условиях не менее 8 месяцев от момента выявления заболевания.

Сотрудники, не достигшие предельного возраста пребывания на службе, при хорошем эффекте от лечения генерализованного туберкулеза и отсутствии нарушения функции органов и систем освидетельствоваются по подпункту 3) пункта 3 настоящих Требований.

Положительный допуск к службе по подпункту 3) и 4) пункта 3 настоящих Требований решается ВВК после получения медицинского заключения о допуске больных туберкулезом на работу и учебу выданного ЦВКК ПТО. В случаях принятия заключения ВВК о негодности или ограниченной годности к воинской службе заключение ЦВКК ПТО о годности к труду не учитывается.

К подпункту 4) пункта 3 настоящих Требований относится туберкулез внегрудных локализаций при отсутствии признаков активности свыше 3 лет у кандидатов и в течении 3 лет у сотрудников после завершения основного курса лечения и снятия с динамического наблюдения:

туберкулез почек и мочевыводящих путей, половых желез, состояния после односторонней эпидидимэктомии (у кандидатов на службу по I-II графам годность определяется индивидуально);

туберкулез позвоночника, трубчатых костей, суставов;

а также туберкулез периферических и брыжеечных лимфатических узлов, брюшины, кишечника, печени, селезенки свыше 5 лет после завершения основного курса лечения и снятия с динамического наблюдения, при отсутствии нарушения функций.

При окрепших рубцах после спонтанного излечения туберкулеза периферических лимфатических узлов годность кандидатов на службу по всем графам определяется индивидуально.

Заключение ВВК в отношении лиц с внегрудной локализацией туберкулеза выносится также в зависимости от функции пораженного органа или системы на основании соответствующих пунктов настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
4.	Лепра А30	к	с	к	с	к	с
		нг	Е	нг	Е	нг	Е

Данный пункт настоящих Требований применяется только при установлении диагноза лепры в специализированном лечебно-профилактическом учреждении.

Кандидаты на службу, учебу и сотрудники из семьи, в которой соответствующим органом здравоохранения зарегистрирован больной лепрой, признаются негодными к службе.

Лица, имеющие в анамнезе несемейный контакт, направляются на обследование, и при отсутствии заражения признаются годными к службе.

Примечание: при подозрении на лепру военно-врачебные комиссии в обязательном порядке подают экстренное извещение в местные органы здравоохранения.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
5.	Болезнь, вызываемая вирусом иммунодефицита человека (ВИЧ) В20-24:	к	с	к	с	к	с
	1) с тяжелой и средней степени выраженности;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) в легкой степени выраженности	нг	В	нг	В	нг	В

При иммунодефицитных состояниях врожденного и приобретенного характера, сопровождающихся патологическими изменениями кроветворной системы и других органов, годность к службе при отсутствии нарушений функций печени и желудочно-кишечного тракта определяется также в зависимости от степени нарушения функции пораженного органа, системы по соответствующим пунктам настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
6.	Сифилис и другие инфекции передающиеся преимущественно половым путем А50-53, А54-64:	к	с	к	с	к	с
		нг	Г	нг	Г	нг	Г

Лица, перенесшие первичный, вторичный или скрытый сифилис признаются годными к службе после окончания специфического лечения и получения трехкратного отрицательного результата клинико-лабораторных исследований (по реакции Вассермана и ИФА) при отсутствии рецидива в срок не менее 1 года Кандидаты с врожденным и третичным сифилисом признаются негодными к службе.

При поражении сифилисом внутренних органов, костей, суставов, нервной системы дополнительно применяется соответствующий пункт настоящих Требований в зависимости от степени поражения.

После окончания специфического лечения хронических или осложненных формах венерических уретритов и получения трехкратного отрицательного результата клинико-лабораторных исследований (ПЦР или бактериологическое исследование) по истечении 6 месяцев кандидаты на службу признаются годными.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
7.	Микозы: актиномикоз, кандидоз внутренних органов, кокцидоидоз, гистоплазмоз, бластомикозные инфекции, споротрихоз, мицетомы, фавус, микроспория, трихофития, глубокие и другие микозы В35-49.	к	с	к	с	к	с
		нг	Г	нг	Г	нг	Г

Кандидаты на службу (учебу) и сотрудники подлежат лечению и в случае излечения микоза признаются годными к службе. Диагноз микоза должен быть подтвержден лабораторными исследованиями.

При безуспешности повторного лечения кожных форм микозов МО проводится применительно по подпункту 2) пункта 62 настоящих Требований, других форм - по соответствующим пунктам Требований.

Глава 2. Новообразования

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
8.	Злокачественные новообразования С00-97, D 00-09, D37-48 (кроме С81-96, D43), новообразования in situ D00-D09;	к	с	к	с	к	с
	1) быстро прогрессирующие, а также медленно прогрессирующие со значительными изменениями и (или) с метастазами;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) последствия радикального удаления опухоли, а также медленно прогрессирующие с умеренным нарушением функции без отдаленных и регионарных метастазов в период основного курса лечения;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд

Данный пункт Требований включает все локализации злокачественных новообразований, кроме опухолей лимфоидной, кроветворной и родственных тканей (С81-96, D47).

К подпункту 1) пункта 8 настоящих Требований относятся злокачественные новообразования костей, суставов независимо от распространения и стадии; злокачественные новообразования других органов и систем с отдаленными метастазами или после нерадикального хирургического лечения, а также при рецидиве опухоли; состояния после радикального лечения злокачественных новообразований органов без отдаленных и регионарных метастазов, но с нарушением функции органа или системы, случаи отказа больного от лечения злокачественного новообразования независимо от стадии и распространения опухоли.

К подпункту 2) пункта 8 настоящих Требований относятся состояния после радикального лечения злокачественных новообразований органов без отдаленных и регионарных метастазов и без нарушения функций органа или системы; рубцы после радикального лечения злокачественных опухолей нижней губы или кожи. Также к данному подпункту относятся дисплазия шейки матки умеренная и тяжелая - НSIL, AGC, c-r in citu (являющиеся предраком), установленные на основании ПАП-теста жидкостной онкоцитологии и/или гистологичекого заключения биоптата шейки матки.

Сотрудники, достигшие предельного возраста пребывания на службе, а также подлежащие увольнению со службы по другим причинам, освидетельствуются по подпункту 1) пункта 8 настоящих Требований независимо от локализации, стадии и распространения злокачественного процесса, а также времени от начала заболевания. Указанные лица после радикального излечения рака нижней губы и кожи без метастазов освидетельствуются по подпункту 2) пункта 8 настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
9.	Злокачественные новообразования лимфоидной, кроветворной и родственных тканей (лимфо-, миелоретикулосаркомы, лейкозы, лимфомы, лимфогранулематоз), иммунопролиферативные болезни парапротеинемические гемобластозы С81-96, D47:	к	с	к	с	к	с
	1) быстро прогрессирующее со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) медленно прогрессирующее со значительными изменениями состава крови и периодическими обострениями;	нг	Д	нг	Д	нг	В
	3) медленно-прогрессирующее с умеренным нарушением функций кроветворной системы и редкими обострениями;	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд
	4) состояния после лучевой и цитостатической терапии.	нг	Г	нг	Г	нг	Г

К подпункту 1) пункта 9 настоящих Требований относятся злокачественные заболевания крови и кроветворных органов, когда эффект от проводимого лечения отсутствует или носит временный характер.

При злокачественных заболеваниях с медленно прогрессирующим течением, длительным положительным эффектом от лечения, частотой обострений, не превышающей одного раза в год, и сохраненной трудоспособностью сотрудники, отнесенные к III графе по подпункту 2) пункта 9 настоящих Требований могут признаваться ограниченно годными к воинской службе.

К подпункту 4) пункта 9 настоящих Требований относятся состояния после лучевой и цитостатической терапии по поводу злокачественных заболеваний крови и кроветворных органов. Категория Г выносится после проведения только первого курса лучевой или цитостатической терапии.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
10.	Доброкачественные новообразования D10-31, D34-42 (кроме D35.2, D35.4), D44-48, N60:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Д	нг	Д	нг	Д
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	Д-инд	нг	Д-инд	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением функций;	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд
	4) временные функциональные расстройства.	нг	Г	нг	Г	нг	Г

Данный пункт Требований предусматривает доброкачественные новообразования, кроме опухолей нервной системы (Д-48.2).

В случае выявления у сотрудников заболеваний, указанных в подпунктах 1) и 2) пункта 10 настоящих Требований предлагается хирургическое лечение. Заключение по указанным подпунктам выносится в случае неудовлетворительных результатов хирургического лечения, случаях отказа от оперативного лечения либо при наличии противопоказаний к хирургическому лечению. При планировании проведения оперативного лечения, сотрудникам принимается заключение "Подлежит лечению с последующим освидетельствованием".

К подпункту 1) пункта 10 настоящих Требований относятся новообразования кожи, подлежащих тканей, кровеносных, лимфатических сосудов, не позволяющие носить форменную одежду или снаряжения, верхних дыхательных путей, средостения со значительными клиническими проявлениями (смещение, сдавление, разрушение окружающих и прилегающих к ним органов), новообразования бронхолегочного аппарата, сопровождающиеся кровохарканьем, бронхостенозом или ателектазом, новообразования органов пищеварения, значительно затрудняющие акт глотания, прохождение пищи и сопровождающиеся упадком питания, новообразования желез внутренней секреции без эндокринных расстройств, вызывающие нарушение функций прилегающих органов (смещение, сдавление), доброкачественные новообразования мочевых органов с выраженными дизурическими расстройствами или сопровождающиеся кровотечением, доброкачественные новообразования молочной железы, матки, яичника, когда эффект от проводимого лечения отсутствует или носит временный характер.

К подпункту 2) пункта 10 настоящих Требований относятся новообразования кожи, подлежащих тканей, кровеносных и лимфатических сосудов, затрудняющие ношение форменной одежды или снаряжения; новообразования средостения с нарушением функции прилежащих органов, новообразования верхних дыхательных путей, бронхолегочного аппарата с умеренными клиническими проявлениями; новообразования органов пищеварения, сопровождающиеся нарушением функции и упадком питания умеренной степени; доброкачественные новообразования мочевых органов с умеренными дизурическими расстройствами, доброкачественные новообразования молочной железы, матки, яичника и других женских половых органов с умеренными клиническими проявлениями требующими по заключению онколога оперативного лечения.

К данному подпункту также относятся миомы матки соответствующих 12-недельной (и более) беременности без клинических проявлений; миомы матки независимо от их размеров, сопровождающиеся кровотечениями, приводящими к анемии, с наличием субмукозных или субсерозных узлов с нарушением их кровоснабжения, с быстрым ростом (увеличение опухоли до размеров, соответствующих более 5 недель беременности за год).

К данному подпункту также относятся подтвержденные гистологически гиперпластический процесс эндометрия, полипы эндометрия, сопровождающиеся маточными кровотечениями, приводящими к развитию анемии различной степени тяжести, кистома яичника (D27), подтвержденные гистологически пограничные (муцинозная, папилярная, эндометриоидная кисты) опухоли яичников.

К подпункту 3) пункта 10 настоящих Требований относятся новообразования органов пищеварения, сопровождающиеся диспептическими расстройствами без упадка питания, верхних дыхательных путей с незначительным нарушением функций, геникомастия (истинная), доброкачественные новообразования или последствия их радикального лечения, с незначительным нарушением функций органов и систем, новообразования женских половых органов, миомы матки, имеющие размеры соответственно от 7 до 11-недельной беременности без клинических проявлений, диффузные и фиброзно-кистозные мастопатии требующие консервативного лечения.

Также к данному подпункту следует относить фоновые состояния и предопухолевые заболевания наружних мужских половых органов: атрофия, дисплазия, гипо- и гиперплазия яичка; кисты фибромы и другие доброкачественные образования яичка, семенного канатика и мошонки.

По подпункту 4) пункта 10 настоящих Требований категория Г выносится после хирургического лечения по поводу доброкачественных новообразований грудной или брюшной полости, органов малого таза, когда после завершения стационарного лечения для полного восстановления функций не требуется специального лечения.

Сюда же относятся впервые выявленные новообразования органов пищеварения (полипы желчного пузыря, желудка, кишечника) без нарушения функций органов. В подобных случаях кандидаты на службу и учебу негодны, годность сотрудников определяется при повторном контрольном обследовании через 3 месяца при отсутствии тенденции к росту новообразования и нарушения функции органа. В случаях роста новообразования и выявления соответствующего нарушения функции органа МО проводиться по подпункту 3) пункта 10 настоящих Требований.

Доброкачественные новообразования: липоматоз, гемангиомы, невусы, дермоидные кисты, хондромы, остеомы, остеобластомы не затрудняющие ношение форменной одежды, обуви или снаряжения, не требующие по заключению онколога оперативного лечения - не являются основанием для применения данного пункта настоящих Требований и не препятствуют прохождению службы и поступлению в учебные заведения.

При наличии единичных или множественных гемангиом кожи области лица размерами в сумме более 3 квадратных сантиметров (далее – кв. см.) кандидаты на службу и учебу признаются не годными.

Лица с доброкачественными новообразованиями головного и спинного мозга освидетельствуются по пункту 25 настоящих Требований, а периферической нервной системы – по пункту 26 настоящих Требований.

Глава 3. Болезни крови, кроветворных органов и отдельные нарушения, вовлекающие иммунный механизм

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
11.	Болезни крови и кроветворных органов D50-89, E61.1:	к	с	к	с	к	с
	1) быстро прогрессирующие со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) медленно прогрессирующие со значительными изменениями состава крови и периодическими обострениями;	нг	Д	нг	Д	нг	Д
	3) медленнопрогрессирующие с умеренным нарушением функций кроветворной системы и редкими обострениями;	нг	В	нг	В-инд	нг	В-инд
	4) временные функциональные расстройства после несистемных болезней крови.	нг	Г	нг	Г	нг	Г

Данный пункт Требований предусматривает установленные при обследовании в специализированном стационаре анемии, нарушения свертываемости крови, пурпуру и другие геморрагические состояния, другие болезни крови и кроветворных органов.

К подпункту 1) пункта 11 настоящих Требований относятся заболевания крови и кроветворных органов, когда эффект от проводимого лечения отсутствует или носит временный характер; гипо- или апластические анемии, наследственные формы тромбоцитопатий, гемофилии, коагулопатии, сопровождающиеся кровотечениями, кровоизлияниями, а также приобретенные или врожденные стойкие иммунодефицитные состояния (кроме болезни, вызываемой вирусом иммунодефицита человека), сопровождающиеся частыми рецидивами инфекционных осложнений.

При болезнях крови и кроветворных органов, не отнесенных к злокачественным новообразованиям, в случае достижения ремиссии только глюкокортикоидной терапией сотрудники освидетельствуются по подпункту 3) пункта 11 настоящих Требований. Перенесшие спленэктомию с хорошим эффектом - по подпункту 3) пункта 11 настоящих Требований, а при недостаточной эффективности проведенного лечения - по подпункту 2) пункта 11 настоящих Требований.

Сотрудники, перенесшие эпизод аутоиммунной тромбоцитопенической пурпуры с хорошим эффектом от глюкокортикоидной терапии или спленэктомии, освидетельствуются по подпункту 4) пункта 11 настоящих Требований.

При хроническом медленно прогрессирующем течении с умеренно выраженной тромбоцитопенией без геморрагических проявлений и при отсутствии необходимости в поддерживающей гормональной терапии (после спленэктомии или без нее) МО проводится по подпункту 3) пункта 11 настоящих Требований, а при незначительном эффекте от спленэктомии или его отсутствии - по подпункту 1) пункта 11 настоящих Требований.

При болезни Виллебранда МО проводится по подпункту 1), 2) или 3) пункта 11 настоящих Требований в зависимости от степени нарушения функций и течения заболевания.

Кандидаты на службу и учебу, у которых при МО впервые обнаружены признаки заболевания крови либо кроветворных органов, при необходимости направляются на консультацию к гематологу. МО в случае установления заболевания не требует стационарного обследования.

При выявлении состояний и заболеваний, сопровождающихся содержанием гемоглобина в крови у женщин менее 120 г/л, у мужчин – менее 130 г/л., кандидаты на службу и учебу признаются негодными.

Глава 4. Болезни эндокринной системы, расстройства питания и нарушения обмена веществ

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
12.	Другие формы нетоксического зоба Е04:	к	с	к	с	к	с
	1) вызывающий расстройство функций близлежащих органов;	нг	Д	нг	Д	нг	Д
	2) затрудняющий ношение одежды;	нг	В	нг	В	нг	В-инд
	3) не препятствующий ношению одежды при отсутствии эндокринных нарушений;	инд	А	инд	А	А	А

В случае выявления у освидетельствуемого заболевания, указанного в подпунктах 1) и 2) пункта 12 настоящих Требований предлагается хирургическое лечение. Заключение по указанным пунктам выносится в случае неудовлетворительных результатов хирургического лечения либо отказе от операции.

После хирургического лечения МО проводится в зависимости от клинического состояния, медикаментозной компенсации по пункту 13 настоящих Требований.

Кандидаты на службу (учебу) с незначительным диффузным увеличением щитовидной железы (I степени) без признаков нарушения ее функции, единичными кистами в железе, при наличии данных о длительном (более 3 лет) наблюдении, годны к службе и поступлению на учебу.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
13.	Болезни эндокринной системы, расстройства питания, другие нарушения обмена веществ Е00–90 (за искл. Е04):	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	Д	нг	Д	нг	Д–инд
	3) с незначительным нарушением функций;	нг	В-инд	нг	В -инд	нг	В-инд
	4) временные функциональные расстройства.	нг	Г	нг	Г	нг	Г

К пункту 13 настоящих Требований относятся тиреотоксикоз, тиреоидиты, гипотиреоз, сахарный диабет, болезни околощитовидных желез, надпочечников, гипофиза, гипоталамуса, гиповитаминозы, ожирение и другие заболевания эндокринной системы.

МО сотрудников, как правило, проводится после стационарного обследования и при необходимости, лечения.

К подпункту 1) пункта 13 настоящих Требований относятся:

стойкие, значительно выраженные расстройства, обусловленные тяжелыми формами узлового и диффузного токсического зоба (понижение массы тела до 50 % величины массы тела от начала заболевания, адинамия, выраженный экзофтальм, одышка в покое, частота пульса 120 и более ударов в минуту, повышение основного обмена на 50 и более процентов, различные висцеральные осложнения);

независимо от степени тяжести несахарный диабет и сахарный диабет I типа;

сахарный диабет II типа тяжелой степени, требующий постоянного назначения инсулинотерапии в комбинации с таблетированными сахароснижающими препаратами;

сахарный диабет II типа средней тяжести, при котором независимо от уровня гликемии и характера лечения имеется в наличии одно и более осложнения: препролиферативная и пролиферативная ретинопатия, диабетическая нефропатия с развитием ХПН, резко выраженная периферическая нейропатия, ангиопатия нижних конечностей с трофическими язвами, гангреной стопы, синдромом диабетической стопы, рецидивирующие гипогликемические и кетоацидотические состояния.

К данному подпункту также относятся заболевания желез внутренней секреции (гипофиза, надпочечников, паращитовидных и половых желез) с резким нарушением их функций и отсутствием эффекта от заместительной терапии; стойкие, значительно выраженные расстройства, обусловленные тяжелыми формами климактерического синдрома при неудовлетворительных результатах лечения (выраженные нейровегетативные расстройства - приливы жара более 20 раз в сутки, потливость, приступы сердцебиения, лабильность артериального давления, экстрасистолии, не обусловленные другими заболеваниями); прогрессирующие атрофические изменения слизистых половых органов и мочевых путей; состояния после оперативного лечения щитовидной железы (тотальное, частичное удаление, лучевая терапия) при отсутствии клинико-гормональной субкомпенсации на фоне заместительной терапии.

К подпункту 2) пункта 13 настоящих Требований относятся стойкие умеренно выраженные расстройства, обусловленные заболеванием эндокринных желез средней степени тяжести.

Для тиреотоксикоза средней степени тяжести характерны понижение массы тела до 20 процентов величины массы тела от начала заболевания, выраженные эмоциональные и вегетативные нарушения, частота пульса 110-120 ударов в минуту, незначительное снижение работоспособности, повышение основного обмена от 30 до 50 процентов

К данному подпункту относится сахарный диабет II типа средней степени тяжести, при котором компенсация углеводного обмена достигается только пероральным приемом сахароснижающих препаратов, постоянной диетотерапией, уровень гликемия в течении суток превышает 8,9 ммоль/л., и (или) уровень гликированного (гликолизированного) гемоглобина превышает 7,5%, имеются начальные специфические проявлений диабета (непролиферативная ретинопатия, нерезко выраженная периферическая нейропатия, нефропатия без ХПН, ангиопатия нижних конечностей без трофических расстройств).

К данному подпункту относятся стойкие умеренно выраженные расстройства, обусловленные климактерическим синдромом средней степени тяжести (умеренно выраженные нейровегетативные расстройства - приливы жара до 20 раз в сутки, потливость, приступы сердцебиения, лабильность артериального давления, экстрасистолии, не обусловленные другими заболеваниями); состояния после проведения оперативного лечения щитовидной железы (тотальное, частичное удаление, лучевая терапия и т.д.) при достижении клинико-гормональной субкомпенсации на фоне заместительной терапии, алиментарное ожирение III степени.

Кандидаты на службу, у которых установлено алиментарное ожирение III степени признаются негодными; сотрудники признаются негодными по I, II графам, по III графе – подлежат лечению с последующим освидетельствованием после снижения веса до II степени.

К подпункту 3) пункта 13 настоящих Требований относятся легкие обратимые формы диффузного токсического зоба (легкая неврозоподобная симптоматика, снижение толерантности к физической нагрузке, частота пульса до 100 ударов в минуту, повышение основного обмена до 30 процентов при увеличении щитовидной железы I-II степени), субклинический первичный гипотиреоз, аутоиммунный тиреоидит (фаза эутиреоза) при благоприятном течении (по заключению эндокринолога) без нарушения функции щитовидной железы (при нормальном объеме щитовидной железы по результатам УЗИ, нормальных показателях свободного Т4 и ТТГ), алиментарное ожирение II степени.

К данному подпункту также относятся формы сахарного диабета II типа, при которых гликемия в течение суток не превышает 8,9 ммоль/л. и(или) уровень гликированного (гликолизированного) гемоглобина не превышает 7,5%, легко нормализуется пероральным приемом (или без приема) сахароснижающих препаратов, диетой, при отсутствии макро- и микрососудистых осложнений (нейропатий, ангиопатий); микроаденомы гипофиза с клинико-лабораторными проявлениями и без них; состояния после эндоскопического удаления аденомы гипофиза при отсутствии эндокринных и неврологических нарушений.

Кандидаты на службу и учебу, с алиментарным ожирением II степени признаются негодными. При отсутствии изменений на ЭКГ (дистрофические изменения в миокарде, гипертрофия левого желудочка), повышенного артериального давления, эндокринных нарушений, жирового гепатоза, обменно-дистрофических изменений костно-суставной системы, данные лица могут быть переосвидетельствованы после достижения требуемых показателей ИМТ.

Годность сотрудников с алиментарным ожирением II степени по графам II, III определяется индивидуально.

Годность сотрудников спортивного телосложения с развитой мускулатурой без признаков висцерального ожирения, у которых показатель ИМТ соответствует степени ожирения II степени, но вес обусловлен развитой мышечной массой, по графе I определяется индивидуально. В остальных случаях сотрудники с ожирением II степени, освидетельствуемые по графе I, подлежат обследованию (лечению) с последующим МО после достижения требуемых показателей ИМТ.

Кандидаты на службу и учебу с алиментарным ожирением I степени, освидетельствуемые по графам II, III при наличии изменений на ЭКГ (дистрофические изменения в миокарде, гипертрофия левого желудочка), повышенного артериального давления, эндокринных нарушений, жирового гепатоза, обменно-дистрофических изменений костно-суставной системы признаются негодными; при отсутствии указанных изменений - признаются годными к службе при ИМТ не более 32, негодными к поступлению в учебные заведения. Повторное МО допускается после достижения требуемых показателей ИМТ.

Годность кандидатов на службу спортивного телосложения с развитой мускулатурой без признаков висцерального ожирения, у которых ИМТ соответствует ожирению I степени, но вес обусловлен развитой мышечной массой при ИМТ не более 32, при отсутствии изменений на ЭКГ (дистрофические изменения в миокарде, гипертрофия левого желудочка), повышенного артериального давления, эндокринных нарушений, жирового гепатоза, обменно-дистрофических изменений костно-суставной системы по графе I определяется в индивидуальном порядке. В остальных случаях кандидаты на службу и учебу по графе I негодны до достижения требуемых показателей ИМТ.

Сотрудники с алиментарным ожирением I степени признаются годным по всем графам.

Лица с аутоиммунным и хроническим фиброзным тиреодитом освидетельствуются по подпунктам 1), 2), 3) пункта 13 настоящих Требований в зависимости от степени нарушения функции щитовидной железы.

К подпункту 4) пункта 13 настоящих Требований относятся состояния после оперативных вмешательств на щитовидной и других эндокринных железах, состояния после лечения острых тиреоидитов у сотрудников. Кандидаты на службу после оперативных вмешательств на щитовидной и других эндокринных железах, а также после лечения острых тиреоидитов признаются негодными независимо от срока.

При поражении других органов и систем МО проводится также по соответствующим пунктам настоящих Требований.

Диагноз у лиц спортивного телосложения, указанных в пояснениях к подпункту 3) пункта 13 настоящих Требований формулируется ввиде: "Повышенная мышечная масса у лица спортивного телосложения, соответствующая алиментарному ожирению___ степени" (с указанием I или II степени).

Достижение требуемого показателя ИМТ определяется путем трехкратного ежедневного измерения роста и веса, производимых при участии не менее трех специалистов ВВК (обязательно эксперта-терапевта) с заверением результатов измерений подписью и личными печатями специалистов.

ИМТ рассчитывается по формуле: ИМТ(кг/м²) = масса тела(кг) / квадрат величины роста (м²)

Рост (см)	160	162	164	166	168	170	172	174	176	178	180	182	184
Квадрат величины роста (м2)	2,56	2,62	2,69	2,76	2,82	2,89	2,96	3,03	3,10	3,17	3,24	3,31	3,39

Продолжение таблицы

186		188	190		192	194	196	198	200
3,46		3,53	3,61		3,69	3,76	3,84	3,92	4,00
Оценка состояния питания				ИМТ (кг/м2)
Недостаточная масса тела				< 19
Норма				19-24,9
Избыточная масса тела				25,0-29,9
Степень ожирения	I			30,0-34,9
	II			35,0-39,9
	III			40,0 и более

Глава 5. Психические, поведенческие расстройства (заболевания)

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
14.	Органические психические расстройства F00-09.	к	с	к	с	к	с
	1) при значительно выраженных психических нарушениях;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) при умеренно выраженных психических нарушениях;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) при легких кратковременных болезненных проявлениях;	нг	В	нг	В	нг	В-инд
	4) при стойкой компенсации болезненных расстройств после перенесенного острого заболевания головного мозга или закрытой черепно-мозговой травмы.	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд

Пункт 14 настоящих Требований включает ряд психических расстройств, сгруппированных вместе на основании их общей четкой этиологии, заключающейся в церебральных заболеваниях, мозговых травмах, психозы и другие психические расстройства, возникающие в результате черепно-мозговой травмы, опухоли головного мозга, энцефалита, менингита, сифилиса мозга, сосудистых дегенеративных органических заболеваниях и поражениях головного мозга, приводящих к церебральной дисфункции.

Дисфункция может быть первичной (при некоторых заболеваниях, травмах и инсультах), которые поражают непосредственно мозг или вторичной (при системных заболеваниях и расстройствах), когда головной мозг вовлекается в патологический процесс наряду с другими органами и системами).

К подпункту 1) пункта 14 настоящих Требований относятся значительно выраженные, затяжные психотические состояния, а также расстройства, проявляющиеся резко выраженными интеллектуально-мнестическими нарушениями или изменениями личности по психоорганическому типу. К данному подпункту относятся также психические расстройства и выраженные изменения личности в связи с эпилепсией.

К подпункту 2) пункта 14 настоящих Требований относятся психотические состояния с благоприятным течением, состояния с умеренно выраженными стойкими астеническими, аффективными, диссоциативными, когнитивными, личностными и другими нарушениями.

К подпункту 3) пункта 14 настоящих Требований относятся преходящие, кратковременные психотические и непсихотические расстройства, возникающие вследствие острых травм или острых органических заболеваний головного мозга, завершившиеся выздоровлением или незначительно выраженной астенией при отсутствии признаков органического поражения центральной нервной системы (посткоммоционный и посттравматический мозговой непсихотический синдромы), сопровождающиеся астенией, эмоциональной неустойчивостью, инертностью, тугоподвижностью психических процессов, снижением когнитивной продуктивности функций памяти, внимания, мышления, подтвержденных результатами психодиагностического и психофизиологического обследования и другими методами исследования состояния ЦНС (ЭЭГ, РЭГ, КТ, МРТ),

К подпункту 4) пункта 14 настоящих Требований относятся состояния стойкой (не менее 1 года) компенсации болезненных проявлений после перенесенного острого заболевания или травмы головного мозга при отсутствии психических расстройств и явлений органического поражения центральной нервной системы, когда могут быть лишь отдельные рассеянные органические знаки (без нарушения функций) или даже без них.

Факт лечения (обращения) по поводу травм, нейроинфекции, органических заболеваний и поражений головного мозга должен быть подтвержден медицинскими документами с предоставлением ранее проведенных исследований головного мозга.

Для вынесения экспертного решения необходимо проведение психофункционального обследования когнитивных функций на момент МО и инструментальных исследований (ЭЭГ, ЭХО-ЭГ, УЗДГ, МРТ, КТ).

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
15.	Эндогенные психозы (шизофрения, шизотипические, шизоаффективные, бредовые, острые и преходящие психотические расстройства и расстройства настроения (аффективные расстройства)) F20-39:	к	с	к	с	к	с
	1) шизофрения, шизотипические шизоаффективные, бредовые, острые и преходящие психотические расстройства, расстройства F20-29;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) расстройства настроения (аффективные расстройства) F30-39	нг	Д	нг	Д	нг	Д

Пункт 15 настоящих Требований включает все эндогенные и аффективные психозы.

К подпункту 1) пункта 15 настоящих Требований относятся все формы шизофрении, шизотипические, шизоаффективные, бредовые, острые и преходящие психотические расстройства, установленные в психиатрическом стационаре.

К подпункту 2) пункта 15 настоящих Требований относятся все формы аффективных расстройств, подтвержденные стационарным обследованием и лечением.

При наличии в анамнезе эндогенного заболевания, подтвержденного медицинскими документами о лечении и наблюдении в специализированном медицинском учреждении вопрос о категории годности к службе кандидатов на службу и учебу может быть решен без стационарного обследования.

Кандидаты на службу и учебу, у которых выявлены в амбулаторных условиях выявлены признаки шизотипических, бредовых, аффективных расстройств, направляются на обследование в специализированное лечебное учреждение.

Наследственная отягощенность аффективными психозами у ближайших родственников освидетельствуемого требует более тщательного обследования для выявления у него признаков заболевания.

Кандидаты на службу и учебу, признанные ранее ВВК, ЦВВК негодными по данному Пункту Требований (или соответствующему пункту, или приложению предыдущих соответствующих правовых актов) переосвидетельствованию не подлежат.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
16.	Симптоматические и другие психические расстройства экзогенной этиологии:	к	с	к	с	к	с
	1) при значительно выраженных стойких психических нарушениях;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) при умеренно выраженных длительных или повторных болезненных проявлениях, выраженном стойком астеническом состоянии	нг	Д	нг	Д	нг	Д
	3) при умеренно или незначительно выраженных, затянувшихся астенических состояниях;	нг	В	нг	В	нг	В
	4) при легком и кратковременном астеническом состоянии, закончившемся выздоровлением.	нг	В- инд	нг	В- инд	нг	В -инд

Пункт 16 настоящих Требований предусматривает психозы и другие психические расстройства вследствие общих инфекций, интоксикаций (кроме вызванных употреблением психоактивных веществ), соматических заболеваний различного генеза, ВИЧ инфекции, а также связанные с физиологическими нарушениями: расстройство приема пищи, сна, сексуальные расстройства, не обусловленные органическими нарушениями или болезнями, расстройства послеродового периода, при климактерических нарушениях, злоупотребления веществами, не вызывающими зависимости (антидепрессантами, витаминами, специфическими травами и народными средствами, стероидными и другими гормонами). Сюда же относятся психические расстройства, обусловленные воздействием радиоактивных веществ (РВ), источников ионизирующего излучения (ИИИ), компонентов ракетного топлива (КРТ), источниками электромагнитного поля (ЭМП).

Термин "симптоматический" относится к тем органическим расстройствам, при которых центральная заинтересованность является вторичной по отношению к системному экстрацеребральному заболеванию или расстройству.

МО сотрудников проводится после стационарного обследования и лечения, кандидатов на службу и учебу - по результатам амбулаторного обследования.

К подпункту 1) пункта 16 настоящих Требований относятся психотические состояния со значительно выраженными клиническими проявлениями или длительным течением, в том числе с выраженными изменениями личности.

К подпункту 2) пункта 16 настоящих Требований относятся умеренно выраженные или повторные психотические и непсихотические психические состояния, приводящие к патологическим изменениям личности или выраженному стойкому (более 3х месяцев) астеническому состоянию (церебрастении).

К подпункту 3) пункта 16 настоящих Требований относятся умеренно выраженные, или незначительно выраженные затянувшиеся до 3х месяцев астенические состояния после перенесенной инфекции при отсутствии явлений органического поражения ЦНС.

К подпункту 4) пункта 16 настоящих Требований относятся психические расстройства, возникающие в результате острого либо обострения хронического заболевания, инфекции, интоксикации без признаков органического поражения ЦНС, протекающие с легкой кратковременной (до 2-3 недель) астенией и закончившееся выздоровлением. Благоприятный исход данных психических расстройств должен быть подтвержден н обследованием в медицинской организации.

По данному подпункту сотрудникам, имеющим длительный, но менее 25 лет срок службы, перенесшие в относительно легкой форме однократный эпизод с легким течением и благоприятным прогнозом без признаков астенизации, выносится категория Г с последующим повторным освидетельствованием, включая обязательное амбулаторное обследование в специализированном лечебном учреждении здравоохранения, при необходимости – стационарное обследование.

Лица, признанные ранее ВВК негодными по подпункту 4) пункта 16 настоящих Требований (или соответствующему пункту, или приложению предыдущих соответствующих правовых актов) могут быть переосвидетельствованы по истечении 1 года с условием стационарного обследования, по остальным подпунктам - переосвидетельсвованию не подлежат.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
17.	Невротические, связанные со стрессом, и соматоформные расстройства F40-48	к	с	к	с	к	с
	1) при резко выраженных стойких болезненных проявлениях;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) при умеренно выраженных длительных или повторных болезненных проявлениях;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) при умеренно выраженных, кратковременных болезненных проявлениях;	нг	В	нг	В	нг	В-инд
	4) при легких и кратковременных болезненных невротических проявлениях, закончившихся выздоровлением.	нг	В-инд	нг	В- инд	нг	А

К пункту 17 настоящих Требований относятся: невротические, связанные со стрессом, диссоциативные (конверсионные), соматоформные расстройства, психогенные депрессивные состояния и реакции, невротическое развитие личности, хронические постреактивные изменения личности (этиопатогенетическим фактором всех заболеваний явлются невроз и психологические причины), а также посттравматическое стрессовое расстройство.

К подпункту 1) пункта 17 настоящих Требований относятся реактивные состояния с затяжным течением, также резко выраженные невротические, диссоциативные и соматоформные расстройства, не поддающиеся лечению.

К подпункту 2) пункта 17 настоящих Требований относятся умеренно выраженные психотические расстройства с кратковременным благоприятным течением и умеренно выраженные длительные (не менее 40 дней) или повторные невротические расстройства, когда болезненные проявления удерживаются, несмотря на проводимое лечение и выражены в степени, затрудняющей исполнение служебных обязанностей.

Сотрудники, освидетельствуемые по графе III, могут быть признаны ограниченно годными к воинской службе после успешного лечения впервые установленных расстройств.

К подпункту 3) пункта 17 настоящих Требований относятся умеренно выраженные, кратковременные невротические расстройства с благоприятным течением, закончившиеся компенсаций.

К подпункту 4) пункта 17 настоящих Требований относятся незначительно выраженные и кратковременные невротические расстройства, хорошо поддающиеся лечению и закончившиеся выздоровлением, а также невротические расстройства легкой степени выраженности, которые были выявлены в момент МО.

К данному подпункту также относится незначительно выраженное неуточненное соматоформное расстройство (F-45.9), которое отражает эмоционально-волевые, астено-вегетативные, легкие когнитивные нарушения, личностные особенности в виде слабого типа нервной системы с эмоциональной неустойчивостью, недостатки психофизиологических процессов, как непродуктивность внимания, снижение памяти, инертность и тугоподвижность мышления, при невозможности выяснить причину данных расстройств, т.е. неясность генеза и отсутствия динамики расстройств. Данные расстройства должны быть подтверждены психологическим и психофизиологическим обследованием и отражены в психологической характеристике.

Если у кандидатов на службу (учебу) в момент МО или в анамнезе выявлены факты агрессивного, демонстративно-шантажного поведения, модификации тела, шрамирования, пирсинга языка, тоннели в ушах необходимо проведение целенаправленного обследования с последующим освидетельствованием по пункту настоящих Требований, соответствующему результатам дообследования.

Сотрудников, у которых кратковременное невротическое расстройство наступило в ситуации, требующей значительного психоэмоционального и физического напряжения, при необходимости выносится категория Г с повторным переосвидетельствованием.

Лица, признанные ранее негодными по подпунктам 3) и 4) пункта 17 настоящих Требований могут быть переосвидетельствованы не ранее, чем через год.

Сотрудники, совершившие однократно суицидальную попытку или факт членовредительства, подтвержденные служебной, медицинской документацией (результаты служебного расследования, записями в амбулаторной карте, выписками стационарного лечения в специализированном лечебном учреждении) признаются ограниченно годными к воинской службе, кандидаты на службу - негодными к поступлению на службу. Лица, признанные ранее негодными и ограниченно годными к воинской службе по поводу факта суицидальной попытки, членовредительства, переосвидетельствованию не подлежат.

Энурез (F98.0) и заикание (запинание) (F98.5) рассматриваются в пунктах 88 и 89 настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
18.	Расстройства личности и поведения F60-69, F88-89, F90-98 (кроме F98.0, F98.5):	к	с	к	с	к	с
	1) резко выраженные, со склонностью к повторным длительным декомпенсациям или патологическим реакциям;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) умеренно выраженные с неустойчивой компенсацией или компенсированные;	нг	Д	нг	Д	нг	Д
	3) со стойкой компенсацией личностных реакций.	нг	В	нг	В	нг	В

Пункт 18 настоящих Требований предусматривает расстройства личности и поведения в зрелом возрасте (F60-F69), эмоциональные расстройства и расстройства поведения, начинающиеся в детском и подростковом возрасте (F90- F98, кроме F98.0, F98.5), расстройства психологического развития (F88-89), расстройства половой идентификации и сексуального предпочтения, поведенческие расстройства, связанные с сексуальной ориентацией.

Для диагностики личностных расстройств у сотрудников следует тщательно и всестороннее изучить собранные анамнестические сведения, личные дела, данные медицинских и служебных характеристик.

МО сотрудников проводится после стационарного обследования в условиях специализированного медицинского учреждения (отделения).

К подпункту 1) пункта 18 настоящих Требований относятся значительно выраженные, не поддающиеся компенсации, расстройства личности, требующие повторного и длительного лечения в стационарных условиях и динамического наблюдения, на длительное время лишающими способности исполнять служебные обязанности, а также расстройства, сопровождающиеся коморбидной (сочетанной) психиатрической патологией;

К подпункту 2) пункта 18 настоящих Требований относятся умеренно выраженные формы личностных расстройств, проявляющиеся реактивными состояниями, аффективными срывами, выраженностью вегетативных реакций; инфантильное расстройство личности; расстройства половой идентификации и сексуального предпочтения. По данному подпункту освидетельствуются также лица, страдающие транссексуализмом и (или) сменившие пол.

К подпункту 3) пункта 18 настоящих Требований относятся незначительно выраженные расстройства поведения, эмоций, смешанные расстройства поведения и эмоций, начинающиеся обычно в детском и подростковом возрасте, транзиторные (парциальные) расстройства со стойкой (более 3 лет) компенсацией эмоционально-волевых и других патологических проявлений, что должно быть подтверждено документально из медицинских организаций, учебных заведений, с места работы.

Применительно к данному подпункту освидетельствуются лица, имеющие татуировки агрессивно-угрожающего, демонстративно-протестного, криминального, нецензурного, антисоциального, расистского характера или содержания независимо от их локализации и площади, в также татуировки общей площадью более площади размеров ладонной поверхности на закрытых участах тела с изображениями хищных, агрессивных животных, викарные (странные), религиозного или другого специфического смыслового содержания.

Если татуировки расположены на лице, шее, верхних конечностях ниже уровня средней трети плечевой кости, у лиц женского пола – также нижних конечностей в области коленных суставов и ниже (далее - открытые участки тела), то вне зависимости от размеров и смыслового значения татуировок кандидаты на службу и учебу признаются негодными и переосвидетельствованию (до их сведения) не подлежат. Сотрудники, у которых в период прохождения ВВК выявлены татуировки на указанных участках тела, признаются негодными при перемещении по должности, категория годности к воинской службе при этом не выносится.

Татуировки армейского содержания (инициалы, род войск, группа крови, резус-фактор и т.п.) на закрытых участках тела, а также предплечьях и кистях у кандидатов на службу (учебу), сотрудников не являются основанием для применения данного пункта настоящих Требований.

К данному подпункту относится наличие инородных тел в крайней плоти полового члена, внедренных с целью сексуальной стимуляции.

Лица с психопатоподобными состояниями, причинно связанными с конкретными внешними вредностями (инфекциями, интоксикациями, травмами) освидетельствуются по тем пунктам настоящих Требований, которые предусматривают соответствующие нозологические формы нервно-психической патологии

Случаи установочного, нарочитого поведения, проявления недисциплинированности, не вытекающие из всей патологической структуры личности, не могут оцениваться как признаки личностного расстройства.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
19.	Психические расстройства и расстройства поведения, связанные с употреблением психоактивных веществ F10-19:	к	с	к	с	к	с
	1) при резко выраженных, стойких психических нарушениях;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) при умеренно выраженных психических нарушениях, наличии патологических изменений личности;	нг	Д	нг	Д	нг	Д
	3) при начальных проявлениях с незначительными психическими нарушениями	нг	В	нг	В	нг	В

Данный пункт настоящих Требований предусматривает разнообразные психические и поведенческие расстройства, тяжесть которых варьирует от злоупотребления психоактивными веществами с вредными последствиями без синдрома зависимости до выраженных психотических расстройств и деменции, но при этом все они являются следствием употребления одного или нескольких психоактивных веществ, в том числе алкогольные (металкогольные) и интоксикационные психозы, возникающие вследствие хронического злоупотребления алкоголем, наркотическими и другими токсическими веществами, кроме зависимости от табака и кофеина.

МО сотрудников проводится после стационарного обследования, а кандидатов на службу и учебу - по результатам амбулаторного обследования.

К подпункту 1) пункта 19 настоящих Требований относятся хронический алкоголизм, в том числе с затяжным или повторным алкогольным (металкогольным) психозом, наркомания и токсикомания с резко выраженными изменениями личности, интеллектуально-мнестическими нарушениями.

К подпункту 2) пункта 19 настоящих Требований относятся хронический алкоголизм, наркомания и токсикомания, сопровождающиеся умеренно выраженными изменениями личности, снижением критики к своему состоянию, отсутствием положительных установок на лечение, а также при безуспешности стационарного лечения.

К подпункту 3) пункта 19 настоящих Требований относится начальная стадия алкоголизма, при отсутствии личностных расстройств, явлений измененной реактивности и физической зависимости. К данному подпункту относится также патологическое алкогольное опьянение.

При выявлении у кандидатов на службу и учебу симптомов и фактов злоупотребления алкоголем, употребления наркосодержащих и токсических веществ освидетельствование проводится по данному подпункту. При положительном результате теста на употребление наркотических и психоактивных веществ, кандидаты на службу и учебу применительно к данному подпункту признаются негодными.

Единичное употребление психоактивных веществ в анамнезе не может служить основанием для применения настоящей статьи.

Лица, признанные ранее ВВК негодными по данному пункту настоящих Требований (или соответствующему пункту или приложению предыдущих соответствующих правовых актов), переосвидетельствованию не подлежат.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
20.	Умственная отсталость F70-79:	к	с	к	с	к	с
	1) глубокая, тяжелая, умеренная умственная отсталость;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) умственная отсталость легкой степени.	нг	Д	нг	Д	нг	Д

Данный пункт настоящих Требований предусматривает все формы врожденного умственного недоразвития, обусловленного нарушением раннего онтогенеза. Данные диагнозы должны быть подтверждены ВКК специализированного специального учреждения (амбулаторно или стационарно).

Врожденная умственная отсталость в глубокой, тяжелой, умеренной степени, включая дебильность, не представляет диагностических трудностей и не требует стационарного обследования для обоснования экспертного заключения, а поэтому эти кандидаты на службу и учебу признаются негодными, а среди лиц сотрудников их не должно быть.

В случае, когда экспертиза проводится сотрудникам со значительным либо явными интеллектуально-мнестическими нарушениями, следует иметь ввиду, что это может быть признаком приобретенного слабоумия в результате прогрессирующих психических расстройств при атеросклеротических, интоксикационных, паралитических и других поражениях головного мозга.

Так называемая интеллектуальная субнормальность или пограничная интеллектуальная недостаточность может быть одним из проявлений органического заболевания головного мозга или рано начавшейся шизофрении и т.д.

Легкую умственную отсталость или субнормальность необходимо дифференцировать с внешне сходными приобретенными интеллектуально-мнестическими нарушениями при резидуально-органической недостаточности головного мозга различного генеза, по возможности проводится специальное исследование (ЭЭГ, ЭхоЭГ, РЭГ, КТ головного мозга). При отсутствии достоверных данных, подтверждающих приобретенную умственную отсталость, заключение кандидатам на службу и учебу выносится соответственно по подпункту 2) пункта 20 настоящих Требований.

Диагноз легкой степени умственной отсталости или субнормальности выставляется кандидатам на службу и учебу по результатам стационарного обследования.

Классификация уровней интеллекта проводится по Векслеру: умственный дефект (69 и ниже), пограничный уровень (70-79), низкая норма (80-89), средний (90-109), хороший (110-119), высокий (120-129), очень высокий (130 балов и выше).

Критерии выраженности умственной отсталости по МКБ-10 определяются по коэффициенту интеллектуальности: по F 73 – глубокая (менее 20); F 72 - тяжелая (20-34); F 71 - умеренная (35-49); F 70 - легкая умственная отсталость (50-69).

Низкий образовательный уровень не является признаком умственной отсталости.

Умственную отсталость не отождествляют с социальным (немедицинским) определением "педагогическая запущенность", поскольку последнее свидетельствует о недостатках образования, а не об интеллектуально-мнестических нарушениях, что можно установить психофизиологическим обследованием, клинической беседой психиатра (низкие показатели познавательной сферы, низкие результаты по методикам "прогрессивные матрицы Равена", "Краткий ориентировочный тест").

Лица, признанные ранее ВВК негодными по легкой степени умственной отсталости по данному пункту настоящих Требований или соответствующему пункту (приложению) предыдущих соответствующих правовых актов, могут быть переосвидетельствованы только после исключения факта заболевания по результатам стационарного обследования, в других случаях - переосвидетельствованию не подлежат.

Глава 6. Болезни нервной системы

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
21.	Эпилепсия и эпилептический статус G40-41	к	с	к	с	к	с
	1) при наличии частых эпилептических припадков или выраженных психических нарушений;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) при наличии единичных и редких (судорожных и несудорожных) эпилептических припадков, в том числе в анамнезе.	нг	Д	нг	Д	нг	Д

Данный пункт настоящих Требований предусматривает эпилепсию как хроническое заболевание головного мозга с генерализованными или парциальными припадками, психическими эквивалентами или специфическими изменениями личности.

Наличие припадка подтверждается врачебным наблюдением. В отдельных случаях могут приняты во внимание акты, подписанные должностными лицами немедицинского состава и утвержденные руководством органа внутренних дел, если описанный в них припадок и последующее состояние дают основание считать его эпилептическим. В сомнительных случаях следует запрашивать данные по месту жительства, учебы, работы, службы.

При наличии частых (3 и более в год) припадков или психических эквивалентов судорожных припадков, а также прогрессирующих, достигших выраженной степени, нарушений психики МО проводится по подпункту 1) пункта 21 настоящих Требований.

В случае преобладания психических расстройств, обусловленных эпилептической болезнью, МО проводится врачом-психиатром после стационарного обследования в специализированном учреждении.

При редких (менее 3 в год) припадках, в том числе бессудорожных пароксизмах и эквивалентах, при наличии умеренно выраженных изменений психики, характерных для эпилепсии, а также при наличии фактов эпилептических приступов в анамнезе, МО проводится по подпункту 2) пункта 21 настоящих Требований.

При "снохождении" и "сноговорении", без изменений личности при отрицательных результатах обследования (ЭХО, ЭЭГ, R–графии) МО проводится по подпункту 2) пункта 21 настоящих Требований. Наличие "снохождения" и "сноговорения" должно быть подтверждено письменными докладными записками должностных лиц и медицинских работников.

В случаях, когда документами медицинского учреждения подтверждаются эпилептические припадки в прошлом, но за последние 5 лет они не наблюдались, а дополнительными исследованиями ЭЭГ в покое или при функциональных нагрузках выявляются патологические изменения (пароксизмально регистрируемые острые и медленные волны различной амплитуды, комплексы "острая-медленная" волна, межполушарная ассимметрия), МО проводится по подпункту 2) пункта 21 настоящих Требований.

Однократные припадки (эпилептическая реакция) в прошлом, либо слабо выраженные и редко возникающие малые припадки, в отсутствии психических нарушений и характерных признаков на ЭЭГ могут быть проявлением тяжелых интоксикаций, сосудистых и других заболеваний, должны ориентировать на установление конкретного диагноза, рассматриваются как симптоматические судорожные припадки и к пункту 21 настоящих Требований не относятся.

При отсутствии на ЭЭГ характерных для эпилепсии признаков, рекомендуется проведение суточного или не менее 6-часового ЭЭГ мониторирования и консультация эпилептолога.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
22.	Воспалительные болезни ЦНС G00-09:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функции или быстро прогрессирующим течением;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) умеренным нарушением функций;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением функций;	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций.	нг	А	нг	А	инд	А

Данный пункт настоящих Требований предусматривает первичные и вторичные энцефалиты и энцефаломиелиты, менингиты, воспалительные процессы в головном и спинном мозге, возникшие метастатически или контактно (менингит менингококковый, менингиты серозные, полиомиелит, клещевой и комариный вирусные энцефалиты, рассеянный склероз), а также поражения нервной системы при туберкулезе, бруцеллезе, сифилисе.

К подпункту 1) пункта 22 настоящих Требований относятся болезни нервной системы, сопровождающиеся глубокими параличами или парезами, выраженным паркинсонизмом, частыми эпилептическими припадками, выраженными распространенными гиперкинезами, частыми приступами кожевниковской или джексоновской эпилепсии, атактическими расстройствами, выраженной гидроцефалией, выраженной ликворной гипертензией, оптикохиазмальный арахноидит с расстройством зрения, а также последствия перенесенного миелита с явлениями паралича или выраженного пареза. Также относятся тяжелые формы поражения нервной системы при раннем и позднем нейросифилисе, паразитарном поражении нервной системы.

Арахноидит обязательно должен быть подтвержден данными МРТ головного мозга либо КТ.

К подпункту 2) пункта 22 настоящих Требований относятся остаточные явления и последствия заболеваний, которые по степени нарушения функций центральной нервной системы ограничивают возможность прохождения службы, но не исключают ее полностью (остаточные явления энцефалита, арахноидита с умеренно выраженным гемипарезом; умеренные гидроцефалия, ликворная гипертензия). При оценке гидроцефалии учитывать данные глазного дна (застойные явления диска зрительного нерва), ликворное давление, данные МРТ или КТ головного мозга.

Лица, перенесшие туберкулезный менингит, освидетельствуются по подпункту 1), 2) или 3) пункта 22 настоящих Требований в зависимости от степени нарушений функций центральной нервной системы.

К подпункту 3) пункта 22 настоящих Требований относятся последствия и остаточные явления поражения центральной нервной системы с незначительным нарушением функций, отдельными органическими знаками, сочетающимися с вегетативно-сосудистой неустойчивостью и астено-невротическими проявлениями при продолжительном лечении или затяжных, повторных декомпенсациях болезненных расстройств.

К подпункту 4) пункта 22 настоящих Требований относятся последствия и остаточные явления поражения нервной системы, при которых имеются незначительные явления астенизации, вегетативно-сосудистая неустойчивость и отдельные стойкие рассеянные органические знаки, не сопровождающиеся расстройством двигательных, чувствительных, координаторных и других функций нервной системы.

Наличие указанных в пункте 22 настоящих Требований расстройств должно быть подтверждено медицинскими документами, а диагноз объективизирован результатами клинических и специальных исследований. Кандидатам на службу и учебу, освидетельствуемым по подпункту 4) пункта 22 и графе III настоящих Требований, заключение о годности выносится не ранее 6 месяцев после стационарного обследования.

При оценке выраженности синдрома внутричерепной гипертензии учитывается клиника заболевания, наличие застойных изменений на глазном дне, степень расширения желудочковой системы мозга по данным КТ или МРТ, ЭЭГ, ЭхоЭГ.

При наличии на КТ или МРТ расширения желудочковой системы, признаков перивентрикулярного отека без клинических проявлений, подтвержденных медицинской документаций, МО проводится по подпункту 4) пункта 22 настоящих Требований.

Лица с выраженными эмоционально-волевыми или интеллектуально-мнестическими расстройствами, возникшими вследствие перенесенного инфекционного заболевания, освидетельствуются по пункту 14 настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
23.	Последствия травм головного и спинного мозга Т-90, Т-91.3:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций или быстро прогрессирующим течением;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением функции;	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций.	нг	А	нг	А	инд	А

Данный пункт настоящих Требований предусматривает ближайшие и отдаленные (под отдаленными последствиями подразумеваются болезненные состояния, возникшие через год или более с момента травмы) последствия травм головного и спинного мозга, осложнения травматических повреждений центральной нервной системы, в том числе последствия травм от воздействия воздушной взрывной волны и других внешних факторов.

К подпункту 1) пункта 23 настоящих Требований относятся последствия травматических повреждений с тяжелыми расстройствами функций головного и спинного мозга (ушибы и сдавления мозга, приводящие к стойким параличам или глубоким парезам, нарушению функций тазовых органов), а также состояния, при которых в результате повреждения мозгового вещества наступают расстройства корковых функций (афазия, агнозия, апраксия) и арахноидит, приводящий к резкому повышению внутричерепного давления (подтверждается данными МРТ, КТ, ЭХО), а также случаи с частыми (3 и более в год) эпилептическими припадками.

К подпункту 2) пункта 23 настоящих Требований относятся последствия травм головного и спинного мозга, при которых очаговые симптомы и расстройства функций не достигают степени выраженности, предусмотренной подпунктом 1) пункта 23 настоящих Требований (парез, существенно не ограничивающий функцию конечности; умеренно выраженные мозжечковые расстройства в форме неустойчивости при ходьбе, нистагма, чувствительные нарушения, травматический арахноидит, гидроцефалия с умеренно выраженным или незначительным повышением внутричерепного давления, редкими эпилептическими припадками).

К подпункту 3) пункта 23 настоящих Требований относятся последствия травматического повреждения головного или спинного мозга, травматический арахноидит с признаками легкого повышения внутричерепного давления, при которых в неврологическом статусе выявляются рассеянные органические знаки (асимметрия черепной иннервации и анизорефлексия, легкие расстройства чувствительности), сочетающиеся со стойкими, незначительно выраженными астено-невротическими проявлениями и вегетативно-сосудистой неустойчивостью.

По последствиям открытой черепно-мозговой травмы с линейным переломом свода или основания черепа при наличии незначительных нарушений функций центральной нервной системы сотрудники признаются по данному подпункту ограниченно годными к воинской службе.

К подпункту 4) пункта 23 настоящих Требований относятся отдаленные последствия травм головного и спинного мозга, при которых имеются отдельные рассеянные органические знаки, вегетативно-сосудистая неустойчивость и незначительные явления астенизации без нарушения двигательных, чувствительных, координаторных и других функций нервной системы.

Кандидаты на службу и учебу, освидетельствуемые по графе III, по данному подпункту признаются годными к службе при наличии объективных медицинских документов о перенесенной травме, данных наблюдений невропатологом в динамике, и отсутствии нарушений функций центральной нервной системы, подтвержденных данными клинического исследования и обязательными дополнительными обследованиями: рентгенографии черепа в двух проекциях, ЭЭГ, ЭхоЭГ, а при необходимости КТ или МРТ головного мозга.

Лица с выраженными эмоционально-волевыми или интеллектуально-мнестическими расстройствами, возникшими вследствие травмы головного мозга, освидетельствуются также по соответствующим подпунктам пункта 14 настоящих Требований.

При наличии повреждений и дефектов костей черепа, кроме настоящего пункта, применяются также соответствующие подпункты пункта 81 настоящих Требований.

Сотрудники с посттравматическими эпиприпадками негодны к управлению транспортными средствами, к работе на высоте, у движущихся механизмов, огня и воды.

При наличии в анамнезе родовой травмы с резидуально-органическими изменениями заключение выносится по соответстсвующим подпунктам пункта 25 настоящих Требований.

МО лиц, перенесших острую травму головного или спинного мозга, проводится по пункту 28 настоящих Требований.

Состояние с момента получения травмы головного мозга до 3-х месяцев определятся как острый период, с 3-х до 6 месяцев - ранний восстановительный период, с 6 месяцев до 1-го года - поздний восстановительный период, с 1-го года и выше –отдаленные последствия травмы головы.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
24.	Сосудистые заболевания головного и спинного мозга и их последствия (субарахноидальные, внутримозговые и другие кровоизлияния, инфаркт мозга, транзиторная ишемия мозга) I60-69, G45, G46, R55:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением функций; редкие преходящие нарушения мозгового кровообращения; частые обмороки без признаков органического поражения центральной нервной системы;	нг	В	нг	В	нг	В-инд
	4) с наличием редких обмороков без признаков органического поражения центральной нервной системы.	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	А

К подпункту 1) пункта 24 настоящих Требований относятся повторные инсульты независимо от степени нарушения функций, а также стойкие выпадения функций нервной системы, наступившие вследствие острого нарушения мозгового или спинального кровообращения, дисциркуляторная энцефалопатия III стадии (гемиплегии, глубокие парезы, расстройства речи, памяти, мышления, явления паркинсонизма, эпилептические припадки, нарушения функций тазовых органов).

При аневризмах сосудов головного мозга, явившихся причиной нарушения мозгового кровообращения, и невозможности оперативного лечения или при отказе от него, МО проводится также по данному подпункту независимо от степени выраженности остаточных явлений нарушения мозгового кровообращения и функции нервной системы.

По данному подпункту выносится заключение сотрудникам, освидетельствуемым по графам I-II, после перенесенного спонтанного (нетравматического) субарахноидального кровоизлияния, а также при повторных субарахноидальных кровоизлияниях освидетельствуемым по всем графам.

К подпункту 2) пункта 24 настоящих Требований относятся множественные (2 и более) артериальные аневризмы после выключений из кровообращения, артериовенозные аневризмы после эмболизации, искусственного тромбирования или интракраниального удаления, сосудистые поражения головного или спинного мозга с благоприятным течением и умеренной выраженностью очаговых выпадений, бессимптомные артериальные аневризмы и артериовенозные мальформации, последствия тромбозов вен головного мозга при наличии отдельных стойких органических знаков со стороны, нарушения мозгового кровообращения при артериальной гипертензии 2 степени, а также частые (3 и более в год) транзиторно-ишемические атаки.

К подпункту 3) пункта 24 настоящих Требований относятся одиночные артериальные аневризмы после внутричерепного клиппирования или выключения из кровообращения с помощью баллонизации либо искусственного тромбирования; транзиторно-ишемические атаки 2 раза в год, сопровождающиеся нестойкими очаговыми симптомами со стороны центральной нервной системы (парезы, парестезии, расстройства речи, мозжечковые явления), которые удерживаются не более суток и проходят без нарушения функций нервной системы или углубления имеющихся расстройств; последствия нарушения спинального кровообращения в виде нерезких расстройств чувствительности или легкого пареза конечности

К данному подпункту также относится дисциркуляторная энцефалопатия II стадии, при которой обязательно наличие отдельных стойких органических знаков со стороны ЦНС, четкой анизорефлексии, вялой реакции зрачков на свет, пирамидных симптомов, мозжечковых нарушений, вестибулярной и вегетативной недостаточности, а также слабодушия, головных болей, головокружения, нарушения сна, снижения работоспособности, нарушения эмоционально-волевой сферы, умеренно выраженных когнитивных нарушений, псевдобульбарого синдрома, эмоционально-личностных расстройств.

К подпункту 4) пункта 24 настоящих Требований относятся дисциркуляторная энцефалопатия I или II стадии в форме псевдоневротического синдрома при наличии начальных проявлений клинических признаков органического поражения головного мозга, нестойких признаков поражения цереброваскулярного русла, эмоциональная неустойчивость, раздражительность, незначительно выраженные когнитивные нарушения, ухудшение памяти, головная боль, головокружение, расстройство сна, шум в ушах, а также однократная транзиторно-ишемическая атака в анамнезе без нарушения функций нервной системы.

При установлении диагноза дисциркуляторной энцефалопатии определение этиологического фактора (атеросклероз церебральных сосудов, артериальная гипертензия, сахарный диабет, гиперхолестеринемия, гипергомоцистеинемия, ишемическая болезнь сердца, ревматические поражения, нарушения сердечного ритма, поражения сосудов головного мозга вследствие травм, инфекционных и системных заболеваний, аномалии развития сосудов, патология шейного отдела позвоночника, травмы головного мозга и др.). Диагноз дисциркуляторной энцефалопатии в обязательном порядке должен быть подтвержден данными МРТ, КТ исследований (наличие признаков структурных изменений мозгового вещества).

Лица с редкими синкопальными состояниями (обмороками) подлежат углубленному обследованию и лечению, при отсутствии признаков органического поражения центральной нервной системы освидетельствуются по подпункту 4) пункта 24 настоящих Требований. Кандидаты на службу (учебу) и сотрудники при наличии синкопальных состояний (обмороков) вследствие других заболеваний или расстройств (инфекции, травмы, интоксикации), освидетельствуются по соответствующим пунктам настоящих Требований.

Сотрудники с синкопальными состояниями (обмороками) не годны к управлению транспортными средствами, к работе на высоте, у движущихся механизмов, огня и воды.

При наличии послеоперационного дефекта костей черепа применяются также соответствующие подпункты пункта 81 настоящих Требований.

Сотрудники в период после однократно перенесенной транзиторно-ишемической атаки с полным восстановлением функции освидетельствуются по пункту 28 настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
25.	Врожденные аномалии (пороки развития нервной системы Q00-07, прогрессирующие органические заболевания ЦНС G20-26, наследственные и дегенеративные болезни ЦНС, доброкачественные опухоли нервной системы или оболочек головного и спинного мозга, а также резидуальные поражения головного мозга и другие нервно мышечные заболевания; неуточненый тремор R25.1:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением функций.	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд

К подпункту 1) пункта 25 настоящих Требований относятся тяжелые по своему характеру врожденные аномалии (пороки развития) и болезни нервной системы с быстро прогрессирующим течением или сопровождающиеся значительным нарушением функций (в том числе доброкачественные опухоли нервной системы и оболочек головного или спинного мозга, сирингомиелия с резковыраженными нарушениями трофики, боковой амиотрофический склероз, миастения, амиотрофия невральная, спинальная атаксия Фридрейха, мозжечковая атаксия Пьера-Мари, болезнь Паркинсона и другие болезни экстрапирамидной системы, грубый эссенциальный тремор с нарушениями письма).

К подпункту 2) пункта 25 настоящих Требований относятся болезни, течение которых характеризуется медленным, на протяжении длительного времени (не менее года) нарастанием симптомов (в том числе медленно прогрессирующие формы доброкачественных опухолей нервной системы или оболочек головного или спинного мозга, миопатий, тяжелые формы миотонии, сирингомиелия с незначительной атрофией мышц и легким расстройством чувствительности, краниостеноз с синдромом внутричерепной гипертензии).

К подпункту 3) пункта 25 настоящих Требований относятся легкие формы миотонии, а также медленно прогрессирующие болезни нервной системы, когда объективные признаки выражены в незначительной степени (в том числе сирингомиелия с нерезко выраженными диссоциированными расстройствами чувствительности, без трофических расстройств) или когда симптомы заболевания длительно удерживаются в одном и том же состоянии.

К данному подпункту также относится резидуально-органическая недостаточность головного мозга (антенатальная, перинатальная и постнатальная) неустановленного генеза без психических расстройств при наличии рассеянной очаговой симптоматики, изменений на ЭЭГ в виде очагов патологической активности, пароксизмов либо признаков внутричерепной гипертензии при нормальной фоновой, незначительных патологических изменениях на КТ.

Лица с доброкачественными опухолями нервной системы и оболочек головного или спинного мозга после их радикального удаления освидетельствуются по подпунктам 1), 2) или 3) пункта 25 настоящих Требований в зависимости от степени нарушения функций.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
26.	Болезни периферической нервной системы G50-64:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением функций;	нг	В- инд	нг	В-инд	нг	В- инд
	4) при наличии объективных данных без нарушений функции.	инд	А	инд	А	инд	А

Данный пункт настоящих Требований предусматривает воспалительные заболевания и поражения краниальных (кроме II и VIII пар черепных нервов), спинальных нервов, корешков и ганглиев, а также их поражения вторичного характера вследствие интоксикаций, изменений в позвоночнике, мягких тканей.

К подпункту 1) пункта 26 настоящих Требований относятся последствия полиневритов (полинейропатий), плекситов воспалительного и интоксикационного происхождения, опухоли периферических нервов, сопровождающиеся значительно выраженными расстройствами движений, чувствительности и трофики (резко выраженная атрофия мышц при одностороннем процессе: плеча - свыше 4 см., предплечья - свыше 3 см., бедра - свыше 8 см., голени - свыше 6 см.; хронические трофические язвы, пролежни).

К данному подпункту также относятся частые (2 и более раз в год) рецидивирующие и длительно протекающие радикулиты, сопровождающиеся тяжелым и стойким болевым синдромом с двигательными и вегетативно-трофическими нарушениями, требующие продолжительного (4-6 месяцев) лечения, а также плекситы и тяжелые формы невралгии тройничного нерва при безуспешном лечении.

К подпункту 2) пункта 26 настоящих Требований относятся заболевания периферических нервов и сплетений, при которых умеренно расстраивается основная функция: стойкий паралич мимических мышц, нарушения функции кисти, ограничение поднятия руки.

К данному подпункту также относятся хронические рецидивирующие радикулиты, плекситы, нейропатии, невриты, сопровождающиеся в период обострения вынужденным положением туловища, болями по ходу нервов и требующие лечения в течение 2-3 месяцев.

К подпункту 3) пункта 26 настоящих Требований относятся рецидивирующие болезни периферических нервов и сплетений с редкими обострениями без тенденции к нарастанию двигательных, чувствительных и трофических расстройств при не резко выраженных остаточных явлениях, незначительно нарушающих функцию, а также состояние после операции радиочастотной абляции тройничного нерва, периферических нервов, невролиза при мононевропатиях верхних и нижних конечностях.

К подпункту 4) пункта 26 настоящих Требований относятся остаточные явления болезней периферических нервов в виде незначительных нарушений чувствительности, небольших атрофии или ослабления силы мышц, которые не нарушают функцию и имеют тенденцию к восстановлению.

При вторичных поражениях периферической нервной системы применяются также соответствующие пункты настоящих Требований, предъявляемым к соответствию состояния здоровья лиц для службы в органах внутренних дел.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
27.	Последствия травм периферических нервов S14, S24, S34, S44, S54, S64, S74, S84, S94:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением функций;	нг	В-инд	нг	В-инд	инд	В-инд
	4) при наличии объективных данных без нарушений функции.	инд	А	инд	А	инд	А

К подпункту 1) пункта 27 настоящих Требований относятся последствия травм или ранений нервных стволов и сплетений при наличии значительно выраженных и стойких двигательных, чувствительных расстройств, расстройств трофики (резко выраженная атрофия мышц при одностороннем процессе: плеча - свыше 4 см., предплечья - свыше 3 см., бедра - свыше 8 см., голени - свыше 6 см.; хронические трофические язвы, пролежни), а также последствия повреждений, которые сопровождаются выраженным и стойким болевым синдромом.

К подпункту 2) пункта 27 настоящих Требований относятся последствия повреждений нервов и сплетений, при которых из-за пареза группы мышц или отдельных мышц умеренно расстраивается основная функция конечности. Также относятся параличи мимических мышц вследствие повреждения основного ствола или крупных ветвей лицевого нерва.

К подпункту 3) пункта 27 настоящих Требований относятся последствия повреждений нервов, сплетений, при которых функция конечности нарушается незначительно (повреждение одного лучевого или локтевого нервов, когда снижена сила разгибателей кисти и ограничена тыльная флексия).

К подпункту 4) пункта 27 настоящих Требований относятся последствия повреждения нервов, когда их функция полностью восстановлена, а имеющиеся легкие остаточные явления в форме незначительно выраженных нарушений чувствительности или небольшого ослабления мышц, иннервируемых поврежденным нервом, практически не ограничивают функцию.

После острых травм периферических нервов или оперативного лечения, когда для полного восстановления способности исполнять обязанности службы требуется срок не менее 1 месяца, МО проводится по пункту 28 настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
28.	Временные функциональные расстройства после острых заболеваний и травм центральной или периферической нервной системы, а также их хирургического лечения.	к	с	к	с	к	с
		нг	Г	нг	Г	нг	Г

К данному пункту настоящих Требований у Требований относятся состояния после острых инфекционных, паразитарных заболеваний, интоксикационных поражений, травм нервной системы, острых сосудистых заболеваний головного и спинного мозга.

Заключение ВВК о нуждаемости сотрудников в категории Г выносится после перенесенного острого серозного менингита, менингеальной формы клещевого энцефалита, генерализованных форм менингококковой инфекции (менингит, менингоэнцефалит, менингококкцемия), смешанных форм полирадикулоневритов с исходом в астеническое состояние после того, как закончено лечение и санирован ликвор. Критерием санации ликвора при менингококковом менингите является уменьшение цитоза ниже 50 клеток при числе лимфоцитов 75 процентов и более.

Кандидаты на службу и учебу, после перенесенного острого заболевания без резидуально-органических поражений негодны до излечения (не ранее 6 месяцев).

Кандидаты на службу и учебу, после острой травмы при наличии объективных данных без резидуально-органических поражений признаются негодными к службе до определившегося врачебно-экспертного исхода (от 6 до 12 месяцев от момента полученной травмы в зависимости от выраженности нарушения функций).

Сотрудникам после перенесенного преходящего нарушения мозгового кровообращения при благоприятном прогнозе для полного восстановления функций нервной системы выносится категория Г.

Глава 7. Болезни глаза и придаточного аппарата

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
29.	Болезни век, слезных путей, глазницы и конъюнктивы Q10-15; Н00-59 (за исключением Н15-22; Н25-28; Н30-36; Н40-43; Н49-53.0; Н53.4; Н54.0; Н55):	к	с	к	с	к	с
	1) выраженные анатомические изменения или недостатки положения век со значительным нарушением зрительных или двигательных функций на обоих глазах;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) то же на одном глазу или умеренно выраженные на обоих глазах;	нг	Д-инд	нг	Д-инд	нг	Д-инд
	3) незначительно выраженные анатомические изменения или недостатки положения век.	нг	В-инд	инд	В-инд	инд	А

Данный пункт настоящих Требований предусматривает врожденные и приобретенные анатомические изменения или недостатки положения, заболевания век, слезных путей, глазницы и конъюнктивы.

К подпункту 1) пункта 29 настоящих Требований относятся сращения век между собой или с глазным яблоком, если они значительно ограничивают движения глаза или препятствуют зрению; заворот век или рост ресниц по направлению к глазному яблоку, вызывающие раздражения глаза; выворот, рубцовая деформация или недостатки положения век (кроме птоза), препятствующие закрытию роговой оболочки; стойкий лагофтальм.

К подпункту 2) пункта 29 настоящих Требований относятся резко выраженные язвенные блефариты с рубцовым перерождением и облысением краев век; хронические конъюнктивиты с гипертрофией и резко выраженной инфильтрацией подслизистой ткани с частыми (не менее 2 в год) обострениями при безуспешном стационарном лечении, хроническое трахоматозное поражение конъюнктивы, а также заболевания и непроходимость слезных путей, сопровождающихся упорным слезотечением, которые не поддаются излечению после неоднократного хирургического лечения в стационаре, а также состояния после реконструктивных операций на слезных путях с введением лакопротеза.

Кандидаты на службу и учебу при наличии у них стриктуры слезно-носового канала или атрезии слезного мешка освидетельствуются также по данному подпункту.

После успешно проведенного хирургического лечения при условии отсутствия рецидива заболевания в течении 1 года кандидаты на службу и учебу признаются годными к службе.

К данному подпункту относятся также рецидивы крыловидной плевы с прогрессирующим нарушением функций глаза, не поддающиеся излечению после неоднократного хирургического лечения. Сюда же относится птоз врожденного или приобретенного характера, при котором верхнее веко при отсутствии напряжения лобной мышцы прикрывает больше половины зрачка на одном глазу или более одной трети зрачка на обоих глазах.

При последствиях трахомы со стойкими нарушениями функций глаза заключение выносится по соответствующим пунктам настоящих Требований, предусматривающим эти нарушения.

Простой блефарит с отдельными чешуйками, незначительной гиперемией краев век, фолликулярный конъюнктивит с единичными фолликулами, бархатистость конъюнктивы в углах век и в области конъюнктивальных сводов, отдельные мелкие поверхностные рубцы конъюнктивы нетрахоматозного происхождения, гладкие рубцы конъюнктивы трахоматозного происхождения без других изменений конъюнктивы, роговицы и без рецидивов трахоматозного процесса в течение года, ложная и истинная крыловидная плева без явлений прогрессирования не являются основанием для применения пункта 29 настоящих Требований, не препятствуют прохождению воинской службы, поступлению в военные (специальные) учебные заведения.

При весеннем катаре и других аллергических поражениях конъюнктивы в зависимости от степени выраженности, тяжести течения заболевания, частоты обострений и эффективности проводимого лечения МО проводится по подпункту 2) или 3) пункта 29 настоящих Требований.

К подпункту 3) пункта 29 настоящих Требований относятся хронические умеренно или незначительно выраженные блефариты и конъюнктивиты с редкими обострениями при их успешном лечении.

Заключение о годности к службе в подразделении и виде деятельности, в конкретной должности выносится в зависимости от степени выраженности анатомических изменений, тяжести течения заболевания, результатов лечения, функции глаза.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
30.	Хронические заболевания воспалительного или дегенеративного характера роговицы, склеры, радужной оболочки цилиарного тела, хрусталика, сосудистой и сетчатой оболочки, стекловидного тела, нарушающие функции зрения Н15-22, Н25-28, Н30-36, Н43-48, Q11-14:	к	с	к	с	к	с
	1) значительно выраженные с прогрессирующим снижением зрительных функций или частыми обострениями на обоих глазах:	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) то же на одном глазу или умеренно выраженные на обоих глазах;	нг	Д-инд	нг	Д-инд	нг	Д-инд
	3) умеренно выраженные, не прогрессирующие с редкими обострениями на одном глазу;	нг	В	нг	В-инд	инд	В-инд
	4) афакия, артифакия на обоих глазах:	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	на одном глазу:	нг	В	нг	В-инд	нг	В-инд
	5) атрофия зрительного нерва любой этиологии при прогрессирующем понижении зрения на обоих глазах:	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	на одном глазу:	нг	Д-инд	нг	Д-инд	нг	В
	6) инородное тело, расположенное внутри глаза и не вызывающее воспалительных или дистрофических изменений в глазу.	нг	В-инд	нг	В-инд.	инд.	В-инд.

Данный пункт настоящих Требований предусматривает хронические, трудно излечимые или неизлечимые заболевания дегенеративного, дистрофического и другого происхождения.

При наличии новообразований глаза и его придатков в зависимости от их характера МО проводится по пунктам 8 и 9 настоящих Требований. Доброкачественные новообразования, не нарушающие функций глаза, не препятствуют прохождению службы и поступлению в учебные заведения.

К подпункту 1) пункта 30 настоящих Требований относятся заболевания с прогрессирующим снижением зрительных функций и неподдающиеся консервативному или хирургическому лечению, состояния после кератопротезирования на одном или обоих глазах, а также, независимо от функции глаза тапеторетинальные абиотрофии.

Пигментная дегенерация сетчатой оболочки с пигментом или без него в сочетании с расстройством темновой адаптации (гемералопией) должна быть подтверждена двухкратным выполнением часовой адаптометрии с использованием контрольных методов исследования сумеречного зрения, независимо от других функций глаза относится к данному подпункту.

При стойком сужении поля зрения снизу и снаружи (по вертикальным и горизонтальным меридианам) от точки фиксации до уровня менее 30 градусов на обоих глазах заключение по всем графам выносится по подпункту 1) пункта 30 настоящих Требований, на одном глазу - по подпункту 2) пункта 30 настоящих Требований, от 30 до 45 градусов на обоих глазах – по подпункту 2) пункта 30 настоящих Требований, на одном глазу - по подпункту 3) пункта 30 настоящих Требований.

К подпункту 2) пункта 30 настоящих Требований относятся хронические увеиты и увеопатии, установленные в стационарных условиях и сопровождающиеся повышением внутриглазного давления; кератоглобус и кератоконус; наличие дегенеративно-дистрофических изменений на глазном дне (краевая дегенерация сетчатки, множественные хориоретинальные очаги, задняя стафилома) при прогрессирующем снижении зрительных функций глаза.

Кандидаты, перенесшие лазерную коррекцию зрения, оптико-реконструктивные операции на роговице или склере, признаются негодными к службе и учебе независимо от результатов лечения, если после операции прошло менее 6 мес. По истечении этого периода категория годности к службе и учебе определяется в зависимости от состояния функций глаза и документально подтвержденной степени аметропии в соответствии с Приложениями 34 и 35 с учетом результатов ультразвуковой биометрии глазных яблок, отсутствия дегенеративно-дистрофических изменений на глазном дне.

Кандидаты на службу, освидетельствуемые по графе I, перенесшие лоскутную форму лазерной коррекции зрения, оптико-реконструктивные операции на роговице, а также кандидаты на учебу, освидетельствуемые на все любые направления подготовки, перенесшие любые формы лазерной коррекции зрения, оптико-реконструктивных операций на роговице признаются негодными независимо от результатов оперативного лечения близорукости и сроков проведенного лечения.

Так называемая цветная переливчивость, радужность, глыбки, зернышки и вакуоли хрусталика, обнаруживаемые только при исследовании со щелевой лампой, а также врожденное отложение пигмента на передней капсуле хрусталика, не понижающие остроту зрения, не являются основанием для применения пункта 30 настоящих Требований.

При стойких абсолютных центральных и парацентральных скотомах на одном или обоих глазах категория годности к службе, службе в должности (по специальности) освидетельствуемых по всем графам определяется в зависимости от состояния функций глаза по соответствующим подпунктам пункта 30 настоящих Требований.

Вывих и подвывих хрусталика оценивается как афакия. Афакия на одном глазу расценивается как двухсторонняя, если на втором глазу имеется помутнение хрусталика, понижающее остроту зрения этого глаза до 0,4 и ниже.

При афакии, артифакии на одном или обоих глазах заключение в отношении сотрудников, занимающих должности, отнесенные к графе III, выносится также по пункту 35 настоящих Требований, в зависимости от остроты зрения с практически переносимой коррекцией любого вида, в том числе и контактными линзами. При коррекции обычными стеклами разница в их силе для лучшего и худшего глаза должна быть не более 2 диоптрий. Они не годны к поступлению в учебные заведения и к работе, связанной с вибрацией тела.

При индивидуальной оценке годности по афакии необходимо учитывать зрительные функции, должность, характер работы.

К подпункту 5) пункта 30 настоящих Требований относится атрофия зрительного нерва любой этиологии. При непрогрессирующей атрофии зрительного нерва кандидаты на службу и учебу не годны к службе в органах внутренних дел по всем графам, а категория годности к военной службе, службе в должности (по специальности) сотрудников определяется в зависимости от функций глаза (острота зрения, поля зрения).

При стойкой гемианопсии заключение выносится подобно заключению с атрофией зрительного нерва "на обоих глазах". В случае, когда поле зрения на одном глазу снаружи составляет 30 градусов и менее, заключение выносится подобно заключению, с атрофией зрительного нерва "на одном глазу" пункта 30 настоящих Требований.

Артифакия в виде искусственного хрусталика не расценивается как инородное тело глаза.

При стойкой парацентральной скотоме на одном глазу сотрудники, занимающие должности, отнесенные к II, III графам, при хорошей функции глаза признаются годными.

Во всех случаях при наличии внутриглазных инородных тел, вопрос о годности к службе в должности (по специальности) решается не ранее, чем через 3 месяца после ранения.

При хороших функциях глаза (острота зрения, поля зрения, темновая адаптация), отсутствии воспалительных явлений и признаков металлоза, сотрудники по всем графам (кроме водителей транспортных средств и когда работа связана с вибрацией) и кандидаты на службу по III графе признаются годными к службе.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
31.	Отслойка и разрывы сетчатой оболочки Н33:	к	с	к	с	к	с
	1) не травматической этиологии на обоих глазах	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) травматической этиологии на обоих глазах, не травматической этиологии на одном глазу	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) травматической этиологии на одном глазу	нг	В	нг	В-инд	нг	В-инд

К подпункту 1) пункта 31 настоящих Требований относятся последствия перенесенной отслойки сетчатки нетравматической этиологии на обоих глазах независимо от остроты зрения, а также случаи безуспешного повторного хирургического лечения посттравматической отслойки сетчатой оболочки на обоих глазах при прогрессирующем снижении функции глаз.

К подпункту 2) пункта 31 настоящих Требований относятся также последствия оперативных вмешательств по поводу травматической отслойки сетчатки на обоих глазах с хорошим функциональным исходом.

Сотрудники, перенесшие операцию по поводу рецидива нетравматической отслойки сетчатки на одном глазу при хороших зрительных функциях по подпункту 2) пункта 31 настоящих Требований признаются ограничено годными к воинской службе. Они не годны к службе водителями транспортных средств, а также к работам, связанным с вибрацией тела.

При отслойке сетчатки любой этиологии сотрудники, кандидаты на службу и учебу признаются негодными.

При единичных разрывах сетчатки без отслойки на одном глазу годность сотрудников при отсутствии необходимости периферической профилактической лазерной коагуляции сетчатки определяется индивидуально (В-инд), кандидаты на службу и учебу признаются негодными.

Сотрудники, перенесшие периферическую профилактическую лазерную коагуляцию сетчатки освидетельствуются через 6 месяцев, кандидаты на службу(учебу) признаются негодными.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
32.	Глаукома Н40-42, Q15.0:	к	с	к	с	к	с
	1) в развитой и последующих стадиях на обоих глазах	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	2) тоже на одном глазу	нг	В	нг	В	нг	В
	3) в начальной стадии на одном или обоих глазах	нг	В	нг	В-инд	нг	В-инд

Диагноз глаукомы должен быть подтвержден с применением нагрузочных проб. Вопрос о категории годности к службе решается после лечения (медикаментозного или хирургического) с учетом степени стабилизации процесса и функций органа зрения (острота зрения, поля зрения, в том числе при нагрузочных пробах, наличие парацентральных скотом, а также экскавация диска зрительного нерва).

По данному пункту настоящих Требований освидетельствуются также лица с вторичной глаукомой.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
33.	Зрительное расстройство, связанное с болезнями мыщц глаз, нарушением содружественного движения и цветового зрения H49-51, Н53.4;	к	с	к	с	к	с
	1) стойкий паралич двигательных мышц глазного яблока при наличии диплопии	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	2) стойкий паралич двигательных мышц глазного яблока при отсутствии диплопии; содружественное косоглазие; ясно выраженный качательный спазм мышц глазного яблока	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	А
	3) нарушение цветового зрения: дихромазия (цветослепота); трихромазия А и Б (цветослабость III или II степени)	нг	В-инд	нг	В-инд	инд	А

К подпункту 1) пункта 33 настоящих Требований относится стойкая диплопия после травмы глазницы с повреждением мышц глаза. Если диплопия является следствием какого-либо заболевания, то заключение выносится по основному заболеванию.

При наличии у освидетельствуемых двоения только при крайних отведениях глазных яблок в стороны и вверх заключение выносится по подпункту 2) пункта 33 настоящих Требований, а при взгляде вниз - по подпункту 1) пункта 33 настоящих Требований.

Если нистагм является одним из признаков поражения нервной системы или вестибулярного аппарата, заключение выносится по основному заболеванию. При значительно пониженной остроте зрения заключение выносится по данному пункту настоящих Требований.

Нистагмоидные подергивания глаз при крайних отведениях глазных яблок не являются препятствием к службе и поступлению в учебные заведения.

При содружественном косоглазии менее 15 градусов диагноз должен быть подтвержден путем проверки бинокулярного зрения. Наличие бинокулярного зрения является основанием для исключения содружественного косоглазия.

При содружественном косоглазии, паралитическом косоглазии без диплопии и при других нарушениях бинокулярного зрения категория годности к службе сотрудников и годность к службе кандидатов на службу определяется в зависимости от функции глаза (острота зрения, поля зрения) по соответствующим пунктам настоящих Требований.

При диагностике форм, степеней понижения цветоощущения следует руководствоваться методическими указаниями к пороговым таблицам для исследования цветового зрения, разрешенными к применению в медицинской практике, не исключается использование полихроматических таблиц Е.Б. Рабкина.

Освидетельствуемые по графам II и III пункта 33 настоящих Требований, при дихромазии или трихромазия А и Б признаются негодными к службе (в том числе сотрудники при перемещении по должности) в качестве: водителей-сотрудников, химиков-аналитиков и биологов экспертно-криминалистических подразделений, специалистов радиосвязи (радиотелеграфисты).

Сотрудники с указанными состояниями нарушения цветового зрения признаются негодными при перемещении на должности по графе I.

Кандидаты на службу и сотрудники с аномальной трихромазией типа С (цветослабость I степени) при освидетельствовании на должности водителей любого вида автотранспорта признаются негодными к службе. Сотрудникам выносится заключение "Не годен к службе______" (с указанием должности), при этом заключение о категории годности к воинской службе не выносится.

В остальных случаях наличие цветослабости I степени не является основанием для применения пункта 33 настоящих Требований.

При наличии амблиопии в зависимости от степени нарушения отдельных зрительных функций применяются дополнительно соотвествующие пункты настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
34	Нарушение рефракции и аккомодации Н52:	к	с	к	с	к	с
	1) близорукость или дальнозоркость худшего глаза более 12,0 Д; астигматизм любого вида на худшем глазу с разницей рефракции в двух главных меридианах более 8,0 Д;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) близорукость или дальнозоркость худшего глаза более 8,0 Д и до 12,0 Д (вкл.); астигматизм любого вида на худшем глазу с разницей рефракции в двух главных меридианах более 6,0 Д и до 8,0 Д (вкл.);	нг	Д-инд	нг	Д-инд	нг	В
	3) близорукость или дальнозоркость худшего глаза более 6,0 Д и до 8,0 Д (вкл.); астигматизм любого вида на худшем глазу с разницей рефракции в двух главных меридианах более 4,0 Д и до 6,0 Д (вкл.);	нг	В	нг	В	нг	В-инд
	4) близорукость худшего глаза более 3,0 Д и до 6,0 Д (вкл.) дальнозоркость худшего глаза более 4,0 Д и до 6,0 Д (вкл.); астигматизм любого вида на худшем глазу с разницей рефракции в двух главных меридианах более 2,0 Д и до 4,0 Д (вкл.);	нг	В-инд	нг	В-инд	инд	А
	5) парез или паралич аккомодации;	нг	В-инд	нг	В-инд	инд	В-инд
	6) спазм аккомодации	инд	А	инд	А	инд	А

Вид и степень аномалии рефракции определяется с помощью скиаскопии или рефрактометрии.

В пункте 34 настоящих Требований указаны те степени аномалии рефракции, установленные в условиях циклоплегии или медикаментозного мидриаза (при отсутствии противопоказаний к применению мидриатиков), при которых острота зрения с коррекцией не дает основания для применения пункта 35 настоящих Требований, но характер и степень аномалии рефракции таковы, что полученную остроту зрения следует считать неустойчивой.

При определении годности учитывается острота зрения (по графам II, III - с коррекцией, по графе I - без коррекции), допустимая степень рефракции близорукости или дальнозоркости, а при наличии астигматизма, дополнительно, допустимая разница рефракции в двух главных меридианах каждого глаза. В случаях, когда при указанных особенностях зрения предусмотрена индивидуальная оценка годности, учитывается степень имеющихся нарушений других зрительных функций, дистрофических и дегенеративных изменений органов зрения или их отсутствие.

У кандидатов на службу по графам II, III острота зрения определяется с коррекцией и должна быть не ниже 0,6 на каждый глаз. При этом кандидаты на службу по данным графам признаются годными при отсутствии или наличии на худшем глазу:

близорукости не более 3,0 диоптрий;

дальнозоркости не более 4,0 диоптрий;

астигматизма любого вида с разницей рефракций в двух главных меридианах не более 2,0 диоптрий.

При наличии на худшем глазу:

близорукости более 3,0 Д и до 6,0 Д (вкл.);

дальнозоркости более 4,0 Д и до 6,0 Д (вкл.);

астигматизме любого вида с разницей рефракций в двух главных меридианах более 2,0 Д и до 4,0 Д (вкл.) годность кандидатов на службу по графе III определяется индивидуально.

Годность кандидатов на службу на должности, непосредственно связанные с видами деятельности по кибербезопасности, антихакерской деятельности, по борьбе с преступностью с применением интернета (по графе III), в случае остроты зрения с коррекцией не ниже 0,4 на каждый глаз при наличии на худшем глазу:

близорукости более 3,0 Д и до 8,0 Д (включительно, далее - вкл.);

дальнозоркости более 4,0 Д и до 8,0 Д (вкл.);

астигматизма любого вида с разницей рефракций в двух главных меридианах более 2,0 Д и до 5,0 Д (вкл.), определяется индивидуально с учетом других заболеваний (нарушений функции) органов зрения.

Кандидаты на службу по графе I должны иметь остроту зрения без коррекции не ниже 0,6 на каждый глаз. При этом кандидаты на службу по данной графе признаются годными при отсутствии или наличии на худшем глазу:

близорукости не более 3,0 диоптрий;

дальнозоркости не более 4,0 диоптрий;

астигматизма любого вида с разницей рефракций в двух главных меридианах не более 2,0 диоптрий.

У гражданских лиц, поступающих на учебу по графам II и III, острота зрения с коррекцией должна быть не ниже 0,8 на лучший глаз и не ниже 0,6 на худший глаз. При этом кандидаты на учебу по данным графам признаются годными при отсутствии или наличии на худшем глазу:

близорукости не более 3,0 диоптрий;

дальнозоркости не более 4,0 диоптрий;

астигматизма любого вида с разницей рефракции в двух главных меридианах не более 2,0 диоптрий на любом глазу.

У гражданских лиц, поступающих на учебу по графе I острота зрения должна быть без коррекции не ниже 0,6 на оба глаза и с коррекцией не ниже 1,0 на лучший глаз и не ниже 0,8 на худший глаз. При этом кандидаты на службу по данной графе признаются годными при отсутствии или наличии на худшем глазу:

близорукости не более 3,0 диоптрий;

дальнозоркости не более 4,0 диоптрий;

астигматизма любого вида с разницей рефракции в двух главных меридианах не более 2,0 диоптрии на любом глазу.

У сотрудников, освидетельствуемых по графам II, III, острота зрения определяется с коррекцией и должна быть не ниже 0,6 на каждый глаз. В данных случаях при освидетельствовании по графе II и наличии на худшем глазу:

близорукости более 3,0 Д и до 6,0 Д (вкл.);

дальнозоркости более 4,0 Д и до 6,0 Д (вкл.);

астигматизма любого вида с разницей рефракций в двух главных меридианах более 2,0 Д и до 4,0 Д (вкл.);

и при освидетельствовании по графе III и наличии на худшем глазу:

близорукости или дальнозоркости более 6,0 Д и до 8,0 Д (вкл.);

астигматизма любого вида с разницей рефракций в двух главных меридианах более 4,0 Д и до 6,0 Д (вкл.) годность сотрудников к службе определяется индивидуально.

У сотрудников, освидетельствуемых по графе I, острота зрения должна быть без коррекции не ниже 0,6 на оба глаза. При этом при наличии на худшем глазу:

близорукости более 3,0 Д и до 6,0 Д (вкл.);

дальнозоркости более 4,0 Д и до 6,0 Д (вкл.);

астигматизма любого вида с разницей рефракций в двух главных меридианах более 2,0 Д и до 4,0 Д (вкл.) годность к службе определяется индивидуально.

У сотрудников, поступающих на учебу по графе II и III острота зрения с коррекцией должна быть не ниже 0,6 на оба глаза. При этом сотрудники, поступающие на учебу по данным графам, признаются годными при отсутствии или наличии на худшем глазу:

близорукости или дальнозоркости до 5,0 диоптрий;

астигматизма любого вида с разницей рефракции в двух главных меридианах не более 4,0 диоптрий.

У сотрудников, поступающих на учебу по графе I острота зрения должна быть без коррекции не ниже 0,6 на оба глаза и с коррекцией не ниже 1,0 на лучший глаз и 0,8 на худший глаз. При этом сотрудники, поступающие на учебу по данной графе, признаются годными при отсутствии или наличии на худшем глазу:

близорукости не более 3,0 диоптрий;

дальнозоркости не более 4,0 диоптрий;

астигматизма любого вида с разницей рефракции в двух главных меридианах не более 3,0 диоптрий.

Спазм аккомодации является функциональным заболеванием, при котором рефракция, выявленная при циклоплегии слабее, чем сила оптимальной отрицательной коррегирующей линзы до циклоплегии.

При спазме аккомодации на одном или обоих глазах после безуспешного лечения категория годности к службе определяется по пунктам 34, 35 настоящих Требований в зависимости от остроты зрения с коррекцией и степени аметропии, возвращающихся к прежнему уровню после неоднократной циклоплегии или медикаментозного мидриаза (при отсутствии противопоказаний к применению мидриатиков).

Спазм аккомодации одного или обоих глаз у сотрудников не является основанием для применения пункта 34 настоящих Требований.

При параличе или стойком парезе аккомодации на обоих или одном глазу годность сотрудников определяется в зависимости от остроты зрения (без или с коррекцией), полей зрения.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
35.	Слепота или пониженное зрение Н54, отсутствие глазного яблока:	к	с	к	с	к	с
	1) отсутствие глазного яблока или слепота на один глаз или острота зрения одного глаза 0,02 и ниже при остроте зрения другого глаза 0,3 и ниже; острота зрения обоих глаз 0,2 и ниже;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) отсутствие глазного яблока или слепота на один глаз при остроте зрения одного глаза 0,4 и выше; острота зрения одного глаза 0,3 при остроте зрения другого глаза от 0,3 до 0,03;	нг	Д	нг	Д	нг	Д
	3) острота зрения одного глаза 0,4 при остроте зрения другого глаза от 0,3 до 0,03; острота зрения одного глаза 0,5 и выше при остроте зрения другого глаза до 0,04.	нг	В	нг	В	нг	В

Острота зрения каждого глаза учитывается с коррекцией любыми линзами, в том числе и комбинированными, а также контактными линзами (в случае хорошей - не менее 20 часов - переносимости, отсутствии диплопии, раздражения глаз), а у сотрудников, освидетельствуемых по графе III, в том числе и интраокулярными линзами.

Острота зрения у лиц, пользующихся контактными линзами, при МО по графам II, III определяется с коррекцией пробными очковыми линзами и должна соответствовать данному пункту настоящих Требований.

При коррекции обычными сферическими линзами, а также при некоррегированной анизометропии у освидетельствуемых по всем графам учитывается острота зрения с практически переносимой бинокулярной коррекцией, то есть с разницей в силе линз для обоих глаз не более 2 диоптрий. Коррекция астигматизма любого вида должна быть проведена цилиндрическими или комбинированными линзами полностью по всем меридианам.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
36.	Временные функциональные расстройства органа зрения.	к	с	к	с	к	с
		нг	Г	нг	Г	нг	Г

К пункту 36 настоящих Требований относятся временные функциональные расстройства функции органа зрения после травм, заболеваний и оперативных вмешательств, когда после завершения стационарного лечения категория годности к военной службе не изменяется, а для полного восстановления функций органа зрения необходим срок не менее месяца (за исключением оптико-реконструктивных операций на роговице, склере, периферической профилактической лазерной коагуляции сетчатки, при которых МО проводится в соответствии с пунктами 30 и 31 настоящих Требований.

Глава 8. Болезни уха и сосцевидного отростка

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
37.	Болезни наружного уха Н60-62 (кроме врожденных аномалий)	к	с	к	с	к	с
		нг	В-инд	нг	В-инд	инд	А

Кандидаты на службу, страдающие хронической рецидивирующей экземой наружного слухового прохода, ушной раковины, околоушной области не поддающиеся лечению, признаются негодными к службе с использованием переговорной аппаратуры и всех типов противогазов.

Лица, страдающие хроническим диффузным наружным отитом с частыми (2 и более в год) обострениями, имеющие экзостозы, приобретенные сужения слухового прохода со снижением остроты слуха, негодны к поступлению на должности, отнесенные к I-II графам пункта 37 настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
38.	Болезни среднего уха и сосцевидного отростка Н65-75:	к	с	к	с	к	с
	1) хронический двухсторонний или односторонний средний отит (эпитимпанит, мезотимпанит), сопровождающийся полипами, грануляциями в барабанной полости, кариесом кости и (или) сочетающийся с хроническими заболеваниями носа и околоносовых пазух;	нг	Д	нг	Д-инд	нг	Д-инд
	2) хронический двухсторонний или одосторонний средний отит, не сопровождающийся указанными в подпункте 1) осложнениями;	нг	В-инд	нг	В-инд	инд	А
	3) негнойные заболевания среднего уха, стойкие остаточные явления перенесенного среднего отита, адгезивный отит, выраженное, стойкое расстройство барофункции уха.	нг	А	инд	А	инд	А

К подпункту 1) пункта 38 настоящих Требований относятся двусторонний или односторонний хронический осложненый гнойный средний отит, последствия хирургического лечения хронических болезней среднего уха с неполной эпидермизацией послеоперационной полости, при наличии в ней незавершенного воспалительного процесса (гноя, грануляций, холестеатомных масс), последствия кохлеарной инплантации при неудовлетворительных результатах.

К подпункту 2) пункта 38 настоящих Требований относятся двусторонние стойкие сухие перфорации барабанной перепонки или последствия хирургического лечения хронических болезней среднего уха с обеих сторон при полной эпидермизации послеоперационных полостей.

Кандидаты на должности, отнесенные к III графе, могут быть признаны годными при условии ремиссии не менее 1 года после успешного оперативного лечения, к I-II графам – негодны независимо от срока и результата лечения.

К подпункту 3) пункта 38 настоящих Требований относятся односторонние стойкие сухие перфорации барабанной перепонки, хронический экссудативный средний отит, адгезивный средний отит, тимпаносклероз, состояние после произведенной 12 и более месяцев назад санирующей или иной операции на одном ухе при полной эпидермизации послеоперационной полости, приживления трансплантата.

Под стойкой сухой перфорацией барабанной перепонки следует понимать наличие перфорации барабанной перепонки при отсутствии воспаления среднего уха не менее трех лет.

Стойкое нарушение барофункции уха определяется по данным повторных исследований с помощью манометрии, тимпанометрии в сомнительных случаях производится исследование после продувания слуховых труб. Кандидаты на службу с сухой перфорацией барабанной перепонки признаются негодными к службе на должностях, требующих значительного напряжения слухового аппарата (радиотелефонисты, работники связи), а также на должностях, связанных с несением патрульно-постовой службы, службы на открытом воздухе, службе, связанной с частыми полетами на самолетах. Сотрудники, имеющие заболевания, предусмотренные подпунктом 3) пункта 38 настоящих Требований, при перемещении на должности, отнесенные ко I графе и службе, связанной с частыми полетами на самолетах, признаются негодными к службе на данных должностях.

Кандидаты на службу в подразделения государственной противопожарной службы на должности, предусматривающие работу с применением противогазов и дыхательных аппаратов со сжатым воздухом, при наличии у них хорошей проходимости слуховой трубы (барофункция I–II cтепени) признаются годными к службе, а со стойкой барофунцией III степени негодными.

Последствия перенесенного отита, рубцы на месте бывших перфораций, уплощения и обызвествление барабанной перепонки при хорошей подвижности ее, не пострадавшем слухе и сохраненной барофункции уха не дают основания для применения данного пункта настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
39.	Нарушения вестибулярной функции Н81-82:	к	с	к	с	к	с
	1) стойкие, значительно выраженные вестибулярно- вегетативные расстройства;	нг	Д-инд	нг	Д-инд	нг	Д-инд
	2) нестойкие, редко рецидивирующие, умеренно выраженные вестибулярно-вегетативные расстройства;	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	А
	3) стойкая и значительно выраженная чувствительность к вестибулярным раздражениям.	нг	В-инд	нг	В-инд	инд	А

К подпункту 1) пункта 39 настоящих Требований относятся резко выраженные меньероподобные заболевания, а также другие формы вестибулярных расстройств органического или функционального характера, приступы которых наблюдались при стационарном обследовании и подтверждены медицинскими документами.

К подпункту 2) пункта 39 настоящих Требований относятся случаи меньероподобных заболеваний, приступы которых протекают кратковременно с умеренно выраженными вестибулярно-вегетативными расстройствами, существенно не затрудняющими исполнения служебных обязанностей.

К подпункту 3) пункта 39 настоящих Требований относятся случаи резко повышенной чувствительности к укачиванию при отсутствии симптомов вестибулярных расстройств и заболеваний других органов.

Исследование лишь вестибулярной функции, без глубокого всестороннего исследования всего организма не дает представления о причинах повышенной чувствительности к укачиванию, так как вегетативные рефлексы могут исходить не только из ушного лабиринта, но и из других органов, а также могут быть временные вестибулярные расстройства вследствие переутомлений, интоксикаций, острых заболеваний.

Результаты вестибулометрии оцениваются совместно с неврологом.

При МО кандидатов на должности, связанные с частыми поездками на авиа-, автотранспорте, а также всех кандидатов на учебу предусмотрено исследование вестибулярного аппарата на кресле Барани.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
40.	Кондуктивная и нейросенсорная потеря слуха Н90-91 и другие виды тугоухости:	к	с	к	с	к	с
	1) стойкая полная глухота на оба уха или глухонемота;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) глухота на одно ухо при восприятии шепотной речи на расстоянии до 3 м на другое ухо или стойкое понижение слуха при восприятии шепотной речи на расстоянии до 1 м на одно ухо и на расстоянии до 2 м на другое ухо;	нг	В	нг	В	нг	В-инд
	3) глухота на одно ухо при восприятии шепотной речи на расстоянии от 3 м до 4 м на другое ухо или стойкое понижение слуха при восприятии шепотной речи на расстоянии от 2 м до 3 м на оба уха;	нг	В	нг	В-инд	нг	В-инд
	4) глухота на одно ухо при восприятии шепотной речи на расстоянии более 4 м на другое ухо; от 2 метров до 3 метров на одно ухо и на расстоянии от 3 до 4-х метров на другое ухо;.	нг	В	нг	В-инд	нг	А
	5) стойкое снижение слуха при восприятии шепотной речи на оба уха на расстоянии от 3 м до 6 м. или более 2 м. на одно и более 4 м. на другое ухо	нг	В-инд	нг	А	инд	А

Данный пункт настоящих Требований предусматривает все виды тугоухости независимо от этиологии.

Глухотой считается отсутствие восприятия крика у ушной раковины. Глухота должна быть удостоверена документами специализированных лечебных учреждений.

При определении степени понижения слуха необходимы, кроме обычного исследования шепотной речью, инструментальные специальные исследования (аудиограмма, тимпанограмма, при наличии показаний – объективная аудиометрия).

Сотрудники с пониженным слухом назначаются на должности с учетом конкретных условий службы. При индивидуальной оценке годности к службе учитывается характеристика руководства органов внутренних дел и данные функционального исследования органа слуха путем проверки слышимости через наушники при применении электроакустических средств связи (телефоны, радиосвязь), а также возможности слухопротезирования.

У кандидатов на службу на должности, отнесенные к графе I и учебу по всем графам восприятие шепотной речи должно быть не менее 6 метров на оба уха.

Сотрудники, освидетельствуемые по графе I должны иметь восприятие шепотной речи не менее 4 метра на оба уха.

Кандидаты на службу на должности, требующие значительного напряжения слухового аппарата (радиотелефонисты, работники связи) по подпункту 5) пункта 40 настоящих Требований й признаются негодными.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
41.	Временные функциональные расстройства после острого заболевания, обострения хронического заболевания, травм или хирургического лечения уха.	к	с	к	с	к	с
		нг	Г	нг	Г	нг	Г

Категория Г после перенесенных заболеваний и операций может быть вынесена при благоприятном экспертном прогнозе, когда не требуется специального лечения и для полного восстановления трудоспособности требуется срок не менее 1 месяца.

Кандидаты могут быть переосвидетельствованы через 3 мес с момента операции на наружном ухе, острого заболевания, травмы и через 1 год после операции на среднем и внутреннем ухе с учетом функционального состояния в соответствии с пунктами 37-40 настоящих Требований.

Глава 9. Болезни системы кровообращения

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
42.	Болезни системы кровообращения: ревматические болезни сердца (ревматический перикардит, миокардит, ревматические пороки митрального, аортального и других клапанов); неревматические миокардиты, эндокардиты, в том числе бактериальный (инфекционный) эндокардит; другие болезни сердца (кардиомиопатия, нарушение сердечного ритма и проводимости), сопровождающиеся расстройством кровообращения I00-09, I34-52:	к	с	к	с	к	с
	1) III стадии, IV ФК;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) II стадии Б, III ФК;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) II стадии А, II ФК;	нг	В	нг	В	нг	В-инд
	4) I стадии, I ФК.	нг	А	нг	А	нг	А

К подпункту 1) пункта 42 настоящих Требований наряду с заболеваниями сердечно-сосудистой системы III стадии, IV ФК относятся независимо от стадии нарушения кровообращения:

комбинированные или сочетанные приобретенные пороки сердца;

аортальные пороки сердца;

обширная облитерация перикарда;

изолированный стеноз левого атриовентрикулярного отверстия;

дилятационная и рестриктивная кардиомиопатия, гипертрофическая кардиомиопатия с обструкцией выносящего тракта левого желудочка;

аритмогенная дисплазия правого желудочка (АДПЖ).

К данному подпункту также относятся стойкие, не поддающиеся лечению нарушения ритма сердца и проводимости (полная атриовентрикулярная блокада, атриовентрикулярная блокада II степени с синдромом Морганьи-Адамса-Стокса или с сердечной недостаточностью II - IV ФК, желудочковая экстрасистолия III-V градации по В. Лауну, пароксизмальные желудочковые тахиаритмии, повторные пароксизмы фибрилляции или трепетания предсердий, синдром слабости синусового узла, постоянная форма мерцания предсердий с сердечной недостаточностью); последствия оперативных вмешательств на клапанном аппарате сердца, имплантации электрокардиостимулятора или антиаритмического устройства при наличии сердечной недостаточности II-IV ФК;

К подпункту 2) пункта 42 настоящих Требований относятся заболевания сердца, сопровождающиеся сердечной недостаточностью II ст Б, III ФК.

Лица со стойким (с длительностью более 7 суток) нарушением ритма сердца и проводимости: пароксизмальными тахиаритмиями, синдромом WPW, постоянными АV-блокадами II степени без синдрома Морганьи –Адамса-Стокса, синоаурикулярной блокадой II степени, полной блокадой ножек пучка Гиса, слабостью синусового узла, требующие антиаритмической терапии, использования электрической кардиоверсии или катетерной абляции, возобновляющиеся после прекращения лечения, освидетельствуются по подпунктам 1), 2) или 3) пункта 42 настоящих Требований, в зависимости от степени недостаточности и расстройства коронарного кровообращения и частоты их проявлений.

Постоянная АV-блокада I степени, не проявляющаяся клинически и не требующая лечения, функциональная (вагусная) АV-блокада I степени (нормализация АV-проводимости возникает при физической нагрузке или после внутривенного введения 0,5-1,0 миллиграмм атропина сульфата), неполная блокада правой ножки пучка Гиса, синдром Клерка-Леви-Кристеско (СLC), не сопровождающиеся пароксизмальными нарушениями ритма, не являются основанием для применения пункта 42 настоящих Требований.

Лица с изолированными приобретенными пороками сердца (за исключением указанных в подпункте 1) пункта 42 настоящих Требований, при ХСН I, II, III степени освидетельствуются по подпунктам 2), 3) или 4).

К подпункту 3) пункта 42 настоящих Требований относятся заболевания сердца с сердечной недостаточностью II стадии А, II ФК:

повторные атаки ревматизма;

приобретенный пролапс митрального клапана или других клапанов II степени (6-8,9мм) без нарушения внутрисердечной гемодинамики;

гипертрофическая кардиомиопатия без обструкции выносящего тракта левого желудочка при наличии ХСН I степени или без нее;

приобретенный пролапс митрального клапана I степени (3-5,9 мм) с патологической регургитацией II степени;

миокардитический кардиосклероз, сопровождающийся стойким нарушением ритма и проводимости;

состояния после хирургического лечения, в том числе эндоваскулярного, по поводу врожденных или приобретенных пороков сердца при наличии ХСН I- II степени или без нее.

Хроническая сердечная недостаточность должна быть подтверждена кардиогемодинамическими показателями, выявляемыми при эхокардиографии (снижение фракции выброса, увеличение систолического и диастолического размеров левого желудочка и предсердия, появление потоков регургитации на митральном и аортальном клапанах, укорочение волокон миокарда), результатами велоэргометрии для оценки индивидуальной переносимости физической нагрузки, а также тестом 6 минутной ходьбы в сочетании с клиническими проявлениями.

Кандидаты на службу на службу, перенесшие первичный активный ревматизм, после выписки из медицинского учреждения до 12 месяцев признаются негодными по подпункту 3) пункта 42 настоящих Требований. В последующем, при отсутствии признаков поражения сердца и других органов, а также отсутствия рецидивов заболевания, они освидетельствуются по подпункту 4) пункта 42 настоящих Требований. При благоприятно текущем заболевании, успешном лечении и сохраненной трудоспособности сотрудников возможна индивидуальная оценка по всем графам болезней.

К подпункту 4) пункта 42 настоящих Требований относятся стойко компенсированные исходы заболеваний мышцы сердца, клапанов и миокардиосклероз и без недостаточности кровообращения, стойких нарушений ритма сердца и проводимости.

Перенесенные неревматические миокардиты без исхода в миокардиосклероз, при отсутствии нарушений ритма сердца и проводимости, не препятствуют поступлению в учебные заведения, на службу.

Кандидаты на службу и учебу с приобретенным пролапсом митрального клапана I степени с транзиторной регургитацией I степени или без нее по графе III признаются годными, по графам I, II – негодными. Сотрудники с пролапсом митрального клапана I – II степени с указанной степенью нарушений по всем графам признаются годными.

Регургитация I степени на клапане легочной артерии при отсутствии легочной гипертензии, на трикуспидальном, митральном клапанах при отсутствии органических изменений створок клапанов, без пролабирования створок данных клапанов, без пороков данных клапанов, без нарушения ритма и проводимости, неснижающаяся толерантность к физической нагрузке по результатам нагрузочных проб (стресс-тредмил-тест, ВЭМ), считается функциональной и не является основанием для применения пункта 42 настоящих Требований.

Кандидаты на службу, по истечении 3-х лет наблюдения после эффективной РЧА, при удовлетворительных результатах ЭХОКГ, нагрузочной пробы, суточного мониторирования ЭКГ и отсутствии приема антиаритмических препаратов в течении последних 6 месяцев признаются годными индивидуально по III графе, по I и II графам - негодны.

Сотрудники, по истечении 6 мес наблюдения после эффективной РЧА, при удовлетворительных результатах ЭХОКГ, нагрузочной пробы, суточного мониторирования ЭКГ и отсутствия приема антиаритмических препаратов в течении последних 3 мес годны к службе по III графе, по I и II графам - годность определяется индивидуально (В-инд).

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
43.	Эссенциальная (первичная) гипертензия и гипертензивная (гипертоническая) болезнь I10-13:	к	с	к	с	к	с
	1) артериальная гипертензия 3 ст.	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) артериальная гипертензия 1,2 ст. риск III-IV;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) артериальная гипертензия 1,2 ст. риск II;	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд
	4) артериальная гипертензия 1 ст. риск I.	нг	А	нг	А	нг	А

Артериальная гипертензия (далее – гипертензия) – стабильное повышение офисного САД≥140 мм рт. ст., и/или ДАД ≥90 мм.рт.ст. Офисным АД называется значение АД, полученное при обычном измерении в кабинете врача, к данному понятию не относится измерению АД без присутствия медицинского персонала.

Измерение показателей АД, в том числе на СМАД, для определения степени гипертензии должно производится на фоне отсутствия приема антигипертензивных препаратов.

Диагностика степени и сердечно-сосудистого риска гипертензии проводится согласно соответствующего клинического протокола диагностики и лечения, одобренного комиссией по качеству медицинских услуг уполномоченного органа в области здравоохранения (далее – КП МЗ).

К подпункту 1) пункта 43 настоящих Требований относится гипертензия III степени и быстро прогрессирующая (злокачественная) гипертензия. Под злокачественной гипертензией подразумевается высокие цифры АД (не ниже) 220/130 мм.рт.ст. с развитием гипертонической ретинопатии IV степени, отеком соска зрительного нерва в сочетании с ишемическими и геморрагическими очагами в сетчатке.

К подпункту 2) пункта 43 настоящих Требований относится гипертензия 1-2 степени с высоким (III) и очень высоким (IV) риском.

По данному подпункту при благоприятно текущей гипертензии 2 степени высокого (III) риска, успешном лечении и сохраненной трудоспособности сотрудники по II и III графам могут быть признаны ограничено годными к воинской службе в зависимости от возраста и характера выполняемой работы.

К подпункту 3) пункта 43 настоящих Требований относится гипертензия 1, 2 степени среднего риска (II). При наличии ПОМ, ЗССС, ХБП МО проводится также с учетом соответствующих пунктов настоящих Требований в зависимости от степени нарушения функции пораженных органов и систем.

К подпункту 4) пункта 43 настоящих Требований относится гипертензия 1 степени низкого риска (I).

Наличие гипертензии у освидетельствованных должно быть подтверждено стационарным обследованием и результатами предыдущего динамического наблюдения в течение не менее 6 месяцев при обязательном наличии документированного подтверждении контроля АД не реже 1 раза в месяц. При сроке выявления или наблюдения гипертензии менее 6 месяцев сотрудники подлежат обследованию (лечению) с последующим освидетельствованием через 6 месяцев с момента принятия заключения ВВК, за исключением злокачественной гипертензии.

В каждом случае гипертензии проводится дифференциальная диагностика с симптоматической гипертензией, обусловленной другими заболеваниями. МО лиц с симптоматической гипертензией проводится по основному заболеванию. При симптоматической артериальной гипертензии, соответствующей по уровню гипертензии III степени, МО проводится по подпункту 1) пункта 43 настоящих Требований, при симптоматической артериальной гипертензии, соответствующей по уровню гипертензии II степени - по подпункту 2) пункта 43 настоящих Требований, при симптоматической артериальной гипертензии, соответствующей по уровню гипертензии I степени - по подпункту 3) пункта 43 настоящих Требований.

При наличии ПОМ, ЗССС, ХБП МО проводится также с учетом соответствующих пунктов настоящих Требований в зависимости от степени нарушения функции пораженных органов и систем.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
44.	Ишемическая болезнь сердца; постинфарктный кардиосклероз, стенокардия, другие формы ИБС (коронарный атеросклероз, атеросклеротический кардиосклероз, аневризма сердца), сопровождающийся расстройством общего и (или) коронарного кровообращения I20-25:	к	с	к	с	к	с
	1) ХСН ФК IV	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) ХСН ФК III	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) ХСН ФК II	нг	В	нг	В	нг	В-инд
	4) ХСН ФК I	нг	А	нг	А	нг	А

Наличие ишемической болезни сердца должно быть подтверждено инструментальными методами исследования. Обязательно проведение ЭКГ в покое и с нагрузочными пробами, суточного мониторирования ЭКГ, эхокардиографии; дополнительно – коронароангиографии (КАГ), стресс-тредмил-теста, ПЭТ, МРТ).

К подпункту 1) пункта 44 настоящих Требований относятся стабильная стенокардия напряжения ФК- III-IV при наличии ХСН ФК IV (симптомы сердечной недостаточности или стенокардии, могут наблюдаться в условиях покоя, невозможность выполнения какой-либо физической нагрузки без появления неприятных ощущений, при любой незначительной физической нагрузке эти симптомы усиливаются, ходьба по ровному месту до 100 м.),

Также к данному подпункту относятся независимо от степени выраженности степени стенокардии и сердечной недостаточности:

аневризма сердца или крупноочаговый кардиосклероз, развившийся в результате обширного трансмурального или повторного инфаркта миокарда;

отдельные стойкие, не поддающиеся лечению, формы нарушения ритма и проводимости сердца (полная АV-блокада, АV-блокада II степени, пароксизмальные тахиаритмии, политопная желудочковая экстрасистолия, синдром слабости синусового узла) вследствие ишемической болезни сердца;

распространенный стенозирующий процесс (свыше 75 процентов в двух и более коронарных артериях); стеноз более 50 % ствола левой коронарной артерии и (или) высокий изолированный стеноз (более 50 %) передней межжелудочковой ветви левой коронарной артерии; стеноз (более 75 %) правой коронарной артерии при правом типе кровоснабжения миокарда.

К подпункту 2) пункта 44 настоящих Требований относится:

стабильная стенокардия напряжения ФК III при наличии ХСН ФК III (отмечается значительное ограничение физической активности, стенокардия появляется при спокойной ходьбе по ровной местности от 100-200 м. или подъеме по лестнице на один пролет; в условиях покоя пациенты чувствуют себя хорошо, однако небольшая (меньше чем обычная) физическая нагрузка вызывает появление усталости, сердцебиение, одышку или стенокардии);

ангиоспастическая (вариантная) стенокардия без нарушения сердечного ритма и проводимости.

После перенесенного мелкоочагового инфаркта миокарда МО сотрудников проводится по подпунктам 2), 3) пункта 44 настоящих Требований в зависимости от степени выраженности коронарного атеросклероза и (или) сердечной недостаточности.

К подпункту 3) пункта 44 настоящих Требований относятся стабильная стенокардия ФК II при наличии ХСН ФК II (в условиях покоя пациенты чувствуют себя хорошо, однако обычная физическая нагрузка вызывает появление усталости, сердцебиения, одышку; возникновение стенокардии при быстрой ходьбе или подъеме по лестнице более 1 пролета, при спокойной ходьбе по ровной местности на расстояние более 300 м., на холоде или в ветряную погоду, при эмоциональном напряжении или в первые часы после пробуждения, после обильной пищи)

К подпункту 4) пункта 44 настоящих Требований относится относится стабильная стенокардия ФК I при наличии ХСН ФК I или его отсутствии, (когда обычная физическая нагрузка не вызывает ни усталости, ни сердцебиения, ни одышки, не вызывает приступов стенокардии; боли могут возникнуть только при выполнении очень интенсивной и очень быстрой, или продолжительной физической нагрузке).

Сотрудники, перенесшие операцию на сердце, коронарных сосудах, освидетельствуются по подпунктам 1), 2), 3) пункта 44 настоящих Требований в зависимости от степени сердечной недостаточности. Сотрудникам, не достигшим установленного предельного срока службы и возраста, перенесшим аорто-коронарное шунтирование, коронарную ангиопластику, стентирование не ранее 3-х месяцев после операции (если послеоперационный период протекал без осложнеий, то есть без нарушения ритма, проводимости, повторного инфаркта миокарда, аневризмы сердца, на ЭХОКГ фракция изгнания не ниже 50%) с учетом мнения кадрового аппарата о целесообразности дальнейшего использования, возможности трудоустройства на других должностях и соответствующих изменений в направлений, ВВК выносит заключение о годности к службе по графе III, если служба на предложенных должностях не окажет негативного влияния на течение заболевания.

При наличии безболевой (немой) ишемии миокарда, кардиального синдрома X (микроваскулярной стенокардии), мышечного мостика (бридж-синдром) заключение выносится по подпунктам 1), 2), 3) пункта 44 настоящих Требований в зависимости от степени выраженности атеросклероза коронарных артерий по данным коронарографии и (или) результатов проведения электрокардиографии с физическими упражнениями (стресс-ЭхоКГ).

При наличии ХСН, нарушения ритма и(или) проводимости сердца дополнительно применятся пункт 42 настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
45.	Заболевания и последствия повреждений аорты, магистральных, периферических артерий и вен, лимфатических сосудов; атеросклероз облитерирующий, аневризмы, флебиты, флебо-тромбозы, варикозная и ангиотрофоневрозы, гемангиомы, лимфодема I70-89, (за исключением I78, I84-85, I86.1, I88):	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением кровообращения и функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением кровообращения и функций;	нг	Д	нг	Д-инд	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением кровообращения и функций;	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд
	4) при наличии объективных данных без нарушения кровообращения и функций.	нг	А	нг	А	инд	А

К подпункту 1) пункта 45 настоящих Требований относятся артериальные и артериовенозные аневризмы магистральных сосудов; облитерирующий атеросклероз, эндартериит, тромбангиит, аортоартериит при декомпенсированных ишемиях конечностей (гангренозно-некротическая стадия, характеризующаяся постоянными болями и отечностью в дистальных отделах конечностей, выраженной атрофией мышц, длительно незаживающими трофическими язвами, склонностью к переходу в гангрену); атеросклероз брюшной аорты с частичной или полной облитерацией просвета ее висцеральных ветвей, подвздошных артерий с резким нарушением функций органов и дистального кровообращения; тромбоз воротной или полой вены; часто (2 и более в год) рецидивирующий тромбофлебит, флеботромбоз, посттромботическая и варикозная болезнь нижних конечностей с явлениями хронической венозной недостаточности IV степени или степень С5-С6 по Международной классификации СЕАР (далее СЕАР) (недостаточность клапанов глубоких, подкожных и коммуникантных вен с наличием постоянной отечности, гиперпигментации и истончения кожи, индурации, дерматита или язв); слоновость (лимфодема) IV степени; ангиотрофоневрозы III стадии (гангренозно-некротической).

К подпункту 2) пункта 45 настоящих Требований относятся облитерирующий эндартериит, тромбангиит, аорто-артериит и атеросклероз сосудов нижних конечностей II стадии (ишемической, при которой отмечается перемежающая хромота, бледность, истончение и сухость кожи голеней и стоп, утолщение, поперечная исчерченность и ломкость ногтей, заметная гипотрофия мышц голеней, кожа стоп холодная на ощупь, пульс на задней больше-берцовой артерии резко ослаблен и нередко отсутствует, возможен ишемический неврит седалищного нерва); посттромбофлебитическая или варикозная болезнь с наличием хронической венозной недостаточности III степени или С4 по СЕАР (отечность стоп и голеней, неисчезающая полностью за период ночного отдыха, зуд, гиперпигментация, истончение кожи); слоновость (лимфодема) III степени; ангиотрофоневрозы II стадии с продолжительным болевым синдромом, посинением пальцев, скованностью движений на холоде при безуспешном повторном стационарном лечении, варикозное расширение вен семенного канатика III степени (канатик опускается ниже нижнего полюса атрофированного яичка, имеется постоянный болевой синдром, нарушение сперматогенеза, протеинурия, гематурия). Сотрудники при наличии варикозного расширения вен семенного канатика III степени освидетельствуются по подпункту 3) пункта 45 настоящих Требований.

К подпункту 3) пункта 45 настоящих Требований относятся облитерирующий эндартериит, тромбангиит, атеросклероз сосудов конечностей I стадии (характеризуется наличием повышенной утомляемости конечностей, зябкостью их, неопределенных мышечных болей конечностей при перемене погоды, парестезий типа "ползанья мурашек", жжения в области подошв и ладоней, судорог в икроножных мышцах; бледностью и цианозом кожи дистальных отделов конечностей, похолоданием пальцев на ощупь, ослаблением пульса на задней большеберцовой или лучевой артерии; на реовазографии - длительного спазма магистральных артерий и низкого реографического индекса; при приеме нитроглицерина – улучшением кровенаполнения, повышением реографического индекса); посттромботическая или варикозная болезнь конечностей с явлениями хронической венозной недостаточности II степени или С3 по СЕАР (периодическая отечность дистальных отделов конечностей после длительного физического или статического напряжения, исчезающая за период ночного или дневного отдыха); слоновость (лимфодема) II степени; варикозное расширение вен семенного канатика II степени (в том числе рецидивное после хирургического лечения) для кандидатов на службу и учебу.

К подпункту 4) пункта 45 настоящих Требований относятся варикозная болезнь конечностей с явлениями хронической венозной недостаточности I или без нее; слоновость (лимфодема) I степени (незначительный отек тыла стопы, уменьшающийся или исчезающий за период ночного или дневного отдыха); ангиотрофоневрозы I стадии; состояния в течении 1 года с момента операции, ранений и повреждений крупных магистральных сосудов с полным восстановлением кровообращения и функции, 6 месяцев с момента операции на периферических сосудах, 2-х месяцев после склеротерапии или операции по поводу варикоцеле с благоприятным экспертным прогнозом.

Телеангиоэктазия или расширение вен конечностей на отдельных участках в виде единичных цилиндрических или извитых эластических выпячиваний не более 5 см. в длину и 0,5 - 0,7 см. в диаметре, единичных варикозных узлов до 1,0 см. без признаков венозной недостаточности или С1 по СЕАР (телеангиоэктазии, ретикулярные вены), варикоцеле 1 степени не является основанием для применения пункта 45 настоящих Требований.

Диагноз заболеваний и последствий повреждений сосудов должен отражать стадию процесса и степень функциональных нарушений.

Экспертное заключение выносится после обследования с применением методов, дающих объективные показатели (реовазография с нитроглицериновой пробой, кожная электротермометрия, ангио-, флебо-, лимфография

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
46.	Геморрой I84:	к	с	к	с	к	с
	1) с частыми обострениями и вторичной анемией;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	2) 2-3 стадии с выпадением узлов	нг	В	нг	В	нг	В-инд
	3) с редкими обострениями при успешном лечении.	инд	А	инд	А	А	А

При наличии показаний освидетельствуемым по графам I–III, предлагается хирургическое или консервативное лечение. В случае неудовлетворительного результата лечения или отказе от него МО проводится по подпунктам 1), 2) или 3) пункта 46 настоящих Требований, в зависимости от выраженности вторичной анемии и частоты обострений.

К частым обострениям геморроя относятся случаи, когда освидетельствуемый 3 и более раз в году находился на стационарном лечении с длительными (1 месяц и более) сроками госпитализации по поводу кровотечения, тромбоза, воспаления II–III степени или выпадения геморроидальных узлов, а также когда заболевание осложняется повторными кровотечениями или тромбозами, требующими стационарного лечения

К подпункту 2) пункта 46 настоящих Требований относится гемморой 2-3 стадии с редкими обострениями (менее 3 раз в год), с выпадением узлов в стадии декомпенсации, требующий специального лечения, осложненные тромбозом геморроидальных узлов, кровотечением; хронический смешанный геморрой в стадии обострении, не требующий стационарного лечения.

К подпункту 3) пункта 46 настоящих Требований относится непрогрессирующий и неосложняющийся наружний геморрой, с периодами ремиссии 1 год и более, не требующий стационарного лечения.

Кандидаты на службу и учебу по графе I при установлении внутренного геморроя при отсутствии показаний или отказе от оперативного лечения признаются негодными.

После операции кандидаты в период до 3 месяцев признаются негодными, сотрудникам применительно к Пункту 83 Требований выносится категория Г. В зависимости от результатов лечения, а также в случае рецидива заболевания или отказа от лечения категория годности определяется по подпунктам 1), 2) или 3) пункта 46 настоящих Требований.

В остром периоде геммороя кандидаты на службу и учебу признаются негодными. После излечения заключение принимается в зависимости от частоты, стадии и осложнений.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
47.	Расстройства вегетативной нервной системы G90.8, G90.9; повышенное кровяное давление при отсутствии диагноза гипертензии R03.0; неспецифическое низкое кровяное давление R03.1; гипотония I95; другие симптомы и признаки, относящиеся к эмоциональному состоянию R45.8; синдром вегетативной дистонии гипертензивного, гипотензивного, кардиального или смешанного типа:	к	с	к	с	к	с
	1) при стойких значительно выраженных вегетативно- сосудистых расстройствах и нарушениях сердечного ритма;	нг	Д-инд	нг	Д-инд	нг	В-инд
	2) при стойких умеренно выраженных нарушениях.	нг	В-инд	нг	В-инд	инд	А

Расстройство вегетативной нервной системы – это вегетативная дисфункция, которая является самостоятельным заболеванием, имеет полиэтиологическое происхождение и объединяет 3 ведущих синдрома – психовегетативный, вегето-сосудисто-трофический и прогрессирующей вегетативной недостаточности.

Расстройства вегетативной нервной системы очень широкое и разнообразное клиническое понятие, объединяющее, с одной стороны, яркие вегетативные кризы, длительные субфебрилитеты, нейрогенные обмороки, с другой стороны сосудисто-трофические локальные синдромы, ортостатическую гипотензию, ангидроз, нейрогенный мочевой пузырь.

Термины нейроциркуляторная дистония (НЦД) или вегето-сосудистая дистония (ВСД) не определены в МКБ-10 как самостоятельные нозологические единицы и не имеют в МКБ статистического кода. Вегетативные расстройства, проявляющиеся в нарушении регуляции сердечно-сосудистой, дыхательной и других систем организма могут быть составной частью ряда болезненных состояний: гипертоническая болезнь, эндокринные нарушения, хроническая ишемическая болезнь сердца и т.д. В этом случае решение принимается по соотвествующему пункту настоящих Требований.

Если при дифференциальной диагностике преобладает симптомокомплекс, характерный для соматоформной дисфункции вегетативной нервной системы (F45.3), применяется пункт 17 настоящих Требований. При невозможности такой консультации для кодирования вышеуказанного симптомокомплекса следует использовать код R45.8 (Другие симптомы и признаки, относящиеся к эмоциональному состоянию).

Синдром вегетативной дистонии (далее-СВД) характеризуется вегетативно-сосудистыми расстройствами с неадекватной реакцией артериального давления и (или) нарушениями ритма сердца на какие-либо раздражители. СДВ гипотензивного типа следует отличать от физиологической гипотонии здоровых людей. Диагноз должен быть установлен с обязательным участием невропатолога, офтальмолога, а при необходимости и других врачей для исключения симптоматических нарушений, обусловленных болезнями эндокринной системы, желудочно-кишечного тракта, почек.

СВД конституциональной природы обычно характеризуется нестойкостью вегетативных параметров: быстрой сменой окраски кожи, потливостью, колебанием частоты сердечных сокращений и артериального давления, болью и дискинезией в желудочно-кишечном тракте, склонностью к субфебрилитету, тошнотой, плохой переносимостью физического и умственного напряжения, метеотропностью. Нередко эти расстройства носят наследственный характер.

СВД психофизиологической природы возникает у здоровых людей на фоне острого или хронического стресса. Эмоционально-вегетативно-эндокринные реакции на острый стресс являются нормальным физиологическим ответом организма и не могут считаться патологическими. Однако избыточная неадекватная выраженность реакций, длительность и частота их, нарушение адаптационных возможностей человека являются уже патологическими, основу клинических проявлений которых составляет психовегетативный синдром.

СВД при гормональной перестройке организма возникает в периоды пубертата и климакса. Типичными проявлениями являются вегетативные нарушения на фоне мягких или выраженных эндокринных расстройств, колебания артериального давления, ортостатические синдромы с предобморочными и обморочными состояниями, эмоциональная неустойчивость, нарушение терморегуляции, чувство жара, приливов, обильной потливости, вегетативно-сосудистые кризы.

К подпункту 1) пункта 47 настоящих Требований относится СВД:

гипертензивного типа с лабильностью артериального давления, при наличии постоянных жалоб и стойких значительно выраженных вегетативно-сосудистых расстройств, неподдающихся лечению и резко снижающих работоспособность;

гипотензивного типа со стойкой фиксацией артериального давления ниже 100/60 мм рт.ст. при наличии постоянных жалоб, стойких значительно выраженных вегетативно-сосудистых расстройств, неподдающихся лечению и резко снижающих работоспособность;

кардиального типа при наличии стойких кардиалгий, сопровождающихся выраженными вегетативно-сосудистыми расстройствами, стойкими нарушениями ритма сердца при безуспешности повторного стационарного лечения (характеристика стойких нарушений ритма сердца приведена в пояснении к пункту 42 настоящих Требований.

К подпункту 2) пункта 47 настоящих Требований относится СВД любого типа стабильной стадии с умеренно выраженными проявлениями, а также лабильной стадии (преходящие нарушения ритма сердца, нормализация артериального давления в покое), не снижающие работоспособность.

Кандидаты на службу на должности, отнесенные к III графе могут признаваться годными только при лабильной стадии СВД.

При наличии 5 и более экстрасистол в минуту при СВД кардиального типа необходимо обследование СМАД, ХМЭКГ, консультация кардиолога обследование.

При нарушениях сердечного ритма и при наличии стойких кардиалгий вследствие органических изменений миокарда (воспалительного, дистрофического или другого характера) МО проводится по пунктам 42 или 44 настоящих Требований. Редкие одиночные экстрасистолы покоя и синусовая аритмия функционального характера не являются основанием для применения пункта 47 настоящих Требований.

Синдром вегетативной дистонии устанавливается только в тех случаях, когда целенаправленное обследование не выявило других заболеваний, сопровождающихся нарушениями вегетативной нервной системы.

Кандидаты на службу и учебу, признанные ранее ВВК негодными по пункту 47 настоящих Требований могут быть переосвидетельствованы через 6 месяцев при условии обследования по кардиологическому и неврологическому профилю.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
48.	Состояния после перенесенных острых, обострений хронических заболеваний сердечно-сосудистой системы, а также временные функциональные расстройства после хирургического лечения	к	с	к	с	к	с
		нг	Г	нг	Г	нг	Г

Категория Г выносится после активного ревматизма, неревматических миокардитов, инфаркта миокарда, а также после операций на сердце, коронарных сосудах с нарушением функций временного характера при благоприятном врачебно-экспертном прогнозе.

После обострения хронической ишемической болезни (затяжные приступы стенокардии, преходящие нарушения ритма сердца и проводимости, преходящие формы сердечной недостаточности), гипертонической болезни (состояние после гипертонических кризов), электроимпульсной терапии при купировании аритмии сердца категория Г не предоставляется.

Кандидаты на службу, учебу, после перенесенных миокардитов различной этиологии без исхода в миокардиосклероз, кардиомиопатию освидетельствуются не ранее 6 месяцев после клинического выздоровления, до этого периода признаются негодными.

Сотрудникам, при наличии выслуги и предельного срока службы, достаточной для выхода на пенсию, после перенесенных обширных инфарктов миокарда с исходом в крупноочаговых кардиосклероз или при наличии тяжелых осложнений заключение о нуждаемости в категории Г не выносится. Они освидетельствуются по подпункту 1) или 2) пункта 44 настоящих Требований.

МО сотрудников после хирургического лечения заболеваний сердечно-сосудистой системы проводится с учетом пунктов 42 и 44 настоящих Требований.

Глава 10. Болезни органов дыхания

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
49.	Хронические болезни верхних дыхательных путей J30–36:	к	с	к	с	к	с
	1) значительно выраженный зловонный насморк (озена);	нг	Д	нг	Д	нг	Д
	2) полипозные риносинуситы, гнойные синуситы с частыми обострениями;	нг	Д-инд	нг	Д-инд	нг	В-инд
	3) гнойные риносинуситы с редкими обострениями и негнойные риносинуситы, кисты околоносовых пазух;	нг	В-инд	нг	А	инд	А
	4) хронический декомпенсированный тонзиллит;	нг	А	нг	А	нг	А
	5) резкое расстройство барофункции около носовых пазух, искривление носовой прегородки и другие болезни глотки и носа с выраженным нарушением функции.	нг	А	инд	А	инд	А

Наличие любой формы хронического синусита должно быть подтверждено рентгенологическим исследованием, а при наличии показаний КТ, МРТ, контрастной рентгенографией. В спорных случаях при верхнечелюстном синусите показана диагностическая пункция в лечебном учреждении.

Лица, страдающие аллергическим ринитом с редкими обострениями, освидетельствуются по подпункту 3) пункта 49 настоящих Требований, а круглогодичной непрерывно рецидивирующей формой аллергического ринита по подпункту 2) пункта 49 настоящих Требований. Данные диагнозы выносятся после консультации аллерголога.

Искривление перегородки носа, нестойкие субатрофические явления слизистой верхних дыхательных путей при свободном носовом дыхании (хотя бы с одной стороны), невыраженное пристеночное снижение пневматизации или "вуаль" на рентгенограмме, единичные кисты (рентген находки) верхнечелюстных пазух размерами до 1/3 объема пазухи при отсутствии анамнестических и риноскопических данных не является основанием применения пункта 49 настоящих Требований.

Освидетельствуемые с остаточными явлениями после операции на околоносовых пазухах (рубцы преддверия полости рта, надбровной области, соустье оперированной пазухи с полостью носа, "вуаль" на рентгенограмме) при отсутствии клинических проявлений заболевания спустя 6 месяцев после операции признаются годными к службе по всем графам и поступлению в учебные заведения.

Сотрудники с полипозным риносинуситом с сохраненным носовым дыханием и редкими обострениями, а также по истечении 6 месяцев после успешного хирургического лечения освидетельствуются применительно подпункту 3) пункта 49 настоящих Требований. Кандидаты с полипозным риносинуситом независимо от сроков и результатов лечения признаются негодными.

Под хроническим декомпенсированным тонзиллитом следует понимать такую форму заболевания, которая характеризуется наличием частых обострений, местных признаков, тонзилогенной токсикацией (субфебрилитет, изменения картины крови, астенизация), вовлечением в процесс около миндаликовой ткани (паратонзиллит или паратонзиллярный абсцесс в анамнезе), регионарным лимфоаденитом, метатонзиллярными осложнениями. Только совокупность нескольких признаков дает основание для применения пункта 49 настоящих Требований.

Под частыми обострениями заболевания следует понимать два и более обострения в год.

По истечении 1 месяца после успешной тонзиллэктомии, аденотомии, септопластики, подслизистой резекции перегородки носа кандидаты на службу и учебу признаются годными по всем графам.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
50.	Болезни и повреждения гортани, шейного отдела трахеи J37-38:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительно выраженным нарушением дыхательной и (или) голосовой функции;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренно выраженным нарушением дыхательной и (или) голосовой функции;	нг	Д-инд	нг	Д-инд	нг	В-инд
	3) с незначительно выраженным нарушением дыхательной и (или) голосовой функции.	нг	А	нг	А	инд	А

Данный пункт настоящих Требований предусматривает болезни, последствия повреждений гортани и шейного отдела трахеи при неудовлетворительных результатах лечения или отказе от него.

К подпункту 1) пункта 50 настоящих Требований относится стойкое отсутствие дыхания голосообразования через естественные дыхательные пути, разделительной функции гортаноглотки; стенозы и параличи гортани любого происхождения с выраженными нарушениями дыхательной и голосовой функции.

К подпункту 2) пункта 50 настоящих Требований относится стойкое затруднение дыхания с ДН II степени по обструктивному типу и (или) стойкое затруднение голосообразования со значительно и умеренновыраженной дисфонией сохраняющиеся 3 и более месяцев после проведенного лечения по возможности в стационаре с участием фониатра.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
51.	Хронические болезни нижних дыхательных путей, легких и плевры, диссеминированные болезни легких нетуберкулезной этиологии D86.0-86.2, J40-99 (кроме J45-46):	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	Д-инд	нг	Д-инд	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением функций;	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	А
	4) при остаточных явлениях после острых или обострений хронических заболеваний.	нг	Г	нг	Г	нг	Г

Данный пункт настоящих Требований предусматривает хронические неспецифические заболевания легких и плевры, диссеминированные болезни легких нетуберкулезной этиологии, за исключением бронхиальной астмы - J45. Поэтому же пункту настоящих Требований освидетельствуются кандидаты на службу и сотрудники, страдающие бронхоэктатической болезнью, независимо от степени дыхательной недостаточности.

К подпункту 1) пункта 51 настоящих Требований относятся хронические заболевания бронхолегочного аппарата и плевры, в том числе хронический бронхит, хроническая обструктивная болезнь легких (ХОБЛ), панацинарная (буллезная) эмфизема легких, бронхоэктатическая болезнь легких (БЭБ), нагноительные заболевания легких с дыхательной (легочной) недостаточностью III степени, саркоидоз III-IV стадии с выраженными фиброзными изменениями в легких, генерализованная форма саркоидоза, альвеолярный протеиноз, муковисцидоз, синдром Гудпасчера, легочный альвеолярный микролитиаз, идиопатический фиброзирующий альвеолит и другие идиопатические интерстициальные пневмонии вне зависимости от степени дыхательной недостаточности, подтвержденные результатами гистологического исследования.

К подпункту 2) пункта 51 настоящих Требований относятся хронические заболевания бронхолегочного аппарата и плевры (в том числе хронический бронхит, ХОБЛ, БЭБ, буллезная болезнь и повторные случаи спонтанного пневмоторакса вне зависимости от степени дыхательной недостаточности, врожденные аномалии органов дыхания, нагноительные заболевания легких, саркоидоз I и II стадии с дыхательной (легочной) недостаточностью II степени с частыми (2 и более в год) и длительными (более 2-х месяцев) обострениями, , подтвержденные результатами гистологического исследования.

К подпункту 3) пункта 51 настоящих Требований относятся хронические заболевания бронхолегочного аппарата и плевры (в том числе хронический бронхит, ХОБЛ, центроацинарная эмфизема легких), врожденные аномалии органов дыхания, в том числе кистозная гипоплазия легких, нагноительные заболевания легких с дыхательной (легочной) недостаточностью I степени с редкими обострениями с незначительным нарушением функции внешнего дыхания.

Кандидаты на службу, освидетельствуемые по графе III, могут быть признаны годными в случае благоприятного течения острых заболеваний бронхолегочного аппарата и плевры после окончания динамического наблюдения, такое же заключение может быть вынесено при хронических заболеваниях бронхолегочного аппарата и плевры без нарушения функции дыхания и длительной (не менее 3 лет) ремиссии.

Кандидаты на службу, сотрудники, страдающие саркоидозом и другими диссеминированными заболеваниями легких, освидетельствуются по подпункту 1), 2) или 3) пункта 51 настоящих Требований в зависимости от степени дыхательной (легочной) недостаточности.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
52.	Астма и астматический статус J45-46:	к	с	к	с	к	с
	1) тяжелые формы с частыми приступами;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) формы средней степени тяжести;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) легкие формы с редкими приступами.	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд

Диагноз бронхиальной астмы должен быть установлен при стационарном обследовании для исключения бронхоспатического синдрома при других заболеваниях.

К подпункту 1) пункта 52 настоящих Требований относится бронхиальная астма с тяжелыми и частыми приступами удушья, астматическими состояниями, легочной и легочно-сердечной недостаточностью II-III степени, требующими повторного стационарного лечения больного; гормональнозависимая астма (приступы купируются введением гормонов, в межприступный период требуется поддерживающая гормональная терапия).

К подпункту 2) пункта 52 настоящих Требований относится бронхиальная астма с приступами удушья, которые купируются введением различных бронхорасширяющих средств, возможны единичные астматические состояния; в межприступный период не требуется гормональная терапия, однако сохраняется дыхательная недостаточность I-II степени.

К подпункту 3) пункта 52 настоящих Требований относятся формы бронхиальной астмы с непродолжительными приступами удушья (не чаще 2-х раз в год), которые легко купируются бронхорасширяющими средствами и вне приступа сопровождаются дыхательной недостаточностью I степени или без нее.

У кандидатов на службу, сотрудников при отсутствии приступов в течении 5 лет, исключении с динамического наблюдения и снятии диагноза бронхиальной астмы, необходимо проведение специализированных медикаментозных провокационных проб. Отсутствие измененной реактивности бронхов свидетельствуют о имевшем место в анамнезе бронхоспастическом синдроме и не дает основания для применения данного пункта настоящих Требований.

В случаях, когда бронхоспастические синдромы (обтурационный, эндокринно-гуморальный, неврогенный, токсический) являются осложнением других заболеваний, категория годности к службе определяется в зависимости от течения основного заболевания по соответствующему пункту настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
53.	Временные функциональные нарушения после хирургического лечения, острого, обострения хронического заболевания органов дыхания.	к	с	к	с	к	с
		нг	Г	нг	Г	нг	Г

Заключение о нуждаемости сотрудников в категории Г выносится только в случаях осложненного течения острых пневмоний (нагноение, пара- и метапневмонические выпотные плевриты, ателектазы, обширные плевральные наложения, выраженная астенизация после вирусных пневмоний).

После операций на бронхолегочном аппарате следует руководствоваться пунктом 83 настоящих Требований.

Глава 11. Болезни органов пищеварения

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
54.	Адентия (вторичная, первичная) К00.0:	к	с	к	с	к	с
	1) отсутствие 10 и более зубов на одной челюсти или замещение их съемным протезом; отсутствие 8 коренных зубов на одной челюсти; отсутствие 4 коренных зубов на верхней челюсти с одной стороны и 4 коренных зубов на нижней челюсти с другой стороны или замещение их съемными протезами;	нг	А	нг	А	нг	А
	2) отсутствие 4 и более фронтальных зубов на одной челюсти или отсутствие второго резца, клыка и первого малого коренного зуба подряд при невозможности замещения их несъемными протезами.	нг	А	нг	А	инд	А

Импланты зубов при благоприятном исходе вживления считаются как несъемные протезы. Зубы, замещенные несъемными протезами, отсутствующими не считаются

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
55.	Болезни зубов, пародонта и слизистой оболочки полости рта К02- 06.9:	к	с	к	с	к	с
	1) пародонтит, пародонтоз генерализованный тяжелой степени;	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд
	2) пародонтит, пародонтоз генерализованный средней степени, стоматиты, хейлиты и другие заболевания слизистой полости рта, не поддающиеся лечению;	нг	А	нг	А	инд	А
	3) пародонтит, пародонтоз генерализованный легкой степени; множественный осложненный кариес.	инд	А	инд	А	инд	А

Основанием для применения данного пункта настоящих Требований является наличие у освидетельствуемых генерализованной формы пародонтита, пародонтоза с частыми обострениями и абсцедированием, а также множественный осложненный кариес.

Диагноз пародонтита, пародонтоза устанавливается после тщательного исследования всей зубочелюстной системы с рентгенографией и выявлением сопутствующих заболеваний.

К подпункту 1) пункта 55 настоящих Требований относится пародонтит с глубиной пародонтального канала 5 мм и более, резорбцией костной ткани лунки на 2/3 длины корня, подвижностью зуба II-III степени.

К подпункту 2) пункта 55 настоящих Требований относятся заболевания слизистой оболочки полости рта, не поддающиеся лечению. При наличии стоматитов, хейлитов, гингивитов, лейкоплакий, включая прекарцинозы, вопрос о годности к службе решается после проведенного лечения.

К подпункту 3) пункта 55 настоящих Требований относятся пародонтит легкой степени, при котором глубина зубодесневого кармана до 3 мм преимущественно в области межзубного промежутка, имеется начальная степень деструкции костной ткани межзубных перегородок, снижение высоты межзубных перегородок менее 1/3, но подвижности зубов нет. Подпункт 3) пункта 55 настоящих Требований применяется также в случаях, когда сумма кариозных, пломбированных и удаленных (КПУ) зубов более 9 и при этом не менее 4 зубов с клиническими или рентгенологическими признаками хронического воспаления с поражением пульпы периодонта, включая зубы с пломбированными корневыми каналами.

При подсчете общего количества зубов зубы мудрости не учитываются. Корни зубов, при невозможности использовать их для протезирования, считаются как отсутствующие зубы. Зубы, замещенные несъемными протезами, отсутствующими не считаются.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
56.	Приобретенные дефекты, деформации и заболевания органов и тканей челюстно-лицевой области К07-14:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функции дыхания, обоняния, жевания и слюноотделения;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функции дыхания, обоняния, жевания и слюноотделения;	нг	В	нг	В-инд	нг	В-инд
	3) с незначительным нарушением функции дыхания, обоняния, жевания и слюноотделения.	инд	В-инд	инд	В-инд	инд	А

К подпункту 1) пункта 56 настоящих Требований относятся приобретенные дефекты нижней челюсти, незамещенные трансплантатами после хирургического лечения, дефекты и деформации челюстно-лицевой области, а также хронические часто обостряющиеся (более 4-х раз за 12 месяцев) заболевания челюсти, слюнных желез, височно-челюстных суставов, анкилозы височно-нижнечелюстных суставов, контрактуры и ложные суставы нижней челюсти при отсутствии эффекта от лечения (в том числе и хирургического) или отказе от него.

Сотрудники с приобретенными дефектами и деформациями челюстно-лицевой области после ортопедических методов лечения, а также кандидаты на службу с указанными заболеваниями освидетельствуются по подпункту 2) или 3) пункта 56 настоящих Требований в зависимости от степени нарушения функции.

К подпункту 2) пункта 56 настоящих Требований относятся аномалии прикуса III степени (со смещением зубных рядов более 9 мм.); наличие жевательной эффективности менее 60 % по Н.И. Агапову независимо от степени аномалии прикуса (в том числе обусловленное отсутствием зубов без наличия аномалии прикуса); хронические сиалоадениты с частыми обострениями, хронический остеомиелит челюстей с наличием секвестральной полости и секвестров.

При аномалии прикуса II степени (от 5 мм. вкл. до 9 мм. вкл.) с жевательной эффективностью 60% и более, без нарушения акта жевания, односторонней микротии МО проводится по подпункту 3) пункта 56 настоящих Требований.

Наличие аномалии прикуса I степени (до 5 мм. вкл.) с жевательной эффективностью 60% и более, ношение ортодонтических аппаратов (пластинки, брекет – системы) для исправления прикуса, аномалии положения отдельных зубов не является основанием для применения пункта 56 настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
57.	Язвенная болезнь желудка и 12-перстной кишки К25-28:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций и частыми обострениями;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением функций и редкими обострениями.	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд

К подпункту 1) пункта 57 настоящих Требований относятся язвенная болезнь желудка и 12-перстной кишки, осложненная пенетрацией, стенозом привратника (задержка контрастного вещества в желудке больше 24 часов), сопровождающаяся упадком питания (индекс массы тела менее 18,5), при наличии противопоказаний к хирургическому лечению или отказе от него; язвенная болезнь, осложненная массивными повторными гастродуоденальными кровотечениями; длительно незаживающая язва малой кривизны желудка при отказе от оперативного лечения, субтотальная резекция, экстирпация желудка; последствия резекции желудка, наложения желудочно-кишечного соустья со значительным с нарушением питания (ИМТ менее 18,5); последствия стволовой или селективной ваготомии с наложением желудочно-кишечного соустья со значительным нарушением функции пищеварения (не поддающиеся лечению демпинг-синдром, упорные поносы, нарушение питания - ИМТ менее 18,5, стойкие анастомозиты, язвы анастомозов и других заболеваний).

К подпункту 2) пункта 57 настоящих Требований относятся язвенная болезнь желудка или 12-перстной кишки с частыми (более 2-х раз в год) обострениями; с внелуковичной язвой; множественными язвами луковицы и вне ее; мигрирующими каллезными язвами или длительно нерубцующимися язвами луковицы или внелуковичной зоны; язвенная болезнь с гигантскими (3 см. и более в желудке или 2 см. и более в двенадцатиперстной кишке) язвами; а также непрерывно-рецидивирующая язвенная болезнь 12-перстной кишки; язвенная болезнь желудка или 12-перстной кишки, осложненная перфорацией или кровотечением, с ушиванием язвы; последствия стволовой или селективной ваготомии с умеренным нарушением пищеварения, грубой рубцовой деформацией луковицы 12-перстной кишки, умеренным нapyшeнием эвaкyaтopнoй фyнкции без признаков стеноза.

При неосложненных симптоматических язвах желудка и двенадцатиперстной кишки категория годности к службе определяется в зависимости от тяжести течения основного заболевания по соответствующим пунктам настоящих Требований, предъявляемых к соответствию состояния здоровья лиц для службы в органах внутренних дел. При осложненных симптоматических язвах категория годности к службе определяется по подпунктам 1), 2), 3) пункта 57 настоящих Требований в зависимости от нарушения функции пищеварения.

Достоверным признаком перенесенной язвы луковицы 12-перстной кишки при обследовании в фазе ремиссии заболевания является наличие рубцовой деформации луковицы. Грубой деформацией 12-перстной кишки считается деформация, отчетливо выявляемая при полноценно выполненной дуоденографии в условиях искусственной гипотонии, сопровождающаяся замедленной эвакуацией (задержка контрастного вещества в желудке более 2 часов) и (или) наличие постязвенного рубца при фиброгастроскопии.

Сотрудники с язвенной болезнью желудка или двенадцатиперстной кишки с редкими (1 раз в год и реже) обострениями, без нарушения функции пищеварения при наличии незначительной деформации луковицы двенадцатиперстной кишки освидетельствуются по подпункту 3) пункта 57 настоящих Требований.

Отсутствие данного заболевания более 3 лет без нарушения функции желудочно-кишечного тракта, не является основанием для применения данного пункта настоящих Требований.

Для кандидатов на службу перенесенное оперативное лечение по поводу язвенной болезни желудка или 12-перстной кишки в анамнезе является основанием для фиброгастроскопии, рентгенографии с контрастированием и последующей консультации гастроэнтеролога. При отсутствии патологии по результатам и обострения заболевания в течении 3 лет кандидаты признаются годными.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
58.	Болезни желудка и 12-перстной кишки (кроме язвенной болезни), другие болезни органов пищеварения, болезни желчного пузыря и желчных путей, болезни поджелудочной железы. Неинфекционный энтерит и колит, болезнь Крона, хронические болезни печени, цирроз печени К29-31; К50-51; К57.1; К57.3; К51.5; К58; К59; К62; К63 (за исключ. К63.1, К63.2), К70-77; К80-87 (за исключением К82), К90-К93:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с частыми обострениями и умеренным нарушением функций;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) с редкими обострениями и незначительным нарушением функций.	нг	В-инд	нг	В-инд	инд	В-инд
	4) при наличии объективных данных без нарушения функции	нг	А	инд	А	инд	А

К подпункту 1) пункта 58 настоящих Требований относятся цирроз печени; тяжелые формы хронических прогрессирующих активных гепатитов со значительным нарушением функции печени или признаками портальной гипертензии; тяжелые формы неспецифических язвенных колитов, энтеритов с резким нарушением функции пищеварения; рубцовые сужения и нервно-мышечные заболевания пищевода со значительными клиническими проявлениями требующие систематического бужирования или хирургического лечения при отказе от него; хронические рецидивирующие холециститы и панкреатиты с обострениями 4 раза в год и чаще, требующие стационарного лечения больного.

К подпункту 2) пункта 58 настоящих Требований относятся хронические гепатиты с частыми (2 и более в год) обострениями и умеренным нарушением функции печени; энтериты, гастриты, гастродуодениты с нарушением секреторной, кислотообразующей функции, частыми обострениями и упадком питания менее 18,5, требующие повторной и длительной госпитализации (более 2 месяцев); хронические неспецифические язвенные колиты, болезнь Крона независимо от степени нарушения функции пищеварения и частоты обострений. Хронические некалькулезные и калькулезные холециститы, хронические панкреатиты с частыми (2 и более в год) обострениями, с умеренным нарушением функции и упадком питания, при удовлетворительных результатах лечения. Также относятся дивертикулы пищевода и грыжи пищеводного отверстия диафрагмы с умеренными клиническими проявлениями, не требующие хирургического лечения; рубцовые сужения и нервно-мышечные заболевания пищевода при удовлетворительных результатах консервативного лечения.

Диагноз хронического гепатита должен быть подтвержден обследованием в условиях специализированного отделения стационара - клиническими, лабораторными и инструментальными данными, свидетельствующими о стабильности поражения печени, а также результатами динамического наблюдения в течение не менее 6 месяцев.

Подпункт 3) пункта 58 настоящих Требований предусматривает хронические гастриты, гастродуодениты с незначительным нарушением секреторной функции, с редкими обострениями; дискинезии желчевыводящих путей; ферментопатические (доброкачественные) гипербилирубинемии; хронические некалькулезные и калькулезные холециститы, панкреатиты с редкими обострениями при хороших результатах лечения, также относятся болезни пищевода (в том числе дивертикулы пищевода, грыжи пищеводного отверстия диафрагмы), кишечника и брюшины с незначительным нарушением функций.

При хроническом гепатите кандидаты на службу, сотрудники в первые 3 года службы освидетельствуются по подпункту 2) пункта 58 настоящих Требований.

Поверхностные гастриты следует расценивать как временные функциональные расстройства. Кандидаты на службу, учебу в этом случае признаются негодными, в случае отсутствия органических изменений при повторном обследовании (не ранее 1 месяца) они признаются годными к поступлению по всем графам, в том числе и на учебу.

К подпункту 4) пункта 58 настоящих Требований относятся хронические гастриты, гастродуодениты без нарушения функций пищеварения и с редкими (не более одного раза в 2 года) обострениями; хронические холециститы без нарушения функции; дискинезии желчевыводящих путей без нарушения функции; ферментопатические (доброкачественные) гипербилирубинемии (с-м Жильбера.); стеатогепатиты (жировая дегенерация печени) без нарушения функции печени; варианты форм, размеров, положения желчного пузыря, желчевыводящих путей и поджелудочной железы, дивертикулы пищевода и грыжи пищеводного отверстия диафрагмы, выявленные при инструментальных исследованиях, без клинических проявлений и функциональных нарушений.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
59.	Трещины, свищи, сужение, недостаточность сфинктера заднего прохода, противоестественный задний проход, кишечный или каловый свищ, полипы, выпадения прямой кишки, хронический парапроктит К60.0-62.9:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) незначительным нарушением функции;	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд
	4) при наличии объективных данных без нарушения функции	инд	А	инд	А	А	А

К подпункту 1) пункта 59 настоящих Требований относятся выпадение всех слоев прямой кишки при ходьбе или перемещении тела в вертикальное положение, незначительном повышении внутрибрюшного давления (кашель, чиханье или иное легкое физическое напряжение), что соответствует III стадии, которая характеризуется также резким понижением тонуса сфинктера заднего прохода, неудержанием кала и газов, при этом выпавшая кишка самостоятельно не вправляется и ручное вправление мало эффективно; недостаточность сфинктера заднего прохода III степени при неудовлетворительных результатах лечения или отказа от него; хронический парапроктит со стойкими или часто (не реже 2 раз в год) открывающимися свищами или частыми (3-4 раза в год) образованием гнойника (сотрудники признаются негодными к воинской службе в мирное время, ограниченно годными в военное время, кандидаты на службу негодны).

К подпункту 2) пункта 59 настоящих Требований относятся противоестественный задний проход, кишечный или каловый свищ, как завершающий этап хирургического лечения; недостаточность сфинктера заднего прохода I и II степени при неудовлетворительных результатах лечения или отказа от него; выпадение прямой кишки при умеренной физической нагрузке (при этом выпавшая кишка вправляется самостоятельно или с помощью ручного пособия, задний проход как правило втянут или несколько уплощен, имеется недержание газов или жидкого кала), свищевая форма хронического парапроктита с редкими (не более 2 раза в году) обострениями.

К подпункту 3) пункта 59 настоящих Требований относятся выпадение прямой кишки при дефекации (I стадия), несвищевая форма хронического парапроктита с редкими (не более 2 раз в году) обострениями.

При выпадении прямой кишки, кишечных или каловых свищах, сужении заднего прохода или недостаточности сфинктера освидетельствуемым предлагается хирургическое лечение.

После операции сотрудникам по пунктам 61 и 83 настоящих Требований, выносится категория Г, кандидаты в период до 6 месяцев признаются негодными. В зависимости от результатов лечения определяется категория годности к службе. В случае рецидива заболевания или отказа от лечения заключение выносится по подпункту 1), 2) или 3) пункта 59 настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
60.	Грыжи (кроме диафрагмальных) паховые, бедренные, послеоперационные и др. К40-43.9, К44.9-46:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Д-инд	нг	Д-инд	нг	Д-инд
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	В	нг	В	нг	В-инд
	3) при наличии объективных данных без клинических проявлений	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд

При наличии грыжи освидетельствуемым по всем графам данного пункта настоящих Требований предлагается хирургическое лечение. После успешного лечения они годны к службе.

Основанием для применения данного пункта настоящих Требований являются неудовлетворительные результаты (рецидив заболевания) или отказ от лечения, а также противопоказания для его проведения.

К подпункту 1) пункта 60 настоящих Требований относятся повторные рецидивные, больших размеров наружные грыжи, требующие для вправления ручного пособия или горизонтального положения тела или нарушающие функцию внутренних органов; множественные грыжи; невправимые вентральные грыжи. Однократный рецидив грыжи после хирургического лечения не дает основание для применения подпункта 1) пункта 60 настоящих Требований.

К подпункту 2) пункта 60 настоящих Требований относятся умеренных размеров рецидивные, склонные к ущемлениям наружные грыжи, появляющиеся в вертикальном положении тела при значительных физических нагрузках, кашле, а также вентральные грыжи, требующие ношения бандажа.

Небольшая пупочная грыжа, предбрюшинный жировик белой линии живота, а также расширение паховых колец без грыжевого выпячивания при физической нагрузке, натуживании не являются основанием для применения пункта 60 настоящих Требований, не препятствуют прохождению службы и поступлению в учебные заведения.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
61.	Временные функциональные расстройства после хирургического лечения, острого, обострения хронического заболевания органов пищеварения.	к	с	к	с	к	с
		нг	Г	нг	Г	нг	Г

Заключение о нуждаемости сотрудников в категории Г после перенесенных заболеваний и операций может быть вынесено при благоприятном экспертном прогнозе, когда не требуется специального лечения и для полного восстановления работоспособности требуется срок не менее 1 месяца.

Кандидаты на службу признаются негодными сроком не менее 6 месяцев после операции аппендэктомии с разлитым перитонитом, пластики вентральных грыж, пупочных, паховых грыж с ущемлением, и не менее 3 месяцев после операции аппендэктомии без и (или) с местным перитонитом, пластики грыж грыжа без ущемления.

Глава 12. Болезни кожи и подкожной клетчатки

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
62	Болезни кожи L20-26.9, L30, Q80-Q82:	к	с	к	с	к	с
	1) трудно поддающиеся лечению распространенные формы экземы, диффузный нейродермит, истинная пузырчатка, врожденный ихтиоз и ихтиозоформная эритродермия, диффузные болезни соединительной ткани с преимущественным поражением кожных покровов: дерматомиозит, кожные проявления при системной красной волчанке, распространенная склеродермия;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) ихтиоз рецессивный, распространенный псориаз, распространенная абсцедирующая и язвенная пиодермия; ограниченные, но часто рецидивирующие формы экземы, нейродермита; герпетиформный дерматит Дюринга, диссеминированная красная волчанка; тотальные формы плешивости и витилиго;	нг	Д-инд	нг	Д-инд	нг	В
	3) ограниченные, редко рецидивирующие формы экземы, нейродермита, псориаза; дискоидная красная волчанка, ограниченная несистемная склеродермия, доминантный вульгарный ихтиоз;	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд
	4) распространенная форма витилиго, гнездная форма плешивости, а также ограниченная форма витилиго на лице.	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд
	5) распространенные или значительно выраженные гиперкератозы (кроме фолликулярного гиперкератоза), дискератозы, предраковые состояния кожи, рентген- и радиодерматиты, отодерматозы.	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд

Распространенные формы кожных заболеваний (кроме витилиго) характеризуются диссеминированными высыпаниями на значительных (более 50 %) поверхности кожного покрова.

Ограниченными формами кожных заболеваний следует считать единичные очаги поражения различной локализации, в том числе и в различных анатомических областях, общей площадью до ладони больного. При экземе поражение одной из анатомических областей (стопа, голень, кисть, голова) расценивается как ограниченное.

Часто рецидивирующими формами кожных заболеваний считаются такие формы, при которых обострения возникают 2 и более раз в год.

Освидетельствуемые по графе III признаются годными к службе, воинской службе при стойкой ремиссии хронических кожных заболеваний, когда в течение последних 3 лет отсутствуют обострения.

К подпункту 2) пункта 62 настоящих Требований относятся также множественные конглобатные акне; ограниченные, но крупные бляшки псориаза на голове и открытых участках кожи. Крупной следует считать бляшку псориаза размером более ладони больного.

Сотрудники с ограниченным, редко рецидивирующим псориазом при наличии или отсутствии дежурных бляшек, ограниченным нейродермитом при наличии или отсутствии на момент проведения МО остаточных явлений признаются годными по всем графам.

Под распространенной формой гнездной плешивости понимается наличие множественных (3 и более) очагов облысения размером не менее 10 см. в диаметре каждый, а при слиянии очагов - отсутствие роста волос на площади свыше 50 % волосистой части головы.

Распространенной формой витилиго следует считать наличие множественных (3 и более) депигментированных пятен на кожном покрове различных анатомических областей общей площадью более 1% общего кожного покрова, либо одной анатомической области более 3% общего кожного покрова.

Площадь ладонной поверхности соотносится как 1% от площади общего кожного покрова.

Сотрудники с ограниченными очагами витилиго (кроме витилиго на лице для сотрудников, освидетельствуемых по графе 2) признаются годными к службе по всем графам.

Кандидаты на службу с ограниченными формами витилиго на лице, шее, открытых участках тела по I-II графам признаются негодными, годность на должности по графе III определяется индивидульно.

Сотрудники, страдающие фотодерматозами, рентген- и радиодерматитами, служба которых связана с неблагоприятными метеорологическими условиями и с источниками ионизирующих излучений, признаются ограниченно годными к воинской службе с переводом на работу, не связанную с профессиональными вредностями.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
63.	Острые и временные функциональные расстройства после острого заболевания (распространенные заболевания кожи, в том числе инфекционные пиодермия, чесотка и др.), а также острые экземы, токсикодермии и дерматиты.	к	с	к	с	к	с
		нг	Г	нг	Г	нг	Г

По окончании лечения по поводу острых токсикодермий при наличии нарушений функций МО проводится по соответствующим подпунктам пункта 62 настоящих Требований.

Глава 13. Болезни костно-мышечной системы и соединительной ткани

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
64.	Диффузные болезни соединительной ткани, ревматоидный артрит, болезнь Бехтерева, болезнь Рейтера, узелковый периартериит, грануломатоз Вегенера, другие системные заболевания соединительной ткани, псориатическая артропатия и другие артриты, связанные с инфекцией (реактивные артриты) I78-79, L93-93.2, L94, L95.0-95.9, М45:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций, стойкими и выраженными изменениями;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций, и частыми обострениями;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением функций, и редкими обострениями.	нг	В	нг	В	нг	В-инд

Данный пункт настоящих Требований предусматривает инфекционные артропатии (артриты связанные с инфекцией, реактивные артропатии и другие), воспалительные полиартропатии (ревматоидные артриты, псориатические и энтеропатические артропатии, подагра и другие), системные поражения соединительной ткани (узелковый полиартериит, другие некротизирующие васкулопатии, системная красная волчанка, дерматополимиозиты, системный склероз, другие системные поражения соединительной ткани), спондилопатии (анкилозирующий спондилит, другие воспалительные спондилопатии, спондилезы, другие спондилопатии).

К подпункту 1) пункта 64 настоящих Требований относятся диффузные болезни соединительной ткани (системная красная волчанка, болезнь Рейтера, распространенная склеродермия, дермато(поли)миозит, эозинофильный фасциит, болезнь Шегрена, смешанные заболевания соединительной ткани), системные васкулиты, узелковый периартериит, синдром Вегенера, синдром Бехчета вне зависимости от выраженности изменений со стороны органов и систем, частоты обострений и степени функциональных нарушений, а также болезнь Шенлейна–Геноха (геморрагический васкулит), ревматоидный артрит, болезнь Бехтерева (анкилозирующий спондилоартрит) со значительными нарушениями функций или их системные формы со стойкой утратой трудоспособности.

К подпункту 2) пункта 64 настоящих Требований относятся медленно прогрессирующие формы воспалительных заболеваний суставов, позвоночника с умеренно выраженными экссудативно-пролиферативными изменениями и функциональной недостаточностью суставов при отсутствии системных проявлений, также начальные формы ревматоидного артрита и болезни Бехтерева при наличии клинико-лабораторных признаков активности процесса с редкими обострениями.

К подпункту 3) пункта 64 настоящих Требований относятся хронические заболевания суставов, позвоночника с редкими (1 раз в год и реже) обострениями, также освидетельствуются сотрудники с затяжным (6 месяцев и более) течением острых воспалительных артропатий при сохраняющихся экссудативно-пролиферативых изменениях суставов, лабораторных признаках активности процесса.

При хронических формах инфекционных и воспалительных артритов, хроническом течении кожно-суставной формы геморрагического васкулита, хроническом подагрическом, а также псориатическом артрите категория годности к воинской службе определяется по подпунктам 1), 2) или 3) пункта 64 настоящих Требований в зависимости от поражения других органов и систем, состояния функции суставов.

Хронические формы реактивных артритов при отсутствии обострения заболевания более пяти лет и без нарушения функции суставов не являются основанием для применения данного пункта настоящих Требований.

После острых воспалительных заболеваний суставов и перенесенной кожной и кожно-суставной формы геморрагического васкулита МО проводится по пункту 86 настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
65.	Хронические хирургические болезни и поражения крупных суставов, хрящей, сухожилий, остеопатии, приобретенные костно-мышечные деформации М80-85; М86–96,9 (кроме М90.1):	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением функций;	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд
	4) при наличии объективных данных без нарушений функций.	инд	А	инд	А	инд	А

К подпункту 1) пункта 65 настоящих Требований относятся анкилоз крупного сустава или дефект костей, образующих сустав и вызывающий его нестабильность; значительное ограничение движений или патологическая подвижность; выраженный деформирующий остеоартроз крупных суставов со стойким болевым синдромом и атрофией мышц конечностей; остеомиелит с наличием секвестральных полостей, секвестров, длительно незаживающих или часто (2 и более в год) открывающихся свищей; остеохондропатия головки бедра (болезнь Легг-Кальве-Пертеса) со значительным нарушением функции; значительное ограничение движения или патологическая подвижность; состояния после патологических переломов (в том числе вследствие поражения остеопорозом, опухолью, остеомиелитом и др.) при необходимости оперативного лечения или отказе от него; остеосклероз (мраморная болезнь).

При анкилозах крупных суставов в функционально выгодном положении или при хорошей функциональной компенсации кандидаты на службу освидетельствуются по подпункту 1), а сотрудники по подпункту 2) пункта 65 настоящих Требований.

К подпункту 2) пункта 65 настоящих Требований относятся частые (более 3 в год) вывихи крупных суставов, возникающие вследствие незначительных физических нагрузок, с выраженной неустойчивостью (разболтанностью) или рецидивирующим синовитом сустава, сопровождающиеся умеренно выраженной атрофией мышц конечности; деформирующий остеоартроз в одном из крупных суставов (III рентгенологическая стадия) с выраженным болевым синдромом; остеохондропатия головки бедра (болезнь Легг-Кальве-Пертеса) с умеренным нарушением функции, посттравматическая деформация суставных концов костей; смешанная контрактура крупных суставов; эндопротезирование крупных суставов независимо от наличия и степени нарушения функции; остеомиелит (в том числе первично хронический) с ежегодными обострениями; гиперостозы, препятствующие движению конечности или ношению стандартной формы одежды, обуви или снаряжения.

К подпункту 3) пункта 65 настоящих Требований относятся редко возникающие вывихи (не более 3 в год), неустойчивость и синовит суставов вследствие умеренных физических нагрузок или повторной травмы; эндопротезирование мелких суставов независимо от наличия и степени нарушения функции; остеомиелит с редкими обострениями (раз в 2–3 года), при отсутствии секвестральных полостей и секвестров, остеохондропатии при законченном дистрофическом процессе, с грубой деформацией или наличием фрагментации, впервые выявленный вторичный остеопороз подтвержденный физикальными, инструментальными (рентгенография, ультразвуковая, рентгеновская денситометрия) и лабораторными (уровень 25 гидрокси-витамина Д, кальция, креатинин и тироид-стимулирующий гормон) исследованиями без патологических переломов в анамнезе.

При остеохондропатиях с незаконченным процессом кандидаты на службу временно признаются негодными, в последующем заключение о категории годности к службе выносится в зависимости от результатов лечения. Остеомилитический процесс считается законченным при отсутствии обострений, секвестральных полостей и секвестров в течение 3-х и более лет.

При кистозном перерождении костей, отсекающем остеохондрозе крупного сустава предлагается оперативное лечение. При отказе от оперативного лечения или неудовлетворительных его результатах заключение о категории годности к службе выносятся в зависимости от состояния функции суставов и в соответствии с пунктом 69 настоящих Требований, объема движений в суставах.

К подпункту 4) пункта 65 настоящих Требований относятся деформирующий остеоартроз в одном из крупных суставов без болевого синдрома и нарушения функции, болезнь Осгуд-Шлаттера без нарушения функции суставов.

При укорочении конечности вследствие заболеваний, отнесенных к данному пункту настоящих Требований, применяются дополнительно соответствующие подпункты пункта 69 настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
66.	Болезни позвоночника и их последствия (спондилез и связанные с ним состояния, болезни межпозвонковых дисков, другие болезни позвоночника, искривление, другие приобретенные деформации позвоночного столба) М40-51 (за исключением М45, М90):	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функции;	нг	Д	нг	Д	нг	В
	3) с незначительным нарушением функции;	нг	В-инд	нг	В-инд	инд	В-инд
	4) при наличии объективных данных без нарушения функции	нг	А	инд	А	инд	А

Данный пункт настоящих Требований предусматривает спондилез и связанные с ним состояния, болезни межпозвонковых дисков, другие болезни позвоночника - искривления и другие приобретенные деформации позвоночного столба, состояния после травм и хирургического лечения болезней позвоночника.

К подпункту 1) пункта 66 настоящих Требований относятся инфекционный спондилит с частыми обострениями (3 и более в год); спондилолистез III-IV степени (смещение больше половины поперечного диаметра тела позвонка) с постоянно выраженным болевым синдромом и нестабильностью позвоночника; деформирующий спондилез шейного отдела позвоночника, сопровождающийся нестабильностью; деформирующий спондилез грудного и поясничного отделов позвоночника с множественными массивными костными разрастаниями в области межпозвонковых сочленений и по краям тел позвонков, выходящими за уровень замыкательных пластинок, с постоянным выраженным болевым синдромом, что подтверждается частыми обращениями за медицинской помощью без стойкого клинического эффекта от стационарного лечения; искривления позвоночного столба (кифозы, сколиозы IV степени и др.) с резкой деформацией грудной клетки (реберный горб) и дыхательной недостаточностью III степени по рестриктивному типу; инородные тела в спинно-мозговом канале; последствия множественных переломов тел позвонков с резко выраженной деформацией (горб) позвоночника и болевым синдромом.

К данному подпункту также относятся последствия оперативных вмешательств по поводу переломов, вывихов и переломо-вывихов тел позвонков с применением спондило- и корпородеза, последствия переломов тел 2-х и более позвонков с клиновидной деформацией II-III ст., повреждением межпозвонковых дисков, связок и сочленений с болевым синдромом и умеренным или значительным нарушением функций.

Характер патологических изменений позвоночника должен быть подтвержден многоосевыми, нагрузочными и функциональными рентгенологическими и другими исследованиями.

К подпункту 2) пункта 66 настоящих Требований относятся распространенный деформирующий спондилез и межпозвонковый остеохондроз с множественными массивными клювовидными разрастаниями в области межпозвонковых сочленений и по краям тел позвонков (II – III стадии ) с болевым и (или) радикулярным синдромом; ограниченный остеохондроз позвоночника II стадии с наличием протрузии и (или) грыжи диска с выраженным корешковым и (или) болевым синдромом; выраженный стеноз спинно-мозгового канала; спондилез, спондилолистез I и II степени (смещение на 1/4 и 1/2 части поперечного диаметра тела позвонка соответственно) с болевым синдромом; остеохондропатии позвоночника (кифозы, кифосколиоз, юношеский остеохондроз – болезнь Кальве, болезнь Шейермана, структурные и неструктурные сколиозы III степени) с умеренной деформацией грудной клетки и дыхательной недостаточностью II степени по рестриктивному типу; инфекционный спондилит с редкими обострениями; свежий перелом или вывих тела позвонка независимо от степени функциональных нарушений и исхода лечения.

К данному подпункту также относятся последствия оперативных вмешательств по поводу переломов, вывихов и переломо-вывихов тел позвонков с применением спондило- и корпородеза, последствия переломов тел 2-х и более позвонков с клиновидной деформацией II-III степени, повреждением межпозвонковых дисков, связок и сочленений с болевым синдромом при отсутствии или незначительном нарушении функций.

Болевой синдром должен быть подтвежден неоднократными (3 и более) обращениями за медицинской помощью за последние 12 месяцев, зафиксированными в медицинских документах.

После эндоскопического удаления грыжи в период до 3-х лет с момента операции кандидаты на службу и учебу признаются негодными, сотрудники, освидетельствуемые по графе I - ограниченно годными к воинской службе; по II, III графам, при благоприятном клиническом исходе с незначительным нарушением функции (наличие контрольного МРТ обязательно) освидетельствуются по "В- инд", при неблагоприятном исходе – ограниченно годными к воинской службе.

После операции по поводу осложненных переломов позвоночника с использованием способов фиксации, металлоконструкции позвоночника, травматической спондиллопатии, удаления и(или) замещения межпозвонкового диска искусственным диском при благоприятном клиническом исходе с незначительным нарушением функции независимо от срока с момента лечения кандидаты на службу и учебу признаются негодными, сотрудники по всем графам Требований - ограниченно годными к воинской службе.

К подпункту 3) пункта 66 настоящих Требований относятся фиксированные приобретенные искривления позвоночника, сопровождающиеся ротацией позвонков (сколиоз II степени, остеохондропатический кифоз с клиновидной деформацией 3-х и более позвонков и др.); приобретенная мышечная кривошея; нестабильность позвоночника, подтвержденная функциональной рентгенографией; ограниченный деформирующий спондилез и межпозвонковый остеохондроз I-II стадии с болевым синдромом при значительных физических нагрузках и четкими анатомическими признаками деформаций, выявленных при клиническом исследовании и на рентгенограммах; рентгенологически установленные грыжи Шморля, протрузии и грыжи дисков без корешкового и (или) болевого синдрома, спондилолистез I степени без клинических проявлений; застарелые компрессионые стабильные переломы тел позвонков I степени компрессии и их последствия с незначительным болевым синдромом и кифотической деформацией позвонков II степени.

К данному подпункту относятся состояния после лечения по поводу перелома дужек, отростков позвонков при наличии незначительного нарушения функции позвоночника и болевого синдрома.

В период более 3 лет с момента операции по эндоскопическому удалению грыжи сотрудники по графе I при благоприятном клиническом исходе и отсутствии нарушения функции позвоночника освидетельствуются "В- инд", по графам II, III при благоприятном клиническом исходе и отсутствии или незначительном нарушении функции признаются годными, при неблагоприятном исходе - ограниченно годны к воинской службе по всем графам.

Кандидатам на службу в период более 3 лет с момента операции по эндоскопическому удалению грыжи, при благоприятном клиническом исходе (наличие контрольного МРТ обязательно), отсутствии нарушения функции годность по III графе определяется индивидуально; кандидаты на службу по I и II графам и кандидаты на учебу признаются негодными независимо от исхода и сроков лечения.

Спондилез анатомически проявляется клювовидными разрастаниями, захватывающими всю окружность замыкающих пластинок, и деформацией тел позвонков. I степень спондилеза рентгенологически проявляется клювовидными разрастаниями по краям тел позвонков; II степень - краевые разрастания, растущие от позвонка к позвонку и не достигающие степени срастания; III степень - клювовидные разрастания захватывают всю окружность замыкательных пластинок и сопровождаются деформацией тел позвонков.

Признаками клинического проявления хондроза является нарушение статической функции пораженного отдела позвоночника - выпрямление шейного (поясничного) лордоза или даже образование кифоза, сочетание локальных лордоза и кифоза вместо физиологического лордоза.

Рентгенологическими симптомами межпозвонкового остеохондроза являются: 1) нарушение формы позвоночника (нарушение статической функции); 2) снижение высоты межпозвонкового диска; 3) отложение солей извести в переднем участке фиброзного кольца или в пульпозном ядре; 4) смещения тел позвонков (передние, задние, боковые), определяемые при стандартной рентгенографии; 5) патология подвижности в сегменте (нарушение динамической функции); 6) краевые костные разрастания, образующиеся в плоскости диска и продолжающие площадки тел позвонков; 7) субхондральный остеосклероз с отчетливым изображением структуры. I стадия - характеризуется наличием незначительных изменений физиологического лордоза, II стадия - выпрямление лордоза, снижение высоты диска (на ¼ меньше вышележащего), симптом нефиксированной "распорки", экзостозы, III стадия - высота пораженного диска в 2 раза меньше вышележащего, экзостозы массивные, направленные кзади, в сторону позвоночного канала.

Болевой синдром при физической нагрузке должен быть подтвержден неоднократными обращениями за медицинской помощью, зафиксированными в медицинских документах освидетельствуемого.

Только совокупность перечисленных клинических и рентгенологических признаков ограниченного деформирующего спондилеза и межпозвонкового остеохондроза дает основание к применению подпункта 3) пункта 66 настоящих Требований.

Степень сколиоза определяется по рентгенограммам на основании измерения углов сколиоза (по В.Д. Чаклину): I степени – до 10 градусов, II степени - 11-25 градусов, III степени - 26-50 градусов, IV степени - больше 50 градусов.

При патологическом грудном кифозе (болезнь Шейермана) деформация оценивавается по боковой рентгенограмме в положении стоя с захватом подвздошных костей по методике Кобба. I степень - угол кифоза от 31 до 40 градусов; II степень – угол кифоза от 41 до 50 градусов; III степень - угол кифоза от 51 до 70 градусов; IV степень – угол кифоза свыше 71 градуса.

Спондилолистез I степени - смещение на ¼ части поперечного диаметра тела позвонка, II степени смещение на ½; III степени – смещение более половины тела позвонка, IV степени смещение от 76% до 100%.

Сакрализация, люмбализация, нестабильность позвоночника подтверждаются КТ, МРТ, функциональной рентгенографий. При нестабильности шейного отдела позвоночника кандидатам службу и учебу необходимо провести ультразвуковую доплерографию брахиоцефальных сосудов. На функциональной рентенограммме признаком гипермобильности является значительное увеличение (при разгибании) или уменьшение (при сгибании) угла смежными замыкательными пластинками в исследуемом сегменте. Суммарно разница величины углов во время сгибания и разгибания по сравнению с нейтральным положением при гипермобильности превышает 10 градусов. Нестабильность в исследуемом позвоночном сегменте констатируют при наличии смещения тел смежных позвонков относительно друг друга на 3 мм и более в одном направлении от нейтрального положения

По подпункту 4) пункта 66 настоящих Требований при наличии временных функциональных расстройств или выраженного болевого синдрома после травм при благоприятном экспертном прогнозе сотрудникам выносится категория Г.

При неудовлетворительных результатах лечения и определившемся неблагоприятном исходе заключение о категории годности выносится по соответствующим подпунктам пункта 66 настоящих Требований, категория Г не выносится.

К данному подпункту относится ограниченный межпозвонковый остеохондроз позвоночника I стадии без клинических проявлений в течении последних 12 месяцев и нарушения функции.

Необходимо помнить, что при остеохондрозе рентгенологические и клинические симптомы не совпадают. Поэтому рентгенологически установленные единичные грыжи Шморля, протрузии дисков, остеохондроз I стадии, без болевого или радикулярного синдромов, не являются основанием для применения пункта 66 настоящих Требований.

При заболеваниях и последствиях травм позвоночника, сопровождающихся корешковым или сосудистым синдромами, одновременно выносятся соответствующие подпункты пунктов 24 и 26 настоящих Требований.

Сросшиеся переломы остистых и поперечных отростков без нарушения функции позвоночника, а также нефиксированные искривления позвоночника и сколиоз I степени без клинических проявлений и неврологической симптоматики не являются основанием для применения пункта 66 настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
67.	Деформации и дефекты пальцев рук или кисти М20-21.6:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением функций	нг	В	нг	В	нг	В-инд

К подпункту 1) пункта 67 настоящих Требований относятся отсутствие: двух либо одной кисти любой руки на уровне кистевого сустава; по три пальца на уровне пястно-фаланговых суставов на каждой кисти; по четыре пальца на уровне дистальных концов основных фаланг на каждой кисти; первого и второго пальцев на уровне пястно-фаланговых суставов на обеих кистях.

Сотрудники, достигшие предельного возраста состояния на службе в правоохранительных органах, но не имеющие на момент МО права выхода на пенсию, при отсутствии кисти на уровне кистевого сустава нерабочей руки освидетельствуются по подпункту 2) пункта 67 настоящих Требований.

К подпункту 2) пункта 67 настоящих Требований относится отсутствие кисти на уровне пястных костей; отсутствие на одной кисти: трех пальцев на уровне пястно-фаланговых суставов, четырех пальцев на уровне дистальных концов основных фаланг, первого и (или) второго пальцев на уровне пястно-фаланговых суставов, первого пальца на уровне межфалангового сустава и второго-пятого пальцев на уровне дистальных концов средних фаланг; первых пальцев на уровне пястно-фаланговых суставов на обеих кистях; застарелые вывихи или дефекты трех и более пястных костей; разрушение, дефекты и состояние после артропластики трех и более пястно-фаланговых суставов; повреждение локтевой и лучевой артерий (либо каждой из них в отдельности) с резким нарушением кровообращения кисти и пальцев или развитием ишемической контрактуры мелких мышц кисти; застарелые повреждения или дефекты сухожилий сгибателей трех и более пальцев проксимальнее уровня пястных костей; совокупность застарелых повреждений трех и более пальцев, приводящих к стойкой контрактуре или значительным нарушениям трофики (анестезия, гипостезия).

К подпункту 3) пункта 67 настоящих Требований относятся отсутствие: первого пальца на уровне межфалангового сустава и второго пальца на уровне основной фаланги или третьего-пятого пальцев на уровне дистальных концов средних фаланг на одной кисти; второго-четвертого пальцев на уровне дистальных концов средних фаланг на одной кисти; по три пальца на уровне проксимальных концов средних фаланг на каждой кисти; первого или второго пальца на уровне межфалангового сустава на правой (для левши - на левой кисти); первых пальцев на уровне межфаланговых суставов на обеих кистях; двух пальцев на уровне проксимального конца основной фаланги на одной кисти; отсутствие дистальных фаланг второго-четвертого пальцев на обеих кистях; застарелые вывихи, остеохондропатии и остеомиелит костей кистевого сустава; анкилоз кистевого сустава; дефекты двух пястных костей или ложные суставы и хронические остеомиелиты пястных костей; вывихи двух пястных костей; разрушения, дефекты и состояния после артропластики двух пястно-фаланговых суставов; синдром карпального или латерального канала; повреждения общих ладонных ветвей срединного или локтевого нерва с умеренным расстройством иннервации двух пальцев (анестезия, гипостезия и др. расстройства); повреждения трех общих ладонных артерий с умеренным нарушением кровообращения двух пальцев; застарелые повреждения сухожилий сгибателей двух пальцев на уровне пястных костей и длинного сгибателя первого пальца; совокупность повреждений структур кисти, кистевого сустава и пальцев, сопровождающиеся незначительным нарушением функции кисти и трофическими расстройствами (анестезия, гипостезия кисти и пальцев).

Анкилоз в разогнутом положении основного межфалангового сочленения в функциональном плане равен утрате всего пальца. Паралич пальца и болтающийся сустав равносильны не только утрате всего пальца, но при этом функциональная способность кисти нарушается еще больше, так как обычно они служат помехой для движения других пальцев.

Другие, не указанные в перечисленных подпунктах пункта 67 настоящих Требований, повреждения кистей и пальцев при восстановленной ее функции не являются основанием для применения данного пункта настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
68	Плоскостопие и другие дефекты и деформации стоп М20-21.6:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функции;	нг	Д	нг	Д	нг	В
	3) с незначительным нарушением функции;	нг	В-инд	нг	В-инд	инд	В-инд
	4) при наличии объективных данных без нарушения функции.	инд	А	А	А	А	А

Данный пункт настоящих Требований предусматривает врожденные и приобретенные фиксированные дефекты и деформации стопы. При определении категории годности к службе лиц, у которых имеется полая стопа следует иметь ввиду, что стопы с повышенными продольными сводами часто являются вариантом нормы.

К подпункту 1) пункта 68 настоящих Требований относятся полая стопа, имеющая деформацию в виде супинации заднего и пронации переднего отдела при наличии высокого внутреннего и наружного свода (так называемая резко скрученная стопа), передний отдел стопы распластан, широкий и несколько приведен, имеются натоптыши под головками средних плюсневых костей; конская, пяточная, варусная искривления стоп, при которых невозможно пользование стандартной обувью.

Отсутствие или полное сведение всех пальцев на обеих ногах; отсутствие всех пальцев на уровне плюсне–фаланговых суставов или основных фаланг на обеих ногах; отсутствие стопы или части после ранений, травм, костно-пластических операций. Сотрудники признаются негодными к военной службе в мирное время, ограниченно годны второй степени в военное время.

К подпункту 2) пункта 68 настоящих Требований относятся: продольное плоскостопие III степени или поперечное III–IV степени с отводящей контрактурой первого пальца, экзостозами костей стопы и отведением ее кнаружи, наличием артроза в таранно-ладьевидном сочленении.

При указанных состояниях, а также при отсутствии, сведении или неподвижности всех пальцев на уровне основных фаланг на одной стопе, второго-пятого пальца на одной стопе, первого и двух других пальцев одной стопы, четырех или первых пальцев обеих стоп, всех пальцев на уровне дистальных фаланг обеих стоп сотрудники по III графе признаются ограниченно годными к воинской службе.

К подпункту 3) пункта 68 настоящих Требований относятся умеренно выраженные деформации с незначительным болевым синдромом и нарушением статики при возможности ношения стандартной обуви; плоскостопие III степени при отсутствии экзостозов и искривлений стопы; плоскостопие II степени с деформирующим артрозом I-II стадии в таранно-ладьевидном сочленении; отсутствие, сведение или неподвижность всех пальцев на уровне дистальных фаланг на одной ноге, одного или двух пальцев на одной ноге (кроме указанных в подпункте 2 пункта 68 настоящих Требований).

Кандидаты на службу с плоскостопием III степени, в том числе при отсутствии экзостозов и искривлений стопы признаются негодными к службе по всем графам Требований.

Деформирующий артроз таранно-ладьевидного сочленения II стадии (по клинико-рентгенеологической классификации атрозов) или стадии выраженных изменений характеризуется:

значительным сужением суставной щели, когда имеются выраженные, четко прослеживающиеся на рентгенограммах краевые костные разрастания (более 1 мм от края суставной щели);

наличием субхондрального остеосклероза в участках костей против наибольшего сужения суставной щели, при этом головка таранной кости деформирована;

болями после длительного пребывания на ногах, усиливающимися к вечеру и ослабевающими после отдыха, при этом стопы становятся пастозными, в области наружней лодыжки появляется отечность;

пронированием стопы, удлинением и расширением средней части, опущением продольного свода, при этом ладьевидная кость обрисовывается сквозь кожу на медиальном крае стопы;

неуклюжесть походки, при этом носки разведены в стороны;

возможным ограничением объема движений во всех суставах стоп;

характерными болевыми точками (на подошве в центре и у внутреннего края пятки, на тыле стопы в ее центральной части, между ладьевидной и таранной костями, под внутренней и наружней лодыжкой, между головками плюсневых костей, в мышцах голени вследствии их перегрузки, в коленном и тазобедренном суставах в результате изменения биомеханики, в бедре из-за перенапряжения широкой фасции, в области поясницы на почве компенсаторного усиления лордоза.

Деформирующий артроз таранно-ладьевидных сочленений I стадии или стадии начальных явлений артроза характеризуется незначительным сужением суставной щели и признаками появляющихся костных разрастаний (менее 1 мм от края суставной щели).

При деформациях I пальца, сопровождающихся плоскостопием или другими деформациями стопы с нарушениями функции и затрудняющих ношение стандартной обуви, МО проводится по подпункту 2) или 3) пункта 68 настоящих Требований.

Плоскостопие II степени без артроза, а также I степени независимо от наличия или отсутствия артроза в таранно-ладьевидном сочленении, не является основанием для применения данного пункта настоящих Требований.

При наличии у освидетельствуемого различной степени плоскостопия на обеих ногах заключение выносится по плоскостопию большей степени.

За отсутствие пальца на стопе считается отсутствие его на уровне плюсне-фалангового сустава. Полное сведение или неподвижность пальца считается как его отсутствие.

Отсутствие одного из пальцев стопы (кроме первого) не нарушающее функцию ее, не является основанием для применения данного пункта настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
69.	Деформации конечности, вызывающие нарушение функции или затрудняющие ношение военной формы одежды и обуви, (искривление или укорочение конечности вследствие заболеваний или повреждений костей, хрящей, мышц, сухожилий и суставов) М21.7-21.9:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функции;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением функции;	нг	В	нг	В	нг	В-инд
	4) при наличии объективных данных без нарушений функций.	инд	А	инд	А	А	А

К подпункту 1) пункта 69 настоящих Требований относятся укорочение ноги (кроме врожденной патологии) более 8 см.; О-образное искривление ног при расстоянии между выступами внутренних мыщелков бедренных костей более 20 см. или Х-образное искривление при расстоянии между внутренними лодыжками голеней более 15 см. (для сотрудников, освидетельствуемых по графам II, III, применяется подпункт 2) пункта 69 настоящих Требований).

К подпункту 2) пункта 69 настоящих Требований относятся укорочение ноги (кроме врожденной патологии) от 5 до 8 см.; укорочение плеча на 3 см. и более; укорочение предплечья более 2 см..

О-образное искривление ног при расстоянии между выступами внутренних мыщелков бедренных костей от 12 до 20 см. или Х-образное искривление при расстоянии между внутренними лодыжками голеней от 12 до 15 см..

К подпункту 3) пункта 69 настоящих Требований относится укорочение ноги (кроме врожденной патологии) от 2 до 5 см.; укорочение плеча менее 3 см.; укорочение предплечья менее 2 см..

К подпункту 4) пункта 69 настоящих Требований относится укорочение ноги от 1 до 2 см.; незначительная угловая деформация костей верхней конечностей, укорочение ноги до 1 см. не являются основанием для применения данного пункта настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
70.	Отсутствие конечностей Т05 (кроме Т05.8, Т05.9):	к	с	к	с	к	с
	1) двухсторонние ампутационные культи верхних или нижних конечностей на любом уровне, отсутствие всей нижней конечности;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) отсутствие верхней конечности на любом уровне плеча или нижней на уровне верхней трети бедра;	нг	Д	нг	Д	нг	Д
	3) отсутствие конечности на уровне предплечья или голени.	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд

При наличии ампутационных культей конечностей на любом уровне по поводу злокачественных новообразований или болезней сосудов (эндартериит, атеросклероз) заключение выносится также по пунктам настоящих Требований, предусматривающим основное заболевание.

В случае неудовлетворительных результатов лечения при порочной культе, после ампутации или реампутации, препятствующей протезированию, при наличии фантомных болей, МО проводится по подпункту 1) пункта 70 настоящих Требований.

Глава 14. Болезни мочеполовой системы

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
71.	Гломерулярные и тубулоинтерстициальные болезни почек, почечная недостаточность N00-19 (кроме N13):	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций и частыми обострениями;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) с преходящим незначительным нарушением функций и редкими обострениями.	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций.	нг	А	нг	А	инд	А
	5) Временные функциональные расстройства после острого или обострения хронического заболевания почек.	нг	Г	нг	Г	нг	Г

Данный пункт настоящих Требований включает гломерулярные болезни почек (быстропрогрессирующий гломерулонефрит, хронический нефритический синдром, нефротический синдром, наследственная нефропатия и иные гломерулярные поражения), тубулоинтерстициальные болезни почек (тубулоинтерстициальный нефрит, другие тубулоинтерстициальные болезни), нефросклероз, первично сморщенную почку, а также хроническую почечную недостаточность неуточненного генеза, амилоидоз почек и другие нефропатии.

Определение состояния функции почек основывается на скорости клубочковой фильтрации и признаках почечного повреждения. Под повреждением почек понимаются структурные и функциональные изменения почек, выявленные в анализах крови, мочи (альбуминурия, протеинурия или гематурия) или при визуальных обследованиях. Хроническую болезнь почек выставляют при наличии повреждения почек и (или) снижения СКФ менее 60 мл/мин/1,73м2 в течение 3 месяцев и более.

В зависимости от их сочетания выделяют пять стадий ХБП:

1 стадия - повреждение почек с нормальной или повышенной СКФ (90 и более);

2 стадия - повреждение почек с легким снижением СКФ (60-89);

3 стадия - умеренное снижение СКФ (30-59);

4 стадия - тяжелое снижение СКФ (15-29);

5 стадия - почечная недостаточность (СКФ 15 и менее).

Стадии 3 - 5 ХБП соответствуют определению хронической почечной недостаточности.

К подпункту 1) пункта 71 настоящих Требований относятся хронические заболевания почек, осложненные хронической почечной недостаточностью (ХБП 4 - 5 стадии).

К подпункту 2) пункта 71 настоящих Требований относятся хронические первичные заболевания почек ХБП 3 стадии или непрерывно-рецидивирующим течением вне зависимости от наличия нарушения функции почек или умеренным нарушением функции почек (стойкого патологического мочевого синдрома, сохраняющегося более 12 месяцев после перенесенного заболевания почек).

К подпункту 3) пункта 71 настоящих Требований относятся хронические заболевания почек с незначительным нарушением функции (ХБП 1-2 стадии, изолированный мочевой синдром в виде микрогематурии, суточной протеинурии до 1,0 грамма, который после проведения этиопатогенетической терапии изменяется (изчезает), способность почек к разведению и концентрации мочи незначительно нарушена.

Лица с первично воспалительными заболеваниями, у которых установлены органические изменения почек без признаков почечной недостаточности, в период длительной ремиссии при наличии лабильной артериальной гипертензии освидетельствуются по подпункту 3) пункта 71 настоящих Требований.

Сотрудники с хроническим пиелонефритом, при благоприятном течении заболевания, без выраженных органических изменений почек, подтвержденных данными УЗИ почек, экскреторной урографии почек, без признаков почечной недостаточности (ХПН0), признаков симптоматической гипертензии и стойкой ремиссии пиелонефрита и отсутствии патологических изменений в крови и моче в течении последних 12 месяцев, признаются годными к службе по всем графам Требований.

По подпункту 4) пункта 71 настоящих Требований годность сотрудников, занимающим должности, отнесенные к II, III графам, у которых после острого воспалительного заболевания почек в ходе динамического наблюдения в период от 4 до 12 месяцев периодически отмечаются патологические изменения в моче годность к службе определяется индивидуально (В-инд), по I графе – определяется "ограниченно годен к воинской службе". Кандидаты на службу при указанных случаях признаются негодными

При отсутствии данных о нарушении функций почек и патологических изменений в моче в течении 12 мес. после острого воспалительного заболевания почек освидетельствуемые признаются годными к службе.

Заключение по подпункту 5) пункта 71 настоящих Требований по категории Г для сотрудников выносится только после острых диффузных гломерулонефритов, при затяжном осложненном течении острых пиелонефритов.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
72.	Вторичные воспалительные и обменно- дистрофические, заболевания, последствия повреждений, оперативного вмешательства, хирургические заболевания почек и мочевыводящих путей N13, N20-23, N25-39:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением функций;	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций.	нг	А	нг	А	А	А
	5) временные функциональные расстройства после острого или обострения хронического заболевания или хирургического лечения почек и органов мочевыводящей системы.	нг	Г	нг	Г	нг	Г

К подпункту 1) пункта 72 настоящих Требований относятся вторичные состояния и заболевания почек и мочевыводящих путей, сопровождающиеся значительно выраженными нарушениями выделительной функции почек или хронической почечной недостаточностью (ХБП 4-5 стадии); мочекаменная болезнь с поражением обеих почек при неудовлетворительных результатах лечения (камни, гидронефроз, пиелонефроз, вторичный пиелонефрит, неподдающийся лечению); двухсторонний нефроптоз III стадии, тазовая дистопия почек; отсутствие одной почки удаленной по поводу заболеваний, при наличии любой степени нарушения функций оставшейся (единственной) почки; состояния после резекции или пластики мочевого пузыря; склероз шейки мочевого пузыря, сопровождающийся пузырно-мочеточниковым рефлюксом или вторичным двухсторонним хроническим пиелонефритом или гидронефрозом; мочевые свищи в органах брюшной полости и влагалище; функционирующие нефростома, эпицистостома и уретеростома (за исключением головчатой и стволовой); стриктура уретры, требующая систематического бужирования, либо частого - 3 и более раз в год.

К подпункту 2) пункта 72 настоящих Требований относятся состояния и заболевания, сопровождающиеся умеренно выраженными нарушениями выделительной функции почек или проявлениями ХБП 3 стадии: мочекаменная болезнь с частыми (3 и более в год) приступами почечной колики, умеренным нарушением выделительной функции почек; нефункционирующая почка или отсутствие одной почки, удаленной по поводу заболеваний без нарушения функции другой почки; двухсторонний нефроптоз II стадии с постоянным болевым синдромом, вторичным пиелонефритом или вазоренальной гипертензией; односторонний нефроптоз III стадии; односторонняя тазовая дистопия почки; склероз шейки мочевого пузыря при вторичных односторонних изменениях мочевыделительной системы (односторонний гидроуретер, гидронефроз, вторичный пиелонефрит), стриктура уретры, требующая бужирования не более 2 раз в год при удовлетворительных результатах лечения.

К подпункту 3) пункта 72 настоящих Требований относятся заболевания, сопровождающиеся незначительно выраженными нарушениями выделительной функции почек или проявлениями ХБП1-2 стадии: мелкие до 0,5 см. одиночные камни почек, мочеточников с редкими (менее 3 раз в год) приступами почечной колики, склонные к самостоятельному отхождению, подтвержденные данными ультразвукового (рентгенологического) исследования при наличии патологических изменений в моче; двухсторонний нефроптоз II стадии с незначительными клиническими проявлениями и незначительным нарушением выделительной функции почек, односторонний нефроптоз II стадии с вторичным пиелонефритом, камни предстательной железы при бессимптомном течении, требующие при обострениях лечения 3 и более раз в год. одиночные солитарные (3 см. и более) и множественные (более 2-х) кисты почек независимо от размеров,

К данному подпункту также относятся поясничная дистопия почек без болевого синдрома и нарушения выделительной функции, а также свищ мочеиспускательного канала от корня до середины полового члена.

При наличии симптоматической артериальной гипертензии, обусловленной заболеванием почек, указанным в пункте 72 настоящих Требований, заключение о категории годности к воинской службе выносится по подпунктам 1), 2) или 3) пункта 72 настоящих Требований в зависимости от уровня АД.

К подпункту 4) пункта 72 настоящих Требований относятся состояния после инструментального, хирургического удаления или самостоятельного отхождения одиночного камня из мочевыводящих путей (лоханка, мочеточник, мочевой пузырь) состояния после ультразвукового дробления камней мочевыделительной системы без повторного камнеобразования в течение не менее 1 года и приступов почечной колики в анамнезе; мелкие (до 0,5 см.) одиночные конкременты почек, мочеточников, подтвержденные только ультразвуковым исследованием без патологических изменений в моче, односторонний или двухсторонний нефроптоз I стадии; односторонний нефроптоз II стадии без нарушения выделительной функции почки и при отсутствии патологических изменений в моче, состояние после ушиба почек с кратковременной гематурией до 6 месяцев с момента травмы, хронические цистит, уретрит, не требующие при стационарного лечения, одиночные изолированные солитарные кисты почек незначительных размеров (до 3 см.), не требующие оперативного лечения.

Стадия нефроптоза определяется рентгенологом по рентгенограммам, выполненным в вертикальном положении обследуемого: I стадия – опущение нижнего полюса почки на 2 позвонка, II стадия - на 3 позвонка, III стадия - более 3 позвонков.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
73.	Болезни мужских половых органов (гиперплазия, воспалительные и другие болезни предстательной железы, водянка яичка, орхит, эпидидимит, гипертрофия крайней плоти, фимоз, болезни полового члена, другие болезни мужских половых органов) N40-51:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	Д-инд	нг	Д-инд	нг	В
	3) с незначительным нарушением функций;	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд
	4) при наличии объективных данных с Незначительными клиническими проявлениями	нг	А	нг	А	инд	А

Данный пункт настоящих Требований включает болезни мужских половых органов. По поводу заболеваний мужских половых органов по показаниям освидетельствуемым предлагается хирургическое лечение. При неудовлетворительных результатах лечения или отказе от него МО проводится в зависимости от степени функциональных нарушений.

К подпункту 1) пункта 73 настоящих Требований относятся гиперплазия предстательной железы III-IV стадии со значительным нарушением мочевыделения при неудовлетворительных результатах лечения или отказе от него; атрофия яичка; отсутствие полового члена.

К подпункту 2) пункта 73 настоящих Требований относятся гиперплазия предстательной железы II стадии с умеренным нарушением мочевыделения (наличие остаточной мочи до 50 мл); хронический простатит, требующий стационарного лечения 3 и более раз в год; рецидивная (после повторного хирургического лечения) односторонняя или двухсторонняя водянка оболочек яичка или семенного канатика с объемом жидкости более 100 мл; гиперплазия или гипоплазия яичек с нарушением функции сперматогенеза, кисты семенного канатика нарушающие мочевыделение в умеренной степени.

При однократном рецидиве водянки оболочек яичка или семенного канатика применяется подпункт 3) пункта 73 настоящих Требований.

К подпункту 3) пункта 73 настоящих Требований относятся кисты семенного канатика, нарушающие мочевыделение в незначительной степени, гиперплазия предстательной железы I стадии.

К подпункту 4) пункта 73 настоящих Требований относятся водянка яичка или семенного канатика с объемом жидкости менее 100 мл, фимоз, другие болезни мужских половых органов с незначительными клиническими проявлениями, кандидатам на службу предлагается лечение.

Отсутствие одного яичка после его удаления по поводу заболеваний (неспецифического и доброкачественного характера), ранений или других повреждений не является основанием для применения данного пункта настоящих Требований.

При наличии эндокринных нарушений применяется пункт 13 настоящих Требований.

Глава 15. Болезни женской половой системы

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
74.	Хронические воспалительные болезни женских половых органов (яичников, маточных труб, тазовой клетчатки, брюшины, шейки матки, влагалища, вульвы) сопровождающиеся расстройством функции половой сферы N70-77, кроме N70, N71.0, N73.0, N73.3, N75.1, N76.0, N76.2; болезни молочной железы N60-64 (кроме N60):	к	с	к	с	к	с
	1) частыми обострениями;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	2) редкими обострениями;	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд
	3) при наличии объективных данных без нарушения функции, стойкой компенсации.	нг	А	нг	А	инд	А

К подпункту 1) пункта 74 настоящих Требований относятся часто обостряющиеся (3 и более раз в год) хронические воспалительные болезни женских половых органов; необратимые последствия хронических воспалительных заболеваний, которые требуют длительного консервативного лечения или хирургического вмешательства (осумкованные гнойники, воспалительные опухоли при отказе от оперативного лечения), а также последстия оперативного лечения гнойно-воспалительных заболеваний органов малого таза с формированием выраженного спаечного процесса и болевым синдромом.

Сотрудники освидетельствуемые по всем графам, и кандидаты на службу, освидетельствуемые по графе III, с редкими обострениями (1 раз в году и реже), не требующими стационарного лечения, при наличии данных медицинского наблюдения признаются годными к службе.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
75.	Невоспалительные болезни женских половых органов, генитальный и экстрагенитальный эндометриоз N 80-98 (кроме N81-82):	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций III-IV степени;	нг	Д	нг	Д	нг	Д
	2) с умеренным нарушением функций II степени;	нг	В	нг	В	инд	В
	3) с незначительным нарушением функций I степени;	нг	В-инд	нг	В-инд	инд	А

Диагноз эндометриоза должен быть установлен в амбулаторных или стационарных условиях. При определении тяжести заболевания и степени нарушения функций пораженных органов следует учитывать степень распространения процесса (1, 2, 3 и 4 степени), многоочаговость (наружный, внутренний), прорастание (инфильтрация) в соседние органы, длительность нарушения функции и эффективность проводимых лечебных мероприятий. Диагноз эндометриоза подтверждается данными экспертного УЗИ органов малого таза.

При установлении диагноза эндометриоза любой локализации, степени распространения кандидаты на службу негодны по всем графам.

Функциональная киста яичника подлежит наблюдению и контрольному УЗИ в течении 3-х менструальных циклов, с обязательным обследованием на онкомаркеры. Другие кисты и кистомы (дермоидные, папиллярные и др.) подлежат оперативному лечению с гистологической верификацией. В случае подтверждения доброкачественности процесса годность кандидатов на службу и учебу определяется после 6 месяцев с момента операции.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
76.	Выпадение женских половых органов, свищи с вовлечением женских половых органов N81-82:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	Д-инд	нг	Д-инд	нг	В
	3) при наличии объективных данных с незначительным нарушением функции.	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд

К подпункту 1) пункта 76 настоящих Требований относятся полное выпадение матки или влагалища, полный разрыв промежности, свищи с вовлечением половых органов (мочеполовые, кишечно-половые) при неудовлетворительных результатах лечения или отказе от него.

Выпадением матки считается такое состояние, когда в положении стоя (или лежа при натуживании) вся матка выходит за пределы половой щели наружу, вывертывая за собой стенки влагалища.

Полным разрывом промежности считается такой разрыв, при котором целостность мышц промежности нарушена полностью и они замещены рубцовой тканью, переходящей на стенку прямой кишки, задний проход зияет и не имеет правильных очертаний.

К подпункту 2) пункта 76 настоящих Требований относится опущение женских половых органов. Опущением матки и влагалища считается такое состояние, когда при натуживании половая щель зияет и из нее показывается шейка матки, передняя и задняя стенки влагалища, но они не выходят за ее пределы.

При опущении половых органов, осложненном неудержанием мочи, МО проводится по подпунктам 1) или 2) пункта 76 настоящих Требований в зависимости от результатов лечения.

К подпункту 3) пункта 76 настоящих Требований относятся незначительные опущения стенок влагалища; рубцовые и спаечные процессы в области малого таза без болевого синдрома.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
77.	Расстройство овариально-менструальной функции N91-95:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Д	нг	Д	нг	Д
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	В	нг	В	нг	В-инд
	3) с незначительным нарушением функций.	нг	А	нг	А	инд	А

К подпункту 1) пункта 77 настоящих Требований относятся стойкие нарушения овариально-менструального цикла:

ювенильном кровотечении (в возрасте до 20 лет), которые характеризуются непрерывными кровотечениями, повторяющимися независимо от менструаций или проявляющиеся при физической нагрузке, а также удлинение продолжительности менструаций до 8 дней и более, приводящие к анемии;

альгодисменоррее и других выраженных расстройствах функций половых и соседних с ними органов, обусловленных значительно выраженным недоразвитием половых органов (атрезия влагалища, резко выраженный инфантилизм матки);

аномалиях развития половых органов, если они вызывают резкие постоянные боли и сопровождаются образованием кровяной опухоли во влагалище или в матке.

При вторичных аменорреях обусловленных общими инфекциями, тяжелыми интоксикациями, алиментарными расстройствами, нервно-психическими нарушениями и гормональными расстройствами, а также соматическими заболеваниями МО проводится также по соответствующим пунктам настоящих Требований.

К подпункту 1) пункта 77 настоящих Требований относятся климактерический синдром тяжелой степени. Истинный климактерический синдром следует дифференцировать со сходными по клинической картине гипертиреозом, тревожно-депрессивным состоянием, пресенильным психозом.

К данному подпункту также относятся тяжелые степени климактерической кардиопатии, нейро-эндокринных нарушений климактерического синдрома, сопровождающиеся выраженными вазомоторными реакциями (более 20 приливов в сутки), а также спазмами сосудов, колебаниями артериального давления, астеноподобными приступами, нарушениями сна, выраженной раздражительностью и конфликтностью с окружающими, выраженное снижение работоспособности.

К подпункту 2) пункта 77 настоящих Требований относятся нарушения овариально-менструальной функции, проявляющиеся олигоменорреей, аменорреей (не послеоперационной), в том числе при синдроме Штейна-Левенталя, а также климактерический синдром средней степени тяжести. Для климактерического синдрома средней тяжести характерны 10-20 приливов в течение суток, головная боль, головокружение, ухудшение сна и памяти, что заметно снижает работоспособность.

Легкие формы климактерического синдрома с относительно небольшим числом приливов в течение суток (до 10-ти), не усугубляющие течение имеющихся заболеваний, не являются основанием для применения данного пункта настоящих Требований.

К подпункту 4) пункта 77 настоящих Требований относится тотальная овариоэктомия с обеих сторон, после радикальных операций, тазовых перитонитов, тубоовариальных образований при эффективности от проводимой гормональной терапии после операционном периоде до 3 месяцев.

При инфантилизме половой сферы, сочетающемся с отставанием в физическом развитии МО проводится по пункту 13 настоящих Требований.

При вынесении заключений обязательны консультация эндокринолога, гинеколога-эндокринолога с исследованием функции щитовидной железы.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
78	Острые воспалительные заболевания матки, маточных труб, яичников, тазовой брюшины и клетчатки N70, N71.0, N73.0, N73.3, N75.1, N76.0, N76.2; временные функциональные расстройства после хирургического лечения, острого или обострения хронического заболевания женских половых органов	к	с	к	с	к	с
		нг	Г	нг	Г	нг	Г

Заключение о категории Г выносится только после затяжного осложненного течения (со сроком не более 2 месяцев) острых воспалительных заболеваний женских половых органов (бартолинит, вульвит, кольпит, цервицит, эндоцервицит, эндометрит, аднексит).

При обнаружении патологии шейки матки (эрозия, псевдоэрозия, эктопия и эктропион) проводится цитологическое исследование (ПАП-тест, скрининговый анализ по интерпритации Бетезда).

При выявлении по результатам цитологического исследования HSIL, АGC, c-r in citu кандидаты признаются негодными, сотрудники подлежат лечению.

При выявлении ASC-US, LSIL освидетельствуемые лица направляются на тест вируса папиломы человека (ВПЧ-тест), расширенную кольпоскопию, прицельную биопсию.

При негативном или позитивном результате ВПЧ-теста (высокоонкогенных штаммов 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, 68) с сопутствующей нормальной картиной кольпоскопии кандидаты и сотрудники признаются годными. При сопутствующей аномальной картине кольпоскопии кандидаты признаются негодными, сотрудники подлежат лечению.

Эктопия шейки матки рассматривается как вариант нормы, как незавершенная миграция эпителия шейки матки.

Глава 16. Беременность, роды и послеродовой период

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
79.	Беременность О00-О99:	к	с	к	с	к	с
		нг		нг		нг

При диагностировании у кандидатов женского пола в ходе МО беременности, независимо от срока, дальнейшее МО прекращается и выносится заключение "Заключение не вынесено ввиду не завершения обследования (лечения)".

Годность к службе сотрудников женского пола до 14 недели беременности определяется в зависимости от ее течения и экстрагенитальной патологии. Женщины-сотрудницы признаются негодными к службе с радиоактивными веществами, источниками ионизирующих излучений, компонентами ракетных топлив, источниками электромагнитных полей.

С 14 недели беременности до окончания декретного отпуска сотрудники на МО не направляются. При диагностировании в ходе МО беременности сроком 14 недель и более дальнейшее МО прекращается и выносится заключение "Заключение не вынесено ввиду не завершения обследования (лечения)".

Глава 17. Врожденные аномалии (пороки развития), деформации и хромосомные нарушения

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
80.	Врожденные пороки развития, деформации и хромосомные аномалии. Врожденные пороки органов и систем:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением функций;	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд
	4) при наличии объективных данных без нарушения функций.	инд	А	А	А	А	А

Данный пункт настоящих Требований применяется в случаях невозможности лечения врожденных пороков развития, отказе от лечения или неудовлетворительном результате лечения.

К подпункту 1) пункта 80 настоящих Требований относятся:

врожденные пороки сердца при наличии ХСН III-IV ФК;

аортальные пороки сердца независимо от сердечной недостаточности и нарушения кровобращения;

пороки развития бронхо-легочного аппарата и плевры с дыхательной недостаточностью III степени;

аномалии челюстно-лицевой области (в том числе расщелины твердого неба и губы, анотия, двухсторонняя микротия);

атрезия слухового прохода;

органов пищеварения с выраженными клиническими проявлениями и резким нарушением функции;

врожденные фиксированные искривления позвоночника (кифозы, сколиозы) с резкой деформацией грудной клетки (реберный горб) и дыхательной недостаточностью III степени по рестриктивному типу;

мышечная кривошея со значительным нарушением функции позвоночного столба в шейном отделе;

остеосклероз (мраморная болезнь);

отсутствие одной почки при нарушении функции оставшейся почки независимо от степени ее выраженности;

поликистоз обеих почек со значительным нарушением выделительной функции или с ХПН;

аномалии почечных сосудов (подтвержденные данными ангиографии) с вазоренальной артериальной гипертензией и почечными кровотечениями;

аномалии половых органов (отсутствие полового члена, атрезия влагалища);

деформация тазового кольца, сопровождающаяся значительным ограничением движений в тазобедренных суставах, нарушением статики и походки;

варусная деформация шейки бедренной кости с укорочением ноги более 8 см.;

О-образное искривление ног при расстоянии между выступами внутренних мыщелков бедренных костей более 20 см. или Х-образное искривление при расстоянии между внутренними лодыжками голеней более 15 см. (для освидетельствуемых по графе III, применяется подпункт 2) пункта 80 настоящих Требований);

другие пороки развития, заболевания и деформации костей, суставов, сухожилий, мышц, органов и систем со значительным нарушением функций;

ихтиоз врожденный, ихтиозоформная эритродермия.

К подпункту 2) пункта 80 настоящих Требований относятся:

врожденные пороки сердца и крупных сосудов (аорты, легочной артерии) при наличии ХСН II ФК;

аневризма синуса Вальсальвы, незаращение боталова протока, дефекты перегородок сердца независимо от степени (стадии) сердечной недостаточности и нарушения кровобращения;

отсутствие или обезображивающая деформация ушных раковин с одной или обеих сторон;

деформация таза с умеренным ограничением движений в тазобедренных суставах или позвоночнике;

врожденные фиксированные искривления позвоночника (кифозы, сколиозы) с деформацией грудной клетки и дыхательной недостаточностью II степени по рестриктивному типу;

мышечная кривошея с умеренным нарушением функции в шейном отделе позвоночника;

отсутствие одной почки при нормальной функции оставшейся почки;

поликистоз, дисплазии, удвоение почки и их элементов с нарушением функции в умеренной или незначительной степени;

солитарные кисты почек более 3 см., требующие оперативного лечения;

подковообразная почка;

аномалии мочеточников или мочевого пузыря с умеренным нарушением выделительной функции;

мошоночная или промежностная гипоспадия;

варусная деформация шейки бедренной кости с укорочением ноги от 5 до 8 см.;

О-образное искривление ног при расстоянии между выступами внутренних мыщелков бедренных костей от 12 до 20 см. или Х-образное искривление при расстоянии между внутренними лодыжками голеней от 12 до 15 см.;

ихтиоз рецессивный (черный или чернеющий);

шейные ребра II-III ст., и другие пороки развития, заболевания и деформации костей, суставов, сухожилий, мышц, органов и систем с умеренным нарушением функций.

К подпункту 2) пункта 80 настоящих Требований также относятся врожденные пороки и аномалии развития черепа (краниостеноз, аномалия Кимерле, платибазия, базилярной импрессии, макро-, и микроцефалия) с клиническими проявлениями и без них; конкресценсция (синостозы) всех отделов позвоночника, синдром Клиппеля-Фейля, костно-мышечные деформации головы, лица, позвоночника и грудной клетки а также другие врожденные аномалии позвоночника не связанные со сколиозом (Q-67.5, Q-76.4)

К подпункту 3) пункта 80 настоящих Требований относятся:

изолированные врожденные пороки сердца при наличии сердечной недостаточности ХСН I ФК и без нее;

малые аномалии сердца (кроме дополнительной хорды левого желудочка без нарушения функций, клинических проявлений и пролапса митрального клапана I степени без патологической регургитации, аневризмы МПП без патологической подвижности, без признаков сброса крови, открытое овальное окно до 3мм);

односторонняя микротия;

мышечная кривошея с незначительным нарушением функции позвоночного столба;

врожденная деформация грудной клетки с дыхательной недостаточностью I степени, подтвержденной спирографией;

остеохондропатии с законченным процессом и умеренными клиническими проявлениями (при обычных физических нагрузках функция страдает незначительно);

варусная деформация шейки бедренной кости с укорочением ноги от 2 до 5 см.;

врожденные аномалии почек, мочеточника без нарушения функций;

свищ мочеиспускательного канала от корня до середины полового члена;

задержка обоих яичек в брюшной полости, паховых каналах или у их наружных отверстий;

задержка одного яичка в брюшной полости в паховом канале или у его наружного отверстия;

доминантный (простой) ихтиоз;

наследственные кератодермии ладоней, нарушающие функцию кистей, а также подошв, затрудняющие ходьбу и ношение стандартной обуви;

полидактилия независимо от нарушения функции;

другие пороки развития, заболевания и деформации костей, суставов, сухожилий, мышц, органов и систем с незначительным нарушением функций.

Кандидаты на службу и учебу с пролапсом митрального клапана I степени с регургитацией I степени или без нее, по графе III признаются годными, по графам I, II – негодными.

Кандидаты на службу по I и II графам и учебу по всем направлениям подготовки с открытым овальным окном и аневризмой МПП, независимо от наличия (отсутствия) сброса крови признаются негодными, на службу по III графе - индивидуально с учетом гемодинамических изменений.

Сотрудники при пролапсе митрального клапана с указанной степенью нарушений, аневризмой МПП и открытым овальным окном по всем графам признаются годными.

Регургитация I степени на клапане легочной артерии при отсутствии легочной гипертензии, на трикуспидальном, митральном клапанах при отсутствии органических изменений створок клапанов, без пролабирования створок данных клапанов, без пороков данных клапанов, без нарушения ритма и проводимости, неснижающаяся толерантность к физической нагрузке по результатам нагрузочных проб (стресс-тредмил-тест, ВЭМ), считается функциональной и не является основанием для применения пункта 80 настоящих Требований

При обнаружении регургитации I степени на аортальном клапане ее следует расценивать независимо от остальных показателей как недостаточность аортального клапана.

Наличие дополнительной хорды левого желудочка сердца без нарушения функций и клинических проявлений не является основанием для применения данного пункта настоящих Требований.

К подпункту 4) пункта 80 настоящих Требований относятся варусная деформация шейки бедра с укорочением ноги до 2 см., врожденная деформация грудной клетки без признаков дыхательной недостаточности подтвержденной спирографией.

Укорочение нижней конечности на 1 см., сакрализация V поясничного или люмбализация I крестцового позвонка, незаращение дужек указанных позвонков без нарушения функции, гипоспадия у коронарной борозды не является основанием для применения данного пункта настоящих Требований.

При деформации таза с нарушением походки и статики, вызванных укорочением нижних конечностей, заболеваний или повреждений костей мышц и (или) сухожилии применяется пункт 69 настоящих Требований.

Лица с врожденными пороками нервной системы освидетельствуются по пункту 25 настоящих Требований.

Лица с врожденными пороками кисти или стопы освидетельствуются по пунктам 67 и 68 настоящих Требований.

Глава 18. Последствия травм, отравлений и других воздействий внешних факторов

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
81.	Последствия повреждений, костей черепа без признаков органического поражения ЦНС S02-S02.1:	к	с	к	с	к	с
	1) с наличием инородного тела в полости черепа, значительного дефекта;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным дефектом костей свода черепа;	нг	Д	нг	Д-инд	нг	В
	3) с небольшим дефектом костей свода черепа.	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд

К подпункту 1) пункта 81 настоящих Требований относятся значительные дефекты костей свода черепа более 40 кв. см., замещенные пластическим материалом (аутокостью, титановой сеткой, костным цементом и др.) или более 10 кв. см., незамещенные пластическим материалом; наличие инородного тела в полости черепа с клиническими проявлениями; анкилозы и ложные суставы нижней челюсти.

Сотрудникам, имеющим длительную, но менее 25 или 12,5 (при наличии гражданского стажа не менее 12,5 лет) выслугу лет и достигшим установленного возраста состояния на службе, заключение о категории годности принимается на основании подпункта 2) пункта 81 настоящих Требований.

К подпункту 2) пункта 81 настоящих Требований относятся дефекты костей свода черепа от 6 до 40 кв. см., замещенные костью или другим пластическим материалом, либо менее 10 кв. см., незамещенных пластическим материалом, а также старые вдавленные переломы свода черепа; наличие инородного тела в полости черепа без клинических проявлений; выраженные деформации контрактуры и дефекты (не замещенные трансплантатами) челюстно-лицевой области при отказе или отсутствии эффекта от лечения.

К подпункту 3) пункта 81 настоящих Требований относятся небольшие дефекты костей свода черепа до 6 кв. см., замещенные пластическим материалом или плотным соединительно-тканным рубцом.

Сотрудники по подпункту 3) пункта 81 настоящих Требований могут быть признаны годными к службе без ограничений только в случае отсутствия неврологической симптоматики и нарушения психики.

При симптомах поражения головного мозга дополнительно применяется соответствующий подпункт пунктов 14 и 23 настоящих Требований в зависимости от степени нарушения функций.

При переломе черепа линейного характера, в том числе основания черепа, с незначительными признаками или без признаков органического поражения ЦНС с благоприятным исходом, категория годности к воинской службе определяется по подпункту 3) пункта 81 настоящих Требований.

При повреждении наружно-кортикальной пластинки свода черепа вдавленного характера без признаков органического поражения ЦНС с благоприятным исходом, категория годности определяется по подпункту 3) пункта 81 настоящих Требований, а при повреждении стекловидной пластинки с оперативным лечением или без него, решение принимается по подпункту 2) пункта 81 настоящих Требований.

Фрезевые отверстия, накладываемые с диагностической или лечебной целью, незамещенные пластическим материалом, определяются как замещенные соединительно-тканным рубцом.

Размеры отдельных дефектов суммируются. Площадь дефекта черепа оценивается по данным компьютерной томографии, краниографии либо медицинской документации.

Если в анамнезе имел место линейный перелом костей свода черепа и на период МО отсутствуют неврологическая симптоматика и нарушения со стороны психики, а также признаки органического поражения головного мозга по результатам дополнительного исследования (ЭхоЭГ, ЭЭГ, РЭГ, КТ головного мозга), оснований для применения пункта 81 настоящих Требований не имеется

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
82.	Последствия повреждений костей туловища, верхних, нижних конечностей, сухожилий, мышц и суставов М24, эндопротезирования суставов Z96.6:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением функций;	нг	В-инд	нг	В-инд	инд	В-инд

К подпункту 1) пункта 82 настоящих Требований относятся анкилозы и (или) деформирующие артрозы со значительным нарушением функции крупных суставов вследствие длительно консолидирующихся переломов трубчатых костей, внутрисуставных переломов, центрального вывиха головки бедренной кости; ложные суставы при неудовлетворительных результатах оперативного лечения либо отказе от операции, патологическая подвижность в крупных суставах; осложненные переломы лопатки с неблагоприятным течением и сомнительным клиническим и трудовым прогнозом, последствия перелома костей таза с повреждением внутренних органов при неудовлетворительных результатах оперативного лечения, состояния после эндопротезирования крупных суставов со смешанной контрактурой с значительным нарушением функции.

К подпункту 2) пункта 82 настоящих Требований относятся умеренные нарушения функции конечностей вследствие: перелома шейки бедренной кости при неудовлетворительных результатах лечения; центрального вывиха головки бедренной кости, слабо консолидированных (свыше 4 месяцев) неосложненных переломов трубчатых костей, внутрисуставных переломов, а также частые (более 3 раз в год) вывихи крупных суставов, возникающие вследствие незначительных физических нагрузок с выраженной неустойчивостью (разболтанностью) или рецидивирующим синовиитом сустава, сопровождающиеся умеренно выраженной атрофией мышц конечностей, последствия перелома костей таза с умеренным ограничением движений в тазобедренных суставах, позвоночнике; состояния после односторонних переломов костей таза с нарушением целости тазового кольца при неудовлетворительных результатах лечения. состояния после эндопротезирования крупных суставов с незначительным нарушением функции или без нарушения функции.

К подпункту 3) пункта 82 настоящих Требований относятся переломы шейки бедренной кости с использованием остеосинтеза при неполном восстановлении функции тазобедренного сустава, нарушающие функцию (для кандидатов на службу - и без нарушения функции) в незначительной степени; неудаленные металлические конструкции после переломов костей с признаками металлоза при отказе от их удаления.

Неудаленные единичные шурупы, проволки, спицы, микровинты и микропластины не нарушающие функцию без признаков металлоза не являются основанием для применения данного пункта настоящих Требований.

При неосложненных закрытых переломах трубчатых или других костей, требующих только иммобилизации гипсовой повязкой, после появления признаков костной мозоли сотрудникам выносится категория Г.

Также к подпункту 3) пункта 82 настоящих Требований относятся редко (не более 3 раз в год) возникающие вывихи, неустойчивость и синовиит суставов вследствие значительных физических нагрузок или повторной травмы.

Вывих крупного сустава должен быть удостоверен медицинским документом и рентгенограммами сустава до и после вправления вывиха. Нестабильность вследствие повреждения связок и капсулы сустава подтверждается клинически и рентгенологически.

Сросшиеся изолированные переломы отдельных костей таза без деформации тазового кольца не являются основанием для применения пункта 82 настоящих Требований.

При деформации таза с нарушением походки и статики, вызванных укорочением нижних конечностей, применяется пункт 69 настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
83	Последствия повреждений или оперативных вмешательств на органах грудной, брюшной полости, малого таза или забрюшинного пространства по поводу ранений, травм и хирургических заболеваний J86, К22.2, К44, пластической и реконструктивной хирургии после перенесенной травмы и операции, другие виды пластической хирургии для устранения недостатков внешности Z41, Z41.1, Z42, Z42.1, Z42.2, Z42.8:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций	нг	Д	нг	Д	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением функций	нг	В-инд	нг	В-инд	инд	В-инд
	4) при наличии объективных данных без нарушения функции	инд	А	инд	А	А	А

К подпункту 1) пункта 83 настоящих Требований относятся последствия ранений и травм: бронхолегочного аппарата с дыхательной недостаточностью III степени; обширная облитерация перикарда; желчные или панкреатические свищи, при неудовлетворительных результатах лечения; рубцовые сужения пищевода, требующие систематического бужирования; диафрагмальные грыжи с частыми (2 раза в год и более) ущемлениями при неудовлетворительных результатах хирургического лечения или отказе от него, состояния после: резекции легкого, желудка, пищевода, наложения желудочно-кишечного соустья со значительным нарушением функции пищеварения; стволовой или селективной ваготомии с наложением желудочно-кишечного соустья со значительным нарушением функции пищеварения (неподдающиеся лечению демпинг-синдром, упорные поносы, упадок питания при ИМТ 18,5 и менее, стойкие анастомозиты, язва анастомоза); состояния после резекции тонкой (не менее 1,5 метра) или толстой (не менее 30 см.) кишки, сопровождающиеся нарушением пищеварения и упадком питания; наложение билиодигестивных анастомозов; резекция доли печени или части поджелудочной железы.

По подпункту 1) пункта 83 настоящих Требований освидетельствуются лица, у которых отсутствует почка, удаленная по поводу травмы или ранения, при нарушении функции оставшейся почки, независимо от степени ее выраженности; пищеводно-трахеальные и (или) пищеводно-бронхиальные свищи при неудовлетворительных результатах лечения.

При последствиях реконструктивных операций на крупных магистральных (аорта, подвздошная, бедренная, брахиоцефальная артерии, воротная и полая вена) и периферических сосудах при стойком выраженном нарушении кровообращения и прогрессирующем течении заболевания.

При наличии инородного тела, расположенного в корне легкого, в сердце или вблизи крупных сосудов, независимо от наличия осложнений или функциональных нарушений МО проводится на основании подпункта 1) пункта 83 настоящих Требований. В отдельных случаях при этих состояниях лица, не достигшие предельного возраста пребывания на службе, при относительно сохраненной трудоспособности могут быть освидетельствованы по подпункту 2) пункта 83 настоящих Требований.

При последствиях ранений сердца, перикарда, оперативного удаления инородных тел из средостения в области крупных сосудов стадия (степень) нарушения дыхательной недостаточности, общего и (или) коронарного кровообращения оцениваются по пунктам 42 и 51 настоящих Требований, по результатам их оценки МО проводится на основании подпунктов 1), 2) или 3) пункта 83 настоящих Требований.

При последствиях сочетанной травмы органов двух или более полостей с умеренным нарушением их функций следует применять подпункт 1) пункта 83 настоящих Требований.

К подпункту 2) пункта 83 настоящих Требований относятся состояния и последствия ранений и травм: бронхолегочного аппарата с дыхательной недостаточностью II степени; диафрагмальные грыжи умеренных размеров с редким и (1 раз в год и реже) ущемлениями; спаечный процесс в брюшной полости с нарушениями эвакуаторной функции, требующими повторного стационарного лечения; состояния после: частичной резекции желудка, тонкой (не менее 1 метра) или толстой (не менее 20 см.) кишки; наложения желудочно-кишечного соустья с проявлениями демпинг-синдрома средней степени тяжести и умеренным упадком питания; отсутствие почки, удаленной по поводу травмы или ранения, при нормальной функции оставшейся почки; относятся также последствия хирургического лечения по поводу заболеваний, ранений и травм поджелудочной железы с исходом в псевдокисту; удаление доли, либо 2-х сегментов левого легкого, более 2-х сегментов правого легкого; стволовая или селективная ваготомия без наложения желудочно-кишечного анастомоза; состояния после операций по поводу закрытия каловых свищей, а также ректопексии.

После удаления желчного пузыря или хирургического лечения болезней желчных протоков, поджелудочной железы с хорошим исходом сотрудники признаются годными к службе по всем графам.

Кандидаты на службу по истечении 3 лет после эндоскопического удаления желчного пузыря с хорошим исходом признаются годными на должности по графе III.

Кандидаты на службу на должности по графам I и II, кандидаты на учебу (независимо от графы Требований) после удаления желчного пузыря, хирургического лечения болезней желчных протоков, поджелудочной железы признаются негодными независимо от срока и исхода лечения.

К данному подпункту также относится экстирпация или надвлагалищная ампутация матки с придатками с эндокринными нарушениями; состояния после пластических операции с неблагоприятным исходом: ранние (отек, потеря чувствительности, лимфорея, гематомы, серомы, инфекционные воспаления, отхождение ушной раковины) и поздние осложнения реконструктивных и пластических операций (образование грубых рубцов, блефароптоз, ассиметрия, расхождения швов, образование кисты в области послеоперационной раны, эктропион, гиперпигментация).

К подпункту 3) пункта 83 настоящих Требований относятся состояния и последствия ранений и травм: бронхолегочного аппарата с дыхательной недостаточностью I степени; диафрагмальные неущемленные грыжи небольших размеров; спаечный процесс в брюшной полости без явлений кишечной непроходимости с редким болевым синдромом; экстирпация или надвлагалищная ампутация матки с сохранением придатков при отсутствии эндокринных нарушений, последствия реконструктивных операций после полной и частичной мастэктомии (реконструкция молочной железы с использованием тканей пациента, с использованием имплантатов или экспандера), ранние и поздние осложнения пластических операций.

К данному подпункту также относятся состояния после: резекции тонкой (менее 1 метра) или толстой (менее 20 см.) кишки; наложения желудочно-кишечного соустья без диспепсических расстройств, с редкими проявлениями демпинг-синдрома легкой степени, с незначительным упадком питания; удаления селезенки после травм и ранений без нарушения функции кроветворения; резекции части почки при сохранной ее функции; краевой или экономной резекции легкого (1 сегмент левого легкого или 2 сегмента правого легкого); экономная резекция либо ушивание раны других органов с незначительным нарушением функций либо без нарушения функции для кандидатов на службу в период до 1 года после получения травмы.

К подпункту 4) пункта 83 настоящих Требований относятся состояния (для кандидатов на службу до 1 года с момента получения ранения, травмы или оперативного лечения) после перенесенных атипичных резекций легких без дыхательной недостаточности, торакотомий или лапаротомий с целью остановки кровотечения, ликвидации пневмо- или гемоторакса, ушивания ран кишечника, желудка, печени, устранение спаечной непроходимости.

К данному подпункту также относятся последстия подтяжки или маммопластики, проведенной в косметических целях, ринопластика, отопластика, блефаропластика, круговые подтяжки лица, также импланты (молочных желез, ягодиц, лица, губ) с благоприятным исходом, без нарушения функции после 1 года после операции.

Последствия ушивания перфоративной язвы желудка или 12-перстной кишки с благоприятным исходом без грубой деформации и нарушнения функции желудочно-кишечного тракта, при отсутствии обострения язвенной болезни в течении 3 лет не является основанием для применения данного пункта настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
84.	Рубцы кожи (последствия травм кожи и подкожной клетчатки):	к	с	к	с	к	с
	1) значительно ограничивающие движения или препятствующие ношению форменной одежды, обуви, снаряжения;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функции;	нг	В	нг	В	нг	В-инд
	3) с незначительным нарушением функции.	нг	В-инд	нг	В-инд	инд	А

К подпункту 1) пункта 84 настоящих Требований относятся массивные келлоидные, гипертрофические рубцы в области шеи, туловища, конечностей, спаянные с подлежащими тканями, изъязвленные или легкоранимые и часто изъязвляющиеся при неудовлетворительных результатах лечения или отказе от него, вызывающие неподвижность или значительные ограничения движений, либо делающие невозможным (значительно затрудняющие) ношение форменной одежды, обуви или снаряжения; состояния после глубоких ожогов площадью от 20 и более процентов поверхности кожи или осложненных амилоидозом почек. При наличии рубцов с явлениями каузалгии после безуспешного хирургического лечения, наличии противопоказаний либо отказе от него заключение выносится по подпункту 1) пункта 27 настоящих Требований.

К подпункту 2) пункта 84 настоящих Требований относятся умеренно ограничивающие движения, затрудняющие ношение форменной одежды, обуви или снаряжения неизъязвляющиеся келлоидные, гипертрофические и атрофические рубцы, а также рубцы, обезображивающие лицо, при неудовлетворительных результатах лечения или отказе от него; последствия глубоких ожогов менее 20 процентов поверхности кожи с умеренным нарушением движения в суставах.

К подпункту 3) пункта 84 настоящих Требований относятся незначительно ограничивающие движения или затрудняющие, но не исключающие возможность ношения форменной одежды, обуви или снаряжения эластичные рубцы, не изъязвляющиеся при длительной ходьбе и других физических нагрузках; последствия пластических операций после глубоких ожогов с незначительным ограничением движений.

Состояния после успешно проведенных пластических операций по поводу глубоких ожогов без нарушения функций суставов и обезображиваний лица не являются основанием для применения данного пункта настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
85.	Последствия перенесенных острых или обострения хронических экзогенных интоксикаций, аллергии и воздействий внешних причин:	к	с	к	с	к	с
	1) со значительным нарушением функций;	нг	Е	нг	Е	нг	Е
	2) с умеренным нарушением функций;	нг	Д-инд	нг	Д-инд	нг	Д-инд
	3) с незначительным нарушением функций;	нг	В-инд	нг	В-инд	нг	В-инд
	4) при остаточных явлениях после острых или обострений хронических заболеваний.	нг	Г	нг	Г	нг	Г

Данный пункт настоящих Требований предусматривает последствия интоксикаций компонентами ракетного топлива, другими токсическими веществами, острого или хронического воздействия ЭМП, ионизирующего излучения, пищевой, лекарственной аллергии, воздействий других внешних причин (радиации, низких, высоких температур и света, повышенного давления воздуха или воды).

При МО сотрудников, перенесших лучевую болезнь, учитываются не только изменения в составе периферической крови, но и другие клинические проявления болезни. МО сотрудников при незначительных остаточных явлениях после перенесенной лучевой болезни I степени на должности по графе I-II и после перенесенной лучевой болезни II степени на должности по III графе проводится по подпункту 4) пункта 85 настоящих Требований. Лица, перенесшие острую лучевую болезнь без каких-либо последствий, освидетельствуются по подпункту 3) пункта 85 настоящих Требований.

Лица, страдающие пищевой аллергией на основные продукты питания и лекарственной (синдромы Лайела, Стивенса-Джонсона, анафилактический шок, сывороточная болезнь) аллергией, а также по последствиям острых отравлений, токсико-аллергических воздействий, острых аллергических заболеваний, подтвержденных стационарным обследованием, освидетельствуются по подпункту 1), 2) или 3) пункта 85 настоящих Требований в зависимости от нарушения функций.

При других аллергических заболеваниях (крапивница, поллиноз, аллергические риниты, дерматиты) МО проводится по соответствующим пунктам настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
86.	Временные функциональные расстройства после лечения болезней костно-мышечной системы, соединительной ткани, ранений, травм, отравлений, воздействия внешних причин	к	с	к	с	к	с
		нг	Г	нг	Г	нг	Г

Кандидаты на службу, перенесшие острые воспалительные заболевания суставов, признаются временно негодными к службе до 6 месяцев после окончания лечения. При отсутствии признаков воспаления в течение 6 месяцев после перенесенных острых форм воспалительных заболеваний они признаются годными к службе.

Категория Г для сотрудников выносится в случаях, когда после операций на костях и суставах, пластики, тендолиза сухожилий (кроме пальцев кисти и стопы), при неокрепших костных мозолях после переломов костей после завершения лечения при отсутствии клинических, лабораторных признаков воспаления сохраняются временные ограничения движений, умеренные, преходящие болевые ощущения в суставах после физической нагрузки и для восстановления способности исполнять обязанности необходим срок до 1 месяца.

При неудовлетворительных результатах лечения последствий переломов трубчатых костей заключение о нуждаемости в категории Г не выносится, а решается вопрос о годности службе по подпунктам 1), 2) или 3) пункта 82 настоящих Требований.

При переломах мелких костей кисти, стопы, а также лодыжек категория Г не выносится. В этих случаях после окончания госпитального лечения выносится заключение о нуждаемости в освобождении с указанием необходимых лечебных мероприятий.

Основанием для вынесения заключения о категории Г при последствиях травм челюстей и мягких тканей лица является замедленная консолидация переломов, наличие плотных рубцов или переломы, потребовавшие сложных методов хирургического или ортопедического лечения, а также переломы, сопровождающиеся травматическим остеомиелитом.

При остаточных явлениях после острых экзогенных воздействий и интоксикаций освидетельствуемые признаются временно негодными к службе на 6 месяцев. В дальнейшем категория годности их к службе определяется по пункту 85 настоящих Требований, в зависимости от степени восстановления функций органов и систем.

При нестабильности суставов освидетельствуемым предлагается хирургическое лечение. После хирургического лечения (эндоскопической артропластики, разрывов связок, менисков) кандидаты на службу в период до 6 месяцев признаются негодными к службе. После успешного хирургического лечения через 6 месяцев годность кандидатов на службу определяется индивидуально в зависимоти от состояния и функции суставов по соотвествующим пунктам настоящих Требований.

Заключение при временных ограничениях движений выносится после операций: на костях и суставах; после пластинки или тендолиза сухожилий (кроме пальцев, кисти и стопы); при неокрепших костных мозолях после переломов длинных трубчатых костей.

Глава 19. Прочие болезни

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
87.	Несоответствие росто-весовых показателей критериям отбора	к	с	к	с	к	с
		нг		нг		нг

Заключение об уровне физического развития освидетельствуемого дается строго индивидуально на основе оценки степени развития мышечной системы, роста, веса тела, индекса массы тела (росто-весовых показателей, далее - РВП), окружности груди. При оценке развития мышечной системы учитывается степень отложения подкожно-жировой клетчатки, а также особенности скелетной мускулатуры у лиц высокого роста с малорельефными мышцами.

Слабое развитие мышечной системы характеризуется дряблостью мышц, отсутствием рельефа контуров и недостаточной мышечной массой, мышечной силой.

В случаях, когда с учетом конституциональных особенностей мышечная система развита достаточно, но рост и(или) ИМТ менее требуемых, состояние определяется как несоответствие росто-весовых показателей критериям отбора.

Кандидаты на службу и учебу с хорошим физическим развитием и питанием, пропорциональным телосложением, признаются годными при условиях:

по графе I – при росте не менее 165 см. (для женщин – 160 см.), ИМТ не менее 19 кг/м2 при поступлении на службу на должности сотрудников подразделений гражданской защиты, принимающих непосредственное участие в тушении пожаров, на учебу по направлениям подготовки специалистов гражданской защиты, защиты в чрезвычайных ситуациях и гражданской обороны;

по графе I – при росте не менее 170 см. (для женщин – 160 см.), ИМТ не менее 18,5 кг/м2 (в подразделения специального назначения "Сункар", "Арлан", "СОБР" не менее 19 кг/м2) при поступлении на службу на все иные указанные в данной графе должности;

по графе II – при росте не менее 170 см. (для женщин – 160 см.), ИМТ не менее 18,5 кг/м2 при поступлении на службу на все указанные в данной графе должности, на учебу по оперативно-розыскным, уголовно-исполнительным, административно-правовым направлениям подготовки;

по графе III – при росте не менее 165 см.(для женщин – 157 см.,) ИМТ не менее 18,5 кг/м2 при поступлении на службу на все указанные в данной графе должности, на учебу по следственным, криминалистическим, информационным и техническим направлениям подготовки.

Требования по РВП для кандидатов на должности сотрудников оперативной службы, несущих службу на открытом воздухе, регламентируется отдельными приказами правоохранительных органов.

Кандидатам на службу (учебу) в возрасте до 21 года, при незначительном (не более 2 см.) несоответствии роста критериям отбора при удовлетворительной степени развития мышечной системы и соответствующем ИМТ, предлагается проведение рентгенологического исследования зон роста трубчатых костей.

При условии незавершенности процесса оссификации (зоны роста открыты либо закрыты неполностью вследствие позднего полового созревания) данные лица при отсутствии изменений со стороны желудочно-кишечного тракта, эндокринной системы, хронических инфекций, интоксикаций, учитывая возможность дальнейшего физического развития и благоприятный прогноз, основанный на ближайшем анамнезе, признаются годными к службе и учебе.

Лица с закрытыми зонами роста трубчатых костей признаются негодными к службе и учебе.

Достижение требуемого показателя ИМТ определяется путем трехкратного ежедневного измерения роста и веса, производимых при участии не менее трех специалистов ВВК (обязательно эксперта-терапевта) с заверением результатов измерений подписью и личными печатями специалистов.

При перемещении сотрудников с должностей, отнесенных к графе III настоящих Требований, на должности по графе I и II обязательно учитывается рост не менее 170 см. (для женщин 160 см.) (у сотрудников органов гражданской защиты по графе I, непосредственно принимающих участие в тушении пожаров, - не менее 165 см., (для лиц женского пола – 160)).

Данные требования не учитываются при перемещении сотрудников с должностей, отнесенных к графам I и II, на другие должности по тем же графам.

Лица с физическим недоразвитием, обусловленным рядом заболеваний (заболевания гипофиза, щитовидной, вилочковой железы, нефрогенные остеопатии, заболевания печени, хронические инфекции, интоксикации) освидетельствуются по соответствующим пунктам настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
88.	Энурез F-98.0, R-32	к	с	к	с	к	с
		нг	В	нг	В	нг	В

Лица, страдающие ночным недержанием мочи, подлежат обследованию и лечению в стационаре.

Обследование должно быть комплексным с участием психиатра, уролога, невролога и дерматовенеролога.

Комплексное обследование направлено на выявление: урологической патологии (аномалия развития мочевого пузыря, свищи, разрушение или парез сфинктеров пузыря, эктопия устья мочеточников), вторичных кожных проявлений (мацерация), неврологической патологии (функциональные расстройства нервной системы, симптомы органического поражения центральной нервной системы).

В патологическом механизме болезни основным звеном является невыработка, недостаточное закрепление или угасание условного рефлекса.

Психиатр устанавливает в этом случае: изъяны в воспитании, следствие интоксикаций, заболевания, нарушающие условно-рефлекторную деятельность, последствия психотравм, органическое поражение центральной нервной системы, при этом целесообразно проводить электроэнцефалографическое исследование.

В случаях, когда наблюдение и результаты обследования, а также данные, полученные из подразделений органов внутренних дел, подтверждают наличие ночного недержания мочи и отсутствия эффекта от лечения сотрудники, занимающие любые должности, признаются ограничено годными к воинской службе.

При наличии данных медицинских учреждений, управления по делам обороны, сведений сообщенных самим освидетельствуемым о наличии ночного недержания мочи, кандидаты признаются негодными к службе.

Если недержание мочи является симптомом какого-либо заболевания, заключение выносится по соответствующему пункту настоящих Требований.

Пункт	Названия болезней	Графы
		I		II		III
89.	Заикание (запинание) F98.5:	к	с	к	с	к	с
	1) высокая степень заикания, охватывающая весь речевой аппарат, с нарушением дыхания и невротическими проявлениями, другие нарушения речи, делающие ее малопонятной;	нг	Д	нг	Д	нг	Д
	2) умеренное заикание и другие нарушения речи, делающие ее недостаточно внятной.	нг	В-инд	нг	В-инд	инд	В-инд

Заикание (запинание) – речь, которая характеризуется частым повторением или пролонгированием звуков, слогов или слов либо частыми запинаниями или паузами, что разрывает ритмичное течение речи.

Лица, освидетельствуемые по подпункту 1) пункта 89 настоящих Требований с высокой степенью заикания, охватывающей весь речевой аппарат, с нарушением дыхания и невротическими проявлениями, а также с другими нарушениями речи, делающими ее малопонятной, признаются негодными к службе в органах внутренних дел.

К подпункту 2) пункта 85 настоящих Требований относятся стойкие, не поддающиеся длительному систематическому лечению нарушения речи функционального происхождения.

При наличии заикания (запинанием) освидетельствуемый подвергается углубленному обследованию неврологом, психиатром, оториноларингологом, неврологом, а при возможности – логопедом. Заключение о категории годности к службе выносится на основании данных обследования и тщательного изучения документов, полученных из воинской части, управления (отдела) по делам обороны, с места учебы или работы до поступления на службу. Степень выраженности заикания определяется путем динамического наблюдения за состоянием речевой функции в различных условиях и оценивается по моментам наиболее выраженного проявления заболевания. Существенное значение в экспертной оценке имеет характеристика руководства с указанием, в какой мере заикание отражается на исполнении освидетельствуемым служебных обязанностей.

Незначительным заиканием (запинанием), не препятствующим прохождению службы, считается лишь задержка произношения, "спотыкание" в начале фразы, остальные слова небольшой фразы (на одном дыхании) произносятся свободно или слегка замедленно, но без повторения слов.

Кандидаты на службу, при наличии незначительного или умеренного заикания (запинания) и других нарушений речи, делающей ее невнятной, признаются негодными к службе в качестве сотрудника кадровых подразделений, к преподавательской деятельности.".

"Қазақстан Республикасының құқық қорғау органдарында және Мемлекеттік фельдъегерлік қызметінде қызмет өткеру үшін адамдардың денсаулық жағдайына қойылатын талаптарды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2020 жылғы 13 қарашадағы № 775 бұйрығына өзгерістер енгізу туралы

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2023 жылғы 5 сәуірдегі № 277 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2023 жылғы 6 сәуірде № 32244 болып тіркелді

БҰЙЫРАМЫН:

1. "Қазақстан Республикасының құқық қорғау органдарында және Мемлекеттік фельдъегерлік қызметінде қызмет өткеру үшін адамдардың денсаулық жағдайына қойылатын талаптарды бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2020 жылғы 13 қарашадағы № 775 бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімдемесінде № 21646 болып тіркелген) мынадай өзгерістер енгізілсін:

Көрсетілген бұйрықпен бекітілген Қазақстан Республикасының құқық қорғау органдарында және Мемлекеттік фельдъегерлік қызметінде қызмет өткеру үшін адамдардың денсаулық жағдайына қойылатын талаптарда (бұдан әрі – Талаптар):

2 және 3-тармақтары мынадай редакцияда жазылсын:

"2. Құқық қорғау органдарындағы қызметке (оқуға) кандидаттардың, қызметкерлердің денсаулық және даму жағдайы көрсеткіштері (өлшемшарттары) бойынша талаптар, жарамдылық санаттары осы Денсаулық жағдайына талаптарға қосымшаға сәйкес жазылған.

Құқық қорғау органдары бөліністерінің атаулары және қызмет түрлері Денсаулық жағдайына талаптардың мынадай бағандары бойынша бөлінеді:

1) I баған:

арнайы бөліністердің ("Сұңқар", "Арлан" жылдам қимылдайтын арнайы жасақ (бұдан әрі - ЖҚАЖ));

полицияның патрульдік қызметінің саптық бөліністерінің;

жедел автокөліктің жүргізушілері;

ішкі істер органдарының жедел қызмет бөліністерінің (ашық ауада қызмет атқаратын);

сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің жедел қызмет (ашық ауада қызмет атқаратын), жедел қимылдау, айдауылдау бөліністерінің;

қаржылық мониторинг органдардың экономикалық тергеп-тексеру қызметінің (бұдан әрі – ҚМО ЭТҚ) жедел қимылдау бөліністерінің;

азаматтық қорғау органдарының бөліністерінің (өртті сөндіруге тікелей қатысатын);

жедел қимылдайтын бөліністердің (ұшқыш құрам) қызметкерлері;

азаматтық қорғау даярлығы, төтенше жағдайларда қорғау және азаматтық қорғаныс бағыттары бойынша оқуға түсуге кандидаттар;

2) II баған:

І, ІІ бағандармен белгіленген әкімшілік функцияларды жүзеге асыратын бөліністердің және қызметтердің басшылары;

ішкі істер органдарының мамандандырылған күзет қызметінің саптық бөліністерінің;

криминалдық полиция, жедел-іздестіру қызметтерінің, есірткі қылмысына, экстремизмге қарсы іс-қимыл жөніндегі, ұйымдасқан қылмысқа қарсы күрес бөліністерінің;

әкімшілік полиция бөліністерінің;

кезекші бөлімдердің;

өзіндік қауіпсіздік, көші-қон қызметі, "Интерпол", кинологиялық қызмет бөліністерінің;

әскери-жұмылдыру жұмысы және азаматтық қорғаныс бөліністерінің;

қылмыстық-атқару жүйесі органдары (мекемелері) бөліністерінің;

мемлекеттік фельдъегерлік қызмет (бұдан әрі – МФҚ) бөліністерінің қызметкерлері;

кавалерист полицейлер;

жауынгерлік және дене шынықтыру даярлығы бойынша нұсқаушылар;

жедел-іздестіру, қылмыстық-атқару, әкімшілік-құқықтық бағыттардағы даярлық бойынша оқуға түсуге кандидаттар;

3) III баған:

III бағанмен белгіленген бөліністердің және қызметтердің басшылары;

құрылыс, өндірістік-экономикалық, жабдықтау, материалдық-техникалық, шаруашылық, әскери қамтамасыз ету;

медициналық, қаржы-экономикалық, ревизиялау-бақылау;

ақпараттық, ақпараттық-техникалық, ұйымдастыру-аналитикалық, штаб, кадр, заң;

тергеу, анықтау, жедел-криминалистикалық, жедел-техникалық қызмет түрлерінің қызметкерлері;

ғылыми-зерттеу және оқу орындарының;

қабылдау-тарату орындарының

екінші арнайы бөлімдердің (топтардың), арнайы тасымалдау бөлімдерінің;

автошаруашылық және арнайы автокөлік мекемелерінің қызметкерлері;

қызметкерлер-жүргізушілелері (жедел автокөліктің жүргізуші-қызметкерлерінен басқа);

прокуратура органдарының;

сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметтің (I бағанда көрсетілгеннен басқа);

ҚМО ЭТҚ (I бағанда көрсетілгеннен басқа);

азаматтық қорғау органдарының бөліністерінің (І бағанда көрсетілгендерден басқа) қызметкерлері;

тергеу, криминалистикалық, ақпарат және техникалық бағыттар бойынша даярлық оқу орнына кандидаттар.

Осы Денсаулық жағдайына талаптардың III бағанында көрсетілген қызмет түрлері бойынша куәландыру лауазымы штатқа енгізілген ішкі істер органдары бөліністер жалпы атауына қарамастан аталған бағандар бойынша жүргізіледі.

3. Осы Денсаулық жағдайына талаптарда қызметке, оқуға, әскери қызметке жарамдылық санаты тұжырымдарының мынадай белгілері келтірілген:

А – "әскери қызметке жарамды"; "______қызметке жарамды" (лауазымы көрсетілсін); "___оқуға түсуге жарамды" (факультеттің және оқу орнының атауы көрсетілсін);

В – "әскери қызметке шектеулі жарамды";

В-жеке – қызметке жарамдылығы "әскери қызметке жарамды" (немесе лауазымы көрсетіле отырып "_____қызметке жарамды"), не болмаса "әскери қызметке шектеулі жарамды" тұжырымдамалардың бірімен жеке анықталады;

Г – "кейіннен куәландырылып тексеруге (емдеуге) жатады";

Д – "бейбіт уақытта әскери қызметке жарамсыз, соғыс уақытында шектеулі жарамды";

Д-жеке - қызметке жарамдылығы "әскери қызметке шектеулі жарамды" не болмаса "бейбіт уақытта әскери қызметке жарамсыз, соғыс уақытында шектеулі жарамды" тұжырымдамалар бірімен жеке анықталады;

Е – "әскери есептен шығарыла отырып, әскери қызметке жарамсыз";

ЖЕКЕ – куәландырылатын адамның функционалдық жай-күйін ескере отырып, кандидаттардың қызметке жарамдылығы жеке анықталады;

ЖС – "____қызметке жарамсыз" (лауазымы көрсетілсін); "____оқуға түсуге жарамсыз" (факультеттің және оқу орнының атауы көрсетілсін); "құқық қорғау органдарындағы қызметке жарамсыз".

Осы Денсаулық жағдайына талаптардың II бағаны бойынша МФҚ бөліністеріне, III бағаны бойынша прокуратура органдарына, I немесе III бағаны бойынша сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметіне және ҚМО ЭТҚ-не қызметке кандидаттардың және қызметкерлердің жарамдылығын шығару кезінде "МФҚ-не қызметке жарамды(сыз)", "прокуратура органдарында қызметке жарамды(сыз)", "сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметіне қызметке ___ бағаны бойынша жарамды(сыз)" (баған көрсетілсін),, "ҚМО ЭТҚ-не қызметке ___ бағаны бойынша жарамды(сыз)" (баған көрсетілсін), тұжырымдары қолданылады.";

Талаптарға қосымша осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын.

2. Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Орталық әскери-дәрігерлік комиссиясы басқармасы (М.Ш. Ниязов) Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген тәртіпте:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің интернет-ресурсына орналастыруды;

3) осы бұйрықты Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркегеннен кейін он жұмыс күні ішінде осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Заң департаментіне ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Аппарат басшысына (О.Б. Бекеев) және Орталық әскери-дәрігерлік комиссиясы басқармасына (М.Ш. Ниязов) жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрі

М. Ахметжанов

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Бас прокуратурасы

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Денсаулық сақтау министрлігі

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Қаржы мониторингі

жөніндегі агенттігі

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Сыбайлас жемқорлыққа

қарсы ic-қимыл агенттігі

(Сыбайлас жемқорлыққа

қарсы қызметі)

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасының

Төтенше жағдайлар министрлігі

	Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрі 2023 жылғы 5 сәуірдегі № 277 бұйрығына қосымша
	Қазақстан Республикасының құқық қорғау органдарында және Мемлекеттік фельдъегерлік қызметінде қызмет өткеру үшін адамдардың денсаулық жағдайына қойылатын талаптарға қосымша

Құқық қорғау органдарындағы қызметке (оқуға) кандидаттардың, қызметкерлердің денсаулық және даму жағдайы көрсеткіштері (өлшемшарттары) бойынша талаптар, жарамдылық санаттары

1-тарау. Инфекциялық және паразитарлық аурулар

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
1.	Кейбір инфекциялық және паразитарлық аурулар А00-09, А20-28, А31-49, А70-79, А90-99, В00-09, В15-19, В25-34, В50-64, В65-83, В85-89, В91-94, В99:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының елеулі бұзылулары бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д
	2) функцияларының әлсіз бұзылулары бар;	жз	В	жз	В	жз	В
	3) функцияларының елеусіз бұзылулары бар;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) уақытша функциялық бұзылулар болғанда өткерілген жіті жұқпалы, паразитарлық аурулардан кейінгі жай-күй	жз	Г	жз	Г	жз	Г

Осы құқық қорғау органдары қызметке (оқуға) кандидаттардың, қызметкерлерінің денсаулық және даму жағдайының көрсеткіштері (өлшемшарттары), жарамдылық санаттары бойынша талаптар (бұдан әрі – Талаптар) 1-тармағының 1) тармақшасы емделетін жұқпалы аурулардың созылмалы қайталанатын нысандарын көздейді.

Осы тармақшаға сондай-ақ жиі қайталанатын бруцеллез және емдеуге келмейтін артриттер, функциялары елеулі бұзылулары бар бруцеллезден туындайтын невриттер, жиі қайталанатын малярия, күрделі емделетін және жиі асқынулары бар созылмалы дизентерия, белсенділіктің жоғары дәрежелі вирустық геппатиті және (немесе) бауыр жетіспеушілігінің асқынған синдромдары (бауыр түйіршегі, портосимптоматикалық энцефалопатия, гемморрагиялық синдром), созылмалы токсоплазмоз (субфебрилитет, лимфоаденопатия, бауырдың ұлғаюы, увеиттері мен хориоретиниттері, ми мен бұлшық еттегі кальцинаттар) жатады.

Созылмалы дизентерияға шалдыққан, сондай-ақ іш сүзегі, паратифтер мен сальмонеллез бактерияларын тасушы қатардағы және басшы құрамдағы адамдар стационарлық емдеуге жатады. Бұл ретте зертханалық зерттеулермен расталған, емдеуден кейін 3 айдан артық бактерия тасушылық сақталғанда олар осы Талаптардың 1-тармағының 2) тармақшасы бойынша куәландырылады;

Осы Талаптардың 1-тармағының 2) тармақшаға функцияларының әлсіз бұзылулары бар жұқпалы аурулардың созылмалы нысандары жатады.

Оң серологиялық және аллергологиялық реакциялар (Райт- Хеддельсонның, Бюрненің) болған жағдайда бруцеллездің клиникалық көріністерінсіз қызметке түскен кезде инфекционистің қосымша консультациясы қажет. Қажет болған жағдайда инфекционист қосымша рентгенологиялық зерттеулерге жолдауға және динамикасында Райт-Хеддельсонға, Бюрнеге, бруцеллез антигені бар ИФА қан талдауын қайталауға жолдайды. Егер серологиялық сынамалы жазулар өспесе, осындай жағдайда бұл өзгерістер осы тармақты қолдану үшін негіз бола алмайды.

"В" вирустық гепатитінің үстірт (австралиялық) антигенін тасушылық бауырдың жасырын өтетін созылмалы ауруын жоққа шығару мақсатында егжей-тегжейлі тексеру үшін негіз болып табылады. В және С вирустық гепатиттерінің созылмалы нысандары, сондай-ақ гепатиттің осы нысандарының тасушылығы анықталған жағдайда оқуға және қызметке кандидаттар жарамсыз болып танылады.

Қызметке кандидаттарда В және С гепатиттің Рast-инфекциясы болуы ЭБВ қоспағанда (Эпштейна Барр вирусы) анықталған кезде жалпы клиникалық, биохимиялық қан талдауын, маркерлы серологиялық диагностиканың сауалнамасын (ПТР, ИФТ), құрсақ қуысы мүшелердің УДЗ және инфекционист кеңесін міндетті ұсынуы қажет. Егер бұл деректер бар болса, II, III бағандағы кандидаттарды қызметке жарамды деп тануға болады.

Басқа созылмалы жұқпалы және паразитарлық аурулар (эхинококкоз, трихоцефалез, токсоплазмоз, описторхоз, геморрагиялық қызба және басқалар) болғанда қатардағы және басшы құрамдағы адамдардың қызметке жарамдылық санаты органдар мен жүйелердің функцияларына қарай емдеу аяқталған соң анықталады. Қызметке және оқуға кандидаттар мұндай жағдайларда осы тармақшасы бойынша куәландырылады;

Осы Талаптардың 1-тармағының 3) тармақшасы бойынша функцияларының елеусіз бұзылулары бар жұқпалы аурулардың созылмалы нысандары қарастырылады;

Осы Талаптардың 1-тармағының 4) тармақшасы стационарлық емдеу аяқталғаннан кейін сырқатта жалпы астенизация, күш әлсіреуі сақталған жағдайда уақытша функциялық бұзылулар болған кезде жіті жұқпалы, паразитарлық ауруларды өткергеннен кейінгі жағдайды көздейді.

Г санаты қалдықты өзгерістердің тұрақтылығын бағалау және жұмыс қабілетін толық қалпына келтіру үшін кемінде бір ай мерзім қажет болғанда сырқат ағымы ауыр және асқынған жағдайларда ғана шығарылады.

Жұқпалы сырқаттардың (вирустік гепатит, іш сүзегі мен паратифтер, геморрагиялық қызба және т.б.) бұрын жеңіл және орташа ауырлықтағы асқынбаған нысандарын өткерген қызметкерлерге Г санаты шығарылмайды.

Гепатиттің, іш сүзегінің, паратифтердің ауыр нысандарын өткерген, сондай-ақ сырқаттың ауыр асқынулары дамыған жағдайда, жіті кезеңнің (ішек перфорациясы, ішектен қан кету, миокардит, парапневмониялық плевритті пневмония) білінуіне қарамастан, қызметкерлерге қатысты стационарлық емдеу аяқталған соң, тұрақты астенизация сақталған жағдайда госпитальдық емдеуден кейін Г санаты шығарылады. қайта медициналық куәландыру кезінде қызметкерлер І бағанға жатқызылған лауазымдарда қызметке жарамсыз деп танылады, ІІ, ІІІ, бағандар бойынша жарамдылығы жеке анықталады.

Бруцеллездің жіті нысанын кемінде 12 ай бұрын өткерген қызметке кандидаттар ремиссия тұрақтылығын бағалаудан кейін екінші рет қайта МК кезінде жарамсыз деп танылады.

А, В вирустық гепатитпен және паратифтермен ауырған азаматтар қызметке түсу кезінде стационарлық емдеу аяқталғаннан кейін 6 айға дейінгі мерзімде жарамсыз деп танылады.

Жіті А, В вирустық гепатитпен, іш сүзегімен және паратифтермен ауырған қызметке, оқуға кандидаттар, қызметкерлер стационарлық емдеу аяқталғаннан кейін және динамикалық бақылаудан алынып тасталған соң 6 айдан кейін бауырдың және асқазан-ішек трактісінің қызметі бұзылмай, қанның биохимиялық талдауларының көрсеткіштері қалыпты, ИФА және ПЦР теріс нәтижелі болған кезде қызметке (оқуға) түсуге жарамды деп танылады.

Инфекциялық-вирусты және паразитті аурулардың жүйке жүйесі, басқа органдар мен жүйелердің зақымдалуы салдарларының ілесуі кезінде медициналық куәландыру Талаптардың тиісті тармақтары бойынша жүргізіледі.

Жүйке жүйесін, басқа да органдар мен жүйелерді зақымдаумен ілесе жүретін жұқпалы-вирустық және паразитарлық сырқаттардың зардаптары болған жағдайда медициналық куәландыру осы Талаптардың тиісті тармақтары бойынша жүргізіледі.

Қызметке кандидаттар бұрын бір рет эхинококтық кистаны сылып тастау себебімен бір мәрте орган сақтап қалу операциясын өткерген адамдар кемінде 3 жыл ішінде сырқаттардың қайталануы болмағанда кешенді зерттеулер (эхинококтық антингені бар ИФА қан тапсыру және ота жасалған ағзаға УДЗ) жүргізген жағдайда қызметке жарамды деп танылуы мүмкін).

Тармақ	Сырқаттардардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
2.	Өкпе, бронхылар, плевра және кеуде ішіндегі лимфалық түйіндер туберкулезі А15-16, В90-90.9:	к	с	к	с	к	с
	1) микробактериялардың бөлінуі немесе ыдырауы бар белсенді;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) микробактериялардың бөлінуінсіз және ыдырауынсыз белсенді;	жз	Д	жз	Д	жз	Д
	3) бәсеңдеген белсенді;	жз	В	жз	В	жз	В-жеке
	4) негізгі емдеу курсы аяқталғаннан кейін және динамикалық бақылау алынып тасталған соң 3 жылдам астам өршу белгілері болмаған жағдайда өршімеген;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	А
	5) стационарлық емдеуді қажет етпейтін туберкулезді этиологияның өткерілген экссудатты плевритінің және басқа серозиттердің қалдықты құбылыстары.	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке

Осы Талаптардың 2-тармағының 1) тармақшасы қайтпайтын бактерия бөлінуі немесе ыдырауы (каверна) бар тыныс алу мүшелерінің белсенді туберкулезінің барлық нысандарын; плевра эмпиемасын; көкірек қуысының жылжуы бар өкпе мен плеврадағы үлкен қалдықты өзгерістерді, сондай-ақ ішкі тыныс алу, ІІІ дәрежелі тыныс алу (өкпемен) жетіспеушілігі бар хирургиялық емдеудің зардаптарын; бронхылардың фистулалық (жыланкөздік), сол жақ өкпенің екі сегментін не болмаса оң жақ өкпенің екі және одан көп сегменттерін алып тастаумен ілескен ІІІ дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігі, тыныс алу функциясының жағдайына қарамастан өкпенің бір және одан астам бөлігін алып тастау операциялық қатысуларынан кейінгі залалдануын көздейді.

Осы Талаптардың 2-тармағының 2) тармақшасында куәландыру сәтінде ыдыраусыз және микобактериялардың бөлінуінсіз тыныс алу мүшелерінің асқынған туберкулезінің барлық нысандарын көздейді; емдеу процесінде трансформацияланған жұқа қабырғалы киста тәріздес қуыстар (кавернаның ашық түрде бітелуі); өкпе мен плеврадағы үлкен қалдықты өзгерістерді, сондай-ақ ІІ дәрежелі тыныс алу (өкпемен) жетіспеушілігі бар хирургиялық емдеудің зардаптарын (сол жақ өкпенің екі сегментін не болмаса оң жақ өкпенің екі және одан көп сегменттерін алып тастаумен ілескен сыртқы тыныс алу қызметінің орташа бұзылуымен), және Кодекстiң 98-бабы 2-тармағында көзделген құзыретке сәйкес бойынша денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган бекіткен тәртіппен айқынталатын тыныс алу органдары туберкулезінің "сезімтал туберкулез" тіркеу санаты бойынша "рецидив", "емдеу сәтсіздігі", "үзілістен кейінгі емдеу", "басқа" типтері (оларды емдеудің зардаптарын) және "дәрі-дәрмекке тұрақты туберкулездің" тіркеу санаты бойынша барлық типтерін (оларды емдеудің зардаптарын) көздейді.

Үлкен қалдықты өзгерістер болып: көптеген (5-тен астам) ұсақ 1 сантиметрге (бұдан әрі – см.) дейінгі және бірлі-жарым (5-ке дейінгі) ірі (1 см. астам) алғашқы туберкулездік (1 сегменттен астам) фиброздық-цирроздық өзгерістері; шомбал (қалыңдығы 1 см. астам) плевралық қатпарлануы саналады.

Осы Талаптардың 2-тармағының 3) тармақшасы ұзақ стационарлық емделу нәтижесінде белгіленген (кемінде 3 ай) клиникалық-рентгенологиялық салауаттылыққа қол жеткізген кезде тыныс алу органдарының белсенділігі саябырланған туберкулезі: интоксикация симптомдарының жоғалуы, бактериялар бөлінуінің тоқтауы, кавернаның жазылуы, өкпедегі инфильтраттың сорылуы және плевра қуысындағы сұйықтың сіңуі көзделеді. ІІ, ІІІ бағандары бойынша бұдан әрі қызметке қызметкерлердің жарамдылығы "В-жеке" анықталады (ІІ баған бойынша куәландырылатын ҚАЖ қызметкерлерінен басқа).

Осы тармақша бойынша қызметке рұқсатты ӘДК туберкулезге қарсы күрес ұйымының Орталықтандырылған дәрігерлік-кеңестік комиссиясынан (бұдан әрі – ТҚҰ ОДКК) берілген туберкулезбен ауырғандарға жұмысқа және оқуға рұқсат беру туралы медициналық қорытындысын алғаннан кейін шешіледі. Қызметкер қызметтен босатылған жағдайда ТҚҰ ОДКК қорытындысы ескерілмейді.

Осы Талаптардың 2-тармағының 4) тармақшасы бойынша емдеудің негізгі курсы (негізгі емдеу курсы жалпы ұзақтығы 8 айға дейінгі қамтиды, қажет болған жағдайда қолайлы дәрігерлік-сарапшылық болжам болғанда - 10 айға дейінгі) аяқталғаннан кейін жақындағы 3 жылдан аса өкпе мен плеврада, кенеттен-емделген туберкулездің қалдықты өзгерістер болған немесе болмаған жағдайда динамикалық бақылаудан алғаннан кейін; сондай-ақ өкпенің (сол жақ өкпенің бір сегменті немесе оң жақ өкпенің екі сегменті) шеткері немесе экономиялық резекциясын хирургиялық емдеудің зардаптары бар жақсы клиникалық нәтижелерімен және сыртқы тыныс алу функциясының елеусіз бұзылуы бар немесе бұзылуынсыз 3 жылдан аса қызметке орналасушы азаматтар және 3 жыл ішінде қызметкерлер куәландырылады.

Осы тармақшаға сондай-ақ клиникалық емделген туберкулездің тобындағы бақылау аяқталғаннан кейін және экссудативтік плевритпен және цитологиялық, иммунологиялық, микробиологиялық зерттеу әдістерімен, ал көрсетілген жағдайларда пункциялық биопсия және бронхологиялық зерттеулермен расталған, басқа да туберкулез этиологиясының серозиттерімен (перикардит, полисерозит) ауырғандарды динамикалық бақылаудан шығарылған соң тыныс алу органдарының өткерілген туберкулезінен кейінгі шағын қалдық өзгерістер де жатады. Құрғақ плевриттердің туберкулез этиологиясы туберкулиндік-иммудиагностика әдістерімен, сынамалы емдеумен және зертханалық зерттеулер қарқынымен дәлелденуі тиіс.

Өкпеде немесе кеуде ішіндегі лимфалық түйіндерде бірлі-жарым ұсақ петрификаттардың болуы осы тармақты қолдану үшін негіз болып табылмайды;

Белсенділігі күмәнді туберкулез диагнозы белгіленген жағдайда (динамикалық есепке алу тобы "О") кандидаттар жарамсыз деп танылады, қызметкерлерге өзіндік процестің бар немесе жоқ екені туралы фтизиатрдан қайтадан түпкілікті қорытынды ұсынылғанға дейін "тексеріліп, кейіннен куәландырылуға жатады" қорытындысы шығарылады.

Осы Талаптардың 2-тармағының 5) тармақшасы бойынша экссудатты плеврит пен этиологиясы туберкулездік (перикардит, полисерозит) басқа да серозиттердің диагнозы цитологиялық, иммунологиялық, микробиологиялық зерттеу әдістерімен, ал көрсетілген жағдайларда пункциялық биопсиямен расталады. Міндетті түрде бронхологиялық зерттеу қажет. Құрғақ плевриттердің туберкулездік этиологиясы туберкулиндік-иммунодиагностика әдістерімен, сынамалы емдеумен және зертханалық зерттеулердің қарқынымен дәлелденуі қажет.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
3.	Орналасуы кеудеде емес туберкулез (перифериялық лимфа түйіндері, іш перде, перикарда, ішек, сүйектер және буындар, несеп-жыныс органдары, тері, басқа да органдар) А17-19, В90-90.8:	к	с	к	с	к	с
	1) белсенді прогрессті;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының әлсіз бұзылуы бар негізгі емдеу курсы кезеңінде белсенді;	жз	Д	жз	Д	жз	Д
	3) негізгі емдеу курсы аяқталғаннан кейін белсенді тынышталған;	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) негізгі емдеу курсын аяқтағаннан және динамикалық бақылаудан шығарылғаннан кейін 3 жылдан артық белсенділік белгілері болмаған кезде.	жеке	А	жеке	А	А	А

Осы Талаптардың 3-тармағының 1) тармақшасы әртүрлі органдар мен жүйелердің үйлескен зақымданулары бар генерализді туберкулезді, ескілігі және шығу сипатына қарамастан, белсенді прогресті омыртқа туберкулезі, құбырлы сүйектер, буындар, ағымды абсцесстермен, жыланкөздермен (тесіктермен) ілесе жүретін, қуық-жыныс органдары және ыдыраумен немесе бактерия шығаратын локализациясы кеудеден тыс басқа да туберкулез, көру функциясының прогресті төмендеуі бар көз туберкулезі, тері туберкулезінің кең тараған және зарарсыздандыратын нысандары, перикарданың, ішперденің, ішперде ішіндегі лимфа түйіндерінің, асқазан, ішек, бауыр, көкбауыр, ЛОР-органдарының прогресті туберкулезі, метатуберкулезді нефросклероз, қуық-несеп жүйесі органдарының өткерілген туберкулезінің қалған өзгерістері мен салдарлары, қалған бүйректің қызметінің бұзылуы кезінде туберкулезге байланысты бір бүйректі алып тастау себебінен оның болмауы, созылмалы бүйрек жетіспеушілігі немесе бөлу функциясының күрт бұзылуы (несеп бөлудің күрт бұзылуымен қуықтың тыртықтық өзгерістері), туберкулезге байланысты екіжақты кестіруден кейін ұрық бездерінің болмауы жағдайында бүйрек және қуық-несеп жолдарын басқа хирургиялық емдеу салдарларын қарастырады.

Осы Талаптардың 3-тармағының 2) тармақшасына функцияларының әлсіз бұзылуы бар туберкулезге байланысты хирургиялық араласудан кейінгі жай-күйді, емдеудің негізгі курсы кезеңінде әртүрлі органдар мен жүйелердің үйлескен зақымдануы бар функцияларының әлсіз бұзылуы бар белсенді туберкулезді қарастырады:

омыртқаның, сүйектердің, буындардың белсенді шектеулі туберкулезі, сондай-ақ іріңсіз және тесілусіз бұрын өткерген туберкулездің салдарлары (қатардағы және басшы құрамдағы адамда қызметке жарамдылық жеке анықталады);

іріңсіз және тесілусіз негізгі емдеу курсы кезеңінде бактериялар бөлусіз бүйрек және несеп шығару жолдарының белсенді туберкулезі, несеп шығару жүйесі органдарының өткерліген туберкулезінің қалдық құбылыстары немесе салдарлары, бүйрек және несеп шығару жолдарының бөлу функцияларының әлсіз бұзылуымен ілесе жүретін бүйрек және несеп шығару жолдары туберкулезін хирургиялық емдеу салдары;

қуық түбі безінің, қосалқының, ыдыраған аталық ұрық безінің, жыланкөздердің немесе бактериялардың бөлінуімен кең тараған прогресті туберкулезі, екіжақты кестіруден кейін аталық ұрық безінің болмауы;

түсусіз, жыланкөзсіз және бактерия бөлінусіз перифериялық лимфа түйіндерінің туберкулезі.

Кодекстiң 98-бабы 2-тармағында көзделген құзыретке сәйкес бойынша денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган бекіткен тәртіппен айқынталатың өкпеден тыс туберкулездің "рецидив", "емдеу сәтсіздігі", "үзілістен кейінгі емдеу", "басқа" типтері, тіркеу санаты бойынша "сезімтал туберкулез" және тіркеу санаты бойынша "дәрі-дәрмекке тұрақты туберкулездің" барлық типтері.

Осы Талаптардың 3-тармағының 3) тармақшасы бойынша негізгі емдеу курсы аяқталған соң белсенді көмескі туберкулез қарастырылады:

басылу сатысындағы омыртқа, сүйектер және буындардың белсенді туберкулезі;

туберкулезге байланысты радикалды операциялық араласулардан кейінгі жақсы клиникалық тиімділігі және функцияларының елеусіз бұзылулары бар жай-күй;

клиникалық белгілері әлсіз байқалған лимфа түйіндерінің белсенді көмескі туберкулезі, сондай-ақ зақымдалған мүшелерде 5 жыл ішінде спецификалық терапияның негізгі курсы аяқталғаннан кейінгі функциялардың елеусіз бұзылулары бар шектелген радикалды операциялық араласулардан кейінгі жай-күй, бұл ретте қызметке кандидаттар қызметке жарамсыз деп танылады, қатардағы және қызметкерлерге жарамдылық жеке анықталады;

несеп шығару жолдарының белсенді көмескі туберкулезі (сауықтырылған үлкен емес дара каверналар, ұршықтардың елеусіз деформациясы, жалқық несеп ағар және несеп қуығының елеусіз тыртықтық өзгерістері), бүйректерде және несеп шығару жолдарында бөлу функцияларының елеусіз бұзылуымен радикалды операциялық араласуларынан кейінгі жай-күй;

қосалқының, аталық ұрық безінің және ұрықты көпіршіктердің ыдыраусыз және тесіксіз белсенді көмескі туберкулезі; бір немесе екіжақты эпидидимэктомиядан кейінгі немесе біржақты орхоэпидидимэктомиядан (гемикастрация) кейінгі жай-күй.

Көрсетілген тармақша бойынша үздіксіз қадағаланған және сырқат анықталған сәттен бастап кемінде 8 ай стационарлық және санаторлық жағдайларда үздіксіз бақыланған және емделген жағдайда толық клиникалық нәтижеге қол жеткізген бірінші рет науқастанған адамдарға қорытынды шығарған жөн.

Қызметте болудың шекті жасына жетпеген қызметкерлер генерализациялы туберкулезден емделудің жақсы нәтижелі және органдар мен жүйелер функциясының бұзылуы болмаған жағдайда осы Талаптардың 3-тармағының 3) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Қызметке осы Талаптардың 3-тармағының 3) және 4) тармақшасы бойынша оң шешімді рұқсат ТҚҰ ОДКК-дан берілген туберкулезбен ауырғандарға жұмысқа және оқуға рұқсат беру туралы медициналық қорытындыны алғаннан кейін ӘДК-да шешіледі. ӘДК әскери қызметке жарамсыздық немесе шектеулі жарамдылық туралы қорытынды қабылдаған жағдайда ТҚҰ ОДКК-ның еңбекке жарамдылығы туралы қорытындысы ескерілмейді.

Осы Талаптардың 3-тармағының 4) тармақшаға негізгі емдеу курсы аяқталған соң негізгі емдеу курсын аяқтағаннан және динамикалық бақылаудан шығарылғаннан кейін 3 жылдан аса кандидаттарда және 3 жыл ішінде қызметкерлерде белсенділік белгілері болмаған кезде локализациясы кеудеден тыс туберкулез жатады:

бүйрек және несеп шығару жолдарының, жыныс безінің туберкулезі 3 жыл бойы, біржақты эпидидимэктомиядан кейінгі жай-күй (қызметке кандидаттарға І-ІІ бағандар бойынша жарамдылық жеке анықталады);

омыртқа, түтікті сүйектер, буындар туберкулезы;

сондай-ақ перифериялы және шажырқайлы лимфа түйіндері, ішперде, ішек, бауыр, көкбауыр туберкулезі негізгі емдеу курсын аяқтағаннан 5 жылдан аса және динамикалық бақылаудан шығарылғаннан кейін функциялары бұзылмаған кезде.

Перифериялы және шажырқайлы лимфа түйіндерінің туберкулезі тез емделгеннен кейін жетілген тыртық кезінде қызметке кандидаттардың жарамдылығы барлық бағандар бойынша жеке анықталады.

Локализациясы кеудеден тыс туберкулезі бар адамдарға қатысты ӘДК қорытындысы сондай-ақ зақымданған мүшенің немесе жүйенің функциясына байланысты осы Талаптардың тиісті тармақтарының негізінде шығарылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
4.	Алапес А30	о	қ	о	қ	о	қ
		жз	Е	жз	Е	жз	Е

Осы Талаптардың осы тармағы алапес диагнозы мамандандырылған емдеу-профилактикалық мекемеде белгіленген кезде ғана қолданылады.

Тиісті денсаулық сақтау органы алапеспен ауыратын адамды тіркеген отбасынан шыққан қызметке, оқуға кандидаттар және қызметкерлер қызметке жарамсыз деп танылады.

Анамнезде отбасылық емес қатынаста болған адамдар тексеруге жіберіледі және жұқтыру болмаған жағдайда қызметке жарамды деп танылады.

Ескертпе: алапеске күдік болған жағдайда әскери-дәрігерлік комиссиялар міндетті түрде жергілікті денсаулық сақтау органдарына шұғыл хабарлама береді.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
5.	Адамның қорғаныш тапшылығы жұқпасынан туындайтын аурулар (АҚТЖ) В20-24:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) айқындығы ауыр және орташа дәрежеде;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) айқындығы жеңіл дәрежеде	жз	В	жз	В	жз	В

Қан түзу жүйесінің және басқа органдардың патологиялық өзгерістерімен ілесе жүретін, туа және жүре пайда болған сипаттағы қорғаныш тапшылығы жағдайлары кезінде қызметке жарамдылық бауыр және асқазан-ішек трактісі функциясының бұзылуы болмаған кезд, сондай-ақ зардап шеккен мүшенің, жүйе функциясының бұзылу дәрежесіне қарай осы Талаптардың тиісті тармақтары бойынша анықталады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
6.	Мерез және басқа да жыныстық жолмен берілетін аурулар А50-53, А54-64:	о	қ	о	қ	о	қ
		жз	Г	жз	Г	жз	Г

Алғашқы, екінші немесе жасырын мерезбен ауырған адамдар спецификалық емдеу аяқталғаннан кейін және клиникалық-зертханалық зерттеулердің үш мәрте теріс нәтижесі алынғаннан кейін (Вассерман және ИФА реакциясы бойынша) кемінде 1 жыл мерзімде аурудың қайталануы болмаған кезде қызметке жарамды деп танылады.

Туа пайда болған және үшінші реттік мерезі бар кандидаттар қызметке жарамсыз деп танылады.

Ішкі органдар, сүйектер, буындар, жүйке жүйесі мерезбен зақымданғанда зақымдану дәрежесіне қарай осы Талаптардың сәйкесті тармағы қолданылады.

Жыныс уретриттерінің созылмалы немесе асқынған нысандары жағдайында арнайы емдеу аяқталғаннан кейін және клиникалық-зертханалық зерттеулердің үш мәрте теріс нәтижесі алынғаннан кейін (ПЦР немесе бактериологиялық зерттеу) кемінде 6 ай бойы қайталану болмаған жағдайда қызметке кандидаттар жарамды деп танылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
7.	Микоздар: ішкі органдардың актиномикозы, кандидозы, кокцидоидоз, гистоплазмоз, бластомикоздық жұқпалар, споротрихоз, мицетомалар, фавус, микроспория, трихофития, терең және басқа да микоздар В35-49	о	қ	о	қ	о	қ
		жз	Г	жз	Г	жз	Г

Қызметке, (оқуға) кандидаттар және қызметкерлер емдеуге жатады микоз емделген жағдайда қызметке жарамды деп танылады. Микоз диагнозы зертханалық зерттеулермен расталуы тиіс.

Қайтадан емдеу сәтсіз болған кезде медициналық куәландыру осы Талаптардың 62-тармағының 2) тармақшасы қолданылып, басқа нысандарды – осы Талаптардың тиісті тармақтары бойынша жүргізіледі.

2-тарау. Жаңа өспелер

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
8.	Қатерлі жаңа өспелер С00-97, D 00-09, D37-48, (С81-96, D43 баска), жаңа өспелер in situ D00-D09;	к	с	к	с	к	с
	1) жылдам прогресті, сондай-ақ елеулі өзгерістері және (немесе) метастазалары бар баяу прогресті	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) ісікті радикалды жою салдары, сондай-ақ негізгі емдеу курсы кезеңінде шеттетілген және регионарлық метастазаларсыз функциялардың әлсіз бұзылулары бар баяу прогресті;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке

Талаптардың осы тармағы лимфоидты, қан өндіру және туыстық тіндерден (С81-96, D47) басқа қатерлі жаңа өспелердің барлық орналасқан жерлерін қамтиды.

Осы Талаптардың 8-тармағының 1) тармақшасына таралуына және дәрежесіне қарамастан сүйектердің, буындардың қатерлі жаңа өспелері, шеттетілген метастазалары бар немесе радикалды емес хирургиялық емдеуден кейінгі, сондай-ақ ісіктің қайталануы кезіндегі басқа органдар мен жүйелердің қатерлі жаңа өспелері, шеттетілмеген және регионарлық метастазаларсыз, бірақ мүше немесе жүйе функцияларының бұзылуымен ішкі органдардың қатерлі жаңа өспелерін радикалдық емдеуден кейінгі жай-күй, ісіктің дәрежесіне және таралуына қарамастан сырқаттың қатерлі жаңа өспелерді емдеуден бас тарту жағдайлары жатады. Сондай-ақ осы тармақшаға рак қарсаңындағы жағдайлары болып табылатын, сұйықтық цитология ПАП-тест және (немесе) жатыр мойнының биопсиялық материалдың гистологиялық қорытындысы негізінде анықталған жатыр мойнының орташа және ауыр дисплазиясы - НSIL, AGC, c-r in citu жатады.

Осы Талаптардың 8-тармағының 2) тармақшасына шеттетілмеген және регионарлық метастазаларсыз және орган немесе жүйе функциясының бұзылуынсыз қатерлі жаңа өспелерді радикалды емдеуден кейінгі жай-күй, төменгі еріннің немесе терінің қатерлі ісіктерін радикалды емдеуден кейінгі тыртықтар жатады.

Қызметте болудың шекті жасына жеткен қызметкерлер, сондай-ақ басқа себептер бойынша қызметтен шығарылуға жататын адамдар қатерлі процестің орналасуына, сатысында және таралуына, сондай-ақ сырқаттың басталған уақытына қарамастан, осы Талаптардың 8-тармағының 1) тармақшасы бойынша куәландырылады. Көрсетілген адамдар метастазаларсыз төменгі ерін және тері обырын радикалды емдеуден кейін осы Талаптардың 8-тармағының 2) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
9.	Лимфоидты, қан жасау және туыстық тіндердің қатерлі жаңа өспелері (лимфо-, миелоретикулосаркомалар, лейкоздар, лимфомдар, лимфогранулематоз), иммунопролиферативті сырқаттар парапротеинемиялық гемобластоздар С81-С96, D47:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының елеулі бұзылуымен жылдам прогрессивті;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) баяу прогрессивті қан құрамының елеулі өзгерістерімен және кезеңдік асқынуларымен;	жз	Д	жз	Д	жз	В
	3) қан жасау жүйесі функцияларының әлсіз бұзылуымен және сирек асқыруларымен баяу прогрессивті;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) сәулелік және цитостатистикалық терапиядан кейінгі жай-күй.	жз	Г	жз	Г	жз	Г

Осы Талаптардың 9-тармағының 1) тармақшаға жүргізілген емнен нәтиже болмаған немесе уақытша сипатта болған жағдайда қанның және қан жасау мүшелерінің қатерлі аурулары жатады;

Баяу прогрессивтік ағымды қатерлі аурулар, емдеуден ұзақ уақыт оң нәтижесі, жылына бір реттен аспайтын асқынудың жиілігі және еңбекке қабілеттілік сақталған жағдайда ІІІ бағанға жатқызылған қызметкерлер осы Талаптардың 9-тармағының 2) тармақша бойынша әскери қызметке шектеулі жарамды деп танылуы мүмкін.

Осы Талаптардың 9-тармағының 4) тармақшаға қанның және қан жасау мүшелерінің қатерлі ауруларына байланысты сәулелі және цитостатистикалық терапиядан кейінгі жай-күй жатады. Г санаты сәулелік немесе цитостатикалық терапияның бірінші курсын өткізгеннен кейін ғана ұсынылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
10.	Қатерсіз жаңа өспелер D10-31, D34-42 (D35.2, D35.4 коспағанда), D44-48, N60:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының елеулі бұзылулары бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д
	2) функцияларының әлсіз бұзылулары бар;	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
	3) функцияларының елеусіз бұзылулары бар;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) уақытша функционалдық бұзылыстар	жз	Г	жз	Г	жз	Г

Талаптардың осы тармағы нерв жүйесі ісіктерінен басқа қатерсіз жаңа өспелерді қарастырады (Д-48.2).

Қызметкерлерде осы Талаптардың 10-тармағының 1) және 2) тармақшаларында көрсетілген сырқаттар анықталған жағдайда хирургиялық емдеу ұсынылады. Көрсетілген тармақшалар бойынша қорытынды хирургиялық емдеу нәтижелері қанағаттандырмаған жағдайда, операциялық жолмен емдеуден бас тартқан жағдайда не болмаса хирургиялық емдеуге қарсы көрсетімдер болған кезде шығарылады. Операциялық жолмен емдеу жоспарланған кезде қызметкерлерге "Кейіннен куәландырылып, емделуге жатады" қорытындысы қабылданады.

Осы Талаптардың 10-тармағының 1) тармақшаға тіндерге, қан жүретін, лимфатикалық тамырларға жататын, нысанды киім киюге немесе жарақтарды тағып жүруге мүмкіндік бермейтін, терінің, жоғарғы тыныс алу жолдарының, елеулі клиникалық көріністерімен (қозғалу, басу, айналасындағы және оларға іргелес мүшелердің бұзылуы), қан түкірумен, бронхостенозбен немесе ателектазбен ілесе жүретін бронхоөкпелік аппараттың жаңа өспелері, жұту актісін, астың өтуін елеулі қиындататын және тамақтанудың төмендеуімен ілесе жүретін ас қорыту мүшелерінің жаңа өспелері, жақын орналасқан мүшелер функцияларының бұзылуын тудыратын эндокриндік бұзылуларсыз ішкі секреция бездерінің жаңа өспелері (қозғалу, бастырылу), айқын дизуриялық бұзылулары бар немесе қан кетумен ілесе жүретін қуық мүшелерінің қатерсіз жаңа өспелері, емдеуден нәтиже болмағанда немесе ем уақытша сипатта болғанда сүт безінің, жатырдың, аналық бездің қатерсіз жаңа өспелері жатады.

Осы Талаптардың 10-тармағының 2) тармақшасына тіндерге жататын терінің, нысанды киім кию немесе жарақтарды тағып жүруге қиындық туғызатын қан жүретін және лимфатикалық тамырлардың жаңа өспелері; жақын орналасқан мүшелер функцияларының бұзылуы бар аралықтардың жаңа өспелері, жоғарғы тыныс жолдарының, бронхоөкпе аппаратының әлсіз клиникалық құбылыстары бар жаңа өспелері, функциясының бұзылуымен және тамақтанудың төмендеуімен ұласатын ас қорыту мүшелерінің жаңа өспелері; қуық мүшелерінің әлсіз дизуриялық бұзылулары бар қатерсіз жаңа өспелері, сүт безінің, жатырдың, аналық бездің және онкологтың қорытындысы бойынша операциялық емдеуді қажет ететін әйелдердің жыныс мүшелерінің басқа да әлсіз клиникалық көріністері бар жаңа өспелері жатады.

Көрсетілген тармақшаға сондай-ақ 12 апталық (және одан артық) клиникалық белгілері жоқ жүктілікке сәйкес келетін көлемдегі жатыр миомасы; көлеміне қатыссыз жатыр миомасы анемияға әкеп соқтыратын қан кетумен ілесе жүретін, сондай-ақ субмукозды немесе субсерозды түйіндер болған жағдайда олардың қанмен қамтамасыз етілуінің бұзылуымен, тез өсуімен (бір жыл ішінде 5 аптадан асатын жүктілікке сәйкес келетін көлемге дейін ісіктің ұлғаюы) жатыр миомасы жатады.

Сондай-ақ осы тармақшаға гистологиялық расталған эндометрияның гиперпластикалық процесі, эндометрий полиптері бар, әртүрлі ауырлық дәрежедегі анемияға әкеп соқтыратын жатыр қан кетумен ілесе жүретін, аналық бездің кистомасы (D27), гистологиялық расталған аналық бездердің (муцинозды, папиллярлық, эндометриоидты кисталар) шекаралық ісіктері жатады.

Осы Талаптардың 10-тармағының 3) тармақшаға диспептикалық бұзылулары бар ас қорыту органдарының тамақтанудың төмендеуінсіз жаңа өспелері, гинекомастия (нағыз), қатерсіз жаңа өспелер немесе мүшелер мен жоғарғы тыныс алу жолдарының функцияларының елеусіз бұзылулары бар оларды радикалды емдеудің салдарлары, консервативтік емдеуді қажет ететін әйелдер жыныс органдарының жаңа өспелері, клиникалық көріністерсіз 7-ден 11-ге дейінгі апталық жүктілікке сәйкес келетін көлемдегі жатыр миомасы, диффуздық және фиброзды-кистозды мастопатия жатады.

Сондай-ақ осы тармақшаға ерлердің сыртқы жыныс мүшелерінің сыртқы жай-күйі және ісу алдындағы аурулары: атрофия, дисплазия, аталық ұрықтың гипоплазиясы және гиперплазиясын; фиброма кистасын және аталық ұрықтың, шәуһет бауының және ұманың қатерсіз өсімдерін жатқызған жөн.

Осы Талаптардың 10-тармағының 4) тармақша бойынша функцияларды толық қалпына келтіру үшін арнайы емдеуді қажет етпейтін стационарлық емдеу аяқталған соң кеуде немесе ішперде қуысының, кіші жамбастың қатерсіз жаңа өспелеріне байланысты хирургиялық емдеуден кейін Г санаты ұсынылады.

Осыған алғашқы рет анықталған ас қорыту органдарының жаңа өспелері (өттің, асқазанның, ішектің полиптері) жатады. Осындай жағдайларда қызметке және оқуға кандидаттар жарамсыз, қызметкерлердің жарамдылығы 3 айдан кейін қайтадан бақылау тексеруі кезінде жаңа өспенің өсу үрдісі болмаған және мүшенің қызметі бұзылмаған кезде анықталады. Жаңа өспе өскен және органның тиісті бұзылулары анықталған жағдайларда медициналық куәландыру осы Талаптардың 10-тармағының 3) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

Қатерсіз жаңа өспелер: нысанды киім, аяқ киім кию немесе жарақтарды тағып жүруге қиындық туғызбайтын, онкологтың қорытындысы бойынша операциялық емдеуді қажет етпейтін липоматоз, гемангиомалар, дермоидті кисталар, хондромалар осы Талаптардың осы тармағын қолдану үшін негіз болып табылмайды және қызмет өткеруге және оқу орындарына түсуге кедергі болмайды.

Бір немесе көптеген жалпы көлемі 3 шаршы санитиметрден (бұдан әрі - шар. см.) асатын бет терісінің гемангиомалары болған кезде қызметке және оқуға кандидаттар жарамсыз деп танылады.

Бас миының және жұлынның қатерсіз жаңа өспелері бар адамдар осы Талаптардың 25-тармағы бойынша, ал перифериялық жүйке жүйесі - осы Талаптардың 26-тармағы бойынша куәландырылады.

3-тарау. Қанның, қан жасау органдарының және иммундық механизмнің жекеленген бұзылушылықтары

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
11.	Қан және қан жасау органдарының аурулары D50-89, E61.1:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының елеулі бұзылулары бар жылдам прогресті;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) қан құрамының елеулі өзгерістері және мерзімді асқынулары бар баяу прогрессті;	жз	Д	жз	Д	жз	Д
	3) қан жасау жүйесінің әлсіз бұзылулары мен сирек асқынулары бар баяу прогресті;	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) қанның жүйелі емес ауруларынан кейінгі уақытша функционалдық бұзылулар.	жз	Г	жз	Г	жз	Г

Осы Талаптардың осы тармағы мамандандырылған стационарда тексеру кезінде анықталған анемияны, қанның ұюының бұзылуын, алқызыл дақтар және басқа геморрагиялық жағдайларды, қан және қан жасау органдарының басқа да ауруларын көздейді.

Осы Талаптардың 11-тармағының 1) тармақшаға жүргізілген емдеуден нәтиже болмаса немесе уақытша сипатта болған жағдайда қан және қан жасау органдарының аурулары; гипо немесе апластикалық анемия, тромбоцитопатияның, гемофилияның, коагулопатияның тұқым қуалаушылық нысандары, қан кетумен, қан құйылумен ілесе жүретін коагулопатия, сондай-ақ жұқпалы асқынуларымен жиі қайталанатын жүре пайда болған немесе туа біткен тұрақты иммунитет тапшылығы жағдайы (адамның иммунитет тапшылығы жұқпасын туғызатын сырқаттардан басқа) жатады.

Глюкокортикоидті терапияның ремиссиясына жеткен жағдайда ғана қатерлі жаңа өспелерге жатпайтын қан және қан жасау органдарының сырқаттары кезінде қызметкерлер осы Талаптардың 11-тармағының 3) тармақшасы бойынша куәландырылады. Спленэктомияны жақсы нәтижемен өткерген адамдар осы Талаптардың 11-тармағының 3) тармақшасы бойынша, ал жүргізілген емдеу нәтижесі жеткіліксіз болған жағдайда - осы Талаптардың 11-тармағының 2) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Глюкокортикоидті терапияның немесе спленэктомияның жақсы нәтижесі бар аутоиммунді тромбоцитопениялы алқызыл дақтар эпизодын өткерген қызметкерлер осы Талаптардың 11-тармағының 4) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Геморрагиялық көріністерсіз тромбоцитопения әлсіз байқалған созылмалы баяу прогрессивті ағымы кезінде және гормонды терапия қажеттілігі (спленэктомиядан кейін немесе онсыз) болмаған кезде медициналық куәландыру осы Талаптардың 11-тармағының 3) тармақшасы бойынша, ал спленэктомияның нәтижесі елеусіз болғанда немесе болмағанда осы Талаптардың 11-тармағының 1) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Виллебранд сырқаты кезінде медициналық куәландыру функциялардың бұзылу және сырқат ағымының дәрежесіне байланысты осы Талаптардың 11-тармағының 1), 2) немесе 3) тармақша бойынша жүргізіледі.

Медициналық куәландыру кезінде қан немесе қан жасау органдары сырқаттарының белгілері бірінші рет анықталған қызметке және оқуға кандидаттар қажеттілік болған жағдайда гематологқа консультацияға жіберіледі. Сырқат анықталған жағдайда медициналық куәландыру стационарлық тексеруді қажет етпейді.

Әйелдің қанында 120 г/л төмен, ер адамда – 130 гемоглобин төмен жағдайлар және сырқаттар анықталған кезде қызметке және оқуға кандидаттар жарамсыз деп танылады.

4-тарау. Эндокриндік жүйе сырқаттары, тамақтанудың бұзылуы және зат айналымының бұзылулары

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
12.	Уытты емес зобтың басқа нысандары Е04:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) жақын орналасқан мүшелер функцияларының бұзылуын тудыратын;	жз	Д	жз	Д	жз	Д
	2) киім киюді қиындататын;	жз	В	жз	В	жз	В-жеке
	3) эндокриндік бұзылулар болмаған кезде киім киюге кедергі келтірмейтін;	жеке	А	жеке	А	А	А

Куәландырылушыда осы Талаптардың 12-тармағының 1) және 2) тармақшаларда көрсетілген сырқаттар анықталған жағдайда хирургиялық емдеу ұсынылады. Көрсетілген тармақтар бойынша қорытынды хирургиялық емдеу нәтижелері қанағаттанарлықсыз болған жағдайда не болмаса оперциядан бас тартқан жағдайда шығарылады.

Хирургиялық емдеуден кейін медициналық куәландыру клиникалық жағдайына, дәрілік компенсацияға байланысты осы Талаптардың 13-тармағы бойынша жүргізіледі.

Қалқанша бездің елеусіз диффузды ұлғаюы бар (І-ІІ дәрежелі), оның функцияларының бұзылу белгілері жоқ, темірдегі бірлі-жарым буынды адамдар ұзақ уақыт (3 жылдан артық) бақыланатыны туралы деректер болған жағдайда ішкі істер органдарындағы қызметке және арнайы оқу орындарына оқуға түсуге жарамды.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
13.	Эндокриндік жүйе аурулары, тамақтанудың бұзылулары, зат алмасудың басқа да бұзылулары Е00 – 90 (Е04 қоспағанда):	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының едәуір бұзылулары бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының әлсіз бұзылулары бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) функцияларының елеусіз бұзылулары бар;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) уақытша функциялық бұзылулар.	жз	Г	жз	Г	жз	Г

Осы Талаптардың осы тармағына тиреотоксикоз, тиреоидиттер, гипотиреоз, қантты диабет, қалқанша без маңындағы, бүйрекүсті бездердің, гипофиз, гипоталамус, гиповитаминоздар, семіздік және басқа эндокриндық жүйе сырқаттары жатады.

Қызметкерлерге МК, әдетте, стационарлық тексеруден және қажет болғанда, емдеуден кейін жүргізіледі.

Осы Талаптардың 13-тармағының 1) тармақшасына

тұрақты, түйіншекті және диффузиялы уытты зобтың сырқат түрлеріне (сырқат басталғаннан бастап дене салмағының көлемі 50% дейін төмендеу, адинамия, айқын экзофтальм, тыныштықта демігу, пульстің соғу жиілігі минутына 120 және одан артық, негізгі алмасудың артуы 50% және одан көп, әртүрлі висцералық асқынулар) негізделген анық байқалатын бұзылулар;

ауырлық дәрежесіне қарамастан қантсыз диабет және І типтегі қантты диабет;

қантты төмендететін таблеткалары бар инсулин терапиясын үнемі қажет ететін ІІ типтегі қантты диабеттің ауыр нысаны;

гликемия деңгейіне және емдеу сипатына қарамастан бір және одан көп асқынулары бар (препролиферативті және пролиферативті ретинопатия, СБЖ дамыған диабеттік нефропатия, өте айқын перифериялық нейропатия, аяқтардың трофикалық жаралары бар ангиопатия, өкшенің гангренасы, диабеттік өкше синдромы, рецидивті гипогликемиялық және кетоацидотикалық жағдай) орташа ауырлықтағы ІІ типтегі қантты диабеті жатады.

Осы тармақшаға сондай-ақ функциялары айқын бұзылған және алмастыру терапиясының тиімділігі жоқ ішкі секреция бездерінің (гипофиз, бүйрек үсті бездері, қалқанша маңы бездері және жыныс бездері) сырқаттары; емдеу нәтижелері қанағаттандырылмаған кездегі климактериялық синдромның анық белгіленген ауыр формалары – (тәулігіне 20 реттен астам дене қызуының көтерілуі, тершеңдік, жүрек соғуы ұстамасы, артериялық қы.сымның тұрақсыздығы, басқа сырқаттар себепші болмаған экстрасистолия); жыныс органдарының және несеп жолдары кілегей қабаттарының үдемелі атрофиялық өзгерістері; алмастыру терапия барысында клиникалық-гормоналдық субкомпенсацияның болмауы кезінде қалқанша безді оперция жолымен емдеуден кейінгі жағдай (толық, жартылай алып тастау, сәулемен емдеу).

Осы Талаптардың 13-тармағының 2) тармақшасына ауырлығы орташа дәрежедегі эндокриндік бездерінің сырқаттарына байланысты тұрақты айқын көрінетін бұзылулар жатады.

Ауырлығы орташа дәрежедегі тиреотоксикоз үшін сырқат басталғаннан бастап дене салмағы көлемінің 20%-ға дейін төмендеуі, эмоциялық және вегетативтік бұзылулар, пульстің минутына 110-120 рет соғуы, жұмыс қабілетінің елеусіз төмендеуі, негізгі алмасудың 30-дан 50% дейін артуы тән.

Осы тармақшаға ІІ түрдегі, ауырлығы орташа дәрежедегі қантты диабет кезінде көміртегі алмасуының компенсациясына гликемия тәулік ішінде 8,9 ммоль/л асатын және (немесе) гликемияланған (глюкозаланған) деңгейін 7,5% төмендететін қанттың препараттарды пероральды қабылдау немесе ұдайы диетотерапиямен ғана қол жеткізіледі, диабеттің бастапқы арнайы белгілері болады (пролиферативті емес ретинопатия, шамалы анықталған шеткі нейропатия, созылмалы бүйрек қызметінің жеткіліксіздігінсіз нефропатия, аяқтың трофикалық бұзылулары жоқ ангиопатия).

Осы тармақшаға функциялары айқын бұзылған және орынбасарлық терапияның тиімділігі жоқ ішкі секреция бездерінің сырқаты; емдеу нәтижелері қанағаттандырылмаған кездегі климактериялық синдромның анық белгілері – (тәулігіне 20 реттен астам дене қызуының көтерілуі, тершеңдік, жүрек соғуы ұстамасы, артериялық қысымның тұрақсыздығы, басқа сырқаттар себепші болмаған экстрасистолия); орынбасарлық терапия барысында клиникалық-гормоналдық субкомпенсация қол жеткізілген қалқанша безді оперция жолымен емдеуден кейінгі жағдай (толық, жартылай алып тастау, сәулемен емдеу және т.б.), ІІІ дәрежелі алиментарлық семіздік.

ІІІ дәрежелі алиментарлық семіздік белгіленген қызметке кандидаттар жарамсыз деп танылады; қызметкерлер І, ІІ баған бойынша жарамсыз деп танылады, ІІІ бағаны бойынша – емделуге жатады, салмағы ІІ дәрежеге дейін төмендегеннен соң қайта куәландырылады.

Осы Талаптардың 13-тармағының 3) тармақшасына диффузиялы уытты зобтың жеңіл қайтымды формасы (жеңіл невроз тәрізді симптомдар, физикалық жүктемеге төзімділігінің төмендеуі, пульс жиілігі минутына 100 рет, қалқанша бездің І-ІІ дәрежелі ұлғаюы кезінде негізгі зат алмасудың 30 пайызға дейін жоғарылауы), қалқанша бездің функциясының бұзылуынсыз (УДЗ нәтижелері бойынша қалқанша бездің қалыптағы көлемі, бос Т4 және ТТГ-ның қалыптағы көлемі кезінде) қолайлы ағым кезінде (эндокринологтың қорытындысы бойынша) субклиникалық бастапқы гипотиреоз, аутоиммунды тиреоидит (эутиреоз фазасы), ІІ дәрежелі алиментарлық семіздік жатады.

Осы тармақшаға сондай-ақ гликемия тәулік ішінде 8,9 ммоль/л және (немесе) гликемияланған (глюкозаланған) гемоглобиннің деңгейі 7,5% аспайтын ІІ типті қантты диабеттің формасы жатады, қантты төмендететін препараттарды пероралды қабылдаумен (қабылдаусыз), диетамен, тамырлардың макро- және микро асқынуынсыз (нейропатия, ангиопатия) жеңіл қалыпқа келеді; клиникалық-зертханалық белгілері бар гипофиздің микроаденомасы және ол белгілерсіз; эндокриндік және неврологиялық бұзылулар жоқ кездегі гипофиз аденомасын эндоскопиялық алып тастаудан кейінгі жағдай.

ІІ дәрежелі алиментарлық семіздігі бар қызметке және оқуға кандидаттар жарамсыз деп танылады. ЭКГ-да өзгерістер болмаған кезде (миокардтағы дистрофиялық өзгерістер, сол жақ қарыншаның гипертрофиясы), артериялық қысымның жоғарылауы, эндокриндік бұзылулар, май гепатозы, сүйек-буын жүйесінің зат алмасу-дистрофиялық өзгерістері, көрсетілген адамдар ДМИ-дің талап етілетін көрсеткіштеріне жеткеннен кейін қайта куәландырылуы мүмкін.

II, III бағандар бойынша ІІ дәрежедегі алиментарлық семіздігі бар қызметкерлердің жарамдылығы жеке анықталады.

Дене бітімі спорттық, бұлшықеттері дамыған висцералдық семіздік белгілері жоқ, ВМИ көрсеткіштері семіздіктің ІІ дәрежесіне сәйкес келетін, бірақ салмағы дамыған бұлшықет массасынан болған қызметкерлердің жарамдылығы І баған бойынша жеке анықталады. Қалған жағдайларда І баған бойынша куәландырылатын, ІІ дәрежедегі семіздігі бар қызметкерлер тексерілуге (емделуге) және ДМИ-дың талап етілетін көрсеткіштеріне жеткеннен кейін қайта медициналық куәландырылуға жатады.

І дәрежелі алиментарлық семіздігі бар ІІ, ІІІ бағандар бойынша куәландырылатын қызметке және оқуға кандидаттар, ЭКГ-да (миокардтағы дистрофикалық өзерістер, сол жақ қарыншаның гипертрофиясы), артериялық қан қысымының жоғарылауы, эндокринологиялық бұзылулар, май гепатозы, сүйек-буын жүйесінің зат алмасу-дистрофикалық өзгерістер болған кезде жарамсыз деп танылады; көрсетілген өзгерістер болмаған кезде қызметке ДМИ 32-ден аспайған жағдайда жарамды, оқу орындарына түсуге жарамсыз деп танылады. Қайта медициналық куәландыруға ДМИ-дың талап етілген көрсеткіштеріне қол жеткізген кезде рұқсат беріледі.

Бұлшық еттері дамыған, висцералды семіздік белгілері жоқ, дене массасының индексі І дәрежеге сәйкес келетін, бірақ салмағы дамыған бұлшық ет массасымен негізделген, спорттық дене бітімі бар, ДМИ 32-ден аспайған жағдайда, ЭКГ-да өзгерістер болмаған кезде (миокардтағы дистрофикалық өзгерістер, сол жақ қарыншаның гипертрофиясы), артериалық қан қысымының жоғарылауы, май басқа гепатоз, сүйек-буын жүйесіндегі зат алмасу-дистрофикалық өзгерістер болмаған кезде қызметке орналасушы кандидаттардың І баған бойынша жарамдылығы жеке тәртіппен анықталады. Қалған жағдайда қызметке және оқуға кандидаттар дене массасының индексі талап етілетін көрсеткіштерге жеткенге дейін І баған бойынша жарамсыз.

І дәрежедегі алиментарлық семіздігі бар қызметкерлер барлық бағандар бойынша жарамды деп танылады.

Аутоиммунды және созылмалы фиброзды тиреоидитпен сырқаттанатын адамдар қалқанша безінің функциясына байланысты осы Талаптардың 13-тармағының 1), 2), 3) тармақшалары бойынша куәландырылады.

Осы Талаптардың 13-тармағының 4) тармақшасына қалқанша және басқа да эндокриндік бездерге операциялық араласудан кейінгі, қызметкерлердің жіті тиреоидиттерден емделгеннен кейінгі жай-күйі жатады. Қызметке кандидаттар қалқанша және басқа да эндокриндік бездерге операциялық араласудан кейін, сондай-ақ жіті тиреоидиттерден емделгеннен кейін мерзіміне қарамастан жарамсыз деп танылады.

Басқа мүшелер мен жүйелер зақымдалған кезде медициналық куәландыру, сондай-ақ осы Талаптардың тиісті тармақтары бойынша жүргізіледі.

Осы Талаптардың 13-тармағының 3) тармақшасының түсініктемесінде көрсетілген спорттық дене бітімі бар адамдардың диагнозы: "Алиментарлық семіздіктің ___ дәрежесіне сәйкесті спорттық дене бітімі бар адамдардың бұлшықет массасының жоғарылауы" (І және ІІ дәрежесі көрсетілсін) түрінде тұжырымдалады.

ДМИ талап етілетін көрсеткішіне қол жеткізу ӘДК-ның кемінде үш маманының (міндетті түрде сарапшы-терапевтің) қатысуымен жүргізілетін күн сайын үш рет бойы мен салмағын өлшеп отыру жолымен өлшеу нәтижелеріне мамандардың қолдары қойылып және жеке мөрлерімен расталып анықталады.

ДМИ мына формула бойынша есептеледі: ДМИ (кг/м²) = дене массасы (кг) / бой мөлшерінің квадраты (м²)

Бойы (см.)	160	162	164	166	168	170	172	174	176	178	180	182	184
Бой мөлшерінің квадраты (м2)	2,56	2,62	2,69	2,76	2,82	2,89	2,96	3,03	3,10	3,17	3,24	3,31	3,39

Кестенің жалғасы

186		188	190		192	194	196	198	200
3,46		3,53	3,61		3,69	3,76	3,84	3,92	4,00
Тамақтану жай-күйінің бағасы				ДМИ (кг/м2)
Дененің жеткіліксіз массасы				< 19
Норма				19-24,9
Дененің артық массасы				25,0-29,9
Семіздік дәрежесі	I			30,0-34,9
	II			35,0-39,9
	III			40,0 және одан астам

5-тарау. Психикалық, мінез-құлық бұзылулары (аурулары)

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
14.	Органикалық психикалық ауытқулар F00-09:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) күрт байқалған психикалық ауытқулар кезінде;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) әлсіз байқалған психикалық ауытқулар кезінде;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) жеңіл қысқа мерзімді ауру көріністері кезінде;	жз	В	жз	В	жз	В-жеке
	4) өткерген бас миының жіті аурулары немесе жабық бас сүйегі-ми жарақатынан кейінгі ауырсыну ауытқуларының тұрақты өтемі кезінде.	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке

Осы Талаптардың 14-тармағы бас сүйек-ми жарақаты нәтижесіндегі психоздар мен басқа да психикалық бұзылуларды, бас миының ісігі ауруын, мидың қабынуын, делбе, ми мерезі, тамыр дегенераторлық органикалық тамыр аурулары мен бас миының зақымдануларын, олардың жалпы этиологиялары негізінде бірге топтасқан бас ауруларына әкеп соқтыратын сырқаттарды қамтиды.

Дисфункция тікелей миды зақымдайтын бастапқы (кейбір аурулар, жарақаттанулар және инсульттар кезінде) немесе басқа да органдар мен жүйелермен қатар патологиялық процеске бас миын қамтитын екінші (жүйелі аурулар және бұзылулар кезінде) болуы мүмкін.

Осы Талаптардың 14-тармағының 1) тармақшасына елеулі айқын және тұрақты, созылыңқы психикалық жағдайлар, сондай-ақ тұлғаның психоорганикалық тип бойынша анық білінетін интеллектуалдық-күмәншыл бұзылулар немесе өзгерістер жатады. Осы тармақшаға психикалық бұзылулар және эпилепсияға байланысты тұлғаның өзгерістері жатады.

Осы Талаптардың 14-тармағының 2) тармақшасына қолайлы ағымдағы әлсіз байқалған психотикалық жай-күй, тұрақты астениялық, күйзелістік, диссоциативтік, когнитивтік, тұлғалық және басқа да бұзылулар жатады.

Осы Талаптардың 14-тармағының 3) тармақшасына жіті жарақаттану немесе бас миының жіті органикалық сырқаттарының салдарынан пайда болатын, орталық жүйке жүйесінің (посткоммоциялық және жарақаттанудан кейінгі мидың психотикалық емес синдромы), органикалық зақымдалу белгісі болмаған кезде сауығумен немесе әлсіз белгілі астениямен, эмоционалдық тұрақсыздықпен, селқостықпен, психикалық процестердің баяу қозғалуымен, жады, көңіл қою, ойлау функциясының когнитивті өнімділігінің төмендеуімен аяқталған өтпелі, қысқа мерзімді психотикалық және психотикалық емес бұзылулар, психодиагностикалық және психофизиологиялық тексеру және басқа да зерттеу нәтижелерімен расталған (ЭЭГ, РЭГ, КТ, МРТ) орталық жүйке жүйесінің жай-күйі жатады.

Осы Талаптардың 14-тармағының 4) тармақшасына орталық жүйке жүйесінің психикалық ауытқулары мен органикалық зақымдалу көріністері болмаған жағдайда психодиагностикалық және психофизиологиялық зерттеудің және ОЖЖ жай-күйін зерттеудің басқа да әдістерінің нәтижелерімен расталған, өткерген бас миының жіті ауруы немесе жарақатынан кейінгі (посткоммоциялық және посттравматикалық мидың психотикалық емес сырқат синдромдары) аурулы көріністердің тұрақты (1 жылдан кем емес) жай-күйі жатады.

Жарақаттану, нейроинфекция, бас миының органикалық сырқаттары және зақымдары себепті емделу (жүгіну) фактілері бас миының бұдан бұрын жүргізілген зерттеулерін ұсынып, медициналық құжаттармен расталуы керек.

Сараптамалық шешім шығару үшін медициналық куәландыру сәтіне жүргізілген психофукционалдық тексеру аспапты зерттеулер (ЭЭГ, ЭХО-ЭГ, УЗДГ, МРТ, КТ) жүргізу қажет.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
15.	Эндогендік психоздар (шизофрения, шизотипті, шизоаффектілі, сандырақ, жіті және өтпелі психотикалық бұзылулар және көңіл күйдің бұзылуы (аффективті бұзылулар) F20-39:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) шизофрения, шизотиптік және сандырақты бұзылулар шизофрения, шизотипті, шизоаффективті, сандырақ, жіті және өтпелі психотикалық бұзылулар, бұзылулар (F20-29);	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) көңіл-күйдің бұзылуы (аффектілі бұзылулар) (F30-39)	жз	Д	жз	Д	жз	Д

Осы Талаптардың 15-тармағы барлық эндогенді және аффектілі психоздарды қамтиды.

Осы Талаптардың 15-тармағының 1) тармақшасына шизофренияның психиатриялық стационарда белгіленген барлық шизотипті, шизоаффектілі, сандырақтау, жіті және өтпелі психотикалық ауытқулары жатады.

Осы Талаптардың 15-тармағының 2) тармақшасына аффектілі ауытқулардың стационарлық тексерумен және емдеумен расталған барлық формалары жатады.

Анамнезде мамандандырылған медициналық мекемеде емделгені және бақылауда болғаны туралы медициналық құжаттармен расталған эндогенді аурулары бар болған кезде қызметке және оқуға кандидаттардың жарамдылық санаты туралы мәселе стационарлық тексерусіз шешілуі мүмкін.

Амбулаторлық жағдайда шизотипті, аффектілі, сандырақтау белгілері бар қызметке және оқуға кандидаттар мамандандырылған емдеу мекемесінде тексерілуге жіберіледі.

Куәландырылушының жақын туыстарында тұқым қуалаушылық аффектілі психоздардың бар болуы одан аурудың белгілерін анықтау үшін мұқият тексеруді талап етеді.

Бұдан бұрын Талаптардың осы тармағы бойынша (немесе алдыңғы тиісті құқықтық актілердің тармағына, немесе қосымшасына сәйкес) ӘДК-де, ОӘДК-де жарамсыз деп танылған қызметке және оқуға кандидаттар қайта куәландырылуға жатпайды.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
16.	Экзогенді этиологияның симптоматикалық психоздары және басқа да психикалық ауытқулары:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) елеулі байқалған тұрақты психикалық бұзылулар кезінде;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) орташа байқалған ұзақ немесе қайталанған ауру белгілерінде, анық тұрақты астеникалық жай-күйі бар кезде;	жз	Д	жз	Д	жз	Д
	3) орташа немесе шамалы білінген, созылған астеникалық жай-күйі бар кезде;	жз	В	жз	В	жз	В
	4) жеңіл және қысқа мерзімді, сауығумен аяқталған астеникалық жай-күйі бар кезде.	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке

Осы Талаптардың 16-тармағы жалпы инфекциялардың, интоксикацияның салдарынан болған психоздарды (психикалық белсенді заттарды пайдаланғаннан басқа) әр түрлі себепті соматикалық ауруларды, АИТВ-инфекцияларын, сондай-ақ мынадай физиологиялық бұзылуларға байланысты: тамақтанудың, ұйқының бұзылуы, органикалық немесе ауруларға қатыссыз жыныстық қатынасының бұзылуы, босанғаннан кейінгі ауытқулар, климакс кезіндегі бұзылулар, тәуелділікке әкеп соқтырмайтын заттарды қолдануды (депрессияға қарсы дәрілік заттар, дәрумендер, спецификалық өсімдіктер мен халықтық емдік заттары, стероидтар және басқа гормондар) және басқа да психикалық бұзылуларды көздейді. Осыған радиоактивті заттардың (РЗ), иондаушы сәулелену көзі (ИСК), зымыран отыны компоненттерінің (ЗОК), электрмагниттік өріс көздерінің (ЭӨК) әсеріне негізделген психикалық ауытқулар да жатады.

"Симптоматикалық" термині орталық мүдделі жүйелік экстрацеребралдық сырқатқа немесе ауытқуларға қатысты екінші болып табылатын органикалық ауытқуларға жатады.

Қызметкерлерді медициналық куәландыру стационарлық тексеру және емдеуден кейін, қызметке және оқуға кандидаттарды – амбулаторлық тексеру нәтижелері бойынша жүргізіледі.

Осы Талаптардың 16-тармағының 1) тармақшасына едәуір байқалған клиникалық көріністері бар немесе ұзақ ағымды психотикалық жағдай, оның ішінде жеке бастың анық байқалған өзгерістері, интеллектуалдық-мнестикалық бұзылулары жатады.

Осы Талаптардың 16-тармағының 2) тармақшасына органикалық тип немесе анық тұрақты (3 айдан артық) астеникалық жай-күй (церебрастения) бойынша, оның ішінде орталық жүйке жүйесінің органикалық зақымдану көріністері бар, жеке бастың патологиялық өзгерістеріне әкеп соқтыратын әлсіз байқалған немесе қайталамалы психотикалық және психотикалық емес жай-күй жатады.

Осы Талаптардың 16-тармағының 3) тармақшасына орталық жүйке жүйесінің органикалық зақымдану көріністері болмаған кездегі инфекцияны өткергеннен кейінгі 3 айға дейін немесе созылған әлсіз байқалған астеникалық жай-күй жатады.

Осы Талаптардың 16 тармағының 4) тармақшаға жіті ауру не болмаса созылмалы сырқат нәтижесінде туындаған психикалық бұзылулар, инфекциялар, жеңіл қысқа мерзімді (2-3 аптаға дейін) астениямен өтетін және сауығумен аяқталған ОНЖ органикалық зақымдануының белгілерінсіз интоксикация жатады. Көрсетілген психикалық бұзылулардың қолайлы аяқталуы медициналық ұйымда тексерілумен расталуы керек.

Осы тармақша бойынша ұзақ қызмет мерзімі бар, бірақ 25 жылдан кем, салыстырмалы жеңіл формада ағымы жеңіл бір эпизоды және болжамы қолайлы, астенизация белгілері жоқ қызметкерлерге Г санаты шығарылып, мамандандырылған емдеу мекемесінде міндетті амбулаториялық, қажет болған кезде стационарлық тексеруді қоса алғанда кейіннен қайта куәландырылуға жатады.

Бұдан бұрын ӘДК-де Осы Талаптардың 16-тармағының 4) тармақшасы бойынша (тиісті тармаққа немесе алдыңғы құқықтық актілерге сәйкес келетін) жарамсыз деп танылған адамдар 1 жыл өткеннен соң стационарлық тексеру шартымен қайта куәландырылуы мүмкін, басқа тармақшалар бойынша қайта куәландырылуға жатпайды.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
17.	Стресспен байланысты невротикалық және соматоформалық бұзылулар F40-48:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) күрт байқалған тұрақты ауырсыну көріністері кезінде;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) біртіндеп баяу байқалған, ұзақ немесе қайталамалы ауырсыну көріністері кезінде;;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) біртіндеп баяу байқалған, қысқа мерзімді ауырсыну көріністері кезінде;	жз	В	жз	В	жз	В-жеке
	4) сауығуымен аяқталған жеңіл және қысқа мерзімді ауыртатын невротикалық көріністер кезінде	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	А

Осы Талаптардың 17-тармағына: стресспен байланысты невротикалық, диссоциативті (конверсивтік), соматоформалық бұзылулар, психогенді депрессиялық жағдайлар мен реакциялар, жеке бастың невротикалық дамуы, жеке бастың созылмалы постреакциялық өзгерістері (барлық аурулардың этиопатогенездік факторлары невроз және психологиялық себептер болып табылады), сондай-ақ жарақаттанудан кейінгі күйзелістік бұзылулар жатады.

Осы Талаптардың 17-тармағының 1) тармақшасына ағымы созылмалы реактивті жай-күйі, сондай-ақ анық білінетін емделмейтін невротикалық, диссоциативтік және соматоформалық бұзылулар жатады.

Осы Талаптардың 17-тармағының 2) тармақшасына қысқа мерзімді қолайлы ағымы бар, жүргізілген емдеуге қарамастан ауру белгілері кешіккен және қызмет міндеттерін орындауды қиындататын психотикалық бұзылулар және әлсіз білінетін ұзақ (кемінде 40 күн) немесе қайталанған невротикалық бұзылулар жатады.

III баған бойынша куәландырылатын қызметкерлер алғаш рет анықталған ауытқуларды сәтті емдеуден кейін әскери қызметке шектеулі жарамды деп танылуы мүмкін.

Осы Талаптардың 17-тармағының 3) тармақшасына әлсіз белгілері бар, ағымы қолайлы компенсациямен аяқталған қысқа мерзімді невротикалық бұзылулар жатады.

Осы Талаптардың 17-тармағының 4) тармақшасына шамалы белгілері және қысқа мерзімді невротикалық бұзылулары бар, емделетін және сауығумен аяқталған, сондай-ақ медициналық куәландыру сәтінде анықталған жеңіл дәрежеде білінген невротикалық ауытқулар жатады.

Осы тармақшаға әлсіз білінген нақтыланбаған соматоформалық ауытқулар (F-45.9) эмоциялық-ерік, астено-вегетативтік, эмоциялық тұрақсыздық бар жүйке жүйесінің әлсіз түріндегі жеке ерекшелік, психофизиологиялық процестің жетіспеушілігі, есте сақтаудың төмендеуі, инерттік және баяу ойлау және ауытқу динамикасының жоқтығы жатады. Осы ауытқулар психологиялық және психофизиологиялық зерттеумен расталуы және психологиялық сипаттамада көрсетілуі тиіс.

Егер, қызметке (оқуға) кандидаттар медициналық куәландыру немесе анамнезде агрессивті, демонстративті-арандату мінез-құлқы, денені түрлендіру, денеге тыртық жасау, тіл пирсинг, құлағына тоннель салу фактілері анықталса, онда мақсатты бағытта тексеру және толықтырып тексеру нәтижелеріне сәйкес осы Талаптардың тармағы бойынша кейіннен куәландыру қажет.

Қызметкерлерде едәуір психоэмоциялық және физикалық жүктемені талап ететін ахуал болғанда қажетті кезде ауруы бойынша 30 күн мерзімге дейін ауруы бойынша Г санаты шығарылып, кейіннен қайта куәландырылады.

Бұрын осы Талаптардың 17-тармағының 3) және 4) тармақшалары бойынша жарамсыз деп танылған адамдар кемінде 1 жылдан кейін қайта куәландырылуы мүмкін.

Қызметтік, медициналық құжаттамамен расталған суицидтік әрекеттер немесе мүшеге зақым келтіру фактілерін жасаған қызметкерлер (қызметтік тергеу нәтижелері, амбулаторлық картадағы жазбаларымен, мамандандырылған емдеу мекемелерінде стационарлық емдеу көшірмелерімен) әскери қызметке шектеулі жарамды, қызметке кандидаттар қызметке жарамсыз деп танылады. Бұдан бұрын суицидтік әрекеттер немесе мүшеге зақым келтіру фактісі себепті жарамсыз және шектеулі жарамды деп танылған адамдар қайта куәландырылуға жатпайды.

Энурез (F98.0) және тұтықпа (кекештік) (F98.5) осы Талаптардың 88 және 89- тармақтарында қаралады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
18.	Жеке бастың және мінез-құлықтың ауытқулар: F60-69, F88-89, F90-98 (F98.0, F98.5 қоспағанда):	о	қ	о	қ	о	қ
	1) қайталамалы ұзақ декомпенсацияларға немесе патологиялық реакцияларға бейім, анық байқалған;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) тұрақсыз өтеуге келмейтін немесе өтеулі әлсіз байқалған;	жз	Д	жз	Д	жз	Д
	3) жеке бастың реакциясының тұрақты өтеуімен.	жз	В	жз	В	жз	В

Осы Талаптардың 18-тармағы бала кезден және жасөспірім шақтан басталатын (F90- F98, F98.0, F98.5-тен басқа), кемел жастағы жеке бастың және мінез-құлықтың ауытқуларын (F60-F69), эмоционалдық ауытқуларды және мінез-құлық ауытқуларын, психологиялық дамудың ауытқуларын (F88-89), жыныс идентификациясының ауытқуларын и сексуалдық таңдау, сексуалдық бағытына байланысты мінез-құлқының ауытқуларын көздейді.

Жеке бастың ауытқуларын диагностикалау үшін қызметкерлердің анамнез мәліметтерін, жеке істерін, медициналық сипаттамаларын және қызметтік мінездемелерін ұқыпты және жан-жақты зерделеу керек.

Қызметкерлерді медициналық куәландыру мамандандырылған медициналық мекеме (бөлімше) жағдайында стационарлық тексеуден кейін жүргізіледі.

Осы Талаптардың 18-тармағының 1) тармақшасына жеке бастың орнын толтыруға келмейтін, едәуір байқалатын, стационарлық жағдайда қайталап және ұзақ емдеуді және динамикалық бақылауды талап ететін, ұзақ уақытқа қызметтік міндеттерін орындау мүмкіндігінен айыратын, сондай-ақ коморбидті (тіркесті) психиатриялық патологиялар ілесетін ауытқулар жатады.

Осы Талаптардың 18-тармағының 2) тармақшасына бастың бұзылуының, аффективтік жұқарулармен, реактивтік жағдайлардың дамуының жеңілдігімен, вегетативтік нерв жүйесінің айқын ұстамсыздығымен көрінетін жеке бастың патологиялық дамуының әлсіз білінетін нысандары, психикалық инфантилизм, жыныс идентификациясының бұзылуларын и сексуалдық таңдау жатады. Осы тармақ бойынша сондай-ақ транссексуализмнен зардап шегетін және (немесе) жынысын ауыстырғандар куәландырылады.

Осы Талаптардың 18-тармағының 3) тармақшасына, әдетте, бала кезден және жасөспірім шақтан басталатын транзиторлық (парциялық) бұзылулар, мінез-құлқының, эмоцияның әлсіз бұзылулары мінез-құлқының және эмоцияның аралас тұрақты бұзылулары (3 жылдан астам) жатады, өтемді эмоциялық-ерік және басқа да патологиялық көріністер медициналық ұйымдардан, оқу орындарынан, жұмыс орнынан құжатпен расталуы тиіс.

Осы тармақшаға қолданылатын, орналасуына және көлеміне қарамастан агрессивті-қауіпті, наразылық-қарсылық, криминалдық, былапыт, әлеуметтік қарсылық, нәсілшілдік сипаттағы немесе мазмұндағы татуировкалары, сондай-ақ, дененің жабық жерлерінде жалпы көлемі алақан аумағынан астам, жыртқыш, агрессивті аңдардың, викарлық (оғаштық), дінге байланысты немесе басқа айрықша мағыналы мазмұны бар татуировкалары бар адамдар куәландырылады.

Егер татуировкалар бетте, мойында, қолдың иық сүйегінің үштен бір деңгейінен төмен, әйелдерде – сондай-ақ аяқтарының тізе буындары деңгейінде және одан төмен (бұдан әрі – дененің ашық жерлерінде) татуировкалардың көлеміне және мағынасына қарамастан қызметке және оқуға кандидаттар жарамсыз деп танылады және қайта куәландыруға (оларды шығарғаңға дейн) жатпайды. ӘДК-ден өту кезеңінде денесінің көрсетілген жерлерінде татуировкалар анықталған қызметкерлер қызмет бойынша ауыстыруға жарамсыз деп танылады, бұл ретте әскери қызметке жарамдылық санаты шығарылмайды.

Қызметке (оқуға) кандидаттардың, қызметкерлердің дененің жабық жерлерінде, сондай-ақ білегінде және қолының басындағы әскери мағынадағы татуировкалар (аты-жөні, әскери қызмет түрі, қан тобы, резус-фактор және т.б.) осы Талаптардың аталған тармағын қолдануға негіз болып табылмайды.

Осы тармаққа жыныс мүшесінің күпегінде сексуалдық ынталандыру мақсатында енгізілген бөтен заттардың болуы жатады.

Нақты сыртқы зияндармен (инфекциялармен, интоксикациялармен, жарақаттармен және т.б.) себепті байланыстағы психопатия тектес жай-күйдегі адамдар жүйке-психикалық патологияның тиісті нозологиялық нысандарын көздейтін осы Талаптардың тармақтары бойынша куәландырылады.

Жеке бастың барлық патологиялық құрылымымен байланысты емес анық, әдейі жасалған мінез-құлық жағдайлары, тәртіпсіздік көріністері жеке бастың ауытқу белгілері ретінде бағалана алмайды.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
19.	Психоактивтік заттарды пайдаланумен байланысты мінез-құлықтың психикалық ауытқулары F10-19:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) күрт байқалған, тұрақты психикалық ауытқулар кезінде;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) әлсіз байқалған психикалық ауытқулар, жеке бастың патологиялық өзгерістері болған кезде;	жз	Д	жз	Д	жз	Д
	3) әлсіз психикалық ауытқулары бар бастапқы көріністер кезінде.	жз	В	жз	В	жз	В

Осы Талаптардың осы тармағы әр түрлі психикалық және мінез-құлқының ауытқуларын көздейді, тәуелділік синдромы жоқ зиянды салдары бар ауырлығы психикалық белсенді заттардан бастап айқын психотикалық бұзылулар мен деменцияға дейін болатын, бірақ олардың бәрі бір немесе бірнеше психикалық белсенді заттарды, оның ішінде алкогольдік (металкогольдік) және созылмалы алкогольдік, есірткі және басқа да улы заттармен маскүнемдіктің салдарынан пайда болатын темекі және кофеиннен басқа интоксикациялық психоздар.

Қызметкерлерді медициналық куәландыру стационарлық тексеру және емдеуден кейін, қызметке және оқуға кандидаттарды – амбулаторлық тексеру нәтижелері бойынша жүргізіледі.

Осы Талаптардың 19-тармағының 1) тармақшасына созылмалы алкоголизм, оның ішінде созылыңқы немесе қайталамалы алкогольдік (металкогольдік) психозды алкоголизм, жеке бастың анық байқалған өзгерістері, интеллектуалды-мнестикалық бұзылулары бар нашақорлық және уытқұмарлық жатады.

Осы Талаптардың 19 тармағының 2) тармақшасына жеке бастың әлсіз байқалған өзгерістерімен, өзінің жай-күйіне сынның төмендеуімен, емделуге жағымды белгілердің болмауымен ілесе жүретін, сондай-ақ стационарлық емдеудің сәтсіздігі кезіндегі алкоголизм, нашақорлық және уытқұмарлық жатады.

Осы Талаптардың 19-тармағының 3) тармақшасына жеке бастың бұзылулары, реактивтілік және дененің тәуелділігінің өзгерген көріністері болмаған жағдайда алкоголизмнің бастапқы сатысы жатады. Осы тармақшаға сондай-ақ патологиялық алкогольдік мас болу жатады.

Қызметке және оқуға кандидаттарда алкогольді, құрамында есірткі бар және уытты заттарды асыра пайдалану симптомдары мен фактілері анықталған жағдайда куәландыру осы тармақша бойынша жүргізіледі. Есірткі заттарын және психикалық белсенді заттарды анықтауға тестілеу оң нәтижелі болған кезде қызметке және оқуға кандидаттар осы тармақшаны қолдана отырып, жарамсыз деп танылады.

Анамнезінде психикалық белсенді заттарды бір рет пайдаланудың анықталуы осы бапты қолдануға негіз болмайды.

Бұрын ӘДК-де осы Талаптардың аталған тармағы бойынша (немесе тиісті тармағы немесе алдыңғы сәйкесті құқықтық актілердің қосымшалары) жарамсыз деп танылған адамдар қайта куәландыруға жатпайды.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
20.	Ақыл-ой кемістігі F70-79:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) терең, ауыр, орташа ақыл-ой кемістігі;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) жеңіл дәрежедегі ақыл-ой кемістігі;	жз	Д	жз	Д	жз	Д

Осы Талаптардың осы тармағы ерте онтогенездің бұзылуына негізделген туа пайда болған ақыл-ойдың жеткіліксіз дамуының барлық нысандарын қарастырады. Көрсетілген диагноздар мамандандырылған арнайы мекеменің (амбулаторлық немесе стационарлық) ӘДК-мен расталуы керек.

Терең, ауыр, орташа дәрежедегі туа біткен ақыл-ой кемістігі, жарыместікті қоса алғанда, диагностикалық қиындық туындатпайды және сарапшылық қорытындыны негіздеу үшін стационарлық тексеруді қажет етпейді, сондықтан қызметке және оқуға кандидаттар жарамсыз деп танылады, ал қызметкерлер арасында олардың болмауы тиіс.

Жеке бастың едәуір не болмаса айқын төмендеуі мен интеллектуалдық-мнестикалық ауытқулары бар қызметкерлерге сараптама жүргізілген жағдайда мидың атеросклероздық, интоксикациялық, параличтік және басқа да зақымдануы кезіндегі прогрессивтік психикалық бұзылулары нәтижесінде жүре пайда болған кемақылдылық екенін ескеру керек.

Интеллектуалдық субқалыптылық немесе шектік зияткерлік жеткіліксіздік бас миының органикалық сырқаты көріністерінің бірі немесе ерте басталған шизофрения және т.б. болуы мүмкін.

Жеңіл ақыл-ой кемістігі немесе субқалыптағы мидың әртүрлі генезді резидуалдық-органикалық жетіспеушілігі кезіндегі сырттай ұқсас жүре пайда болған интеллектуалдық-мнестикалық бұзылулармен дифференциялау қажет. Көрсетілген патология белгілері бар қызметке және оқуға кандидаттарға мүмкіндігінше арнайы зерттеу (ЭЭГ, ЭхоЭГ, РЭГ, мидың КТ) жүргізіледі. Жүре пайда болған ақыл-ой кемістігін растайтын сенімді деректер болмағанда қызметке және оқуға кандидаттарға қорытынды тиісінше осы Талаптардың 19 тармағының 2) тармақшасы бойынша шығарылады.

Ақыл-ой кемістігінің немесе субқалыптылықтың жеңіл дәрежесі диагнозы стационарлық тексеру нәтижелері бойынша қызметке және оқуға кандидаттарға қойылады.

Интеллект деңгейінің Векслер бойынша жіктемесі: ақыл-ой кемістігі (69 және одан төмен), шекаралық деңгей (70-79), төмен норма (80-89), орташа (90-109), жақсы (110-119), жоғары (120-129), өте жоғары (130 балл және одан жоғары).

АХЖ-10 бойынша ақыл-ой кемістігінің айқындылық өлшемдері зияткерлік коэффициент бойынша анықталады: F 73 бойынша-терең (20-дан кем); F 72-ауыр (20-34); F 71-орташа (35-49); F 70 - жеңіл ақыл-ой кемістігі (50-69).

Төмен білімділік деңгейі ақыл-ой кемістігінің белгісі болып табылмайды.

Ақыл-ой кемістігі "педагогикалық асқынушылық" әлеуметтік (медициналық емес) анықтаумен теңдестірілмейді, өйткені соңғысы зияткерлік-мнестикалық бұзылулар емес, білімінің кемшіліктерін куәландырады, бұл психофизиологиялық тексерумен, психиатрдың клиникалық әңгімелесуімен (танымдық саласының төмен көрсеткіштері, "Равеннің прогрессивті матрицалары", "Қысқаша бағдарлық тест" әдістемелері бойынша төмен нәтижелер) анықтауға болады.

Бұрын ӘДК осы Талаптардың осы тармағы немесе алдыңғы тиісті құқықтық актілердің тиісті тармағы (қосымшасы) бойынша ақыл - ой кемістігінің жеңіл дәрежесі бойынша жарамсыз деп танылған адамдар стационарлық тексеру нәтижелері бойынша ауру фактісі алынып тасталғаннан кейін ғана қайта куәландырылуы мүмкін, басқа жағдайларда-қайта куәландыруға жатпайды.

6-тарау. Жүйке жүйесінің аурулары

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
21.	Эпилепсия және эпилепсиялық статус G40-41:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) жиі эпилепсиялық ұстамалар немесе анық білінетін психикалық бұзылу болған кездегі;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) бірлі-жарым және сирек (тырыспалы және тырыспасыз) эпилепсиялық ұстамалар кезіндегі, оның ішінде анамнезде.	жз	Д	жз	Д	жз	Д

Осы Талаптардың осы тармағы эпилепсияны жайылған немесе парциальды ұстамалармен, психикалық эквиваленттермен немесе жеке тұлғаның ерекше өзгерістерімен бас миының созылмалы ауруы ретінде қарастырады.

Талмалардың болуы дәрігерлік бақылаумен расталады. Жекелеген жағдайларда медициналық емес құрамның лауазымды адамдары қол қойған және егер оларда сипатталған талма және одан кейінгі жағдай оны эпилептикалық деп есептеуге негіз болса, ішкі істер органының басшылығы бекіткен актілер назарға алынуы мүмкін. Күмәнді жағдайларда тұрғылықты, оқу, жұмыс, қызмет орны бойынша деректерді сұрату керек.

Жиі (жылына 3 және одан көп) ұстамалар немесе тырыспалы ұстамалардың психикалық баламалары, сондай-ақ айқын білінетін дәрежеге жеткен үдемелі психикасының бұзылуы болған кезде МК осы Талаптардың 21-тармағының 1) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

Эпилепсиялық сырқатпен байланысты психикалық бұзылулар басым болған жағдайда МК мамандандырылған мекемеде стационарлық тексеруден кейін психиатр-дәрігер жүргізеді.

Сирек (жылына 3-тен кем) ұстамалар, оның ішінде құтылмайтын пароксизмдер мен эквиваленттер кезінде, эпилепсияға тән психиканың орташа айқын өзгерісі болған кезде, сондай-ақ анамнезде эпилептикалық ұстамалар фактілері болған кезде МК осы Талаптардың 21-тармағының 2) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

Зерттеу нәтижесі теріс болған жағдайда (ЭХО, ЭЭГ, R–графия) жеке басын өзгертпей, "түсінде жүру" және "түсінде сөйлеу" кезінде осы Талаптардың 21-тармағының 2) тармақшасы бойынша жүргізіледі. "Түсінде жүру" және "түсінде сөйлеудің" болуы лауазымды адамдар мен медицина қызметкерлерінің жазбаша баяндамалық жазбаларымен расталуы тиіс.

Медициналық мекеменің құжаттарымен өткенде эпилептикалық талмалар расталған, бірақ соңғы 5 жылда олар байқалмаған, ал тыныштықта немесе функционалдық жүктеме кезінде ЭЭГ қосымша зерттеулерімен патологиялық өзгерістер (әртүрлі амплитудадағы пароксизмалды тіркелетін өткір және баяу толқындар, "өткір-баяу" толқын, жартышараралық ассимметрия) анықталған жағдайларда МК осы Талаптардың 21-тармағының 2) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

Бұрынғы бір рет талмалар (эпилептикалық реакция) не әлсіз айқын көрінген және сирек пайда болатын шағын талмалар ЭЭГ-да психикалық бұзылулар мен тән белгілер болмаған кезде ауыр уланудың, қан тамырлары мен басқа да аурулардың пайда болуы мүмкін, нақты диагнозды белгілеуге бағытталуы тиіс, симптоматикалық тырыспалы талмалар ретінде қарастырылады және осы Талаптардың 21-тармағына жатпайды.

ЭЭГ-да эпелипсияға тән белгілер болмаған жағдайда тәуліктік немесе кемінде 6 сағаттық ЭЭГ мониторинг жүргізу және эпилептологтың консультациясы ұсынылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
22.	Орталық жүйке жүйесінің (ОЖЖ) қабыну аурулары G00-09:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының елеулі бұзылуы немесе жылдам үдемелі ағымы бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының әлсіз бұзылуы бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) функцияларының елеусіз бұзылуы бар;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) функцияларының бұзылуынсыз объективті деректері болған кездегі.	жз	А	жз	А	жеке	А

Осы Талаптардың осы тармағы метастатикалық немесе контактілі (менингококты менингит, серозды менингиттер, полиомиелит, кене және масаның вирустық энцефалиттер, шашыраңқы склероз) пайда болған бастапқы және қайталама энцефалиттер мен энцефаломиелиттер, менингиттер, бас және жұлын миындағы қабыну процестері, сондай-ақ туберкулез, бруцеллез, мерез кезіндегі жүйке жүйесінің зақымдануы көзделеді.

Осы Талаптардың 22-тармағының 1) тармақшаға терең салдармен немесе парездермен, айқын білінетін паркинсонизммен, жиі эпилепсиялық ұстамалармен, айқын білінетін кең таралған гиперкинездермен, былғары немесе Джексон эпилепсиясының жиі ұстамаларымен, атактикалық бұзылулармен, айқын білінетін гидроцефалиямен, айқын білінетін ликворлық гипертензиямен, көру бұзылуымен оптикохиазмальды арахноидит, сондай-ақ сал болу немесе айқын білінетін парез құбылыстарымен миелиттің салдары жатады. Сондай-ақ жүйке жүйесінің ерте және кеш нейромерез, жүйке жүйесінің паразиттік зақымдануы кезіндегі ауыр зақымдану түрлері жатады.

Арахноидит мидың МРТ немесе КТ деректерімен расталуы керек.

Осы Талаптардың 22-тармағының 2) тармақшаға орталық нерв жүйесі функцияларының бұзылу дәрежесі бойынша қызмет өткеру мүмкіндігін шектейтін, бірақ оны толық жоққа шығармайтын (энцефалиттің, орташа айқын көрінген гемипарезбен арахноидиттің қалдық құбылыстары; орташа гидроцефалия, ликворлық гипертензия) сырқаттардың қалдық құбылыстары мен салдары жатады. Гидроцефалияны бағалау кезінде көз түбінің деректерін (көру нерві дискісінің іркіліс құбылыстары), ликвор қысымын, МРТ немесе бас миының КТ деректерін ескеру қажет.

Туберкулезді менингитке шалдыққан адамдар орталық нерв жүйесі функцияларының бұзылу дәрежесіне байланысты осы Талаптардың 22-тармағының 1), 2) немесе 3) тармақшалар бойынша куәландырылады.

Осы Талаптардың 22-тармағының 3) тармақшасына функциялардың шамалы бұзылуымен, вегетативті-қан тамырларының тұрақсыздығымен және ұзақ емдеу кезінде немесе ауыр бұзылулардың ұзаққа созылған, қайталанған декомпенсацияларында астено-невротикалық көріністермен ұштасатын жекелеген органикалық белгілермен орталық нерв жүйесінің зақымдануының салдары мен қалдық құбылыстары жатады.

Осы Талаптардың 22-тармағының 4) тармақшасына астенизацияның елеусіз құбылыстары, вегетативті-тамырлық тұрақсыздығы және қозғалыс, сезімталдық, координаторлық және нерв жүйесінің басқа да функцияларының бұзылуымен қатар жүрмейтін жекелеген тұрақты шашыраңқы органикалық белгілері бар нерв жүйесі зақымдануының салдары мен қалдық құбылыстары жатады.

Осы Талаптардың 22-тармағында көрсетілген ауытқулар талаптарының болуы медициналық құжаттармен расталуға, ал диагноз клиникалық және арнайы зерттеулердің нәтижелерімен дәлелденуі тиіс. Осы Талаптардың 22-тармағының 4) тармақшасы және III баған бойынша куәландырылатын қызметке және оқуға кандидаттарға жарамдылық туралы қорытынды стационарлық тексеруден кейін 6 айдан ерте емес уақытта шығарылады.

Бас сүйек ішілік гипертензия синдромының айқындылығын бағалау кезінде аурудың клиникасы, көз түбінде іркілу өзгерістерінің болуы, КТ немесе МРТ, ЭЭГ, ЭхоЭГ деректері бойынша ми қарыншалық жүйесінің кеңею дәрежесі ескеріледі.

КТ-да немесе МРТ-да қарыншалық жүйенің кеңеюі, клиникалық көріністерсіз перивентрикулярлы ісіну белгілері болған кезде МК осы Талаптардың 22-тармағының 4) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

Ауырған жұқпалы аурудың салдарынан туындаған эмоциялық-еріктік немесе интеллектуалды-мнестикалық бұзылулары айқын көрінген адамдар осы Талаптардың 22-тармағының 14-тармағы бойынша куәландырылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
23.	Ми мен жұлын жарақаттарының зардаптары Т90, Т91.3:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының күрт бұзылулары немесе тез үдемелі ағымы бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының әлсіз бұзылулары бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) функцияларының елеусіз бұзылулары бар;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) функцияларының бұзылуынсыз объективтік деректер болған кездегі.	жз	А	жз	А	жеке	А

Осы Талаптардың осы тармағы бас және жұлын миы жарақаттарының жақын және алыс (алыс салдар деп бір жылдан кейін немесе одан да көп пайда болған ауыр жағдайлар түсініледі) салдарын, орталық нерв жүйесінің жарақаттық зақымдануының асқынуларын, оның ішінде ауа жарылыс толқынының және басқа да сыртқы факторлардың әсерінен болған жарақаттардың салдарларын көздейді.

Осы Талаптардың 23-тармағының 1) тармақшаға бас және жұлын миы функцияларының ауыр ауытқулары (тұрақты салдарға немесе терең парездерге, жамбас органдары функцияларының бұзылуына әкеп соқтыратын мидың соғылуы және қысылуы), сондай-ақ ми затының зақымдануы нәтижесінде қабық функцияларының бұзылуы (афазия, агнозия, апраксия) және бас сүйек ішіндегі қысымның күрт артуына әкеп соқтыратын арахноидит (МРТ, КТ, ЭХО деректерімен расталады) туындайтын жай-күйлер, сондай-ақ бас және жұлын миы функцияларының ауыр (жылына 3 рет және одан да жиі) эпилепсиялық талмалар болған жағдайлар.

Осы Талаптардың 23-тармағының 2) тармақшаға ошақтық симптомдар мен функциялардың бұзылулары осы Талаптардың 23-тармағының 1) тармақшада көзделген айқын көріну дәрежесіне жетпейтін бас және жұлын миы жарақаттарының салдары (аяқ-қол функциясын елеулі шектемейтін парез; жүру кезіндегі тұрақсыздықты, нистагманы, сезімтал бұзылуларды, жарақаттық арахноидитті, бас сүйек ішіндегі қысымның орташа айқын көрінген немесе шамалы жоғарылайтын гидроцефалия, сирек эпилептикалық ұстамаларды) жатады.

Осы Талаптардың 23-тармағының 3) тармақшаға бас немесе жұлын миының жарақаттық зақымдануының салдары, неврологиялық мәртебеде тұрақты, шамалы айқын көрінген астено-невротикалық көріністермен және вегетативті-тамырлы тұрақсыздықпен ұштасатын шашыраңқы органикалық белгілер (бас сүйек иннервациясының ассиметриясы және анизорефлексия, сезімталдықтың жеңіл бұзылуы) анықталатын бас сүйек ішіндегі қысымның жеңіл жоғарылау белгілері бар жарақаттық арахноидит жатады.

Бас сүйек күмбезінің немесе негізінің сызықтық сынуы бар ашық бас сүйек-ми жарақатының салдары бойынша орталық жүйке жүйесі функцияларының шамалы бұзылуы болған кезде қызметкерлер осы тармақша бойынша әскери қызметке шектеулі жарамды деп танылады.

Осы Талаптардың 23-тармағының 4) тармақшаға жекелеген шашыраңқы органикалық белгілері, вегетативті-тамырлы тұрақсыздығы және нерв жүйесінің қозғалыс, сезімтал, координаторлық және басқа да функцияларының бұзылуынсыз астенизацияның елеусіз құбылыстары бар бас және жұлын миы жарақаттарының алыс салдары жатады.

III баған бойынша куәландырылатын қызметке және оқуға үміткерлер осы тармақша бойынша ауырған жарақат туралы объективті медициналық құжаттар, динамикадағы невропатологпен бақылау деректері және клиникалық зерттеу деректерімен және міндетті қосымша тексерулермен расталған орталық жүйке жүйесі функцияларының бұзылуы болмаған жағдайда: екі проекциядағы бас сүйегінің рентгенографиясы, ЭЭГ, ЭхоЭГ, ал қажет болған жағдайда бас миының КТ немесе МРТ болған кезде қызметке жарамды деп танылады.

Ми жарақатының салдарынан пайда болған айқын эмоциялық-ерік немесе интеллектуалды-мнестикалық бұзылулары бар адамдар осы Талаптардың 14-тармағының тиісті тармақшалары бойынша куәландырылады.

Бас сүйектерінің зақымданулары мен ақаулары болған кезде, осы тармақтан басқа, осы Талаптардың 81-тармағының тиісті тармақшалары да қолданылады.

Жарақаттан кейінгі эпиприпадкалары бар қызметкерлер Көлік құралдарын басқаруға, биіктікте, қозғалатын механизмдерде, от пен судың жұмысына жарамсыз.

Анамнезінде резидуальді-органикалық өзгерістермен босану жарақаты болған кезде қорытынды осы Талаптардың 25-тармағының тиісті тармақшаларына сәйкес шығарылады.

Бас немесе жұлын миының жіті жарақатына шалдыққан адамдарды МК осы Талаптардың 28-тармағы бойынша жүргізіледі.

Ми жарақатын алған сәттен бастап 3 айға дейінгі жағдай жедел кезең, 3 айдан 6 айға дейінгі-ерте қалпына келтіру кезеңі, 6 айдан 1 жылға дейінгі-кеш қалпына келтіру кезеңі, 1 жылдан және одан жоғары - бас жарақатының алыс салдары ретінде анықталады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
24.	Ми мен жұлынның қан тамырлары сырқаттары және олардың зардаптары (субарахноидалық, ми ішіндегі және басқа да қан құйылулар, ми инфаркті, мидың транзиторлық ишемиясы) I60-69, G45, G46, R55:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының едәуір бұзылуы бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының әлсіз бұзылуы бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) функцияларының елеусіз бұзылуы бар; мидың қан айналысының сирек өтпелі бұзылулары; орталық жүйке жүйесінің органикалық залалдану белгілерінсіз жиі естен танулар;	жз	В	жз	В	жз	В-жеке
	4) орталық жүйке жүйесінің органикалық залалдану белгілерінсіз сирек естен танулардың болуы.	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	А

Осы Талаптардың 24-тармағының 1) тармақшасына функциялардың бұзылу дәрежесіне қарамастан қайталама инсульттар, сондай-ақ ми немесе жұлын қан айналымының жіті бұзылуы, ІІІ сатыдағы дисциркуляторлық энцефалопатия (гемиплегия, терең парездер, сөйлеу, есте сақтау, ойлау бұзылыстары, паркинсонизм құбылыстары, эпилептикалық ұстамалар, жамбас мүшелері функцияларының бұзылуы) салдарынан болған жүйке жүйесі функцияларының тұрақты түсуі жатады.

Ми қан айналымының бұзылуына себеп болған бас миы қан тамырларының аневризмі кезінде және операциялық емдеу мүмкін болмаған кезде немесе одан бас тартқан кезде МК ми қан айналымының бұзылуының қалдық құбылыстарының айқын көріну дәрежесіне және нерв жүйесінің функциясына қарамастан, осы тармақша бойынша жүргізіледі.

Осы тармақша бойынша I-II бағандар бойынша куәландырылатын қызметкерлерге спонтандық (жарақаттық емес) субарахноидалды қан құйылғаннан кейін, сондай-ақ қайталама субарахноидалды қан құйылулар кезінде барлық бағандар бойынша куәландырылатындарға қорытынды шығарылады.

Осы Талаптардың 24-тармағының 2) тармақшаға қан айналымынан ажыратылғаннан кейін көптеген (2 және одан көп) артериялық аневризмдер, эмболизациядан, жасанды тромбылаудан немесе интракраниальды алып тастаудан кейін артериялық-веноздық аневризмдер, қолайлы ағымды және ошақтық түсудің орташа айқын көрінуімен бас немесе жұлын миының тамырлы зақымданулары, симптомсыз артериялық аневризмдер және артериялық-венозды мальформациялар, жағынан жекелеген тұрақты органикалық белгілер болған кезде бас миы көктамыры тромбозының салдары, артериялық гипертензия кезінде ми қан айналымының бұзылуы 2 дәрежелі, сондай-ақ жиі (жылына 3 және одан да көп) транзиттік-ишемиялық шабуылдар жатады.

Осы Талаптардың 24-тармағының 3) тармақшаға бассүйекішілік клиппирлеуден немесе баллонизация немесе жасанды тромбалау арқылы қан айналымынан ажыратқаннан кейін бір адамдық артериялық аневризмдер; бір тәуліктен асырмай ұсталатын және нерв жүйесі қызметінің бұзылуынсыз немесе қолда бар бұзылуларды тереңдетусіз өтетін орталық жүйке жүйесі тарапынан тұрақсыз ошақтық симптомдар (парездер, парестезиялар, сөйлеу бұзылулары, мишық құбылыстары) қоса болатын жылына 2 рет транзиторлы-ишемиялық шабуылдар; сезімталдықтың тұрақсыз бұзылуы немесе аяқ-қолдың жеңіл парезі түріндегі жұлын қан айналымының бұзылу салдары жатады.

Осы тармақшаға, сондай-ақ ОЖЖ тарапынан жекелеген тұрақты органикалық белгілердің, айқын анизорефлексия, қарашықтың жарыққа әлсіз реакциясының, пирамидалық симптомдардың, мишық бұзылуларының, вестибулярлық және вегетативтік жеткіліксіздіктің, сондай-ақ жанының әлсіздігі, бас ауруларының, бас айналудың, ұйқының бұзылуының, жұмыс қабілетінің төмендеуінің, эмоциялық-ерік аясының бұзылуының, орташа айқын когнитивтік бұзылулардың, псевдобульбарого синдромның, эмоциялық-тұлғалық бұзылулардың болуы міндетті болатын ІІ сатылы дисциркуляторлық энцефалопатия да жатады.

Осы Талаптардың 24-тармағының 4) тармақшаға мидың органикалық зақымдануының клиникалық белгілерінің бастапқы белгілері, цереброваскулярлы арнаның тұрақты емес зақымдану белгілері болған кезде псевдоневротикалық синдром нысанындағы І немесе ІІ сатыдағы дисциркуляторлық энцефалопатия, эмоциялық тұрақсыздық, тітіркенгіштік, шамалы айқын когнитивтік бұзылулар, есте сақтаудың нашарлауы, бас ауруы, бастың айналуы, ұйқының бұзылуы, құлақтағы шуыл және анамнезінде бір рет пайда болған нерв жүйесі қызметінің бұзылуынсыз транзиторлы-ишемиялық шабуыл жатады.

Дисциркуляторлық энцефалопатия диагнозын белгілегенде этиологиялық факторды анықтау (церебральды тамырлардың атеросклерозы, артериялық гипертензия, қант диабеті, гиперхолестеринемия, гипергомоцистеинемия, жүректің ишемиялық ауруы, ревматикалық зақымданулар, жүрек ырғағының бұзылуы, жарақаттар, жұқпалы және жүйелік аурулар салдарынан бас ми тамырларының зақымдануы, тамырлардың даму ауытқулары, омыртқаның мойын бөлігінің патологиясы, бас миының жарақаттары және т.б.). Дисциркуляторлық энцефалопатия диагнозы міндетті түрде МРТ, КТ зерттеулерімен (Ми затының құрылымдық өзгерістері белгілерінің болуы) расталуы тиіс.

Сирек синкопальды жай-күйі (талуы) бар адамдар тереңдетілген тексеруге және емдеуге жатады, орталық нерв жүйесінің органикалық зақымдану белгілері болмаған кезде осы Талаптардың 24-тармағының 4) тармақшасы бойынша куәландырылады. Қызметке (оқуға) үміткерлер мен қызметкерлер басқа аурулар немесе бұзылулар (инфекция, жарақат, интоксикация) салдарынан синкопальды жай-күй (естен тану) болған кезде осы Талаптардың тиісті тармақтары бойынша куәландырылады.

Синкопальды жай-күйі (естен тану) бар қызметкерлер Көлік құралдарын басқаруға, биіктікте, қозғалатын механизмдерде, от пен суда жұмыс істеуге жарамсыз.

Бас сүйегінің операциядан кейінгі ақауы болған кезде осы Талаптардың 81-тармағының тиісті тармақшалары да қолданылады.

Қызметкерлер нерв жүйесі қызметін толық қалпына келтіре отырып бір рет транзиттік-ишемиялық шабуылды өткерген соң кезінде осы Талаптардың 28-тармағы бойынша куәландырылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
25.	Туа біткен аномалиялар (дамудың, орталық жүйке жүйесінің ақаулары Q00-07, орталық жүйке жүйесінің үдемелі органикалық сырқаттары G20-26, орталық жүйке жүйесінің тұқым қуалайтын және дегенерациялық аурулары, жүйке жүйесінің немесе бас немесе жұлын миының қабықшаларың қатерсіз ісіктері, сондай-ақ мидың резидуалдық залалдануы және басқа да жүйке -бұлшық ет сырқаттары; анықталмаған тремор R25.1:	к	с	к	с	к	с
	1) функцияларының едәуір бұзылуы бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының әлсіз бұзылуы бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) функцияларының елеусіз бұзылуы бар.	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке

Осы Талаптардың 25-тармағының 1) тармақшасына өзінің сипаты бойынша ауыр туа біткен ауытқулар (даму кемістіктері) және тез үдемелі ағыммен немесе функциялардың елеулі бұзылуымен қоса жүретін нерв жүйесінің аурулары (соңың ішіңде жүйке жүйесінің немесе бас немесе жұлын миының қабықшаларың қатерсіз ісіктері, трофиканың күрт тарамдалған бұзылулары бар сирингомиелия, бүйірлік амиотрофиялық склероз, миастения, невральды амиотрофия, Фридрейх жұлын атаксиясы, Пьер-Маридің мишық атаксиясы, Паркинсон ауруы және экстрапирамидтік жүйенің басқа да аурулары, жазуы бұзылған өрескел эссенциальдық тремор).

Осы Талаптардың 25-тармағының 2) тармақшасына ұзақ уақыт бойы (бір жылдан кем емес) симптомдардың ұлғаюымен баяу сипатталатын аурулар (соңың ішіңде жүйке жүйесінің немесе бас немесе жұлын миының қабықшаларың қатерсіз ісіктеріңің, миопатиялардың баяу үдемелі түрлері, миотонияның ауыр түрлері, бұлшықеттердің аздаған атрофиясы және сезімталдықтың жеңіл бұзылуымен сирингомиелия, бассүйекішілік гипертензия синдромы бар краниостеноз) жатады.

Осы Талаптардың 25-тармағының 3) тармақшасына миотонияның жеңіл түрлері, сондай-ақ объективті белгілері елеусіз дәрежеде айқын көрінген (соңың ішіңде сезімталдықтың айқын емес диссоциацияланған бұзылулары бар сирингомиелия, трофикалық бұзылуларсыз) немесе аурудың симптомдары ұзақ уақыт бір күйде сақталатын жүке жүйесінің баяу үдемелі аурулары жатады.

Осы тармақшаға шашыраңқы ошақтық симптоматика, патологиялық белсенділік ошақтары, пароксизмдер немесе КТ-да қалыпты фондық, елеусіз патологиялық өзгерістер кезінде бас сүйек ішілік гипертензия белгілері түріндегі ЭЭГ-да өзгерістер болған кезде психикалық бұзылуларсыз анықталмаған генездің (антенаталдық, перинаталдық және постнаталдық) бас миының резиденттік-органикалық жеткіліксіздігі жатады.

Жүйке жүйесінің немесе бас мен жұлын миының қабықшаларың қатерсіз ісіктері бар адамдар оларды радикалды алып тастағаннан кейін функциялардың бұзылу дәрежесіне байланысты осы Талаптардың 25 тармағының 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша куәландырылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
26.	Перифериялық нерв жүйесінің аурулары G50-64:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының едәуір бұзылуы бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының әлсіз бұзылуы бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) функцияларының елеусіз бұзылуы бар;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) функцияларының бұзылуынсыз объективтік деректер болған кездегі.	жеке	А	жеке	А	жеке	А

Осы Талаптардың осы тармағы қабыну аурулары мен краниальдық (бас сүйек жүйкелерінің II және VIII жұптарынан басқа), жұлын жүйкелері, түбіршектер мен ганглийден басқа, сондай-ақ олардың интоксикация, омыртқадағы өзгерістер, жұмсақ тіндердің салдарынан қайталама сипаттағы зақымдануларын көздейді.

Осы Талаптардың 26-тармағының 1) тармақшасына полиневриттердің (полинейропатиялардың), қабыну және уыттан пайда болған плекситтердің салдары, қозғалыстың, сезімталдықтың және трофиканың елеулі айқын білінетін бұзылуларымен қоса болатын перифериялық жүйкелердің ісіктері (бір жақты процесс кезінде: иықтың - 4 см.- ден жоғары, білектің - 3 см.- ден жоғары, санның - 8 см.-ден жоғары, сирақтың - 6 см.-ден жоғары; созылмалы трофикалық жаралар, ойық жаралар) жатады.

Осы тармақшаға, сондай-ақ ұзақ (4 - 6 ай) емдеуді талап ететін қозғалыс және вегетативтік-трофикалық бұзылулары бар ауыр және тұрақты ауырсыну синдромымен қоса жүретін жиі (жылына 2 және одан да көп) қайталанатын және ұзақ өтетін радикулиттер, сондай-ақ сәтсіз емдеу кезінде плекситтер және үш тармақты жүйке невралгиясының ауыр түрлері жатады.

Осы Талаптардың 26-тармағының 2) тармақшасына негізгі функциясы орташа бұзылған шеткі жүйкелер мен өрімдердің аурулары: мимикалық бұлшықеттердің тұрақты параличі, қол қызметінің бұзылуы, қолды көтеруді шектеу жатады.

Осы тармақшаға, сондай-ақ асқыну кезеңінде дененің мәжбүрлі орналасуымен, жүйке жүрісі бойынша ауырсынумен қоса жүретін және 2-3 ай бойы емдеуді қажет ететін созылмалы қайталанатын радикулиттер, плекситтер, нейропатиялар, невриттер жатады.

Осы Талаптардың 26-тармағының 3) тармақшаға функцияны елеусіз бұзатын, айқын көрінбейтін қалдық құбылыстар кезінде қозғалу, сезімталдық және трофикалық бұзылулардың өсу үрдісінсіз сирек асқынулармен перифериялық нервтер мен өрімдердің қайталанатын аурулары, сондай-ақ үш тармақты жүйкенің, шеткі жүйкелердің радиожиілік абляциясы операциясынан, қол және аяқтардың мононевропатиялары кезіндегі невролизден кейінгі жай-күй жатады.

Осы Талаптардың 26 тармағының 4) тармақшаға функцияны бұзбайтын және қалпына келтіру үрдісі бар сезімталдықтың шамалы бұзылуы, аздаған атрофиялар немесе бұлшық ет күшінің әлсіреуі түріндегі перифериялық жүйке ауруларының қалдық құбылыстары жатады.

Перифериялық жүйке жүйесінің екінші рет зақымдануы кезінде ішкі істер органдарындағы қызмет үшін адамдардың денсаулық жағдайының сәйкестігіне осы Талаптардың тиісті тармақтары да қолданылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
27.	Перифериялық нервтер жарақаттарының зардаптары S14, S24, S34, S44, S54, S64, S74, S84, S94:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының едәуір бұзылуы бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының әлсіз бұзылуы бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) функцияларының елеусіз бұзылуы бар;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	В-жеке
	4) функцияларының бұзылуынсыз объективтік деректер болған кездегі.	жеке	А	жеке	А	жеке	А

Осы Талаптардың 27-тармағының 1) тармақшасына едәуір айқын білінетін және тұрақты қозғалу, сезімталдық бұзылулары, трофика бұзылулары (бір жақты процесс кезінде бұлшық еттердің күрт білінетін атрофиясы: иықтың - 4 см.- ден жоғары, білектің - 3 см.- ден жоғары, санның - 8 см.-ден жоғары, сирақтың - 6 см.-ден жоғары; созылмалы трофикалық жаралар, ойық жаралар) болған кезде нерв діңдері мен өрімдерінің жарақаттары немесе жарақаттарының салдары, сондай-ақ айқын және тұрақты ауырсыну синдромымен қоса болатын зақымданулардың салдары жатады.

Осы Талаптардың 27-тармағының 2) тармақшасына бұлшықет тобының немесе жеке бұлшықеттердің парезіне байланысты аяқ-қолдың негізгі функциясы орташа бұзылатын жүйке мен өрімдер зақымдануының салдары жатады. Сондай-ақ, бет жүйкесінің негізгі діңінің немесе ірі тармақтарының зақымдануы салдарынан мимикалық бұлшықеттердің салдануы жатады.

Осы Талаптардың 27 тармағының 3) тармақшаға аяқ-қол функциясы шамалы бұзылатын жүйкелердің, өрімдердің зақымдануының салдары (қолдың иілгіш күші төмендеген және артқы флексия шектелген кезде бір сәулелі немесе шынтақ жүйкелерінің зақымдануы) жатады.

Осы Талаптардың 27-тармағының 4) тармақшасына жүйкелердің функциясы толық қалпына келтірілген кездегі зақымдану салдары, ал сезімталдықтың шамалы айқын байқалатын бұзылуы немесе зақымдалған жүйкемен иннервацияланатын бұлшықеттердің шамалы әлсіреуі нысанындағы қолда бар жеңіл қалдық құбылыстар іс жүзінде функциясын шектемейді.

Шеткі жүйкелердің жіті жарақатынан немесе операциялық емдеуден кейін, қызметтік міндеттерін орындау қабілетін толық қалпына келтіру үшін кемінде 1 ай мерзім қажет болғанда, МК осы Талаптардың 28-тармағы бойынша жүргізіледі.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
28.	Орталық немесе перифериялық нерв жүйесінің жарақаттарынан немесе оларды хирургиялық емдеуден кейінгі уақытша функциялық бұзылулар.	о	қ	о	қ	о	қ
		жз	Г	жз	Г	жз	Г

Осы Талаптардың осы тармағына жіті инфекциялық, паразитарлық аурулардан, интоксикациялық зақымданулардан, нерв жүйесінің жарақаттарынан, бас және жұлын миының жіті қан тамырлары ауруларынан кейінгі жай-күй жатады.

Қызметкерлердің Г санатына мұқтаждығы туралы ӘДК қорытындысы жіті серозды менингитке, кене энцефалитінің менингеалдық түріне, менингококк инфекциясы (менингит, менингоэнцефалит, менингоккцемия) генерализацияланған түрлеріне, емдеу аяқталған және ликвор сауықтырылған соң астениялық жай-күйге аяқталатын полирадикулоневриттердің аралас түрлеріне шалдыққаннан кейін шығарылады. Менингококкты менингит кезінде ликвор санациясының өлшемі лимфоциттер саны 75 пайыз және одан көп болған кезде цитоздың 50 жасушадан төмен азаюы болып табылады.

Қызметке және оқуға кандидаттар, резидуалды-органикалық зақымдануларсыз жіті аурудан кейін емделгенге дейін (6 айдан ерте емес) жарамсыз.

Қызметке және оқуға кандидаттар жіті жарақаттан кейін, резидуалды-органикалық зақымдануларсыз объективті деректер болған кезде анықталған дәрігерлік-сараптамалық нәтижеге дейін қызметке жарамсыз деп танылады (функциялардың бұзылуының айқындылығына байланысты алған жарақаттан бастап 6 айдан 12 айға дейін).

Қызметкерлерге қолайлы болжам кезінде ми қан айналымының өтпелі бұзылуынан кейін жүйке жүйесінің функцияларын толық қалпына келтіру үшін Г санаты шығарылады.

7-тарау. Көздің және қосалқы аппараттың сырқаттары

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
29.	Қабақтың, көз жасы жолдарының, көз ұясының және коньюнктива аурулары Q10-15, Н00-59, (Н15-22, Н25-28, Н30-36, Н40-43, Н49-53.0, Н53.4, Н54.0, Н55 қоспағанда):	о	қ	о	қ	о	қ
	1) айқын анатомиялық өзгерістер немесе қабақтың орналасу кемшіліктері, екі көзде де көру немесе қозғалу функцияларының едәуір бұзылуымен;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) дәл сондай бір көзінде немесе екі көзде де әлсіз байқалған;	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
	3) елеусіз көрінген анатомиялық өзгерістер немесе қабақтардың орналасу кемшілігі.	жз	В-жеке	жеке	В-жеке	жеке	А

Осы Талаптардың осы тармағы туа біткен және жүре пайда болған анатомиялық өзгерістерді немесе орналасу кемшіліктерін, қабақтың, жас жолдарының, көз ұясының және конъюнктиваның ауруларын көздейді.

Осы Талаптардың 29-тармағының 1) тармақшасына қабақтың өзара немесе көз алмасымен жалғасуы, егер олар көздің қозғалысын едәуір шектесе немесе көруіне кедергі келтірсе; көздің тітіркенуін тудыратын көз алмасына қарай қабақтың бұрылуы немесе кірпіктердің өсуі; мүйіз қабығының жабылуына кедергі келтіретін қабақтың (птоздан басқа) айналуы, тыртықты деформациясы немесе қабақтың орналасу кемшіліктері; тұрақты лагофтальм жатады.

Осы Талаптардың 29-тармағының 2) тармақшасына тыртықтың қайта пайда болуы және қабақтың шеттерінің өсуі бар айқын білінетін жаралы блефариттер; созылмалы конъюнктивит гипертрофиясы бар және жиі асқынулары бар (жылына 2-ден кем емес), конъюнктиваның созылмалы трахоматоздық зақымдануы, сондай-ақ стационарда бірнеше рет хирургиялық емдеуден кейін емделмейтін тұрақты жас ағумен қоса жүретін, жас жолдарының аурулары мен өтпеуі, сондай-ақ лактопротез енгізумен жас жолдарында реконструктивтік операциялардан кейінгі жай-күйлер жатады.

Қызметке және оқуға кандидаттар оларда көз жасы-мұрын арнасының стриктурасы немесе жас қапшығының атрезиясы болған кезде осы тармақша бойынша куәландырылады.

1 жыл ішінде аурудың қайталануы болмаған жағдайда хирургиялық емделуден кейін қызметке және оқуға кандидаттар қызметке жарамды деп танылады.

Осы тармақшаға, сондай-ақ бірнеше рет хирургиялық емдеуден кейін емдеуге келмейтін көз функцияларының үдемелі бұзылуымен қанат тәрізді плеваның қайталануы да жатады. Бұған туа біткен немесе жүре пайда болған сипаттағы птоз жатады, бұл кезде жоғарғы қабақтың маңдай бұлшықетінің кернеуі болмаған кезде бір көздегі қарашықтың жартысынан астамын немесе екі көздегі қарашықтың үштен бірінен астамын жабады.

Көз функцияларының тұрақты бұзылулары бар трахома салдары кезінде қорытынды осы бұзушылықтарды көздейтін осы Талаптардың тиісті тармақтары бойынша шығарылады.

Жекелеген қабыршақтары бар қарапайым блефарит, қабақ шеттерінің елеусіз гиперемиясы, бірлі-жарым фолликулалы конъюнктивит, қабақтың бұрыштарында және конъюнктивалық күмбездер аймағында конъюнктиваның барқыт тәрізділігі, крахоматозды емес конъюнктиваның жеке ұсақ беткей тыртықтары, конъюнктиваның басқа да өзгерістерінсіз трахъюнктиваның тегіс тыртықтары, жыл бойы трахоматозды процестің қайталануларынсыз және іріңсіз, конъюнктиваның басқа да өзгерістерінсіз және трахеозды үдерістің қайталанусыз жалған және шынайы қанат тәріздес плева осы Талаптардың 29-тармағын қолдану үшін негіз болып табылмайды, әскери қызмет өткеруге, әскери (арнаулы) оқу орындарына түсуге кедергі келтірмейді.

Көктемгі катаракта және конъюнктиваның басқа да аллергиялық зақымдануы кезінде айқын көріну дәрежесіне, сырқат ағымының ауырлығына, асқыну жиілігіне және МК жүргізілетін емдеудің тиімділігіне байланысты осы Талаптардың 29 тармағының 2) немесе 3) тармақшалары бойынша жүргізіледі.

Осы Талаптардың 29 тармағының 3) тармақшасына созылмалы орташа немесе шамалы айқын көрінген блефариттер және оларды сәтті емдеген кезде сирек асқынулары бар конъюнктивиттер жатады.

Бөліністегі қызметке және қызмет түріне, нақты лауазымда қызметке жарамдылығы туралы қорытынды анатомиялық өзгерістердің айқындылық дәрежесіне, сырқат ағымының ауырлығына, емдеу нәтижелеріне, көз функциясына байланысты шығарылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
30.	Көру функцияларын бұзатын көздің мөлдір қабықшасы мен басқа да қабықшаларының, склерінің, цилиарлық дене қабының, көзбұршақтың, тамырлы және торлы қабақтың, шыны тәріздес дененің қабыну және дегенерациялық сипаттағы созылмалы аурулары Н15-22, Н25-28, Н30-36, Н43-48, Q11-14:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) екі көзде де қызметінің үдемелі төмендеуі немесе жиі асқынулары бар едәуір анық білінетін;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) дәл сондай бір көзде немесе екі көзде де әлсіз анық білінетін;	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
	3) бір көзде сирек асқынулары бар үдемелі емес, әлсіз анық білінетін;	жз	В	жз	В-жеке	жеке	В-жеке
	4) екі көздегі афакия, артифакия;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	бір көзде:	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	5) көру қабілетінің төмендеуі кезіндегі көру жүйкесінің этиологиясы әртүрлі атрофиясы екі көзде:	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	бір көзде:	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	В
	6) көзде қабынуды немесе дистрофиялық өзгерістерді туындатпайтын, көз ішінде орналасқан бөгде зат.	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	В-жеке

Осы Талаптардың осы тармағы дегенеративті, дистрофиялық және басқа текті созылмалы, қиын емделетін немесе жазылмайтын сырқаттарды көздейді.

Көздің және оның қосалқыларының ісіктері болған кезде олардың сипатына қарай МК осы Талаптардың 8 және 10-тармақтары бойынша жүргізіледі. Көз қызметін бұзбайтын қатерсіз ісіктер қызмет өткеруге және оқу орындарына түсуге кедергі келтірмейді.

Осы Талаптардың 30-тармағының 1) тармақшаға көру функцияларының үдемелі төмендеуі бар және консервативті немесе хирургиялық емдеуге келмейтін аурулар, бір немесе екі көзде кератопротезден кейінгі жай-күй, сондай-ақ көздің функциясына қарамастан, тапеторетинальды абиотрофия жатады.

Қараңғылық бейімделудің бұзылуымен (гемералопиямен) ұштасқан пигментті немесе онсыз тор қабығының пигментті дегенерациясы, көздің басқа функцияларына қарамастан, ымырт көруді зерттеудің бақылау әдістерін пайдалана отырып, сағаттық адаптометрияның екі рет орындалуымен расталуы тиіс.

Көру өрісінің төменгі және сыртынан (тік және көлденең меридиандар бойынша) бекіту нүктесінен екі көзде 30 градустан кем деңгейге дейін тұрақты тарылуы кезінде қорытынды барлық бағандар бойынша осы Талаптардың 30-тармағының 1) тармақшасы бойынша, бір көзде - осы Талаптардың 30 тармағының 2) тармақшасы бойынша, 30-дан 45 градусқа дейін екі көзде - осы Талаптардың 30 тармағының 2) тармақшасы бойынша, бір көзде - осы Талаптардың 30-тармағының 3) тармақшасы бойынша шығарылады.

Осы Талаптардың 30-тармағының 2) тармақшаға стационарлық жағдайларда белгіленген және көзішілік қысымның артуымен қоса жүретін созылмалы увеиттер мен увеопатиялар; кератоглобус және кератоконус; көздің көру функциясының үдемелі төмендеуі кезінде көз түбінде дегенеративті-дистрофиялық өзгерістердің болуы (торқабықтың шеткі дегенерациясы, көптеген хориоретиналды ошақтар, артқы стафилома) жатады.

Егер операциядан кейін 6 айдан аз уақыт өтсе, көруді лазерлік түзету, мөлдір қабықта немесе склерде оптикалық-қайта құрылымдау операциясын өткерген кандидаттар емдеу нәтижелеріне қарамастан қызметке және оқуға жарамсыз деп танылады. Осы кезең өткеннен кейін қызметке және оқуға жарамдылық санаты көз алмасының ультрадыбыстық биометриясының нәтижелерін, көз түбінде дегенеративті-дистрофиялық өзгерістердің болмауын ескере отырып, 34 және 35-қосымшаларға сәйкес көз функцияларының жай-күйіне және аметропияның құжатпен расталған дәрежесіне байланысты айқындалады.

Мөлдір қабықтағы оптикалық-қайта құрылымдау операцияларының, көруді лазерлік түзетудін құрақ нысанына шалдыққан І баған бойынша куәландырылатын қызметке кандидаттар, сондай-ақ көруді лазерлік түзетудін, қабық қабығындағы оптикалық-қайта құрылымдау операцияларының кез келген түріне шалдыққан кез келген даярлық бағыттары бойынша куәландырылатын оқуға үміткерлер жақыннан көрмеушіліктің операциялық емдеуінің нәтижелеріне және жүргізілген емдеу мерзіміне қарамастан жарамсыз деп танылады.

Сілтілі шаммен зерттеу кезінде ғана анықталатын көз бұршағының түрлі-түсті құйылғыштығы, кемшілігі, кесінділері, дәндері мен вакуольдері, сондай-ақ көру өткірлігін төмендетпейтін көз бұршағының алдыңғы капсуласындағы туа біткен пигменттің шөгіндісі осы Талаптардың 30-тармағын қолдануға негіз болып табылмайды.

Бір немесе екі көзде тұрақты абсолюттік орталық және параценталды скотомдар кезінде барлық бағандар бойынша куәландырылатындардың қызметке, лауазымдағы қызметке (мамандығы бойынша) жарамдылық санаты талаптардың осы Талаптардың 30-тармағының тиісті тармақшалары бойынша көз функцияларының жай-күйіне байланысты айқындалады.

Көз бұршағының шығуы мен сусыздануы афакия ретінде бағаланады. Бір көздегі афакия, егер екінші көзде осы көздің көру өткірлігін 0,4-ке дейін және одан төмен төмендететін көз бұршағының лайлануы болса, екі жақты деп есептеледі.

Бір немесе екі көздегі афакия, артифакия кезінде III бағанға жатқызылған лауазымдарды атқаратын қызметкерлерге қатысты қорытынды кез келген түрдегі, оның ішінде байланыс линзаларымен іс жүзінде көшірілетін көру өткірлігіне байланысты осы Талаптардың 35-тармағы бойынша шығарылады. Қалыпты шынылармен түзету кезінде жақсы және нашар көз үшін олардың күшіндегі айырмашылық 2 диоптриядан аспауы керек. Олар оқу орындарына түсуге және дененің діріліне байланысты жұмысқа жарамсыз.

Афакия бойынша жарамдылықты жеке бағалау кезінде көру функцияларын, лауазымын, жұмыс сипатын ескеру қажет.

Осы Талаптардың 30-тармағының 5) тармақшасына кез келген этиологиядағы көру жүйкесінің атрофиясы жатады. Көру жүйкесінің нығыздалмаған атрофиясы кезінде қызметке және оқуға кандидаттар барлық бағандар бойынша ішкі істер органдарындағы қызметке жарамсыз, ал әскери қызметке, қызметкерлер лауазымындағы (мамандығы бойынша) қызметке жарамдылық санаты көз функцияларына (көру өткірлігі, көру аясы) байланысты айқындалады.

Тұрақты гемианопсия кезінде қорытынды көру нервінің "екі көзде" атрофиясы бар қорытынды сияқты шығарылады. Бір көздегі көру өрісі сыртынан 30 градус және одан кем болған жағдайда, қорытынды осы Талаптардың 30-тармағының "бір көздегі" көру нервінің атрофиясы бар қорытынды сияқты шығарылады.

Жасанды көз бұршағының артифакиясы көздегі бөгде зат деп саналмайды.

Бір көздегі тұрақты парацентральды скотом кезінде II, III бағандарға жатқызылған қызметтерді атқаратын қызметкерлер көздің жақсы қызметі кезінде жарамды деп танылады.

Барлық жағдайларда көзішілік бөгде заттар болған кезде лауазымдағы (мамандығы бойынша) қызметке жарамдылығы туралы мәселе жараланғаннан кейін 3 айдан кейін шешіледі.

Көздің жақсы функциялары (көру өткірлігі, көру өрісі, қараңғылыққа бейімделу), қабыну құбылыстары мен металлоз белгілері болмаған кезде барлық бағандар бойынша қызметкерлер (көлік құралдарын жүргізушілерден басқа және жұмыс дірілмен байланысты болғанда) және қызметке кандидаттар III баған бойынша қызметке жарамды деп танылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
31.	Торлы қабықшаның қатпарлануы және жыртылуы Н33:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) екі көзде де жарақаттану этитологиясы емес;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) екі көзде де жарақаттану этитологиясы, бір көзде жарақаттану этиологиясы емес;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) бір көзде жарақаттану этиологиясы бар.	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке

Осы Талаптардың 31-тармағының 1) тармақшасына көру өткірлігіне қарамастан екі көзде де жарақаттық емес этиологиядағы тор қабығының қатаюының салдары, сондай-ақ көз қызметінің үдемелі төмендеуі кезінде екі көзде тор қабығының жарақаттан кейінгі қабығының сәтсіз қайта хирургиялық емдеу жағдайлары жатады.

Осы Талаптардың 31-тармағының 2) тармақшасына, сондай-ақ екі көзде де жақсы функционалдық нәтижесі бар тор қабатының жарақаттық қабатына байланысты операциялық араласулардың салдары жатады.

Бір көзде тор қабығының жарақаттық емес қабатының қайталануы бойынша операцияны өткерген қызметкерлер жақсы көру функциялары кезінде осы Талаптардың 31 тармағының 2) тармақшасы бойынша әскери қызметке жарамды деп танылады. Олар көлік құралдарының жүргізушілеріне, сондай-ақ дененің діріліне байланысты жұмыстарға жарамсыз.

Кез келген этиологиядағы тор қабатының қабатталуы кезінде қызметкерлер, қызметке және оқуға кандидаттар жарамсыз деп танылады.

Бір көзде қабатталмаған торқабықтың бірлі-жарым үзілуі кезінде қызметкерлердің жарамдылығы торқабықтың перифериялық профилактикалық лазерлік коагуляциясының қажеттілігі болмаған кезде жеке анықталады (В-инд), қызметке және оқуға кандидаттар жарамсыз деп танылады.

Торлы қабықтың перифериялық профилактикалық лазерлік коагуляциясынан өткен қызметкерлер 6 айдан кейін куәландырылады, қызметке (оқуға) үміткерлер жарамсыз болып қабылданады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
32.	Глаукома Н40-42, Q15.0:	к	с	к	с	к	с
	1) екі көзде де дамыған және келесі сатылардағы	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	2) дәл сондай бір көзде	жз	В	жз	В	жз	В
	3) бастапқы сатыдағы, бір немесе екі көзде де глаукомаға күдік болғанда	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке

Глаукома диагнозы жүктеме сынамаларын қолдана отырып расталуы тиіс. Қызметке жарамдылық санаты туралы мәселе емделгеннен кейін (дәрі-дәрмекпен немесе хирургиялық) көру органының процесі мен функцияларын тұрақтандыру дәрежесін (көру өткірлігі, көру өрісі, оның ішінде жүктеме сынамасы кезінде, параценталды зағиптық болуы, сондай-ақ көру жүйкесінің дискісін экскавациялау) ескере отырып шешіледі.

Осы Талаптардың осы тармағы бойынша қосалқы глаукомасы бар адамдар да куәландырылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
33.	Көз бұлшықетінің ауруларымен, қосарланған қозғалыстың және түрлі-түсті көрудің бұзылуымен байланысты көру бұзылуы H49-51, Н53.4:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) диплопия болған кездегі көз алмасының қозғалыс бұлшықеттерінің тұрақты параличі	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	2) көз алмасы қозғалыс бұлшықеттерінің тұрақты параличі диплопия жоқ болғандағы; қосарланған қитар көзділік; көз алмасы бұлшық етінің айқын білінетін тербелу спазмасы	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	А
	3) түрлі-түсті көрудің бұзылуы: дихромазия (түрлі-түсті соқырлық); А және Б трихромазиясы (II немесе III дәрежелі түрлі-түсті әлсіздік)	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	А

Осы Талаптардың 33-тармағының 1) тармақшасына көз бұлшық еттерінің зақымдануымен көз ұясының жарақатынан кейінгі тұрақты диплопия жатады. Егер диплопия қандай да бір сырқаттың салдары болса, онда қорытынды негізгі сырқаты бойынша шығарылады.

Куәландырылушыларда көз алмасының шеткі жаққа және жоғары қарай бұрылуы кезінде ғана қосарлану болған кезде қорытынды осы Талаптардың 33-тармағының 2) тармақшасы бойынша, ал төмен қараған кезде - осы Талаптардың 33-тармағының 1) тармақшасы бойынша шығарылады.

Егер нистагм жүйке жүйесінің немесе вестибулярлық аппараттың зақымдану белгілерінің бірі болып табылса, қорытынды негізгі сырқат бойынша шығарылады. Көру өткірлігі едәуір төмендеген кезде қорытынды осы Талаптардың осы тармағы бойынша шығарылады.

Көз алмаларын шеткі бұрған кезде көздің нистагмоидтық тартылуы қызметке және оқу орындарына түсуге кедергі болмайды.

15 градустан аз қосарланған қылилық болған кезде диагноз бинокулярлық көруді тексеру жолымен расталуы тиіс. Бинокулярлық көрудің болуы қосарланған қылилықты болдырмауға негіз болып табылады.

Қосарланған қылилық, диплопиясыз сал қылилығы кезінде және бинокулярлық көрудің басқа да бұзылулары кезінде қызметкерлердің қызметке жарамдылық санаты және кандидаттардың қызметке жарамдылығы осы Талаптардың тармақтары бойынша көз функциясына (көру өткірлігі, көру аясы) байланысты айқындалады.

Түрлі-түсті сезінудің нысандарын, дәрежесін диагностикалау кезінде медициналық практикада қолдануға рұқсат етілген түсті көруді зерттеу үшін шекті кестелерге әдістемелік нұсқауларды басшылыққа алу керек, Е.Б. Рабкиннің полихроматикалық кестелерінің қолданылуы ықтимал.

Осы Талаптардың 33-тармағының II және III бағандары бойынша куәландырылатындар дихромазия немесе А және Б трихромазия кезінде: жүргізуші-қызметкерлер, криминалистикалық-сараптау бөліністерінің химик-аналитиктері мен биологтары, радиобайланыс мамандары (радиотелеграфшылар) ретінде қызметке жарамсыз деп танылады (оның ішінде қызметкерлер лауазым бойынша ауысқан кезде).

Көрсетілген түрлі-түстік көрудің бұзылу жай-күйлері бар қызметкерлер І баған бойынша лауазымға ауыстыру кезінде жарамсыз деп танылады.

С типті аномальді трихромазиясы бар (І дәрежелі түс бітімі) қызметке кандидаттар және қызметкерлер автокөліктің кез келген түрін жүргізуші лауазымына куәландыру кезінде қызметке жарамсыз деп танылады. Қызметкерлерге "___ қызметке жарамсыз" (лауазымын көрсете отырып) қорытынды шығарылады, бұл ретте әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды шығарылмайды.

Қалған жағдайларда I дәрежелі түстердің болуы осы Талаптардың 33-тармағын қолдану үшін негіз болып табылмайды.

Амблиопия болған кезде жекелеген көру функцияларының бұзылу дәрежесіне байланысты осы Талаптардың тиісті тармақтары қосымша қолданылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
34	Рефракцияның және аккомодацияның бұзылуы Н52:	к	с	к	с	к	с
	1) дұрыс көрмейтін көздің 12,0 Д-дан асатын алыстан немесе жақыннан көрмеушілігі; басты екі меридиандарда 8,0 Д-дан асатын дұрыс көрмейтін көздегі рефракцияның айырмашылығы бар кез келген түрдегі астигматизм;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) дұрыс көрмейтін көздің 8,0 Д және 12,0 Д (қоса) дейін алыстан немесе жақыннан көрмеушілігі; басты екі меридиандарда 6,0 Д және 8,0 Д (қоса) дейін дұрыс көрмейтін көзде рефракцияның айырмашылығы бар кез келген түрдегі астигматизм;	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	В
	3) дұрыс көрмейтін көздің 6,0 Д және 8,0 Д (қоса) дейін алыстан немесе жақыннан көрмеушілігі; басты екі меридиандарда 4,0 Д және 6,0 Д (қоса) дейін дұрыс көрмейтін көзде рефракцияның айырмашылығы бар кез келген түрдегі астигматизм;	жз	В	жз	В	жз	В-жеке
	4) дұрыс көрмейтін көздің 3,0 Д және 6,0 Д (қоса) дейін алыстан көрмеушілігі; дұрыс көрмейтін көздің 4,0 Д және 6,0 Д (қоса) дейін жақыннан көрмеушілігі; басты екі меридиандарда 2,0 Д және 4,0 Д (қоса) дейін дұрыс көрмейтін көзде рефракцияның айырмашылығы бар кез келген түрдегі астигматизм;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	А
	5) парез немесе аккомодация параличі.	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	В-жеке
	6) аккомодациялық түйілу.	жеке	А	жеке	А	жеке	А

Рефракция аномалиясының түрі мен дәрежесі скиаскопия немесе рефрактометрия көмегімен анықталады.

Осы Талаптардың 34-тармағында циклоплегия немесе дәрі-дәрмектік мидриаз (мидриатиктерді қолдануға қарсы көрсетімдері болмаған кезде) жағдайларында белгіленген түзетумен көру өткірлігі осы Талаптардың 35-тармағын қолдануға негіз бермейтін, бірақ рефракция аномалиясының сипаты мен дәрежесі алынған көру өткірлігін тұрақсыз деп есептеу қажет ететін, рефракция аномалиясының дәрежелері ғана көрсетілген.

Жарамдылығын анықтау кезінде көру өткірлігі (II, III бағандар бойынша - түзетумен, I баған бойынша - түзетусіз), ал жақыннан көрудің немесе алыстан көрудің рефракциясының рұқсат етілген дәрежесі, ал астигматизм болған кезде қосымша әрбір көздің екі басты меридиандарындағы рефракцияның рұқсат етілген айырмасы ескеріледі. Көрудің көрсетілген ерекшеліктері кезінде жарамдылықты жеке бағалау көзделген жағдайларда, басқа көру функциялары бұзылуының, көру мүшелерінің дистрофиялық және дегенеративті өзгерістерінің дәрежесі немесе олардың болмауы ескеріледі.

II, III бағандар бойынша қызметке кандидаттарда көру өткірлігі түзетумен анықталады және әрбір көзге 0,6-дан төмен болмауы тиіс. Бұл ретте осы бағандар бойынша қызметке үміткерлер:

3,0 диоптриядан артық емес миопия;

4,0 диоптриядан артық емес жақыннан көрмеушілігі;

екі басты меридиандағы рефракциялардың айырмашылығы 2,0 диоптриядан аспайтын кез келген түрдегі астигматизмы нашар көзінде болмаған немесе болған кезде жарамды деп танылады.

Нашар көзде:

3,0 Д және 6,0 Д дейін (қосу.) миопия;

4,0 Д және 6,0 Д дейін (қосу.) жақыннан көрмеушілігі;

екі басты меридианда 2,0 Д-ден жоғары және 4,0 Д-ге дейінгі рефракциялардың айырмашылығы бар кез келген түрдегі астигматизм (қосу.) болған жағдайда III баған бойынша қызметке кандидаттардың жарамдылығы жеке анықталады.

Киберқауіпсіздік, хакерлікке қарсы күрес қызметі бойынша, интернетті қолданып қылмысқа қарсы күрес бойынша қызметтің техникалық түрлерімен тікелей байланыстағы лауазымға қызметке кандидаттардың (ІІІ баған бойынша) жарамдылығы көру өткірлігі түзетумен әрбір көзде кемінде 0,4 нашар көретін көзі:

жақыннан көргіштік 3,0 Д астам және 8,0 Д дейін (қоса алғанда);

алыстан көргіштік 4,0 Д астам және 8,0 Д дейін (қоса алғанда);

басты екі меридиандағы рефракицның айырмашылығы 2,0 Д астам және 5,0 Д дейін (қоса алғанда) астигматизмнің кез келген түрі болғанда көру органдарының басқа да аурулары (қызметінің бұзылулары) ескеріле отырып жеке анықталады.

І баған бойынша қызметке кандидаттар әр көзіне 0,6-дан төмен емес түзетусіз көру өткірлігі болуы тиіс. Бұл ретте осы баған бойынша қызметке үміткерлер

3,0 диоптриядан артық емес миопия;

4,0 диоптриядан артық емес жақыннан көрмеушілігі;

екі басты меридиандағы рефракциялардың айырмашылығы 2,0 диоптриядан аспайтын кез келген түрдегі астигматизмы нашар көзінде болмаған немесе болған кезде жарамды деп танылады.

II және III бағандар бойынша оқуға түсетін азаматтық тұлғаларда түзетумен көру өткірлігі үздік көзге 0,8-ден төмен болмауы және нашар көзге 0,6-дан төмен болмауы тиіс. Бұл ретте осы бағандар бойынша оқуға үміткерлер:

3,0 диоптриядан артық емес миопия;

4,0 диоптриядан артық емес жақыннан көрмеушілігі;

екі басты меридиандағы рефракция айырмашылығы бар кез келген түрдегі астигматизм кез келген көзде 2,0 диоптриядан артық емес нашар көзінде болмаған немесе болған жағдайда жарамды деп танылады.

І баған бойынша оқуға түсетін азаматтық тұлғаларда көру өткірлігі түзетусіз екі көзге 0,6-дан төмен емес және түзетумен жақсы көзге 1,0-ден төмен емес және нашар көзге 0,8-ден төмен емес болуы тиіс. Бұл ретте осы баған бойынша қызметке үміткерлер:

3,0 диоптриядан артық емес миопия;

4,0 диоптриядан артық емес жақыннан көрмеушілігі;

екі басты меридианда рефракция айырмашылығы бар кез келген түрдегі астигматизмы нашар көзінде болмаған немесе болған кезде жарамды деп танылады.

Қызметкерлердің II, III бағандары бойынша көру өткірлігі түзетумен анықталады және әрбір көзге 0,6-дан төмен болмауы тиіс. Бұл жағдайларда II баған бойынша куәландыру кезінде:

3,0 Д-ден астам және 6,0 д-ге дейін (қосу.) миопия;

4,0 Д және 6,0 Д дейін (қосу.) жақыннан көрмеушілігі;

екі басты меридиандағы рефракциялардың 2,0 Д және 4,0 Д-ге дейін айырмашылығы бар кез келген түрдегі астигматизм);

және III баған бойынша куәландыру кезінде және нашар көзде болған кезде:

6,0 Д және 8,0 Д дейін миопия немесе жақыннан көрмеушілігі;

екі басты меридиандардағы рефракциялардың 4,0 Д-ден астам және 6,0 Д-ге дейінгі айырмашылығы бар кез келген түрдегі астигматизмы нашар көзде болған кезде қызметкерлердің қызметке жарамдылығы жеке анықталады.

I баған бойынша қызметкерлерде көру өткірлігі түзетусіз екі көзге 0,6-дан төмен болмауы тиіс. Бұл жағдайда:

3,0 Д және 6,0 Д дейін (қосу.) миопия;

4,0 Д және 6,0 Д дейін (қосу.) жақыннан көрмеушілігі;

екі басты меридиандағы рефракциялардың 2,0 Д және 4,0 Д-ге дейін айырмашылығы бар кез келген түрдегі астигматизмы нашар көзде болған кезде қызметке жарамдылығы жеке анықталады.

II және III бағандар бойынша оқуға түсетін қызметкерлердің түзетумен көру өткірлігі екі көзге 0,6-дан төмен болмауы тиіс. Бұл ретте осы бағандар бойынша оқуға түсетін қызметкерлер:

5,0 диоптрияға дейін миопия немесе жақыннан көрмеушілігі;

екі басты меридиандағы рефракция айырмашылығы 4,0 диоптриядан аспайтын кез келген түрдегі астигматизмы нашар көзінде болмаған немесе болған кезде жарамды деп танылады.

І баған бойынша оқуға түсетін қызметкерлерде көру өткірлігі түзетусіз екі көзге 0,6-дан төмен емес және түзетумен ең жақсы көзге 1,0-ден төмен емес және нашар көзге 0,8 болуы тиіс.

Бұл ретте осы баған бойынша оқуға түсетін қызметкерлер:

3,0 диоптриядан артық емес миопия;

4,0 диоптриядан артық емес жақыннан көрмеушілігі;

екі басты меридиандағы рефракция айырмашылығы 3,0 диоптриядан аспайтын кез келген түрдегі астигматизмы нашар көзінде болмаған немесе болған кезде жарамды деп танылады.

Аккомодацияның түйілуі циклоплегия кезінде анықталған рефракция циклоплегияға дейінгі оңтайлы теріс түзетуші линзаның күшіне қарағанда әлсіз болатын функционалды сырқат болып табылады.

Сәтсіз емдеуден кейін бір немесе екі көзде аккомодацияның түйілуі кезінде қызметке жарамдылық санаты бірнеше рет циклоплегиядан немесе медикаментозды мидриаздан кейін (мидриатиктерді қолдануға қарсы көрсеткіштер болмаған кезде) бұрынғы деңгейге қайтып келетін аметропияның түзетуімен көру өткірлігіне және дәрежесіне байланысты осы Талаптардың 34, 35-тармақтары бойынша айқындалады.

Қызметкерлердегі бір немесе екі көздің аккомодациясының түйілуі осы Талаптардың 34-тармағын қолдану үшін негіз болып табылмайды.

Екі немесе бір көздегі аккомодацияның сал болуы немесе тұрақты парезі кезінде қызметкерлердің жарамдылығы көру өткірлігіне (түзетусіз немесе түзетумен), көру өрістеріне байланысты анықталады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
35.	Соқырлық немесе көру қабілетінің төмендігі Н54, көз алмасының болмауы:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) көз алмасының жоқ болуы немесе бір көздің соқырлығы немесе бір көздің көру өткірлігі 0,02 және төмен кездегі екінші көздің көру өткірлігінің 0,3 және төмен болуы; екі көздің де көру өткірлігінің 0,2 және төмен болуы;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) көз алмасының жоқ болуы немесе бір көздің көру өткірлігі 0,4 және жоғары болған кездегі бір көздің соқырлығы; бір көздің көру өткірлігі 0,3-тен 0,03-ке дейінгі кездегі екінші көздің көру өткірлігінің 0,3 болуы;	жз	Д	жз	Д	жз	Д
	3) екінші көздің көру өткірлігі 0,3-тен 0,03-ке дейін болғандағы екінші көздің көру өткірлігінің 0,4 болуы; бір көздің көру өткірлігінің 0,5 және жоғары болуы.	жз	В	жз	В	жз	В

Әрбір көздің көру өткірлігі кез келген линзалармен, оның ішінде аралас линзалармен, сондай - ақ контактілі линзалармен (жақсы болған жағдайда - кемінде 20 сағат төзімділігі, дипломопияның, көздің тітіркенуінің болмауы) түзетумен, ал III баған бойынша куәландырылатын қызметкерлерде, оның ішінде интраокулярлық линзалармен ескеріледі.

II, III бағандар бойынша МК кезінде контактілі линзаларды пайдаланатын адамдардың көру өткірлігі сынамалы көзілдірік линзаларын түзетумен анықталады және осы Талаптардың осы тармағына сәйкес келуі тиіс.

Қалыпты сфералық линзалармен түзету кезінде, сондай-ақ реттелмеген анизометропия кезінде куәландырылушыларда барлық бағандар бойынша іс жүзінде тасымалданатын бинокулярлық түзетумен көру өткірлігі, яғни екі көз үшін линзалар күшінде 2 диоптриядан аспайтын айырмашылықпен ескеріледі. Кез келген түрдегі астигматизмді түзету барлық меридиандар бойынша цилиндрлік немесе аралас линзалармен жүргізілуі тиіс.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
36.	Көру органының уақытша функционалдық бұзылулары.	о	қ	о	қ	о	қ
		жз	Г	жз	Г	жз	Г

Осы Талаптардың 36-тармағына стационарлық емдеу аяқталғаннан кейін әскери қызметке жарамдылық санаты өзгермейді, ал көру органының функцияларын толық қалпына келтіру үшін кемінде бір ай мерзім қажет (мөлдір қабықтағы, склердегі, торқабықтың перифериялық профилактикалық лазерлік коагуляциясындағы оптикалық-қайта құрылымдау операцияларын қоспағанда), бұл кезде МК осы Талаптардың 30 және 31-тармақтарына сәйкес жүргізіледі.

8-тарау. Құлақ және емізік тәрізді өсіндінің аурулары

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
37.	Сыртқы құлақ аурулары (туа біткен аномалияларды қоспағанда) Н60-62:	о	қ	о	қ	о	қ
		жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	А

Сыртқы есту жолының, құлақ қалқанының, құлақ маңы аймағының созылмалы қайталанатын экземасынан зардап шегетін емделуге келмейтін сырқаты бар қызметке кандидаттар сөйлесу аппаратурасын және газқағардың барлық түрлерін пайдалана отырып, қызметке жарамсыз деп танылады.

Жиі (жылына 2 және одан көп) асқынулары бар созылмалы диффузды сыртқы отитпен ауыратын, экзостозы бар, есту өткірлігінің төмендеуімен есту жолының тарылуы пайда болған адамдар осы Талаптардың 37-тармағының I-II бағандарына жатқызылған лауазымдарға орналасуға жарамсыз.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
38.	Ортаңғы құлақ және емізік тәрізді өсіндінің сырқаттары Н65-75:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) полиппен, дабыл қуысында грануляциямен, сүйек кариесімен ілесіп жүретін және (немесе) мұрын мен мұрын маңындағы қалқандардың созылмалы аурулары бар екі жақты немесе бір жақты отит (эпитипанит, мезотимпанит);	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
	2) 1) тармақшада көрсетілген асқынулармен ілесе жүрмейтін созылмалы екіжақты немесе біржақты орташа отит;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	А
	3) ортаңғы құлақтың іріңсіз ауруы, өткерген орташа отиттің қалдық көріністері, адгезивті отит, құлақтың барофункцияларының күрт, тұрақты ауытқуы.	жз	А	жеке	А	жеке	А

Осы Талаптардың 38-тармағының 1) тармақшасына екі жақты немесе бір жақты созылмалы асқынған іріңді орта отит, операциядан кейінгі қуыстың толық емес эпидермизациясымен ортаңғы құлақтың созылмалы ауруларын хирургиялық емдеудің салдары (ірің, түйіршіктер, холестеатомдық массалар) кохлеарлы инплантация кездегі қанағаттанарлықсыз нәтижелердің салдары жатады.

Осы Талаптардың 38-тармағының 2) тармақшасына дабыл жарғағының екі жақты тұрақты құрғақ перфорациясы немесе операциядан кейінгі қуыстардың толық эпидермизациясы кезінде екі жақтың ортаншы құлаққа хирургиялық емдеу салдары жатады.

III бағанға жатқызылған лауазымдарға кандидаттар сәтті операциялық емдеуден кейін кемінде 1 жыл ремиссия жағдайында жарамды деп танылуы мүмкін, I-II бағандарға – емдеу мерзімі мен нәтижесіне қарамастан жарамсыз деп танылуы мүмкін.

Осы Талаптардың 38-тармағының 3) тармақшасына барабан жарғағының бір жақты тұрақты құрғақ перфорациясы, созылмалы экссудативті орташа отит, адгезивті орташа отит, тимпаносклероз, операциядан кейінгі қуыстың толық эпидермизациясы, трансплантатты сіңіру кезінде бір құлаққа 12 және одан да көп ай бұрын жүргізілген сауықтырудан немесе өзге операциядан кейінгі жай-күй жатады.

Дабыл жарғағының тұрақты құрғақ перфорациясы деп ортаңғы құлақтың кемінде үш жыл қабынуы болмаған кезде дабыл жарғағының перфорациясының болуын түсіну керек.

Құлақ барофункциясының тұрақты бұзылуы манометрия, тимпанометрия көмегімен қайталама зерттеулердің деректері бойынша күмәнді жағдайларда есту түтіктері үрленгеннен кейін зерттеу жүргізіледі. Дабыл жарғағының құрғақ перфорациясы бар қызметке кандидаттар есту аппаратының елеулі кернеуін қажет ететін лауазымдарда (радиотелефоншылар, байланыс қызметкерлері), сондай-ақ патрульдік-бекеттік қызметті, ашық ауада қызметті, ұшақтарда жиі ұшулармен байланысты қызметке байланысты лауазымдарда қызметке жарамсыз деп танылады. І бағанға жатқызылған лауазымдарға және ұшақтарда жиі ұшуларға байланысты қызметке ауысқан кезде осы Талаптардың 38- тармағының 3) тармақшасында көзделген сырқаттары бар қызметкерлер осы лауазымдарға қызметке жарамсыз деп танылады.

Мемлекеттік өртке қарсы қызмет бөлімшелеріне газқағарларды және сығылған ауасы бар тыныс алу аппараттарын қолдана отырып жұмысты көздейтін лауазымдарға кандидаттар оларда есту түтігінің жақсы өткізгіштігі (I–II дәрежелі барофунция) болған кезде қызметке жарамды, ал III дәрежелі тұрақты барофунциямен жарамсыз деп танылады.

Отиттің салдары, бұрынғы перфорация орнындағы тыртықтар, оның жақсы қозғалуы, есту және құлақтың сақталған барофункциясы кезінде барабан жарғағының бүктелуі мен тінтілуі осы Талаптардың осы тармағын қолдануға негіз бермейді.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
39.	Вестибулярлық функцияның бұзылулары Н81-82:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) тұрақты, елеулі анық білінетін вестибулярлық- вегетативтік бұзылулар	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
	2) тұрақсыз, сирек қайталанатын, әлсіз анық білінетін вестибулярлық- вегетативтік бұзылулар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	А
	3) вестибулярлық тітіркендіргіштерге тұрақты және елеулі анық білінетін сезімталдық	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	А

Осы Талаптардың 39-тармағының 1) тармақшасына кенеттен айқын білінетін меньероздық аурулар, сондай-ақ ұстамалары стационарлық тексеру кезінде байқалған және медициналық құжаттармен расталған органикалық немесе функционалдық сипаттағы вестибулярлық бұзылулардың басқа да нысандары жатады.

Осы Талаптардың 39-тармағының 2) тармақшаға ұстамалары қысқа уақытта орташа айқын көрінген вестибулярлы-вегетативтік ауытқулармен өтетін, қызметтік міндеттерін атқаруды айтарлықтай қиындатпайтын меньероз тәрізді аурулар жағдайлары жатады.

Осы Талаптардың 39-тармағының 3) тармақшасына вестибулярлық ауытқулар симптомдары және басқа мүшелердің аурулары болмаған кезде тербеліске күрт жоғары сезімталдық жағдайлары жатады.

Тек вестибулярлық функцияны зерттеу, бүкіл ағзаны терең жан-жақты зерттемей, тербеліске жоғары сезімталдық себептері туралы түсінік бермейді, өйткені вегетативтік рефлекстер тек құлақ лабиринтінен ғана емес, басқа мүшелерден де шыға алады, сондай-ақ шаршау, интоксикация, жіті аурулар салдарынан уақытша вестибулярлық ауытқулар болуы мүмкін.

Вестибулометрия нәтижелері неврологпен бірге бағаланады.

Авиа-, автокөлікте жиі жол жүрумен байланысты лауазымдарға кандидаттарды, сондай-ақ оқуға барлық кандидаттарды МК кезінде Барани креслосында вестибулярлық аппаратты зерттеу көзделген.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
40.	Есту қабілетінің кондуктивті және нейросенсорлық жоғалуы Н90-91 және саңыраулықтың басқа да түрлері:	к	с	к	с	к	с
	1) екі құлағының тұрақты толық саңыраулығы немесе керең-мылқаулығы;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) сыбыр сөзді 3 м дейінгі ара қашықтықта бір құлақпен қабылдағанда екінші құлақтың саңыраулығы немесе сыбыр сөзді 1 м-ге дейінгі ара қашықтықта бір құлақпен және 2 м ара қашықтықта екінші құлақпен қабылдағанда есту қабілетінің тұрақты төмендеуі	жз	В	жз	В	жз	В-жеке
	3) сыбыр сөзді 3 м-ден 4 м-ге дейінгі ара қашықтықта бір құлақпен қабылдағанда екінші құлақтың саңыраулығы немесе сыбыр сөзді екі құлақпен 2 м-ден 3 м-ге дейін; қабылдағанда есту қабілетінің тұрақты төмендеуі	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) сыбыр сөзді 4 м-ден астам ара қашықтықта бір құлақпен қабылдағанда екінші құлақтың; бір құлақтың 2-ден 3 метрге дейін және екінші құлақтың 3-тен – 4 метрге дейінге қашықтықтағы саңыраулығы;	жз	В	жз	В-жеке	жз	А
	5) сыбыр сөзді 3 м-ден 6 м-ге дейінгі ара қашықтықта қос құлақпен қабылдағанда немесе бір құлақпен 2 м астам және екінші құлақпен 4 м және одан астам есту қабілетінің тұрақты төмендеуі	жз	В-жеке	жз	А	жеке	А

Осы Талаптардың осы тармағы этиологиясына қарамастан құлақ мүкістігінің барлық түрлерін көздейді.

Құлақ қалқанында айқайды қабылдамау саңырау болып саналады. Саңыраулар мамандандырылған емдеу мекемелерінің құжаттарымен куәландырылуы тиіс.

Есту қабілетінің төмендеу дәрежесін анықтау кезінде әдеттегі сыбырлап сөйлеумен зерттеуден басқа, аспаптық арнайы зерттеулер (аудиограмма, тимпонограмма, көрсетілімдер бар болғанда – объективті аудиометрия) қажет.

Есту қабілеті төмен қызметкерлер нақты қызмет жағдайларын ескере отырып, лауазымға тағайындалады. Қызметке жарамдылығын жеке бағалау кезінде ішкі істер органдары басшылығының сипаттамасы және электракустикалық байланыс құралдарын (телефондар, радиобайланыс) қолдану кезінде құлаққаптар арқылы естуді тексеру жолымен есту органдарын функционалдық зерттеу деректері, сондай-ақ еступротездеу мүмкіндігі ескеріледі.

І бағанға және барлық бағандар бойынша оқуға жатқызылған лауазымдарға қызметке кандидаттарда сыбырлап сөйлеуді қабылдау екі құлаққа кемінде 6 метр болуы тиіс.

I баған бойынша куәландырылушы қызметкерлердің екі құлаққа кемінде 4 метр сыбырлап сөйлеуді қабылдауы тиіс.

Осы Талаптардың 40-тармағының 5) тармақшасы бойынша есту аппаратының елеулі кернеуін қажет ететін лауазымдарға қызметке кандидаттар (радиотелефоншылар, байланыс қызметкерлері) жарамсыз деп танылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
41.	Жіті сырқаттан, созылмалы аурудың асқынуынан, құлақ жарақаттарынан немесе хирургиялық емдеуден кейінгі уақытша функционалдық ауытқулар	о	қ	о	қ	о	қ
		жз	Г	жз	Г	жз	Г

Өткерген сырқаттар мен операциялардан кейін Г санаты арнайы емдеу талап етілмейтін және еңбек ету қабілетін толық қалпына келтіру үшін кемінде 1 ай мерзім талап етілетін қолайлы сараптамалық болжам кезінде шығарылуы мүмкін.

Кандидаттар осы Талаптардың 37-40-тармақтарына сәйкес функционалдық жағдайын ескере отырып, сыртқа құлаққа операция жасалған сәттен бастап 3 ай өткен соң, жіті ауру, жарақат алғаннан кейін және орта және ішкі құлаққа операция жасалғаннан кейін 1 жыл өткен соң қайта куәландырылуы мүмкін.

9-тарау. Қан айналымы жүйесінің сырқаттары

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
42.	Қай айналымы жүйесінің аурулары: жүректің ревматикалық аурулары (ревматикалық перикардит, миокардит, митралдық, аорталдық және басқа клапандардың ревматикалық ақаулары); ревматикалық емес миокардиттер, эндокардиттер, оның ішінде бактериялық (инфекциялық) эндокардит; қан айналымының ауытқуымен ілесе жүретін басқа да жүрек аурулары (кардиомиопатия, жүрек ритмі мен өткізгіштігінің бұзылуы) I00-09, I34-52:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) III сатыдағы, IV ФК;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) II сатыдағы Б, III ФК;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) II сатыдағы А, II ФК;	жз	В	жз	В	жз	В-жеке
	4) I сатыдағы, I ФК.	жз	А	жз	А	жз	А

Осы Талаптардың 42-тармағының 1) тармақшасына ІІІ сатыдағы, IV ФК жүрек-қантамыр жүйесі ауруларымен қатар қан айналымының бұзылу сатысына қарамастан жатады:

үйлестірілген немесе тіркескен жүре пайда болған жүрек ақаулары;

жүректің аорталық ақаулары;

перикардтың ауқымды облитерациясы;

сол атриовентрикулярлы тесіктің оқшауланған стенозы;

дилятациялық және рестриктивтік кардиомиопатия, сол жақ қарыншаның шығару жолының бітелуімен гипертрофиялық кардиомиопатия;

оң жақ қарыншаның аритмогенді дисплазиясы (АДПЖ).

Осы тармақшаға, сондай-ақ тұрақты, емдеуге келмейтін жүрек ырғағы мен өткізгіштігінің бұзылулары (толық атриовентрикулярлық блокада, Морганья-Адамса-Стокс синдромымен немесе ІІ-IV ФК жүрек функциясының жеткіліксіздігі бар ІІ дәрежелі атриовентрикулярлық блокада, В. Лаун бойынша III-V градация қарыншалық экстрасистолия, пароксизмальді қарыншалық тахиаритмиялар, фибрилляцияның немесе жүрекшелердің дірілдеуінің қайталанған пароксизмдері, жүрек түйінінің синустық түйінінің әлсіздік синдромы, жүрек жеткіліксіздігі бар жүрекше жыпылықтауының тұрақты нысаны); II-IV ФС жүрек жеткіліксіздігі болған кезде жүректің клапандық аппаратына операциялық араласудың, электрокардиостимуляторды немесе аритмияға қарсы құрылғыны имплантациялаудың салдары;

Осы Талаптардың 42-тармағының 2) тармақшаға ІІ ст Б, ІІІ ФК жүрек жеткіліксіздігімен қоса жүретін жүрек аурулары жатады.

Жүрек ырғағы мен өткізгіштігінің тұрақты (ұзақтығы 7 тәуліктен астам) бұзылулары бар адамдар: пароксизмальды тахиаритмиялар, WPW синдромы, Морганья-Адамс-Стокс синдромы жоқ ІІ дәрежелі тұрақты АV-блокадалары, ІІ дәрежелі синауурикулярлы блокада, ГИС шоғырының аяқтарының толық бұғатталуы, аритмияға қарсы терапияны, электрлік кардиоверсияны немесе катетерлік абляцияны пайдалануды талап ететін синус түйінінің әлсіздігі бар, емдеуді тоқтатқаннан кейін қалпына келетін, жүрек ырғағы мен өткізгіштігінің тұрақты (ұзақтығы 7 тәуліктен астам) бұзылулары осы Талаптардың 42-тармағының 1), 2) немесе 3) тармақшалар бойынша куәландырылады), Коронарлық қан айналымының жеткіліксіздігі мен бұзылу дәрежесіне және олардың пайда болу жиілігіне байланысты.

Клиникалық белгісіз және емдеуді қажет етпейтін тұрақты І дәрежелі АV-блокада, І дәрежелі функционалдық (вагусты) АV-блокада (АV-өткізгіштіктің қалыпқа келуі физикалық жүктеме кезінде немесе 0,5-1,0 миллиграмм атропин сульфатын көктамыр ішіне енгізгеннен кейін пайда болады), ГИС шоғырының оң аяғының толық емес бұғатталуы, жүрек ырғағының пароксизмальды бұзылуларымен қоса жүрмейтін Клерка-Леви-Кристеско (сlc) синдромы осы Талаптардың 42-тармағын қолдануға негіз болып табылмайды.

Оқшауланған жүре пайда болған жүрек ақаулары бар адамдар (1) тармақшада көрсетілгендерді қоспағанда, І, ІІ, ІІІ дәрежелі СЖӘ кезінде осы Талаптардың 42-тармағының 2), 3) немесе 4) тармақшалар бойынша куәландырылады.

Осы Талаптардың 42-тармағының 3) тармақшаға ІІ сатыдағы жүрек жеткіліксіздігі бар жүрек аурулары:

ревматизмнің қайталанған шабуылдары;

жүрекішілік гемодинамиканың бұзылуынсыз митральды қақпақшаның немесе ІІ дәрежелі басқа да клапандардың (6-8,9 мм) жүре пайда болған пролапсы;

І дәрежелі СЖЖ болған кезде немесе онсыз сол қарыншаның шығару жолының бітелуінсіз гипертрофиялық кардиомиопатия;

ІІ дәрежелі патологиялық регургитациясы бар І дәрежелі митральды қақпақшаның жүре пайда болған пролапсы (3-5, 9 мм);

ырғақ пен өткізгіштіктің тұрақты бұзылуымен жүретін миокардитикалық

жүрек жеткіліксіздігі эхокардиография кезінде анықталатын кардиогемодинамикалық кардиосклероз;

І - ІІ дәрежелі СЖЖ болған немесе онсыз туа біткен немесе жүре пайда болған жүрек ақаулары бойынша хирургиялық, оның ішінде эндоваскулярлы емдеуден кейінгі жай-күй жатады.

Созылмалы көрсеткіштермен (шығарылу фракциясының төмендеуі, сол қарыншаның және жүрекшенің систолалық және диастолалық мөлшерінің ұлғаюы, митралды және аорталық қақпақшаларда регургитация ағымдарының пайда болуы, миокард талшықтарының қысқаруы), физикалық жүктеменің жеке төзімділігін бағалау үшін велоэргометрия нәтижелерімен, сондай-ақ клиникалық көріністермен үйлескен 6 минуттық жүру тестімен расталуы тиіс.

Бастапқы белсенді ревматизмді өткерген қызметке кандидаттар медициналық мекемеден шыққаннан кейін 12 айға дейін осы Талаптардың 42-тармағының 3) тармақшасы бойынша жарамсыз деп танылады. Кейіннен жүректің және басқа ағзалардың зақымдану белгілері болмаған, сондай-ақ сырқаттың қайталануы болмаған кезде олар осы Талаптардың 42-тармағының 4) тармақшасы бойынша куәландырылады. Қолайлы ағымдағы ауру, табысты емдеу және қызметкерлердің еңбекке қабілеттілігі сақталған жағдайда аурулардың барлық бағандары бойынша жеке баға берілуі мүмкін.

Осы Талаптардың 42-тармағының 4) тармақшасына жүрек бұлшықеті, клапандар және миокардиосклероз сырқаттарының тұрақты компенсацияланған нәтижелері және қан айналымының жеткіліксіздігі, жүрек ырғағы мен өткізгіштігінің тұрақты бұзылулары жатады.

Жүрек ырғағы мен өткізгіштігінің бұзылуы болмаған кезде миокардиосклерозға нәтижесіз болған ревматикалық емес миокардиттер оқу орындарына, қызметке түсуге кедергі келтірмейді.

І дәрежелі транзиторлы регургитациясы бар І дәрежелі митральды қақпақшаның пролапсымен немесе III баған бойынша онсыз қызметке және оқуға кандидаттар жарамды, І, ІІ бағандар бойынша – жарамсыз деп танылады. Митральды қақпақшаның І – ІІ дәрежелі пролапсы бар барлық бағандар бойынша ауытқулардың көрсетілген дәрежесімен қызметкерлер жарамды деп танылады.

Өкпе гипертензиясы болмаған кезде өкпе артериясы қақпақшасында, қақпақшалар жармаларының органикалық өзгерістері болмаған кезде трикуспидальды, митральды қақпақшаларда, осы қақпақшалардың жармаларының пролабирленбей, осы қақпақшалардың ақауларынсыз, ырғақ пен өткізгіштіктің бұзылуынсыз, жүктеме сынамаларының (стресс-тредмил-тест, ВЭМ) нәтижелері бойынша физикалық жүктемеге төмендемейтін төзімділік функционалдық болып саналады және осы Талаптардың 42-тармағын қолдану үшін негіз болып табылмайды.

Қызметке кандидаттар тиімді РЧА кейін 3 жыл өткеннен кейін, ЭХОКГ, жүктеме сынамасы, ЭКГ тәуліктік мониторингілеу нәтижелері қанағаттанарлық болғанда және соңғы 6 ай ішінде аритмияға қарсы препараттарды қабылдау болмаған кезде ІІІ баған бойынша жеке жарамды деп, I және II бағандар бойынша - жарамсыз деп танылады.

Қызметкерлер тиімді РЧА-дан кейін 6 ай өткеннен кейін, ЭХОКГ, жүктеме сынамасы, ЭКГ тәуліктік мониторингілеу нәтижелері қанағаттанарлық болғанда және соңғы 3 ай ішінде қызметке III баған бойынша жарамды, I және II бағандар бойынша-жарамдылық жеке анықталады (В- жеке).

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
43.	Эссенциалдық (бастапқы) гипертензия және гипертензия (гипертония) ауруы I10-13:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) 3 дәрежелі артериалдық гипертензия	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) IIІ-IV қатер 1,2 д. артериалдық гипертензия	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) IІ қатер 1,2 д. артериалдық гипертензия	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) I қатер 1 д. артериалдық гипертензия	жз	А	жз	А	жз	А

Артериялық гипертензия (бұдан әрі – гипертензия) - кеңсе САҚ≥140 мм рт тұрақты жоғарылауы. және/немесе ДАД ≥90 мм.рт.ст. Офистік АҚ - дәрігер кабинетінде әдеттегі өлшеу кезінде алынған АҚ мәні болып табылады, бұл ұғымға медицина қызметкерлерінің қатысуынсыз АҚ өлшеу жатпайды.

Гипертензия дәрежесін анықтау үшін АҚ, оның ішінде СМАД көрсеткіштерін өлшеу антигипертензивті дәрі-дәрмектерді қабылдамау аясында жүргізілуі тиіс.

Гипертензияның дәрежесі мен жүрек-қан тамырлары қатерінің диагностикасы Денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органның медициналық қызметтерінің сапасы жөніндегі комиссиясы (бұдан әрі – ДСМ ӨК) мақұлдаған диагностика мен емдеудің тиісті клиникалық хаттамасына сәйкес жүргізіледі.

Осы Талаптардың 43-тармағының 1) тармақшасына ІІІ дәрежелі гипертензия және тез үдемелі (қатерлі) гипертензия жатады. Қатерлі гипертензия деп АҚ-ның жоғары сандары (220/130 мм.С. төмен емес) түсініледі. IV дәрежелі гипертониялық ретинопатияның дамуымен, торлы қабықтағы ишемиялық және геморрагиялық ошақтармен бірге көру жүйкесінің ісінуімен.

Осы Талаптардың 43 тармағының 2) тармақшаға жоғары (III) және өте жоғары (IV) тәуекелі бар 1-2 дәрежелі гипертензия жатады.

Осы тармақша бойынша жоғары (ІІІ) тәуекелдің 2-дәрежелі қолайлы ағымдағы гипертензия, табысты емдеу және еңбек ету қабілетінің сақталуы кезінде қызметкерлер II, III бағандар бойынша жасына және орындалатын жұмыстың сипатына қарай әскери қызметке жарамды деп танылуы мүмкін.

Осы Талаптардың 43-тармағының 3) тармақшасына орташа тәуекелдің 1, 2 дәрежелі гипертензиясы (II) жатады. ПОМ, СБЖС, МК ХБП болған кезде зақымданған органдар мен жүйелер функцияларының бұзылу дәрежесіне байланысты талаптардың тиісті тармақтарын ескере отырып, жүргізіледі.

Осы Талаптардың 43-тармағының 4) тармақшасына төменгі тәуекелдің 1 дәрежелі гипертензиясы (I) жатады.

Куәландырылушыларда гипертензияның болуы стационарлық тексерумен және айына кемінде 1 рет АҚ бақылауының құжатталған міндетті түрде расталған болуы кезінде кемінде 6 ай ішінде алдыңғы динамикалық қадағалау нәтижелерімен расталуы тиіс. Гипертензияны анықтау немесе бақылау мерзімі 6 айдан кем болған кезде қызметкерлер қатерлі гипертензияны қоспағанда, ӘДК қорытындысы қабылданған сәттен бастап 6 айдан кейін кейіннен куәландыра отырып, тексеруге (емдеуге) жатады.

Гипертензияның әрбір жағдайында басқа сырқаттарға байланысты симптоматикалық гипертензиямен дифференциалды диагностика жүргізіледі. Симптоматикалық гипертензиясы бар адамдардың МК негізгі ауру бойынша жүргізіледі. ІІІ дәрежелі гипертензия деңгейіне сәйкес келетін симптоматикалық артериялық гипертензия кезінде МК осы Талаптардың 43-тармағының 1) тармақшасы бойынша, ІІ дәрежелі гипертензия деңгейіне сәйкес келетін симптоматикалық артериялық гипертензия кезінде осы Талаптардың 43-тармағының 2) тармақшасы бойынша, І дәрежелі гипертензия деңгейіне сәйкес келетін симптоматикалық артериялық гипертензия кезінде осы Талаптардың 43-тармағының 3) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

БНО, ЖҚТА, БСА болған кезде зақымданған органдар мен жүйелер функцияларының бұзылу дәрежесіне байланысты МК осы Талаптардың тиісті тармақтарын ескере отырып жүргізіледі.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
44.	Жүректің ишемиялық ауруы; инфарктан кейінгі кардиосклероз, стенокардия, ИЖА-ның (коронарлық атеросклероз, атеросклероздық кардиосклероз, жүрек аневризмі), жалпы және (немесе) коронарлық қан айналымының бұзылуы ілесе жүретін басқа да нысандары I20-25:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) СЖЖ IV КФ	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) СЖЖ III КФ	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) СЖЖ II КФ	жз	В	жз	В	жз	В-жеке
	4) СЖЖ I КФ	жз	А	жз	А	жз	А

Жүректің ишемиялық ауруының болуы зерттеудің аспаптық әдістерімен расталуы тиіс. Тыныштықта және жүктеме сынамаларымен ЭКГ жүргізу, ЭКГ тәуліктік мониторингілеу, эхокардиография; қосымша – коронароангиография (КАГ), стресс-тредмил-тест, ПЭТ, МРТ).

Осы Талаптардың 44-тармағының 1) тармақшасынаа ФС IV СЖӘ болған кезде ФК - III-IV кернеуінің тұрақты стенокардиясы (жүрек жеткіліксіздігінің немесе стенокардияның симптомдары тыныштық жағдайында байқалуы мүмкін, қандай да бір физикалық жүктемені жағымсыз сезімдер пайда болмайынша орындаудың мүмкін еместігі, кез келген шамалы физикалық жүктеме кезінде бұл симптомдар күшейтіледі, 100 м-ге дейін тегіс жерде жүру.),

Сондай-ақ осы тармақшаға стенокардия және жүрек жеткіліксіздігі дәрежесінің айқындылық дәрежесіне қарамастан жатады:

кең трансмуральды немесе қайталама миокард инфарктісінің нәтижесінде дамыған жүрек аневризмасы немесе ірі ошақты кардиосклероз;

жүректің ишемиялық ауруы салдарынан (толық АV-блокада, ІІ дәрежелі АV-блокада, пароксизмальды тахиаритмиялар, политопты қарыншалық экстрасистолия, синустық түйіннің әлсіздік синдромы) жүрек ырғағы мен өткізгіштігінің жекелеген тұрақты, бұзылу нысандары;

кең таралған стенозды процесс (екі және одан да көп коронарлық артерияларда 75 пайыздан астам); сол коронарлық артерия діңінің 50% астам стенозы және (немесе) сол коронарлық артерияның алдыңғы қарынша аралық тармағының жоғары оқшауланған стенозы (50% астам); оң жақ коронарлық артерия тарылуы (75% астам).

Осы Талаптардың 44-тармағының 2) тармақшасына мыналар жатады:

тұрақты стенокардия стресс ФК III болған кезде (дене белсенділігінің айтарлықтай шектелуі байқалады, стенокардия 100-200 м.-ден тегіс жерде тыныш жүргенде немесе баспалдақпен бір аралыққа көтерілгенде пайда болады; тыныштық жағдайында пациенттер өздерін жақсы сезінеді, алайда шағын (әдеттегіден аз) дене жүктемесі шаршау, жүрек соғуы, ентігу немесе стенокардия пайда болады);

жүрек ырғағы мен өткізгіштігінің бұзылуынсыз ангиоспастикалық (нұсқалық) стенокардия.

Қызметкерлер МК миокардының ұсақ ошақты инфарктынан кейін осы Талаптардың 44-тармағының 2), 3) тармақшалары бойынша коронарлық атеросклероздың және (немесе) жүрек жетіспеушілігінің айқын көріну дәрежесіне байланысты жүргізіледі.

Осы Талаптардың 44-тармағының 3) тармақшасына ССН ФК II болған кезде (тыныштық жағдайында пациенттер өздерін жақсы сезінеді, алайда, әдеттегі дене жүктемесі шаршаудың, жүрек соғуының, ентігудің пайда болуын тудырады; жылдам жүру немесе баспалдақпен 1-ден артық көтерілу кезінде, 300 м-ден астам қашықтыққа тегіс жерде тыныш жүру кезінде, суық немесе желді ауа райында, эмоционалдық қарбаластық кезінде немесе оянғаннан кейінгі алғашқы сағаттарда, тамақты көп ішкеннен кейін) тұрақты стенокардия жатады.

Осы Талаптардың 44-тармағының 4) тармақшасына ССН ФС I болған немесе ол болмаған кезде (қалыпты дене жүктемесі де шаршау, жүрек соғуы, ентігу тудырмаса, стенокардия ұстамаларын тудырмаса; ауырсыну өте қарқынды және өте тез немесе ұзақ физикалық жүктемені орындаған кезде ғана туындауы мүмкін) ФС I тұрақты стенокардиясы жатады.

Жүрекке, коронарлық тамырларға операция жасаған қызметкерлер жүрек жеткіліксіздігінің дәрежесіне байланысты осы Талаптардың 44 тармағының 1), 2), 3) тармақшалары бойынша куәландырылады. Қызмет етудің белгіленген шекті мерзімі мен жасына жетпеген, аорто-коронарлық шунттауды, коронарлық ангиопластиканы, стенттеуді (егер операциядан кейінгі кемінде 3 ай кезең асқынусыз, яғни ырғақтың, өткізгіштіктің бұзылуынсыз, миокард инфарктының қайталанған инфарктісінсіз, жүрек аневризмасы, ЭхоКГ-да қуу фракциясы 50% - дан төмен емес) бастан өткерген қызметкерлерге, одан әрі пайдаланудың орындылығы туралы кадр аппаратының пікірін, басқа лауазымдарда жұмысқа орналасу мүмкіндігін және осы саладағы тиісті өзгерістерді ескере отырып, егер ұсынылған лауазымдардағы қызмет аурудың ағымына теріс әсер етпесе, ӘДК III баған бойынша қызметке жарамдылығы туралы қорытынды шығарады.

Миокардтың ауырсынусыз (тыныш) ишемиясы, Х кардиалды синдромы (микроваскулярлы стенокардия), бұлшықет көпірі (бридж-синдром) болған кезде қорытынды осы Талаптардың 44-тармағының 1), 2), 3) тармақшалары бойынша коронарография деректері және (немесе) дене жаттығуларымен электрокардиография жүргізу нәтижелері (стресс-ЭхоКГ) бойынша коронарлық артериялардың атеросклерозының айқындылық дәрежесіне байланысты шығарылады.

СЖЖ, жүрек ырғағының және (немесе) өткізгіштігінің бұзылуы болған кезде осы Талаптардың 42-тармағы қосымша қолданылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
45.	Қолқаның, магистральдық, шеткері артериялар мен көк тамырлардың сырқаттары және зақымдануларының жағдайы (облитерациялайтын атеросклероз, аневризмдер, флебиттер, флебо-тромбоздар, варикоздық және ангио-трофоневроздық, гемангиомдар, лимфодемалар I70-89 (I78, I84-85, I86.1, I88 қоспағанда):	к	с	к	с	к	с
	1) қан айналысы мен қызметтерінің едәуір бұзылуы бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) қан айналысы мен қызметтерінің әлсіз бұзылуы бар;	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
	3) қан айналысы мен қызметтерінің елеусіз бұзылуы бар;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) қан айналысы мен қызметтерінің бұзылуынсыз объективтік деректер болған кезде	жз	А	жз	А	жеке	А

Осы Талаптардың 45-тармағының 1) тармақшасына магистральдық тамырлардың артериялық және артериялық-веноздық аневризмдері; аяқ-қолдың декомпенсацияланған ишемиялары кезіндегі облитерациялаушы атеросклероз, эндартериит, тромбангиит, аортоартериит (аяқ-қолдың дистальды бөлімдерінде тұрақты ауырсынумен және ісінумен, бұлшық еттердің атрофиясымен, ұзақ жазылмайтын трофикалық жаралармен, гангренаға өтуге бейімділікпен сипатталатын гангренозды-некрозды кезең) жатады; құрсақ қолқасының атеросклерозы оның висцеральды бұтақтарының, мүшелер функцияларының күрт бұзылуы және дистальды қан айналымы бар мықын артерияларының саңылауын ішінара немесе толық облитерациялай отырып; қақпа немесе қуыс көктамыр тромбозы; жиі (жылына 2 және одан көп) қайталанатын тромбофлебит, флеботромбоз, IV дәрежелі созылмалы көктамыр жеткіліксіздігінің немесе С5-С6 дәрежесі бар аяқтардың тромбоздан кейінгі және варикоздық ауруы СЕАР (бұдан әрі - СЕАР) Халықаралық жіктемесі бойынша (тұрақты ісінуі, гиперпигментациясы және тері жұқаруы, индурациясы, дерматиті немесе жарасы бар терең, тері асты және коммуникантты көктамырлардың қақпақшаларының жеткіліксіздігі); IV дәрежелі шораяқтық (лимфодема); ІІІ дәрежелі ангиотрофоневроздар (гангренозды-некрозды).

Осы Талаптардың 45-тармағының 2) тармақшасына облитерациялаушы эндартериит, тромбангиит, аорто-артериит және ІІ сатылы аяқ тамырларының атеросклерозы (ишемиялық, бұл кезде жіліншіктер мен табанның өзгермелі хромотығы, бозаруы, жұқаруы және құрғауы, шегелердің қалыңдауы, көлденең қаттылығы және сынуы, жіліншіктер бұлшықеттерінің айқын гипотрофиясы, табанның терісі сипағанда суық, артқы үлкен-берц артериясындағы пульс күрт әлсіреген және жиірек жоқ болатын, шонданай қан тамырларының ишемиялық невриті және нерв); тромбофлебит немесе варикоздан кейінгі III дәрежелі созылмалы көктамыр жеткіліксіздігі бар немесе С4 СЕАР бойынша ауру (түнгі демалыс кезеңінде толығымен жойылмайтын табан мен балтыр ісінуі, қышу, гиперпигментация, терінің жұқаруы); ІІІ дәрежелі шораяқтық (лимфодема) ; ұзақ ауырсыну синдромымен, саусақтардың көкшілденуімен, сәтсіз қайта стационарлық емдеу кезінде суықта қозғалудың қолайсыздығымен ІІ сатылы ангиотрофоневроздар, III дәрежелі тұқымдық арқан көктамырларының варикозды кеңеюі (арқан атрофияланған еннің төменгі полюсінен төмен түседі, тұрақты ауырсыну синдромы бар, сперматогенездің бұзылуы, протеинурия, гематурия). Қызметкерлер ІІІ дәрежелі тұқымдық арқанның варикозды кеңеюі болған кезде осы Талаптардың 45-тармағының 3) тармақша бойынша куәландырылады.

Осы Талаптардың 45-тармағының 3) тармақшаға облитерациялайтын эндартериит, тромбангиит, I сатылы аяқ-қол тамырларының атеросклерозы (аяқ-қолдың жоғары шаршағандығының болуымен, олардың құнарлығымен, ауа-райының өзгеруі кезінде аяқ-қолдың белгісіз бұлшықет ауырсынуымен, жыбырлау түріндегі парестезиямен, табан мен алақан аймағының күйіп-ысуымен, балтыр бұлшықетінде құрысумен; аяқ-қолдың дистальды бөлімдерінің бозаруымен және тері цианозымен, ұстағанда саусақтардың салқындауымен, артқы үлкен тицерциямен немесе сәулелік артерияда пульстің әлсіреуімен; реовазографияда-магистральдық артериялардың ұзақ мерзімді спазмы және төмен реографиялық индекс; нитроглицерин қабылдаған кезде - қан толудың жақсаруымен, реографиялық индекстің жоғарылауымен сипатталады);ІІ дәрежелі немесе С3 СЕАР бойынша созылмалы көктамыр жеткіліксіздігі құбылыстарымен аяқ-қолдың тромбоздан кейінгі немесе варикоздық ауруы (түнгі немесе күндізгі демалыс кезеңінде жоғалып кететін ұзақ физикалық немесе статикалық кернеуден кейін аяқ-қолдың дистальды бөлімдерінің кезеңдік ісінуі); ІІ дәрежелі шораяқтық (лимфодема); қызметке және окуга кандидаттардан тұқымдық арқанның күре тамырларының ІІ дәрежелі варикозды кеңеюі (оның ішінде хирургиялық емдеуден кейін қайталанатын) жатады.

Осы Талаптардың 45-тармағының 4) тармақшасына І немесе онсыз созылмалы көктамыр жеткіліксіздігінің құбылыстарымен аяқ-қолдың варикозды ауруы; І дәрежелі шораяқтық (лимфодема) (түнгі немесе күндізгі демалыс кезеңінде азаятын немесе ауырсынуы жоғалып бара жатқан табан сыртының шамалы ісінуі); І кезеңдегі ангиотрофоневроздар; ірі магистральды тамырлардың операция, жаралануы және зақымдануы сәтінен бастап 1 жылдан мерзімінен аспай қан айналымы мен қызметін толық қалпына келтіре отырып, перифериялық тамырларға операция сәтінен бастап 6 ай аспай мерзімі, жағымды сараптамалық болжамы бар аналық без венасына склеротерапиядан немесе операция сәтінен кейінгі 2 ай мерзімінен аспай жагдайлар жатады.

Жекелеген учаскелерде жеке цилиндрлік немесе ұзындығы 5 см-ден аспайтын және диаметрде 0,5-0,7 см. аспайтын иілген эластикалық булану түріндегі аяқ-қол веналарының, көктамыр жеткіліксіздігінің белгілерінсіз жеке варикоздық түйіндердің 1,0 см. дейінгі немесе С1 СЕАР (телеангиоэктазия, ретикулярлы көктамырлар), 1-дәрежелі варикоцеле бойынша кеңеюі осы Талаптардың 45-тармағын қолдануға негіз болып табылмайды.

Сырқаттар диагнозы және тамырлардың зақымдану салдары процестің сатысын және функционалдық бұзылулардың дәрежесін көрсетуі тиіс.

Сараптамалық қорытынды объективті көрсеткіштер беретін әдістерді қолдана отырып (нитроглицерин сынамасы бар реовазография, тері электротермометриясы, ангио -, флебо -, лимфография) тексеруден кейін шығарылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
46.	Геморрой I84:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) жиі асқынулары және екінші анемиясы бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	2) түйіндердің 2-3 сатылы түсуі бар	жз	В	жз	В	жз	В-жеке
	3) сәтті емдеу кезіндегі сирек асқынулары бар	жеке	А	жеке	А	А	А

Көрсетілімдер бар болған кезде I–III бағандар бойынша куәландырылушыларға хирургиялық немесе консервативті емдеу ұсынылады. Емнің нәтижесі қанағаттанарлықсыз болған немесе одан бас тартқан жағдайда МК екінші анемияның айқын көрінуіне және асқыну жиілігіне байланысты осы Талаптардың 46-тармағының 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша жүргізіледі.

Геморройдың жиі асқынуларына куәландырылушы жылына 3 және одан да көп рет қан кету, тромбоз, ІІ–ІІІ дәрежелі қабыну немесе геморройды түйіндердің түсуі себебінен емдеуге жатқызудың ұзақ (1 ай және одан да көп) мерзімдері бар стационарлық емдеуде болған, сондай-ақ ауру стационарлық емдеуді талап ететін қайталама қан кетулермен немесе тромбоздармен асқынған жағдайлар жатады.

Осы Талаптардың 46-тармағының 2) тармақшаға арнайы емдеуді талап ететін, геморроидальды түйіндердің тромбозымен, қан кетумен асқынған декомпенсация сатысында түйіндердің түсуімен сирек асқынулармен (жылына 3 реттен аз) 2-3 сатыдағы гемморой; стационарлық емдеуді талап етпейтін асқыну сатысындағы созылмалы аралас геморрой жатады.

Осы Талаптардың 46-тармағының 3) тармақшасына 1 жыл және одан да көп ремиссия кезеңдерімен, стационарлық емдеуді талап етпейтін, үдемейтін және асқынбайтын сыртқы геморрой жатады.

І баған бойынша қызметке және оқуға кандидаттар ішкі геморрой анықталған кезде айғақтар болмаған немесе операциялық емдеуден бас тартқан кезде жарамсыз деп танылады.

Операциядан кейін кандидаттар 3 айға дейінгі кезеңде жарамсыз деп танылады, қызметкерлерге талаптардың 83-тармағына сәйкес Г санаты шығарылады. Емдеу нәтижелеріне байланысты, сондай-ақ аурудың қайталануы немесе емделуден бас тартқан жағдайда жарамдылық санаты осы Талаптардың 46-тармағының 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша айқындалады.

Гемморойдың жедел кезеңінде қызметке және оқуға үміткерлер жарамсыз деп танылады. Емделгеннен кейін қорытынды жиілікке, сатыға және асқынуларға байланысты қабылданады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
47.	Вегетативті нерв жүйесінің бұзылулары G90.8, G90.9; вегетативті дистония синдромы; гипертензия диагнозы R03.0 болмаған кезде қан қысымының жоғарылауы; қан қысымының өзіндік емес төмендеуі R03.1; гипотония I95; эмоционалдық жай-күйге жататын басқа да симптомдар мен белгілер R45.8; вегетативті дистония синдромы (гипертензиялық, гипотензиялық, кардиалдық немесе аралас типті):	о	қ	о	қ	о	қ
	1) тұрақты едәуір анық білінетін вегетативтік қан тамырлық бұзылулары мен жүрек ритмінің бұзылулары болған кезде	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	В-жеке
	2) тұрақты орташа анық білінетін бұзылулары болған кезде	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	А

Вегетативтік жүйке жүйесінің бұзылуы – бұл дербес сырқат болып табылатын вегетативтік дисфункция, полиэтиологиялық шығу тегі бар және 3 жетекші синдромды-психовегетативтік, вегето-тамырлы-трофикалық және үдемелі вегетативтік жеткіліксіздікті біріктіреді.

Вегетативтік жүйке жүйесінің ауытқуы бір жағынан ашық вегетативті криздер, ұзақ субфебрилитеттер, нейрогенді естен танулар, екінші жағынан қан тамырлары-трофикалық жергілікті синдромдар, ортостатикалық гипотензия, ангидроз, нейрогенді қуық біріктіруші өте кең және әртүрлі клиникалық ұғым.

Нейроциркуляторлық дистония (НЦД) немесе вегето-тамырлы дистония (ВТД) терминдері АХЖ-10-да дербес нозологиялық бірліктер ретінде айқындалмаған және ЖЖЖ статистикалық коды жоқ. Жүрек-қантамыр, тыныс алу және ағзаның басқа да жүйелерінің реттелуінің бұзылуында пайда болатын вегетативтік бұзылулар бірқатар ауыр жағдайлардың құрамдас бөлігі болуы мүмкін: гипертониялық ауру, эндокриндік бұзылулар, жүректің созылмалы ишемиялық ауруы және т.б. бұл жағдайда шешім осы Талаптардың тиісті тармағы бойынша қабылданады.

Егер дифференциалды диагностика кезінде вегетативті жүйке жүйесінің соматоформалық дисфункциясына тән (F45.3) симптом кешен басым болса, осы Талаптардың 17-тармағы қолданылады. Мұндай кеңес беру мүмкін болмаған жағдайда жоғарыда аталған симптом кешенін кодтау үшін R45.8 кодын (эмоциялық жағдайға қатысты басқа симптомдар мен белгілер) пайдалану керек)

Вегетативті дистония синдромы (бұдан әрі - СВД) артериялық қысымның барабар емес реакциясымен және (немесе) жүрек ырғағының қандай да бір тітіркендіргіштерге бұзылуымен вегетативті-тамырлы бұзылулармен сипатталады. Гипотензивті түрдегі СДВ сау адамдардың физиологиялық гипотониясынан ерекшеленуі керек. Диагноз міндетті түрде невропатологтың, офтальмологтың, ал қажет болған жағдайда эндокриндік жүйе, асқазан-ішек жолдары, бүйрек ауруларынан туындайтын симптоматикалық бұзылуларды болдырмау үшін басқа да дәрігерлердің қатысуымен белгіленуі тиіс.

Конституциялық табиғаттың СВД, әдетте, вегетативтік параметрлердің тұрақсыз болуымен сипатталады: терінің түсінің тез өзгеруімен, терлеуімен, жүрек қысымының және артериялық қысымның ауытқуымен, асқазан-ішек жолдарындағы ауырсынумен және дискинезиямен, субфебрилитетке бейімділігімен, жүрек айнуымен, физикалық және ақыл-ой кернеуінің нашар төзімділігімен, метеотроптілігімен сипатталады. Көбінесе, бұл "бұзылулар" тұқым қуалайтын сипатқа ие.

Психофизиологиялық табиғаттың СВД жіті немесе созылмалы стресс аясында сау адамдарда пайда болады. Жіті стресске эмоциялық-вегетативті-эндокриндік реакциялар ағзаның қалыпты физиологиялық жауабы болып табылады және патологиялық деп саналмайды. Алайда, реакциялардың артық барабар емес айқындығы, олардың ұзақтығы мен жиілігі, адамның бейімделу мүмкіндіктерінің бұзылуы патологиялық болып табылады, олардың клиникалық көріністерінің негізі психовегетативтік синдромды құрайды.

Денені гормоналды қайта құру кезінде СВД пубертат және менопауза кезеңдерінде пайда болады. Әдеттегі көріністер жұмсақ немесе айқын эндокриндік бұзылулар аясында вегетативті бұзылулар, артериялық қысымның ауытқуы, жамбас алдындағы және естен тану жағдайларымен ортостатикалық синдромдар, эмоциялық тұрақсыздық, терморегуляцияның бұзылуы, жылу сезімі, толқулар, мол терлегіштік, вегетативті-тамырлы криздер болып табылады.

Осы Талаптардың 47-тармағының 1) тармақшаға СВД жатады:

тұрақты шағымдары мен тұрақты айқын көрінген вегетативті-қан тамырлары бұзылулары болған, емдеуге келмейтін және жұмысқа қабілеттілігін күрт төмендететін артериялық қысымның тұрақсыздығы бар гипертензиялық типті;

артериялық қысымның 100/60 мм рт төмен тұрақты бекітілуі бар гипотензивті типті. ст. тұрақты шағымдар, тұрақты айқын көрінген вегетативті-тамырлы бұзылулар, емдеуге келмейтін және жұмыс қабілетін күрт төмендететін кезде;

айқын көрінген вегетативті-тамырлы бұзылулармен, қайталанған стационарлық емдеудің нәтижесіздігі кезінде жүрек ырғағының тұрақты бұзылуларымен қоса жүретін тұрақты кардиалгиялар болған кезде кардиалды типті (жүрек ырғағының тұрақты бұзылуының сипаттамасы ішкі істер органдарындағы қызмет үшін адамдардың денсаулық жағдайын сәйкестендіруге қойылатын осы Талаптардың 42-тармағына түсіндірмеде келтірілген.

Осы Талаптардың 47-тармағының 2) тармақшаға орташа айқын білінетін көріністері бар тұрақты сатыдағы, сондай-ақ жұмыс қабілетін төмендетпейтін лабильді сатыдағы (жүрек ырғағының өтпелі бұзылуы, тыныштықтағы артериялық қысымның қалыпқа келуі) кез келген түрдегі СВД жатады.

ІІІ бағанға жатқызылған лауазымдарға қызметке кандидаттар СВД-ның тұрақсыз сатысы кезінде ғана жарамды деп танылуы мүмкін.

Жүрек типті СВД кезінде минутына 5 және одан да көп экстрасистол болған кезде СМАД, ХМЭКГ, кардиолог кеңесі тексеру қажет.

Жүрек ырғағының бұзылуы кезінде және миокардтың органикалық өзгерістері (қабыну, дистрофиялық немесе басқа сипаттағы) салдарынан тұрақты кардиалгиялар болған кезде МК осы Талаптардың 42 немесе 44-тармақтары бойынша жүргізіледі. Тыныштықтың сирек жекелеген экстрасистолдары және функционалдық сипаттағы синусты аритмия осы Талаптардың 47-тармағын қолдануға негіз болып табылмайды.

Вегетативті дистония синдромы мақсатты тексеру вегетативтік жүйке жүйесінің бұзылуымен қатар жүретін басқа ауруларды анықтамаса ғана белгіленеді.

Бұрын ӘДК осы Талаптардың 47-тармағы бойынша жарамсыз деп танылған қызметке және оқуға үміткерлер кардиологиялық және неврологиялық бейін бойынша тексеру шартымен 6 айдан кейін қайта куәландырылуы мүмкін.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
48.	Бұрын болған жүрек-қан тамырлары жедел сырқаттарының асқынуларынан кейінгі жағдайлары, сондай-ақ хирургиялық емдеуден кейінгі уақытша функционалдық бұзылулар	о	қ	о	қ	о	қ
		жз	Г	жз	Г	жз	Г

Г санаты белсенді ревматизмнен, ревматизмсіз миокардиттерден, миокард инфарктінен кейін, сондай-ақ қолайлы дәрігерлік-сараптамалық болжам кезінде уақытша сипаттағы функциялардың бұзылуымен жүрекке, коронарлық тамырларға жасалған операциялардан кейін беріледі.

Созылмалы ишемиялық ауру (стенокардияның созылмалы ұстамалары, жүрек ырғағының және өткізгіштігінің өтпелі бұзылуы, жүрек жеткіліксіздігінің өтпелі түрлері), гипертониялық сырқат (гипертониялық криздерден кейінгі жағдай), жүрек аритмиясын тоқтату кезінде электроимпульстік терапия асқынғаннан кейін Г санаты шығарылмайды.

Қызметке, оқуға кандидаттар миокардиосклерозға, кардиомиопатияға нәтижесіз әртүрлі этиологиядағы миокардиттерді бастан кешкеннен кейін клиникалық сауыққаннан кейін 6 айдан кейін куәландырылады, осы кезеңге дейін жарамсыз деп танылады.

Ірі ошақты кардиосклерозға аяқталған кең көлемді миокард инфарктінен кейін немесе ауыр асқынулар болған кезде, зейнетке шығу үшін жеткілікті еңбек сіңірген және шекті қызмет мерзімі болған кезде қызметкерлерге Г санаты шығарылмайды. Олар осы Талаптардың 44-тармағының 1) немесе 2) тармақшалары бойынша куәландырылады.

Қызметкерлердің МК жүрек-қантамыр жүйесі сырқаттарын хирургиялық емдеуден кейін осы Талаптардың 42 және 44-тармақтарын ескере отырып жүргізіледі.

10-тарау. Тыныс алу органдарының сырқаттары

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
49.	Жоғары тыныс жолдарының созылмалы сырқаттары J30–36:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) едәуір анық білінетін сасық тұмау (озена);	жз	Д	жз	Д	жз	Д
	2) жиі қабынулары бар полипозды риносинуситтер, іріңді синуситтер	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	В-жеке
	3) сирек қабынулары бар іріңдік риносинуситтер және іріңсіз риносинуситтер, мұрын маңындағы қуыстардың кисталары;	жз	В-жеке	жз	А	жеке	А
	4) декомпенсацияланған созылмалы тонзиллит;	жз	А	жз	А	жз	А
	5) мұрын маңы қуысы баро-функцияларының кенет бұзылулары, кеңсірік пердесінің қисықтығы және жұтқыншақ пен мұрынның басқа да функцияларының айқын білінетін бұзылулары бар аурулары	жз	А	жеке	А	жеке	А

Созылмалы синуситтің кез келген түрінің болуы рентгенологиялық зерттеулермен, ал КТ, МРТ көрсеткіштері болған кезде контрасты рентгенографиямен расталуы тиіс. Даулы жағдайларда жоғарғы жақ синусит кезінде емдеу мекемесінде диагностикалық пункция көрсетілген.

Сирек асқынулары бар аллергиялық ринитпен ауыратын адамдар осы Талаптардың 49-тармағының 3) тармақшасы бойынша, ал жыл бойы үздіксіз қайталанатын аллергиялық ринитпен ауыратын адамдар осы Талаптардың 49-тармағының 2) тармақшасы бойынша куәландырылады. Бұл диагноздар аллергологтың кеңесінен кейін шығарылады.

Мұрын қалқасының қисаюы, мұрынмен еркін тыныс алу кезінде (ең болмағанда бір жағынан) жоғарғы тыныс алу жолдарының шырышты қабатының тұрақты емес субатррофиялық құбылыстары, анамнестикалық және риноскопиялық деректер болмаған кезде рентгенограммада пневматизацияның бүйір жағынан елеусіз төмендеуі немесе "вуаль", көлемі 1/3 бөлігіне дейін жоғарғы жақ қуыстардың бірлі-жарым кисталары (рентгеннен анықталу) осы Талаптардың 49-тармағын қолдануға негіз болып табылмайды.

Мұрын маңындағы қуыстарға (ауыз қуысы алдындағы тыртықтар, мұрын қуысы бар операция жасалған қуыстың сағасы, рентгенограммадағы "вуаль") операциядан кейін аурудың клиникалық белгілері болмаған кезде 6 ай өткен соң қалдық құбылыстармен куәландырылатындар барлық бағандар бойынша және оқу орындарына түсу бойынша қызметке жарамды деп танылады.

Полипозды риносинуты бар қызметкерлер мұрынмен тыныс алу сақталған жағдайда және сирек асқынулары бар, сондай-ақ 6 айдан кейін табысты хирургиялық емдеуден кейін осы Талаптардың 49-тармағының 3) тармақшасы бойынша куәландырылады. Полипозды риносинуситі бар кандидаттар емделудің мерзімдеріне және нәтижелеріне қарамастан жарамсыз деп танылады.

Созылмалы декомпенсацияланған тонзиллит деп жиі асқынулардың, жергілікті белгілердің, тонзилогенді токсикацияның (субфебрилитет, қан көрінісінің өзгеруі, астенизация), миндалик тінінің (паратонзиллит немесе анамнездегі паратонзиллярлы абсцесс), аймақтық лимфоаденит, метатонзиллярлық асқынулардың болуымен сипатталатын аурудың түрін түсіну керек. Бірнеше белгілердің жиынтығы ғана осы Талаптардың 49- тармағын қолдану үшін негіз береді.

Сырқаттың жиі асқынуы деп жылына екі және одан да көп асқынуды түсіну керек.

Сәтті тонзиллэктомия, аденотомия, септопластика, мұрын қалқасының шырышты асты резекциясынан 1 ай өткеннен кейін қызметке және оқуға кандидаттар барлық бағандар бойынша жарамды деп танылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
50.	Көмей, кеңірдектің мойын бөлімінің аурулары және зақымданулары J37-38:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) тыныс алу және (немесе) дауыс қызметтерінің едәуір бұзылуы бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) тыныс алу және (немесе) дауыс қызметтерінің орташа бұзылуы бар	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	В-жеке
	3) тыныс алу және (немесе) дауыс қызметтерінің аз ғана бұзылуы бар.	жз	А	жз	А	жеке	А

Осы Талаптардың аталған тармағы емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері немесе одан бас тарту кезінде көмейдің және кеңірдектің мойын бөлігінің сырқаттарын, зақымдануының салдарын көздейді.

Осы Талаптардың 50-тармағының 1) тармақшасына табиғи тыныс алу жолдары, көмей жұтқыншақтың бөлу функциясы арқылы тыныс алудың тұрақты болмауы; тыныс алу және дауыс функциясының айқын бұзылуы бар кез келген текті көмейдің стенозы мен сал болуы жатады.

Осы Талаптардың 50-тармағының 2) тармақшасына обструктивті тип бойынша ІІ дәрежелі ДН тыныс алудың тұрақты қиындауы және (немесе) фониатрдың қатысуымен стационарда мүмкіндігінше жүргізілген емдеуден кейін 3 және одан да көп ай сақталатын айтарлықтай және орташа ширатылған дисфониямен дауыс түзудің тұрақты қиындауы жатады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
51.	Өкпе мен плевраның спецификалық емес созылмалы сырқаттары, өкпенің туберкулездік емес этиология диссеминацияланған аурулары D86.0-86.2, J40-99 (J45-46- қоспағанда):	о	қ	о	қ	о	қ
	1) қызметтерінің едәуір бұзылуы бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) қызметтерінің орташа бұзылуы бар;	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
	3) қызметтерінің азғана бұзылуы бар;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	А
	4) жедел немесе созылмалы сырқаттардан кейінгі қалдықты құбылыстар болғанда	жз	Г	жз	Г	жз	Г

Осы Талаптардың осы тармағы өкпенің және плевраның спецификалық емес созылмалы ауруларын, бронх демікпесін қоспағанда, туберкулезді емес этиологиядағы өкпенің диссеминирленген ауруларын көздейді - J45. Сондықтан да осы Талаптардың осы тармағына тыныс алу жеткіліксіздігінің дәрежесіне қарамастан бронхоэктатикалық аурудан зардап шегетін қызметке кандидаттар мен қызметкерлер куәландырылады.

Осы Талаптардың 51-тармағының 1) тармақшасына бронх-өкпе аппаратының және плевраның созылмалы аурулары, оның ішінде созылмалы бронхит, өкпенің созылмалы обструктивтік ауруы (СОӨА), өкпенің панацинарлық (буллезді) эмфиземасы, өкпенің бронхоэктатикалық ауруы (БЭБ), ІІІ дәрежелі тыныс алу (өкпе) жеткіліксіздігімен өкпенің іріңді аурулары, өкпеде айқын фиброзды өзгерістермен ІІІ-IV сатыдағы саркоидоз, саркоидоздың генерализацияланған түрі, альвеолярлы протеиноз, өкпенің созылмалы сырқаттары, муковисцидоз, Гудпасчер синдромы, өкпе альвеолярлы микролитиаз, гистологиялық зерттеу нәтижелерімен расталған тыныс алу жеткіліксіздігінің дәрежесіне қарамастан идиопатиялық фиброздаушы альвеолит және басқа да идиопатиялық интерстициальды пневмония жатады.

Осы Талаптардың 51-тармағының 2) тармақшасына бронх-өкпе аппаратының және плевраның созылмалы аурулары (оның ішінде созылмалы бронхит, СОӨА, БЭБ, буллез ауруы және тыныс алу жеткіліксіздігінің дәрежесіне қарамастан спонтанды пневмоторакстың қайталанған жағдайлары, тыныс алу органдарының туа біткен ауытқулары, өкпенің іріңді сырқаттары, гистологиялық зерттеу нәтижелерімен расталған жиі (жылына 2 және одан көп) және ұзақ (2 айдан астам) асқынулармен ІІ дәрежелі тыныс алу (өкпе) жеткіліксіздігімен І және ІІ сатыдағы саркоидоз жатады.

Осы Талаптардың 51-тармағының 3) тармақшасына бронх-өкпе аппаратының және плевраның созылмалы аурулары (оның ішінде созылмалы бронхит, СОӨА, өкпенің центроацинарлы эмфиземасы), тыныс алу органдарының туа біткен ауытқулары, оның ішінде кистозды өкпе гипоплазиясы, сыртқы тыныс алу қызметінің шамалы бұзылуымен сирек асқынулармен І дәрежелі тыныс алу (өкпе) жеткіліксіздігімен өкпенің іріңді аурулары жатады.

III-баған бойынша куәландырылатын қызметке кандидаттар бронх-өкпе аппараты мен плевраның жіті аурулары динамикалық бақылау аяқталғаннан кейін қолайлы өткен жағдайда жарамды деп танылуы мүмкін, осындай қорытынды бронх-өкпе аппараты мен плевраның созылмалы аурулары кезінде тыныс алу қызметінің бұзылуынсыз және ұзақ (кемінде 3 жыл) ремиссиясыз шығарылуы мүмкін.

Саркоидозбен және өкпенің басқа да диссеминирленген сырқаттарымен ауыратын қызметке кандидаттар, қызметкерлер тыныс алу (өкпе) жеткіліксіздігінің дәрежесіне байланысты осы Талаптардың 51-тармағының 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша куәландырылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
52.	Демікпе және демікпелік статус J45-46:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) жиі ұстамалары бар ауыр нысандары;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) ауырлығы орта дәрежелі нысандары;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) сирек ұстамалары бар жеңіл нысандары.	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке

Бронх демікпесінің диагнозы басқа аурулар кезінде бронхоспаздық синдромды болдырмау үшін стационарлық тексеру кезінде белгіленуі тиіс.

Осы Талаптардың 52-тармағының 1) тармақшасына ауыр және жиі тұншығу ұстамалары, демікпе жағдайлары, науқасты қайта стационарлық емдеуді талап ететін ІІ-ІІІ дәрежелі өкпе және өкпе-жүрек жеткіліксіздігі бар бронх демікпесі; гормондарға тәуелді демікпе (ұстамалар гормон енгізумен басылады, кеуекаралық кезеңде ұстап тұратын гормоналды терапия талап етіледі) жатады.

Осы Талаптардың 52-тармағының 2) тармақшасына әртүрлі бронхты кеңейтетін заттарды енгізумен тоқтатылатын тұншығу ұстамалары бар бронх демікпесі жатады, бірлі-жарым астматикалық жағдайлар болуы мүмкін; кеуекаралық кезеңде гормоналды терапия талап етілмейді, бірақ І-ІІ дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігі сақталады.

Осы Талаптардың 52 тармағының 3) тармақшасына тұншығу ұстамалары қысқа емес (жылына 2 реттен жиі емес) бар бронх демікпесінің нысандары жатады, олар бронхты кеңейтетін құралдармен жеңіл басылады және ұстамадан тыс І дәрежелі немесе онсыз тыныс алу жеткіліксіздігімен қатар жүреді.

Қызметке кандидаттардың, қызметкерлердің 5 жыл бойы ұстамалары болмаған кезде, бронх демікпесі диагнозын алып тастау және динамикалық есептен шығару кезінде мамандандырылған дәрі-дәрмектік арандатушылық сынамалар жүргізу қажет. Бронхтардың өзгермелі реактивтілігінің болмауы сыртартқысында орын алған бронхоспастикалық синдром туралы куәландырады және осы Талаптардың осы тармағын қолдануға негіз бермейді.

Бронхоспастикалық синдромдар (обтурациялық, эндокриндік-гуморалдық, неврогенді, уытты) басқа аурулардың асқынуы болып табылатын жағдайларда қызметке жарамдылық санаты осы Талаптардың тиісті тармағы бойынша негізгі аурудың ағымына байланысты айқындалады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
53.	Тыныс алу органдарының созылмалы сырқаттарының жедел, асқынуларынан кейінгі, хирургиялық емдеуден кейінгі уақытша функционалдық бұзылулары	о	қ	о	қ	о	қ
		жз	Г	жз	Г	жз	Г

Қызметкерлердің Г санатына мұқтаждығы туралы қорытынды тек жіті пневмонияның асқынған ағымында (іріңдеу, бу және метапневмониялық булау плевриттері, ателектаздар, ауқымды плевралық қабаттар, вирустық пневмониядан кейінгі айқын көрінген астенизация) шығарылады.

Бронх-өкпе аппаратындағы операциялардан кейін осы Талаптардың 83-тармағын басшылыққа алған жөн.

11-тарау. Ас қорыту мүшелерінің сырқаттары

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
54.	Адентия (тіссіздік) (бастапқы, екінші мәрте) К00.0:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) жақ сүйегінің бір жағында 10 және одан көп тістердің болмауы немесе олардың алмалы-салмалы протезбен ауыстырылуы; жақ сүйегінің біреуінде 8 азу тістердің болмауы; бір жағының жоғарғы жақ сүйегінде 4 азу тістердің болмауы; бір жағының жақ сүйегінде 4 азу тістердің және екінші жағының астыңғы жақ сүйегінде 4 азу тістердің болмауы немесе олардың алмалы-салмалы протездермен ауыстырылуы	жз	А	жз	А	жз	А
	2) жақ сүйегінің бір жағында 4 және одан көп фронтальдық тістердің болмауы немесе оларды алынбайтын протездермен ауыстыру мүмкіндігі болмағандағы екінші күрек, азу және бірінші кіші азу тістің қатарымен болмауы	жз	А	жз	А	жеке	А

Тістің импланттары жақсы төселген жай-күйде алынбайтын протездер ретінде саналады. Алынбайтын протездермен алмастырылған тістер жоқ деп саналмайды.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
55.	Тістердің, тіс маңындағы тіндердің және ауыз қуысының кілегейлі қабықшасының аурулары К02-06.9:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) генерализацияланған ауыр дәрежелі пародонтит, пародонтоз	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В- жеке
	2) генерализацияланған орта дәрежелі пародонтит, стоматиттер, хейлиттер мен емдеуге келмейтін ауыз қуысы кілегейлі қабықшасының басқа да сырқаттары	жз	А	жз	А	жеке	А
	3) генерализацияланған жеңіл дәрежелі пародонтит, пародонтоз көптеген ушыққан кариес.	жеке	А	жеке	А	жеке	А

Осы Талаптардың осы тармағын қолдану үшін куәландырылушыларда пародонтиттің, жиі асқынулары бар пародонтоздың жайылған нысанының, сондай-ақ көптеген асқынған кариес болуы негіз болып табылады.

Пародонтит, пародонтоз диагнозы рентгенографиямен және қосалқы ауруларды анықтаумен барлық тіс-жақ жүйесін мұқият зерттеуден кейін белгіленеді.

Осы Талаптардың 55-тармағының 1) тармақшасына пародонтальды арнаның тереңдігі 5 мм және одан жоғары пародонтит, түбір ұзындығының 2/3-не шұңқырдың сүйек тінінің резорбциясы, ІІ-ІІІ дәрежелі тіс қозғалғыштығы жатады.

Осы Талаптардың 55-тармағының 2) тармақшасына емдеуге келмейтін ауыз қуысының шырышты қабығының аурулары жатады. Стоматиттер, хейлиттер, гингивиттер, лейкоплакиялар, прекурсарциноздар болған кезде қызметке жарамдылығы туралы мәселе жүргізілген емдеуден кейін шешіледі.

Осы Талаптардың 55-тармағының 3) тармақшасына тісқызылиек қалтасының тереңдігі 3 мм-ге дейін негізінен тісарасы аралығы аймағында, тісаралық арақабырғалардың сүйек тінінің деструкциясының бастапқы дәрежесі, тісаралық арақабырғалардың биіктігінің 1/3-тен кем төмендеуі, бірақ тістің қозғалғыштығы жоқ жеңіл дәрежедегі пародонтит жатады. Осы Талаптардың 55-тармағының 3) тармақшасы сондай-ақ кариозды, пломбаланған және жойылған (КПУ) тістердің сомасы 9-дан артық болған жағдайларда және бұл ретте пломба салынған тамыр арналары бар тістерді қоса алғанда, периодонт пульпасының зақымдануымен созылмалы қабынудың клиникалық немесе рентгенологиялық белгілері бар кемінде 4 тіс болған жағдайда қолданылады.

Тістердің жалпы санын есептеу кезінде ақыл тістері ескерілмейді. Тіс тамырлары, оларды протездеу үшін пайдалану мүмкін болмаса, жоқ тістер деп саналады. Алынбайтын протездермен ауыстырылған тістер жоқ деп саналмайды.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
56.	Жүре пайда болған жақ-бет сүйегі органдарының және тіндерінің ақаулары, майысулары және сырқаттар К07-14:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) тыныс алу, иіс сезу, шайнау және сілекей бөлу қызметтерінің едәуір бұзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) тыныс алу, иіс сезу, шайнау және сілекей бөлу қызметтерінің орташа бұзылулары бар	жз	В	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	3) тыныс алу, иіс сезу, шайнау және сілекей бөлу қызметтерінің азғана бұзылулары бар	жеке	В-жеке	жеке	В-жеке	жеке	А

Осы Талаптардың 56-тармағының 1) тармақшасына хирургиялық емдеуден кейін трансплантаттармен ауыстырылмаған төменгі жақтың жүре пайда болған ақаулары, жақ-бет аймағының ақаулары мен деформациялары, сондай-ақ емдеудің әсері болмаған кезде (оның ішінде хирургиялық) немесе одан бас тартқанда жақтың, сілекей бездерінің, самай-жақ буындарының созылмалы жиі (12 айда 4 реттен астам) асқынатын аурулары, самай-төменгі жақ буындарының анкилоздары, төменгі жақтың контрактуралары мен жалған буындары жатады.

Жақ-бет саласының пайда болған ақаулары мен деформациялары бар қызметкерлер ортопедиялық емдеу әдістерінен кейін, сондай-ақ көрсетілген аурулары бар қызметке кандидаттар осы Талаптардың 56 тармағының 2) немесе 3) тармақшалары бойынша функцияның бұзылу дәрежесіне байланысты куәландырылады.

Осы Талаптардың 56-тармағының 2) тармақшаға III дәрежелі тістеу аномалиясы (тіс қатарларының 9 мм.-ден астам ығысуымен); Н.И. Агапов бойынша шайнау тиімділігі 60%-дан кем тістеу аномалиясының дәрежесіне қатыссыз (оның ішінде тістеу аномалиясы жоқ кезде тіс болмауынан пайда болған); жиі асқынатын созылмалы сиалоадениттер, Секвестр қуысы мен секвестрлердің болуымен жақ сүйектерінің созылмалы остеомиелиті жатады.

Шайнау тиімділігі 60% және одан жоғары ІІ дәрежелі (5 мм.-ді қоса алғанда, 9 мм.-ді қоса алғанға дейін) тістеу аномалиясы кезінде шайнау актісін бұзбай, МК бір жақты микротиясы осы Талаптардың 56-тармағының 3) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

Тістеудің І дәрежелі (5 мм.-ге дейін қоса алғанда) шайнау тиімділігі 60% және одан астам аномалиясының болуы (тіс қатарының 5 мм – ге дейін ығысуымен), тістеуді түзету үшін ортодонтиялық аппараттарды (пластинкаларды, брекет-жүйелерді) алып жүру, жекелеген тістер жағдайының аномалиялары осы Талаптардың 56-тармағын қолдануға негіз болып табылмайды.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
57.	Асқазан мен ұлтабардың жара ауруы К25-28:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) қызметтерінің едәуір бұзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) қызметтерінің баяу бұзылуы мен жиі асқынулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) қызметтерінің елеусіз бұзылуы мен сирек асқынулары бар	жз	В-жеке.	жз	В-жеке.	жз	В-жеке

Осы Талаптардың 57-тармағының 1) тармақшасына хирургиялық емдеуге қарсы көрсетілімдер болған немесе одан бас тартқан кезде тамақтанудың төмендеуімен (дене салмағының индексі 18,5-тен кем) қоса жүретін пенетрациямен, приватниктің стенозымен (асқазанда контраст заттың 24 сағаттан артық ұсталып тұруы) асқынған асқазан мен ұлтабардың ойық жара ауруы; жаппай қайталама гастродуоденалдық қан кетулермен асқынған ойық жара ауруы; операциялық емдеуден бас тартқан кезде асқазанның кіші қисықтығының ұзақ жазылмайтын жарасы, субтоталдық резекция, асқазанды экстрирпациялау; асқазанды резекциялау, тамақтанудың елеулі бұзылуымен асқазан-ішек сағасын салу салдары (ДСИ 18,5-тен кем); ас қорыту функциясының елеулі бұзылуымен асқазан-ішек сағасын салумен бағаналы немесе селективті ваготомияның салдары (емдеуге келмейтін демпинг - синдром, басылмайтын іш өту, тамақтанудың бұзылуы-ДСИ 18,5-тен кем, тұрақты анастомозиттер, анастомоз жаралары және басқа аурулар).

Осы Талаптардың 57-тармағының 2) тармақшасына асқазанның немесе ұлтабардың жиі (жылына 2 реттен көп) асқынулары бар жара ауруы; дыбыстан тыс жара; бадананың көптеген жаралары және одан тыс; қоныс аударатын каллез жаралары немесе бадананың немесе бұдан тыс аймақтың ұзақ бұзылмайтын жаралары; алып ойық жарасы (асқазанда 3 см. және одан көп немесе он екі елі ішекте 2 см. және одан көп) жарасы бар жара ауруы, сондай-ақ үздіксіз-қайталанатын асқазан немесе ұлтабардың ойық жара ауруы, перфорациямен немесе қан кетумен, ойық жара соғумен асқынған; ас қорытудың орташа бұзылуымен бағаналы немесе селективті ваготомияның салдары, стеноз белгілерінсіз эвакуаторлық функцияның орташа бұзылуымен ұлтабар баданасының ірі тыртықтық деформациясы жатады.

Асқазан мен ұлтабардың асқынбаған симптоматикалық жаралары кезінде қызметке жарамдылық санаты ішкі істер органдарындағы қызмет үшін адамдардың денсаулық жағдайының сәйкес келуіне қойылатын осы Талаптардың тиісті тармақтары бойынша негізгі ауру ағымының ауырлығына байланысты айқындалады. Асқынған симптоматикалық жаралар кезінде қызметке жарамдылық санаты ас қорыту функциясының бұзылуына байланысты осы Талаптардың 57 тармағының 1), 2), 3) тармақшалар бойынша айқындалады.

Аурудың ремиссия фазасында тексеру кезінде ұлтабар баданасының ойық жарасының айқын белгісі бадананың тыртықты деформациясының болуы болып табылады. 12-ұлтабардың өрескел деформациясы деп жасанды гипотония жағдайында дуоденография толық орындалған кезде анық анықталатын деформация саналады, ол баяу көшірумен (асқазанда қарама-қарсы заттың 2 сағаттан артық кешігуі) және (немесе) фиброгастроскопия кезінде жарадан кейінгі тыртықтың болуы.

Ас қорыту қызметінің бұзылуынсыз сирек (жылына 1 рет және сирек) асқынулары бар асқазанның немесе он екі елі ішектің ойық жара ауруы бар қызметкерлер он екі елі ішек баданасының шамалы деформациясы болған кезде осы Талаптардың 57-тармағының 3) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Осы аурудың асқазан-ішек жолы қызметінің бұзылуынсыз 3 жылдан астам болмауы осы Талаптардың осы тармағын қолдануға негіз болып табылмайды.

Анамнезінде асқазанның немесе ұлтабардың ойық жара ауруы бойынша оперативті ем алған қызметке кандидаттар үшін фиброгастроскопия, контрастпен рентгенография және гастроэнтерологтың одан әрі консультациясы үшін негіз болып табылады. 3 жыл ішінде аурудың нәтижелері мен асқынуы бойынша патология болмаған кезде кандидаттар жарамды деп танылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
58.	Асқазан мен ұлтабардың сырқаты (жара сырқатынан басқа), ас қорыту органдарының басқа аурулары, өт қабы мен өт жолдарының аурулары, ұйқы безінің аурулары Инфекциялық емес энтерит және колит, Крон ауруы, бауырдың созылмалы аурулары, бауыр циррозы К29-31, К50-51, К57.1, К57.3, К51.5, К58, К59, К62, К63 (К63.1, К63.2 косылмағанды), К70-77, К80-87 (К82, К90-К93 косылмағанда):	о	қ	о	қ	о	қ
	1) қызметтерінің едәуір бұзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) жиі асқынулары және қызметтерінің орта бұзылулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) сирек асқынулары және қызметтерінің аз ғана бұзылулары бар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	В-жеке
	4) функцияның бұзылуынсыз объективті деректер болған кезде	жз	А	жеке	А	жеке	А

Осы Талаптардың 58-тармағының 1) тармақшасына бауыр циррозы; бауыр функциясының елеулі бұзылуымен немесе порталдық гипертензия белгілерімен созылмалы үдемелі белсенді гепатиттердің ауыр түрлері; ас қорыту функциясының күрт бұзылуымен спецификалық емес жаралы колиттердің, энтериттердің ауыр түрлері; жүйелі бужирлеуді немесе одан бас тартқан кезде хирургиялық емдеуді талап ететін елеулі клиникалық көріністері бар өңештің тыртықты тарылуы және жүйке-бұлшықет аурулары; жылына 4 рет асқынулары бар созылмалы қайталанатын холециститтер мен панкреатиттер жатады.

Осы Талаптардың 58-тармағының 2) тармақшаға жиі (жылына 2 және одан да көп) асқынулармен және бауыр функциясының орташа бұзылуымен созылмалы гепатиттер; секреторлық, қышқыл түзуші функциялардың бұзылуымен, жиі асқынулармен және 18,5-тен аз тамақтанудың төмендеуімен энтериттер, гастриттер, гастродуодениттер (2 айдан астам); ас қорыту функциясының бұзылу дәрежесіне және асқыну жиілігіне қарамастан созылмалы спецификалық емес жаралы колиттер, Крон ауруы жатады. Созылмалы холециститтер, жиі (жылына 2 және одан көп) асқынулары бар, функциясының орташа бұзылуымен және тамақтанудың төмендеуімен созылмалы панкреатиттер, емдеудің қанағаттанарлық нәтижелері кезінде. Сондай-ақ хирургиялық емдеуді талап етпейтін қалыпты клиникалық белгілері бар өңеш дивертикулы және диафрагманың өңеш тесігінің жарықтары; консервативті емдеудің қанағаттанарлық нәтижелері кезінде өңештің тыртықты тарылуы және жүйке-бұлшық ет аурулары жатады.

Созылмалы гепатит диагнозы стационардың мамандандырылған бөлімшесі жағдайында - бауырдың зақымдануының тұрақтылығын куәландыратын Клиникалық, зертханалық және аспаптық деректермен, сондай-ақ кемінде 6 ай бойы динамикалық бақылау нәтижелерімен расталуы тиіс.

Осы Талаптардың 58-тармағының 3) тармақшасына секреторлық функциясының шамалы бұзылуымен, сирек асқынулармен созылмалы гастрит, гастродуодениттер; өт шығару жолдарының дискинезиясы; ферментопатиялық (қатерсіз) гипербилирубинемиялар; емдеудің жақсы нәтижелері кезінде сирек асқынулармен созылмалы алькулездік және калькулездік холециститтер, панкреатиттер де Өңеш аурулары (оның ішінде өңеш дивертикулы, диафрагманың өңеш тесігі жарықтары), ішек және ішперде аурулары жатады.функциялардың шамалы бұзылуымен.

Созылмалы гепатит кезінде қызметке кандидаттар, қызметкерлер қызметтің алғашқы 3 жылында осы Талаптардың 58-тармағының 2) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Үстіңгі гастрит уақытша функционалдық бұзылулар деп бағалануы тиіс. Қызметке, оқуға кандидаттар бұл жағдайда жарамсыз деп танылады, қайта тексеру кезінде органикалық өзгерістер болмаған жағдайда (1 айдан ерте емес) олар барлық бағандар бойынша, оның ішінде оқуға түсуге жарамды деп танылады.

Осы Талаптардың 58-тармағының 4) тармақшаға ас қорыту функциясының бұзылуынсыз және сирек (2 жылда бір реттен артық емес) асқынулармен созылмалы гастрит, гастродуоденит; функциясының бұзылуынсыз созылмалы холецистит; функциясының бұзылуынсыз өт шығару жолдарының дискинезиясы; ферментопатиялық (қатерсіз) гипербилирубинемия (с-м Жильбера) жатады.); бауыр қызметінің бұзылуынсыз стеатогепатиттер (бауырдың май дегенерациясы); клиникалық көріністерсіз және функционалдық бұзылуларсыз өт қабының, өт шығару жолдары мен ұйқы безінің қалыптарының, өлшемдерінің, жағдайының нұсқалары, өңеш дивертикулдары және диафрагманың өңеш тесігінің жарықтары жатады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
59.	Жарықтар, жыланкөз, тарылулар, айналшық ішек сфинктерінің жетіспеушілігі, қалыптан тыс айналшық ішек, ішек немесе нәжісті жыланкөз, полиптер, тік шектің түсуі, созылмалы парапроктит К60.0-62.9:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) қызметтерінің едәуір бұзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) қызметтерінің орташа бұзылулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) қызметтерінің аз ғана бұзылулары бар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) функциялары бұзылмаған объективті деректер болғанда	жеке	А	жеке	А	А	А

Осы Талаптардың 59-тармағының 1) тармақшаға жүргенде немесе денені тік күйге ауыстырғанда тік ішектің барлық қабаттарының түсуі, ішектің қысымының шамалы артуы (жөтел, түшкіру немесе өзге де жеңіл күш кернеуі) жатады, бұл ІІІ сатыға сәйкес келеді, ол сондай-ақ артқы айналшық сфинктерінің тонусының күрт төмендеуімен, нәжіс пен газдарды ұстамаумен сипатталады, бұл ретте төмен түсіп кеткен ішек өз бетінше орнына келмейді және қолмен салу аз тиімді; емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері немесе одан; созылмалы парапроктит (қызметкерлер бейбіт уақытта әскери қызметке жарамсыз, соғыс уақытында шектеулі жарамды деп танылады, қызметке кандидаттар жарамсыз деп танылады) тұрақты немесе жиі (жылына кемінде 2 рет) ашылатын жыланкөздер немесе ірің жиі (жылына 3-4 рет) түзілетін созылмалы парапроктит жатады.

Осы Талаптардың 59-тармағының 2) тармақшасына хирургиялық емдеудің соңғы кезеңі ретінде табиғи емес артқы өту, ішек немесе нәжіс жыланкөздері; емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері немесе одан бас тарту кезінде І және ІІ дәрежелі артқы өту сфинктерінің жеткіліксіздігі; қалыпты физикалық жүктеме кезінде тік ішектің түсуі (бұл ретте түсіп кеткен ішектің өзі немесе қол құралының көмегімен орнына келеді, артқы өту әдетте тартылып немесе біршама босаған, газ немесе сұйық нәжіс ұстамауы бар), сирек өршу жатады.

Осы Талаптардың 59-тармағының 3) тармақшаға дефекация кезінде тік ішектің түсуі (I кезең), сирек асқынулары бар созылмалы парапроктиттің тағамдық емес түрі (жылына 2 реттен артық емес) жатады.

Тік ішектің түсуі, ішек немесе нәжіс жыланкөздері, артқы өтудің тарылуы немесе сфинктердің жеткіліксіздігі кезінде куәландырылушыға хирургиялық емдеу ұсынылады.

Операциядан кейін қызметкерлерге осы Талаптардың 61 және 83-тармақтары бойынша Г санаты шығарылады, кандидаттар 6 айға дейінгі кезеңде жарамсыз деп танылады. Емдеу нәтижелеріне байланысты қызметке жарамдылық санаты анықталады. Аурудың қайталануы немесе емделуден бас тартқан жағдайда қорытынды осы Талаптардың 59-тармағының 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша шығарылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
60.	Шап, сан жарықтары, операциядан кейінгі және басқа да жарықтар (диафрагмалықтарды қоспағанда) К40-43.9, К44.9-46:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының айтарлықтай бұзылуларымен;	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
	2) қызметтерінің баяу бұзылулары бар;	жз	В	жз	В	жз	В-жеке
	3) клиникалық көріністерсіз функциялары бұзылмаған объективті деректер болғанда	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке

Жарық болған кезде куәландырылушыларға осы Талаптардың аталған тармағының барлық бағандары бойынша хирургиялық емдеу ұсынылады. Сәтті емделуден кейін олар қызметке жарамды болып табылады.

Осы Талаптардың аталған тармағын қолдануға қанағаттанарлықсыз нәтижелер (сырқаттың қайталануы) немесе емдеуден бас тарту, сондай-ақ оны жүргізуге қарсы көрсеткіштер негіз болып табылады.

Осы Талаптардың 60-тармағының 1) тармақшасына қол құралдарын немесе дененің көлденең жағдайын салу үшін талап ететін немесе ішкі ағзалардың қызметін бұзатын қайтадан қайталанатын, үлкен көлемді сыртқы жарықтар; көптеген жарықтар; түзетілмейтін вентральды жарықтар жатады. Хирургиялық емдеуден кейін жарықтың бір мәрте қайталануы осы Талаптардың 60-тармағының 1) тармақшасын қолдануға негіз бермейді.

Осы Талаптардың 60-тармағының 2) тармақшасына едәуір дене жүктемесі, жөтел кезінде дененің тік күйінде пайда болатын, қысымға бейім орташа көлемді қайталанатын сыртқы жарықтар, сондай-ақ бандаж тағуды талап ететін вентральды жарықтар жатады.

Шағын кіндік жарықтары, іштің ақ сызығының іш алды ұралары, сондай-ақ дене жүктемесі, күштеу кезінде жарықты айдамай шап сақиналарының кеңеюі осы Талаптардың 60-тармағын қолдануға негіз болып табылмайды, қызмет өткеруге және оқу орындарына түсуге кедергі келтірмейді.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
61.	Хирургиялық емдеуден, жіті сырқаттардан, ас қорыту органдарының созылмалы сырқаттарының асқынуларынан кейінгі уақытша функционалдық бұзылулар	о	қ	о	қ	о	қ
		жз	Г	жз	Г	жз	Г

Өткерген сырқаттар мен операциялардан кейін қызметкерлердің Г санатына мұқтаждығы туралы қорытынды арнайы емдеу қажет болмаған кезде және жұмысқа қабілеттілігін толық қалпына келтіру үшін 1 айдан кем емес мерзім талап етілетін қолайлы сараптамалық болжам кезінде шығарылуы мүмкін.

Қызметке кандидаттар жыртылған перитонитпен аппендэктомия операциясынан кейін 6 айдан кем емес мерзімге, вентральды жарықтардың пластиктері, кіндік, шап жарықтары қысылуымен және жергілікті перитонитсіз және (немесе) жергілікті перитонитсіз аппендэктомия операциясынан кейін 3 айдан кем емес мерзімге, қысылусыз жарықтың пластиктері жарамсыз деп танылады.

12-тарау. Тері және тері асты клетчаткасының сырқаттары

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
62	Тері аурулары L20-26.9, L30, Q80-82:	к	с	к	с	к	с
	1) экземаның күрделі емделетін кең таралған нысандары, диффуздық нейродермит, шын күлбірек, туа пайда болған ихтиоз және ихтиоз нысанды эритродермия, тері жамылғыларының айрықша залалдануы бар дәнекер тканьдердің диффуздық аурулары: дерматомиозит, жүйелі қызыл жегі кезіндегі тері белгілері, кең таралған склеродермия	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) рецессивті ихтиоз, кең таралған псориаз, кең таралған абцессті және жаралы пиодермия; экземаның нейродермиттің шектелген, бірақ жиі рецидивтелінетін нысандары; герпетинысанды Дюринг дерматиті, диссеминацияланған қызыл жегі; таздың және витилигоның толық қамтылған формалары;	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	В
	3) экземаның, нейродермиттің, псориаздың шектелген сирек рецидивтеленетін нысандары; дискоидтік қызыл жегі, шектелген жүйесіз склеродермия, доминанттық өрескел ихтиоз	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) ұялы бас тақырлығы мен витилигоның кең таралған және тотальды нысандары, сондай-ақ беттегі витилигонның шектелген формасы	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	5) кең таралған немесе едәуір анық білінетін гиперкератоздар (фолликулярлық гиперкератоздан басқа), дискератоздар, терінің рак қарсаңындағы жағдайлары, рентген- және радиодерматиттер, фотодерматоздар;	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке

Тері ауруларының (витилигодан басқа) таралған түрлері тері жамылғысының едәуір (50% - дан астам) бетінде диссеминирленген бөртпелермен сипатталады.

Тері ауруларының шектеулі түрлері деп әртүрлі локализациядағы, оның ішінде жалпы ауданы науқастың алақанына дейінгі әртүрлі анатомиялық аймақтарда зақымданудың бірлі-жарым ошақтары саналады. Экзема кезінде анатомиялық аудандардың бірінің (табан, балтыр, қол, бас) зақымдануы шектеулі деп бағаланады.

Тері ауруларының жиі қайталанатын түрлері - асқынулар жылына 2 және одан да көп рет пайда болатын нысандар.

III бағандар бойынша куәландырылатындар соңғы 3 жыл ішінде асқынулар болмаған кезде созылмалы тері ауруларының тұрақты ремиссиясы кезінде қызметке, әскери қызметке жарамды деп танылады.

Осы Талаптардың 62-тармағының 2) тармақшасына сондай-ақ көптеген конглобатты акне; бастағы және терінің ашық учаскелеріндегі псориаздың шектеулі, бірақ ірі бляшкалар жатады. Үлкен псориазды науқастың алақанынан артық мөлшерде санау керек.

МК жүргізу сәтінде қалдық құбылыстар болған немесе болмаған кезде кезекші белдіктер болған немесе болмаған кезде шектеулі, сирек қайталанатын псориаздары бар қызметкерлер барлық бағандар бойынша жарамды деп танылады.

Ұя тәрізді таздықтың кең таралған түрі деп әрқайсысының диаметрі кемінде 10 см. болатын көптеген тақырлану ошағының (3 және одан да көп) болуы, ал ошақтар қосылған кезде - бастың шаш бөлігінің 50% - дан астам ауданында шаш өсуінің болмауы түсініледі.

Витилигоның кең таралған түрі жалпы тері жамылғысының 1%-дан астам жалпы ауданы әртүрлі анатомиялық облыстардың (бас, мойын, кеуде, іш, арқа, бөкселер, жоғарғы және төменгі аяқ-қолдар) тері жамылғысында көп (3 және одан да көп) депигменттелген дақтардың немесе жалпы тері жамылғысының 3%-дан астам бір анатомиялық аймақтың болуы болып саналады.

Алақан ауданы жалпы тері жамылғысының 1% болып есептеледі.

Витилигоның шектеулі ошақтары бар қызметкерлер (2-баған бойынша куәландырылатын қызметкерлер үшін витилигодан басқа) барлық бағандар бойынша қызметке жарамды деп танылады.

Бет, мойын, дененің ашық учаскелерінде витилигоның шектеулі нысандары бар қызметке үміткерлер І-ІІ бағандар бойынша жарамсыз деп танылады, III бағандар бойынша қызметке жарамдылығы жеке дара анықталады.

Қызметі қолайсыз метеорологиялық жағдайлармен және иондаушы сәулелену көздерімен байланысты фотодерматоздардан, рентген - және радиодерматиттерден зардап шегетін қызметкерлер кәсіби зияндармен байланысты емес жұмысқа ауыстыра отырып, әскери қызметке шектеулі жарамды деп танылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
63.	Жедел сырқаттардан кейінгі жедел және уақытша функционалдық бұзылулар (терінің кең таралған оның ішінде жұқпалы пиодермия, қышыма және т.б. сырқаттары), сондай-ақ жедел экземалар, токсикодермиялар және дерматиттер	о	қ	о	қ	о	қ
		жз	Г	жз	Г	жз	Г

МК функцияларының бұзылуы болған кезде жіті токсикодермия бойынша емдеу аяқталғаннан кейін осы Талаптардың 62-тармағының тиісті тармақшалары бойынша жүргізіледі.

13-тарау. Сүйек-бұлшықет жүйесі мен дәнекер тінінің сырқаттары

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
64.	Дәнекер тіндердің диффузиялық аурулары, ревмотоид артриті, Бехтерев ауруы, Рейтер ауруы, түйінді периартериит, Вегенер грануломатозы, дәнекер тіндердің басқа да жүйелі сырқаттары, псориаздық артропатия және инфекциямен байланысты басқа да артриттер (реактивті артриттер) I78.0-79.8, L93-93.2, L94, L95.0-95.9, М45:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) қызметтерінің едәуір бұзылуы, тұрақты және анық білінетін өзгерістері бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының орташа бұзылуы мен асқынулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) функцияларының аз ғана бұзылуы және сирек асқынулары бар	жз	В	жз	В	жз	В-жеке

Осы Талаптардың аталған тармағы инфекциялық артропатияларды (инфекциямен байланысты артриттер, реактивті артропатиялар және басқалар), қабыну полиартропатияларын (ревматоидты артриттер, псориатикалық және энтеропатиялық артропатиялар, подагра және басқалар), дәнекер тіннің жүйелі зақымдануларын (түйінді полиартериит, басқа да некротизациялайтын васкулопатиялар, жүйелі қызыл жегі, дерматополимиозиттер, жүйелі склероз, дәнекер тіннің басқа да жүйелі зақымданулары), спондилопатияларды (анкилозды спондилит, басқа да қабыну спондилопатиялары, спондилездерді, басқа да спондилопатиялар) көздейді.

Осы Талаптардың 64-тармағының 1) тармақшасына дәнекер тінінің диффузды сырқаттары (жүйелі қызыл жегі, Рейтер сырқаты, кең таралған склеродермия, дермато(поли)миозит, эозинофильді фасциит, Шегрен сырқаты, дәнекер тінінің аралас сырқаттары), жүйелік васкулиттер, түйінді периартериит, Вегенер синдромы, органдар мен жүйелер тарапынан өзгерістердің айқындылығына, асқыну жиілігі мен функционалдық бұзылулардың дәрежесіне қарамастан Бехчет синдромы, сондай–ақ Шенлейн-Геноха сырқаты (геморрагиялық васкулит), ревматоидты артрит, функциялардың елеулі бұзылулары бар Бехтерев ауруы (анкилозды спондилоартрит) немесе олардың еңбекке қабілеттілігін тұрақты жоғалтатын жүйелі түрлері жатады.

Осы Талаптардың 64-тармағының 2) тармақшасына жүйелі көріністер болмаған кезде буындардың, омыртқаның орташа айқын көрінген экссудативті-пролиферативті өзгерістері және буындардың функционалдық жеткіліксіздігі бар қабыну ауруларының баяу үдемелі нысандары, сондай-ақ сирек асқынулармен процесс белсенділігінің клиникалық-зертханалық белгілері болған кезде ревматоидты артриттің және Бехтерев ауруының бастапқы нысандары жатады.

Осы Талаптардың 64-тармағының 3) тармақшасына сирек (жылына 1 рет және сирек) асқынулары бар буындардың, омыртқаның созылмалы аурулары жатады, сондай-ақ буындардың экссудативті-пролиферативті өзгерістері, процесс белсенділігінің зертханалық белгілері сақталған кезде жіті қабыну артропатияларының созылмалы (6 ай және одан көп) ағымы бар қызметкерлер куәландырылады.

Инфекциялық және қабыну артриттерінің созылмалы нысандары, геморрагиялық васкулиттің тері-буын нысанының созылмалы ағымы, созылмалы подагралық, сондай-ақ псориатикалық артрит кезінде әскери қызметке жарамдылық санаты басқа органдар мен жүйелердің зақымдануына, буындар функциясының жай-күйіне байланысты осы Талаптардың 64-тармағының 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша айқындалады.

Сырқаттың бес жылдан астам асқынуы болмаған және буындар қызметінің бұзылуынсыз реактивті артриттердің созылмалы түрлері осы Талаптардың осы тармағын қолдануға негіз болып табылмайды.

Буындардың жіті қабыну ауруларынан және МК геморрагиялық васкулитінің тері және тері-буын пішіндерінен кейін осы Талаптардың 86-тармағы бойынша жүргізіледі.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
65.	Ірі буындардың, шеміршектердің, сіңірлердің созылмалы хирургиялық сырқаттары мен залалданулары, остеопатиялар, туа және жүре пайда болған сүйек-бұлшықет деформациялары М80-85, М86–96,9 (М90.1 коспағанда):	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының едәуір бұзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының орташа бұзылулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) функцияларының аз ғана бұзылулары бар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) функциялары бұзылмаған объективті деректер болғанда	жеке	А	жеке	А	жеке	А

Осы Талаптардың 65-тармағының 1) тармақшаға буындарды құрайтын және оның тұрақсыздығын тудыратын ірі буынның анкилозы немесе сүйектердің ақауы; қозғалыстың едәуір шектелуі немесе патологиялық қозғалғыштығы; тұрақты ауырсыну синдромымен және аяқ-қол бұлшықеттерінің атрофиясымен ірі буындардың айқын білінетін деформациялаушы остеоартрозы; Секвестр қуыстарының, секвестрлердің, ұзақ жазылмайтын немесе жиі (жылына 2 және одан да көп) ашылатын жыланкөздердің болуымен остеомиелит; функциясының елеулі бұзылуы бар; сан басының остеохондропатиясы (Легг-Кальве-Пертес сырқаты); немесе патологиялық қозғалғыштығы; (оның ішінде остеопорозбен, ісікпен, остеомиелитпен және т.б. зақымдану салдарынан) операциялық емдеу қажеттілігі немесе одан бас тарту кезінде патологиялық сынықтардан кейінгі жай-күй; остеосклероз (мәрмәр сырқаты).

Ірі буындардың анкилоздары функционалдық тиімді жағдайда немесе жақсы функционалдық өтемақы кезінде қызметке кандидаттар 1) тармақша бойынша, ал қызметкерлер осы Талаптардың 65-тармағының 2) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Осы Талаптардың 65-тармағының 2) тармақшасына аяқ-қол бұлшықеттерінің орташа айқын білінетін атрофиясымен қоса болатын аяқ-қол бұлшықеттерінің орташа айқын білінетін атрофиясымен қоса болатын буындардың айқын білінетін тұрақсыздығымен (босаңсуымен) немесе қайталанатын синовитімен шамалы дене жүктемелерінің салдарынан туындайтын ірі буындардың жиі (жылына 3-тен астам) шығулары; айқын білінетін ауырсыну синдромымен ірі буындардың бірінде Деформацияланатын остеоартроз (ІІІ рентгенологиялық саты); функциясының орташа бұзылуымен Сан басының остеохондропатиясы (Легг-Кальве-Пертес ауруы), сүйектердің буын ұштарының жарақаттан кейінгі деформациясы; ірі буындардың аралас контрактурациясы буын; функциясының бұзылуы бар екеніне және дәрежесіне қарамастан ірі буындарды эндопротездеу; жыл сайынғы асқынулармен остеомиелит (оның ішінде бастапқы созылмалы); аяқ-қолдың қозғалысына немесе стандартты киім нысанын, аяқ киімді немесе жабдықтарды киюге кедергі келтіретін гиперостоздар жатады.

Осы Талаптардың 65-тармағының 3) тармақшасына сирек пайда болатын шығып кетулер (жылына 3-тен көп емес), орташа күш жүктемелері немесе қайталама жарақаттар салдарынан буындардың тұрақсыздығы мен синовиті жатады; функциясының бұзылуы бар екеніне және дәрежесіне қарамастан ұсақ буындарды эндопротездеу; сирек асқынулары бар остеомиелит (2-3 жылда бір рет), секвестральды қуыстар мен секвестр болмаған кезде, аяқталған дистрофиялық үдерісте остеохондропатиялар, өрескел деформациясы немесе фрагментациясы бар, физикалды, аспаптық (рентгенография, ультрадыбыстық, рентген денситометриясы) және зертханалық (25 гидрокси-Д витамині, кальций, креатинин және тироидты-ынталандырушы гормон деңгейі) зерттеулермен расталған, алғаш рет анықталған қайталама остеопороз (рентгенография, ультрадыбыстық, рентген денситометриясы) және зертханалық (25 гидрокси-витамин Д деңгейі, кальций, креатинин және тироид-ынталандырушы гормон) анамнезінде патологиялық сынық жоқ, зертханалық зерттеулермен расталған қайталама остеопороз жатады.

Аяқталмаған процесі бар остеохондропатия кезінде қызметке кандидаттар уақытша жарамсыз деп танылады, кейіннен қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды емдеу нәтижелеріне байланысты шығарылады.

Остеомилитикалық процесс 3 және одан да көп жыл бойы асқынулар, Секвестр қуыстары және Секвестр болмаған кезде аяқталған болып саналады.

Сүйектердің кистозды қайта пайда болуы, ірі буынның кесілетін остеохондрозы кезінде операциялық емдеу ұсынылады. Операциялық емдеуден бас тартқан немесе оның қанағаттанғысыз нәтижелері кезінде қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды буындар функциясының жай-күйіне байланысты және осы Талаптардың 69-тармағына, буындардағы қозғалыс көлеміне сәйкес шығарылады.

Осы Талаптардың 65-тармағының 4) тармақшасына ауырсыну синдромынсыз және функциясының бұзылуынсыз ірі буындардың бірінде деформацияланған остеоартроз, буындар қызметінің бұзылуынсыз Осгуд-Шлаттер сырқаты жатады.

Талаптардың осы тармағына жатқызылған аурулардың салдарынан аяқ-қолдың қысқаруы кезінде осы Талаптардың 69-тармағының тиісті тармақшалары қосымша қолданылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
66.	Омыртқа аурулары және олардың зардаптары (спондилез және онымен байланысты жағдайлар, омыртқааралық дискілер аурулары, омыртқаның басқа да аурулары, қисаюлары, басқа да жүре пайда болған деформациялары) М40-51 (М45, М90 коспағанда):	к	с	к	с	к	с
	1) функцияларының едәуір бұзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының орташа бұзылулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	В
	3) функцияларының аз ғана бұзылулары бар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	В-жеке
	4) функциялары бұзылмаған объективті деректер болғанда	жз	А	жеке	А	жеке	А

Осы Талаптардың осы тармағы спондилезді және онымен байланысты жағдайларды, омыртқааралық дискілердің ауруларын, омыртқаның басқа да ауруларын - қисаюды және омыртқа бағанасының басқа да жүре пайда болған деформацияларын, омыртқа ауруларын жарақаттан және хирургиялық емдеуден кейінгі жағдайларды көздейді.

Осы Талаптардың 66-тармағының 1) тармақшасына жиі асқынулары бар (жылына 3 және одан көп) инфекциялық спондилит; тұрақты айқын білінетін ауырсыну синдромымен және омыртқаның тұрақсыздығымен ІІІ-IV дәрежелі спондилолистез (омыртқа денесінің көлденең диаметрінің жартысынан көп ығысуы); омыртқаның тұрақсыздығымен қоса жүретін омыртқаның мойын бөлігінің деформацияланатын спондиллезі; тұрақты айқын білінетін ауырсыну синдромымен тұйықталу пластинкалары деңгейінен шығатын омыртқааралық буындарының аумағында және омыртқа денелерінің шеттері бойынша көптеген массивті сүйек өскіндері бар омыртқаның кеуде және бел бөліктерінің деформацияланатын спондилезі, бұл стационарлық емдеуден тұрақты клиникалық ықпалсыз медициналық көмекке жиі жүгінумен расталады; кеуде қуысының кенеттен деформациясымен (қабырға бүкірі) және омыртқа бағанасының ІІІ дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігімен (кифоздар, IV дәрежелі сколиоздар және т. б.) омыртқа рестриктивті түрі; жұлын-ми арнасындағы бөгде денелер; омыртқаның күрт айқын білінетін деформациясы (дөңес) және ауырсыну синдромы бар омыртқа денелерінің көптеген сынықтарының салдары жатады.

Сондай-ақ осы тармақшасына омыртқа денелерінің сыну, шығу және сыну-шығуларына спондило- және корпородез қолданып операция жасау салдарлары, 2 және одан көп омыртқалардың денелерінің ІІ-ІІІ дәрежелі сына тәрізді деформациясының, омыртқааралық дисктердің, сіңірлердің және буындардың зақымдануымен ауырсыну синдромының функцияларының орташа немесе едәуір бұзылу салдарлары жатады.

Омыртқаның патологиялық өзгерістерінің сипаты көп осьтік, жүктемелік және функционалдық рентгенологиялық және басқа да зерттеулермен расталуы тиіс.

Осы Талаптардың 66-тармағының 2) тармақшасына ауырсыну және (немесе) радикулярлық синдромы бар омыртқа аралық буындастар саласында және омыртқа денелерінің шеттері бойынша (ІІ – ІІІ сатыдағы) көптеген массивті тұмсық тәрізді өсулермен кең таралған деформациялаушы спондилез және омыртқааралық остеохондроз; протрузия және (немесе) түбіршек және (немесе) айқын ауырсыну синдромы бар диск жарығының болуымен ІІ сатыдағы омыртқаның шектеулі остеохондрозы; жұлын-ми арнасының айқын білінетін стенозы; спондилез, омыртқа ауырсыну синдромы бар І және ІІ дәрежелі спондилолистез (омыртқа денесінің көлденең диаметрінің 1/4 және 1/2 бөлігіне ығысу); кеуде қуысының орташа деформациясы және рестриктивті түр бойынша ІІ дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігі бар омыртқаның остеохондропатиялары (кифоздар, кифосколиоз, жасөспірімдер остеохондрозы – Кальве ауруы, Шейерман ауруы, ІІІ дәрежелі құрылымдық және құрылымдық емес сколиоздар); сирек асқынулары бар инфекциялық спондилит; функционалдық бұзылулардың дәрежесіне және емдеу нәтижесіне қарамастан омыртқа денесінің жаңа сынуы немесе шығуы жатады.

Сондай-ақ осы тармақшасына омыртқа денелерінің сыну, шығу және сыну-шығуларына спондило- және корпородез қолданып операция жасау салдарлары, 2 және одан көп омыртқалардың денелерінің ІІ-ІІІ дәрежелі тәрізді деформациясымен сынуы, омыртқааралық дисктердің, сіңірлердің және буындардың зақымдануымен ауырсыну синдромының немесе функцияларының бұзылуының болмауы немесе шамалы бұзылу салдары жатады.

Ауырсыну синдромы медициналық құжаттарда тіркелген соңғы 12 айда медициналық көмекке бірнеше рет (3 және одан көп) жүгінулермен расталуы тиіс.

Операция жасалған сәттен бастап 3 жылға дейінгі кезеңде жарықтарды эндоскопиялық алып тастағаннан кейін қызметке және оқуға кандидаттар жарамсыз деп танылады, І баған бойынша куәландырылатын қызметкерлер-әскери қызметке шектеулі жарамды; ІІ, ІІІ бағандар бойынша, қызметінің шамалы бұзылуымен қолайлы клиникалық аяқталған кезде (бақылау МРТ болуы міндетті) "В – жеке" бойынша, қолайсыз аяқталған кезде - әскери қызметке шектеулі жарамды деп куәландырылады.

Бекіту, омыртқаның металл конструкциясы, травматикалық спондиллопатия, функциясының шамалы бұзылуымен қолайлы клиникалық аяқталу кезінде омыртқааралық дискіні жасанды дискімен алып тастау және(немесе) алмастыру тәсілдерін пайдалана отырып, омыртқаның асқынған сынықтарына байланысты операциядан кейін, емдеу сәтінен бастап мерзіміне қарамастан қызметке және оқуға үміткерлер жарамсыз, талаптардың барлық бағандары бойынша қызметкерлер - әскери қызметке шектеулі жарамды деп танылады.

Осы Талаптардың 66-тармағының 3) тармақшасына омыртқалардың айналуымен қоса жүретін омыртқаның тіркелген жүре пайда болған қисаюы (ІІ дәрежелі сколиоз, 3 және одан да көп омыртқалардың сына тәрізді деформациясы бар остеохондропатикалық кифоз және т. б.); жүре пайда болған бұлшықет қисығы; функционалдық рентгенографиямен расталған омыртқаның тұрақсыздығы; клиникалық зерттеу және клиникалық зерттеу кезінде анықталған елеулі дене жүктемелері және деформациялардың айқын анатомиялық белгілері кезінде ауырсыну синдромымен I-II сатыдағы шектелген деформациялық спондилез және рентгенограммаларда; Рентгенологиялық белгіленген Шморль жарықтары, протрузия және диск жарықтары, клиникалық көріністерсіз І дәрежелі спондилолистез; І дәрежелі компрессия омыртқа денелерінің ескірген компрессиялық тұрақты сынуы және олардың шамалы ауырсыну синдромы және ІІ дәрежелі омыртқа кифотикалық деформациясы бар салдары жатады.

Осы тармақшаға омыртқа функциясының шамалы бұзылуы және ауырсыну синдромы болған кезде доғалардың, омыртқа өсінділерінің сынуы бойынша емдеуден кейінгі жай-күй жатады.

Жарықты эндоскопиялық алып тастау бойынша операция жасалған сәттен бастап 3 жылдан астам кезеңде І баған бойынша қызметкерлер қолайлы клиникалық қорытынды және омыртқа функциясының бұзылуы болмаған кезде "В – жеке" куәландырылады, ІІ, ІІІ бағандар бойынша қолайлы клиникалық қорытынды және функциясы болмаған немесе шамалы бұзылған кезде жарамды деп танылады, қолайсыз нәтиже кезінде - барлық бағандар бойынша әскери қызметке шектеулі жарамды деп танылады.

Жарықты эндоскопиялық алып тастау бойынша операция жасалған сәттен бастап 3 жылдан астам кезеңде қызметке кандидаттарға қолайлы клиникалық нәтижеде (бақылау МРТ болуы міндетті), функциясының бұзылуы болмаған кезде ІІІ баған бойынша жарамдылық жеке анықталады; І және ІІ бағандар бойынша қызметке кандидаттар және оқуға үміткерлер емдеу нәтижесі мен мерзіміне қарамастан жарамсыз деп танылады.

Спондилез анатомиялық түрде тұйықтаушы пластинкалардың барлық шеңберін қамтитын тұмсық тәрізді өсулермен және омыртқа денелерінің деформациясымен көрінеді. Спондилездің І дәрежесі рентгенологиялық жағынан омыртқа денелерінің шеттері бойынша тұмсық тәрізді өсулермен көрінеді; ІІ дәреже - омыртқадан омыртқаға өсіп келе жатқан және өсу дәрежесіне жетпейтін шеткі өсулер; ІІІ дәреже - тұмсық тәрізді өсулер тұйықталу пластинкаларының бүкіл шеңберін басып алады және омыртқа денелерінің деформациясымен қоса жүреді.

Хондроздың клиникалық көрінісінің белгілері омыртқаның зақымданған бөлігінің статикалық функциясының бұзылуы - мойын (бел) лордозын түзету немесе тіпті кифоздың пайда болуы, физиологиялық лордоздың орнына жергілікті лордоз бен кифоздың үйлесуі болып табылады.

Омыртқааралық остеохондроздың рентгенологиялық симптомдары мыналар болып табылады: 1) омыртқа нысанының бұзылуы (статикалық функцияның бұзылуы); 2) омыртқааралық диск биіктігінің төмендеуі; 3) фиброзды сақинаның алдыңғы учаскесінде немесе пульпозды ядросында әк тұздарының шөгуі; 4) стандартты рентгенография кезінде анықталатын омыртқа денелерінің ығысуы (алдыңғы, артқы, бүйірлік); 5) сегментіндегі қозғалыс патологиясы (динамикалық функцияның бұзылуы); 6) диск жазықтығында түзілетін және омыртқа денелерінің алаңдарын жалғастыратын шеткі сүйек өсулері; 7) құрылымның айқын бейнесі бар субхондральды остеосклероз, I кезең - физиологиялық лордоздың шамалы өзгерістерінің болуымен сипатталады, II кезең - лордоздың түзетілуі, диск биіктігінің төмендеуі (биіктігі жоғары дискідең ¼ кем), бекітілмеген "кергіш" симптомы, экзостоздар, III кезең-зақымданған дискінің биіктігі жоғарыдан 2 есе аз.

Дене жүктемесі кезіндегі ауырсыну синдромы куәландырылушының медициналық құжаттарында белгіленген медициналық көмекке бірнеше рет жүгінулермен расталуы тиіс.

Шектеулі деформациялаушы спондилездің және омыртқааралық остеохондроздың аталған клиникалық және рентгенологиялық белгілерінің жиынтығы ғана осы Талаптардың 66 тармағының 3) тармақшасын қолдануға негіз береді.

Сколиоз дәрежесі рентгенограммалар бойынша сколиоз бұрыштарын өлшеу негізінде анықталады (В.Д. Чаклин бойынша): I дәрежелі – 10 градусқа дейін, II дәрежелі - 11-25 градусқа дейін, III дәрежелі - 26-50 градусқа дейін, IV дәрежелі - 50 градустан жоғары.

Патологиялық кеуде кифозы кезінде (Шейерман сырқаты) деформация Кобба әдістемесі бойынша мықын сүйектерін басып ала отырып, тұрған күйінде бүйір рентгенограмма бойынша бағаланады. I дәреже-кифоздың бұрышы 31-ден 40 градусқа дейін; II дәреже-кифоздың бұрышы 41-ден 50 градусқа дейін; III дәреже-кифоздың бұрышы 51-ден 70 градусқа дейін; IV дәреже-кифоздың бұрышы 71 градустан жоғары.

І дәрежелі Спондилолистез-омыртқа денесінің көлденең диаметрінің бөліктеріндегі ығысу, ІІ дәрежелі½; ІІІ дәрежелі-омыртқа денесінің жартысынан астамы ығысу, ІV дәрежелі ығысу 76% - дан 100%-ға дейін.

Сакрализация, люмбализация, омыртқаның тұрақсыздығы КТ, МРТ, функционалдық рентгенографиямен расталады. Омыртқаның мойын бөлігінің тұрақсыздығы кезінде кандидаттар брахиоцефальды тамырлардың ультрадыбыстық доплерографиясын жүргізу керек. Функционалдық рентгенограммада гипермобильдіктің белгісі зерттелетін сегментте шектес тұйықталу пластинкаларымен бұрыштың едәуір ұлғаюы (жазу кезінде) немесе азаюы (бүгу кезінде) болып табылады. Гипермобильділік кезінде бейтарап орналасумен салыстырғанда бүгу және жазу кезінде бұрыштардың жалпы мөлшерінің айырмашылығы 10 градустан асады. Зерттелетін омыртқа сегментіндегі тұрақсыздықты шектес омыртқалардың денелерінің бір-біріне қатысты бейтарап жағдайдан бір бағытта 3 мм және одан да көп ығысуы болған жағдайда белгілейді.

Осы Талаптардың 66-тармағының 4) тармақшасы бойынша жарақаттан кейін уақытша функционалдық бұзылулар немесе айқын білінетін ауырсыну синдромы болған кезде қолайлы сараптамалық болжам кезінде қызметкерлерге Г санаты шығарылады.

Емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері және қолайсыз аяқталу анықталған жағдайда жарамдылық санаты туралы қорытынды осы Талаптардың 66 тармағының тиісті тармақшалары бойынша шығарылады, Г санаты шығарылмайды.

Осы тармақшаға соңғы 12 ай ішінде клиникалық көріністерсіз және функцияның бұзылуынсыз омыртқаның I сатылы омыртқааралық шектеулі остеохондрозы жатады.

Остеохондроз кезінде рентгенологиялық және клиникалық симптомдар сәйкес келмейтінін есте сақтау қажет. Сондықтан Рентгенологиялық белгіленген Шморльдің бірлі-жарым жарықтары, дискілердің протрузиясы, ауырсыну немесе радикалдық синдромдарсыз І сатылы остеохондроз осы Талаптардың 66-тармағын қолдану үшін негіз болып табылмайды.

Түбіршектік немесе тамыр синдромдары қоса жүретін омыртқа жарақаттарының сырқаттары мен салдары кезінде осы Талаптардың 24 және 26-тармақтарының тиісті тармақшалары бір мезгілде шығарылады.

Омыртқа функциясының бұзылуынсыз қалған жіті және көлденең өсінділердің сынуы, сондай-ақ клиникалық көріністерсіз және неврологиялық симптоматикасыз омыртқаның бекітілмеген қисаюы мен І дәрежелі сколиоз осы Талаптардың 66-тармағын қолдануға негіз болып табылмайды.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
67.	Қол саусақтарының немесе қол басының деформациясы мен дефектілері М20-21.6:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының едәуір бұзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының орташа бұзылулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) функцияларының аз ғана бұзылулары бар	жз	В	жз	В	жз	В-жеке

Осы Талаптардың 67-тармағының 1) тармақшаға: қол буынының деңгейінде кез келген қолдың екі не бір қолының; әр қолдың алақан-фалангалық буындар деңгейінде үш саусақтан; әрбір қолдың негізгі фалангаларының дистальды ұштары деңгейінде төрт саусақтан; екі қолдың алақан-фалангалық буындар деңгейінде бірінші және екінші саусақтардың болмауы жатады.

Құқық қорғау органдарында қызметте болудың шекті жасына жеткен, бірақ МК кезінде зейнеткерлікке шығуға құқығы жоқ қызметкерлер қолдың қол буыны деңгейінде жұмыс істемейтін қолы болмаған кезде осы Талаптардың 67-тармағының 2) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Осы Талаптардың 67-тармағының 2) тармақшасы: алақан сүйектері деңгейінде қолдың болмауы жатады; бір қолда: алақан-саусақ буындары деңгейінде үш саусақтың, негізгі фалангалардың дистальды ұштары деңгейінде төрт саусақтың, алақан-саусақ буындары деңгейінде бірінші және (немесе) екінші саусақтың, Фаланга аралық буын деңгейінде бірінші саусақтың және ортаңғы фалангалардың дистальды ұштары деңгейінде екінші-бесінші саусақтың; екі қолда алақан-саусақ буындары деңгейінде бірінші саусақтардың болмауы; екі қолда алақан-саусақ буындары деңгейінде; артропластикадан кейінгі үш және одан да көп алақан-фалангалық буындардың бұзылуы, ақаулары және жай-күйі; қол және саусақтардың қан айналымының кенеттен бұзылуымен немесе қолдың ұсақ бұлшық еттерінің ишемиялық контрактурасының дамуымен шынтақ және сәуле артерияларының (не олардың әрқайсысының жеке-жеке) зақымдануы; алақан сүйектерінің проксимальдік деңгейінен үш және одан да көп саусақтардың бүгілген сіңірлерінің ескірген зақымданулары немесе ақаулары; тұрақты контрактураға немесе трофиканың елеулі бұзылуына (анестезия, гипостезия) әкеп соқтыратын үш және одан да көп саусақтардың ескі зақымдануларының жиынтығы жатады.

Осы Талаптардың 67-тармағының 3) тармақшасына: фалангааралық буын деңгейінде бірінші саусақтың және негізгі фаланга деңгейінде екінші саусақтың немесе бір қолдағы ортаңғы фалангалардың дистальды ұштары деңгейінде үшінші-бесінші саусақтың; бір қолдағы ортаңғы фалангалардың дистальды ұштары деңгейінде екінші-төртінші саусақтың; әрбір қолдағы ортаңғы фалангалардың проксимальды ұштары деңгейінде үш саусақтан; оң қолдағы фалангааралық буын деңгейінде бірінші немесе екінші саусақтың (солақайларда - сол қолдарында); екі қолдағы фалангааралық буындар деңгейінде бірінші; фаланганың проксимальды ұшы деңгейінде екі саусақтың болмауы; екі қолдың екінші-төртінші саусақтарының дистальды фалангаларының болмауы; қарт шығулар, остеохондропатиялар және қол буыны сүйектерінің остеомиелиті; қол буынының анкилозы; екі алақан сүйектерінің ақаулары немесе жалған буындар және алақан сүйектерінің созылмалы остеомиелиттері; екі алақан сүйектерінің шығуы; екі алақан-фалан буынының артропластикасынан кейінгі бұзылулар, ақаулар және жай-күй; екі алақан-алақан сүйектерінің карпальды немесе латеральды каналының синдромы;; екі саусақтың иннервациясының орташа бұзылуымен ортадағы немесе шынтақ нервінің жалпы алақан бұтақтарының зақымдануы (анестезия, гипостезия және т.б. бұзылулар); екі саусақтың қан айналымының орташа бұзылуымен үш жалпы алақан артериясының зақымдануы; алақан сүйектері деңгейінде екі саусақтың бүгу сіңірлерінің және бірінші саусақтың ұзын бүгу деңгейіндегі ескірген зақымданулары; қол функциясының шамалы бұзылуымен және трофикалық бұзылулармен (анестезия, қол және саусақтардың гипостезиясы) қоса болатын қол, қол буыны және саусақтарының зақымдары жатады.

Анкилоз негізгі фалангаралық буындарының жазылған күйінде функционалдық тұрғыда тұтас саусақтың жоғалуына тең. Саусақтың параличі мен буыны бүкіл саусақтың жоғалуына ғана емес, сонымен қатар қолдың функционалдық қабілеті одан да көп бұзылады, себебі олар әдетте басқа саусақтардың қозғалуына кедергі болады.

Осы Талаптардың 67-тармағының көрсетілген тармақшаларда көрсетілмеген басқа да қол мен саусақтардың зақымдануы, оның қызметі қалпына келтірілген кезде, осы Талаптардың 67-тармағын қолдануға негіз болып табылмайды.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
68	Жалпақ табан және аяқ басының басқа да дефектілері мен деформациялары М20-21.6:	к	с	к	с	к	с
	1) функцияларының едәуір бұзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының орташа бұзылулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	В
	3) функцияларының аз ғана бұзылулары бар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	В-жеке
	4) функциялары бұзылмаған объективті деректер болғанда	жеке	А	А	А	А	А

Осы Талаптардың осы тармағы табанның туа біткен және жүре пайда болған тіркелген ақаулары мен деформацияларын көздейді. Қуыс табаны бар адамдардың қызметке жарамдылық санатын анықтау кезінде ұзына бойы жоғары күмбезі бар табандар жиі норманың нұсқасы болып табылатындығын ескеру керек.

Осы Талаптардың 68-тармағының 1) тармақшасына жоғарғы ішкі және сыртқы күмбез (күрт бұралған табан деп аталатын) болған кезде артқы бөлігінің супинациясы және алдыңғы бөлігінің пронациясы түрінде деформациясы бар қуыс табан, табанның алдыңғы бөлігі бүктелген, кең және бірнешеу келтірілген, орташа табан сүйектерінің бастарының астында табандар бар; стандартты аяқ кию мүмкін емес табанның ат, өкшелік, варустық қисаюы жатады.

Екі аяқтағы барлық саусақтардың болмауы немесе толық құрысып қалуы; екі аяқтағы табан–фалангалық буындар немесе негізгі фалангалар деңгейінде барлық саусақтардың болмауы; жарақаттанулардан, жарақаттанулардан, сүйек-пластикалық операциялардан кейін табанның немесе бөліктің болмауы. Қызметкерлер бейбіт уақытта әскери қызметке жарамсыз, соғыс уақытында екінші дәрежелі шектеулі жарамды деп танылады.

Осы Талаптардың 68-тармағының 2) тармақшасына: бірінші саусақтың бұрушы контрактурасымен, табан сүйектерінің экзостозымен және оны сыртқа қарай бұрумен, Таран–ладья тәрізді буындарда артроздың болуымен III дәрежелі бойлық жалпақ табан немесе III-IV дәрежелі көлденең жалпақ табан жатады.

Көрсетілген жағдайларда, сондай-ақ бір табандағы негізгі фалангалар деңгейінде барлық саусақтардың, бір табандағы екінші–бесінші саусақтың, бір табанның бірінші және басқа екі саусақтарының, екі табанның төрт немесе бірінші саусақтарының, екі табанның дистальды фалангалары деңгейінде барлық саусақтардың болмауы, құрысып қалуы немесе қозғалмауы кезінде қызметкерлер ІІІ баған бойынша әскери қызметке шектеулі жарамды деп танылады.

Осы Талаптардың 68 тармағының 3) тармақшаға стандартты аяқ киімді кию мүмкіндігі кезінде шамалы ауырсыну синдромымен және статиканың бұзылуымен орташа айқын білінетін деформациялар; экзостоздар мен табанның қисаюы болмаған кезде ІІІ дәрежелі жалпақ табандылық; Таран-ладья тәрізді буынында І-ІІ сатыдағы Деформацияланатын артрозы бар ІІ дәрежелі жалпақ табандық; бір аяқта дистальды фалангалар деңгейінде барлық саусақтардың, бір аяқта бір немесе екі саусақтың (осы Талаптардың 68 тармағының 2) тармақшасында көрсетілгендерден басқа).

Қызметке кандидаттар ІІІ дәрежелі жалпақ табаны болғанда, оның ішінде экзостоздар мен табанның қисаюы болмаған кезде, барлық бағандары бойынша қызметке жарамсыз деп танылады.

ІІ сатыдағы (атроздардың клиникалық-рентгенологиялық жіктелуі бойынша) таранша-ладья тәрізді буындарының деформацияланған артрозы немесе айқын өзгерістер сатылары сипатталады:

рентгенограммаларда айқын, анық байқалатын шеткі сүйектің өсуі (буын саңылауының шетінен 1 мм-ден астам) болған кезде буын саңылауының едәуір тарылуы;

буындық саңылаудың ең көп тарылуына қарсы сүйектер учаскелерінде субхондральды остеосклероздың болуы, бұл ретте таран сүйегінің басы деформацияланған;

кешке қарай күшейетін және демалғаннан кейін әлсірейтін аяқтарда ұзақ уақыт болған ауырсыну, бұл ретте аяқтар пастоз болады;

сыртқы тобық аймағында ісіну пайда болады, табан пронациясымен, ортаңғы бөлігінің ұзаруымен және кеңеюімен, бойлық күмбездің төмендеуімен, бұл ретте ладья тәрізді сүйек табанның медиалды жиегінде тері арқылы бейнеленеді;

жүрістің епсіздігі, бұл ретте аяқтың бастары екі жаққа қарай ашылған;

аяқтың барлық буындарында қозғалыс көлемін ықтимал шектеу;

табанның ортасында және ішкі шетінде, табанның ортаңғы бөлігінде, ладья тәріздес және таран сүйектерінің арасында, тобықтың ішкі және сыртқы астында, табан сүйектерінің бастары арасында, балтыр бұлшықеттерінің арасында, олардың шамадан тыс жүктелуінен, биомеханиканың өзгеруі нәтижесінде тізе және жамбас-сан буындарында, кең фасцияның шамадан тыс күшеюіне байланысты санда, лордоздың компенсаторлық қоныстану негізіндегі бел аймағында ауырсынулар.

І сатылы таран-ладья тәрізді буындардың деформацияланатын артрозы немесе артроздың бастапқы құбылыстарының сатысы буын саңылауының шамалы тарылуымен және пайда болған сүйек өсуінің белгілерімен (буын саңылауының шетінен 1 мм-ден кем) сипатталады.

Функциясының бұзылуымен және стандартты аяқ киімді киюді қиындататын жалпақ табандылықпен немесе табанның басқа да деформацияларымен қоса жүретін I саусақтың деформациясы кезінде МК осы Талаптардың 68-тармағының 2) немесе 3) тармақшалары бойынша жүргізіледі.

Артрозсыз ІІ дәрежелі, сондай-ақ табан буындарының артроз болуына қатыссыз І дәрежелі майтабандық осы Талаптардың көрсетілген тармағын қолдануға негіз болып табылмайды.

Куәландырылушыда екі аяқта әртүрлі дәрежедегі жалпақ табандылық болған кезде қорытынды үлкен дәрежедегі жалпақ табандық бойынша шығарылады.

Табанда саусақтың болмауы үшін оның табан-фаланга буынының деңгейінде болмауы саналады. Саусақтың толық жанасуы немесе қозғалыссыздығы оның болмауы деп саналады.

Табанның бір саусағының (біріншісінен басқа) оның функциясын бұзбайтын болмауы осы Талаптардың осы тармағын қолдануға негіз болып табылмайды.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
69.	Қызметтердің бұзылуы туындайтын немесе әскер нысанды киімді және аяқ киімді киюді қиындататын аяқ-қолдардың деформациясы және (сүйектер, шеміршектер, бұлшықеттер, сіңірлер мен буындар сырқаттарының немесе зақымдануларының салдарынан аяқ-қолдың қисаюы немесе қысқаруы) М21.7-21.9:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының едәуір бұзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының орташа бұзылулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) функцияларының аз ғана бұзылулары бар	жз	В	жз	В	жз	В-жеке
	4) функциялары бұзылмаған объективті деректер болғанда	жеке	А	жеке	А	А	А

Осы Талаптардың 69-тармағының 1) тармақшасына аяқтың (туа біткен патологиядан басқа) 8 см. астам қысқаруы; ортан жілік сүйектерінің ішкі айдаршаларының шығыңқы жерлері арасындағы қашықтық 20 см. астам кезде аяқтың О-тәрізді қисаюы немесе жіліншіктің ішкі тобықтары арасындағы қашықтық 15 см. астам кезде Х-тәрізді қисаюы жатады (II, III бағандар бойынша куәландырылатын қызметкерлер үшін осы Талаптардың 69-тармағының 2) тармақшасы қолданылады).

Осы Талаптардың 69-тармағының 2) тармақшасына 5-тен 8 см.-ге дейінгі аяқтың қысқаруы (туа біткен патологиядан басқа); иықтың 3 см. және одан да көп қысқаруы; білектің 2 см.-ден астам қысқаруы жатады.

Ортан жіліншіктердің ішкі айдаршықтарының шығыңқы жерлері арасындағы қашықтық 12-ден 20 см.-ге дейінгі аяқтың О-тәрізді қисаюы немесе жіліншіктердің ішкі тобықтары арасындағы қашықтық 12-ден 15 см.-ге дейінгі Х-тәрізді қисаюы.

Осы Талаптардың 69-тармағының 3) тармақшаға 2-ден 5 см.-ге дейінгі аяқтың қысқаруы (туа біткен патологиядан басқа); иықтың 3 см.-ден кем қысқаруы; білектің 2 см.-ден кем қысқаруы жатады.

Осы Талаптардың 69-тармағының 4) тармақшасына аяқтың 1-ден 2 см.-ге дейін қысқаруы жатады; қол сүйектерінің шамалы бұрыштық деформациясы, аяқтың 1 см.-ге дейін қысқаруы осы Талаптардың осы тармағын қолдану үшін негіз болып табылмайды.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
70.	Аяқ-қолдардың жоқ болуы Т05 (Т05.8, Т05.9 коспағанда):	о	қ	о	қ	о	қ
	1) қолдардың немесе аяқтардың кез-келген деңгейдегі екі жақтық ампутациялық культялары, аяқтың түгелдей жоқ болуы;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) қолдың иықтан кез келген деңгейдегі немесе санның үштен бірінен жоғары деңгейдегі аяқтың жоқ болуы;	жз	Д	жз	Д	жз	Д
	3) білек немесе балтыр деңгейіндегі аяқ-қолдың жоқ болуы.	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке

Қатерлі ісіктер немесе қан тамырларының аурулары (эндартериит, атеросклероз) бойынша кез келген деңгейде аяқ-қолдардың ампутациялық өсінділері болған кезде негізгі ауруды көздейтін осы Талаптардың тармақтары бойынша қорытынды шығарылады.

Протездеуге кедергі келтіретін ампутациядан немесе реампутациядан кейін теріс тұқыл кезінде емдеудің қанағаттанарлықсыз нәтижелері жағдайында фантомдық ауырсынулар болған кезде МК осы Талаптардың 70-тармағының 1) тармақшасы бойынша жүргізіледі.

14-тарау. Несеп-жыныс жүйесінің сырқаттары

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
71.	Бүйрек гломерулярды және тубулоинтерстициалды аурулары, бүйрек қызметінің жеткіліксіздігі N00-19 (N13 коспағанда);	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының едәуір бұзылуы бар;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының орташа бұзылуы және жиі асқынуы бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) функцияларының ауыспалы шамалы бұзылуы және сирек асқынуы бар	жз	В	жз	В	жз	В-жеке
	4) функциялары бұзылмаған объективті деректер болғанда.	жз	А	жз	А	жеке	А
	5) бүйректердің жіті бұзылуы немесе созылмалы ауруының өршуінен кейінгі уақытша функционалдық бұзылулары.	жз	Г	жз	Г	жз	Г

Осы Талаптардың осы тармағына бүйректің гломерулярлы сырқаттары (жылдам үдемелі гломерулонефрит, созылмалы нефрит синдромы, нефротикалық синдром, тұқым қуалайтын нефропатия және өзге де гломерулярлы зақымданулар), бүйректің тубулоинтерстициальды сырқаттары (тубулоинтерстициальды нефрит, басқа да тубулоинтерстициальды сырқаттары), нефросклероз, алғашқы қатырылған бүйрек, сондай-ақ анықталмаған генездің созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі, бүйрек амилоидозы және басқа да нефропатиялар кіреді.

Бүйрек функциясының жағдайын анықтау шумақтық сүзілу жылдамдығына және бүйрек зақымдануының белгілеріне негізделеді. Бүйректің зақымдануы деп қан, несеп талдауларында (альбуминурия, протеинурия немесе гематурия) немесе көзбен шолып тексерулерде анықталған бүйректің құрылымдық және функционалдық өзгерістері түсініледі. Бүйректің созылмалы сырқаттары бүйректің зақымдануы болған және (немесе) 3 ай және одан да көп уақыт бойы 60 мл/мин/1,73м² кем болған кезде қойылады.

Олардың комбинациясына байланысты СБЖ бес сатысы бөлінеді:

1 кезең - қалыпты немесе жоғары ШФЖ бар бүйректің зақымдануы (90 және одан да көп);

2 кезең - ШФЖ жеңіл төмендеуімен бүйректің зақымдануы (60-89);

3 кезең - ШФЖ -ның орташа төмендеуі (30-59);

4 кезең - ШФЖ ауыр төмендеуі (15-29);

5 кезең - бүйрек жеткіліксіздігі (ШФЖ 15 және одан аз).

СБЖ-ның 3 – 5 кезеңдері созылмалы бүйрек жеткіліксіздігін айқындауға сәйкес келеді.

Осы Талаптардың 71-тармағының 1) тармақшасына бүйрек функциясының созылмалы жеткіліксіздігімен асқынған бүйректің созылмалы аурулары (4-5 кезеңдегі СБЖ) жатады.

Осы Талаптардың 71-тармағының 2) тармақшасына бүйрек функциясының бұзылуының немесе бүйрек функциясының орташа бұзылуының (бүйрек ауруымен ауырғаннан кейін 12 айдан астам сақталатын тұрақты патологиялық зәр синдромының) болуына қарамастан 3-кезеңдегі СБЖ немесе үздіксіз-қайталанатын ағымды созылмалы бастапқы бүйрек аурулары жатады.

Осы Талаптардың 71-тармағының 3) тармақшаға функциясының шамалы бұзылуымен бүйректердің созылмалы аурулары (1-2 кезеңдегі СБЖ, микрогематурия түріндегі оқшауланған несеп синдромы, 1,0 граммға дейінгі тәуліктік протеинурия жатады, ол этиопатогенетикалық терапия жүргізгеннен кейін өзгереді (жойылады), бүйректің несептің сұйылту қабілеті мен концентрациясы шамалы бұзылады.

Бүйрек жеткіліксіздігі белгілерінсіз бүйректің органикалық өзгерістері анықталған бастапқы қабыну аурулары бар адамдар лабильді артериялық гипертензия болған кезде ұзақ ремиссия кезеңінде осы Талаптардың 71-тармағының 3) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Созылмалы пиелонефриті бар қызметкерлер сырқаттың қолайлы ағымы кезінде, бүйректің УДЗ деректерімен расталған, бүйректің экскреторлық урографиясы, бүйрек жеткіліксіздігінің белгілері (СБЖ 0), симптоматикалық гипертензия белгілері және пиелонефриттің тұрақты ремиссиясы және соңғы 12 ай ішінде қан мен несепте патологиялық өзгерістер болмаған кезде талаптардың барлық бағандары бойынша қызметке жарамды деп танылады.

Осы Талаптардың 71-тармағының 4) тармақшасы бойынша ІІ, ІІІ бағандарға жатқызылған лауазымдарды атқаратын қызметкерлердің жарамдылығы динамикалық бақылау барысында бүйректің жіті қабыну сырқатынан кейін 4 айдан 12 айға дейінгі кезеңде несептегі патологиялық өзгерістер мерзімді белгіленеді, қызметке жарамдылығы жеке (в-инд) айқындалады, І баған бойынша – "әскери қызметке шектеулі жарамды" деп анықталады. Көрсетілген жағдайларда қызметке кандидаттар жарамсыз деп танылады

12 ай ішінде бүйрек қызметінің бұзылуы және несептегі патологиялық өзгерістер туралы деректер болмаған жағдайда бүйректің жіті қабыну сырқатынан кейін куәландырылушылар қызметке жарамды деп танылады.

Осы Талаптардың 71-тармағының 5) тармақшасы бойынша қызметкерлердің Г санаты туралы қорытынды өткір пиелонефриттердің созылмалы асқынған ағымы кезінде жіті диффузды гломерулонефриттерден кейін ғана шығарылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
72.	Несеп-жыныс мүшелері мен несеп шығару жолдарының қайталанған қабынба және алмасу-дистрофиялық, сондай-ақ хирургиялық сырқаттары, несеп-жыныс және несеп шығару жүйесі мүшелеріне операциялық қатысулардың және зақымдануларының зардаптары N13, N20-23, N25-39:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының едәуір бұзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының орташа бұзылулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) функцияларының аз ғана бұзылулары бар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) функциялары бұзылмаған объективті деректер болғанда	жз	А	жз	А	А	А
	5) Бүйректердің және несеп шығару жүйесі органдарының жіті бұзылуы немесе созылмалы ауруының өршуінен кейінгі уақытша функционалдық бұзылулары.	жз	Г	жз	Г	жз	Г

Осы Талаптардың 72-тармағының 1) тармақшасына бүйректің бөлу функциясының елеулі айқын білінетін бұзылулары немесе созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі (4-5 - сатыдағы СБЖ) қоса жүретін бүйректер мен несеп шығару жолдарының қайталама жай-күйі мен аурулары; емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері кезінде екі бүйректің зақымдануы бар несеп тас ауруы (тастар, гидронефроз, пиелонефроз, емдеуге келмейтін қайталама пиелонефрит); ІІІ сатыдағы екі жақты нефроптоз, бүйректің жамбас дистопиясы; қалған (жалғыз) функциялардың кез келген дәрежеде бұзылуы болған кезде сырқаттар бойынша) бүйрек; қуықтың резекциясынан немесе пластикасынан кейінгі жай-күйі; көпіршікті - несепағар рефлюкспен немесе екінші екі жақты созылмалы пиелонефритпен немесе гидронефрозбен қоса жүретін қуық мойынының склерозы; құрсақ қуысы мүшелеріндегі несеп жыланкөздері және қынап; жұмыс істейтін нефростома, эпицистостом және уретеростом (бас және діңгекті қоспағанда); жүйелі бужирлеуді немесе жиі - жылына 3 және одан көп рет талап ететін уретраның стриктурасы жатады.

Осы Талаптардың 72-тармағының 2) тармақшасына бүйректің бөлу функциясының орташа айқын білінетін бұзылулары немесе 3-сатыдағы СБЖ көріністері қоса болатын жай-күй мен аурулар: бүйрек шаншуының жиі (жылына 3 және одан да көп) ұстамалары бар несеп-тас ауруы, бүйректің бөлу функциясының орташа бұзылулары бар; жұмыс істемейтін бүйрек немесе басқа бүйрек функциясының бұзылуынсыз сырқаттар бойынша алып тасталған бір бүйректің болмауы; тұрақты ауырсыну синдромымен, екінші пиелонефритпен немесе вазоренальді гипертензиямен; бір жақты жамбас дистопиясы; несеп бөлу жүйесінің екінші бір жақты өзгерістері кезінде қуық мойынының склерозы (бір жақты гидроуретер, гидронефроз, екінші рет пиелонефрит), емдеудің қанағаттанарлық нәтижелері кезінде жылына 2 реттен артық емес бужирлеуді талап ететін уретра стриктурасы жатады.

Осы Талаптардың 72-тармағының 3) тармақшасына бүйректің бөлу функциясының шамалы айқын білінетін бұзылулары немесе СБЖ 1-2-сатыдағы белгілері қоса жүретін аурулар: несепте патологиялық өзгерістер болған кезде ультрадыбыстық (рентгенологиялық) зерттеу деректерімен расталған, өздігінен кетуге бейім бүйрек шаншуының сирек (жылына 3 реттен кем) ұстамалары бар бүйректің, несепағардың 0,5 см.-ге дейінгі ұсақ тастары жатады.; ІІ сатылы екі жақты нефроптоз, ІІ сатылы біржақты нефроптоз, асқынған кезде жылына 3 және одан да көп рет емдеуді талап ететін симптомсыз ағыс кезіндегі қуық асты безінің тастары, мөлшеріне қарамастан бүйректердің жеке солитарлы (3 см. және одан көп) және көптеген (2-ден көп) кисталары жатады

Осы тармақшаға сондай-ақ ауырсыну синдромынсыз және бөлу функциясының бұзылуынсыз бүйректің белдік дистопиясы, сондай-ақ жыныс мүшесінің түбірінен ортасына дейін несеп шығару арнасының жыланкөздері жатады.

Осы Талаптардың 72-тармағында көрсетілген бүйрек ауруына байланысты симптоматикалық артериялық гипертензия болған кезде әскери қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды АҚ деңгейіне байланысты Осы Талаптардың 72 тармағының 1), 2) немесе 3) тармақтары бойынша шығарылады.

Осы Талаптардың 72-тармағының 4) тармақшасына несеп шығару жолдарынан (астауша, несепағар, мочевина) бір тасты аспаптық, хирургиялық алып тастаудан немесе өздігінен кетуден кейінгі жай-күйден кем дегенде 1 жыл бойы қайталап тас түзілмей несеп бөлу жүйесінің тастарын ультрадыбыстық ұсақтаудан және анамнезде бүйрек шаншу ұстамаларынан кейінгі жай-күй; несептегі патологиялық өзгерістерсіз тек ультрадыбыстық зерттеумен расталған бүйректің, несепағардың ұсақ (0,5 см.-ге дейін) жеке конкременттері, бір жақты немесе екі жақты I сатылы нефроптоз; ІІ сатылы бір жақты нефроптоз бүйректің бөлу функциясының бұзылуынсыз және несепте патологиялық өзгерістер болмаған кезде, жарақаттан кейінгі 6 айға дейінгі қысқа мерзімді гематуриямен бүйректің соғылуынан кейінгі жай-күйі, стационарлық емдеуді талап етпейтін созылмалы цистит, уретрит, операциялық емдеуді талап етпейтін шамалы мөлшердегі (3 см.-ге дейін) бүйректің жеке оқшауланған солитарлы кисталары жатады.

Нефроптоз кезеңін рентгенолог тексерілушінің тік жағдайында орындалған: I саты – бүйректің төменгі полюсінің 2 омыртқаға, II саты - 3 омыртқаға, III саты - 3 омыртқадан артық рентгенограммалар бойынша анықтайды.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
73.	Еркектің жыныс мүшелері органдарының ауруы (гиперплазия, аталық без, ұрық шемені, орхит, эпидидимит, төменгі сал гипертрофиясы, фимоз, еркектің жыныс мүшесі органдарының қабынуы және басқа да аурулары) N40-51:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының едәуір бұзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының орташа бұзылулары бар	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	В
	3) функцияларының аз ғана бұзылулары бар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) аз ғана клиникалық көріністері бар объективті деректер болғанда	жз	А	жз	А	жеке	А

Осы Талаптардың осы тармағы ерлердің жыныс мүшелерінің ауруларын қамтиды. Ерлердің жыныс мүшелерінің аурулары бойынша айғақтар бойынша куәландырылатындарға хирургиялық емдеу ұсынылады. Емнің қанағаттанарлықсыз нәтижелері немесе одан бас тартқан кезде МК функционалдық бұзылулардың дәрежесіне байланысты жүргізіледі.

Осы Талаптардың 73-тармағының 1) тармақшаға емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері немесе одан бас тартқан кезде несеп шығарудың Елеулі бұзылуымен қуық асты безінің ІІІ-IV сатысындағы гиперплазиясы; ен атрофиясы; жыныс мүшесінің болмауы жатады.

Осы Талаптардың 73-тармағының 2) тармақшаға несеп бөлудің орташа бұзылуымен қуық асты безінің ІІ сатысындағы гиперплазиясы (50 мл-ге дейінгі қалдық зәрдің болуы); жылына 3 және одан да көп рет стационарлық емдеуді талап ететін созылмалы простатит; 100 мл-ден астам сұйықтық көлемімен аталық без қабығының немесе тұқымдық арқан қабығының бір жақты немесе екі жақты қайталанатын (қайталама хирургиялық емдеуден кейін); сперматогенез қызметінің бұзылуымен аналық бездердің гиперплазиясы немесе гипоплазиясы, қалыпты дәрежесі жатады.

Аталық без қабығының немесе тұқымдық арқанның бір рет қайталануы кезінде осы Талаптардың 73-тармағының 3) тармақшасы қолданылады.

Осы Талаптардың 73-тармағының 3) тармақшасына несеп шығаруды елеусіз дәрежеде бұзатын тұқымдық арқанның кистасы, қуық асты безінің І сатылы гиперплазиясы жатады.

Осы Талаптардың 73-тармағының 4) тармақшасына сұйықтықтың көлемі 100 мл-ден кем аталық без немесе тұқымдық арқан, фимоз, болмашы клиникалық белгілері бар еркек жыныс мүшелерінің басқа да аурулары жатады, қызметке кандидаттарға емдеу ұсынылады.

Аурулары (тән емес және қатерсіз сипаттағы), жарақаттары немесе басқа да зақымданулары бойынша оны алып тастағаннан кейін бір аталық бездің болмауы осы Талаптардың осы тармағын қолдануға негіз болып табылмайды

Эндокриндік бұзылулар болған кезде осы Талаптардың 13-тармағы қолданылады.

15-тарау. Әйелдер жыныс жүйесінің аурулары

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
74.	Жыныс сферасы функцияларының бұзылуымен ілесе жүретін әйелдің жыныс мүшелерінің созылмалы қабыну аурулары (аналық безі, жатыр түтіктерінің, жамбас клетчаткасының, іш пердесінің, жатыр мойнының, қынаптың, вульваның) созылмалы қабынба аурулары сферасы N70-77 (N70, N71.0, N73.0, N73.3, N75.1, N76.0, N76.2 коспағанда) және сүт бездерінің сырқаттары (N60 қоспағанда) N61-64:	к	с	к	с	к	с
	1) жиі асқынулары бар;	жз	Д	жз	Д	жз	Д -жеке
	2) сирек асқынулары бар.	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	3) тұрақты компенсациясыз функцияларының бұзылуынсыз объективтік деректер болған кезде	жз	А	жз	А	жеке	А

Осы Талаптардың 74-тармағының 1) тармақшасына жиі асқынатын (жылына 3 және одан да көп рет) әйел жыныс мүшелерінің созылмалы қабыну аурулары; ұзақ консервативті емдеуді немесе хирургиялық араласуды талап ететін созылмалы қабыну ауруларының қайтымсыз салдары (операциялық емдеуден бас тартқан кездегі қабыну ісіктері, қапшық тәрізделген іріңдер), сондай-ақ айқын білінетін жабысу процестің және ауырсыну синдромының қалыптасуымен кіші жамбас органдарының іріңді-қабыну ауруларын хирургиялық емдеудің салдары жатады.

Стационарлық емдеуді талап етпейтін, сирек асқынулары бар (жылына 1 рет және сирек) III баған бойынша куәландырылатын барлық бағандар бойынша куәландырылатын қызметкерлер және қызметке кандидаттар медициналық бақылау деректері болған кезде қызметке жарамды деп танылады

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
75.	Әйелдің жыныс органдарының қабынбаған аурулары, генитальды және экстрагенитальды эндометриоз N 80-98 (N81-82- коспағанда):	о	қ	о	қ	о	қ
	1) III-IV дәрежелі функцияларының едәуір бұзылған	жз	Д	жз	Д	жз	Д
	2) ІІ дәрежелі функцияларының орташа бұзылған	жз	В	жз	В	жеке	В
	3) І дәрежелі функцияларының аз ғана бұзылған	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	А

Эндометриоз диагнозы амбулаториялық немесе стационарлық жағдайларда белгіленуі тиіс. Сырқаттың ауырлығын және зақымданған мүшелер функцияларының бұзылу дәрежесін анықтау кезінде процестің таралу дәрежесін (1, 2, 3 және 4 дәрежелі), көп ошақтылықты (сыртқы, ішкі), көрші органдарға өсуді (инфильтрация), функцияның бұзылу ұзақтығын және жүргізілетін емдеу шараларының тиімділігін ескеру керек. Эндометриоз диагнозы кіші жамбас органдарының сараптамалық УДЗ деректерімен расталады.

Кез келген жерде орналасқан эндометриоз диагнозы анықталған кезде қызметке кандидаттар барлық бағандар бойынша жарамсыз.

Аналық бездің функционалдық кистасы 3 етеккір циклі ішінде бақылауға және бақылау УДЗ-ге жатады, ол міндетті түрде онкомаркерге тексерілуге жатады. Басқа кисталар мен кистомалар (дермоидтік, папиллярлық және т.б.) гистологиялық верификациямен оперативтік емдеуге жатады. Процестің сапасы расталған жағдайда қызметке және оқуға кандидаттардың жарамдылығы операция жасалған сәттен бастап 6 айдан кейін анықталады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
76.	Әйелдің жыныс органдарының төмен түсуі, әйелдің жыныс органдарын қоса зақымдаған жыланкөз N81-82:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) қызметтерінің едәуір бұзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) қызметтерінің орташа бұзылулары бар	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	В
	3) қызметтерінің аз ғана бұзылулары бар объективтік деректер болған кезде	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке

Осы Талаптардың 76-тармағының 1) тармақшасына емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері немесе одан бас тартқан кезде жатырдың немесе қынаптың толық түсуі, шаттың толық жыртылуы, жыныс мүшелерінің тартылуымен жыланкөздер (терен жаралар) (несеп-жыныс, ішек-жыныс) жатады.

Жатырдың түсуі деп тұрған күйде (немесе созылғанда жатып) барлық жатырдың жыныс қуысының шегінен сыртқа шығып, қынаптың қабырғасын бұрап кеткен жағдай саналады.

Шаттың толық жыртылуы болып шаттың бұлшықеттерінің тұтастығы толық бұзылған және олар тік ішектің қабырғасына өтетін тыртықты тінмен ауыстырылған, артқы тесік күйіп қалатын және дұрыс кескіні жоқ жыртылу саналады.

Осы Талаптардың 76-тармағының 2) тармақшаға әйел жыныс мүшелерінің төмен түсуі жатады. Жатырдың және қынаптың төмен түсуі деп жатырдың және қынаптың алдыңғы және артқы қабырғалары көрсетілген, бірақ олар оның шегінен шықпаған жағдай саналады.

Несепті ұстамаумен асқынған жыныс мүшелерінің төмендеуі кезінде МК емдеу нәтижелеріне байланысты осы Талаптардың 76-тармағының 1) немесе 2) тармақшалар бойынша жүргізіледі.

Осы Талаптардың 76-тармағының 3) тармақшасына қынап қабырғаларының шамалы төмен түсуі; ауырсыну синдромынсыз кіші жамбас аймағындағы тыртық және жабысу процестері жатады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
77.	Овариалдық-менструалдық қызметінің бұзылулары N91-95:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) қызметтерінің едәуір бұзылулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д
	2) қызметтерінің орташа бұзылулары бар	жз	В	жз	В	жз	В-жеке
	3) қызметтерінің аз ғана бұзылулары бар.	жз	А	жз	А	жеке	А

Осы Талаптардың 77-тармағының 1) тармақшасына овариалды-етеккір циклінің тұрақты бұзылуы жатады:

ювенильді қан кету (20 жасқа дейін), үздіксіз қан кетумен сипатталатын, етеккірге қарамастан қайталанатын немесе физикалық жүктеме кезінде көрінетін, сондай-ақ анемияға әкелетін етеккір ұзақтығын 8 күнге дейін және одан да көп уақытқа ұзарту;

альгодисменоррея және жыныс мүшелерінің айтарлықтай білінбей дамымауымен (қынаптың атрезиясы, жатырдың күрт білінетін инфантилизмі);

егер олар өткір тұрақты ауырсынуды тудырса және қынапта немесе жатырда қан ісігінің пайда болуымен бірге болса, жыныс мүшелерінің даму ауытқулары.

Жалпы инфекциялармен, ауыр интоксикациялармен, алиментарлық бұзылулармен, нервтік-психикалық бұзылулармен және гормоналдық бұзылулармен, сондай-ақ МК соматикалық аурулармен байланысты қайталама аменореялар кезінде осы Талаптардың 76 тиісті тармақтары бойынша жүргізіледі.

Осы Талаптардың 77-тармағының 1) тармақшасына климактериялық ауыр дәрежедегі синдром жатады. Шынайы климактериялық синдромды клиникалық көрінісіне ұқсас гипертиреозбен, мазасыздық-депрессиялық жай-күймен, пресенильді психозбен ажырату керек.

Осы тармақшаға, сондай-ақ айқын білінетін вазомоторлық реакциялармен (тәулігіне 20-дан астам толуы), сондай-ақ тамырлардың спазмдарымен, артериялық қысымның тербелістерімен, астен тәрізді ұстамалармен, ұйқының бұзылуымен, айқын білінетін ашуланшақтықпен және айналасындағылармен дау-жанжал шығаруымен, жұмысқа қабілеттілігін күрт төмендеумен, қоса жүретін климактериялық кардиопатияның, климактериялық синдромның нейроэндокриндік бұзылулардың ауыр дәрежелері жатады.

Осы Талаптардың 77-тармағының 2) тармақшасына олигоменорреей, аменорреей (операциядан кейінгі емес), оның ішінде Штейн-Левенталь синдромы кезінде көрінетін овариалды-етеккір функциясының бұзылуы, сондай-ақ орта дәрежедегі климактериялық синдром жатады. Менопаузалық орташа ауырлық синдромына тәулік бойы 10-20 толуы, бас ауруы, бас айналуы, ұйқы мен есте сақтау қабілетінің нашарлауы тән, бұл айтарлықтай жұмыс қабілеттілігін төмендетеді.

Бір тәулік ішінде (10-ға дейін) салыстырмалы түрде аз толуы бар, бар аурулардың ағысын күшейтпейтін климактериялық синдромның жеңіл түрлері осы Талаптардың көрсетілген тармағын қолдану үшін негіз болып табылмайды.

Осы Талаптардың 77-тармағының 4) тармақшасына радикалды операциялардан, жамбас перитониттерінен, тубоовариалдық түзілімдерден кейін жүргізілген гормоналды терапиядан 3 айға дейінгі тиімділік кезінде екі жағынан да тотальді овариоэктомия жатады.

МК дене дамуында артта қалумен ұштасатын жыныстық аядағы инфантилизм кезінде осы Талаптардың 13-тармағы бойынша жүргізіледі.

Қорытынды шығарған кезде қалқанша безінің функциясын зерттеумен эндокринолог, гинеколог-эндокринологтың кеңесі міндетті.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
78	Жатырдың, жатыр түтіктерінің, аналық бездерінің, жамбастық іш пердесі мен клетчаткасының жедел қабыну сырқаттары N70.0, N71.0, N73.0, N73.3, N75.1, N76.0, N76.2 Әйелдің несеп-жыныс, жыныс мүшесі органдарының жедел, қабыну созылмалы сырқаттарынан кейінгі немесе хирургиялық емдеуден кейінгі қызметінің уақытша бұзылулары	к	с	к	с	к	с
		жз	Г	жз	Г	жз	Г

Г санаты туралы қорытынды созылмалы жіті ағымнан (2 айдан аспайтын мерзімге) әйел жыныс мүшелерінің жіті қабыну ауруларынан (бартолинит, вульвит, кольпит, цервицит, эндоцервицит, эндометрит, аднексит) кейін ғана шығарылады.

Жатыр мойнының патологиясы анықталған кезде (эрозия, псевдоэрозия, эктопия және эктропион) цитологиялық зерттеу жүргізіледі (ПАП-тест, Бетезд интерпритациясы бойынша скрининг талдау).

Цитологиялық зерттеу нәтижелері бойынша HSIL, АGC, c-r in citu анықталған кезде кандидаттар жарамсыз деп танылады, қызметкерлер емдеуге жатады.

ASC-US, LSIL анықталған кезде куәландырылатын адамдар адамның папилома вирусына (ВПЧ-тестке), кеңейтілген кольпоскопияға, мақсатты биопсияға тестілеуге жіберіледі

ВПЧ-тестінің (жоғары онкогенді 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, 68 штаммдардың) негативті немесе позитивті нәтижелері кезінде кольпоскопияның ілеспе қалыпты картинасымен кандидаттар және қызметкерлер жарамды деп танылады. Кольпоскопияның ілеспе аномалды картинасы кезінде кандидаттар жарамсыз деп танылады, қызметкерлер емдеуге жатады.

Жатыр мойнының эктопиясы қалыпты нұсқасы ретінде жатыр мойнының эпителийінің аяқталмаған көші-қоны ретінде қарастырылады.

16-тарау. Жүктілік, босану және босанғаннан кейінгі кезең

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
79.	Жүктілік О00-О99:	о	қ	о	қ	о	қ
		жз		жз		жз

Жүктілік МК барысында әйел жынысты кандидаттарға диагноз қою кезінде мерзіміне қарамастан МК одан әрі тоқтатылады және "тексеру (емдеу) аяқталмауына байланысты қорытынды шығарылмаған" деген қорытынды шығарылады.

Әйелдердің қызметке жарамдылығы жүктіліктің 14 аптасына дейін оның ағымына және экстрагениталдық патологиясына байланысты анықталады. Қызметкер-әйелдер радиоактивті заттармен, иондаушы сәулелену көздерімен, зымыран отындарының компоненттерімен, электромагниттік өріс көздерімен қызметке жарамсыз деп танылады.

14 апта жүктілік мерзімінен бастап декреттік демалысқа дейін қызметкерлер МК жіберілмейді. МК барысында 14 апта және одан да көп мерзімге жүктілік диагностикалау кезінде МК тоқтатылады және "тексеру (емдеу) аяқталмауына байланысты қорытынды шығарылмаған" деген қорытынды шығарылады.

17-тарау. Туа біткен ауытқулар (даму ақаулары), деформациялар және хромосомдық бұзылулар

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
80.	Туа пайда болған жетілу ақаулары, деформациялар, хромосомдық аномалиялар. Органдардың және жүйелердің туа пайда болған ақаулары:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының едәуір бұзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының орташа бұзылулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) функцияларының аз ғана бұзылулары бар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) функциялары бұзылмаған объективтік деректер болғанда	жеке	А	А	А	А	А

Осы Талаптардың осы тармағы туа біткен даму кемістіктерін емдеу мүмкін болмаған, емдеуден бас тартқан немесе емдеудің қанағаттанарлықсыз нәтижесінде қолданылады.

Осы Талаптардың 80-тармағының 1) тармақшасына мыналар:

III-IV ФК СЖӘ болған кезде туа біткен жүрек ақаулары;

жүректің жеткіліксіздігіне және қан айналымының бұзылуына қарамастан жүректің қолқа ақаулары;

ІІІ дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігі бар бронх-өкпе аппараты мен плевраның даму ақаулары;

жақ-бет аумағының аномалиялары (оның ішінде қатты таңдай мен ерін жарықтары, анотия, екі жақты микротия);

есту жолының атрезиясы;

айқын клиникалық көріністері және қызметінің күрт бұзылуы бар ас қорыту органдарының;

кеуде қуысының күрт өзгеруімен (қабырғалық төбешік) және рестриктивтік түрі бойынша ІІІ дәрежелі тыныс алу жетіспеушілігімен омыртқаның туа біткен бекітілген қисаюы (кифоздар, сколиоздар) ;

мойын бөлігіндегі омыртқалы діңгек функциясының елеулі бұзылуымен бұлшықет қисығы;

остеосклероз (мәрмәр ауруы);

қалған бүйрек қызметінің бұзылуы кезінде бір бүйректің болмауы оның айқындылық дәрежесіне қарамастан;

екі бүйректің де поликистозы бөлу функциясының елеулі бұзылуымен немесе БСЖ-мен;

вазоренальды артериялық гипертензиясы және бүйрек қан кетулері бар бүйрек тамырларының аномалиялары (ангиография деректерімен расталған) ;

жыныс мүшелерінің аномалиясы (жыныс мүшесінің болмауы, қынаптың атрезиясы);

жамбас-сан буындарындағы қозғалыстың едәуір шектелуімен, статика мен жүрістің бұзылуымен қоса жүретін жамбас сақинасының деформациясы;

аяқтың 8 см. астам қысқаруымен ортан жілік мойынының варустық деформациясы;

ортан жіліншіктердің ішкі айдаршықтарының шығыңқы жерлері арасындағы қашықтық 20 см.-ден асатын аяқтың О-тәрізді қисаюы немесе жіліншіктердің ішкі тобықтары арасындағы қашықтық 15 см.-ден асатын Х-тәрізді қисаюы (ІІІ баған бойынша куәландырылатындар үшін осы Талаптардың 80-тармағының 2-тармақшасы қолданылады);

функцияларының елеулі бұзылуымен сүйектердің, буындардың, сіңірлердің, бұлшықеттердің, мүшелер мен жүйелердің басқа да даму кемістіктері, аурулары мен деформациялары;

туа біткен ихтиоз, ихтиозоформды эритродермия жатады.

Осы Талаптардың 80-тармағының 2) тармақшасына мыналар жатады:

ІІ ФС СЖЖ болған кезде жүректің және ірі тамырлардың (қолқаның, өкпе артериясының) туа біткен ақаулары;

Вальсальва синусының аневризмасы, ботал түтігінің бітпелмеуі, жүрек қалқаларының ақаулары жүрек жеткіліксіздігінің дәрежесіне (сатысына) және қан айналуының бұзылуына қарамастан;

бір немесе екі жағынан құлақ қабығының болмауы немесе бұзылуы;

жамбас-сан буындарында немесе омыртқада қозғалыстың орташа шектелуімен жамбастың деформациясы;

кеуде қуысының деформациясы және рестриктивтік түрі бойынша ІІ дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігі бар омыртқаның туа біткен бекітілген қисаюы (кифоздар, сколиоздар) ;

омыртқаның мойын бөлігіндегі функциясының орташа бұзылуымен бұлшықет қисығы;

қалған бүйректің қалыпты қызметі кезінде бір бүйректің болмауы;

поликистоз, дисплазия, бүйректің және олардың элементтерінің бірқалыпты немесе шамалы дәрежеде функциясының бұзылуы бар екі еселенуі;

операциялық емдеуді талап ететін 3 см. астам бүйректің солитарлы кисталары;

таға тәрізді бүйрек;

несеп шығару функциясының орташа бұзылуымен несепағардың немесе қуықтың аномалиясы;

ұма немесе бұтаралық гипоспадия;

аяқтың 5-тен 8 см.-ге дейін қысқаруымен ортан жілік мойынының варустық деформациясы;

ортан жіліншіктердің ішкі айдаршықтарының шығыңқы жерлері арасындағы қашықтық 12-ден 20 см.-ге дейінгі аяқтың О-тәрізді қисаюы немесе балтыр жіліншіктердің ішкі тобықтары арасындағы қашықтық 12-ден 15 см.-ге дейінгі Х-тәрізді қисаюы;

рецессивті ихтиоз (қара немесе сия);

функцияларының орташа бұзылуымен ІІ-ІІІ дәрежелі мойын қабырғалары және сүйектердің, буындардың, сіңірлердің, бұлшықеттердің, мүшелер мен жүйелердің басқа да даму кемістіктері, аурулары және деформациялары.

Осы Талаптардың 80-тармағының 2) тармақшасына, сондай-ақ клиникалық белгілері бар және оларсыз бассүйек дамуының туа біткен ақаулары мен аномалиялары (краниостеноз, Кимерле аномалиясы, платибазия, базилярлық импрессия, макро-және микроцефалия); омыртқаның барлық бөліктерінің конкресценциясы (сиростоздар), Клиппель-Фейль синдромы, бастың, беттің, омыртқа мен кеуде қуысының сүйек-бұлшық ет деформациясы, сондай-ақ сколиозбен байланысты емес омыртқаның туа біткен басқа да аномалиялары (Q-67.5, Q-76.4) жатады.

Осы Талаптардың 80-тармағының 3) тармақшасына мыналар жатады:

І ФС СЖЖ жүрек жеткіліксіздігі болған және онсыз жүректің туа біткен оқшауланған ақаулары;

жүректің кіші ауытқулары (функциялардың бұзылуынсыз сол қарыншаның қосымша хордасынан, клиникалық көрінулерінсіз және патологиялық регургитациясыз I дәрежелі митральды қақпақшаның пролапсынан, қанның шунтталуы белгісінсіз патологиялық қозғалғыштығы жоқ жүрекшелер аралық аневризмалардан, 3 мм-ге дейін ашық сопақша тесіктен басқа);

бір жақты микротия;

омыртқа бағанасы қызметінің шамалы бұзылуымен бұлшықет қисығы;

спирографиямен расталған І дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігі бар кеуде қуысының туа біткен деформациясы;

аяқталған үдеріспен және қалыпты клиникалық көріністермен остеохондропатиялар (қалыпты физикалық жүктеме кезінде функция аз ғана зардап шегеді);

аяқтың 2-ден 5 см.-ге дейін қысқаруымен ортан жілік мойынының варустық деформациясы;

функциялардың бұзылуынсыз бүйректің, несепағардың туа біткен ауытқулары;

зәр шығару каналының тамырдан пенисінің ортасына дейін жыланкөзі;

екі атабездың безді іш қуысында, шап каналдарында немесе олардың сыртқы саңылауларында ұстап қалу;

шап каналында немесе оның сыртқы тесігінде іш қуысында бір атабездың ұсталуы;

доминантты (қарапайым) ихтиоз;

қолдың, сондай-ақ жүруді және стандартты аяқ киімді киюді қиындататын табанның функциясын бұзатын алақандардың тұқым қуалайтын кератодермиясы;

функцияның бұзылуына қарамастан полидактилия;

функцияларының шамалы бұзылуымен сүйектердің, буындардың, сіңірлердің, бұлшықеттердің, мүшелер мен жүйелердің басқа да даму кемістіктері, аурулары және деформациялары жатады.

І дәрежелі регургитациясы бар немесе онсыз І дәрежелі митральды қақпақшаның пролапсы бар қызметке және оқуға үміткерлер ІІІ баған бойынша жарамды, І, ІІ бағандар бойынша – жарамсыз деп танылады.

Қанның шунтталуы болуына қарамастан жүрекшелер аралық аневризмамен және ашық сопақша тесікпен I және II бағандары бойынша қызметке және барлық даярлық бағыттары бойынша оқуға кандидаттар III баған бойынша қызметке жарамсыз деп танылады – жеке, гемодинамикалық өзгерістерді ескере отырып.

Митральды қақпақшаның пролапсы, жүрекшелер аралық аневризмасы және ашық сопақша тесігі, көрсетілген бұзушылықтардың дәрежесімен қызметкерлер барлық бағандар бойынша жарамды деп танылады.

Өкпе артериясы қақпақшасында өкпе гипертензиясы болмаған кезде, қақпақшалар жармаларының органикалық өзгерістері болмаған кезде трикуспидальды, митральды қақпақшаларда І дәрежелі регургитациясы, осы қақпақшалар жармаларының пролабирленбей, осы қақпақшалардың ақауларынсыз, ырғақ пен өткізгіштіктің бұзылуынсыз, жүктеме сынамаларының (стресс-тредмил-тест, ВЭМ) нәтижелері бойынша физикалық жүктемеге төмендемейтін төзімділік функционалдық болып саналады және осы Талаптардың 80-тармақты қолдану үшін негіз болып табылмайды.

Аорталық қақпақшада І дәрежелі регургитация анықталған кезде оны қалған көрсеткіштерге қарамастан аорталық қақпақшаның жеткіліксіздігі ретінде бағалау керек.

Функциялардың бұзылуынсыз және клиникалық көріністерінсіз жүректің сол жақ қарыншасының қосымша хордаларының болуы осы Талаптардың осы тармағын қолдануға негіз болып табылмайды.

Осы Талаптардың 80-тармағының 4) тармақшасына аяқтың 2 см.-ге дейін қысқаруымен сан мойынының варустық деформациясы, спирографиямен расталған тыныс алу жеткіліксіздігінің белгілерінсіз кеуде қуысының туа біткен деформациясы жатады.

Функциясының бұзылуынсыз аяқтың 1 см.-ге қысқаруы, V бел омыртқасының сакрализациясы немесе І сегізкөз омыртқасының люмбализациясы, көрсетілген омыртқалардың доғаларының босауы, коронарлық атоздадағы гипоспадия осы Талаптардың осы тармағын қолдануға негіз болып табылмайды.

Аяқ қысқаруынан, бұлшық ет сүйектерінің және (немесе) сіңірдің ауруларынан немесе зақымдануынан туындаған жүріс пен статиканың бұзылуымен жамбастың деформациясы кезінде осы Талаптардың 69-тармағы қолданылады.

Жүйке жүйесінің туа біткен ақаулары бар адамдар осы Талаптардың 25-тармағы бойынша куәландырылады.

Қолдың немесе табанның туа біткен ақаулары бар адамдар осы Талаптардың 67 және 68-тармағы бойынша куәландырылады.

18-тарау. Жарақаттардың, уланулардың және сыртқы факторлардың басқа да әсерлерінің салдары

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
81.	ОНЖ бас сүйектерінің органикалық зақымдану белгілерінсіз бұзылу зардаптары S02-02.1:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) бас сүйек қуысында бөтен дененің болуы, едәуір ақаудың болуы;	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) бас сүйегі күмбезі сүйектерінің орташа дефектісі бар	жз	Д	жз	Д-жеке	жз	В
	3) бас сүйегі күмбезі сүйектерінің шамалы ғана дефектісі бар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке

Осы Талаптардың 81-тармағының 1) тармақшасына пластикалық материалмен (аутосүйекпен, титан торымен, сүйек цементімен және т.б.) ауыстырылған бас сүйек күмбезі сүйектерінің 40 шар. см. астам елеулі ақаулары немесе 10 шар. см. асатын, пластикалық материалмен ауыстырылмаған; клиникалық белгілері бар бассүйек қуысында бөгде дененің болуы; төменгі жақтың анкилоздары мен жалған буындары жатады.

Ұзақ, бірақ 25 немесе 12,5 (азаматтық өтілі кемінде 12,5 жыл болған кезде) еңбек сіңірген жылдары жоқ және қызметте болудың белгіленген жасына жеткен қызметкерлерге жарамдылық санаты туралы қорытынды осы Талаптардың 81 тармағының 2) тармақша негізінде қабылданады.

Осы Талаптардың 81-тармағының 2) тармақшасына сүйек немесе басқа да пластикалық материалмен ауыстырылған 6-дан 40 шар. см. дейінгі, не пластикалық материалмен ауыстырылмаған 10 шар. см. кем бас сүйек күмбезі сүйектерінің кемістіктері, сондай-ақ бас сүйек күмбезінің ескі иілген сынықтары; клиникалық көріністерсіз бас сүйек қуысында бөгде дененің болуы; емделуден бас тартқан немесе нәтиже болмаған кезде бет-жақ аймағының контрактураларының айқын көрінген деформациялары мен кемістіктері (трансплантаттармен ауыстырылмаған) жатады.

Осы Талаптардың 81 тармағының 3) тармақшаға пластикалық материалмен немесе тығыз дәнекер-мата тыртықпен ауыстырылған бас сүйегінің 6 шар. см. дейінгі шағын ақаулары жатады.

Қызметкерлер осы Талаптардың 81-тармағының 3) тармақшасы бойынша неврологиялық симптомдар және психиканың бұзылуы болмаған жағдайында ғана шектеусіз қызметке жарамды деп танылуы мүмкін.

Мидың зақымдану симптомдары кезінде функциялардың бұзылу дәрежесіне байланысты осы Талаптардың 14 және 23-тармақтарының сәйкес келетін тармақшасы қолданылады.

Сызықтық сипаттағы бас сүйектің, оның ішінде бас сүйектің негізінің оң нәтижесі бар ОЖЖ-ның шамалы белгілері бар немесе органикалық зақымдану белгілерінсіз сынуы кезінде әскери қызметке жарамдылық санаты осы Талаптардың 81-тармағының 3) тармақшасы бойынша айқындалады.

Оң нәтижемен ОЖЖ органикалық зақымдану белгілерінсіз бас сүйек күмбезінің сыртқы-кортикалды пластинкасы зақымданған кезде жарамдылық санаты осы Талаптардың 81-тармағының 3) тармақшасы бойынша анықталады, ал операциялық еммен немесе онсыз шыны тәрізді пластинкалар зақымданған кезде шешім осы тармақтың осы Талаптардың 81-тармағының 2) тармақшасы бойынша қабылданады.

Диагностикалық немесе емдік мақсатта қолданылатын, пластикалық материалмен ауыстырылмаған фрездік тесіктер дәнекер-тіндік тыртықпен ауыстырылғандар ретінде анықталады.

Жекелеген ақаулардың өлшемдері қосылады. Бас сүйегінің ақау алаңы компьютерлік томография, краниография немесе медициналық құжаттама деректері бойынша бағаланады.

Егер анамнезде бас сүйек күмбезі сүйектерінің сызықтық сынуы орын алса және МК кезеңінде неврологиялық симптоматика мен психика жағынан бұзылулар, сондай-ақ қосымша зерттеу (ЭхоЭГ, ЭЭГ, РЭГ, бас миының КТ) нәтижелері бойынша мидың органикалық зақымдану белгілері болмаса, осы Талаптардың 81-тармағын қолдануға негіздер жоқ.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
82.	Дене, қол, аяқ сүйектерінің, сіңірлердің, бұлшықеттер мен буындардың зақымдану зардаптары М24, буындарға эндопротез салу Z96.6:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) қызметтерінің едәуір бұзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) қызметтерінің орташа бұзылулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) қызметтерінің аз ғана бұзылулары бар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	В-жеке

Осы Талаптардың 82-тармағының 1) тармақшасына түтікше сүйектерінің ұзақ шоғырланатын сынықтарының, буынішілік сынықтардың, сан сүйегі басының орталық шығуы салдарынан ірі буындар функциясының едәуір бұзылуымен анкилоздар және (немесе) Деформацияланатын артроздар; операциялық емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері не операциядан бас тарту кезіндегі жалған буындар, ірі буындардағы патологиялық қозғалғыштығы жатады.; жағымсыз ағыммен және күмәнді клиникалық және еңбек болжамымен күрек сүйектерінің асқынған сынуы, операциялық емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері кезінде жамбас сүйектерінің сыну салдары, функциясының елеулі бұзылуымен аралас контрактурасы бар ірі буындарды эндопротездеуден кейінгі жағдай.

Осы Талаптардың 82-тармағының 2) тармақшасына: емдеудің қанағаттанарлықсыз нәтижелері кезінде сан жілік мойынының сынуы салдарынан аяқ-қол функциясының орташа бұзылуы жатады; ортан жілік басының орталық шығуы, түтікше сүйектерінің асқынбаған сынуы, буынішілік сынықтар, сондай-ақ аяқ-қол бұлшықеттерінің орташа айқын білінетін атрофиясы қоса болатын айқын білінетін тұрақсыз (босаңсыған) немесе қайталанатын синовииті бар шамалы дене жүктемелерінің салдарынан пайда болатын ірі буындардың жиі (жылына 3 реттен артық) шығуы, жамбас-сан буындарындағы, омыртқа омыртқасындағы қозғалыстың орташа шектелуімен жамбас сүйектерінің сыну салдары.; жамбас сақинасының бүтіндігі бұзылған жамбас сүйектерінің бір жақты сынуынан кейінгі жағдай функциясының шамалы бұзылуымен немесе функциясының бұзылуынсыз ірі буындарды эндопротездеуден кейінгі жай-күйлер жатады.

Осы Талаптардың 82-тармағының 3) тармақшасына жамбас - сан буыны қызметінің толық қалпына келтірілмеуі кезінде остеосинтезді пайдалана отырып, сан сүйегінің мойынының сынуы, функцияны елеусіз дәрежеде бұзатын (қызметке кандидаттар үшін - қызметінің бұзылуынсыз); оларды алып тастаудан бас тартқан кезде металлоз белгілері бар сүйектердің сынуынан кейінгі сәтсіз металл конструкциялар жатады.

Металлоз белгілерінсіз функцияны бұзбайтын сәтсіз бірлі-жарым бұрандамалар, сымдар, сымдар, микровинттер және микропластиндер осы Талаптардың осы тармақты қолдану үшін негіз болып табылмайды.

Сондай-ақ осы Талаптардың 82-тармағының 3) тармақшасына елеулі дене жүктемелерінің немесе қайталама жарақаттардың салдарынан сирек (жылына 3 реттен артық емес) пайда болатын шығулар, тұрақсыздығы және буындардың синовииті жатады.

Ірі буынның шығуы медициналық құжатпен және шығуды орнына дейін және кейін буынның рентгенограммаларымен куәландырылуы тиіс. Буын байланыстары мен капсулаларының зақымдануы салдарынан тұрақсыздық клиникалық және рентгенологиялық түрде расталады.

Жамбас сақинасының деформациясыз жамбастың жекелеген сүйектерінің өскен оқшауланған сынықтары осы Талаптардың 82-тармағын қолдануға негіз болып табылмайды.

Аяқ қысқаруынан туындаған жүріс пен статиканың бұзылуымен жамбастың деформациясы кезінде осы Талаптардың 69-тармағы қолданылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
83	Зақымданудың немесе жаралану, жарақаттану мен хирургиялық сырқаттар себепті кеуде, іш қуысы, кіші жамбас немесе іш пердесі сыртындағы кемістік мүшелеріне операциялық қатысулардың зардаптары (J86; К22.2; К44); Жарақаттану және операциялардан кейінгі пластикалық және реконструкциялық хирургия, сырт пішіннің кемшіліктерін жоюға арналған пластикалық хирургияның басқа да түрлері Z41, Z41.1, Z42, Z42.1, Z42.2, Z42.8:	к	с	к	с	к	с
	1) функцияларының едәуір бұзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) қызметтерінің орташа бұзылулары бар	жз	Д	жз	Д	жз	Д-жеке
	3) функцияларының аз ғана бұзылулары бар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	В-жеке
	4) функциялары бұзылмаған объективті деректер болғанда	жеке	А	жеке	А	А	А

Осы Талаптардың 83-тармағының 1) тармақшасына: ІІІ дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігі бар бронх-өкпе аппаратының; перикардтың кең облитерациясы; емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері кезінде өт немесе панкреатикалық жыланкөздер; жүйелі бужирлеуді талап ететін өңештің тыртықты тарылуы; хирургиялық емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері немесе одан бас тарту кезінде жиі (жылына 2 рет және одан да көп) қысым жасайтын диафрагмальді жарықтар: өкпені, асқазанды, өңешті резекциялаудан, Елеулі бұзылыстары бар асқазан-ішек сағасын салғаннан кейінгі жай-күйлер; ас қорыту қызметінің бұзылуы; ас қорыту функциясының Елеулі бұзылуымен асқазан-ішек сағасын салумен бағаналы немесе селективті ваготомия (емдеуге келмейтін демпинг-синдром, табанды диарея, ДСИ 18,5 және одан кем болғанда тамақтанудың төмендеуі, тұрақты анастомозиттер, анастомоз жарасы); ас қорытудың бұзылуымен және тамақтанудың төмендеуімен қоса болатын жіңішке (1,5 метрден кем емес) немесе жуан (30 см. кем емес) Ішекті резекциялаудан кейінгі жай-күй; билиодигестивті анастомоздар салу; бауыр немесе тоқ ішектің бөлігін резекциялау; ұйқы безі.

Осы Талаптардың 83-тармағының 1) тармақшасына бойынша бүйрегі жоқ, жарақатына немесе жарақаттануына байланысты алынған, қалған бүйрек қызметінің бұзылуы кезінде, оның айқын көріну дәрежесіне қарамастан; емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері кезінде өңеш-трахеальды және (немесе) өңеш-бронх жыланкөздері куәландырылады.

Ірі магистральды (аорта, мықын асты, сан, брахиоцефалды артериялар, жағалық және қуыс вена) және перифериялық қанайналымның тұрақты айқын бұзылуы және аурудың үдемелі ағымы кезінде перифериялық қан тамырларына реконструктивті операциялардың салдары кезінде.

Өкпенің тамырында, жүрекке немесе ірі тамырларға жақын орналасқан бөгде дене болған кезде МК асқынулардың немесе функционалдық бұзылулардың болуына қарамастан осы Талаптардың 83-тармағының 1) тармақшасы негізінде жүргізіледі. Жекелеген жағдайларда осы жағдайлар кезінде қызметте болудың шекті жасына жетпеген адамдар салыстырмалы жұмыс қабілеттілігі сақталған кезде осы Талаптардың 83 тармағының 2) тармақшасы бойынша куәландырылуы мүмкін.

Жүрек, перикард жарақаттары салдарынан, ірі қан тамырлары аймағындағы кеуде ортасынан бөгде денелерді жедел алып тастау кезінде тыныс алу жеткіліксіздігінің, жалпы және (немесе) Коронарлық қан айналымының бұзылу сатысы (дәрежесі) осы Талаптардың 42 және 51-тармақтары бойынша бағаланады, оларды бағалау нәтижелері бойынша МК осы Талаптардың 83-тармағының 1), 2) немесе 3) тармақшалары негізінде жүргізіледі.

Екі немесе одан да көп қуыстар мүшелерінің функцияларының орташа бұзылуымен үйлесімді жарақатының салдары кезінде осы Талаптардың 83-тармағының 1) тармақшасын қолдану керек.

Осы Талаптардың 83-тармағының 2) тармақшасына: ІІ дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігі бар бронх-өкпе аппаратының; сирек және (жылына 1 рет және сирек) қысылулары бар орташа көлемдегі диафрагмаль жарықтары; қайта стационарлық емдеуді талап ететін көшіру функциясының бұзылуымен іш қуысында жабысу процесі; мынадай жай-күйден кейінгі жай-күй: асқазанды, жіңішке (кемінде 1 метр) немесе жуан (кемінде 20 см.) Ішекті ішінара резекциялаудан; ауырлық дәрежесі орташа демпинг-синдром белгілерімен және ауырлық дәрежесі орташа тамақтанудың төмендеуі; қалған бүйректің қалыпты қызметі кезінде жарақаттар немесе жарақаттар бойынша алынған бүйректің болмауы жатады; сондай-ақ псевдокистке нәтижемен ұйқы безінің аурулары, жаралануы және жарақаттары бойынша хирургиялық емдеудің салдары жатады; сол өкпенің үлесін немесе 2 сегментін, оң өкпенің 2 сегментінен артық алып тастау; асқазан-ішек анастомозын салмай бағаналы немесе селективті ваготомия; нәжіс жыланкөздерін жабу, сондай-ақ ректопексияны жабу жөніндегі операциялардан кейінгі жағдай жатады.

Өт қабын алып тастағаннан немесе өт жолдары, ұйқы безі ауруларын жақсы нәтижемен хирургиялық емдегеннен кейін қызметкерлер барлық бағандар бойынша жарамды деп танылады.

Қызметке кандидаттар өт қабын эндоскопиялық әдіспен, жақсы нәтижемен алып тастағаннан кейін III баған бойынша лауазымға жарамды деп танылады.

I және II бағандар лауазымдары бойынша қызметке кандидаттар, оқуға кандидаттар (Талаптардың бағанына қарамастан) өт қабын алып тастағаннан кейін, өт жолдары, ұйқы безі ауруларын жақсы нәтижемен хирургиялық емдегеннен кейін емдеу мерзімі мен нәтижесіне қарамастанжарамсыз деп танылады.

Осы тармақшаға сондай-ақ эндокриндік бұзылулары бар қосалқылармен жатыр қыннан жоғары ампутация немесе экстирпациясы ; қолайсыз нәтижемен пластикалық операциядан кейінгі жай-күйлер: ерте (ісіну, сезімталдықтың жоғалуы, лимфорея, гематомалар, серомалар, инфекциялық қабынулар, құлақ қалқаншасының шығуы) және қалпына келтіру және пластикалық операциялардың кеш асқынулары (ірі тыртықтардың пайда болуы, блефаротоз, ассиметрия, тігістердің алшақтығы, операциядан кейінгі жара саласында кистаның пайда болуы, эктропион, т.б. б.) жатады. гиперпигментация).

Осы Талаптардың 83-тармағының 3) тармақшасына жарақаттар мен жарақаттардың жай-күйі мен салдарлары: І дәрежелі тыныс алу жеткіліксіздігі бар бронх-өкпе аппаратының; шағын көлемдегі диафрагмальды ашық емес жарықтар; сирек ауырсыну синдромымен ішектің бітелу құбылыстарынсыз іш қуысында жабысу процесі жатады; эндокриндік бұзылулар болмаған кезде қосалқыларды сақтай отырып жатыр қыннан жоғары ампутация немесе экстирпациясы, толық және ішінара мастэктомиядан кейінгі реконструктивті операциялардың салдары (имплантаттарды немесе экспандерді пайдалана отырып, пациенттің тіндерін пайдалана отырып, сүт безін қайта құру), пластикалық операциялардың ерте және кеш асқынулары.

Осы тармақшаға сондай-ақ: ащы ішекті (1 метрден кем) немесе жуан (20 см.-ден кем) резекциялаудан; диспепсиялық бұзылуларсыз, жеңіл дәрежедегі демпинг-синдромның сирек көріністерімен, тамақтанудың шамалы төмендеуімен асқазан-ішек сағасын салғаннан; қан түзу функциясының бұзылуынсыз жарақаттар мен жарақаттардан кейін көкбауырды алып тастаудан; оның қызметі сақталған кезде бүйрек бөлігін резекциялаудан; өкпенің шеткі немесе үнемді резекциясынан (сол өкпенің 1 сегменті немесе оң өкпенің 2 сегменті) кейінгі жай-күйлер); жарақат алғаннан кейін 1 жылға дейінгі кезеңде қызметке кандидаттар үшін функциясының шамалы бұзылуымен немесе функциясының бұзылуынсыз басқа органдардың үнемді резекциясы немесе жарасын тігу жатады.

Осы Талаптардың 83-тармағының 4) тармақшасына қан кетуді тоқтату, пневмо - немесе гемотораксты жою, ішек, асқазан, бауыр жараларын тігу, жабысқақ өтпеуін жою мақсатында тыныс алу жеткіліксіздігінен, торакотомия немесе лапаротомиясыз өкпенің типтік кесінділерінен кейінгі жай-күй (жарақат, жарақат алған сәттен бастап 1 жылға дейінгі қызметке үміткерлер үшін) жатады.

Осы тармақшаға сондай-ақ косметикалық мақсаттарда жүргізілген тартпаның немесе маммопластиканың салдары, ринопластика, отопластика, блефаропластика, бет шеңберлі тартпалары, сондай-ақ операциядан кейін 1 жылдан кейін функцияны бұзбай, қолайлы нәтижемен импланттар (сүт бездері, бөкселер, бет, еріндер) жатады.

Асқазан-ішек жолы қызметінің өрескел деформациясыз және бұзылуынсыз қолайлы нәтижемен асқазанның немесе ұлтабардың перфоративті ойық жарасын соғу салдары 3 жыл ішінде ойық жара ауруының асқынуы болмаған кезде осы Талаптардың осы тармағын қолдануға негіз болып табылмайды.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
84.	Тері тыртықтары (тері мен теріасты клетчаткасы жарақаттарының зардаптары)	о	қ	о	қ	о	қ
	1) қозғалысты едәуір шектейтін немесе нысандық киім мен аяқ киімді киюге, жабдық заттарын алып жүруге кедергі келтіретін	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының орташа бұзылулары бар	жз	В	жз	В	жз	В -жеке
	3) функцияларының аз ғана бұзылулары бар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	А

Осы Талаптардың 84-тармағының 1) тармақшасына мойын, дене, аяқ-қол аймағындағы жаппай келлоидтық, гипертрофиялық тыртықтар, тиісті тіндермен дәнекерленген, жара болған немесе жеңіл жанатын және емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері немесе одан бас тартқан кезде жиі жарайтын, қозғалмаусыздықты немесе қозғалыстың Елеулі шектелуін тудыратын, не нысанды киімді, аяқ-киімді немесе жабдықтарды кию мүмкін емес (айтарлықтай қиындататын) ететін; тері бетінің 20 және одан астам пайызының терең күюінен кейінгі немесе бүйректің амилоидозымен асқынған жай-күйіктер жатады. Сәтсіз хирургиялық емдеуден кейін каузалгия құбылыстары бар тыртық болған кезде, қарсы айғақтары болған не одан бас тартқан кезде қорытынды осы Талаптардың 27-тармағының 1) тармақшасы бойынша шығарылады.

Осы Талаптардың 84-тармағының 2) тармақшасынаа нысанды киім, аяқ киім немесе керек-жарақтар киюді қиындататын қозғалысты орташа шектейтін, жалаңданбайтын келлоидтық, гипертрофиялық және атрофиялық тыртықтар, сондай-ақ емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері немесе одан бас тартқан кезде бетін көріксіздендіретін тыртықтар; буындардағы қозғалыстың орташа бұзылуымен тері бетінің 20 пайыздан кем терең күйік салдары жатады.

Осы Талаптардың 84-тармағының 3) тармақшасынаа қозғалысты елеусіз шектейтін немесе қиындататын, бірақ нысанды киімді, аяқ киімді немесе жабдықтарды киіп жүру мүмкіндігін болдырмайтын ұзақ жүргенде және басқа да дене жүктемелері кезінде жалаңдатылмайтын эластикалық тыртықтар; қозғалысты елеусіз шектей отырып, терең күюден кейінгі пластикалық операциялардың салдары жатады.

Буындар қызметінің бұзылуынсыз және бет-әлпетінің көріксізденуінсіз терең күйіктер бойынша табысты жүргізілген пластикалық операциялардан кейінгі жағдай осы Талаптардың осы тармағын қолдануға негіз болып табылмайды.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
85.	Бұрын өткізген жедел немесе созылмалы, экзогенді интоксикациялардың, аллергиялардың асқынулары және сыртқы себептер әсерінің зардаптары:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) функцияларының едәуір бұзылулары бар	жз	Е	жз	Е	жз	Е
	2) функцияларының аз ғана бұзылулары бар	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке	жз	Д-жеке
	3) функцияларының аз ғана бұзылулары бар	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жз	В-жеке
	4) жедел қалдықты құбылыстар кезінде немесе созылмалы сырқаттардың қабынуы	жз	Г	жз	Г	жз	Г

Осы Талаптардың осы тармағы зымыран жаңар-май компонентерімен, басқа да уытты заттармен уланудың, ЭМӨ-нің жіті немесе созылмалы әсерінің, иондаушы сәулеленудің, тағамдық, дәрілік аллергияның, басқа да сыртқы себептердің (радиацияның, төмен, жоғары температура мен жарықтың, ауаның немесе судың жоғары қысымының) әсерлерінің салдарларын көздейді.

Сәуле ауруына шалдыққан қызметкерлердің МК-да перифериялық қан құрамындағы өзгерістер ғана емес, сондай-ақ аурудың басқа да клиникалық көріністері ескеріледі. І дәрежелі сәуле ауруына шалдыққаннан кейін I-II бағандар бойынша лауазымдарға және ІІ дәрежелі сәуле ауруына шалдыққаннан кейін III баған бойынша лауазымдарға шамалы қалдық құбылыстар кезінде қызметкерлердің МК осы Талаптардың 85-тармағының 4) тармақшасы бойынша жүргізіледі. Қандай да бір салдарсыз жіті сәуле ауруына шалдыққан адамдар осы Талаптардың 85-тармағының 3) тармақшасы бойынша куәландырылады.

Негізгі тамақ өнімдеріне және дәрілік (Лайел, Стивенс-Джонсон синдромдары, анафилактикалық шок, Сарысу ауруы) аллергияға тағамдық аллергиядан, сондай-ақ жедел уланулардың, токсикалық-аллергиялық әсерлердің, стационарлық тексерумен расталған жіті аллергиялық аурулардың салдары бойынша зардап шегетін адамдар функциялардың бұзылуына байланысты осы Талаптардың 85-тармағының 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша куәландырылады.

МК басқа аллергиялық аурулар (есекжем, поллиноз, аллергиялық риниттер, дерматиттер) кезінде осы Талаптардың тиісті тармақтары бойынша жүргізіледі.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
86.	Сүйек-бұлшықет жүйесінің, дәнкерленуші тканьдердің ауруларынан, жаралануларды, жарақаттануларды, улануларды, сыртқы себептердің әсерлерін емдеуден кейінгі қызметттердің уақытша бұзылулары	о	қ	о	қ	о	қ
		жз	Г	жз	Г	жз	Г

Буындардың жіті қабыну ауруларына шалдыққан қызметке кандидаттар емдеу аяқталғаннан кейін 6 айға дейін қызметке уақытша жарамсыз деп танылады. Қабыну ауруларының жіті формаларынан кейін 6 ай ішінде қабыну белгілері болмаған кезде олар қызметке жарамды деп танылады.

Қызметкерлер үшін Г санаты сүйектерде және буындарда, пластиктерде, сіңірдің тендолизінде (қол және табан саусақтарынан басқа) операциядан кейін, емдеу аяқталғаннан кейін сүйек сынығынан кейін нығыздалмаған сүйек миы кезінде қабынудың Клиникалық, зертханалық белгілері болмаған кезде қозғалыстың уақытша шектеулері, физикалық жүктемеден кейін буындарда қалыпты, өтпелі ауырсыну сезімдері сақталған және міндеттерді орындау қабілетін қалпына келтіру үшін 1 айға дейінгі мерзім қажет болған жағдайларда шығарылады.

Түтікше сүйектерінің сынықтарын емдеудің қанағаттанғысыз нәтижелері кезінде Г санатына мұқтаждығы туралы қорытынды шығарылмайды, осы Талаптардың 82-тармағының 1), 2) немесе 3) тармақшалары бойынша қызметке жарамдылығы шешіледі.

Қолдың, табанның, сондай-ақ тобықтың ұсақ сүйектері сынған кезде ауруы бойынша Г санаты қорытынды шығарылмайды. Мұндай жағдайларда госпитальдық емдеу аяқталғаннан кейін қажетті емдеу іс-шаралары көрсетіле отырып, босатылуға мұқтаждығы туралы қорытынды шығарылады.

Бет жақтары мен жұмсақ тіндерінің жарақаттары салдарынан Г санаты қорытынды шығару үшін сынықтардың баяу шоғырлануы, хирургиялық немесе ортопедиялық емдеудің күрделі әдістерін қажет еткен тығыз тыртықтардың немесе сынықтардың болуы, сондай-ақ травматикалық остеомиелитпен қоса жүретін сынықтар негіз болып табылады.

Жіті экзогенді әсерлерден және интоксикациядан кейінгі қалдық құбылыстар кезінде куәландырылушылар 6 айға қызметке уақытша жарамсыз деп танылады. Бұдан әрі олардың қызметке жарамдылық санаты органдар мен жүйелердің функцияларын қалпына келтіру дәрежесіне байланысты осы Талаптардың 85-тармағы бойынша айқындалады.

Буындардың тұрақсыздығы кезінде куәландырылушыларға хирургиялық емдеу ұсынылады. Хирургиялық емдеуден (эндоскопиялық артропластика, байламдардың, менискілердің жарылуы) кейін қызметке үміткерлер 6 айға дейінгі кезеңде қызметке жарамсыз деп танылады. 6 айдан кейін табысты хирургиялық емдеуден кейін қызметке кандидаттардың жарамдылығы осы Талаптардың тиісті тармақтары бойынша буындардың жай-күйі мен функциясына байланысты жеке анықталады.

Қозғалыстың уақытша шектеулері кезінде қорытынды операциядан кейін шығарылады: сүйектер мен буындарда; сіңірлердің пластинкасынан немесе тендолизінен кейін (саусақтардың, қолдың және табанның басқа); ұзын түтікше сүйектерінің сынуынан кейін нығыздалмаған сүйек мишықтары кезінде.

19-тарау. Басқа сырқаттар

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
87.	Бой-салмақ көрсеткіштерінің іріктеу өлшемшарттарына сәйкес келмеуі	о	қ	о	қ	о	қ
		жз		жз		жз

Куәландырылушының дене дамуының деңгейі туралы қорытынды бұлшық ет жүйесінің даму дәрежесін, бойын, дене салмағын, дене салмағының индексін (бой-салмақ көрсеткіштері, бұдан әрі - БСК), кеуде шеңберін бағалау негізінде қатаң жеке беріледі. Бұлшықет жүйесінің дамуын бағалау кезінде тері асты-май талшығының қабыну дәрежесі, сондай-ақ азорельефті бұлшықеттері бар адамдардың қаңқа бұлшық етінің ерекшеліктері ескеріледі.

Бұлшықет жүйесінің әлсіз дамуы бұлшықеттердің босаңсуымен, контурдың рельефінің болмауымен және бұлшықет массасының, бұлшықет күшінің жеткіліксіздігімен сипатталады.

Конституциялық ерекшеліктерді ескере отырып, бұлшықет жүйесі жеткілікті дамыған, бірақ өсуі және(немесе) ДМИ талап етілгеннен кем болған жағдайда, жай-күйі өсу-салмақтық көрсеткіштердің іріктеу өлшемдеріне сәйкес келмеуі ретінде айқындалады.

Жақсы дене бітімі мен тамақтануы бар, үйлесімді дене бітімі бар қызметке және оқуға кандидаттар жарамды деп танылады:

І баған бойынша – бойы кемінде 165 см. (әйелдер үшін – 160 см.), ДСИ кемінде 19 кг/м² азаматтық қорғау бөліністерінің өрт сөндіруге тікелей қатысатын қызметкерлері лауазымдарына қызметке түскен кезде, азаматтық қорғау, төтенше жағдайларда қорғау және азаматтық қорғаныс мамандарын даярлау бағыттары бойынша оқуға түсуге;

I баған бойынша – бойы 170 см. кем емес (әйелдер үшін – 160 см.), ДСИ кемінде 18,5 кг/м² ("Сұңқар", "Арлан", "ЖҚАЖ" арнайы мақсаттағы бөліністергі кемінде 19 кг/м²) осы бағанда көрсетілген барлық басқа лауазымдарға қызметке түскен кезде ;

II баған бойынша – бойы 170 см. кем емес (әйелдер үшін – 160 см.), ДСИ кемінде 18,5 кг/м² осы бағанда көрсетілген барлық лауазымдарға қызметке түскен кезде, жедел-іздестіру, қылмыстық-атқару, әкімшілік-құқықтық бағыттары даярлық бойынша оқуға түсуге;

III баған бойынша – бойы кемінде 165 см. (әйелдер үшін-157 см.), ДСИ кемінде 18,5 кг/м² осы бағанда көрсетілген барлық лауазымдарға қызметке түскен кезде, тергеу, криминалистикалық, ақпарат және техникалық бағыттары даярлық бойынша оқуға түсуге.

Ашық ауада қызмет атқаратын жедел қызмет қызметкерлері лауазымына кандидаттар үшін РВП бойынша талаптар Құқық қорғау органдарының жеке бұйрықтарымен реттеледі.

21 жасқа дейінгі қызметке (оқуға) кандидаттарға өсу бұлшық ет жүйесінің дамуының қанағаттанарлық дәрежесі және тиісті ДСИ кезінде іріктеу критерийлеріне сәйкес келмеуі шамалы (2 см.-ден аспайтын) кезінде түтікше сүйектерінің өсу аймағына рентгенологиялық зерттеу жүргізу ұсынылады.

Оссификация процесі аяқталмаған жағдайда (өсу аймақтары ашық не кеш жыныстық жетілу салдарынан толық емес) бұл адамдар асқазан-ішек жолы, эндокриндік жүйе, созылмалы инфекциялар, уыттану жағынан өзгерістер болмаған жағдайда, бұдан әрі физикалық даму мүмкіндігін және жақын анамнезге негізделген қолайлы болжамды ескере отырып, қызметке және оқуға жарамды деп танылады.

Түтікше сүйектерінің өсуінің жабық аймақтары бар адамдар қызметке және оқуға жарамсыз деп танылады.

ДМИ талап етілетін көрсеткішіне қол жеткізу ӘДК-ның кемінде үш маманының (міндетті түрде сарапшы-терапевтің) қатысуымен жүргізілетін күн сайын үш рет бойы мен салмағын өлшеп отыру жолымен өлшеу нәтижелеріне мамандардың қолдары қойылып және жеке мөрлерімен расталып анықталады.

Қызметкерлерді осы Талаптардың ІІІ бағанға жатқызылған лауазымдардан I және II бағандар бойынша лауазымдарға ауыстыру кезінде бойы 170 см. - ден кем емес (әйелдер үшін 160 см.) (өрт сөндіруге тікелей қатысатын азаматтық қорғау органдарының қызметкерлерінде I баған бойынша, – 165 см.-ден кем емес (әйел жынысты адамдар үшін-160 см.) ескеріледі.

Бұл талаптар қызметкерлерді I және II бағандарға жатқызылған лауазымдардан сол бағандар бойынша басқа лауазымдарға ауыстыру кезінде ескерілмейді.

Бірқатар ауруларға (гипофиз, қалқанша, ашалы без, нефрогенді остеопатиялар, бауыр аурулары, созылмалы инфекциялар, интоксикациялар) байланысты физикалық дамымаған адамдар осы Талаптардың тиісті тармақтары бойынша куәландырылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
88.	Энурез F-98.0, R-32	о	қ	о	қ	о	қ
		жз	В	жз	В	жз	В

Түнгі несепті ұстамаудан зардап шегетін адамдар стационарда тексерілуге және емделуге жатады.

Тексеру психиатр, уролог, невролог және дерматовенерологтың қатысуымен кешенді болуы тиіс.

Кешенді тексеру: урологиялық патологияны (қуық дамуының аномалиясы, жыланкөз, қуық сфинктерінің бұзылуы немесе парезі, несепағар сағасының эктопиясы), қайталама тері көріністерін (мацерация), неврологиялық патологияны (жүйке жүйесінің функционалдық бұзылулары, орталық жүйке жүйесінің органикалық зақымдану симптомдары) анықтауға бағытталған.

Аурудың патологиялық механизмінде негізгі буын шартты рефлекстің жұмыс істемеуі, жеткіліксіз бекітілуі немесе сөнуі болып табылады.

Психиатр бұл жағдайда: тәрбиелеудегі кемшіліктер, интоксикация салдары, шартты-рефлекторлық қызметті бұзатын аурулар, психотравманың салдары, Орталық нерв жүйесінің органикалық зақымдануы, бұл ретте электроэнцефалографиялық зерттеу жүргізген мақсатқа сәйкес келеді.

Байқау және тексеру нәтижелері, сондай-ақ ішкі істер органдарының бөлімшелерінен алынған деректер түнгі несеп ұстамауының болуын және емдеуден әсердің болмауын растайтын жағдайларда, кез келген лауазымдарды атқаратын қызметкерлер әскери қызметке шектеулі жарамды деп танылады.

Медициналық мекемелердің, қорғаныс істері жөніндегі басқарманың деректері, куәландырылушының өзі түнгі зәрді ұстамауы туралы хабарлаған мәліметтер болған кезде кандидаттар қызметке жарамсыз деп танылады.

Егер зәр ұстамау қандай да бір аурудың симптомы болса, қорытынды осы Талаптардың тиісті тармағы бойынша шығарылады.

Тармақ	Сырқаттардың атаулары	Бағандар
		I		II		III
89.	Кекештену (тұтығу) F98.5:	о	қ	о	қ	о	қ
	1) сөйлеу аппаратын түгелдей қамтитын тыныс алу бұзылуы мен невротикалық көріністері бар кекештіктің жоғарғы дәрежесі, сөзді түсініксіз ететін тілдің бұзылуы	жз	Д	жз	Д	жз	Д
	2) кекештіктің аз ғана дәрежесі, сөзді орташа түсініксіз ететін тілдің басқа бұзылулары	жз	В-жеке	жз	В-жеке	жеке	В-жеке

Кекештену (тұтығу) – дыбыстарды, буындарды немесе сөздерді жиі қайталаумен немесе ұзартумен не сөйлеудің ырғақты ағысын үзетін жиі тұтану немесе кідірістермен сипатталатын сөз сөйлеу.

Барлық сөйлеу аппаратын қамтитын, тыныс алудың бұзылуымен және невротикалық көріністермен, сондай-ақ сөйлеу қабілетінің басқа да бұзылуларымен, оны аз жұмыс істейтін кекештену дәрежесі жоғары осы Талаптардың 89 тармағының 1) тармақша бойынша куәландырылатын адамдар ішкі істер органдарындағы қызметке жарамсыз деп танылады.

Осы Талаптардың 89-тармағының 2) тармақшаға тұрақты, ұзақ жүйелі емдеуге келмейтін функционалдық сөйлеу бұзылулары жатады.

Кекештену (тұтығу) болған кезде куәландырылушы невролог, психиатр, оториноларинголог, ал мүмкін болса – логопедпен тереңдетілген тексеруден өтеді. Қызметке жарамдылық санаты туралы қорытынды тексеру деректері және әскери бөлімнен, қорғаныс істері жөніндегі басқармадан (бөлімнен), оқу орнынан немесе жұмысқа орналасқанға дейін алынған құжаттарды мұқият зерделеу негізінде шығарылады. Кекештенудің айқындылық дәрежесі Әртүрлі жағдайларда сөйлеу функциясының жай-күйін динамикалық бақылау жолымен анықталады және аурудың неғұрлым айқын көріну сәттері бойынша бағаланады. Сараптамалық бағалауда куәландырылушының қызметтік міндеттерін орындауында кекештену қандай шамада көрсетілетіндігін көрсете отырып, басшылық сипаттамасы елеулі мәнге ие болады.

Қызмет өткеруге кедергі келтірмейтін елеусіз кекештену (тұтығу) сөз айтудың кешігуі, фразаның басында "тоқырау", аз сөйлемнің қалған сөздері (бір демде) еркін немесе сәл баяулайды, бірақ сөздерді қайталаусыз айтылады.

Қызметке кандидаттар өзін алынбаған немесе қалыпты кекештенушілік (тұтығушылық) және түсініксіз басқа да сөйлеу бұзылыстары болған кезде кадр бөліністерінің қызметкері ретіндегі қызметке, оқытушылық қызметке жарамсыз деп танылады.