О ратификации Дополнительного протокола к Соглашению между Республикой Казахстан и Международным агентством по атомной энергии о применении гарантий в связи с Договором о нераспространении ядерного оружия

Закон Республики Казахстан от 19 февраля 2007 года N 229

Ратифицировать Дополнительный протокол к Соглашению между Республикой Казахстан и Международным агентством по атомной энергии о применении гарантий в связи с Договором о нераспространении ядерного оружия, подписанный в Вене 6 февраля 2004 года.

Президент
Республики Казахстан

ДОПОЛНИТЕЛЬНЫЙ ПРОТОКОЛ
К СОГЛАШЕНИЮ МЕЖДУ РЕСПУБЛИКОЙ КАЗАХСТАН
И МЕЖДУНАРОДНЫМ АГЕНТСТВОМ ПО
АТОМНОЙ ЭНЕРГИИ О ПРИМЕНЕНИИ ГАРАНТИЙ
В СВЯЗИ С ДОГОВОРОМ О НЕРАСПРОСТРАНЕНИИ
ЯДЕРНОГО ОРУЖИЯ

ПРИНИМАЯ ВО ВНИМАНИЕ, что Республика Казахстан (в дальнейшем именуемая "Казахстаном") и Международное агентство по атомной энергии (в дальнейшем именуемое "Агентством") являются участниками Соглашения о применении гарантий в связи с Договором о нераспространении ядерного оружия (в дальнейшем именуемого "Соглашением о гарантиях"), которое вступило в силу 11 августа 1995 года;
УЧИТЫВАЯ желание международного сообщества еще более укрепить режим ядерного нераспространения путем повышения действенности и эффективности системы гарантий Агентства;
НАПОМИНАЯ, что Агентство при осуществлении гарантий должно учитывать необходимость: избегать создания препятствий экономическому и технологическому развитию Казахстана или международному сотрудничеству в области мирной ядерной деятельности; соблюдать действующие положения в области охраны здоровья, безопасности, физической защиты, а также другие действующие требования безопасности и права отдельных лиц; и принимать все меры по защите коммерческих, технологических и промышленных секретов, а также другой конфиденциальной информации, которая становится ему известной;
ПРИНИМАЯ ВО ВНИМАНИЕ, что частота проведения и интенсивность мероприятий, указанных в настоящем Протоколе, будут поддерживаться на минимальном уровне, соответствующем цели повышения действенности и эффективности гарантий Агентства;
НАСТОЯЩИМ Казахстан и Агентство согласились о нижеследующем:

СВЯЗЬ МЕЖДУ НАСТОЯЩИМ
ПРОТОКОЛОМ И СОГЛАШЕНИЕМ О ГАРАНТИЯХ

Статья 1

Положения Соглашения о гарантиях применяются к настоящему Протоколу в той мере, в какой они соответствуют положениям настоящего Протокола и совместимы с ними. В случае противоречия между положениями Соглашения о гарантиях и положениями настоящего Протокола применяются положения настоящего Протокола.

ПРЕДОСТАВЛЕНИЕ ИНФОРМАЦИИ

Статья 2

а. Казахстан предоставляет Агентству заявление, содержащее:
i) Общее описание и информацию, указывающую место проведения относящихся к ядерному топливному циклу научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ, не связанных с ядерным материалом, осуществляемых где-либо, которые финансируются, получили конкретное разрешение или контролируются или осуществляются от имени Казахстана.
ii) Определенную Агентством на основе ожидаемого повышения действенности или эффективности и согласованную с Казахстаном информацию о касающейся гарантии эксплуатационной деятельности на установках и в местах нахождения вне установок, где обычно используется ядерный материал.
iii) Общее описание каждого здания на каждой площадке, включая его использование, и, если этого недостаточно - описание его содержимого. Это описание включает карту такой площадки.
iv) Описание масштаба операций для каждого места нахождения, имеющего отношение к деятельности, указанной в Приложении I к настоящему Протоколу.
v) Информацию, указывающую место нахождения, эксплуатационное состояние и оценочные годовые производственные мощности урановых рудников и обогатительных установок и ториевых обогатительных установок и существующий годовой объем производства таких рудников и обогатительных установок для Казахстана в целом. Казахстан предоставляет по запросу Агентства данные о существующем годовом объеме производства отдельного рудника или обогатительной установки. Предоставление этой информации не требует ведения подробного учета ядерного материала.
vi) Информацию относительно исходного материала, не достигшего состава и чистоты, которые делают его пригодным для изготовления топлива или изотопного обогащения, включающую:
а) количества, химический состав, использование или предполагаемое использование такого материала, независимо от его ядерного или неядерного использования, для каждого места нахождения в Казахстане, в котором такой материал присутствует в количествах, превышающих десять метрических тонн урана и(или) двадцать метрических тонн тория, а для других мест нахождения с количествами более одной метрической тонны - общее количество для Казахстана в целом, если это общее количество превышает десять метрических тонн урана или двадцать метрических тонн тория. Предоставление этой информации не требует ведения подробного учета ядерного материала;
b) количества, химический состав и пункт назначения каждой экспортной поставки из Казахстана такого материала для конкретных неядерных целей в количествах, превышающих:
1) десять метрических тонн урана, или для последовательных экспортных поставок урана из Казахстана в одно и то же государство, каждая из которых менее десяти метрических тонн, но сумма которых превышает десять метрических тонн в течение года;
2) двадцать метрических тонн тория, или для последовательных экспортных поставок тория из Казахстана в одно и то же государство, каждая из которых менее двадцати метрических тонн, но сумма которых превышает двадцать метрических тонн в течение года;
с) количества, химический состав, место нахождения в настоящее время и использование или предполагаемое использование каждой импортной поставки в Казахстан такого материала для конкретных неядерных целей в количествах, превышающих:
1) десять метрических тонн урана, или для последовательных импортных поставок урана в Казахстан, каждая из которых менее десяти метрических тонн, но сумма которых превышает десять метрических тонн в течение года;
2) двадцать метрических тонн тория, или для последовательных импортных поставок тория в Казахстан, каждая из которых менее двадцати метрических тонн, но сумма которых превышает двадцать метрических тонн в течение года;
при том понимании, что предоставление информации о таком материале, предназначенном для неядерного использования, после того как он достигнет окончательной формы своего неядерного использования, не требуется.
vii) а) информацию относительно количеств, видов использования и мест нахождения ядерного материала, освобожденного от гарантий в соответствии со статьей 36 Соглашения о гарантиях;
b) информацию относительно количеств (которая может иметь форму оценок) и видов использования в каждом месте нахождения ядерного материала, освобожденного от гарантий в соответствии со статьей 35 b) Соглашения о гарантиях, но еще не находящегося в окончательной форме для неядерного использования, в количествах, превышающих указанные в статье 36 Соглашения о гарантиях. Предоставление этой информации не требует ведения подробного учета ядерного материала.
viii) Информацию относительно места нахождения или дальнейшей обработки отходов среднего или высокого уровня активности, содержащих плутоний, высокообогащенный уран или уран-233, в отношении которых применение гарантий было прекращено в соответствии со статьей 11 Соглашения о гарантиях. Для цели данного пункта "дальнейшая обработка" не включает переупаковку отходов или их дальнейшее кондиционирование, не предусматривающее разделения элементов, для хранения или захоронения.
ix) Следующую информацию относительно согласованного оборудования и неядерного материала, перечисленных в Приложении II :
а) по каждой экспортной поставке из Казахстана такого оборудования и материала: идентификация, количество, место предполагаемого использования в государстве-получателе и дата или в соответствующих случаях ожидаемая дата экспортной поставки;
b) по конкретному запросу Агентства, подтверждение Казахстаном как импортирующим государством информации, предоставленной Агентству другим государством в отношении экспорта такого оборудования и материала в Казахстан.
х) Общие планы на предстоящий десятилетний период, имеющие отношение к развитию ядерного топливного цикла (включая планируемые относящиеся к ядерному топливному циклу научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы), когда они утверждены соответствующими компетентными органами в Казахстане.
b. Казахстан прилагает все разумные усилия, с тем чтобы предоставить Агентству следующую информацию:
i) общее описание и информацию, указывающую место проведения относящихся к ядерному топливному циклу научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ, не связанных с ядерным материалом, которые конкретно относятся к обогащению, переработке ядерного топлива или к обработке отходов среднего или высокого уровня активности, содержащих плутоний, высокообогащенный уран или уран-233, осуществляемых где-либо в Казахстане, но которые не финансируются, не получили конкретного разрешения или не контролируются Казахстаном или не осуществляются от имени Казахстана. Для цели данного пункта "обработка" отходов среднего или высокого уровня активности не включает переупаковку отходов или их кондиционирование, не предусматривающее разделения элементов, для хранения или захоронения.
ii) общее описание деятельности и сведения о лице или организации, осуществляющих такую деятельность в определенных Агентством местах нахождения за пределами площадки, которые, по мнению Агентства, могли бы функционально быть связаны с деятельностью на этой площадке. Предоставление такой информации является предметом конкретного запроса Агентства. Она предоставляется в консультации с Агентством и своевременно.
с. По запросу Агентства Казахстан дает уточнения или разъяснения любой информации, предоставленной в соответствии с настоящей статьей, в той степени, в которой это имеет отношение к цели гарантий.

Статья 3

a. Казахстан предоставляет Агентству в течение 180 дней после вступления в силу настоящего Протокола информацию, о которой говорится в статье 2.а i), iii), iv), v), vi) a), vii) и х) и в статье 2.b i).
b. Казахстан предоставляет Агентству до 15 мая каждого года обновленную информацию, о которой говорится в пункте а. выше, за период, охватывающий предшествующий календарный год. Если ранее предоставленная информация осталась без изменений, Казахстан уведомляет об этом.
c. Казахстан предоставляет Агентству до 15 мая каждого года информацию, определенную в статье 2.a.vi) b) и с), за период, охватывающий предшествующий календарный год.
d. Казахстан ежеквартально предоставляет Агентству информацию, определенную в статье 2.a.ix) а). Эта информация предоставляется в течение шестидесяти дней после окончания каждого квартала.
e. Казахстан предоставляет Агентству информацию, определенную в статье 2.a.viii), за 180 дней до осуществления дальнейшей обработки, и до 15 мая каждого года информацию об изменениях мест нахождения за период, охватывающий предшествующий календарный год.
f. Казахстан и Агентство договариваются о времени и частоте предоставления информации, определенной в статье 2.a.ii).
g. Казахстан предоставляет Агентству информацию, определенную в статье 2.a.ix) b), в течение шестидесяти дней после поступления запроса от Агентства.

ДОПОЛНИТЕЛЬНЫЙ ДОСТУП

Статья 4

Нижеследующее применяется в связи с осуществлением дополнительного доступа в соответствии со статьей 5 настоящего Протокола:
а. Агентство не ставит цели механистически или систематически проверять информацию, о которой говорится в статье 2, однако Агентство имеет доступ к:
i) любому месту нахождения, о котором говорится в статье 5.а. i) или ii), на выборочной основе с целью обеспечения уверенности в отсутствии незаявленных ядерного материала и деятельности;
ii) любому месту нахождения, о котором говорится в статье 5.b. или с., в целях решения вопроса, связанного с правильностью и полнотой информации, предоставленной в соответствии со статьей 2 или в целях устранения несоответствия, связанного с этой информацией;
iii) любому месту нахождения, о котором говорится в статье 5.а. iii) в той степени, в которой это необходимо Агентству для подтверждения для целей гарантий заявления Казахстана о статусе установки или места нахождения вне установок, где ранее обычно использовался ядерный материал, как снятых с эксплуатации.
b. i) За исключением случаев, указанных в пункте ii) ниже, Агентство направляет Казахстану предварительное уведомление о доступе по крайней мере за 24 часа;
ii) в отношении доступа к любому месту на площадке, который запрашивается в сочетании с посещениями для проверки информации о конструкции или с инспекциями для специальных целей или обычными инспекциями на этой площадке, срок предварительного уведомления, если Агентство обращается с запросом об этом, составляет, по крайней мере, два часа, однако в исключительных обстоятельствах, может составить менее двух часов.
c. Предварительное уведомление направляется в письменном виде и в нем конкретно указываются причины доступа и деятельность, которая должна быть осуществлена во время такого доступа.
d. В случае вопроса или несоответствия Агентство предоставляет Казахстану возможность дать разъяснение и способствовать решению этого вопроса или устранению этого несоответствия. Такая возможность будет предоставляться до направления запроса о доступе, если только Агентство не сочтет, что задержка в предоставлении доступа, возможно, нанесет ущерб цели, с которой запрашивается этот доступ. В любом случае Агентство не делает каких-либо выводов в отношении вопроса или несоответствия до тех пор, пока Казахстану не будет предоставлена такая возможность.
e. Если с Казахстаном не достигнуто иной договоренности, доступ осуществляется только в течение обычного рабочего дня.
f. Казахстан имеет право на сопровождение инспекторов Агентства во время доступа представителями Казахстана при условии, что это не задерживает выполнение инспекторами своих функций или иным образом не препятствует этому.

Статья 5

Казахстан предоставляет Агентству доступ к:
a. i) любому месту на площадке;
ii) любому месту нахождения, определенному Казахстаном в соответствии со статьей 2.a.v)-viii);
iii) любой снятой с эксплуатации установке или снятому с эксплуатации месту нахождения вне установок, где ранее обычно использовался ядерный материал.
b. любому месту нахождения, определенному Казахстаном в соответствии со статьей 2.a.i), статьей 2.a.iv), статьей 2.a.ix)b) или статьей 2.b., помимо тех, о которых говорится в пункте a.i) выше, при условии, что, если Казахстан не имеет возможности предоставить такой доступ, Казахстан прилагает все разумные усилия для незамедлительного удовлетворения требований Агентства с помощью иных средств.
c. любому месту нахождения, определенному Агентством, помимо тех мест нахождения, о которых говорится в пунктах а. и b. выше, в целях отбора проб окружающей среды в конкретном месте нахождения при условии, что, если Казахстан не имеет возможности предоставить такой доступ, Казахстан прилагает все разумные усилия для незамедлительного удовлетворения требований Агентства в прилежащих местах нахождения или с помощью иных средств.

Статья 6

При осуществлении статьи 5 Агентство может выполнять следующие виды деятельности:
a. В отношении доступа в соответствии со статьей 5.a.i) или iii): визуальное наблюдение, отбор проб окружающей среды; использование устройств для обнаружения и измерения радиации; опечатывание и применение других идентифицирующих и указывающих на вмешательство устройств, определенных в Дополнительных положениях; и применение других объективных мер, техническая осуществимость которых была подтверждена и использование которых было согласовано Советом управляющих (в дальнейшем именуемым "Советом") и после консультаций между Агентством и Казахстаном.
b. В отношении доступа в соответствии со статьей 5.а.ii): визуальное наблюдение; подсчет учетных единиц ядерного материала; неразрушающие измерения и отбор проб; использование устройств для обнаружения и измерения радиации; изучение учетных документов, касающихся количества, происхождения и размещения материала; отбор проб окружающей среды; и применение других объективных мер, техническая осуществимость которых была подтверждена и использование которых было согласовано Советом и после консультаций между Агентством и Казахстаном.
c. В отношении доступа в соответствии со статьей 5.b.: визуальное наблюдение; отбор проб окружающей среды; использование устройств для обнаружения и измерения радиации; изучение касающихся гарантий производственных и отгрузочных учетных документов; и применение других объективных мер, техническая осуществимость которых была подтверждена и использование которых было согласовано Советом и после консультаций между Агентством и Казахстаном.
d. В отношении доступа в соответствии со статьей 5.с: отбор проб окружающей среды и в случае, если результаты не позволяют решить вопрос или устранить несоответствие в месте нахождения, определенном Агентством в соответствии со статьей 5.с., использование в этом месте нахождения визуального наблюдения, устройств для обнаружения и измерения радиации и применение по согласованию между Казахстаном и Агентством других объективных мер.

Статья 7

a. По просьбе Казахстана Агентство и Казахстан договариваются в отношении регулируемого доступа в рамках настоящего Протокола с целью предотвращения раскрытия чувствительной с точки зрения ядерного распространения информации, выполнения требований безопасности или физической защиты или с целью обеспечения защиты находящейся в частной собственности или коммерчески чувствительной информации. Такие договоренности не препятствуют Агентству осуществлять деятельность, которая является необходимой для обеспечения убедительной уверенности в отсутствии незаявленных ядерного материала и деятельности в соответствующем месте нахождения, включая решение любого вопроса, относящегося к правильности и полноте информации, о которой говорится в статье 2, или устранение несоответствия, относящегося к этой информации.
b. Казахстан может при предоставлении информации, о которой говорится в статье 2, информировать Агентство о местах на площадке или в месте нахождения, на которых может применяться регулируемый доступ.
c. До вступления в силу любых необходимых Дополнительных положений Казахстан может прибегнуть к регулированию доступа в соответствии с положениями пункта а. выше.

Статья 8

Ничто в настоящем Протоколе не препятствует Казахстану предоставлять Агентству доступ к местам нахождения в дополнение к тем, о которых говорится в статьях 5 и 9, или просить Агентство о проведении деятельности по проверке в конкретном месте нахождения. Агентство незамедлительно прилагает все разумные усилия для осуществления действий в соответствии с такой просьбой.

Статья 9

Казахстан предоставляет Агентству доступ к местам нахождения, определенным Агентством для отбора проб окружающей среды на обширной территории, при условии, что если Казахстан не имеет возможности предоставить такой доступ, то Казахстан прилагает все разумные усилия для удовлетворения требований Агентства в альтернативных местах нахождения. Агентство не запрашивает такой доступ до тех пор, пока отбор проб окружающей среды на обширной территории и процедурные меры для его проведения не одобрены Советом и не проведены консультации между Агентством и Казахстаном.

Статья 10

Агентство информирует Казахстан о:
a. Деятельности, осуществленной в рамках настоящего Протокола, включая деятельность в отношении любых вопросов или несоответствий, которые Агентство довело до сведения Казахстана, в пределах шестидесяти дней после осуществления Агентством этой деятельности.
b. Результатах деятельности в отношении любых вопросов или несоответствий, которые Агентство довело до сведения Казахстана, по возможности скорее, но в любом случае в течение тридцати дней после получения Агентством этих результатов.
c. Выводах, которые оно сделало в результате своей деятельности в соответствии с настоящим Протоколом. Такие выводы предоставляются ежегодно.

НАЗНАЧЕНИЕ ИНСПЕКТОРОВ АГЕНТСТВА

Статья 11

a. i) Генеральный директор уведомляет Казахстан об утверждении Советом любого должностного лица Агентства в качестве инспектора по гарантиям. Если Казахстан не извещает Генерального директора о своем отклонении такого должностного лица как инспектора для Казахстана в течение трех месяцев после получения уведомления об утверждении Советом, инспектор, о котором таким образом уведомлен Казахстан, считается назначенным в Казахстан;
ii) Генеральный директор, действуя в ответ на просьбу Казахстана или по собственной инициативе, незамедлительно информирует Казахстан об отзыве назначения любого должностного лица в качестве инспектора для Казахстана.
b. Уведомление, о котором говорится в пункте а. выше, считается полученным Казахстаном через семь дней после даты направления Агентством такого уведомления Казахстану заказной корреспонденцией.

ВИЗЫ

Статья 12

Казахстан в течение одного месяца после получения запроса об этом в случае необходимости предоставляет указанному в таком запросе назначенному инспектору соответствующую многократную въездную/выездную и(или) транзитную визы, которые требуются для обеспечения инспектору возможности въезда и пребывания на территории Казахстана в целях выполнения его(ее) функций. Любые запрошенные визы действительны в течение не менее одного года и в случае необходимости возобновляются в течение периода назначения инспектора в Казахстан.

ДОПОЛНИТЕЛЬНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 13

a. В тех случаях, когда Казахстан или Агентство указывают на необходимость определить в Дополнительных положениях, каким образом следует применять меры, изложенные в настоящем Протоколе, Казахстан и Агентство согласовывают такие Дополнительные положения в течение девяноста дней после вступления в силу настоящего Протокола или, в тех случаях, когда указание на необходимость таких Дополнительных положений дается после вступления в силу настоящего Протокола, - в течение девяноста дней после даты такого указания.
b. До вступления в силу любых необходимых Дополнительных положений Агентство имеет право применять меры, изложенные в настоящем Протоколе.

СИСТЕМЫ СВЯЗИ

Статья 14

а. Казахстан дает разрешение Агентству свободно использовать для служебных целей системы связи между инспекторами Агентства в Казахстане и Центральными учреждениями Агентства и(или) Региональными бюро, включая передачу в неавтономном или автономном режиме информации, поступающей от устройств, установленных Агентством в целях сохранения и(или) наблюдения или измерения, и обеспечивает защиту такой связи. Агентство после консультаций с Казахстаном имеет право использовать установленные на международном уровне системы прямой связи, включая спутниковые системы и другие виды дальней связи, не используемые в Казахстане. По просьбе Казахстана или Агентства подробности, касающиеся осуществления этого пункта в отношении передачи в неавтономном или автономном режиме информации, поступающей от установленных Агентством устройств сохранения и(или) наблюдения или измерения, определяются в Дополнительных положениях.
b. При установлении связи и передаче информации, как это предусматривается в пункте а. выше, надлежащим образом учитывается необходимость обеспечения защиты находящейся в частной собственности или коммерчески чувствительной информации или той информации о конструкции, которую Казахстан считает особо чувствительной.

ЗАЩИТА КОНФИДЕНЦИАЛЬНОЙ ИНФОРМАЦИИ

Статья 15

a. Агентство поддерживает строгий режим обеспечения эффективной защиты от раскрытия коммерческих, технологических и промышленных секретов и другой конфиденциальной информации, которая становится ему известной, включая такую информацию, которая становится известной Агентству в ходе осуществления настоящего Протокола.
b. Режим, о котором говорится в пункте а. выше, включает, в частности, положения, относящиеся к:
i) общим принципам и связанным с ними мерам по обращению с конфиденциальной информацией;
ii) условиям найма персонала, касающимся защиты конфиденциальной информации;
iii) процедурам в случае нарушений или якобы имевших место случаев нарушения конфиденциальности.
c. Режим, о котором говорится в пункте а. выше, утверждается и периодически рассматривается Советом.

ПРИЛОЖЕНИЯ

Статья 16

a. Приложения к настоящему Протоколу являются его неотъемлемой частью. За исключением целей внесения поправок в Приложения, термин "Протокол", как он употребляется в настоящем документе, означает Протокол и Приложения, вместе взятые.
b. В перечень видов деятельности, указанных в Приложении I, и перечень оборудования и материала, указанных в Приложении II, Советом могут вноситься поправки по рекомендации созданной Советом рабочей группы экспертов открытого состава. Любая такая поправка вступает в силу через четыре месяца после ее принятия Советом.

ВСТУПЛЕНИЕ В СИЛУ

Статья 17

a. Настоящий Протокол вступает в силу в день, когда Агентство получит от Казахстана письменное уведомление о том, что законодательные и(или) конституционные требования Казахстана, необходимые для вступления в силу, выполнены.
b. Казахстан может в любое время до того, как настоящий Протокол вступит в силу, заявить, что Казахстан будет применять настоящий Протокол на временной основе.
c. Генеральный директор незамедлительно информирует все государства - члены Агентства о любом заявлении о применении настоящего Протокола на временной основе и о его вступлении в силу.

ОПРЕДЕЛЕНИЯ

Статья 18

Для целей настоящего Протокола:
а. Относящиеся к ядерному топливному циклу научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы означают деятельность, которая конкретно относится к любому аспекту разработки процесса или системы любого из следующего:
- конверсии ядерного материала,
- обогащения ядерного материала,
- изготовления ядерного топлива,
- реакторов,
- критических сборок,
- переработки ядерного топлива,
- обработки (не включая переупаковки или кондиционирования, не предусматривающего разделения элементов, для хранения или захоронения) отходов среднего или высокого уровня активности, содержащих плутоний, высокообогащенный уран или уран-233,
но не включают деятельность, относящуюся к теоретическим или фундаментальным научным исследованиям или к научно-исследовательским и опытно-конструкторским работам по промышленным применениям радиоизотопов, медицинским, гидрологическим и сельскохозяйственным применениям, изучению последствий для здоровья и окружающей среды и по усовершенствованию технического обслуживания.
b. Площадка означает территорию, границы которой определены Казахстаном в соответствующей информации о конструкции установки, включая остановленную установку, а также в соответствующей информации о месте нахождения вне установок, где обычно используется ядерный материал, включая закрытое место нахождения вне установок, где обычно использовался ядерный материал (которые ограничиваются местами нахождения, где имеются горячие камеры или осуществлялась деятельность, связанная с конверсией, обогащением, изготовлением или переработкой топлива). Площадка включает также все объекты, совместно размещенные с упомянутыми выше установкой или местом нахождения, с целью предоставления или использования существенных средств обеспечения, включая: горячие камеры для обработки облученных материалов, не содержащих ядерный материал; установки для обработки, хранения и захоронения отходов; а также здания, связанные с согласованной деятельностью, определенной Казахстаном в соответствии со статьей 2.a.iv) выше.
с. Снятая с эксплуатации установка или снятое с эксплуатации место нахождения вне установок означают объект или место нахождения, на которых демонтированы или сделаны непригодными к эксплуатации оставшиеся конструкции и оборудование, важные для ее(его) использования, так что она(оно) не используется для хранения ядерного материала и не может далее использоваться для обращения с ядерным материалом, его обработки или использования.
d. Остановленная установка или закрытое место нахождения вне установок означают объект или место нахождения, эксплуатация которых прекращена и из которых изъят ядерный материал, но которые не сняты с эксплуатации.
e. Высокообогащенный уран означает уран с обогащением 20 % или выше по изотопу урана-235.
f. Отбор проб окружающей среды в конкретном месте нахождения означает отбор проб окружающей среды (например, воздуха, воды, растительности, почвы, загрязнений) в определенном Агентством месте нахождения и непосредственной близости от него с целью содействия Агентству в подготовке выводов об отсутствии незаявленных ядерного материала или ядерной деятельности в этом определенном месте нахождения.
g. Отбор проб окружающей среды на обширной территории означает отбор проб окружающей среды (например, воздуха, воды, растительности, почвы, загрязнений) в ряде определенных Агентством мест нахождения с целью содействия Агентству в подготовке выводов об отсутствии незаявленных ядерного материала или ядерной деятельности на обширной территории.
h. Ядерный материал согласно определению, данному в статье XX Устава, означает любой исходный материал или любой специальный расщепляющийся материал. Термин "исходный материал" не должен толковаться как применяющийся к руде или отходам руды. Любое определение, данное Советом в соответствии со статьей XX Устава Агентства после вступления в силу настоящего Протокола, которое расширяет список материалов, считающихся исходным материалом или специальным расщепляющимся материалом, вступает в силу в рамках настоящего Протокола только после принятия Казахстаном.
i. Установка означает:
i) реактор, критическую сборку, завод по конверсии, завод по изготовлению, перерабатывающую установку, установку для разделения изотопов или отдельное хранилище; или
ii) любое место нахождения, где обычно используется ядерный материал в количествах, превышающих один эффективный килограмм.
j. Место нахождения вне установок означает любой объект или любое место нахождения, которые не являются установкой, и где обычно используется ядерный материал в количествах, равных одному эффективному килограмму или менее.

СОВЕРШЕНО в Вене 06 дня февраля 2004 года в двух экземплярах на русском и английском языках, причем оба текста являются равно аутентичными.

за РЕСПУБЛИКУ КАЗАХСТАН: за МЕЖДУНАРОДНОЕ АГЕНТСТВО
ПО АТОМНОЙ ЭНЕРГИИ :

ПРИЛОЖЕНИЕ I ПЕРЕЧЕНЬ ВИДОВ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ, О КОТОРЫХ ГОВОРИТСЯ
В СТАТЬЕ 2.a.iv) НАСТОЯЩЕГО ПРОТОКОЛА

i) Изготовление роторных труб для центрифуг или сборка газовых центрифуг.
Роторные трубы для центрифуг означают тонкостенные цилиндры, описание которых приведено в разделе 5.1.1 b) Приложения II.
Газовые центрифуги означают центрифуги, описание которых приведено во вводном замечании к разделу 5.1 Приложения II.
ii) Изготовление диффузионных барьеров.
Диффузионные барьеры означают тонкие пористые фильтры, описание которых приведено в разделе 5.3.1 а) Приложения II.
iii) Изготовление или сборка систем, использующих лазеры.
Системы, использующие лазеры , означают системы, включающие те предметы, описание которых приведено в разделе 5.7 Приложения II.
iv) Изготовление или сборка электромагнитных сепараторов изотопов.
Электромагнитные сепараторы изотопов означают те предметы, о которых говорится в разделе 5.9.1 Приложения II и которые содержат источники ионов, описание которых приведено в разделе 5.9.1 а) Приложения II.
v) Изготовление или сборка колонн или экстракционного оборудования.
Колонны или экстракционное оборудование означают те предметы, описание которых приведено в разделах 5.6.1, 5.6.2, 5.6.3, 5.6.5, 5.6.6, 5.6.7 и 5.6.8 Приложения II.
vi) Изготовление разделительных сопел или вихревых трубок для аэродинамического обогащения.
Разделительные сопла или вихревые трубки для аэродинамического обогащения означают разделительные сопла и вихревые трубки, описание которых приведено соответственно в разделах 5.5.1 и 5.5.2 Приложения II.
vii) Изготовление или сборка систем генерации урановой плазмы.
Системы генерации урановой плазмы означают системы для генерации урановой плазмы, описание которых приведено в разделе 5.8.3 Приложения II.
viii) Изготовление циркониевых труб.
Циркониевые трубы означают трубы, описание которых приведено в разделе 1.6 Приложения II.
ix) Производство или повышение качества тяжелой воды или дейтерия.
Тяжелая вода или дейтерий означают дейтерий, тяжелую воду (оксид дейтерия) и любое другое соединение дейтерия, в котором отношение числа атомов дейтерия к числу атомов водорода превышает 1:5000.
х) Изготовление графита ядерной чистоты.
Графит ядерной чистоты означает графит, уровень чистоты которого выше, чем 5 миллионных частей борного эквивалента, а плотность превышает 1,50 г/см ³ .
xi) Изготовление контейнеров для облученного топлива.
Контейнер для облученного топлива означает емкость для перевозки и/или хранения облученного топлива, обеспечивающую химическую, тепловую и радиационную защиту, а также отвод тепла распада во время перемещения, перевозки и хранения.
xii) Изготовление реакторных управляющих стержней.
Реакторные управляющие стержни означают стержни, описание которых приведено в разделе 1.4 Приложения II.
xiii) Изготовление безопасных с точки зрения критичности баков и резервуаров.
Безопасные с точки зрения критичности баки и резервуары означают те предметы, описание которых приведено в разделах 3.2 и 3.4 Приложения II.
xiv) Изготовление машин для рубки облученных топливных элементов.
Машины для рубки облученных топливных элементов означают оборудование, описание которого приведено в разделе 3.1 Приложения II.
xv) Сооружение горячих камер.
Горячие камеры означают камеру или соединенные между собой камеры общим объемом не менее 6 м ³ , снабженные защитой, равной или превышающей эквивалент 0,5 м бетона плотностью 3,2 г/см ³ или более, укомплектованные оборудованием для проведения операций с использованием дистанционного управления.

ПРИЛОЖЕНИЕ II ПЕРЕЧЕНЬ СОГЛАСОВАННОГО ОБОРУДОВАНИЯ И
НЕЯДЕРНОГО МАТЕРИАЛА ДЛЯ ОТЧЕТНОСТИ ОБ
ЭКСПОРТЕ И ИМПОРТЕ В СООТВЕТСТВИИ СО СТАТЬЕЙ 2.a.ix)

1. Реакторы и реакторное оборудование

1.1. Комплектные ядерные реакторы

Ядерные реакторы, способные работать в режиме контролируемой самоподдерживающейся цепной реакции деления, исключая реакторы нулевой мощности, которые определяются как реакторы с проектным максимальным уровнем производства плутония, не превышающим 100 граммов в год.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ
"Ядерный реактор" в основном включает узлы, находящиеся внутри корпуса реактора или непосредственно примыкающие к нему, оборудование, которое контролирует уровень мощности в активной зоне, и компоненты, которые обычно содержат теплоноситель первого контура активной зоны реактора, или вступают с ним в непосредственный контакт или управляют им. Не предполагается исключение реакторов, которые надлежащим образом могли бы подвергнуться модификации для производства значительно большего количества, чем 100 граммов плутония в год. Реакторы, предназначенные для длительной эксплуатации на значительных уровнях мощности, независимо от степени их возможностей производства плутония, не рассматриваются как "реакторы нулевой мощности".

1.2. Реакторные корпуса высокого давления

Металлические корпуса в сборе или их основные части заводского изготовления, которые специально предназначены или подготовлены для размещения в них активной зоны ядерных реакторов, как они определены в пункте 1.1. выше, и способные выдерживать рабочее давление теплоносителя первого контура.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ
Верхняя плита корпуса высокого давления реактора охватывается пунктом 1.2 как основная, заводского изготовления, часть корпуса высокого давления.
Внутренние части реактора (например, поддерживающие колонны и плиты активной зоны и другие внутренние части корпуса, направляющие трубы для регулирующих стержней, тепловые экраны, перегородки, трубные решетки активной зоны, пластины диффузора и т.д.) обычно поставляются поставщиком реактора. В некоторых случаях определенные внутренние опорные компоненты включаются в изготовление корпуса высокого давления. Эти предметы являются достаточно важными с точки зрения безопасности и надежности эксплуатации реакторов (и следовательно, с точки зрения гарантийных обязательств и ответственности поставщика реактора), чтобы их поставка вне рамок основного соглашения о поставке самого реактора не стала бы обычной практикой. Поэтому, хотя отдельная поставка этих уникальных, специально предназначенных и подготовленных, важных, крупных и дорогостоящих предметов не обязательно будет рассматриваться как выпадающая из сферы интересов, такой способ поставки считается маловероятным.

1.3. Машины для загрузки и выгрузки реакторного топлива

Манипуляторное оборудование, специально предназначенное или подготовленное для загрузки или извлечения топлива из ядерных реакторов, как они определены в пункте 1.1. выше, которое может использоваться, когда реактор находится под нагрузкой, или обладает техническими возможностями для точного позиционирования или ориентирования, позволяющими проводить на остановленном реакторе сложные работы по перегрузке топлива, при которых обычно невозможны непосредственное наблюдение или прямой доступ к топливу.

1.4. Реакторные управляющие стержни

Стержни, специально предназначенные или подготовленные для управления скоростью реакции в ядерных реакторах, как они определены в пункте 1.1. выше.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ
Сюда же включаются, помимо части, поглощающей нейтроны, ее опорные и подвесные конструкции, если поставка производится раздельно.

1.5. Реакторные трубы высокого давления

Трубы, которые специально предназначены или подготовлены для размещения в них топливных элементов и теплоносителя первого контура в реакторах, как они определены в пункте 1.1. выше, при рабочем давлении, превышающем 5,1 МПа (740 фунт/кв. дюйм).

1.6. Циркониевые трубы

Трубы или сборки труб из металлического циркония или его сплавов, по весу превышающие 500 кг в течение любого 12-месячного периода, которые специально предназначены или подготовлены для использования в реакторах, как они определены в пункте 1.1. выше, и в которых отношение по весу гафния к цирконию меньше чем 1:500.

1.7. Насосы первого контура теплоносителя

Насосы, специально предназначенные или подготовленные для поддержания циркуляции теплоносителя первого контура ядерных реакторов, как они определены в пункте 1.1. выше.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ
Специально предназначенные или подготовленные насосы могут включать сложные, уплотненные или многократно уплотненные системы для предотвращения утечки теплоносителя первого контура, герметичные насосы и насосы с системами инерциальной массы. Это определение касается насосов, аттестованных по классу NC-1 или эквивалентным стандартам.

2. Неядерные материалы для реакторов

2.1. Дейтерий и тяжелая вода

Дейтерий, тяжелая вода (окись дейтерия) и любое другое соединение дейтерия, в котором отношение дейтерия к атомам водорода превышает 1:5000, предназначенные для использования в ядерных реакторах, как они определены в пункте 1.1. выше, в количествах, превышающих 200 кг атомов дейтерия для любой одной страны-получателя в течение любого 12-месячного периода.

2.2. Ядерно-чистый графит

Графит, имеющий степень чистоты выше 5-миллионных борного эквивалента, с плотностью больше чем 1,50 г/см ³ , предназначенный для использования в ядерных реакторах, как они определены в пункте 1.1 выше, в количествах, превышающих 3x10 ⁴ кг (30 метрических тонн) для любой одной страны-получателя в течение любого 12-месячного периода.

ПРИМЕЧАНИЕ

Для целей экспортного контроля правительство определяет, будут ли экспортные партии соответствующего вышеуказанным характеристикам графита использоваться в ядерных реакторах.

3. Установки для переработки облученных топливных
элементов и оборудование, специально предназначенное
или подготовленное для этого

ВВОДНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

При переработке облученного ядерного топлива плутоний и уран отделяются от высокоактивных продуктов деления и других трансурановых элементов. Для такого разделения могут использоваться различные технологические процессы. Однако со временем процесс "Пурекс" стал наиболее распространенным и приемлемым. Этот процесс включает растворение облученного ядерного топлива в азотной кислоте с последующим выделением урана, плутония и продуктов деления экстракцией растворителем с помощью трибутилфосфата в органическом разбавителе.
Технологические процессы на различных установках типа "Пурекс" аналогичны и включают: измельчение облученных топливных элементов, растворение топлива, экстракцию растворителем и хранение технологической жидкости. Может иметься также оборудование для тепловой денитрации нитрата урана, конверсии нитрата плутония в окись или металл, а также для обработки жидких отходов, содержащих продукты деления, до получения формы, пригодной для продолжительного хранения или захоронения. Однако конкретные типы и конфигурация оборудования, выполняющего эти функции, могут различаться на различных установках типа "Пурекс" по нескольким причинам, включая типы и количество облученного ядерного топлива, подлежащего переработке, и предполагаемый процесс осаждения извлекаемых материалов, а также принципы обеспечения безопасности и технического обслуживания, присущие конструкции данной обстановки.
"Установка для переработки облученных топливных элементов" включает оборудование и компоненты, которые обычно находятся в прямом контакте с облученным топливом и основными технологическими потоками ядерного материала и продуктов деления, и непосредственно управляют ими.
Эти процессы, включая полные системы для конверсии плутония и производства металлического плутония, могут быть идентифицированы по мерам, принимаемым для предотвращения опасностей в связи с критичностью (например, мерами, связанными с геометрией), облучением (например, путем защиты от облучения) и токсичностью (например, мерами по удержанию).
Предметы оборудования, на которые, как считается, распространяется значение фразы "и оборудование, специально предназначенное или подготовленное" для переработки облученных топливных элементов, включают:

3.1. Машины для рубки облученных топливных элементов

ВВОДНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Это оборудование используется для вскрытия оболочки топлива с целью последующего растворения облученного ядерного материала. Как правило, используются специально предназначенные, сконструированные для рубки металла устройства, хотя может использоваться и более совершенное оборудование, например лазеры.
Дистанционно управляемое оборудование, специально предназначенное или подготовленное для использования на установке по переработке, как она определена выше, для резки, рубки или нарезки сборок, пучков или стержней облученного ядерного топлива.

3.2. Диссольверы

ВВОДНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

В диссольверы обычно поступает измельченное отработавшее топливо. В этих безопасных с точки зрения критичности резервуарах облученный ядерный материал растворяется в азотной кислоте, и остающиеся обрезки оболочек выводятся из технологического потока.
Безопасные с точки зрения критичности резервуары (например, малого диаметра, кольцевые или прямоугольные резервуары), специально предназначенные или подготовленные для использования на установке по переработке, как они определены выше, для растворения облученного ядерного топлива, которые способны выдерживать горячую, высококоррозионную жидкость и могут дистанционно загружаться и технически обслуживаться.

3.3. Экстракторы и оборудование для экстракции
растворителем

ВВОДНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

В экстракторы с растворителем поступает как раствор облученного топлива из диссольверов, так и органический раствор, с помощью которого разделяются уран, плутоний и продукты деления. Оборудование для экстракции растворителем обычно конструируется таким образом, чтобы оно удовлетворяло жестким эксплуатационным требованиям, таким, как длительный срок службы без технического обслуживания или легкая заменяемость, простота в эксплуатации и управлении, а также гибкость в отношении изменения параметров процесса.
Специально предназначенные или подготовленные экстракторы с растворителем, такие, как насадочные или пульсационные колонны, смесительно-отстойные аппараты или центробежные контактные аппараты для использования на установке по обработке облученного топлива.
Экстракторы с растворителем должны быть устойчивы к коррозионному воздействию азотной кислоты. Экстракторы с растворителем обычно изготавливаются с соблюдением чрезвычайно высоких требований (включая применение специальных методов сварки, инспекций, обеспечение и контроль качества) из малоуглеродистых нержавеющих сталей, титана, циркония или других высококачественных материалов.

3.4. Химические резервуары для выдерживания или хранения

ВВОДНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

На этапе экстракции растворителем образуются три основных технологических потока жидкости. Резервуары для выдерживания или хранения используются в дальнейшей обработке всех трех потоков следующим образом:
а) раствор чистого азотнокислого урана концентрируется выпариванием и происходит процесс денитрации, где он превращается в оксид урана. Этот оксид повторно используется в ядерном топливном цикле;
b) раствор высокоактивных продуктов деления обычно концентрируется выпариванием и хранится в виде концентрированной жидкости. Этот концентрат может впоследствии пройти выпаривание или быть преобразован в форму, пригодную для хранения или захоронения;
c) раствор чистого нитрата плутония концентрируется и хранится до поступления на дальнейшие этапы технологического процесса. В частности, резервуары для выдерживания или хранения растворов плутония конструируются таким образом, чтобы избежать связанных с критичностью проблем, возникающих в результате изменений в концентрации или форме данного потока.
Специально предназначенные или подготовленные резервуары для выдерживания или хранения для использования на установке по переработке облученного топлива. Резервуары для выдерживания или хранения должны быть устойчивы к коррозионному воздействию азотной кислоты. Резервуары для выдерживания или хранения обычно изготавливаются из таких материалов, как малоуглеродистые нержавеющие стали, титан или цирконий или другие высококачественные материалы. Резервуары для выдерживания или хранения могут быть сконструированы таким образом, чтобы их эксплуатация и техническое обслуживание производились дистанционно, и могут иметь следующие особенности с точки зрения контроля за ядерной критичностью:
1) борный эквивалент стенок или внутренних конструкций равен по меньшей мере 2 %, либо
2) цилиндрические резервуары имеют максимальный диаметр 175 мм (7 дюймов), либо
3) прямоугольный или кольцевой резервуар имеет максимальную ширину 75 мм (3 дюйма).

3.5. Система конверсии нитрата плутония в оксид

ВВОДНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

На большинстве установок по переработке этот конечный процесс включает конверсию раствора нитрата плутония в двуокись плутония. В число основных операций этого процесса входят: хранение и корректировка исходного технологического материала, осаждение и разделение твердой и жидкой фазы, прокаливание, обращение с продуктом, вентиляция, обращение с отходами и управление процессом.
Замкнутые системы, специально предназначенные или подготовленные для конверсии нитрата плутония в оксид плутония, в частности, оборудованные таким образом, чтобы избежать достижения критичности и радиационных эффектов, а также свести к минимуму опасности, связанные с токсичностью.

3.6. Система конверсии оксида плутония в металл

ВВОДНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Этот процесс, который может быть связан с установкой по переработке, включает фторирование двуокиси плутония, обычно с применением высокоактивного фтористого водорода, с целью получения фторида плутония, который впоследствии восстанавливается с помощью металлического кальция высокой чистоты до получения металлического плутония и фторида кальция в виде шлака. В число основных операций данного процесса входят: фторирование (например, с применением оборудования, содержащего благородные металлы или защищенного покрытием из них), восстановление металла (например, с применением керамических тиглей), восстановление шлака, обращение с продуктом, вентиляция, обращение с отходами и управление процессом. Замкнутые системы, специально предназначенные или подготовленные для производства металлического плутония, в частности, оборудованные таким образом, чтобы избежать достижения критичности и радиационных эффектов, а также свести к минимуму опасности, связанные с токсичностью.

4. Установки для изготовления топливных элементов

"Установка для изготовления топливных элементов" включает оборудование:
a) которое обычно находится в непосредственном контакте с технологическим потоком ядерного материала или непосредственно обрабатывает его, или же управляет им, или,
b) которое герметизирует ядерный материал внутри оболочки.

5. Установки для разделения изотопов урана и
оборудование, кроме аналитических приборов,
специально предназначенное или подготовленное для
этого

Предметы оборудования, на которые, как считается, распространяется значение фразы "оборудование, кроме аналитических приборов, специально предназначенное или подготовленное" для разделения изотопов урана, включают в себя:

5.1. Газовые центрифуги и узлы и компоненты, специально
предназначенные или подготовленные для
использования в газовых центрифугах

ВВОДНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Газовая центрифуга обычно состоит из тонкостенного(ых) цилиндра(ов) диаметром от 75 мм (3 дюйма) до 400 мм (16 дюймов) с вертикальной центральной осью, который(е) помещен(ы) в вакуум и вращается(ются) с высокой окружной скоростью порядка 300 м/с или более. Для достижения большой скорости конструкционные материалы вращающихся компонентов должны иметь высокое значение отношения прочности к плотности, а роторная сборка и, следовательно, отдельные ее компоненты должны изготовляться с высокой степенью точности, чтобы разбаланс был минимальным. В отличие от других центрифуг газовая центрифуга для обогащения урана имеет внутри роторной камеры вращающуюся(иеся) перегородку(и) в форме диска и неподвижную систему подачи и отвода газа UF6, состоящую по меньшей мере из трех отдельных каналов, два из которых соединены с лопатками, отходящими от оси ротора к периферийной части роторной камеры. В вакууме находится также ряд важных невращающихся элементов, которые, хотя и имеют особую конструкцию, не сложны в изготовлении и не изготовляются из уникальных материалов. Центрифужная установка, однако, требует большого числа этих компонентов, так что их количество может служить важным индикатором конечного использования.

5.1.1. Вращающиеся компоненты

а) Полные роторные сборки:
Тонкостенные цилиндры или ряд соединенных между собой тонкостенных цилиндров, изготовленных из одного или более материалов с высоким значением отношения прочности к плотности, указанных в ПОЯСНИТЕЛЬНОМ ЗАМЕЧАНИИ к настоящему разделу. Соединение цилиндров между собой осуществляется при помощи гибких сильфонов или колец, описанных в части 5.1.1. с) ниже. Собранный ротор имеет внутреннюю(ие) перегородку(и) и концевые узлы, описанные в частях 5.1.1.d) и е) ниже. Однако полная сборка может быть поставлена заказчику в частично собранном виде.
b) Роторные трубы:
Специально предназначенные или подготовленные тонкостенные цилиндры с толщиной стенки 12 мм (0,50 дюйма) или менее, диаметром от 75 мм (3 дюйма) до 400 мм (16 дюймов), изготовленные из одного или более материалов, имеющих высокое значение отношения прочности к плотности, указанных в ПОЯСНИТЕЛЬНОМ ЗАМЕЧАНИИ к настоящему разделу.
c) Кольца или сильфоны:
Компоненты, специально предназначенные или подготовленные для создания местной опоры для роторной трубы или соединения ряда роторных труб. Сильфоны представляют собой короткие цилиндры с толщиной стенки 3 мм (0,125 дюйма) или менее, диаметром от 75 мм (3 дюйма) до 400 мм (16 дюймов), имеющих один гофр и изготовленные из одного из материалов, имеющих высокое значение отношения прочности к плотности, указанных в ПОЯСНИТЕЛЬНОМ ЗАМЕЧАНИИ к настоящему разделу.
d) Перегородки:
Компоненты в форме диска диаметром от 75 мм до 400 мм (от 3 до 16 дюймов), специально предназначенные или подготовленные для установки внутри роторной трубы центрифуги с целью изолировать выпускную камеру от главной разделительной камеры и в некоторых случаях для улучшения циркуляции газа UF6 внутри главной разделительной камеры роторной трубы и изготовленные из одного из материалов, имеющих высокое значение отношения прочности к плотности, указанных в ПОЯСНИТЕЛЬНОМ ЗАМЕЧАНИИ к настоящему разделу.
е) Верхние/нижние крышки:
Компоненты в форме диска диаметром от 75 мм (3 дюйма) до 400 мм (16 дюймов), специально предназначенные или подготовленные таким образом, чтобы точно соответствовать диаметру концов роторной трубы и благодаря этому удерживать UF6 внутри ее. Эти компоненты используются для того, чтобы поддерживать, удерживать или содержать в себе как составную часть элементы верхнего подшипника (верхняя крышка) или служить в качестве несущей части вращающихся элементов электродвигателя и элементов нижнего подшипника (нижняя крышка), и изготовляются из одного из материалов, имеющих высокое значение отношения прочности к плотности, указанных в ПОЯСНИТЕЛЬНОМ ЗАМЕЧАНИИ к настоящему разделу.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Для вращающихся компонентов центрифуг используются следующие материалы:
a) мартенситностареющие стали, имеющие максимальный предел прочности на растяжение 2,05 х 10 ⁹ Н/м ² (300 000 фунт/кв. дюйм) или более;
b) алюминиевые сплавы, имеющие максимальный предел прочности на растяжение 0,46 х 10 ⁹ Н/м ² (67 000 фунт/кв. дюйм) или более;
c) волокнистые (нитеподобные) материалы, пригодные для использования в композитных структурах и имеющие значения удельного модуля упругости 12,3 х 10 ⁶ м или более и максимального удельного предела прочности на растяжение 0,3 х 10 ⁶ или более и максимального удельного предела прочности на растяжение 0,3 х 10 ⁶ м или более ("удельный модуль упругости" - это модуль Юнга в Н/м ² , деленный на удельный вес в Н/м ³ ; "максимальный удельный предел прочности на растяжение" - это максимальный предел прочности на растяжение в Н/м ² , деленный на удельный вес в Н/м ³ .

5.1.2. Статические компоненты

а) Подшипники с магнитной подвеской:
Специально предназначенные или подготовленные подшипниковые узлы, состоящие из кольцевого магнита, подвешенного в обойме, содержащей демпфирующую среду. Обойма изготавливается из стойкого к UF ₆ материала (см. ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ к разделу 5.2.). Магнит соединяется с полюсным наконечником или вторым магнитом, установленным на верхней крышке, описанной в разделе 5.1.1. е). Магнит может иметь форму кольца с соотношением между внешним и внутренним диаметрами, меньшим или равным 1,6:1. Магнит может иметь форму, обеспечивающую начальную проницаемость 0,15 Гн/м (120 000 единиц СГС) или более, или остаточную намагниченность 98,5 % или более, или произведение индукции на максимальную напряженность поля более 80кДж/м ³ (10 ⁷ Гс.Э). Кроме обычных свойств материала, необходимым предварительным условием является ограничение очень малыми допусками (менее 0,1 мм или 0,004 дюйма), отклонения магнитных осей от геометрических осей или обеспечение особой гомогенности материала магнита.

b) Подшипники/демпферы:
Специально предназначенные или подготовленные подшипники, содержащие узел ось/уплотнительное кольцо, смонтированный на демпфере. Ось обычно представляет собой вал из закаленной стали с одним концом в форме полусферы, и со средствами подсоединения к нижней крышке, описанной в разделе 5.1.1. е), на другом. Вал, однако, может быть соединен с гидродинамическим подшипником. Кольцо имеет форму таблетки с полусферическим углублением на одной поверхности. Эти компоненты часто поставляются отдельно от демпфера.

c) Молекулярные насосы:
Специально предназначенные или подготовленные цилиндры с выточенными или выдавленными внутри спиральными канавками и с высверленными внутри отверстиями. Типовыми размерами являются следующие: внутренний диаметр от 75 мм (3 дюйма) до 400 мм (16 дюймов), толщина стенки 10 мм (0,4 дюйма) или более, с длиной, равной диаметру или больше. Канавки обычно имеют прямоугольное поперечное сечение и глубину 2 мм (0,08 дюйма) или более.

d) Статоры двигателей:
Специально предназначенные или подготовленные статоры кольцевой формы для высокоскоростных многофазных гистерезисных (или реактивных) электродвигателей переменного тока для синхронной работы в условиях вакуума в диапазоне частот 600-2000 Гц и в диапазоне мощностей 50-1000 ВА. Статоры состоят из многофазных обмоток на многослойном железном сердечнике с низкими потерями, состоящем из тонких пластин, обычно толщиной 2,0 мм (0,08 дюйма) или менее.

e) Корпуса/приемники центрифуги
Компоненты, специально предназначенные или подготовленные для размещения в них сборки роторной трубы газовой центрифуги. Корпус состоит из жесткого цилиндра с толщиной стенки до 30 мм (1,2 дюйма) с прецизионно обработанными концами для установки подшипников и с одним или несколькими фланцами для монтажа. Обработанные концы параллельны друг другу и перпендикулярны продольной оси цилиндра в пределах 0,05 градуса или менее. Корпус может также представлять собой конструкцию ячеистого типа для размещения в нем нескольких роторных труб. Корпуса изготавливаются из материалов, коррозиестойких к UF ₆ , или защищаются покрытием из таких материалов.

f) Ловушки:
Специально предназначенные или подготовленные трубки внутренним диаметром до 12 мм (0,5 дюйма) для извлечения газа UF ₆ из роторной трубы по методу трубки Пито (т.е. с отверстием, направленным на круговой поток газа в роторной трубе, к примеру, посредством изгиба конца радиально расположенной трубки), которые можно прикрепить к центральной системе извлечения газа. Трубки изготовлены из материалов, коррозиестойких к UF6, или защищаются покрытием из таких материалов.

5.2. Специально предназначенные или подготовленные
вспомогательные системы, оборудование и компоненты
для использования на газоцентрифужной установке по
обогащению

ВВОДНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Вспомогательные системы, оборудование и компоненты газоцентрифужной установки по обогащению представляют собой системы установки, необходимые для подачи UF ₆ в центрифуги, для связи отдельных центрифуг между собой с целью образования каскадов (или ступеней), чтобы достичь более высокого обогащения и извлечь "продукт" и "хвосты" UF ₆ из центрифуг, а также оборудование, необходимое для приведения в действие центрифуг или для управления установкой. Обычно UF ₆ испаряется из твердых веществ, помещенных внутри подогреваемых автоклавов, и подается в газообразной форме к центрифугам через систему коллекторных трубопроводов каскада. "Продукт" и "хвосты" UF ₆ , поступающие из центрифуг в виде газообразных потоков, также проходят через систему коллекторных трубопроводов каскада к холодным ловушкам (работающим при температуре около 203 ⁰ К (-70 ⁰ С), где они конденсируются и затем помещаются в соответствующие контейнеры для транспортировки или хранения. Так как установка по обогащению состоит из многих тысяч центрифуг, собранных в каскады, создаются многокилометровые коллекторные трубопроводы каскадов с тысячами сварных швов, причем схема основной части их соединений многократно повторяется. Оборудование, компоненты и системы трубопроводов изготавливаются с соблюдением высоких требований к вакуум-плотности и чистоте обработки.

5.2.1. Системы подачи/системы отвода "продукта"
и "хвостов"

Специально предназначенные или подготовленные технологические системы, включающие:
питающие автоклавы (или станции), используемые для подачи UF ₆ в каскады центрифуг при давлении до 100 кПа (15 фунт/кв. дюйм) и при скорости 1 кг/ч или более;
десублиматоры (или холодные ловушки), используемые для выведения UF ₆ из каскадов при давлении до 3 кПа (0,5 фунт/кв.дюйм). Десублиматоры способны охлаждаться до 203 ⁰ К (-70 ⁰ С) и нагреваться до 343 ⁰ К (70 ⁰ С);
станции "продукта" и "хвостов", используемые для перемещения UF ₆ в контейнеры.
Эта установка, оборудование и трубопроводы полностью изготавливаются из стойких к UF ₆ материалов или защищаются покрытием из них (см. ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ к данному разделу) с соблюдением высоких требований к вакуум-плотности и чистоте обработки.

5.2.2. Машинные системы коллекторных трубопроводов

Специально предназначенные или подготовленные системы трубопроводов и коллекторов для удержания UF ₆ внутри центрифужных каскадов. Эта сеть трубопроводов обычно представляет собой систему с "тройным" коллектором, и каждая центрифуга соединена с каждым из коллекторов. Следовательно, схема основной части их соединения многократно повторяется. Она полностью изготавливается из стойких к UF ₆ материалов (см. ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ к настоящему разделу) с соблюдением высоких требований к вакуум-плотности и чистоте обработки.

5.2.3. Масс-спектрометры/источники ионов для UF ₆

Cпециально предназначенные или подготовленные магнитные или квадрупольные масс-спектрометры, способные производить прямой отбор проб подаваемой массы, "продукта" или "хвостов" из газовых потоков UF ₆ и обладающие полным набором следующих характеристик:
1. удельная разрешающая способность по массе свыше 320;
2. содержат источники ионов, изготовленные из нихрома или монеля или защищенные покрытием из них, или никелированные;
3. содержат ионизационные источники с бомбардировкой электронами;
4. содержат коллекторную систему, пригодную для изотопного анализа.

5.2.4. Преобразователи частоты

Преобразователи частоты (также известные как конверторы или инверторы), специально предназначенные или подготовленные для питания статоров двигателей, определенных в подпункте 5.1.2. d), или части, компоненты и подсборки таких преобразователей частоты, обладающие полным набором следующих характеристик:
1. многофазный выход в диапазоне от 600 до 2000 Гц;
2. высокая стабильность (со стабилизацией частоты лучше 0,1 %);
3. низкие нелинейные искажения (менее 2 %);
4. коэффициент полезного действия свыше 80 %.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Перечисленное выше оборудование вступает в непосредственный контакт с технологическим газом UF ₆ или непосредственно управляет работой центрифуг и прохождением газа от центрифуги к центрифуге и из каскада в каскад.
Коррозиестойкие к UF ₆ материалы включают нержавеющую сталь, алюминий, алюминиевые сплавы, никель или сплавы, содержащие 60 % и более никеля.

5.3. Специально предназначенные или подготовленные
сборки и компоненты для использования при
газодиффузионном обогащении

ВВОДНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

При газодиффузионном методе разделения изотопов урана основной технологической сборкой является специальный пористый газодиффузионный барьер, теплообменник для охлаждения газа (который нагревается в процессе сжатия), уплотнительные клапаны и регулирующие клапаны, а также трубопроводы. Поскольку в газодиффузионной технологии используется шестифтористый уран (UF ₆ ), все оборудование, трубопроводы и поверхности измерительных приборов (которые вступают в контакт с газом) должны изготавливаться из материалов, сохраняющих стабильность при контакте с UF ₆ . Газодиффузионная установка состоит из ряда таких сборок, так что их количество может быть важным показателем конечного предназначения.

5.3.1. Газодиффузионные барьеры

a) Специально предназначенные или подготовленные тонкие, пористые фильтры с размером пор 100-1000-А (ангстрем), толщиной 5 мм (0,2 дюйма) или меньше, а для трубчатых форм диаметром 25 мм (1 дюйм) или меньше, изготовленные из металлических, полимерных или керамических материалов, коррозиестойких к UF ₆ , и
b) специально подготовленные соединения или порошки для изготовления таких фильтров. Такие соединения и порошки включают никель или сплавы, содержащие 60 % или более никеля, оксид алюминия или стойкие к UF ₆ полностью фторированные углеводородные полимеры с чистотой 99,9 % или более, размером частиц менее 10 мкм и высокой однородностью частиц по крупности, которые специально подготовлены для изготовления газодиффузионных барьеров.

5.3.2. Камеры диффузоров

Специально предназначенные или подготовленные герметичные цилиндрические сосуды диаметром более 300 мм (12 дюймов) и длиной более 900 мм (35 дюймов), или прямоугольные сосуды сравнимых размеров, имеющие один впускной и два выпускных патрубка, диаметр каждого из которых более 50 мм (2 дюйма), для помещения в них газодиффузионных барьеров, изготовленные из стойких к UF ₆ материалов или защищенные покрытием из них, и предназначенные для установки в горизонтальном или вертикальном положении.

5.3.3. Компрессоры и газодувки

Специально предназначенные или подготовленные осевые, центробежные или объемные компрессоры, или газодувки с производительностью на всосе 1 м ³ /мин или более UF ₆ и с давлением на выходе до нескольких сотен кПа (100 фунт/кв. дюйм), предназначенные для долговременной эксплуатации в среде UF ₆ с электродвигателем соответствующей мощности или без него, а также отдельные сборки таких компрессоров и газодувок. Эти компрессоры и газодувки имеют перепад давления от 2:1 до 6:1 и изготавливаются из стойких к UF ₆ материалов или покрываются ими.

5.3.4. Уплотнения вращающихся валов

Специально предназначенные или подготовленные вакуумные уплотнения, установленные на стороне подачи и на стороне выхода для уплотнения вала, соединяющего ротор компрессора или газодувки с приводным двигателем, с тем чтобы обеспечить надежную герметизацию, предотвращающую натекание воздуха во внутреннюю камеру компрессора или газодувки, которая наполнена UF _6. Такие уплотнения обычно проектируются на скорость натекания буферного газа менее 1000 см ³ /мин (60 дюйм ³ /мин).

5.3.5. Теплообменники для охлаждения UF ₆

Специально предназначенные или подготовленные теплообменники, изготовленные из стойких к UF ₆ материалов или покрытые ими (за исключением нержавеющей стали), или медью, или любым сочетанием этих металлов и рассчитанные на скорость изменения давления, определяющего утечку, менее 10 Па (0,0015 фунт/кв. дюйм) в час при перепаде давления 100 кПа (15 фунт/кв. дюйм).

5.4. Специально предназначенные или подготовленные
вспомогательные системы, оборудование и
компоненты для использования при газодиффузионном
обогащении

ВВОДНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Вспомогательные системы, оборудование и компоненты для газодиффузионных установок по обогащению представляют собой системы установки, необходимые для подачи UF ₆ в газодиффузионную сборку, для связи отдельных сборок между собой и образования каскадов (или ступеней) с целью постепенного достижения более высокого обогащения и извлечения "продукта" и "хвостов" UF ₆ из диффузионных каскадов.
Ввиду высокоинерционных характеристик диффузионных каскадов любое прерывание их работы, особенно их остановка, приводят к серьезным последствиям. Следовательно, на газодиффузионной установке важное значение имеют строгое и постоянное поддержание вакуума во всех технологических системах, автоматическая защита от аварий и точное автоматическое регулирование потока газа. Все это приводит к необходимости оснащения установки большим количеством специальных измерительных, регулирующих и управляющих систем.
Обычно UF ₆ испаряется из цилиндров, помещенных внутри автоклавов, и подается в газообразной форме к входным точкам через систему коллекторных трубопроводов каскада. "Продукт" и "хвосты" UF ₆ поступающие из выходных точек в виде газообразных потоков, проходят через систему коллекторных трубопроводов каскада либо к холодным ловушкам, либо к компрессорным станциям, где газообразный поток UF ₆ сжижается и затем помещается в соответствующие контейнеры для транспортировки или хранения. Поскольку газодиффузионная установка по обогащению имеет большое количество газодиффузионных сборок, собранных в каскады, создаются многокилометровые коллекторные трубопроводы каскадов с тысячами сварных швов, причем схема основной части их соединений многократно повторяется. Оборудование, компоненты и системы трубопроводов изготавливаются с соблюдением высоких требований к вакуум-плотности и чистоте обработки.

5.4.1. Системы подачи/системы отвода "продукта"
и "хвостов"

Специально предназначенные или подготовленные технологические системы, способные работать при давлении 300 Па (45 фунт/кв. дюйм) или менее, включая:
питающие автоклавы (или системы), используемые для подачи UF ₆ в газодиффузионные каскады;
десублиматоры (или холодные ловушки), используемые для выведения UF ₆ из газодиффузионных каскадов;
станции сжижения, где UF ₆ в газообразной форме из каскада сжимается и охлаждается до жидкого состояния;
станции "продукта" или "хвостов", используемые для перемещения UF ₆ в контейнеры.

5.4.2. Системы коллекторных трубопроводов

Специально предназначенные или подготовленные системы трубопроводов и системы коллекторов для удержания UF ₆ внутри газодиффузионных каскадов. Эта сеть трубопроводов обычно представляет собой систему с "двойным" коллектором, где каждая ячейка соединена с каждым из коллекторов.

5.4.3. Вакуумные системы

а) Специально предназначенные или подготовленные крупные вакуумные магистрали, вакуумные коллекторы и вакуумные насосы производительностью 5 м ³ /мин (175 фут ³ /мин) или более.
b) Вакуумные насосы, специально предназначенные для работы в содержащей UF ₆ атмосфере и изготовленные из алюминия, никеля или сплавов, содержащих более 60 % никеля или покрытые ими. Эти насосы могут быть или ротационными, или поршневыми, могут иметь вытесняющие и фтористоуглеродные уплотнения, а также в них могут присутствовать специальные рабочие жидкости.

5.4.4. Специальные стопорные и регулирующие клапаны

Специально предназначенные или подготовленные ручные или автоматические стопорные и регулирующие клапаны сильфонного типа, изготовленные из стойких к UF ₆ материалов, диаметром от 40 до 1500 мм (1,5 до 59 дюймов) для установки в основных и вспомогательных системах газодиффузионных установок по обогащению.

5.4.5. Масс-спектрометры/источники ионов для UF ₆

Специально предназначенные или подготовленные магнитные или квадрупольные масс-спектрометры, способные производить прямой отбор проб подаваемой массы, "продукта" или "хвостов" из газовых потоков UF ₆ и обладающие полным набором следующих характеристик:
1. удельная разрешающая способность по массе свыше 320;
2. содержат источники ионов, изготовленные из нихрома или монеля или защищенные покрытием из них, или никелированные;
3. содержат ионизационные источники с бомбардировкой электронами;
4. содержат коллекторную систему, пригодную для изотопного анализа.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Перечисленное выше оборудование вступает в непосредственный контакт с технологическим газом UF ₆ , либо непосредственно регулирует поток в пределах каскада. Все поверхности, которые вступают в контакт с технологическим газом, целиком изготавливаются из стойких к UF ₆ материалов или покрываются ими. Для целей разделов, относящихся к газодиффузионным устройствам, материалы, коррозиестойкие к UF ₆ , включают нержавеющую сталь, алюминий, алюминиевые сплавы, оксид алюминия, никель или сплавы, содержащие 60 % или более никеля, а также стойкие к UF ₆ полностью фторированные углеводородные полимеры.

5.5. Специально предназначенные или подготовленные
системы, оборудование и компоненты для
использования на установках аэродинамического
обогащения.

ВВОДНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

В процессах аэродинамического обогащения смесь газообразного UF ₆ и легкого газа (водород или гелий) сжимается и затем пропускается через разделяющие элементы, в которых изотопное разделение завершается посредством получения больших центробежных сил по геометрии криволинейной стенки. Успешно разработаны два процесса этого типа: процесс соплового разделения и процесс вихревой трубки. Для обоих процессов основными компонентами каскада разделения являются цилиндрические корпуса, в которых размещены специальные разделительные элементы (сопла или вихревые трубки), газовые компрессоры и теплообменники для удаления образующегося при сжатии тепла. Для аэродинамических установок требуется целый ряд таких каскадов, так что их количество может служить важным указателем конечного использования. Поскольку в аэродинамическом процессе используется UF ₆ , поверхности всего оборудования, трубопроводов и измерительных приборов (которые вступают в контакт с газом) должны изготавливаться из материалов, сохраняющих устойчивость при контакте с UF ₆ .

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Перечисленные в настоящем разделе элементы вступают в непосредственный контакт с технологическим газом UF ₆ либо непосредственно регулируют поток в пределах каскада. Все поверхности, которые вступают в контакт с технологическим газом, целиком изготавливаются из стойких к UF ₆ материалов или защищены покрытием из таких материалов. Для целей раздела, относящегося к элементам аэродинамического обогащения, коррозиестойкие к UF ₆ материалы включают медь, нержавеющую сталь, алюминий, алюминиевые сплавы, никель или сплавы, содержащие 60 % или более никеля, а также стойкие к UF ₆ полностью фторированные углеводородные полимеры.

5.5.1. Разделительные сопла

Специально предназначенные или подготовленные разделительные сопла и их сборки. Разделительные сопла состоят из щелевидных изогнутых каналов с радиусом изгиба менее 1 мм (обычно от 0,1 до 0,05 мм), коррозиестойких к UF ₆ , и имеющих внутреннюю режущую кромку, которая разделяет протекающий через сопло газ на две фракции.

5.5.2. Вихревые трубки

Специально предназначенные или подготовленные вихревые трубки и их сборки. Вихревые трубки имеют цилиндрическую или конусообразную форму, изготовлены из коррозиестойких к UF ₆ материалов или защищены покрытием из таких материалов и имеют диаметр от 0,5 см до 4 см при отношении длины к диаметру 20:1 или менее, а также одно или более тангенциальное входное отверстие. Трубки могут быть оснащены отводами соплового типа на одном или на обоих концах.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Питательный газ поступает в вихревую трубку по касательной с одного конца или через закручивающие лопатки или через многочисленные тангенциальные входные отверстия вдоль трубки.

5.5.3. Компрессоры и газодувки

Специально предназначенные или подготовленные осевые, центрифужные или объемные компрессоры или газодувки, изготовленные из коррозиестойких к UF ₆ материалов, или защищенные покрытием из таких материалов, производительностью на входе 2 м ³ /мин или более смеси UF ₆ и несущего газа (водород или гелий).

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Такие компрессоры и газодувки обычно имеют перепад давления от 1,2:1 до 6:1.

5.5.4. Уплотнения вращающихся валов

Специально предназначенные или подготовленные уплотнения вращающихся валов, установленные на стороне подачи и на стороне выхода для уплотнения вала, соединяющего ротор компрессора или ротор газодувки с приводным двигателем, с тем чтобы обеспечить надежную герметизацию, предотвращающую выход технологического газа или натекание воздуха или уплотняющего газа во внутреннюю камеру компрессора или газодувки, которая заполнена смесью UF ₆ и несущего газа.

5.5.5. Теплообменники для охлаждения газа

Специально предназначенные или подготовленные теплообменники, изготовленные из коррозиестойких к UF ₆ материалов или защищенные покрытием из таких материалов.

5.5.6 . Кожухи разделяющих элементов

Специально предназначенные или подготовленные кожухи разделяющих элементов, изготовленные из коррозиестойких к UF ₆ материалов или защищенных покрытием из таких материалов, для помещения в них вихревых трубок или разделительных сопел.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Эти кожухи могут представлять собой цилиндрические камеры диаметром более 300 мм и длиной более 900 мм или прямоугольные камеры сравнимых размеров и могут быть предназначены для установки в горизонтальном или вертикальном положении.

5.5.7. Системы подачи/системы отвода "продукта"
и "хвостов"

Специально предназначенные или подготовленные технологические системы или оборудование для обогатительных установок, изготовленные из коррозиестойких к UF ₆ материалов или защищенных покрытием из таких материалов, включающие:
a) питающие автоклавы, печи или системы, используемые для подачи UF ₆ для процесса обогащения;
b) десублиматоры (или холодные ловушки), используемые для выведения нагретого UF ₆ из процесса обогащения для последующего перемещения;
c) станции отверждения или сжижения, используемые для выведения UF ₆ из процесса обогащения путем сжатия и перевода UF ₆ в жидкую или твердую форму;
d) станции "продукта" или "хвостов", используемые для перемещения UF ₆ в контейнеры.

5.5.8. Системы коллекторных трубопроводов

Специально предназначенные или подготовленные системы коллекторных трубопроводов, изготовленные из коррозиестойких к UF ₆ материалов или защищенные покрытием из таких материалов, для удержания UF ₆ внутри аэродинамических каскадов. Эта сеть трубопроводов обычно представляет собой систему с "двойным" коллектором, где каждый каскад или группа каскадов соединены с каждым из коллекторов.

5.5.9. Вакуумные системы и насосы

а) Специально предназначенные или подготовленные вакуумные системы, производительностью на входе 5 м ³ /мин или более, состоящие из вакуумных магистралей, вакуумных коллекторов и вакуумных насосов, и предназначенные для работы в содержащих UF ₆ газовых средах.
b) Вакуумные насосы, специально предназначенные или подготовленные для работы в содержащих UF ₆ газовых средах и изготовленные из коррозиестойких к UF ₆ материалов или защищенные покрытием из таких материалов. В этих насосах могут использоваться фтористо-углеродные уплотнения и специальные рабочие жидкости.

5.5.10. Специальные стопорные и регулирующие клапаны

Специальные предназначенные или подготовленные ручные или автоматические стопорные и регулирующие клапаны сильфонного типа, изготовленные из коррозиестойких к UF ₆ материалов или защищенные покрытием из таких материалов, диаметром от 40 до 1500 мм для монтажа в основных и вспомогательных системах установок аэродинамического обогащения.

5.5.11. Масс-спектрометры/источники ионов для UF ₆

Специально предназначенные или подготовленные магнитные или квадрупольные масс-спектрометры, способные производить прямой отбор проб подаваемой массы, "продукта" или "хвостов" из газовых потоков UF ₆ и обладающие полным набором следующих характеристик:
1. удельная разрешающая способность по массе свыше 320;
2. содержат источники ионов, изготовленные из нихрома или монеля или защищенные покрытием из них, или никелированные;
3. содержат ионизационные источники с бомбардировкой электронами;
4. содержат коллекторную систему, пригодную для изотопного анализа.

5.5.12. Системы отделения UF ₆ от несущего газа

Специально предназначенные или подготовленные технологические системы для отделения UF ₆ от несущего газа (водорода или гелия).

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Эти системы предназначены для сокращения содержания UF ₆ в несущем газе до одной части на миллион или менее и могут включать такое оборудование, как:
а) криогенные теплообменники и криосепараторы, способные создавать температуры -120 ⁰ С или менее, или
b) блоки криогенного охлаждения, способные создавать температуры -120 ⁰ С или менее, или
c) блоки разделительных сопел или вихревых трубок для отделения UF ₆ от несущего газа, или
d) холодные ловушки UF ₆ , способные создавать температуры -20 ⁰ С или менее.

5.6. Специально предназначенные или подготовленные
системы, оборудование и компоненты для
использования на установках химического обмена или
ионообменного обогащения

ВВОДНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Незначительное различие изотопов урана по массе приводит к небольшим изменениям в равновесии химических реакций, которые могут использоваться в качестве основы для разделения изотопов. Успешно разработано два процесса: жидкостно-жидкостный химический обмен и твердо-жидкостный ионный обмен.
В процессе жидкостно-жидкостного химического обмена в противотоке происходит взаимодействие несмешиваюшихся жидких фаз (водных или органических), что приводит к эффекту каскадирования тысяч стадий разделения. Водная фаза состоит из хлорида урана в растворе соляной кислоты; органическая фаза состоит из экстрагента, содержащего хлорид урана в органическом растворителе. Контактными фильтрами в разделительном каскаде могут являться жидкостно-жидкостные обменные колонны (такие, как импульсные колонны с сетчатыми тарелками) или жидкостные центрифужные контактные фильтры. На обоих концах разделительного каскада в целях обеспечения рефлюкса на каждом конце необходимы химические превращения (окисление и восстановление). Главная задача конструкции состоит в том, чтобы не допустить загрязнения технологических потоков некоторыми ионами металлов. В связи с этим используются пластиковые, покрытые пластиком (включая применение фторированных углеводородных полимеров) и/или покрытые стеклом колонны и трубопроводы.
В твердо-жидкостном ионообменном процессе обогащение достигается посредством адсорбции/десорбции урана на специальной, очень быстро действующей ионообменной смоле или адсорбенте. Раствор урана в соляной кислоте и другие химические реагенты пропускаются через цилиндрические обогатительные колонны, содержащие уплотненные слои адсорбента. Для поддержания непрерывности процесса необходима система рефлюкса в целях высвобождения урана из адсорбента обратно в жидкий поток, с тем чтобы можно было собрать "продукт" и "хвосты". Это достигается путем использования подходящих химических реагентов восстановления/окисления, которые полностью регенерируются в раздельных внешних петлях и которые могут частично регенерироваться в самих изотопных разделительных колоннах. Присутствие в процессе горячих концентрированных растворов соляной кислоты требует, чтобы оборудование было изготовлено из специальных коррозиестойких материалов или защищено покрытием из таких материалов.

5.6.1. Жидкостно-жидкостные обменные колонны
(химический обмен)

Противоточные жидкостно-жидкостные обменные колонны, имеющие механический силовой ввод (т.е. импульсные колонны с сетчатыми тарелками, колонны с тарелками, совершающими возвратно поступательные движения, и колонны с внутренними турбинными смесителями), специально предназначенные или подготовленные для обогащения урана с использованием процесса химического обмена. Для коррозионной устойчивости к концентрированным растворам соляной кислоты эти колонны и их внутренние компоненты изготовлены из подходящих пластиковых материалов (таких, как фторированные углеводородные полимеры) или стекла или защищены покрытием из таких материалов. Колонны спроектированы на короткое (30 секунд или менее) время прохождения в каскаде.

5.6.2. Центрифужные жидкостно-жидкостные контактные
фильтры (химический обмен)

Центрифужные жидкостно-жидкостные контактные фильтры, специально предназначенные или подготовленные для обогащения урана с использованием процесса химического обмена. В таких контактных фильтрах используется вращение для получения органических и жидких потоков, а затем центробежная сила для разделения фаз. Для коррозионной стойкости к концентрированным растворам соляной кислоты контактные фильтры изготавливаются из соответствующих пластиковых материалов (таких, как фторированные углеводородные полимеры) или покрываются ими или стеклом. Центрифужные контактные фильтры спроектированы на короткое (30 секунд или менее) время прохождения в каскаде.

5.6.3. Системы и оборудование для восстановления урана
(химический обмен)

а) Специально предназначенные или подготовленные ячейки электрохимического восстановления для восстановления урана из одного валентного состояния в другое в целях обогащения урана с использованием процесса химического обмена. Материалы ячеек, находящиеся в контакте с технологическими растворами, должны быть коррозиестойкими к концентрированным растворам соляной кислоты.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Катодный отсек ячейки должен быть спроектирован таким образом, чтобы предотвратить повторное окисление урана до более высокого валентного состояния. Для удержания урана в катодном отсеке ячейка может иметь непроницаемую диафрагменную мембрану, изготовленную из специального катионнообменного материала. Катод состоит из соответствующего твердого проводника, такого, как графит.
b) Специально предназначенные или подготовленные системы для извлечения U ⁺⁴ из органического потока, регулирования концентрации кислоты и для заполнения ячеек электрохимического восстановления на производственном выходе каскада.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Эти системы состоят из оборудования экстракции растворителем для отгонки U ⁺⁴ из органического потока в жидкий раствор, оборудования выпаривания и/или другого оборудования для достижения регулировки и контроля водородного показателя, а также насосов или других устройств переноса для заполнения ячеек электрохимического восстановления. Основная задача конструкции состоит в том, чтобы избежать загрязнения потока жидкости ионами некоторых металлов. Следовательно, те части оборудования системы, которые находятся в контакте с технологическим потоком, изготавливаются из соответствующих материалов (таких, как стекло, фторированные углеводородные полимеры, сульфат полифенила, сульфон полиэфира и пропитанный смолой графит) или защищены покрытием из таких материалов.

5.6.4. Системы подготовки питания (химический обмен)

Специально предназначенные или подготовленные системы для производства питательных растворов хлорида урана высокой чистоты для установок по разделению изотопов урана методом химического обмена.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Эти системы состоят из оборудования для растворения, экстракции растворителем и/или ионообменного оборудования для очистки, а также электролитических ячеек для восстановления U ⁺⁶ или U ⁺⁴ в U ⁺³ . В этих системах производятся растворы хлорида урана, в которых содержится лишь несколько частей на миллион металлических включений, таких, как хром, железо, ванадий, молибден и других двухвалентных их катионов или катионов с большей валентностью. Конструкционные материалы для элементов системы, в которой обрабатывается U ⁺³ высокой чистоты, включают стекло, фторированные углеводородные полимеры, графит, покрытый поливинил-сульфатным или полиэфир-сульфонным пластиком и пропитанный смолой.

5.6.5. Системы окисления урана (химический обмен)

Специально предназначенные или подготовленные системы для окисления U ⁺³ в U ⁺⁴ для возвращения в каскад разделения изотопов урана в процессе обогащения методом химического обмена.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Эти системы могут включать такие элементы, как:
а) оборудование для контактирования хлора и кислорода с водными эффлюентами из оборудования разделения изотопов и экстракции образовавшегося U ⁺⁴ в обедненный органический поток, возвращающийся из производственного выхода каскада;
b) оборудование, которое отделяет воду от соляной кислоты, чтобы вода и концентрированная соляная кислота могли бы быть вновь введены в процесс в нужных местах.

5.6.6. Быстро реагирующие ионообменные смолы/адсорбенты
(ионный обмен)

Быстро реагирующие ионообменные смолы или адсорбенты, специально предназначенные или подготовленные для обогащения урана с использованием процесса ионного обмена, включая пористые смолы макросетчатой структуры и/или мембранные структуры, в которых активные группы химического обмена ограничены покрытием на поверхности неактивной пористой вспомогательной структуры, и другие композитные структуры в любой приемлемой форме, включая частицы волокон. Эти ионообменные смолы/адсорбенты имеют диаметры 0,2 мм или менее и должны быть химически стойкими по отношению к растворам концентрированной соляной кислоты, а также достаточно прочны физически, с тем чтобы их свойства не ухудшались в обменных колоннах. Смолы/адсорбенты специально предназначены для получения кинетики очень быстрого обмена изотопов урана (длительность полуобмена менее 10 секунд) и обладают возможностью работать при температуре в диапазоне от 100 ⁰ С до 200 ⁰ С.

5.6.7. Ионообменные колонны (ионный обмен)

Цилиндрические колонны диаметром более 1000 мм для удержания и поддержания заполненных слоев ионообменных смол/адсорбентов, специально предназначенные или подготовленные для обогащения урана с использованием ионообменного процесса. Эти колонны изготовлены из материалов (таких, как титан или фторированные углеводородные полимеры), стойких к коррозии, вызываемой растворами концентрированной соляной кислоты, или защищены покрытием из таких материалов и способны работать при температуре в диапазоне от 100 ⁰ С до 200 ⁰ С и давлении выше 0,7 МПа (102 фунт/кв. дюйм).

5.6.8. Ионообменные системы рефлюкса (ионный обмен)

a) Специально предназначенные или подготовленные системы химического или электрохимического восстановления для регенерации реагента(ов) химического восстановления, используемого(ых) в каскадах ионообменного обогащения урана.
b) Специально предназначенные или подготовленные системы химического или электрохимического окисления для регенерации реагента(ов) химического окисления, используемого(ых) в каскадах ионообменного обогащения урана.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

В процессе ионообменного обогащения в качестве восстанавливающего катиона может использоваться, например, трехвалентный титан (Ti ⁺³ ), и в этом случае восстановительная система будет вырабатывать Ti ⁺³ посредством восстановления Ti ⁺⁴ .
В процессе в качестве окислителя может использоваться, например, трехвалентное железо (Fe ⁺³ ), и в этом случае система окисления будет вырабатывать Fe ⁺³ посредством окисления Fe ⁺² .

5.7. Специально предназначенные или подготовленные
системы, оборудование и компоненты для
использования в лазерных обогатительных установках

ВВОДНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Существующие системы для обогатительных процессов с использованием лазеров делятся на две категории: те, в которых рабочей средой являются пары атомарного урана, и те, в которых рабочей средой являются пары уранового соединения. Общими названиями для таких процессов являются: первая категория - лазерное разделение изотопов по методу атомарных паров (AVLIS или SILVA); вторая категория - молекулярный метод лазерного разделения изотопов (MLIS или MOLIS) и химическая реакция посредством избирательной по изотопам лазерной активации (CRISLA).
Системы, оборудование и компоненты для установок лазерного обогащения включают: а) устройства для подачи паров металлического урана (для избирательной фотоионизации) или устройства для подачи паров уранового соединения (для фото диссоциации или химической активации); b) устройства для сбора обогащенного и обедненного металлического урана в качестве "продукта" и "хвостов" в первой категории и устройства для сбора разложенных или вышедших из реакции соединений в качестве "продукта" и необработанного материала в качестве "хвостов" во второй категории; с) рабочие лазерные системы для избирательного возбуждения изотопов урана-235; и d) оборудование для подготовки подачи и конверсии продукта. Вследствие сложности спектроскопии атомов и соединений урана может потребоваться использование любой из ряда имеющихся лазерных технологий.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Многие из компонентов, перечисленных в этом разделе, вступают в непосредственный контакт с парами металлического урана или с жидкостью, или с технологическим газом, состоящим из UF ₆ или смеси из UF ₆ и других газов. Все поверхности, которые вступают в контакт с ураном или UF ₆ , полностью изготовлены из коррозиестойких материалов или защищены покрытием из таких материалов. Для целей раздела, относящегося к компонентам оборудования для лазерного обогащения, материалы, стойкие к коррозии, вызываемой парами или жидкостями, содержащими металлический уран или урановые сплавы, включают покрытый оксидом иттрия графит и тантал; и материалы, стойкие к коррозии, вызываемой UF ₆ , включают медь, нержавеющую сталь, алюминий, алюминиевые сплавы, никель или сплавы, содержащие 60 % никеля и более, и стойкие к UF ₆ полностью фторированные углеводородные полимеры.

5.7.1. Системы выпаривания урана (AVLIS)

Специально предназначенные или подготовленные системы выпаривания урана, которые содержат высокомощные полосовые или растровые электронно-лучевые пушки с передаваемой мощностью на мишень более 2,5 кВт/см.

5.7.2. Системы для обработки жидкометаллического урана
(AVLIS)

Специально предназначенные или подготовленные системы для обработки жидкого металла для расплавленного урана или урановых сплавов, состоящие из тиглей и охлаждающего оборудования для тиглей.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Тигли и другие компоненты этой системы, которые вступают в контакт с расплавленным ураном или урановыми сплавами, изготовлены из коррозиестойких и термостойких материалов или защищенных покрытием из таких материалов. Приемлемые материалы включают тантал, покрытый оксидом иттрия графит, графит, покрытый окислами других редкоземельных элементов или их смесями.

5.7.3. Агрегаты для сбора "продукта" и "хвостов"
металлического урана (AVLIS)

Специально предназначенные или подготовленные агрегаты для сбора "продукта" и "хвостов" металлического урана в жидкой или твердой форме.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Компоненты этих агрегатов изготовлены из материалов, стойких к нагреву и коррозии, вызываемой парами металлического урана или жидкостью, или защищены покрытием из таких материалов (таких, как покрытый оксидом иттрия графит или тантал) и могут включать в себя трубопроводы, клапаны, штуцера, "желоба", вводы, теплообменники и коллекторные пластины для магнитного, электростатического или других методов разделения.

5.7.4. Кожухи разделительного модуля (AVLIS)

Специально предназначенные или подготовленные цилиндрические или прямоугольные камеры для помещения в них источника паров металлического урана, электронно-лучевой пушки и коллекторов "продукта" и "хвостов".

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Эти кожухи имеют множество входных отверстий для подачи электропитания и воды, окна для лазерных пучков, соединений вакуумных насосов, а также для диагностики и контроля контрольно-измерительных приборов. Они имеют приспособления для открытия и закрытия, чтобы обеспечить обслуживание внутренних компонентов.

5.7.5. Сверхзвуковые расширительные сопла (MLIS)

Специально предназначенные или подготовленные сверхзвуковые расширительные сопла для охлаждения смесей UF ₆ и несущего газа до 150 ⁰ К или ниже и коррозиестойкие к UF ₆ .

5 . 7.6. Коллекторы продукта пятифтористого урана (MLIS)

Специально предназначенные или подготовленные коллекторы твердого продукта пятифтористого урана (UF ₅ ), состоящие из фильтра, коллекторов ударного или циклонного типа или их сочетаний и коррозиестойкие к среде UF ₅ /UF ₆ .

5.7.7. Компрессоры UF ₆ /несущего газа (MLIS)

Специально предназначенные или подготовленные компрессоры для смесей UF ₆ и несущего газа для длительной эксплуатации в среде UF ₆ . Компоненты этих компрессоров, которые вступают в контакт с несущим газом, изготовлены из коррозиестойких к UF ₆ материалов или защищены покрытием из таких материалов.

5.7.8. Уплотнения вращающихся валов (MLIS)

Специально предназначенные или подготовленные уплотнения вращающихся валов, установленные на стороне подачи и на стороне выхода для уплотнения вала, соединяющего ротор компрессора с приводным двигателем, с тем чтобы обеспечить надежную герметизацию, предотвращающую выход технологического газа или натекание воздуха или уплотняющего газа во внутреннюю камеру компрессора, которая заполнена смесью UF ₆ и несущего газа.

5.7.9. Системы фторирования (MLIS)

Специально предназначенные или подготовленные системы для фторирования UF ₅ (в твердом состоянии) в UF ₆ (газ).

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Эти системы предназначены для фторирования собранного порошка UF ₅ в UF ₆ в целях последующего сбора в контейнерах продукта или для подачи в блоки MLIS для дополнительного обогащения. При применении одного подхода реакция фторирования может быть завершена в пределах системы разделения изотопов, где идет реакция и непосредственное извлечение из коллекторов "продукта". При применении другого подхода порошок UF ₅ может быть извлечен/перемещен из коллекторов "продукта" в подходящий реактор (например, реактор с псевдоожиженным слоем катализатора, геликоидальный реактор или жаровая башня) в целях фторирования. В обоих случаях используется оборудование для хранения и переноса фтора (или других приемлемых фторирующих реагентов) и для сбора и переноса UF ₆ .

5.7.10. Масс-спектрометры/источники ионов UF6 (MLIS)

Специально предназначенные или подготовленные магнитные или квадрупольные масс-спектрометры, способные производить прямой отбор проб подаваемой массы, "продукта" или "хвостов" из газовых потоков UF ₆ и обладающие полным набором следующих характеристик:
1. удельная разрешающая способность по массе свыше 320;
2. содержат источники ионов, изготовленные из нихрома или монеля или защищенные покрытием из них, или никелированные;
3. содержат ионизационные источники с бомбардировкой электронами;
4. содержат коллекторную систему, пригодную для изотопного анализа.

5.7.11. Системы подачи/системы отвода "продукта" и
"хвостов" (MLIS)

Специально предназначенные или подготовленные технологические системы или оборудование для обогатительных установок, изготовленные из коррозиестойких к UF ₆ материалов, или защищенных покрытием из таких материалов, включающие:
a) питающие автоклавы, печи или системы, используемые для подачи UF ₆ для процесса обогащения;
b) десублиматоры (или холодные ловушки), используемые для выведения нагретого UF ₆ из процесса обогащения для последующего перемещения;
c) станции отверждения или сжижения, используемые для выведения UF ₆ из процесса обогащения путем сжатия и перевода UF ₆ в жидкую или твердую форму;
d) станции "продукта" или "хвостов", используемые для перемещения UF ₆ в контейнеры.

5.7.12. Системы отделения UF ₆ от несущего газа (MLIS)

Специально предназначенные или подготовленные технологические системы для отделения UF ₆ от несущего газа. Несущим газом может быть азот, аргон или другой газ.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Эти системы могут включать такое оборудование, как:

a) криогенные теплообменники или криосепараторы, способные создавать температуры -120 ⁰ С или менее, или
b) блоки криогенного охлаждения, способные создавать температуры -120 ⁰ С или менее, или
c) холодные ловушки UF ₆ , способные создавать температуры -20 ⁰ С или менее.

5.7.13. Лазерные системы (AVLIS, MLIS и CRISLA)

Лазеры или лазерные системы, специально предназначенные или подготовленные для разделения изотопов урана.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Лазерная система процесса AVLIS обычно состоит из двух лазеров: лазера на парах меди и лазера на красителях. Лазерная система для MLIS обычно состоит из лазера, работающего на СО ₂ или эксимерного лазера и многоходовой оптической ячейки с вращающимися зеркалами на обеих сторонах. Для лазеров или лазерных систем при обоих процессах требуется стабилизатор спектровой частоты для работы в течение длительных периодов времени.

5.8. Специально предназначенные или подготовленные
системы, оборудование и компоненты для
использования на обогатительных установках с
плазменным разделением

ВВОДНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

При процессе плазменного разделения плазма, состоящая из ионов урана, проходит через электрическое поле, настроенное на частоту ионного резонанса U ²³⁵ , с тем чтобы они в первую очередь поглощали энергию и увеличивался диаметр их штопорообразных орбит. Ионы с прохождением по большему диаметру захватываются для образования продукта, обогащенного U ²³⁵ . Плазма, которая образована посредством ионизации уранового пара, содержится в вакуумной камере с магнитным полем высокой напряженности, образованным с помощью сверхпроводящего магнита. Основные технологические системы процесса включают систему генерации урановой плазмы, разделительный модуль со сверхпроводящим магнитом и системы извлечения металла для сбора "продукта" и "хвостов".

5.8.1. Микроволновые источники энергии и антенны

Специально предназначенные или подготовленные микроволновые источники энергии и антенны для генерации или ускорения ионов и обладающие следующими характеристиками: частота выше 30 ГГц и средняя выходная мощность для генерации ионов более 50 кВт.

5.8.2. Соленоиды для возбуждения ионов

Специально предназначенные или подготовленные соленоиды для радиочастотного возбуждения ионов в диапазоне частот более 100 кГц и способные работать при средней мощности более 40 кВт.

5.8.3. Системы генерации урановой плазмы

Специально предназначенные или подготовленные системы генерации урановой плазмы, которые могут содержать высокомощные полосовые или растровые электронно-лучевые пушки с передаваемой мощностью на мишень более 2,5 кВт/см.

5.8.4. Системы для обработки жидкометаллического урана

Специально предназначенные или подготовленные системы для обработки жидкого металла для расплавленного урана или урановых сплавов, состоящие из тиглей и охлаждающего оборудования для тиглей.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Тигли и другие компоненты этой системы, которые вступают в контакт с расплавленным ураном или урановыми сплавами, изготовлены из коррозиестойких и термостойких материалов или защищены покрытием из таких материалов. Приемлемые материалы включают тантал, покрытый оксидом иттрия графит, графит, покрытый окислами других редкоземельных элементов или их смесями.

5.8.5. Агрегаты для сбора "продукта" и "хвостов"
металлического урана

Специально предназначенные или подготовленные агрегаты для сбора "продукта" и "хвостов" для металлического урана в твердой форме. Эти агрегаты для сбора изготовлены из материалов, стойких к нагреву и коррозии, вызываемой парами металлического урана, таких, как графит, покрытый оксидом иттрия, или тантал, или защищены покрытием из таких материалов.

5.8.6. Кожухи разделительного модуля

Цилиндрические камеры, специально предназначенные или подготовленные для использования на обогатительных установках с плазменным разделением, для помещения в них источника урановой плазмы, энергетического соленоида радиочастоты и коллекторов "продукта" и "хвостов".

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Эти кожухи имеют множество входных отверстий для подачи электропитания, соединений диффузионных насосов, а также для диагностики и контроля контрольно-измерительных приборов. Они имеют приспособления для открытия и закрытия, чтобы обеспечить обслуживание внутренних компонентов и изготовлены из соответствующих немагнитных материалов, таких, как нержавеющая сталь.

5.9. Специально предназначенные или подготовленные
системы, оборудование и компоненты для
использования на установках электромагнитного
обогащения.

ВВОДНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

При электромагнитном процессе ионы металлического урана, полученные посредством ионизации питающего материала из солей (обычно UCl ₄ ), ускоряются и проходят через магнитное поле, которое заставляет ионы различных изотопов проходить по различным направлениям. Основными компонентами электромагнитного изотопного сепаратора являются: магнитное поле для отклонения/разделения изотопов ионного пучка, источника ионов с его системой ускорения, и системы сбора отделенных ионов. Вспомогательные системы для этого процесса включают систему снабжения магнитной энергией, системы высоковольтного питания источника ионов, вакуумную систему и обширные системы химической обработки для восстановления продукта и очистки/регенерации компонентов.

5.9.1. Электромагнитные сепараторы изотопов

Электромагнитные сепараторы изотопов, специально предназначенные или подготовленные для разделения изотопов урана, и оборудование и компоненты для этого, включая:

а) Источники ионов

Специально предназначенные или подготовленные отдельные или многочисленные источники ионов урана, состоящие из источника пара, ионизатора и ускорителя пучка, изготовленные из соответствующих материалов, таких, как графит, нержавеющая сталь или медь, и способных обеспечивать общий ток в пучке ионов 50 мА или более.

b) Коллекторы ионов

Коллекторные пластины, имеющие две или более щели и паза, специально предназначенные или подготовленные для сбора пучков ионов обогащенного и обедненного урана и изготовленные из соответствующих материалов, таких, как графит или нержавеющая сталь.

c) Вакуумные кожухи

Специально предназначенные или подготовленные вакуумные кожухи для электромагнитных сепараторов урана, изготовленные из соответствующих немагнитных материалов, таких, как нержавеющая сталь, и предназначенные для работы при давлении 0,1 Па или ниже.

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Эти кожухи специально предназначены для помещения в них источников ионов, коллекторных пластин и водоохлаждаемых вкладышей и имеют приспособления для соединений диффузионных насосов и приспособления для открытия и закрытия в целях извлечения и замены этих компонентов.

d) Магнитные полюсные наконечники

Специально предназначенные или подготовленные магнитные полюсные наконечники, имеющие диаметр более 2 м, используемые для обеспечения постоянного магнитного поля в электромагнитном сепараторе изотопов и для переноса магнитного поля между расположенными рядом сепараторами.

5.9.2. Высоковольтные источники питания

Специально предназначенные или подготовленные высоковольтные источники питания для источников ионов, обладающие полным набором cледующих характеристик: могут работать в непрерывном режиме, выходное напряжение 20 000 В или более, выходной ток 1 А или более и стабилизация напряжения менее 0,01 % в течение 8 часов.

5.9.3. Источники питания электромагнитов

Специально предназначенные или подготовленные мощные источники питания постоянного тока для электромагнитов, обладающие полным набором следующих характеристик: выходной ток в непрерывном режиме 500 А или более при напряжении 100 В или более, при стабилизации по току или напряжению менее 0,01 % в течение 8 часов.

6. Установки для производства тяжелой воды, дейтерия и
дейтериевых соединений и оборудование, специально
предназначенное или подготовленное для этого

ВВОДНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Тяжелую воду можно производить, используя различные процессы. Однако коммерчески выгодными являются два процесса: процесс изотопного обмена воды и сероводорода (процесс GS) и процесс изотопного обмена аммиака и водорода.
Процесс GS основан на обмене водорода и дейтерия между водой и сероводородом в системе колонн, которые эксплуатируются с холодной верхней секцией и горячей нижней секцией. Вода течет вниз по колоннам, в то время как сероводородный газ циркулирует от дна к вершине колонн. Для содействия смешиванию газа и воды используется ряд дырчатых лотков. Дейтерий перемещается в воду при низких температурах и в сероводород при высоких температурах. Обогащенные дейтерием газ или вода удаляются из колонн первой ступени на стыке горячих и холодных секций, и процесс повторяется в колоннах следующей ступени. Продукт последней фазы - вода, обогащенная дейтерием до 30 %, направляется в дистилляционную установку для производства реакторно-чистой тяжелой воды, т.е. 99,75 % окиси дейтерия. В процессе обмена между аммиаком и водородом можно извлекать дейтерий из синтез-газа посредством контакта с жидким аммиаком в присутствии катализатора. Синтез-газ подается в обменные колонны и затем в аммиачный конвертер. Внутри колонн газ поднимается от дна к вершине, в то время как жидкий аммиак течет от вершины ко дну. Дейтерий в синтез-газе лишается водорода и концентрируется в аммиаке. Аммиак поступает затем в установку для крекинга аммиака на дне колонны, тогда как газ собирается в аммиачном конвертере на вершине. На последующих ступенях происходит дальнейшее обогащение, и путем окончательной дистилляции производится реакторно-чистая тяжелая вода. Подача синтез-газа может быть обеспечена аммиачной установкой, которая в свою очередь может быть сооружена вместе с установкой для производства тяжелой воды путем изотопного обмена аммиака и водорода. В процессе аммиачно-водородного обмена в качестве источника исходного дейтерия может также использоваться обычная вода.
Многие предметы ключевого оборудования для установок по производству тяжелой воды, использующих процессы GS или аммиачно-водородного обмена, широко распространены в некоторых отраслях нефтехимической промышленности. Особенно это касается небольших установок, использующих процесс GS. Однако немногие предметы оборудования являются стандартными. Процессы GS и аммиачно-водородного обмена требуют обработки больших количеств воспламеняющихся, коррозионных и токсичных жидкостей при повышенном давлении. Соответственно при разработке стандартов по проектированию и эксплуатации для установок и оборудования, использующих эти процессы, следует уделять большое внимание подбору материалов и их характеристикам с тем, чтобы обеспечить длительный срок службы при сохранении высокой безопасности и надежности. Определение масштабов обусловливается главным образом соображениями экономики и необходимости. Таким образом, большая часть предметов оборудования изготовляется в соответствии с требованиями заказчика.
Наконец, следует отметить, что как в процессе GS, так и в процессе аммиачно-водородного обмена, предметы оборудования, которые по отдельности не предназначены или подготовлены специально для производства тяжелой воды, могут собираться в системы, специально предназначенные или подготовленные для производства тяжелой воды. Примерами таких систем, применяемых в обоих процессах, являются система каталитического крекинга, используемая в процессе обмена аммиака и водорода, и дистилляционные системы, используемые в процессе окончательной концентрации тяжелой воды, доводящей ее до уровня реакторно-чистой.
Предметы оборудования, которые специально предназначены или подготовлены для производства тяжелой воды путем использования либо процесса обмена воды и сероводорода, либо процесса обмена аммиака и водорода, включают:

6.1. Водо-сероводородные обменные колонны

Обменные колонны, изготавливаемые из мелкозернистой углеродистой стали (например, ASTM A516), диаметром от 6 м (20 футов) до 9 м (30 футов), которые могут эксплуатироваться при давлении свыше или равном 2 МПа (300 фунт/кв. дюйм) и имеют коррозионный допуск в 6 мм или больше, специально предназначены или подготовлены для производства тяжелой воды путем использования процесса изотопного обмена воды и сероводорода.

6.2. Газодувки и компрессоры

Одноступенчатые, малонапорные (т.е. 0,2 МПа или 30 фунт/кв. дюйм) центробежные газодувки или компрессоры для циркуляции сероводородного газа (т.е. газа, содержащего более 70 % H ₂ S), специально предназначенные или подготовленные для производства тяжелой воды путем использования процесса обмена воды и сероводорода. Эти газодувки или компрессоры имеют производительность, превышающую или равную 56 м ³ /с. (120 000 SCFM) при эксплуатации под давлением, превышающим или равным 1,8 МПа (260 фунт/кв. дюйм) на входе, и снабжены сальниками, устойчивыми к воздействию H ₂ S.

6.3. Аммиачно-водородные обменные колонны

Аммиачно-водородные обменные колонны высотой более или равной 35 м (114,3 футов) диаметром от 1,5 м (4,9 футов) до 2,5 м (8,2 футов), которые могут эксплуатироваться под давлением, превышающим 15 МПа (2225 фунт/кв. дюйм), специально предназначенные или подготовленные для производства тяжелой воды путем использования процесса обмена аммиака и водорода. Эти колонны имеют также по меньшей мере одно отбортованное осевое отверстие того же диаметра, что и цилиндрическая часть, через которую могут вставляться или выниматься внутренние части колонны.

6.4. Внутренние части колонны и ступенчатые насосы

Внутренние части колонны и ступенчатые насосы, специально предназначенные или подготовленные для колонн для производства тяжелой воды путем использования процесса аммиачно-водородного обмена. Внутренние части колонны включают специально предназначенные контакторы между ступенями, содействующие тесному контакту газа и жидкости. Ступенчатые насосы включают специально предназначенные погружаемые в жидкость насосы для циркуляции жидкого аммиака в пределах объема контакторов, находящихся внутри ступеней колонн.

6.5. Установки для крекинга аммиака

Установки для крекинга аммиака, эксплуатируемые под давлением, превышающим или равным 3 МПа (450 фунт/кв. дюйм), специально предназначенные или подготовленные для производства тяжелой воды путем использования процесса изотопного обмена аммиака и водорода.

6.6. Инфракрасные анализаторы поглощения

Инфракрасные анализаторы поглощения, способные осуществлять анализ соотношения между водородом и дейтерием в реальном масштабе времени, когда концентрации дейтерия равны или превышают 90 %.

6.7. Каталитические печи

Каталитические печи для переработки обогащенного дейтериевого газа в тяжелую воду, специально предназначенные или подготовленные для производства тяжелой воды путем использования процесса изотопного обмена аммиака и водорода.

7. Установки для конверсии урана и оборудование,
специально предназначенное или подготовленное для
этого

ВВОДНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

В установках и системах для конверсии урана может осуществляться одно или несколько превращений из одного химического изотопа урана в другой, включая: конверсию концентратов урановой руды в UO ₃ , конверсию UO ₃ в UO ₂ , конверсию окисей урана в UF ₄ или UF ₆ , конверсию UF ₄ в UF ₆ , конверсию UF ₆ в UF ₄ , конверсию UF ₄ в металлический уран и конверсию фторидов урана в UO ₂ . Многие ключевые компоненты оборудования установок для конверсии урана характерны для некоторых секторов химической обрабатывающей промышленности. Например, виды оборудования, используемого в этих процессах, могут включать: печи, карусельные печи, реакторы с псевдоожиженным слоем катализатора, жаровые реакторные башни, жидкостные центрифуги, дистилляционные колонны и жидкостно-жидкостные экстракционные колонны. Однако не многие компоненты оборудования имеются в "готовом виде"; большинство из них должны быть подготовлены согласно требованиям и спецификациям заказчика. В некоторых случаях требуется учитывать специальные проектные и конструкторские особенности для защиты от агрессивных свойств некоторых из обрабатываемых химических веществ (HF, F ₂ , ClF ₃ и фториды урана). Наконец, следует отметить, что во всех процессах конверсии урана компоненты оборудования, которые отдельно специально не предназначены или подготовлены для конверсии урана, могут быть объединены в системы, которые специально предназначены или подготовлены для использования в целях конверсии урана.

7.1. Специально предназначенные или подготовленные
системы для конверсии концентратов урановой
руды в UO ₃

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Конверсия концентратов урановой руды в UO ₃ может осуществляться сначала посредством растворения руды в азотной кислоте и экстракции очищенного гексагидрата уранилдинитрата с помощью такого растворителя, как трибутил фосфат. Затем гексагидрат уранилдинитрата преобразуется в UO ₃ либо посредством концентрации и денитрации, либо посредством нейтрализации газообразным аммиаком для получения диураната аммония с последующей фильтрацией, сушкой и кальцинированием.

7.2. Специально предназначенные или подготовленные
системы для конверсии UO ₃ в UF ₆

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Конверсия UO ₃ в UF ₆ может осуществляться непосредственно фторированием. Для процесса требуется источник газообразного фтора или трехфтористого хлора.

7.3. Специально предназначенные или подготовленные
системы для конверсии UO ₃ в UO ₂

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Конверсия UO ₃ в UO ₂ может осуществляться посредством восстановления UO ₃ газообразным крекинг-аммиаком или водородом.

7.4. Специально предназначенные или подготовленные
системы для конверсии UO ₂ в UF ₄

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Конверсия UO ₂ в UF ₄ может осуществляться посредством реакции UO ₂ с газообразным фтористым водородом (HF) при температуре 300-500 ⁰ С.

7.5. Специально предназначенные или подготовленные
системы для конверсии UF ₄ в UF ₆

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Конверсия UF ₄ в UF ₆ осуществляется посредством экзотермической реакции с фтором в реакторной башне. UF ₆ конденсируется из горячих летучих газов посредством пропускания потока газа через холодную ловушку, охлажденную до -10 ⁰ С. Для процесса требуется источник газообразного фтора.

7.6. Специально предназначенные или подготовленные
системы для конверсии UF ₄ в металлический уран

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Конверсия UF ₄ в металлический уран осуществляется посредством его восстановления магнием (крупные партии) или кальцием (малые партии). Реакция осуществляется при температурах выше точки плавления урана (1130 ⁰ С).

7.7. Специально предназначенные или подготовленные
системы для конверсии UF ₆ в UO ₂

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Конверсия UF ₆ в UO ₂ может осуществляться посредством одного из трех процессов. В первом процессе UF ₆ восстанавливается и гидролизуется в UO ₂ с использованием водорода и пара. Во втором процессе UF ₆ гидролизуется растворением в воде, для осаждения диураната аммония добавляется аммиак, а диуранат восстанавливается в UO ₂ водородом при температуре 820 ⁰ С. При третьем процессе газообразные UF ₆ , СО ₂ и NH ₃ смешиваются в воде, осаждая уранилкарбонат аммония. Уранилкарбонат аммония смешивается с паром и водородом при температуре 500-600 ⁰ С для производства UO _2.
Конверсия UF ₆ в UO ₂ часто осуществляется на первой ступени установки по изготовлению топлива.

7.8. Специально предназначенные или подготовленные
системы для конверсии UF ₆ в UF ₄

ПОЯСНИТЕЛЬНОЕ ЗАМЕЧАНИЕ

Конверсия UF ₆ в UF ₄ осуществляется посредством восстановления водородом.

Настоящим удостоверяю, что данный текст является верной копией с оригинала Дополнительного протокола к Соглашению между Республикой Казахстан и Международным агентством по атомной энергии о применении гарантий в связи с Договором о нераспространении ядерного оружия, совершенного в Вене 6 февраля 2004 года.

Советник
Международно-правового департамента
Министерства иностранных дел
Республики Казахстан

СОГЛАШЕНИЕ МЕЖДУ
РЕСПУБЛИКОЙ КАЗАХСТАН
И МЕЖДУНАРОДНЫМ АГЕНТСТВОМ ПО АТОМНОЙ ЭНЕРГИИ
О ПРИМЕНЕНИИ ГАРАНТИЙ В СВЯЗИ С ДОГОВОРОМ
О НЕРАСПРОСТРАНЕНИИ ЯДЕРНОГО ОРУЖИЯ

ПРИНИМАЯ ВО ВНИМАНИЕ, что Республика Казахстан (в дальнейшем именуемая "Казахстаном") является участником Договора о нераспространении ядерного оружия (в дальнейшем именуемого "Договором"), открытого для подписания в Лондоне, Москве и Вашингтоне 1 июля 1968 года и вступившего в силу 5 марта 1970 года;
ПРИНИМАЯ ВО ВНИМАНИЕ, что пункт 1 статьи III указанного Договора гласит:
"Каждое из государств - участников Договора, не обладающих ядерным оружием, обязуется принять гарантии, как они изложены в соглашении, о котором будут вестись переговоры и которое будет заключено с Международным агентством по атомной энергии в соответствии с Уставом Международного агентства по атомной энергии и системой гарантий Агентства, исключительно с целью проверки выполнения его обязательств, принятых в соответствии с настоящим Договором, с тем чтобы не допустить переключения ядерной энергии с мирного применения на ядерное оружие или другие ядерные взрывные устройства. Процедуры гарантий, требуемых настоящей Статьей, осуществляются в отношении исходного или специального расщепляющегося материала независимо от того, производится ли он, обрабатывается или используется в любой основной ядерной установке или находится за пределами любой такой установки. Гарантии, требуемые настоящей Статьей, применяются ко всему исходному или специальному расщепляющемуся материалу во всей мирной ядерной деятельности в пределах территории такого государства, под его юрисдикцией или осуществляемой под его контролем где бы то ни было",
ПРИНИМАЯ ВО ВНИМАНИЕ, что Международное агентство по атомной энергии (в дальнейшем именуемое "Агентством") уполномочено в соответствии со статьей III своего Устава заключать такие соглашения;
НАСТОЯЩИМ Казахстан и Агентство согласились о нижеследующем:

ЧАСТЬ I
ОСНОВНОЕ ОБЯЗАТЕЛЬСТВО

Статья 1

Казахстан, согласно пункту 1 статьи III Договора, обязуется принять гарантии в соответствии с положениями настоящего Соглашения в отношении всего исходного или специального расщепляющегося материала во всей мирной ядерной деятельности в пределах своей территории, под своей юрисдикцией или осуществляемой под его контролем где бы то ни было, исключительно с целью проверки того, чтобы такой материал не переключался на ядерное оружие или другие ядерные взрывные устройства.

ПРИМЕНЕНИЕ ГАРАНТИЙ

Статья 2

Агентство имеет право и обязано обеспечить применение гарантий в соответствии с положениями настоящего Соглашения ко всему исходному или специальному расщепляющемуся материалу во всей мирной ядерной деятельности в пределах территории Казахстана, под его юрисдикцией или осуществляемой под его контролем где бы то ни было, исключительно с целью проверки того, чтобы такой материал не переключался на ядерное оружие или другие ядерные взрывные устройства.

СОТРУДНИЧЕСТВО МЕЖДУ КАЗАХСТАНОМ И АГЕНТСТВОМ

Статья 3

Казахстан и Агентство сотрудничают с целью содействия осуществлению гарантий, предусмотренных в настоящем Соглашении.

ОСУЩЕСТВЛЕНИЕ ГАРАНТИЙ

Статья 4

Гарантии, предусмотренные в настоящем Соглашении, осуществляются таким образом:
а) чтобы избегать создания препятствий экономическому и техническому развитию Казахстана или международному сотрудничеству в области мирной ядерной деятельности, включая международный обмен ядерным материалом;
b) чтобы избегать необоснованного вмешательства в мирную ядерную деятельность Казахстана и, в частности, в эксплуатацию установок; и
c) чтобы быть совместимыми с разумной практикой управления, необходимой для экономичного и безопасного проведения ядерной деятельности.

Статья 5

a) Агентство принимает все меры предосторожности для защиты коммерческих и промышленных секретов и другой конфиденциальной информации, которые становятся ему известными в результате осуществления настоящего Соглашения.
b) i) Агентство не публикует и не передает никакому государству, организации или отдельному лицу никакой информации, получаемой им в связи с осуществлением настоящего Соглашения, за исключением того, что определенная информация, касающаяся осуществления настоящего Соглашения, может быть представлена Совету управляющих Агентства (в дальнейшем именуемому "Советом") и таким сотрудникам Агентства, которым необходима такая информация в силу их официальных обязанностей в связи с гарантиями, однако лишь в объеме, необходимом Агентству для выполнения своих обязанностей при осуществлении настоящего Соглашения.
ii) Обобщенная информация относительно ядерного материала, подлежащего гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением, может публиковаться по решению Совета, если непосредственно заинтересованные государства согласятся с этим.

Статья 6

a) При осуществлении гарантий в соответствии с настоящим Соглашением Агентство полностью учитывает технологические достижения в области гарантий и прилагает все усилия для обеспечения оптимальной эффективности затрат и применения принципа эффективных гарантий в отношении потока ядерного материала, подлежащего гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением, посредством использования приборов и других технических способов в определенных ключевых местах в той степени, в какой позволяет существующая или будущая технология.
b) С целью обеспечения оптимальной эффективности затрат используются, например, такие средства, как:
i) сохранение как средство определения зон баланса материала для целей учета;
ii) статистические методы и выборка на случайной основе при оценке потока ядерного материала; и
iii) сосредоточение процедур проверки на стадиях ядерного топливного цикла, связанных с производством, обработкой, использованием или хранением ядерного материала, из которого можно легко произвести ядерное оружие или другие ядерные взрывные устройства, и сведение к минимуму процедур проверки в отношении другого ядерного материала при условии, что это не затрудняет Агентству применение гарантий в соответствии с настоящим Соглашением.

НАЦИОНАЛЬНАЯ СИСТЕМА КОНТРОЛЯ ЗА МАТЕРИАЛАМИ

Статья 7

a) Казахстан создает и ведет систему учета и контроля всего ядерного материала, подлежащего гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением.
b) Агентство применяет гарантии таким образом, чтобы иметь возможность проверять данные системы Казахстана для того, чтобы удостовериться, что не имелось никакого переключения ядерного материала с мирного использования на производство ядерного оружия или других ядерных взрывных устройств. Проверка Агентства включает, в частности, независимые измерения и наблюдения, проводимые Агентством в соответствии с процедурами, изложенными в Части II настоящего Соглашения. При проведении проверки Агентство учитывает надлежащим образом техническую эффективность системы Казахстана.

ПРЕДСТАВЛЕНИЕ ИНФОРМАЦИИ АГЕНТСТВУ

Статья 8

а) Для обеспечения эффективного осуществления гарантий в соответствии с настоящим Соглашением Казахстан согласно положениям, изложенным в Части II настоящего Соглашения, представляет Агентству информацию, касающуюся ядерного материала, подлежащего гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением, а также характеристик установок, имеющих отношение к постановке под гарантии такого материала.
b) i) Агентство требует лишь минимальное количество информации и данных, совместимых с выполнением им своих обязанностей в соответствии с настоящим Соглашением.
ii) Информация, относящаяся к установкам, составляет минимум информации, необходимой для постановки под гарантии ядерного материала, подлежащего гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением.
c) По просьбе Казахстана Агентство готово изучить непосредственно в учреждениях Казахстана информацию о конструкции, которую Казахстан рассматривает как особенно важную. Такую информацию не требуется физически передавать Агентству при условии, что она остается легкодоступной для дальнейшего изучения ее Агентством в учреждениях Казахстана.

ИНСПЕКТОРА АГЕНТСТВА

Статья 9

a) i) Агентство получает согласие Казахстана на назначение инспекторов Агентства в Казахстан.
ii) Если Казахстан либо в момент предложения о назначении, либо в любое другое время после назначения возражает против такого назначения, то Агентство предлагает Казахстану альтернативную кандидатуру или кандидатуры инспекторов.
iii) Неоднократный отказ Казахстана принять назначение инспекторов Агентства, который затруднил бы проведение инспекций в соответствии с настоящим Соглашением, рассматривается Советом по представлении вопроса Генеральным директором Агентства (в дальнейшем именуемым "Генеральным директором") с целью принятия Советом соответствующих мер.
b) Казахстан принимает необходимые меры для обеспечения инспекторам Агентства условий для эффективного исполнения ими своих обязанностей в соответствии с настоящим Соглашением.
c) Посещения и деятельность инспекторов Агентства организуются таким образом, чтобы:
i) свести к минимуму возможные неудобства и помехи для Казахстана и для инспектируемой мирной ядерной деятельности; и
ii) обеспечить защиту промышленных секретов или любой другой конфиденциальной информации, которые становятся известными инспекторам.

ПРИВИЛЕГИИ И ИММУНИТЕТЫ

Статья 10

Казахстан предоставляет Агентству (включая его собственность, фонды и активы) и его инспекторам и другим должностным лицам, осуществляющим свои функции в соответствии с настоящим Соглашением, привилегии и иммунитеты, подобные тем, которые изложены в соответствующих положениях Соглашения о привилегиях и иммунитетах Международного агентства по атомной энергии.

ПРЕКРАЩЕНИЕ ПРИМЕНЕНИЯ ГАРАНТИЙ

Статья 11

Расходование или разбавление ядерного материала

Применение гарантий в отношении ядерного материала прекращается после того, как Агентство установит, что этот материал был израсходован или разбавлен таким образом, что он более не пригоден для какой-либо ядерной деятельности, представляющей интерес с точки зрения гарантий, или стал практически нерегенерируемым.

Статья 12

Передача ядерного материала из Казахстана

Казахстан предварительно уведомляет Агентство о предполагаемых передачах ядерного материала, подлежащего гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением, из Казахстана согласно положениям, изложенным в Части II настоящего Соглашения. Агентство прекращает применение гарантий к ядерному материалу в соответствии с настоящим Соглашением после принятия государством-получателем ответственности за него, как это предусмотрено в Части II настоящего Соглашения. Агентство ведет отчетные документы, показывающие каждую передачу, и, где это применимо, возобновление применения гарантий к передаваемому ядерному материалу.

Статья 13

Положения, касающиеся ядерного материала,
используемого в неядерной деятельности

Когда ядерный материал, подлежащий гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением, предполагается использовать в таких видах неядерной деятельности, как производство сплавов или керамики, Казахстан до такого использования материала согласовывает с Агентством обстоятельства, при которых может быть прекращено применение гарантий в отношении такого материала.

НЕПРИМЕНЕНИЕ ГАРАНТИЙ К ЯДЕРНОМУ МАТЕРИАЛУ,
ИСПОЛЬЗУЕМОМУ В НЕМИРНОЙ ЯДЕРНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ

Статья 14

Если Казахстан намерен осуществить свое право использовать ядерный материал, который необходимо поставить под гарантии в соответствии с настоящим Соглашением, в ядерной деятельности, не требующей применения гарантий в соответствии с настоящим Соглашением, то применяются следующие процедуры:
a) Казахстан информирует Агентство о такой деятельности, разъясняя:
i) что использование ядерного материала в незапрещенной военной деятельности не будет противоречить какому-либо обязательству, что ядерный материал будет использоваться только в мирной ядерной деятельности, которое Казахстан, возможно, дал и в соответствии с которым применяются гарантии Агентства; и
ii) что в период, когда гарантии не будут применяться, ядерный материал не будет использоваться для производства ядерного оружия или других ядерных взрывных устройств;
b) Казахстан и Агентство достигают договоренности о том, что гарантии, предусмотренные в настоящем Соглашении, не будут применяться, только пока ядерный материал используется в такого рода деятельности. Эта договоренность по возможности определяет период времени или условия, когда гарантии не будут применяться. В любом случае гарантии, предусмотренные в настоящем Соглашении, применяются снова, как только ядерный материал возвращается в мирную ядерную деятельность. Агентство информируется об общем количестве и составе такого ядерного материала, не поставленного под гарантии в Казахстане, и о всех случаях экспорта такого материала; и
с) каждая договоренность достигается с согласия Агентства. Такое согласие дается по возможности скорее и касается, в частности, только таких вопросов, как временные и процедурные положения и договоренности относительно отчетности, но не влечет за собой какого-либо одобрения военной деятельности и не затрагивает закрытой информации в этой области, или не касается использования ядерного материала в такой деятельности.

ФИНАНСОВЫЕ ВОПРОСЫ

Статья 15

Казахстан и Агентство берут на себя расходы, которые они несут при выполнении своих соответствующих обязательств в соответствии с настоящим Соглашением. Однако, если Казахстан или лица, находящиеся под его юрисдикцией, несут дополнительные расходы в связи с выполнением особого запроса Агентства, Агентство возмещает такие расходы при условии, что оно предварительно согласилось на это. Во всяком случае Агентство оплачивает расходы по любым дополнительным измерениям или взятию проб, которые могут быть затребованы инспекторами.

ОТВЕТСТВЕННОСТЬ ПЕРЕД ТРЕТЬЕЙ
СТОРОНОЙ ЗА ЯДЕРНЫЙ УЩЕРБ
Статья 16

Казахстан обеспечивает, чтобы любая защита от ответственности перед третьей стороной за ядерный ущерб, включая любое страхование или другое финансовое обеспечение, которая может быть предоставлена в соответствии с его законодательством или правилами, применялась в целях осуществления настоящего Соглашения к Агентству и его должностным лицам таким же образом, как эта защита применяется к гражданам Казахстана.

МЕЖДУНАРОДНАЯ ОТВЕТСТВЕННОСТЬ

Статья 17

Урегулирование любого иска Казахстана к Агентству или Агентства к Казахстану относительно любого ущерба, возникшего в результате осуществления гарантий в соответствии с настоящим Соглашением, кроме ущерба, причиненного ядерной аварией, производится в соответствии с международным правом.

МЕРЫ, СВЯЗАННЫЕ С ПРОВЕРКОЙ ОТСУТСТВИЯ ПЕРЕКЛЮЧЕНИЯ

Статья 18

Если на основании доклада Генерального директора Совет решает, что какое-либо действие со стороны Казахстана является необходимым и срочным в целях обеспечения проверки того, что ядерный материал, подлежащий гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением, не переключается на производство ядерного оружия или других ядерных взрывных устройств, то Совет может призвать Казахстан безотлагательно принять требуемые меры независимо от применения процедур для урегулирования спора в соответствии со Статьей 22 настоящего Соглашения.

Статья 19

Если на основании изучения соответствующей информации, представленной ему Генеральным директором, Совет приходит к выводу, что Агентство не в состоянии проверить, что не было никакого переключения ядерного материала, который должен быть поставлен под гарантии в соответствии с настоящим Соглашением, на производство ядерного оружия или других ядерных взрывных устройств, то оно может делать сообщения, предусмотренные пунктом "С" статьи XII Устава Агентства (в дальнейшем именуемого "Уставом"), а также принимать, где это применимо, другие меры, предусмотренные в этом пункте. Предпринимая такие действия, Совет учитывает степень уверенности, которую обеспечивают принятые меры по гарантиям, и дает Казахстану любую разумную возможность представить Совету любые необходимые доказательства.

ТОЛКОВАНИЕ И ПРИМЕНЕНИЕ СОГЛАШЕНИЯ И УРЕГУЛИРОВАНИЕ СПОРОВ

Статья 20

Казахстан и Агентство по просьбе того или другого из них консультируются по любому вопросу, возникающему в связи с толкованием или применением настоящего Соглашения.

Статья 21

Казахстан имеет право требовать, чтобы любой вопрос, возникающий в связи c толкованием или применением настоящего Соглашения, рассматривался Советом. Совет приглашает Казахстан участвовать в обсуждении Советом любого такого вопроса.

Статья 22

Любой спор, возникающий в связи с толкованием или применением настоящего Соглашения, за исключением спора, касающегося вывода Совета в соответствии со Статьей 19 или действий, предпринятых Советом в связи с таким выводом, который не урегулирован путем переговоров или иным способом, согласованным между Казахстаном и Агентством, передается по требованию любой из сторон в арбитражный трибунал, составленный следующим образом: Казахстан и Агентство назначают по одному арбитру, и два арбитра, назначенные таким путем, избирают третьего, который является председателем. Если в течение тридцати дней с момента просьбы об арбитраже либо Казахстан, либо Агентство не назначает арбитра, то Казахстан или Агентство может обратиться к Председателю Международного Суда с просьбой назначить арбитра. Та же процедура применяется в случае, если в течение тридцати дней с момента назначения второго арбитра третий арбитр не избран. Большинство членов арбитражного трибунала составляет кворум, и для принятия решения требуется согласие двух арбитров. Процедура арбитражного разбирательства устанавливается трибуналом. Решение трибунала является обязательными для Казахстана и Агентства.

ИЗМЕНЕНИЕ СОГЛАШЕНИЯ

Статья 23

a) Казахстан и Агентство по требованию того или другого консультируются друг с другом по вопросам поправок к настоящему Соглашению.
b) Все поправки требуют согласия Казахстана и Агентства.
c) Поправки к настоящему Соглашению вступают в силу на тех же условиях, на которых вступает в силу само Соглашение.
d) Генеральный директор незамедлительно информирует все государства - члены Агентства о любой поправке к настоящему Соглашению.

ВСТУПЛЕНИЕ В СИЛУ И СРОК ДЕЙСТВИЯ

Статья 24

Настоящее Соглашение вступает в силу в день, когда Агентство получит от Казахстана письменное уведомление о том, что выполнены все установленные законом и конституцией Казахстана требования, необходимые для вступления настоящего Соглашения в силу.
Генеральный директор незамедлительно информирует все государства - члены Агентства о вступлении настоящего Соглашения в силу.

Статья 25

Настоящее Соглашение остается в силе до тех пор, пока Казахстан является участником Договора.

ЧАСТЬ II
ВВЕДЕНИЕ

Статья 26

Цель данной части настоящего Соглашения заключается в определении процедур, которые должны применяться при осуществлении положений о гарантиях Части I.

ЦЕЛЬ ГАРАНТИЙ

Статья 27

Цель процедур гарантий, изложенных в данной части настоящего Соглашения, состоит в своевременном обнаружении переключения значимых количеств ядерного материала с мирной ядерной деятельности на производство ядерного оружия или других ядерных взрывных устройств, или на неизвестные цели, а также в сдерживании такого переключения в связи с риском раннего обнаружения.

Статья 28

Для достижения цели, изложенной в Статье 27, используется учет материала как меры гарантий первостепенной важности в сочетании с мерами по сохранению и наблюдению как важных дополнительных мер.

Статья 29

Техническим заключением о деятельности Агентства по проверке является заявление, указывающее в отношении каждой зоны баланса материала количество неучтенного материала за определенный период и дающее пределы точности указанных количеств.

НАЦИОНАЛЬНАЯ СИСТЕМА УЧЕТА И
КОНТРОЛЯ ЯДЕРНОГО МАТЕРИАЛА

Статья 30

В соответствии со Статьей 7 Агентство, осуществляя свою деятельность по проверке, полностью использует систему учета и контроля Казахстана за всем ядерным материалом, подлежащим гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением, и избегает ненужного дублирования деятельности Казахстана по учету и контролю.

Статья 31

Система учета и контроля всего ядерного материала Казахстана, подлежащего гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением, основывается на структуре зон баланса материала и предусматривает при необходимости, как это указано в Дополнительных положениях, принятие таких мер, как:
a) применение системы измерений для определения количеств ядерного материала, который был получен, произведен, отгружен, потерян или каким-либо иным образом изъят из инвентарного количества материала, а также для определения инвентарных количеств материала;
b) оценка прецизионности и точности измерений и оценка погрешности в измерениях;
c) разработка процедур для идентификации, рассмотрения и оценки расхождений в измерениях отправителя и получателя;
d) разработка процедур для определения фактически наличного количества материала;
e) разработка процедур для оценки накоплений неизмеренного инвентарного количества материала и неизмеренных потерь;
f) создание системы учетной и отчетной документации, показывающей для каждой зоны баланса материала инвентарное количество ядерного материала и изменения в этом инвентарном количестве материала, включая поступления в зону баланса материала и передачи из нее;
g) разработка положений, обеспечивающих правильность применения процедур и мероприятий по учету; и
h) разработка процедур представления отчетов Агентству в соответствии со Статьями 58-68.

НАЧАЛЬНАЯ ТОЧКА ПРИМЕНЕНИЯ ГАРАНТИЙ

Статья 32

Гарантии в соответствии с настоящим Соглашением не применяются к материалу при добыче или обработке руды.

Статья 33

a) Если какой-либо материал, содержащий уран или торий, который не достиг стадии ядерного топливного цикла, указанной в пункте "с" ниже, прямо или косвенно экспортируется в какое-либо государство, не обладающее ядерным оружием, то Казахстан информирует Агентство о количестве такого материала, его составе и назначении, если этот материал не экспортируется специально для неядерных целей;
b) если какой-либо материал, содержащий уран или торий, который не достиг стадии ядерного топливного цикла, указанной в пункте "с" ниже, импортируется, то Казахстан информирует Агентство о количестве такого материала и его составе, если этот материал не импортируется специально для неядерных целей; и
c) если какой-либо ядерный материал, состав и чистота которого делают его пригодным для изготовления топлива или изотопного обогащения, покидает завод или стадию обработки, где он был произведен, или если такой ядерный материал или какой-либо другой ядерный материал, произведенный на более поздней стадии ядерного топливного цикла, импортируется в Казахстан, то этот ядерный материал становится подлежащим применению других процедур гарантий, указанных в настоящем Соглашении.

ПРЕКРАЩЕНИЕ ПРИМЕНЕНИЯ ГАРАНТИЙ

Статья 34

a) Применение гарантий к ядерному материалу, подлежащему гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением, прекращается на условиях, изложенных в Статье 11. В случае, если условия этой статьи не выполняются, но Казахстан считает, что извлечение находящегося под гарантиями ядерного материала из отходов в данное время практически нецелесообразно или нежелательно, Казахстан и Агентство консультируются относительно применения соответствующих мер гарантий.
b) Применение гарантий к ядерному материалу, подлежащему гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением, прекращается на условиях, изложенных в Статье 13, если Казахстан и Агентство соглашаются, что такой ядерный материал является практически нерегенерируемым.

ОСВОБОЖДЕНИЕ ОТ ГАРАНТИЙ

Статья 35

По просьбе Казахстана Агентство освобождает от гарантий следующий ядерный материал:
a) специальный расщепляющийся материал, когда он используется в количествах, измеряемых граммами или меньше, в качестве чувствительного элемента в контрольно-измерительных приборах;
b) ядерный материал, когда он используется в неядерной деятельности в соответствии со Статьей 13, если такой ядерный материал является регенерируемым; и
c) плутоний с концентрацией по изотопу плутоний-238, превышающей 80 %.

Статья 36

По просьбе Казахстана Агентство освобождает от гарантий ядерный материал, который в других случаях подлежал бы гарантиям, при условии, что общее количество ядерного материала, освобожденного от гарантий в Казахстане в соответствии с настоящей Статьей, не может в любое время превышать:
а) в общей сложности одного килограмма специального расщепляющегося материала, который может состоять из одного или нескольких следующих материалов:
i) плутония;
ii) урана с обогащением 0,2 (20 %) и выше, подсчитанного путем умножения его массы на величину его обогащения; и
iii) урана с обогащением ниже 0,2 (20 %) и выше обогащения природного урана, подсчитанного путем пятикратного умножения его массы на квадрат его обогащения;
b) в общей сложности десяти метрических тонн природного урана и обедненного урана с обогащением выше 0,005 (0,5 %);
c) двадцати метрических тонн обедненного урана с обогащением 0,005 (0,5 %) или ниже; и
d) двадцати метрических тонн тория;
или таких больших количеств, которые могут быть установлены Советом для единообразного применения.

Статья 37

Если ядерный материал, освобожденный от гарантий, должен обрабатываться или храниться на складе вместе с ядерным материалом, подлежащим гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением, то должно быть предусмотрено возобновление применения к нему гарантий.

ДОПОЛНИТЕЛЬНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ

Статья 38

Казахстан и Агентство разрабатывают Дополнительные положения, детально указывающие в той мере, которая необходима для того, чтобы позволить Агентству эффективно и действенно выполнять свои обязанности в соответствии с настоящим Соглашением, каким образом должны применяться процедуры, изложенные в настоящем Соглашении. Дополнительные положения могут быть расширены или изменены по договоренности между Казахстаном и Агентством без изменения настоящего Соглашения.

Статья 39

Дополнительные положения вступают в силу одновременно или как можно скорее после вступления в силу настоящего Соглашения. Казахстан и Агентство прилагают все усилия для того, чтобы ввести их в действие в течение девяноста дней с момента вступления в силу настоящего Соглашения; продление этого срока требует договоренности между Казахстаном и Агентством. Казахстан немедленно представляет Агентству информацию, необходимую для завершения разработки Дополнительных положений. Как только настоящее Соглашение вступит в силу, Агентство имеет право применять изложенные в Соглашении процедуры к ядерному материалу, перечисленному в инвентарном списке, предусмотренном в Статье 40, даже если Дополнительные положения еще не вступили в силу.

ИНВЕНТАРНЫЙ СПИСОК

Статья 40

На основе первоначального отчета, упоминаемого в Статье 61, Агентство составляет единый инвентарный список всего находящегося в Казахстане ядерного материала, подлежащего гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением, независимо от его происхождения и ведет этот инвентарный список на основе последующих отчетов и результатов его деятельности по проверке. Копии инвентарного списка представляются Казахстану через согласованные промежутки времени.

ИНФОРМАЦИЯ О КОНСТРУКЦИИ

Общие положения

Статья 41

В соответствии со Статьей 8 информация о конструкции существующих установок представляется Агентству при обсуждении Дополнительных положений. В Дополнительных положениях устанавливаются предельные сроки представления информации о конструкции новых установок, и такая информация представляется как можно раньше до ввода ядерного материала в новую установку.

Статья 42

Информация о конструкции, представляемая Агентству, включает в отношении каждой установки, когда это применимо:
a) идентификацию установки с указанием ее общей характеристики, цели, номинальной мощности и географического расположения, а также названия и адреса, которые используются для обычных деловых целей;
b) описание общего размещения установки с указанием, по возможности, формы, местонахождения и потока ядерного материала и общей компоновки важных основных частей оборудования, на которых используется, производится или обрабатывается ядерный материал;
c) описание характеристик установки, имеющих отношение к учету материала, сохранению и наблюдению; и
d) описание применяемых на установке и предполагаемых процедур по учету и контролю за ядерным материалом с удалением особого внимания зонам баланса материала, установленным оператором, измерениям потока материала и процедурам определения фактически наличного количества материала.

Статья 43

Агентству также представляется другая информация относительно каждой установки, имеющая отношение к применению гарантий, в частности информация относительно организационной ответственности за учет и контроль материала. Казахстан представляет Агентству дополнительную информацию о правилах по охране здоровья и технике безопасности, которых должно придерживаться Агентство и которыми должны руководствоваться инспектора на установке.

Статья 44

На рассмотрение Агентства представляется информация об изменении конструкции, имеющая отношение к целям гарантий, и оно уведомляется о любых изменениях в информации, представляемой ему в соответствии со Статьей 43, в достаточной степени заблаговременно с тем, чтобы в процедуры применения гарантий в случае необходимости могли быть внесены соответствующие уточнения.

Статья 45

Цели рассмотрения информации о конструкции

Представляемая Агентству информация о конструкции используется для следующих целей:
a) для идентификации характеристик установок и ядерного материала, имеющих отношение к применению гарантий к ядерному материалу, с достаточной детализацией, чтобы облегчить проверку;
b) для определения зон баланса материалов, используемых для целей учета Агентства, и для выбора таких ключевых мест, которые являются ключевыми точками измерения и которые будут использоваться с целью определения потока и инвентарного количества ядерного материала; при определении таких зон баланса материалов Агентство, в частности, применяет следующие критерии:
i) размер зоны баланса материалов зависит от точности, с которой может быть установлен баланс материала;
ii) при определении зоны баланса материалов используется любая возможность для применения мер по сохранению и наблюдению, с тем чтобы помочь обеспечить полноту измерений потока материала и тем самым упростить применение гарантий и сосредоточить усилия по измерениям в ключевых точках измерения;
iii) несколько зон баланса материалов, используемых на установке или на отдельных площадках, могут быть объединены в одну зону баланса материала, используемую для целей учета Агентства, когда Агентство определяет, что это соответствует его требованиям по проверке; и
iv) по просьбе Казахстана может быть создана специальная зона баланса материала в рамках какой-либо стадии процесса, затрагивающей важную в коммерческом отношении информацию;
c) для установления номинального графика и процедур определения фактически наличного количества ядерного материала для целей учета Агентства;
d) для установления требований к учетным документам и отчетам и процедур оценки учетных документов;
e) для установления требований и процедур проверки количества и размещения ядерного материала; и
f) для выбора соответствующих сочетаний методов и способов сохранения и наблюдения, а также ключевых мест, в которых они будут применяться.
Результаты рассмотрения информации о конструкции включаются в Дополнительные положения.

Статья 46

Повторное рассмотрение информации о конструкции

Информация о конструкции пересматривается в свете изменений условий эксплуатации, разработки технологии гарантий или опыта применения процедур проверки с целью модификации мер, принимаемых Агентством в соответствии со Статьей 45.

Статья 47

Проверка информации о конструкции

Агентство в сотрудничестве с Казахстаном может направлять инспекторов на установки для проверки информации о конструкции, представляемой Агентству в соответствии со Статьями 41-44, для целей, изложенных в Статье 45.

ИНФОРМАЦИЯ О ЯДЕРНОМ МАТЕРИАЛЕ,
НАХОДЯЩЕМСЯ ВНЕ УСТАНОВКИ

Статья 48

Агентству представляется следующая информация относительно ядерного материала, обычно используемого вне установок, когда это применимо:
a) общее описание использования ядерного материала, его географическое расположение, фамилия (или название) потребителя и адрес, используемый для обычной деловой переписки; и
b) общее описание существующих и предполагаемых процедур учета и контроля ядерного материала, включая организационную ответственность за учет и контроль материала.
Агентство своевременно уведомляется о любом изменении в информации, представляемой ему в соответствии с настоящей статьей.

Статья 49

Информация, представляемая Агентству в соответствии со Статьей 48, может использоваться в необходимой мере для целей, изложенных в подпунктах "b"-"f" Статьи 45.

СИСТЕМА УЧЕТНЫХ ДОКУМЕНТОВ

Общие положения

Статья 50

При создании национальной системы контроля за материалами, упоминаемой в Статье 7, Казахстан обеспечивает ведение учетных документов по каждой зоне баланса материалов. В Дополнительных положениях дается описание учетных документов, которые должны вестись.

Статья 51

Казахстан принимает меры с целью облегчения рассмотрения инспекторами учетных документов, особенно если они ведутся не на английском, испанском, русском или французском языке.

Статья 52

Учетные документы хранятся по меньшей мере в течение пяти лет.

Статья 53

Учетные документы при необходимости включают:
a) материально-балансовые учетные документы о всем ядерном материале, подлежащем гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением; и
b) эксплуатационные учетные документы для установок, содержащих такой ядерный материал.

Статья 54

Система измерений, на которой основываются учетные документы, используемые для подготовки отчетов, либо соответствует новейшим международным нормам, либо эквивалентна по качеству таким нормам.

Материально-балансовые учетные документы

Статья 55

Материально-балансовые учетные документы включают в отношении каждой зоны баланса материала следующее:
a) все изменения инвентарных количеств материала, с тем чтобы в любое время можно было определить зарегистрированное количество материала;
b) все результаты измерений, которые используются для определения фактически наличного количества материала; и
c) все уточнения и исправления, которые были сделаны в отношении изменений инвентарных количеств материала, зарегистрированных инвентарных количеств материала и фактически наличных количеств материала.

Статья 56

Все изменения инвентарных количеств материала и фактически наличных количеств материала отражаются в учетных документах в отношении каждой партии ядерного материала: идентификация материала, данные партии и исходные данные. Учетные документы ведутся раздельно для урана, тория и плутония, содержащихся в каждой партии ядерного материала. Для каждого изменения инвентарного количества материала указываются дата изменения инвентарного количества материала и в необходимых случаях отправляющая зона баланса материалов и получающая зона баланса материалов или получатель.

Статья 57

Эксплуатационные учетные документы

Эксплуатационные учетные документы по каждой зоне баланса материала при необходимости включают:
a) те эксплуатационные данные, которые используются для определения изменений в количествах и составе ядерного материала;
b) данные, полученные в результате калибровки баков и контрольно-измерительных приборов, взятия проб и анализов, проведения процедур по контролю качества измерений и произведенных оценок случайных и систематических ошибок;
c) описание последовательности действий, предпринимаемых при подготовке и определении фактически наличного количества материала с целью обеспечения правильности и полноты такого определения; и
d) описание действий, предпринятых для установления причины и размера любой аварийной или неизмеренной потери, которая могла иметь место.

СИСТЕМА ОТЧЕТОВ

Общие положения

Статья 58

Казахстан представляет Агентству отчеты, как подробно изложено в Статьях 59-68, в отношении ядерного материала, подлежащего гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением.

Статья 59

Отчеты составляются на английском, испанском, русском или французском языке, за исключением тех случаев, когда в Дополнительных положениях не оговорено иное.

Статья 60

Отчеты основываются на учетных документах, составляемых в соответствии со Статьями 50-57, и состоят при необходимости из учетных отчетов и специальных отчетов.

Учетные отчеты

Статья 61

Агентству представляется первоначальный отчет о всем ядерном материале, подлежащем гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением. Казахстан направляет первоначальный отчет Агентству в 30-дневный срок, исчисляемый с последнего дня календарного месяца, в котором настоящее Соглашение вступает в силу, и он отражает положение по состоянию на последний день этого месяца.

Статья 62

Казахстан представляет Агентству следующие учетные отчеты по каждой зоне баланса материала:
a) отчеты об изменениях инвентарных количеств материала, показывающие все изменения в инвентарных количествах материала. Эти отчеты отправляются как можно быстрее и во всяком случае в 30-дневный срок по истечении месяца, в котором имели место или были установлены изменения инвентарного количества материала; и
b) материально-балансовые отчеты, показывающие материальный баланс, основанный на фактически наличном количестве ядерного материала, действительно имеющемся в зоне баланса материала. Эти отчеты отправляются как можно быстрее и во всяком случае в течение тридцати дней после завершения определения фактически наличного количества материала.
Эти отчеты основываются на данных, имеющихся на момент составления отчета, и могут быть позднее исправлены, если это требуется.

Статья 63

В отчетах об изменениях инвентарного количества материала даются идентификация материала и данные партии для каждой партии ядерного материала, дата изменения инвентарного количества материала и при необходимости отправляющая зона баланса материала и получающая зона баланса материала или получатель. Эти отчеты сопровождаются краткими примечаниями:
a) объясняющими изменения инвентарных количеств материала на основе данных эксплуатации, содержащихся в эксплуатационных учетных документах, представляемых в соответствии с пунктом "а" Статьи 57; и
b) описывающими, как это определяется в Дополнительных положениях, предполагаемую эксплуатационную программу, в частности, определение фактически наличного количества материала.

Статья 64

Казахстан сообщает о каждом изменении инвентарного количества материала, уточнении и исправлении либо периодически в виде сводного перечня, либо по каждому отдельному случаю. Данные об изменениях инвентарного количества материала даются по партиям. Как определено в Дополнительных положениях, небольшие изменения в инвентарном количестве ядерного материала, такие, как передачи аналитических проб, могут объединяться в одну партию, и сообщения по ним могут представляться как об одном изменении инвентарного количества материала.

Статья 65

Агентство каждые полгода представляет Казахстану сообщения о зарегистрированном инвентарном количестве ядерного материала, подлежащего гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением, для каждой зоны баланса материала на основе отчетов об изменении инвентарных количеств материала за период, охватываемый каждым таким сообщением.

Статья 66

Если между Казахстаном и Агентством не будет достигнуто иной договоренности, то материально-балансовые отчеты включают следующие данные:
а) начальное фактически наличное количество материала;
b) изменение инвентарного количества материала (сначала увеличение, затем уменьшение);
c) конечное зарегистрированное инвентарное количество материала;
d) расхождение в данных отправителя и получателя;
e) скорректированное конечное зарегистрированное инвентарное количество материала;
f) конечное фактически наличное количество материала; и
g) величину неучтенного материала.
Сообщение о фактически наличном количестве материала с перечислением отдельно всех партий и указанием идентификации материала и данных партий по каждой партии прилагается к каждому материально-балансовому отчету.

Статья 67

Специальные отчеты

Казахстан без задержки представляет специальные отчеты:
a) в случае любого необычного инцидента или обстоятельств, побуждающих Казахстан считать, что имеет место или могла иметь место потеря ядерного материала в количествах, превышающих пределы, установленные для этой цели в Дополнительных положениях; или
b) в случае, если условия сохранения неожиданно изменились по сравнению с условиями, указанными в Дополнительных положениях, в такой степени, что становится возможным несанкционированное изъятие ядерного материала.

Статья 68

Дополнения и пояснения к отчетам

По просьбе Агентства Казахстан представляет Агентству дополнения и пояснения к любому отчету в той степени, в какой это касается цели гарантий.

ИНСПЕКЦИИ

Статья 69

Общие положения

Агентство имеет право проводить инспекции, как предусмотрено в Статьях 70-81.

Цели инспекций

Статья 70

Агентство может проводить инспекции для специальных целей для того, чтобы:
a) проверить информацию, содержащуюся в первоначальном отчете о ядерном материале, подлежащем гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением;
b) идентифицировать и проверить изменения в обстановке, которые произошли со дня представления первоначального отчета; и
c) идентифицировать и, если возможно, проверить количество и состав ядерного материала в соответствии со Статьями 92 и 95 до его передачи из Казахстана или после его передачи в Казахстан.

Статья 71

Агентство может проводить обычные инспекции для того, чтобы:
a) проверить соответствие отчетов учетным документам;
b) проверить местонахождение, идентичность, количество и состав всего ядерного материала, подлежащего гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением; и
c) проверить информацию о возможных причинах наличия неучтенного материала, расхождений в данных отправителя и получателя и неопределенности в зарегистрированном инвентарном количестве материала.

Статья 72

При условии соблюдения процедур, изложенных в Статье 76, Агентство может проводить специальные инспекции:
a) с целью проверки информации, содержащейся в специальных отчетах; или
b) если Агентство считает, что информация, представленная Казахстаном, включая разъяснения Казахстана и информацию, полученную в результате проведения обычных инспекций, является недостаточной для выполнения Агентством своих обязанностей в соответствии с настоящим Соглашением.
Инспекция считается специальной, когда она либо является дополнительной к усилиям по обычным инспекциям, предусматриваемым в Статьях 77-81, либо предусматривает доступ к информации или местам, помимо доступа, указанного в Статье 75, для инспекций для специальных целей и обычных инспекций, либо включает оба случая.

Объем инспекций

Статья 73

Для целей, указанных в Статьях 70-72, Агентство может:
a) изучать учетные документы, ведущиеся в соответствии со Статьями 50-57;
b) проводить независимые измерения всего ядерного материала, подлежащего гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением;
c) проверять функционирование и калибровку приборов и другого контрольно-измерительного оборудования;
d) применять и использовать меры по наблюдению и сохранению; и
e) использовать другие объективные методы, техническая применимость которых продемонстрирована.

Статья 74

В рамках Статьи 73 Агентство имеет возможность:
a) наблюдать за тем, чтобы пробы в ключевых точках измерения для материально-балансового учета отбирались в соответствии с процедурами, которые дают представительные пробы, наблюдать за обработкой и анализом проб и получать дубликаты таких проб;
b) наблюдать за тем, чтобы измерения ядерного материала в ключевых точках измерения для материально-балансового учета были представительными, и наблюдать за калибровкой соответствующих приборов и оборудования;
c) договариваться с Казахстаном о том, чтобы в случае необходимости:
i) проводились дополнительные измерения и отбирались дополнительные пробы для использования Агентством;
ii) производился анализ стандартных аналитических проб Агентства;
iii) использовались соответствующие абсолютные стандарты при калибровке приборов и другого оборудования; и
iv) проводились другие калибровки;
d) организовывать использование своего собственного оборудования для независимых измерений и наблюдения и, если это согласовано и определено в Дополнительных положениях, организовывать установку такого оборудования;
e) использовать свои печати и другие идентифицирующие и указывающие на вмешательство устройства для обеспечения сохранения материала, если это согласовано и указано в Дополнительных положениях; и
f) договариваться с Казахстаном относительно отправки проб, отобранных для использования Агентством.

Доступ к местам инспектирования

Статья 75

а) Для целей, указанных в пунктах "а" и "b" Статьи 70, и до тех пор, пока в Дополнительных положениях не определены ключевые места, инспектора Агентства имеют доступ к любому месту, где по данным первоначального отчета или любых инспекций, проведенных в связи с этим, находится ядерный материал.

b) Для целей, указанных в пункте "с" Статьи 70, инспектора имеют доступ к любому месту, о котором Агентство было уведомлено в соответствии с пунктом "d" iii) Статьи 91 или пунктом "d" iii) Статьи 94.
c) Для целей, указанных в Статье 71, инспектора имеют доступ только к ключевым местам, указанным в Дополнительных положениях, и к учетным документам, которые ведутся в соответствии со Статьями 50-57.
d) Если Казахстан приходит к выводу, что какие-либо необычные обстоятельства требуют расширения ограничений доступа Агентства, то Казахстан и Агентство незамедлительно достигают договоренности с целью дать возможность Агентству осуществлять свои обязательства по гарантиям в свете этих ограничений. Генеральный директор сообщает Совету о каждой такой договоренности.

Статья 76

В условиях, которые могут потребовать специальных инспекций для целей, указанных в Статье 72, Казахстан и Агентство незамедлительно проводят консультации друг с другом. В результате таких консультаций Агентство может:
a) проводить инспекции в дополнение к обычным инспекциям, предусмотренным в Статьях 77-81; и
b) по договоренности с Казахстаном получать доступ к информации или местам в дополнение к тому, что указано в Статье 75. Любое разногласие относительно необходимости в дополнительном доступе устраняется в соответствии со Статьями 21 и 22; если какие-либо действия со стороны Казахстана являются необходимыми и срочными, то применяется Статья 18.

Частота и интенсивность обычных инспекций

Статья 77

Агентство, используя оптимальный график, сводит количество, интенсивность и продолжительность обычных инспекций до минимума, совместимого с эффективным осуществлением процедур гарантий, изложенных в настоящем Соглашении, и оптимальным и самым экономным образом использует имеющиеся в его распоряжении инспекционные ресурсы.

Статья 78

Агентство может проводить одну обычную инспекцию в год в отношении установок и зон баланса материалов вне установок с содержанием или годовой производительностью ядерного материала - в зависимости от того, что больше - не более пяти эффективных килограммов.

Статья 79

Количество, интенсивность, продолжительность, график и вид обычных инспекций в отношении установок с содержанием или годовой производительностью более пяти эффективных килограммов ядерного материала определяются на основе того, что в максимальном или предельном случае инспекционный режим является не более интенсивным, чем это необходимо и достаточно для того, чтобы иметь непрерывные сведения относительно потока и инвентарного количества ядерного материала, и максимальный объем обычных инспекций в отношении таких установок определяется следующим образом:
a) для реакторов и опечатанных складов общий максимальный объем обычных инспекций в год устанавливается в пределах одной шестой человеко-года инспекции для каждой такой установки;
b) для установок, исключая реакторы или опечатанные склады, связанных с плутонием или ураном, обогащенными выше 5 %, общий максимальный объем обычных инспекций в год устанавливается для каждой такой установки в пределах 30 х V ^- Е человеко-дней инспекции в год, где Е - инвентарное количество ядерного материала или годовая производительность установки - в зависимости от того, что больше - в эффективных килограммах. Максимум, установленный для каждой такой установки, однако, не должен быть менее 1,5 человеко-лет инспекции; и

c) для установок, не охваченных пунктами "а" или "b" данной Статьи, общий максимальный объем обычных инспекций в год устанавливается для каждой такой установки в пределах одной трети человеко-года инспекции плюс 0,4 х V ^- E человеко-дней инспекции в год, где Е - инвентарное количество ядерного материала или годовая производительность установки - в зависимости от того, что больше - в эффективных килограммах.
Примечание РЦПИ: (V ^- - математический знак корня)

Казахстан и Агентство могут договариваться об изменении цифр, относящихся к максимальному объему инспекций, указанных в настоящей Статье, если Совет определит, что такое изменение является обоснованным.

Статья 80

При условии соблюдения Статей 77-79 критерии, используемые для определения фактического количества, интенсивности, продолжительности, графика и вида обычных инспекций на любой установке, включают:
a) форму ядерного материала , в частности, находится ли ядерный материал в балк-форме или содержится в ряде отдельных предметов; его химический состав, а в случае с ураном - низкого ли он или высокого обогащения; и доступность к нему;
b) эффективность системы учета и контроля Казахстана , включая степень, в которой операторы установок являются независимыми в функциональном отношении от системы учета и контроля Казахстана, а также степень, в которой меры, указанные в Статье 31, осуществлены Казахстаном; быстроту представления отчетов Агентству; их соответствие независимой проверке, проводимой Агентством; и количество и точность определения количества неучтенного материала, проверяемые Агентством;
c) характеристики ядерного топливного цикла Казахстана , в частности, число и типы установок, содержащих ядерный материал, подлежащий гарантиям, характеристики таких установок, имеющие отношение к гарантиям, особенно степень сохранения; насколько конструкция таких установок облегчает проверку потока и инвентарного количества ядерного материала; и насколько информация, поступающая из различных зон баланса материала, может быть скоррелирована;
d) международную взаимосвязь , в частности объем, в котором ядерный материал получается из других государств или направляется им для использования или обработки; любую деятельность Агентства по проверке, связанную с этим; и насколько ядерная деятельность Казахстана взаимосвязана с деятельностью других государств; и
e) технические достижения в области гарантий , включая использование статистических методов и выборки на случайной основе при оценке потока ядерного материала.

Статья 81

Казахстан и Агентство проводят консультации, если Казахстан считает, что усилия по инспекциям чрезмерно сосредоточиваются на определенных установках.

Уведомление об инспекциях

Статья 82

До прибытия инспекторов на установки или в зоны баланса материала вне установок Агентство предварительно уведомляет Казахстан относительно:
a) инспекций для специальных целей, проводимых в соответствии с пунктом "с" Статьи 70, по меньшей мере за 24 часа; инспекций, проводимых в соответствии с пунктами "а" и "b" Статьи 70, а также деятельности, предусмотренной в Статье 47, - по меньшей мере за одну неделю;
b) специальных инспекций, проводимых в соответствии со Статьей 72, как можно быстрее после того, как Казахстан и Агентство проведут консультации, предусмотренные в Статье 76, при этом вопрос уведомления о прибытии обычно является составной частью консультаций; и
c) обычных инспекций, проводимых в соответствии со Статьей 71, по меньшей мере за 24 часа в отношении установок, о которых говорится в пункте "b" Статьи 79, и в отношении опечатанных складов, содержащих; плутоний или уран, обогащенный выше 5 %, и за одну неделю во всех других случаях.
Такое уведомление об инспекциях включает фамилии инспекторов, и в нем указываются установки и зоны баланса материала вне установок, которые планируется посетить, а также сроки, в течение которых они будут посещены. Если инспектора должны прибыть в Казахстан из другой страны, то Агентство также предварительно уведомляет о месте и времени их прибытия в Казахстан.

Статья 83

Несмотря на положения, содержащиеся в Статье 82, Агентство может в качестве дополнительной меры проводить без предварительного уведомления часть обычных инспекций в соответствии со Статьей 79 согласно принципу выборки на случайной основе. При проведении всяких необъявленных инспекций Агентство полностью учитывает любую эксплуатационную программу, представленную ему Казахстаном в соответствии с пунктом "b" Статьи 63. Кроме того, когда это практически возможно, на основе эксплуатационной программы оно периодически сообщает Казахстану о своей общей программе объявленных и необъявленных инспекций, указывая общие сроки, в которые предусматривается проведение инспекций. При проведении любых необъявленных инспекций Агентство принимает все меры к тому, чтобы свести к минимуму любые практические трудности для Казахстана и для операторов установки, учитывая соответствующие положения Статей 43 и 88. Аналогичным образом Казахстан принимает все меры к тому, чтобы облегчить выполнение инспекторами своих функций.

Назначение инспекторов

Статья 84

При назначении инспекторов применяются следующие процедуры:
a) Генеральный директор сообщает Казахстану в письменной форме фамилию, квалификацию, гражданство, должность и все другие сведения, которые могут быть необходимы, в отношении каждого должностного лица Агентства, которое он предлагает назначить в качестве инспектора для Казахстана;
b) Казахстан сообщает Генеральному директору в течение тридцати дней после получения такого предложения, принимает ли Казахстан это предложение;
c) Генеральный директор может назначить любое должностное лицо, принятое Казахстаном, в качестве одного из инспекторов для Казахстана, и информирует Казахстан о таких назначениях; и
d) Генеральный директор, действуя в соответствии с просьбой Казахстана или по собственной инициативе, немедленно информирует Казахстан об отмене назначения любого должностного лица в качестве инспектора для Казахстана.
Однако в отношении инспекторов, необходимых для деятельности, предусмотренной в Статье 47, и для проведения инспекций для специальных целей в соответствии с пунктами "а" и "b" Статьи 70, процедуры назначения завершаются по возможности в течение тридцати дней после вступления в силу настоящего Соглашения. Если такое назначение оказывается невозможным в пределах этого срока, то инспектора для таких целей назначаются на временной основе.

Статья 85

Казахстан, когда это требуется, выдает или возобновляет в возможно короткие сроки соответствующие визы каждому инспектору, назначенному для Казахстана.

Поведение инспекторов и посещения ими установок

Статья 86

Инспектора при выполнении ими своих функций, предусмотренных в Статьях 47 и 70-74, осуществляют свою деятельность таким образом, чтобы не создавать помех или задержек при сооружении, вводе в эксплуатацию или эксплуатации установок или не затрагивать их безопасности. В частности, инспектора сами не управляют какой-либо установкой и не руководят персоналом установки при проведении какой-либо операции. Если инспектора считают, что в соответствии со Статьями 73 и 74 определенные операции на установке должны быть выполнены оператором, то они обращаются с просьбой об этом.

Статья 87

Если инспекторам в связи с осуществлением инспекций требуются услуги, которыми располагает Казахстан, включая использование оборудования, Казахстан оказывает помощь в получении таких услуг и в использовании такого оборудования инспекторами.

Статья 88

Казахстан имеет право направлять своих представителей для сопровождения инспекторов во время их инспекций при условии, что это не приводит к задержкам и не создает помех каким-либо другим способом в выполнении инспекторами своих функций.

ЗАЯВЛЕНИЯ О ДЕЯТЕЛЬНОСТИ АГЕНТСТВА ПО ПРОВЕРКЕ

Статья 89

Агентство информирует Казахстан относительно:
a) результатов инспекций в сроки, которые должны быть указаны в Дополнительных положениях; и
b) выводов, которые оно сделало в результате своей деятельности по проверке в Казахстане, в частности посредством заявлений в отношении каждой зоны баланса материала, которые должны делаться по возможности скорее после определения и проверки Агентством фактически наличного количества материала и подведения баланса материала.

МЕЖДУНАРОДНЫЕ ПЕРЕДАЧИ

Статья 90

Общие положения

Ядерный материал, который подлежит гарантиям или который должен подлежать гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением, передаваемый в международном порядке, рассматривается для целей настоящего Соглашения как находящийся под ответственностью Казахстана:
a) в случае импорта в Казахстан - с момента, когда такая ответственность снимается с государства-отправителя, но не позднее момента прибытия материала в пункт назначения; и
b) в случае экспорта из Казахстана - до того момента, когда государство-получатель принимает на себя такую ответственность, но не позднее момента прибытия ядерного материала в пункт назначения.
Момент перехода ответственности определяется в соответствующих договоренностях, которые должны достигаться между заинтересованными государствами. Ни Казахстан, ни какое-либо другое государство не рассматриваются как несущие такую ответственность за ядерный материал на том единственном основании, что этот ядерный материал перевозится транзитом по его территории или над ней, или перевозится на судах под его флагом или на его самолетах.

Передачи из Казахстана

Статья 91

a) Казахстан уведомляет Агентство о любой предполагаемой передаче из Казахстана ядерного материала, подлежащего гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением, если отправляемое количество превышает один эффективный килограмм или если в течение трех месяцев в одно и то же государство производится несколько отправок ядерного материала, каждая из которых составляет менее одного эффективного килограмма, но общее количество материала в которых превышает один эффективный килограмм.
b) Такое уведомление направляется Агентству после заключения контракта относительно передачи и обычно по крайней мере за две недели до того, как ядерный материал подготовлен к отправке.
c) Казахстан и Агентство могут договариваться о различных процедурах предварительного уведомления.
d) В уведомлении указываются:
i) идентификация и, если возможно, предполагаемое количество и состав передаваемого ядерного материала, а также зона баланса материала, из которой он поступает;
ii) государство, которому направляется ядерный материал;
iii) даты и места подготовки ядерного материала к отправке;
iv) примерные даты отправки и прибытия ядерного материала; и
v) момент в процессе передачи, в который государство-получатель принимает на себя ответственность за ядерный материал для целей настоящего Соглашения, и вероятная дата наступления этого момента.

Статья 92

Уведомление, упомянутое в Статье 91, должно давать возможность Агентству, если необходимо, провести инспекцию для специальных целей для того, чтобы идентифицировать и по возможности проверить количество и состав ядерного материала до его передачи из Казахстана и, если Агентство этого желает или Казахстан об этом просит, опечатать ядерный материал, когда он подготовлен к отправке. Однако передача ядерного материала никоим образом не должна задерживаться какими-либо действиями, предпринимаемыми или намечаемыми Агентством в соответствии с таким уведомлением.

Статья 93

Если ядерный материал не будет подлежать гарантиям Агентства в государстве-получателе, то Казахстан принимает меры к получению Агентством от государства-получателя подтверждения о передаче в течение трех месяцев с того момента, когда государство-получатель примет от Казахстана ответственность за ядерный материал.

Передачи в Казахстан

Статья 94

а) Казахстан уведомляет Агентство о каждой предполагаемой передаче в Казахстан ядерного материала, который должен подлежать гарантиям в соответствии с настоящим Соглашением, если поставляемое количество превышает один эффективный килограмм или если в течение трех месяцев из одного и того же государства должны быть получены несколько отдельных поставляемых партий материала, количество которого в каждом случае составляет менее одного эффективного килограмма, но общее количество которого превышает один эффективный килограмм.
b) Агентство уведомляется по возможности заблаговременно о предполагаемом прибытии ядерного материала и в любом случае не позднее даты принятия Казахстаном ответственности за ядерный материал.
c) Казахстан и Агентство могут договариваться о различных процедурах предварительного уведомления.
d) В уведомлении указываются:
i) идентификация и, если возможно, предполагаемое количество и состав ядерного материала;
ii) момент в процессе передачи, в который Казахстан принимает на себя ответственность за ядерный материал для целей настоящего Соглашения, и вероятная дата наступления этого момента; и
iii) предполагаемая дата прибытия, место, куда ядерный материал должен быть доставлен, и предполагаемая дата распаковки ядерного материала.

Статья 95

Уведомление, упомянутое в Статье 94, должно давать возможность Агентству, если необходимо, провести инспекцию для специальных целей для того, чтобы идентифицировать и по возможности проверить количество и состав ядерного материала во время распаковки груза. Однако распаковка не должна задерживаться какими-либо действиями, предпринимаемыми или намечаемыми Агентством в соответствии с таким уведомлением.

Статья 96

Специальные отчеты

Казахстан составляет специальный отчет, как предусмотрено в Статье 67, если какой-либо необычный инцидент или обстоятельства, включая возникновение длительной задержки при международной передаче, побуждают Казахстан считать, имеет место или могла иметь место потеря ядерного материала.

ОПРЕДЕЛЕНИЯ

Статья 97

Для целей настоящего Соглашения:
A. Уточнение означает запись в учетный документ или отчет, показывающую расхождение в данных отправителя и получателя или количество неучтенного материала.
B. Годовая производительность означает для целей Статей 78 и 79 количество ядерного материала, ежегодно выходящее из установки, работающей при номинальной мощности.
C. Партия означает часть ядерного материала, используемую в качестве единицы измерения для целей учета в ключевой точке измерения, состав и количество которой определяются единым комплексом спецификаций или измерений. Ядерный материал может быть в балк-форме или содержаться в ряде отдельных предметов.
D. Данные партии означают общую массу каждого элемента ядерного материала, а для плутония и урана - изотопный состав, когда это необходимо. Единицами для целей учета будут:
a) граммы содержащегося плутония;
b) граммы общего количества урана и граммы содержащегося урана-235 плюс уран-233 для урана, обогащенного по этим изотопам; и
c) килограммы содержащегося тория, природного урана или обедненного урана.
Для целей отчетности масса отдельных предметов в партии суммируется до того, как производится округление до ближайшей единицы.
E. Зарегистрованное инвентарное количество материала зоны баланса материала означает алгебраическую сумму фактически наличного количества материала в этой зоне баланса материала по самому последнему определению и всех изменении инвентарных количеств материала, которые произошли с момента этого определения фактически наличного количества материала.
F. Исправление означает запись в учетный документ или отчет с тем, чтобы исправить обнаруженную ошибку или отразить улучшенное измерение количества ядерного материала, ранее внесенного в этот учетный документ или отчет. Каждое исправление должно указывать запись, к которой оно относится.
G. Эффективный килограмм означает специальную единицу, используемую при осуществлении гарантий в отношении ядерного материала. Количество ядерного материала в эффективных килограммах определяется:
a) для плутония - его массой в килограммах;
b) для урана с обогащением 0,01 (1 %) и выше - его массой в килограммах, умноженной на квадрат его обогащения;
c) для урана с обогащением ниже 0,01 (1 %) и выше 0,005 (0,5 %) - его массой в килограммах, умноженной на 0,0001; и
d) для обедненного урана с обогащением 0,005 (0,5 %) или ниже и для тория - их массами в килограммах, умноженными на 0,00005.
Н. Обогащение означает отношение объединенной массы изотопов уран-233 и уран-235 к массе всего урана, о котором идет речь.
I. Установка означает:
a) реактор, критическую установку, завод по обработке, завод по изготовлению, завод по переработке, завод по разделению изотопов или отдельный склад; или
b) любое другое место, где обычно используется ядерный материал в количестве более одного эффективного килограмма.
J. Изменение инвентарного количества материала означает выражаемое в партиях увеличение или уменьшение количества ядерного материала в зоне баланса материала; такое изменение будет включать один из следующих моментов:
а) увеличение:
i) импорт;
ii) внутригосударственные поступления: поступления из других зон баланса материала, поступления из сферы, не находящейся под гарантиями (немирной) деятельности, или поступления в начальной точке применения гарантий;
iii) ядерное производство: производство специального делящегося материала в реакторе; и
iv) возобновление: возобновление применения гарантий в отношении ядерного материала, ранее освобожденного от действия гарантий в связи с его использованием или количеством;
b) уменьшение:
i) экспорт;
ii) внутригосударственные отправления: отправления в другие зоны баланса материала или отправления для не находящейся под гарантиями (немирной) деятельности;
iii) ядерная потеря: уменьшение количества ядерного материала вследствие его превращения в другой(ие) элемент(ы) или изотоп(ы) в результате ядерных реакций;
iv) измеренные безвозвратные потери: ядерный материал, который был измерен или определен на основе измерений и которым распорядились таким образом, что его дальнейшее ядерное применение становится невозможным;
v) сохраняемые отходы: ядерный материал, полученный в процессе обработки или в результате аварии в ходе эксплуатации, который считается в данное время нерегенерируемым, но хранится;
vi) освобождение: освобождение ядерного материала от применения гарантий в связи с его использованием или количеством; и
vii) другие потери: например, аварийные потери (т.е. невозместимые и непреднамеренные потери ядерного материала в результате аварии в ходе эксплуатации) или хищение.
К. Ключевая точка измерения означает место, где ядерный материал находится в такой форме, что он может быть измерен для определения потока материала или инвентарного количества материала. Ключевые точки измерения, таким образом, включают в себя (но не ограничиваются) вводы и выводы материала (включая измеренные безвозвратные потери) и хранилища в зонах баланса материала.
L. Человеко-год инспекций для целей Статьи 79 означает 300 человеко-дней инспекции, причем человеко-день инспекции означает день, в течение которого один инспектор имеет доступ к установке в любое время с общей продолжительностью пребывания не более восьми часов.
M. Зона баланса материала означает зону в установке или вне ее, где:
а) количество ядерного материала при каждом перемещении в зону баланса материала или из нее может быть определено; и
b) фактически наличное количество материала в каждой зоне баланса материала может быть при необходимости определено в соответствии с установленными процедурами,
для того чтобы мог быть установлен материальный баланс для целей гарантий Агентства.
N. Количество неучтенного материала означает разницу между зарегистрированным инвентарным количеством материала и фактически наличным количеством материала.
О. Ядерный материал означает любой исходный или любой специальный расщепляющийся материал, как это определено в статье XX Устава. Термин "исходный материал" не интерпретируется как включающий руду или отходы руды. Любое определение Совета управляющих в соответствии со статьей XX Устава после вступления в силу настоящего Соглашения, которое будет содержать дополнение к списку материалов, рассматриваемых в качестве исходных или специальных расщепляющихся материалов, вступает в силу в соответствии с настоящим Соглашением только после его принятия Казахстаном.
Р. Фактически наличное количество материала означает сумму всех измеренных или оцененных количеств ядерного материала по партиям, фактически имеющихся в наличии в данное время в зоне баланса материала, полученных в соответствии с установленными процедурами.
Q. Расхождение в данных отправителя и получателя означает расхождение между количеством ядерного материала в партии, сообщенным отправляющей зоной баланса материала и измеренным получающей зоной баланса материала.
R. Исходные данные означают данные, регистрированные во время измерения или калибровки или использованные Для выведения эмпирических соотношений, которые определяют ядерный материал и показывают данные партии. Исходные данные могут включать, например, массу соединений, коэффициент конверсии для определения массы элемента, удельный вес, концентрацию элемента, изотопные соотношения, соотношения между объемом и показаниями манометра и соотношения между произведенным плутонием и выработанной энергией.
S. Ключевое место означает место, выбранное в процессе изучения информации о конструкции, где при нормальных условиях и в сочетании с информацией, полученной из всех вместе взятых ключевых мест, получают и проверяют информацию, необходимую и достаточную для осуществления мер по гарантиям; ключевое место может включать любое место, где проводятся ключевые измерения, связанные с материально-балансовым учетом, и где осуществляются меры по сохранению и наблюдению.

СОВЕРШЕНО в Алматы, 26 июля 1994 в двух экземплярах на английском и русском языках, при этом оба текста имеют одинаковую силу.

За РЕСПУБЛИКУ За МЕЖДУНАРОДНОЕ АГЕНТСТВО
КАЗАХСТАН : ПО АТОМНОЙ ЭНЕРГИИ :

Настоящим удостоверяю верность данной копии Соглашения между Республикой Казахстан и Международным Агентством по Атомной Энергии о применении гарантий в связи с Договором о нераспространении ядерного оружия, совершенного в Алматы 26 июля 1994 года.

Начальник Управления
Международно-правового департамента
Министерства иностранных дел
Республики Казахстан

ДОГОВОР О НЕРАСПРОСТРАНЕНИИ ЯДЕРНОГО ОРУЖИЯ

Государства, заключающие настоящий Договор, ниже именуемые "Участниками Договора",
учитывая опустошительные последствия, которые имела бы для всего человечества ядерная война, и вытекающую из этого необходимость приложить все усилия для предотвращения опасности возникновения такой войны и принять меры для обеспечения безопасности народов,
считая, что распространение ядерного оружия серьезно увеличило бы опасность ядерной войны,
в соответствии с резолюциями Генеральной Ассамблеи Организации Объединенных Наций, призывающими к заключению соглашения о предотвращении более широкого распространения ядерного оружия,
обязуясь сотрудничать в целях содействия применению гарантий Международного агентства по атомной энергии в отношении мирной ядерной деятельности,
выражая свою поддержку усилиям по исследованию, усовершенствованию и другим усилиям, направленным на содействие применению в рамках системы гарантий Международного агентства по атомной энергии принципа эффективных гарантий в отношении движения исходных и специальных расщепляющихся материалов посредством использования приборов и других технических способов в определенных ключевых местах,
подтверждая тот принцип, что блага мирного применения ядерной технологии, включая любые технологические побочные продукты, которые могут быть получены государствами, обладающими ядерным оружием, от развития ядерных взрывных устройств, должны быть доступны для мирных целей всем государствам-участникам Договора, как обладающим, так и не обладающим ядерным оружием,
будучи убежденными, что в осуществление этого принципа все Участники настоящего Договора имеют право участвовать в возможно самом полном обмене научной информацией для дальнейшего развития применения атомной энергии в мирных целях и вносить в это развитие свой вклад по отдельности или в сотрудничестве с другими государствами,
заявляя о своем намерении по возможности скорее достигнуть прекращения гонки ядерных вооружений и принять эффективные меры в направлении ядерного разоружения, настоятельно призывая к сотрудничеству всех государств в достижении этой цели,
напоминая о решимости, выраженной участниками Договора о запрещении испытаний ядерного оружия в атмосфере, в космическом пространстве и под водой 1963 г. в его преамбуле, стремиться достичь навсегда прекращения всех испытательных взрывов ядерного оружия и продолжать переговоры с этой целью,
стремясь содействовать смягчению международной напряженности и укреплению доверия между государствами, с тем чтобы способствовать достижению прекращения производства ядерного оружия, уничтожению всех существующих его запасов и исключению ядерного оружия и средств его доставки из национальных арсеналов в соответствии с договором о всеобщем и полном разоружении под строгим и эффективным международным контролем,
напоминая, что в соответствии с Уставом Организации Объединенных Наций государства должны воздерживаться в их международных отношениях от угрозы силой или ее применения как против территориальной неприкосновенности или политической независимости любого государства, так и каким-либо другим образом, несовместимым с Целями Объединенных Наций, и что следует содействовать установлению и поддержанию международного мира и безопасности с наименьшим отвлечением мировых людских сил и экономических ресурсов для дела вооружения,
согласились о нижеследующем:

СТАТЬЯ I

Каждое из государств-участников настоящего Договора, обладающих ядерным оружием, обязуется не передавать кому бы то ни было ядерное оружие или другие ядерные взрывные устройства, а также контроль над таким оружием или взрывными устройствами ни прямо, ни косвенно; равно как и никоим образом не помогать, не поощрять и не побуждать какое-либо государство, не обладающее ядерным оружием, к производству или к приобретению каким-либо иным способом ядерного оружия или других ядерных взрывных устройств, а также контроля над таким оружием или взрывными устройствами.

СТАТЬЯ II

Каждое из государств-участников настоящего Договора, не обладающих ядерным оружием, обязуется не принимать передачи от кого бы то ни было ядерного оружия или других ядерных взрывных устройств, а также контроля нал таким оружием или взрывными устройствами ни прямо, ни косвенно; не производить и не приобретать каким-либо иным способом ядерное оружие или другие ядерные взрывные устройства, равно как и не добиваться и не принимать какой-либо помощи в производстве ядерного оружия или других ядерных взрывных устройств.

СТАТЬЯ III

1. Каждое из государств-участников Договора, не обладающих ядерным оружием, обязуется принять гарантии, как они изложены в соглашении, о котором будут вестись переговоры и которое будет заключено с Международным агентством по атомной энергии в соответствии с Уставом Международного агентства по атомной энергии и системой гарантий Агентства, исключительно с целью проверки выполнения его обязательств, принятых в соответствии с настоящим Договором, с тем чтобы не допустить переключения ядерной энергии с мирного применения на ядерное оружие или другие ядерные взрывные устройства. Процедуры гарантий, требуемых настоящей статьей, осуществляются в отношении исходного или специального расщепляющегося материала, независимо от того, производится ли он, обрабатывается или используется в любой основной ядерной установке или находится за пределами любой такой установки. Гарантии, требуемые настоящей статьей, применяются ко всему исходному или специальному расщепляющемуся материалу во всей мирной ядерной деятельности в пределах территории такого государства, под его юрисдикцией или осуществляемой под его контролем где бы то ни было.
2. Каждое из государств-участников Договора обязуется не предоставлять: а) исходного или специального расщепляющегося материала или б) оборудования или материала, специально предназначенного или подготовленного для обработки, использования или производства специального расщепляющегося материала, любому государству, не обладающему ядерным оружием, для мирных целей, если на этот исходный или специальный расщепляющийся материал не распространяются гарантии, требуемые настоящей статьей.
3. Гарантии, требуемые настоящей статьей, осуществляются таким образом, чтобы соответствовать статье IV настоящего Договора и избегать создания препятствий для экономического или технологического развития Участников Договора или международного сотрудничества в области мирной ядерной деятельности, включая международный обмен ядерным материалом и оборудованием для обработки, использования или производства ядерного материала в мирных целях в соответствии с положениями настоящей статьи и принципом применения гарантий, изложенным в преамбуле Договора.
4. Государства-участники Договора, не обладающие ядерным оружием заключают соглашения с Международным агентством по атомной энергии с целью выполнения требований настоящей статьи либо в индивидуальном порядке, либо совместно с другими государствами в соответствии с Уставом Международного агентства по атомной энергии. Переговоры о таких соглашениях начинаются в течение 180 дней со времени первоначального вступления в силу настоящего Договора. Для государств, сдающих на хранение свои ратификационные грамоты или документы о присоединении по истечении периода в 180 дней, переговоры о таких соглашениях начинаются не позднее даты такой сдачи. Такие соглашения вступают в силу не позднее восемнадцати месяцев со дня начала переговоров.

СТАТЬЯ IV

1. Никакое положение настоящего Договора не следует толковать как затрагивающее неотъемлемое право всех Участников Договора развивать исследования, производство и использование ядерной энергии в мирных целях без дискриминации и в соответствии со статьями I и II настоящего Договора.
2. Все Участники Договора обязуются способствовать возможно самому полному обмену оборудованием, материалами, научной и технической информацией об использовании ядерной энергии в мирных целях и имеют право участвовать в таком обмене. Участники Договора, которые в состоянии делать это, также сотрудничают в деле содействия, по отдельности или совместно с другими государствами или международными организациями, дальнейшему развитию применения ядерной энергии в мирных целях, особенно на территориях государств-участников Договора, не обладающих ядерным оружием, с должным учетом нужд развивающихся районов мира.

СТАТЬЯ V

Каждый из Участников настоящего Договора обязуется принять соответствующие меры с целью обеспечения того, чтобы в соответствии c настоящим Договором, под соответствующим международным наблюдением и посредством соответствующих международных процедур потенциальные блага от любого мирного применения ядерных взрывов были доступны государствам-участникам настоящего Договора, не обладающим ядерным оружием, на недискриминационной основе, и чтобы стоимость используемых взрывных устройств для таких Участников Договора была такой низкой, как только это возможно, и не включала расходы по их исследованию и усовершенствованию. Государства-участники настоящего Договора, не обладающие ядерным оружием, будут в состоянии получать такие блага в соответствии со специальным международным соглашением или соглашениями через соответствующий международный орган, в котором должным образом представлены государства, не обладающие ядерным оружием. Переговоры по этому вопросу начнутся так скоро, как это возможно, после вступления в силу настоящего Договора. Государства-участники настоящего Договора, не обладающие ядерным оружием, которые пожелают этого, могут также получать такие блага в соответствии с двусторонными соглашениями.

СТАТЬЯ VI

Каждый Участник настоящего Договора обязуется в духе доброй воли вести переговоры об эффективных мерах по прекращению гонки ядерных вооружений в ближайшем будущем и ядерному разоружению, а также о договоре о всеобщем и полном разоружении под строгим и эффективным международным контролем.

СТАТЬЯ VII

Никакое положение настоящего Договора не затрагивает право какой-либо группы государств заключать региональные договоры с целью обеспечения полного отсутствия ядерного оружия на их соответствующих территориях.

СТАТЬЯ VIII

1. Любой Участник настоящего Договора может предложить поправки к этому Договору. Текст любой предложенной поправки представляется правительствам-депозитариям, которые рассылают его всем Участникам Договора. Затем, если этого потребует одна треть или более Участников Договора, правительства-депозитарии созывают конференцию, на которую они приглашают всех Участников Договора для рассмотрения такой поправки.
2. Любая поправка к настоящему Договору должна быть утверждена большинством голосов всех Участников Договора, включая голоса всех государств-участников настоящего Договора, обладающих ядерным оружием, и всех других Участников Договора, являющихся членами Совета управляющих Международного агентства по атомной энергии на дату рассылки такой поправки. Поправка вступает в силу для каждого Участника Договора, сдающего свою грамоту о ратификации поправки, после сдачи на хранение таких ратификационных грамот большинством всех Участников Договора, включая ратификационные грамоты всех государств-участников настоящего Договора, обладающих ядерным оружием, и всех других Участников Договора, являющихся членами Совета управляющих Международного агентства по атомной энергии на дату рассылки этой поправки. Впоследствии она вступает в силу для любого Участника Договора после сдачи им на хранение своей грамоты о ратификации поправки.
3. Через пять лет после вступления в силу настоящего Договора в Женеве (Швейцария) созывается конференция Участников Договора, для рассмотрения того, как действует настоящий Договор, чтобы иметь уверенность в том, что цели, изложенные в преамбуле, и положения Договора осуществляются. Через каждые последующие пять лет большинство Участников Договора может, путем представления предложения с этой целью правительствам-депозитариям, добиться созыва дальнейших конференций с той же целью рассмотрения того, как действует Договор.

СТАТЬЯ IX

1. Настоящий Договор открыт для подписания его всеми государствами. Любое государство, которое не подпишет Договор до вступления его в силу в соответствии с пунктом 3 данной статьи, может присоединиться к нему в любое время.
2. Настоящий Договор подлежит ратификации государствами, подписавшими его. Ратификационные грамоты и документы о присоединении сдаются на хранение правительствам Соединенных Штатов Америки, Соединенного Королевства Великобритании и Северной Ирландии и Союза Советских Социалистических Республик, которые настоящим назначаются в качестве правительств-депозитариев.
3. Настоящий Договор вступает в силу после его ратификации государствами, правительства которых назначены в качестве депозитариев Договора, и 40 другими подписавшими настоящий Договор государствами и сдачи ими на хранение ратификационных грамот. Для целей настоящего Договора государством, обладающим ядерным оружием, является государство, которое произвело и взорвало ядерное оружие или другое ядерное взрывное устройство до 1 января 1967 года.
4. Для государств, ратификационные грамоты или документы о присоединении которых будут сданы на хранение после вступления в силу настоящего Договора, он вступает в силу в день сдачи на хранение их ратификационных грамот или документов о присоединении.
5. Правительства-депозитарии незамедлительно уведомляют все подписавшие и присоединившиеся к настоящему Договору государства с даты каждого подписания, дате сдачи на хранение каждой ратификационной грамоты или документа о присоединении, дате вступления в силу настоящего Договора, дате получения любых требований о созыве конференции, а также о других уведомлениях.
6. Настоящий Договор должен быть зарегистрирован правительствами-депозитариями в соответствии со статьей 102 Устава Организации Объединенных Наций.

СТАТЬЯ X

1. Каждый Участник настоящего Договора в порядке осуществления своего государственного суверенитета имеет право выйти из Договора, если он решит, что связанные с содержанием настоящего Договора исключительные обстоятельства поставили под угрозу высшие интересы его страны. О таком выходе он уведомляет за три месяца всех Участников Договора и Совет Безопасности Организации Объединенных Наций. В таком уведомлении должно содержаться заявление об исключительных обстоятельствах, которые он рассматривает как поставившие под угрозу его высшие интересы.
2. Через двадцать пять лет после вступления Договора в силу созывается конференция для того, чтобы решить, должен ли Договор продолжать оставаться в силе бессрочно или действие Договора должно быть продлено на дополнительный определенный период или периоды времени. Это решение принимается большинством Участников Договора.

СТАТЬЯ XI

Настоящий Договор, английский, русский, французский, испанский и китайский тексты которого являются равно аутентичными, сдается на хранение в архивы правительств-депозитариев. Должным образом заверенные копии настоящего Договора препровождаются правительствами-депозитариями правительствам государств, подписавших Договор и, присоединившихся к нему.

В УДОСТОВЕРЕНИИ ЧЕГО ниже подписавшиеся, должным образом на то уполномоченные, подписали настоящий Договор.
СОВЕРШЕНО в трех экземплярах в городах Вашингтоне, Лондоне и Москве первого дня Июля тысяча девятьсот шестьдесят восьмого года.

ЗА СОЕДИНЕННЫЕ ШТАТЫ АМЕРИКИ:
ЗА СОЕДИНЕННОЕ КОРОЛЕВСТВО ВЕЛИКОБРИТАНИИ
И СЕВЕРНОЙ ИРЛАНДИИ:
ЗА СОЮЗ СОВЕТСКИХ СОЦИАЛИСТИЧЕСКИХ РЕСПУБЛИК:
ЗА НЕПАЛ:
ЗА РЕСПУБЛИКУ СОМАЛИ:
ЗА ИСЛАНДИЮ:
ЗА АФГАНИСТАН:
ЗА ЛАОС:
ЗА ФИНЛЯНДИЮ:
ЗА ТУНИС:
ЗА ИРЛАНДИЮ:
ЗА ФИЛИППИНЫ:
ЗА АВСТРИЮ:
ЗА ДОМИНИКАНСКУЮ РЕСПУБЛИКУ:
ЗА ГАНУ:
ЗА СНА-МАРИНО:
ЗА ГАИТИ:
ЗА КИПР:
ЗА КИТАЙСКУЮ РЕСПУБЛИКУ:
ЗА МАРОККО:
ЗА БОТСВАНУ:
ЗА ПАРАГВАЙ:
ЗА ИРАН:
ЗА ГРЕЦИЮ:
ЗА МАЛАЙСКУЮ ФЕДЕРАЦИЮ:
ЗА ВЕНГРИЮ:
ЗА КОЛУМБИЮ:
ЗА НОВУЮ ЗЕЛАНДИЮ:
ЗА РУМЫНИЮ:
ЗА ЛИБЕРИЮ:
ЗА САЛЬВАДОР:
ЗА ПАНАМУ:
ЗА НОРВЕГИЮ:
ЗА ИОРДАНИЮ:
ЗА БОЛИВИЮ:
ЗА МАВРИКИЙ:
ЗА ДАНИЮ:
ЗА СЕНЕГАЛ:
ЗА ЧЕХОСЛОВАКИЮ:
ЗА ЛИВАН:
ЗА ПОЛЬШУ:
ЗА НИГЕРИЮ:
ЗА БОЛГАРИЮ:
ЗА ВЕНЕСУЭЛУ:
ЗА НИКАРАГУА:
ЗА ПЕРУ:
ЗА КОСТА-РИКУ:
ЗА РЕСПУБЛИКУ ВЬЕТНАМ:
ЗА УРУГВАЙ:
ЗА ЦЕЙЛОН:
ЗА ТОГО:
ЗА КОРЕЙСКУЮ РЕСПУБЛИКУ:
ЗА КЕНИЮ:
ЗА БАРБАДОС:
ЗА БЕРЕГ СЛОНОВОЙ КОСТИ:
ЗА ВЕНГРИЮ:
ЗА ДАГОМЕЮ:
ЗА ЛЕСОТО:
ЗА ЭКВАДОР:
ЗА ЮГОСЛАВИЮ:
ЗА КАМЕРУН:
ЗА ЛИВИЮ:
ЗА ДЕМОКРАТИЧЕСКУЮ РЕСПУБЛИКУ КОНГО:
ЗА КАНАДУ:
ЗА МЕКСИКУ:
ЗА ГВАТЕМАЛУ:
ЗА ЛЮКСЕМБУРГ:
ЗА КУВЕЙТ:
ЗА ШВЕЦИЮ:
ЗА БЕЛЬГИЮ:
ЗА КОРОЛЕВСТВО НИДЕРЛАНДОВ:
ЗА ТРИНИДАД И ТОБАГО:
ЗА МАЛЬГАСИЙСКУЮ РЕСПУБЛИКУ:
ЗА ЭФИОПИЮ:
ЗА МАЛЬДИВСКИЕ ОСТРОВА:
ЗА ГАМБИЮ:
ЗА ВЕРХНЮЮ ВОЛЬТУ:
ЗА ИТАЛИЮ:
ЗА ТУРЦИЮ:
ЗА ЯМАЙКУ:
ЗА МАЛЬТУ:
ЗА МАЛИ:
ЗА ШВЕЙЦАРИЮ:
ЗА ФЕДЕРАТИВНУЮ РЕСПУБЛИКУ ГЕРМАНИИ:
ЗА ЯПОНИЮ:
ЗА СИНГАПУР:
ЗА АВСТРАЛИЮ:
ЗА ИНДОНЕЗИЮ:

Настоящим удостоверяю, что данный текст является верной копией заверенной копии Договора о нерапространении ядерного оружия совершенного в Вашингтоне, Лондоне и Москве 1 июля 1968 года.

Начальник Управления
Международно-правового департамента
Министерства иностранных дел
Республики Казахстан

Примечание РЦПИ. Текст Дополнительного протокола и Соглашения на русском языке дублируется на английском языке (см. бумажный вариант).

Қазақстан Республикасы мен Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiк арасындағы Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа байланысты кепiлдiктердi қолдану туралы келiсiмге қосымша хаттаманы ратификациялау туралы

Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 19 ақпандағы N 229 Заңы

Венада 2004 жылғы 6 ақпанда қол қойылған Қазақстан Республикасы мен Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiк арасындағы Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа байланысты кепiлдiктердi қолдану туралы келiсiмге қосымша хаттама ратификациялансын.

Қазақстан Республикасының
Президентi

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МЕН АТОМ ЭНЕРГИЯСЫ ЖӨНIНДЕГІ
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ АГЕНТТIК АРАСЫНДАҒЫ ЯДРОЛЫҚ ҚАРУДЫ ТАРАТПАУ
ТУРАЛЫ ШАРТҚА БАЙЛАНЫСТЫ КЕПIЛДIКТЕРДI ҚОЛДАНУ ТУРАЛЫ
КЕЛIСІМГЕ ҚОСЫМША
ХАТТАМА

Kipіспе

Қазақстан Республикасы (бұдан әрi Қазақстан деп аталады) мен Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiгi (бұдан әрi Агенттiк деп аталады) 1995 жылдың 11 тамызында күшiне енген Қазақстан Республикасы Кепiлдiктердi қолдану туралы келiсiмнiң (бұдан әрi Кепiлдiктер туралы келiсiм деп аталады) қатысушылары болып табылатынын НАЗАРҒА АЛА ОТЫРЫП;
Агенттiктiң кепiлдiктер жүйесiнiң пәрмендiлiгi мен тиiмдiлiгiн арттыру жолымен ядролық таратпау режимiн барынша нығайтуға деген халықаралық қоғамдастықтың талап-тiлегiн ЕСКЕРЕ ОТЫРЫП;
Агенттiктiң кепiлдiктердi жүзеге асыру кезiнде мыналарды ескеруге тиiс:
Қазақстанның экономикалық және технологиялық дамуына немесе бейбiт ядролық қызмет саласындағы халықаралық ынтымақтастыққа кедергi жасауды болдырмау;
денсаулық сақтау, қауiпсiздiк, адам өмiрiн қорғау саласындағы қолданыстағы ережелердi, сондай-ақ жекелеген адамдардың қауiпсiздiгiне қойылатын басқа да талаптардың және құқықтың сақталуын;
коммерциялық, технологиялық және өнеркәсiптiк құпиялардың, сондай-ақ өзiне белгiлi болған басқа да құпия ақпаратты қорғау жөнiндегi барлық шараларды қолдануды ЕСКЕ САЛА ОТЫРЫП;
Осы хаттамада аталған iс-шараларды өткiзу жиiлiгi мен қарқыны Агенттiк кепiлдiктерiнiң пәрмендiлiгi мен тиiмдiлiгiн арттырудың тиiстi мақсатына сәйкес ең төменгi мөлшерде үзбей қайталанып отыратынын НАЗАРҒА АЛА ОТЫРЫП;
ОСЫМЕН Қазақстан және Агенттiк төмендегiлер туралы келiстi:

ОСЫ ХАТТАМАНЫҢ ЖӘНЕ КЕПІЛДІКТЕР ТУРАЛЫ КЕЛІСІМНІҢ АРАСЫНДАҒЫ
БАЙЛАНЫС

1-бап

Кепiлдiктер туралы келiсiмнiң ережелерi осы Хаттамаға қатысты осы Хаттаманың ережелерiне сәйкес келетiндей және олармен сыйымды болатындай дәрежеде қолданылады. Кепiлдiктер туралы келiсiмнiң ережелерi мен осы Хаттаманың ережелерiнiң арасында қайшылықтар болған жағдайда осы Хаттаманың ережелерi қолданылады.

АҚПАРАТТЫ ТАБЫС ЕТУ

2-бап

а. Қазақстан Агенттiкке мыналар қамтылатын өтiнiш табыс етедi:
i) Қазақстанның атынан қаржыландырылатын, нақты рұқсат алған немесе бақыланатын немесе жүзеге асырылатын, қандай да бiр жерде жүргiзiлетiн ядролық материалмен байланыссыз ядролық отын циклiне қатысты ғылыми-зерттеу және тәжiрибе-конструкторлық жұмыстарды өткiзетiн жердi көрсететiн жалпы сипаттама мен ақпарат;
ii) әдетте ядролық материал пайдаланылатын қондырғылар мен қондырғылардан тыс жерлердегi пайдалану қызметiнiң кепiлдiктерiне қатысты Агенттiк белгiлеген пәрмендiлiктiң немесе тиiмдiлiктiң күтiлiп отырған арттыру негiзiндегi және Қазақстанмен келiсiлген ақпарат;
iii) әрбiр аудандағы әрбiр ғимараттың оны пайдалануды қоса алғандағы жалпы сипаттамасы, егер ол жеткіліксіз болса, ондағы бардың сипаттамасы. Бұл сипаттамаға осы алаңның картасы енгiзiледi;
iv) осы Хаттаманың I Қосымшасында аталған қызметке қатысы бар әрбiр тұрған жер үшiн операциялар ауқымының сипаттамасы;
v) уран кеніштерінің, байыту қондырғыларының, торий байыту қондырғылардың тұрған жерін, пайдаланудың жай-күйін және жылдық бағалауды және тұтас алғанда Қазақстан үшін осындай кеніштердің және байыту қондырғыларының бар жылдық көлемін көрсететiн ақпарат. Қазақстан Агенттiктiң сұратуы бойынша жекелеген кенiштiң немесе байыту қондырғылары өндiрiсiнiң бар жылдық көлемi туралы деректердi табыс етедi. Мұндай ақпаратты табыс ету ядролық материалдың егжей-тегжейлi есебiн жүргiзудi қажет етпейдi;
vi) отын дайындауға немесе изотоптық байытуға жарамды қылатын құрамы мен тазалығына жетпеген бастапқы материалға қатысты ақпарат, ол мыналарды қамтиды:
а) оны ядролық немесе ядролық емес пайдалануға қарамастан, ондай материалдың мөлшерi, химиялық құрамы, ондай материалды пайдалану немесе көзделгендей пайдалану, ондай материал он метрикалық тонна ураннан және (немесе) жиырма метрикалық тонна торийден асатын мөлшерде болса, әрқайсысының Қазақстандағы тұрған жерi үшiн, егер осы жалпы мөлшер он метрикалық тонна ураннан немесе жиырма метрикалық тонна торийден асатын болса - тұтас алғанда Қазақстан үшiн жалпы мөлшер басқа да тұрған жерлер үшiн бiр метрикалық тоннадан асатын мөлшер. Бұл ақпаратты табыс ету ядролық материалдың егжей-тегжейлi есебiн жүргiзудi талап етпейдi;
б) ядролық емес нақты мақсатта қолданылатын осындай материалдың Қазақстаннан әрбiр экспорттық жеткiзiлудiң мөлшерi, химиялық құрамы мен тағайындалған жерi, ол мынадай мөлшерден асады:
1) әрқайсысы он метрикалық тоннадан кем болатын, бiрақ жиынтығы жыл iшiнде он метрикалық тоннадан асатын Қазақстаннан белгiлi бiр мемлекетке он метрикалық тонна уранды немесе жүйелi экспорттық уранды жеткiзу;
2) әрқайсысы кемiнде он метрикалық тоннадай болатын, бiрақ жиынтығы жыл iшiнде он метрикалық тоннадан асатын; Қазақстаннан белгiлi бiр мемлекетке жиырма метрикалық тонна торийдi немесе кейiннен экспорттық торийдi жеткiзу;
с) ядролық емес нақты мақсатта қолданылатын осындай материалдың Қазақстанға әрбiр импорттық жеткiзудiң мөлшерi, химиялық құрамы, қазiргi кездегi тұрған жерi және пайдаланылуы немесе көзделетiн пайдаланылу, ол мынадай мөлшерден асады:
1) он метрикалық тонна уранды немесе Қазақстанға әрқайсысы кемiнде он метрикалық тоннадай болатын кейiнгi импорттық жеткiзу үшiн, бiрақ жиынтығында жыл бойында он метрикалық тоннадан аспайды;
2) әрқайсысы жиырма метрикалық тоннадан кем болатын, бiрақ жиынтығы жыл iшiнде жиырма метрикалық тоннадан асатын жиырма метрикалық тонна торийдi немесе кейiннен экспорттық торийдi Қазақстанға жеткiзу;
өзінің ядролық емес пайдалануының түпкілікті нысанына жеткеннен кейiн ядролық емес пайдалануға арналған мұндай материал туралы ақпаратты табыс ету деген түсiнiк талап етілмейді;
vii) а) Кепiлдiктер туралы келiсiмнiң 36-бабына сәйкес кепiлдiктен босатылған ядролық материалдың мөлшерiне, пайдалану түрлерi мен тұрған жерiне қатысты ақпарат;
b) Кепiлдiктер туралы келiсiмнiң 35 b) бабына сәйкес кепiлдiктен босатылған, бiрақ ядролық емес мақсатта пайдалану үшiн түпкiлiктi нысанына жетпеген, Кепiлдiктер туралы келiсiмнiң 36-бабында көрсетiлгеннен асатын мөлшердегi ядролық материалдың әрбiр тұрған жерiндегi пайдалану мөлшерi (бағалау нысаны болуы мүмкiн) мен түрлерiне қатысты ақпарат. Мұндай ақпаратты табыс ету ядролық материалдың егжей-тегжейлi есебiн жүргiзудi қажет етпейдi;
viii) Кепiлдiктер туралы келiсiмнiң 11-бабына сәйкес оларға қатысты кепiлдiктер тоқтатылған құрамында плутоний жоғары байытылған уран немесе уран-233 бар, орташа немесе жоғары белсендiлiк деңгейiндегi қалдықтардың тұрған жерiне немесе одан әрi өңдеуге қатысты ақпарат. Осы тармақтың мақсаты үшiн "одан әрi өңдеуге" қайта буып-түю немесе сақтау мен көму үшiн элементтердi бөлiп алуды көздемейтiн одан әрi кондиционерлеу кiрмейдi;
iх) II Қосымшада аталған келiсiлген жабдық пен ядролық емес материалға қатысты мынадай ақпарат:
а) Қазақстаннан осындай жабдық пен материалды әрбiр экспорттық жеткiзуде алушы мемлекеттегi сәйкестендiру, мөлшерi, көзделген пайдалану орны және күнi немесе тиiстi жағдайлардағы экспорттық жеткiзудiң күтілетін күні;
b) Агенттiктiң нақты сұратуы бойынша Қазақстанның импорттаушы мемлекет ретiнде басқа мемлекет Агенттiкке Қазақстанға осындай жабдық пен материалды экспорттағаны туралы табыс еткен ақпаратты растауы;
х) оларды Қазақстандағы тиiстi құзыреттi органдар бекiткен жағдайда ядролық отын циклiн дамытуға қатысы бар (ядролық отын циклiне қатысты жоспарланатын ғылыми-зерттеу, тәжiрибе-конструкторлық жұмыстарды қоса алғанда) алдағы он жылдықтың жалпы жоспары.

b. Қазақстан Агенттiкке мынадай ақпаратты табыс ету үшiн бүкiл күш-жiгерiн жұмсайды:
i) ядролық отын циклiне қатысты ғылыми-зерттеу және тәжiрибе-конструкторлық жұмыстарды жүргiзетiн жердi көрсететiн, ядролық материалмен байланыссыз Қазақстанның қандай бiр жерiнде жүзеге асырылатын, бiрақ Қазақстан қаржыландырмайтын, нақты рұқсат алынбаған немесе бақылауға алмаған немесе Қазақстан атынан жүзеге асырылмайтын ядролық отынды байытуға, қайта өңдеуге немесе құрамында плутоний, жоғары байытылған уран немесе уран-233 бар белсендiлiгi орташа немесе жоғары деңгейдегi қалдықтарды өңдеуге тiкелей қатысты жалпы сипаттама және ақпарат. Осы тармақтың мақсаты үшiн белсендiлiгi орташа немесе жоғары деңгейдегi қалдықтарды "өңдеуге" элементтердi сақтау немесе көму үшiн бөлудi көздемейтiн қалдықтарды қайта буып-түю немесе кондиционерлеу кiрмейдi;
ii) Агенттiк белгiлеген алаң шегiнен тыс жерлерде осындай қызметтi жүзеге асыратын, Агенттiктiң пiкiрiнше, осы алаңдағы қызметпен функционалдық жағынан байланысты болуы мүмкiн адамдар немесе ұйымдар туралы мәлiметтер мен қызметтердiң жалпы сипаттамасы. Мұндай ақпаратты табыс ету Агенттiктiң нақты сұратуының мәнi болып табылады. Ол Агенттiк пен консультациядан соң әрi уақтылы табыс етiледi.

с. Агенттiктiң сұратуы бойынша Қазақстан осы бапқа сәйкес табыс етiлген кез келген ақпаратқа оның кепiлдiктер мақсатына қатысының дәрежесiне қарай нақтылаулар немесе түсiнiктемелер бередi.

3-бап

а. Қазақстан осы Хаттама күшiне енгеннен кейiн 180 күннiң iшiнде Агенттiкке 2. а. i), iii), iv), v), vi), а), vii) және х) бапта және 2.b i) бапта көрсетiлген ақпаратты табыс етедi.
b. Қазақстан әрбір жылдың 15 мамырына дейін Агенттіке а. тармағында жоғарыда айтылған, осының алдындағы күнтiзбелiк жылды қамтитын жаңартылған ақпаратты табыс етедi. Егер бұрын табыс етiлген ақпарат өзгерiссiз қалса, Қазақстан ол жөнiнде хабарлайды.
с. Қазақстан әрбiр жылдың 15 мамырына дейiн Агенттiкке осының алдындағы күнтiзбелiк жылды қамтитын 2. а. vi), b) және с) баптағы белгiленген ақпаратты табыс етедi.
d. Қазақстан әрбiр тоқсан сайын Агенттiкке 2. а. iх) а) бапта белгiленген ақпаратты табыс етеді. Бұл ақпарат әрбір тоқсан аяқталғаннан кейін алпыс күн iшiнде табыс етiледi.
e. Қазақстан Агенттiкке 2. а. viii) бапта белгiленген ақпаратты бұдан кейiнгi өңдеудi жүзеге асыруға дейiн 180 күн iшiнде және әрбiр жылдың 15 мамырына дейін осының алдындағы күнтізбелік жылды қамтитын кезең үшiн тұрған жерiнiң өзгергенi туралы ақпаратты табыс етедi.
f. Қазақстан және Агенттiк 2. а. ii) бапта белгiленген ақпаратты табыс етудiң уақыты мен жиiлiгi жөнiнде уағдаласады.
g. Қазақстан Агенттiкке 2. а. iх) в) бапта белгiленген ақпаратты Агенттiктен сұрату түскеннен кейiн алпыс күн iшiнде табыс етедi.

ҚОСЫМША КIРУ

4-бап

Осы Хаттаманың 5-бабына сәйкес қосымша кiрудi жүзеге асыруға байланысты мына төмендегiлер қолданылады:
а. Агенттiк 2-бапта айтылған ақпаратты механикалық немесе жүйелi тексерудi мақсат етпейдi, алайда Агенттiк мыналарға кiре алады:
i) мәлiмделмеген ядролық материал мен қызметтiң жоқ екенiне сенiмдiлiктi орнықтыру мақсатында 5-баптың а. i) немесе ii) тармақтарында айтылған кез келген тұрған жер;
ii) 2-бапқа сәйкес табыс етiлген ақпараттың дұрыстығына және толықтығына байланысты мәселенi шешу мақсатында немесе осы ақпаратқа байланысты сәйкессiздiктi болдырмау мақсатында 5. b. немесе с. бапта айтылған кез келген тұрған жер;
iіі) бұл Агенттiкке қажет болған дәрежеде бұрын әдетте ядролық материал пайдаланылған, пайдаланудан алынған қондырғының немесе қондырғыдан тыс тұрған жердiң мәртебесi туралы Қазақстан мәлiмдеген осы кепiлдiктердi растау үшiн 5. а. iii) бабында айтылған кез келген тұрған жер;
b. i) төменде ii) тармағында аталған жағдайларды қоспағанда, Агенттiк Қазақстанға кем дегенде 24 сағат бұрын кiру жөнiнде алдын ала хабарлама жiбередi;
ii) арнайы мақсаттағы инспекциялармен немесе осы алаңдағы әдеттегi инспекциялармен бiрге конструкциялар туралы ақпаратты тексеру үшiн кiрумен ұштастырылған сұратылған немесе алаңдағы кез келген жерге кiруге қатысты алдын ала хабарлама мерзiмi, егер Агенттiк бұл туралы сұратумен өтiнiш жасаса, ең кем дегенде екi сағат болады, алайда ерекше жағдайларда екi сағаттан да аз болуы мүмкiн.
с. Алдын ала хабарлама жазбаша түрде жiберiледi және онда осындай кiру кезiнде жүзеге асырылуға тиiс кiру және iс-әрекет себептерi нақты көрсетiледi.
d. Мәселе немесе сәйкессiздiк туындаған жағдайда Агенттiк Қазақстанға түсiнiк беруге мүмкiндiк жасап, осы мәселенi шешуге не осы сәйкессiздiктi жоюға жәрдем бередi. Мұндай мүмкiндiк, егер Агенттiк ұсынған кiрудi кешеуiлдету осы кiру сұратылып отырған мақсаттарға зиян келтiруi мүмкiн деп таппаса, кiру туралы сұратуды жiбергенге дейiн берiледi. Кез келген жағдайда Агенттiк Қазақстанға мұндай мүмкiндiк берiлгенге дейiн мәселеге немесе сәйкессiздiкке қатысты қандай бiр тұжырым жасамайды.
е. Егер Қазақстанмен өзге уағдаластыққа қол жеткiзiлмесе кiру әдеттегi жұмыс күнiнiң iшiнде ғана жүзеге асырылады.
f. Қазақстан өкiлдерiнiң кiруi кезiнде, бұл инспекторлардың өз функцияларын орындауын кешеуiлдетпейтiн немесе бұған өзгедей түрде кедергi келтiрмейтiн болса, Қазақстанның Агенттiк инспекторларына iлесiп жүруiне құқығы бар.

5-бап

Қазақстан Агенттiкке мыналарға кiруге рұқсат бередi:
а. i) аудандағы кез келген жер;
ii) Қазақстан 2. a. v)-viii) бапқа сәйкес белгiлеген кез келген жер;
iii) бұрын әдетте ядролық материал пайдаланылған, пайдаланудан aлынған кез келген қондырғы немесе пайдаланудан алынған қондырғыдан тыс тұрған жер.
b. Қазақстан жоғарыдағы а. i) тармағында айтылғандардан басқа, 2. а. i) бапқа, 2. a. iv) бапқа, 2. а. iх) b) бапқа немесе 2. b. бапқа сәйкес белгiлеген, кез келген жер, егер Қазақстанның мұндай кiруді ұсынуға мүмкiндiгi болмаса, онда Қазақстан өзге де құралдардың көмегiмен Агенттiк талаптарын дереу қанағаттандыру үшiн байыпты түрде күш-жiгерiн жұмсайды.
с. Жоғарыдағы а. және b. тармақтарында айтылған жерлерден басқа, Агенттiк белгiлеген кез келген жер, егер Қазақстанның мұндай кiрудi ұсынуға мүмкiндiгi болмаса, онда Қазақстан iргелес тұрған жерлердегi немесе өзге де құралдардың көмегiмен Агенттiк талаптарын дереу қанағаттандыру үшiн нақты тұрған жердегi қоршаған ортаның сынамаларын iрiктеу мақсатында байыпты түрде барлық күш-жiгерiн жұмсайды.

6-бап

5-бапты жүзеге асыру кезiнде Агенттiк мынадай қызмет түрлерiн орындай алады:
а. Кiруге қатысты 5. а. i) немесе iii) баптарға сәйкес көзбен байқау, қоршаған ортаның сынамаларын iрiктеп алу; радиацияны анықтау және өлшеу құрылғыларын пайдалану; мөрлеу және Қосымша ережелерде белгiленген сәйкестендiретiн және араласудың болғанын көрсететiн басқа да құрылғылар; техникалық жүзеге асырылуы расталған және оны пайдалану Басқарушылар кеңесiмен (бұдан әрi Кеңес деп аталатын) және Агенттiк пен Қазақстан арасындағы консультациялардан кейiн келiсiлген басқа да объективтiк шараларды қолдану.
b. Кiруге қатысты 5. a. ii) бапқа сәйкес: көзбен байқау, ядролық материалдың есептiк бiрлiктерiн санау; бүлдiрмейтiн өлшеулер және сынамаларды iрiктеу; радиацияны анықтауға және өлшеуге арналған құрылғыларды пайдалану; материалдың мөлшерiне, шығу тегi мен орналастырылуына қатысты есепке алу құжаттарын зерделеу, қоршаған орта сынамаларын iрiктеу; техникалық жүзеге асырылуы расталған және оны пайдалану Кеңеспен және Агенттiк пен Қазақстан арасындағы консультациялардан кейiн келiсiлген басқа да объективтiк шараларды қолдану.
с. Кiруге қатысты 5. b. бапқа сәйкес: көзбен байқау, қоршаған ортаның сынамаларын iрiктеп алу; радиацияны анықтау және өлшеу үшiн құрылғыларды пайдалану, өндiрiстiк және тиеу-жөнелтудi есепке алу құжаттарын кепiлдiктерге қатысты зерделеу және техникалық жүзеге асырылуы расталған және оны пайдалану Кеңеспен және Агенттiк пен Қазақстан арасындағы кейiнгi консультациялармен келiсiлген басқа да объективтiк шараларды қолдану.
d. Кiруге қатысты 5. c. бапқа сәйкес: қоршаған ортаның сынамаларын iрiктеп алу және егер нәтижелерi мәселенi шешуге немесе 5. с. бапқа сәйкес Агенттiк белгiлеген тұрған жердегi сәйкессiздiктi жоюға мүмкiндiк бермесе, осы тұрған жерде көзбен байқауды, радиацияны анықтау және өлшеу үшiн құрылғыларын пайдалану және Қазақстан мен Агенттiк арасындағы келiсiм бойынша басқа да объективтi шараларды қолдану.

7-бап

а. Қазақстанның өтiнiшi бойынша Агенттiк пен Қазақстан ядролық таралу тұрғысынан сезiмтал ақпараттың ашылуын болдырмау, қауiпсiздiк немесе физикалық қорғау талаптарын орындау мақсатында немесе жеке меншiктегi немесе коммерциялық сезiмтал ақпаратты қорғауды қамтамасыз ету мақсатында осы Хаттама шеңберiнде реттелетiн кiруге қатысты уағдаласады. Мұндай уағдаластықтар Агенттiктiң 2-бапта айтылған ақпараттың дұрыстығы мен толықтығына қатысты кез келген мәселенi шешудi немесе осы ақпаратқа қатысты сәйкессiздiктi жоюды қоса алғанда, тиiстi тұрған жерiнде мәлiмделмеген ядролық материалдың жоқ екендiгiн және қызметiне нық сенiмдi орнықтыру үшiн қажеттi қызметтi жүзеге асыруға кедергi келтiрмейдi.
b. Қазақстан 2-бапта айтылған ақпаратты табыс еткен жағдайда, реттелетiн кiру қолданылуы мүмкiн алаңдағы немесе тұрған жердегi орындар туралы Агенттiктi хабардар ете алады.
с. Кез келген қажеттi Қосымша ережелер күшiне енгенге дейiн Қазақстан жоғарыда а. тармағындағы ережелерге сәйкес кiрудi реттеуге жүгiне алады.

8-бап

Осы Хаттамада Қазақстанның Агенттiкке 5 және 9-баптарда айтылғандарға толықтыру ретiнде тұрған жерге кiруге рұқсат беруiне немесе Агенттiктен нақты тұрған жердi тексеру жөнiнде немесе жұмыс жүргiзуiн өтiнуiне ештеңе кедергi келтiрмейдi. Агенттiк мұндай өтiнiшке орай iс-қимыл жасау үшiн дереу байыпты түрде барлық күш-жiгерлерiн жұмсайды.

9-бап

Қазақстан Агенттiк белгiлеген көлемдi аумақта қоршаған орта сынамаларын iрiктеп алу үшiн тұрған жерге кiруге рұқсат бередi, егер Қазақстанның мұндай кiруге рұқсат беруге мүмкiндiгi болмаған жағдайда, онда Қазақстан баламалы тұрған жерлерде Агенттiктiң талаптарын қанағаттандыру үшiн байыпты түрде барлық күш-жiгерiн жұмсайды. Агенттiк мұндай кiрудi, көлемдi аумақтағы қоршаған орта сынамаларын iрiктеу мен оны жүргiзудегi рәсiмдiк шараларды Кеңес мақұлдамайынша және Агенттiк пен Қазақстан арасында консультациялар өтпейiнше сұрамайды.

10-бап

Агенттiк Қазақстанды мыналар туралы хабардар етедi:
а. Осы Хаттама шеңберiнде жүзеге асырылған, Агенттiк Қазақстан назарына осы қызметтi жүзеге асырғаннан кейiн алпыс күн шегiнде жеткiзген кез келген мәселелерге немесе сәйкессiздiктерге қатысты қызметтi қоса алғандағы қызметтер.
b. Агенттiк Қазақстан назарына мүмкiндiгiне қарай жедел түрде, бiрақ кез келген жағдайда да Агенттiк осы нәтижелердi алғаннан кейiн отыз күн iшiнде жеткiзген кез келген мәселелерге немесе сәйкессiздiктерге қатысты қызмет нәтижелерi.
с. Осы Хаттамаға сәйкес өз қызметiнiң нәтижесiнде жасаған тұжырымдары.
Мұндай тұжырымдар жыл сайын табыс етiледi.

АГЕНТТІКТІҢ ИНСПЕКТОРЛАРЫН ТАҒАЙЫНДАУ

11-бап

а. i) бас директор Қазақстанға Кеңес Агенттiктiң кез келген лауазымды адамын кепiлдiктер жөнiндегi инспектор ретiнде бекiткенi туралы хабарлайды. Егер Қазақстан бас директорға Қазақстан үшiн мұндай лауазымды адамды инспектор ретiнде өзiнiң қабылдамайтыны туралы Кеңестiң бекiткенi туралы хабар алғаннан кейiн үш ай iшiнде хабарламаса, Қазақстанға ол жөнiнде хабарланған инспектор Қазақстанда тағайындалған болып саналады;
ii) Бас директор Қазақстанның өтiнiшiне немесе өз бастамасы бойынша жауап дайындай отырып, Қазақстан үшiн инспектор ретiнде тағайындалған кез келген лауазымды адамның тағайындалуын керi қайтарып алғандығы туралы Қазақстанға дереу хабарлайды.
b. Жоғарыдағы а. тармағында айтылғандай хабарламаны Агенттiк Қазақстанға тапсырыстық хат-хабармен жiберген күннен кейiн жетi күн өткен соң Қазақстан алған болып есептеледi.

ВИЗАЛАР

12-бап

Қазақстан бiр ай iшiнде бұл туралы сұратуды алғаннан кейiн қажет кезiнде осы сұратуда аталған тағайындалған инспекторға өз функцияларын орындау мақсаттарында Қазақстан аумағына кiру және онда болу мүмкiндiгiн қамтамасыз ету үшiн талап етiлетiн көп мәрте кiру/шығу және (немесе) транзиттiк тиiстi визаларды табыс етедi. Сұратылған кез келген виза кемiнде бiр жыл қолданылады және қажет жағдайда Қазақстанға инспектор тағайындалған кезең ішінде жаңартылып отырады.

ҚОСЫМША ЕРЕЖЕЛЕР

13-бап

а. Егер Қазақстан немесе Агенттiк Қосымша ережелерде осы Хаттамада баяндалған шараларды қалай қолдануға тиiс екендiгiн белгiлеу қажеттiгiн көрсеткен жағдайда, Қазақстан және Агенттiк осы Хаттама күшiне енгеннен кейiн тоқсан күн iшiнде немесе осындай Қосымша ережелердiң қажеттiгiне осы Хаттама күшiне енгеннен кейiн нұсқау берiлетiн жағдайда осындай нұсқаудан кейiн тоқсан күн iшiнде осындай Қосымша ережелердi келiседi.
b. Кез келген қажеттi Қосымша ережелер күшiне енгенге дейiн Агенттiктiң осы Хаттамада баяндалған шараларды қолдануға құқығы бар.

БАЙЛАНЫС ЖҮЙЕЛЕРІ

14-бап

а. Қазақстан Агенттiкке қызметтiк мақсатта Қазақстандағы Агенттiк инспекторлары мен Агенттiктiң орталық мекемелерiнiң және (немесе) аймақтық бюролар арасындағы байланыс жүйесiн, Агенттiк орнатқан құрылғылардан түсетiн ақпаратты сақтау және (немесе) байқау немесе өлшеу мақсатында автономды емес немесе автономды режим берiлiсiн қоса алғанда, еркiн пайдалануға рұқсат бередi және осындай байланысты қорғауды қамтамасыз етедi. Агенттiк Қазақстанмен консультациялар өткiзген соң, Қазақстанда пайдаланылмайтын спутниктiк жүйелердi және алыс байланыстың басқа да түрлерiн қоса алғанда, байланыстың халықаралық деңгейiнде орнатылған тiкелей жүйелерiн пайдалануға құқығы бар. Агенттiк орнатқан құрылғылардан түсетiн ақпаратты сақтаудың және/немесе байқаудың немесе өлшеудiң автономды емес немесе автономды режим берiлiсiне қатысты осы тармақты жүзеге асыруға байланысты егжей-тегжейлi жақтар Қазақстанның немесе Агенттiктiң өтiнiшi бойынша Қосымша ережелермен белгiленедi.
b. Жоғарыдағы а. тармағында көзделгендей, байланысты және ақпарат берiлiсiн орнатқан кезде жеке меншiктегi немесе коммерциялық сезiмтал ақпаратты немесе Қазақстан ерекше сезiмтал деп есептейтiн құрылғы туралы ақпаратты қорғауды қамтамасыз ету қажеттiгi тиiсiнше ескерiледi.

ҚҰПИЯ АҚПАРАТТЫ ҚОРҒАУ

15-бап

а. Агенттiк осы Хаттаманы жүзеге асыру барысында Агенттiкке белгiлi болған осындай ақпаратты қоса алғанда, өзiне белгiлi болған коммерциялық, технологиялық және өнеркәсiп құпияларын және басқа да құпия ақпаратты ашудан тиiмдi қорғауды қамтамасыз етудiң қатаң режимiн ұстанады.
b. Жоғарыдағы а. тармағында айтылған режимге, атап айтқанда мыналарға қатысты ережелер кiредi:
i) құпия ақпаратпен жұмыс iстеу жөнiндегi жалпы принциптер мен оларға қатысты шаралар;
ii) құпия ақпаратты қорғауға қатысты қызметкердi жалдау шарттары;
iii) құпиялықты бұзған немесе бұзу орын алды деп есептелетiн жағдайлардағы рәсiмдер.
с. Жоғарыда а. тармағында айтылған режимдi Кеңес бекiтедi және мезгiл-мезгiл қарастырып отырады.

ҚОСЫМШАЛАР

16-бап

а. Осы Хаттаманың қосымшалары оның ажырамас бөлiгi болып табылады. Қосымшаға түзетулер енгiзу мақсаттарын қоспағанда, ол осы құжатта қолданылатын "Хаттама" терминi бiрге алғандағы Хаттама және Қосымшалар дегендi бiлдiредi.
b. I Қосымшада аталған қызмет түрлерiнiң тiзбесiне және II Қосымшада аталған жабдықтар мен материалдар тiзбесiне Кеңес құрған ашық құрамдағы сарапшылары жұмыс тобының ұсынысы бойынша түзетулердi Кеңес енгiзе алады, Кез-келген мұндай түзету оны Кеңес қабылдағаннан кейiн төрт айдан кейiн күшiне енедi.

КҮШІНЕ ЕНУ

17-бап

а. Хаттаманың күшiне енуi үшiн қажеттi, Қазақстанның заң шығарушылық және (немесе) конституциялық талаптарының орындалғаны туралы жазбаша хабарламасын Агенттiк Қазақстаннан алған күнi осы Хаттама күшiне енедi.
b. Қазақстан осы Хаттама күшiне енгенге дейiн кез келген уақытта Қазақстанның осы Хаттаманы уақытша негізде қолданатынын мәлiмдей алады.
с. Бас директор Агенттiкке мүше - барлық мемлекеттердi осы Хаттаманы уақытша негiзде қолданатыны туралы және оның күшiне енуi туралы кез келген мәлiмдеме жөнiнде дереу хабардар етедi.

АНЫҚТАМАЛАР

18-бап

Осы Хаттаманың мақсаты үшiн;
а. Ядролық отын циклiне жататын ғылыми-зерттеу және тәжiрибе-конструкторлық жұмыстар процестi әзiрлеудiң кез келген аспектiсiне немесе кез келген мынадай жүйелерiне нақты жататын қызметтi бiлдiредi:
- ядролық материалдың конверсиясы,
- ядролық материалды байыту,
- ядролық отынды дайындау,
- реакторлар,
- критикалық жинаулар,
- ядролық отынды қайта өңдеу,
- құрамында плутоний, жоғары байытылған уран немесе уpaн-233 бар белсендiлiгi орташа немесе жоғары деңгейдегi Қалдықтарды (сақтау немесе көму үшiн элементтердi бөлудi көздемейтiн қайта буып-түюдi немесе кондиционерлеудi қоса алмағанда) өңдеу
бiрақ теориялық немесе iргелi ғылыми зерттеулерге немесе радиоизотоптарды өнеркәсiптiк қолдану жөнiндегi ғылыми-зерттеу және тәжiрибе-конструкторлық жұмыстарға, медицинада, гидрологияда және ауыл шаруашылығында қолдануларға, денсаулық пен қоршаған ортаға келтiретiн зардаптарын зерделеуге және техникалық қызмет көрсетудi жетiлдiруге қатысты қызметтер қосылмайды.
b. Алаң аумақты бiлдiредi, оның шекарасына тоқтатылған қондырғыны, сондай-ақ оған бұрын әдетте ядролық материал пайдаланылған (ыстық камералары бар немесе конверсиямен, байытумен, отынды дайындаумен немесе өңдеумен байланысты тұрған жермен шектелетiн) қондырғылардан тыс жабық тұрған жердi қоса алғанда, әдетте ядролық материал пайдаланылатын қондырғылардан тыс тұрған жер туралы тиiстi ақпарат қосылады, құрылғылар конструкциясы туралы тиiстi ақпаратты Қазақстан белгiлейдi. Сонымен қатар, алаң қамтамасыз етудiң маңызды құралдарын ұсыну немесе пайдалану мақсатында жоғарыда аталған қондырғымен бiрге барлық объектiлер орналасқан немесе тұрған жердi қамтиды, оған: ядролық материалы жоқ сәулелендiретiн материалдарды өңдеуге арналған ыстық камералар; қалдықтарды өңдеу, сақтау және көму қондырғылары, сондай-ақ жоғарыдағы 2. a. iv) бабына сәйкес Қазақстан белгiлеген келiсiлген заттарға байланысты ғимараттар кiредi.
с. Пайдаланудан алынған қондырғы немесе қондырғыдан тыс пайдаланудан алынған тұрған жер оны пайдалану үшiн маңызды, қалған конструкциялар мен жабдық бөлшектенген немесе пайдалануға жарамсыз етiлген объектiнi немесе тұрған жердi бiлдiредi, өйткенi ол ядролық материалды сақтау үшiн пайдаланылмайды және ядролық материалмен жұмыс iстеу, оны өңдеу немесе пайдалану үшiн бұдан әрi пайдаланыла алмайды.
d. Тоқтатылған қондырғы немесе қондырғыдан тыс жабық тұрған жер пайдаланылуы тоқтатылған және олардан ядролық материал алынған, бiрақ пайдаланудан алынбаған объект мен тұрған жердi бiлдiредi.
е. Жоғары байытылған уран 20% байытылған уранды немесе изотопы бойынша жоғары уран-235-тi бiлдiредi.
f. Нақты тұрған жердегi қоршаған орта сынамаларын iрiктеу Агенттiк белгiлеген тұрған жердегi немесе оған тiкелей таяу жердегi мәлiмделмеген ядролық материалдың немесе осы белгiлi бiр тұрған жердегi ядролық iс-әрекеттiң жоқ екендiгi туралы тұжырымдарды дайындауға Агенттiкке жәрдемдесу мақсатында қоршаған ортаның сынамаларын iрiктеудi (мысалы, ауа, cу, өсiмдiк, топырақ, ластану) бiлдiредi.
g. Көлемдi аумақта қоршаған ортаға сынаманы iрiктеу Агенттiк белгiлеген бiрқатар тұрған жерлерде (мысалы, aya, су, өсiмдiк, топырақ, ластануды) мәлiмделмеген ядролық материалдың немесе көлемдi аумақта ядролық әрекеттiң жоқ екендiгi туралы тұжырымдарды әзiрлеуде Агенттiкке жәрдемдесу мақсатында қоршаған ортаны сынамаларын iрiктеудi бiлдiредi.
h. Ядролық материал Жарғының XX бабында берiлген анықтамаға сәйкес кез келген бастапқы материалды немесе кез келген арнаулы ыдыратушы материалды бiлдiредi. "Бастапқы материал" терминi рудаға немесе руда қалдықтарына қатысты түсiндiрiлуге тиiстi емес. Осы Хаттама күшiне енгеннен кейiн Агенттiк Жарғысының XX бабына сәйкес Кеңес берген кез келген анықтама бастапқы немесе арнаулы ыдырататын материал болып есептелетiн материалдар тiзiмдерiн кеңейтедi, осы Хаттаманың шеңберiнде Қазақстан қабылдағаннан кейін ғана күшіне енеді.
i. Қондырғы мыналарды:
i) реакторды, критикалық жинауды, конверсиялау жөнiндегi зауытты, дайындап-жасау зауытын, қайта өңдейтiн қондырғыны, изотоптарды бөлiп алуға арналған қондырғыны немесе жеке қойманы; немесе
ii) әдетте ядролық материал бiр тиiмдi килограмнан асатын мөлшерде пайдаланылатын кез келген тұрған жердi бiлдiредi.
j. Қондырғыдан тыс тұрған жер әдетте ядролық материал бiр тиiмдi килограмға тең немесе одан кем мөлшерлерде пайдаланылатын қондырғы болып табылмайтын кез келген объектiнi немесе кез келген тұрған жердi бiлдiредi. Вена қаласында 2004 жылғы ақпанның 6 күнi орыс және ағылшын тiлдерiнде екi данада жасалды, бұл ретте екi мәтiннiң де күшi бiрдей.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ATОM ЭНЕРГИЯСЫ ЖӨНІНДЕГI
үшін: ХАЛЫҚАРАЛЫҚ АГЕНТТІГІ үшiн:

I ҚОСЫМША

ОСЫ XATТАМАНЫҢ 2.А.IV) БАБЫНДА АЙТЫЛҒАН ҚЫЗМЕТ ТҮРЛЕРIНІҢ ТIЗБЕСI:

i) Центрифугаларға арналған ротор құбырларын дайындау немесе газ центрифугаларын жинау.
Центрифугаларға арналған ротор құбырлар сипаттамасы II Қосымшаның 5.1.1.b.) бөлiмiнде келтiрiлген қабырғалары жұқа цилиндрлердi бiлдiредi.
Газ центрифeгалары сипаттамасы II Қосымшаның 5.1. бөлiмiне кiрiспе ескертуде келтiрiлген центрифугаларды бiлдiредi.
ii) Диффузиялық тосқауылдарды дайындау.
Диффузиялық тосқауылдар сипаттамасы ІІ Қосымшаның 5.3.1.а.) бөлiмiнде келтiрiлген жұқа кеуектi сүзгiлердi бiлдiредi.
iii) Лазерлердi пайдаланатын жүйелердi дайындау немесе жинау.
Лазерлердi пайдаланатын жүйелер , сипаттамасы II Қосымшаның 5.7. бөлiмiнде келтiрiлген заттарды қамтитын жүйелердi бiлдiредi.
iv) Изотоптардың электромагниттi сепараторларын дайындау немесе жинау.
Изотоптардың электромагниттi сепараторлары ІІ Қосымшаның 5.9.1. бөлiмiнде айтылған және сипаттамасы II Қосымшаның 5.9.1.а.) бөлiмiнде келтiрiлген ион көздерi бар заттарды бiлдiредi.
v) Колонналарды немесе экстракциялық жабдықтарды дайындау немесе жинау.
Колонналар немесе экстракциялық жабдықтар , сипаттамасы II Қосымшаның 5.6.1, 5.6.2, 5.6.3, 5.6.5, 5.6.6, 5.6.7 және 5.6.8. бөлiмдерiнде келтiрiлген заттарды бiлдiредi.
vi) Аэродинамикалық байытуға арналған айырушы шүмектердi немесе құйынды түтiктердi дайындау.
Аэродинамикалық байытуға арналған айырушы шүмектер немесе құйынды түтiктер сипаттамасы тиiсiнше II Қосымшаның 5.5.1. және 5.5.2. бөлiмдерiнде келтiрiлген айырғыш түтiктердi және құйынды түтiктердi бiлдiредi.
vii) Уран плазмасын генерациялау жүйелерiн дайындау немесе жинау.
Уран плазмасын генерациялау жүйелерi - сипаттамасы II Қосымшаның 5.8.3. бөлiмiнде келтiрiлген уран плазмасын генерациялауға арналған жүйелердi бiлдiредi.
viii) Цирконий құбырларын дайындау.
Цирконий құбырлары - сипаттамасы II Қосымшаның 1.6. бөлiмiнде келтiрiлген түтiктердi бiлдiредi.
ix) Ауыр су немесе дейтерийдi өндiру немесе сапасын жоғарылату.
Ауыр су немесе дейтерий - ауыр суды (дейтерий тотығы) және дейтерий атомдар санының сутегi атомдар санына қатынасы 1:5000-нан асатын кез келген дейтерий қосылысын бiлдiредi.
x) Ядролық тазалық графигiн дайындау
Ядролық тазалық графитi тазалық деңгейi бор эквивалентiнiң 5 миллиондық бөлiктерiнен жоғары, ал тығыздығы 1,5 г/см ³ -нан асатын графиттi бiлдiредi.
xi) Сәулеленген отынға арналған контейнерлердi дайындау.
Сәулеленген отынға арналған контейнер химиялық, жылулық және радиациялық қорғауды, сондай-ақ орын ауыстыру, тасымалдау немесе сақтау кезiнде ыдыраған жылуды бөлуді қамтамасыз ететiн сәулеленген отынды тасымалдауға және/немесе сақтауға арналған сыйымдылықты бiлдiредi.
xii) Реакторды басқару бiлiктерiн дайындау.
Реакторды басқару бiлiктерi сипаттамасы II Қосымшаның 1.4. бөлiмiнде келтiрiлген бiлiктердi бiлдiредi.
xiii) Шектiлiк тұрғысынан қауiпсiз бактарды және резервуарларды дайындау.
Шектiлiк тұрғысынан қауiпсiз бактар және резервуарлар сипаттамасы II Қосымшаның 3.2. және 3.4. бөлiмдерiнде келтiрiлген заттарды бiлдiредi.
xiv) Сәулеленген отын элементтерiн бөлшектеуге арналған машиналарды дайындау.
Сәулеленген отын элементтерiн бөлшектеуге арналған машиналар сипаттамасы II Қосымшаның 3.1. бөлiмiнде келтiрiлген жабдықтарды бiлдiредi.
xv) Ыстық камераларды жасау.
Ыстық камералар камераны немесе жалпы көлемi 6 м ³ -ден кем емес, қорғанышпен жабдықталған, тығыздығы 3,2 г/см ³ болатын немесе одан да асатын, эквивалентi 0,5 м-ге тең немесе одан да асатын бетонды, дистанциялық басқаруды пайдалана отырып операциялар жүргiзуге арналған жабдықтармен жиынтықталған өзара қосылған камераларды бiлдiредi.

II ҚОСЫМША

2.А.IХ) БАБЫНА СӘЙКЕС ЭКСПОРТ ПЕН ИМПОРТ ТУРАЛЫ ЕСЕП БЕРУГЕ АРНАЛҒАН КЕЛIСIЛГЕН ЖАБДЫҚТАР МЕН ЯДРОЛЫҚ ЕМЕС МАТЕРИАЛДАР ТIЗБЕСI

1. Реакторлар мен реакторлық жабдықтар

1.1. Жиынтық ядролық реакторлар

Жылына 100 грамнан аспайтын плутоний өндiрудiң жобалық ең жоғары деңгейi бар реакторлар ретiнде белгiленетiн нөлдiк қуаттағы реакторларды қоспағанда, бақыланатын бөлiнiстiң өздiгiнен жүретiн тiзбектi реакциясы режимiнде жұмыс iстеуге қабiлеттi ядролық ректорлар.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ
"Ядролық реактор" негiзiнен реактор корпусының iшiндегi тораптардан немесе белсендi зонадағы қуат деңгейiн бақылайтын, оған тiкелей жанасып жатқан жабдықтардан және әдетте реактордың белсендi зонасының бiрiншi контурындағы жылу тасымалдағышын сақтайтын немесе онымен тiкелей байланысқа түсетiн немесе оны басқаратын компоненттерiнен тұрады.
Жылына 100 грамм плутонийден едәуiр көп мөлшерде өндiру үшiн тиiсiнше түрленуге ұшырауы мүмкiн реакторларды алып тастау көзделмейдi. Плутоний өндiрудегi олардың мүмкiндiктер дәрежесiне қарамастан, қуаттың едәуiр деңгейлерiнде ұзақ пайдалануға арналған реакторлар "нөлдiк қуаттағы реакторлар" ретiнде қарастырылмайды.

1.2. Жоғары қысымдағы реактор корпустары

Жиналмалы металл корпустары немесе олар жоғарыда 1.1-тармақта анықталғандай және бiрiншi контурдың жылу тасымалдағышының жұмыс қысымын ұстап тұруға қабiлеттi, оларға ядролық реакторлардың белсендi зонасын орналастыру үшiн әдейiлеп арналған немесе әзiрленген зауыттық дайындалған олардың негiзгi бөлiктерi.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ
Реактордың жоғары қысым корпусының жоғарғы тақтасы негiзгi, зауыттық дайындалған, жоғары қысым корпусының негiзгi бөлiгi ретiнде 1.2-тармақта қамтылады.
Реактордың iшкi бөлiктерiн (мысалы, тiреуiш бағаналармен, белсендi зона тақталары және корпустың басқа да iшкi бөлiктерi, реттеушi бiлiктерге арналған бағыттаушы түтiктер, жылу экрандары, қалқалар, белсендi зонаның түтiктi торлары, диффузор пластиналары және т.б.) әдетте реакторды жеткiзiп берушi жеткiзедi. Кейбiр жағдайларда белгiлi бiр iшкi тiрек компоненттерi жоғары қысымды корпусты дайындауға кiредi. Бұл заттарды жеткiзу реакторды жеткiзу туралы негiзгi келiсiмнен тыс әдеттегi iске айналып кетпес үшiн, олар реакторды пайдалану қаупсiздiгi мен сенiмдiлiгi тұрғысынан (сонымен қатар, кепiлдi мiндеттемелер және реакторды жеткiзiп берушiнiң жауапкершiлiгi тұрғысынан) айтарлықтай маңызды болып табылады. Сондықтан, осындай ерекше, әдейiлеп арналған әрi дайындалған, маңызды, iрi және қымбат тұратын заттарды бөлек жеткiзу мүдделер аясына кiрмейтiн нысана ретiнде мiндеттi түрде қаралмайтындықтан, осындай тәсiлмен жеткiзудiң ықтималдығы төмен болып саналады.

1.3. Реактор отынын тиеу мен түсiруге арналған машиналар

Жоғарыда 1.1-тармақта анықталғандай, ядролық реакторларға отын салу немесе оны алу үшiн әдейiлеп арналған немесе арнайы дайындалған манипуляторлық жабдық реактор отынмен толтырылғанда пайдаланылады немесе оның отынға тiкелей бақылау жасау немесе оған тiкелей жеткiзу мүмкiн емес тоқтатылған кездерде реакторды отынмен қайта толтыруда күрделi жұмыс жүргiзуге мүмкiндiк беретiн, нақты орнын белгiлеу немесе бағдарлау үшiн техникалық мүмкiндiктерi бар.

1.4. Реакторды басқару бiлiктерi

Жоғарыда 1.1-тармақта анықталғандай, ядролық реакторларда реакцияның жылдамдығын басқару үшiн жоғарыда 1.1-тармақта анықталғандай, әдейiлеп арналған немесе дайындалған бiлiктер.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ
Мұның құрамына нейтрондарды сiңiретiн бөлшектерден басқа, егер бөлек жеткiзiлетiн болса, оның тiрек және аспалы конструкциялары кiредi.

1.5. Жоғары қысымды реактор құбырлары

5,1 МПа (740 фунт/кв.дюйм) асатын жұмыс қысымы кезiнде жоғарыда 1.1-тармақта анықталғандай оларға отын элементтерiн және реакторларда бiрiншi контурдың жылу тасымалдағышын орналастыру үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған құбырлар.

1.6. Цирконийлi құбырлар

12 айлық кезеңнiң кез келген аралығында салмағы 500 кг-нан асатын, металл цирконийден немесе оның қорытпаларынан жасалған, жоғарыда 1.1-тармақта анықталғандай олар реакторларда пайдалану үшiн әдейiлеп арналған және дайындалған құбырлар немесе құбырлардың жиынтығы және оларда гафнийдiң цирконийге салмағы бойынша қатынасы кемiнде 1:500 болады.

1.7. Жылу тасымалдағыштың бiрiншi контурының сорғылары

Жоғарыда 1.1-тармақта анықталғандай, олар ядролық реакторлардың бiрiншi контурында жылу тасымалдануын қамтамасыз ету үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған сорғылар.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ
Әдейiлеп арналған немесе дайындалған сорғылар бiрiншi контурда жылу тасымалдаушының кемуiн болғызбау үшiн күрделi, тығыздалған немесе көп қайтара тығыздалған жүйелерден, герметикалық сорғылардан және инерциялық масса жүйелерi бар сорғылардан тұрады. Бұл анықтама NC-1 сыныбы немесе осыған барабар стандарттар бойынша аттестатталған сорғыларға да қатысты.

2. Реакторларға арналған ядролық емес материалдар

2.1. Дейтерий және ауыр су

Дейтерий, ауыр су (дейтерий тотығы) және дейтерийдiң сутегi атомдарына қатынасы 1:5000 асатын дейтерийдiң кез келген басқа да қосылысы, жоғарыда 1.1-тармақта анықталғандай олар ядролық реакторларда 12 айлық кезеңнiң кез келген аралығында кез келген алушы-мемлекет үшiн дейтерий атомы 200 кг-нан асатын мөлшерде пайдалануға арналған.

2.2. Ядролық-таза графит

Тазалық дәрежесi 5-миллион бор эквивалентiнен тығыздығы 1,50 г/см ³ жоғары болатын жоғарыда 1.1-тармақта анықталғандай олар ядролық реакторларда, 12 айлық кезеңнiң кез келген аралығында кез келген алушы-мемлекет үшiн 3x10 ⁴ кг (30 метрикалық тонна) асатын мөлшерде пайдалануға арналған графит.

ЕСКЕРТПЕ

Үкiмет экспорттық бақылау мақсаттары үшiн графиттiң жоғарыда аталған сипаттамаларына сәйкес келетiн экспорттық партиялардың ядролық реакторларда пайдаланылуға болатынын анықтайды.

3. Сәулеленген отын элементтерiн өңдеуге арналған
қондырғылар және осы үшін әдейiлеп арналған немесе
дайындалған жабдық

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Сәулеленген ядролық отынды өңдеу кезiнде плутоний мен уран белсендiлiгi жоғары ыдырау өнiмдерiнен және басқа да трансуранды элементтерден бөлiнедi. Мұндай бөлiп алу үшiн түрлi технологиялық процестер қолданылады. Алайда "Пурекс" уақыт өте келе барынша кең таралған және қолайлы процеске айналды. Бұл процесс органикалық сұйылтқыштағы үшбутилфосфат көмегiмен ерiткiшпен экстракциялаумен уранды, плутоний мен ыдырау өнiмдерiн кейiннен бөлiп алу арқылы сәулеленген ядролық отынды азот қышқылында ерiтудi көздейдi.
"Пурекс" түрiндегi түрлi қондырғылардағы технологиялық процестер бiр-бiрiне ұқсас болады және мыналардан тұрады: сәулеленген отын элементтерiн ұсақтау, отынды ерiту, ерiткiшпен экстракциялау және технологиялық сұйықты сақтау. Сонымен қатар уран нитратын жылумен азоттан босатуға, плутоний нитратын тотыққа немесе металға айналдыруға, сондай-ақ құрамында ыдырау өнiмдерi болатын сұйық қалдықтарды ұзақ уақыт сақтауға немесе көмуге жарамды пiшiнге келтiру үшiн өңдеуге арналған жабдық болуы мүмкiн. Алайда "Пурекс" түрiндегi түрлi қондырғыларда өңделуге жататын сәулеленген ядролық отынның түрi мен мөлшерi және бөлiп алынған материалдарды тұндырудың болжамды процесi, сондай-ақ осы қондырғының конструкциясына қарай қауiпсiздiкпен қамтамасыз ету және техникалық қызмет көрсету принциптерiн қоса алғанда түрлi себептерге байланысты, осындай функцияларды орындайтын жабдықтар нақты түрi мен конфигурациясы бойынша ерекшеленедi.
"Сәулеленген отын элементтерiн өңдеуге арналған қондырғы" сәулеленген отын мен ядролық материалдың және ыдырау өнiмдерiнiң негiзгi технологиялық ағындарымен тiкелей байланыста болатын және оларды тiкелей басқаратын жабдықтар мен компоненттерден тұрады.
Плутонийдi конверсиялау мен металл плутоний өндiруге арналған толық жүйелердi қамтитын бұл процестер шектiлiкке (мысалы, геометриясына байланысты өлшемдер), сәулеленуге (мысалы, сәулеленуден қорғау арқылы) және уыттылығына (мысалы, ұстап қалу шаралары) байланысты қатердiң алдын алу мақсатында қолданылатын шаралар бойынша сәйкестендiрiледi.
"Және әдейiлеп арналған немесе дайындалған жабдық" деген сөз тiркесiнiң мағынасы қолданылатын, сәулеленген отын элементтерiн өңдеуге арналған жабдықтың бөлшектерi мыналардан тұрады:

3.1. Сәулеленген отын элементтерiн бөлшектеуге арналған
машиналар

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Бұл жабдық сәулеленген ядролық материалды кейiннен epiту мақсатында отынның қабығын аршу үшiн пайдаланылады. Әдетте, металды кесу үшiн құрастырылған, әдейiлеп арналған құрылғылар пайдаланылады, алайда неғұрлым жетiлдiрiлген жабдық, мысалы лазерлер пайдаланылуы мүмкiн.
Жоғарыда анықталғандай, өңдеу қондырғысында пайдалану үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған алыстан басқарылатын жабдық сәулеленген ядролық отынның жиынтықтарын, үйiндiлерiн немесе бiлiктерiн кесу, бөлшектеу немесе тiлу үшiн арнайы жасалған.

3.2 Диссольверлер

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Диссольверлерге әдетте пайдаланылған ұсақталған отын түседi. Осындай шектiлiк тұрғысынан қауiпсiз резервуарларда сәулеленген ядролық материал азот қышқылында ерiтiледi және отын қабығының қалған қалдықтары технологиялық ағыннан шығарылады.
Шектiлiк тұрғысынан қауiпсiз резервуарлар (мысалы, шағын диаметрлi, сақиналы немесе тiкбұрышты резервуарлар), жоғарыда анықталғандай, ыстық, жоғары коррозиялы сұйықтарға төзiмдi және дистанциялы түрде салынатын және техникалық қызмет көрсетiлетiн сәулеленген ядролық отынды ерiтуге өңдеу қондырғысында пайдалану үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған қондырғылар.

3.3. Экстракторлар және еріткiшпен экстракциялауға
арналған жабдық

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Ерiткiшi бар экстракторларға диссольверлерден сәулеленген отынның ерiтiндiсi, сондай-ақ ол арқылы уран, плутоний және ыдырау өнiмдерi бөлiнетiн органикалық ерiтiндi түседi. Ерiткiшпен экстракциялауға арналған жабдық, әдетте, техникалық қызмет көрсетiлмей ұзақ уақыт жұмыс iстеуi немесе оңай ауыстырылатыны, пайдалану және басқару қарапайымдылығы, сондай-ақ процесс параметрлерiнiң өзгеруiне қарай бейiмделгiштiгi тұрғысынан пайдаланудың қатаң талаптарын қанағаттандыратындай етiп құрастырылады.
Әдейiлеп арналған немесе дайындалған ерiткiшi бар экстракторлар, толтырылған немесе пульсациялық бағаналар, араластыру-тұндыру аппараттары немесе центрден тепкiш түйiспе аппараттар сияқты сәулеленген отынды өңдеу қондырғысында пайдалануға арналған. Ерiткiшi бар экстракторлар азот қышқылының коррозиялық әсерiне төзiмдi болуы керек. Ерiткiшi бар экстракторлар ерекше жоғары талаптарды (оның iшiнде дәнекерлеудiң арнайы әдiстерiн қолдану, сапаны қадағалауды қамтамасыз ету және бақылау) сақтай отырып, әдетте, құрамында көмiртегi аз тот баспайтын болаттан, титаннан, цирконийден немесе басқа да жоғары сапалы материалдардан жасалады.

3.4. Тұндырып қою немесе сақтауға арналған химиялық
резервуарлар

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Ерiткiшпен экстракциялау сатысында сұйықтықтың үш негiзгi технологиялық ағыны түзiледi. Тұндырып қоюға немесе сақтауға арналған резервуарлар барлық үш ағынды одан әрi өңдеу кезiнде мынадай түрде пайдаланылады:
а) таза азот қышқылды уран ерiтiндiсi булау жолымен қоюландырылады және азоттан босату процесi жүредi, онда ол уран тотығына айналады. Бұл тотық ядролық отын циклiнде қайтадан пайдаланылады;
b) белсендiлiгi жоғары ыдырау өнiмдерiнiң ерiтiндiсi булау жолымен қоюландырылады және қоюлатылған сұйықтық ретiнде сақталады. Бұл қоспа кейiннен буландырылады немесе сақтауға не көмуге жарамды пiшiнге келтiрiледi;
с) таза плутоний нитратының ерiтiндiсi қоюландырылады және технологиялық процестiң келесi сатыларына түскенше сақталады. Атап айтқанда, плутоний ерiтiндiлерiн тұндырып қоюға немесе сақтауға арналған резервуарлар осы ағынның қоспасындағы немесе пiшiнiндегi өзгерiстер салдарынан болатын проблемалардың шегiне жетуiне жол бермейтiндей етiп жасалады.
Тұндырып қою немесе сақтау үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған резервуарлар сәулеленген отынды өңдеу қондырғысында пайдалануға арналған. Тұндырып қоюға немесе сақтауға арналған резервуарлар азот қышқылының коррозиялық әсерiне төзiмдi болуы керек. Тұндырып қоюға немесе сақтауға арналған резервуарлар әдетте құрамында көмiртегi аз тот баспайтын болаттан, титаннан, цирконийден немесе басқа жоғары сапалы материалдардан жасалады. Тұндырып қоюға немесе сақтауға арналған резервуарлар пайдалану және техникалық қызмет көрсету дистанциялық мүмкiндiгiмен жасалады және олардың ядролық қауiптiлiгiн бақылау тұрғысынан мынадай ерекшелiктерi болады:
1) қабырғаларының немесе iшкi құрылымдарының бор эквивалентi ең кемiнде 2 % тең болатын, не
2) цилиндр резервуарлардың ең үлкен диаметрi 175 мм (7 дюйм), не
3) тiкбұрышты немесе сақиналы резервуарлардың ең үлкен енi 75 мм (3 дюйм) болуы керек.

3.5. Плутоний нитратын тотыққа айналдыратын жүйе

КІРІСПЕ ЕСКЕРТУ

Өңдеу қондырғыларының көпшiлiгiнде осы соңғы процесс плутоний нитраты ерiтiндiсiн плутоний қос тотығына айналдырудан тұрады. Бұл процестiң негiзгi операцияларына: бастапқы технологиялық материалды сақтау мен мөлшерлеу, қатты және сұйық фазаны бөлу мен тұндыру, қыздыру, өнiмдi айналымға түсiру, желдету, қалдықтарды айналымға түсiру және процестi басқару кiредi.
Плутоний нитратын плутоний тотығына айналдыру үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған тұйық жүйелер, көбiнесе шегiне жету мен радиациялық әсердi болғызбау, сондай-ақ уыттылыққа байланысты қауiптiлiктi барынша азайту мақсатында жабдықталған.

3.6. Плутоний тотығын металға айналдыратын жүйе

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Өңдеу қондырғысына байланысты болатын бұл процесс плутоний фторидiн алу мақсатында әдетте белсендiлiгi жоғары фторлы сутектi қолдану арқылы плутоний қос тотығын фторлаудан тұрады, ол кейiннен металл плутоний және шлак түрiнде кальций фторидiн алғанға дейiн аса таза металл кальцийдiң көмегiмен қайта қалпына келтiрiледi. Осы процестiң негiзгi операцияларына: фторлау (мысалы, құрамында асыл металдар бар немесе олардан алынған қаптамамен қорғалған жабдықты қолдану арқылы), металды қалпына келтiру (мысалы, керамикалық тигельдердi қолдану арқылы), шлакты қалпына келтiру, өнiмдi айналымға түсiру, желдету, қалдықтарды айналымға түсiру және процестi басқару кiредi.
Металл плутоний өндiру үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған тұйық жүйелер көбiнесе шегiне жету және радиациялық әсердi болғызбау, сондай-ақ уыттылыққа байланысты қауiптiлiктi азайту мақсатында жабдықталған.

4. Отын элементтерiн дайындауға арналған қондырғылар

Отын элементтерiн дайындауға арналған қондырғы:
а) әдетте, ядролық материалдың технологиялық ағынымен тiкелей байланыста болатын немесе оны тiкелей өңдейтiн не оны басқаратын, немесе
b) ядролық материалды iшкi жағынан герметикалық етiп қаптайтын жабдықтан тұрады.

5. Уран изотоптарын бөлуге арналған қондырғылар және
талдау аспаптарынан басқа, осы үшiн әдейiлеп арналған
немесе дайындалған жабдық

"Талдау аспаптарынан басқа әдейiлеп арналған немесе дайындалған жабдық" деген сөз тiркесiнiң мағынасы қолданылатын, уран изотоптарын бөлуге арналған жабдықтың бөлшектерi мыналардан тұрады:

5.1. Газ центрифугалары және газ центрифугаларында
қолдану үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған
тораптар мен компоненттер

КIРIСПЕ ЕСКЕРТПЕ

Газ центрифугасы вертикаль орталық oci бар диаметрi 75 мм-ден (3 дюйм) 400 мм-ге (16 дюйм) дейiнгi қабырғасы жұқа цилиндр(лер)ден тұрады, ол(ар) вакуумге орнатылған және 300 м/с немесе одан да асатын жоғары айналыс жылдамдығымен қозғалады. Yлкен жылдамдыққа қол жеткiзу үшiн айналушы компоненттердiң конструкциялық материалдары берiктiгiнiң тығыздығына қатынасы үлкен шамада болуы керек, ал роторлы жиынтық, оның жекелеген компоненттерi олардың арасындағы теңсiздiктi мейлiнше азайту үшiн жоғары дәрежелi дәлдiкпен дайындалуы керек. Басқа центрифугаларға қарағанда, газ центрифугасында уранды байыту үшiн роторлы камераның iшiнде диск пiшiнiндегi айналатын қалқасы(лары) және екеуi ротордың осiнен роторлы камераның шеткi бөлiктерiне жеткiзiлетiн қалақшалармен қосылатын кемiнде үш жеке арнадан тұратын, UF ₆ газын беретiн және бұратын жылжымайтын жүйесi болады. Вакуумда бiрқатар айналмайтын элементтер болады, олардың конструкцияларының ерекшелiгiне қарамастан, оларды жасауда қиындық туғызбайды және ерекше материалдардан жасалмайды. Центрифугалық қондырғы осындай компоненттердiң көп болуын қажет етедi, сондықтан олардың саны түпкiлiктi пайдаланудың маңызды индикаторы болып табылады.

5.1.1. Айналмалы компоненттер

а) толық роторлы жиынтық:
Осы тараудың ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУIНДЕ көрсетiлген берiктiктiң тығыздыққа қатынасының үлкен мәнiмен бiр немесе одан да көп материалдардан жасалған қабырғасы жұқа цилиндрлер немесе өзара қосылған қабырғасы жұқа цилиндрлердiң бiрқатары. Цилиндрлер өзара иiлгiш сильфондар немесе төменде 5.1.1 с) бөлiгiнде сипатталған сақиналар арқылы қосылады. Құрастырылған poтop төменде 5.1.1. д) және e) бөлiктерiнде сипатталған iшкi қалқан(дар)дан және шеткi тораптардан тұрады. Алайда толық жиынтығы тапсырыс берушiге iшiнара жиналған түрiнде жеткiзiледi.
b) роторлы құбырлар:
Осы тараудың ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУIНДЕ көрсетiлген әдейiлеп арналған немесе дайындалған қабырғаларының қалыңдығы 12 мм (0,50 дюйм) немесе одан жұқа, диаметрi 75 мм-ден (3 дюйм) 400 мм-ге (16 дюйм) дейiнгi, берiктiктiң тығыздыққа қатынасының мәнi үлкен болатын бiр немесе бiрнеше материалдардан дайындалатын қабырғасы жұқа цилиндрлер.
с) сақиналар немесе сильфондар:
Роторлы құбырға жергiлiктi тiрек орнату үшiн немесе бiрқатар роторлы құбырларын қосу үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған компоненттер осы тараудың ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУIНДЕ көрсетiлген берiктiктiң тығыздыққа қатынасының мәнi үлкен болатын бiр материалдан жасалған. Сильфондар қабырғаларының қалыңдығы 3 мм (0,125 дюйм) немесе одан жұқа, диаметрi 75 мм-ден (3 дюйм) 400 мм-ге (16 дюйм) дейiнгi, бiр гофры бар қысқа цилиндрлер.
d) қалқалар:
Осы тараудың ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУIНДЕ көрсетiлген берiктiктiң тығыздыққа қатынасының мәнi үлкен болатын материалдардың бiрiнен жасалған диаметрi 75 мм-ден 400 мм-ге (3-тен 16 дюйм) дейiнгi диск пiшiнiндегi, шығарушы камераны негiзгi бөлiп тұратын камерадан оқшаулау мақсатында центрифуганың ротор құбыры iшiнде орнату үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған және кейбiр жағдайларда роторлы құбырдың негiзгi бөлiп тұратын камерасының iшiнде UF ₆ газының циркуляциясын жақсартуға арналған компоненттер.
е) жоғарғы/төменгi қақпақтар:
Диаметрi 75 мм-ден (3 дюйм) 400 мм-ге (16 дюйм) дейiнгi диск пiшiнiндегi, әдейiлеп арналған немесе ротор құбыры аузының диаметрiне дәл келетiндей етiп жасалған және осының нәтижесiнде оның iшiнде UF ₆ газын ұстап тұратын компоненттер. Осы тараудың ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУIНДЕ көрсетiлген берiктiктiң тығыздыққа қатынасының мәнi үлкен болатын бiр материалдан жасалатын бұл компоненттер жоғарғы мойынтiректiң (жоғарғы қақпақ) элементiнiң құрамдас бөлiгi ретiнде тiреу, ұстау немесе өзiнiң құрамында болуы үшiн пайдаланылады немесе электр двигательдерiнiң айналмалы элементтерiнiң аспалы бөлiктерi және төменгi подшипниктiң (төменгi қақпақтың) элементтерi болып табылады.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Центрифуганың айналмалы компоненттерi үшiн мынадай материалдар:
а) керiлу кезiндегi берiктiгiнiң ең үлкен шегi 2,05х10 ⁹ Н/м ² (300 000 фунт/кв.дюйм) және одан жоғары болатын мартенситтi ескiретiн болат;
b) керiлу кезiндегi берiктiгiнiң ең үлкен шегi 0,46х10 ⁹ Н/м ² (67 000 фунт/кв.дюйм) және одан жоғары болатын алюминий қорытпалары;
с) композиттi құрылымдарда және серпiмдiлiктiң меншiктi 6 модулының шамасы 12,3х10 ⁶ немесе одан үлкен және керiлу кезiндегi берiктiгiнiң ең үлкен шегi 0,3x10 ⁶ (67 000 фунт/кв.дюйм) және одан жоғары немесе керiлу кезiндегi берiктiгiнiң ең үлкен шегi 0,3х10 ⁶ (67 000 фунт/кв.дюйм) және одан жоғары болатын талшықты (жiп тәрiздес) материалдар ("серпiмдiлiктiң меншiктi модулы" бұл Н/м ³ берiлген шектi салмаққа бөлiнген Н/м берiлген Юнг модулi; "керiлудегi ең үлкен меншiктi берiктiк" - Н/м ³ берiлген меншiктi салмаққа бөлiнген керiлу кезiндегi ең үлкен берiктiк шегi Н/м ² ) пайдаланылады.

5.1.2. Статистикалық компоненттер

а) магниттi аспалы подшипниктер:
Демпфирлi ортасы бар құрсауға асылған сақиналы магниттен тұратын арнайы әдейiлеп арналған немесе дайындалған подшипниктердiң түйiндерi. Құрсау UF ₆ -ға төзiмдi материалдан жасалады (5.2-тарауына арналған ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУДI қараңыз). Магнит полюс ұшымен немесе (5.1.1.e. тарауына сипатталған жоғары қақпақта белгiленген) екiншi магнитпен қосылады. Магниттiң нысаны сақина тәрiздi, сыртқы және iшкi диаметрлерiнiң қатынасы 1,6:1-нан кем немесе оған тең болуы мүмкiн. Магнит бастапқы өтiмдiлiгi 0,15 Гн/м (120 000 СГС-тiң бiрлiктерi) немесе одан көп немесе қалдық магниттенуi 98,5% немесе одан көп немесе индукция мен өрiстiң ең жоғарғы кернеулiгiнiң көбейтiндiсi 80 кДж/м ³ (10 ⁷ Гс.Э)-дан көп болуын қамтамасыз ететiн нысанда бола алады. Магнит осьтердiң геометриялық осьтерден ауытқуын (0,1 мм немесе 0,004 дюймнен аз) шектеу немесе магнит материалды ерекше гомогендiлiкке жеткiзудi қамтамасыз ету материалдың әдеттегi қасиеттерiнен басқа қажеттi алдын алу шарты болып табылады.
b) подшипниктер/демпферлер:
Демпферге монтаждалған әдейiлеп арналған немесе дайындалған ось/нығыздағыш сақина түйiндi подшипниктер. Ось әдетте бiр шетi жарты сфера тәрiздi және басқа шетiнде, (5.1.1.e бөлiмiнде сипатталған, төменгi қақпаққа жалғастырылатын құралы бар) шынықтырылған болаттан жасалған бiлiктi бiлдiредi. Бiлiк гидродинамикалық подшипникпен де қосылуы мүмкiн. Сақинаның пiшiнi бiр жақ бетiнде жарты сфера ойығы бар таблеткаға ұқсайды. Осы компоненттер демпферден бөлек жиi әкелiнедi.
с) молекулярлық сорғылар:
Қайралған немесе iшiнен басылған спираль жүйелерiмен және iшiнен ұңғыланған тесiктерi бар әдейiлеп арналған немесе дайындалған цилиндрлер. Келесi өлшемдер типтiк болып табылады: iшкi даметрi 75 мм-ден (3 дюйм) 400 мм-ге (16 дюйм) дейiн, қабырғаның қалыңдығы 10 мм (0,4 дюйм) немесе одан да қалың, ұзындығы диаметрiне тең немесе одан көп. Жүйелердiң тiкбұрышты көлденең қимасы бар, тереңдiгi 2 мм (0,08 дюйм) немесе одан көп.
d) қозғалтқыштар статорлары:
Әдейiлеп арналған немесе дайындалған старторлар жиiлiгi 600-2000 Гц диапазонында, қуаты 50-1000 ВА диапазонында, вакуум жағдайында синхронды жұмыс iстеуге арналған жоғары жылдамдықты көп фазалы гистерезистiк (немесе реактивтi) тоқпен электроқозғалтқыштарға әдейiлеп арналған немесе дайындалған сақинаға ұқсас статорлар. Статорлар шығыны аз, көп қабатты, қалыңдығы 2,0 мм (0,08 дюйм) немесе одан кем жұқа пластиналардан құралған, темiр өзегiнде орналасқан көп фазалық орамдардан тұрады.
е) центрифуга корпустары/қабылдағыштары:
Iшiне газ центрифугасының ротор трубасының құрастырмасын орналастыруға әдейiлеп арналған немесе дайындалған компоненттер. Корпус қабырғасы қалыңдығы 30 мм-ге (1,2 дюйм) дейiн болатын, подшипниктердi орналастыру үшiн шетi прецезиялық өңделген және монтажға арналған бiр немесе бiрнеше фланецтерi бар қатты цилиндрден тұрады. Өңделген шеттерi бiр-бiрiне параллель және 0,05 немесе одан да аз градуспен шектелген цилиндрдiң ұзына бойы осiне перпендикуляр. Сондай-ақ корпус, оның iшiне бiрнеше ротор құбырлары сыятын ұяшық тәрiздi конструкция болуы мүмкiн. Корпустар UF ₆ коррозиясына төзiмдi материалдардан жасалады, немесе сондай материалдар қаптамасымен қорғалған.
f) тұтқыштар:
UF ₆ газын Пито түтiгi әдiсi бойынша (яғни, poтop құбырдағы газдың айналу ағынына бағытталған, радиуста орналасқан түтiктiң шетiн ію арқылы алынған саңылауы бap) ротор құбырынан алу үшiн, iшкi диаметрi 12 мм (0,5 дюйм)-ге дейiн болатын әдейiлеп арналған немесе дайындалған түтiкшелер, оларды орталық газ шығару жүйесiне бекiтуге болады. Түтiктер UF ₆ -ға коррозиялық төзiмдi материалдан жасалады немесе осындай материалдар қаптамасымен қорғалған.

5.2. Байытушы газцентрифугалық қондырғыда қолдану үшiн
әдейiлеп арналған немесе дайындалған көмекшi
жүйелер, жабдықтар мен компоненттер

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Байытушы газцентрифугалық қондырғының көмекшi жүйелерi, жабдықтары мен компоненттерi UF ₆ -ны центрифугаларға беруге, каскадтар (немесе сатылар) құру мақсатымен жекелеген центрифугаларды өзара байланыстыру үшiн жоғары байытуға барынша қол жеткiзу және UF ₆ -ның "өнiмiн" және "қалдықтарын" центрифугалардан алу үшiн қажеттi қондырғылар жүйесiн, сондай-ақ центрифугаларды iске қосуға немесе қондырғыны басқаруға қажеттi жабдықтар. Әдетте UF ₆ жылытылатын автоклавтар iшiне орналастырылған қатты заттардан буланады да каскадтың коллекторлық құбырлары жүйесi арқылы газ тәрiздес формада центрифугаларға берiледi. Центрифугалардан газ тәрiздi ағындар түрiнде келiп түсетiн UF ₆ -ның "өнiмi" мен "қалдықтары" да каскадтың коллекторлық құбырлар жүйелерi арқылы суық тұтқыштарға (203 ⁰ К (-70 ⁰ С) температура шамасында жұмыс iстейтiн) өтедi, онда олар конденсацияланып, содан кейiн тасымалдауға немесе сақтауға арналған тиiстi контейнерлерге орналастырылады. Байытуға арналған қондырғы каскадтарға жинақталған сан мыңдаған центрифугалардан тұратындықтан, дәнекерленген мыңдаған жiктерi бар көпкилометрлi коллекторлық каскадтар құбырлары жасалады, әрi олардың қосылған жерлерiнiң негiзгi бөлiгiнiң схемасы әлденеше рет қайталанады. Құбырлардың жабдықтары, компоненттерi мен жүйелерi вакуум-тығыздылығына және өңдеудiң тазалығына қойылатын жоғары талаптар сақтала отырып дайындалады.

5.2.1. "Өнiм" мен "қалдықтарды" беру жүйелерi/жету
жүйелерi

Әдейiлеп арналған немесе дайындалған технологиялық жүйелер мен жабдықтар мыналардан тұрады:
UF ₆ -ны центрифугалардың каскадтарына 100 кПа-ға дейiнгi (15 фунт/кв.дюйм) қысымда және 1 кг/сағ. немесе одан да көп жылдамдықта беру үшiн қолданылатын қоректендiрушi автоклавтар (немесе станциялар);
UF ₆ -ны каскадтардан 3 кПа-ға дейiнгi (0,5 фунт/кв.дюйм) қысымда шығару үшiн қолданылатын десублиматорлар (немесе суық тұтқыштар). Десублиматорлар 203 ⁰ К (70 ⁰ С)-ге дейiн суытылуға және 343 ⁰ К (70 ⁰ С)-ке дейiн қыздырылуға қабiлеттi;
UF ₆ -ны контейнерлерге орналыстыру үшiн қолданылатын "өнiм" мен "қалдықтардың" станциялары.
Осы қондырғы, жабдықтар мен құбырлар вакуум-тығыздығына және өңдеудiң тазалығына қойылатын жоғары талаптар сақтала отырып, толықтай UF ₆ -ға төзiмдi материалдардан жасалады немесе осындай материалдар қаптамасымен қорғалады (осы бөлiмге арналған ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУЛЕРДI қараңыз).

5.2.2. Коллекторлық құбырлардың машиналық жүйелерi

UF ₆ -ны центрифугалық каскадтардың iшiнде ұстап тұру үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған құбырлар мен коллекторлар жүйелерi. Бұл құбырлар желiсi әдетте "үштiк" коллекторы бар жүйенi бiлдiредi, мұнда әрбiр центрифуга коллектордың әрқайсысымен жалғанған. Демек, олардың жалғанған жерiнiң негiзгi бөлiгiнiң схемасы әлденеше рет қайталанады. Ол вакуум-тығыздылығына және өңдеудiң тазалығына қойылатын жоғары талаптар сақтала отырып, тұтастай UF ₆ -ға төзiмдi материалдардан жасалады (осы бөлiмге арналған ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУЛЕРДI қараңыз).

5.2.3. Масс-спектрометрлер/UF ₆ -ға арналған иондар
көздерi

UF ₆ газ ағындарынан берiлетiн массалар сынамаларын, "өнiмдi" немесе "қалдықтарды" тiкелей сұрыптау жүргiзуге қабiлеттi әдейiлеп арналған немесе дайындалған магниттi немесе квадрупольдi масс-спектрометрлер. Олар мынадай сипаттардың толық жиынтығына ие:
1. 320-дан жоғары масса бойынша үлестi айыру қабiлетi;
2. нихромнан немесе монельден жасалған немесе солардан жасалған қаптамалармен қорғалған, немесе никельденген ион көздерi бар;
3. электрондармен атқыланатын ионданушы көздерi бар;
4. изотоптық талдау үшiн жарамды коллекторлық жүйесi бар.

5.2.4. Жиiлiктi түрлендiргiштер

5.1.2. d) тармақшада анықталған қозғалтқыштардың статорларын қоректендiру үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған жиiлiктi түрлендiргiштер (конверторлар немесе инверторлар ретiнде де белгiлi), немесе осындай жиiлiктi түрлендiргiштердiң бөлшектерi, компоненттерi мен құрастырмалары. Олар мынадай сипаттардың толық жиынтығына ие:
1. 600-ден 2000 Гц-ке дейiнгi диапазондағы көпфазалы шығысы;
2. жоғары тұрақтылық (0,1%-тен жақсы жиiлiк тұрақтылығымен);
3. линиялық емес бұрмалану төмендiгi (2%-тен кем);
4. 80%-тен жоғары пайдалы әсер козффициентi.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Жоғарыда айтылған жабдық UF ₆ технологиялық газбен тiкелей әрекетке түседi немесе центрифугалардың жұмысын және газдың центрифугадан центрифугаға және каскадтан каскадқа өтуiн тiкелей жүзеге асырады.
UF ₆ -ға коррозиялық төзiмдi материалдар тоттанбайтын болат, алюминий, алюминий қорытпалары, никель немесе құрамында 60%-тен және одан жоғары никелi бар қорытпалардан тұрады.

5.3. Газдыдиффузиялық байыту кезiнде пайдалану үшін
әдейiлеп арналған немесе дайындалған құрастырмалар
мен компоненттер

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Арнайы кеуек газдыдиффузиялық тосқауыл, газды суытуға арналған жылу алмастырғыш (сығу процесiнде қызатын), нығыздағыш клапандар мен реттегiш клапандар, сондай-ақ құбырлар уран изотоптарын газдыдиффузиялық әдiспен айыру кезiнде қолданылатын негiзгi технологиялық құрастырмалар болып табылады. Газдыдиффузиялық технологияда алтыфторлы уран (UF ₆ ) қолданылатындықтан, барлық жабдықтар, құбырлар және өлшеуiш аспаптардың беттерi (газбен әсерге түсетiн) UF ₆ -мен әсерге түскенде тұрақтылығын сақтайтын материалдардан жасалуға тиiс. Газдыдиффузиялық қондырғы осындай бiрнеше құрастырмалардан тұрады, сондықтан олардың саны түпкi қолданыстағы маңызды көрсеткiш болуы мүмкiн.

5.3.1. Газдыдиффузиялық тосқауылдар

а) металл, полимер немесе керамикалық материалдардан жасалған, UF ₆ -ға коррозиялық төзiмдi, кеуектерiнiң мөлшерi 100-1000 А (ангстрем), қалыңдығы 5 мм (0,2 дюйм) немесе оданда кем, ал түтiк тәрiздi формалар үшiн 25 мм (1 дюйм) немесе оданда кем диаметр болатын әдейiлеп арналған немесе дайындалған жұқа, кеуектi фильтрлер.
b) осындай фильтрлердi жасау үшiн арнайы дайындалған қоспалар немесе ұнтақтар. Мұндай қоспалар мен ұнтақтарға никель немесе құрамында 60% немесе одан көп никелi бар қорытпалар, алюминий оксидi немесе UF ₆ -ға коррозиялық төзiмдi, тазалығы 99,9% немесе одан жоғары, түйiрлерiнiң көлемi кемiнде 10 мкм және түйiрлерiнiң iрiлiгi жөнiнен жоғары бiртектi толық фторланған көмiрсутек полимерлер жатады, олар газдыдиффузиялық тосқауылдар дайындау үшiн арнайы әзiрленген.

5.3.2. Диффузорлар камералары

Диаметрi 300 мм-ден (12 дюйм) асатын және ұзындығы 900 мм-ден (35 дюйм) асатын әдейiлеп арналған немесе дайындалған герметикалық цилиндр ыдыстар немесе көлденең немесе тiгiнен орнатуға арналған, iшiне газдыдиффузиялық тосқауылдарды орнату үшiн UF ₆ - ға коррозиялық төзiмдi материалдардан жасалған немесе солардың қаптамасымен қорғалған әрқайсының диаметрi 50 мм-ден (2 дюйм) асатын бiр қабылдағыш және екi шығарғыш келте құбыры бар осындай өлшемдегi тiкбұрышты ыдыстар.

5.3.3. Компрессорлар мен газ үрлегiштер

Әдейiлеп арналған немесе дайындалған, сору өнiмдiлiгi 1 м ³ /мин немесе UF ₆ -дан жоғары және шығу кезiндегi қысымы бiрнеше жүздеген кПа (100 фунт/кв), UF ₆ ортада ұзақ уақыт пайдалануға арналған тиiстi қуаттағы злектроқозғалтқышы бар осьтiк, ортадан тепкiш немесе көлемдiк компрессорлар немесе газ үрлегiштер, сондай-ақ осындай компрессорлар мен газ үрлегiштердiң жекелеген құрастырмалары. Мұндай компрессорлар мен газ үрлегiштердiң қысымы 1:2-ден 6:1-гe дейiн өзгерiп отырады және UF ₆ -ға төзiмдi материалдардан жасалады немесе солармен қапталады.

5.3.4. Айналмалы бiлiктердiң тығыздылығы

UF ₆ мен толтырылған компрессордың немесе газ үрлегiштiң iшкi камерасына ауаның кiруiне жол бермейтiндей сенiмдi герметизацияны қамтамасыз ету үшiн компрессор немесе газ үрлегiштiң роторын жетекшi қозғалтқышпен қосатын бiлiктi тығыздау үшiн қабылдағыш жағынан және шығарғыш жағынан орнатылған әдейiлеп арналған немесе дайындалған вакумумдық тығыздағыштар. Мұндай тығыздағыштар әдетте буферлi газдың кемiнде 1000 см ³ /мин (60 дюйм ³ /мин) ағыс жылдамдығына арналып жобаланады.

5.3.5. UF ₆ -ны суытуға арналған жылу алмастырғыштар

UF ₆ -ғa төзiмдi материалдардан жасалған немесе солармен (тоттанбайтын болаттан басқа) не мыспен немесе осы металдардың кез келген қоспасымен қапталған және қысымы 100 кПа (15 фунт/дюйм кв) аралығында өзгерген кезде сағатына кемiнде 10 Па (0,0015 фунт/дюйм кв) газдың шығып кету қысым өзгерiсiнiң жылдамдығына есептелген әдейiлеп арналған немесе дайындалған жылу алмастырғыштар.

5.4. Газдыдиффузиялық байыту кезiнде қолдану үшiн
әдейiлеп арналған немесе дайындалған көмекшi
жүйелер, жабдықтар мен компоненттер

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Байытушы газдыдиффузиялық қондырғылар үшiн көмекшi жүйелер, жабдықтар мен компоненттер UF ₆ -ны газдыдиффузиялық құрастырмаларға беруге, диффузиялық каскадтардан UF ₆ -ның "өнiмi" мен "қалдықтарын" барынша жоғары байытуға және алуға бiртiндеп қол жеткiзу мақсатында жекелеген құрастырмаларды өзара байланыстыруға және каскадтар (немесе сатылар) құруға қажеттi қондырғылар жүйесi болып табылады. Диффузиялық каскадтардың жоғары инерциялы сипатына орай олардың жұмысына қандай да бiр үзiлiс жасау, әсiресе оларды тоқтату елеулi салдарларға әкеп соқтырады. Демек, газдыдиффузиялық қондырғыда барлық технологиялық жүйелерде вакуумды қатал да тұрақты ұстап тұру, апаттан автоматты түрде қорғау және газ ағынын автоматты түрде дәл реттеу аса маңызды. Осының бәрi қондырғыны көптеген арнайы өлшеу, реттеу және басқару жүйелерiмен жарақтандыру қажеттiгiне әкеп соғады.
Әдетте UF ₆ автоклавтардың iшiне орналасқан цилиндрлерде буланады да каскадтың коллекторлық құбырлар жүйесi арқылы газ тәрiздес пiшiндi кiру нүктелерiне берiледi. Шығу нүктелерiнен газ тәрiздес ағындар түрiнде келiп түсетiн UF ₆ -ның "өнiмi" мен "қалдықтары" коллекторлық құбырлар жүйелерi арқылы не суық тұтқыштарға не компрессорлық станцияларға келiп түседi, онда UF ₆ -ның газ тәрiздес ағыны сұйытылады және одан кейiн тасымалдауға немесе сақтауға арналған тиiстi контейнерлерге орналастырылады. Байытушы газдыдиффузиялық қондырғының каскадтарға жинақталған газдыдиффузиялық құрастырмалары көп болғандықтан, көпкилометрлi мыңдаған дәнекерлеу жiктерi бар коллекторлық құбырлар құрылады әрi олардың қосылған жерлерiнiң негiзгi бөлiктерiнiң схемасы әлденеше рет қайталанады. Жабдықтар, компоненттер мен құбырлар жүйелерi вакуум-тығыздылығына және өңдеу тазалығына қойылатын жоғары талаптар сақтала отырып жасалады.

5.4.1. "Өнiм "мен "қалдықтарды" беру жүйелерi/жету
жүйелерi

300 Па (45 фунт/кв. дюйм) немесе одан кем қысымда жұмыс iстеуге қабiлеттi әдейiлеп арналған немесе дайындалған технологиялық жүйелер, оның iшiнде:
UF ₆ -ны газдыдиффузиялық каскадтарға беру үшiн қолданылатын қоректендiрушi автоклавтap (немесе жүйелер);
UF ₆ -ны газдыдиффузиялық каскадтарға шығару үшін қолданылатын десублиматорлар (немесе суық тұтқыштар);
газ тәрiздес пiшiндегi UF ₆ каскадтан сығымдалатын және сұйық күйге жеткенге дейiн салқындатылатын сұйылту станциялары;
UF ₆ -ны контейнерлерге ауыстырып орналастыру үшiн қолданылатын "өнiм" немесе "қалдықтар" станциялары.

5.4.2. Коллекторлық құбырлар жүйелерi

UF ₆ -ны газдыдиффузиялық каскадтардың iшiнде ұстап тұру үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған құбырлар жүйелерi мен коллекторлар жүйелерi. Бұл құбырлар желiсi әдетте "қос" коллекторлы жүйе болып келедi, онда әрбiр ұяшық коллекторлардың әрқайсысымен жалғастырылған.

5.4.3. Вакуумдық жүйелер

а) Өнiмдiлiгi 5 м ³ /мин (175 фут ³ /мин) немесе одан да көп әдейiлеп арналған немесе дайындалған iрi вакуумды магистральдар, вакуумды коллекторлар мен вакуумды сорғылар.
b) UF ₆ -сы бар атмосферада жұмыс iстеуге арналған және алюминийден, никельден немесе құрамында 60%-тен астам никелi бар қорытпалардан жасалған немесе солармен қапталған вакуумдық сорғылар. Бұл сорғылар ротациялық немесе поршеньдi болуы мүмкiн, ығыстырғыш және фторкөмiртектi тығыздағыштары болуы мүмкiн, сондай-ақ олардың iшiне арнайы жұмыс сұйықтары құйылған болуы мүмкін.

5.4.4. Стопорлы және реттеушi арнайы клапандар

UF ₆ -ғa төзiмдi материалдардан жасалған, диаметрi 40-тан 1500 мм-ге (1,5-тен 59 дюймге) дейiн жететiн, байытушы газдыдиффузиялық қондырғылардың негiзгi және қосалқы жүйелерiне орналастыру үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған сильфон түрiндегi қол немесе автоматты стопорлы және реттеушi клапандар.

5.4.5. Масс-спектрометрлер/UF ₆ -ға арналған ион көздерi

UF ₆ газ ағындарынан берiлетiн массалар сынамаларын "өнiмдi" немесе "қалдықтарды" тiкелей сұрыптауға қабiлеттi әдейiлеп арналған немесе дайындалған магниттi немесе квадрупольдi масс-спектрометр-лер. Олар мынадай сипаттардың толық жиынтығына ие:
1. 320-дан жоғары масса бойынша үлестi айыру қабiлетi;
2. нихромнан немесе монельден жасалған не солардан жасалған қаптамалармен қорғалған немесе никельденген ион көздерi бар;
3. электрондармен атқыланатын ионданушы көздерi бар;
4. изотоптық талдауға жарамды коллекторлық жүйесi бар.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Жоғарыда аталған жабдық UF ₆ технологиялық газымен тiкелей әрекетке түседi не каскад шегiнде ағындарды тiкелей реттейдi. Технологиялық газбен әрекетке түсетiн беттердiң бәрi тұтастай UF ₆ -ға
төзiмдi материалдардан жасалады немесе солармен қапталады. Газдыдиффузиялық құрылғыларға жататын бөлiмдердiң мақсаты үшiн UF ₆ -ға коррозиялық төзiмдi материалдарға тоттанбайтын болат, алюминий, алюминий қорытпалары, алюминий оксиды, никель немесе құрамында 60% немесе одан көп никелi бар қорытпалар, сондай-ақ UF ₆ -ға төзiмдi толық фторланған көмiрсутектi полимерлер жатады.

5.5. Аэродинамикалық байыту қондырғыларында
қолданылатын әдейiлеп арналған немесе дайындалған
жүйелер, жабдықтар мен компоненттер

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Аэродинамикалық байыту процесiнде газ тәрiздес UF ₆ мен жеңiл газдың (сутегi немесе гелий) қоспасы сығылады және одан кейiн ажыратушы элементтер арқылы өткiзiледi, онда изотоптық бөлiнiс қисық сызықты қабырға геометриясы бойынша қуатты ортадан тепкiш күштер алудың көмегiмен аяқталады. Бұл типтiң екi процесi: шүмек арқылы бөлу процесi және құйынды түтiк процесi сәттi iске асырылған. Екi процесс үшiн де бөлушi каскадтың негiзгi компоненттерi арнайы айырғыш элементтер (шүмектер немесе құйынды түтiктер), газ компрессорлары және сығу кезiнде пайда болатын жылуды шығаруға арналған жылу алмастырғыштар орналасқан цилиндрлiк корпустар болып табылады. Аэродинамикалық қондырғылар үшiн мұндай каскадтар тым көп қажет болады, сондықтан олардың саны түпкi пайдаланудың маңызды көрсеткiшi болуы мүмкiн. Аэродинамикалық процесте UF ₆ пайдаланылатындықтан, барлық жабдықтың, құбырлардың және өлшеуiш құралдардың үстiңгi беттерi (газбен әрекетке түсетiн) UF ₆ -мен әрекетке түскен кезде тұрақтылығын сақтайтын материалдардан жасалуы тиiс.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Осы бөлiмде аталған элементтер UF ₆ технологиялық газымен тiкелей әрекетке түседi не каскад шегiнде ағындарды тiкелей реттейдi. Технологиялық газбен әрекетке түсетiн беттердiң бәрi тұтастай UF ₆ -ға төзiмдi материалдардан жасалады немесе сондай материалдардан жасалған қаптамалармен қорғалады. Аэродинамикалық байыту элементтерiне жататын бөлiм мақсаты үшiн UF ₆ -ға коррозиялық төзiмдi материалдарға мыс, тоттанбайтын болат, алюминий, алюминий қорытпалары, никель немесе құрамында 60% немесе одан көп никелi бар қорытпалар, сондай-ақ UF ₆ -ғa төзiмдi толық фторланған көмiрсутектi полимерлер жатады.

5.5.1. Бөлiп тұратын шүмектер

Әдейiлеп арналған немесе дайындалған бөлiп тұратын шүмектер мен олардың құрастырмалары. Бөлгiш шүмектер мм-ден кем (әдетте 0,1-ден 0,05 мм-ге дейiн) радиуста иiлген, UF ₆ -ға коррозиялық төзiмдi және шүмек арқылы өтетiн газды екi фракцияға бөлетiн iшкi кескiш жиегi бар саңылаулы иiлген арналардан тұрады.

5.5.2. Құйынды түтiктер

Әдейiлеп арналған немесе дайындалған құйынды түтiктер мен олардың құрастырмалары. Құйынды түтiктер цилиндр немесе конус тәрiздi пiшiнде болады, олар UF ₆ -ғa коррозиялық төзiмдi материалдардан жасалған немесе сондай материалдар қаптамасымен қорғалған және диаметрiнiң ұзындығына арақатынасы 20:1 немесе одан кем 0,5 см-ден 4 см-ге дейiн диаметрлi, сондай-ақ бiр немесе бiрнеше тангенстiк кiру саңылаулары болады. Түтiктер бiр немесе екi шетiнде шүмек тәрiздi әкеткiштермен жарақтандырылуы мүмкiн.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Қоректi газ құйынды түтiктерге бiр шеттен жанама бойынша немесе бұралғыш күрекшелер арқылы немесе түтiк бойындағы көптеген тангенстi кiру саңылаулары арқылы келедi.

5.5.3. Компрессорлар мен газ үрлегiштер

UF ₆ -ға коррозиялық төзiмдi материалдардан жасалған немесе сондай материалдар қаптамасымен қорғалған, кiрердегi өнiмдiлiгi 2 м ³ /мин немесе UF ₆ мен тасымалдағыш газ (сутегi немесе гелий) қоспасынан жоғары әдейiлеп арналған немесе дайындалған осьтiк, центрифугалық немесе көлемдi компрессорлар немесе газ үрлегiштер.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Мұндай компрессорлар мен газ үрлегiштердiң әдетте қысымы 1,2:1-ден 6:1-гe дейiнгi аралықта өзгерiп тұрады.

5.5.4. Айналғыш бiлiктердiң тығыздылығы

UF ₆ мен тасымалдағыш газ қоспасымен толтырылған компрессордың немесе газ үрлегiштiң iшкi камерасына ауа немесе тығыздауыш газдың енуiн немесе технологиялық газдың шығып кетуiн болғызбайтындай герметизацияны қамтамасыз ету үшiн компрессор роторын немесе газ үрлегiштiң роторын жетекшi қозғалтқышпен қосатын бiлiктi тығыздау үшiн, кiретiн және шығатын жақтарында орнатылған әдейiлеп арналған немесе дайындалған айналғыш бiлiктердiң тығыздағыштары.

5.5.5. Газды суытуға арналған жылу ауыстырғыштар

UF ₆ -ға коррозиялық төзiмдi материалдардан жасалған немесе сол материалдар қаптамасымен қорғалған әдейiлеп арналған немесе дайындалған жылу ауыстырғыштар.

5.5.6. Бөлгiш элементтердiң қаптамалары

UF ₆ -ға коррозиялық төзiмдi материалдардан жасалған немесе сондай материалдар қаптамасымен қорғалған, iшiне құйынды түтiктер мен бөлгiш шүмектер орналастыру үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған бөлiп тұратын элементтердiң құндақтары.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл қаптамалар диаметрi 300 мм және ұзындығы 900 мм-ден асатын цилиндр камералар немесе салыстырмалы өлшемдегi тiкбұрышты камералар түрiнде болуы мүмкiн және олар тiгiнен немесе көлденеңнен орнатуға арналуы мүмкiн.

5.5.7. "Өнiм" мен "қалдықтарды" беру жүйелерi/жету
жүйелерi

UF ₆ -ға коррозиялық төзiмдi материалдарынан жасалған немесе сондай материалдар қаптамасымен қорғалған байыту қондырғылары үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған технологиялық жүйелер мен жабдықтар, оларға:
а) байыту процесiне UF ₆ -ны беру үшiн қолданылатын қоректендiрушi автоклавтар, пештер немесе жүйелер;
b) қызған UF ₆ -ны байыту процесiнен шығарып, одан кейiнгi орын ауыстыру үшiн қолданылатын десублиматорлар (немесе суық тұтқыштар);
с) UF ₆ -ны байыту процесiнен сығу арқылы шығару және UF ₆ -ны сұйыққа немесе қатты түрге айналдыру үшiн пайдаланылатын қатайту немесе сұйылту станциялары;
d) UF ₆ -ны контейнерлерге орналастыру үшiн пайдаланылатын "өнiм" немесе "қалдықтар" станциялары.

5.5.8. Коллекторлық құбырлар жүйелерi

UF ₆ -ға коррозиялық төзiмдi материалдарынан жасалған немесе сол материалдар қаптамасымен қорғалған, UF ₆ -ны аэродинамикалық каскадтардың iшiнде ұстауға әдейiлеп арналған немесе дайындалған коллекторлық құбырлар жүйелерi. Әдетте бұл құбырлардың желiсi "қосарланған" коллектор жүйесi болады, мұнда әр каскад немесе каскадтар тобы коллекторлардың әрқайсысымен жалғанған.

5.5.9. Вакуумдық жүйелер мен сорғылар

а) вакуумдық магистральдардан, вакуумдық коллекторлардан және вакуумдық сорғылардан тұратын өнiмдiлігi кiрiсiнде 5 м ³ /мин немесе одан жоғары және UF ₆ газы бар ортада жұмыс жасауға әдейiлеп арналған немесе дайындалған вакуумдық жүйелер.
b) UF ₆ -ға коррозиялық төзiмдi материалдардан жасалған немесе сондай материалдар қаптамасымен қорғалған UF ₆ газы бар ортада жұмыс жасауға әдейiлеп арналған немесе дайындалған вакуумдық сорғылар. Бұл сорғыларда фторлы-көмiртектi нығыздағыштар және арнайы жұмыс сұйықтары қолданылуы мүмкiн.

5.5.10. Арнайы стопорлы және реттеушi клапандар

UF ₆ -ға коррозиялық төзiмдi материалдардан жасалған немесе сол материалдар қаптамаларымен қорғалған, диаметрi 40-тан 1500 мм-ге дейiн болатын негiзгi және көмекшi жүйелердегi аэродинамикалық байыту қондырғыларын монтаждауға әдейiлеп арналған немесе дайындалған сильфонды типтегi қол немесе автоматты стопорлы және реттеушi клапандар.

5.5.11. Масс-спектрометрлер/UF ₆ үшiн ион көздерi

UF ₆ газ ағындарынан берiлетiн массалар сынамаларын, "өнiмдi" немесе "қалдықтарды" тiкелей сұрыптауға қабiлетi әдейiлеп арналған немесе дайындалған магниттi не квадрупольдi масс-спектрометрлер. Олар мынадай сипаттардың толық жиынтығына ие:
1. 320-дан жоғары масса бойынша үлестi айыру қабiлетi;
2. нихромнан не монельден жасалған немесе солардың қаптамалармен қорғалған немесе никельденген ион көздерi бар;
3. электрондармен атқыланатын ионданушы көздерi бар;
4. изотоптық талдауға жарамды коллекторлық жүйесi бар.

5.5.12. Тасымалдаушы газдан UF ₆ -ны айыру жүйелерi

Тасымалдаушы газдан (сутегi немесе гелийден) UF ₆ -ны айыруға әдейiлеп арналған немесе дайындалған технологиялық жүйелер.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл жүйелер тасымалдаушы газдағы UF ₆ -ның мөлшерiн миллионнан бiр бөлiкке немесе одан азға қысқартуға арналған және оларға мынадай жабдықтар енуi мүмкiн:
а) -120 ⁰ С немесе одан төмен температура орнатуға қабiлеттi криогендi жылу алмастырғыштар мен криосепараторлар немесе;
b) -20 ⁰ С немесе одан төмен температура орнатуға қабiлеттi криогендi салқындату блоктары немесе;
с) UF ₆ -ны тасымалдаушы газдан бөлуге арналған бөлгiш шүмектер мен құйынды түтiктер блоктары немесе;
d) -20 ⁰ C немесе одан төмен температура орнатуға қабiлеттi UF ₆ -ны жинайтын суық ұстағыштар.

5.6. Химиялық алмасу немесе ион алмасу жолымен байыту
қондырғыларында пайдалану үшін әдейiлеп арналған
немесе дайындалған жүйелер, жабдықтар мен
компоненттер

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Уран изотоптарының масса бойынша болмашы айырмашылықтары изотоптарды бөлу үшiн негiз ретiнде пайдалануға болатын химиялық реакциялар тепе-теңдiгiнiң аздап өзгеруiне әкеп соғады. Екi процесс: сұйық-сұйықтық химиялық алмасу мен қатты-сұйықтық иондық алмасу табысты жүзеге асқан.
Сұйық-сұйықтық химиялық алмасу процесiнде қарсы ағында араласпайтын сұйық фазалардың (су немесе органикалық) өзара әсерi жүредi, бұл бөлiнiстiң мыңдаған сатыда каскадталу әсерiне әкеп соғады. Су фазасы тұз қышқылы ерiтiндiсiндегi уран хлоридiнен тұрады; органикалық фаза органикалық ерiтiндiдегi уран хлоридi бар экстрагенттен тұрады. Сұйық-сұйықтық алмасу колонналары (торлы тарелкелерi бар импульстiк колонналары сияқты) немесе центрифугалық беттеспе сұйықтық бөлу каскадының беттеспе сұйықтық болуы мүмкiн. Бөлу каскадының екi шетiнде әр шетiндегi рефлюкстi қамтамасыз ету мақсатында химиялық түрленудiң болуы (тотығу және қалпына келтiру) қажет. Конструкцияның негiзгi мiндетi - технологиялық ағындардың металдардың кейбiр иондарымен ластануын болдырмау. Осыған байланысты пластикалық, пластикпен қапталған (фторланған көмiрсутектi полимерлердi қолданумен бipгe) және/немесе әйнекпен қапталған колонналар мен құбырлар пайдаланылады.
Қатты-сұйықтық ион алмасу процесiнде байытуға арнайы, өте жылдам әсер ететiн ион алмасу шайырында немесе адсорбентiнде уранның адсорбция/десорбциясы арқылы қол жеткiзiледi. Тұз қышқылындағы уран ерiтiндiсi және басқа да химиялық реагенттер адсорбенттiң нығыздалған қабаты бар цилиндрлi байыту колонналары арқылы өткiзiледi. Процестiң үздiксiздiгiн қамтамасыз ету үшiн "өнiм" мен "қалдықтарды" жинауға мүмкiндiк беретiндей етiп уранды адсорбенттен босатып, қайтадан сұйық ағынға жiберу мақсатындағы рефлюкс жүйесi қажет. Бұған бөлiнген сыртқы тұзақтарда толығымен регенерацияланатын және изотопты айыру колонналарының өзiнде iшiнара регенерацияланатын қолайлы қалпына келтiру/тотығу химиялық реагенттерiн пайдалану жолымен қол жеткiзiледi. Процесте тұз қышқылының ыстық қойыртылған ерiтiндiлерiнiң қатысуы жабдықтардың арнайы коррозияға төзiмдi материалдардан жасалуын немесе осындай материалдар қаптамасымен қорғалуын қажет етедi.

5.6.1. Сұйық-сұйықтық алмасу колонналары (химиялық
aлмaсу)

Химиялық алмасу процесiн пайдалана отырып уранды байыту үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған механикалық күш кiрмесi бар (яғни, торлы тарелкалары бар импульстi колонналар, үдемелi қозғалыс жасайтын тарелкалары бар колонналар және iшкi турбиналы араласқышы бар колонналар) қарсы ағындағы сұйық-сұйықтық алмасу колонналары. Тұз қышқылының қойылтылған ерiтiндiсiне коррозиялық төзiмдi болу үшiн бұл колонналар мен оның iшкi компоненттерi қолайлы пластикалық материалдардан (фторланған көмiрсутектi полимерлер тәрiздi) немесе әйнектен жасалған немесе сондай материалдар қаптамасымен қорғалған. Колонналар каскад бойымен қысқа уақыт iшiнде (30 секунд немесе одан кем) өтуге жобаланған.

5.6.2. Центрифугалық сұйық-сұйықтық беттеспе сүзгiштер
(химиялық алмасу)

Химиялық алмасу процесiн пайдалана отырып уранды байыту үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған центрифугалық сұйық-сұйықтық беттеспе сүзгiштер. Мұндай беттеспе сүзгiштерде органикалық және сұйық ағындар туғызу үшiн айналдыру, одан соң фазаларды бөлу үшiн сыртқа тепкiш күш пайдаланылады. Тұз қышқылының қойытылған ерiтiндiлерi әсерiне коррозиялық төзiмдiлiк үшiн беттеспе сүзгiштер қолайлы пластикалық материалдардан (фторланған көмiрсутектi полимерлер сияқты) жасалады немесе сондай материалдармен не әйнекпен қапталады. Центрифугалық беттеспе сүзгiштер каскад бойымен аз уақыт iшiнде (30 секунд немесе одан кем) өтуге жобаланған.

5.6.3. Уранды қалпына келтiруге арналған жүйелер мен
жабдық (химиялық алмасу)

а) химиялық алмасу процесiн пайдалана отырып уранды байыту үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған уранды бiр валенттiлiк күйден екiншi күйге түсiру үшiн электрохимиялық қалпына келтiру ұяшықтары. Технологиялық ерiтiндiлермен байланысқа түсетiн ұяшықтар материалдары тұз қышқылының қойытылған ерiтiндiлерiне коррозиялық төзiмдi болуға тиiс.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Ұяшықтың катод бөлiгi бiршама жоғары валенттiлiк күйiне дейiн уранның қайталап тотығуын болдырмайтындай етiп жобалануға тиiс. Уранды катод бөлiгiнде ұстап тұру үшiн ұяшықтың арнайы катионды-алмасу материалынан жасалған өткiзбейтiн диафрагмалық мембранасы болуы мүмкiн. Катод графит сияқты тиiстi қатты өткiзгiштен тұрады.
b) органикалық ағыннан U ⁺⁴ -тi бөлiп алу, қышқыл концентрациясын реттеу және каскадтың өндiрiстiк шығысында электрохимиялық қалпына келтiру ұяларын толтыру үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған жүйелер.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл жүйелер органикалық ағыннан U ⁺⁴ -тi сұйық ерiтiндiге айдауға арналған ерiтiндiмен экстракциялау қондырғыларынан, буландыру қондырғыларынан және/немесе сутегi көрсеткiшiн реттеуге және бақылауға қол жеткiзетiн басқа қондырғылардан, сондай-ақ электрохимиялық қалпына келтiру ұяларын толтыруға арналған сорғылардан немесе басқа да тасымалдау құрылғыларынан тұрады. Конструкцияның басты мiндетi сұйық ағынының кейбiр металдардың иондарымен ластануын болдырмау болып табылады. Демек жүйе жабдықтарының технологиялық ағынмен әрекетте болатын бөлiктерi тиiстi материалдардан (әйнек, фторлы көмiр-сутектi полимерлер, полифенил сульфаты, полиэфир сульфоны және шайырмен сiңiрiлген графит тәрiздi) дайындалады немесе осындай материалдар қаптамасымен қорғалады.

5.6.4. Қорек дайындау жүйелерi (химиялық алмасу)

Химиялық алмасу әдiсiмен уран изотоптарын бөлгiш қондырғыларға арналған аса таза уран хлоридiнiң қоректiк ерiтiндiлерi үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған жүйелер.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл жүйелер ерiтуге, ерiтiндiмен экстракциялауға арналған құралдардан және/немесе тазартуға арналған ион алмастыру жабдықтарынан, сондай-ақ U ⁺⁶ -ны не U ⁺⁴ -тi U ⁺³ -ке қалпына келтiруге арналған электролиттiк ұялардан тұрады. Бұл жүйелерде хром, темiр, ванадий, молибден және басқа да екi валенттi катиондары немесе жоғары валенттi катиондар тәрiздi металл қосындыларына миллионда бiрнеше бөлiктерi ғана бар уран хлоридiнiң ерiтiндiлерi өндiрiледi. Тазалығы жоғары U ⁺³ өңделетiн жүйе элементтерiн құрайтын материалдарға әйнек, фторлы көмiр сутектi полимерлер, поливинил-сульфат немесе полиэфирсульфон пластикпен қапталынған және шайыр сiңiрiлген графит жатады.

5.6.5. Уранның тотығу жүйелерi (химиялық алмасу)

Химиялық алмасу әдiсiмен байыту процесiнде уран изотоптарын бөлу каскадына қайтару үшiн U ⁺³ -тiң U ⁺⁴ -те тотығуы үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған жүйелер.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл жүйелер мынадай элементтерден:
а) каскадтың өндiрiстiк шығысынан керi қайтарылатын изотоптар бөлiнiсi хлор мен оттегiнiң және пайда болған U ⁺⁴ -тi кемiтiлген органикалық ағысқа экстракциялау жабдықтарының су эффлюенттерiмен әрекеттесуiне арналған құрал-жабдық;
b) су мен концентрацияланған тұз қышқылы қажет жерiнде қайта процеске қосылуы үшiн тұз қышқылынан суды ажырататын жабдық енгiзiлуi мүмкiн.

5.6.6. Жылдам әсер етушi ион алмасу шайырлары/
адсорбенттер (ионды алмасу)

Ионды алмасу процесiн пайдалана отырып уранды байыту үшiн қажет макроторлы құрылымды кеуектi шайырларды және/немесе химиялық алмасудың активтi топтары активтi емес көмекшi құрылымның бетiндегi қаптамамен шектелген мембранды құрылымдарды және басқа, талшықтар бөлiгiне дейiн, кез-келген нысандағы композиттiк құрылымдарды қоса алғандағы әдейiлеп арналған немесе дайындалған жылдам әсер етушi ион алмасу шайырлары немесе адсорбенттерi. Бұл ион алмасу шайырының/адсорбенттiң диаметрi 0,2 мм болады және тұз қышқылының концентрацияланған ерiтiндiлерiне төзгiш, алмасу колонналарда олардың қасиеттерi төмендемеу үшiн табиғи тұрғыдан берiк болуы керек. Шайырлар/адсорбенттер уран изотоптарының өте тез алмасуының кинетикасын (жартылай алмасуының уақыты 10 секундтан кем) алу үшiн әдейiлеп арналған және олар 100 ⁰ С-ден 200 ⁰ С-гe дейiнгi диапазондағы температурада жұмыс iстеу мүмкіндігіне ие.

5.6.7. Ион алмасу колонналары (ионды алмасу)

Ион алмасу процесiн пайдалана отырып уранды байыту үшiн диаметрi 1000 мм-ден астам болатын, ион алмасу шайырлары/адсорбентiнiң толық қабаттарын ұстауға және тежеуге әдейiлеп арналған немесе дайындалған цилиндр тәрiздi колонналар. Бұл колонналар тұз қышқылының концентрацияланған ерiтiндiлерiнiң әсерiнен болатын коррозияға төзiмдi материалдардан (титан немесе фторлы көмiр сутектi полимерлер тәрiздi) жасалған немесе сондай материалдар қаптамасымен қорғалған және олар 100 ⁰ С-ден 200 ⁰ С-ге дейiнгi температура диапазонында және 0,7 МПа-дан (102 фунт/кв.
дюйм) жоғары қысымда жұмыс iстеуге қабiлеттi.

5.6.8. Рефлюкстiң ион алмасу жүйелерi (ионды алмасу)

а) уранды ион алмастырумен байыту каскадтарында қолданылатын химиялық қалпына келтiру реагентiнiң (реагенттерiнiң) регенерациясы үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған химиялық немесе электрохимиялық қалпына келтiру жүйелерi.
b) уранды ион алмастырумен байыту каскадтарында қолданылатын химиялық тотығу реагентiнiң (реагенттерiнiң) регенерациясы үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған химиялық немесе электрохимиялық тотығу жүйелерi.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Ион алмасу арқылы байыту процесiнде қалпына келтiрушi катион ретiнде, мысалы, үш валенттi титан (Тi ⁺³ ) қолданылуы мүмкiн, бұл жағдайда қалпына келтiру жүйесi Тi ⁺⁴ -тi қалпына келтiру арқылы Тi ⁺³ өндiретiн болады.
Процесс кезiнде тотықтырғыш ретiнде, мысалы, үш валенттi темiр (Ғе ⁺³ ) қолданылуы мүмкiн, бұл жағдайда тотықтыру жүйесi Ғе ⁺² -нiң тотығуы арқылы Fe ⁺² өндiретiн болады.

5.7. Лазерлiк байыту қондырғыларында пайдалану үшiн
әдейiлеп арналған немесе дайындалған жүйелер,
жабдық пен компоненттер

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Лазердi пайдалана отырып байыту процестерiне арналған қолданыстағы жүйелер екi санатқа бөлiнедi: олар жұмыс ортасы уранның атомарлы булары болып табылатындар және жұмыс ортасы урандық қосылыс булары болып табылатындар. Бұл процестердiң жалпы атаулары: бiрiншi санаты - изотоптардың атомарлық булар әдiсi бойынша лазерлiк бөлiнуi (ALVIS немесе SILVA); екiншi санаты - изотоптардың лазерлiк бөлiнуiнiң молекулярлық әдiсi (MLIS немесе MOLIS) және изотоптар арқылы талғағышты лазерлiк активтеу бойынша жүретiн химиялық реакция (CRISLA). Лазерлiк байыту қондырғыларына арналған жүйелерге, жабдық пен компоненттерге жататындар: а) металл уран буларын беретiн қондырғылар (талғағышты фотоиондау үшiн) немесе уран қосылыс буларын беретiн қондырғылар (фотодиссоциация немесе химиялық активтеу үшiн); b) бiрiншi санатта "өнiм" мен "қалдықтар" ретiнде байытылған және жұтаңдандырылған металл уран жинауға арналған қондырғылар мен екiншi санатта "өнiм" және өңделмеген материалдың "қалдықтар" ретiнде ыдыраған немесе реакциядан шыққан қосылыстарды жинауға арналған қондырғылар; с) 235-уран изотоптарын таңдап әрекеттендiруге арналған лазерлiк жұмыс жүйелерi; және d) өнiмдi беру мен конверсиялауды дайындауға арналған жабдық. Атомдар мен уран қосылыстары спектроскопиясының күрделiлiгiнiң салдарынан лазерлiк технологиялардың кез келгенiн пайдалану талап етiлуi мүмкiн.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл бөлiмде көрсетiлген компоненттердiң көбi металл уранның буларымен немесе сұйықпен, немесе UF ₆ -дан немесе UF ₆ мен басқа газ қоспаларынан тұратын технологиялық газбен тiкелей байланысқа түседi. Уранмен немесе UF ₆ -мен әрекетке түсетiн бет қабаттар түгел коррозияға төзiмдi материалдардан жасалған немесе сондай материалдың қаптамасымен қорғалған. Бөлу мақсаты үшiн лазерлiк байытуға арналған жабдықтар компоненттерiне жататын металл уран немесе уран қорытпалары бар булардан немесе сұйықтардан пайда болатын коррозияға төзiмдi материалдарға иттрий тотығымен қапталған графит пен тантал жатады; UF ₆ -ның әсерiнен пайда болатын коррозияға төзiмдi материалдарға мыс, тат баспайтын болат, алюминий қорытпалары, никель немесе 60% немесе одан көп никельден тұратын қорытпалар және толық фторланған UF ₆ -ға төзiмдi көмiр сутектi полимерлер жатады.

5.7.1. Уранды буландыру жүйелерi (АLVIS)

Құрамында нысанаға берiлуiн қуаты 2,5 кВт/см-ден жоғары қуатты жолақты немесе растрлiк электронды-сәулелi зеңбiректерден тұратын әдейiлеп арналған немесе дайындалған уранды буландыру жүйелерi.

5.7.2. Сұйық металл уранды өңдеуге арналған жүйелер
(АLVIS)

Тигельдерден және тигельдердi суытуға арналған жабдықтардан тұратын қорытылған уран немесе уран қорытпалары үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған сұйық металл өңдеу жүйелерi.

ТҮСІНДІРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл жүйенiң қорытылған уран немесе уран қорытпаларымен әрекетке түсетiн тигельдерi мен басқа компоненттерi коррозияға және термотөзiмдi материалдардан жасалған немесе осындай материал қаптамалармен қорғалған. Ыңғайлы материалдарға тантал, иттрий оксидiмен қапталған графит, басқа да табиғатта сирек кездесетiн (INFCIR/254/Rev.1/Part 2, 2.7. тармағын қараңыз) элементтердiң тотықтарымен немесе олардың қоспаларымен қапталған графит жатады.

5.7.3. Металл уранның "өнiмi" мен "қалдықтарын" жинауға
арналған агрегаттар (АLVIS)

Сұйық немесе қатты нысандағы металл уранның "өнiмi" мен "қалдықтарын" жинау үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған агрегаттар.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл агрегаттардың компоненттерi металл уранның булары мен сұйықтың әсерiнен болатын қызу мен коррозияға төзiмдi материалдардан (иттрий оксидпен капталған графит немесе тантал тәрiздi) жасалған немесе сондай материалдар қаптамасымен қорғалған, бұл компоненттердiң құрамына құбырлар, клапандар, штуцерлер, "жиектер", қосқыштар, магниттiк, электростаттық немесе басқа айыру әдiстерiне арналған жылу алмастырғыштар мен коллекторлық пластиналар енедi.

5.7.4. Бөлгіш модуль қаптамалары (АLVIS)

Iшiне металл уран буларының көзiн, электронды-сәулелi зеңбiректi және "өнiм" және "қалдықтар" коллекторларын орналастыру үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған цилиндр немесе тiкбұрыш камералар.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл қаптамаларда электроқорек пен су беру үшiн көптеген саңылаулар, лазер шоғырына, вакуум сорғыларының қосылыстарына, сондай-ақ бақылау-өлшеу аспаптарының диагностикасы мен бақылауға арналған терезелер бар. Олардың iшкi компоненттерге қызмет көрсетудi қамтамасыз ету үшiн ашу және жабу тетiктерi болады.

5.7.5. Ағыны дыбыстан жылдам кеңейткiш шүмектер (MLIS)

UF ₆ -ның қоспаларын және тасымалдауыш газды 150 ⁰ К-ге дейiн немесе одан төмен суытуға әдейiлеп арналған немесе дайындалған және UF ₆ -ның коррозиясына төзiмдi ағыны дыбыстан жылдам кеңейткiш шүмектер.

5.7.6. Бес фторлы уран өнiмiнiң коллекторлары (MLIS)

Сүзгiден, соққылы немесе циклон түрiндегi коллектордан немесе олардың қоспасынан әдейiлеп арналған немесе дайындалған тұратын және UF ₅ /UF ₆ ортасының коррозиясына төзiмдi бес фторлы уран (UF ₅ ) өнiмiнiң коллекторлары.

5.7.7. UF ₆ тасымалдауыш газ компрессорлары (MLIS)

UF ₆ ортада ұзақ уақыт пайдалануға UF ₆ мен тасымалдауыш газ қоспалары үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған компрессорлар. Осы компрессорлардың тасымалдаушы газбен әрекетке түсетiн компоненттерi UF ₆ -ның коррозиясына төзiмдi материалдардан жасалған немесе осындай материалдар қаптамасымен қорғалған.

5.7.8. Айналғыш бiлiктердiң нығыздағыштары (MLIS)

UF ₆ -ның қоспасы мен тасымалдауыш газға толы компрессордың iшкi камерасына ауа немесе нығыздалғыш газды жiбермеу немесе одан технологиялық газды шығармау немесе берiк герметизациялауды қамтамасыз етуге компрессордың роторын жетек қозғалтқышпен қосатын бiлiктiң нығыздылығы үшiн кiрiс және шығыс жақтарда орналасқан әдейiлеп арналған немесе дайындалған айналғыш бiлiктердiң нығыздағыштары.

5.7.9. Фторлану жүйелері (MLIS)

UF ₅ -тi (қатты күйiнде) UF ₆ -ғa (газ) фторлау үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған жүйелер.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл жүйелер UF ₅ -тiң жиналған қоспасының UF ₆ -ға фторлануы үшiн кейiннен контейнерлерге жинау немесе MLIS блоктарына қосымша байыту үшiн беру мақсатында жасалған. Бiр тәсiлдi қолдану кезiнде фторлану реакциясы изотоптардың бөлiнуi шегiнде реакция жүретiн және коллекторлардан "өнiмнiң" тiкелей шығарылуы жүретiн жерде аяқталуы мүмкiн. Басқа тәсiлдi қолдану кезiнде UF ₅ -тiң қоспасы фторлану мақсатында "өнiм" коллекторынан сәйкес келетiн реакторға (мысалы, катализатордың псевдосұйылтылған қабаты бар реакторға, гелиокидалдық реакторға немесе қыздыратын мұнараға) шығарылуы/орын ауыстыруы мүмкiн. Екi жағдайда да фторды сақтауға және орын ауыстыруға арналған (немесе басқа да қолайлы фторландыратын реагенттердi) және UF ₆ -ны жинауға және орын ауыстыруға арналған құрал-жабдықтар қолданылады.

5.7.10. Масс-спектрометрлер UF ₆ (MLIS) иондар көздерi

UF ₆ газы тасқынының "өнiмiнен" немесе "қалдықтарынан" берiлетiн массаларынан тiкелей сұрып жасауға қабiлеттi, әдейiлеп арналған немесе дайындалған және олар магниттiк немесе квадропульдiк масс-спекторлары және мынадай:
1. 320-дан жоғары масса бойынша үлестi айыру қабiлеттiлiгi;
2. нихромнан немесе монельден дайындалған немесе солардың қаптамаларымен қорғалған немесе никельденген ион көздерi бар;
3. электрондармен атқыланатын иондандырылған көздерi бар;
4. изотоптық талдауға жарамды коллекторлық жүйесi бар сипаттамалардың толық жиынтығына ие.

5.7.11. "Өнiм" мен "қалдықтардың" беру жүйелерi/әкету
жүйелерi (MLIS)

UF ₆ коррозиясына төзiмдi материалдардан дайындалған немесе осындай материалдар қаптамасымен қорғалған байыту қондырғыларына әдейiлеп арналған немесе дайындалған технологиялық жүйелер мен жабдықтар, оған кiретiндер:
а) UF ₆ -ны байыту процесiне беру үшiн пайдаланылатын қоректендiрушi автоклавтар, пештер немесе жүйелер;
b) қызған UF ₆ -ны одан әрi орын ауыстыру үшiн байыту процесiнен шығаруда пайдаланылатын десублиматорлар (немесе суық тұтқыштар);
с) UF ₆ -ны байыту процесiнен сығу арқылы шығару және UF ₆ -ны сұйық немесе қатты пiшiнге айналдыру үшiн пайдаланылатын қатайту немесе сұйылту станциялары;
d) UF ₆ -ны контейнерлерге орналастыру үшiн пайдаланылатын "өнiмнiң" немесе "қалдықтардың" станциялары.

5.7.12. Жеткiзуші газдан (MLIS) UF ₆ -ны айыру жүйелерi

UF ₆ -ны жеткiзушi газдан айыруға әдейiлеп арналған немесе дайындалған технологиялық жүйелер.
Жеткiзушi газ азот, аргон немесе басқа да газдар болуы мүмкiн.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл жүйелер мынадай жабдықтардан тұруы мүмкiн:
а) -120 ⁰ С немесе одан төмен температура жасай алатын криогендi жылу алмастырғыштар немесе криосепараторлар, немесе
b) -120 ⁰ С немесе одан төмен температура жасай алатын криогендiк салқындату блоктары,
с) немесе -20 ⁰ С немесе одан төмен температура жасай алатын UF ₆ суық тұтқыштары.

5.7.13. Лазерлiк жүйелер (АLVIS, MLIS және CRISLA)

Уран изотоптарын бөлу үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған лазерлер немесе лазерлiк жүйелер.

ТYСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Лазерлiк байыту процесi кезiнде лазерлер мен лазерлердiң маңызды компоненттерi INFCIRC/254/Rev. I/Раrt2. құжаттың 3.6 тармағында белгiленгендерден тұрады. ALVIS лазерлiк жүйесi процесi екi лазерден: мыс буындағы лазер мен бояғыштардағы лазерден тұрады. MLIS-ке арналған лазерлiк жүйе әдетте СО ₂ -ге жұмыс iстейтiн лазерден немесе эксимерлiк лазерден және екi жағында да айналып тұратын айналары бар көп жүрiстi оптикалық ұядан тұрады. Екi процесс кезiнде де лазерлер немесе лазерлiк жүйелер үшiн ұзақ уақыт бойы жұмыс iстеу үшiн спекторлық жиiлiк стабилизаторы қажет болады.

5.8. Плазма айыру арқылы байыту қондырғыларында
пайдалануға әдейiлеп арналған немесе дайындалған
жүйелер, жабдықтар және компоненттер

КIРІСПЕ ЕСКЕРТУ

Уран иондарынан тұратын плазма бөлудiң плазмалық процесi кезiнде бiрiншi кезекте олар энергияны жұтуы және олардың диаметрi штопор тәрiздi орбитаға ұлғаюы үшiн U ²³⁵ иондық резонанс жиiлiгiне икемделген электр өрiсi арқылы өтедi. Үлкен диаметр бойынша өтiмдiлiгi бар иондар байытылған U ²³⁵ өнiмi пайда болуы үшiн қармалады. Уран буының иондалуы арқылы пайда болған плазма өткiзгiштiгi аса жоғары магниттiң көмегiмен пайда болған жоғары кернеу магнит өрiсi бар вакуумдық камерада сақталады. Процестiң негiзгi технологиялық жүйелерiне уран плазмасының генерация жүйесi, өткiзгiштiгi аса жоғары магнитi бар бөлу модулi (INFCIR/254/Rev. 1/Part 2 құжаттың 3.10.-шi тармағын қараңыз) және "өнiм" мен "қалдықтарды" жинауға арналған металл айыру жүйелерi өнедi.

5.8.1. Энергияның микротолқынды көздерi мен антенналар

Генерацияға немесе иондарды жеделдету үшiн энергияның микротолқынды көздерi мен антенналарға әдейiлеп арналған немесе дайындалған әрi мынадай сипаттарға ие: жиiлiгi 30 ГГц-тан жоғары және иондарды генерациялауға арналған орташа шығу қуаты 50 кBт.

5.8.2. Иондарды қоздыруға арналған соленоидтар

Жиiлiгi 100 кГц-тан асатын диапазонда және орташа қуаты 40 кВт-дан асатын кезде жұмыс жасауға қабiлеттi радиожиiлiктi иондарды қоздыруға әдейiлеп арналған немесе дайындалған соленоидтар.

5.8.3. Уран плазмасын генерациялау жүйелерi

Нысанаға 2,5 кВт/см-ден астам қуатпен берiлетiн жоғары қуатты жолақты немесе растрлiк электронды-сәулелi зеңбiректердi ұстап тұратын әдейiлеп арналған немесе дайындалған уран плазмасын генерациялау жүйелерi.

5.8.4. Сұйық металды уранды өңдеуге арналған жүйелер

Тигельдерден және тигельдердi салқындатуға арналған жабдықтардан тұратын балқытылған уран немесе уран қорытпалары үшiн сұйық металды өңдеуге әдейiлеп арналған немесе дайындалған жүйелер.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл жүйенiң балқытылған уранмен немесе уран қорытпаларымен әрекетке түсетiн тигельдерi мен басқа да компоненттерi коррозияға және термотөзiмдi материалдардан жасалған немесе осындай материалдардың қаптамасымен қорғалған. Пайдалануға болатын материалдарға тантал, иттрий оксидiмен қапталған графит, басқа да табиғатта сирек кездесетiн элементтер тотықтарымен қапталған немесе олардың қоспасымен(INFCIR/254/Rev. l/Part 2, 2.7. тармағы) қапталған графит жатады.

5.8.5. Металл уранның "өнiмi" мен "қалдықтарын"
жинауға арналған агрегаттар

Қатты пiшiндегi металл уранның "өнiмi" мен "қалдықтарын" жинауға әдейiлеп арналған немесе дайындалған агрегаттар. Жинауға арналған бұл агрегаттар иттрий оксидiмен қапталған графит немесе тантал тәрiздi немесе осындай материалдармен қапталған металл уранның буынан болатын қызу мен коррозияға төзiмдi материалдардан дайындалған.

5.8.6. Айыру модулiнiң қаптамалары

Уран плазмасы көзiн, радиожиiлiктiң энергетикалық соленоилi және "өнiм" мен "қалдықтардың" коллекторларын орналастыруға арналған плазма айыру арқылы байыту қондырғыларында пайдалануға әдейiлеп арналған немесе дайындалған цилиндрлiк камералар.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл қаптамаларда электроқоректi беру, диффузиондық сорғыларды қосу, сондай-ақ бақылау-өлшеу аспаптарының диагностикасы мен бақылауға арналған көптеген кiру тесiктерi бар. Олардың iшкi компоненттерге қызмет көрсетудi қамтамасыз ету үшiн ашылмалы-жабылмалы құралдары болады және олар магниттi емес, тоттанбайтын болат сияқты тиiстi материалдардан дайындалған.

5.9. Электромагниттiк байыту қондырғыларында пайдалану
үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған жүйелер,
жабдықтар және компоненттер

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Электромагниттiк процесс кезiнде тұздардан (әдетте UCl ₄ ) қорек алатын материалды ионизациялау арқылы алынған металл уранының иондары жеделдетiледi және әртүрлi изотоптардың иондарын түрлi бағыттармен өтуге мәжбүр ететiн магнит өрiсi арқылы өтедi. Электромагниттi изотоп сепаратордың негiзгi компоненттерi мыналар болып табылады: иондар шоғының изотоптарын ауытқуға/айыруға арналған магнит өрiсi, оның жеделдету жүйесiмен қоса алынған иондар көзi және айырылған иондарды жинау жүйелерi. Осы процестiң көмекшi жүйелерiне магнит энергиясымен жабдықтау жүйесi, иондар көзiне жоғары вольттiк қорек беру жүйелерi, вакуумдық жүйе және өнiмдi қалпына келтiруге және компоненттердi тазартуға/регенерацияға арналған көлемдi химиялық өңдеу жүйелерi кiредi.

5.9.1. Изотоптардың электромагниттi сепараторлары

Уран изотоптарын айыруға әдейiлеп арналған немесе дайындалған изотоптардың электромагниттi сепараторлары, ол үшiн пайдаланылатын жабдықтар мен компоненттер, оған қоса:
а) Иондар көздерi
Графит, тотықпайтын болат немесе мыс секiлдi тиiстi материалдардан дайындалған және иондардың шоғында 50 мА немесе одан жоғары жалпы токпен қамтамасыз ету қабiлетi бар бу көзiнен, ионизатордан және жеделдеткiш шоғынан тұратын әдейiлеп арналған немесе дайындалған жекелеген немесе көптеген уран иондарының көздерi.
b) Иондар коллекторлары
Байытылған немесе азайтылған уранның иондар шоғын жинауға әдейiлеп арналған немесе дайындалған және графит немесе тотықпайтын болат секiлдi тиiстi материалдардан жасалған екi немесе одан көп сызаты мен саңылауы бар коллекторлық пластиналар.
с) Вакуумдық қаптамалар
Тоттанбайтын болат сияқты магниттi емес тиiстi материалдардан жасалған және 0,1 Па немесе одан төмен қысым кезiнде жұмыс iстеуге арналған, уранның электромагниттiк сепараторлары үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған вакуумдық қаптамалар.

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Бұл қаптамалар оған иондар көздерiн, коллекторлық пластиналары және су салқындататын салымдарды орналастыруға арналған және онда диффузиялық сорғыларды қосуға арналған тетiктер және осы компоненттердi алу және ауыстыру мақсатында ашуға және жабуға арналған тетiктер бар.
d) Магниттi полюстi ұштықтар
Диаметрi 2 м-ден асатын, изотоптардың электромагниттi сепараторында үнемi магнит өрiсiн қамтамасыз ету үшiн пайдаланылатын және сепараторлармен қатар орналасу арасындағы магнит өрiсiн тасу үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған магниттi полюстi ұштықтар.

5.9.2. Жоғары вольттi қорек көздерi

Мынадай толық топтамаға ие: үздiксiз режимде жұмыс iстей алатын, шығу кернеуi 20 000 В немесе одан жоғары, шығу тогы 1 A немесе одан жоғары және кернеу тұрақтылығы 8 сағат iшiнде 0,01%-тeн кем иондар көздерi үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған жоғары вольттi қорек көздерi.

5.9.3. Электромагниттердiң қорек көздерi

Осындай толық сипаттамалары бар: үздiксiз жұмыс режимiнде кернеуi 100 В немесе одан көп жағдайдағы шығу тогi 500 А немесе одан көп, кернеу немесе ток арқылы тұрақтылығы 8 сағаттың iшiнде 0,01 %-тен кем электромагниттерге әдейiлеп арналған немесе дайындалған тұрақты токтың қуатты қорек көздерi.

6. Ауыр су, дейтерий мен дейтерий қосындыларын өндiруге
арналған қондырғылар және осыған әдейілеп арналған
немесе дайындалған жабдықтар

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Ауыр суды әртүрлi процестердi пайдаланып дайындауға болады. Бiрақ коммерциялық тиiмдiсi екi процесс: су мен күкiртсутектiң арасындағы изотопты алмасу процесi (GC процесс) және аммиак пен сутектiң изотопты алмасу процесi болып табылады.
GС процесi жоғары секция суық және төменгi секция ыстық болып пайдаланылатын колонналар жүйелерiнде өтетiн су мен күкiртсутектiң арасындағы сутек пен дейтерийдiң алмасуына негiзделген процесс. Су колонналармен төмен ағады, сол уақытта күкiртсутектi газ колонналардың түбiнен жоғары қарай алмасады. Газ бен судың алмасуына жәрдемдесу үшiн бiрқатар тесiктi лотоктар пайдаланылады. Дейтерий суға төмен температура және күкiртсутекке жоғары температура кезiнде араласады. Дейтериймен байытылған газ немесе су бiрiншi сатыдағы колонналардан ыстық және суық секцияларынан түйiсетiн жерiнен шығарылады, ендi процесс келесi сатыдағы колонналарға қайталанылады. Соңғы кезеңнiң өнiмi - 30%-ке дейiн дейтериймен байытылған су реакторлы-таза ауыр суды, яғни 99,75% дейтерийдiң тотығын жасау үшiн дистилляциялық қондырғыға жiберiледi.
Аммиак пен сутектiң арасындағы алмасу процесiнде синтез-газдан катализотордың қатысуымен сұйық аммиакпен қосылуы арқылы дейтерийдi бөлiп алуға болады. Синтез-газ алмасу колонналарына және одан кейiн аммиак конвертерiне берiледi. Колонналардың iшiндегi газ оның түбiнен жоғары қарай ағады. Синтез-газдағы дейтерий сутектен айырылады және аммиакта жиналады. Одан кейiн аммиак колоннаның түбiндегi аммиактың крекингке арналған қондырғысына келiп түседi, ал газ колоннаның жоғары жағындағы аммиак конвертерiне жиналады. Кезектi сатыларда одан әрi байытылу өтедi және түпкiлiктi дистилляция жолымен реакторлы-таза ауыр су өндiрiледi. Синтез-газдың берiлуi аммиак қондырғысы арқылы қамтамасыз етiлуi мүмкiн, ол өз кезегiнде аммиак пен сутектi изотопты алмасу жолымен ауыр суды өндiретiн қондырғымен бiрге салынуы мүмкiн. Аммиак-сутек алмасуы процесiнде бастапқы дейтерий көзi ретiнде жай суды пайдалануға болады.
GC процестерi немесе аммиак-сутек алмасу процестерiн пайдаланып ауыр су өндiретiн қондырғылардың басты жабдықтарының көптеген нысандары мұнай-химия өндiрiсiнiң бiрқатар салаларында кең таралған. Әсiресе бұл GC және процесiн пайдаланатын шағын қондырғыларға қатысты. Бiрақ қондырғылардың тек санаулы ғана бұйымдары стандартты болып табылады. GC және аммиак-сутек алмасу процестерi жоғары қысымда жанғыш, коррозияланатын және улы сұйықтарды көп көлемде өңдеудi талап етедi. Тиiсiнше осы процестердi пайдаланатын қондырғылар мен жабдықтарға арнап жобалау және пайдалану стандарттарын әзiрлеген кезде, жоғары қауiпсiздiгi мен сенiмдiлiгiн сақтай отырып, олардың қызмет мерзiмiн ұзартуды қамтамасыз ету үшiн, олардың материалдары мен сипаттамаларын iрiктеуге көп назар аудару керек. Масштабтарды айқындау бәрiнен бұрын экономика мен қажеттiлiк пайымынан туындайды. Осылайша, жабдықтар бұйымдарының көп бөлiгi тапсырыс берушiнiң талабына сәйкес дайындалады.
Ақырында, GС процесiнде де сондай-ақ аммиакты-сутек алмасу процесiнде де жабдықтардың жеке алғанда өте ауыр суды өндiруге арналмаған бұйымдары немесе ауыр суды өндiруге әдейiлеп арналған бұйымдарына немесе дайындалған жүйелерiне жиналуы мүмкiн. Мұндай екi процесте де қолданылатын жүйенiң мысалы болып аммиак пен сутектiң алмасу процесiнде қолданылатын каталитиктiк крекинг жүйесi және ауыр суды түпкiлiктi концентрациялау процесiнде оны реакторлық-таза деңгейге дейiн әкелуге пайдаланылатын тазарту жүйелерi болып табылады. Су мен күкiртсутектiң алмасу процесiн не аммиак пен сутектiң алмасу процесiн пайдалану жолымен ауыр су өндiрiсi үшiн әдейiлеп арналған немесе бұйымдарына жабдықтар нысандарына мыналар кiредi:

6.1. Сулы-күкiрттi сутек алмасу колонналары

Су мен күкiртсутек алмасуы изотоптарының алмасу процесiн пайдалану жолымен ауыр су өндiруге әдейiлеп арналған немесе дайындалған ұсақ түйiрлi көмiртектi болаттан (мысалы, ASTM A516) дайындалған диаметрi 6 м-ден (20 фут) 9 м-ге (30 фут} дейiн болатын, 2 МПа (300 фунт/м ² ) немесе одан жоғары қысымда пайдалануға, коррозиялық жiберiлуi 6 мм-ге немесе одан көп болатын алмасу колонналары.

6.2. Газ үрлегiштер мен компрессорлар

Су мен күкiрттi сутек алмасу процесiн пайдалану жолымен ауыр су өндiру үшiн арнайы арналған немесе дайындалған бiр сатылы, аз қысымды (яғни, 0,2 МПа немесе 30 фунт/кв ² дюйм) күкiрттi-сутектi газдың (яғни құрамында 70 күкiрттi-сутектi газдың (яғни құрамында 70% H ₂ S бар газды) циркуляциясына арналған центрден тепкiш газ үрлегiштер мен компрессорлар. Бұл газ үрлегiштер мен компрессорлардағы өнiмдiлiгi 1,8 МПа (260 фунт/м ² ) тең немесе одан асатын қысымда пайдалану кезiнде 56 м ³ /c-тан (120 000 SSFM) асады және кiрерiнде Н ₂ S өсерiне төзiмдi сальниктермен қамтамасыз етiлген.

6.3. Аммиакты-сутектi алмасу колонналары

Аммиак пен сутек алмасу процесiн пайдалану арқылы ауыр су өндiру үшiн биiктiгi 35 м (114,3 фут), диаметрi 1,5 м-ден (4,9 фут) 2,5 м-ге (8,2 фут) дейiн болатын, 15 МПа (2225 фут/кв дюйм ² )-дан асатын қысымда пайдаланылатын, әдейiлеп арналған немесе дайындалған аммиакты-сутегi алмасу колонналары. Бұл колонналардың iшкi бөлiгiнен алынып-салынуға мүмкiндiк беретiн, кем дегенде, бiр цилиндрлiк бөлiгiнiң диаметрiне тең ернеуленген кiндiк тесiгi болады.

6.4. Колоннаның iшкi бөлiктерi мен сатылы сорғылары

Аммиакты-сутек процесiн пайдалану арқылы ауыр су өндiруге арналған колонналар үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған колоннаның iшкi бөлiктерi мен сатылы сорғылары. Колоннаның iшкi бөлiктерiне газ бен сұйықтықтың тығыз әрекеттесуiне әсер ететiн сатылар арасындағы әдейiлеп арналған сатылы контакторлары кiредi. Сатылы сорғылардың құрамына сұйықтыққа батырылатын колонналардың сатылары iшiндегi контактордың көлемiндегi сұйық аммиактың циркуляциясына әдейiлеп арналған сорғылар кiредi.

6.5. Аммиакты крекингiлеуге арналған қондырғылар

Аммиак пен сутек изотоптарының алмасу процесiн пайдалану жолымен ауыр су өндiру үшiн 3 МПа (450 фунт/кв.дюйм) қысымда пайдаланылатын аммиак крекингiлеуге әдейiлеп арналған немесе дайындалған қондырғылар.

6.6. Инфрақызыл сiңiру анализаторлары

Уақыттың нақтылы масштабында дейтерийдiң концентрациясы 90%-ке тең немесе одан жоғары болған жағдайда сутек пен дейтерийдiң арасындағы қатынасының талдауын жүзеге асыруға мүмкiндiгi бар инфрақызыл жұту анализаторлары.

6.7. Каталиттiк пештер

Аммиак пен сутек изотоптарының алмасу процесiн пайдалану жолымен ауыр су өндiру үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған байытылған дейтерий газын ауыр суға қайта өңдейтiн каталиттiк пештер.

7. Уран конверсиясына арналған қондырғылар және осыған
әдейiлеп арналған немесе дайындалған жабдықтар

КIРIСПЕ ЕСКЕРТУ

Уран конверсиясына арналған қондырғылар мен жүйелерiнде уран изотоптарының бiр уранның химиялық изотоптан басқа химиялық изотопқа бiр немесе бiрнеше алмасулары жүзеге асуы мүмкiн. Олар: уран рудасының концентраттарының UO ₃ -ке конверсиялануы, UO ₃ -тiң UO ₂ -гe конверсиялануы, уран тотықтарының UҒ ₄ -ке немесе UҒ ₆ -ға конверсиялануы, UҒ ₄ -тiң UҒ ₆ -ға конверсиялануы, UҒ ₆ -ның UҒ ₄ -ке конверсиялануы, UҒ ₄ -тiң металл уранға конверсиялануы және уран фторидтердiң UO ₂ -ге конверсиялануын қоса алғанда уранның бiр химиялық изотоптарының басқа химиялық изотопқа бiр немесе бiрнеше алмасулары жүзеге асуы мүмкiн. Уранды конверсиялауға арналған қондырғылардың негiзгi компоненттерiнiң көбi химиялық өңдеу өндiрiсiнiң кейбiр секторларына тән. Мысалы, бұл процестерде қолданылатын жабдықтар түрлерi: пештер, карусель пештерi, катализатордың псевдосұйылтылған қабаты бар реакторлар, қыздыру реакторлық мұнаралар, сұйықтық центрифугалары, тазарту колонналары және сұйық-сұйықтықты экстракциялық колонналар. Бiрақ, аз ғана компоненттер "дайын күйiнде" болмайды; олардың көбi тапсырыс берушiнiң талабы мен ерекшелiктерiне сай жасалуы керек. Бiрқатар жағдайларда кейбiр өңделетiн химиялық заттардың (HF, Ғ ₂ , ClF ₃ және уран фторидтерi) агрессиялық қасиеттерiнен қорғау үшiн арнайы жобалық және конструкторлық ерекшелiктерiн ескеру керек. Ақырында, мына мәселенi атап өту керек - уранды конверсиялауға жеке әдейiлеп арналмаған немесе дайындалмаған уран конверсиясының барлық процестерiнде уран конверсиясы мақсатында пайдалану үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған жүйелерге бiрiктiрiлуi мүмкiн.

7.1. Уран рудасы концентраттарының UO ₃ -ке конверсиясы
үшiн әдейiлеп арналған немесе дайындалған жүйелер

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

Уран рудасы концентраттарының UO ₃ -ке конверсиясы әуелi руданың азот қышқылында еруiмен және тазартылған уранилдинитраттың гексагидратының трибутил фосфат сияқты ерiткiш көмегiмен экстракциясымен жүзеге асуы мүмкiн. Одан кейiн уранилдинитрат гексагидраты не концентрация және денитрация арқылы не газ тәрiздi аммиакпен бейтараптандыру арқылы аммоний диуранатты алу үшiн фильтрлеу, кептiру және кальцийлеу жолымен UO ₃ -ке айналады.

7.2. UO ₃ -тiң UF ₆ -ға конверсиясы үшiн әдейiлеп арналған
немесе дайындаған жүйелер

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

UO ₃ -тiң UF ₆ -ға конверсиясы фторландыру арқылы жүзеге асуы мүмкiн. Процесс үшiн газ тәрiздi фтордың немесе үш фторлы хлор көзi қажет.

7.3. UO ₃ -тiң UO ₂ -гe конверсия үшiн әдейiлеп арналған
немесе дайындалған жүйелер

ТҮСIНДIРМЕ

UO ₃ -тiң UO ₂ -ге конверсиясы UO ₃ -тiң газ тәрiздi крекинг-аммиактың немесе сутектiң әсерiнен қалпына келтiрiлуi арқылы жүйеге асырылуы мүмкiн.

7.4. UO ₂ -нiң UF ₄ -ке конверсиясы үшiн әдейiлеп арналған
немесе дайындалған жүйелер

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

UO ₂ -нің UF ₄ -кe конверсиясы UO ₂ -нің 300-500 ⁰ С температурада өтетiн газ тәрiздi фторлы сутегiнiң (НҒ) реакциясы арқылы жүзеге асырылуы мүмкiн.

7.5. UҒ ₄ -тi UҒ ₆ -ға конверсиясы үшiн әдейiлеп
арналған немесе дайындалған жүйелер

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

UҒ ₄ -тiң UҒ ₆ -ға конверсиясы реакторлы мұнарада фтормен экзотермиялық реакция арқылы жүзеге асады. UҒ ₆ -10 ⁰ С температураға дейiн суытылған, суық жиғыш арқылы өткiзiлген ыстық газ тасқыны арқылы конденсацияланады. Процесс үшiн газ тәрiздi фтор көзi қажет.

7.6. UҒ ₄ -тiң металды уранға конверсиясы үшiн әдейiлеп
арналған немесе дайындалған жүйелер

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

UҒ ₄ -тiң металды уранға конверсиясы оны магниймен (iрi партиялары) немесе кальциймен (кiшi партиялары) қалпына келтiруi арқылы жүзеге асырылады. Реакция уранның балқу нүктесiнен (1130 ⁰ С) жоғары температураларда жүзеге асады.

7.7. UҒ ₆ -ны UO ₂ -ге конверсиясы үшiн әдейiлеп арналған
немесе дайындалған жүйелер

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

UҒ ₆ -ның UO ₂ -гe конверсиясы үш процестiң бipeуi арқылы жүзеге асырылуы мүмкiн. Бiрiншi процесте сутегi мен буды қолданумен UҒ ₆ қалпына келедi және UO ₂ -де гидролизацияланады, аммоний диуранатын тұндыру үшiн аммиак қосылады, ал диуранат 820 ⁰ С температурадағы сутегiмен UO ₂ қалпына келтiрiледi. Үшiншi процесте газ тәрiздi UҒ _6, СO ₂ және NH ₃ суда араласып, аммоний уранилкарбонатын тұндырады. UO ₂ -нi өндiру yшiн аммоний уранилкарбонаты 500-600 ⁰ С температурадағы сутегi және бумен араластырылады. UҒ ₆ -ның UO ₂ -ге конверсиясы көп жағдайда отын дайындаушы қондырғысының бiрiншi сатысында жүзеге асырылады.

7.8. UҒ ₆ -ны UҒ ₄ -ке конверсиялау үшiн әдейiлеп арналған
немесе дайындалған жүйелер

ТҮСIНДIРМЕ ЕСКЕРТУ

UF ₆ -ның UҒ ₄ -ке конверсиясы сутегiмен қалпына келтiру арқылы жүзеге асады.

Осымен 2004 жылғы 6 ақпанда Вена қаласында қол қойылған Қазақстан Республикасы мен Атом знергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiк арасындағы Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа байланысты кепiлдiктердi қолдану туралы келiсiмге қосымша хаттаманың бұл көшiрмесiнiң дәлдiгiн куәландырамын.

Қазақстан Республикасы
энергетика және минералдық
ресурстар министрлігінің
Аппарат басшысы

Қазақстан Республикасы мен Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiктiң арасындағы ядролық қаруды таратпау туралы шартқа байланысты кепiлдiктi қолдану туралы
келiсiм

Қазақстан Республикасының (бұдан әрi "Қазақстан" деп аталады) 1968 жылғы 1 шiлдеде Лондонда, Мәскеуде және Вашингтонда қол қою үшiн ашылған және 1970 жылғы 5 наурызда күшiне енген Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа (бұдан әрi Шарт деп аталады) қатысушы болып табылатынын НАЗАРҒА АЛА ОТЫРЫП;
аталған Шарттың III бабының 1-тармағында былай деп көрсетiлгендердi НАЗАРҒА АЛА ОТЫРЫП:
"Ядролық қаруға ие емес, Шартқа қатысушы мемлекеттердiң әрбiрi олар келiсiмде жазылғандай кепiлдеменi қабылдауға мiндеттенедi, ядролық энергияны бейбiт қолданудан ядролық қаруға немесе басқа ядролық жарғыш құрылғыға ауыстыруға жол бермеу үшiн ол туралы келiссөздер жүргiзiледi және Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiктiң Жарғысына және Агенттiктiң кепiлдеме жүйесiне сәйкес оның тек қана осы Шартқа сәйкес қабылдаған өз мiндеттемелерiн орындауын тексеру мақсатында Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiкпен келiссөздер жасалады. Осы Бап талап ететiн кепiлдеменiң рәсiмi бастапқы немесе арнаулы ыдыратылатын материалға қатысты оның кез келген негiзгi ядролық қондырғыда өндiрiлетiнiне, өңделетiнiне немесе пайдаланылатынына немесе кез келген осындай қондырғыдан тысқары тұрғанына қарамастан жүзеге асырылады. Осы Бап талап ететiн кепiлдеме барлық бастапқы немесе арнаулы ыдыратылатын материалға сол мемлекеттiң аумағы шегiндегi барлық бейбiт ядролық қызметке, соның юрисдикциясымен немесе ол қайда болса да соның бақылауымен жүзеге асырылып, қолданылады",
Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiктiң (бұдан әрi "Агенттiк" деп аталады) өз Жарғысының III бабына сәйкес осындай келiсiм жасауға уәкiлдігiн НАЗАРҒА АЛА ОТЫРЫП;
ОСЫМЕН Қазақстан және Агенттiк төмендегiлер туралы келiстi:

І БӨЛIК
НЕГIЗГI МIНДЕТТЕМЕ

1-бап

Қазақстан Шарттың III бабының I-тармағына сәйкес, осы Келiсiмнiң ережелерiне сәйкес барлық бастапқы немесе арнаулы ыдыратылатын материалға өзінің аумағы шегінде, өзiнiң юрисдикциясымен немесе ол қайда болса да өзiнiң бақылауымен жүзеге асырылатын барлық бейбiт ядролық қызметке осындай материалдың ядролық қаруға немесе басқа ядролық жарғыш құрылғыға ауыспауын тексеру мақсатына ғана қатысты кепiлдеменi қабылдауға мiндеттенедi.

КЕПIЛДЕМЕНI ҚОЛДАНУ

2-бап

Агенттiк осы Келiсiмнiң ережелерiне сәйкес барлық бастапқы немесе арнаулы ыдыратылатын материалға Қазақстанның аумағы шегiнде, өзiнiң юрисдикциясымен немесе ол қайда болса да өзiнiң бақылауымен жүзеге асырылатын барлық бейбiт ядролық қызметке осындай материалдың ядролық қаруға немесе басқа ядролық жарғыш құрылғыға ауыспауын тексеру мақсатына ғана кепiлдеменiң қолданылуын қамтамасыз етуге құқылы және соған мiндеттi.

ҚАЗАҚСТАН МЕН AГEHTTIKTIҢ АРАСЫНДАҒЫ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ

3-бап

Қазақстан мен Агенттiк осы Келiсiмде көзделген кепiлдеменi жүзеге асыруға жәрдемдесу мақсатында ынтымақтасады.

КЕПIЛДЕМЕНI ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ

4-бап

Осы Келiсiмде көзделген кепiлдеме:
а) Қазақстанның экономикалық және техникалық дамуына немесе ядролық материалмен халықаралық алмасуды қоса алғанда, бейбiт ядролық қызмет саласындағы халықаралық ынтымақтастыққа кедергi жасауды болдырмау үшін;
b) Қазақстанның бейбiт ядролық қызметiне және атап айтқанда қондырғыларды пайдалануына негiзсiз араласуды болдырмау үшiн;
с) ядролық қызметтiң үнемдi және қауiпсiз жүргiзiлуi үшiн қажет басқарудың ақылға қонымды практикасымен сыйымды болу үшiн жүзеге асырылады.

5-бап

а) Агенттiк осы Келiсiмдi жүзеге асыру нәтижесiнде өзiне мәлiм болатын коммерциялық және өнеркәсiптiк құпияларды және басқа құпия ақпараттарды қорғау үшiн сақтықтың барлық шараларын қолданады.
b) i) Осы Келiсiмдi жүзеге асыруға қатысты белгiлi бiр ақпараттың Агенттiктiң Басқарушы кеңесiне (бұдан әрi "Кеңес" деп аталады) және Агенттiктiң кепiлдемеге байланысты өздерiнiң ресми мiндеттерiне орай осындай ақпарат қажет қызметкерлерiне, алайда ол Агенттiкке осы Келiсiмдi жүзеге асырған кезде өздерiнiң мiндеттерiн орындау үшiн қажет көлемде ғана берiлу мүмкiндiгiн қоспағанда, Агенттiк осы Келiсiмдi жүзеге асыруға байланысты өздерi алған ешбiр ақпаратты жарияламайды және ешбiр мемлекетке, ұйымға немесе жекелеген адамға бермейдi.
іі) Осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын ядролық материалға қатысты жинақталған ақпарат, егер тiкелей мүдделi мемлекет оған келiссе, Кеңес шешiмiмен жариялануы мүмкiн.

6-бап

а) Осы Келiсiмге сәйкес кепiлдеменi жүзеге асырған кезде Агенттiк кепiлдеме саласындағы технологиялық жетiстiктердi толық ескередi және аспаптарды және басқа техникалық тәсiлдердi белгiлi бiр өзектi жерлерде қолда бар және болашақ технология мүмкiндiк беретiн дәрежеде пайдалану арқылы осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын ядролық материал тасқынына қатысты шығынның оңтайлы тиiмдiлiгiн қамтамасыз ету және тиiмдi кепiлдеме принципiн қолдану үшiн барлық күштi жұмсайды.
b) Шығынның оңтайлы тиiмдiлiгiн қамтамасыз ету мақсатында, мысалы, мынадай құралдар:
i) есепке алу мақсатына арналған материалдар балансы аймағын айқындау құралы ретiнде сақтау;
іі) ядролық материал тасқынын бағалаған кезде кездейсоқ негiздегi статистикалық әдiс және сұрыптау; және
iii) тексеру рәсiмiн одан ядролық қаруды немесе басқа ядролық жарғыш құрылғысын оңай жасауға болатын ядролық материалды өндiруге, өңдеуге, пайдалануға немесе сақтауға байланысты ядролық отын тiзбегi сатысына шоғырландыру, және осы Келiсiмге сәйкес кепiлдеменi қолдану Агенттiкке қиындық туғызбайтын жағдайда басқа ядролық материалға қатысты тексеру рәсiмiн барынша азайту пайдаланылады.

МАТЕРИАЛДАРДЫ БАҚЫЛАУДЫҢ ҰЛТТЫҚ ЖҮЙЕСI

7-бап

а) Қазақстан осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын барлық ядролық материалды есепке алудың және бақылаудың жүйесiн құрады және жүргiзедi.
b) Агенттiк кепiлдеменi Қазақстанның осы жүйесiн тексеруге мүмкiндiк алу үшiн, ядролық материалдың бейбiт пайдаланудан ядролық қару немесе басқа ядролық жарғыш құрылғы өндiруге ешбiр ауыспайтынына куә болу үшiн қолданады. Агенттiктiң тексеруi, атап айтқанда, осы Келiсiмнiң II бөлiгiнде жазылған ресiмдерге сәйкес Агенттiк жүргiзетiн тәуелсiз өлшеу мен байқауды қамтиды. Тексеру жүргiзген кезде Агенттiк Қазақстан жүйесiнiң техникалық тиiмдiлiгiн тиiсiнше ескередi.

АГЕНТТIККЕ АҚПАРАТ БЕРУ

8-бап

а) Осы Келiсiмге сәйкес кепiлдеменi тиiмдi жүзеге асыруды қамтамасыз ету үшiн Қазақстан осы Келiсiмнiң II бөлiгiнде жазылған ережелерге сәйкес Агенттiкке осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын ядролық материалға қатысты ақпарат, сондай-ақ осындай материалды кепiлдемеге қоюға қатысы бар қондырғының сипаттамасын бередi.
b) i) Агенттiк өзiнiң осы Келiсiмге сәйкес мiндеттерiн орындаумен сыйымды ақпарат пен деректердiң мейлiнше аз мөлшерiн ғана талап етедi.
ii) Қондырғыларға қатысты ақпарат осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын ядролық материалды кепiлдемеге қою үшiн қажет ақпаратты құрайды.
с) Қазақстанның сұрауы бойынша Агенттiк Қазақстан айрықша маңызды деп қарайтын конструкция туралы ақпаратты тiкелей Қазақстанның мекемелерiнде зерделеуге дайын. Мұндай ақпаратты, Агенттiк Қазақстан мекемелерiнде одан әрi зерделеу үшiн қол жетiмдiлiгi жеңiл болған жағдайда, Агенттiкке беру талап етiлмейдi.

АГЕНТТIК ИНСПЕКТОРЛАРЫ

9-бап

а) i) Агенттiк Қазақстанда Агенттiктiң инспекторларын тағайындауға Қазақстанның келiсiмiн алады.
ii) Егер Қазақстан не тағайындау туралы ұсыныс кезiнде, не тағайындаудан кейiнгi кез келген басқа уақытта осындай тағайындауға қарсылық бiлдiрсе, онда Агенттiк Қазақстанға инспекторлардың балама кандидатурасын немесе кандидатураларын ұсынады.
iii) Агенттiк тағайындаған инспекторларды қабылдаудан Қазақстанның осы Келiсiмге сәйкес инспекция жүргiзудi қиындататын бiрнеше мәрте бас тартуын Кеңестiң тиiстi шара қабылдауы мақсатымен Агенттiк Бас директорының (бұдан әрi "Бас директор" деп аталады) мәселенi ұсынуы бойынша Кеңес қарайды.
b) Қазақстан Агенттiк инспекторларының осы Келiсiмге сәйкес өз мiндеттемелерiн тиiмдi орындауы үшiн жағдай жасауды қамтамасыз ету үшiн қажеттi шаралар қабылдайды.
с) Агенттiк инспекторларының болуы мен қызметi:
i) Қазақстан үшiн және инспекцияланатын бейбiт ядролық қызмет үшiн ықтимал қолайсыздықтар мен кедергiлердi барынша азайту; және
ii) инспекторларға мәлiм болатын өнеркәсiптiк құпияларды немесе кез келген басқа құпия ақпаратты қорғауды қамтамасыз ету үшiн ұйымдастырылады.

АРТЫҚШЫЛЫҚТАР МЕН ИММУНИТЕТТЕР

10-бап

Қазақстан Агенттiкке (оның меншiгiн, қорлары мен активтерiн қоса алғанда) және осы Келiсiмге сәйкес өз функцияларын жүзеге асыратын басқа лауазымды адамдарға Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiктiң артықшылықтары мен иммунитеттерi туралы Келiсiмнiң тиiстi ережелерiнде жазылған сондай артықшылықтар мен иммунитеттер бередi.

КЕПIЛДЕМЕНI ҚОЛДАНУДЫ ТОҚТАТУ

11-бап

Ядролық материалды жұмсау немесе сұйылту

Ядролық материалға қатысты кепiлдеменi қолдану Агенттiк ол материалдың жұмсалғанын немесе кепiлдеме тұрғысынан қызығушылық туғызатын қандай да бiр ядролық қызмет үшiн жарамсыз болатындай етiп сұйытылғанын немесе iс жүзiнде қалпына келмейтiндiгiн анықтағаннан кейiн тоқтатылады.

12-бап

Қазақстаннан ядролық материалды беру

Қазақстан осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын Қазақстаннан ядролық материалды болжамды беру туралы осы Келiсiмнiң II бөлiгiнде жазылған ережелерге сәйкес Агенттiкке алдын ала хабарлайды. Агенттiк осы Келiсiмнiң II бөлiгiнде көзделгендей, ол үшiн алушы мемлекет жауапкершiлiктi өзiне қабылдағаннан кейiн осы Келiсiмге сәйкес ядролық материалға кепiлдеме қолдануды тоқтатады. Агенттiк әрбiр берудi көрсететiн және қажет жерде берiлетiн ядролық материалға кепiлдеме қолдануды көрсететiн есеп беру құжаттарын жүргiзедi.

13-бап

Ядролық емес қызметте пайдаланылатын ядролық материалға қатысты ереже

Осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын ядролық материалды қорытпа немесе керамика тәрiздi ядролық емес қызмет түрлерiне пайдалану болжамдалғанда, Қазақстан материал осындайға пайдаланылғанға дейiн Агенттiкпен осындай материалға қатысты кепiлдеменi қолдану тоқтатылуы мүмкiн мiндеттеменi келiседi.

БЕЙБIТ ЕМЕС ЯДРОЛЫҚ ҚЫЗМЕТКЕ ПАЙДАЛАНЫЛАТЫН ЯДРОЛЫҚ
МАТЕРИАЛҒА КЕПIЛДЕМЕ ҚОЛДАНБАУ

14-бап

Егер Қазақстан осы Келiсiмге сәйкес кепiлдеме қолдануды талап етпейтiн ядролық қызметке, осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге қою қажет ядролық материалды пайдалануға өзiнiң құқығын жүзеге асыруға ниеттенсе, онда мынадай рәсiмдер қолданылады:
а) Қазақстан:
i) тыйым салынбаған әскери қызметте ядролық материалды пайдалану қандай да бiр мiндеттемеге қайшы келмейтiнiн, ядролық материалдың бейбiт ядролық қызметте ғана пайдаланылатынын, оны Қазақстанның Агенттiктiң кепiлдемесiн қолдануға сәйкес беруi мүмкiндiгiн;
ii) кепiлдеме қолданылмайтын кезеңде ядролық материалдың ядролық қару немесе басқа ядролық жарғыш құрылғылар өндiруге пайдаланылмайтынын;
b) Қазақстан мен Агенттiк осы Келiсiмде көзделген кепiлдеменiң ядролық материал қызметтiң осындай түрiне пайдаланылып отырғанда қолданылмайтыны туралы уағдаластыққа қол жеткiзедi. Бұл уағдаластық кепiлдеме қолданылмайтын уақыт немесе шарт кезеңiн мүмкiндiкке қарай айқындайды. Осы Келiсiммен көзделген кепiлдеме ядролық материал бейбiт ядролық қызметке оралған кез келген жағдайда қайта қолданылады. Агенттiкке Қазақстанда кепiлдемеге қойылмаған осындай ядролық материалдың жалпы саны мен құрамы туралы және осындай материалды экспорттаудың барлық жағдайлары туралы хабарланады; және
с) әрбiр уағдаластыққа Агенттiктiң келiсiмiмен қол жеткiзiледi. Ондай келiсiм мүмкiндiгiне қарай тез берiледi және ол, атап айтқанда, есептiлiкке қатысты уақытша және рәсiмдiк жағдайлар мен уағдаластық тәрiздi мәселелердi ғана қамтиды, бiрақ ол әскери қызметтi қандай да бiр мақұлдауға әкеп соқпайды және осы саладағы жабық ақпаратты қозғамайды немесе оның осындай қызметте ядролық материалдың пайдаланылуына қатысы жоқ.

ҚАРЖЫЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР

15-бап

Қазақстан мен Агенттiк осы Келiсiмге сәйкес өздерiнiң мiндеттемелерiн орындаған кезде жұмсалатын шығыстарды мойындарына алады. Алайда, егер Қазақстан немесе соның юрисдикциясындағы тұлға Агенттiктiң айрықша сауалын орындауға байланысты қосымша шығыс жұмсаса, ол алдын ала келiсiлген жағдайда, Агенттiк ондай шығыстарды да өтейдi. Қалай болғанда да Агенттiк инспекторлардың талап етуi мүмкiн кез келген қосымша өлшемдер жасау немесе сынамалар алу бойынша шығыстарға ақы төлейдi.

ЯДРОЛЫҚ НҰҚСАН ҮШIН ҮШIНШI ТАРАПТЫҢ АЛДЫНДАҒЫ ЖАУАПТЫЛЫҚ

16-бап

Қазақстан кез келген сақтандыруды немесе басқа қаржылық қамтамасыз етудi қоса алғанда, ядролық нұқсан үшiн үшiншi тараптың алдындағы кез келген жауаптылықтан қорғауды қамтамасыз етедi, ол өзiнiң заңнамасына немесе ережелерiне сәйкес берiлуi, осы Келiсiмдi жүзеге асыру мақсатында Агенттiкке және оның лауазымды адамдарына осы қорғау Қазақстан азаматтарына қолданатындай дәрежеде қолданылуы мүмкiн.

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЖАУАПТЫЛЫҚ

17-бап

Ядролық авария келтiрген нұқсаннан басқа, осы Келiсiмге сәйкес жүзеге асырудың және кепiлдеменiң нәтижесiнде туындаған кез келген нұқсанға қатысты Қазақстанның Агенттiкке немесе Агенттiктiң Қазақстанға кез келген талабын реттеу халықаралық құқыққа сәйкес жүргiзiледi.

АУЫСТЫРУДЫҢ БОЛМАУЫН ТЕКСЕРУГЕ БАЙЛАНЫСТЫ ШАРАЛАР

18-бап

Егер Бас директордың баяндамасы негiзiнде Кеңес осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын материалдың ядролық қару немесе басқа ядролық жарғыш құрылғы өндiруге ауыспайтынын тексерудi қамтамасыз ету мақсатында Қазақстанның тарапынан қандай да бiр iс-қимыл қажет және жедел деп шешсе, онда Кеңес Қазақстанды осы Келiсiмнiң 22-бабына сәйкес дауды реттеу үшiн рәсiм қолдануға қарамастан, талап етiлетiн шараларды дереу қабылдауға шақыра алады.

19-бап

Егер өзiне Бас директор ұсынған тиiстi ақпаратты зерделеу негiзiнде, Кеңес осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге қойылуға тиiс ядролық материалдың ядролық қару немесе ядролық жарғыш құрылғы өндiруге ешқандай да ауыспағанын тексеруге Агенттiктiң жағдайы жоқ деген тұжырымға келсе, онда ол Агенттiк Жарғысының (бұдан әрi "Жарғы" деп аталады) XII бабының "С" тармағында көзделген хабарлама жасай алады, сондай-ақ осы тармақта көзделген басқа да шараларды, оны қолдануға болатын жерде қолдана алады. Осындай iс-қимылды қолдана отырып Кеңес кепiлдеме бойынша қабылданған шараларды қамтамасыз ететiн сенiмдiлiк дәрежесiн ескередi және Қазақстанға кез келген қажеттi дәлелдемелердi Кеңеске ұсынудың ақылға қонымды кез келген мүмкiндiгiн бередi.

КЕЛIСIМДI ТҮСIНДIРУ МЕН ҚОЛДАНУ ЖӘНЕ ДАУЛАРДЫ РЕТТЕУ

20-бап

Қазақстан мен Агенттiк олардың бiрiнiң немесе екiншiсiнiң сұрауы бойынша осы Келiсiмдi түсiндiруге немесе қолдануға байланысты туындайтын кез келген мәселе бойынша консультация алады.

21-бап

Қазақстан осы Келiсiмдi түсiндiруге немесе қолдануға байланысты туындайтын кез келген мәселенiң Кеңесте қаралуын талап етуге құқылы. Кеңес кез келген осындай мәселе Кеңесте талқыланғанда оған қатысуға Қазақстанды шақырады.

22-бап

Осы Келiсiмдi түсiндiруге немесе қолдануға байланысты туындайтын кез келген дау, Кеңестiң 19-бапқа сәйкес тұжырымына немесе Қазақстан мен Агенттiктiң арасындағы келiссөздер немесе өзге тәсiл арқылы реттелмеген осындай тұжырымға байланысты Кеңес қабылдаған iс-қимылға қатысты дауды қоспағанда, кез келген тараптың талабы бойынша мынадай үлгiде жасалған төрелiк трибуналға берiледi: Қазақстан мен Агенттiк бiр-бiр төрешiден тағайындайды, осындай жолмен тағайындалған екi төрешi үшiншi төрешiнi сайлайды, ол төраға болып табылады. Егер төрелiк туралы сұралған сәттен бастап отыз күн iшiнде не Қазақстан, не Агенттiк төрешi тағайындамаса, онда Қазақстан немесе Агенттiк төрешi тағайындауды сұрап Халықаралық Соттың Төрағасына жүгiне алады. Егер екiншi төрешi тағайындалған сәттен бастап отыз күн iшiнде үшiншi төрешi сайланбаған жағдайда да осындай рәсiм қолданылады. Төрелiк трибуналы мүшелерiнiң көпшiлiгiмен кворум құралады және шешiм қабылдау үшiн екi төрешiнiң келiсiмi талап етiледi. Төрелiк талқылаудың рәсiмiн трибунал белгiлейдi. Трибуналдың шешiмi Қазақстан мен Агенттiк үшiн мiндеттi болып табылады.

КЕЛIСIМДI ӨЗГЕРТУ

23-бап

а) Қазақстан мен Агенттiк бiреуiнiң немесе екiншiсiнiң талап етуi бойынша осы Келiсiмге түзету енгiзу мәселелерi бойынша бiр-бiрiнен консультация алады.
b) Барлық түзетулер Қазақстан мен Агенттiктiң келiсуiн талап етедi.
с) Осы Келiсiмге түзету Келiсiмнiң өзi күшiне енетiн шарттармен бiрдей күшiне енедi.
d) Бас директор барлық мемлекеттерге - осы Келiсiмге кез келген түзету туралы Агенттiк мүшелерiне дереу хабарлайды.

КҮШIНЕ ЕНУ ЖӘНЕ ҚОЛДАНУ МЕРЗIМI

24-бап

Осы Келiсiм Агенттiк Қазақстаннан осы Келiсiм күшiне ену үшiн қажет Қазақстанның заңымен және конституциясымен белгiленген барлық талаптар орындалғаны туралы жазбаша хабарлама алған күнi күшiне енедi.
Бас директор осы Келiсiмнiң күшiне енгенi туралы Агенттiкке мүше барлық мемлекеттерге дереу хабарлайды.

25-бап

Осы Келiсiм Қазақстан Шартқа қатысушы болып тұрғанда күшiнде қала бередi.

II БӨЛIК

КIРIСПЕ

26-бап

Осы Келiсiмнiң аталған бөлігiнiң мақсаты I-бөлiктiң кепiлдемелерi туралы ереженi жүзеге асырған кезде қолданылуға тиiс рәсiмдердi айқындау болып табылады.

КЕПIЛДЕМЕНIҢ МАҚСАТЫ

27-бап

Осы Келiсiмнiң аталған бөлiгiнде жазылған кепiлдеме рәсiмдерiнiң мақсаты ядролық материалдың едәуiр мөлшерiн бейбiт ядролық қызметтен ядролық қару немесе басқа ядролық жарғыш құрылғы өндiруге немесе белгiсiз мақсаттарға ауыстыруды уақтылы анықтаудан, сондай-ақ бұрын анықтау тәуекелiне байланысты осындай ауыстыруды тежеуден тұрады.

28-бап

27-бапта жазылған мақсатқа қол жеткiзу үшiн маңызды қосымша шаралар ретiндегi сақтау және байқау шараларымен үйлестiрiлген бiрiншi дәрежелi маңызы бар кепiлдеме шаралары ретiнде материалды есепке алу пайдаланылады.

29-бап

Материалдың әрбiр аймақтағы балансын, материалдың белгiлi бiр кезеңдегi есептелмеген мөлшерiн көрсететiн және аталған мөлшердiң дәл шегiн беретiн өтiнiш Агенттiктiң тексеру қызметiнiң техникалық қорытындысы болып табылады.

30-бап

Тексеру жөнiндегi өз қызметiн жүзеге асыра отырып Агенттiк осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын барлық ядролық материалды Қазақстанның есепке алуы мен бақылау жүйесiн 7-бапқа сәйкес толық пайдаланады және есепке алу мен бақылау жөнiндегi Қазақстанның қызметiн жөнсiз қайталауды болдырмайды.

31-бап

Осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын Қазақстанның барлық ядролық материалын есепке алу мен бақылау жүйесi материал балансы аймағының құрылымына негiзделедi және қажет кезде Қосымша ережелерде көрсетiлгендей, мынадай шаралар қолдануды:
а) алынған, өндiрiлген, тиелген, жоғалған немесе материалдың инвентарлық мөлшерiнен қандай да бiр өзге жолмен алынған ядролық материалдың мөлшерiн анықтау үшiн өлшем жүйесiн қолдануды;
b) өлшеудiң талас туғызатындығы мен дәлдiгiн бағалауды және өлшеудегi қателiктердi бағалауды;
с) бiрдейлендiруге арналған рәсiмдер әзiрлеудi, жөнелтушi мен алушының өлшеулерiндегi алшақтықтарды қарауды және бағалауды;
d) материалдың қолдағы нақты мөлшерiн айқындауға арналған рәсiмдер әзiрлеудi;
е) материалдың жинақталып қалған өлшенбеген инвентарлық мөлшерiн және өлшенбеген шығынды бағалауға арналған рәсiмдер әзiрлеудi;
f) материал балансының әрбiр аймағы үшiн ядролық материалдың инвентарлық мөлшерiн және материал балансы аймағына келiп түсетiндердi және одан берiлетiндердi қоса алғанда, материалдың осы инвентарлық мөлшерiндегi өзгерiстi көрсететiн құжаттаманы есепке алу және есеп беру жүйесiн жасауды;
g) рәсiмдер мен есепке алу жөнiндегi iс-шараларды қолданудың дұрыстығын қамтамасыз ететiн ережелер әзiрлеудi; және
h) 58-68-баптарға сәйкес Агенттiкке есептер ұсынудың рәсiмдерiн әзiрлеудi көздейдi.

КЕПIЛДЕМЕНI ҚОЛДАНУДЫҢ БАСТАПҚЫ HYKTECІ

32-бап

Осы Келiсiмге сәйкес кепiлдеме кендi өндiру немесе өңдеу кезiндегi материалға қолданылмайды.

33-бап

а) Егер төмендегi "с" тармағында көрсетiлген ядролық отын тiзбегi сатысына жетпеген, құрамында уран немесе торий бар қандай да бiр материал ядролық қаруға ие емес қандай да бiр мемлекетке тiкелей немесе жанама түрде экспортталатын болса, онда Қазақстан, егер ол материал ядролық емес мақсаттар үшiн арнайы экспортталмаса, ондай материалдың мөлшерi және оның құрамы туралы Агенттiкке хабарлайды;
b) Егер төмендегi "с" тармағында көрсетiлген ядролық отын тiзбегi сатысына жетпеген, құрамында уран немесе торий бар қандай да бiр материал импортталатын болса, онда Қазақстан, егер ол материал ядролық емес мақсаттар үшiн арнайы импортталмаса, ондай материалдың мөлшерi және оның құрамы туралы Агенттiкке хабарлайды;
с) егер құрамы және тазалығы одан отын немесе изотоптық байыту дайындау үшiн жарамды қандай да бiр ядролық материал зауыттан немесе өзi өндiрiлген жердегi өңдеу сатысынан өтiп кетсе немесе егер осындай ядролық материал немесе ядролық отын тiзбегiнiң неғұрлым кеш сатысында өндiрiлген қандай да бiр басқа ядролық материал Қазақстанға импортталса, ондай ядролық материалға осы Келiсiмде көрсетiлген кепiлдеменiң басқа рәсiмдерi қолданылуға тиiс.

КЕПIЛДЕМЕНI ҚОЛДАНУДЫ ТОҚТАТУ

34-бап

а) Осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын ядролық материалға кепiлдеме қолдану 11-бапта жазылған шартпен тоқтатылады. Егер осы баптың талабы орындалмаған, бiрақ Қазақстан кепiлдемеде тұрған ядролық материалды қалдықтан алу қазiргi кезде iс жүзiнде орынсыз немесе қажетсiз деп есептеген жағдайда, Қазақстан мен Агенттiк кепiлдеменiң тиiстi шараларын қолдануға қатысты консультация алады.
b) Осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын ядролық материалға кепiлдеме қолдану, егер Қазақстан мен Агенттiк ондай ядролық материал iс жүзiнде қалпына келмейтiнiне келiссе, 13-бапта жазылған шартпен тоқтатылады.

КЕПIЛДЕМЕДЕН БОСАТУ

35-бап

Қазақстанның сұрауы бойынша Агенттiк мынадай ядролық материалды кепiлдемеден босатады:
а) бақылау-өлшеу аспаптарында сезгiш элемент ретiнде граммен немесе одан да аз өлшем мөлшерiмен пайдаланылатын арнаулы ыдыратылатын материал;
b) егер ондай материал ыдыратылатын болып табылса, 13-бапқа сәйкес ядролық емес қызметке пайдаланылатын ядролық материал; және
с) 80%-тен асатын, плутоний-238 изотоп бойынша шоғырланған плутоний.

36-бап

Қазақстанның сұрауы бойынша Агенттiк басқа жағдайларда кепiлдемеге жататын ядролық материалды, осы Бапқа сәйкес Қазақстанда кепiлдемеден босатылатын ядролық материалдың жалпы мөлшерi кез келген уақытта:
а) бiр немесе бiрнеше мынадай материалдардан:
i) плутонийден;
ii) массасын оны байытудың көлемiне көбейту жолымен есептелген, 0,2 (20%) және одан да жоғары байытылған ураннан; және
iii) массасын оны байытудың квадратына бес еселенген көбейту жолымен 0,2-ден (20%) төмен байытылған ураннан және жоғары байытылған табиғи ураннан;
b) жалпы алғанда табиғи уранның он метрикалық тоннасынан және 0,005-тен (0,5%) жоғары байытылған ажыратылған ураннан;
с) 0,005-тен (0,5%) немесе одан да төмен байытылған ажыратылған уранның жиырма метрикалық тоннасынан; және
d) торийдiң жиырма метрикалық тоннасынан;
немесе бiрыңғай қолдану үшiн Кеңес белгiлеуi мүмкiн осындай үлкен мөлшерден тұратын арнаулы ыдыратылған материалдың жалпы алғанда бiр килограмынан аспайтын жағдайда ядролық материал кепiлдемеден босатылады.

37-бап

Егер кепiлдемеден босатылған ядролық материал осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын ядролық материалмен бiрге өңделуге немесе қоймада сақталуға тиiс болса, онда оған кепiлдеме қолдануды қайта бастау көзделуге тиiс.

ҚОСЫМША ЕРЕЖЕЛЕР

38-бап

Қазақстан мен Агенттiк Агенттiкке осы Келiсiмге сәйкес өз мiндеттерiн тиiмдi және пәрмендi орындау үшiн қажет, осы Келiсiмде жазылған рәсiмдердi қалай қолдану керектiгі егжей-тегжейлi жазылған Қосымша ережелер әзiрлейдi. Қосымша ережелер Қазақстан мен Агенттiктiң арасындағы уағдаластық бойынша осы Келiсiмдi өзгертпей кеңейтiлуi немесе өзгертiлуi мүмкiн.

39-бап

Қосымша ережелер осы Келiсiммен бiр мезгiлде немесе ол күшiне енгеннен кейiн көп ұзамай күшiне енедi. Қазақстан мен Агенттiк осы Келiсiм күшiне енген сәттен бастап тоқсан күннiң iшiнде оларды қолданысқа енгiзуге барлық күшiн жұмсайды; осы мерзiмдi ұзарту Қазақстан мен Агенттiк арасында уағдаластықты талап етедi. Қазақстан Агенттiкке Қосымша ережелердi аяқтау үшiн қажеттi ақпаратты дереу бередi. Осы Келiсiм күшiне енiсiмен, Агенттiк, егер тiптi Қосымша ереже күшiне енбесе де, осы Келiсiмде жазылған рәсiмдердi 40-бапта көзделген, инвентарлық тiзiмде тiзбеленген ядролық материалға қолдануға құқылы.

ИНВЕНТАРЛЫҚ ТIЗIМ

40-бап

61-бапта айтылған бастапқы есептiң негiзiнде Агенттiк, оның шығарылған жерiне қарамастан, осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын Қазақстандағы барлық ядролық материалдың бiрыңғай инвентарлық тiзiмiн жасайды және осы инвентарлық тiзiмдi одан кейiнгi есеп берулер мен тексеру бойынша қызметтiң нәтижелерi негiзiнде жүргiзедi. Инвентарлық тiзiмнiң көшiрмесi Қазақстанға уақыттың келiсiлген аралығында берiледi.

КОНСТРУКЦИЯ ТУРАЛЫ АҚПАРАТ

Жалпы ережелер

41-бап

8-бапқа сәйкес қолда бар қондырғылардың конструкциясы туралы ақпарат Агенттiкке Қосымша ережелердi талқылаған кезде берiледi. Қосымша ережелерде жаңа қондырғылардың конструкциялары туралы ақпарат берудiң шектi мерзiмi белгiленедi және мұндай ақпарат мүмкiндiгiнше ядролық материал жаңа қондырғыға енгiзiлгенге дейiн берiледi.

42-бап

Агенттiкке берiлетiн конструкция туралы ақпарат, қолдануға болатын кезде, әрбiр қондырғыға қатысты:
а) қондырғының жалпы сипатын, мақсатын, нақты қуаты мен географиялық орналасуын, сондай-ақ кәдiмгi iскер мақсаттар үшiн пайдаланылатын атауы мен мекенжайын көрсете отырып, оны бiрдейлендiрудi;
b) мүмкiндiгiне қарай ядролық материалдың нысанын, орналасқан жерiн және тасқыны мен оларда ядролық материал пайдаланылатын, өндiрiлетiн немесе өңделетiн жабдықтардың маңызды негiзгi бөлiктерiнiң жалпы компоновкаларын көрсете отырып, қондырғының жалпы орналасуын сипаттауды;
с) материалды есепке алуға, сақтауға және байқауға қатысы бар қондырғының сипаттамасын берудi; және
d) қондырғыда қолданылатын және ядролық материалды есепке алу мен бақылау жөнiндегi болжамды рәсiмдердi, оператор белгiлеген материалдың баланс аймақтарына, материалдың тасқынын өлшеуге және материалдың iс жүзiндегi нақты санын айқындау рәсiмдерiне айрықша назар аудара отырып сипаттауды қамтиды.

43-бап

Агенттiкке сондай-ақ әрбiр қондырғыға қатысты кепiлдеменi қолдануға қатысы бар басқа да ақпарат, атап айтқанда материалды есепке алуды және бақылауды ұйымдастыру жауапкершiлiгiне қатысты ақпарат берiледi. Қазақстан Агенттiкке денсаулық сақтау мен техника қауiпсiздiгi жөнiндегi ережелер туралы қосымша ақпарат бередi, оларды Агенттiк ұстануға тиiс және инспекторлар қондырғыда басшылыққа алуға тиiс.

44-бап

Агенттiктiң қарауына кепiлдеменiң мақсаттарына қатысы бар конструкцияны өзгерту туралы ақпарат берiледi және оған 43-бапқа сәйкес өзiне берiлген ақпараттағы кез келген өзгерiстер туралы қажет жағдайда кепiлдеменi қолдану рәсiмдерiне тиiстi нақтылау енгiзу үшiн айтарлықтай дәрежеде уақтылы хабарлама берiледi.

45-бап

КОНСТРУКЦИЯ туралы ақпаратты қарау мақсаттары

Агенттiкке берiлетiн конструкция туралы ақпарат мынадай мақсаттар үшiн:
а) тексерудi жеңiлдету үшiн, ядролық материалға кепiлдеме қолдануға қатысы бар қондырғылар мен ядролық материалдың сипаттамаларын жеткiлiктi түрде толық бiрдейлендiру үшiн;
b) Агенттiктiң есепке алу мақсаттары үшiн пайдаланылатын материал балансының аймағын айқындау үшiн және өлшеудiң өзектi нүктелерi болып табылатын және ядролық материалдың тасқыны мен инвентарлық мөлшерiн айқындау мақсатына пайдаланылатын өзектi орындарды таңдау үшiн пайдаланылады; материалдар балансының осындай аймағын айқындаған кезде, Агенттiк, атап айтқанда, мынадай критерийлердi қолданады:
i) материалдар балансы аймағының мөлшерi материал балансының белгiленуi мүмкiн дәлдiкке байланысты;
ii) материалдар балансының аймағын айқындаған кезде материал тасқынын толық өлшеудi қамтамасыз етуге көмектесу және сол арқылы кепiлдеменi қолдануды оңайлату және өлшеу жөнiндегi күш-жiгердi өлшеудiң өзектi нүктелерiне шоғырландыру үшiн сақтау мен байқау жөнiндегi шараларды қолдануға кез келген мүмкiндiк пайдаланылады;
iii) қондырғыда немесе жекелеген алаңдарда пайдаланылатын материалдар балансының бiрнеше аймағы Агенттiк оларды өзiнiң тексеру жөнiндегi талаптарына сай келедi деп айқындаған кезде, олар Агенттiктiң есепке алу мақсаты үшiн пайдаланылатын материал балансының бiр аймағына бiрiктiрiлуi мүмкiн; және
iv) Қазақстанның сұрауы бойынша коммерциялық тұрғыдан маңызды ақпаратты қозғайтын процестiң қандай да бiр сатысы шеңберiнде материалдар балансының арнаулы аймағы құрылуы мүмкiн;
с) Агенттiктiң есепке алу мақсаты үшiн ядролық материалдың iс жүзiнде қолда бар мөлшерiн айқындаудың нақты графигi мен рәсiмдерiн белгiлеу үшiн;
d) есепке алу құжаттары мен есеп беруге және есепке алу құжаттарын бағалау рәсiмдерiне қойылатын талаптарды белгiлеу үшiн;
e) ядролық материалдың мөлшерiн және оны орналастыруды тексерудiң талаптары мен рәсiмдерiн белгiлеу үшiн; және
f) сақтау мен байқаудың әдiстерi мен тәсiлдерiн тиiсiнше үйлестiрудi, сондай-ақ олар қолданылатын өзектi орындарды таңдау үшiн.
Конструкция туралы ақпаратты қараудың нәтижелерi Қосымша ережелерге енгiзiледi.

46-бап

Конструкция туралы ақпаратты қайта қарау

Конструкция туралы ақпарат пайдалану шартын өзгертуге, кепiлдеме технологиясын әзiрлеуге немесе Агенттiк 45-бапқа сәйкес қабылдайтын шараларды модификациялау мақсатында тексеру рәсiмдерiн қолдану тәжiрибесiне орай қайта қаралады.

47-бап

Конструкция туралы ақпаратты тексеру

Агенттiк Қазақстанмен ынтымақтастық барысында Агенттiкке 41-44-баптарға сәйкес берiлетiн конструкция туралы ақпаратты 45-бапта жазылған мақсаттар үшiн тексеру үшiн қондырғыға инспекторлар жiбере алады.

ҚОНДЫРҒЫДАН ТЫС ЯДРОЛЫҚ МАТЕРИАЛ ТУРАЛЫ АҚПАРАТ

48-бап

Агенттiкке қолдануға болатын жағдайда, әдетте қондырғыдан тыс пайдаланылатын ядролық материалға қатысты мынадай ақпарат:
а) ядролық материалды пайдаланудың жалпы сипаттамасы, оның географиялық орналасуы, тұтынушының әдеттегi iскер хат жазысу үшiн пайдаланылатын тегi (немесе аты) және мекенжайы; және
b) материалды есепке алу мен бақылауды ұйымдастыру жауапкершiлiгiн қоса алғанда, ядролық материалды есепке алу мен бақылаудың қолда бар және болжамды рәсiмдерiнiң жалпы сипаттамасы берiледi.
Агенттiкке осы бапқа сәйкес берiлетiн ақпаратқа кез келген өзгерiстер туралы уақтылы хабарланады.

49-бап

Агенттiкке 48-бапқа сәйкес берiлетiн ақпарат қажет жағдайда 45-баптың "b"-"f" тармақшаларында жазылған мақсаттар үшiн пайдаланылады.

ЕСЕПКЕ АЛУ ҚҰЖATTAPЫНЫҢ ЖҮЙЕСI

Жалпы ережелер

50-бап

7-бапта айтылған материалдарға ұлттық бақылау жүйесiн құрған кезде Қазақстан есепке алу құжаттарын жүргiзудi материал балансының әрбiр аймағы бойынша қамтамасыз етедi. Қосымша ережелерде есепке алу құжаттарының жүргiзiлуге тиiс сипаттамасы берiледi.

51-бап

Қазақстан инспекторлардың есепке алу құжаттарын қарауын, әсiресе егер олар ағылшын, испан, орыс немесе француз тiлдерiнде жүргiзiлсе, жеңiлдету мақсатында шаралар қолданады.

52-бап

Есепке алу құжаттары кем дегенде бес жыл сақталады.

53-бап

Есепке алу құжаттары қажет жағдайда:
а) осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын барлық ядролық материал туралы материалдық-баланстық есепке алу құжаттарын; және
b) құрамында осындай ядролық материалдар бар қондырғыларға арналған пайдалануды есепке алу құжаттарын қамтиды.

54-бап

Есеп берудi дайындау үшiн пайдаланылатын, есепке алу құжаттарына негiзделген өлшеу жүйесi не ең жаңа халықаралық нормаларға сәйкес келедi, не сапасы жөнiнен осындай нормалармен бiрдей.

Материалдық-баланстық есепке алу құжаттары

55-бап

Материалдық-баланстық есепке алу құжаттары материал балансының әрбiр аймағына қатысты мыналарды:
а) тiркелген материалдың мөлшерiн кез келген уақытта айқындау үшiн материалдың инвентарлық мөлшерiнiң барлық өзгерiстерiн;
b) материалдың iс жүзiндегi нақты мөлшерiн айқындау үшiн пайдаланылатын өлшеудiң барлық нәтижелерiн; және
с) материалдың инвентарлық мөлшерiн, материалдың тiркелген инвентарлық мөлшерiн және материалдың iс жүзiндегi нақты мөлшерiн өзгертуге қатысты жасалған барлық нақтылаулар мен түзетулерiн қамтиды.

56-бап

Материалдың инвентарлық мөлшерiн және материалдың iс жүзiндегi нақты мөлшерiн барлық өзгертулер ядролық материалдың әрбiр партиясына қатысты есепке алу құжаттарында: материалды бiрдейлендiруде, партия деректерiнде және бастапқы деректерде көрсетiледi. Есепке алу құжаттары ядролық материалдың әрбiр партиясының құрамында бар уран, торий және плутоний үшiн бөлек жүргiзiледi. Материалдың инвентарлық мөлшерiн әрбiр өзгерту үшiн материалдың инвентарлық мөлшерiнiң өзгертiлген күнi және қажет жағдайда материал балансын жөнелтушi аймақ пен материал балансын алушы аймақ немесе алушы көрсетiледi.

57-бап

Пайдалану есепке алу құжаттары

Пайдалану есепке алу құжаттары материал балансының әрбiр аймағы бойынша мыналарды:
а) ядролық материалдың мөлшерiндегi және құрамындағы өзгерiстердi айқындау үшiн пайдаланылатын пайдалану деректерiн;
b) бактарды және бақылау-өлшеу аспаптарын калибрлеу, сынамалар мен талдамалар алу, өлшеудiң сапасын бақылау мен кездейсоқ және жүйелi қателiктерге баға беру бойынша рәсiмдер жүргiзу нәтижесiнде алынған деректердi;
с) материалдың iс жүзiндегi нақты мөлшерiн дайындау мен айқындау кезiнде, осындай айқындаудың дұрыстығы мен толықтығын қамтамасыз ету мақсатында қолданылатын дәйектi iс-қимылды сипаттауды; және
d) орын алуы мүмкiн кез келген авариялық немесе өлшенбеген шығындардың себептерi мен мөлшерiн белгiлеу үшiн қолданылатын iс-қимылды сипаттауды қамтиды.

ЕСЕП БЕРУ ЖҮЙЕСI

Жалпы ережелер

58-бап

Қазақстан Агенттiкке осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын ядролық материалға қатысты, 59-68-баптарда жазылғандай толық есеп бередi.

59-бап

Есеп берулер, Қосымша ережелерде өзгеше айтылмаған жағдайларды қоспағанда, ағылшын, испан, орыс немесе француз тiлдерiнде жасалады.

60-бап

Есеп берулер 50-57-баптарға сәйкес жасалған есепке алу құжаттарына негiзделедi және қажет кезде есепке алынатын есеп берулерден және арнаулы есеп берулерден тұрады.

Есепке алынатын есеп берулер

61-бап

Агенттiкке осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын барлық ядролық материал туралы бастапқы есеп беру берiледi. Қазақстан бастапқы есеп берудi Агенттiкке осы Келiсiм күшiне енетiн күнтiзбелiк айдың соңғы күнiмен есептелетiн 30 күндiк мерзiмде жiбередi және ол осы айдың соңғы күнiндегi жай-күйдi көрсетедi.

62-бап

Қазақстан Агенттiкке мынадай есепке алынатын есеп берулердi материал балансының әрбiр аймағы бойынша ұсынады:
а) материалдың инвентарлық мөлшерiндегi барлық өзгерiстердi көрсететiн материалдың инвентарлық мөлшерiнiң өзгерiстерi туралы есеп берулер. Бұл есеп берулер неғұрлым тезiрек, тым болмағанда материалдың инвентарлық мөлшерiне өзгерiс орын алған немесе белгiленген айдың аяқталуы бойынша 30 күн мерзiмде жөнелтiледi; және
b) материал балансының аймағында шын мәнiнде бар ядролық материалдың iс жүзiндегi нақты мөлшерiне негiзделген материалдық балансты көрсететiн материалдық-баланстық есеп берулер. Бұл есеп берулер неғұрлым тезiрек, тым болмағанда материалдың iс жүзiндегi нақты мөлшерiн айқындау аяқталғаннан кейiн отыз күн iшiнде жөнелтiледi.
Бұл есеп берулер есеп беру жасалған сәттегi деректерге негiзделедi және егер талап етiлсе, кейiнiрек түзетiлуi мүмкiн.

63-бап

Материалдың инвентарлық мөлшерiнiң өзгерiстерi туралы есеп берулерде материалды бiрдейлендiру және ядролық материалдың әрбiр партиясы үшiн партия деректерi, материалдың инвентарлық мөлшерiнiң өзгертiлген күнi және қажет жағдайда материал балансын жөнелтушi аймақ пен материал балансын алушы аймақ немесе алушы берiледi. Бұл есеп берулерге:
а) 57-баптың "а" тармағына сәйкес ұсынылатын пайдалану есепке алу құжаттарында мазмұндалған пайдалану деректерiнiң негiзiнде материалдың инвентарлық мөлшерiн өзгертудi түсiндiретiн; және
b) Қосымша ережелерде айқындалғандай, болжамды пайдалану бағдарламасын, атап айтқанда материалдың iс жүзiндегi нақты мөлшерiн айқындауды сипаттайтын қысқаша ескертпелер iлесе жүредi.

64-бап

Қазақстан материалдың инвентарлық мөлшерiнiң әрбiр өзгерiстерi, нақтылаулар және түзетулер туралы не жиынтық тiзбе түрiнде кезең-кезеңiмен, не әрбiр жекелеген жағдай бойынша хабарлайды. Материалдың инвентарлық мөлшерiнiң өзгерiстерi туралы деректер партиялар бойынша берiледi. Қосымша ережелерде айқындалғандай, материалдың инвентарлық мөлшерiнiң талдамалық сынамалар беру тәрiздi шағын өзгерiстерi бiр партияға бiрiктiрiле алады және олар бойынша хабарлама материалдың инвентарлық мөлшерiнiң бiр өзгерiстерi ретiнде берiле алады.

65-бап

Агенттiк Қазақстанға осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын ядролық материалдың тiркелген инвентарлық мөлшерi туралы хабарламаны әрбiр жарты жылда, материал балансының әрбiр аймағы үшiн, әрбiр осындай хабарлама қамтитын кезең үшiн материалдың инвентарлық мөлшерiнiң өзгерiстерi туралы есеп берулер негiзiнде ұсынады.

66-бап

Егер Қазақстан мен Агенттiктiң арасында өзгедей уағдаластыққа қол жеткiзiлмесе, онда материалдық-баланстық есеп берулер мынадай деректердi:
а) материалдың бастапқы iс жүзiндегi нақты мөлшерiн;
b) материалдың инвентарлық мөлшерiнiң өзгерiсiн (алғашқыда ұлғаюын, кейiн азаюын);
с) материалдың түпкiлiктi тiркелген инвентарлық мөлшерiн;
d) жөнелтушi мен алушы деректерiнiң алшақтығын;
е) материалдың түзетiлген түпкiлiктi тiркелген инвентарлық мөлшерiн;
f) материалдың түпкiлiктi iс жүзiндегi нақты мөлшерiн; және
g) есептелмеген материалдың шамасын қамтиды.
Материалдың iс жүзiндегi нақты мөлшерi туралы хабарлама барлық партияларды жеке-жеке тiзбелей және материалдарды бiрдейлендiру мен әрбiр партия бойынша деректердi көрсете отырып, әрбiр материалдық-баланстық есеп беруге қоса тiркеледi.

67-бап

Арнаулы есеп берулер

Қазақстан арнаулы есеп берулердi:
а) Қазақстанды осы мақсаттар үшiн Қосымша ережелерде белгiленген шектерден асып кететiн мөлшердегi ядролық материал жоғалуы орын алды немесе орын алуы мүмкiн деп есептеуге итермелейтiн әдеттен тыс кез келген инцидент немесе мән-жайлар жағдайында; немесе
b) Қосымша ережелерде көрсетiлген жағдайлармен салыстырғанда, сақтау ШAPTЫHЫҢ ядролық материалды санкциясыз алып қоятындай дәрежеде күтпеген жерден өзгеруi жағдайында кiдiрiссiз ұсынады.

68-бап

Есеп берулерге толықтыру мен түсiндiру

Агенттiктiң сұрауы бойынша Қазақстан Агенттiкке кепiлдеме мақсаты оған қай дәрежеде қатысты болғанына қарай кез келген есеп берулерге толықтыру мен түсiндiру ұсынады.

Инспекциялар

69-бап

Жалпы ережелер

Агенттiктiң 70-81-баптарда көзделгендей инспекциялар жүргiзуге құқығы бар.

Инспекцияның мақсаттары

70-бап

Агенттiк:
а) осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын ядролық материал туралы алғашқы есеп беруде мазмұндалған ақпаратты тексеру үшiн;
b) алғашқы есеп берудi ұсынған күннен бастап болып өткен мән-жайлардағы өзгерiстердi бiрдейлендiру мен тексеру үшiн; және
с) Қазақстаннан берiлгенге дейiн немесе Қазақстанға берiлгеннен кейiн 92 және 95-баптарға сәйкес ядролық материалдың құрамы мен көлемiн бiрдейлендiру және, егер мүмкiн болса, тексеру үшiн арнаулы мақсаттағы инспекция жүргiзе алады.

71-бап

Агенттiк:
а) есеп берудiң есепке алу құжаттарына сәйкестiгiн тексеру;
b) осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын бүкiл ядролық материалдың орналасқан жерiн, бiрдейлiгiн, санын және құрамын тексеру;
с) есепке алынбаған материалдар болуының ықтимал себептерi, жөнелтушi мен алушының деректерiндегi алшақтықтар және материалдың тiркелген инвентарлық мөлшерiнiң тиянақсыздығы туралы ақпаратты тексеру үшiн әдеттегi инспекция жүргiзе алады.

72-бап

76-бапта жазылған рәсiмдердi сақтаған жағдайда Агенттiк:
а) арнаулы есеп берулерде мазмұндалған ақпаратты тексеру мақсатында; немесе
b) егер Агенттiк Қазақстанның түсiндiруiн және әдеттегi инспекция жүргiзу нәтижесiнде алған ақпаратты қоса алғанда, Қазақстан ұсынған ақпаратты Агенттiктiң осы Келiсiмге сәйкес өз мiндеттемелерiн орындау үшiн жеткiлiксiз деп есептейтiн болса, арнаулы инспекция жүргiзе алады.
Инспекция не 77-81-баптарда көзделген әдеттегi инспекцияларға қосымша болса, не арнаулы мақсаттағы инспекция және әдеттегi инспекция үшiн 75-бапта көрсетiлген қол жеткiзiлiмнен басқа, ақпаратқа немесе орындарға қол жеткiзудi көздесе, не екi жағдайды қамтыса арнаулы деп есептеледi.

Инспекцияның көлемi

73-бап

70-72-баптарда көрсетiлген мақсаттар үшiн Агенттiк:
а) 50-57-баптарға сәйкес жүргiзiлетiн есепке алу құжаттарын зерделейдi;
b) осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын барлық ядролық материалға тәуелсiз өлшеу жүргiзедi;
с) аспаптардың және басқа бақылау-өлшеу жабдықтарының жұмыс iстеуiн және калибрленуiн тексередi;
d) байқау мен сақтау жөнiндегi шараларды қолданады және пайдаланады; және
e) техникалық қолданылуы көрсетiлген басқа да объективтiк әдiстердi пайдаланады.

74-бап

73-баптың шеңберiнде Агенттiктiң:
а) материалдық-баланстық есепке алуға арналған өлшеудiң өзектi нүктелерiндегi сынамалардың, өкiлдi сынамалар берiлетiн рәсiмдерге сәйкес алынуын байқауға, сынамалардың өңделуi мен талдануын байқауға және осындай сынамалардың телнұсқаларын алуға;
b) материалдық-баланстық есепке алуға арналған өлшеудiң өзектi нүктелерiндегi ядролық материалды өлшеудiң өкiлдi болуын байқауға және тиiстi аспаптар мен жабдықтардың калибрленуiн байқауға;
с) қажет жағдайда Қазақстанмен:
i) Агенттiктiң пайдалануы үшiн қосымша өлшеу жүргiзуге және қосымша сынамалар алуға;
ii) Агенттiктiң стандарттық талдамалық сынамаларына талдау жүргiзуге;
iii) аспаптарды және басқа жабдықтарды калибрлеу кезiнде тиiстi абсолюттiк стандарттарды пайдалануға; және
iv) басқа калибрлеу жүргiзуге уағдаласуға;
d) тәуелсiз өлшеуге және байқауға арналған өз меншiгiндегi жабдықтарды пайдалануды ұйымдастыруға және егер ол Қосымша ережелерде келiсiлсе және белгiленсе, осындай жабдықтар орнатуды ұйымдастыруға;
е) егер ол Қосымша ережелерде келiсiлсе және көрсетiлсе, материалды сақтауды қамтамасыз ету үшiн өзiнiң мөрiн және құрылғыға араласуға арналған басқа бiрдейлендiру мен көрсетулердi пайдалануға; және
f) Агенттiк пайдалану үшiн жиналған сынамаларды жөнелтуге қатысты Қазақстанмен уағдаласуға мүмкiндiгi бар.

Инспекция жасалатын жерлерге қол жетiмдiлiк

75-бап

а) 70-баптың "а" және "b" тармақтарында көрсетiлген мақсаттар үшiн және Қосымша ережелерде өзектi жерлер айқындалғанға дейiн, Агенттiктiң инспекторлары алғашқы есеп берудiң немесе осыған байланысты кез келген инспекция жүргiзген деректер бойынша ядролық материал тұрған кез келген жерге қол жеткiзе алады.
b) 70-баптың "с" тармағында көрсетiлген мақсаттар үшiн инспекторлар 91-баптың "d" ііі) тармағына немесе 94-баптың "d" ііі) тармағына сәйкес ол туралы Агенттiкке хабарланған кез келген жерге қол жеткiзе алады.
с) 70-бапта көрсетiлген мақсаттар үшiн Қосымша ережелерде көрсетiлген өзектi жерлерге және 50-57-баптарға сәйкес жүргiзiлетiн есепке алу құжаттарына ғана қол жеткiзе алады.
d) Егер Қазақстан қандай да бiр әдеттен тыс мән-жайлар Агенттiктiң қол жеткiзуiне шекiсудiң кеңейтiлуiн талап етедi деген тұжырымға келсе, онда Қазақстан мен Агенттiк осы шектеулерге орай кепiлдеме бойынша өз мiндеттемелерiн жүзеге асыруға Агенттiкке мүмкiндiк беру мақсатында уағдаластыққа дереу қол жеткiзедi.

76-бап

72-бапта көрсетiлген мақсаттар үшiн арнаулы инспекция талап етiлетiн жағдайларда Қазақстан мен Агенттiк бiр-бiрiмен дереу консультация жүргiзедi. Осындай консультация нәтижесiнде Агенттiк:
а) 77-81-баптарда көзделген әдеттегi инспекцияға қосымша инспекция жүргiзе алады; және
b) Қазақстанмен уағдаластық бойынша 75-бапта көрсетiлгенге қосымша ақпаратқа немесе орындарға қол жеткiзе алады. Қосымша қол жеткiзудiң қажеттiгiне қатысты кез келген келiспеушiлiктер 21 және 22-баптарға сәйкес жойылады; егер Қазақстанның тарапынан қандай да бiр қажет және жедел iс-қимыл болса, онда 18-бап қолданылады.

Әдеттегi инспекцияның жиiлiгi және қарқындылығы

77-бап

Агенттiк оңтайлы графиктi пайдалана отырып, ocы Келiсiмде жазылған кепiлдеме рәсiмдерiн тиiмдi жүзеге асырумен бiрге, әдеттегi инспекцияның мөлшерiн, қарқыны мен ұзақтығын мейлiнше азайтады, өзiнiң билiгiндегi инспекциялық ресурстарды оңтайлы және үнемдi пайдаланады.

78-бап

Агенттiк қондырғыға және құрамында ядролық материал бар немесе оны бес тиiмдi килограмнан аспайтын жылдық өндiрумен байланысты қондырғыдан тыс материал балансының аймағына қатысты жылына әдеттегi бiр инспекция жүргiзедi.

79-бап

Құрамында ядролық материал бар немесе оны бес тиiмдi килограмнан асатын жылдық өндiрумен байланысты қондырғыға қатысты әдеттегi инcпекцияның мөлшерi, қарқындылығы, ұзақтығы, графигi және түрi ядролық материалдың тасқынына және инвентарлық мөлшерiне қатысты үздiксiз мәлiметтерге ие болу үшiн қажеттi және жеткiлiктi қарқыннан аспайтын инспекциялық режим жағдайындағы барынша көп және шектi жағдайлар негiзiнде айқындалады және осындай қондырғыларға қатысты әдеттегi инспекцияның барынша көп көлемi мынадай үлгiмен айқындалады:
а) реакторлар және мөрленген қоймалар үшiн әдеттегi инспекцияның жалпы барынша көп көлемi жылына осындай әрбiр қондырғы үшiн адам-жыл инспекцияның алтыдан бiр шегiнде белгiленедi;
b) реакторларды немесе мөрленген қоймаларды қоспағанда, 5%-тен жоғары байытылған плутониймен немесе уранмен байланысты қондырғылар үшiн әдеттегi инспекцияның жалпы барынша көп көлемi жылына осындай әрбiр қондырғы үшiн 30 х түбiр Е адам-күн шегiнде белгiленедi, ондағы Е - тиiмдi килограммен қайсысының көптiгiне қарай - ядролық материалдың инвентарлық мөлшерi немесе қондырғының жылдық өнiмдiлiгi. Әрбiр осындай қондырғы үшiн белгiленген ең көп инспекция 1,5 адам-жылдан кем болмауға тиiс; және
с) осы Баптың "а" және "b" тармақтарында қамтылған қондырғылар үшiн әдеттегi инспекцияның жалпы барынша көп көлемi жылына осындай әрбiр қондырғы үшiн адам-жылдың үштен бiр шегiнде қосу 0,4 х түбiр Е адам-күн деп белгiленедi, ондағы Е - тиiмдi килограммен қайсысының көптiгiне қарай - ядролық материалдың инвентарлық мөлшерi немесе қондырғының жылдық өнiмдiлiгi.
Қазақстан мен Агенттiк, егер Кеңес осындай өзгерiс негiздi деп айқындаса, осы Бапта көрсетiлген инспекцияның барынша көп көлемiне қатысты цифрларды өзгерту туралы уағдаласа алады.

80-бап

77-79-баптарды сақтаған жағдайда кез келген қондырғыда әдеттегi инспекцияның iс жүзiндегi мөлшерiн, қарқындылығын, ұзақтығын, графигiн және түрiн айқындау үшiн пайдаланылатын критерий мыналарды:
а) ядролық материалдың нысанын, атап айтқанда, балк-нысанда тұрған-тұрмағанын немесе жекелеген нысаналардың қатарында екенiн; оның химиялық құрамын, ал уран жағдайында оның төмен немесе жоғары байытылғанын; және оған қол жетiмдiлiктi;
b) қондырғылар операторларының жұмыс iстеу тұрғысынан Қазақстанның есепке алу және бақылау жүйесiнен тәуелсiздiк дәрежесiн, сондай-ақ 31-бапта көрсетiлген шаралар дәрежесiн Қазақстанның жүзеге асырғанын қоса алғанда, Қазақстанның есепке алу және бақылау жүйесiнiң тиiмдiлiгiн; Агенттiкке есеп берудi ұсынудың жылдамдығын; олардың Агенттiк жүргiзетiн тәуелсiз тексеруге сәйкестiгiн; және Агенттiк тексеретiн, есепке алынбаған материал санын айқындаудың мөлшерi мен дәлдiгiн;
с) Қазақстанның ядролық отын тiзбегiнiң сипаттамасын, атап айтқанда, құрамында ядролық материал бар, кепiлдемеге жататын қондырғылардың саны мен типiн, кепiлдемеге қатысы бар осындай қондырғылардың сипаттамасын, әсiресе сақталу дәрежесiн; осындай қондырғылардың конструкциясы ядролық материалдың тасқыны мен инвентарлық мөлшерiн тексерудi қаншалықты жеңiлдететiнiн; және материал балансының әртүрлi аймағынан келіп түсетiн aқпapaттың қаншалықты түзетiлуi мүмкiн екендiгін;
d) халықаралық өзара байланысты, атап айтқанда, басқа мемлекеттерден алынатын немесе пайдалану немесе өңдеу үшiн оларға жiберiлетiн ядролық материалдың көлемiн; Агенттiктiң осыған байланысты тексеру жөнiндегi кез келген қызметiн; және Қазақстанның ядролық қызметiнiң басқа мемлекеттердiң қызметiмен қаншалықты өзара байланыстылығын; және
е) ядролық материалдың тасқынын бағалаған кезде статистикалық әдiстемелердi және кездейсоқ негiздегi таңдауларды қоса алғанда, кепiлдеме саласындағы техникалық жетiстiктердi қамтиды.

81-бап

Егер Қазақстан инспекция жөнiндегi күш-жiгер белгiлi бiр қондырғыларға тым көп шоғырландырылған деп есептесе, Қазақстан мен Агенттiк консультациялар жүргiзедi.

Инспекциялар туралы хабарлама

82-бап

Инспекторлар қондырғыларға немесе қондырғылардан тыс материал балансының аймағына келгенге дейiн Агенттiк Қазақстанға мыналарды:
а) 70-баптың "с" тармағына сәйкес арнаулы мақсаттар үшiн кемiнде 24 сағат iшiнде жүргiзiлетiн инспекцияны; 70-баптың "а" және "b" тармақтарына, сондай-ақ 47-бапта көзделген қызметке сәйкес кемiнде бiр апта iшiнде жүргiзiлетiн инспекцияны;
b) Қазақстан мен Агенттiк 76-бапта көзделген консультациялар жүргiзiп болғаннан кейiн, 72-бапқа сәйкес неғұрлым тезiрек жүргiзiлетiн арнаулы инспекцияны, бұл ретте келу туралы хабарлама мәселесi әдетте консультацияның құрамдас бөлiгi болып табылады; және
с) ол туралы 79-баптың "b" тармағында айтылған қондырғыларға қатысты кемiнде 24 сағат iшiнде 71-бапқа сәйкес жүргiзiлетiн; және 5%-тен жоғары байытылған құрамында плутоний немесе уран бар мөрленген қоймаға қатысты және барлық басқа жағдайларда бiр апта iшiнде жүргiзiлетiн әдеттегi инспекцияны алдын ала хабарлайды.
Инспекция туралы ондай хабарлама инспекторлардың тегiн қамтиды және онда болу жоспарланған қондырғылар мен қондырғылардан тыс материал балансының аймағы, сондай-ақ сол уақыт iшiнде болудың мерзiмдерi көрсетiледi. Егер инспекторлар Қазақстанға басқа елдерден келуге тиiс болса, онда Агенттiк олардың Қазақстанға келетiн жерi мен уақытын алдын ала хабарлайды.

83-бап

82-бапта мазмұндалған ережеге қарамастан, Агенттiк кездейсоқ негiздегi таңдау принципiне сай 79-бапқа сәйкес әдеттегi инспекцияның бiр бөлiгiн алдын ала хабарламай қосымша шаралар ретiнде жүргiзе алады. Жарияланбаған инспекцияны жүргiзген кезде Агенттiк 63-баптың "b" тармағына сәйкес оған Қазақстан ұсынған кез келген пайдалану бағдарламасын толық ескередi. Бұдан басқа, ол iс жүзiнде мүмкiн болғанда, пайдалану бағдарламасы негiзiнде Қазақстанға өзiнiң жарияланған және жарияланбаған инспекцияларының жалпы бағдарламалары туралы инспекция жүргiзiлетiн жалпы мерзiмдi көрсете отырып, оқтын-оқтын хабарлайды. Кез келген жарияланбаған инспекция жүргiзген кезде Агенттiк 43 және 88-баптардың тиiстi ережелерiн ескере отырып, Қазақстан үшiн және қондырғылардың операторлары үшiн кез келген iс жүзiндегi қиындықты мейлiнше азайту үшiн барлық шаралар қолданады. Инспекторлардың өз функцияларын орындауды жеңiлдету үшiн Қазақстан да осыған ұқсас барлық шараларды қолданады.

Инспекторларды тағайындау

84-бап

Инспекторларды тағайындаған кезде мынадай рәсiмдер қолданылады:
а) Бас директор Қазақстанға инспектор ретiнде тағайындауға ұсынылатын Агенттiктiң әрбiр лауазымды адамына қатысты қажет болуы мүмкiн тегiн, бiлiктiлiгiн, азаматтығын, қызметiн және барлық басқа мәлiметтердi жазбаша нысанда хабарлайды;
b) Қазақстан Бас директорға осындай ұсыныс алғаннан кейiн отыз күннiң iшiнде осы ұсынысты қабылдайтын-қабылдамайтынын хабарлайды;
с) Бас директор Қазақстан қабылдаған кез келген лауазымды адамды Қазақстан үшiн инспекторлардың бiрi ретiнде тағайындай алады және осындай тағайындаулар туралы Қазақстанға хабарлайды; және
d) Бас директор Қазақстанның сұрауына сәйкес немесе өзiнiң бастамасымен iс-қимыл жасай отырып, кез келген лауазымды адамды Қазақстан үшiн инспекторлардың бiрi ретiнде тағайындауды жойғаны туралы Қазақстанға дереу хабарлайды.
Алайда 47-бапта көзделген қызмет үшiн қажеттi және 70-баптың "а" және "b" тармақтарына сәйкес арнаулы мақсаттар үшiн инспекция жүргiзетiн инспекторларға қатысты тағайындау рәсiмдерi мүмкiндiгiне қарай осы Келiсiм күшiне енгеннен кейiн отыз күн iшiнде аяқталады. Егер осындай тағайындау осы мерзiм шегiнде мүмкiн болмаса, онда осындай мақсаттарға арналған инспекторлар уақытша негiзде тағайындалады.

85-бап

Қазақстан, талап етiлген кезде, Қазақстан үшiн тағайындалған әрбiр инспекторға тиiстi визаларды мүмкiндiгiнше қысқа мерзiмде бередi немесе қайта жаңартады.

Инспекторлардың мiнез-құлқы және олардың қондырғыларда болуы

86-бап

Инспекторлар 47 және 70-74-баптарда көзделген өздерiнiң функцияларын орындаған кезде қызметiн қондырғыларды салу, пайдалануға беру немесе пайдалану кезiнде оларға кедергi жасамайтындай немесе кiдiртпейтiндей немесе олардың қауiпсiздiгiн қозғамайтындай етiп жүзеге асырады. Атап айтқанда, инспекторлар қандай да бiр қондырғыны басқармайды және қандай да бiр операция жүргiзген кезде қондырғының персоналына басшылық жасамайды. Егер инспекторлар, қондырғыдағы белгiлi бiр операцияларды 73 және 74-баптарға сәйкес операторлар орындауға тиiс деп есептесе, онда олар ол туралы өтiнiшпен жүгiнедi.

87-бап

Егер инспекторларға инспекцияны жүзеге асыруға байланысты, жабдықтар пайдалануды қоса алғанда, Қазақстанның билiгiндегi қызмет көрсетулер талап етiлсе, Қазақстан инспекторлардың осындай қызмет көрсетулерді алуына және осындай жабдықтарды пайдалануына көмек көрсетедi.

88-бап

Қазақстан инспекторлардың өз функцияларын орындауын қандай да бiр басқа тәсiлмен кiдiртпейтiндей және кедергi жасамайтындай жағдаймен, инспекция жасау уақытында инспекторларға iлесiп жүру үшiн өзiнiң өкiлдерiн жiберуге құқылы.

АГEHTTIKTIҢ ТЕКСЕРУ ЖӨНIНДЕГI ҚЫЗМЕТI ТУРАЛЫ ӨТIНIШ

89-бап

Қазақстан Агенттiкке:
а) Қосымша ережелерде көрсетiлуге тиiс мерзiмдерде инспекция нәтижелерiн: және
b) олардың Қазақстандағы тексеру бойынша қызмет нәтижелерiнiң тұжырымдарын, атап айтқанда материал балансының әрбiр аймағына қатысты өтiнiш арқылы хабарлайды, ол Агенттiк айқындағаннан және тексергеннен кейiн мүмкiндiгiне қарай материалдың iс жүзiндегi нақты мөлшерi және материал балансын қорыту деп бөлiнуге тиiс.

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БЕРУЛЕР

90-бап

Жалпы ережелер

Осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын немесе кепiлдемеге жатуға тиiс, халықаралық тәртiппен берiлетiн ядролық материал мынадай жағдайларда:
а) Қазақстанға импорт жағдайында - жөнелтушi мемлекеттен осындай жауапкершiлiк алынатын сәттен бастап, бiрақ материалдың тиiстi пунктке келу сәтiнен кешiктiрмей; және
b) Қазақстаннан экспорт жағдайында - алушы мемлекет өзiне осындай жауапкершiлiк алған сәтке дейiн, бiрақ ядролық материалдың тиiстi пунктке келу сәтiнен кешiктiрмей осы Келiсiмнiң мақсаты үшiн Қазақстанның жауапкершiлiгiнде деп қаралады.
Жауапкершiлiктiң ауысу сәтi тиiстi уағдаластықпен айқындалады, болған мүдделi мемлекеттердiң арасында қол жеткiзiлуге тиiс. Қазақстан да, қандай да бiр басқа мемлекет те бұл ядролық материал оның аумағы бойынша немесе оның аумағының үстiмен тасымалданатын немесе оның жалауы iлiнген кемелерде немесе оның ұшағында тасымалданатын бiрден бiр негiзбен ядролық материал үшiн осындай жауапкершiлiктi мойнына алушы ретiнде қарастырылмайды.

Қазақстаннан беру

91-бап

а) Егер жөнелтiлетiн мөлшер бiр тиiмдi килограмнан асса немесе егер үш ай iшiнде бiр мемлекетте әрбiр жағдайда бiр тиiмдi килограмнан кем, бiрақ материалдың жалпы көлемi бiр тиiмдi килограмнан асатын ядролық материалдың бiрнеше жөнелтiлiмi жасалса, осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын ядролық материалдың Қазақстаннан кез келген болжамды берiлуi туралы Қазақстан Агенттiкке хабарлайды.
b) Мұндай хабарлама Агенттiкке беруге қатысты келiсiм-шарт жасалғаннан кейiн және әдетте ең әрi кеткенде ядролық материал жөнелтуге даярланғанға дейiн екi апта iшiнде жiберiледi.
с) Қазақстан мен Агенттiк алдын ала хабарламаның әртүрлi рәсiмдерi туралы уағдаласа алады.
d) Хабарламада:
i) бiрдейлендiру және егер мүмкiн болса, берiлетiн ядролық материалдың болжамды мөлшерi мен құрамы, сондай-ақ ол келiп түсетiн материал балансының аймағы;
ii) ядролық материал жiберiлетiн мемлекет;
iii) ядролық материалды жөнелтуге дайындаудың күнi мен орны;
iv) ядролық материалдың шамамен жөнелтiлген және келген күнi; және
v) осы Келiсiмнiң мақсатына орай ядролық материал үшiн жауапкершiлiктi мойнына алатын беру процесiнiң сәтi және осы сәт келетiн ықтимал күн көрсетiледi.

92-бап

Егер Қазақстаннан бергенге дейiн ядролық материалдың мөлшерi мен құрамын бiрдейлендiру мен мүмкiндiгiне қарай тексеру үшiн арнаулы мақсаттарға арналған инспекция жүргiзу қажет болса және егер Агенттiк ниет бiлдiрсе немесе Қазақстан ол туралы сұраса, жөнелтуге даярланған ядролық материалды мөрлеу үшiн 91-бапта айтылған хабарлама Агенттiкке мүмкiндiк беруге тиiс. Алайда ядролық материалды беру осындай хабарламаға сәйкес Агенттiк қабылдайтын немесе ниет ететiн қандай да бiр iс-қимылдармен ешбiр кiдiртiлмеуге тиiс.

93-бап

Егер ядролық материал алушы мемлекетте Агенттiктiң кепiлдемесiне жатпайтын болса, онда Қазақстан Агенттiктiң алушы мемлекеттен алушы мемлекет Қазақстаннан ядролық материал үшiн жауапкершiлiк қабылдаған сәттен бастап үш ай iшiнде беру туралы растама алуына шаралар қолданады.

Қазақстанға беру

94-бап

а) Егер берiлетiн мөлшер бiр тиiмдi килограмнан асса немесе егер үш ай iшiнде бiр мемлекетте әрбiр жағдайда бiр тиiмдi килограмнан кем, бiрақ материалдың жалпы көлемi бiр тиiмдi килограмнан асатын ядролық материалдың бiрнеше жекелеген берiлiмi жасалса, осы Келiсiмге сәйкес кепiлдемеге жататын ядролық материалдың Қазақстаннан кез келген болжамды берiлуi туралы Қазақстан Агенттiкке хабарлайды.
b) Агенттiкке ядролық материалдың болжамды келетiнi туралы мүмкiндiгiне қарай және кез келген жағдайда Қазақстанның ядролық материал үшiн жауапкершiлiктi қабылдаған күнiнен кешiктiрмей хабарланады.
с) Қазақстан мен Агенттiк алдын ала хабарламаның әртүрлi рәсiмдерi туралы уағдаласа алады.
d) Хабарламада:
i) бiрдейлендiру және егер мүмкiн болса, берiлетiн ядролық материалдың болжамды мөлшерi мен құрамы;
ii) осы Келiсiмнiң мақсатына орай ядролық материал үшiн жауапкершiлiктi мойнына алатын беру процесiнiң сәтi және осы сәт келетiн ықтимал күн;
iii) ядролық материал жеткiзiлуге тиiс жерге келудiң болжамды күнi және ядролық материал түйiншегiн шешудiң болжамды күнi көрсетiледi.

95-бап

Егер жүктiң түйiншегiн шешу кезiнде ядролық материалдың мөлшерi мен құрамын бiрдейлендiру мен мүмкiндiгiне қарай тексеру үшiн арнаулы мақсаттарға арналған инспекция жүргiзу қажет болса, 94-бапта айтылған хабарлама ол үшiн Агенттiкке мүмкiндiк беруге тиiс. Алайда түйiншектi шешу осындай хабарламаға сәйкес Агенттiк қабылдайтын немесе ниет ететiн қандай да бiр iс-қимылдармен ешбiр кiдiртiлмеуге тиiс.

96-бап

Арнаулы есеп берулер

Егер халықаралық беру кезiнде едәуiр кiдiрiс туындағанды қоса алғанда, ол Қазақстанды ядролық материалдың жоғалуы орын алды немесе орын алуы мүмкiн деп есептеуге итермелесе, Қазақстан 67-бапта көзделгендей, арнаулы есеп берудi жасайды.

АНЫҚTAMAЛАР

97-бап

Осы Келiсiмнiң мақсаты үшiн:
А. Нақтылау дегенiмiз есепке алу немесе есеп беру құжатындағы жөнелтушiнiң және алушының деректерiндегi алшақтықты немесе есепке алынбаған материалдың санын көрсететiн жазбаны бiлдiредi.
В. Жылдық өнiмдiлiк дегенiмiз 78 және 79-баптардың мақсаттарына арналған қондырғыдан жыл сайын шығатын, нақты қуатпен жұмыс iстейтiн ядролық материалдың санын бiлдiредi.
С. Партия дегенiмiз өлшеудiң өзектi нүктесiнде есепке алу мақсаттарына арналған өлшеу бiрлiгi ретiнде пайдаланылатын ядролық материалдың бiр бөлiгiн бiлдiредi, оның құрамы мен мөлшерi ерекшелiктiң немесе өлшеудiң бiрыңғай кешенiмен айқындалады. Ядролық материал балк-нысанда немесе жекелеген нысана қатарында ұсталуы мүмкiн.
D. Партия деректерi дегенiмiз ядролық материалдың әрбiр элементiнiң жалпы массасын бiлдiредi, ал плутоний және уран үшiн - қажет болған кездегi изотоптық құрам. Есепке алуға арналған бiрлiктер мыналар:
а) құрамында плутоний бар құрамдар;
b) уранның жалпы мөлшерiнiң грамдары және құрамында уран-235 бар грамдар, қосу осы изотоптар бойынша байытылған, уранға арналған уран-233; және
с) құрамында торий, табиғи уран немесе азайтылған уран бар килограмдар.
Есептiлiк мақсаттары үшiн партиядағы жекелеген нысаналардың массасы таяудағы бiрлiкке дейiн қорытынды жасалғанша қосылады.
E. Материал балансы аймағының тiркелген инвентарлық материал мөлшерi дегенiмiз материалдың осы баланс аймағындағы iс жүзiндегi нақты материал мөлшерiнiң ең соңғы айқындалуы бойынша алгебралық жиынтықты және материалдың iс жүзiндегi нақты мөлшерi айқындалған сәттен бастап болып өткен материалдың инвентарлық мөлшерiнiң барлық өзгерiстерiн бiлдiредi.
F. Түзету дегенiмiз есепке алу құжатына немесе есеп беруге анықталған қатеге байланысты түзету енгiзетiн немесе осы есепке алу құжатына немесе есеп беруге бұрын енгiзiлген ядролық материалдың жақсартылған өлшем мөлшерiн көрсететiн жазбаны бiлдiредi.
G. Тиiмдi килограмм дегенiмiз ядролық материалға қатысты кепiлдеменi жүзеге асырған кезде пайдаланылатын арнаулы бiрлiктi бiлдiредi. Ядролық материалдың тиiмдi килограмдағы мөлшерi мыналармен анықталады:
а) плутоний үшiн - оның килограмдағы массасымен;
b) 0,01-гe (1%) және одан жоғары байытылған уран үшiн - оның килограмдағы массасы, оны байытудың квадратына көбейтiледi;
с) 0,01-ден төмен (1%) және 0,005-тен жоғары (0,5%) байытылған уран үшiн - оның килограмдағы массасы, 0,0001-ге көбейтiледi; және
d) 0,005-ке (0,5%) немесе одан төмен байытыла отырып азайтылған уран үшiн және торий үшiн - олардың килограмдағы массалары, 0,00005-ке көбейтiледi.
H. Байыту дегенiмiз уран-233 және уран-235 изотоптарының бiрiктiрiлген массасының әңгiме болып отырған барлық уран массасына қатынасын бiлдiредi.
I. Қондырғы мыналарды бiлдiредi:
а) реактор, ауыспалы қондырғы, өңдеу жөнiндегi зауыт, дайындау жөнiндегi зауыт, қайта өңдеу жөнiндегi зауыт, изотоптарды бөлу жөнiндегi зауыт немесе жеке қойма; немесе
b) әдетте бiр тиiмдi килограмнан артық мөлшердегi ядролық материал пайдаланылатын кез келген басқа орын.
J. Материалдың инвентарлық мөлшерiнiң өзгеруi материал балансының аймағындағы ядролық материал мөлшерiнiң партиялардағы көбеюiн немесе азаюын бiлдiредi; мұндай өзгерiс мынадай сәттердiң бiрiн қамтиды:
а) көбею:
i) импорт;
ii) мемлекетiшiлiк келiп түсулер: материал балансының басқа аймақтарынан келiп түсулер, кепiлдемеде жоқ (бейбiт емес) қызмет саласынан келiп түсулер, немесе кепiлдеменi бастапқы нүктеде қолданудағы келiп түсулер;
iii) ядролық өндiрiс: реакторда бөлiнетiн арнаулы материалды өндiру; және
iv) қайта жаңарту: бұрын оның пайдаланылуына немесе мөлшерiне байланысты ол кепiлдеменiң iс-қимылынан босатылған ядролық материалға қатысты кепiлдеменi қолдануды қайта жаңарту;
b) азаю:
i) экспорт;
ii) мемлекетiшiлiк жөнелтулер: материал балансының басқа аймақтарына жөнелтулер немесе кепiлдемеде жоқ (бейбiт емес) қызмет саласына жөнелтулер;
iii) ядролық жоғалтулар: ядролық реакцияның нәтижесiнде ядролық материалдың басқа элементке(терге) немесе изотопқа(тарға) айналуы салдарынан оның мөлшерiнiң азаюы;
iv) өлшенген қайтарымсыз жоғалтулар: өлшенген немесе өлшеу негiзiнде айқындалған ядролық материал және солай қолданудың нәтижесiнде оны бұдан былай ядролық қолданудың мүмкiн еместiгi;
v) сақталатын қалдықтар: өңдеу процесiнде немесе пайдалану барысындағы авария нәтижесiнде алынған, қазiргi кезде қалпына келмейдi деп есептелетiн, бiрақ сақталатын ядролық материал;
vi) босату: пайдалануына немесе мөлшерiне байланысты ядролық материалды кепiлдеме қолданудан босату; және
vii) басқа жоғалтулар: мысалы, авариялық жоғалтулар (яғни пайдалану барысындағы авария нәтижесiнде ядролық материалды қайтарылмайтын және әдейi емес жоғалту) немесе ұрлау.
К. Өлшеудiң өзектi нүктесi дегенiмiз материалдың тасқынын немесе инвентарлық мөлшерiн айқындау үшiн өлшеу нысанында тұрған ядролық материалдың орнын бiлдiредi. Өлшеудiң өзектi нүктесi осылайша материалдың кiруi мен шығуын (өлшенген қайтарымсыз жоғалтуларды қоса алғанда) және материал балансының аймағындағы қойманы қамтиды (бiрақ мұнымен шектелмейдi).
L. 79-баптың мақсаттары үшiн адам-жыл инспекциясы дегенiмiз 300 адам-күн инспекциясын бiлдiредi, оның үстiне адам-күн инспекциясы бiр күннiң iшiнде бiр инспектордың қондырғыда жалпы ұзақтығы сегiз сағаттан аспайтын кез келген уақытта болуын бiлдiредi.
M. Материал балансының аймағы дегенiмiз қондырғыдағы немесе одан тыс аймақты бiлдiредi, онда:
а) ядролық материалдың мөлшерi материал балансының аймағына немесе одан тыс әрбiр ауыстырған кезде айқындалуы мүмкiн; және
b) материал балансының әрбiр аймағындағы материалдың iс жүзiндегi нақты мөлшерi Агенттiктiң кепiлдеме мақсатына арналған материалдық балансты белгiлеу үшiн қажет кезде белгiленген рәсiмдерге сәйкес айқындалады.
N. Есепке алынбаған материалдың мөлшерi дегенiмiз материалдың тiркелмеген инвентарлық мөлшерi мен материалдың iс жүзiндегi нақты мөлшерi арасындағы айырмашылықты бiлдiредi.
О. Ядролық материал дегенiмiз Жарғының XX бабында айқындалған кез келген бастапқы немесе кез келген арнаулы ыдыратылатын материал. "Бастапқы материал" терминi кендi немесе кеннiң қалдықтарын қамтитын ретiнде түсiндiрiлмейдi. Осы Келiсiм күшiне енгеннен кейiн бастапқы немесе кез келген арнаулы ыдыратылатын материал ретiнде қарастырылатын материалдар тiзiмiне толықтыру болатын Жарғының XX бабына сәйкес Басқарушы кеңестiң кез келген айқындамасы Қазақстан оны қабылдағаннан кейiн ғана осы Келiсiмге сәйкес күшiне енедi.
P. Материалдың iс жүзiндегi нақты көлемi дегенiмiз белгiленген рәсiмдерге сәйкес алынған, материал балансының аймағында осы кезде iс жүзiнде нақты бар, партиялар бойынша ядролық материалдың өлшенген немесе бағаланған мөлшерлерiнiң БАРЛЫҚ ЖИЫНТЫҒЫН бiлдiредi.
Q. Жөнелтушiнiң және алушының деректерiндегi алшақтық дегенiмiз материал балансын жөнелтушi аймақ хабарлаған партиядағы ядролық материал мөлшерiнiң материал балансын алушы аймақ өлшемiнiң арасындағы алшақтықты бiлдiредi.
R. Бастапқы деректер дегенiмiз өлшеу немесе калибрлеу кезiнде немесе эмпирикалық ара қатынасты шығару үшiн пайдаланылған кезде тiркелген деректердi бiлдiредi, ол ядролық материалды айқындайды және партия деректерiн көрсетедi. Бастапқы деректер, мысалы, қосындының массасын, элементтiң массасын айқындауға арналған конверсияның коэффициентiн, үлес салмағын, элементтiң шоғырлануын, изотоптық ара салмақты, манометрдiң көлемi мен көрсеткiштерiнiң арасындағы ара салмақты және өндiрiлген плутоний мен шығарылған энергия арасындағы ара салмақты қамтиды.
S. Өзектi орын дегенiмiз конструкция туралы ақпаратты зерделеу процесiнде таңдалған орын, онда қалыпты жағдайларда және барлығын қоса алғандағы өзектi орындардан алынатын ақпаратпен үйлесiмдiлiк жағдайында, кепiлдеме жөнiндегi шараларды жүзеге асыру үшiн қажеттi және жеткiлiктi ақпарат алынады және тексерiледi; өзектi орын онда материалдық-баланстық есепке алумен байланысты өзектi өлшеу жүргiзiлетiн және онда сақтау мен байқау жөнiндегi шаралар жүзеге асырылатын кез келген орынды қамти алады.
Алматыда, 1994 жылғы 26 шiлдеде, ағылшын және орыс тiлдерiнде екi данада ЖАСАЛДЫ, бұл ретте екi мәтiннiң де күшi бiрдей.

ҚАЗАҚСТАН АТОМ ЭНЕРГИЯСЫ ЖӨНIНДЕГI
РЕСПУБЛИКАСЫ үшiн ХАЛЫҚАРАЛЫҚ АГЕНТТIК үшiн

Осымен 1994 жылғы 24 шiлдеде Алматы қаласында қол қойылған Қазақстан Республикасы мен Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiк арасындағы Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа байланысты кепiлдiктердi қолдану туралы келiсiмнiң қазақ тiлiндегi аудармасы орыс тiлiндегi келiсiмнiң көшiрмесiне сәйкес келетiндiгiн куәландырамын.

Қазақстан Республикасы
Энергетика және минералдық
ресурстар министрлігінің
Аппарат басшысы

Ядролық қаруды таратпау туралы шарт
Шарт, Женева қаласы, 1968 жылғы 1 шiлде

Осы Шартты жасасатын, төменде "Шартқа қатысушылар" деп аталатын мемлекеттер,
ядролық соғыстың барлық адамзат үшiн ойрандалу зардаптарын және бұдан осындай соғыстың туындау қаупiнiң алдын алу үшiн барлық күш салу мен халықтардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн шаралар қабылдау қажеттiлiгiнiң туындауын ескере отырып,
ядролық қаруды тарату ядролық соғыстың қауiптiлiгiн айтарлықтай ұлғайтады деп есептей отырып,
ядролық қаруды неғұрлым кеңiнен таратудың алдын алу туралы келiсiмдер жасауға шақыратын Бiрiккен Ұлттар Ұйымы Бас Ассамблеясының қарарларына сәйкес,
бейбiт мақсаттағы ядролық қызметке қатысты Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiктiң кепiлдiктерiн қолдануға жәрдемдесу мақсатында ынтымақтаса қызмет iстеудi мiндетiне ала отырып,
белгiленген маңызды орындарда аспаптар мен басқа техникалық тәсiлдердi пайдалану жолымен бастапқы және арнайы ажыратылатын материалдардың қозғалысына қатысты тиiмдi кепiлдiктер принципiн Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiктiң кепiлдiктерi жүйесi шеңберiнде қолдануға жәрдемдесуге бағытталған зерттеу, жетiлдiру және басқа да күш салулар бойынша күш салуларға өзiнiң қолдауын бiлдiре отырып,
ядролық қаруы бар мемлекеттерден, ядролық жарылғыш құрылғылардың дамуынан алынуы мүмкiн кез келген технологиялық жанама өнiмдердi қоса алғанда, ядролық технологияны бейбiт мақсатта қолдану игiлiгi ядролық қаруы бар, сонымен бiрге қаруы жоқ Шартқа қатысушы-мемлекеттердiң барлығына бейбiт мақсаттар үшiн қол жеткiзетiндей болуы тиiс деген принциптi растай отырып,
осы принциптi жүзеге асыруда осы Шартқа барлық қатысушылардың атом энергиясын бейбiт мақсаттарда қолдануды одан әрi дамыту үшiн ғылыми ақпаратпен бар мүмкiндiгiнше толығымен алмасуға қатысуға құқығы бар екендiгiне және осы дамытуға жеке немесе басқа мемлекеттермен ынтымақтастықта өз үлесiн қосатындығына көз жеткiзе отырып,
жарыса ядролық қарулануды тоқтатуға мүмкiндiгiнше тезiрек қол жеткiзу және ядролық қарусыздану бағытында тиiмдi шараларды қабылдау жөнiндегi өзiнiң ниетi туралы мәлiмдей отырып,
осы мақсатқа қол жеткiзуде барлық мемлекеттердi ынтымақтастыққа табандылықпен шақыра отырып,
ядролық қарудың атмосферадағы, ғарыш кеңiстiгiндегi және су астындағы сынақтарына тыйым салу туралы 1963 ж. Шартқа қатысушылардың оның кiрiспесiнде бiлдiрген, ядролық қарудың барлық сынақ жарылыстарын мүлдем тоқтатуға қол жеткiзуге ұмтылуға және осы мақсатта келiссөздердi жалғастыруға батылдығы туралы есте сақтай отырып,
ядролық қарудың өндiрiсiн тоқтатуға қол жеткiзуге, оның қолда бар қорларын жоюға және қатаң және тиiмдi халықаралық бақылауда жалпыға бiрдей және толығымен қарусыздану туралы шартқа сәйкес ұлттық арсеналдардан ядролық қару мен құралдарды жеткiзудi болдырмауға жәрдемдесу үшiн халықаралық шиеленiстi жұмсартуға және мемлекеттер арасындағы сенiмдiлiктi нығайтуға жәрдемдесуге ұмтыла отырып,
Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Жарғысына сәйкес мемлекеттердiң олардың халықаралық қарым-қатынастарында қауiптерден күшпен немесе оны аумақтық қол сұқпаушылыққа немесе кез келген мемлекеттiң саяси тәуелсiздiгiне қарсы қолданудан, сонымен қатар Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Мақсаттарымен сыйыспайтын басқаша түрден бас тартуы тиiстiгiн, және қарулану iсi үшiн дүниежүзiлiк адамдар күшiн және экономикалық ресурстарды неғұрлым аз тартумен халықаралық бейбiтшiлiк пен қауiпсiздiктi орнатуға және қолдауға жәрдемдесу тиiстiгiн есте сақтай отырып,
төмендегiлер туралы келiстi:

I бап

Ядролық қаруы бар, осы Шартқа қатысушы-мемлекеттердiң әрқайсысы кiмге де болсын ядролық қаруды немесе басқа да ядролық жарылғыш құрылғыларды, сондай-ақ осындай қаруға немесе жарылғыш құрылғыларға тура да, жанама да бақылауды бермеуге; сол сияқты ядролық қаруы жоқ қандай да бiр мемлекетке ядролық қаруды немесе басқа да ядролық жарылғыш құрылғыларды өндiруге немесе қандай да бiр өзге де тәсiлмен сатып алуына, сондай-ақ осындай қаруға немесе жарылғыш құрылғыларға бақылау жасауына қалай және қандай да түрде көмектеспеуге, ынталандырмауға және түрткi болмауға мiндеттенедi.

II бап

Ядролық қаруы жоқ, осы Шартқа қатысушы-мемлекеттердiң әрқайсысы кiмнен де болсын ядролық қаруды немесе басқа да ядролық жарылғыш құрылғыларды, сондай-ақ осындай қаруға немесе жарылғыш құрылғыларға тура да жанама да бақылауды қабылдамауға; ядролық қаруды немесе басқа да ядролық жарылғыш құрылғыларды қандай да болсын өзге де тәсiлмен өндiрмеуге және сатып алмауға, сол сияқты ядролық қаруды немесе басқа ядролық жарылғыш құрылғыларды өндiруде қандай да болсын көмекке қол жеткiзбеуге және оны қабылдамауға мiндеттенедi.

III бап

1. Ядролық қаруы жоқ Шартқа қатысушы-мемлекеттердiң әрқайсысы Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiкпен келiссөздер жүргiзетiнi туралы келiсiмде жазылғанындай кепiлдеме қабылдауға мiндеттенедi және ол Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiктiң жарғысына және ядролық энергияны бейбiт жолмен қолданудан ядролық қаруға немесе басқа ядролық жаратын құрылғыларға ауыстыруға жол бермеу үшiн, осы Шартқа сәйкес бiрыңғай қабылданған оның мiндеттемелерiнiң орындалуын тексеру мақсатында Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiктiң жарғысына және Агенттiктiң кепiлдiк жүйесiне сәйкес жасалатын болады. Осы бап талап ететiн кепiлдеме рәсiмдерi бастапқы немесе арнайы ажыратылатын материал жөнiнде, ол жасалмаса, өңделмесе немесе пайдаланылмаса және кез келген негiзгi ядролық қондырғыда немесе осындай кез келген қондырғының сыртында болатынына қарамастан жүзеге асырылады. Осы бап талап ететiн кепiлдiктер бүкiл әлемдiк ядролық қызметте барлық бастапқы немесе арнайы ажыратылатын материалға қолданылады.
2. Шартқа қатысушы-мемлекеттердiң әрқайсысы: а) бастапқы немесе арнайы ажыратылатын материалды немесе б) егер осы бастапқы немесе арнайы ажыратылатын материал осы бап талап ететiн кепiлдiк боп таратылмаса, бейбiт мақсаттар үшiн ядролық қаруы жоқ кез келген мемлекетке арнайы ажыратылатын материалды өңдеу, пайдалану немесе жасау үшiн арнайы арналған немесе дайындалған жабдықты немесе материалды бермеуге мiндеттенедi.
3. Сонымен, осы бап талап ететiн кепiлдiктер осы Шарттың IV бабына сәйкес келуi және Шарттың қатысушыларының немесе Шарттың кiрiспесiнде баяндалған кепiлдiк қолданудың принципiне сәйкес бейбiт мақсатта ядролық материалды өңдеу, пайдалану немесе жасау үшiн ядролық материал мен жабдықты халықаралық алмасуды қоса алғанда, бейбiт ядролық қызмет саласындағы халықаралық ынтымақтастықтың экономикалық немесе технологиялық дамуына кедергi жасаудан қашу үшiн жүзеге асырылады.
4. Ядролық қаруы жоқ Шартқа қатысушы-мемлекеттер осы баптың талаптарын орындау мақсатында Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiкпен не жеке-жеке, не Атом энергиясы жөнiндегi халықаралық агенттiктiң Жарғысына сәйкес басқа да мемлекеттермен бiрге келiсiм жасасады. Мұндай келiсiмдер туралы келiссөздер осы Шарттың бастапқы күшiне енген кезiнен бастап 180 күн iшiнде басталады. 180 күн мерзiм өткен соң өзiнiң ратификацияланған грамоталарын немесе қосылу туралы құжаттарын сақтауға тапсыратын мемлекеттер үшiн мұндай келiсiмдер туралы келiссөздер осындай тапсыру күнiнен кешiктiрiлмей басталады. Мұндай келiсiмдер келiссөздер басталған күннен бастап он сегiз айдан кешiктiрiлмей күшiне енедi.

IV бап

1. Осы Шарттың бiрде-бiр ережесi кемсiтусiз бейбiт мақсатта ядролық энергияны зерттеудi дамыту, өндiру және пайдалануды және осы Шарттың I және II баптарына сәйкес Шарттың барлық қатысушыларының ажырамас құқығын қозғаушы ретiнде түсiндiрудi қажет етпейдi.
2 . Шарттың барлық қатысушылары бейбiт мақсатта жабдықпен, материалмен, ядролық энергияны пайдалану туралы ғылыми және техникалық ақпаратпен толық алмасуға мүмкiндiгiнше жағдай жасауға мiндеттенедi және мұндай алмасуға қатысуға құқығы бар. Мұны iстеуге жағдайы көтеретiн Шарттың қатысушылары, сонымен қатар ядролық энергияны бейбiт мақсатта әсiресе әлемнiң дамушы аудандарының мұқтаждықтарын тиiсiнше есепке ала отырып, ядролық қаруы жоқ, Шарттың қатысушы-мемлекеттерiнiң аумақтарында қолданудың мұнан былайғы дамуына жеке-жеке немесе басқа мемлекеттермен немесе халықаралық ұйымдармен бiрлесiп жәрдемдесу iсiнде ынтымақтасады.

V бап

Осы Шартқа қатысушылардың әрқайсысы халықаралық бақылаумен сәйкесетiн және тиiстi халықаралық рәсiмдер арқылы осы Шартқа сәйкес қамтамасыз ету мақсатында тиiстi шаралар қабылдауға мiндеттенедi, ядролық жарылыстарды кез келген бейбiт мақсатта қолданудан әлеуеттi игiлiктер кемсiтусiз негiзде ядролық қаруы жоқ осы Шарттың қатысушы-мемлекеттерiне қолжетiмдi болды және пайдаланылатын жарылыс құрылғыларының құны Шарттың қатысушылары үшiн мүмкiндiгiнше төмен болды және оларды зерттеу мен жетiлдiру жөнiндегi шығыстарды қамтымады. Ядролық қаруы жоқ осы Шарттың қатысушы-мемлекеттерi арнайы халықаралық келiсiмдерге немесе тиiстi мемлекеттiк орган арқылы келiсiмдерге сәйкес осындай игiлiктi алатын жағдайда болады, онда лайықты түрде ядролық қаруы жоқ мемлекеттер ұсынылған. Бұл мәселе бойынша келiссөздер осы Шарт күшiне енгеннен кейiн мүмкiндiгiнше аз уақыт iшiнде басталады. Ядролық қаруы жоқ осы Шарттың қатысушы-мемлекеттерi сонымен қатар екi жақты келiсiмдерге сәйкес мұндай игiлiктердi ала алады.

VI бап

Осы Шарттың әр қатысушысы таяу болашақта ядролық қарулану бәсекесiн тоқтату жөнiндегi тиiмдi шаралар туралы және ядролық қарусыздануға, сондай-ақ қатаң және тиiмдi халықаралық бақылаумен жаппай және толық қарусыздану жөнiндегi Шарт туралы өз еркiмен көңiлдi келiссөздер жүргiзуге мiндеттенедi.

VII бап

Осы Шарттың бiрде-бiр ережесi мемлекеттердiң қандай болмасын топтары олардың тиiстi аумақтарында ядролық қарудың толық жоқ болуын қамтамасыз ету мақсатында өңiрлiк келiссөздер жасау құқығын қозғамайды.

VIII бап

1. Осы Шарттың кез келген қатысушысы осы Шартқа түзетулер ұсына алады. Кез келген ұсынылған түзетулердiң мәтiнi депозитарий-үкiметтерге тапсырылады, олар оны Шарттың барлық қатысушыларына таратады. Кейiн, егер мұны Шартқа қатысушылардың үштен бiрi немесе көбi талап етсе, депозитарий-үкiмет конференция шақырады, оған олар осындай түзетулердi қарау үшiн Шарттың барлық қатысушыларын шақырды.
2. Осы Шартқа кез келген түзетiм ядролық қаруға ие осы Шарттың барлық мемлекет-қатысушыларының дауысын және осындай түзетiмдi тарату күнiне атом энергиясы жөнiндегi Халықаралық агенттiктi басқару Кеңесiнiң мүшелерi болып табылатын барлық өзге де Шарттың Қатысушыларын қоса алғанда, Шарттың барлық Қатысушыларының көпшiлiк дауысымен бекiтiлуi тиiс. Ядролық қаруға ие осы Шарттың барлық мемлекет-қатысушыларының ратификациялық грамоталарын және осындай түзетiмдi жiберу күнiне атом энергиясы жөнiндегi Халықаралық агенттiктi басқару Кеңесiнiң мүшелерi болып табылатын барлық өзге Шарттың Қатысушыларын қоса алғанда, Шарттың барлық көпшiлiк қатысушылары осындай ратификациялық грамоталарды сақтауға тапсырғаннан кейiн түзетiмдi ратификациялау туралы өз грамотасын тапсыратын Шарттың әр қатысушысы үшiн Түзетiм күшiне енедi. Ақырында олар түзетiмдi ратификациялау туралы өз грамотасын сақтауға тапсырғаннан кейiн Шарттың кез келген өзге Қатысушы үшiн ол күшiне енедi.
3. Женевада (Швейцария) осы Шарт күшiне енгеннен кейiн бес жыл өткен соң Шарттың кiрiспесiнде және ережелерiнде баяндалған мақсаттар жүзеге асу сенiмдiлiгiне ие болуда осы Шарттың қалай қолданылатынын қарастыру үшiн Шарт қатысушыларының конференциясы шақырылады. Өткен әр бес жыл сайын Шарт Қатысушыларының көпшiлiгi үкiмет-депозитарийiнiң осы мақсаттағы ұсыныстарын беру жолымен, Шарттың қалай қолданылатынын қарастырудың сол мақсатында одан әрi болатын конференцияларды шақыруға қол жеткiзуi мүмкiн.

IХ бап

1. Осы Шарт оның барлық мемлекеттермен қол қою үшiн ашық. Осы баптың 3-тармағына сәйкес оның күшiне енгенге дейiн Шартқа қол қоймаған кез келген мемлекет оған кез келген уақытта қосылуы мүмкiн.
2. Осы Шарт оған қол қойған мемлекеттердiң ратификациялауына жатады. Қосылу туралы ратификациялық грамоталар мен құжаттар осымен үкiмет депозитарийлер ретiнде тағайындалатын Кеңестiк Социалистік Республикалар Одағы, Ұлыбритания Бiрiккен Корольдiгi және Солтүстiк Ирландия мен Америка Құрама Штаттарының сақтауға тапсырылады.
3. Осы Шарт Шарттың депозитарийi ретiнде тағайындалған үкiмет және осы Шартқа қол қойған өзге 40 мемлекет пен олардың ратификациялық грамоталарды сақтауға тапсыруы мемлекет оны ратификациялағаннан кейiн күшiне енедi. Осы Шарттың мақсаттары үшiн ядролық қаруға ие мемлекет 1967 жылғы 1 қаңтарға дейiн ядролық қаруды немесе өзге ядролық жарылғыш қондырғысын жасаған және жарған мемлекет болып табылады.
4. Осы Шарт күшіне енгеннен кейiн мемлекеттер үшiн қосылу туралы ратификациялық грамоталар немесе құжаттар сақтауға тапсырылатын болады, қосылу туралы ратификациялық грамоталар немесе құжаттарды сақтауға тапсырған күнi ол күшiне енедi.
5. Үкiмет-депозитарий барлық қол қойған және осы Шартқа қосылған мемлекетке қол қойған әр күн, қосылу туралы ратификациялық грамоталар немесе құжаттар сақтауға тапсырылатын күн, осы Шарттың күшiне ену күнi, конференцияны шақыру туралы кез келген шарттарды алу күнi туралы, сондай-ақ өзге хабарламалар туралы кiдiрмей хабарлайды.
6. Осы Шартты Бiрiккен Ұлттар Ұйымы Жарғысының 102-бабына сәйкес үкiмет-депозитарийлерi тiркеуi тиiс.

Х бап

1. Осы Шарттың әр Қатысушысы, егер ол осы Шарттың мазмұнымен байланысты ол елдiң жоғарғы басымдықтарын қауiп-қатерге қоятын ерекше жағдайларды шешетiн болса, өзiнiң мемлекеттiк егемендiгiн жүзеге асыру тәртiбiнде Шарттан шығуға құқығы бар. Осындай шығу туралы ол үш ай iшiнде Шарттың барлық Қатысушыларына және Бiрiккен Ұлттар Ұйымы Қауiпсiздiк Кеңесiне хабарлайды. Осындай хабарламада оның жоғарғы басымдықтарын қауiп-қатерге қоюды ол қарастыратын ерекше жағдайлар туралы өтiнiш болуы тиiс.
2. Шарт күшiне енгеннен кейiн жиырма жыл сайын Шарттың күшiнде қалуын ұзартуды мерзiмсiз немесе Шарттың қолданысын қосымша белгiлi бiр кезеңге немесе уақыт кезеңiне ұзарту қажет екендiгiн шешу үшiн конференция шақырылады. Бұл шешiмдi Шарттың көпшiлiк Қатысушылары қабылдайды.

XI бап

Осы Шарттың орыс, ағылшын, француз, испан және қытай тiлiндегi мәтiндерi дұрыс болып табылса, үкiмет-депозитарийлердiң мұрағатына сақтауға тапсырылады. Осы Шарттың расталған көшiрмесiн мiндеттi түрде Шартқа қол қойған және оған қосылған мемлекеттiң үкiметтерiне үкiмет-депозитарийлер) қолдайды.

(қолдары)

Осымен 1968 жылғы 1 шiлдеде Женева қаласында қол қойылған Ядролық қаруды таратпау туралы шарттың қазақ тiлiндегi аудармасы орыс тiлiндегi шарттың көшiрмесiне сәйкес келетiндiгiн куәландырамын.

Қазақстан Республикасы
Энергетика және минералдық
ресурстар министрлiгiнiң
Аппарат басшысы

РҚАО-ның ескертуі. Қазақ тіліндегі Қосымша хаттама мен Келісімнің мәтіні ағылшын тілінде берілген (қағаз нұсқасынан қараңыз).