О внесении изменений и дополнений в Конституционный закон Республики Казахстан "О судебной системе и статусе судей Республики Казахстан"

Конституционный закон Республики Казахстан от 16 февраля 2012 года № № 559-IV

Примечание РЦПИ!
Порядок введения в действие настоящего Закона РК см. ст. 2.

Статья 1 . Внести в Конституционный закон Республики Казахстан от 25 декабря 2000 года «О судебной системе и статусе судей Республики Казахстан» (Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2000 г., № 23, ст. 410; 2006 г., № 23, ст. 136; 2008 г., № 20, ст. 77; 2010 г., № 24, ст. 147) следующие изменения и дополнения:
1) статью 6 изложить в следующей редакции:
«Статья 6. Образование районных и приравненных к ним судов
1. Районные и приравненные к ним суды (далее – районные суды) образуются, реорганизуются, переименовываются и упраздняются Президентом Республики Казахстан по представлению Председателя Верховного Суда, согласованному с Высшим Судебным Советом.
Президент Республики Казахстан может образовать в нескольких административно-территориальных единицах один районный суд или в одной административно-территориальной единице несколько районных судов.
2. Общее число судей для районных судов утверждает Президент Республики Казахстан по представлению Председателя Верховного Суда, согласованному с Высшим Судебным Советом.
3. Количество судей для каждого районного суда устанавливается Председателем Верховного Суда по согласованию с Высшим Судебным Советом на основании представления уполномоченного органа по организационному и материально-техническому обеспечению деятельности Верховного Суда, местных и других судов (далее – уполномоченный орган).»;
2) в пункте 1 статьи 9:
подпункт 1) изложить в следующей редакции:
«1) решает вопросы организации судопроизводства в суде;»;
подпункт 3) изложить в следующей редакции:
«3) ведет личный прием граждан;»;
3) статью 10 изложить в следующей редакции:
«Статья 10. Образование областных и приравненных к ним судов
1. Областные и приравненные к ним суды (далее – областные суды) образуются, реорганизуются, переименовываются и упраздняются Президентом Республики Казахстан по представлению Председателя Верховного Суда, согласованному с Высшим Судебным Советом.
2. Общее число судей областных судов утверждает Президент Республики Казахстан по представлению Председателя Верховного Суда, согласованному с Высшим Судебным Советом.
Количество судей для каждого областного суда устанавливается Председателем Верховного Суда по согласованию с Высшим Судебным Советом на основании представления уполномоченного органа.»;
4) пункт 3 статьи 11 изложить в следующей редакции:
«3. Органами областного суда являются:
1) пленарное заседание;
2) апелляционная судебная коллегия по гражданским и административным делам;
3) апелляционная судебная коллегия по уголовным делам;
4) кассационная судебная коллегия.
Апелляционную судебную коллегию возглавляет председатель, назначаемый на должность в порядке, установленном настоящим Конституционным законом.
Кассационную судебную коллегию возглавляет председатель областного суда, назначаемый на должность в порядке, установленном настоящим Конституционным законом.»;
5) подпункт 4) статьи 12 изложить в следующей редакции:
«4) осуществляет контроль за деятельностью территориальных подразделений уполномоченного органа в областях, городах Астане и Алматы;»;
6) статьи 14 и 15 изложить в следующей редакции:
«Статья 14. Председатель областного суда
1. Председатель областного суда является судьей и наряду с выполнением обязанностей судьи:
1) решает вопросы организации судопроизводства в суде;
2) председательствует на заседаниях кассационной судебной коллегии;
3) созывает пленарные заседания областного суда и председательствует на них;
4) обеспечивает работу по противодействию коррупции и соблюдению норм судейской этики;
5) на основании заключения пленарного заседания суда направляет в Высший Судебный Совет заключение об итогах стажировки кандидата на должность судьи;
6) утверждает план работы областного суда;
7) организует изучение судебной практики;
8) издает распоряжения;
9) осуществляет общее руководство канцелярией областного суда, судов городов Астаны и Алматы;
10) ведет личный прием граждан;
11) осуществляет другие полномочия, предусмотренные законом.
2. В случае досрочного прекращения или истечения срока полномочий председателя областного суда временное исполнение обязанностей председателя возлагается Председателем Верховного Суда на одного из председателей апелляционных судебных коллегий областного суда. При этом председательствование на заседаниях кассационной судебной коллегии возлагается на судью кассационной судебной коллегии областного суда.
В случае отсутствия председателей апелляционных судебных коллегий временное исполнение обязанностей председателя возлагается Председателем Верховного Суда на судью кассационной судебной коллегии областного суда.
3. В случае временного отсутствия председателя областного суда возложение исполнения обязанностей осуществляется председателем областного суда на одного из председателей апелляционных судебных коллегий областного суда. В случае отсутствия председателей апелляционных судебных коллегий временное исполнение обязанностей председателя возлагается председателем областного суда на судью кассационной судебной коллегии областного суда.
Статья 15. Председатель судебной коллегии областного суда
1. Председатель судебной коллегии областного суда является судьей и наряду с выполнением обязанностей судьи:
1) решает вопросы организации судопроизводства в судебной коллегии;
2) председательствует на заседаниях судебной коллегии;
3) организует работу по изучению и обобщению судебной практики;
4) предоставляет информацию на пленарное заседание суда о деятельности судебной коллегии;
5) осуществляет другие полномочия, предусмотренные законом.
2. Председатель апелляционной судебной коллегии вносит предложения председателю областного суда по формированию специализированных составов в апелляционной судебной коллегии.
3. В случае временного отсутствия председателя судебной коллегии исполнение его обязанностей возлагается председателем суда на одного из судей коллегии.
В случае досрочного прекращения или истечения срока полномочий председателя судебной коллегии областного суда временное исполнение его обязанностей возлагается председателем областного суда на судью соответствующей судебной коллегии областного суда.»;
7) подпункты 5), 6), 8) и 9-1) пункта 1 статьи 16 изложить в следующей редакции:
«5) дает согласие уполномоченному органу на назначение лица на должность руководителя территориального подразделения уполномоченного органа в области, городах Астане и Алматы;
6) заслушивает отчет о деятельности руководителя территориального подразделения уполномоченного органа в области, городах Астане и Алматы;»;
«8) вносит уполномоченному органу представление об освобождении руководителя территориального подразделения уполномоченного органа в области, городах Астане и Алматы;»;
«9-1) обсуждает вопрос о передаче в Судебное жюри материалов в отношении судьи, имеющего низкое качество отправления правосудия или допустившего систематические нарушения законности при рассмотрении судебных дел, и по итогам обсуждения выносит соответствующее решение;»;
8) в статье 17:
пункт 2 дополнить подпунктом 3-1) следующего содержания:
«3-1) формирует кадровый резерв на должности председателей и председателей судебных коллегий местных и других судов, судей и председателей судебных коллегий Верховного Суда (далее – кадровый резерв);»;
дополнить пунктом 3 следующего содержания:
«3. Порядок формирования и организации работы с кадровым резервом утверждается Председателем Верховного Суда.»;
9) в статье 20:
пункт 1 дополнить подпунктом 8-1) следующего содержания:
«8-1) по согласованию с Высшим Судебным Советом утверждает количество судей для каждого местного и другого суда;»;
подпункты 3) и 3-1) пункта 2 изложить в следующей редакции:
«3) на основании решений пленарных заседаний областных судов представляет на альтернативной основе кандидатуры на вакантные должности председателей районных судов в Высший Судебный Совет;
3-1) на основании решения пленарного заседания Верховного Суда представляет в Высший Судебный Совет на альтернативной основе кандидатуры на должности председателей и председателей судебных коллегий областных судов, председателей судебных коллегий и судей Верховного Суда;»;
пункт 3 изложить в следующей редакции:
«3. При временном отсутствии Председателя Верховного Суда его обязанности распоряжением Председателя Верховного Суда возлагаются на одного из председателей судебных коллегий.
В случае отсутствия председателей судебных коллегий временное исполнение обязанностей Председателя возлагается распоряжением Председателя Верховного Суда на одного из судей Верховного Суда.»;
10) в пункте 1 статьи 21:
подпункт 1-1) изложить в следующей редакции:
«1-1) решает вопросы организации судопроизводства в судебной коллегии;»;
дополнить подпунктом 4-1) следующего содержания:
«4-1) ведет личный прием граждан;»;
пункт 2 изложить в следующей редакции:
«2. В случае временного отсутствия председателя судебной коллегии исполнение его обязанностей возлагается по распоряжению Председателя Верховного Суда на одного из судей коллегии.
В случае досрочного прекращения или истечения срока полномочий председателя судебной коллегии Верховного Суда, временное исполнение его обязанностей возлагается по распоряжению Председателя Верховного Суда на судью соответствующей коллегии Верховного Суда.»;
11) подпункт 7-1) пункта 1 статьи 22 изложить в следующей редакции:
«7-1) обсуждает вопрос о передаче в Судебное жюри материалов в отношении судьи, имеющего низкое качество отправления правосудия или допустившего систематические нарушения законности при рассмотрении судебных дел, и по итогам обсуждения выносит соответствующее решение;»;
12) часть вторую пункта 1 статьи 23 изложить в следующей редакции:
«Судья является должностным лицом государства, наделенным в установленном Конституцией Республики Казахстан и настоящим Конституционным законом порядке полномочиями по осуществлению правосудия, выполняющим свои обязанности на постоянной основе и являющимся носителем судебной власти.»;
13) пункт 2 статьи 24 изложить в следующей редакции:
«2. Полномочия судей могут быть прекращены или приостановлены не иначе как по основаниям и в порядке, предусмотренным настоящим Конституционным законом и иными законами Республики Казахстан.»;
14) в статье 29:
в пункте 1:
абзац четвертый изложить в следующей редакции:
«сдавший квалификационный экзамен. Лица, окончившие обучение в специализированной магистратуре, освобождаются от сдачи экзамена в течение пяти лет со дня окончания обучения;»;
абзац шестой изложить в следующей редакции:
«успешно прошедший стажировку в суде и получивший положительный отзыв пленарного заседания суда. Лицам, окончившим обучение в специализированной магистратуре, прохождение стажировки не требуется в течение пяти лет со дня окончания обучения.»;
пункт 2 изложить в следующей редакции:
«2. Судьей областного суда может быть гражданин, отвечающий требованиям пункта 1 настоящей статьи, имеющий стаж работы по юридической профессии не менее пятнадцати лет или стаж работы судьей не менее пяти лет и получивший заключение пленарного заседания соответствующего областного суда.
Заключение пленарного заседания соответствующего областного суда для действующих судей не требуется.
Заключение пленарного заседания соответствующего областного суда может быть обжаловано в пленарное заседание Верховного Суда.
Заключение пленарного заседания соответствующего областного суда или Верховного Суда представляется кандидатом в Высший Судебный Совет.»;
15) в статье 30:
заголовок изложить в следующей редакции:
«Статья 30. Отбор кандидатов на должность судьи, председателя, председателя судебной коллегии суда»;
пункт 3 изложить в следующей редакции:
«3. Кандидатура на вакантную должность председателя районного суда рассматривается на альтернативной основе Высшим Судебным Советом по представлению Председателя Верховного Суда, внесенному им на основании решения пленарного заседания соответствующего областного суда.
Кандидатуры на вакантные должности председателей и председателей судебных коллегий областных судов, председателей судебных коллегий и судей Верховного Суда рассматриваются на альтернативной основе Высшим Судебным Советом по представлению Председателя Верховного Суда, внесенному им на основании решения пленарного заседания Верховного Суда.
Кандидатуры на вакантные должности председателя районного суда, председателей и председателей судебных коллегий областных судов рекомендуются, как правило, из числа действующих судей или лиц, имеющих стаж работы в должности судьи не менее пяти лет.
Кандидат на должность председателя судебной коллегии Верховного Суда рекомендуется из числа судей Верховного Суда.
Высший Судебный Совет рекомендует кандидатов на вакантные должности председателей, председателей судебных коллегий местных и других судов, председателей судебных коллегий Верховного Суда Президенту Республики Казахстан для назначения на должности.
Кандидатура на должность Председателя Верховного Суда рассматривается Высшим Судебным Советом.
Высший Судебный Совет рекомендует кандидатов на вакантные должности Председателя, судьи Верховного Суда Президенту Республики Казахстан для представления в Сенат Парламента Республики Казахстан.»;
16) пункты 7 и 8 статьи 31 изложить в следующей редакции:
«7. Председатели и председатели судебных коллегий местных и других судов, Председатель и председатели судебных коллегий Верховного Суда по окончании срока полномочий продолжают осуществлять полномочия судьи соответствующего суда, если они не были соответственно назначены или избраны на аналогичную должность в другом суде.
В случае отсутствия вакантных должностей судей в соответствующем суде председатели и председатели судебных коллегий местных и других судов, которые не были назначены на аналогичную должность в другом суде, с их согласия представляются к назначению на вакантную должность судьи равнозначного или нижестоящего суда без конкурса.
В случае отсутствия вакантных должностей судей в Верховном Суде председатель и председатели судебных коллегий Верховного Суда, которые не были назначены на аналогичную должность, с их согласия представляются к назначению на вакантную должность судьи нижестоящего суда без конкурса.
8. При реорганизации или упразднении суда, уменьшении числа судей соответствующего суда судьи этого суда с их согласия могут представляться к назначению на вакантную должность судьи равнозначного или нижестоящего суда без конкурса.»;
17) в статье 33:
в пункте 1:
подпункт 3-1) изложить в следующей редакции:
«3-1) имеется решение Судебного жюри о необходимости прекращения полномочий судьи по основаниям, предусмотренным подпунктом 11) пункта 1 статьи 34 настоящего Конституционного закона;»;
подпункт 3-2) исключить;
дополнить пунктом 2-1 следующего содержания:
«2-1. При приостановлении полномочий судьи приостанавливаются его полномочия в должности председателя или председателя судебной коллегии соответствующего суда.»;
18) статью 34 изложить в следующей редакции:
Статья 34. Освобождение от должности и прекращение полномочий
председателя, председателя судебной коллегии и судьи
1. Основания прекращения полномочий председателя, председателя судебной коллегии и судьи:
1) уход судьи в отставку;
2) освобождение от должности судьи по собственному желанию;
3) состояние здоровья, препятствующее дальнейшему исполнению профессиональных обязанностей, в соответствии с медицинским заключением;
4) вступление в законную силу решения суда о признании судьи недееспособным или ограниченно дееспособным либо о применении к нему принудительных мер медицинского характера;
5) вступление в законную силу обвинительного приговора в отношении этого судьи;
6) прекращение гражданства Республики Казахстан;
7) смерть судьи или вступление в законную силу решения суда об объявлении его умершим;
8) назначение, избрание судьи на другую должность и его переход на другую работу;
9) упразднение суда или реорганизация суда, уменьшение числа судей соответствующего суда, если судья не дает согласия на занятие вакантной должности судьи в другом суде;
10) упразднение суда или реорганизация суда, уменьшение числа судей соответствующего суда, истечение срока полномочий, если председатель суда, председатель судебной коллегии не дает согласия на занятие вакантной должности судьи в другом суде;
11) решение Судебного жюри о несоответствии судьи занимаемой должности в силу профессиональной непригодности, о необходимости освобождения от должности судьи за совершение им дисциплинарных проступков или за невыполнение требований, указанных в статье 28 настоящего Конституционного закона;
12) достижение пенсионного или предельного возраста пребывания в должности судьи.
2. Полномочия председателя, председателя судебной коллегии суда могут быть досрочно прекращены по его собственному желанию либо при невыполнении им требований, указанных в статьях 9, 14, 15, 20, 21 и 28 настоящего Конституционного закона.
3. Решение об освобождении от должности судьи принимается:
1) постановлением Сената Парламента Республики Казахстан – в отношении Председателя, судей Верховного Суда по представлению Президента Республики Казахстан;
2) Указом Президента Республики Казахстан – в отношении председателей судебных коллегий Верховного Суда, председателей, председателей судебных коллегий и судей местных и других судов.
4. Освобождение от должности судьи одновременно влечет прекращение полномочий председателя или председателя судебной коллегии соответствующего суда.
Освобождение от должности председателя или председателя судебной коллегии соответствующего суда по их собственному желанию либо по истечении срока полномочий не влечет освобождение их от должности судьи этого суда, за исключением случаев, предусмотренных пунктом 7 статьи 31 настоящего Конституционного закона.
5. Основания прекращения полномочий судей, предусмотренные подпунктами 5) и 11) пункта 1 настоящей статьи, признаются отрицательными мотивами.»;
19) статью 34-1 изложить в следующей редакции:
«Статья 34-1. Предельный возраст пребывания в должности судьи
1. При достижении судьей пенсионного возраста, установленного законом Республики Казахстан, дальнейшее пребывание в должности судьи до достижения им предельного возраста допускается Председателем Верховного Суда с согласия Высшего Судебного Совета.
2. Пребывание в должности судьи допускается до достижения им предельного возраста – 65 лет, который в исключительных случаях, может быть продлен не более чем на пять лет в порядке, предусмотренном пунктом 1 настоящей статьи.»;
20) статью 35 дополнить пунктом 5 следующего содержания:
«5. Прекращение отставки осуществляется в том же порядке, что и освобождение от должности судьи в связи с уходом в отставку.»;
21) статью 38 исключить;
22) статью 38-1 изложить в следующей редакции:
«Статья 38-1. Судебное жюри
1. Для определения профессиональной пригодности действующего судьи, подтверждения права судьи на отставку и ее прекращение, а также рассмотрения вопроса о возбуждении дисциплинарного производства, дисциплинарных дел в отношении судей образуется Судебное жюри.
Судебное жюри состоит из одиннадцати членов – трех судей районных судов, трех судей областных судов и пятерых судей Верховного Суда.
2. Основанием для рассмотрения на Судебном жюри материалов в отношении судьи является решение пленарного заседания областного или Верховного Суда или представление председателя областного или Председателя Верховного Суда.
Порядок формирования и организация работы Судебного жюри, а также порядок рассмотрения материалов, дисциплинарных дел на Судебном жюри определяется Положением, утверждаемым Президентом Республики Казахстан.»;
23) статьи 41 и 43 исключить;
24) статью 44 изложить в следующей редакции:
«Статья 44. Решения Судебного жюри
1. Судебное жюри по дисциплинарному делу, а также при рассмотрении материалов относительно судьи, чья профессиональная квалификация ставится под сомнение, выносит одно из следующих решений:
1) о наложении дисциплинарного взыскания, предусмотренного пунктом 1 статьи 40 настоящего Конституционного закона;
2) о прекращении дисциплинарного производства;
3) о соответствии судьи занимаемой должности;
4) о принятии необходимых мер по повышению профессиональной квалификации судьи (направление судьи на обучение, установление наставничества над судьей, организация стажировки в вышестоящем суде и другое);
5) о несоответствии судьи занимаемой должности в силу профессиональной непригодности.
2. Решение Судебного жюри является основанием для внесения Председателем Верховного Суда в Высший Судебный Совет соответствующего представления об освобождении председателя, председателя судебной коллегии и судьи от должности.
3. Отказ Высшего Судебного Совета в даче рекомендации на освобождение председателя, председателя судебной коллегии и судьи от должности является основанием для отмены Судебным жюри вынесенного им решения и его пересмотра.»;
25) пункт 2 статьи 45 изложить в следующей редакции:
«2. По истечении шести месяцев со дня наложения дисциплинарного взыскания оно может быть снято Судебным жюри досрочно при безупречном поведении судьи и добросовестном отношении к исполнению своих обязанностей.»;
26) статью 46 исключить;
27) статью 55-1 изложить в следующей редакции:
«Статья 55-1. Лишение судьи гарантий по материальному и
социальному обеспечению
Судья при прекращении его полномочий по решению Судебного жюри в связи с совершением им преступления или порочащего проступка, умаляющего авторитет судебной власти, несоблюдением требований судейской этики и невыполнением иных требований, указанных в статье 28 настоящего Конституционного закона, а также по решению о профессиональной непригодности лишается:
1) права на отставку и гарантии личной неприкосновенности;
2) всех материальных и социальных гарантий, предусмотренных статьями 51, 53, 54 и 55 настоящего Конституционного закона.»;
28) пункты 1 и 2 статьи 56 изложить в следующей редакции:
«1. Организационное и материально-техническое обеспечение деятельности Верховного Суда, местных и других судов, предоставление правовой статистической документированной информации уполномоченному органу в сфере правовой статистики и специальных учетов в соответствии с законодательством Республики Казахстан осуществляются уполномоченным органом, образуемым Президентом Республики Казахстан.
2. Единую систему уполномоченного органа образуют соответствующие государственный орган и территориальные подразделения уполномоченного органа в областях, городах Астане и Алматы.».
Статья 2. Настоящий Конституционный закон вводится в действие по истечении десяти календарных дней после его первого официального опубликования, за исключением подпункта 4), абзацев пятого, пятнадцатого, шестнадцатого и семнадцатого подпункта 6) статьи 1, которые вводятся в действие с 1 июля 2012 года.

Президент
Республики Казахстан Н. НАЗАРБАЕВ

"Қазақстан Республикасының сот жүйесi мен судьяларының мәртебесi туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасының 2012 жылғы 16 ақпандағы № 559-IV Конституциялық Заңы

РҚАО-ның ескертпесі!
Осы Заңның қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз.

1-бап. «Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы» 2000 жылғы 25 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2000 ж., № 23, 410-құжат; 2006 ж., № 23, 136-құжат; 2008 ж., № 20, 77-құжат; 2010 ж., № 24, 147-құжат) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

1) 6-бап мынадай редакцияда жазылсын:

«6-бап. Аудандық және оларға теңестiрiлген соттарды құру

1. Аудандық және оларға теңестiрiлген соттарды (бұдан әрi – аудандық соттар) Жоғарғы Сот Төрағасының Жоғары Сот Кеңесімен келісілген ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Президентi құрады, қайта ұйымдастырады, қайта атайды және таратады.
Қазақстан Республикасының Президенті бірнеше әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiкте бiр аудандық сот немесе бiр әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiкте бiрнеше аудандық сот құруы мүмкін.
2. Аудандық соттар үшiн судьялардың жалпы санын Жоғарғы Сот Төрағасының Жоғары Сот Кеңесімен келісілген ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Президентi бекiтедi.
3. Әрбiр аудандық сот үшiн судьялардың санын Жоғарғы Соттың, жергілікті және басқа да соттардың қызметін ұйымдастырушылық және материалдық-техникалық қамтамасыз ету жөніндегі уәкілетті органның (бұдан әрі – уәкілетті орган) ұсынуы негiзiнде Жоғары Сот Кеңесімен келісім бойынша Жоғарғы Сот Төрағасы белгiлейдi.»;

2) 9-баптың 1-тармағында:
1) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«1) сотта сот ісін жүргізуді ұйымдастыру мәселелерін шешеді;»;
3) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«3) азаматтарды жеке қабылдауды жүргiзедi;»;

3) 10-бап мынадай редакцияда жазылсын:

«10-бап. Облыстық және оларға теңестiрiлген соттарды құру

1. Облыстық және оларға теңестiрiлген соттарды (бұдан әрi – облыстық соттар) Жоғарғы Сот Төрағасының Жоғары Сот Кеңесімен келісілген ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Президентi құрады, қайта ұйымдастырады, қайта атайды және таратады.
2. Облыстық соттар судьяларының жалпы санын Жоғарғы Сот Төрағасының Жоғары Сот Кеңесімен келісілген ұсынуы бойынша Қазақстан Республикасының Президентi бекiтедi.
Әрбір облыстық сот үшiн судьялардың санын уәкiлеттi органның ұсынуы негізінде Жоғары Сот Кеңесімен келісім бойынша Жоғарғы Соттың Төрағасы белгiлейдi.»;

4) 11-баптың 3-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Облыстық соттың органдары:
1) жалпы отырыс;
2) азаматтық және әкімшілік істер жөніндегі апелляциялық сот алқасы;
3) қылмыстық істер жөніндегі апелляциялық сот алқасы;
4) кассациялық сот алқасы болып табылады.
Апелляциялық сот алқасын осы Конституциялық заңда белгіленген тәртіппен лауазымға тағайындалатын төраға басқарады.
Кассациялық сот алқасын осы Конституциялық заңда белгіленген тәртіппен лауазымға тағайындалатын облыстық сот төрағасы басқарады.»;

5) 12-баптың 4) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«4) уәкілетті органның облыстардағы, Астана және Алматы қалаларындағы аумақтық бөлімшелерінің қызметін бақылауды жүзеге асырады;»;

6) 14 және 15-баптар мынадай редакцияда жазылсын:

«14-бап. Облыстық соттың төрағасы

1. Облыстық соттың төрағасы судья болып табылады және судья міндеттерін атқарумен қатар:
1) сотта сот ісін жүргізуді ұйымдастыру мәселелерін шешеді;
2) кассациялық сот алқасының отырыстарында төрағалық етеді;
3) облыстық соттың жалпы отырыстарын шақырады және оларға төрағалық етеді;
4) сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жасау және судья әдебі нормаларын сақтау жөніндегі жұмысты қамтамасыз етеді;
5) соттың жалпы отырысының қорытындысы негізінде Жоғары Сот Кеңесіне судья лауазымына кандидаттың тағылымдамасының нәтижелері туралы қорытынды жібереді;
6) облыстық соттың жұмыс жоспарын бекітеді;
7) сот практикасын зерделеуді ұйымдастырады;
8) өкімдер шығарады;
9) облыстық соттың, Астана және Алматы қалалары соттарының кеңсесіне жалпы басшылықты жүзеге асырады;
10) азаматтарды жеке қабылдауды жүргізеді;
11) заңда көзделген басқа да өкілеттіктерді жүзеге асырады.
2. Облыстық сот төрағасының өкілеттіктері мерзімінен бұрын тоқтатылған немесе өкілеттік мерзімі аяқталған жағдайда Жоғарғы Сот Төрағасы төрағаның міндеттерін уақытша атқаруды облыстық соттың апелляциялық сот алқалары төрағаларының біріне жүктейді. Бұл ретте кассациялық сот алқасы отырыстарында төрағалық ету облыстық соттың кассациялық сот алқасының судьясына жүктеледі.
Апелляциялық сот алқаларының төрағалары болмаған жағдайда Жоғарғы Сот Төрағасы төрағаның міндеттерін уақытша атқаруды облыстық соттың кассациялық сот алқасының судьясына жүктейді.
3. Облыстық соттың төрағасы уақытша болмаған жағдайда міндеттердің атқарылуын облыстық соттың төрағасы облыстық соттың апелляциялық сот алқалары төрағаларының біріне жүктеуді жүзеге асырады. Апелляциялық сот алқаларының төрағалары болмаған жағдайда облыстық соттың төрағасы төрағаның міндеттерін уақытша атқаруды облыстық соттың кассациялық сот алқасының судьясына жүктейді.

15-бап. Облыстық соттың сот алқасының төрағасы

1. Облыстық соттың сот алқасының төрағасы судья болып табылады және судья мiндеттерiн атқарумен қатар:
1) сот алқасында сот ісін жүргізуді ұйымдастыру мәселелерін шешеді;
2) сот алқасының отырыстарында төрағалық етедi;
3) сот практикасын зерделеу және жинақтау жөнiндегi жұмысты ұйымдастырады;
4) соттың жалпы отырысына сот алқасының қызметi туралы ақпаратты ұсынады;
5) заңда көзделген басқа да өкiлеттiктердi жүзеге асырады.
2. Апелляциялық сот алқасының төрағасы облыстық сот төрағасына апелляциялық сот алқасында мамандандырылған құрамдарды жасақтау жөнінде ұсыныстар енгізеді.
3. Сот алқасының төрағасы уақытша болмаған жағдайда сот төрағасы оның мiндетiн атқаруды алқа судьяларының бiрiне жүктейдi.
Облыстық соттың сот алқасы төрағасының өкілеттіктері мерзімінен бұрын тоқтатылған немесе өкілеттік мерзімі аяқталған жағдайда облыстық соттың төрағасы оның міндеттерін уақытша атқаруды облыстық соттың тиісті сот алқасының судьясына жүктейді.»;

7) 16-баптың 1-тармағының 5), 6), 8) және 9-1) тармақшалары мынадай редакцияда жазылсын:
«5) уәкілетті органның облыстардағы, Астана және Алматы қалаларындағы аумақтық бөлімшесінің басшысы лауазымына адамды тағайындауға уәкiлеттi органға келiсiм бередi;
6) уәкілетті органның облыстардағы, Астана және Алматы қалаларындағы аумақтық бөлімшесі басшысының қызметі туралы есепті тыңдайды;»;
«8) уәкілетті органның облыстардағы, Астана және Алматы қалаларындағы аумақтық бөлімшесінің басшысын қызметтен босату туралы уәкiлеттi органға ұсыну енгiзедi;»;
«9-1) сот төрелiгiн iске асыруының сапасы төмен немесе сот iстерiн қарау кезiнде заңдылықты ұдайы бұзуға жол берген судьяға қатысты материалдарды Сот жюриiне беру туралы мәселенi талқылайды және талқылау қорытындылары бойынша тиiстi шешiм шығарады;»;

8) 17-бапта:
2-тармақ мынадай мазмұндағы 3-1) тармақшамен толықтырылсын:
«3-1) жергілікті және басқа да соттардың төрағалары мен сот алқаларының төрағалары, Жоғарғы Соттың судьялары мен сот алқаларының төрағалары лауазымдарына кадр резервін (бұдан әрі – кадр резерві) жасақтайды;»;
мынадай мазмұндағы 3-тармақпен толықтырылсын:
«3. Кадр резервін жасақтау және оның жұмысын ұйымдастыру тәртібін Жоғарғы Соттың Төрағасы бекітеді.»;

9) 20-бапта:
1-тармақ мынадай мазмұндағы 8-1) тармақшамен толықтырылсын:
«8-1) Жоғары Сот Кеңесімен келісім бойынша әрбір жергілікті және басқа да сот судьяларының санын бекітеді;»;
2-тармақтың 3) және 3-1) тармақшалары мынадай редакцияда жазылсын:
«3) облыстық соттардың жалпы отырыстарының шешімдері негізінде Жоғары Сот Кеңесіне аудандық соттар төрағаларының бос лауазымдарына кандидатураларды баламалы негізде ұсынады;
3-1) Жоғарғы Соттың жалпы отырысының шешімі негізінде Жоғары Сот Кеңесіне облыстық соттардың төрағалары мен сот алқаларының төрағалары, Жоғарғы Соттың сот алқаларының төрағалары мен судьялары лауазымдарына кандидатураларды баламалы негізде ұсынады;»;
3-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Жоғарғы Соттың Төрағасы уақытша болмаған кезде оның мiндеттерi Жоғарғы Сот Төрағасының өкімімен сот алқалары төрағаларының біріне жүктеледi.
Сот алқаларының төрағалары болмаған жағдайда Төрағаның міндеттерін уақытша атқару Жоғарғы Сот Төрағасының өкімімен Жоғарғы Сот судьяларының біріне жүктеледі.»;

10) 21-баптың 1-тармағында:
1-1) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«1-1) сот алқасында сот ісін жүргізуді ұйымдастыру мәселелерін шешеді;»;
мынадай мазмұндағы 4-1) тармақшамен толықтырылсын:
«4-1) азаматтарды жеке қабылдауды жүргізеді;»;
2-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Сот алқасының төрағасы уақытша болмаған жағдайда оның мiндеттерiн атқару Жоғарғы Сот Төрағасының өкiмi бойынша алқа судьяларының бiрiне жүктеледi.
Жоғарғы Соттың сот алқасы төрағасының өкілеттіктері мерзімінен бұрын тоқтатылған немесе өкілеттік мерзімі аяқталған жағдайда оның міндеттерін уақытша атқару Жоғарғы Сот Төрағасының өкімі бойынша Жоғарғы Соттың тиісті сот алқасының судьясына жүктеледі.»;

11) 22-баптың 1-тармағының 7-1) тармақшасы мынадай редакцияда жазылсын:
«7-1) сот төрелiгiн iске асыруының сапасы төмен немесе сот iстерiн қарау кезiнде заңдылықты ұдайы бұзуға жол берген судьяға қатысты материалдарды Сот жюриiне беру туралы мәселенi талқылайды және талқылау қорытындылары бойынша тиiстi шешiм шығарады;»;

12) 23-баптың 1-тармағының екінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:
«Судья Қазақстан Республикасының Конституциясында және осы Конституциялық заңда белгiленген тәртiппен сот төрелiгiн іске асыру жөнiндегi өкiлеттiктер берiлген, өз мiндеттерiн тұрақты негiзде орындайтын және сот билiгiн жүргiзушi болатын мемлекеттің лауазымды адамы болып табылады.»;

13) 24-баптың 2-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Судьялардың өкiлеттіктері тек қана осы Конституциялық заңда және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында көзделген негіздер бойынша және тәртіппен тоқтатылуы немесе тоқтатыла тұруы мүмкін.»;

14) 29-бапта:
1-тармақта:
төртінші абзац мынадай редакцияда жазылсын:
«біліктілік емтиханын тапсырған. Мамандандырылған магистратурадағы оқуды бітірген адамдар оқуы аяқталған күннен бастап бес жыл бойы емтихан тапсырудан босатылады;»;
алтыншы абзац мынадай редакцияда жазылсын:
«сотта тағылымдамадан ойдағыдай өткен және соттың жалпы отырысының оң пiкiрiн алған Қазақстан Республикасының азаматы тағайындалуы мүмкiн. Мамандандырылған магистратурадағы оқуды бiтiрген адамдардың оқуы аяқталған күннен бастап бес жыл бойы тағылымдамадан өтуі талап етiлмейдi.»;
2-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Осы баптың 1-тармағының талаптарына сай келетін, заңгерлік кәсібі бойынша кемінде он бес жыл жұмыс стажы немесе кемінде бес жыл судьялық жұмыс стажы бар және тиісті облыстық соттың жалпы отырысының қорытындысын алған азамат облыстық соттың судьясы бола алады.
Жұмыс iстеп жүрген судьялар үшін тиісті облыстық соттың жалпы отырысының қорытындысы талап етілмейді.
Тиісті облыстық соттың жалпы отырысының қорытындысына Жоғарғы Соттың жалпы отырысына шағым жасалуы мүмкін.
Тиісті облыстық соттың немесе Жоғарғы Соттың жалпы отырыстарының қорытындысын кандидат Жоғары Сот Кеңесіне ұсынады.»;

15) 30-бапта:
тақырып мынадай редакцияда жазылсын:
«30-бап. Соттың судьясы, төрағасы, сот алқасының төрағасы
лауазымына кандидаттарды іріктеу»;
3-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
«3. Аудандық сот төрағасының бос лауазымына кандидатураны тиісті облыстық соттың жалпы отырысының шешімі негізінде Жоғарғы Сот Төрағасы енгізген ұсыну бойынша Жоғары Сот Кеңесі баламалы негізде қарайды.
Облыстық соттардың төрағалары мен сот алқалары төрағаларының, Жоғарғы Соттың сот алқаларының төрағалары мен судьяларының бос лауазымдарына кандидатураларды Жоғарғы Соттың жалпы отырысының шешімі негізінде Жоғарғы Сот Төрағасы енгізген ұсыну бойынша Жоғары Сот Кеңесі баламалы негізде қарайды.
Аудандық сот төрағасының, облыстық соттардың төрағалары мен сот алқалары төрағаларының бос лауазымдарына кандидатуралар, әдетте, жұмыс істеп жүрген судьялардың немесе судья лауазымында кемiнде бес жыл жұмыс стажы бар адамдардың арасынан ұсынылады.
Жоғарғы Соттың сот алқасының төрағасы лауазымына кандидат Жоғарғы Сот судьяларының арасынан ұсынылады.
Жоғары Сот Кеңесі жергілікті және басқа соттардың төрағаларының, сот алқаларының төрағаларының, Жоғарғы Соттың сот алқалары төрағаларының бос лауазымдарына кандидаттарды лауазымға тағайындау үшін Қазақстан Республикасының Президентіне ұсынады.
Жоғарғы Соттың Төрағасы лауазымына кандидатураны Жоғары Сот Кеңесі қарайды.
Жоғары Сот Кеңесі Жоғарғы Сот Төрағасының, судьясының бос лауазымдарына кандидаттарды Қазақстан Республикасы Парламентінің Сенатына ұсынуы үшін Қазақстан Республикасының Президентіне ұсыным жасайды.»;

16) 31-баптың 7 және 8-тармақтары мынадай редакцияда жазылсын:
«7. Жергілікті және басқа соттардың төрағалары мен сот алқаларының төрағалары, Жоғарғы Соттың Төрағасы мен сот алқаларының төрағалары өкiлеттiк мерзiмi аяқталғаннан кейiн, егер олар тиісінше басқа соттағы осындай лауазымға тағайындалмаған немесе сайланбаған болса, тиiстi соттың судьясы өкiлеттiгiн жүзеге асыруды жалғастырады.
Тиiстi сотта судьялардың бос лауазымдары болмаған жағдайда басқа соттағы осындай лауазымға тағайындалмаған жергілікті және басқа соттардың төрағалары мен сот алқаларының төрағалары, олардың келiсiмiмен тең дәрежелi немесе төмен тұрған сот судьясының бос лауазымына конкурссыз тағайындауға ұсынылады.
Жоғарғы Сотта судьялардың бос лауазымдары болмаған жағдайда осындай лауазымға тағайындалмаған Жоғарғы Соттың Төрағасы мен сот алқаларының төрағалары, олардың келiсiмiмен төмен тұрған сот судьясының бос лауазымына конкурссыз тағайындауға ұсынылады.
8. Сот қайта ұйымдастырылған немесе таратылған, тиісті сот судьяларының саны азайтылған кезде осы соттың судьялары олардың келiсiмiмен тең дәрежелi немесе төмен тұрған сот судьясының бос лауазымына конкурссыз тағайындауға ұсынылуы мүмкiн.»;

17) 33-бапта:
1-тармақта:
3-1) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:
«3-1) осы Конституциялық заңның 34-бабы 1-тармағының 11) тармақшасында көзделген негiздер бойынша судьяның өкiлеттiктерiн тоқтату қажеттiгi туралы Сот жюриінің шешiмi болса;»;
3-2) тармақша алып тасталсын;
мынадай мазмұндағы 2-1-тармақпен толықтырылсын:
«2-1. Судьяның өкілеттігі тоқтатыла тұрған кезде оның тиісті соттың төрағасы немесе сот алқасының төрағасы лауазымындағы өкілеттігі тоқтатыла тұрады.»;

18) 34-бап мынадай редакцияда жазылсын:

«34-бап. Төрағаны, сот алқасы төрағасын және судьяны
лауазымынан босату және олардың өкiлеттiктерiн тоқтату

1. Төрағаның, сот алқасы төрағасының және судьяның өкiлеттiктерін тоқтату негiздері:
1) судьяның орнынан түсуі;
2) судьяның өз тілегі бойынша лауазымынан босауы;
3) медициналық қорытындыға сәйкес кәсiптiк мiндеттерiн одан әрi атқаруға кедергi болатын денсаулық жағдайы;
4) судьяны iс-әрекетке қабiлетсiз немесе iс-әрекетке қабiлетi шектеулi деп тану не оған медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы сот шешiмiнің заңды күшiне енуі;
5) осы судьяға қатысты айыптау үкімінің заңды күшiне енуі;
6) Қазақстан Республикасы азаматтығының тоқтатылуы;
7) судьяның қайтыс болуы немесе соттың оны қайтыс болды деп жариялау туралы шешiмiнің заңды күшiне енуі;
8) судьяның басқа лауазымға тағайындалуы, сайлануы және оның басқа жұмысқа ауысуы;
9) соттың таратылуы немесе соттың қайта ұйымдастырылуы, тиісті сот судьялары санының азайтылуы, егер судья басқа соттағы судьяның бос лауазымына орналасуға келiсiм бермесе;
10) соттың таратылуы немесе соттың қайта ұйымдастырылуы, тиісті сот судьялары санының азайтылуы, өкiлеттiк мерзiмiнің аяқталуы, егер соттың төрағасы, сот алқасының төрағасы басқа соттағы судьяның бос лауазымына орналасуға келiсiм бермесе;
11) судьяның кәсіби жарамсыздығына орай атқаратын лауазымына сәйкес келмейтіні туралы, судьяны тәртіптік теріс қылықтар жасағаны үшін немесе осы Конституциялық заңның 28-бабында көрсетілген талаптарды орындамағаны үшін оны лауазымынан босату қажеттігі туралы Сот жюриінің шешімі;
12) зейнеткерлік жасқа немесе судья лауазымында болудың шекті жасына толуы.
2. Сот төрағасының, сот алқасы төрағасының өкiлеттiктерi оның өз тілегі бойынша, не олар осы Конституциялық заңның 9, 14, 15, 20, 21 және 28-баптарында көрсетiлген талаптарды орындамаған кезде мерзiмiнен бұрын тоқтатылуы мүмкiн.
3. Судья лауазымынан босату туралы шешiм:
1) Жоғарғы Соттың Төрағасына, судьяларына қатысты Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынуы бойынша – Қазақстан Республикасы Парламентi Сенатының қаулысымен;
2) Жоғарғы Соттың сот алқаларының төрағаларына, жергілікті және басқа соттардың төрағаларына, сот алқаларының төрағалары мен судьяларына қатысты – Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен қабылданады.
4. Судья лауазымынан босату сонымен бiр мезгiлде тиiстi соттың төрағасы немесе сот алқасының төрағасы өкiлеттiктерiнiң тоқтатылуына әкеледі.
Осы Конституциялық заңның 31-бабының 7-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, тиiстi соттың төрағасы немесе сот алқасының төрағасы лауазымынан олардың өз тілегі бойынша не өкілеттік мерзiмiнiң аяқталуына байланысты босату оларды осы соттың судьясы лауазымынан босатуға әкеп соқпайды.
5. Судьялардың өкілеттіктерін тоқтатудың осы баптың 1-тармағының 5) және 11) тармақшаларында көзделген негіздері теріс себептер болып танылады.»;

19) 34-1-бап мынадай редакцияда жазылсын:

«34-1-бап. Судья лауазымында болудың шекті жасы

1. Судья Қазақстан Республикасының заңында белгіленген зейнеткерлік жасқа толған кезде оның шекті жасқа толғанға дейін судья лауазымында одан әрі болуына Жоғары Сот Кеңесінің келісімімен Жоғарғы Соттың Төрағасы рұқсат етеді.
2. Судья лауазымында болуға оның шекті жасқа – 65 жасқа толуына дейін жол беріледі, бұл айрықша жағдайларда осы баптың 1-тармағында көзделген тәртіппен бес жылдан аспайтын мерзімге ұзартылуы мүмкін.».

20) 35-бап мынадай мазмұндағы 5-тармақпен толықтырылсын:
«5. Орнынан түсуді тоқтату судьяны орнынан түсуіне байланысты лауазымнан босатудың сол тәртібімен жүзеге асырылады.»;

21) 38-бап алып тасталсын;

22) 38-1-бап мынадай редакцияда жазылсын:

«38-1-бап. Сот жюриі

1. Жұмыс iстеп жүрген судьяның кәсiби жарамдылығын анықтау, судьяның орнынан түсу және оны тоқтату құқығын растау, сондай-ақ судьяларға қатысты тәртіптік іс жүргізуді, тәртіптік істерді қозғау туралы мәселені қарау үшін Сот жюриi құрылады.
Сот жюриі он бір мүшеден – аудандық соттардың үш судьясынан, облыстық соттардың үш судьясынан және Жоғарғы Соттың бес судьясынан тұрады.
2. Облыстық соттың немесе Жоғарғы Соттың жалпы отырысының шешiмi немесе облыстық сот төрағасының немесе Жоғарғы Сот Төрағасының ұсынуы Сот жюриiнде судьяларға қатысты материалдарды қарау үшiн негiз болып табылады.
Сот жюриiн қалыптастыру тәртібі және оның жұмысын ұйымдастыру, сондай-ақ Сот жюриінде материалдарды, тәртіптік істерді қарау тәртiбi Қазақстан Республикасының Президентi бекiтетін Ережемен айқындалады.»;

23) 41 және 43-баптар алып тасталсын;

24) 44-бап мынадай редакцияда жазылсын:

«44-бап. Сот жюриінің шешiмдері

1. Сот жюриі тәртiптiк iс бойынша, сондай-ақ кәсіби біліктілігіне күмән келтірілген судьяға қатысты материалдарды қарау кезінде:
1) осы Конституциялық заңның 40-бабының 1-тармағында көзделген тәртiптiк жаза қолдану туралы;
2) тәртiптiк iс жүргiзудi тоқтату туралы;
3) судьяның атқаратын лауазымына сәйкестігі туралы;
4) судьяның кәсіби біліктілігін арттыру бойынша қажетті шаралар қабылдау (судьяны оқуға жіберу, судьяға тәлімгерлік белгілеу, жоғары тұрған сотта тағылымдама ұйымдастыру және басқа) туралы;
5) судьяның кәсіби жарамсыздығына орай атқаратын лауазымына сәйкес келмейтіні туралы шешiмдердiң бiрiн шығарады.
2. Сот жюриінің шешімі Жоғарғы Сот Төрағасының төрағаны, сот алқасының төрағасын және судьяны лауазымнан босату туралы тиісті ұсынуды Жоғары Сот Кеңесіне енгізуіне негіз болып табылады.
3. Жоғары Сот Кеңесінің төрағаны, сот алқасының төрағасын және судьяны лауазымнан босатуға ұсыным беруден бас тартуы Сот жюриі шығарған шешімнің күшін жоюға және оны қайта қарауға негіз болып табылады.»;

25) 45-баптың 2-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:
«2. Судьяның тәртібі мiнсiз болған және ол өз мiндеттерiн адал атқарған кезде, Сот жюриі тәртіптік жазаны ол қолданылған күннен бастап алты ай өткеннен кейiн мерзiмiнен бұрын алуы мүмкiн.»;

26) 46-бап алып тасталсын;

27) 55-1-бап мынадай редакцияда жазылсын:

«55-1-бап. Судьяны материалдық және әлеуметтiк қамсыздандыру
кепiлдiктерінен айыру

Судьяның өкілеттіктері оның қылмыс жасауына немесе сот билiгiнiң беделiне нұқсан келтiретiн терiс қылық жасауына, сот әдебi талаптарын сақтамауына және осы Конституциялық заңның 28-бабында көрсетiлген өзге де талаптарды орындамауына байланысты Сот жюриінің шешiмi бойынша, сондай-ақ кәсiби жарамсыздығы туралы шешім бойынша тоқтатылған кезде, ол:
1) орнынан түсу құқығынан және жеке басына қол сұғылмаушылық кепілдігінен;
2) осы Конституциялық заңның 51, 53, 54 және 55-баптарында көзделген барлық материалдық және әлеуметтiк кепiлдiктерден айырылады.».

28) 56-баптың 1 және 2-тармақтары мынадай редакцияда жазылсын:
«1. Жоғарғы Соттың, жергілікті және басқа соттардың қызметін ұйымдастырушылық және материалдық-техникалық қамтамасыз етуді, құқықтық статистика және арнайы есепке алу саласындағы уәкілетті органға құқықтық статистикалық құжатталған ақпаратты ұсынуды Қазақстан Республикасының Президенті құратын уәкілетті орган Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырады.
2. Уәкілетті органның бірыңғай жүйесін тиісті мемлекеттік орган және уәкілетті органның облыстардағы, Астана және Алматы қалаларындағы аумақтық бөлімшелері құрайды.».

2-бап. Осы Конституциялық заң, 2012 жылғы 1 шілдеден бастап қолданысқа енгізілетін 1-баптың 4) тармақшасын, 6) тармақшасының бесінші, он бесінші, он алтыншы және он жетінші абзацтарын қоспағанда, алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Президенті Н. НАЗАРБАЕВ