О республиканском референдуме

Конституционный Закон Республики Казахстан от 2 ноябpя 1995 года N 2592.

Сноска. Заголовок в редакции Конституционного закона РК от 6 мая 1999 г. N 376.

Настоящий Конституционный закон в соответствии с Конституцией Республики Казахстан определяет порядок назначения, подготовки и проведения республиканского референдума.

Сноска. Преамбула в редакции Конституционного закона РК от 6 мая 1999 г. N 376.

Глава I
Общие положения

Статья 1. Понятие республиканского референдума

1. Республиканский референдум - всенародное голосование по проектам Конституции, конституционных законов, законов и решений по иным наиболее важным вопросам государственной жизни Республики Казахстан.

2. Референдум проводится на всей территории Республики.

Статья 2. Предмет республиканского референдума

Предметом референдума могут быть:

1) принятие Конституции, конституционных законов, законов Республики, внесение в них изменений и дополнений;

2) решение иных наиболее важных вопросов государственной жизни Республики.

Статья 3. Вопросы, которые не могут быть предметом республиканского референдума

Не могут быть предметом референдума вопросы:

1) которые могут повлечь за собой нарушение конституционных прав и свобод человека и гражданина;

2) изменения независимости государства, унитарности и территориальной целостности Республики, формы ее правления, основополагающих принципов деятельности Республики, положения о том, что Президент Республики избирается сроком на семь лет и одно и то же лицо не может быть избрано Президентом Республики более одного раза;

3) административно-территориального устройства и границ Республики;

4) правосудия, обороны, национальной безопасности и охраны общественного порядка;

5) бюджетной и налоговой политики;

6) амнистии и помилования;

7) назначения и избрания на должность, освобождения от должности лиц, относящиеся к ведению Президента, Палат Парламента и Правительства Республики;

8) выполнения обязательств, вытекающих из международных договоров Республики.

Сноска. Статья 3 с изменениями, внесенными конституционными законами РК от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 05.05.2022 № 119-VII (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 4. Принципы проведения республиканского референдума

Проведение референдума основывается на принципах:

1) добровольности участия в референдуме и свободного волеизъявления граждан;

2) всеобщего, равного и прямого права граждан на участие в референдуме при тайном голосовании;

3) гласности.

Статья 5. Право на участие в республиканском референдуме

1. Правом на участие в референдуме обладают граждане Республики, достигшие восемнадцатилетнего возраста, вне зависимости от происхождения, социального, должностного и имущественного положения, пола, расы, национальности, языка, отношения к религии, убеждений, места жительства или по любым иным обстоятельствам. В референдуме не имеют право участвовать граждане, признанные судом недееспособными, а также содержащиеся в местах лишения свободы по приговору суда. Какое бы то ни было прямое или косвенное ограничение прав иных граждан Республики на участие в референдуме является недопустимым и наказывается по закону.

2. Граждане участвуют в референдуме на равных основаниях и каждый из них обладает соответственно одним голосом либо равным числом голосов.

3. Граждане участвуют в референдуме непосредственно.

Статья 6. Гласность при организации и проведении республиканского референдума

1. Организация и проведение референдума осуществляются открыто и гласно.

2. Решение о проведении референдума и вопрос (вопросы), выносимый (выносимые) на него, доводятся до сведения граждан средствами массовой информации.

3. Комиссии референдума информируют граждан о своей работе по организации проведения референдума, об образовании участков для голосования, составе, месте нахождения и времени работы комиссий, о списках граждан, имеющих право участвовать в референдуме.

4. При проведении референдума могут присутствовать граждане Республики Казахстан, представляющие аккредитованные общественные объединения, некоммерческие организации, а также аккредитованные наблюдатели от иностранных государств и международных организаций, представители иностранных средств массовой информации.

Порядок аккредитации, а также права и обязанности лиц, указанных в части первой настоящего пункта, определяются в соответствии с Конституционным законом Республики Казахстан "О выборах в Республике Казахстан" и законодательством Республики Казахстан.

Вмешательство в работу комиссий референдума не допускается.

5. Средства массовой информации освещают ход подготовки и проведения референдума, их представителям гарантируется доступ на мероприятия, связанные с проведением референдума.

Присутствие представителей средств массовой информации на избирательных участках регулируется в соответствии с Конституционным законом Республики Казахстан "О выборах в Республике Казахстан".

Сноска. Статья 6 с изменениями, внесенными конституционным законом РК от 05.07.2024 №109-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 7. Агитация перед республиканским референдумом

1. Гражданам, общественным объединениям Республики гарантируются право выражать свое мнение по вопросу (вопросам), вынесенному (вынесенным) на референдум, на собраниях, митингах, сходах граждан, в средствах массовой информации.

2. Все агитационные печатные материалы должны содержать сведения об организации, выпустившей данные материалы, месте их печатания и тираже, лицах, ответственных за их выпуск. Распространение анонимных агитационных материалов запрещается.

3. Не допускается агитация насильственного изменения конституционного строя, нарушения целостности Республики, подрыва безопасности государства, войны, социального, расового, национального, религиозного, сословного и родового превосходства, а также культа жестокости и насилия.

4. В предшествующий референдуму день и в день проведения референдума агитация запрещается. Печатные агитационные материалы, плакаты, ранее вывешенные вне помещений для голосования, могут сохраняться на прежних местах.

Статья 7-1. Опрос общественного мнения

Опрос общественного мнения, связанного с республиканским референдумом, должен проводиться в период его подготовки и проведения в соответствии с требованиями, установленными Конституционным законом Республики Казахстан "О выборах в Республике Казахстан".

Сноска. Закон дополнен статьей 7-1 в соответствии с Законом РК от 05.07.2024 №109-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 8. Обеспечение республиканского референдума

1. Расходы, связанные с подготовкой и проведением референдума, производятся исключительно за счет республиканского бюджета.

2. Государственные органы, органы местного самоуправления, а также организации, независимо от формы собственности, предоставляют в распоряжение комиссий референдума помещения, оборудование и транспортные средства, необходимые для подготовки и проведения

референдума.

3. Запрещается какое бы ни было прямое или косвенное участие международных организаций и международных общественных объединений, иностранных государственных органов, юридических лиц и граждан, лиц без гражданства в финансировании и ином обеспечении мероприятий, cвязанных с референдумом.

Статья 9. Законодательство о республиканском референдуме

К законодательству о референдуме относятся:

1) Конституция Республики Казахстан;

2) Конституционный Закон Республики Казахстан "О выборах в Республике Казахстан", в части, не противоречащей настоящему Конституционному Закону;

3) настоящий Конституционный закон;

4) акты Центральной комиссии референдума, носящие нормативный характер.

Глава II
Назначение и подготовка республиканского референдума

Статья 10. Право назначения республиканского референдума

Право назначения референдума принадлежит Президенту Республики Казахстан.

Статья 11. Инициатива о назначении республиканского референдума

1. Инициатива назначения референдума принадлежит:

1) Президенту Республики Казахстан;

2) Парламенту Республики Казахстан, который обращается с инициативой о назначении референдума к Президенту Республики Казахстан. Выдвижение инициативы осуществляется Парламентом в раздельном заседании Палат путем последовательного рассмотрения вопроса вначале в Мажилисе, а затем в Сенате и оформляется соответствующими постановлениями Палат Парламента;

3) Правительству Республики Казахстан, которое обращается с инициативой о назначении референдума к Президенту Республики Казахстан. Выдвижение инициативы осуществляется Правительством на своем заседании большинством голосов от общего числа его членов и оформляется соответствующим постановлением;

4) не менее чем двумстам тысячам гражданам Республики, обладающих правом на участие в республиканском референдуме, в количественном отношении в равной мере представляющих все области, столицу Республики и города республиканского значения, которые обращаются с инициативой о назначении референдума к Президенту Республики.

2. Предложения о назначении референдума по одному и тому же вопросу (одним и тем же вопросам) могут быть внесены и рассматриваются повторно Президентом Республики не ранее чем через два года после принятия предыдущего решения по указанному вопросу (указанным вопросам).

Сноска. Статья 11 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 04.05.2008 N 30-IV (порядок введения в действие см. ст.2).

Статья 12. Образование инициативной группы по вопросу о назначении республиканского референдума

1. Если с инициативой о проведении референдума выступают граждане, образуется инициативная группа референдума, в состав которой входит не менее чем по три представителя от каждой области, столицы Республики Казахстан и городов республиканского значения.

2. Инициативная группа референдума образуется на собрании, на котором присутствуют граждане, имеющие право на участие в референдуме, но не менее чем по тридцать представителей от каждой области, столицы Республики Казахстан и городов республиканского значения.

3. Не позднее чем за десять дней до проведения собрания его инициаторы должны письменно сообщить о времени, месте и цели собрания в местный исполнительный орган, на территории которого оно будет проводиться.

4. Перед началом собрания проводится регистрация участников собрания, составляется список с обязательным указанием их фамилий, имен, отчеств, места жительства и данных документа, удостоверяющего личность гражданина Республики Казахстан.

5. Члены инициативной группы референдума избираются большинством голосов участников собрания. В списке инициативной группы указываются фамилия, имя, отчество и место жительства каждого члена группы. Вопрос, предлагаемый на референдум, должен быть сформулирован инициативной группой четко, с тем чтобы на него был возможен однозначный ответ.

Статья 13. Регистрация инициативной группы референдума и вопроса (вопросов), предлагаемого (предлагаемых) ею на референдум

1. Инициативная группа референдума обращается в Центральную избирательную комиссию с просьбой зарегистрировать группу и вопрос (вопросы), предлагаемый (предлагаемые) ею на референдум.

2. Регистрация осуществляется при наличии следующих документов:

1) заявления о регистрации группы и регистрации вопроса (вопросов), предлагаемого (предлагаемых) ею на референдум;

2) протокола собрания, на котором образована инициативная группа;

3) списка членов инициативной группы.

3. Инициативная группа и вопрос (вопросы), предлагаемый (предлагаемые) ею на референдум, регистрируются Центральной избирательной комиссией в десятидневный срок со дня обращения за регистрацией. Информация об этом сообщается Центральной избирательной комиссией в средствах массовой информации.

4. Инициативной группе референдума выдается свидетельство о регистрации группы и вопроса (вопросов), предлагаемого (предлагаемых) ею на референдум, в течение пяти дней со дня регистрации. Форма свидетельства о регистрации утверждается Центральной избирательной комиссией.

5. В регистрации может быть отказано в случаях нарушения требований настоящего Конституционного Закона. Отказ Центральной избирательной комиссии зарегистрировать инициативную группу и вопрос (вопросы), предлагаемый (предлагаемые) ею на референдум, может быть обжалован в десятидневный срок в Верховный Суд Республики, который рассматривает жалобу в десятидневный срок со дня ее подачи. Решение Верховного Суда является окончательным.

Статья 14. Порядок и сроки сбора подписей

1. Сбор подписей граждан организуется инициативной группой референдума со дня получения свидетельства о регистрации группы и вопроса (вопросов), предлагаемого (предлагаемых) ею на референдум, и осуществляется членами группы, обладающими правом на участие в республиканском референдуме.

2. Выдача подписных листов инициативной группе референдума осуществляется Центральной избирательной комиссией одновременно с выдачей свидетельства о регистрации группы и вопроса (вопросов), предлагаемого (предлагаемых) ею на референдум.

3. В подписные листы включается формулировка вопроса (вопросов), предлагаемого (предлагаемых) инициативной группой на референдум.

4. Лицо, производящее сбор подписей, предъявляет копию свидетельства о регистрации инициативной группы и вопроса (вопросов), предлагаемого (предлагаемых) ею на референдум. Каждый гражданин вправе подписать подписной лист только один раз. При этом гражданин предъявляет документ, удостоверяющий его личность. Подпись гражданина дополняется указанием его фамилии, имени, отчества, места жительства, данных документа, удостоверяющего его личность, и даты подписания листа.

5. Каждый заполненный подписной лист должен быть подписан лицом, осуществляющим сбор подписей.

6. Подписные листы неустановленного образца, а также подписные листы, заполненные с нарушением иных требований настоящего Конституционного Закона, являются недействительными.

7. В трехдневный срок по окончании сбора подписей заполненные подписные листы сдаются лицами, осуществляющими сбор подписей, в территориальную избирательную комиссию, которая в десятидневный срок проверяет достоверность подписей граждан на подписных листах с привлечением работников уполномоченного органа по документированию и выдаче паспортов и удостоверений личности, оформляет соответствующий протокол и направляет его в Центральную избирательную комиссию.

Сноска. Статья 14 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 15. Ответственность за нарушение порядка сбора подписей

1. В случае выявления недостоверных подписей, нарушений порядка сбора подписей и оформления подписных листов председатель территориальной избирательной комиссии вносит соответствующее представление в Центральную избирательную комиссию.

2. Центральная избирательная комиссия в месячный срок со дня внесения представления может принять решение о прекращении деятельности членов инициативной группы, допустивших нарушения, о признании недействительными подписных листов, в которых обнаружены нарушения требований настоящего Конституционного Закона.

3. Переизбрание членов инициативной группы, в отношении которых вынесено решение о прекращении их деятельности, в период подготовки и проведения данного референдума не допускается.

4. В случае повторного нарушения порядка сбора подписей и оформления подписных листов инициативной группой Центральная избирательная комиссия может принять решение о прекращении деятельности инициативной группы референдума и отзыва свидетельства о ее регистрации.

Статья 16. Направление подписных листов и итогового протокола по результатам сбора подписей

1. Заполненные и прошедшие проверку в соответствующей территориальной избирательной комиссии подписные листы направляются лицами, осуществлявшими сбор подписей, в инициативную группу референдума. Инициативная группа составляет сводные данные об итогах сбора подписей и не позднее десяти дней со дня завершения сбора подписей направляет заполненные подписные листы и сводные данные в Центральную избирательную комиссию.

2. Центральная избирательная комиссия, при соответствии представленных подписных листов требованиям настоящего Конституционного Закона, заносит результаты сбора подписей в итоговый протокол. Предложение о проведении референдума вместе с итоговым протоколом о результатах сбора подписей направляются Президенту Республики Казахстан в течение одного месяца со дня получения документов от инициативной группы референдума.

3. Порядок и сроки хранения подписных листов и итоговых протоколов по результатам сбора подписей определяются Центральной избирательной комиссией.

Статья 17. Принятие Президентом Республики Казахстан решения по инициативе о назначении республиканского референдума

Президент Республики по инициативе Парламента, Правительства или граждан Республики о назначении референдума принимает одно из следующих решений:

1) о назначении референдума;

2) о необходимости внесения изменений и дополнений в Конституцию, принятия конституционного закона, закона или иного решения по вопросу (вопросам), предлагаемому (предлагаемым) в качестве предмета референдума, без его проведения;

3) об отклонении инициативы о назначении референдума.

1-1. Если Президент Республики отклоняет предложение Парламента о вынесении на республиканский референдум изменений и дополнений в Конституцию, то Парламент вправе большинством, не менее четырех пятых, голосов от общего числа депутатов каждой из Палат Парламента принять закон о внесении этих изменений и дополнений в Конституцию. В таком случае Президент Республики подписывает этот закон или выносит его на республиканский референдум.

Сноска. Статья 17 дополнена пунктом 1-1 - Конституционным законом РК от 06.05.1999 N 376.

Статья 18. Решение о назначении республиканского референдума

1. Решение о назначении референдума выносится Президентом Республики путем издания соответствующего Указа, в котором устанавливаются:

1) дата проведения референдума;

2) формулировка выносимого (выносимых) на него вопроса (вопросов);

3) решаются иные вопросы, связанные с проведением референдума.

2. Президент Республики с согласия инициаторов референдума до его проведения вправе уточнить формулировку вопроса (вопросов), выносимого (выносимых) на референдум, для более точного выражения волеизъявления его инициаторов.

3. Указ Президента Республики о назначении референдума, тексты проектов Конституции, конституционного закона, закона, внесения в них изменений и дополнений публикуются в средствах массовой информации.

Статья 19. Срок проведения республиканского референдума

Референдум проводится в срок не ранее одного и не позднее трех месяцев со дня принятия решения о его назначении. В исключительных случаях Президентом Республики могут быть установлены иные сроки проведения референдума.

Статья 20. Комиссии республиканского референдума

1. Подготовку и проведение референдума осуществляют:

1) Центральная избирательная комиссия Республики Казахстан, выполняющая функции Центральной комиссии референдума;

2) территориальные избирательные комиссии Республики Казахстан, выполняющие функции территориальных комиссий референдума;

3) участковые избирательные комиссии, выполняющие функции участковых комиссий референдума.

2. Исключен Конституционным законом РК от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).
Сноска. Статья 20 с изменением, внесенным Конституционным законом РК от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Статья 21. Полномочия Центральной комиссии референдума

1. Центральная комиссия референдума:

1) осуществляет на всей территории Республики контроль за исполнением законодательства о референдуме, обеспечивает его единообразное применение; принимает в пределах своей компетенции решения, обязательные на всей территории республики;

2) организует подготовку и проведение референдума;

3) составляет и представляет Правительству Республики проект сметы расходов на организацию и проведение референдума;

4) осуществляет руководство комиссиями референдума, отменяет и приостанавливает их решения; распределяет среди них средства на организацию и проведение референдума;

5) контролирует состояние материально-технического обеспечения комиссий референдума;

6) рассматривает заявления и жалобы о нарушениях законодательства о референдуме;

7) устанавливает формы и тексты бюллетеней для голосования, списков избирателей, подписных листов, иных документов, необходимых для проведения референдума; время голосования; порядок хранения документов референдума;

8) вправе заслушивать отчеты комиссии референдума, государственных органов и их должностных лиц по вопросам, связанным с подготовкой и проведением референдума, а также информации органов общественных объединений по вопросам соблюдения законодательства о выборах;

9) информирует граждан о ходе подготовки референдума;

10) подводит итоги референдума в целом по Республике, обеспечивает передачу сообщения об этом в средствах массовой информации;

11) осуществляет регистрацию инициативной группы референдума и вопроса (вопросов), предлагаемого (предлагаемых) ею на референдум, и размещает официальное сообщение об этом в средствах массовой информации;

12) утверждает форму свидетельства о регистрации инициативной группы референдума;

13) осуществляет выдачу свидетельства о регистрации инициативной группы референдума одновременно с выдачей подписных листов;

14) принимает решение о прекращении деятельности членов инициативной группы, деятельности инициативной группы и об отзыве свидетельства о ее регистрации в случаях, предусмотренных настоящим Конституционным законом;

15) признает проведение референдума на отдельных участках (административно-территориальных единицах) недействительным в случаях, предусмотренных настоящим Конституционным законом.

2. Заседания Центральной комиссии референдума правомочны при наличии не менее двух третей от общего числа ее членов.

3. Центральная комиссия референдума принимает свои решения большинством голосов от общего числа ее членов.<*>

Сноска. В статью 21 внесены изменения - Конституционным законом РК от 24 ноябpя 2004 г. N 604 (вводится в действие с 1 января 2005 г.).

Статья 22. Полномочия территориальных комиссий референдума

1. Территориальные комиссии референдума:

1) исключен Конституционным законом РК от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования);

2) осуществляют на территории соответствующих административно-территориальных единиц контроль за исполнением законодательства о референдуме;

3) организуют деятельность участковых комиссий, распределяют среди них средства, выделенные для проведения референдума;

4) контролируют состояние материально-технического обеспечения участковых комиссий референдума;

5) рассматривают заявления и жалобы о нарушениях законодательства о референдуме;

6) вправе заслушивать отчеты участковых комиссий референдума, местных государственных органов и их должностных лиц по вопросам, связанным с подготовкой и проведением референдума, а также информации органов общественных объединений по вопросам, связанным с подготовкой и проведением референдума;

7) получают от участковых комиссий референдума протоколы о результатах голосования, подводят результаты референдума на территории соответствующей административно-территориальной единицы;

8) производят проверку подписных листов инициативной группы референдума на соответствие требованиям, установленным настоящим Конституционным законом.

2. Заседания территориальных комиссий референдума правомочны при наличии не менее двух третей от общего числа их членов.

3. Территориальные комиссии референдума принимают свои решения большинством голосов от общего числа их членов.<*>

Сноска. Статья 22 с изменениями, внесенными конституционными законами РК от 24.11.2004 N 604 (вводится в действие с 01.01.2005); от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Статья 23. Полномочия участковых комиссий референдума

1. Участковые комиссии референдума:

1) исключен Конституционным законом РК от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования);

2) знакомят граждан со списками граждан, имеющих право участвовать в республиканском референдуме, рассматривают заявления об ошибках и неточностях в списках, решают вопросы о внесении в них соответствующих изменений;

3) оповещают граждан о дне, времени, месте и порядке голосования;

4) готовят помещения и обеспечивают изготовление кабин и урн для голосования;

5) организуют голосование на участке в день проведения референдума;

6) проводят подсчет голосов и определяют результаты голосования на участке;

7) рассматривают заявления и жалобы по вопросам подготовки и организации голосования на участке и принимают по ним решения;

8) принимают решения о признании бюллетеней недействительными.

2. Заседания участковых комиссий референдума правомочны при наличии не менее двух третей от общего числа их членов.

3. Участковые комиссии референдума принимают свои решения большинством голосов от общего числа их членов, за исключением случаев, когда в соответствии с настоящим Конституционным Законом для принятия решения необходимо большинство в две трети голосов от общего числа членов комиссии.<*>

Сноска. Статья 23 с изменениями, внесенными конституционными законами РК от 24.11.2004 N 604 (вводится в действие с 01.01.2005); от 15.06.2017 № 75-VI (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Статья 24. Обеспечение условий деятельности комиссий референдума

1. Решения комиссий референдума, принятые в пределах их полномочий, обязательны для исполнения всеми государственными органами, органами местного самоуправления, организациями, а также их должностными лицами на соответствующей территории.

2. Исключен законом РК от 05.07.2024 №109-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

3. Государственные органы, органы местного самоуправления, организации, а также их должностные лица обязаны содействовать комиссиям референдума в осуществлении ими своих полномочий, представлять необходимые для их работы сведения и материалы, оказывать иную помощь.

4. Обеспечение условий деятельности членов комиссий референдума в части оплаты их труда в период подготовки и проведения референдума определяется в соответствии с Конституционным законом Республики Казахстан "О выборах в Республике Казахстан".

Сноска. Статья 24 с изменениями, внесенными конституционным законом РК от 05.07.2024 №109-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава III
Порядок проведения республиканского референдума

Статья 25. Списки граждан, имеющих право участвовать в республиканском референдуме

Составление списков граждан, имеющих право участвовать в референдуме, включение в них граждан, обжалование ими фактов невключения в список, неправильного включения в список или исключения из списка, допущенных в нем неточностей, а также обеспечение права на участие в референдуме граждан при перемене места их пребывания осуществляются в соответствии с правилами, установленными Конституционным Законом Республики Казахстан "О выборах в Республике Казахстан".

Статья 26. Оповещение о времени и месте голосования при проведении республиканского референдума

1. О времени и месте голосования участковая комиссия референдума оповещает граждан не менее чем за десять дней до дня голосования.

2. В помещении для голосования должен быть вывешен на видном месте тексты вопроса, вынесенного на референдум, проектов Конституции, конституционного закона, закона, внесения в них изменений и дополнений.

Статья 27. Бюллетень для голосования при проведении республиканского референдума

1. В бюллетене для голосования приводится формулировка каждого вынесенного вопроса и варианты ответа голосующего.

2. В случае, если на референдум вынесено сразу несколько вопросов, то бюллетени для голосования, используемые для каждого из них, должны различаться по цвету.

3. Бюллетени для голосования печатаются на казахском и русском языках.

4. Порядок изготовления бюллетеней для голосования определяется Центральной комиссией референдума.

5. Бюллетени для голосования доставляются участковым комиссиям референдума не ранее чем за три дня и не позднее чем за один день до голосования с резервом в один процент от общего числа избирателей на участке.

Сноска. Статья 27 с изменениями, внесенными конституционным законом РК от 05.07.2024 №109-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 28. Недействительные бюллетени при подведении итогов республиканского референдума

1. Недействительными бюллетенями при подведении итогов референдума признаются бюллетени:

1) неустановленного образца;

2) в которых отсутствует подпись члена участковой комиссии референдума;

3) в которых не отмечен ни один из вариантов ответов на вопрос, вынесенный на референдум;

4) в которых отметка проставлена карандашом, носит следы подчистки или иного способа подделки, а также в которых невозможно определить волеизъявление избирателей.

2. Признаются действительными, однако не учитываются при подсчете голосов бюллетени, в которых отмечены все варианты ответов на вопрос, вынесенный на референдум.

3. При возникновении разногласия по поводу признания недействительными бюллетеней при подведении результатов референдума вопрос разрешается участковой комиссией референдума путем голосования. При этом решение принимается не менее чем двумя третями голосов от общего числа членов комиссии.

Сноска. Статья 28 с изменениями, внесенными конституционными законами РК от 24.11.2004. N 604 (вводится в действие с 1 января 2005 г.); от 05.05.2022 № 119-VII (вводится в действие со дня его первого официального опубликования); от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 29. Голосование при проведении республиканского референдума

Время, место, организация и порядок проведения голосования на референдуме определяются в соответствии с правилами, установленными Конституционным Законом Республики Казахстан "О выборах в Республике Казахстан".

Гражданин при голосовании ставит любую отметку в пустом квадрате справа от варианта ответа, за который он голосует.

Сноска. Статья 29 с изменением, внесенным Конституционным законом РК от 05.05.2022 № 119-VII (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

Статья 30. Подсчет голосов и определение результатов республиканского референдума

1. При подсчете голосов участковой комиссией референдума устанавливается:

1) общее число граждан на участке, имеющих право на участие в республиканском референдуме;

2) число граждан, получивших бюллетени;

3) общее число граждан, принявших участие в голосовании;

4) число голосов, поданных за положительное решение каждого вопроса, и число голосов, поданных за отрицательное решение каждого вопроса;

5) число бюллетеней, признанных недействительными;

6) число бюллетеней, признанных действительными, но не учитываемых при подсчете голосов.

2. Иные вопросы, связанные с подсчетом голосов на участке, определением результатов голосования в административно- территориальной единице, решаются в соответствии с правилами, установленными Конституционным Законом Республики Казахстан "О выборах в Республике Казахстан", в части, не противоречащей настоящему Конституционному Закону.

Статья 31. Подведение итогов республиканского референдума

1. Центральная комиссия референдума на основании представленных протоколов о результатах голосования устанавливает:

1) общее число граждан Республики Казахстан, имеющих право участвовать в референдуме;

2) число граждан, принявших участие в голосовании;

3) число граждан, проголосовавших за положительное решение вопроса, вынесенного на референдум, проголосовавших за отрицательное решение вопроса, вынесенного на референдум, и число бюллетеней, признанных недействительными, отдельно по каждому вопросу, поставленному на голосование.

2. Референдум считается состоявшимся, если в голосовании приняло участие более половины граждан, имеющих право участвовать в референдуме.

3. Решение по вопросу, вынесенному на референдум, считается принятым, если в результате голосования за его положительное решение проголосовало более половины граждан, принявших участие в голосовании.

Изменения и дополнения в Конституцию, вынесенные на республиканский референдум, считаются принятыми, если за них проголосовало более половины граждан, принявших участие в голосовании, не менее чем в двух третях областей, городов республиканского значения и столицы.

4. Итоги голосования подводятся на заседании Центральной комиссии референдума, оформляются протоколом, подписываются Председателем, заместителем Председателя, секретарем и членами Центральной комиссии референдума и утверждаются постановлением.

5. Центральная комиссия референдума при подведении итогов референдума может признать его проведение на отдельных участках (административно-территориальных единицах) недействительным, если в ходе референдума, или при подсчете голосов либо определении результатов голосования имели место нарушения настоящего Конституционного Закона и Конституционного Закона Республики Казахстан "О выборах в Республике Казахстан".

Сноска. Статья 31 с изменениями, внесенными Конституционным Законом РК от 04.05.2008 N 30-IV (порядок введения в действие см. ст.2).

Статья 31-1. Обжалование решений и действий (бездействия) комиссий референдума

Решения и действия (бездействие) комиссий референдума могут быть обжалованы в соответствии с Конституционным законом Республики Казахстан "О выборах в Республике Казахстан" в части, не противоречащей настоящему Конституционному закону.

Сноска. Закон дополнен статьей 31-1 в соответствии с Законом РК от 05.07.2024 №109-VIII (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Статья 32. Рассмотрение Конституционным Судом Республики вопроса о правильности проведения республиканского референдума

Сноска. Заголовок статьи 32 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

1. По обращению Президента Республики, председателей Палат Парламента, не менее одной пятой части от общего числа депутатов Парламента, Премьер-Министра Конституционный Суд решает в случае спора вопрос о правильности проведения республиканского референдума. В этом случае подведение итогов республиканского референдума приостанавливается на период рассмотрения обращения.

2. Центральная комиссия референдума в случае возникновения спора о правильности проведения республиканского референдума передает материалы, связанные с подготовкой и проведением референдума, в Конституционный Суд.

3. Конституционный Суд в случае нарушения Конституции вправе признать референдум не соответствующим Конституции Республики. В этом случае Центральная комиссия референдума принимает решение о признании недействительными результатов референдума на тех участках (административно-территориальных единицах), где референдум был признан не соответствующим Конституции, и проведении в течение одного месяца повторного голосования на этих участках (административно- территориальных единицах).

4. Результаты республиканского референдума, признанного не соответствующим Конституции, решением Центральной комиссии референдума на соответствующих участках голосования (административно- территориальных единицах) признаются недействительными. Признание проведенного референдума соответствующим Конституции влечет возобновление подведения итогов референдума.

Сноска. Статья 32 с изменениями, внесенными Конституционным законом РК от 05.11.2022 № 156-VІI (вводится в действие с 01.01.2023).

Статья 33. Опубликование итогов республиканского референдума

Официальное сообщение Центральной комиссии референдума об итогах референдума публикуется в средствах массовой информации не позднее чем в семидневный срок со дня проведения голосования.

Глава IV
Заключительные положения

Статья 34. Вступление в силу решений, принятых республиканским референдумом

Принятые на референдуме Конституция, конституционные законы, законы, изменения и дополнения в них, решения по иным вопросам, вынесенным на референдум, вступают в силу со дня опубликования официального сообщения об итогах референдума, если в самой Конституции, конституционном законе, законе, изменениях и дополнениях в них, в решении, принятом на референдуме, не установлен другой срок.

Статья 35. Юридическая сила и обязательность решений, принятых республиканским референдумом

1. Решение, принятое референдумом, имеет обязательную силу на всей территории Республики Казахстан и не нуждается в каком-либо подтверждении актами Президента или органов государственной власти Республики.

2. Несоответствия между решением, принятым референдумом, и Конституцией, конституционными законами, законами и иными нормативными правовыми актами Республики устраняются путем приведения Конституции, конституционных законов, законов и иных нормативных правовых актов в соответствие с решением, принятым референдумом.

Статья 36. Ответственность за нарушение законодательства о республиканском референдуме

1. Воспрепятствование в какой бы то ни было форме свободному осуществлению гражданином Республики своего права на участие в референдуме, ведению агитации по вопросу (вопросам), вынесенному (вынесенным) на него, подлог избирательных документов, заведомо неправильный подсчет голосов, нарушение тайны голосования или иное нарушение законодательства о республиканском референдуме влекут ответственность в установленном законом порядке.

2. Действия государственных органов и должностных лиц по вопросам организации и проведения референдума могут быть обжалованы в суд.

Статья 37. Порядок вступления в силу настоящего Конституционного Закона

Настоящий Конституционный Закон вступает в силу со дня опубликования.

Президент Республики Казахстан

Республикалық референдум туралы

Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 2 қарашадағы N 2592 Конституциялық заңы.

МАЗМҰНЫ

Ескерту. Тақырыпқа өзгерту енгізілді – ҚР 1999.05.06 № 376 Конституциялық Заңымен.

Осы Конституциялық заң Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес республикалық референдумды тағайындау, әзірлеу және өткізу тәртібін белгілейді.

Ескерту. Кіріспеге өзгерту енгізілді – ҚР 1999.05.06 № 376 Конституциялық заңымен.

I тарау
Жалпы ережелер

1-бап. Республикалық референдум ұғымы

1. Республикалық референдум - Қазақстан Республикасы Конституциясының, конституциялық заңдарының, заңдарының және мемлекеттiк өмiрiнiң өзге де неғұрлым маңызды мәселелерiне арналған шешiмдердiң жобалары бойынша бүкiлхалықтық дауыс беру.

2. Референдум Республиканың бүкiл аумағында өткiзiледi.

2-бап. Республикалық референдум талқысына қойылатын мәселелер

Референдумның талқысына:

1) Республика Конституциясын, конституциялық заңдарын, заңдарын қабылдау, оларға өзгертулер мен толықтырулар енгiзу;

2) Республиканың мемлекеттiк өмiрiнiң өзге де неғұрлым маңызды мәселелерiн шешу қойылуы мүмкiн.

3-бап. Республикалық референдумның талқысы бола алмайтын мәселелер

Мыналар:

1) адамның және азаматтың конституциялық құқығы мен бостандығының бұзылуына әкелiп соғатын;

2) мемлекеттің тәуелсіздігін, Республиканың бiртұтастығы мен аумақтық тұтастығын, оны басқару нысанын, Республика қызметінің түбегейлі қағидаттарын, Республика Президенті жеті жыл мерзімге сайланады және бір адам бір реттен артық Республика Президенті болып сайлана алмайды деген ережені өзгерту;

3) Республиканың әкiмшiлiк-аумақтық құрылысы мен шекараларының;

4) сот әдiлдiгi, қорғаныс, ұлттық қауiпсiздiк және қоғамдық тәртiптi қорғау;

5) бюджет пен салық саясаты;

6) рақымшылық пен кешiрiм жасау;

7) Республика Президентiнiң, Парламент Палаталары мен Үкiметiнiң қарауына жататын адамдарды лауазымға тағайындау және сайлау, лауазымынан босату;

8) Республиканың халықаралық шарттарынан туындайтын мiндеттемелерiн орындау мәселелерi референдум талқысына қойылатын мәселелер бола алмайды.

Ескерту. 3-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 05.05.2022 № 119-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

4-бап. Республикалық референдум өткiзудiң принциптерi

Референдум өткiзу:

1) азаматтардың референдумға өз ықтиярымен қатысуы және еркiн ашық бiлдiруi;

2) азаматтардың референдумға жасырын дауыс беру арқылы жалпыға бiрдей, тең және төте қатысу құқығы;

3) жариялылық принциптерiне негiзделедi.

5-бап. Республикалық референдумға қатысу құқығы

1. Референдумға қатысу құқығы тегiне, әлеуметтiк, лауазымдық және мүлiктiк жағдайына, жынысына, нәсiлiне, ұлтына, тiлiне, дiнге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жерiне немесе кез-келген өзге жағдаяттарға қарамастан Республиканың он сегiз жасқа жеткен азаматтарына берiледi. Сот iс-әрекетке қабiлетсiз деп таныған, сондай-ақ сот үкiмiмен бас бостандығынан айыру орындарында отырған азаматтардың референдумға қатысуға құқығы жоқ. Республиканың өзге азаматтарының референдумға қатысу құқығын қандай да болмасын тiкелей не жанама шектеуге жол берiлмейдi және бұл заң бойынша жазаланады.

2. Азаматтар референдумға тең негiздерде қатысады және олардың әрқайсысы тиiсiнше бiр дауысқа не тең дауыс санына ие болады.

3. Азаматтар референдумға тiкелей қатысады.

6-бап. Республикалық референдумды ұйымдастыру мен өткiзу кезiндегi жариялылық

1. Референдумды ұйымдастыру мен өткiзу ашық әрi жариялы жүзеге асырылады.

2. Референдумды өткiзу туралы шешiм мен оған қойылатын мәселе (мәселелер) азаматтардың назарына бұқаралық ақпарат құралдары арқылы жеткiзiледi.

3. Референдум комиссиялары референдум өткiзудi ұйымдастыру жөнiндегi өзiнiң жұмысы туралы, дауыс беретiн учаскелер құру, комиссиялардың құрамы, орналасқан жерi және жұмыс уақыты туралы, референдумға қатысу құқығы бар азаматтардың тiзiмi туралы азаматтарды хабарландырады.

4. Референдум өткiзу кезiнде аккредиттелген қоғамдық бірлестіктердің, коммерциялық емес ұйымдардың атынан өкілдік ететін Қазақстан Республикасының азаматтары, сондай-ақ шет мемлекеттерден және халықаралық ұйымдардан аккредиттелген байқаушылар, шетелдік бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері қатыса алады.

Осы тармақтың бірінші бөлігінде аталған адамдарды аккредиттеу тәртібі, сондай-ақ олардың құқықтары мен міндеттері "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына және Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес айқындалады.

Референдум комиссияларының жұмысына араласуға жол берілмейді.

5. Бұқаралық ақпарат құралдары референдумға дайындық пен оны өткiзу барысын жария етiп отырады, олардың өкiлдерiнiң референдум өткiзуге байланысты іс-шараларға баруына кепiлдiк берiледi.

Сайлау учаскелерінде бұқаралық ақпарат құралдары өкілдерінің болуы "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына сәйкес реттеледі.

Ескерту. 6-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 05.07.2024 № 109-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

7-бап. Республикалық референдум қарсаңындағы үгiт

1. Республика азаматтарының, қоғамдық бiрлестiктерiнiң референдумға қойылған мәселе (мәселелер) бойынша жиналыстарда, митингiлерде, азаматтар жиынында, бұқаралық ақпарат құралдарында өз пiкiрiн бiлдiру құқығына кепiлдiк берiледi.

2. Барлық баспа үгiт материалдарында осы материалдарды шығарған ұйымдар, оларды басып шығарған орын мен таралым, оларды шығаруға жауапты адамдар туралы мәлiметтер болуға тиiс. Бұқпантай үгiт материалдарын таратуға тыйым салынады.

3. Республиканың конституциялық құрылысын күштеп өзгертуге, тұтастығын бұзуға, мемлекет қауiпсiздiгiне нұқсан келтiруге, соғысқа, әлеуметтiк, нәсiлдiк, ұлттық, дiни, тектiк-топтық және рулық астамшылыққа, сондай-ақ қатыгездiк пен зомбылыққа табынуға үгiттеуге жол берiлмейдi.

4. Референдумның қарсаңындағы күн мен референдум өткiзiлетiн күнi үгiт жүргiзуге тыйым салынады. Дауыс беретiн жайлардан басқа жерлерде бұрын iлiнген баспа үгiт материалдарының, плакаттардың бұрынғы орындарында сақталуы мүмкiн.

7-1-бап. Қоғамдық пікірге сауал салу

Республикалық референдумға байланысты қоғамдық пікірге сауал салу "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында белгіленген талаптарға сәйкес оған дайындық пен өткізу кезеңінде жүргізілуге тиіс.

Ескерту. 7-1-баппен толықтырылды - ҚР 05.07.2024 № 109-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

8-бап. Республикалық референдумды қамтамасыз ету

1. Референдум әзiрлеу мен өткiзуге байланысты шығыстар тек қана республикалық бюджет есебiнен жұмсалады.

2. Мемлекеттiк органдар, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары, сондай-ақ меншiк нысанына қарамастан ұйымдар референдум комиссияларының қарамағына референдум әзiрлеу мен өткiзу үшiн қажет үй-жайларды, жабдықтар мен көлiк құралдарын бередi.

3. Халықаралық ұйымдар мен халықаралық қоғамдық бiрлестiктердiң, шетел мемлекеттiк органдарының, заңды тұлғалары мен азаматтарының, азаматтығы жоқ адамдардың референдумға қатысты шараларды қаржыландыруға және өзгедей қамтамасыз етуге тiкелей немесе жанама түрде қандай да болсын қатысуына тыйым салынады.

9-бап. Республикалық референдум туралы заңдар

Референдум туралы заңдарға мыналар жатады:

1) Қазақстан Республикасының Конституциясы;

2) Осы Жарлыққа қайшы келмейтiн бөлiгiнде "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңы;

3) осы Конституциялық заң:

4) Орталық референдум комиссиясының нормативтiк сипаты бар актiлерi.

Ескерту. 9-бапқа өзгерту енгізілді – ҚР 1999.05.06 № 376 Конституциялық заңымен.

II тарау
Республикалық референдум тағайындау және әзiрлеу

10-бап. Республикалық референдум тағайындау құқығы

Референдум тағайындау құқығы Қазақстан Республикасының Президентiнде болады.

11-бап. Республикалық референдум тағайындау жөнiндегi бастамашылық

1. Референдум тағайындау бастамашылығы:

1) Қазақстан Республикасының Президентiнде;

2) Қазақстан Республикасының Парламентiнде болады, ол референдум тағайындау туралы бастамашылықпен Қазақстан Республикасының Президентiне тiлек бiлдiредi. Бастамашылық көтерудi Парламент Палаталардың бөлек отырысында мәселені әуелі - Мәжілісте, ал содан кейін Сенатта өз кезегімен қарау арқылы жүзеге асырады және Парламент Палаталарының тиісті қаулыларымен ресімдейді;

3) Қазақстан Республикасының Үкiметiнде болады, ол референдум тағайындау туралы бастамашылықпен Қазақстан Республикасының Президентiне тілек бiлдiредi. Бастамашылық көтерудi Үкiмет өзiнiң мәжiлiсiнде мүшелерiнiң жалпы санының көпшiлiк даусымен жүзеге асырады және тиiстi қаулымен ресiмдейдi;

4) сан жағынан Республиканың барлық облыстарын, астанасы мен республикалық маңызы бар қалаларын тең мөлшерде бiлдiретiн республикалық референдумға қатысу құқығы бар екi жүз мыңнан кем емес Республика азаматтарында болады, олар республикалық референдум тағайындау туралы бастамашылықпен Республика Президентiне тiлек бiлдiредi.

2. Бiр ғана мәселе (бiр ғана мәселелер) бойынша референдум тағайындау туралы ұсыныстар қайтара енгiзiлуi мүмкiн және оларды Республика Президентi аталған мәселе (аталған мәселелер) жөнiнде алдыңғы шешiм қабылданғаннан кейiн кемiнде екi жыл өткеннен соң ғана қайтадан қарайды.

Ескерту. 11-бапқа өзгерту енгізілді – ҚР 2008.05.04 № 30-IV Конституциялық заңымен.

12-бап. Республикалық референдум тағайындау жөнiндегi мәселе бойынша бастамашыл топтың құрылуы

1. Егер референдум өткiзу туралы бастамашылықты азаматтар көтерген жағдайда құрамына Қазақстан Республикасының әр облысынан, астанасынан және республикалық маңызы бар қалалардан кемiнде үш-үштен өкiл кiретiн референдумның бастамашыл тобы құрылады.

2. Референдумның бастамашыл тобы референдумға қатысу құқығы бар азаматтар, бiрақ Қазақстан Республикасының әр облысынан, астанасынан және республикалық маңызы бар қалалардан кемiнде отыз-отыздан өкiлдер қатысқан жиналыста құрылады.

3. Жиналыс өткiзуден кемiнде он күн бұрын оның бастамашылары аумағында жиналыс өткiзiлетiн жергiлiктi атқарушы органға жиналыстың уақыты, орны және мақсаты туралы жазбаша хабарлауға тиiс.

4. Жиналыстың алдында жиналысқа қатысушыларды тiркеу жүргiзiледi, олардың мiндеттi түрде тегi, аты, әкесiнiң аты, тұрғылықты жерi және Қазақстан Республикасы азаматының жеке басын куәландыратын құжаттың деректемелерi көрсетiлген тiзiм жасалады.

5. Референдумның бастамашылар тобының мүшелерi жиналысқа қатысушылардың көпшiлiк даусымен сайланады. Бастамашыл топтың тiзiмiнде топтың әр мүшесiнiң тегi, аты, әкесiнiң аты және тұрғылықты жерi көрсетiледi. Референдумға қойылатын сауалды оған тиянақты жауап қайтарылуы үшiн бастамашыл топ айқын тұжырымдауға тиiс.

13-бап. Референдумның бастамашыл тобы мен ол референдумға ұсынған мәселенi (мәселелердi) тiркеу

1. Референдумның бастамашыл тобы Орталық сайлау комиссиясына топты және ол референдумға ұсынған мәселенi (мәселелердi) тiркеудi сұрап өтiнiш бередi.

2. Тiркеу мынадай құжаттар болғанда жүргiзiледi:

1) топты тiркеу және ол референдумға ұсынатын мәселенi (мәселелердi) тiркеу туралы өтiнiш;

2) бастамашыл топ құрылған жиналыстың хаттамасы;

3) бастамашыл топ мүшелерiнiң тiзiмi.

3. Бастамашыл топты және ол референдумға ұсынған мәселенi (мәселелердi) Орталық сайлау комиссиясы тiркеуге өтiнiш берiлген күннен бастап он күн мерзiмде тiркейдi. Бұл жайындағы хабарды Орталық сайлау комиссиясы бұқаралық ақпарат құралдарында жариялайды.

4. Референдумның бастамашыл тобына тiркелген күннен бастап бес күн мерзiмде топты және ол референдумға ұсынған мәселенi (мәселелердi) тiркеу туралы куәлiк берiледi. Тiркеу туралы куәлiктiң нысанын Орталық сайлау комиссиясы бекiтедi.

5. Осы Конституциялық заңның талаптары бұзылған жағдайларда тiркеуден бас тартылуы мүмкiн. Орталық сайлау комиссиясының бастамашыл топты және ол референдумға ұсынған мәселенi (мәселелердi) тiркеуден бас тартуына он күн мерзiмде Республика Жоғарғы Сотына шағым жасалуы мүмкiн, ол шағымды берiлген күнiнен бастап он күн мерзiмде қарайды. Жоғарғы Соттың шешiмi түпкiлiктi болып табылады.

Ескерту. 13-бапқа өзгерту енгізілді – ҚР 1999.05.06 № 376 Конституциялық заңымен.

14-бап. Қол жинаудың тәртiбi мен мерзiмi

1. Референдумның бастамашыл тобы топты және ол референдумға ұсынған мәселенi (мәселелердi) тiркеу туралы куәліктi алған күннен бастап азаматтардың қолын жинауды ұйымдастырады әрi мұны республикалық референдумға қатысу құқығы бар топ мүшелерi жүзеге асырады.

2. Референдумның бастамашыл тобына қол қою парақтарын берудi Орталық сайлау комиссиясы топты және ол референдумға ұсынған мәселенi (мәселелердi) тiркеу туралы куәлiктi тапсыра отырып бiр мезгiлде жүзеге асырады.

3. Қол қою парағына бастамашыл топ референдумға ұсынған мәселенiң (мәселелердiң) тұжырымдамасы енгiзiледi.

4. Қол жинайтын адам бастамашыл топты және ол референдумға ұсынған мәселенi (мәселелердi) тiркеу туралы куәлiктiң көшiрмесiн көрсетедi. Әрбiр азамат қол қою парағына тек бiр рет қана қолын қоюға хақылы. Бұл ретте азамат жеке басын куәландыратын құжатын көрсетедi. Азаматтың қолы оның тегiн, атын, әкесiнiң атын, тұрғылықты жерiн, оның жеке басын куәландыратын құжаттың деректемелерiн және параққа қол қойылған күндi көрсетумен толықтырылады.

5. Толтырылған әрбiр қол қою парағына қол жинаған адам қолын қоюға тиiс.

6. Белгiленбеген үлгiдегi қол қою парақтары, сондай-ақ осы Конституциялық заңның өзге де талаптары бұзылып толтырылған қол қою парақтары жарамсыз болып табылады.

7. Қол жинау аяқталғаннан кейiн үш күн мерзiмде толтырылған қол қою парақтарын қол жинаған адамдар аумақтық сайлау комиссиясына тапсырады, ол құжаттандыру және паспорттар мен жеке куәліктер беру жөніндегі уәкілетті органның жұмыскерлерін қатыстыра отырып он күн мерзiмде қол қою парақтарындағы азаматтардың қолының дұрыстығын тексередi, тиiстi хаттама жасайды және оны Орталық сайлау комиссиясына жiбередi.

Ескерту. 14-бапқа өзгерту енгізілді – ҚР 1999.05.06 № 376; 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

15-бап. Қол жинау тәртiбiн бұзғаны үшiн жауапкершiлiк

1. Расталмаған қолдар, қол жинау және қол қою парақтарын ресiмдеу тәртiбiнiң бұзылғаны анықталған жағдайда аумақтық сайлау комиссиясының төрағасы Орталық сайлау комиссиясына тиiстi ұсыныс енгiзедi.

2. Орталық сайлау комиссиясы ұсыныс енгiзiлген күннен бастап бiр ай мерзiмде жөнсiздiкке жол берген бастамашыл топ мүшелерiнiң қызметiн тоқтату туралы, осы Конституциялық заң талаптарының бұзылғаны анықталған қол қою парақтарын жарамсыз деп тану туралы шешiм қабылдай алады.

3. Қызметiн тоқтату туралы шешiм қабылданған бастамашыл топ мүшелерiн осы референдумды әзiрлеу және өткiзу кезеңiнде қайта сайлауға жол берiлмейдi.

4. Бастамашыл топ қол жинау және қол қою парақтарын ресiмдеу тәртiбiн қайталап бұзған жағдайда Орталық сайлау комиссиясы референдумның бастамашыл тобының қызметiн тоқтату және оны тiркеу туралы куәліктi қайтарып алу туралы шешiм қабылдай алады.

Ескерту. 15-бапқа өзгерту енгізілді – ҚР 1999.05.06 № 376 Конституциялық заңымен.

16-бап. Қол жинаудың нәтижелерi бойынша қол қою парақтары мен қорытынды хаттаманы жiберу

1. Қол жинауды жүзеге асырған адамдар толтырылған және тиiстi аумақтық сайлау комиссиясында тексеруден өткен қол қою парақтарын референдумның бастамашыл тобына жiбередi. Бастамашыл топ қол жинаудың нәтижелерi туралы жиынтық деректердi түзедi және қол жинау аяқталған күннен бастап он күннен кешiктiрмей толтырылған қол қою парақтары мен жиынтық деректердi Орталық сайлау комиссиясына жiбередi.

2. Орталық сайлау комиссиясы табыс етiлген қол қою парақтары осы Конституциялық заңның талаптарына сәйкес келген ретте қол жинаудың нәтижелерiн қорытынды хаттамаға енгiзедi. Референдум өткiзу туралы ұсыныс қол жинаудың нәтижелерi жайындағы қорытынды хаттамамен бiрге референдумның бастамашыл тобынан құжаттарды алған күннен бастап бiр айдың iшiнде Қазақстан Республикасының Президентiне жiберiледi.

3. Қол қою парақтары мен қол жинаудың нәтижелерi жөнiндегi қорытынды хаттамаларды сақтаудың тәртiбi мен мерзiмiн Орталық сайлау комиссиясы белгiлейдi.

Ескерту. 16-бапқа өзгерту енгізілді – ҚР 1999.05.06 № 376 Конституциялық заңымен.

17-бап. Қазақстан Республикасы Президентiнiң республикалық референдум тағайындау туралы бастамашылық жөнiнде шешiм қабылдау

Республика Президентi Парламент пен Үкiметтiң немесе Республика азаматтарының бастамашылығы бойынша референдум тағайындау туралы мынадай:

1) референдум тағайындау туралы;

2) референдум өткiзбей-ақ, оның талқысына ұсынылатын мәселе (мәселелер) бойынша Конституцияға өзгертулер мен толықтырулар енгiзу, конституциялық заң, заң немесе өзге де шешiм қабылдау қажеттiгi туралы;

3) референдум тағайындау туралы бастамашылықты қабылдамау туралы шешiмдердiң бiрiн қабылдайды.

1-1. Егер Республика Президенті Конституцияға өзгерістер мен толықтыруларды республикалық референдумға шығару туралы Парламенттің ұсынысын қабылдамай тастаса, Парламент Палаталарының әрқайсысының депутаттары жалпы санының кемінде бестен төртінің, көпшілік даусымен Парламент Конституцияға осы өзгерістер мен толықтыруларды енгізу туралы заң қабылдауға құқылы. Мұндай жағдайда Республика Президенті сол заңға қол қояды немесе оны республикалық референдумға шығарады.

Ескерту. 17-бап 1-1-тармақпен толықтырылды – ҚР 1999.05.06 № 376 Конституциялық заңымен.

18-бап. Республикалық референдум тағайындау туралы шешiм

1. Референдум тағайындау туралы шешiмдi Республика Президентi тиiстi Жарлық шығару жолымен қабылдайды, онда:

1) референдумды өткiзу мезгiлi;

2) оған қойылатын мәселенiң (мәселелердiң) тұжырымдамасы белгiленедi;

3) референдумды өткiзуге байланысты өзге де мәселелер шешiледi.

2. Республика Президентi референдум бастамашыларының келiсуiмен оны өткiзгенге дейiн оның бастамашыларының еркiн неғұрлым дәл бiлдiру үшiн референдумға қойылатын мәселенiң (мәселелердiң) тұжырымдамасын нақтылай түсуге хақылы.

3. Референдум тағайындау туралы Республика Президентiнiң Жарлығы, Конституция, конституциялық заң, заң жобаларының мәтiндерi, оларға енгiзiлген өзгертулер мен толықтырулар бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланады.

19-бап. Республикалық референдум өткiзу мерзiмi

Референдум оны өткiзу туралы шешiм қабылданған күннен бастап бiр айдан ерте емес және үш айдан кеш емес мерзiмде өткiзiледi. Ерекше жағдайларда Республика Президентi референдум өткiзудiң басқа мерзiмiн белгiлеуі мүмкiн.

20-бап. Республикалық референдум комиссиясы

1. Референдумға дайындық пен оны өткiзудi мыналар жүзеге асырады:

1) Орталық референдум комиссиясының функциясын орындаушы Қазақстан Республикасының Орталық сайлау комиссиясы;

2) аумақтық референдум комиссияларының функциясын орындаушы Қазақстан Республикасының аумақтық сайлау комиссиялары;

3) учаскелiк референдум комиссияларының функциясын орындаушы учаскелiк сайлау комиссиялары.

2. Алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 75-VI Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі).
Ескерту. 20-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 376; 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

21-бап. Орталық референдум комиссиясының өкiлеттiктерi

1. Орталық референдум комиссиясы:

1) Республикасының бүкiл аумағында референдум туралы заңның орындалуын бақылауды жүзеге асырады; оның бiркелкi қолданылуын қамтамасыз етедi; өз құзыретi шегiнде Республиканың бүкiл аумағында мiндеттi шешiмдер қабылдайды;

2) референдумға дайындық пен оны өткiзудi ұйымдастырады;

3) референдумды ұйымдастыру мен өткiзуге арналған шығыс сметасының жобасын жасайды және оны Республиканың Үкiметiне табыс етедi;

4) референдум комиссияларына басшылықты жүзеге асырады, олардың шешiмдерiн жояды және кiдiрте тұрады; референдумды ұйымдастыру мен өткiзуге арналған қаражатты олардың арасында бөледi;

5) референдум комиссияларын материалдық-техникалық қамтамасыз етудiң жай-күйiн бақылайды;

6) референдум туралы заңдардың бұзылуы туралы арыздар мен шағымдарды қарайды;

7) дауыс беруге арналған бюллетеньдердiң, сайлаушылар тiзiмiнiң, қол қою парақтарының, референдум өткiзу үшiн қажеттi өзге де құжаттардың нысандары мен мәтiндерiн; дауыс беру уақытын; референдум құжаттарын сақтау тәртiбiн белгiлейдi;

8) референдум комиссияларының, мемлекеттiк органдардың және олардың лауазымды тұлғаларының референдумға дайындық пен оны өткiзуге байланысты мәселелер жөнiндегi есептерiн, сондай-ақ қоғамдық бiрлестiктер органдарының сайлау туралы заңды сақтау мәселелерi бойынша хабарламаларын тыңдауға хақылы;

9) референдумға дайындықтың барысы туралы азаматтарға хабарлап отырады;

10) Республика бойынша тұтас алғанда референдумның қорытындыларын шығарады, бұл туралы бұқаралық ақпарат құралдарына хабар берiлуiн қамтамасыз етедi;

11) референдумның бастамашыл тобын және оның референдумға ұсынатын мәселесiн (мәселелерiн) тiркеудi жүзеге асырады және бұл туралы бұқаралық ақпарат құралдарында ресми хабар орналастырады;

12) референдумның бастамашыл тобын тіркеу туралы куәлiктiң нысанын бекiтедi;

13) референдумның бастамашыл тобын тiркеу туралы куәлiк берудi жүзеге асырады, сонымен бiр мезгiлде қол қою парақтарын бередi;

14) осы Конституциялық заңда көзделген жағдайларда бастамашыл топ мүшелерiнiң қызметін; бастамашыл топтың қызметiн тоқтату туралы және оны тiркеу жөнiндегi куәлiктi қайтарып алу туралы шешім қабылдайды;

15) осы Конституциялық заңда көзделген жағдайларда жекелеген учаскелерде (әкiмшілік-аумақтық бiрлiктерде) референдум өткiзудi жарамсыз деп таниды.

2. Орталық референдум комиссиясының мәжiлiстерi оның мүшелерi жалпы санының кемiнде үштен екiсi қатысқан жағдайда құқылы.

3. Орталық референдум комиссиясы өз шешiмдерiн оның мүшелерi жалпы санының көпшiлiк дауысымен қабылдайды.

Ескерту. 21-бапқа өзгерту енгізілді – ҚР 1999.05.06 № 376, 2004.11.24 № 604 (01.01.2005 бастап күшіне енеді) Конституциялық заңдарымен.

22-бап. Аумақтық референдум комиссияларының өкiлеттiктерi

1. Аумақтық референдум комиссиялары:

1) алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 75-VI Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі);

2) тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстердiң аумағында референдум туралы заңның орындалуына бақылауды жүзеге асырады;

3) учаскелiк комиссиялардың қызметiн ұйымдастырады, референдум өткiзуге арналып бөлiнген қаражатты олардың арасында бөледi;

4) учаскелiк референдум комиссияларын материалдық-техникалық қамтамасыз етудiң жай-күйiн бақылайды;

5) референдум туралы заңның бұзылуы туралы арыздар мен шағымдарды қарайды;

6) учаскелiк референдум комиссияларының, жергiлiктi мемлекеттiк органдар мен олардың лауазымды тұлғаларының референдумға дайындық пен оны өткiзуге байланысты мәселелер жөніндегі есептерін, сондай-ақ қоғамдық бірлестіктер органдарының референдумға дайындық пен оны өткiзуге байланысты мәселелер бойынша хабарламасын тыңдауға хақылы;

7) учаскелiк референдум комиссияларынан дауыс берудiң нәтижелерi туралы хаттамаларды алады, тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстiң аумағындағы референдумның нәтижелерiн шығарады;

8) референдумның бастамашыл тобының қол қою парақтарының осы Конституциялық заңда белгiленген талаптарға сәйкестігіне тексеру жүргiзедi.

2. Аумақтық референдум комиссияларының мәжiлiстерi олардың мүшелерi жалпы санының кемiнде үштен екiсi қатысқан жағдайда құқылы.

3. Аумақтық референдум комиссиялары өзiнiң шешiмдерiн олардың мүшелерi жалпы санының көпшiлiк дауысымен қабылдайды.

Ескерту. 22-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 376, 2004.11.24 № 604 (01.01.2005 бастап күшіне енеді); 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

23-бап. Учаскелiк референдум комиссияларының өкiлеттiктерi

1. Учаскелiк референдум комиссиялары:

1) алып тасталды - ҚР 15.06.2017 № 75-VI Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі);

2) азаматтарды республикалық референдумға қатысуға құқығы бар азаматтардың тiзiмiмен таныстырады, тiзiмдегi қателiктер мен жаңсақтықтар туралы арыздарды қарайды, оларға тиiстi өзгертулер енгiзу туралы мәселелердi шешедi;

3) азаматтарды дауыс беретiн күн, уақыт, орын және оның тәртiбi туралы хабардар етедi;

4) үй-жайларды дайындайды және дауыс беруге арналған кабиналар мен урналардың жасалуын қамтамасыз етедi;

5) референдум өткiзiлетiн күнi учаскеде дауыс берудi ұйымдастырады;

6) учаскеде дауыстың саналуын жүргiзедi және дауыс берудiң нәтижелерiн анықтайды;

7) учаскеде дауыс беруге дайындық пен оны ұйымдастыру мәселелерi жөнiндегi арыздар мен шағымдарды қарайды және солар бойынша шешiмдер қабылдайды;

8) бюллетеньдердi жарамсыз деп тану туралы шешiм қабылдайды.

2. Учаскелiк референдум комиссияларының мәжiлiстерi олардың мүшелерi жалпы санының кемiнде үштен екiсi қатысқан жағдайда құқылы.

3. Учаскелiк референдум комиссиялары өздерiнiң шешiмдерiн, осы Конституциялық заңға сәйкес шешiм қабылдау үшiн комиссия мүшелерi жалпы санының үштен екiсiнiң көпшiлiк даусы қажет болатыннан басқа реттерде, олардың мүшелерi жалпы санының көпшiлiк даусымен қабылдайды.

Ескерту. 23-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 1999.05.06 № 376, 2004.11.24 № 604 (01.01.2005 бастап күшіне енеді); 15.06.2017 № 75-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

24-бап. Референдум комиссияларының қызмет жағдайларын қамтамасыз ету

1. Референдум комиссияларының өз өкiлеттiктерi шегiнде қабылдаған шешiмдерi тиiстi аумақтағы барлық мемлекеттiк органдардың, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарының, ұйымдардың, сондай-ақ олардың лауазымды тұлғаларының орындауы үшiн мiндеттi.

2. Алып тасталды – ҚР 05.07.2024 № 109-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

3. Мемлекеттiк органдар, жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдары, ұйымдар, сондай-ақ олардың лауазымды тұлғалары референдум комиссияларының өз өкiлеттiктерiн жүзеге асыруында оларға жәрдемдесiп отыруға, жұмысы үшiн қажеттi мәлiметтер мен материалдарды табыс етуге, өзге де көмек көрсетуге мiндеттi.

4. Референдумға дайындық пен оны өткізу кезеңінде референдум комиссиялары мүшелерінің еңбегіне ақы төлеу бөлігінде олардың қызмет жағдайларын қамтамасыз ету "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына сәйкес айқындалады.

Ескерту. 24-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 05.07.2024 № 109-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

III тарау
Республикалық референдумды өткiзу тәртiбi

25-бап. Республикалық референдумға қатысу құқығы бар азаматтардың тiзiмi

Референдумға қатысу құқығы бар азаматтардың тiзiмiн жасау, оған азаматтарды енгiзу, олардың тiзiмге енбей қалу, тiзiмге дұрыс енгiзiлмеу немесе тiзiмнен шығарылып тастау жәйттерiне, онда жiберiлген жаңсақтықтарға шағымдану, сондай-ақ өздерiнiң жүрген орнын ауыстырған жағдайда азаматтардың референдумға қатысу құқығын қамтамасыз ету "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында белгiленген ережелерге сәйкес жүзеге асырылады.

Ескерту. 25-бапқа өзгерту енгізілді – ҚР 1999.05.06 № 376 Конституциялық заңымен.

26-бап. Республикалық референдум өткiзу кезiнде дауыс беру уақыты мен оның орны туралы хабарлау

1. Дауыс беру уақыты мен орны туралы учаскелiк референдум комиссиясы азаматтарға дауыс беретiн күннен кемiнде он күн бұрын хабарлайды.

2. Дауыс беретiн үй-жайда көрнектi жерде референдумға қойылған мәселенiң, Конституция, конституциялық заң, заң жобаларының, оларға енгiзiлетiн өзгертулер мен толықтырулардың мәтiнi iлiнуге тиiс.

27-бап. Республикалық референдум өткiзу кезiнде дауыс беруге арналған бюллетень

1. Дауыс беруге арналған бюллетеньде қойылған әрбiр мәселенiң тұжырымдамасы және дауыс берушiнiң жауаптарының нұсқалары келтiрiледi.

2. Егер референдумға бiрден бiрнеше мәселе қойылған болса, олардың әрқайсысы үшiн пайдаланылатын дауыс беруге арналған бюллетеньдер түсi жағынан ажыратылуға тиiс.

3. Дауыс беруге арналған бюллетеньдер қазақ және орыс тілдерінде басып шығарылады.

4. Дауыс беруге арналған бюллетеньдердi жасау тәртiбiн Орталық референдум комиссиясы белгiлейдi.

5. Дауыс беруге арналған бюллетеньдер учаскелік референдум комиссияларына дауыс беруге дейін ерте дегенде үш күн бұрын және кемінде бір күн бұрын учаскедегі сайлаушылардың жалпы санының бір пайызы резервімен жеткізіледі.

Ескерту. 27-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 05.07.2024 № 109-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

28-бап. Республикалық референдумның қорытындыларын шығару кезiндегi жарамсыз бюллетеньдер

1. Референдумның қорытындыларын шығару кезiнде:

1) белгiленбеген үлгiдегi;

2) учаскелiк референдум комиссиясы мүшесiнiң қолы қойылмаған;

3) референдумға қойылған мәселеге қайтарылған жауаптар нұсқаларының бiрде-бiреуi белгіленбеген;

4) белгi қарындашпен қойылған, түзету немесе өзге де бұрмалау iздерi бар, оларда сондай-ақ сайлаушылардың ерiк бiлдiруiн анықтау мүмкiн болмаған бюллетеньдер жарамсыз бюллетеньдер деп танылады.

2. Референдумға қойылған мәселеге жауаптардың барлық нұсқалары белгіленген бюллетеньдер жарамды деп танылады, бiрақ дауысты санау кезiнде есепке алынбайды.

3. Референдумның нәтижелерiн шығару кезiнде бюллетеньдердiң жарамсыз деп танылуына байланысты келіспеушіліктер туындаған жағдайда мәселені дауыс беру жолымен учаскелік референдум комиссиясы шешедi. Бұл ретте шешiм комиссия мүшелерi жалпы санының кемiнде үштен екісiнiң дауысымен қабылданады.

Ескерту. 28-бапқа өзгерту енгізілді – ҚР 2004.11.24 № 604 (01.01.2005 бастап күшіне енеді); 05.05.2022 № 119-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі); 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

29-бап. Республикалық референдум өткiзу кезiнде дауыс беру

Референдумда дауыс беру мерзiмi, орны, ұйымдастыру мен өткiзу тәртiбi "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңында белгiленген ережелерге сәйкес айқындалады.

Азамат дауыс берген кезде өзі дауыс беретін жауап нұсқасының оң жағындағы бос шаршыға кез келген белгіні қояды.

Ескерту. 29-бапқа өзгерту енгізілді – ҚР 1999.05.06 № 376; 05.05.2022 № 119-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңдарымен.

30-бап. Дауысты санау және республикалық референдум нәтижелерiн анықтау

1. Учаскелiк референдум комиссиясы дауысты санау кезiнде:

1) учаскедегi республикалық референдумға қатысу құқығы бар азаматтардың жалпы санын;

2) бюллетень алған азаматтардың санын;

3) дауыс беруге қатысқан азаматтардың жалпы санын;

4) әрбiр мәселенiң оң шешiмiн жақтап берiлген дауыс санын және әрбiр мәселенiң терiс шешiмiн жақтап берiлген дауыс санын;

5) жарамсыз деп танылған бюллетеньдер санын;

6) жарамды деп танылған, бiрақ дауысты санаған кезде есепке алынбайтын бюллетеньдер санын белгiлейдi.

2. Учаскеде дауыс санауға және әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiсте дауыс беру нәтижелерiн анықтауға байланысты өзге мәселелер осы Конституциялық заңға қайшы келмейтiн бөлiгiнде "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңымен белгiленген ережелерге сәйкес шешiледi.

Ескерту. 30-бапқа өзгерту енгізілді – ҚР 1999.05.06 № 376 Конституциялық заңымен.

31-бап. Республикалық референдумның қорытындыларын шығару

1. Орталық референдум комиссиясы дауыс берудiң нәтижелерi туралы табыс етiлген хаттамалардың негiзiнде:

1) Қазақстан Республикасының референдумға қатысу құқығы бар азаматтарының жалпы санын;

2) дауыс беруге қатысқан азаматтардың санын;

3) референдумға қойылған мәселенiң оң шешiмiн жақтап дауыс берген, референдумға қойылған мәселенiң терiс шешiмiн жақтап дауыс берген азаматтардың санын және дауыс беруге қойылған жекелеген әрбiр мәселе бойынша жарамсыз деп танылған бюллетеньдердiң санын анықтайды.

2. Егер референдумға қатысу құқығы бар азаматтардың жартысынан көбi дауыс беруге қатысқан болса, референдум өткiзiлген деп саналады.

3. Егер дауыс берудiң нәтижесiнде референдумға қойылған мәселе бойынша оның оң шешiмiн жақтап дауыс беруге қатысқан азаматтардың жартысынан көбi дауыс берсе, ол жөнiнде шешiм қабылданды деп саналады.

Республикалық референдумға шығарылған Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар, егер олар үшін облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және астананың кемінде үштен екісінде дауыс беруге қатысқан азаматтардың жартысынан астамы жақтап дауыс берсе, қабылданды деп есептеледі.

4. Дауыс берудiң қорытындылары Орталық референдум комиссиясының мәжiлiсiнде шығарылып, хаттамамен ресiмделедi, оған Орталық референдум комиссиясының Төрағасы, Төрағаның орынбасары, хатшысы мен мүшелерi қолдарын қояды және қаулымен бекiтедi.

5. Егер референдум барысында немесе дауыстарды санау не дауыс беру нәтижелерiн анықтау кезiнде осы Конституциялық заңды немесе "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңын бұзу орын алған болса, Орталық референдум комиссиясы референдум нәтижелерiн шығару кезiнде оның жекелеген учаскелерде (әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстерде) өткiзiлуiн жарамсыз деп тани алады.

Ескерту. 31-бапқа өзгерту енгізілді – ҚР 1999.05.06 № 376, 2008.05.04 № 30-IV Конституциялық заңдарымен.

31-1-бап. Референдум комиссияларының шешімдері мен әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағым жасау

Референдум комиссияларының шешімдері мен әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) осы Конституциялық заңға қайшы келмейтін бөлігінде "Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы" Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына сәйкес шағым жасалуы мүмкін.

Ескерту. 31-1-баппен толықтырылды – ҚР 05.07.2024 № 109-VIII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

32-бап. Республикалық референдум өткiзудiң дұрыстығы туралы мәселенi Республиканың Конституциялық Сотының қарауы

Ескерту. 32-баптың тақырыбына өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

1. Республика Президентiнiң, Парламент Палаталары төрағаларының, Парламент депутаттарының жалпы санының кемiнде бестен бiр бөлiгiнiң, Премьер-Министрдiң өтiнiшi бойынша Конституциялық Сот даулы жағдайда республикалық референдум өткiзудiң дұрыстығы туралы мәселенi шешедi. Мұндай ретте республикалық референдум нәтижелерiн шығару өтiнiштiң қаралу кезеңiне кiдiртiледi.

2. Орталық референдум комиссиясы республикалық референдум өткiзудiң дұрыстығы туралы дау туындаған жағдайда референдумға дайындық пен оны өткiзуге байланысты материалдарды Конституциялық Сотқа бередi.

3. Конституциялық Сот Конституция бұзылған жағдайда референдумды Республика Конституциясына сәйкес емес деп тануға хақылы. Мұндай жағдайда Орталық референдум комиссиясы референдум Конституцияға сәйкес емес деп танылған учаскелердегi (әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстердегi) референдум нәтижелерiн жарамсыз деп тану, сол учаскелерде (әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстерде) бiр айдың iшiнде қайта дауыс берудi өткiзу туралы шешiм қабылдайды.

4. Конституцияға сәйкес емес деп танылған республикалық референдумның нәтижелерi Орталық референдум комиссиясының шешiмiмен тиiстi дауыс беру учаскелерiнде (әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстерде) жарамсыз деп танылады. Өткiзiлген референдумды Конституцияға сәйкес деп тану референдумның қорытындыларын шығаруды жүргiзе беруге әкеп соғады.

Ескерту. 32-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 05.11.2022 № 156-VII (01.01.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Конституциялық заңымен.

33-бап. Республикалық референдумның қорытындыларын жариялау

Референдумның қорытындылары туралы Орталық референдум комиссиясының ресми хабары дауыс беру өткiзiлген күннен бастап жетi күн мерзiмнен кешiктiрiлмей бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланады.

IV тарау
Қорытынды ережелер

34-бап. Республикалық референдум қабылдаған шешiмдердiң күшiне енуi

Референдумда қабылданған Конституция, конституциялық заңдар, заңдар, олардағы өзгертулер мен толықтырулар, референдумға қойылған өзге де шешiмдер, егер Конституцияның өзiнде, конституциялық заңда, заңда, олардағы өзгертулер мен толықтыруларда, референдумда қабылданған өзге де шешiмде басқа мерзiм белгiленбесе, референдумның қорытындылары туралы ресми хабар жарияланған күннен бастап күшiне енедi.

35-бап. Республикалық референдум қабылдаған шешiмдердiң заң күшi және міндеттiлiгi

1. Референдум қабылдаған шешiмнiң Қазақстан Республикасының бүкiл аумағында мiндеттi күшi бар және Республика Президентiнiң немесе мемлекеттiк өкiмет органдарының актiлерiмен қандай да бiр қуаттауды қажет етпейдi.

2. Референдум қабылдаған шешiм мен Республика Конституциясының, конституциялық заңдарының, заңдарының және өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнiң арасындағы сәйкессiздiктер Конституцияны, конституциялық заңдарды, заңдар мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлердi референдум қабылдаған шешiмге сәйкес келтiру арқылы жойылады.

36-бап. Республикалық референдум туралы заңды бұзғаны үшiн жауапкершiлiк

1. Республика азаматының референдумға қатысу жөнiндегi құқығын еркiн жүзеге асыруына, оған қойылған мәселе (мәселелер) бойынша үгiт жүргiзуiне қандайда болсын нысанда кедергi келтiру, сайлау құжаттарын қолдан жасау, дауыстарды қасақана дұрыс санамау, дауыс беру құпиясын бұзу немесе республикалық референдум туралы заңды өзге де бұзу заңда белгiленген тәртiппен жауаптылыққа әкелiп соғады.

2. Мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдардың референдум ұйымдастыру және өткiзу мәселелерi жөнiндегi iс-әрекетiне сотқа шағым жасалу мүмкiн.

37-бап. Осы Конституциялық заңды күшiне енгiзу тәртiбi

Осы Конституциялық заң жарияланған күнiнен бастап күшiне енедi.

Ескерту. 37-бапқа өзгерту енгізілді – ҚР 1999.05.06 № 376 Конституциялық заңымен.

Қазақстан Республикасының Президентi