О ратификации Договора между Республикой Казахстан и Туркменистаном о правовой помощи и правовых отношениях по гражданским и семейным делам

Закон Республики Казахстан от 10 декабря 1998 года N 311

     Ратифицировать Договор между Республикой Казахстан и Туркменистаном о 
правовой помощи и правовых отношениях по гражданским и семейным делам, 
подписанный в Алматы 27 февраля 1997 года.
          
     Президент
Республики Казахстан

                                                           приложение
                               Договор
             между Республикой Казахстан и Туркменистаном
                о правовой помощи и правовых отношениях
                    по гражданским и семейным делам
     
     (Бюллетень международных договоров РК, 2001 г., N 3, ст. 23)
   (Вступил в силу 10 апреля 2000 года - ж. "Дипломатический курьер",    
             спецвыпуск N 2, сентябрь 2000 года, стр. 183)     
     
     Республика Казахстан и Туркменистан, именуемые в дальнейшем 
Договаривающимися Сторонами,
     руководствуясь общепризнанными нормами международного права,
     исходя из стремления обеспечить равную правовую защиту личных и 
имущественных прав граждан обеих Договаривающихся Сторон,
     придавая важное значение развитию правового сотрудничества по 
гражданским и семейным делам,
     договорились о нижеследующем:
     
                              Раздел 1 
                          Общие положения 
                              Часть 1 
                          Правовая защита

Статья 1
Предоставление правовой защиты

1. Граждане каждой из Договаривающихся Сторон, а также другие лица, постоянно проживающие на ее территории, пользуются на территории другой Договаривающейся Стороны в отношении своих личных и имущественных прав такой же правовой защитой, как и граждане данной Договаривающейся Стороны.
2. Граждане каждой из Договаривающихся Сторон, а также другие лица, проживающие на ее территории, имеют право свободно и беспрепятственно обращаться в суды, прокуратуру, органы внутренних дел, юстиции и иные учреждения другой Договаривающейся Стороны, к компетенции которых относятся гражданские и семейные дела (далее именуемые "учреждения юстиции"), могут выступать в них, возбуждать ходатайства, предъявлять иски и осуществлять иные процессуальные действия на тех же условиях, что и граждане данной Договаривающейся Стороны.
3. Положения настоящего Договора применяются соответственно к юридическим лицам, учрежденным на территориях Договаривающихся Сторон, в соответствии с их законодательством, а также другим организациям, обладающим процессуальной правоспособностью.

Статья 2
Освобождение от уплаты пошлин и возмещения издержек

1. Граждане каждой из Договаривающихся Сторон, другие лица, постоянно проживающие на ее территории, освобождаются на территории другой Договаривающейся Стороны от уплаты и возмещения судебных и нотариальных пошлин и издержек, а также пользуются бесплатной юридической помощью на тех же условиях и в том же объеме, что и граждане данной Договаривающейся Стороны.
2. Льготы, предусмотренные в пункте 1 настоящей статьи, распространяются на все процессуальные действия, осуществляемые по конкретному делу, включая исполнение решения.

Статья 3
Представление документов о личном, семейном и
имущественном положении

1. Льготы, предусмотренные статьей 2 настоящего Договора, предоставляются на основании документов о личном, семейном и имущественном положении лица, возбуждающего ходатайство о льготах. Эти документы выдаются компетентными учреждениями Договаривающейся Стороны, на территории которой имеет местожительство или местопребывание данное лицо.
2. Если лицо, возбуждающее ходатайство, не имеет на территории Договаривающихся Сторон местожительства или местопребывания, то документы, предусмотренные пунктом 1 настоящей статьи, могут быть выданы ему соответствующим дипломатическим представительством или консульским учреждением Договаривающейся Стороны, гражданином которой он является.
3. Учреждение юстиции, выносящее решение по ходатайству о предоставлении льгот, может и в случае необходимости затребовать от учреждения, выдавшего документы, дополнительные данные или необходимые разъяснения.

Часть ІІ
Правовая помощь

Статья 4
Оказание правовой помощи

1. Учреждения юстиции Договаривающихся Сторон оказывают взаимную правовую помощь по гражданским и семейным делам в соответствии с положениями настоящего Договора.
2. Учреждения юстиции оказывают правовую помощь и другим учреждениям по делам, указанным в пункте 1 настоящей статьи.
3. Другие учреждения, по делам, указанным в пункте 1 настоящей статьи, направляют просьбы о правовой помощи через учреждения юстиции.

Статья 5
Объем правовой помощи

Учреждения юстиции Договаривающихся Сторон оказывают друг другу правовую помощь путем выполнения процессуальных и иных действий, предусмотренных законодательством запрашиваемой Договаривающейся Стороны, в том числе:
а) составления и пересылки документов, предоставления оригиналов или заверенных копий соответствующих документов и материалов, включая банковские, финансовые, юридические и деловые документы;
б) проведения осмотра и освидетельствования;
в) производства экспертизы;
г) допроса сторон, свидетелей, экспертов;
д) предоставления судебных документов;
е) признания и исполнения судебных решений по гражданским и семейным делам, приговоров по уголовным делам в части гражданского иска, исполнительных надписей.

Статья 6
Порядок сношений

При оказании правовой помощи учреждения юстиции Договаривающихся Сторон сносятся друг с другом через свои центральные органы, если только настоящим Договором не установлен иной порядок сношений.

Статья 7
Содержание просьбы об оказании правовой помощи

1. Просьба об оказании правовой помощи должна содержать:
а) название запрашивающего учреждения юстиции и название запрашиваемого учреждения юстиции;
б) наименование дела, по которому запрашивается правовая помощь, изложение цели просьбы и описание запрашиваемой помощи;
в) имена и фамилии сторон, свидетелей, сведения об их местожительстве или местопребывании, гражданстве, роде занятий, для юридических лиц - их наименование и местонахождение;
г) при наличии представителей лиц, указанных в подпункте "в" - их имена, фамилии и адреса;
д) причины применения и подробное описание конкретной процедуры, выполнение которой требуется;
е) по уголовным делам - данные о размере материального ущерба, если он был причинен в результате деяния;
ж) указание сроков, в течение которых ожидается выполнение просьбы, когда это необходимо.
2. При необходимости к просьбе прилагаются надлежащим образом заверенные копии документов или выписки из них, облегчающие выполнение просьбы, либо необходимые для процессуальных действий, санкционируемых прокурорами.
3. В просьбе о вручении документов должны быть указаны точный адрес получателя и наименование документов.
4. Просьба должна быть подписана соответствующим должностным лицом и скреплена гербовой печатью запрашивающего учреждения юстиции.

Статья 8
Порядок исполнения

1. При исполнении просьбы об оказании правовой помощи запрашиваемое учреждение юстиции применяет законодательство своего государства. По просьбе учреждения юстиции, от которого исходит просьба, оно может применить и процессуальные нормы запрашивающей Договаривающейся Стороны, если только они не противоречат законодательству запрашиваемой Договаривающейся Стороны.
2. Если запрашиваемое учреждение юстиции не компетентно исполнить просьбу об оказании правовой помощи, оно пересылает просьбу компетентному учреждению и уведомляет об этом запрашивающее учреждение юстиции.
3. По просьбе запрашивающего учреждения юстиции запрашиваемое учреждение юстиции своевременно сообщает ему и заинтересованным сторонам о времени и месте исполнения просьбы о правовой помощи, с тем, чтобы они могли присутствовать при исполнении просьбы, если это допускается законодательством запрашиваемой Договаривающейся Стороны.
4. Учреждения юстиции Договаривающихся Сторон принимают необходимые меры к своевременному и полному исполнению просьб о правовой помощи. После исполнения просьбы учреждение юстиции, в случае необходимости, возвращает запрашивающему учреждению юстиции документы, которые были приложены к просьбе об оказании правовой помощи.
5. В том случае, когда правовая помощь не может быть оказана согласно статье 19 настоящего Договора, запрашиваемое учреждение юстиции возвращает запрашивающему учреждению юстиции просьбу о правовой помощи и прилагаемые документы.

Статья 9
Вызов свидетелей, гражданских истцов,
гражданских ответчиков, их представителей, экспертов

1. В случае необходимости, для участия в рассмотрении дела в суде на территории одной Договаривающейся Стороны могут быть вызваны свидетели, гражданские истцы, гражданские ответчики, их представители, эксперты, находящиеся на территории другой Договаривающейся Стороны.
2. Свидетель, гражданский истец, гражданский ответчик и их представители, а также эксперт, которые по вызову, врученному учреждением юстиции запрашиваемой Договаривающейся Стороны, явились в учреждения юстиции запрашивающей Договаривающейся Стороны, не могут быть, независимо от своего гражданства, привлечены на территории данной Договаривающейся Стороны к уголовной или административной ответственности, взяты под стражу или подвергнуты наказанию в связи с каким-либо деянием, совершенным до пересечения ее государственной границы. Эти лица не могут быть даже также привлечены к уголовной или административной ответственности, взяты под стражу или подвергнуты наказанию в связи с их показаниями или заключениями в качестве экспертов по делу, являющемуся предметом разбирательства.
3. Лица, указанные в пункте 2 настоящей статьи утрачивают предусмотренные этим пунктом гарантии, если они не оставят территорию запрашивающей Договаривающейся Стороны, хотя и имеют для этого возможность, по истечении 15 суток с того дня, когда допрашивающее учреждение юстиции сообщит им, что в дальнейшем в их присутствии нет необходимости. В этот срок не засчитывается время, в течение которого эти лица не по своей вине не могли покинуть территорию запрашивающей Договаривающейся Стороны.
4. Свидетелю, эксперту запрашивающей Договаривающейся Стороной возмещаются расходы, связанные с проездом и пребыванием в запрашивающем государстве, как и неполученная заработная плата за дни отвлечения от работы. Эксперт имеет также право на вознаграждение за проведение экспертизы. В вызове должно быть указано, какие выплаты вправе получить вызванные лица. По ходатайству таких лиц учреждения юстиции запрашивающей Договаривающейся Стороны выплачивают им аванс на покрытие соответствующих расходов.
5. Вызов гражданского истца и гражданского ответчика, свидетеля или эксперта, проживающих на территории одной из Договаривающихся Сторон, в учреждение юстиции другой Договаривающейся Стороны не должен содержать угрозы применения средств принуждения в случае неявки.

Статья 10
Порядок вручения документов

1. Учреждения юстиции запрашиваемой Договаривающейся Стороны осуществляют вручение документов в соответствии с просьбой и правилами, действующими на территории данной Договаривающейся Стороны, если вручаемые документы составлены на языке этого государства и снабжены надлежаще заверенным переводом.
2. Если документы не могут быть вручены по адресу, указанному в просьбе, запрашиваемое учреждение юстиции принимает в соответствии с законодательством своего государства меры, необходимые для установления адреса. В случае, когда установление адреса окажется невозможным, запрашиваемое учреждение юстиции уведомляет об этом запрашивающее учреждение юстиции и возвращает ему документы, подлежащие вручению.

Статья 11
Подтверждение вручения документов

Подтверждение вручения документов оформляется в соответствии с правилами, действующими на территории запрашиваемой Договаривающейся Стороны. В подтверждении должны быть указаны способ, место и время вручения, а также лицо, которому вручены документы. Подтверждение вручения документов направляется запрашиваемому учреждению юстиции.

Статья 12
Полномочия дипломатических представительств
и консульских учреждений

Договаривающиеся Стороны имеют право вручать документы и допрашивать собственных граждан, находящихся на территории другой Договаривающейся Стороны, через свои дипломатические представительства или консульские учреждения. При этом не могут применяться меры принудительного характера или угроза их применения.

Статья 13
Действительность документов

1. Документы, которые на территории одной из Договаривающихся Сторон, изготовлены или засвидетельствованы учреждением или специально на то уполномоченным лицом в пределах их компетенции по установленной форме и скреплены гербовой печатью, принимаются на территории другой Договаривающейся Стороны без какого-либо специального удостоверения.
2. Документы, которые на территории одной из Договаривающихся Сторон рассматриваются как официальные документы, пользуются на территории другой Договаривающейся Стороны доказательственной силой официальных документов.

Статья 14
Пересылка документов о гражданском состоянии и
других документов

1. Учреждения юстиции Договаривающихся Сторон пересылают непосредственно друг другу по просьбе без перевода и бесплатно свидетельства о регистрации актов гражданского состояния, документы об образовании, трудовом стаже и другие документы, касающиеся личных или имущественных прав и интересов граждан своих государств и иных лиц, постоянно проживающих на территории Договаривающихся Сторон.
2. Документы, указанные в пункте 1 настоящей статьи, учреждениями юстиции Договаривающихся Сторон могут пересылаться без перевода и бесплатно непосредственно заинтересованным лицам, проживающим на территории другой Договаривающейся Стороны, по их ходатайствам.

Статья 15
Установление адресов и других данных

1. Учреждения юстиции Договаривающихся Сторон по просьбе оказывают друг другу, в соответствии с законодательством своих государств, помощь в установлении адресов лиц, проживающих на территориях Договаривающихся Сторон, если это требуется для осуществления прав граждан. При этом запрашивающее учреждение юстиции сообщает имеющиеся у него данные, которые могут помочь в установлении адреса лица, указанного в просьбе.
2. Учреждения юстиции Договаривающихся Сторон оказывают друг другу помощь в установлении гражданского состояния, места работы или рода занятий и доходов лиц, проживающих на территории Договаривающейся Стороны, к которым в учреждениях юстиции запрашивающей Договаривающейся Стороны предъявлены имущественные требования по гражданским, семейным и уголовным делам.
3. При оказании правовой помощи в соответствии с настоящей статьей учреждения юстиции Договаривающихся Сторон сносятся друг с другом как через свои центральные органы, так и непосредственно.

Статья 16
Информация по правовым вопросам

Центральные органы учреждений юстиции Договаривающихся Сторон по просьбе предоставляют друг другу сведения о действующем или действовавшем в их государствах законодательстве и о практике его применения учреждениями юстиции, а также иную информацию по правовым вопросам.

Статья 17
Языки

1. Учреждения юстиции Договаривающихся Сторон в отношениях друг с другом при выполнении настоящего Договора пользуются казахским, туркменским и русским языками.
2. Документы, направляемые на языке запрашиваемой Договаривающейся Стороны, сопровождаются переводом на язык запрашивающей Договаривающейся Стороны или на русский язык, если настоящим Договором не предусмотрено иное.
3. Подтверждение верности письменного перевода документов производится в соответствии с законодательством Договаривающихся Сторон и положениями настоящего Договора.

Статья 18
Расходы, связанные с оказанием правовой помощи

Запрашиваемая Договаривающаяся Сторона не будет требовать возмещения расходов по оказанию правовой помощи. Договаривающиеся Стороны сами несут все расходы, возникшие при оказании правовой помощи на их территориях, если настоящим Договором не предусмотрено иное.

Статья 19
Отказ в оказании правовой помощи

1. В удовлетворении просьбы о правовой помощи может быть отказано полностью или частично, если ее исполнение может повлечь нарушение прав человека, нанести ущерб суверенитету или безопасности государства, либо противоречит законодательству запрашиваемой Договаривающейся Стороны.
2. В случае принятия решения об отказе в удовлетворении просьбы, запрашиваемая Договаривающаяся Сторона письменно уведомляет об этом с указанием причин отказа.

Раздел ІІ
Правовые отношения по гражданским и семейным делам
Часть 1
Компетенция

Статья 20
Общие положения

1. Если в частях ІІ-V настоящего раздела не установлено иное, иски к лицам, имеющим местожительство на территории одной из Договаривающихся Сторон, предъявляются независимо от их гражданства в суды этой Договаривающейся Стороны, а иски к юридическим лицам предъявляются в суды Договаривающейся Стороны, на территории которой находится орган управления юридического лица, его представительство либо филиал.
2. Суды каждой Договаривающейся Стороны компетентны также в случае, когда на ее территории:
а) осуществляется торговая, промышленная или иная хозяйственная деятельность предприятия (филиала) ответчика;
б) исполнено или должно быть полностью или частично исполнено обязательство из договора, являющегося предметом спора;
в) имеет постоянное местожительство или местонахождение истец по иску о защите чести, достоинства и деловой репутации.
3. По искам о праве собственности и иных вещных правах на недвижимое имущество исключительно компетентны суды по месту нахождения имущества. Иски к перевозчикам, вытекающие из договоров перевозки грузов, пассажиров и багажа, предъявляются по месту нахождения управления транспортной организации, которой в установленном порядке была предъявлена претензия.

Статья 21
Договорная подсудность

1. Суды Договаривающихся Сторон могут рассматривать дела и в других случаях, если имеется письменное соглашение сторон о передаче спора этим судам. При этом исключительная компетенция, вытекающая из пункта 3 статьи 20 и других норм, установленных частями ІІ-V настоящего раздела, а также законодательства соответствующей Договаривающейся Стороны, не может быть изменена соглашением Сторон.
2. При наличии соглашения о передаче спора, суд по заявлению ответчика прекращает судопроизводство по делу.

Статья 22
Взаимосвязь судебных процессов

1. В случае возбуждения производства по делу между теми же сторонами о том же предмете и по тем же основаниям в судах обеих Договаривающихся Сторон, суд возбудивший дело позднее, прекращает производство.
2. Встречный иск и требование о зачете, вытекающие из того же правоотношения, что и основной иск, подлежат рассмотрению в суде, который рассматривает основной иск.

Часть ІІ
Личный статус

Статья 23
Правоспособность и дееспособность

1. Дееспособность физического лица определяется законодательством Договаривающейся Стороны, гражданином которой является это лицо.
2. Дееспособность лица без гражданства определяется по праву страны, в которой он имеет постоянное местожительство.
3. Правоспособность юридического лица определяется законодательством Договаривающейся Стороны, на территории которой оно было учреждено.

Статья 24
Признание ограниченно дееспособным или недееспособным.
Восстановление дееспособности

1. По делам о признании лица ограниченно дееспособным или недееспособным, за исключением случаев, предусмотренных пунктами 2 и 3 настоящей статьи, компетентен суд Договаривающейся Стороны, гражданином которой является это лицо.
2. В случае, если суду одной Договаривающейся Стороны станут известны основания признания ограниченно дееспособным или недееспособным постоянно проживающего на ее территории лица, являющегося гражданином другой Договаривающейся Стороны, он уведомит об этом суд Договаривающейся Стороны, гражданином которой является данное лицо.
3. Если суд Договаривающейся Стороны, который был уведомлен об основаниях для признания ограниченно дееспособным или недееспособным, в течение трех месяцев не начнет дела или не сообщит свое мнение, дело о признании ограниченно дееспособным или недееспособным будет рассматривать суд той Договаривающейся Стороны, на территории которой этот гражданин имеет местожительство. Решение о признании лица ограничено дееспособным или недееспособным направляется компетентному суду Договаривающейся Стороны, гражданином которой является это лицо.
4. Положения пунктов 1-3 настоящей статьи применяются соответственно и к восстановлению дееспособности.
5. В случаях, предусмотренных пунктами 2 и 3 настоящей статьи и не терпящих отлагательства, меры, необходимые для защиты лица либо его имущества, может самостоятельно принять суд Договаривающейся Стороны, на чьей территории данное лицо проживает. Распоряжения, принятые в связи с этими мерами, направляются в суд Договаривающейся Стороны, гражданином которой является данное лицо. Эти распоряжения могут быть отменены, если этой Договаривающейся Стороной будет постановлено иное.

Статья 25
Признание безвестно отсутствующим и объявление умершим.
Установление факта смерти

1. По делам о признании лица безвестно отсутствующим или объявлении умершим и по делам об установлении факта смерти компетентны суды Договаривающейся Стороны, гражданином которой лицо было в то время, когда оно по последним данным было в живых, а в отношении других лиц - учреждения юстиции по последнему месту жительства лица.
2. Суды каждой из Договаривающихся Сторон могут признать гражданина другой Договаривающейся Стороны и иное лицо, проживающее на ее территории, без вести отсутствующим или умершим, а также установить факт его смерти по ходатайству проживающих на ее территории заинтересованных лиц, права и интересы которых основаны на законодательстве этой Договаривающейся Стороны.
3. При рассмотрении дел о признании безвестно отсутствующим или объявлении умершим и дел об установлении факта смерти суды Договаривающихся Сторон применяют законодательство своего государства.

Часть ІІІ
Семейные дела

Статья 26
Заключение брака

Условия заключения брака определяются для каждого из лиц, вступающих в брак, законодательством Договаривающейся Стороны, гражданином которой оно является, а для лиц без гражданства - законодательством Договаривающейся Стороны, являющейся их постоянным местом жительства. Кроме того, в отношении препятствий к заключению брака должны быть соблюдены требования законодательства Договаривающейся Стороны, на территории которой заключается брак.

Статья 27
Правоотношения супругов

1. Личные и имущественные правоотношения супругов определяются по законодательству Договаривающейся Стороны, на территории которой они имеют совместное местожительство.
2. Если один из супругов проживает на территории одной Договаривающейся Стороны, а другой - на территории другой Договаривающейся Стороны и при этом оба супруга имеют одно и то же гражданство, их личные и имущественные правоотношения определяются по законодательству той Договаривающейся Стороны, гражданами которой они являются.
3. Если один из супругов является гражданином одной Договаривающейся Стороны, а второй - другой Договаривающейся Стороны и один из них проживает на территории одной, а второй - на территории другой Договаривающейся Стороны, то их личные и имущественные правоотношения определяются по законодательству Договаривающейся Стороны, на территории которой они имели свое последнее совместное местожительство.
4. Если лица, указанные в пункте 3 настоящей статьи, не имели совместного местожительства на территории Договаривающихся Сторон, применяется законодательство Договаривающейся Стороны, учреждение которой рассматривает дело.
5. Правоотношения супругов, касающиеся их недвижимого имущества, определяются по законодательству Договаривающейся Стороны, на территории которой находится это имущество.
6. По делам о личных и имущественных правоотношениях супругов компетентны учреждения Договаривающейся Стороны, законодательство которой подлежит применению в соответствии с пунктами 1-3, 5 настоящей статьи.

Статья 28
Расторжение брака

1. По делам о расторжении брака применяется законодательство Договаривающейся Стороны, гражданами которой являются супруги в момент подачи заявления.
2. Если один из супругов является гражданином одной Договаривающейся Стороны, а второй - другой Договаривающейся Стороны, применяется законодательство Договаривающейся Стороны, учреждение которой рассматривает дело о расторжении брака.

Статья 29
Компетентность учреждений юстиции Договаривающихся Сторон

1. По делам о расторжении брака в случае, предусмотренном пунктом 1 статьи 28, компетентны учреждения юстиции Договаривающейся Стороны, гражданами которой являются супруги в момент подачи заявления. Если на момент подачи заявления оба супруга проживают на территории другой Договаривающейся Стороны, то компетентны также учреждения этой Договаривающейся Стороны.
2. По делам о расторжении брака в случае, предусмотренном пунктом 2 статьи 28, компетентны учреждения Договаривающейся Стороны, на территории которой проживают оба супруга. Если один из супругов проживает на территории одной Договаривающейся Стороны, а второй - на территории другой Договаривающейся Стороны, по делам о расторжении брака компетентны учреждения обеих Договаривающихся Сторон, на территориях которых проживают супруги.

Статья 30
Признание брака недействительным

1. По делам о признании брака недействительным применяется законодательство Договаривающейся Стороны, которое в соответствии со статьей 26 применялось при заключении брака.
2. Компетентность учреждений по делам о признании брака недействительным определяется в соответствии со статьей 29.

Статья 31
Установление и оспаривание отцовства или материнства

Установление и оспаривание отцовства или материнства определяется по законодательству Договаривающейся Стороны, гражданином которой ребенок является по рождению.

Статья 32
Правоотношения между родителями и детьми

1. Правоотношения между родителями и детьми определяются законодательством Договаривающейся Стороны, на территории которой постоянно проживают дети.
2. Правоотношения между внебрачным ребенком и его матерью и отцом определяются законодательством Договаривающейся Стороны, гражданином которой является ребенок.
3. По делам о взыскании алиментов с совершеннолетних детей, применяется законодательство Договаривающейся Стороны, на территории которой имеет местожительство лицо, претендующее на получение алиментов.
4. По делам о правоотношениях между родителями и детьми компетентен суд Договаривающейся Стороны, законодательство которой подлежит применению в соответствии с пунктами 1, 2, 3 настоящей статьи.

Статья 33
Опека и попечительство

1. Установление или отмена опеки или попечительства производится по законодательству Договаривающейся Стороны, гражданином которой является лицо, в отношении которого устанавливается или отменяется опека или попечительство.
2. Правоотношения между опекуном или попечителем и лицом, находящимся под опекой или попечительством, регулируется законодательством Договаривающейся Стороны, учреждение которой назначило опекуна или попечителя.
3. Обязанность принять опекунство или попечительство устанавливается законодательством Договаривающейся Стороны, гражданином которой является лицо, назначаемое опекуном или попечителем.
4. Опекуном или попечителем лица, являющегося гражданином одной Договаривающейся Стороны, может быть назначен гражданин другой Договаривающейся Стороны, если он проживает на территории Стороны, где будет осуществляться опека или попечительство.

Статья 34
Компетентность учреждений Договаривающихся Сторон
в вопросах опеки и попечительства

По делам об установлении или отмене опеки и попечительства компетентны учреждения Договаривающейся Стороны, гражданином которой является лицо, в отношении которого устанавливается или отменяется опека или попечительство, если иное не установлено настоящим Договором.

Статья 35
Порядок принятия мер по опеке и попечительству

1. В случае необходимости принятия мер по опеке или попечительству в интересах гражданина одной Договаривающейся Стороны, местожительство, местопребывание или имущество которого находится на территории другой Договаривающейся Стороны, учреждение этой Договаривающейся Стороны безотлагательно уведомляет учреждение, компетентное в соответствии со статьей 34.
2. В случаях, не терпящих отлагательства, учреждение другой Договаривающейся Стороны может само принять необходимые временные меры в соответствии со своим законодательством. При этом оно обязано безотлагательно уведомить об этом учреждение, компетентное в соответствии со статьей 34. Эти меры сохраняют силу до принятия учреждением, указанным в статье 34, иного решения.

Статья 36
Порядок передачи опеки или попечительства

1. Учреждение, компетентное в соответствии со статьей 34, может передать опеку или попечительство учреждению другой Договаривающейся Стороны, в том случае, если лицо находящееся под опекой или попечительством, имеет на территории этой Договаривающейся Стороны местожительство, местопребывание или имущество. Передача опеки или попечительства вступает в силу с момента, когда запрашиваемое учреждение примет на себя опеку или попечительство и уведомит об этом запрашивающее учреждение.
2. Учреждение, которое в соответствии с пунктом 1 настоящей статьи приняло опеку или попечительство, осуществляет их в соответствии с законодательством своего государства. Оно не вправе выносить решения по вопросам, касающимся личного статуса лица, находящегося под опекой или попечительством, но может дать разрешение на заключение брака, если это необходимо по законодательству Договаривающейся Стороны, гражданином которой является это лицо.

Статья 37
Усыновление

1. Усыновление или его отмена определяется по законодательству Договаривающейся Стороны, гражданином которой является усыновитель в момент подачи заявления об усыновлении или его отмене.
2. Если ребенок является гражданином другой Договаривающейся Стороны, при усыновлении или его отмене необходимо получить согласие законного представителя и компетентного государственного органа, а также согласие ребенка, если это требуется по законодательству Договаривающейся Стороны, гражданином которой он является.
3. Если ребенок усыновляется супругами, из которых один является гражданином одной Договаривающейся Стороны, а другой - гражданином другой Договаривающейся Стороны, усыновление или его отмена должны производиться в соответствии с условиями, предусмотренными законодательством обеих Договаривающихся Сторон.
4. По делам об усыновлении или его отмене компетентно учреждение Договаривающейся Стороны, гражданином которой является усыновитель в момент подачи заявления об усыновлении или его отмене, а в случае, предусмотренном пунктом 3 настоящей статьи, компетентно учреждение той Договаривающейся Стороны, на территории которой супруги имели или имеют последнее местожительство или местопребывание.

Часть IV
Имущественные правоотношения

Статья 38
Право собственности

1. Право собственности на недвижимое имущество определяется по законодательству Договаривающейся Стороны, на территории которой находится недвижимое имущество. Вопрос о том, какое имущество является недвижимым, решается в соответствии с законодательством государства, на территории которого находится это имущество.
2. Право собственности на транспортное средство, подлежащее внесению в государственные реестры, определяется по законодательству Договаривающейся Стороны, на территории которой находится орган, осуществивший регистрацию транспортного средства.
3. Возникновение и прекращения права собственности или иного вещного права на имущество определяется по законодательству Договаривающейся Стороны, на территории которой имущество находилось в момент, когда имело место действие или иное обстоятельство, послужившее основанием возникновения или прекращения такого права.
4. Возникновение и прекращение права собственности или иного вещного

права на имущество, являющегося предметом сделки, определяется по 
законодательству места совершения сделки, если иное не предусмотрено 
соглашением сторон.
     
                              Статья 39
                             Форма сделки
     1. Форма сделки определяется по законодательству места ее совершения.
     2. Форма сделки по поводу недвижимого имущества и прав на него 
определяется по законодательству Договаривающейся Стороны, на территории 
которой находится такое имущество.
     
                              Статья 40
                             Доверенность 

     Форма и срок действия доверенности определяются по законодательству 
Договаривающейся Стороны, на территории которой выдана доверенность.
     
                              Статья 41 
                  Права и обязанности сторон по сделке

Права и обязанности сторон по сделке определяются по законодательству места ее совершения, если иное не предусмотрено соглашением сторон.

Статья 42
Возмещение вреда

1. Обязательства о возмещении вреда, кроме вытекающих из договоров и других правомерных действий, определяются по законодательству Договаривающейся Стороны, на территории которой имело место действие или иное обстоятельство, послужившее основанием для требования о возмещении вреда.
2. Если причинитель вреда и потерпевший являются гражданами одной Договаривающейся Стороны, применяется законодательство этой Договаривающейся Стороны.
3. По делам, упомянутым в пунктах 1 и 2 настоящей статьи, компетентен

суд Договаривающейся Стороны, на территории которой имело место действие 
или иное обстоятельство, послужившее основанием для требования о 
возмещении вреда. Потерпевший может предъявить иск также в суде 
Договаривающейся Стороны, на территории которой имеет местожительство 
ответчик.
     
                              Статья 43 
                          Исковая давность

     Вопросы исковой давности разрешаются по законодательству, которое 
применяется для регулирования соответствующего правоотношения.
     
                               Часть V 
                            Наследование 

                             Статья 44
                         Принцип равенства

Граждане каждой из Договаривающихся Сторон могут наследовать на территории другой Договаривающейся Стороны имущество или право по закону или по завещанию на равных условиях и в том же объеме, как и граждане данной Договаривающейся Стороны.

Статья 45
Право наследования

1. Право наследования имущества, кроме случая, предусмотренного пунктом 2 настоящей статьи, определяется по законодательству Договаривающейся Стороны, на территории которой наследодатель имел последнее местожительство.
2. Право наследования недвижимого имущества определяется по законодательству Договаривающейся Стороны, на территории которой находится это имущество.

Статья 46
Переход наследства к государству

Если по законодательству Договаривающейся Стороны, подлежащему применению при наследовании, наследником является государство, то движимое наследственное имущество переходит Договаривающейся Стороне, гражданином которой является наследодатель в момент смерти, а недвижимое наследственное имущество переходит Договаривающейся Стороне, на территории которой оно находится.

Статья 47
Завещание

Способность лица к составлению и отмене завещания, а также форма завещания и его отмены определяются по праву того государства, где завещатель имел местожительство в момент составления акта. Однако завещание или его отмена не могут быть признаны недействительными вследствие несоблюдения формы, если последняя удовлетворяет требованиям права места его составления.

Статья 48
Компетенция по делам о наследстве

1. Производство по делам о наследовании движимого имущества компетентны вести учреждения Договаривающейся Стороны, на территории которой имел местожительство наследодатель в момент своей смерти.
2. Производство по делам о наследовании недвижимого имущества компетентны вести учреждения Договаривающейся Стороны, на территории которой находится имущество.
3. Положения пунктов 1 и 2 настоящей статьи применяются также при рассмотрении споров, возникающих в связи с производством по делам о наследстве.

Статья 49
Компетенция дипломатического представительства или
консульского учреждения по делам о наследстве

По делам о наследовании, в том числе по наследственным спорам, дипломатические представительства или консульские учреждения каждой из Договаривающихся Сторон компетентны представлять граждан своего государства, если они отсутствуют или не назначили представителя, за исключением права на отказ от наследства, без специальной доверенности в учреждениях других Договаривающихся Сторон.

Статья 50
Меры по охране наследства

1. Учреждения Договаривающихся Сторон принимают в соответствии со своим законодательством меры, необходимые для обеспечения охраны наследства, оставленного на их территориях гражданами другой Договаривающейся Стороны, или для управления им.
2. О мерах, принятых согласно пункту 1 настоящей статьи, безотлагательно уведомляется дипломатическое представительство или консульское учреждение Договаривающейся Стороны, гражданином которой является наследодатель. Указанное представительство или учреждение может принимать участие в осуществлении этих мер.
3. По ходатайству учреждения юстиции, компетентного вести производство по делу о наследовании, а также дипломатического представительства или консульского учреждения меры, принятые в соответствии с пунктом 1 настоящей статьи, могут быть изменены, отменены или отложены.

Статья 51
Передача наследства

1. Если движимое наследственное имущество или денежная сумма, вырученная от продажи движимого или недвижимого наследственного имущества, подлежит после окончания наследственного производства передаче наследникам, местожительство или местопребывание которых находится на территории другой Договаривающейся Стороны, то наследственное имущество или вырученная денежная сумма передается дипломатическому представительству или консульскому учреждению этой Договаривающейся Стороны.
2. Учреждение, компетентное по делам о наследовании, дает распоряжение о передаче наследственного имущества дипломатическому представительству или консульскому учреждению.
3. Это имущество может быть передано наследникам, если:
а) все требования кредиторов наследователя, заявленные в срок, установленный законодательством Договаривающейся Стороны, где находится наследственное имущество, оплачены или обеспечены;
б) уплачены или обеспечены все связанные с наследованием сборы;
в) компетентные учреждения дали, если это необходимо, разрешение на вывоз наследственного имущества.
4. Перевод денежных сумм производится в соответствии с действующим на территориях Договаривающихся Сторон законодательством.

Раздел ІІІ
Признание и исполнение решений

Статья 52
Признание и исполнение решений

Каждая из Договаривающихся Сторон на условиях, предусмотренных настоящим Договором, признает и исполняет следующие вступившие в законную силу решения, вынесенные на территории другой Договаривающейся Стороны:
а) решения учреждений юстиции по гражданским и семейным делам, включая утвержденные судом мировые соглашения по таким делам и нотариальные акты в отношении денежных обязательств (далее - решения);
б) приговоры судов по уголовным делам в части возмещения ущерба, причиненного преступлением;
в) окончательные решения судов по арбитражным (хозяйственным) делам.

Статья 53
Признание решений, не требующих исполнения

1. Вынесенные учреждениями юстиции каждой из Договаривающихся Сторон и вступившие в законную силу решения, не требующие по своему характеру исполнения, признаются на территории другой Договаривающейся Стороны без специального производства при условии, если:
а) учреждения юстиции запрашиваемой Договаривающейся Стороны не вынесли ранее по этому делу решения, вступившего в законную силу;
б) дело, согласно настоящему Договору, а в случаях не предусмотренных им, согласно законодательству Договаривающейся Стороны, на территории которой решение должно быть признано, не относится к исключительной компетенции учреждения юстиции этой Договаривающейся Стороны.
2. Положения пункта 1 настоящей статьи относятся и к решениям по опеке и попечительству, а также решениям, вынесенным органами записи актов гражданского состояния.

Статья 54
Ходатайство о разрешении
принудительного исполнения решения

1. Ходатайство о разрешении принудительного исполнения решения подается в компетентный суд Договаривающейся Стороны, где решение подлежит исполнению. Оно может быть подано и в суд, который вынес решение по делу в первой инстанции. Этот суд направляет ходатайство суду, компетентному вынести решение по ходатайству.
2. К ходатайству прилагаются:
а) решение или его заверенная копия, а также официальный документ о том, что решение вступило в законную силу и подлежит исполнению или в том, что оно подлежит исполнению до вступления в законную силу, если это не следует из самого решения;
б) документ, из которого следует, что сторона, против которой было вынесено решение, не принявшая участия в процессе, была в надлежащем порядке и своевременно вызвана в суд, а в случае ее процессуальной недееспособности, была надлежащим образом представлена;
в) документ, подтверждающий частичное исполнение решения на момент его пересылки;
г) документ, подтверждающий соглашение сторон по делам договорной подсудности.
3. Ходатайство о разрешении принудительного исполнения решения и приложенные к нему документы снабжаются заверенным переводом на язык запрашиваемой Договаривающейся Стороны или на русский язык.

Статья 55
Порядок признания и принудительного исполнения решений

1. Ходатайство о признании и разрешении принудительного исполнения решений, предусмотренных в статье 54, рассматриваются судами Договаривающейся Стороны, на территории которой должно быть осуществлено принудительное исполнение.
2. Суд, рассматривающий ходатайство о признании и разрешении принудительного исполнения решения, ограничивается установлением того, что условия, предусмотренные настоящим Договором, соблюдены. В случае, если условия соблюдены, суд выносит решение о принудительном исполнении.
3. Порядок принудительного исполнения определяется по законодательству Договаривающейся Стороны, на территории которой должно быть осуществлено исполнение.

Статья 56
Отказ в признании и исполнении решений

В признании предусмотренных статьей 52 решений и в выдаче разрешения на принудительное исполнение может быть отказано в случаях, если:
а) в соответствии с законодательством Договаривающейся Стороны, на территории которой вынесено решение, оно не вступило в законную силу или не подлежит исполнению, за исключением случаев, когда решение подлежит исполнению до вступления в законную силу;
б) ответчик не принял участия в процессе вследствие того, что ему или его уполномоченному не был своевременно и надлежаще вручен вызов в суд;
в) по делу между этими же сторонами о том же предмете и по тому же основанию на территории Договаривающейся Стороны, где должно быть признано и исполнено решение, ранее уже было вынесено вступившее в законную силу решение или имеется признанное решение суда третьего государства, либо если учреждением этой Договаривающейся Стороны ранее было возбуждено производство по данному делу;
г) согласно положению настоящего Договора, а в случаях, не предусмотренных им, согласно законодательству Договаривающейся Стороны, на территории которой решение должно быть признано и исполнено, дело относится к исключительной компетенции ее учреждения;
д) отсутствует документ, подтверждающий соглашение сторон по делу договорной подсудности;
е) истек срок давности принудительного исполнения, предусмотренный законодательством Договаривающейся Стороны, суд которой рассматривает ходатайство о признании и исполнении решения.

Раздел IV
Заключительные положения

Статья 57
Вопросы применения настоящего Договора

1. Вопросы, возникающие при применении настоящего Договора, решаются компетентными учреждениями юстиции по взаимному соглашению. При необходимости может быть образована совместная Комиссия из представителей соответствующих государственных органов Договаривающихся Сторон в целях урегулирования возникших разногласий.
2. Центральными органами учреждений юстиции Договаривающихся Сторон могут заключаться межведомственные договоры (соглашения) по вопросам применения положений настоящего Договора.

Статья 58
Отношение к другим международным договорам

Положения настоящего Договора не затрагивают обязанностей

Договаривающихся Сторон, вытекающих из других международных договоров, 
участниками которых Договаривающиеся Стороны являются.
     
                              Статья 59
                          Внесение дополнений

     В настоящий Договор по взаимному соглашению обеих Договаривающихся 
Сторон могут вноситься дополнения и изменения, вступающие в силу в 
соответствии с условиями, предусмотренными статьей 60 настоящего Договора.
     
                              Статья 60
                          Вступление в силу

     Настоящий Договор подлежит ратификации и вступит в силу на тридцатый 
день с даты обмена ратификационными грамотами.
     
                              Статья 61
                        Действие во времени

     Действие настоящего Договора распространяется и на правоотношения, 
возникшие до его вступления в силу.

Статья 62
Срок действия

1. Настоящий Договор будет действовать в течение пяти лет с даты вступления в силу и срок его действия автоматически продлевается на последующие пятилетние периоды, если одна из Договаривающихся Сторон не пожелает прекратить его действие.
2. Каждая из Договаривающихся Сторон может денонсировать настоящий Договор, письменно уведомив другую Договаривающуюся Сторону за шесть месяцев до окончания очередного пятилетнего периода. Договор утрачивает силу по истечении шести месяцев с даты получения другой Договаривающейся

Стороной такого уведомления.
     Совершенно в Алматы 27.02.1997 года в двух экземплярах, каждый на 
казахском, туркменском и русском языках, причем все тексты аутентичны.
     В случаях разногласий в толковании положений настоящего Договора, 
Договаривающиеся Стороны будут руководствоваться текстом на русском языке.
     
      
     
     
     
     
     
   
           
     
                          
     
     
     
     
     

    
      
      

Қазақстан Республикасы мен Түрікменстан арасындағы азаматтық және отбасылық істер жөніндегі құқықтық көмек және құқықтық қатынастар туралы шартты бекіту туралы

Қазақстан Республикасының Заңы 1998 жылғы 10 желтоқсан N 311-I

     Алматыда 1997 жылғы 27 ақпанда қол қойылған Қазақстан Республикасы 
мен Түрікменстан арасындағы азаматтық және отбасылық істер жөніндегі 
құқықтық көмек және құқықтық қатынастар туралы шарт бекітілсін.
     
     Қазақстан Республикасының 
             Президенті 
     
          Қазақстан Республикасы мен Түркiменстан арасындағы 
          азаматтық және отбасылық iстер жөнiндегi құқықтық 
               көмек және құқықтық қатынастар туралы 
                                ШАРТ 
     
     (ҚР халықаралық шарттары бюллетені, 2001 ж., N 3, 23-құжат)
    (2000 жылғы 10 сәуірде күшіне енді - "Дипломатия жаршысы" ж., 
         Арнайы шығарылым N 2, 2000 жылғы қыркүйек, 95 бет) 
     
     Бұдан әрi Уағдаласушы Тараптар деп аталатын Қазақстан Республикасы
мен Түркiменстан, 
     халықаралық құқықтың көпшiлiкке танылған нормаларын басшылыққа ала 
отырып, 
     Уағдаласушы екi Тарап азаматтарының жеке және мүлiктiк құқықтарының 
тең құқықтық қорғалуын қамтамасыз етуге ұмтылуға сүйене отырып, 
     азаматтық және отбасылық iстер жөнiндегi құқықтық ынтымақтастықты 
дамытуға зор маңыз бере отырып, 
     төмендегiлер туралы уағдаласты: 
     
                               I ТАРАУ 
                           Жалпы ережелер 
     
                               I бөлiм
                           Құқықтық қорғау 
     
                               1-бап 
                       Құқықтық қорғауды ұсыну 
     

1. Уағдаласушы бiр Тараптың азаматтары, сондай-ақ оның аумағында тұрақты тұратын басқа адамдар басқа Уағдаласушы Тараптың аумағында өздерiнiң жеке және мүлiктiк құқықтарына қатысты аталған Уағдаласушы Тарап азаматтары пайдаланатын құқықтық қорғауды пайдаланады.
2. Әрбiр Уағдаласушы Тараптың азаматтары, сондай-ақ оның аумағында тұратын басқа адамдар басқа Уағдаласушы Тараптың соттарына, прокуратурасына, ішкi істер, әдiлет органдарына және құзыретiне азаматтық және отбасылық істер жататын (бұдан әрi "әдiлет мекемелерi" деп аталатын) өзге мекемелерiне кедергiсiз бара алады, онда аталған Уағдаласушы Тарап азаматтарына қолданылатын шарттарда сөз сөйлей, құзаухаттар қозғай, талаптар ұсына және басқа да іс жүргiзу әрекеттерін жүзеге асыра алады.
3. Осы Шарт ережелерi осыған сәйкес Уағдаласушы Тараптар аумақтарында олардың заңдарына сәйкес құрылған заңды тұлғаларға, сондай-ақ іс жүргiзу құқық қабiлетi бар басқа ұйымдарға қолданылады.

2-бап
Баждарды төлеуден босату және шығындардың
орнын толтыру

1. Әрбiр уағдаласушы Тараптардың азаматтары, оның аумағында тұрақты тұратын өзге адамдар басқа Уағдаласушы Тарап аумағында сот және нотариалдық баждар мен шығындарды төлеуден және олардың орнын толтырудан босатылады, сондай-ақ аталған Уағдаласушы Тарап азаматтарына ұсынылатын шарттар мен көлемде ақысыз заңгерлiк көмектi пайдаланады.
2. Осы баптың 1-тармағында көзделген жеңiлдiктер, шешiмнiң орындалуын қосқанда, нақты іс бойынша жүзеге асырылатын барлық іс жүргiзу әрекеттерiне қолданылады.

3-бап
Жеке, отбасылық және мүлiктiк жағдай
туралы құжаттар ұсыну

1. Осы Шарттың 2-бабында көзделген жеңiлдiктер жеңiлдiктер туралы құзаухаттарды қозғаған адамның жеке, отбасы және мүлiктiк жағдайы туралы құжаттар негiзiнде ұсынылады. Бұл құжаттарды аумағында аталған адамның тұратын жерi немесе орналасқан жерi бар уағдаласушы Тараптың құзыреттi мекемелерi бередi.
2. Егер құзаухат қозғаған адамның Уағдаласушы Тарап аумағында тұратын жерi немесе орналасқан жерi болмаса, онда осы баптың 1-тармағында көзделген құжаттарды ол азаматы болып табылатын Уағдаласушы Тараптың тиiстi дипломатиялық өкiлдiгi немесе консулдық мекемесi бере алады.
3. Жеңiлдiктер ұсыну туралы шешiм шығаратын әдiлет басқармасы қажет болған жағдайда да құжаттарды берген мекемеден қосымша мағлұматтар немесе қажеттi түсiнiктемелер талап ете алады.

II бөлiм
Құқықтық көмек

                                4-бап 

Құқықтық көмек көрсету

1. Уағдаласушы Тараптардың әдiлет мекемелерi осы Шарттың ережелерiне

сәйкес азаматтық және отбасылық iстер бойынша өзара құқықтық көмек 
көрсетедi. 
     2. Әдiлет мекемелерi осы баптың 1-тармағында аталған iстер бойынша 
басқа мекемелерге де құқықтық көмек көрсетедi. 
     3. Басқа мекемелер осы баптың 1-тармағында аталған iстер бойынша 
Әдiлет мекемелерi арқылы құқықтық көмек туралы өтiнiштер жолдайды. 
     

                               5-бап 
                       Құқықтық көмек көлемi 
     

Уағдаласушы Тараптардың әдiлет мекемелерi сұрау салынған Уағдаласушы Тараптың заңдарында көзделген іс жүргiзу және басқа әрекеттердi орындау жолымен бір-бiрiне құқықтық көмек көрсетедi, соның ішiнде:
а) банк, қаржылық, заң және іскерлiк құжаттарды қосқанда, құжаттарды

құру және жолдау, тиiстi құжаттар мен материалдардың түпнұсқаларын немесе 
куәландырылған көшiрмелерiн ұсыну; 
     б) қарау және куәландыру өткiзу; 
     в) сарап жүргiзу; 
     г) тараптардан, куәлардан, сарапшылардан жауап алу; 
     д) сот құжаттарын ұсыну;
     е) азаматтық және отбасылық iстер бойынша сот шешiмдерiн, азаматтық 
талап бөлiгiнде қылмыстық істер бойынша үкiмдердi, атқару жазуларын 
мойындау және орындау. 
     
                               6-бап 
                         Қатынастар тәртiбi 
     
     Егер осы Шартта қатынас жасаудың басқа тәртiбi белгiленбесе, құқықтық 
көмек көрсету кезiнде Уағдаласушы Тараптардың әдiлет мекемелерi 
бiр-бiрiмен өздерiнiң орталық органдары арқылы қатынасады. 
     
                               7-бап 
            Құқықтық көмек көрсету туралы өтiнiш мазмұны 
     
     1. Құқықтық көмек көрсету туралы өтiнiште мыналар болуға тиiс: 
     а) сұрау салушы әдiлет мекемесiнiң атауы және сұрау салынған әдiлет 
мекемесiнiң атауы; 
     б) құқықтық көмек сұралып отырған істiң атауы, өтiнiш мақсатын 
баяндау және сұралып отырған көмектi сипаттау; 

в) тараптардың, куәлардың аттары және фамилиялары, олардың тұратын жерi немесе орналасқан жерi, азаматтығы, кәсiбi туралы мағлұматтар, заңды тұлғалар үшiн - олардың атауы және орналасқан жері;
г) "в" тармақшасында аталған адамдардың өкiлдерi болған жағдайда - олардың аттары, фамилиялары және мекен-жайлары;
д) орындалуы талап етiлiп отырған нақты процедураны қолдану себептерi және егжей-тегжейлi сипаттамасы;
е) қылмыстық iстер бойынша, егер қылмыс нәтижесiнде зиян келтiрiлген болса, материалдық зиянның мөлшерi туралы мағлұматтар;
ж) қажет болған кезде, өтiнiш орындалуға тиiс мерзiмдi көрсету.
2. Қажет болған жағдайда, өтiнiшке өтiнiштiң орындалуын жеңiлдететiн немесе прокурорлар санкциялайтын іс жүргiзу әрекеттерi үшiн қажеттi құжаттардың тиiстi түрде куәландырылған көшiрмелерi немесе олардан алынған жазулар қоса берiледi.
3. Құжаттарды беру туралы өтiнiшке алушының нақты мекен-жайы және құжаттар атауы көрсетiлуге тиiс.

8-бап
Орындау тәртiбi

1. Құқықтық көмек көрсету туралы өтiнiштi орындау кезiнде сұрау салынған әдiлет мекемесi өз мемлекетiнiң заңдарын қолданады. Өтiнiш берген әдiлет мекемесiнiң өтiнiшi бойынша ол сұрау салушы Уағдаласушы Тараптың іс жүргiзу нормаларын да, егер олар сұрау салынған Уағдаласушы Тараптың заңдарына қайшы келмесе, қолдана алады.
2. Егер сұрау салынған әдiлет мекемесi құқықтық көмек көрсету туралы өтiнiштi орындауға құзыреттi емес болса, ол өтiнiштi құзыреттi мекемеге жолдайды және бұл туралы сұрау салған әдiлет мекемесiне хабарлайды.
3. Егер бұған сұрау салынған Уағдаласушы Тараптың заңдары жол берсе, сұрау салған әдiлет мекемесiнiң өтiнiшi бойынша сұрау салынған әдiлет мекемесi оның және мүдделi тараптардың өтiнiштiң орындалуына қатысуы үшiн, құқықтық көмек туралы өтiнiштiң орындалу уақыты мен орны туралы оған және мүдделi тараптарға хабарлайды.
4. Уағдаласушы Тараптардың әдiлет мекемелерi құқықтық көмек туралы өтiнiштердiң өз уақытында және толық орындалуы үшiн тиiстi шаралар қабылдайды. Өтiнiш орындалған соң әдiлет мекемесi қажет болған жағдайда құқықтық көмек көрсету туралы өтiнiшке қоса берiлген құжаттарды сұрау салған әдiлет мекемесiне қайтарады.
5. Осы Шарттың 19-бабына сәйкес құқықтық көмек көрсетiле алмайтын жағдайда, сұрау салынған әдiлет мекемесi сұрау салушы мекемеге құқықтық көмек туралы өтiнiштi және қоса берiлген құжаттарды қайтарады.

9-бап
Куәларды, азаматтық талапкерлердi, азаматтық
жауапкерлердi, олардың өкiлдерiн, сарапшыларды шақырту

1. Қажет болған жағдайда, iстi Уағдаласушы бiр Тараптың аумағындағы сотта қарауға қатысу үшiн басқа Уағдаласушы Тарап аумағында жүрген куәлар, азаматтық талапкерлер, азаматтық жауапкерлер, олардың өкiлдерi, сарапшылар шақырыла алады.
2. Сұрау салынған Уағдаласушы Тараптың әдiлет мекемесi берген шақыру бойынша сұрау салушы Уағдаласушы Тараптың әдiлет мекемесiне келген куә, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер және олардың өкiлдерi, сондай-ақ сарапшы, өздерiнiң азаматтығына қарамастан, аталған Уағдаласушы Тарап аумағында оның мемлекеттiк шекарасынан өткенге дейiн жасалған қандай да бiр қылмысқа байланысты қылмыстық немесе әкiмшiлiк жауапкершiлiкке тартылмайды, қамауға алынбайды немесе жазаланбайды. Бұл адамдар тергеу мәнi болып табылатын iс бойынша олардың берген көрсетулерi немесе сарапшы ретiнде берген қорытындыларына байланысты қылмыстық немесе әкiмшiлiк жауапкершiлiкке тартылмайды, қамауға алынбайды немесе жазаланбайды.
3. Осы баптың 2-тармағында аталған адамдар, егер олардан жауап алушы әдiлет мекемесi олардың қатысуы одан әрi қажет емес деп хабарлаған күннен бастап 15 тәулiк өткен соң олар, бұл үшiн мүмкiндiгi бола тұра, сұрау салушы Уағдаласушы Тараптың аумағынан кетпесе, осы тармақта көзделген кепiлдiктерiнен айрылады. Бұл мерзiмге бұл адамдардың басқалардың кiнәсынан сұрау салушы Уағдаласушы Тарап аумағынан кете алмаған уақыты қосылмайды.
4. Уағдаласушы Тараптың куәсына, сарапшысына, жұмыстан қол үзген күндер үшiн төленбеген еңбекақыны қосқанда, жол жүруге және сұрау салушы мемлекет аумағында болуға байланысты шығындардың орны толтырылады. Сарапшының, сондай-ақ сарап жүргiзгенi үшiн ақы алуға құқығы бар. Шақыруда шақырылған адамдардың қандай төлемдер алуға құқылы екендiгi де көрсетiлуге тиiс. Бұндай адамдардың өтiнiшi бойынша сұрау салушы Уағдаласушы Тараптың әдiлет мекемелерi тиiстi шығындардың орнын толтыруға аванс төлейдi.
5. Бiр Уағдаласушы Тарап аумағында тұратын азаматтық жауапкердi немесе азаматтық талапкердi, куәнi немесе сарапшыны басқа Уағдаласушы Тараптың әдiлет мекемесiне шақыруда келмеген жағдайда күштеу шараларын қолдану қаупi болмауға тиiс.

10-бап
Құжаттарды беру тәртiбi

1. Егер берiлiп отырған құжаттар осы мемлекеттiң тiлiнде жасалған болса және тиiстi түрде куәландырылған аудармасы болса, сұрау салынған Уағдаласушы Тараптың әдiлет мекемелерi құжаттарды берудi өтiнiшке және аталған Уағдаласушы Тарап аумағында қолданылатын ережелерге сәйкес жүзеге асырады.
2. Егер құжаттар өтiнiште көрсетiлген мекен-жай бойынша берiле алмайтын болса, сұрау салынған әдiлет мекемесi өз мемлекетiнiң заңдарына сәйкес мекен-жайды анықтау үшiн қажеттi шаралар қабылдайды. Мекен-жайды анықтау мүмкiн болмаған жағдайда, сұрау салынған әдiлет мекемесi бұл жөнiнде сұрау салушы әдiлет мекемесiне хабарлайды және берiлуге тиiс

құжаттарды оған қайтарады. 

                               11-бап 
                    Құжаттардың берiлуiн растау 
     
     Құжаттардың берiлуiн растау сұрау салынған Уағдаласушы Тарап 
аумағында қолданылатын ережелерге сәйкес ресiмделедi. Растауда беру әдiсi, 
орны және уақыты, сондай-ақ құжаттар берiлген адам көрсетiлуге тиiс. 
Құжаттардың берiлгендiгiн растау сұрау салушы әдiлет мекемесiне жолданады.
     
                               12-бап 
            Дипломатиялық өкiлдiктердiң және консулдық 
                    мекемелердiң өкiлеттiктерi 
     

Уағдаласушы Тараптар өздерiнiң дипломатиялық өкiлдiктерi немесе

консулдық мекемелерi арқылы құжаттар беруге және басқа Уағдаласушы Тарап 
аумағында орналасқан өз азаматтарынан жауап алуға құқылы. Бұл жағдайда 
күштеу сипатындағы шаралар немесе оларды қолдану қаупi қолданыла алмайды. 
     
                               13-бап 
                      Құжаттардың жарамдылығы 
     
     1. Уағдаласушы бiр Тараптың аумағында мекеме немесе осыған арнайы 
өкiлеттенген адам олардың құзыреттерi шегiнде және белгiленген нысанда 
дайындаған немесе куәландырған және елтаңбалық мөрмен бекiткен құжаттар 
басқа Уағдаласушы Тарап аумағында қандай да бiр арнайы куәландырусыз 
қабылданады. 
     2. Уағдаласушы Тараптың бiрiнiң аумағында ресми құжаттар ретiнде 
қаралатын құжаттар басқа Уағдаласушы Тарап аумағында ресми құжаттың 
дәлелдi күшiн пайдаланады. 
     
                               14-бап 
            Азаматтық хал туралы құжаттарды және басқа 
                          құжаттарды жолдау 
     

1. Уағдаласушы Тараптардың әдiлет мекемелерi өтiнiш бойынша бiр-бiрiне тiкелей аудармасыз және ақысыз азаматтық хал актiлерiн тiркеу туралы куәлiктердi, бiлiмi, еңбек стажы туралы куәлiктердi және өз мемлекеттерi азаматтарының және Уағдаласушы Тараптар аумағында тұрақты тұратын адамдардың жеке немесе мүлiктiк құқықтарына және мүдделерiне қатысты басқа да құжаттарды жолдайды.
2. Осы баптың 1-тармағында аталған құжаттарды Уағдаласушы Тараптардың әдiлет мекемелерi басқа Уағдаласушы Тарап аумағында тұратын мүдделi адамдарға олардың өтiнiштерi бойынша аудармасыз және тiкелей жолдай алады.

15-бап
Мекен-жайларды және басқа мағлұматтарды анықтау

1. Уағдаласушы Тараптардың әдiлет мекемелерi өтiнiш бойынша бiр-бiрiне, егер бұл азаматтардың құқықтарын жүзеге асыру үшiн қажет болса, өз мемлекеттерiнiң заңдарына сәйкес, Уағдаласушы Тараптар аумағында тұратын адамдардың мекен-жайларын анықтауда көмек көрсетедi. Бұл жағдайда сұрау салушы әдiлет мекемесi өтiнiште көрсетiлген адамның мекен-жайын анықтауға көмектесе алатын онда бар мағлұматтарды хабарлайды.
2. Уағдаласушы Тараптардың әдiлет мекемелерi сұрау салушы Уағдаласушы Тараптың әдiлет мекемелерi азаматтық, отбасылық және қылмыстық істер бойынша мүлiктiк талаптар қойған, сұрау салушы Уағдаласушы Тарап аумағында тұратын адамдардың азаматтық халiн, жұмыс орнын немесе кәсiбiн және табысын анықтауда бiр-бiрiне көмек көрсетедi.
3. Осы бапқа сәйкес құқықтық көмек көрсету кезiнде Уағдаласушы

Тараптың әдiлет мекемелерi бiр-бiрiмен өздерiнiң орталық органдары арқылы 
да, тiкелей де қатынас жасайды. 
     
                               16-бап 
               Құқықтық мәселелер жөніндегi ақпарат 
     
     Уағдаласушы Тараптардың әдiлет мекемелерiнiң орталық органдары өтiнiш 
бойынша бiр-бiрiне олардың мемлекеттерiнде қолданылып жүрген немесе 
қолданылған заңдар туралы және оларды әдiлет мекемелерiнiң қолдану 
практикасы туралы, сондай-ақ құқықтық мәселелер жөнiндегi басқа да 
ақпараттарды ұсынады. 
     
                               17-бап 
                               Тiлдер 
     
     1. Уағдаласушы Тараптардың әдiлет мекемелерi осы Шартты орындау 
кезiнде бiр-бiрiмен қатынас жасауда қазақ, түркiмен және орыс тiлдерiн 
пайдаланады. 

2. Егер осы Шартта өзгеше көзделмесе, сұрау салынған Уағдаласушы Тараптың тiлiнде жолданатын құжаттарға сұрау салушы Уағдаласушы Тарап тiлiне немесе орыс тiлiне жасалған аударма қоса берiледi.
3. Құжаттардың жазбаша аудармасының дұрыстығын растау Уағдаласушы Тарап заңдарына және осы Шарт ережелерiне сәйкес жасалады.

18-бап
Құқықтық көмек көрсетуге байланысты шығындар

Сұрау салынған Уағдаласушы Тарап құқықтық көмек көрсету жөнiндегi

шығындардың орнын толтыруды талап етпейдi. Егер осы Шартта өзгеше 
көзделмесе, Уағдаласушы Тараптар олардың аумақтарында құқықтық көмек 
көрсету кезiнде пайда болған барлық шығындарды өздерi көтередi. 
     
                               19-бап 
               Құқықтық көмек көрсетуден бас тарту 
     
     1. Егер құқықтық жәрдем туралы өтiнiштi орындау адам құқықтарының 
бұзылуына әкелiп соғатын, мемлекеттiң егемендiгiне немесе қауiпсiздiгiне 
залал келтiретiн, не сұрау салынған Уағдаласушы Тараптың заңдарына қайшы 
келетiн болса, оны қанағаттандырудан толық немесе iшiнара бас тартылуы 
мүмкiн. 
     2. Өтiнiштi қанағаттандырудан бас тарту туралы шешiмдi қабылдаған 
жағдайда, сұрау салушы Уағдаласушы Тарап бас тарту себептерiн көрсете 
отырып, ол жайлы жазбаша түрде хабарлайды. 
     
                               II ТАРАУ 
                Азаматтық және отбасы iстерi жөнiндегi 
                         құқықтық қатынастар 
     
                               I бөлiм 
                               Құзырет 
     
                               20-бап 
                           Жалпы ережелер 
     

1. Егер осы тараудың II-V бөлiмдерiнде өзгеше белгiленбесе, Уағдаласушы Тараптың бiреуiнiң аумағында тұрғылықты жерi бар адамдарға қойылатын талаптар олардың азаматтығына қарамастан, соның аумағында заңды тұлғаны басқару органы, оның өкiлдiгi не филиалы орналасқан осы Уағдаласушы Тараптың соттарына қойылады.
2. Әрбiр Уағдаласушы Тараптың соттары оның аумағында:
а) жауапкер кәсiпорнының (филиалының) сауда-саттық, өнеркәсiптiк немесе өзге шаруашылық қызметi жүзеге асырылған;
ә) даудың мәнiсi болып табылатын шарттан туындайтын мiндеттеме орындалған немесе толық немесе iшiнара орындалуға тиiс болған;
б) ар-намысын, абыройы мен iскер атағын қорғау туралы талап бойынша талапкердiң тұрақты орны немесе орналасқан жерi болған жағдайда да құзыреттi.
3. Жылжымайтын мүлiкке меншiк құқығы және де өзге заттық құқықтар туралы талаптар бойынша тек мүлiк орналасқан жердегi соттар ғана құзыреттi. Жүктердi, жолаушылар мен багажды тасымалдау шартынан туындайтын тасымалдаушыларға қойылатын талаптар оған белгiленген тәртiпте наразылық қойылған көлiк ұйымы басқармасының орналасқан жерiнде қойылады.

21-бап

                     Шарттық сотқа жататындық 
     
     1. Егер тараптардың дауды осы соттарға беру туралы жазбаша келiсiмi 
болса, уағдаласушы Тараптардың соттары iстердi басқа жағдайларда да қарай 
алады. Мұнда 20-баптың 3-тармағынан және осы тараудың II-V бөлiмдерiмен 
белгiленген басқа нормалардан, сондай-ақ тиiстi Уағдаласушы Тараптың 
заңдарынан туындайтын ерекше құзыреттiң Тараптардың келiсiмiмен өзгертiлуi 
мүмкiн емес. 
     2. Дауды беру туралы келiсiм болған кезде, сот жауапкердiң өтiнiшi 
бойынша iс бойынша сот iсiн тоқтатады. 
     
                               22-бап 
                 Сот процестерiнiң өзара байланысы 
     
     1. Уағдаласушы екi Тараптың да соттарында сол тараптар арасында, сол 
мән туралы және сол негiздер жөнiндегi iс бойынша iс қозғалған жағдайда, 
істi кейiнiрек қозғаған сот іс жүргiзудi тоқтатады. 
     2. Негізгі талаптағы құқық қатынасынан туындайтын қарсы талап және 
есепке алу туралы талаптар негiзгi талапты қарап жатқан сотта қаралуға 
жатады. 
     
                               II бөлiм 
                             Жеке мәртебе 

                                23-бап 

Құқық қабiлетi және әрекет қабiлетi

1. Жеке адамның әрекет қабiлетiн осы адам азаматы болып табылатын Уағдаласушы Тараптың заңдары айқындайды.
2. Азаматтығы жоқ адамның әрекет қабiлетi оның тұрақты тұратын жерi бар елдiң құқығы бойынша айқындалады.
3. Заңды тұлғаның құқық қабiлетi ол аумағында құрылған Уағдаласушы Тараптың заңдарымен айқындалады.

24-бап
Әрекет қабiлетi шектеулi немесе әрекет қабiлетi
жоқ деп тану. Әрекет қабiлетiн қалпына келтiру

1. Осы баптың 2 және 3-тармақтарында көзделген жағдайларды қоспағанда, адамды әрекет қабiлетi шектеулi немесе әрекет қабiлетi жоқ деп тану туралы iстер бойынша осы адам азаматы болып табылатын уағдаласушы Тараптың соты құзыреттi.
2. Егер бiр Уағдаласушы Тараптың сотына оның аумағында тұрақты тұратын, басқа Уағдаласушы Тараптың азаматы болып табылатын адамның әрекет қабiлетi шектеулi немесе әрекет қабiлетi жоқ деп тану негiздерi мәлiм болса, ол бұл адам соның азаматы болып табылатын Уағдаласушы Тараптың сотына ол жайлы хабарлайды.
3. Егер әрекет қабiлетi шектеулi немесе әрекет қабiлетi жоқ деп тануға негiздер туралы хабардар етiлген Уағдаласушы Тараптың соты үш ай аралығында iстi бастамаса немесе өз пiкiрiн хабарламаса, әрекет қабiлетi шектеулi немесе әрекет қабiлетi жоқ деп тану туралы iстi оның аумағында бұл азаматтың тұрақты тұратын жерi бар Уағдаласушы Тараптың соты қарайтын болады. Адамды әрекет қабiлетi шектеулi немесе әрекет қабiлетi жоқ деп тану туралы шешiм бұл адам оның азаматы болып табылатын уағдаласушы Тараптың құзыреттi сотына жiберiледi.
4. Осы баптың 1-3-тармақтарының ережесi әрекет қабiлетiн қалпына келтiруге де қолданылады.
5. Осы баптың 2 және 3-тармақтарымен көзделген және кiдiртуге болмайтын жағдайларда адамды не оның мүлкiн қорғауға қажеттi шараларды осы адам тұратын Уағдаласушы Тараптың соты өз бетiнше қабылдай алады. Осы шараларға байланысты қабылданған өкiмдер осы адам азаматы болып табылатын Уағдаласушы Тараптың сотына жiберiледi. Бұл өкiмдердiң күшi егер осы Уағдаласушы Тараппен өзгеше қаулы етiлсе, жойылады.

25-бап
Хабар-ошарсыз жоқ болып кеткен деп тану және қаза
болған деп жариялау. Қайтыс болу фактiсiн анықтау

1. Адамды хабар-ошарсыз жоқ болып кеткен деп тану немесе қаза болған деп жариялау туралы iстер бойынша және қайтыс болу фактiсiн анықтау туралы iстер бойынша, соңғы мағлұматтар бойынша адам тiрi болған кезде азаматы болған Уағдаласушы Тараптың соттары, ал басқа адамдарға қатысты - адамның соңғы тұратын жерi бойынша әдiлет мекемелерi құзыреттi.
2. Әрбiр Уағдаласушы Тараптың соттары басқа Уағдаласушы Тараптың

азаматын және оның аумағында тұратын өзге адамды, оның аумағында тұратын, 
құқықтары мен мүдделерi осы Уағдаласушы Тараптың заңдарына негiзделген 
мүдделi адамдардың өтiнiшi бойынша хабар-ошарсыз жоқ болып кеткен немесе 
қаза болған деп тануы, сондай-ақ оның қайтыс болу фактiсiн анықтауы 
мүмкiн. 
     3. Хабар-ошарсыз жоқ болып кеткен деп тану немесе қаза болған деп 
жариялау туралы iстердi және қайтыс болу фактiсiн анықтау туралы iстердi 
қарау кезiнде уағдаласушы Тараптардың соттары өз мемлекетiнiң заңдарын 
қолданады. 

                              III бөлiм 
                            Отбасы iстерi 
     
                               26-бап 
                              Неке қию 
     
     1. Неке қию шарттары некелесушi адамдардың әрқайсысы үшiн, азаматы 
болып табылатын Уағдаласушы Тараптың заңдарымен, ал азаматтығы жоқ адамдар 
үшiн олардың тұрақты тұратын жерi болып табылатын Уағдаласушы Тараптың 
заңдарымен белгiленедi. Осыған қоса, неке қиюға кедергiлерге қатысты неке 
аумағында қиылатын Уағдаласушы Тарап заңдарының талаптары сақталуға тиiс.
     
                               27-бап 
              Ерлi-зайыптылардың құқықтық қатынастары 
     

1. Ерлi-зайыптылардың жеке және мүлiктiк құқықтық қатынастары оның аумағында ортақ тұрғылықты жерi бар Уағдаласушы Тараптың заңдары бойынша белгiленедi.
2. Егер ерлi-зайыптылардың бiреуi бiр Уағдаласушы Тараптың аумағында, ал екiншiсi - басқа Уағдаласушы Тараптың аумағында тұратын болса және мұнда ерлi-зайыптылардың екеуiнде де бiр азаматтық болса, олардың жеке және мүлiктiк құқықтық қатынастары олар азаматтары болып табылатын Уағдаласушы Тараптың заңдарымен белгiленедi.
3. Егер ерлi-зайыптылардың бiреуi бiр Уағдаласушы Тараптың азаматы, ал екiншiсi - басқа Уағдаласушы Тараптың азаматы болып табылса және олардың біреуi бiр Уағдаласушы Тараптың аумағында, ал екiншiсi - басқа Уағдаласушы Тараптың аумағында тұратын болса, онда олардың жеке және мүлiктiк құқықтық қатынастары, аумағында олардың соңғы ортақ тұрғылықты жерi болған Уағдаласушы Тараптың заңдарымен белгiленедi.
4. Егер осы баптың 3-тармағында аталған адамдардың Уағдаласушы Тараптардың аумағында ортақ тұрғылықты жерi болмаса, iстi мекемесi қарайтын Уағдаласушы Тараптың заңдары қолданылады.
5. Ерлi-зайыптылардың жылжымайтын мүлкiне қатысты олардың құқықтық қатынастары осы мүлiк аумағында орналасқан Уағдаласушы Тараптың заңдары бойынша белгiленедi.
6. Ерлi-зайыптылардың жеке және мүлiктiк құқықтық қатынастары туралы iстер бойынша, заңдары осы баптың 1-3, 5-тармақтарына сәйкес қолдануға жататын Уағдаласушы Тараптың мекемелерi құзыреттi.

28-бап
Неке бұзу

1. Неке бұзу туралы істер бойынша, арыз беру сәтiнде ерлi-зайыптылар соның азаматтары болып табылатын Уағдаласушы Тараптың заңдары қолданылады.
2. Егер ерлi-зайыптылардың бiреуi бiр уағдаласушы Тараптың азаматы, ал екiншiсi - басқа уағдаласушы Тараптың азаматы болып табылса, мекемесi неке бұзу туралы істi қарайтын Уағдаласушы Тараптың заңдары қолданылады.

29-бап
Уағдаласушы Тараптар әдiлет мекемелерiнiң құзыреттiгi

1. 28-баптың 1-тармағымен көзделген жағдайда неке бұзу туралы істер бойынша, арыз беру сәтiнде ерлi-зайыптылар азаматтары болып табылатын Уағдаласушы Тараптың әдiлет мекемелерi құзыреттi. Егер арыз беру сәтiнде ерлi-зайыптылардың екеуi де басқа Уағдаласушы Тараптың аумағында өмiр сүрсе, онда осы Уағдаласушы Тараптың мекемелерi де құзыреттi.
2. 28-баптың 2-тармағымен көзделген жағдайда неке бұзу туралы істер

бойынша, ерлi-зайыптылардың екеуi де аумағында тұратын Уағдаласушы 
Тараптың мекемелерi құзыреттi. Егер ерлi-зайыптылардың бiреуi бiр 
Уағдаласушы Тараптың аумағында, ал екiншiсi - басқа Уағдаласушы Тараптың 
аумағында тұрса, неке бұзу туралы істер бойынша, ерлi-зайыптылар 
аумақтарында тұратын екi Уағдаласушы Тараптың да мекемелерi құзыреттi. 
     
                               30-бап 
                      Некенi жарамсыз деп тану 
     
     1. Некенi жарамсыз деп тану туралы iстер бойынша, неке қию кезiнде 
26-бапқа сәйкес қолданылған Уағдаласушы Тараптың заңдары қолданылады. 
     2. Некенi жарамсыз деп тану туралы iстер жөнiндегi мекемелердiң 
құзыреттiгi 29-бапқа сәйкес белгіленедi. 
     
                               31-бап 
            Әкеліктi немесе аналықты анықтау және даулау 
     

Әкелiктi немесе аналықты анықтау және даулау, тууы бойынша бала азаматы болып табылатын Уағдаласушы Тараптың заңдары бойынша белгiленедi.

32-бап
Ата-аналар мен балалар арасындағы құқықтық қатынастар

1. Ата-аналар мен балалар арасындағы құқықтық қатынастар балалар аумағында тұрақты тұратын Уағдаласушы Тараптың заңдарымен белгiленедi.
2. Некеден тыс туған бала мен оның әкесi мен анасы арасындағы құқықтық қатынастар бала азаматы болып табылатын Уағдаласушы Тараптың заңдарымен белгiленедi.
3. Кәмелетке толған балалардан алимент өндiрiп алу туралы істер бойынша, аумағында алимент алуға талаптанатын адамның тұратын жерi бар Уағдаласушы Тараптың заңдары қолданылады.
4. Ата-аналар мен балалар арасындағы құқықтық қатынастар туралы iстер бойынша, заңдары осы баптың 1, 2, 3-тармақтарына сәйкес қолдануға жататын Уағдаласушы Тараптың соты құзыреттi.

33-бап
Қамқоршылық пен қорғаншылық

1. Қамқоршылық немесе қорғаншылықты белгiлеу немесе жою қамқоршылық немесе қорғаншылық соған қатысты белгiленетiн немесе жойылатын адам азаматы болып табылатын Уағдаласушы Тараптың заңдары бойынша жасалады.
2. Қамқоршы немесе қорғаншы мен қамқорлықтағы немесе қорғаншылықтағы адам арасындағы құқықтық қатынастар мекемесi қамқоршыны немесе қорғаншыны тағайындаған Уағдаласушы Тараптың заңдарымен реттеледi.
3. Қамқоршылықты немесе қорғаншылықты қабылдау мiндетi қамқоршы

немесе қорғаншы болып тағайындалатын адам азаматы болып табылатын 
Уағдаласушы Тараптың заңдарымен белгiленедi. 
     4. Бiр Уағдаласушы Тараптың азаматы болып табылатын адамның 
қамқоршысы немесе қорғаншысы болып, егер ол қамқоршылық немесе қорғаншылық 
жүзеге асырылатын Тараптың аумағында тұрса, басқа Уағдаласушы Тараптың 
азаматы сайлануы мүмкiн. 
     
                               34-бап 
         Уағдаласушы Тараптар мекемелерiнiң қамқоршылық және 
              қорғаншылық мәселелерiндегi құзыреттiгi 
     
     Қамқоршылық пен қорғаншылықты белгiлеу немесе жою туралы iстер 
бойынша, егер осы Шартпен өзгеше белгiленбесе, қамқоршылық немесе 
қорғаншылық соған қатысты белгiленетiн немесе жойылатын адам азаматы болып 
табылатын Уағдаласушы Тараптың мекемелерi құзыреттi. 
     
                               35-бап 
               Қамқоршылық және қорғаншылық бойынша 
                      шаралар қолдану тәртiбi 
     

1. Бiр Уағдаласушы Тараптың аумағында тұратын, жүретiн немесе мүлкi орналасқан басқа Уағдаласушы Тарап азаматының мүдделерiнде қамқоршылық немесе қорғаншылық бойынша шаралар қолдану қажеттiлiгi жағдайында осы Уағдаласушы Тараптың мекемесi 34-бапқа сәйкес құзыреттi мекеменi кiдiртусiз хабардар етедi.
2. Кiдiртуге болмайтын жағдайларда басқа Уағдаласушы Тараптың мекемесi өз заңдарына сәйкес қажеттi уақытша шараларды өзi қабылдай алады. Мұнда ол 34-бапқа сәйкес құзыреттi мекеменi бұл жайлы кiдiртусiз хабардар етуге мiндеттi. Бұл шаралар 34-бапта аталған мекеме өзге шешiм қабылдағанға дейiн күшiн сақтайды.

36-бап
Қамқоршылықты немесе қорғаншылықты беру тәртiбi

1. 34-бапқа сәйкес құзыреттi мекеме, егер қамқоршылықтағы немесе қорғаншылықтағы адамның осы Уағдаласушы Тараптың аумағында тұратын, жүретiн жерi немесе мүлкi болған жағдайда, қамқоршылықты немесе қорғаншылықты басқа Уағдаласушы Тараптың мекемесiне бере алады. Қамқоршылықты немесе қорғаншылықты беру сұрау салынған мекеме қамқоршылықты немесе қорғаншылықты өзiне алған және ол жайлы сұрау салушы мекеменi хабардар еткен сәттен бастап күшiне енедi.
2. Осы баптың 1-тармағына сәйкес қамқоршылықты немесе қорғаншылықты өзiне алған мекеме оларды өз мемлекетiнiң заңдарына сәйкес жүзеге асырады. Ол қамқоршылықтағы немесе қорғаншылықтағы адамның жеке мәртебесiне қатысты мәселелер бойынша шешiм шығаруға құқылы емес, бiрақ, егер бұл осы адам азаматы болып табылатын Уағдаласушы Тараптың заңдары бойынша қажет болса, неке қиюға рұқсат бере алады.

37-бап
Бала асырап алу

1. Бала асырап алу немесе оны жою бала асырап алу немесе оны жою туралы арыз беру сәтiнде бала асырап алушы азаматы болып табылатын Уағдаласушы Тараптың заңдары бойынша белгiленедi.
2. Егер бала басқа Уағдаласушы Тараптың азаматы болып табылса, бала асырап алу немесе оны жою кезiнде заңды өкiлдiң және құзыреттi мемлекеттiк органның келiсiмiн, сондай-ақ егер бұл бала азаматы болып табылатын Уағдаласушы Тараптың заңдары бойынша талап етiлетiн болса, баланың келiсiмiн алу қажет.
3. Егер баланы бiреуi бiр Уағдаласушы Тараптың азаматы, ал басқасы басқа Уағдаласушы Тараптың азаматы болып табылатын ерлi-зайыптылар асырап алса, бала асырап алу немесе оны жою екi Уағдаласушы Тараптың да заңдарымен көзделген шарттарға сәйкес жасалуға тиiс.
4. Бала асырап алу немесе оны жою туралы iстер бойынша, бала асырап

алу немесе оны жою туралы арыз беру сәтiнде асырап алушы азаматы болып 
табылатын Уағдаласушы Тараптың мекемесi құзыреттi, ал осы баптың 
3-тармағымен көзделген жағдайда аумағында ерлi-зайыптылардың соңғы тұратын 
немесе жүретiн жерi болған немесе бар Уағдаласушы Тараптың мекемесi 
құзыреттi. 

                              IV бөлiм 
                     Мүліктік құқықтық қатынастар 
     
                               38-бап 
                            Меншiк құқығы 
     

1. Жылжымайтын мүлiкке меншiк құқығы жылжымайтын мүлiк аумағында орналасқан Уағдаласушы Тараптың заңдары бойынша белгiленедi. Қандай мүлiктiң жылжымайтын болып табылатындығы туралы мәселе осы мүлiк аумағында орналасқан мемлекеттiң заңдарына сәйкес шешiледi.
2. Мемлекеттiк тiзбелерге енгiзуге жататын көлiк құралына меншiк

құқығы көлiк құралын тiркеудi жүзеге асырған орган аумағында орналасқан 
Уағдаласушы Тараптың заңдары бойынша белгiленедi. 
     3. Меншiк құқығының пайда болуы мен тоқтатылуын немесе басқа мүлiкке 
заттық құқықты мұндай құқықтың пайда болуына немесе тоқтатылуына негiз 
болған әрекет немесе басқа жағдай туған сәттегi мүлiк тұрған Уағдаласушы 
Тараптың заңы белгiлейдi. 
     4. Меншiк құқығының пайда болуы мен тоқтатылуы немесе келiсiм мәнi 
болып табылатын мүлiкке басқа да заттық құқық, егер тараптар келiсiмiнде 
өзгеше көзделмесе, келiсiм жасалған жердiң заңдары бойынша айқындалады. 
     
                               39-бап 
                            Келiсiм түрi 
     
     1. Келiсiм түрi ол жасалған жердiң заңымен айқындалады. 
     2. Жылжымайтын мүлiк жөнiндегi келiсiм түрiн және оған құқықты мұндай 
мүлiк аумағында тұрған Уағдаласушы Тараптың заңы айқындайды. 
     
                               40-бап 
                              Сенiмхат 
     
     Сенiмхат түрi мен әрекет мерзiмi сенiмхат берiлген аумақтағы 
Уағдаласушы Тараптың заңы бойынша айқындалады. 
     
                               41-бап 
        Келiсiм жөнiндегi тараптардың құқықтары мен мiндеттерi 
     
     Келiсiм жөнiндегi тараптардың құқықтары мен мiндеттерi, егер 
тараптардың келiсiмiмен өзгеше көзделмесе, ол жасалған жердiң заңы бойынша 
айқындалады. 
     
                               42-бап 
                            Залалды өтеу 
     

1. Шарттардан және басқа заңды әрекеттерден туындайтын залалды өтеу туралы мiндеттемелер аумағында залалдың орнын толтыру жөнiндегi талап қою үшiн негiз болған әрекет немесе өзге жағдай болған Уағдаласушы Тараптың заңымен айқындалады.
2. Егер зиян келтiрушi мен жәбiрленушi бiр Уағдаласушы Тараптың

азаматтары болса, осы Уағдаласушы Тараптың заңы қолданылады. 
     3. Осы баптың 1 және 2-тармақтарында аталған iстер жөнiнде аумағында 
залалдың орнын толтыру туралы талап қою үшiн негiз болған әрекет немесе 
өзге жағдай болған Уағдаласушы Тараптың соты құзырлы. Жәбiрленушi, 
сондай-ақ аумағында жауапкердiң мекен-жайы орналасқан Уағдаласушы Тараптың 
сотына талап қоя алады. 
     
                               43-бап 
                            Талап мерзiмi 
     
     Талап мерзiмi мәселелерi сәйкес құқықтық қатынастарды реттеу үшiн 
қолданылатын заң бойынша шешiледi. 
     
                               V бөлiм 
                              Мұрагерлiк 
     
                               44-бап 
                           Теңдiк принципi 
     

Әрбiр Уағдаласушы Тараптың азаматтары осы Уағдаласушы Тараптың азаматтары сияқты бiрдей шарттар мен сол көлемдегi заң бойынша немесе өсиет бойынша мүлiкке немесе құқыққа ие болады.

45-бап
Мұрагерлiк құқығы

1. Осы баптың 2-тармағында көзделген жағдайдан басқа мүлiкке иелiк ету құқығы мұра берушiнiң соңғы тұрған жерiндегi аумақтағы Уағдаласушы Тараптың заңы бойынша айқындалады.
2. Жылжымайтын мүлiкке иелiк ету құқығы аумағында осы мүлiк тұрған жердегi Уағдаласушы Тараптың заңы бойынша айқындалады.

46-бап
Мұраның мемлекетке ауысуы

Егер мұра ету кезiнде қолданылуға жататын Уағдаласушы Тараптың заңы бойынша мемлекет мұрагер болып табылса, жылжитын мұралық мүлiк аумағында ол орналасқан Уағдаласушы Тарапқа ауысады.

47-бап
Өсиет

Өсиеттi жасауға және жоюға адамның қабiлетi, сондай-ақ өсиеттiң түрi мен оны жою өсиет қалдырушының акт жасау кезiнде тұрған жерiндегi сол мемлекеттiң құқығы бойынша айқындалады. Әйтсе де өсиет немесе оны жою, егер соңғысы оны жасау жерiнiң құқық талаптарын қанағаттандырса, түрiн сақтамау салдарынан жарамсыз деп танылмайды.

48-бап
Мұрагерлiк туралы iстер жөнiндегi құзырет

1. Жылжитын мүлiкке мұралық туралы істер жөнiндегi іс жүргiзуге мұра қалдырушының қайтыс болу сәтiнде тұрған жерiндегi аумақтағы Уағдаласушы Тараптың мекемелерi жүргiзуге құзырлы.
2. Жылжымайтын мүлiкке мұралық туралы істер жөнiндегi іс жүргiзуге мүлiк орналасқан аумақтағы уағдаласушы Тараптың мекемелерi жүргiзуге құзырлы.
3. Осы баптың 1 және 2-тармақтарындағы ережелер, сондай-ақ мұралық туралы істер жөнiндегi іс жүргiзуге байланысты туындайтын дауларды қарау кезiнде қолданылады.

49-бап
Мұралық туралы iстер жөнiндегi дипломатиялық
өкiлдiктiң немесе консулдық мекеменiң құзыретi

Мұралық туралы істер, оның ішiнде мұралық даулар бойынша әрбiр Уағдаласушы Тараптың өкiлдерi немесе консулдық мекемелер, егер олар болмаса немесе өкiл тағайындамаса, өз мемлекетiнiң азаматтарын басқа Уағдаласушы Тарап мекемелерiнде арнаулы сенiмхатсыз мұралықтан бас тарту құқығынан басқа, ұсынуға құзырлы.

50-бап
Мұраны қорғау жөнiндегi шаралар

1. Уағдаласушы Тараптардың мекемелерi өз заңына сәйкес басқа Уағдаласушы Тараптың азаматтарымен олардың аумағында қалдырылған мұраны қорғауды қамтамасыз ету үшiн, немесе оларды басқару үшiн қажеттi шараларды қабылдайды.
2. Осы баптың 1-тармағына сәйкес қабылданған шаралар туралы мұра қалдырушы азаматы болып табылатын Уағдаласушы Тараптың дипломатиялық өкiлдiгi немесе консулдық мекеме осы шараларды жүзеге асыруға қатыса алады.
3. Мұралық туралы іс бойынша іс жүргiзуге құзырлы әдiлет мекемесiнiң, сондай-ақ дипломатиялық өкiлдiктiң немесе консулдық мекеменiң өтiнiшi бойынша осы баптың 1-тармағына сәйкес қабылданған шаралар өзгертiлуi, жойылуы немесе кейiнге қалдырылуы мүмкiн.

51-бап
Мұраны беру

1. Егер жылжитын немесе жылжымайтын мүлiктi сатудан түскен жылжитын мұралық мүлiк немесе ақша сомасы тұратын немесе келген жерi басқа Уағдаласушы Тараптың аумағындағы мұрагерлерге тиiстi болса, онда мұралық мүлiк немесе түскен ақша сомасы осы Уағдаласушы Тараптың дипломатиялық өкiлдiгiне немесе консулдық мекемесiне берiледi.
2. Мұралық туралы істер жөнiндегi құзырлы мекеме дипломатиялық өкiлдiкке немесе консулдық мекемеге мұралық мүлiктi беру туралы өкiм бередi.
3. Бұл мүлiк, егер:
а) мұралық мүлiк орналасқан жердегi Уағдаласушы Тараптың заңымен

белгiленген мерзiмде мәлiмделген мерзiмде мұра қалдырушының 
кредиторларының барлық талаптары төленсе немесе қамтамасыз етiлсе; 
     б) мұра етуге байланысты барлық алымдар төленсе немесе қамтамасыз 
етiлсе; 
     в) егер бұл қажет болса, құзырлы мекемелер мұралық мүлiктi шығаруға 
рұқсат берсе, мұрагерлерге берiледi. 
     4. Ақша сомаларын аудару Уағдаласушы Тараптың аумағында қолданылып 
жүрген заңға сәйкес жүргiзiледi. 
     
                              III ТАРАУ 
                    Шешiмдердi тану және орындау 
     
                               52-бап 
                    Шешiмдердi тану және орындау 
     

Уағдаласушы Тараптардың әрбiрi осы Шартпен көзделген шарттарда басқа Уағдаласушы Тараптың аумағында шығарылған заңды күшiне енген мына шешiмдердi таниды және орындайды:
а) ақша мiндеттерiне (әрi қарай шешiмдер) қатысты осындай iстер мен нотариалдық актiлер бойынша сотпен бекiтiлген бiтiмгершiлiк келiсiмдi қоса;
б) қылмыспен келтiрiлген залалды өтеу бөлiгiндегi қылмыстық iстер жөнiндегi сот үкiмдерi;
в) төрелiк (шаруашылық) iстер жөнiндегi соңғы сот шешiмдерi.

53-бап
Орындауды талап етпейтiн шешiмдердi тану

1. Өзiнiң сипаты бойынша орындауды талап етпейтiн әрбiр Уағдаласушы Тараптың әдiлет мекемелерiмен шығарылған және заңды күшiне енген шешiмдерi егер мына шартта:
а) сұрау салынған Уағдаласушы Тараптың әдiлет мекемелерi осы іс бойынша бұрын заңды күшiне енген шешiм шығармаса;
б) осы Шартқа сәйкес, ал олармен көзделмеген жағдайларда аумағында шешiм танылуға тиiс Уағдаласушы Тараптың заңына сәйкес iс осы уағдаласушы Тараптың әдiлет мекемесiнiң ерекше құзыретiне жатпаса, басқа Уағдаласушы Тараптың аумағында танылады.
2. Осы баптың 1-тармағының ережелерi қамқоршылық пен қорғаншылық жөнiндегi ережелерге, сондай-ақ азаматтық хал актiлерiн жазу органдарымен шығарылған шешiмдерге де қатысты.

54-бап
Шешiмдердi ықтиярсыз орындауды шешу туралы қолдау хат

1. Шешiмдердi ықтиярсыз орындауды шешу туралы қолдау хат шешiм орындалуға жататын Уағдаласушы Тараптың құзырлы сотына берiледi. Ол бiрiншi инстанция ісi бойынша шешiм шығарған сотқа да берiлуi мүмкiн. Бұл сот қолдау хат бойынша шешiм шығаруға құзырлы сотқа қолдау хат жiбередi.
2. Қолдау хатқа мыналар қоса берiледi:
а) шешiм немесе оның куәландырылған көшiрмесi, сондай-ақ шешiмнiң заңды күшiне енгендiгi және орындалуға жататындығы туралы немесе егер бұл шешiмнiң өзiн қолданбаса, оның заңды күшiне енгенiнше орындалуға жататындығы туралы ресми құжат;
б) процеске қатыспаған қарсы шешiм шығарылған тараптың тиiстi тәртiп пен уақытылы сотқа шақырылғандығы жөнiндегi, ал оның іс жүргiзу қабiлетсiздiгi жағдайында оның тиiстi түрде ұсынылғандығы туралы құжат;
в) оны жөнелту сәтiнде шешiмнiң жартылай орындалуын растайтын құжат;
г) шарттық қылмыстылық iстер жөнiндегi тараптардың келiсiмiн растайтын құжат.
3. Шешiмдердi ықтиярсыз орындауды шешу туралы қолдау хат пен оған

қоса берiлген құжаттар сұрау салынған Уағдаласушы Тараптың немесе орыс 
тiлiне куәландырылған аудармамен қоса берiледi. 
     
                               55-бап 
           Шешiмдердi тану және ықтиярсыз орындау тәртiбi 
     
     1. 54-бапта көзделген шешiмдердi тану және ықтиярсыз орындауды шешу 
туралы қолдау хат аумағында ықтиярсыз орындау жүзеге асырылуға тиiс 
уағдаласушы Тараптың соттарымен қаралады. 
     2. Шешiмдердi тану және ықтиярсыз орындау туралы қолдау хатты қараушы 
сот осы Шартпен көзделген шарттардың сақталғандығын белгiлеумен шектеледi.
     3. Ықтиярсыз орындау тәртiбi аумағында орындау жүзеге асырылуға тиiс 
Уағдаласушы Тараптың заңы бойынша айқындалады. 
     
                               56-бап 
             Шешiмдердi танудан және орындаудан бас тарту 
     
     52-бапта көзделген шешiмдердi танудан және ықтиярсыз орындауға шешiм 
беруден, егер: 

а) шешiм заңды күшiне енгенше орындалуға жататын жағдайлардан басқа ол заңды күшiне енбесе немесе орындалуға жатпаса, аумағында шешiм шығарылған Уағдаласушы Тараптың заңына сәйкес;
б) жауапкер оған немесе оның өкiлiне уақытында және тиiстi түрде сотқа шақыру тапсырмау салдарынан процеске қатыспаса;
в) бұрын заңды күшiне енген шешiм шығарылған шешiмдi тануға және орындауға тиiс немесе үшiншi мемлекет сотымен танылған шешiмi бар, не осы Уағдаласушы Тараптың аумағында осы мән туралы және осы негiздер бойынша осы Тараптар арасындағы iс бойынша;
г) осы Шарттың ережелерiне сәйкес, ал олармен көзделмеген жағдайларда

аумағында шешiм танылуға және орындалуға тиiс Уағдаласушы Тараптың заңына 
сәйкес iс оның мекемесiнiң ерекше құзыретiне жатады; 
     д) шарттық қылмыстылық туралы Тараптардың келiсiмiн растайтын құжат 
болмаса; 
     е) соты шешiмдi тану және орындау туралы қолдау хатты қарайтын 
Уағдаласушы Тараптың заңымен көзделген ықтиярсыз орындаудың талап мерзiмi 
өтiп кетсе, бас тартылуы мүмкiн. 
     
                              IV ТАРАУ 
                         Қорытынды ережелер 
     
                               57-бап 
                   Осы шартты қолдану мәселелерi 
     

1. Осы Шартты қолдану кезiнде туындайтын мәселелер өзара келiсiм бойынша құзырлы әдiлет мекемелерiмен шешiледi. Қажет жағдайда туындаған келiспеушiлiктi реттеу мақсатында Уағдаласушы Тараптың сәйкес мемлекеттiк органдарының өкiлдерiнен бiрлескен Комиссия құрылуы мүмкін.
2. Уағдаласушы Тараптың әдiлет мекемелерiнiң орталық органдарымен осы

Шарттың ережелерiн қолдану мәселелерi бойынша ведомствоаралық шарттар 
(келiсiмдер) жасалуы мүмкiн. 
     
                               58-бап 
                 Басқа халықаралық шарттар жөнiнде 
     
     Осы Шарттың ережелерi Уағдаласушы Тараптар қатысушысы болып табылатын 
басқа халықаралық шарттардан туындайтын Уағдаласушы Тараптар мiндеттерiн 
қозғамайды. 
     
                               59-бап 
                        Толықтырулар енгiзу 
     
     Осы Шартқа екi Уағдаласушы Тараптардың өзара келiсiмi бойынша осы 
Шарттың 60-бабымен көзделген шарттарға сәйкес күшiне енетiн толықтырулар 
мен өзгертулер енгiзiлуi мүмкiн. 
     
                               60-бап 
                             Күшiне ену 
     
     Осы Шарт бекiтiлуге жатады және бекiту грамоталарымен алмасқаннан соң 
30 күн ішiнде күшiне енедi. 
     
                               61-бап 
                            Уақыттағы күшi 
     
     Осы Шарттың әрекетi ол күшiне енгенше пайда болған құқықтық 
қатынастарға таратылады. 
     
                               62-бап 
                           Қолдану мерзiмi 
     

1. Осы шарт бес жыл бойы күшiне енген сәттен бастап әрекет етедi және егер Уағдаласушы Тараптың бiрi оның әрекетiн тоқтатуды қаламаса, оның әрекет ету мерзiмi келесi бес жылдық кезеңге ұзартылады.
2. Уағдаласушы Тараптың әрқайсысы кезектi бес жылдық аяқталғанша алты

ай ішiнде басқа Уағдаласушы Тарапқа осы Шарттың күшiн жойғандығын жазбаша 
хабарлайды. Басқа Уағдаласушы Тараптар мұндай хабарландыру алған күннен 
алты ай өткеннен кейiн шарт күшiн жояды. 
     
     Алматы қаласында 1997 жылғы 27 сәуiрде қазақ, түрiкмен, орыс 
тiлдерiнде әрқайсысы екi данада жасалды, сонымен бiрге барлық мәтiндер
бiрдей. 
     Осы Шарттың ережелерiне түсiнiк беруде келiспеушiлiктер болған 
жағдайда Уағдаласушы Тараптар орыс тiлiндегi мәтiндi басшылыққа алады. 
     
     Мамандар:
       Қасымбеков Б.А. 
       Багарова Ж.А.