"Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі инновациялық даму тұжырымдамасын бекіту туралы" Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығының жобасы туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 30 шілдедегі № 990 Қаулысы

Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
«Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі инновациялық даму тұжырымдамасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасының Президенті Жарлығының жобасы Қазақстан Республикасы Президентінің қарауына енгізілсін.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі К. Мәсімов

Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі инновациялық даму
тұжырымдамасын бекіту туралы

ҚАУЛЫ ЕТЕМІН:
1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі инновациялық даму тұжырымдамасы бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасының Үкіметі осы Жарлықтан туындайтын шараларды қабылдасын.
3. Осы Жарлық қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Президенті Н.Назарбаев

Қазақстан Республикасы
Президентінің
2012 жылғы « »
№ Жарлығымен
БЕКІТІЛГЕН

Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі инновациялық даму
тұжырымдамасы

Мазмұны

Кіріспе
1. Қазақстан Республикасынының инновациялық дамуының пайымы
1.1. Ағымдағы жағдайды талдау
1.2. Мақсаты мен міндеттері
1.3. Іске асыру кезеңдері мен күтілетін нәтижелер
2. Қазақстан Республикасының инновациялық дамуының негізгі қағидаттары мен жалпы тәсілдері
2.1. Инновациялық дамудың негізгі қағидаттары
2.2. Технологиялық болжамдау нәтижелері бойынша айқындалған Қазақстан үшін сындарлы технологияларды дамыту
2.2.1. Инновациялық саясатты жоспарлау
2.2.2. Технологиялық болжамдау қорытындылары
2.2.3. Инновациялық саясатты басқарудың мемлекеттік жүйесін реформалау
2.3 Инновациялық қызметті қолдау жүйесін қалыптастыру
2.3.1 Мемлекеттік секторда инновацияларды енгізу
2.3.2 Инновациялық ортаны қалыптастыру
2.3.3 Ғылымның тиімділігін арттыру
2.3.4 Технологияларды коммерцияландырудың тиімді жүйесін дамыту
2.3.5 Бизнестің инновациялық белсенділігін ынталандыру
2.3.6 Өңірлік инновациялық жүйелерді дамыту
2.3.7 Инновациялық инфрақұрылымды дамыту
2.3.8 Әлемдік инновациялық жүйеге кірігу
3. Тұжырымдаманы іске асыру болжанып отырған нормативтік құқықтық актілердің тізбесі

Кіріспе

Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі инновациялық даму тұжырымдамасы (бұдан әрі – Тұжырымдама) елдің 2020 жылға дейінгі инновациялық даму қағидаттарын, іргелі бағыттары мен басымдықтарын білдіреді.
Тұжырымдамада Қазақстан Республикасындағы ұлттық инновациялық жүйенің жай-күйін талдау, сондай-ақ инновациялық дамудың негізгі мақсаттары, міндеттері мен тәсілдері көрсетіледі, бұлардың түпкілікті мақсаты нарыққа бәсекеге қабілетті тауарларды, процестер мен қызметтерді шығару болып табылады.
Бүгінде инновациялық қызметтің қарқындылығы көбінесе экономикалық даму деңгейінен көрінеді: жаһандық бәсекеде инновациялар үшін қолайлы жағдайды қамтамасыз ететін елдер жеңіске жетеді. Яғни, инновациялық экономиканы дамыту елдің бәсекеге қабілеттілігін арттырудың тиімді жолдарының бірі болып табылады.
Елде дамыған кәсіпкерлік сектор мен қоғамның инновацияларды қабылдау мәдениеті болған жағдайда ғана ұлттық инновациялық жүйе тиімді болып, жоғары кіріс әкелетіні туралы шетелдердің тәжірибесінен тұжырым жасауға болады. Жаңа ғылыми басылымдарға, бұйымдарға, технологияларға, қызметтерге, кадрлар біліктілігіне, басқару әдістеріне шоғырландырылған инновация экономикалық дамыған елдердің бәрінде де бәсекеге қабілеттіліктің басты факторы болып табылады.
Қазіргі уақытта Қазақстанда инновациялық белсенділік деңгейі 4,3%-ды құрайды, ал Германияда бұл көрсеткіш – 80%-ды, АҚШ-та, Швецияда, Францияда – шамамен 50%-ды, Ресейде – 9,1%-ды құрайды.
Ресей Федерациясымен және Беларусь Республикасымен Бірыңғай экономикалық кеңістіктің құрылуына байланысты күшейіп келе жатқан бәсеке, сондай-ақ Қазақстанның Дүниежүзілік сауда ұйымына кіру жөніндегі ниеті дамудың келешектегі жолы – инновациялық экономикаға жеделдетіп өтуді айқындап берді.
Осыған байланысты Мемлекет басшысы Қазақстанды инновациялық дамытудың 2020 жылға дейінгі пайымы мен бағыттарын тұжырымдауды тапсырды.
Осы Тұжырымдамада Қазақстан Республикасы Конституциясының, «Қазақстан – 2030» Қазақстанның даму стратегиясының, Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарының, «Индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау туралы»және «Ғылым туралы»Қазақстан Республикасының заңдарының негіз қалаушы нормалар ескеріледі.
Тұжырымдаманы әзірлеу кезінде ғалымдар мен академиялық сала өкілдерінің қатарындағы сарапшылардың, сондай-ақ ұлттық компаниялар мен экономиканың әрқилы салаларындағы даму институттары сарапшыларының ұсынымдары ескерілді. Олардың арасында: М. Тынышпаев атындағы Қазақ көлік және коммуникация академиясы, «Қазақстан мұнай және газ институты» акционерлік қоғамы, «Зерде» ұлттық ақпараттық-коммуникакциялық холдинг» акционерлік қоғамы, «ҚазАгроИнновация» акционерлік қоғамы, «Біріккен химия компаниясы» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі, «Kazakhstan Petrochemical Industries Inc.» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі, «Минералдық шикізатты кешенді ұқсатудың ұлттық орталығы» республикалық мемлекеттік кәсіпорны, «ҚазАтомӨнеркәсіп» акционерлік қоғамы, «Қазақстан Республикасының Ұлттық ядролық орталығы» республикалық мемлекеттік кәсіпорны, «Парасат» ұлттық ғылыми-технологиялық холдингі» акционерлік қоғамы және т.б. бар. Сондай-ақ халықаралық комиссиялардың және Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы, Біріккен ұлттар ұйымының Еуропалық экономикалық комиссиясы, Колумбия университитеті комиссиясы (АҚШ), Кореяның ғылым мен технологияларды бағалау және жоспарлау институты (КИСТЕП), HTSPELtd (Ұлыбритания) және InnoAG (Германия) технологияларды коммерцияландыру жөніндегі компаниялар сарапшыларының шолулары мен есептеріндегі ұсынымдар ескерілді.
Тұжырымдаманың ережелері қоғам қызметінің барлық салаларында инновациялық саясатты іске асыру кезінде бағдар болып табылады.

1. Қазақстан Республикасының инновациялық дамуының пайымы 1.1. Ағымдағы жағдайды талдау

Қазақстан мен шетелдердің ғылыми-технологиялық және инновациялық қызметін салыстырмалы түрде талдау елдегі инновацияларды қолдау мен енгізудің ұлттық жүйесі қалыптасу сатысында екенін көрсетті, әлемнің ұлттық инновациялық жүйелері табысты жұмыс істеп тұрған алдыңғы қатарлы елдерінен біршама артта қалуымызды сол арқылы түсіндіруге болады. Технологиялық тұрғыдан дамыған елдердің көпшілігі (АҚШ, Еуропалық одақ елдері, Оңтүстік Корея және Жапония) ғылым мен инновациялар саласындағы көшбасшылыққа бір онжылдықта ғана қол жеткізе қойған жоқ және олардың мейлінше дәйекті әрі ұзақ тарихы бар. Әдетте, әлемдегі инновациялық экономикалардың қалыптаса бастауын Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі кезеңге жатқызады. Осыған байланысты Қазақстанның осыншалықты қысқа уақыт аралығында инновациялық дамуының нәтижелерін қатаң бағалау мейлінше ұтымсыз болып саналады.
Қазіргі уақытта Қазақстан ресурсқа бағдарланған экономикадан инновациялық даму үлгісіндегі экономикаға көшудің бастапқы сатысында ғана тұр, оны шартты түрде 2 кезеңге бөлуге болады.
І кезең 2003 жылы Индустриялық-инновациялық даму стратегиясы қабылданғанда басталды. Ұлттық инновациялық жүйенің институционалдық базасы мен негізгі элементтерінің қалыптасуы соның нәтижесі болып табылады.
ІІ кезең 2010 жылы Қазақстан Республикасын үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі 2010 – 2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама қабылданып, инновациялық экономиканы жеделдетіп құрудың экономикалық бағдарымен белгіленген. Бұл кезең инновациялық қызметті заңнамалық және қаржылық ынталандырудың күшеюімен сипатталады.
Соңғы 8 жылда елдегі инновациялық қызметтің басты көрсеткіштері өсуінің оң үрдісін атап өтуге болады.
Айталық, 2003 жылмен салыстырғанда 2010 жылы зерттеулер мен әзірлемелерге жұмсалған абсолютті мәндегі шығындар 2,9 есе өсіп, шамамен 33,5 млрд. теңгені құрады. 2003 жылғы көрсеткішпен салыстырғанда 2010 жылы инновациялық өнімнің көлемі 2,2 есе ұлғайып, 142 млрд. теңгеден асты.
Инновациялық қызметті дамыту үшін арнайы қаржылық қолдау құралдары кеңейтіліп, отандық кәсіпорындар үшін салықтық жаңа жеңілдіктер мен преференциялар енгізілді. Соңғы 2011 жылдың өзінде ғана технологиялар сатып алу гранттарына сұраныс 2 есе ұлғайды. Әлемдік дағдарыстың созылып кеткеніне қарамастан, Қазақстан индустриялық-инновациялық жобалар арқылы экономиканың 7% орнықты өсуін қамтамасыз етіп келеді.
Қазіргі уақытта Қазақстандық инновациялық жүйе жетілдіріліп, индустриялық-инновациялық қолдаудың жаңа құралдарымен толықтырылуда. Мысалы, 2012 жылы «Индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды, онда инновациялық гранттардың 5 жаңа түрін қамтитын индустриялық-инновациялық дамуды қолдаудың 14 құралы көзделген. Сондай-ақ елді технологиялық жоспарлау жүйесінің негізі қаланды, индустриялық-инновациялық саясатты іске асырудың тиімділігін талдау тетіктері ұсынылды, инновацияларды қолдау мен ынталандырудың жаңа тетіктері көзделді және инновацияларды қолдаудың қолданыстағы тетіктері жетілдірілді.
Венчурлік қорлар, салалық конструкторлық бюролар құру жөніндегі жұмыс жалғасуда, коммерцияландыру кеңселері ашылуда, өңірлік технопарктерде бизнес-инкубациялау бағдарламасы жұмыс істейді.
Сонымен қатар, Дүниежүзілік Банк рейтингісіне сәйкес инновациялылық көрсеткіші бойынша Қазақстан қазіргі уақытта Марокко (91), Филиппины (90), Кения (89), Мавритания (95) және Ангола (96) сияқты елдермен қатар 92 орында.
Дүниежүзілік экономикалық форумның Бәсекеге қабілеттілік туралы 2011 – 2012 жылдарға арналған жаһандық есебіне сәйкес инновациялылықтың және инновацияларды бизнесте пайдаланудың біріктірілген факторы бойынша Қазақстан Бангладеш (113), Монғолия (112), Мали (116) сияқты елдердің арасында 114 орынды иеленген.
Бұл ретте соңғы жылдары Қазақстанның ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға жұмсаған шығыстары орта есеппен жалпы ішкі өнімнің 0,21 %-ын құрады, ал бұл көрсеткіш Финляндияда елдегі жалпы ішкі өнімнің 3,49 %-ын, Кореяда – 3,64 %-ын, АҚШ-та – 2,6 %-ын, Қытайда – 1,44 %-ын, Экономикалық даму және ынтымақтастық ұйымы (ЭДЫҰ) елдерінде орта есеппен – 2,24 %-ын құрайды.
Сонымен қатар, Оқушылардың білімдегі жетістіктерін бағалау жөніндегі халықаралық бағдарламаға (PISA) сәйкес Қазақстан 65 елдің арасында 59 орынды алып отыр.
Тұтастай алғанда, бүгінгі күні Қазақстандағы инновациялық қызметтің қомақты бөлігін мемлекет тікелей ынталандырады және ғылыми-зерттеу жұмыстарының көпшілігі мемлекеттік зертханаларда жүргізіледі. Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің деректері бойынша 2010 жылы ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардағы жеке сектордың үлесі 36,6 %-ды ғана құрады, ал Жапонияда (78,5 %), Қытайда (73,3 %) және АҚШ-та (72,6 %) ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарының қомақты бөлігін жеке сектор жүзеге асырады.
1-суретте мемлекеттің ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар мен инновацияларды жасауға қатысу үлесіне қарай елдердің орналасуы келтірілген.

Ақпарат көзі: ЭЫДҰ 2010, Whiteshield 2011
1-сурет. Жеке сектордың инновациялары мен мемлекеттік ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға жоғары оқу орындарын жұмылдыру бөлігіндегі Қазақстанның жағдайы

Жаһандық инновациялық индекс пен Дүниежүзілік экономикалық форумның Бәсекеге қабілеттіліктің жаһандық индексінің көшбасшысы болып табылатын Швейцария жоғары оң жақ бұрышта орналасқаны көрініп тұр. Бұл ретте, Қазақстан Мексика, Оңтүстік Африка, Словакия сияқты елдермен бір топта төмендегі сол жақ бұрышта орналасқан, бұларда инновацияларды жеке сектор мен жоғары оқу орындарының барынша аз қатысуымен негізінен мемлекет құрады.
Қазақстанның мұндай жағдайы елдің инновациялық дамуының іргелі негіздерін қалыптастыратын фактрорлармен негізделген.
Біріншіден, тұтастай алғанда, экономиканың инновациялық дамуының төмен деңгейі кейде мемлекеттік секторда инновацияларды енгізу дәрежесінің жеткіліксіз болуымен де негізделеді.
Қазіргі уақытта мемлекет халыққа мемлекеттік қызмет көрсетудің электрондық үкіметті дамыту, халыққа қызметтерді «жалғыз терезе» қағидаты бойынша көрсету және т.б. сияқты стандарттарын жоғарылату жөнінде бірқатар маңызды бастамаларды іске асырып отыр.
Сонымен қатар, интернет пайдаланушылардың 2008 жылғы 15.1 адамнан 2010 жылы бір жүз адамға айтарлықтай өскеніне қарамастан, интернетті білім алу және біліктілікті жоғарылату мақсатында пайдаланудың төмендегені байқалады (2008 жылы 34.1 % және 2010 жылы 25.9 %). Бұдан басқа, интернетті қоғамдық және мемлекеттік ұйымдармен байланыс жасау үшін пайдаланудың болмашы ғана өскені байқалып отыр, мысалға 2008 жылдан бастап 2010 жыл аралығындағы өсу бар болғаны 3.6 %-ды құрады.
Жоғарыда келтірілген статистика мемлекеттік ұйымдар мен оқу орындарының заманауи технологияларды, атап айтқанда интернет-технологияларды енгізуі мен пайдалануының көрсеткіші төмен екенін көрсетеді.
Екіншіден, қоғамда инновациялар «мәдениетін» тарату деңгейінің жеткіліксіз екені байқалып отыр.
Әсіресе, бұл инновациялық ойлауды қалыптастыруға төмен дәрежеде бағытталған білім беру және кадрлар даярлау жүйесіндегі тәсілдерден көрінеді. Бұдан басқа, бұл отандық зерттеулер мен әзірлемелер нәтижелерінің талап етілу деңгейінен көрінеді де, ғалымның мәртебесімен және тұтастай қоғам үшін ғылыми қызметтің маңыздылығымен негізделеді.
Инновациялар елдің бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін бизнесті, халық пен мемлекеттік органдарды біріктіретін ұлттық идеяға айналуға тиіс.
Үшіншіден, ғылымның тиімдігіне ықпал ететін факторлардың болуы.
Соңғы жылдары Қазақстанда ғылым мен ғылыми-техникалық саланы басқаруды жетілдіру мәселелеріне мемлекет зор көңіл бөліп отыр. Әлемдік практикада бірегей Назарбаев Университеті құрылып, білімді, ғылым мен инновациялық процесті алғаш рет біріктірді, «Ғылым туралы» Қазақстан Республикасының жаңа Заңы қабылданды, ғылым саласын басқарудың мүлдем жаңа жүйесі енгізілді, Ұлттық ғылыми кеңестер құрылды. Ғылымды қаржыландырудың жаңа – гранттық, бағдарламалық-нысаналы және базалық нысандары енгізілді. Ұлттық мемлекеттік ғылыми-техникалық сараптама орталығы құрылды. Инфрақұрылым дамытылуда, мысалға қазақстандық және шетелдік ғалымдардың барлығы үшін қолжетімді ашық үлгідегі ұлттық 5 зертхана және инженерлік бейіндегі 15 зертхана құрылып, заманауи жабдықтармен жарақталды.
Ғылымды қаржыландыруды жалпы ішкі өнімнің өсімін басып озатын қарқынмен айтарлықтай ұлғайту басталды. Айталық, 2011 жылы ғылыми зерттеулерге бюджеттен бөлінген қаражаттың жалпы көлемі 23 миллиард теңгені құрады.
Дегенмен, ғылымның экономика мен инновацияларға іс жүзінде шығуы әзірге әлі де өте төмен. Әлемдік нарықтағы ғылымды қажетсінетін қазақстандық өнімнің үлесі нөлге тең дерлік. Бұл проблема, өз кезегінде, жоғары оқу орындары тарапынан меншікті ғылыми құзыретті дамытуға деген ынтаның болмауынан туындаған, өйткені батыстық универститеттерге қарағанда олар негізгі кірісті білім беру қызметтерін көрсетуден алады. Бұдан басқа, өнеркәсіптің неғұрлым серпінді дамып келе жатқан секторлары жаңа технологияларды көбінесе шет елдерде сатып алуға мәжбүр.
Тұтастай алғанда, қазақстандық қолданбалы ғылымды басқару мен қаржыландырудың қолданыстағы моделі айтарлықтай дәрежеде бизнестің алдында тұрған технологиялық сипаттағы нақты міндеттерді шешуге емес, ғылыми мүддені қанағаттандыруға бағдарланған.
Төртіншіден, технологияларды коммерцияландырудың тиімді жүйесінің жоқтығы.
Технологияларды коммерцияландыру, әдетте, ғылыми немесе ғылыми-техникалық қызметтердің практикалық қолданысы негізімен байланысты, және де сол ғылыми зерттеулер аяқталғаннан кейін басталып, нарық пен коммерциялық тұтынушылар үшін бағалы болатын қасиеттері мен артықшылықтары бар нақты айқындалған технология, өнім немесе қызмет бар жерде басталады.
Ғылымды қаржыландырудың жалпы ұлғайғанына қарамастан, ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерінің қомақты бөлігі экономиканың нақты секторына енгізілмеген күйінде қалады, әзірлеушілерге пайда әкелмейді және жобалар мен әзірлемелерді коммерцияландыруға ықпал ететін ұйымдық және экономикалық тетіктердің болмауынан бюджетке түсімдердің түсуін қамтамасыз етпейді.
Технологияларды табысты коммерцияландыру мысалдарының жетіспеушілігі елде білімдерді ұлттық байлыққа айналдырудың тиімді жүйесін құруға мүмкіндік бермейтін инновацияларды қолдау мен енгізудің ұлттық жүйесінде олқылықтар бар екендігі туралы қорытынды жасауға алып келеді.
Осыған орай, ғылыми-зерттеу қоғамдастығының, мемлекеттік және жеке секторлардың ресурстарын біріктіру арқылы мемлекеттік саясат деңгейінде ынталандырылатын және қолдау көрсетілетін келісілген жүйелі шаралар кешенінің көмегімен экономикада жаңа білімді игерудің тиімділігі мен қарқынын айтарлықтай үдетуге мүмкіндік беретін жаңа тәсіл қажет.
Алдыңғы қатарлы әлемдiк тәжiрибенiң мысалдары мұндай шаралардың қажеттiлiгін көрсетеді. Бұл ретте орталық, сонымен бiрге, жергілікті мемлекеттiк органдар әртүрлi жергiлiктi және мемлекеттiк әріптестердің көпшілігінен тұратын, өзара әрекет ететін және бiр-бiрін толықтыратын икемді желіні құру үшін технологияларды коммерцияландыру процесiн ынталандыруда және қолдауда маңызды рөл атқаруы керек.
Технологияларды коммерцияландыру жүйесінің ұлттық және өңірлік деңгейде дамуы Қазақстан Республикасының ресурстық экономикадан білімге негізделген экономикаға көшуінің бірқатар мәселелерін шешуге мүмкіндік береді. Бұл, өз кезегiнде, инновациялар саласындағы кәсiпкерлiк бастаманы дамытуға мүмкiндiк туғызады, сондай-ақ халықтың жұмыспен қамтылуы, ғылыми және инновациялық қызметтi пайда табудың және тұрғындардың өмiр деңгейiн жоғарылату көзі ретінде насихаттауды қамтамасыз етуге септігін тигізеді.
Нәтижесінде, 2020 жылға инновациялық кәсіпкерлікті дамыту үшін жаңа білімді қолдануда елдің барлық әлеуетін жүзеге асыруға мүмкіндік беретін және алдыңғы қатарлы әлемдік тәжірибені айқындайтын, қазақстандық жағдайларға сәйкес тиімді технологияларды коммерциаландыру жүйесі пайда болуы тиіс.
Бесіншіден, кәсіпкерліктің даму деңгейінің жеткіліксіз болуы елдегі инновациялық белсенділіктің жоғарылауына кедергі келтіреді.
2004 – 2010 жылдар кезеңінде кәсіпорындардың инновациялық белсенділігі 2,3 %-дан 4,3 %-ға дейін айтарлықтай өскеніне қарамастан, технологиялық инновацияларға жұмсалатын шығындар құрылымы жағынан қазақстандық көрсеткіштер машиналар мен жабдықтарды сатып алуға жұмсалатын шығыстары басым «момын новаторлар» тобына жақын. Алайда, Қазақстандағы бизнес өндірістік қуаттарды жаңғырту сатысында тұрғанын және технологияларды жаңартудың инвестициялық тәсілінің басым болуы ол үшін табиғи нәрсе екенін түсіну керек.
Сонымен қатар, бүгінгі таңда Қазақстанда инновацияларға сұранысты дамыту, оның ішінде техникалық реттеу, мемлекеттік сатып алу жүйесі, инновациялық компанияға ерекше мәртебе беру жолымен дамыту бойынша мемлекеттің арнайы реттеу шаралары жоқ. Сұраныстың аз болуы елдегі инновациялардың ілгерілеуін тежейтін түйінді фактор болып табылады.
Өз кезегінде, бизнесті қолдаудың мемлекеттік бағдарламалары кейде осы бағдарламаларға кәсіпкерлердің қалың тобының қатысуына кедергі келтіретін өте күрделі процестерді қамтиды.
Осыған байланысты, инновациялық саясат бағдарламаларының нәтижелерін бақылау мен бағалаудың тиісті тетіктерін бизнеспен бірге орнатып, осындай бағалау нәтижелерін жаңа бастамаларды айқындау және түзетуші шараларды жүргізу процесінде ескерген жөн.
Нарықтық жағдайларда инновациялық даму көрсеткіштерінің жыл сайын өсуінің жоғары қарқынын қамтамасыз ету үшін инновациялық және ғылыми-техникалық салаларда ғана емес, әлеуметтік-экономикалық салада да нысаналы мемлекеттік саясат қажет.
Алтыншыдан, өңірлік инновациялық жүйелерді дамытудың ағымдағы жай-күйі инновациялық компаниялардың қалыптасуын қамтамасыз етпейді.
Орталық – өңір, өңірлер – өңірлер іс-қимылын үйлестірудің төмен деңгейі өңірлер дамуында орын алатын теңсіздіктің маңызды элементі болып табылады. Атап айтқанда, бір жағынан көптеген өңірлерде ғылыми-зерттеу жұмыстарына жұмсалатын шығындардың айтарлықтай ұлғаюының өзіне тән белгілері байқалады, бұл ретте кәсіпорындардың инновациялық белсенділігі мен инновациялық өнім шығару мардымсыз қарқынмен, ал кейде тіпті осы көрсеткіштердің құлдырауымен жүзеге асырылады. Яғни өндірістік сектор үшін бұл жұмыстардың практикалық маңызы жоқ және көбінесе декларативті сипатта болады.
Екінші жағынан өңірлерде меншікті қаражаттың жетіспеуі қолда бар ішкі әлеуетті кәсіпорындардың инновациялық белсенділігін дамытуға толық көлемде үйлестіруге, тартуға және шоғырландыруға мүмкіндік бермейді. Бұл шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерін де, сонымен қатар өңірлік универститеттердің, технопарктердің, даму институттарының ғылыми және зерттеушілік әлеуетін де инновациялық қызметке тарту процесін тежейді.
Қазақстан Республикасында толыққанды өңірлік инновациялық жүйелерді құру белгілі бір өңірді оның ерекшелігін ескере отырып дамытуға назар аударуға, жергілікті кәсіпорындардың проблемаларын шешуге кешенді тұрғыдан қарауға, кәсіпкерлермен, ғалымдармен және өнертапқыштармен неғұрлым тығыз жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Тұтастай алғанда бұл жалпы елдегі инновациялық қызметті жоғарылатуға айтарлықтай әсерін тигізеді.
Жетіншіден, өңірлердегі ғалымдар мен инноваторларда инновациялық инфрақұрылым элементтеріне, сондай-ақ инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау құралдарына жылдам қолжетімділіктің болмауы.
Инновациялық инфрақұрылым құру инновациялық қызметті дамытудың және ынталандырудың басты бағыттарының бірі болып табылады. Бүгінгі күні Қазақстанда 9 коммерцияландыру кеңсесі жұмыс істейді, өңірлік 8 технопарк, салалық 4 конструкторлық бюро, технологиялар трансфертінің 2 орталығы құрылған, ал 2007 жылы «Алатау» инновациялық технологиялар паркі» арнайы экономикалық аймағы ашылды. Бұдан басқа, қаржыға қолжетімділікті кеңейту үшін отандық 4 венчурлік қор құрылды, 2010 – 2011 жылдар аралығындағы кезеңде мемлекет бюджетінен жалпы сомасы 8 млрд. теңгеден астам сомаға инновациялық гранттар бөлінді.
Мемлекет күш-жігерінің басым бөлігі инновациялық инфрақұрылымды дамытуға бағытталғанын статистика көрсетіп отыр, дегенмен, құрылған инфрақұрылым инновациялық қызметті қолдаудың барлық құралдарын қамтымайтынын атап өткен жөн, сондықтан да нақты экономиканың барлық қажеттіліктерін қанағаттандырмайды. Бұдан басқа, инновациялық инфрақұрылым элементтері елдің бүкіл өңірлерін әлі де қамтымай отыр.
Сегізіншіден, әлемдік инновациялық жүйеге кірігуді күшейту қажеттігі.
Қазақстандық ғалымдар мен инноваторлардың халықаралық ғылыми және бизнес-жобаларға қатысуы, шетелдік қызметтер мен халықаралық даму иституттары және инвесторлар беретін капиталға қол жеткізуі шектелген.
2010 жылғы 1 шілдеде Қазақстан Ресей Федерациясымен және Беларусь Республикасымен қатар бірыңғай кедендік аумақты көздейтін «Кеден одағына» кірді, оның шегіндегі тауарлардың өзара саудасында кедендік баждар мен экономикалық сипаттағы шектеулер қолданылмайды. Бұдан басқа, ғылымды, технологиялар иен инновацияларды дамыту мәселелері бойынша Қазақстанның әрқилы шетелдік мемлекеттермен жасаған 140-қа жуық келісімдері мен шарттары бар.
Бұған қарамастан, инновациялық даму үшін маңызы бар бірқатар келеңсіз үрдістерді өзгерте, қазақстандық инновациялық жүйенің әлемдік жүйеге кірігу процесін айтарлықтай жеделдете алған жоқпыз. Қазақстандық компаниялардың әлемдік нарықтағы бәсекеге қабілеттілігінің болмауы осындай факторлардың бірі болып табылады, бұдан басқа, Қазақстан шетелдік жоғары технологиялы компаниялар үшін әлі де жабық нарық күйінде қалып отыр, осының барлығы инновацияларды енгізудің негізгі көтермелеушісі ретіндегі бәсекеге келеңсіз әсерін тигізеді. Экономиканы жаңғырту және технологиялық тұрғыдан дамыту жөніндегі жобаларды саяси-дипломатиялық қолдаудың әлсіз болуы, шетелдік жоғары технологиялы компаниялардың Қазақстандағы арнайы экономикалық аймақтарға орналастыруға сұраныстың төмен болуы әлі де байқалып отыр.
Жоғарыда аталған жүйелі кемшіліктермен қатар, Қазақстанда ғылым мен технологияларды шоғырланған түрде мемлекеттік жоспарлау мен үйлестіру жоқ.

1.2 Мақсаты мен міндеттері

Тұрғындарының әл-ауқаты мен өмір сүру сапасының деңгейі жоғары білім экономикасына бағдарланған қоғам қалыптастыру Қазақстанның 2020 жылға дейінгі инновациялық даму тұжырымдамасының басты мақсаты болып табылады.
Мақсатты негізге ала отырып, Тұжырымдаманың мынадай міндеттері айқындалды:
1) Технологиялық болжамдау нәтижелері бойынша айқындалған Қазақстан үшін сындарлы технологияларды дамыту;
2) Стратегиялық 8 саясатты іске асыру арқылы инновациялық қызметті қолдау жүйесін қалыптастыру:
мемлекеттік секторға инновацияларды енгізу;
инновациялық орта қалыптастыру;
ғылымның тиімділігін арттыру;
технологияларды коммерцияландырудың тиімді жүйесін дамыту;
бизнестің инновациялық белсенділігін ынталандыру;
өңірлік инновациялық жүйелерді құру;
инновациялық инфрақұрылымды дамыту;
инновацияларды дамыту үшін халықаралық интеграция.

1.3 Іске асыру кезеңдері және күтілетін нәтижелер

Тұжырымдаманы 2 кезеңде іске асыру болжанып отыр.
Тұжырымдаманы іске асырудың 1-ші кезеңінде (2012 – 2014 жылдар) алға қойылған міндеттерді іске асыру бойынша реформалардың негізі қаланып, өткізілетін болады. Баяндалған бағыттарды ескере отырып, инновациялық қызметті ынталандыру мен инновациялық технологиялар паркі туралы заңнаманы жетілдіру жөнінде кешенді шаралар әзірленетін болады.
Бірінші кезеңді іске асырудың мерзімдері, мақсаттары, міндеттері, негізгі бағыттары мен нысаналы көрсеткіштері Қазақстан Республикасын индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі 2010 – 2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаны іске асырудың аралық қорытындыларына байланыстыруды ескере отырып әзірленген, оған Тұжырымдаманы қабылданған соң енгізілетін түзетулер оны іске асырудың тиімділігін арттыруға бағытталатын болады.
Атап айтқанда, мыналардың:
1) ғылым мен технологияларды дамытудың қалыптасқан басымдықтары мен бағыттары жүйесін ескере отырып, ұлттық инновациялық жүйені одан әрі дамытудың және нығайтудың;
2) экономиканы әртараптандыру және ұзақ мерзімді кезеңде бәсекеге қабілеттілікті арттыру арқылы оның орнықты әрі теңгерімді өсуін қамтамасыз етудің;
3) өндіріс факторлары өнімділігін өсірудің, бизнестің инновациялық белсенділігін жоғарылатудың, инновациялық орта қалыптастыру арқылы адами капиталдың сапасын өсірудің, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды дамыту мен белсенді қолданудың;
4) инновациялық кластерлерді қалыптастыруды қамтамасыз ететін үздік әлемдік практиканы ескере отырып, өңірлік инновациялық жүйе мен қажетті инновациялық инфрақұрылым құрудың негізі қаланатын болады.
Ғылым мен бизнестің өзара іс-қимыл жасауын күшейту арқылы ғылымды қажетсінетін технологиялар мен «болашақ экономикасы» секторларының бәсекеге қабілетті өнімін құру және енгізу Қазақстанға индустриядан кейінгі экономиканың негіздерін қалауға мүмкіндік береді.
Экономика құрылымында экспорттың жалпы көлеміндегі шикізат емес секторлардың үлес салмағы ұлғаяды.
Энергетикалық, көліктік, инфокоммуникациялық инфрақұрылымды басып оза дамытуға қол жеткізілетін болады.
Әкімшілік кедергілерді азайту, еркін бәсекелестікті дамыту үшін жағдайлар жасау, қазақстандық қамтуды кеңейту, тиімді тарифтік саясат жүргізу, өнеркәсіптік ірі өндірістердің айналасында шағын және орта бизнес кәсіпорындарының желісін мақсатты түрде құру есебінен отандық кәсіпкерлікті дамытуда күрт өзгеріс болады.
Инновациялық инфрақұрылымды одан әрі дамыту, технологияларды коммерцияландыру жүйесінің тиімділігін арттыру, сапа инфрақұрылымын құру, энергиямен жабдықтау саласындағы нормативтік-құқықтық базаны қалыптастыру, ғылымы-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар нәтижелерін экономиканың басым салаларына енгізу есебінен стандартты технологиялар трансферті мен отандық өнеркәсіптік инновациялық әзірлемелерді игеруі үшін жүйелі жағдайлар жасалатын болады.
Теңгерімді фискалдық жүктеме есебінен Қазақстанның шикізат емес экспортқа бағдарланған және жоғары технологиялы өндірістің инвестициялық тартымдылығы артады. Арнайы бюджеттік бағдарламаларды, орталық мемлекеттік органдардың инновацияларды қолдау және дамыту жөніндегі құзыреттерін біртіндеп жергілікті атқарушы органдарға беруді, мемлекеттік-жеке меншік әріптестік тетіктерін жетілдіруді қамтитын мемлекеттік қолдау құралдары мен шараларының қалыптастырылған бірыңғай жүйесі мемлекет пен бизнестің күш-жігерін үйлестіруге және елдің инновациялық саясатын іске асыруға шоғырландыруға мүмкіндік береді.
Тұтастай алғанда, қабылданған шаралар циклді дағдарыстарға қатысты отандық экономиканың орнықтылығын жоғарылатып, қазақстандықтардың әл-ауқатының артуына ықпал ететін болады.
Тұжырымдаманы іске асырудың 2-ші кезеңінде (2015 – 2019 жылдар) білімге негізделген, Қазақстанның Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы елдерінің деңгейінде дамуымен сипатталатын экономиканың қалыптасуы үшін қазақстандық инновациялардың сапасын жақсарту жөніндегі шаралар жүзеге асырылатын болады.
Қазақстанның инновациялық саясатын іске асыру негізінен алдыңғы кезеңнің реформаларын аяқтауға, инновацияларды шоғырландыру бастамасының бизнеске көшуін қамтамасыз етіп, инновациялық кәсіпкерлік үшін әкімшілік кедергілерді үздіксіз жоюға бағытталатын болады.
Тұтастай алғанда, қабылданып жатқан шаралар «инновациялылық және инновацияларды бизнесте пайдалану» біріктірілген факторында Дүниежүзілік экономикалық форумның Бәсекеге қабілеттіліктің жаһандық индексінің рейтингіндегі позицияны 50-орынға дейін, оның ішінде «инновацияларды бизнесте пайдалану» көрсеткіші бойынша 48-орынға дейін жақсартуға мүмкіндік береді.
Айталық, технологиялық болжамдау нәтижелерімен айқындалған, Қазақстан үшін сындарлы технологияларды дамыту жөніндегі бірінші міндет шеңберінде абсолютті қазақстандық инновацияларды әзірлеуге және енгізуге ықпал ететін 35 нысаналы технологиялық бағдарлама бойынша жұмыстарды бастау межеленген нәтижелер ретінде айқындалған.
Өз кезегінде, ғылым мен технологияны дамыту басымдықтарын өзектілендіре отырып, технологиялық болжамдаудың кейінгі кезеңдерін жүргізу жөніндегі жұмыстарды жалғастыру мемлекеттік қолдау ресурстарын Қазақстан үшін маңызды өнімдер мен қызметтерді іске асыруға шоғырландыруға мүмкіндік береді.
Стратегиялық 8 саясатты іске асыру арқылы инновациялық қызметті қолдау жүйесін қалыптастыру жөніндегі екінші міндет шеңберінде мынадай негізгі нысаналы индикаторларға қол жеткізілетін болады.
Тұжырымдаманы іске асырудан күтілетін нәтижелер кезеңдер бойынша төменде көрсетілген:

1-кесте

Тұжырымдаманы іске асырудан күтілетін нәтижелер

	Индикатордың атауы		Өлш. бірл.	2011			2015 дейін	2020 дейін
1	2		3	4			5	6
ДЭФ ЖБИ көрсеткіштері
1	«Инновациялылық және инновацияларды бизнесте қолдану» біріктірілген факторы, оның ішінде		орын/балл	114/3,0			70/3,4	50/3,8
1)	инновацияларды бизнесте қолдану			109/3,4			60/3,8	54/4,1
2)	инновациялар			116/2,7			50/3,4	48/3,4
2	Венчурлік капиталдың қолжетімділігі			92/2,3			85/2,8	50/3,3
3	Соңғы технологиялардың қолжетімділігі			103/4,4			97/4,6	92/4,8
4	Технологияларды кәсіпорындар деңгейінде пайдалану			113/4,1			107/4,3	102/ 4,5
5	Компаниялардың зерттеу жұмыстары мен әзірлемелерге шығындары			107/2,6			101/2,8	98/3,1
6	Жоғары технологиялық өнімдерді мемлекеттік сатып алу			93/3,4			87/3,5	83/3,6
7	Бір жыл ішінде резиденттер алған халықаралық патенттер саны, тұрғындардың бір млн. адамына шаққанда			81/0,1			77/0,2	73/0,2
8	Шетелдік тікелей инвестициялар мен технологияларды беру			100/4,1			95/4,2	90/4,3
Технологиялық болжамдау нәтижелері бойынша айқындалған Қазақстан үшін сындарлы технологияларды дамыту
9	Әзірленген нысаналы технологиялық бағдарламалардың саны (өсуі бойынша)		бірл.	-			20	63
Инновациялық қызметті қолдау жүйесін қалыптастыру
1. Мемлекеттік секторда инновацияларды енгізу
10	Мемлекеттік қызметтердің, оның ішінде әлеуметтік маңызы бар, электронды форматқа ауыстырылған қызметтердің үлесі		%	15			50	100
11	Мемлекеттік қызметтерді халыққа көрсету кезіндегі уақыттың қысқару пайызы		%	-			20	50
2. Инновациялық орта қалыптастыру
12	Мектепке дейінгі мекемелерде алдыңғы қатарлы әдістемелердің үлесі	%		-			15	30
13	Білім беру жүйесінде электрондық оқытумен қамту	%		-			50	90
14	Жылдам Интернетпен қамсыздандырылған абоненттер тығыздығы	100 адамға жаққанда		-			22	50
15	Орта бiлiм беру ұйымдарындағы элективтік курстардың (вариативтi құрауыш) әзірленген бағдарламаларының саны	бірл.		5			12	15
16	Ғылыми-техникалық өнердің үйiрмелер саны	бірл.		926			1100	1200
17	Ұлттық жарыстарда қатысушылар саны: 1) инновациялық бизнес-жоспарлар 2) рационализаторлар	бірл. бірл.		150 80			250 120	400 250
18	Инновациялық қызмет саласында өткiзiлетiн жұмыстар туралы тұрғындардың хабардар болуы: 1) елдiң барлық тұрғындарынан үлесі 2) олардың iшiнен оң қабылдаумен	% %		10 -			15 60	25 85
3. Ғылымның тиімділігін арттыру
19	ЖІӨ-нің ғылымы-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға жұмсалатын ішкі шығындарының үлесі	%			0,16	1*			1,5*
20	Халықаралық танылған патенттердің саны (өсуі бойынша, Дүниежүзілік зияткерлік меншік ұйымы бойынша)	бірл.			15	35			60
21	1 миллион тұрғынға шаққанда ғылыми қызметкерлердiң саны	бірл.			1087	1500			2000
22	Үздік әлемдік университеттер рейтингінде белгіленген Қазақстан жоғары оқу орындарының саны	бірл.			-	1			2
23	Соңғы 5 жылда импакт-факторы жоғары ғылыми журналдарда жарияланымдары бар жоғары оқу орындарының профессорлық-оқытушылар құрамы мен ғылыми қызметкерлер үлесі	%			-	2			5
24	Халықаралық салыстырмалы зерттеулерде қазақстандық жалпы білім беретін мектеп оқушыларының нәтижелері, оның ішінде:
25	PISA	орын			-	50-55			40-45
26	PIRLS	орын			-	-			10-15
27	Инновациялық бағдарланған университеттер	бірл.			0	5			10
4. Технологияларды коммерцияландырудың тиімді жүйесін дамыту
28	Коммерцияланған және енгiзуге шыққан жобалар саны	бірл.			-	65			150
29	Тұжырымдаманың дәйектемеленуіне іріктеліп алынған жобалардың саны	бірл.			18	208			420
30	Технологиялардың коммерциялануына іріктеліп алынған жобалардың саны	Бірл.			7	90			200
5. Бизнестің инновациялық белсенділігін ынталандыру
31	Инновациялық белсенді кәсіпорындардың үлесі	%			4,3 (2010)	12			20
32	ЖІӨ жалпы көлеміндегi инновациялық өнiмнiң үлесі	%			0,66 (2010)	1			1,5
33	Жаңа технологиялар мен техника объектілерiн жасаған және қолданушы ұйымдар саны	бірл.			338 (2010)	600			1100
34	Инновациялық өнім көлемі	млрд. теңге			142,2 (2010)	320			500
35	Технологиялық инновацияларға шығындар	млрд. теңге			235,5 (2010)	392			550
36	Зерттеулерді қаржыландырудағы жеке сектордың үлесі	%			-	40			50
37	Ғылым мен инновацияларды қаржыландыруға ұлттық компаниялардың өз пайдасынан жұмсалған үлесі	%			-	10			10
6. Өңірлік инновациялық жүйелерді құру
38	Инновациялық инфрақұрылым қызметін және перспективалы инновациялық жобаларды қолдауды өңірлік бюджеттен қаржыландыру үлесі	%			-	5			10
39	2011 жылмен салыстырғанда жаңа инновациялық жобалардың әр өңірдегі өсуі	бірл.			-	20			40
40	Өңірдің өнеркәсiптiк кәсiпорындарының сатылған өндiрiстiк өнiмiнiң жалпы көлемiндегi инновациялық өнiмнiң орташа үлес салмағы	% кем емес			1,63	2,14			3,14
41	Инновацияларды «жалғыз терезе» қағидаты бойынша қолдау орталықтарын құру	бірл.			-	16			16
7. Инновациялық инфрақұрылымды дамыту
42	Зерттеу ұйымдары мен жоғары оқу орындарындағы коммерцияландыру орталықтарының саны (өсуі бойынша)	бірл.			9	25			25
43	Технологиялық бизнес-инкубатор бағдарламасы арқылы қолдау алған жобалар саны (өсуі бойынша)	бірл.			76	120			200
44	Салалық конструкторлық бюролардың қолдауы арқылы игерілген жаңа өнімнің саны (өсуі бойынша)	бірл.			12	30			60
45	Венчурлік қорлар саны	бірл.			7	15			15
46	Отандық венчурлік қорлар арқылы қаржыландырылған жобалар саны (өсуі бойынша)	бірл.			18	35			60
8. Инновацияларды дамыту үшін халықаралық интеграция
47	Трансұлттық компаниялармен бірлесе құрылған жоғары технологиялық өндірістер саны	бірл.			-	5			8
48	Тартылған шетелдік шағын инновациялық компаниялар саны	бірл.			-	16			50
49	Шетелдік бағдарламалар бойынша зерттеу мен құрастыруға алынған гранттар саны	бірл.			-	80			180

2. Қазақстан Республикасының инновациялық дамуының негізгі
қағидаттары мен жалпы тәсілдері 2.1 Инновациялық дамудың негізгі қағидаттары

Тұжырымдаманы іске асыру мынадай қағидаттарға негізделеді:
1) инновациялық қызметте құзыретті ұдайы дамыту;
2) технологиялық болжамдау негізінде инновациялық даму басымдықтарын қалыптастыру;
3) мемлекеттің, бизнес пен ғылымның өзара тығыз іс-қимыл жасауымен Қазақстан үшін сындарлы технологияларды дамыту;
4) инновациялық қызметтің инвестициялық және кадрлық тартымдылығын арттыру;
5) бәсекені инновациялық мінез-құлықтың түйінді факторы ретінде ынталандыру;
6) отандық компаниялардың инновацияларды қабылдауын дамыту;
7) инновацияларды дамытуда ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың мүмкіндіктерін дамытып, барынша қолдану;
8) әлеуметтік-экономикалық саясаттың бюджеттік, салықтық және басқа бағыттарын инновациялық дамудың түйінді міндеттерін шешудің қажетті шарты ретінде үйлестіруді қамтамасыз ету;
9) өңірлерді инновациялық саясатты қалыптастыру мен іске асыру мәселелеріне барынша тарту;
10) инновациялық процеске қатысушылардың ғылыми әзірлемелердің нәтижелерін, жаңа өнімдерді, процестер мен қызметтерді коммерцияландырудан барынша жоғары экономикалық пайда алуы;
11) Қазақстанның жаһандық инновациялық процестерге белсенді қатысуы және кірігуі.

2.2. Технологиялық болжамдау нәтижелері бойынша айқындалған,
Қазақстан үшін сындарлы технологияларды дамыту 2.2.1 Инновациялық саясатты жоспарлау

Неғұрлым дамыған елдер технологиялық көшбасшылыққа және өздерінің инновациялық жүйелерінің тиімділігін арттыруға ұмтылады. Бұл ретте, практика көрсетіп отарғандай, АҚШ-ты, Жапония мен Оңтүстік Кореяны қоса алғанда, қаржы ресурстарының қомақты көлемін ғылымға жұмсайтын елдердің бір де біреуі барлық ғылыми бағыттар бойынша толық ауқымды зерттеулер жүргізбейді. Бұл жаңа білім алудың жабдықтарға және мамандар даярлауға айтарлықтай шығыстарды көздейтінімен негізделген. Бұл жағдайларда аталған елдер технологиялық болжамдау негізінде ғылыми-техникалық және инновациялық даму басымдықтарын айқындау жүйесін тиімді пайдаланып отыр.
Технологиялық болжамдау әлеуметтік-экономикалық және инновациялық дамудың стратегиялық бағыттарын сараптамалық бағалау, орта және ұзақ мерзімді перспективада экономика мен қоғамға ықпал етуге қабілетті технологиялық серпілістерді анықтау әдістерінің жүйесін білдіреді. Технологиялық болжамдау негізінде әрбір бес жыл сайын экономиканы, ғылымды, елдің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға бағытталған технологияларды дамытудың ұзақ мерзімді, 15 – 20 жылға арналған стартегиялары әзірленеді.
Ғылыми-технологиялық даму басымдықтарын айқындау мақсатында 2010 – 2011 жылдар кезеңінде Қазақстанда Кореяның ғылым мен технологияларды бағалау және жоспарлау институтының (КИСТЕП) әдіснамалық сүйемелдеуімен 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған алғашқы ғылыми-технологиялық болжамдауды жүргізу жөніндегі жұмыс жүзеге асырылды.
Ғылым мен технологияларды дамытудың жаһандық және ішкі трендтерін, сондай-ақ басқа елдермен салыстырғанда Қазақстанның бәсекеге қабілеттілік деңгейін позициялау нәтижелерін мұқият талдау негізінде сарапшылар топтары Қазақстанның 2020 жылға дейінгі ғылыми-технологиялық дамуының пайымын, мақсаты мен міндеттерін қалыптастырды. Ғылыми-технологиялық дамудың пайымы мен мақсатына қол жеткізу үшін қажетті түйінді ғылыми-технологиялық бағыттар мен технологиялар айқындалды.
Әлемдік технологиялық мегатрендтердің координаталарында отандық экономика салаларын дамытудағы үрдістерді анықтау мынаны көрсетті:
Елде жаңа технологиялардың көптеген салаларға енуі және олардың негізінде жаңа салалардың қалыптасуы байқалып отыр, алайда бұл процесс әлі айтарлықтай ауқым ала қойған жоқ.
Тұтастай алғанда, экономиканың әлемде таралып келе жатқан жаңа технологияларды қабылдауға әзірлігі байқалуда, бірақ бұл процесс мемлекет тарапынан қолдау мен түзетуді талап етеді.
Жүргізілген талдау нәтижелері болашақта «орнықты инновациялық дамуға» көшу үшін Қазақстанға серпінді технологияларды әзірлеуді күш-жігерді «индустриялық-инновациялық дамуға» шоғырландыру мен үйлестіру қажеттігін айғақтайды. Серпінді технологиялар ғана Қазақстанның технологиялық көшбасшылар тобына кіруінің негізгі факторы болмақ.
Жүргізілген талдаулардың нәтижелері бойынша 2020 жылға дейінгі кезеңде Қазақстан үшін басым салалардың қатарына агроөнеркәсіптік кешен, тау-кен металлургия кешені, энергетикалық сектор, мұнай және газ секторы, машина жасау, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар, химия және мұнай химиясы сияқты салалар кірді.
Қолда бар ресурстарды республиканың стратегиялық басымдықтарына шоғырландыру мақсатында анықталған салалар шеңберінде 60-тан астам сындарлы технологиялар айқындалды, бұлар Қазақстанның одан әрі дамуына түрткі болып, елді технологиялық жаңа деңгейге шығаруға мүмкіндік бермек. Осы және басқа да сындарлы технологиялар Қазақстанның болашақ абсолютті инновацияларының негізіне айналады.
Мемлекеттің, ғылым мен бизнестің күш-жігерін біріктіру арқылы жүзеге асырылатын нысаналы технологиялық бағдарламалар сындарлы технологияларды дамытудың негізгі құралы болмақ. Нысаналы технологиялық бағдарламаларды әзірлеу мен мониторингілеу тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.
Технологиялық болжамдау жөніндегі зерттеулер 3 жылда 1 рет кезеңділікпен өткізілетін болады, олардың шеңберінде Қазақстан үшін сындарлы технологиялардың тізбесі өзектілендірілетін болады.

2.2.2 Технологиялық болжамдау қорытындылары

2010 – 2011 жылдардағы технологиялық болжамдаудың нәтижелері бойынша Қазақстанға барынша жоғары әлеуметтік-экономикалық тиімділікті қамтамасыз ететін түйінді салалар айқындалды. Қазақстан Республикасын үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі 2010 – 2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаның басым он екі саласының қатарына кіретін агроөнеркәсіптік кешен, тау-кен металлургия кешені, энергетикалық сектор, мұнай және газ секторы, машина жасау, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар, химия және мұнай химиясы осындай салалар болып табылады.
Әрбір түйінді сала бойынша ұзақ мерзімді перспективада іске асыру үшін сындарлы технологиялар айқындалған.
«Индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес, технологиялық болжамдау процесі тұрақты негізде өткізілетіндігін ескере, түйінді салалар мен сындарлы технологиялар тізімі Қазақстан Республикасының Үкіметі жанындағы Технологиялық саясат жөніндегі кеңес шешімімен толықтырыла алады.

Мұнай-газ саласы
Мұнай-газ саласындағы ғылыми-зерттеу қызметінің басымдықтары өндірістің ғылыми-технологиялық әзірлемелерге деген ағымдағы қажеттіліктерін қанағаттандыруға, сондай-ақ жаһандық үрдістерге сәйкес прогрессивті жаңа технологияларды дамытуға шоғырландырылуға тиіс.
Қазіргі уақытта Қазақстанның мұнай-газ саласының алдында технологиялық сипаттағы бірқатар міндеттер тұр. Қазақстан мұнайының физика-химиялық қасиеттерінің ерекшелігі шикізатты кешенді түрде тиімді пайдалануға қол жеткізуге жәрдем беретін технологияны таңдау қажеттігін айқындайды.
Қазіргі уақытта қабаттардың мұнай беруінің төмен деңгейде болуы, қамба мұнайының пайда болуы мен ілеспе газды жағу мәселесі өзекті күйінде қалып отыр.
Жүргізілетін талдаулардың тақырыптарын талдау жұмыстардың негізгі көлемі өндіріс жанындағы технологиялық процестерді басқару, мұнай және газ өнеркәсіптерін кешенді түрде дамытуды экономикалық бағалау, көмірсутек шикізаты кен орындарының жаңаларын барлау және қазіргі қорларын нақтылау жүйесін ұйымдастыру саласындағы зерттеулерге келетінін көрсетті.
Бұл ретте мұнай мен газды іздестіру әдістерін жетілдіру проблемалары, қабаттардың мұнай беруін арттыру проблемалары, кен орындарын игеруге және пайдалануға байланысты, мұнайды жинау және дайындау мәселелері сияқты бағыттар мүлдем дерлік зерттеумен қамтылмаған.
Көрсетілген проблемалар мен саланы дамытудың жаһандық үрдістерін негізге ала отырып, мұнай-газ саласын дамытудың сындарлы технологиялары ретінде жүргізілген технологиялық болжамдау шеңберінде мыналар айқындалды:

	Мұнай-газ саласындағы сындарлы технологиялар
1	2
1.	Оншорлы және оффшорлы кен орындары қабаттарының мұнай беруін арттыру технологиялары
2.	Қабаттық қысымды ұстап тұру технологиялары
3.	Ерекше жағдайларда ұңғымаларды бұрғылау технологиялары
4.	Рұқсат ету қабілеті жоғары сейсмобарлау технологиялары
5.	Кен орнының мұқият моделін жасау үшін сейсмобарлау деректерін интеграцияланған түрде түсіндіру технологиялары
6.	Мұнай мен газ тасымалдаудың энергиялық тиімділігін оңтайландыру және жоғарылату технологиялары
7.	Каталитикалық крекинг, алкилирлеу, изомеризациялау, гидротазарту технологиялары

Тау-кен-металлургия саласы
Ғылыми-зерттеу жұмыстарының негізгі көлемі металдар мен қорытпалардың қандай да бір қасиеттерін зерттеуге арналған дәстүрлі тақырыптар бойынша жүзеге асырылады.
Бұл ретте, тау-кен-металлургия саласында ресурс-энергия үнемдеуші технологияларды әзірлеу, қалдықтарды игеру және қайта өңдеу, тау-кен-металлургия кешенінің шикізат материалдарын дайындау, металлургиядағы электр-химия процестері сияқты түйінді бағыттар бойынша зерттеулер мүлдем дерлік жүргізілмейді.
Бұдан басқа, тау-кен-металлургия саласында ғылымы-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарды енгізу пайызы төмен екені байқалып отыр. Айталық, 2009 жылы металлургиядағы ғылымы-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардың жалпы санының (790) тек 9 %-ының ғана патенттері болған.
Осыған байланысты 2010 – 2011 жылдары жүргізілген технологиялық болжамдау шеңберінде тау-кен-металлургия саласын дамытудың сындарлы технологиялары ретінде мыналар айқындалды:

	Тау-кен-металлургия кешеніндегі сындарлы технологиялар
1	2
1.	Кешенді ферроқорытпалар өндірісінің технологиялары
2.	Темірді тікелей қалпына келтіру технологиялары
3.	Металды сілтісіздендіру технологиялары
4.	Тозуға төзімді қорытпаларды балқыту технологиялары
5	Тозуға төзімді және ыстыққа төзімді бұйымдарды құю технологиялары
6.	Шойыннан, болаттан, түсті металдардан бұйымдар құю технологиялары
7.	Пайдалы қазбалар кендерін іздеудің және барлаудың геология-геофизикалық әдістерінің технологиялары
8.	Техногендік кен орындарын қайта өңдеу технологиялары
9.	Ұжымдық концентранттар алу технологиялары
10.	Түсті металдар қорытпаларын өндіру технологиялары

Агроөнеркәсіптік кешен
Агроөнеркәсіптік кешенді тиімді дамытуды ғылыми қамтамасыз ету аграрлық ғылым қызметінің стратегиялық мақсаты ретінде табиғи-климат және топырақ жағдайларының әралуандығының мол болуымен, Қазақстан өңірлеріндегі биоклиматтық әлеует деңгейімен негізделген өзіне тән міндеттердің құрылымымен ерекшеленеді.
Қазақстанда агроөнеркәсіптік кешен саласында ғылыми зерттеулер жүргізу бойынша мол ғылыми әлеует пен оң нәтижелері бар, олар зерттеулердің, оның ішінде диқаншылық пен өсімдік шаруашылығы, мал шаруашылығы мен ветеринария саласындағы, ауыл шаруашылығы шикізатын сақтау және қайта өңдеу саласындағы, ауыл шаруашылығын механикаландыру және электрлендіру саласындағы, табиғи ресурстарды басқару саласындағы зерттеулердің кең ауқымын қамтиды.
Сонымен қатар, осы салада инновациялық технологияларды жеткіліксіз енгізу, ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілердің техникалық жарақтандырылуының әлсіз болуы, ұсақ тауар, кәсіпкерлік сектордағы инновациялық белсенділіктің төмен деңгейі және басқалары сияқты құбылыстар байқалып отыр.
Агроөнеркәсіптік кешен саласында технологиялық болжамдау жүргізу мынадай сындарлы технологияларды айқындауға мүмкіндік берді:

	Агроөнеркәсіптік кешендегі сындарлы технологиялар
1	2
1.	Топырақтың құнарлылығын қалпына келтіру
2.	Суарудың погрессивті жүйелері
3.	Мал шаруашылығын қарқынды дамыту технологиялары
4.	Ауыл шаруашылығы шикізатын терең қайта өңдеу технологиялары
5.	Инженерлік энзимология
6.	Жасушалы және геномды селекция
7.	Жасушалы және молекулярлы инженерия
8.	Биопрепараттар жасау технологиялары
9.	Өнімнің биологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету әдістері

Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар
Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды экономиканың жеке саласы ретінде ғана емес, экономиканың барлық секторларындағы инновацияларды дамытудың негiзгi құралы және өнiмдiлiктiң артуының басты факторы ретінде қабылдау қажет. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар және ақпараттық инфрақұрылым қазіргі заманғы әлемде жаңа бизнес-үлгiлер, тауарлар және қызметтер, жаңа ашулар және өнертабыстарды жасауға ықпал етеді, бизнес-үлгiлерді ұйымдастыруды iргелi қайта құруға экономиканың ортақ бәсекеге қабілеттілігін жанама түрде жоғарылата отырып ғылыми-технологиялық негіз болып табылады.
Сонымен қатар, Қазақстанның ғылыми-зерттеу институттарының негізгі бөлігі математиканың, механиканың, информатиканың іргелі және қолданбалы мәселелеріне бағдарланған. Олардың зерттеулері тақырыптарының өте аз бөлігін ғана ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласының кәсіпорындары пайдалана алады. Бұны, бірінші кезекте, қазіргі ғылыми-зерттеу институттар қызметінің ерекшеліктерімен түсіндіруге болады – олар ақпараттық-коммуникациялық технологиялар үшін дайын коммерциялық өнім өндіруге әзір емес және оған бағдарланбаған.
Елдің экономикалық әлеуетінің тиімділігін арттырудың түйінді факторларының бірі ретінде ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласының маңыздылығын ескерсек, осы саладағы заманауи ғылыми-технологиялық бағыттарды дамыту қажеттігі айқын бола түседі.
Осыған байланысты ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласында технологиялық болжамдау жүргізу нәтижесінде мынадай сындарлы технологиялар айқындалды:

	Ақпараттық-коммуникациялық технологиялардағы сындарлы технологиялар
1	2
1.	Бұлыңғыр есептеулер
2.	Мобильді технологиялар
3.	Мультимедиялық технологиялар
4.	Түрлер мен сөзді тану технологиялары
5.	Ақпараттық қауіпсіздік технологиялары

Химия және мұнай-химия
Химия өнеркәсібі мұнай-химия және тау-кен-металлургия кешендерімен, энергетикамен қатар Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуына шешуші ықпалын тигізеді, өйткені өндіріс салаларының тұтастай кешенін қамтиды. Шикізатты қайта өңдеудің қолданылып жүрген әдістері көптеген технологиялық және экономикалық проблемаларды шешуге, сондай-ақ қасиеті алдын ала белгіленген тауарлар өндірісін ұйымдастыруға, еңбек өнімділігін жоғарылатуға және өнеркәсіптік кәсіпорындардың қоршаған ортаға келеңсіз әсерін азайтуға мүмкіндік береді.
Химияландыру өнімнің сапасын арттырумен және өндіріс шығындарын азайтумен бір уақытта оны шығаруды ұлғайтуға мүмкіндік береді. Химия өнеркәсібі экономиканың нақты секторының басқа салалары үшін химия өнімін жеткізуші болып табылады, бұл ретте аралас салалар да ол үшін шикізат пен қосалқы материалдарды жеткізушілер болып табылады.
Осыған байланысты химия және мұнай-химия саласындағы технологиялық болжамдау нәтижесінде мынадай сындарлы технологиялар айқындалды:

	Химия және мұнай-химия саласындағы сындарлы технологиялар
1	2
1.	Металл бұйымдарын алмастыру үшін композициялық және керамикалық материалдар алу технологиялары
2.	Биомассадан өнім алудың биохимиялық технологиялары (екінші сатыдағы биоэтанол, биологиялық ыдырайтын полимерлер)
3.	Көмірден химиялық өнім алу технологиялары (метанол, олефиндер, аммиак, карбамид)
4.	Полимерлер мен эластомерлер алу процестеріне арналған каталитикалық технологиялар (полиэтилен, полипропилен, синтетикалық каучук)
5.	Мұнай, газ өңдеу процестері үшін нанокатализаторлар әзірлеу
6.	Күрделі (кешенді) минералдық және органоминералдық тыңайтқыштар алу технологиялары

Энергетика
Қазақстанда және басқа да елдерде электр энергиясын тұтынудың қарыштап ұлғаюы әлемдік энергетикалық нарықтың одан әрі өсуінің түйінді катализаторына айналады. Энергия үнемдеу, энергия тиімділігі және энергияның баламалы көздерін дамыту энергетиканың басым міндеттері болып табылады.
Энергия үнемдеу және энергияның жаңартылатын көздері бойынша отандық әзірлемелерді енгізу жөніндегі ғылыми проблематика, энергия үнемдеудің және энергияның жаңартылатын көздерін пайдаланудың мемлекеттік жүйесі саласындағы ғылыми-техникалық дамудың қазіргі жай-күйі мен перспективаларын талдау, өнеркәсіптің әрқилы салаларында, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығында энергия үнемдеудің перспективаларын, Қазақстан Республикасының энергетикалық стратегиясындағы энергияның баламалы көздерінің рөлін бағалау энергетикамен неғұрлым байланысты болып табылады.
Энергетика саласындағы технологиялық болжамдау нәтижесінің негізінде мынадай сындарлы технологиялар ұсынылды:

	Энергетика саласындағы сындарлы технологиялар
1	2
1.	Жаңа үлгідегі ионисторлар мен конденсаторлар шығару технологиялары
2.	Жаңа кезеңнің аккумуляторларын шығару технологиялары
3.	Жылу бөлетін құрастырмалар өндірісіне арналған технологиялар
4.	Отынның жаңа түрін жасауға арналған технологиялар
5.	Әрқилы радиоизотопты өнім алу технологиялары (ядролық медицина мен экономиканың басқа салалары үшін)
6.	Көмірді газдандыру технологиялары
7.	Пиролиз бен көмірді газдандыруды пайдаланатын қазандық агрегаттарын шығару технологиялары
8.	Отынның барлық түрлерінен шағын қазандық агрегаттарын шығару технологиялары
9.	Кез келген бағыттағы желдің жылдамдық тегеурінін пайдалана алатын, сондай-ақ турбинаны айналдыру үшін қысымның өзгеруі есебінен тартқыш пайдаланылатын құйын жел агрегаттарын шығару технологиялары
10.	Ауа ағынының концентраторларын пайдаланатын жел агрегаттарын шығару технологиялары
11.	Термоэлементтер мен (күн) фотоэлементтерді шығару технологиялары
12.	Энергия шығару үшін нанотехнологиялардың негізінде жаңа материалдар шығару технологиялары
13.	Күн сәулесінің есебінен жылумен жабдықтау және электр энергиясын шоғырландыру технологиялары
14.	Күн сәулесінің концентраторларын шығару технологиялары
15.	Тік ағынды гидротурбиналары бар тегеурінсіз су электр станцияларын шығару технологиялары
16.	Магистральды құбыржолдарда тік ағынды гидротурбиналарды шығару технологиялары
17.	Жарық-диодты жарықтандыру лампаларын шығару технологиялары
18.	Энергия қондырғыларының жұмыс режимдерін бақылау және есепке алу датчиктерін шығару технологиялары
19.	Парниктік газдар шығарындыларын азайтуды және энергияның жаңартылатын көздерін енгізуді экономикалық ынталандыру технологиялары

Машина жасау
Машина жасау – өнеркәсіптік өндірістің басқа шаруашылық қызмет салаларының дамуына ықпал ететін және елдің ғылыми-техникалық жай-күйі мен қорғанысқа қабілеттілігінің деңгейін көрсететін біріктіруші саласы.
Шетелдік ұқсас бұйымдармен салыстырғанда қазақстандық өндірістің машина жасау өнімінің бәсекеге қабілеттілігінің төмен болуының негізгі себептері – оның құнының неғұрлым жоғары әрі сапасының төмен болуы, бұл республика кәсіпорындарының көпшілігінде ресурс пен энергияны көп шығындайтын ескірген өндіріс технологияларын пайдаланудан, импортталатын жиынтықтаушыларды, материалдарды пайдалану үлесінің тым жоғары болуынан туындаған. Бұдан басқа, отандық зауыттар бұйымдарының көп бөлігі моральдық тұрғыдан ескірген әрі техникалық және пайдаланушылық көрсеткіштері бойынша шетелдік аналогтарынан көп артта қалады және әлемдік стандарттарға сәйкес келмейді.
Міндеттерді іске асыру елдің зияткерлік ресурстарының бәрінжұмылдыруды талап етеді. Отандық ғалымдар мен мамандардың ғылыми, ғылыми-техникалық және технологиялық зерттеулері жаңа технологиялардан, өнертабыстардан, патенттерден көрініс табуға тиіс.
Машина жасау саласындағы технологиялық болжамдау нәтижесінің негізінде мынадай сындарлы технологиялар ұсынылды:

	Машина жасау саласындағы сындарлы технологиялар
1	2
1.	Механоактивация технологиялары
2.	Композиттік бөлшектер өндірісінің технологиялары
3.	Материалдарды механикалық әсерден қорғау технологиялары (балқытып қаптау, тозаңдату, қорғау қабатын футерлеу)
4.	Материалдарды химиялық әсерден қорғау технологиялары (коррозияға қарсы жабындар; лак-бояу, оксидті)
5.	Тораптарды (құрастыру бірліктерін) құрастыру технологиялары
6.	Материалдарды термикалық әсерден қорғау технологиялары (термооқшаулағышты жағудың электрохимиялық тәсілі, композиттерді балқытып қаптау)
7.	Тұтас илектелген дөңгелектер мен орталықтарды дайындау технологиялары

2.2.3 Инновациялық саясатты басқарудың мемлекеттік жүйесін реформалау

Инновациялық саясаттың табысты болуы оны іске асырудың үйлестірілген жүйесін құруға да байланысты болады.
Қазіргі уақытта білімді дамыту мәселелері Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің құзыретіне кіреді, ол Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Жоғары ғылыми-техникалық комиссияның жұмыс органы болып табылады. 2011 жылы «Ғылым туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды, ол ғылым мен ғылыми-техникалық қызмет саласындағы қоғамдық қатынастарды реттейді, Қазақстан Республикасының ұлттық ғылым жүйесінің жұмыс істеуі мен оны дамытудың негізгі қағидаттары мен тетіктерін айқындайды.
Басым, бастамашылық, тәуекелді зерттеулер мен тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарды дамытуға жәрдем көрсету мақсатында 2006 жылы «Ғылым қоры» акционерлік қоғамы мамандандырылған даму институты құрылды.
Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлігі индустриялық-инновациялық даму саласындағы уәкілетті орган болып табылады, ол Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Технологиялық саясат жөніндегі кеңестің жұмыс органы болып табылады. 2012 жылы «Индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау туралы» Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды, ол экономиканың басым секторларын дамытуды ынталандыру негізінде ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыруға бағытталған.
Индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдауды іске асырудағы салааралық үйлестіруді қамтамасыз ету мақсатында Министрлік мемлекеттік органдардың салалық бағдарламаларын, сондай-ақ ұлттық басқарушы холдингтердің, ұлттық холдингтердің, ұлттық компаниялардың және олармен аффилиирленген заңды тұлғалардың стратегиялары мен даму жоспарларын технологияларды және инновацияларды дамыту бөлігінде келіседі.
Аталған заңға сәйкес инновацияларды мемлекеттік қолдау тетіктерін іске асыру мақсатында 2012 жылы «Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттік» құрылды. Мыналар инновациялық қызметті қолдаудың негізгі құралдары болып табылады: венчурлік және жобалық қаржыландыру; технопарктерді, технологияларды коммерцияландыру орталықтарын, салалық конструкторлық бюроларды, технологиялар трансфертінің халықаралық орталықтарын дамыту; технологиялық бизнес-инкубациялау, технологияларды коммерцияландыру және технологиялар трансферті жөніндегі қызметтер; инновациялық гранттар беру.
Елдің инновациялық жүйесін дамытудың өтпелі кезеңінде ғылым, технологиялар мен инновациялар мәселелерін басқарудың қазіргі жүйесі жұмыс істеп, ол біртіндеп халықаралық практикаға сәйкес келтірілетін болады.
Атап айтқанда, 2015 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің жанынан Ғылым мен технологиялар жөніндегі ұлттық кеңес құрылады, бұл ғылымды, технологиялар мен инновацияларды дамыту саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруды жалпы үйлестіруге мүмкіндік береді.
Әрбір өңір мен ведомствода басшының ғылымды, технологиялар мен инновацияларды дамыту мәселелері үшін жауапты жеке орынбасары болады. Бұл адамдарды ерекше мәртебесі болады және олар Ғылым мен технологиялар жөніндегі ұлттық кеңестің құрамында өз ведомстволарының атынан өкілдік етеді.
Оңтүстік Кореяның тәжірибесі бойынша Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлігі Ғылым мен технологиялар жөніндегі ұлттық кеңес хатшылығының функцияларын орындайды, ол технологиялық болжамдау қорытындыларын мақұлдайды.
Технологиялық болжамдау нәтижелері барлық мемлекеттік органдар үшін орындауға міндетті болып табылады және олардың зерттеулерінің бюджеттік бағдарламалары сындарлы технологияларды іске асыруға бағдарланады.
Осылайша, ғылым мен технологияларды қолдаудың барлық құралдарын үйлестірудің арқасында Қазақстанда абсолютті инновацияларды шоғырландырудың тұйық жүйесі құрылатын болады. Мұндай жүйе кезінде сындарлы технологияларды іске асыру жөніндегі жөніндегі жобалар барлық даму кезеңдерінде қолдау табады.
Мұндай жобаларды іске асыру барысын Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Ғылым мен технологиялар жөніндегі ұлттық кеңес ұдайы бағалап отыратын болады.

2.3 Инновациялық қызметті қолдау жүйесін қалыптастыру 2.3.1 Мемлекеттік секторда инновацияларды енгізу

Елді инновациялық дамыту міндеттеріне сәйкес мемлекеттік секторда мемлекеттік басқару және халыққа мемлекеттік қызметтер көрсету саласын жетілдіру жүйесін жаңғырту жөніндегі жұмыс жалғасын табады.
Сонымен қатар, инновациялық даму нәтижелерін объективті бағалау үшін қазақстандық статистикалық көрсеткіштерді әлемдік стандарттарға, оның ішінде «Фраскати» және «Осло» басшылығының ғылым мен инновациялар статистикасының әдіснамасына сәйкес бейімдеу жөніндегі жұмыс жалғасатын болады.

Мемлекеттік басқару жүйесінде инновацияларды енгізу
Тиімді білім экономикасын құру үшін тауарлар, қызметтер өндірісі салаларында инновацияларды енгізу жеткіліксіз. Мемлекеттік басқару жүйесіне жаңа технологиялар мен новаторлық шешімдерді енгізу, яғни жаңа шешімдер әзірлеуге өздері тікелей ықпал ететін инновацияларды енгізу маңызды бағыт болып табылады.
Ағымдағы даму үрдістеріне сәйкес болу мақсатында:
1) жаңа жұмыс рәсімдерін немесе мемлекеттік басқару саласындағы басшылық әдістерін енгізуді қамтитын ұйымдық инновацияларды;
2) мемлекет ұсынатын қызметтердің сапасын арттыруға баса көңіл бөлініп жатқан шақта процестерді жетілдіру нысанындағы инновацияларды;
3) басқарудың жаңа нысандарын енгізуге бағытталған тұжырымдамалық инновацияларды (саясатты интерактивті қалыптастыру, халықтың кеңінен қатысуы негізіндегі басқару және т.б.). белсенді енгізу жөніндегі жұмыс жалғасын табады.
Сондай-ақ инновацияларды енгізу мүмкін болатын бірнеше сала бар. Бұл адами ресурстарды дамыту және оларды басқару, басқарудың қазіргі заманғы ақпараттық-коммуникациялық технологияларын қолдану.
Бүгінгі күні Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік басқару жүйесінде инновацияларды енгізу көп жағдайда ақпараттық ресурстар мен технологиялардың дамуына, яғни электрондық үкіметтің қалыптасуымен, мемлекеттік органдардың халыққа электронды қызметтер көрсету жөніндегі қызметімен байланысты.
Тиімділік индикаторларын, даму жоспарларын пайдалануды және назарды нақты мақсаттарға қол жеткізу жағына қарай аударуды қоса алғанда, жеке меншік сектор компанияларына тән менеджмент қағидаттарын енгізе отырып, мемлекеттік органдардың қызметін біртіндеп қайта ұйымдастыруды жүргізу қажет. Еңбек өнімділігі және көрсетілетін қызметтердің сапасы сияқты көп жағдайда өндірістік бөлімшелерді бағалау үшін пайдаланылатын тиімділік көрсеткіштері мемлекеттік басқару жүйесі үшін де тиімділік көрсеткіштеріне айналуға тиіс.

Халыққа әлеуметтік маңызы бар қызметтерді ұсыну саласында инновацияларды енгізу
Білім беру, денсаулық сақтау, халыққа әлеуметтік қызмет көрсету, тұрғын үй құрылысы және коммуналдық шаруашылық салаларында инновациялар енгізуге ерекше көңіл бөлінетін болады, бұлар халыққа көрсетілетін қызметтердің сапасын жақсартуға, оларды ұсыну мерзімдерін қысқартуға, халықпен кері байланысты қамтамасыз етуге, сондай-ақ олардың қолжетімділігін жоғарылатуға бағытталады.
Білім беру жүйесі оқытудың алдыңғы қатарлы әдістемелерін енгізуге бағдарлануға тиіс. Бұл білім беру процесінің барлық кезеңдерінде қамтамасыз етілуге тиіс.
Денсаулық сақтауда инновацияларды енгізу медициналық қызметтердің сапасын жақсартуға және медициналық қзымет көрсетудің жоғары технологиялы жүйесін дамытуға бағытталады.
Қазіргі заманғы басқарушылық технологияларды қоса алғанда, кәсіпқой менеджерлер институты мен денсаулық сақтау ұйымдарын басқарудың транспарентті нысандарын біртіндеп енгізу жалғасын табады.
Ұлттық бірыңғай денсаулық сақтау жүйесі жетілдірілетін болады, пациенттің дәрігер мен медициналық ұйымды еркін таңдауын қамтамасыз ету, медициналық қызметтер көрсетудің бәсекелі ортасын қалыптастыру, медицина ұйымдарының түпкілікті нәтижелерге қол жеткізуге және медициналық қызметтерге нақты шығындар бойынша ақы төлеуге бағытталған жұмысы оның негізгі қағидаттары болып табылады.
Осылайша, денсаулық сақтаудың ұйымдық-басқарушылық жүйесінде инновацияларды енгізу медициналық қызметтің жоғары сапасын сақтай отырып, қызметтердің құнын азайтуға, тиімділікті, оның ішінде экономикалық және басқарушылық тиімділікті, тұтас жүйенің жұмыс істеуінің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді.
Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық саласында инновацияларды енгізу азаматтардың өмір сүруіне сапалы жағдайлар жасауды, сондай-ақ қызметтерді өндірушілердің шығындарын және тиісінше ұсынылатын қызметтердің тарифтерін азайтуды қамтамасыз ететін болады.
Бұл ретте энергия ресурсын үнемдеу, отандық технологияларды әзірлеу мен енгізу және алдыңғы қатарлы технологиялардың трансфертіне жәрдем көрсету жүргізілетін саясаттың түйінді аспектілері болмақ.
Сумен жабдықтау және су бұру, жылумен жабдықтау жүйелері өздерінің маңыздылығына байланысты тыныс-тiршiлiкті қамтамасыз ету объектілерiне жатқызылғандығын ескеретін болсақ, қойылатын талаптарға сәйкес келетін жоғары сапалы өнiмді ғана пайдалануымыз қажет, алайда, отандық өндiрушiлер ондай талаптарға сәйкес келмейді (мысалы, сорғы, технологиялар және т.б.).
Отандық тауар өндiрушiлер өнімдері тiршiлiкті қамтамасыз ету объектілерiнiң сапалы жұмыс жасауы үшiн қажетті дүниежүзілік талаптарға әрдайым жауап бере алмайды.
Жоғарыда жазылғанды ескере отырып, кейбір жағдайларда сумен жабдықтау, кәріз және жылумен жабдықтау жүйелерінің сенімділігін және жөндеуге келетіндігін қамтамасыз ететін қазіргі заманғы және алдыңғы қатарлы технологиялары, материалдары және жабдықтары бар шетелдік және отандық өндірушілерді одан әрі ынталандыру арқылы осындай сапалы өндірістерді Қазақстан Республикасының аумағында орналастыру үшін шетелдік өндірушілердің өнімін орынды қолдану қажет.
Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық объектілеріндегі шығындарды үнемдеуге неғұрлым үнемді экономикалық схемалар мен процестерді, инновациялық шешімдерді енгізу, энергияның жол берілмейтін шығасыларын жою, шығысты есепке алудың ұдайы жұмыс істейтін жүйесін пайдалану және энергия тұтынуды пайдалану жолымен қол жеткізіледі.
Энергия тиімділігін бағалау мен мониторингілеу жүйесін жетілдіру, энергияны өндіру мен тарату көздерінің, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықтың басқа объектілерінің тиімділік көрсеткіштерін белгілеу, сондай-ақ осы салады қазіргі заманғы талаптар мен стандарттарды енгізу жөніндегі жұмыс тұрақты негізде жүргізіледі.
ұтастай алғанда, тиімділікті жоғарылату және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты басқарудың қазіргі заманғы әдістерін пайдалану өнім мен қызметтердің өзіндік құнын айтарлықтай төмендетуге және соның нәтижесінде ішкі нарықта да, оның шегінен тыс жерде де отандық тауарлар мен қызметтердің бәсекеге қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік береді.
Мемлекеттік басқару жүйесінде, қоғамдық секторда және инфрақұрылымдық салаларда инновацияларды қолдау мен ынталандыруға бағытталған шараларды ойдағыдай іске асыру үшін тиісті бағдарламалық құжаттарға қажетті өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөніндегі жұмыс жүргізілетін болады.

Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды дамыту саясаты
Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды дамытудың мемлекеттiк саясаты келесi негiзгi бағыттардан тұратын болады: инфрақұрылымның ақпараттық-коммуникациялық технологияларын дамыту, е-Үкіметті дамыту, адами ресурстарды дамыту, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар секторының әлеуетін арттыру, электрондық экономиканың тұрақты өсуiнің қамтамасыз ететін жағымды ахуал жасау.
Электрондық үкiметтiң одан әрі дамуы халық пен бизнестің мемлекеттiк және жергiлiктi басқару органдарымен тікелей өзара іс-қимыл жасауы үшін жағымды шарттар жасауға, биліктің мемлекеттiк және жергiлiктi органдар жұмысының өнімділігі мен тиімділігін алдыңғы қатарлы ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгiзу арқылы арттыруға бағытталатын болады. Осыған байланысты, әрбір салалық мемлекеттік органның функциясына инфрақұрылымның ішкі ақпараттық-коммуникациялық технологияларын және биснес-процестерді автоматтандыруды дамыту бойынша мәселелерді енгізу мүмкіндігі пысықталатын болады. Бұдан басқа, мемлекеттік органдарды барынша экономиканың барлық секторларында ақпараттық-коммуникациялық технологияларды дамытуға және енгізуге тарту мақсатында әрбір салалық мемлекеттік органның басым міндеттерінің бірі жетекшілік ететін салаға және өндіріске ақпараттық-коммуникациялық технологияларды енгізу және кеңінен қолдану болады.
Азаматтық қоғамда, экономикада, мемлекеттiк басқаруда, мемлекеттің азаматтар мен ұйымдармен барлық қарым-қатынастарында ақпараттық-коммуникациялық технологияларды кеңінен қолдану мақсатында мемлекет ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласын реттейтін заңнаманы жетiлдiру, электрондық коммерцияны ынталандыратын салық саясатын жетілдіру, электрондық қызметтердi, жаңа бағдарламалық өнiмдер мен жоғары технологиялық өндiрiстердiң әзірлемелерін ұсыну бойынша жұмыс жалғасатын болады.

2.3.2 Инновациялық орта қалыптастыру

Орнықты инновациялық даму үшін білім беру, кәсіптік оқыту жүйесінде және қазақстандық кадрлардың құзыреттілігін өсіруде құрылымдық реформалар жүргізіледі. Бұл реформалар адамды үзіліссіз оқытуды ынталандыратын және қоғамның инновациялық мәдениетін қалыптастыратын орта құруға мүмкіндік береді.
Мемлекет білім беру, ғылым, кәсіптік оқыту және инноватордың жағымды имиджін қалыптастыру арқылы инновациялық ойлауды қалыптастыруды ынталандырады.
Білім беруде басты назар болашақ кәсіпкерлерге мықты әсер ететін бастама мен тәуекелдерді қабылдау сияқты қасиеттерді мектепке дейін тәрбиелеуге бағытталатын болады. Осы табысты стратегияны қабылдаған елдердің тәжірибесі оның өнеркәсіптік секторларда ғана емес, сонымен қатар қоғамның экономикалық қызметінің барлық салаларында инновациялардың өсуіне тиімді әсер ететінін көрсетіп отыр.
Бұдан басқа, бәсекелестікті дамыту инновациялық мінез-құлықты көтермелеудің түйінді факторы ретінде инновациялық орта қалыптастыруға ықпал ететін болады. Бәсекелестік компанияларға өздерінің нарықтағы жағдайын сақтау немесе жылжыту үшін жаңа өнімдер мен процестер ұсыну мақсатында қажетті ынталандыру жинағын қалыптастырады.

Білім беру, ғылым және кәсіптік оқыту арқылы инновациялық ментальдылық
Білім беру жүйесінің негізгі мақсаты білім беру процесінде ғана емес, инновациялық қызмет үшін қажетті дағды мен құзыретті сіңдіруде де жатыр.
Жалпы орта білім беру деңгейінде білім алушылардың жастарғаигерілген білімдерін тәжірибеде тиімді пайдалануға және әлеуметтiк бейiмделу процесінде тиiмдi қолдануға мүмкіндік беретін түйінді құзыреттер жүйесін меңгеруі мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту арқылы жүзеге асырылады.
Сындарлы және жасампаздық ойлауға қабілеттілік; өзін өзі оқыту, қайта оқу және өзіндік жұмыс дағдыларын қоса алғанда, өзін өзі ұдайы жетілдіру дағдысы мен оған әзірлік; бастамашылдық және тәуекелге қабілеттілік; міндетті үш тілділікті қоса алғанда, шетел тілдерін меңгеру азаматтардың түйінді құзыреттері болады.
Адамның физиологиялық құрылысына орай, мұндай дағдылардың негізі мектепке дейінгі білім беру деңгейінде қалыптастырылатын болады. Осыған байланысты балабақшаларда алдыңғы қатарлы оқыту әдістемелерін енгізу бағдарламалары және олардың стандарттары қалыптастырылады.
Мектепте білім беру деңгейінде мектептерді техникалық жарақтандыруды ғана емес, оқушылардың зерттеушілік дағдыларын ынталандырудың алдыңғы қатарлы практикаларын енгізуді қоса алғанда, оқыту процесінің қазіргі заманғы жағдайларын қамтамасыз ету негізгі шара болмақ.
Мектепте білім беру жүйесінде жасампаздық ойлау дағдыларын дамытуға және шетел тілдерін қарқынды оқытуға назар аударылатын болады. 2013-2014 оқу жылдарында шетел тілдерін ерте жастан оқыту жүйесіне көшу мақсатында мектептің 1-сыныбынан бастап ағылшын тілін оқыту басталады.
Қосымша бiлiм беру жүйесiнде негізгі екпiн жасөспірім өнерпаздығы мен ғылыми-зерттеу қызметін дамыту және насихаттау үшін шарттар жасауға бағытталады, мысалы, қосымша білім беру мекемелерінде қосымша интерактивті парктер ашу, цифрлық зерттеу зертханаларын жабдықтау туралы, мемлекеттік-жеке меншік әріптестік негізінде құрылатын Балалар ғылымы қорын ашу сияқты мәселелер пысықталатын болады.
Жоғары оқу орындарында білім беру деңгейінде мамандануға қарамастан, мектепке дейінгі және мектепте білім беруде негізі қаланған дағдыларды ашуға басты назар аударылады. Атап айтқанда, бұл студенттердің инновациялық компанияларда тағылымдамадан өтуі бағдарламаларын, студенттік кәсіпкерлікті көтермелеу және іскерлік әкімшілік негіздеріне оқыту бағдарламаларын компаниялардың қаражаты есебінен ұйымдастыруды көздейді.
Жоғары оқу орындарында білім берудің сапасын жоғарылату үшін біліктілігі жоғары шетелдік профессорлық-оқытушылар құрамын тартуға бағытталған шаралар кешені пысықталатын болады.
Жүргізілетін ғылыми зерттеулерге студенттерді неғұрлым белсенді түрде жұмылдыру үшін тиісті бейіндегі алдыңғы қатарлы жоғары оқу орындары жанында ғылыми-зерттеу институттары мен зертханаларды құру бойынша мәселе пысықталатын болады.
Әлемдік ғылыми проблемаларды шешуге отандық ғылымды тарту үшін алдыңғы қатарлы отандық жоғары оқу орындары жанында айнадай зертханалар құру мүмкіндігі пысықталатын болады, бұл Қазақстанда осыған ұқсас зертханаларды ұйымдастыру мәселесінде кадрлық және инфрақұрылымдық қолдау көрсетуді білдіреді.
Кәсіптік білім берудің тиімді жүйесін қалыптастыру мақсатында мемлекет қайта даярлаудың және біліктілікті арттырудың сапалы бағдарламаларын ұсынып қана қоймай, кәсіпорындарды өз кадрларының құзыреттілігін арттыруға ынталандыру тетіктерін де құрады.
Қазақстанның бүкіл аумағы мемлекеттік-жеке меншік әріптестік базасында құрылған білім тарату орталықтарымен қамтылатын болады. Мұндай орталықтарда салалық және жалпы кәсіпкерлік бағыттағы бағдарламалар тіркелген құн бойынша ұсынылатын болады. Бұдан басқа, жекелеген бағыттар бойынша әлемнің тиісті бейіндегі алдыңғы қатарлы компанияларында жұмыс тәжірибесі бар мамандарды тарта отырып, технологиялық полигондар құру мүмкіндігі зерттелетін болады.
Шағын және орта бизнес басшыларының сапалық деңгейін жоғарылату үшін шет елдердегі ұқсас табысты кәсіпорындарда тағылымдамадан өту бағдарламалары іске асырылады.

Инноватордың жағымды имиджін қалыптастыру
Мемлекет инновацияларды дамыту және инновациялық қызметті танымал ету саласында сарапшылар қоғамдастығын құру жөнінде белсенді ақпараттық саясат жүргізетін болады.
Ақпараттық ықпал ету инноватордың «прогресс қозғаушысы» ретіндегі жағымды имиджін қалыптастыруға, сарапшылар мен халықтың қалың бұқарасы арасында инновацияларды дамыту мәселелерін кеңінен талқылауға, сондай-ақ бұқаралық ақпарат құралдары арқылы инновациялық тақырыптың іс-шараларын танымал етуге жәрдем көрсетуге бағытталады.
Интернет пен елдің телевизиялық арналарындағы тақырыптық бағдарламаларды қолдау конкурстық негізде жүзеге асырылады.
Тақырыптық жобалар инновацияларды қолдау мәселелері бойынша ауқымды пікірталастарды, ғылым мен техника, инновациялық кәсіпкерлік саласындағы жетістіктерді талқылауды қамтитын болады.
Астана қаласында тұрақты жұмыс істейтін жоғары технологиялар көрмесі құрылады, онда қазақстандық инноваторлардың жетістіктері мен шетелдік компаниялардың жоғары технологиялық жобалары қойылатын болады. Техникалық ойлауды қалыптастыру үшін барлық облыс орталықтары мен орта және ірі қалаларда техникалық революция мұрайжайлары ашылады. Оларда адамның техникалық санасының эволюциясы көрсетіледі, сондай-ақ ғылыми-техникалық шығармашылық үйірмелері, оқу және экспериментальдық зертханалар жұмыс істеп, оқушылар ғылыми эксперимент жүргізудің практикалық дағдысын меңгере алады.
Мемлекеттік тапсырыс шеңберінде инновациялық бизнес-жоспарлардың ұлттық конкурстарын ұйымдастыруға, өнертапқыштық қозғалысты ынталандыруға және үздік инновациялық кәсіпкерлерді көтермелеуге қолдау көрсетіледі.

Инновацияларды дамытудың шарты ретінде бәсекелестікті күшейту
Инновацияларды ынталандыру жөніндегі келешектегі шаралар ішкі бәсекелес нарықтарды құруды және өнеркәсіптік түйінді салалардағы кейбір компаниялардың қазіргі үстем жағдайын жоюды қамтитын болады.
Бұл үшін нарықтың импорт бәсекесіне ұшырамайтын және әлемдік нарықтарда өздері де бәсекеге қабілетті болып табылмайтын монополистік немесе олигополистік құрылымы бар секторларында бәсекені ұлғайту жөнінде шаралар қабылданады.
Бұл ретте, Қазақстанда зияткерлік меншік құқығы қорғалған және сауда маркасы бар тауарлар өндіру үшін қолайлы жағдайлар жасау жөніндегі жұмыс бір уақытта жүргізіледі.
Елде контрафактілік өнімге төзбейтін көзқарас қалыптастыруға бағытталған бұқаралық науқан іске асырылып, зияткерлік меншік құқықтарын бұзғаны және сауда маркаларын қолдан жасағаны үшін әкімшілік және қылмыстық қудалау шаралары қабылданады. Бұл шаралар жоғары технологиялы және ғылымды қажетсінетін өнімдердің әлемдік өндірушілерінің тарапынан мақұлдау мен қолдау тауып, Қазақстан экономикасына жаңа инвестициялар құйылады және ол әртараптандырылады.
Бәсеке инновациялық кәсіпкерлікті дамыту үшін сындарлы фактор болып табылады.
Өңірлік деңгейде де тікелей, сонымен қатар жанама әрекет ететін шаралармен басым салалардағы бәсекелестікті дамыту үшін мемлекет бар күш-жігерін салады. Тікелей әсер әкімшілік кедергілерді азайту және мемлекеттік компаниялардың бейінді емес активтерін бәсекелі ортаға шығару арқылы салалар мен өңірлерде монополиялардың экономикалық шоғырлануын азайтуға бағытталады. Кәсіпорындардың технологиялық процестеріне инновацияларды жылдам енгізу үшін жағдай жасауға бағытталған шаралар бәсекелестікті ынталандыруға жанама әсер ету шаралары болмақ.
Бәсеклестікті ынталандыру оның негізгі үш құрамдас бөлігі бойынша:
1) отандық нарықта отандық компаниялар арасында;
2) отандық нарықта отандық және шетелдік компаниялар арасында;
3) шетелдік нарықтарда отандық және шетелдік компаниялар арасында жүргізілетін болады.
Бірыңғай экономикалық кеңістіктің құрылуына байланысты интеграциялық процестер шеңберінде отандық кәсіпкерлікті қолдау мәселелері айтарлықтай өседі. Шетелдік компаниялармен ашық бәсекелесу жағдайларында отандық өнеркәсіпті білдіретін үздік қазақстандық компанияларды қолдау міндеті осы жағдайларда басым міндетке айналады.

Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар инновациялық дамудың ажырамас бөлігі ретінде
Электрондық экономиканы қалыптастыру үшін бизнесті тиiмдi жүргiзу және тұтынушылардың өнiмдер мен қызметтерге сұранысын толығымен қанағаттандыру мақсатында ақпараттық-коммуникациялық технологияларды белсендi қолдану үшiн қолайлы жағдайлар жасау бойынша мәселелер пысықталатын болады. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларда адами ресурстарды дамыту бойынша негiзгi міндеттер барынша білім беруді және білімдер менеджментін ақпараттандыруға, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар мамандарын даярлау үшін қолданыстағы халықаралық білім беру стандарттарын өзектендіруге және орналастыруға, барлық деңгейдегі білім беру мекемелерінде компьютерлік сауаттылыққа оқытуға, білім берудің компьютерлік технологияларын енгізуге бағытталатын болады. Ғылыми-зерттеу әлеуетін дамыту мақсатында ақпараттық-коммуникациялық технологияларда бiртiндеп бірыңғай виртуалды ғылыми-білім беру кеңістігін қалыптастыру, жаңа ақпараттық өнімдерді жасау, ғылыми-білім беру ақпараттық ресурстарды жинақтау, ғылыми байланыстарды кеңейтуге жәрдемдесу, әлемдік ақпараттық технологияларға қол жетімділікті қамтамасыз ету және әлемдік ғылыми-біліи беру кеңістігіне бірігу арқылы ғылыми және білім беру мақсаттары үшін ұлттық және корпоративтік желілерді құру мүмкіндігі қарастырылатын болады.
Бизнестiң дамуындағы ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың ерекше рөлiн атап өту маңызды. Интернет желiсiнiң дамуы бизнесті электрондық қалыпта (е-сауда) жүргiзуге үлкен мүмкiндiктердi ұсынады, бұлыңғыр есептеулер жабдықтарды және бағдарламалық қамтамасыз етулерді сатып алуға артық операциялық шығындарды алып тастауға мүмкіндік береді, мобильдік технологиялар мобильділікті және тағы басқаларды ұсынады. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану бизнеске және ұлттық компанияларға жаңа перспективаларды ұсына отырып, көрсетілетін қызметтер сапасына, қолданыстағы бизнес-процестерді автоматтандыру арқылы өнімділікті арттыруға, жаңа өнімдерді жасауға және корпоративті басқарудың тиімділігіне әсер етеді. Сондықтан, бизнес пен мемлекеттік компаниялар және мемлекеттің өзі де өндірістік процестерді автоматтандыруға ерекше көңіл аудара отырып, ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың дамуына және қолданылуына ерекше көңіл бөлу қажет.
Осы міндеттерді табысты іске асыру Қазақстанда білімге негізделген экономиканың негізгі қозғаушы күші – ақпараттық қоғамды қалыптастыруға септігін тигізеді.

2.3.3 Ғылымның тиімділігін арттыру

Білімге негізделген замануи экономиканы құру үшін мемлекет нақты экономиканың мұқтаждықтарын ескере отырып, ғылыми-инновациялық қызметті дамытуға арналған қажетті жағдайлар мен ынталандыру шараларын жасауы қажет.
Қолданбалы ғылыми жобалар мен жеке инвестицияларды қаржыландыруға мемлекеттің қатысуы кең ауқымды ғылыми-инновациялық қызметті дамытудың катализаторларына айналуға және инновациялық жүйенің өзін өзі дамыту, бизнес-қоғамдастық пен ғылымның кірігуі тетіктерін, ел экономикасының ғылымды шынайы қажетсінуін іске қосуға тиіс.

Ғылымның әлеуетін дамыту
Мыналар ғылымды дамыту саласындағы мемлекеттік саясаттың маңызды басым бағыттарының бірі болып табылады:
1) экономиканың инновациялық даму және қоғамның негiзгi стратегиялық басымдылықтарының бiрi ретiнде ғылымды анықтау;
2) өнеркәсiптiк және республиканың ғылыми-техникалық әлеуетін дамыту және сақтау есебiнен бәсекеге қабілетті өнiмді алуға және ұлттық экономикалық қауiпсiздiктiң мүдделерiн қамтамасыз етуге бағытталған технологияларды әзірлеу;
3) елдiң инновациялық дамуындағы серпілісті iске асыруға мүмкiндiк беретiн VI технологиялық құрылыстың технологияларын қалыптастыру және дамыту;
4) генерация және жаңа бiлiмдердiң берiлуiн ынталандыру.
Осыған байланысты, елдiң ғылыми саласын өндiрiстiк экономика секторларымен ықпалдастыруға бағытталған шаралар жиынтығы ескерiлiп, сонымен бiрге «Парасат» ұлттық ғылыми-технологиялық холдингі» акционерлік қоғамының функционалдық қызметi сапасы жағынан қайтадан қарастырылады.
Сонымен қатар, ғылыми-зерттеу ұйымдары мен жоғары оқу орындарын рейтингтік бағалау жүйесі енгізіледі. Бұл рейтинг мемлекетке ғылыми-зерттеу жұмысының тиімділігін және өнімділігін арттыруды қадағалауға мүмкіндік береді. Рейтингтік бағалау үшін ғылыми-зерттеу ұйымдары, жоғары оқу орындары қызметкерлерінің ғылыми журналдардағы жарияланымдарының санын (журналдың импакт-факторы, мақаладан цитаталардың келтірілуі қосымша ескеріледі), халықаралық патенттердің болуын, шетелдік ұйымдар мен қорлардан алынған зерттеуге арналған ғылыми гранттардың көлемін, алынған халықаралық сыйақылар мен наградаларды қамтитын өлшемдердің тұтастай қатары көзделген.
Ғалым мәртебесін жоғарылату үшін заңнамалық актілер жетілдіріліп, бюджеттен ғылыми зерттеулерге бөлінетін қаражат көлемі жоғарылайды, айталық 2015 жылға қарай ғылымға жұмсалатын шығыстарды Жалпы ішкі өнімнің 1 %*-ы деңгейіне шығару міндеті қойылған. Ашық үлгідегі ұлттық зертханалар мен инженерлік бейіндегі зертханаларды қазақстандық және шетелдік ғалымдардың барлығы үшін қол жетімді заманауи жабдықтармен жарақтандыру жөніндегі жұмысы жалғасын табады.
Елдің ғылыми әлеуетінің негізі ретінде – білім беру ел дамуының басым бағыттарының бірі болып табылады. Осыған байланысты жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру жүйесін жетілдіру жұмысы жалғасады. Халықаралық аккредиттеуден өткен жоғары оқу орындарының саны ұлғаяды, озық халықаралық оқу орындарынан келген Қазақстанды жұмыс істейтін оқытушылардың саны көбейеді.

-------------
*Қаржыландырудың үлесі сәйкес қаржылық жылдың республикалық бюджеті Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес бекітілгеннен кейін нақтыланады

Қолданбалы зерттеулерді экономиканың қажеттілігіне бағдарлау, ғылымды талап етілген зерттеулерді жылжытуға ынталандыру жөніндегі шараларды айқындау
Меншікті технолгиялық базаны ынталандыру шеңберінде мемлекеттік инновациялық саясат салалық ғылымның ірі және орта бизнестің технологиялық қажеттіліктерін меншікті әзірлемелер есебінен қанағаттандыру қабілетіне бағытталатын болады.
Бұл үшін негізгі күш-жігер перспектикалы технологиялық орындарды айқындауға, басты зерттеу ұйымдарының дамыту бағдарламаларын іске асыруға, нысаналы технологиялық бағдарламаларды іске асыруға және сынақ және тәжірибелік учаскелердің инфрақұрылымын дамытуға жұмсалады.
Ынталандыру тәуекелдерді бөлісу шарттарында көрсетіліп, мемлекет меншікті технологиялық база құруға байланысты шығындардың қомақты көлемін өзі көтеретін болады.
Мемлекеттік жоспарлаудың енгізіліп жатқан жүйесінің, атап айтқанда технологиялық болжамдаудың арқасында мемлекет бастапқы кезеңдерде ғылым мен бизнес арасындағы байланыстырушы буын болады. Зерттеулердің бағыттары мен тақырыптары бизнеспен және ғылыммен бірлесіп айқындалады, бұл ретте мемлекет бизнестің тәуекелдерін ішінара жауып, ғылымды нақты таңдап алынған зерттеулерді жүргізуге ынталандыратын болады. Осы мақсатта ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызметті қаржылық қолдауды ұсыну шарттары жетілдіріледі, мұнда отандық бизнестің әзірлемелер мен зерттеулерді талап етуі негізгі көрсеткішке айналады.
Бизнес пен ғылыми ұйымдардың бірлескен жобаларды жасауын ынталандыру, бірлескен ғылымы-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардың тетіктері жетілдіріледі.
Ірі компаниялар, оның ішінде ірі жер қойнауын пайдаланушылар базасында меншікті R&D орталықтары құрылып, оларда компаниялардың қызметкерлерімен қатар мемлекеттік ғылыми-зерттеу ұйымдарының өкілдері, жоғары оқу орындарының ғылыми қызметкерлері жұмыс істейтін болады.
«Жер қойнауын пайдалану туралы» Қазақстан Республикасының Заңындағы нормаға сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі жер қойнауын қолданушылардың келісімшарт бойынша қызметінің жылдық пайдасының 1% ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға мен индустриалды-инновациялық инфрақұрылым элементтерінің дамуына жұмсалуының ережелерін анықтайды.
Бұдан басқа, экономиканың мұқтаждығын қамтамасыз ету үшін білім беруге мемлекеттік гранттар беру кезінде инженерлік мамандықтар мен жаратылыстану ғылымдарын зерделеуге басымдық беріледі.
Негiзiнен елдiң ғылыми-техникалық саясаты инновациялық процестерді белсендендіруге, жаңа технологиялық бағытты дамытуға, ұлттық ғылыми-технологиялық әлеуетті белсендендіруге, ғылым мен өндіріс арасындағы алшақтықты жоюға, озық технологиялар трансфертін қамтамасыз ету мен халықаралық стандарттарды енгізуге бағытталатын болады.

Назарбаев Университетінің және басқа жоғары оқу орындарының айналасынан зияткерлік-инновациялық кластер құру
Назарбаев Университетінің айналасынан жоғары технологиялар аумағы және сынақ полигоны бар зияткерлік-инновациялық кластер құрылады. Мұндай кластер қалыптастыру Қазақстанның ғылым мен бизнестің инновациялық процеске кірігуінің заманауи тетіктерін әзірлеу мен іске асырудың түйінді факторына айналады, оның ішінде Назарбаев Университетінің айналасынан жоғары технологиялы бизнестің өсуі, жоғары технологиялы және R&D компанияларды тарту және орналастыру үшін жағдай жасалады. Бұдан басқа, Назарбаев Университетінің старт-ап компаниялары үшін жағдай жасалады.
Бұл кластер ашық жағдайларда құрылады, бұл коммерцияландыру жүйесінің, бизнес-инкубациялаудың құралдары және осы кластерде көзделген басқа құрал бойынша кез келген ғылыми қызметкер немесе студент өзінің меншікті компаниясын, бизнесін құра алады дегенді білдіреді. Бұдан басқа, ірі отандық және Қазақстанда жұмыс істейтін халықаралық жер қойнауын пайдаланушыларды өздерінің R&D орталықтарын құрылатын зияткерлік-инновациялық кластерге орналастыруға ынталандыру көзделетін болады, бұл жер қойнауын пайдаланушылардың отандық ғылымның ғылыми әлеуетін пайдалануына мүмкіндік беріп, ғылыммен айналысатын адамдардың талап етілген зерттеулермен айналысуына қосымша түрткі болады.
Назарбаев Университетінің осы бағыттағы тәжірибесін тарату қазақстандық ірі зерттеу орталықтарының инновациялық инфрақұрылымын қалыптастыру мен дамыту кезінде осы тәжірибені ескере отырып, зерттеу университеттері мен инновациялық бағдарланған университеттерді дамыту бағдарламаларына сәйкес олардың инновациялық инфрақұрылымын қалыптастыру жолымен жүзеге асырылады. Бұл құрылымдар венчурлік қорлармен, даму институттарымен, бизнеспен өзара тығыз іс-қимыл жасайды.
Ғылымның білім берумен және өндіріспен кірігуі, озық жоғары оқу орындарымызға жаңа сапа берілуі олардың түлектері мен ғалымдарына жаңа инновациялық кәсіпорындар мен жаңа жұмыс орындарын құруға, бұған бизенстің қаражатын тартуға, елдік индустриялық-инновациялық дамуына шынайы әрі үдемелі үлес қосуға мүмкіндік береді.

2.3.4 Технологияларды коммерцияландырудың тиімді жүйесін дамыту

Нарыққа жаңа немесе жақсартылған тауарларды, процестер мен қызметтерді шығару және экономикалық оң әсер алу мақсатында технологияларды коммерцияландыру ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін практикалық тұрғыдан қолданумен тікелей байланысты болады.
Коммерцияландыру саласындағы мемлекеттік саясат зерттеулер, әзірлемелер саласындағы саясатпен және бизнесті инновациялық дамытуды қолдау жөніндегі шаралармен тығыз үйлестіріледі.
Инновациялық процестің барлық қатысушыларының өзара пайдалы ынтымақтастығы технологияларды ойдағыдай коммерцияландыру үшін шешуші фактор болып табылады. Мұндай тәсіл кезінде ғалым болсын, инновациялардың әзірлеушілері немесе инвестор болсын мүдделі тараптардың барлығы экономикикалық тұрғыдан қызығушылық танытып, инновацияларды пайдаланудан коммерциялық әсер алу үшін мүдделілігі жоғары болады.

Технологияларды коммерцияландырудың тиімді жүйесін дамыту
Технологияларды коммерцияландыру жүйесін дамыту бүкіл инновациялық процестің маңызы құрамдасы болып табылады. Ғылыми зерттеулерді коммерцияландырудың тиімді жүйесі және оның орнықты жұмыс істеуі Қазақстанның әлемдік нарықтағы бәсекелестік позициясын нығайтуға мүмкіндік береді.
Технологияларды коммерцияландыруды дамытудың жүйелік тәсілі ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін экономикалық айналымға жедел енгізу үшін айтарлықтай түрткі болады, бұл сайып келгенде мемлекеттің жаңа жұмыс орындарын құруына, салық салу жүйесі арқылы ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға жұмсалған қаражаттың бюджетке қайтарылуына және тұтастай Қазақстанның әлемдік технологиялар нарығындағы бәсекеге қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік береді.
Ақпарат алмасу жүйесінің – мемлекет құрған, инновациялық жобаларды барлық кезеңдерде қолдайтын инновациялық даму институттары жеілісінің тиімді жұмыс істеуі үйлестіруді қамтамасыз етудің басты құралына айналады. Ақпарат алмасудың осындай жүйесінің шеңберінде инновациялық даму институттары арасында перспективалы инновациялық жобалар туралы ақпарат беру тетігі құрылады. Ақпарат алмасу жүйесі де зерттеулер мен әзірлемелер саласының бизнеспен «түйісуінің», қолданбалы зерттеулер нәтижелерінің негізінде жаңа кәсіпорындарды қалыптастырудың тиімді құралына айналуға тиіс.

Технологияларды коммерцияландыру саласындағы заңнаманы жетілдіру
Технологияларды коммерцияландыру саласындағы заңнаманы жетілдіру жөніндегі жұмыс жалғасатын болады.
Қазақстан Республикасында зияткерлік меншік объектілерін оммерцияландыру жүйесін дамыту бойынша нормативтік-құқықтық база жасау үшін мүдделі тараптардың барлығының инвестициялардың тұрақтылығы мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін зияткерлік меншікті коммерцияландыруға мүдделілігін ескеру қажет. Бұл шара ғылыми-зерттеу мекемелерінің зияткерлік меншікті коммерцияландырудың барлық нысандарына қатысуына, ал зерттеушілердің мемлекеттік зерттеу мекемесінде жұмыс істеуіне де, сонымен қатар инновациялық компанияны басқаруына және оның акцияларының үлесін иеленуіне мүмкіндік беріп, сол арқылы зияткерлік меншік негізінде өз бизнесін құратын ғылыми ортаның тәуекелін төмендетеді.
Атап айтқанда, Еуропа елдерінің тәжірибесі бойынша ғылыми-зерттеу институттарының/университеттердің коммерциялық әлеуетін қолдану, ғалымдарды/институттарды өздерінің білімдерін/технологияларды коммерцияландыруға, білімді мемлекеттік сектордан жеке меншік секторға беруге ынталандыру және көтермелеу үшін мемлекеттік қолдау шаралары әзірленетін болады. Отандық патенттерді шетелде таныту, зияткерлік меншікті шаруаға енгізіп, қолдану жүйелерін дамыту, зияткерлік меншікті мемлекеттік бағалау жүйелерін әзірлеу шаралары жүргізіледі.
Технологияларды коммерциализациялау заңнамасын жетілдіру шеңберінде патентпен қорғалатын, өнеркәсіп нұсқаны, өнертабыс өнімін қолдануда жеңілдіктерді қарастыратын ұсыныстар дайындалады, сонымен қатар зияткерлік меншік саласындағы халықаралық конвенциялар мен шарттарды талдау жүргізіледі.
Осыған байланысты, технологияларды коммерциализациялауды ынталандыру мәселелері бойынша заңнаманы жетілдіру бойынша шаралар қабылданатын болады, олар жинақталған әлемдік тәжірибені ескере отырып, ынталандырушы шаралардың толық пакетін кқздейтін болады және ғылыми зерттеулер мен технологияларды коммерциализациялаудың тиімді жүйесі және Қазақстанда технологиялық кәсіпкерлікті дамыту үшін негіз жасауға мүмкіндік береді.
Осы шаралар шеңберінде қызметтерінің нарығын ынталандыру, отандық кадрлық әлеуетті дамыту және технологияларды коммерцияландыру саласында құзырет жинақтау, технологияларды коммерцияландыру саласында ұлттық инновациялық жүйенің негізгі ойыншыларының өзара іс-қимыл жасауының тиімді тетігін әзірлеу (серіктестік желілер құру) және инновациялық жобаларды іске асыруға инвестициялар тарту мәселелері де реттелетін болады.

Қазақстан Республикасында технологияларды коммерцияландыруды ынталандыру және қолдау құрылымдарын құру

2015 жылға дейін қолдау құрылымдарының үйлесімді жүйесі: Коммерцияландырудың ұлттық әдіснамалық орталығы, ғылыми және бизнес белсенділігінің деңгейі жоғары өңірлерде құрылатын технологияларды коммерцияландыруды қолдаудың өңірлік 5 орталығы, сондай-ақ озық ғылыми-зерттеу институттары мен жоғары оқу орындарындағы 25 коммерцияландыру кеңсесінен тұратын желі біртіндеп енгізіледі. Технологияларды коммерцияландыру орталықтары технологияларды коммерцияландыру үшін жобалар ағынын негізгі жеткізушіге және инноваторларды ақпараттық қолдауды қамтамасыз ету құрылымдарына, арнайы іс-шаралар жүргізу арқылы ғылыми ұйымдардың бизнес секторымен өзара іс-қимыл жасауы және байланыс орнатуы үшін тұғырға айналады. Осыған байланысты Қазақстан Республикасында технологияларды коммерцияландыру орталықтарының жұмыс істеуінің бірыңғай қағидалары әзірленетін болады.
Технологияларды коммерцияландырудың тиімді жұмыс істейтін, бірыңғай әдіснамалық орталығы бар ұлттық жүйесі технологиялық жаңа компаниялардың құрылуына және өсуіне алып келеді, бұлар өз кезегінде қосылған құны жоғары жұмыс орындарын құрып, ел экономикасының әртараптандырылуына жәрдем көрсетеді және инновациялар саласындағы кәсіпкерлік бастаманы дамытуға қыпла ететін болады.

Технологияларды коммерцияландыруды қаржылық қолдау тетіктері
Ғылыми-зерттеу жобасын немесе бизнес-жобаны практика жүзінде іске асыру үшін қажетті қаржы ресурстарының болуы немесе қолжетімділігі мәслелесі коммерцияландырудың тиімді процесін жүзеге асыру үшін аса маңызды мәселелердің бірі болып табылады.
Гранттық қаржыландыру арқылы коммерцияландыру жөніндегі жобаларды мемлекеттік қолдау жүзеге асырылады, бұл экономиканың басым салаларында перспективалы жобалардың ағынын қалыптастыруға және технологияларды жеделдетіп коммерцияландыруды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Технологияларды коммерцияландыруға арналған гранттар ғылыми қоғамдастық пен бизнес арасындағы айырманы азайтуға, гранттық қаржыландыру үшін жобаларды неғұрлым прагматикалық тұрғыдан іріктеуге, шағын және орта бизнес өкілдерін инновациялық процеске тартуға, жоғары технологиялы жаңа компанияларды құруға, өнімдерді нарыққа ойдағыдай шығару үшін оны әзірлік (өнеркәсіптік прототип) деңгейіне дейін жеткізуге ықпал етуге мүмкіндік береді.
Алайда, кейіннен технологияларды коммерцияландыру нарықтық тетіктер есебінен де қаржыландырылатын даму деңгейіне қол жеткізуге ұмтылу қажет және бұл үшін коммерцияландырудың ерте сатыларында инновациялық жобаларды қаржыландыруға және елдегі инновациялық кәсіпкерлікті дамытуға жеке инвестицияларды тарту үшін тартымды жағдайлар жасауға ерекше көңіл бөлу қажет.
Бизнес-періштелердің, жаңа бизнестегі үлестің орнына өз қаражатын салатын формальды емес венчурлік инвесторлардың инвестициялары коммерцияландыру жобаларының ерте сатыларын жеке меншік қаржыландырудың маңызды элементі болып табылады.

Серіктестік желілер құру
Негізгі ойыншылар арасындағы келісімге қол жеткізу үшін серіктестік желілерді ұйымдастыру технологияларды коммерцияландыру процесіндегі сындарлы элемент болып табылады.
Коммерцияландыру ұзақ мерзімді әрі кешенді процесс болып табылады, оған бизнес-сектор, ғылыми және білім беру қоғамдастығы, орталық атқарушы органдар мен жергілікті билік қатарынан әрқилы серіктестердің көпшілігі тартылған.
Бірыңғай алаң құру даму институттары мен ерте сатыда инновацияларды дамытуға қаражат салуға әзір жеке инвесторлардың бірге іс-қимыл жасауына мүмкіндік береді. Алаңда арнайы технологиялық брокерлік оқиғаларды өткізу жолымен инноваторлар, кәсіпкерлер мен инвесторлар арасында тұрақты негізде кездесулер өткізіліп тұратын болады, бұл инноваторлар, кәсіпкерлер алдында жеке меншік көздерден қаржыландырудың жаңа форматын ашады, ал инвесторлар мен кәсіпкерлерге инновациялық жобалар мен технологиялық жаңа кәсіпорындарға қолжетімділікті қамтамасыз етеді.
Бұдан басқа, алаң шеңберінде Қазақстан Республикасындағы технологияларды коммерцияландыру саласындағы сарапшылардың бірыңғай базасы құрылады.

Отандық кадрлық әлеуетті дамыту және технологияларды коммерцияландыру саласында құзырет жинақтау
Коммерцияландыруды қолдау құрылымдары қызметкерлерінің және олардың бенефициарларының технологияларды коммерцияландыру саласында құзырет жинауы даму басымдықтарының бірі болып табылады.
Коммерцияландыру жөніндегі мамандардың тұтас буынын қалыптастыру және даярлау білімге негізделген экономиканы дамытуда шешуші рөл атқаруға мүмкіндік береді. Бұл үшін тиісті салаларда университеттерде оқытылатын арнайы тренингтер, білім беру және оқыту бағдарламаларының кең ауқымы әзірленетін болады. Мұндай іс-қимыл ғылыми-зерттеу ұйымдары мен бизнес-қоғамдастық арасындағы айырманы жабатын белгілі бір тұрпаттағы көпір құруға және қолдау құрылымдары мен инновациялық жас компанияларда жұмыс істеу үшін білікті кадрлардың болуын қамтамасыз етуге септігін тигізеді.
Оқыту, тәжірибе алмасу және бөгде кәсіптік консультацияларды нысаналы түрде тарту арқылы табысы коммерцияландыру үшін қажетті кадрлық әлеуетті дамыту Қазақстан Республикасында технологияларды коммерцияландырудың орнықты жүйесін құруда өзекті рөл атқаратын болады. Осыған байланысты жергілікті сарапшылардың инновацияларды коммерцияландыру саласындағы құзыретті жоғарылату жөніндегі әрқилы бағдарламаларға қатысуын ынталандыру, үздік тәжірибені зерделеу үшін технологияларды коммерцияландырудың шетелдік құрылымдарына бару қажет.

2.3.5 Бизнестің инновациялық белсенділігін ынталандыру

Елдің инновациялық дамуы көп жағдайда бизнестің инновациялық қызметке тартылуының дәрежесімен айқындалады. Инновациялар компаниялардың ұзақ мерзімді бәсекеге қабілеттілігін, жоғары технологиялы салаларды дамытуды, ғылымды қажетсінетін бәсекеге қабілетті өнім өндірісін кеңейтуді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Қазақстанның инновациялық жүйесінің мемлекет қозғайтын модельден жеке меншік сектор қозғайтын орнықты жүйеге көшуі бизнес-ортаны дамыту мен инновацияларға сұранысты қалыптастыру арқылы қамтамасыз етілетін болады.
Бұл үшін әкімшілік кедергілерді азайту, қаржыға қолжетімділікті жақсарту, инвестицияларды тарту үшін жағдай жасау, техникалық реттеу саласында жаңа стандарттарды енгізу, сондай-ақ мемлекеттік сатып алу рәсімдерін жетілдіру жөнінде шаралар қабылданады.
Әкімшілік және техникалық кедергілерді азайту және салықтық қолдаудың нысаналы тетіктері қаржыға қолжетімділікті жақсартумен бірге көптеген инновациялық компаниялардың пайда болуына ықпал етеді.
Ішкі нарықтардың ашықтығы әлемдік білім мен технологияларға қолжетімділіктің ұлғаюына алып келеді. Бұл ретте алдыңғы қатарлы бiлiмдер мен технологиялар трансферті мынадай маңызды бағыттар бойынша:
шағын және орта шетелдік инновациялық компанияларды тарту және олармен бірлескен өндiрiстердi құру;
шетелдік ғылыми-зерттеу мекемелерінде табысты қызмет ететін отандастар ғалымдардың ғылыми әлеуетін барынша қолдану және тарту;
отандық мамандардың құзырын арттыру үшiн алдыңғы қатарлы технологиялардың трансфертi кезінде шетелдік патенттер мен лицензияларды ашу қолайлы жағдайлар және ынталандыру аспаптарын жасау жолымен iске асады.
Ең жақсы әлемдік тәжірибеге сәйкес ұлттық инновациялық жүйенi дамыту шағын инновациялық кәсiпорындардың ерекше мәртебесін айқындау бойынша шара қолданалатын болады. Ұқсас шаралар Еуропалық одақтың инновациялық бағыттағы бірқатар мемлекеттерінде (Франция, Финляндия, Швеция, Норвегия) қолданыс тапқан. Осы шағын фирмалар жаңа өнімдер мен технологияларды әзірлеу кезінде тәуекелге барады және ұлттық инновациялық жүйелерде инновациялық кәсіпорындардың «сындарлы массасын» қамтамасыз етуге қабілетті болып келеді.

Инновацияларға сұранысты қалыптастыру
Тиімді ұлттық инновациялық жүйе құру инновацияларға сұранысты ұлғайту жөніндегі шараларды іске асыруға бағдарланатын болады. Өздерінің инновациялық жүйелерін жылдам дамытқан елдердің көпшілігі инновацияларға сұраныс болмауының салдарынан табысқа жеткен жоқ.
Әлемдік практика көрсетіп орғандай, коммерциялық кәсіпорындар ұлттық инновациялық жүйенің орталық субъектілері болып табылады, зерттеулер мен әзірлемелер жүргізу үшін олардың инновацияларды ойдағыдай енгізуіне мүмкіндік беретін меншікті әлеуеті бар.
Бүгінде сұраныстың аз болуы елдегі инновациялардың ілгерілуін тежейтін түйінді фактор болып табылады. Инновацияларға сұранысты қалыптастыруды мемлекет реттеуші және көтермелеуші шаралар есебінен қамтамасыз етеді.
Ұлттық инновациялық жүйенің тиімділігін арттыру оның қолда жоқ немесе әлсіз элементтерін анықтап, кейіннен оларды дамытуды ынталандыру үшін тиісті регламенттер (стандарттар) әзірлеу арқылы жүзеге асырылатын болады.
Қазіргі уақытта техникалық реттеудің қолданыстағы жүйесі алдыңғы қатарлы әрі заманауи технологияларды үдемелі енгізуге бағдарланбаған, өйткені көбінесе әлемдік экспорттық стандарттарға сәйкес келмейтін қауіпсіздік жөніндегі ең аз талаптарды айқындаумен шектеледі. Техникалық реттеу шеңберінде сұранысты дамыту және инновацияларды ынталандыру үшін өнімділік, экологиялылық, энергиялық тиімділік және ресурс үнемдеу жөніндегі міндетті нормалар мен стандарттар көзделеді.
Халықаралық тәжірибе негізінде әлемдік сапа стандарттарына сәйкес инновациялық өнім мен қызметтерге орта және ұзақ мерзімді мемлекеттік тапсырыс шеңберінде инновациялық компанияларға басым қолдау көрсетіледі. Пәрменді құралдардың бірі ретінде Еуропа елдерінің «Сапа инфрақұрылымы» мемлекеттік сатып алу практикасын қабылдау, атап айтқанда мемлекеттік сатып алу кезінде өнімнің стандарт талаптарына сәйкестігі туралы ақпаратты қосу ұсынылады.
Жаңа өнімге сай жедел техникалық қайта жарақтану белгілі бір бәсекелік артықшылықты қамтамасыз етеді.
Мемлекеттік сатып алу саласындағы заңнама талаптарын жетілдіру жоғары технологиялы кәсіпорындар мен инновациялық өнім өндірісін ынталандырудың маңызды бағыты болып табылады.
Инновациялық жобаларды мониторингілеу мен жылжытудың құралы Қазақстанның инновациялар картасы болып табылады, ол арқылы инноваторларға қолдау мен жәрдем көрсетілетін болады. Инновациялар картасындағы жобаларды мониторингі мен іске асырудың тиісті ережелерін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды.

Әкімшілік кедергілерді азайту және салықтық ынталандыру
Мемлекет салықтық және әкімшілік ынталандыру шараларын инновациялық қызметті жандандырудың неғұрлым пәрменді құралдарының бірі ретінде пайдаланатын болады.
Бүгінде Қазақстанда салықтық заңнаманың біртұтастығы қағидаты әрекет етеді, ол барлық кәсіпорындар өнімінің инновациялық құрауышына қарамастан, олар үшін бірыңғай режимді қамтамасыз етеді.
Дегенмен, инновациялық кәсіпорындар әкімшілік кедергілер мен салықтық ауыртпалықты барынша төмендететін теңдесі жоқ құқықтық режимді қажет етеді.
Қазіргі уақытта «Индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау туралы» Қазақстан Республикасының Заңында инновациялық инфрақұрылымды және жоғары технологиялы өнім өндірісіне бағдарланған кәсіпорындарды салықтық ынталандырудың бірқатар шаралары көзделген. Мемлекеттік-жеке меншік әріптестік саласындағы заңнаманы жетілдіру ғылыми-зерттеу қызметін өнеркәсіптің қажеттіліктеріне бейімделуге бағдарлауға мүмкіндік береді.
Инновациялық қызметті әкімшілік және салықтық ынталандырудың ықтимал бағыттарын әзірлеу мақсатында:
1) құқықтық өрісте жұмыс істеу үшін кәсіпорындарды ынталандыруды қамтамасыз ететін тетікті әзірлеу және енгізу;
2) дамудың алғашқы бес жылында инновациялық кәсіпорынға жағдайларды жеңілдететін ерекше салықтық режимді енгізу орындылығын қарастыру.

Қаржыға қолжетімділікті кеңейту
Қаржыға қолжетімділік Қазақстанды кәсіпкерлікті дамытудың түйінді шектеуші факторы болып қалып отыр. Бұл банк секторының тәуекелді және инновациялық жобаларды қаржыландыруға ниетінің болмауымен негізделеді. Атап айтқанда, бұлар қарызды қамтамасыз ету үшін көп жағдайда шектеулі ғана ресурстарды ғана ұсына алатын шағын және орта бизнес субъектілеріне тиесілі жобалар.
Компанияның әрекет ету циклінің ішінде жеткілікті қаржы қаражатын ұсыну осы мәселедегі негізгі басымдық болады. Бұған мынадай шараларды іске асыру жолымен қол жеткізіледі:
1) әлеуетті мүмкіндіктер мен кәсіпкерлік бастамаларды экспериментальдық жүзеге асыруды көтермелеу үшін шағын кредиттер мен шағын гранттар беру көлемін ұлғайту;
2) қордан қаржыландыру құралдары мен компания дамуының ерте сатысында қаржыландыруға бағытталған құралдарды дамыту;
3) шетелдік компанияларды қоса алғанда, ірі компанияларды жаңа инновациялық компаниялардағы акциялар пакетін сатып алуға ынталандыру арқылы корпоративтік венчурлік капиталды дамыту;
4) тиісті базалық жағдайлар жасау жолымен, оның ішінде желілік қоғамдастықтарды қалыптастыруда қолдауды қамтамасыз ету жолымен жеке тұлғалардың венчурлік қызметін ынталандыру (мысалы, бизнес-періштелер).

Ішкі нарықтардың ашықтығын қамтамасыз ету
Интеграциялық процестердің арқасында Қазақстан нарықтарды кеңейтіп, өзінің инновациялық әлеуетін ұлғайтуға мүмкіндік алды. Компаниялыр деңгейінде бәсеке түрінде өсіп келе жатқан қысым новаторлық шешімдер мен технологияларға деген сұраныстың молаюына алып келуі мүмкін.
Қазақстанның Дүниежүзілік сауда ұйымына кіруі жөніндегі жұмыс жалғасын табады, бұл ел экономикасына мейлінше оң әсерін тигізеді. Бәсекенің жоғары болуын қазақстандық компаниялар үшін инновацияларды енгізуге қосымша түрткі ретінде қолдануға болады. Бұл ретте Қазақстанның шетелдік инвесторлар үшін тартымдылығын бейімделуді жақсарту, нарықтарға қолжетімділік, неғұрлым ашық құқықтық негіз және жетілдірілген инвестициялық рәсімдер арқылы да жоғарылатуға болады.
Дегенмен, Дүниежүзілік сауда ұйымына мүшелік салалар үшін мемлекеттік қолдауға және шетелдік капитал қатысатын жобаларды мемлекеттік реттеуге шектеу салады. Бұл ретте, мемлекет тарапынан қорғаудың төмен болуы отандық фирмалардың өздерінің инновациялық қызметін күшейтуіне түрткі болуы да мүмкін.
Шетелдік инвестицияларды тарту Қазақстан экономикасының өндірістік құрылымын шынайы жақсарту, жоғары технологиялы жаңа өндірістер құру, негізгі қорларды жаңғырту және көптеген кәсіпорындарды техникалық қайта жарақтау, менеджмент пен маркетинг саласындағы алдыңғы қатарлы жетістіктерді енгізу үшін жағдай жасайды.

2.3.6 Өңірлік инновациялық жүйелерді дамыту

Жергілікті атқарушы органдар жүзеге асыратын инновациялық саясатты іске асыру инновациялық қызметтің тиімділігін арттырудың маңызды алғышартына айналады.
Өңірлік инновациялық саясатты іске асыру инновациялық инфрақұрылым жасау жөніндегі күш-жігерді үйлестіруге, инновациялық кәсіпкерлікті дамытуға, инновациялық инфрақұрылымның қазіргі элементтерімен ғылыми-зерттеу және білім беру орталықтарының, технопарктердің, инновацияларды қаржыландыру инфрақұрылымымен және инновациялық компаниялармен өзара іс-қимылын жақсартуға бағытталатын болады.

Өңірлік деңгейдегі инновациялық саясат
Өңірлерде инновациялық инфрақұрылымды және инновацияларды қолдаудың тиісті құралдарын қамтитын толыққанды инновациялық жүйелер құрылады. Әрбір өңірде технологияларды дамыту және үздік практикаларды өңіраралық таратуды күшейту желілері құрылады, олардың қызметін Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттік біріктіреді.
Өңірлік зерттеу орталықтары мен университеттердің өнеркәсіппен ынтымақтастығын тереңдетуді дамытуға зор көңіл бөлінетін болады.
Тұтастай алғанда, инновациялық саясат саласындағы өңіраралық әріптестік және мұндай бірлестіктерді құру:
1) коммуникациялар мен көлік желісін барынша үздік пайдалануға;
2) персонал ұтқырлығының жоғарылауына;
3) базалық ресурстарды тарту мүмкіндігіне ықпал етеді.
Аумақтық бірлестіктердің қатысушылары инвесторларға қатысты өздерінің салықтық және әлеуметтік саясатын келісіп, инновациялардың магистральдық бағыттарын бірге айқындай алады.
Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар жергілікті атқарушы органдар тарапынан инновациялық процестердің интеграторлары ретінде әрекет ете алады. Жергілікті атқарушы органдар өздерінің бюджеттерінде инновациялық инфрақұрылым қызметі мен перспективалы инновациялық жобаларды қолдауға қаржы көздейтін болады.
Орталық мемлекеттік органдар мен даму институттары әдіснамалық және ақпараттық қолдау көрсетіп, сондай-ақ республикалық бюджеттік бағдарламалар шеңберінде қаржыландырады. Қазақстанның әрбір өңірінде өңірлік технопарктер мен индустриялық аймақтар базасында инновацияларды «жалғыз терезе» қағидаты бойынша қолдау орталықтары құрылып, қажетті инфрақұрылыммен жарақталады әрі инновациялық жобаларды жылжыту және олардың инноваторларына жан-жақты жірдем көрсету үшін жеткілікті ресурстарға ие болады. Өзінің қызметін мемлекеттік көмегінсіз бастайтын және аралас ұйымдарды білімге негізделген экономикалық белсенділікке тартатын жоғары технологиялы жаңа кәсіпорындар саны технопарктер қызметінің тиімділігін бағалаудың негізгі өлшемдерінің бірі болып табылады.
Бұдан басқа, қазіргі уақытта бизнесті қаржылық қолдаудың мемлекеттік бағдарламалары осы бағдарламаларға кәсіпкерлердің қалың тобының қатысуына кедергі келтіретін өте күрделі процестерді қамтиды. Осыған байланысты, өңірлік инновациялық саясат бағдарламаларының нәтижелерін бақылау мен бағалаудың тиісті тетіктері бизнеспен бірге орнатылыады. Орталық мемлекеттік органдардың қызметі өңірлер бөлінісіндегі инновациялық қызметті бағалауға бағытталады.
Кәсіпкерлік секторды қаржылық қолдауды орталықсыздандыру қажеттігін әлемдік тәжірибе дәлелдеп отыр. Өңірлерге өңірлік инновациялық саясатты қалыптастыруға және шағын және орта бизнес жобаларын қаржыландыруға қатысуға мүмкіндік берудің маңызы зор.
Қазақстан Республикасында толыққанды өңірлік инновациялық жүйелерді құру белгілі бір өңірді оның ерекшелігін ескере отырып дамытуға назар аударуға, жергілікті кәсіпорындардың проблемаларын шешуге кешенді тұрғыдан қарауға, кәсіпкерлермен, ғалымдармен және өнертапқыштармен неғұрлым тығыз жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Тұтастай алғанда бұл жалпы елдегі инновациялық қызметті жоғарылатуға айтарлықтай әсерін тигізеді.

Инновациялық кластерлерді дамыту
Өңірлерде инновациялық кластерлер құру кәсіпкерлік субъектілерінің инновациялық белсенділігін ұлғайтуға ықпал етеді. Инновациялық кластерлік әсерлердің барлық құрамдауыштарының бір уақытта ықпел етуі синергияның пайда болуына алып келеді: кластерлерге қатысушы компаниялар өнім жасауға жеке кәсіпорындардан гөрі күштірек ынталы. Бұл ретте кәсіпорындардың онлдағы қызметі тоғысып, бірін-бірі толықтыруы мүмкін.
Инновациялық кластерлерді бір уақытта қалыптастыру байланысты салалар арасындағы өзара алмасуға ықпал етіп қана қоймай, жекелеген әрбір саланың ішінде қатаң бәсекелестікке ықпал етеді. Оларда зерттеу орталықтары, технопарктер, жоғары технологиялар орталықтары, жоғары деңгейлі ақпарт жүйелері салынып, жоғары технологиялар саласында университеттер мен өнеркәсіптің бірлескен зерттеулері жандандырылатын болады.
Бұл салалар мен өндірістерді таңдау процесі, әрбір инновациялық кластер үшін нақты даму жоспарларын әзірлеу және іске асыру жергілікті атқарушы органдардың құзыретінде болады.

Өңірлерді рейтингтік бағалау және оларды қолдау тетіктерін қалыптастыру
Өңірлерді инновациялық белсенділігінің деңгейі бойынша жіктеуді жүргізу мақсатында инновациялық қызметтің тиімділігін бағалау өлшемдері бойынша жергілікті атқарушы органдардың рейтингін жүргізу жөніндегі жұмыс жалғасын табады.
Рейтинг пен кейінгі талдаудың түпкілікті мақсаты олардың тиімділігі мен дамуына ықпал ететін факторларды талдау арқылы инновацияларды дамыту болып табылады.
Ауқымды мағынадағы инновациялық қызмет, яғни технологиялық қана емес, ұйымдық, басқарушылық, стартегиялық, қаржылық және кадрлық инновациялар да инновациялық мониторинг пен талдау объектісі болып табылады, бұл ретте мұндай талдау жекелеген компаниялар деңгейінде емес, ұлттық және өңірлік инновациялық жүйелер деңгейінде жүзеге асырылады.
Рейтинг ең алдымен, реттеудің, стратегияларды әзірлеудің және басқарудың тиімділігін арттырудың баламалы нұсқаларын бағалауға ықпал етеді. Озық тәжірибені беру, өңірлік инновациялық жүйелерді әзірлеудің неғұрлым жемісті және табысты үлгілерін бірлесіп іздеу оның негізгі міндеті болып табылады. Рейтинг соңғы финалдық қорытынды емес, бар болғаны жаңа жолдарды іздестіру болып табылады.
Жергілікті атқарушы органдар рейтингінің әдістемесінде бағалаудың мынадай негізгі көрсеткіштері пайдаланылатын болады, олар бірнеше топқа бөлінген: инновациялық белсенділік, болашақтың экономикасы салаларындағы инновациялық белсенділік, шығындардың тиімділігі және басқалары.
Рейтингті енгізу және дамыту арқылы бюджеттік қаржыландыруды алудағы өңіраралық бәсекенің дамуы қамтамасыз етіліп, соның нәтижесінде өңірлердің инновациялық әлеуеті дамытылады.

2.3.7 Инновациялық инфрақұрылымды дамыту

Инновациялық инфрақұрылымның қызметі инновациялық процестің барлық сатыларында қажетті қаржылық, әдіснамалық, ақпараттық қолдау көрсетуге, жаңа әзірлемелерді құруға және жылжытуға, ғылымды қажетсінетін салаларды басып оза дамытуға және жоғары технологиялы өндірістерді енгізуге бағытталады.
Мыналар инновациялық инфрақұрылымның негізгі элементтері болып табылады:
1) «Инновациялық технологиялар паркі» арнайы экономикалық аймағы;
2) өңірлік технопарктер;
3) венчурлік қорлар;
4) салалық конструкторлық бюролар;
5) халықаралық технологиялар трансферті орталықтары.
Өзара іс-қимыл жасай отырып, инновациялық инфрақұрылымның көрсетілген элементтері инновациялық қызметті оны іске асырудың барлық сатыларында қолдаудың тұтас жүйесін қамтамасыз етеді, ол:
1) инновациялық қызмет субъектілерін мемлекеттік қолдау құралдарымен барынша қамтуға;
2) отандық ғылыми әзірлемелерге негізделген инновацияларды коммерцияландыру мен жылжытудың пәрменді жүйесін құруға;
3) қажетті шетелдік технологиялардың трансферті, оларды оқшаулау мен жою жүйесін құруға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, Назарбаев Университеті ТМД елдерінің арасында Орталық Азиядағы Білім және ғылым кластерінің орталығына айналады. Университеттің айналасынан жоғары технологиялар аумағы және сынақ полигоны бар ғылым қалашығы қалыптастырылады. Назарбаев Университеті қазақстандық абсолютті инновациялардың негізгі қозғаушы күшінің рөлін атқарады.

«Инновациялық технологиялар паркі» арнайы экономикалық аймағы
Инновациялық технологиялар паркі экономиканың нақты секторына инновацияларды шоғырландырудың және жылжытудың негізгі нүктесіне айналады. 2030 жылға қарай ол Орталық Азиядағы алғашқы «ақылды» қала болмақ. Инновациялық технологиялар паркінің қызметі ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялар, жаңа материалдар, қоршаған ортаны қорғау және энергия үнемдеу, электроника және аспап жасау, мұнай-газ секторы салаларында ғылымды қажетсінетін технологияларды дамытуға бағытталады.
Ғылыми зерттеулер жүргізу, жоғары білім беру бағдарламалары бойынша кадрлар даярлау, жоғарыда көрсетілген салаларда өнімдер өндіру және қызметтер көрсету Инновациялық технологиялар паркіне қатысушылар қызметінің негізгі түрлері болып табылады.
Парк аумағында қолданыстағы заңнамада көзделген арнайы салықтық және кедендік режимдер қолданылады.
Сонымен бiрге, Инновациялық технологиялар паркін дамыту бойынша жұмысты жаңғырту шешімді жедел қабылдау, қатысушылардың қызметін нақты реттеу, Паркті басқарудың жеке жүйесін құру, қосымша инвестициялық және салықтық преференциялардың және тағы басқалардың қажеттілігін аңғартады.
Осыған байланысты, Ресей Федерациясындағы «Сколково» инновациялық қоры туралы» және Қазақстан Республикасындағы «Назарбаев университеті» мәртебесі туралы», «Назарбаев зияткерлiк мектептері» және «Назарбаев қоры» қолданыстағы заңдары негізінде Инновациялық технологиялар паркі қызметін реттейтін тиісті заңның тұжырымдамасы әзірленетін болады.

Өңірлік технопарктер
Технопарктер ғылыми әзірлемелер негізінде бизнесті дамытуға нақты бағдарланып, инновациялық кәсіпкерлікті ынталандыру құралы ретінде қаралатын болады.
Технопарктердің аумағында университеттермен немесе ғылыми-зерттеу орталықтарымен тығыз өзара іс-қимыл жасай отырып, ғылыми-зерттеу және инновациялық қызметті дамыту үшін бизнес-инкубациялаудың қажетті консультациялық, инжинирингтік және өндірістік қызметтердің бүкіл кешені құрылады.
Мыналар технопарктер қызметінің маңызды артықшылықтары болып табылады: қолайлы инновациялық орта (инновациялық, сервистік басқа компаниялармен белсенді түрде өзара іс-қимыл жасау мүмкіндіктері), бизнесті жүргізу үшін қомақты капитал шығындарын талап етпейтін қолайлы жағдайлар, инновацияларды жылжыту және инновациялық бизнесті дамыту мәселелерінде технопарктер жұмыскерлерінің жолға қойылған құзыреті.
Технопарктер қызметінің тиімділігі компаниялардың өз аумағында өндірген өнімнің көлемі, жаңа жұмыс орындарының құрылуы, технологиялық басым міндеттердің шешілуі, өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің жоғарылуы, ғылыми-зерттеу саласына тартылған жеке меншік инвестициялардың көлемі, экономиканың әртараптандырылуы, өңірдің экономикалық саясатының мақсаты мен міндеттеріне негізделе отырып айқындалатын басқа көрсеткіштер арқылы бағаланады.
Осыған байланысты, жұмыс істеп тұрған және жаңа технопарктерді дамыту әрбір технопарк бойынша салалық мамандануды айқындау бағытында жүзеге асырылады.

Салалық конструкторлық бюролар
Ұзақ мерзімді перспективада өнеркәсіп салалары бойынша мамандандырылған мынадай салалық конструкторлық бюроларды құру және дамыту қамтамасыз етіледі: көліктік машина жасау салалық конструкторлық бюросы, мұнай-газ машинасын жасау салалық конструкторлық бюросы, тау-кен және металлургия жабдығының салалық конструкторлық бюросы, ауыл шаруашылығындағы машина жасау салалық конструкторлық бюросы, аспап жасау салалық конструкторлық бюросы, құбыр жасау салалық конструкторлық бюросы және электротехникалық салалық конструкторлық бюросы.
Қазақстан Республикасында салалық конструкторлық бюролар желісінің қызметі қазақстандық машина жасау кәсіпорындарының экономика салалары үшін машиналар мен жабдықтарды жаппай шығаруының жолындағы техникалық-технологиялық кедергілерді еңсеруге бағытталады.
Құрылатын салалық конструкторлық бюролар пайдаланылатын жабдықтың, шығарылатын өнімнің, сапалық сипаттамаларын жақсарту, тәжірибелік-өнеркәсіптік үлгілер жасауды техникалық жәрдем көрсету жөнінде қызметтер көрсетеді. Салалық конструкторлық бюролар ірі кәсіпорындардың машина жасау өнімдеріне қажеттілігін интеграциялап, оны Қазақстан Республикасында шығару мүмкіндігіне талдау жүргізеді, қолда бар ресурстарды бағалайды, перспективалық технологиялар мен технологиялық жабдықты, қажет болған жағдайда оларды әзірлеу мүмкіндігін іздестіруді, оның трансфертін жүргізеді, отандық машина жасау кәсіпорындарында жаңа өнімді іске қосу шығындарын бірлесіп қаржыландыруды жүргізеді.
Осылайша, роялти және өзге де қаржылық тетіктер жағдайларында конструкторлық және жобалық құжаттаманы беруге жәрдем көрсету отандық машина жасау кәсіпорындарының жаңа өнім түрлерін жеделдетіп енгізуіне және қазіргі заманғы күрделі техниканы игеруге ықпал етеді.

Венчурлік қорлар
Тікелей инвестициялар қорлары мен тәуекелді инвестициялардың венчурлік қорлары инновациялық дамуды қамтамасыз ететін неғұрлым маңызды құралдардың бірін білдіретін болады. Қазақстан экономикасының индустриялық-инновациялық дамуының жолында венчурлік индустрия инновациялық жүйенің міндетті құрамдас бөліктерінің бірі болып табылады.
Венчурлік қорларға мемлекеттік инвестициялар тәуекелді инвестициялар нарығына жеке инвесторларды тартуға мүмкіндік беріп, сол арқылы венчурлік капитал нарығын дамытады. Мемлекет тарапынан болатын қолдаудың арқасында тәуекелді салымдарды білдіретін шағын және орта инновациялық кәсіпорындар венчурлік капиталды дамыту арқылы қарыз капиталынан өзгеше қаржыландыруға қол жеткізетін болады, бұл кәсіпорындардың жаңаларын құру және қолданыстағыларын жаңғырту үшін бастапқы тетік болып табылады.
Ісін жаңадан бастаушы компанияларды басқаруға жеке меншік капиталды тартатын венчурлік инвестициялау ел экономикасын дамытудың жоғары қарқынына қол жеткізуге және отандық жоғары технологиялы өнім шығаруды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Портфельді компаниялардан венчурлік қорлардың тиімді шығуын жүзеге асыру мақсатында оларға осы құралды дамытудың драйверлері болатын жеке меншік және институционалдық инвесторлардың қатысуына мүмкіндік беретін қаржы нарықтарын дамыту үшін отандық қор биржасын дамыту жұмысы жалғасатын болады.
Тұтастай алғанда, мемлекет тарапынан көрсетілетін ынталандырушы заңнамалық шаралар Қазақстанның венчурлік капитал нарығын дамытуды жеделдетуге және оның тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Венчурлік қорлардың қызметі өз кезегінде шетелдік инвесторлардың, қаржылық-өнеркәсіптік топтардың және трансұлттық корпорациялардың венчурлік капитал нарығына келуіне ықпал етеді.

Технологиялар трансферті орталықтары
Шағын және орта бизнес үшін инновациялық шешімдерді жедел іздестіруге, беруге және енгізуге жәрдем көрсету үшін құрылып жатқан технологиялар трансфертінің қазақстандық желісі одан әрі дамытылады.
Технологиялар трансфертінің қазақстандық желісі қазақстандық зияткерлік ресурстармен сауда жасауға мүмкіндік береді, қазақстандық кәсіпкерлерге әлемдік ғылыми-техникалық әзірлемелерге қол жеткізуіне жол ашады және желіні өндірістік қуаттарды қолдау мен жаңғыртуға арналған құрал ретінде пайдалануға мүмкіндік береді.
Технологиялар трансфертінің қазақстандық желісі халықаралық технологиялар трансфертінің алдыңғы қатарлы желілерімен интеграциялау жөніндегі жұмыс жалғасады.
Технологиялар трансфертінің қазақстандық желісін жалпы үйлестіруді «Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттік» АҚ жүзеге асырады, оның көмегімен озық елдермен бірге технологиялар трансфертінің халықаралық орталықтарын құру жалғасатын болады.

2.3.8 Әлемдік инновациялық жүйеге кірігу

Жаңа білімге қол жеткізу, саясаттың алдыңғы қатарлы тәжірибесін анықтау және енгізілетін инновациялардың сапасын арттыруға алып келетін байланыстарды анықтау мақсатында Қазақстан болашақта ғылымды, технологияларды және инновацияларды дамыту мәселелері бойынша халықаралық ынтымақтастыққа неғұрлым белсенді түрде қатысады.
Қабылданатын шаралардың кешенділігін, теңгерімділігін және таргеттілігін қамтамасыз ету үшін ғылымды, технологиялар мен инновацияларды дамыту саласында халықаралық ынтымақтастықтың кешенді стратегиясы әзірленетін болады. Бұл стратегия халықаралық ғылыми-техникалық ынтымақтастық, сауда-саттықты елдің технологиялық дамуының аса маңызды факторларының бірі ретінде дамыту, ең жаңа технологияларға қол жеткізуді қамтамасыз ететін шетелдік инвестицияларды тарту, интеграциялық процестерді дамыту мәселелері бойынша нақты бағдарды белгілеп беруге тиіс.

Халықаралық ғылыми-техникалық ынтымақтастықты жандандыру
Халықаралық ғылыми-техникалық ынтымақтастықты жандандыру мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырылады:
1) инновациялық және ғылыми-техникалық салалардағы ынтымақтастықты дамытуға бағытталған екіжақты және көпжақты халықаралық келісімдер мен меморандумдарға қол қою;
2) ғылыми-зерттеу ұйымдары мен компаниялардың халықаралық зерттеу бағдарламаларына қатысуын жандандыру;
3) халықаралық оқыту бағдарламаларының, оның ішінде «Болашақ» бағдарламасының шеңберінде Қазақстанның докторлары мен аға ғылыми қызметкерелерінің халықаралық ұтқырлығын жандандыру;
4) халықаралық зерттеу ұйымдарымен ынтымақтастықты неғұрлым тиімді дамыту үшін шетелдік зерттеушілер үшін визалық рәсімдерді оңайлату, қажетті зерттеу жабдықтарын, үлгілер мен шығыс материалдарын мемлекеттік шекара арқылы өткізуге кедергі келтіретін тосқауылдарды жою үшін кедендік режимді жеңілдету бөлігінде Қазақстан аумағында бірлескен зерттеу жобаларын іске асыру шеңберіндегі жұмысқа қажетті жағдай жасау мәселелері пысықталатын болады;
5) біліктілігі жоғары шетелдік мамандарды тарту және жалдау, қазақстандық кәсіпорындардың қажеттіліктерін ескере отырып, шетелдік сарапшылар мен халықаралық зерттеу орталықтарының дерекқорын қалыптастыру жөніндегі жұмысқа Қазақстанның шет елдердегі мекемелерін тарту.

Сауда-саттықты дамыту
Импорттың либералды режимі ел үшін инновацияларға ерекше жақсы ықпалын тигізуі мүмкін, өйткені бұл шетелдік білімге қол жеткізуді жеңілдетеді. Импорт бәсекелестікті күшейте отырып, тисінше инновациялық қызметті көтермелей отырып, экономикалық динамизм факторына да айналуы мүмкін.
Сыртқы нарықтарға қолжетімділіктің де кәсіпорындардың өсуіне жәрдем көрсету үшін маңызы бар, ол ішкі нарықтардың сыйымдылығына байланысты шектеулерді, оның ішінде инновациялар үшін тежеуші фактор болуы мүмкін сұраныстың қатысты түрде болмауын еңсеруге септігін тигізеді.
Инновациялар мен жоғары технологияларды дамытуға, жоғары технологиялы өнім жасауға және оны сыртқы нарықтарға жылжытуға, сондай-ақ қазақстандық компаниялардың халықаралық бәсекеге белсенді түрде қатысуына кедергі келтіретін тосқауылдарды жою Қазақстандағы инновациялық белсенді компанияларды құру мен дамытудың маңызды шарты болып табылады.
Технологиялық ынтымақтастық тұрғысынан негізгі елдермен үкіметаралық бастамалар шеңберінде бизнес-жобалар деңгейіндегі өзара іс-қимылды жандандыру көзделеді.
Қазақстандық жоғары технологиялық экспортқа қолдау көрсету мақсатында сыртқы экономикалық қызметтің барлық құралдарын қоса отырып, жобаларды сыртқы саяси деңгейде қолдау шараларын жандандыру, сондай-ақ жоғары технологиялы өнімнің экспорты кезінде кедендік және салықтық жеңілдік көрсету жоспарланып отыр.
Қазақстандық жоғары технологиялы өнімді халықаралық нарықтарға неғұрлым тиімді жылжыту мақсатында мүдделі органдардың (экспортқа бағдарланған инновациялық және жоғары технологиялы кәсіпорындар мен компаниялар, «Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттік» акционерлік қоғамы, «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қоры» акционерлік қоғамы, «KaznexInvest» Экспорт және инвестициялар жөніндегі ұлттық агенттік» акционерлік қоғамы) үнемі өзара іс-қимыл жасауын күшейту қажет болады.

Тікелей шетелдік инвестицияларды тарту
Қазақстан Орталық Азиядағы тікелей шетелдік инвестицияларды негізгі алушы болып табылады. Болашақта елге инвестициялардың ағынын ынталандыру жөніндегі саясат жалғасады.
Инфрақұрылымдағы, атап айтқанда, ұлттық көлік, энергетика және телекоммуникациялар саласындағы кемішіліктер сияқты шетелдік тікелей инвестицияларды тежейтін факторларды жою жөніндегі жұмыс жалғасын табады.
Өндірісте құру кезінде шетелдік компанияларға қажетті жағдайларды қамтамасыз ету бөлігінде мүдделі тараптардың барлығының өзара белсенді іс-қимыл жасауы арқылы Қазақстанда іске асырылатын ауқымды инновациялық және жоғары технологиялы жобаларды қолдау мен сүйемелдеу тетіктері әрекет етеді.
Траснұлттық және жоғары технологиялы халықаралық компанияларды Қазақстан аумағындағы арнайы экономикалық аймақтарға өндірістер, зерттеу орталықтарын орналастыруға тарту негізгі қызметті жүзеге асыру үшін жеңілдікті жағдайлар, сондай-ақ мемлекет қатысатын компаниялар тарапынан өнімге деген кепілдікті сұранысты ұсынумен ынталандырылатын болады.
Сонымен бірге, шетелдік әріптестермен жұмыс істегенде оларға тиісті технологиялар мен зияткерлік меншік құқықтарын бере отырып, қазақстандық кәсіпорындармен бірлескен өндірістер ұйымдастыру мүмкіндігін, сондай-ақ отандық кадрлар даярлау мақсатында ынтымақтастық бағдарламаларын әзірлеуді және іске асыруды көздеу қажет.
Тұтастай алғанда, шетелдік тікелей инвестициялардың ауқымын ұлғайту үшін қаралып отырған міндеттерге тікелей қатысы бар мүдделі тараптардың қатысуы ғана жеткіліксіз, сонымен қатар биліктің осы қызметті, атап айтқанда білікті шетелдік кадрларға қатысты миграция туралы заңнаманы ырықтандыру, әкімшілік кедергілерді азайту, сондай-ақ зияткерлік қызмет нәтижелеріне арналған құқықтарды қорғау мәселелері бойынша жанама түрде қозғайтын атқарушгы органдары тарапынан белсенді жәрдем көрсету қажет.

Интеграциялық процестерді дамыту
Ғылымды, технологиялар мен инновацияларды дамыту мәселелері бойынша Қазақстанның әртүрлі шетелдік мемлекеттермен 140-қа жуық келісімдері мен шарттары бар. Бұл келісімдер бірлескен зерттеулер жүргізуді, студенттер мен оқытушылар алмасуды, гранттық бағдарламаларға бірлесіп бірге қатысуды көздейді.
Еуропалық одақ (бұдан әрі – ЕО) саудадағы маңызды әріптес болып табылады, сондықтан да халықаралық ынтымақтастық бастамаларында маңызды рөл атқарады. Қазақстанның ЕО негіздемелік бағдарламаларына, сондай-ақ ЕО инновацияларды дамыту жөніндегі жаңа «Көкжиек – 2020» бағдарламасын және басқа да ғылыми-зерттеу бағдарламаларына қатысушылардың сындарлы массасын ұлғайту ғылым мен техника саласындағы басты міндет болып қалып отыр.
Негізгі интеграциялық бастамалар шеңберінде Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (ТМД), Еуразиялық экономикалық қоғамдастық (ЕурАзЭҚ) және Шанхай ынтымақтастық ұйымы (ШЫҰ) өңірінде ғылыми-технологиялық және инновациялық ынтымақтастықты дамыту мәселелеріне зор көңіл бөлінеді.
ТМД шеңберінде Қазақстанның ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің 2020 жылға дейінгі кезеңге арналған мемлекетаралық инновациялық ынтымақтастық бағдарламасына белсенді қатысуы қамтамасыз етіледі. Бұл бағдарлама ғылым мен технологиялардың басым бағыттары бойынша мемлекетаралық инновациялық және нысаналы бағдарламалар мен жобаларды әзірлеу мен іске асыруды қамтамасыз етеді және келешекте ЕО негіздемелік бағдарламасы мен Азия-Тынық мұхиты өңіріндегі осыған ұқсас бағдарламаларға толықтыруға айналуы мүмкін.
ЕурАзЭҚ желісі бойынша барлық: жергілікті инновациялық орталықтардан ұлттық және мемлекеттен жоғары жүйе деңгейіне дейінгі деңгейлерде ЕурАзЭҚ мемлекеттерінің тиісті ұлттық инновациялық жүйелерінің күш-жігерін үйлестіруді және біріктіруді қамтамасыз ететін Еуразиялық инновациялық жүйе құру тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі жұмыс жалғасады. ЕурАзЭҚ жоғары технологиялар орталығы ғылым, технологиялар мен инновациялар саласындағы болашақ интеграция үшін негізге айналады.
Инновациялық қызметтегі ынтымақтастық идеясы ШЫҰ қызметінің негізгі бағыттарының біріне айналуға тиіс. Осыған байланысты ШЫҰ Инновациялар орталығын құру жөніндегі бастаманы ілгерілету жұмысы жалғастырылады, ол 2011 жылғы шілдеде Алматы қаласында өткен ШЫҰ жастар форумында талқыланған болатын.
Ресеймен және Беларусьпен Кеден одағын құру тауарлар, жұмыстар мен қызметтер, оның ішінде Қазақстанның жоғары технологиялы және инновациялық компаниялары үшін нарықтарды кеңейтетіні сөзсіз.
Қазақстан кәсіпорындары ресейлік өндірушілер тарапынан бәсекенің өсуімен бетпе-бет келді. Өзінің бәсекеге қабілеттілігін ұстап тұру үшін олар инновациялық қызметті жаңғырту және іске асыру жөніндегі жұмысты үнемі жүзеге асыратын болады, бұл технологиялар мен инновацияларға ішкі сұраныстың ұлғаюына ықпал етеді.
Таяудағы бес–он жыл ішінде Қазақстанның Дүниежүзілік сауда ұйымына кіруі ықтимал және бұл экономикаға айтарлықтай ықпалын тигізеді. Бәсекенің күшеюі Қазақстан Республикасының компаниялары үшін инновацияларды енгізуге қосымша түрткі болуы мүмкін, сонымен қатар бейімделуді жақсарту, нарықтарға қолжетімділікті жақсарту, неғұрлым ашық заңнамалық база және инвестицияларды ынталандыру шаралары есебінен Қазақстанның шетелдік инвесторлар үшін тартымдылығы да ұлғаюы мүмкін.
Интеграциялық процестер Қазақстанды өткізу нарықтарын кеңейту және өзінің инновациялық әлеуетін ұлғайту мүмкіндігімен қамтамасыз етеді. Бәсекелі қысым инновацияларға деген ұмтылысты ұлғайтады. Осы мүмкіндіктерді толық көлемде қолдану және бәсекелі қысымды тиімді пайдалану үшін экономикалық саясаттың экономиканы одан әрі жаңғырту мен әртараптандыруға арналған тиімді шаралары қабылданады.

3. Тұжырымдаманы іске асыру болжанып отырған нормативтік
құқықтық актілердің тізбесі

Тұжырымдаманың міндеттерін іске асыру мынадай нормативтік құқықтық актілер арқылы қамтамасыз етіледі:
1) «Индустриялық-инновациялық қызметті мемлекеттік қолдау туралы», «Ғылым туралы», «Жер қойнауын пайдалану туралы» Қазақстан Республикасының заңдары;
2) Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 19 наурыздағы № 958 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасын үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі 2010 – 2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама;
3) Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 7 желтоқсандағы № 1118 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасында білім беруді дамыту жөніндегі 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарлама;
4) орталық және жергілікті атқарушы органдардың даму жоспарлары.
Тұжырымдаманың міндеттерін шешу үшін мынадай нормативтік құқықтық актілерді әзірлеу жоспарлануда:
1) 2012 жылы:
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 30 қарашадағы № 1308 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасында инновацияларды дамыту және технологиялық жаңғыртуға жәрдемдесу жөніндегі 2010 – 2014 жылдарға арналған бағдарламасына өзгерістер мен толықтырулар енгізу; Ғылымның 2015 жылға дейінгі даму бағдарламасын бекіту;
2) 2013 жылы:
«Инновациялық технологиялар паркі» Арнайы экономикалық аймақ туралы» Қазақстан Республикасының Заңы;
«Заңнамалық актілерге инновациялық қызметті ынталандыру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы.

О проекте Указа Президента Республики Казахстан "Об утверждении Концепции инновационного развития Республики Казахстан до 2020 года"

Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 июля 2012 года № 990

Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:
внести на рассмотрение Президента Республики Казахстан проект Указа Президента Республики Казахстан «Об утверждении Концепции инновационного развития Республики Казахстан до 2020 года».

Премьер-Министр
Республики Казахстан К. Масимов

Об утверждении Концепции инновационного развития
Республики Казахстан до 2020 года

ПОСТАНОВЛЯЮ:
1. Утвердить прилагаемую Концепцию инновационного развития Республики Казахстан до 2020 года.
2. Правительству Республики Казахстан принять меры, вытекающие из настоящего Указа.
3. Настоящий Указ вводится в действие со дня подписания.

Президент
Республики Казахстан Н. Назарбаев

Утверждена
Указом Президента
Республики Казахстан
от « » 2012 года №

Концепция
инновационного развития
Республики Казахстан до 2020 года Содержание

Введение
1. Видение инновационного развития Республики Казахстан
1.1 Анализ текущей ситуации
1.2 Цель и задачи
1.3 Этапы реализации и ожидаемые результаты
2. Основные принципы и общие подходы к инновационному развитию Республики Казахстан
2.1 Основные принципы инновационного развития
2.2 Развитие критических для Казахстана технологий, определенных по результатам технологического прогнозирования
2.2.1 Планирование инновационной политики
2.2.2 Итоги технологического прогнозирования
2.2.3 Реформирование государственной системы управления инновационной политикой
2.3 Формирование системы поддержки инновационной деятельности
2.3.1 Внедрение инноваций в государственном секторе
2.3.2 Формирование инновационной среды
2.3.3 Повышение эффективности науки
2.3.4 Развитие эффективной системы коммерциализации технологий
2.3.5 Стимулирование инновационной активности бизнеса
2.3.6 Развитие региональных инновационных систем
2.3.7 Развитие инновационной инфраструктуры
2.3.8 Интеграция в мировую инновационную систему
3. Перечень нормативных правовых актов, посредством которых предполагается реализация Концепции.

Введение

Концепция инновационного развития Республики Казахстан до 2020 года (далее – Концепция) представляет собой принципы, фундаментальные направления и приоритеты инновационного развития страны до 2020 года.
Концепция отражает анализ состояния национальной инновационной системы в Республике Казахстан, а также основные цели, задачи и подходы инновационного развития, конечной целью которых является вывод на рынок конкурентоспособных товаров, процессов и услуг.
Сегодня интенсивность инновационной деятельности во многом отражается на уровне экономического развития: в глобальной конкуренции выигрывают те страны, которые обеспечивают благоприятные условия для инноваций. То есть, развитие инновационной экономики является одним из эффективных путей повышения конкурентоспособности страны.
Из опыта зарубежных стран можно сделать вывод о том, что национальная инновационная система будет эффективной и приносить высокие доходы только в том случае, если в стране присутствует развитый предпринимательский сектор и культура восприятия обществом инноваций. Инновации, воплощенные в новых научных знаниях, изделиях, технологиях, услугах, квалификации кадров, методах управления, являются главным фактором конкурентоспособности во всех экономически развитых странах.
В настоящее время в Казахстане уровень инновационной активности составляет 4,3 %, в то время как в Германии этот показатель составляет – 80 %, в США, Швеции, Франции – около 50 %, в России – 9,1 %.
Усиливающаяся конкуренция, связанная с образованием Единого экономического пространства с Российской Федерацией и Республикой Беларусь, а также намерения Казахстана по вступлению во Всемирную торговую организацию предопределяют дальнейший путь развития – ускоренный переход к инновационной экономике.
В связи с этим, Главой государства было дано поручение выработать видение и направления инновационного развития Казахстана до 2020 года.
Настоящая Концепция учитывает основополагающие нормы Конституции Республики Казахстан, Стратегии развития Казахстана «Казахстан – 2030», Стратегического плана развития Республики Казахстан до 2020 года, законов Республики Казахстан «О государственной поддержке индустриально-инновационной деятельности» и «О науке».
При разработке Концепции учитывались рекомендации национальных экспертов из числа ученых и представителей академической сферы, а также экспертов национальных компаний и институтов развития в различных отраслях экономики. Среди них, такие как: Казахская академия транспорта и коммуникаций им. М. Тынышпаева, акционерное общество «Казахстанский институт нефти и газа», акционерное общество «Национальный инфокоммуникационный холдинг «Зерде», акционерное общество «КазАгроИнновация», товарищество с ограниченной ответственностью «Объединенная химическая компания», товарищество с ограниченной ответственностью «Kazakhstan Petrochemical Industries Inc.», республиканское государственное предприятие «Национальный центр по комплексной переработке минерального сырья», акционерное общество «КазАтомПром», республиканское государственное предприятие «Национальный ядерный центр Республики Казахстан», акционерное общество «Национальный научно-технологический холдинг «Парасат» и т.д. Также учитывались рекомендации обзоров и отчетов международных комиссий и экспертов Организации экономического сотрудничества и развития, Европейской экономической комиссии Организации Объединенных Наций, комиссии Колумбийского университета (США), Корейского института оценки и планирования науки и технологий (КИСТЕП), компаний по коммерциализации технологий HTSPELtd. (Великобритания) и InnoAG (Германия).
Положения Концепции являются ориентиром при реализации инновационной политики во всех сферах деятельности общества.

1. Видение инновационного развития Республики Казахстан
1.1 Анализ текущей ситуации

Сравнительный анализ научно-технологической и инновационной деятельности Казахстана и зарубежных стран показал, что развитие национальной системы поддержки и внедрения инноваций в стране находится на стадии формирования и, тем самым объясняется некоторое отставание от ведущих стран мира, где национальные инновационные системы уже успешно функционируют. Многие технологически развитые страны (США, страны Европейского союза, Южная Корея и Япония) двигались к мировому лидерству в области науки и инноваций не одно десятилетие и имеют достаточно последовательную и долгую историю. Начало формирования инновационных экономик в мире, как правило, относят к периоду после Второй мировой войны. В этой связи, оценивать строго результаты инновационного развития Казахстана за такой относительно короткий промежуток времени считается весьма нерациональным.
В настоящее время Казахстан находится лишь на начальном этапе перехода экономики с ресурсоориентированного на инновационный тип развития, который можно разделить условно на 2 этапа.
I этап начался с принятия Стратегии индустриально-инновационного развития в 2003 году, результатом которой является формирование институциональной базы и основных элементов национальной инновационной системы.
II этап ознаменован экономическим курсом ускоренного построения инновационной экономики с принятием в 2010 году Государственной программы по форсированному индустриально-инновационному развитию Республики Казахстан на 2010 – 2014 годы. Этот этап характеризуется укреплением законодательного и финансового стимулирования инновационной деятельности.
За последние 8 лет можно отметить положительную тенденцию роста главных показателей инновационной деятельности в стране.
Так, затраты на исследования и разработки в абсолютном выражении возросли в 2,9 раза в 2010 году по отношению к 2003 году и составили порядка 33,5 млрд. тенге. Объем инновационной продукции увеличился в 2,2 раза по сравнению с показателем 2003 года и равнялся в 2010 году более 142 млрд. тенге.
Для развития инновационной деятельности были расширены специальные финансовые инструменты поддержки, введены новые налоговые льготы и преференции для отечественных предприятий. Только за последний 2011 год спрос на гранты по приобретению технологий увеличился в 2 раза. Несмотря на затяжной мировой кризис, Казахстан посредством индустриально-инновационных проектов продолжает обеспечивать стабильный 7 % рост экономики.
В настоящее время казахстанская инновационная система совершенствуется и дополняется новыми инструментами индустриально-инновационной поддержки. К примеру, в 2012 году был принят Закон Республики Казахстан «О государственной поддержке индустриально-инновационной деятельности», который предусматривает 14 инструментов поддержки индустриально-инновационного развития, включающий 5 новых видов инновационных грантов. Также заложена система технологического планирования страны, представлены механизмы анализа эффективности реализации индустриально-инновационной политики, предусмотрены новые механизмы поддержки и стимулирования инноваций и усовершенствованы существующие механизмы поддержки инноваций.
Продолжается работа по созданию венчурных фондов, отраслевых конструкторских бюро, открываются офисы коммерциализации, функционирует программа бизнес-инкубирования в региональных технопарках.
В месте с тем, в соответствии с рейтингом Всемирного банка в настоящее время Казахстан по показателю инновационности располагается на 92 месте, наряду с такими странами как Марокко (91), Филиппины (90), Кения (89), Мавритания (95) и Ангола (96).
Согласно Глобальному отчету о конкурентоспособности Всемирного экономического форума за 2011-2012 годы по агрегированному фактору инновационности и применения инноваций в бизнесе Казахстан находится на 114 месте, среди таких стран как Бангладеш (113), Монголия (112), Мали (116).
При этом за последние годы расходы Казахстана на научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы в среднем составляли 0,21 % от валового внутреннего продукта, в то время как данный показатель составляет в Финляндии – 3,49 %, Корее – 3,64 %, США – 2,6 %, Китае – 1,44 % от валового внутреннего продукта страны, а в среднем в странах Организации экономического сотрудничества и развития – 2,24 %.
Вместе с тем, согласно Международной программе по оценке образовательных достижений учащихся (PISA), Казахстан находится на 59 месте из 65 стран.
В целом, на сегодняшний день большая часть инновационной деятельности в Казахстане стимулируется непосредственно государством, и большинство научно-исследовательских работ ведется в государственных лабораториях. По данным Агентства Республики Казахстан по статистике, в 2010 году доля частного сектора в научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы составила лишь 36,6 %, в то время как в Японии (78,5 %), Китае (73,3 %) и США (72,6 %) большая часть научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ осуществляется частным сектором.
На рисунке 1 представлено позиционирование стран в зависимости от доли участия государства в научно-исследовательских и опытно-конструкторских работах и создании инноваций.

Источник: ОЭСР 2010, Whiteshield 2011

Рисунок 1. Положение Казахстана в части инноваций частного сектора и вовлеченности высших учебных заведений в государственные научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы.
Как видно Швейцария, являющаяся лидером Глобального инновационного индекса и Глобального индекса конкурентоспособности Всемирного экономического форума, находится в верхнем правом углу. При этом, Казахстан находится в нижнем левом углу, в группе с такими странами как Мексика, Южная Африка, Словакия, в которых инновации преимущественно создаются государством с минимальным участием частного сектора и высших учебных заведений.
Такое положение Казахстана обусловлено факторами, формирующими фундаментальные основы инновационного развития страны.
Во-первых, в целом низкий уровень инновационного развития экономики отчасти обусловлен недостаточной степенью внедрения инноваций в государственном секторе.
В настоящее время государством реализуется ряд важных инициатив по повышению стандартов предоставления государственных услуг населению, такие как развитие электронного правительства, предоставление услуг населению по принципу «одного окна» и т.д.
Вместе с тем, несмотря на значительный рост пользователей интернета с 15,1 на сто человек в 2008 года до 31,6 на сто человек в 2010 году, наблюдается понижение использования интернета в образовательных целях и повышения квалификации (34,1 % в 2008 году и 25,9 % в 2010 году). Кроме того, отмечается медленный рост использования интернета для контакта с общественными и государственными организациями, так например рост с 2008 года по 2010 год составил лишь 3,6 %.
Приведенная выше статистика показывает низкий показатель внедрения и использования государственными организациями и учебными заведениями современных технологий, в частности интернет технологий.
Во-вторых, наблюдается недостаточный уровень распространения «культуры» инноваций в обществе.
В особенности, это выражается в подходах к системе образования и подготовки кадров, которые в малой степени направлены на формирование инновационного мышления. Кроме того, это проявляется в уровне востребованности результатов отечественных исследований, разработок и обуславливается статусом ученого и значимостью научной деятельности для общества в целом.
Инновации должны стать национальной идеей, объединяющей бизнес, население и государственные органы для повышения конкурентоспособности страны.
В-третьих, наличие факторов, которые влияют на эффективность науки.
В последние годы в Казахстане большое внимание государством уделяется вопросам совершенствования управления наукой и научно-технической сферой. Создан уникальный в мировой практике Назарбаев Университет, исходно объединивший образование, науку и инновационный процесс, принят новый Закон Республики Казахстан «О науке», внедрена принципиально новая система управления научной сферой, созданы национальные научные советы. Внедрены новые формы финансирования науки – грантовое, программно-целевое и базовое. Создан Национальный центр государственной научно-технической экспертизы. Развивается инфраструктура, так например, созданы и оснащены современным оборудованием 5 национальных лабораторий открытого типа и 15 лабораторий инженерного профиля, доступных для всех казахстанских и зарубежных ученых.
Начато существенное увеличение финансирования науки с темпами, опережающими рост валового внутреннего продукта. Так, в 2011 году общий объем выделенных из бюджета средств на научные исследования составил 23 млрд. тенге.
В то же время практический выход науки в экономику и инновации пока еще крайне низок. Доля казахстанской наукоемкой продукции на мировом рынке практически равна нулю. Данная проблема, в свою очередь, вызвана отсутствием мотивации со стороны высших учебных заведений на развитие собственных научных компетенций, так как основной доход они, в отличие от западных университетов получают от оказания образовательных услуг. Кроме того, наиболее динамично развивающиеся сектора промышленности часто вынуждены приобретать новые технологии за рубежом.
В целом действующая модель управления и финансирования казахстанской прикладной науки в значительной мере ориентирована на удовлетворение научного интереса, а не на решение конкретных задач технологического характера, стоящих перед бизнесом.
В-четвертых, отсутствует эффективная система коммерциализации технологий.
Коммерциализация технологий связана с практическим применением результатов научной и (или) научно-технической деятельности и как правило, начинается тогда, когда научные исследования уже в основном закончены, и имеются чҰтко определҰнная технология, продукт или услуга, обладающие свойствами и преимуществами, представляющими ценность для рынка и коммерческих потребителей.
Несмотря на общее увеличение финансирования науки, существенная часть результатов научной и (или) научно-технической деятельности остается не внедренной в реальный сектор экономики, не приносит доходов разработчикам и не обеспечивает поступлений в бюджет из-за отсутствия организационных и экономических механизмов коммерциализации технологий и разработок.
Недостаток примеров успешной коммерциализации технологий позволяет сделать вывод о том, что в национальной системе поддержки и внедрения инноваций существуют пробелы, не позволяющие создать в стране эффективную систему конвертирования знаний в национальное богатство.
В связи с этим необходим новый подход, позволяющий посредством объединения ресурсов научно-исследовательского сообщества, государственного и частного секторов существенно ускорить темп и эффективность освоения новых знаний в экономике при помощи комплекса согласованных системных мер, стимулируемых и поддерживаемых на уровне государственной политики.
Примеры передового мирового опыта иллюстрируют необходимость таких мер. При этом как центральные, так и местные государственные органы должны играть важную роль в стимулировании и поддержании процесса коммерциализации технологий для создания гибкой сети, состоящей из множества различных частных и государственных партнеров, взаимодействующих между собой и дополняющих друг друга.
Развитие системы коммерциализации технологий на национальном и региональном уровнях позволит решить ряд задач по переходу существующей ресурсно-ориентированной экономики Республики Казахстан к экономике, основанной на знаниях. Это, в свою очередь, будет способствовать развитию предпринимательской инициативы в сфере инноваций, обеспечению занятости населения, популяризации научной и инновационной деятельности как источника получения прибыли и повышению уровня жизни населения.
В результате к 2020 году должна появиться соответствующая казахстанским условиям эффективная система коммерциализации технологий, отражающая передовой мировой практический опыт и позволяющая реализовать весь потенциал страны в применении новых знаний для развития инновационного предпринимательства.
В-пятых, недостаточный уровень развития предпринимательства препятствует повышению инновационной активности в стране.
Несмотря на то, что в период 2004 – 2010 годов заметно возросла инновационная активность предприятий с 2,3 % до 4,3 %, по структуре затрат на технологические инновации казахстанские показатели ближе к группе «скромных новаторов», у которых преобладают расходы на приобретение машин и оборудования. Однако следует понимать, что бизнес в Казахстане находится в стадии модернизации производственных мощностей, и преобладание инвестиционного способа обновления технологий для него вполне естественно.
Вместе с тем, на сегодня в Казахстане отсутствуют специальные регулирующие меры государства по развитию спроса на инновации, в том числе через техническое регулирование, систему государственных закупок, придание особого статуса инновационной компании. Слабый спрос является ключевым фактором, сдерживающим продвижение инноваций в стране.
В свою очередь, государственные программы поддержки бизнеса иногда включают слишком сложные процессы, препятствующие участию в данных программах широкого круга предпринимателей.
В этой связи, целесообразно установить совместно с бизнесом соответствующие механизмы контроля и оценки результатов программ инновационной политики и учитывать результаты такой оценки в процессе определения новых инициатив и проведения корректирующих мер.
Для того, чтобы обеспечить высокие темпы ежегодного роста показателей инновационного развития в рыночных условиях, необходима целенаправленная государственная политика не только в инновационной и научно-технической, но и в социально-экономической сфере.
В-шестых, текущее состояние развития региональных инновационных систем не обеспечивает формирование инновационных компаний.
Важным элементом возникающей диспропорции развития регионов является низкий уровень координации действий центр – регионы, регионы – регионы. В частности, с одной стороны по многим регионам наблюдаются характерные признаки значительного увеличения затрат на научно-исследовательские работы, при этом инновационная активность предприятий и выпуск инновационной продукции осуществляются небольшими темпами, а порой и вовсе спадом этих показателей. То есть эти работы не имеют практической значимости для производственного сектора и зачастую носят декларативный характер.
С другой стороны недостаток собственных средств в регионах не позволяет в полной мере скоординировать, привлечь и сосредоточить имеющийся внутренний потенциал на развитие инновационной активности предприятий. Это сдерживает процесс вовлечения в инновационную деятельность как субъектов малого и среднего предпринимательства, так и научный и исследовательский потенциал развития региональных университетов, технопарков, институтов развития.
Создание полновесных региональных инновационных систем в Республике Казахстан позволит сфокусироваться на развитии определенного региона с учетом его специфики, комплексно подойти к решению проблем местных предприятий, более тесно работать с предпринимателями, учеными и изобретателями. Это в целом даст значительный эффект в повышении инновационной деятельности по всей стране.
В-седьмых, отсутствует быстрый доступ у ученых и инноваторов в регионах к элементам инновационной инфраструктуры, а также к инструментам государственной поддержки инновационной деятельности
Одним из главных направлений развития и стимулирования инновационной деятельности является создание инновационной инфраструктуры. На сегодняшний день в Казахстане функционирует 9 офисов коммерциализации, созданы 8 региональных технопарков, 4 отраслевых конструкторских бюро, 2 центра трансферта технологий, в 2007 году была открыта специальная экономическая зона «Парк инновационных технологий «Алатау». Кроме того, для расширения доступа к финансам было создано 4 отечественных венчурных фонда, в период с 2010 по 2011 года из бюджета государства были выделены инновационные гранты на общую сумму более чем на 8 млрд. тенге.
Статистика показывает, что усилие государства направлено на развитие инновационной инфраструктуры, вместе с тем, нужно отметить, что созданная инфраструктура не охватывает все инструменты поддержки инновационной деятельности, в связи с чем не удовлетворяет всех потребностей реальной экономики. Кроме того, элементы инновационной инфраструктуры все еще не охватили все регионы страны.
В-восьмых, необходимо усилить интеграцию в мировую инновационную систему.
Казахстанские ученые и инноваторы ограничены в участии в международных научных и бизнес-проектах, в доступе к зарубежным услугам и капиталу, предоставляемых международными институтами развития и инвесторами.
1 июля 2010 года Казахстан наряду с Российской Федерацией и Республикой Беларусь вошел в «Таможенный союз», предусматривающий единую таможенную территорию, в пределах которой во взаимной торговле товарами не применяются таможенные пошлины и ограничения экономического характера. Помимо этого, Казахстан имеет около 140 соглашений и договоров с различными иностранными государствами по вопросам развития науки, технологий и инноваций.
Несмотря на это, не удалось переломить ряд значимых для инновационного развития негативных тенденций, существенно ускорить процесс интеграции казахстанской инновационной системы в мировую систему. Одним из таких факторов является отсутствие конкурентоспособности казахстанских компаний на мировом рынке, кроме того, Казахстан все еще остается закрытым рынком для зарубежных высокотехнологических компаний, все это негативно влияет на конкуренцию, как основной стимул на внедрение инновации. Все еще наблюдаются слабая политико-дипломатическая поддержка проектов по модернизации и технологическому развитию экономики, низкий спрос на размещение зарубежных высокотехнологических компаний в специальные экономические зоны Казахстана.
Наряду с вышеперечисленными системными недостатками в Казахстане отсутствуют сфокусированное государственное планирование и координация развития науки и технологий.

1.2 Цель и задачи

Целью Концепции инновационного развития Казахстана до 2020 года является формирование общества, ориентированного на экономику знаний с высоким уровнем благосостояния и качества жизни населения.
Исходя из цели, определены следующие задачи Концепции:
1) развитие критических для Казахстана технологий, определенных по результатам технологического прогнозирования;
2) формирование системы поддержки инновационной деятельности через реализацию 8 стратегических политик:
внедрение инноваций в государственном секторе;
формирование инновационной среды;
повышение эффективности науки;
развитие эффективной системы коммерциализации технологий;
стимулирование инновационной активности бизнеса;
построение региональных инновационных систем;
развитие инновационной инфраструктуры;
международная интеграция для развития инноваций.

1.3 Этапы реализации и ожидаемые результаты

Реализация Концепции предполагается в 2 этапа.
На 1-м этапе реализации Концепции (2012 – 2014 годы) будут заложены основы и проведены реформы по реализации поставленных задач. С учетом изложенных направлений будут выработаны комплексные меры по совершенствованию законодательства по вопросам стимулирования инновационной деятельности и о парке инновационных технологий.
Сроки, цели, задачи, основные направления и целевые показатели реализации первого этапа разработаны с учетом привязки промежуточных итогов реализации Государственной программы по форсированному индустриально-инновационному развитию Республики Казахстан на 2010 – 2014 годы, корректировка которой с принятием Концепции будет направлена на повышение эффективности ее реализации.
В частности будет заложена основа:
1) дальнейшего развития и укрепления национальной инновационной системы с учетом выстроенной системы приоритетов и направлений развития науки и технологий;
2) обеспечения устойчивого и сбалансированного роста экономики через ее диверсификацию и повышение конкурентоспособности в долгосрочном периоде;
3) роста производительности факторов производства, повышения инновационной активности бизнеса, роста качества человеческого капитала через формирование инновационной среды, развития и активного применения информационно-коммуникационных технологий;
4) создания построения региональной инновационной системы и необходимой инновационной инфраструктуры с учетом лучших мировых практик, обеспечивающих формирования инновационных кластеров.
Создание и внедрение наукоемких технологий и конкурентоспособной продукции секторов «экономики будущего» через усиление взаимодействия науки и бизнеса позволят Казахстану создать основы постиндустриальной экономики.
В структуре экономики увеличится удельный вес несырьевых секторов в общем объеме экспорта.
Будет достигнуто опережающее развитие инфраструктуры – энергетической, транспортной, инфокоммуникационной.
За счет снижения административных барьеров, создания условий для развития свободной конкуренции, расширения казахстанского содержания, проведения эффективной тарифной политики, целенаправленного создания сети предприятий малого и среднего бизнеса вокруг крупных промышленных производителей произойдет решающий перелом в развитии отечественного предпринимательства.
Будут созданы системные условия для трансферта стандартных технологий и освоения отечественной промышленностью инновационных разработок за счет дальнейшего развития инновационной инфраструктуры, повышения эффективности системы коммерциализации технологий, создания инфраструктуры качества, формирования нормативно-правовой базы в сфере энергосбережения, внедрения результатов научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ в приоритетных отраслях экономики.
Повысится уровень инвестиционной привлекательности Казахстана в несырьевое экспортоориентированное и высокотехнологичное производство за счет сбалансированной фискальной нагрузки.
Сформированная единая система инструментов и мер государственной поддержки, включающая в себя специальные бюджетные программы, поэтапную передачу компетенций центральных государственных органов по вопросам поддержки и развития инноваций местным исполнительным органам, совершенствование механизмов государственно-частного партнерства позволят скоординировать и сконцентрировать усилия государства и бизнеса в реализации инновационной политики страны.
В целом принятые меры повысят устойчивость отечественной экономики по отношению к циклическим кризисам и будут способствовать росту благосостояния казахстанцев.
На втором этапе реализации Концепции (2015 – 2019 годы) будут осуществлены меры по улучшению качества казахстанских инноваций для становления экономики, основанной на знаниях, которое будет характеризоваться развитием Казахстана на уровне стран Организации экономического сотрудничества и развития.
Реализация инновационной политики Казахстана будет направлена в основном на завершение реформ предыдущего этапа, непрерывное устранение административных барьеров для инновационного предпринимательства, обеспечивающее переход инициативы генерации инноваций к бизнесу.
В целом принимаемые меры позволят улучшить позиции в рейтинге Глобального индекса конкурентоспособности Всемирного экономического форума в агрегированном факторе «инновационность и применение инноваций в бизнесе» до 50 места, в том числе по показателю «применение инноваций в бизнесе» до 48 места.
Так, в рамках первой задачи по развитию критических для Казахстана технологий, определенных по результатам технологического прогнозирования, ожидаемыми результатами определено начало работ по 35 целевым технологическим программам, способствующим разработке и внедрению абсолютных казахстанских инноваций.
В свою очередь, продолжение работы по проведению последующих этапов технологического прогнозирования с актуализацией приоритетов развития науки и технологии позволит концентрировать ресурсы государственной поддержки в реализации ключевых для Казахстана продуктов и услуг.
В рамках второй задачи по формированию системы поддержки инновационной деятельности через реализацию 8 стратегических политик будут достигнуты следующие основные целевые индикаторы.
Ожидаемые результаты реализации Концепции по этапам изложены ниже:

Таблица 1

Ожидаемые результаты реализации Концепции

	Наименование индикатора	Ед. изм.	2011	до 2015	до 2020
1	2	3	4	5	6
Показатели Глобального индекса конкурентоспособности Всемирного экономического форума
1	Агрегированный фактор «инновационность и применение инноваций в бизнесе», в том числе	место/ баллы	114/ 3,0	70/3,4	50/3,8
1)	применение инноваций в бизнесе		109/ 3,4	60/3,8	54/4,1
2)	инновации		116/ 2,7	50/3,4	48/3,4
2	Доступность венчурного капитала		92/ 2,3	85/2,8	50/3,3
3	Доступность последних технологий		103/ 4,4	97/4,6	92/4,8
4	Использование технологий на уровне предприятий		113/ 4,1	107/4,3	102/ 4,5
5	Затраты компании на исследовательские работы и разработки		107/ 2,6	101/2,8	98/3,1
6	Государственные закупки высокотехнологичной продукции		93/3,4	87/3,5	83/3,6
7	Число международных патентов, полученных резидентами за год, на млн. человек населения		81/0,1	77/0,2	73/0,2
8	Передача прямых иностранных инвестиций и технологий		100/ 4,1	95/4,2	90/4,3
Развитие критических для Казахстана технологий, определенных по результатам технологического прогнозирования
9	Количество разработанных целевых технологических программ (по нарастающей)	ед.	-	20	63
Формирование системы поддержки инновационной деятельности
1. Внедрение инноваций в государственном секторе
10	Доля государственных услуг, в том числе социально значимых, переведенных в электронный формат	%	15	50	100
11	Процент сокращения времени предоставления государственных услуг населению	%	-	20	50
2. Формирование инновационной среды
12	Охват передовыми развивающими методиками в дошкольных организациях	%	-	15	30
13	Охват электронного обучения в системе образования	%	-	50	90
14	Плотность абонентов широкополосной сети Интернет	ед. на 100 человек	-	22	50
15	Количество разработанных программ элективных курсов (вариативный компонент) в организациях среднего образования	ед.	5	12	15
16	Количество кружков научно-технического творчества	ед.	926	1100	1200
17	Количество участников в национальных конкурсах: 1) инновационных бизнес-планов 2) рационализаторов	ед. ед.	150 80	250 120	400 250
18	Информированность населения о проводимой работе в области инновационной деятельности: 1) доля от всего населения страны 2) из них с положительным восприятием	% %	10 -	15 60	25 85
3. Повышение эффективности науки
19	Доля внутренних затрат на научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы от валового внутреннего продукта	%	0,16	1*	1,5*
20	Количество международно-признанных патентов (по нарастающей, по Всемирной организации интеллектуальной собственности)	ед.	15	35	60
21	Количество научных сотрудников на 1 млн. населения	ед.	1087	1500	2000
22	Количество высших учебных заведений Казахстана, отмеченных в рейтинге лучших мировых университетов	ед.	-	1	2
23	Доля профессорско-преподавательского состава высших учебных заведений и научных работников, имеющих публикации в научных журналах с высоким импакт-фактором в течение последних 5 лет	%	-	2	5
24	Результаты учащихся казахстанской общеобразовательной школы в международных сравнительных исследованиях, в том числе:
25	PISA	место	-	50-55	40-45
26	PIRLS	место	-	-	10-15
27	Инновационно-ориентированные университеты	ед.	-	5	10
4. Развитие эффективной системы коммерциализации технологий
28	Количество проектов коммерциализированных и вышедших на внедрение	ед.	-	65	150
29	Количество проектов, отобранных на обоснование Концепции	ед.	18	208	420
30	Количество проектов, отобранных на коммерциализацию технологий (по нарастающей)	ед.	7	90	200
5. Стимулирование инновационной активности бизнеса
31	Доля инновационно активных предприятий	%	4,3 (2010)	10	20
32	Доля инновационной продукции в общем объеме валового внутреннего продукта	%	0,66 (2010)	1	1,5
33	Количество организаций, создавших и использующих новые технологии и объекты техники	ед.	338 (2010)	600	1100
34	Объем инновационной продукции	млрд. тенге	142,2 (2010)	320	500
35	Затраты на технологические инновации	млрд. тенге	235,5 (2010)	392	550
36	Доля частного сектора в финансировании исследований	%	-	40	50
37	Доля от прибыли национальных компаний, направляемой на финансирование науки и инноваций	%	-	10	10
6. Построение региональных инновационных систем
38	Доля финансирования из регионального бюджета на поддержку деятельности инновационной инфраструктуры и перспективных инновационных проектов	%	-	5	10
39	Прирост количества новых инновационных проектов в каждом регионе к 2011 году	ед.	-	20	40
40	Средний удельный вес инновационной продукции в общем объеме реализованной продукции производства промышленных предприятий региона	Не менее %	1,63	2,14	3,14
41	Создание центров поддержки инноваций по принципу «одного окна»	ед.	-	16	16
7. Развитие инновационной инфраструктуры
42	Количество центров коммерциализации в научных организациях и высших учебных заведениях (по нарастающей)	ед.	9	25	25
43	Количество проектов, получивших поддержку через программу технологического бизнес-инкубирования (по нарастающей)	ед.	76	120	200
44	Количество освоенных при содействии отраслевых конструкторских бюро новых наименований продукции (по нарастающей)	ед.	12	30	60
45	Количество венчурных фондов	ед.	7	15	15
46	Количество проектов, получивших финансирование через отечественные венчурные фонды (по нарастающей)	ед.	18	35	60
8. Международная интеграция для развития инноваций
47	Количество совместных высокотехнологических производств с транснациональными компаниями	ед.	-	5	8
48	Количество привлеченных зарубежных малых инновационных компаний	ед.	-	16	50
49	Количество полученных международных грантов на исследования и разработку	ед.	-	80	180

2. Основные принципы и общие подходы к инновационному развитию Республики Казахстан

2.1 Основные принципы инновационного развития

Реализация Концепции основывается на следующих принципах:
1) постоянное развитие компетенций в инновационной деятельности;
2) формирование приоритетов инновационного развития на основе технологического прогнозирования;
3) развитие критических для Казахстана технологий при тесном взаимодействии государства, бизнеса и науки;
4) повышение инвестиционной и кадровой привлекательности инновационной деятельности;
5) стимулирование конкуренции как ключевого фактора инновационного поведения;
6) развитие восприимчивости отечественных компаний к инновациям;
7) развитие и максимальное использование информационно-коммуникационных технологий в развитии инноваций;
8) обеспечение координации бюджетного, налогового и других направлений социально-экономической политики как необходимое условие решения ключевых задач инновационного развития;
9) максимальное вовлечение регионов в вопросы формирования и реализации инновационной политики;
10) получение участниками инновационного процесса максимальной экономической выгоды от коммерциализации результатов научных разработок, новых продуктов, процессов и услуг;
11) активное участие Казахстана и его интеграция в глобальных инновационных процессах.

2.2 Развитие критических для Казахстана технологий, определенных по результатам технологического прогнозирования

2.2.1 Планирование инновационной политики

Наиболее развитые страны стремятся к технологическому лидерству и повышению эффективности своих инновационных систем. При этом, как показывает практика, ни одна страна, включая США, Японию и Южную Корею, расходующая на науку значительные объемы финансовых ресурсов, не ведет полномасштабные исследования по всем научным направлениям. Это обусловлено тем, что получение новых знаний предусматривает существенные расходы на оборудование и подготовку специалистов. В этих условиях данные страны эффективно используют систему определения приоритетов научно-технического и инновационного развития на основе технологического прогнозирования.
Технологическое прогнозирование представляет собой систему методов экспертной оценки стратегических направлений социально-экономического и инновационного развития, выявления технологических прорывов, способных оказать воздействие на экономику и общество в средне- и долгосрочной перспективе. На основе технологического прогнозирования каждые пять лет разрабатываются долгосрочные, на 15–20 лет, стратегии развития экономики, науки, технологий, нацеленные на повышение конкурентоспособности страны.
В Казахстане в целях определения приоритетов научно-технологического развития в период 2010 – 2011 годы при методологическом сопровождении Корейского института оценки и планирования науки и технологий (КИСТЕП) была осуществлена работа по проведению первого научно-технологического прогнозирования на период до 2020 года.
На основании детального анализа глобальных и внутренних трендов развития науки и технологий, а также результатов позиционирования уровня конкурентоспособности Казахстана в сравнении с другими странами экспертные группы сформулировали видение, цели и задачи научно-технологического развития Казахстана до 2020 года. Определены ключевые научно-технологические направления и технологии, необходимые стране для достижения видения и целей научно-технологического развития.
Выявление тенденций в развитии отраслей отечественной экономики в координатах мировых технологических мегатрендов показало следующее.
В стране наблюдаются проникновение новых технологий во многие отрасли и формирование на их основе новых отраслей, однако этот процесс еще не приобрел значительные масштабы.
В целом, наблюдается восприимчивость экономики к новым технологиям, распространяющимся в мире, но процесс этот требует поддержки и корректирования со стороны государства.
Результаты проведенного анализа свидетельствуют о том, что для перехода к «устойчивому инновационному развитию» в будущем Казахстану необходимо комбинировать разработку прорывных технологий с концентрацией усилий на «индустриально-инновационном развитии». Именно прорывные технологии будут основным фактором вхождения Казахстана в группу технологических лидеров.
По результатам проведенных исследований в число приоритетных для Казахстана на период до 2020 года вошли такие отрасли как – агропромышленный комплекс, горно-металлургический комплекс, энергетический сектор, сектор нефти и газа, машиностроение, информационно-коммуникационные технологии, химия и нефтехимия.
С целью концентрации имеющихся ресурсов на стратегических приоритетах республики, в рамках выявленных отраслей были определены более 60 критических технологий, которые дадут толчок дальнейшему развитию Казахстана и позволят вывести страну на новый технологический уровень. Эти и другие критические технологии лягут в основу будущих казахстанских абсолютных инноваций.
Основным инструментом развития критических технологий будут целевые технологические программы, которые будут реализовываться посредством объединения усилий государства, науки и бизнеса. Порядок разработки и мониторинга целевых технологических программ определяется Правительством Республики Казахстан.
Исследования по технологическому прогнозированию будут проводиться с периодичностью 1 раз в 3 года, в рамках которых будет актуализироваться перечень критических для Казахстана технологий.

2.2.2 Итоги технологического прогнозирования

По результатам технологического прогнозирования в 2010 – 2011 годах определены ключевые отрасли, которые обеспечат Казахстану наибольший социально экономический эффект, а также позволят занять ниши на мировых рынках. Такими отраслями являются агропромышленный комплекс, горно-металлургический комплекс, энергетический сектор, сектор нефти и газа, машиностроение, информационно-коммуникационные технологии, химия и нефтехимия, входящие в число двенадцати приоритетных отраслей Государственной программы по форсированному индустриально-инновационному развитию Республики Казахстан на 2010 – 2014 годы.
По каждой ключевой отрасли определены для реализации в долгосрочной перспективе базовые критические технологии. Учитывая, что процесс технологического прогнозирования в соответствии с Законом Республики Казахстан «О государственной поддержке индустриально-инновационной деятельности» осуществляется на постоянной основе, ключевые отрасли и критические технологии по ним могут дополняться по решению Совета по технологической политике при Правительстве Республики Казахстан.

Нефтегазовая отрасль

Приоритеты научно-исследовательской деятельности в нефтегазовой отрасли должны быть сконцентрированы на удовлетворении текущих потребностей производства в научно-технологических разработках, а также на развитии новых прогрессивных технологий в соответствии с глобальными тенденциями.
В настоящее время перед нефтегазовой отраслью Казахстана стоит ряд задач технологического характера. Специфика физико-химических свойств казахстанской нефти предопределяет необходимость выбора технологии, с помощью которой можно добиться комплексного эффективного использования сырья.
В настоящее время остается актуальным вопрос низкого уровня нефтеотдачи пластов, образования амбарной нефти и сжигания попутного газа.
Анализ тематик проводимых исследований указывает на то, что основной объем работ приходится на исследования в области организации систем управления технологическими процессами при производстве, экономической оценки комплексного развития нефтяной и газовой промышленности, разведки новых и уточнении запасов имеющихся месторождений углеводородного сырья.
При этом практически не охвачены исследованиями такие направления, как проблемы совершенствования методов поиска нефти и газа, проблемы повышения нефтеотдачи пластов, вопросы, связанные с разработкой и эксплуатацией месторождений, технологии сбора и подготовки нефти.
Исходя из указанных проблем и глобальных тенденций развития отрасли, в рамках проведенного технологического прогнозирования в качестве критических технологий развития нефтегазовой отрасли были определены следующие:

	Критические технологии в нефтегазовой отрасли
1	2
1.	Технологии повышения нефтеотдачи пластов оншорных и оффшорных месторождений
2.	Технологии поддержания пластового давления
3.	Технологии бурения скважин в особых условиях
4.	Технологии сейсморазведки с высокой разрешающей способностью
5.	Технологии интегрированной интерпретации данных сейсморазведки для создания детальной модели месторождения
6.	Технологии оптимизации и повышения энергоэффективности транспортировки нефти и газа
7.	Технологии каталитического крекинга, алкилирования, изомеризации, гидроочистки

Горно-металлургическая отрасль

Основной объем научно-исследовательских работ осуществляется по традиционным тематикам, посвященным изучению тех или иных свойств металлов и сплавов.
При этом, исследования по таким ключевым направлениям, как разработка ресурсо-энергосберегающих технологий в горно-металлургической отрасли, освоение и переработка отходов, подготовка сырьевых материалов горно-металлургического комплекса, электрохимические процессы в металлургии практически не проводятся.
Кроме того, в горно-металлургической отрасли наблюдается низкий процент внедрения научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ. Так, в 2009 году от общего количества научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ в металлургии (790) лишь 9 % имели патенты.
В соответствии с этим в рамках проведенного технологического прогнозирования в 2010 – 2011 годах качестве критических технологий развития горно-металлургической отрасли были определены следующие:

	Критические технологии в горно-металлургическом комплексе
1	2
1.	Технологии производства комплексных ферросплавов
2.	Технологии прямого восстановления железа
3.	Технологии выщелачивания металлов
4.	Технологии выплавки износостойких сплавов
5.	Технологии отливки износостойких и жаропрочных изделий
6.	Технологии литья изделий из чугуна, стали, цветных металлов
7.	Технологии геолого-геофизических методов поиска и разведки месторождений полезных ископаемых
8.	Технологии переработки техногенных месторождений
9.	Технологии получения коллективных концентратов
10.	Технологии производства сплавов цветных металлов

Агропромышленный комплекс

Научное обеспечение эффективного развития агропромышленного комплекса как стратегическая цель деятельности аграрной науки отличается структурой своих специфических задач, обусловленных огромным разнообразием природно-климатических и почвенных условий, уровнем биоклиматического потенциала в регионах Казахстана.
В Казахстане имеются большой научный потенциал и положительные результаты по проведению научных исследований в области агропромышленного комплекса, включающих широкий спектр исследований, в том числе в области земледелия и растениеводства, животноводства и ветеринарии, в области хранения и переработки сельскохозяйственного сырья, в области механизации и электрификации сельского хозяйства, в области управления природными ресурсами.
Вместе с тем, в данной отрасли наблюдаются такие явления, как недостаточное внедрение инновационных технологий, слабая техническая оснащенность сельхозтоваропроизводителей, мелкотоварность, низкий уровень инновационной активности в предпринимательском секторе и другие.
Проведение технологического прогнозирования в области агропромышленного комплекса позволило определить следующие критические технологии:

	Критические технологии в агропромышленном комплексе
1	2
1.	Воспроизводство плодородия почв
2.	Прогрессивные системы орошения
3.	Технологии интенсивного развития животноводства
4.	Технологии глубокой переработки сельскохозяйственного сырья
5.	Биотехнологии
6.	Инженерная энзимология
7.	Клеточная и геномная селекция
8.	Клеточная и молекулярная инженерия
9.	Технологии создания биопрепаратов
10.	Методы обеспечения биобезопасности продукции

Информационно-коммуникационные технологии

Информационно-коммуникационные технологии необходимо рассматривать не просто как отдельную отрасль экономики, а как основной инструмент развития инноваций и главный фактор роста производительности во всех секторах экономики. В современном мире информационно-коммуникационные технологии и информационная инфраструктура способствуют созданию новых бизнес-моделей, товаров и услуг, новых открытий и изобретений, в целом являются научно-технологическим ключом к фундаментальной перестройке организации бизнес-моделей, опосредованно повышая общую конкурентоспособность экономики.
Вместе с тем, основная часть научно-исследовательских институтов Казахстана ориентирована на фундаментальные и прикладные вопросы математики, механики, информатики. Сравнительно незначительная часть тематик их исследований может быть использована предприятиями отрасли информационно-коммуникационных технологий. Это объясняется, в первую очередь, особенностями деятельности существующих научно-исследовательских институтов – они не готовы и не ориентированы на производство готового коммерческого продукта для информационно-коммуникационных технологий.
Учитывая важность отрасли информационно-коммуникационных технологий, как одного из ключевых факторов повышения эффективности экономического потенциала страны, становится очевидной необходимость развивать современные научно-технологические направления в данной отрасли.
В этой связи, в результате проведения технологического прогнозирования в отрасли информационно-коммуникационных технологий определены следующие критические технологии:

	Критические технологии в отрасли информационно-коммуникационных технологий
1	2
1.	Облачные вычисления
2.	Мобильные технологии
3.	Мультимедийные технологии
4.	Технологии распознавания образов и речи
5.	Технологии информационной безопасности

Химия и нефтехимия

Химическая промышленность наряду с нефтехимическим и горно-металлургическим комплексами, энергетикой оказывает решающее влияние на социально-экономическое развитие Республики Казахстан, так как химическое производство включает в себя целый комплекс отраслей производства. Применяемые методы переработки сырья позволяют решать многие технологические и экономические проблемы, а также организовывать производство товаров с заранее заданными свойствами, повышать производительность труда и снижать негативное воздействие промышленных предприятий на окружающую среду.
Химизация позволяет увеличить выпуск продукции при одновременном повышении ее качества и снижении издержек производства. Химическая промышленность является поставщиком химической продукции для других отраслей реального сектора экономики, при этом смежные отрасли также являются поставщиками сырья и вспомогательных материалов для нее.
В этой связи на основании результатов технологического прогнозирования в отрасли химии и нефтехимии предложены следующие критические технологии:

	Критические технологии в области химии и нефтехимии
1	2
1.	Технологии получения композиционных и керамических материалов для замещения металлических изделий
2.	Биохимические технологии получения продукции из биомассы (биоэтанол второго поколения, биоразлагаемые полимеры)
3.	Технологии получения химической продукции из угля (метанол, олефины, аммиак, карбамид)
4.	Каталитические технологии для процессов получения полимеров и эластомеров (полиэтилен, полипропилен, синтетический каучук)
5.	Разработка нанокатализаторов для процессов нефте-, газопереработки
6.	Технологии получения сложных (комплексных) минеральных и органоминеральных удобрений

Энергетика

Стремительное увеличение потребления электроэнергии в Казахстане и других странах послужит ключевым катализатором дальнейшего роста мирового энергетического рынка.
Приоритетными задачами энергетики являются энергосбережение, энергоэффективность и развитие альтернативных источников энергии.
Наиболее связанной с энергетикой являются научная проблематика по энергосбережению и внедрению отечественных разработок по возобновляемым источникам энергии, анализ современного состояния и перспектив научно-технического развития в области государственной системы энергосбережения и использования возобновляемых источников энергии, оценка перспектив энергосбережения в различных отраслях промышленности, жилищно-коммунального хозяйства, роли альтернативных источников энергии в энергетической стратегии Республики Казахстан.
На основании результатов технологического прогнозирования в отрасли энергетики предложены следующие критические технологии:

	Критические технологии в отрасли энергетики
1	2
	Технологии по выпуску ионисторов и конденсаторов нового типа
	Технологии по выпуску аккумуляторов нового поколения
	Технологии для производства тепловыделяющих сборок
	Технологии для создания нового вида топлива
	Технологии получения различной радиоизотопной продукции (для ядерной медицины и других отраслей экономики)
	Технологии газификации угля
	Технологии по выпуску котлоагрегатов, использующие пиролиз и газификацию угля
	Технологии по выпуску малых котлоагрегатов на всех видах топлива
	Технологии по выпуску вихревых ветровых агрегатов, которые могут принимать энергию скоростного напора ветра с любым направлением, а также для вращения турбины используется тяга за счет перепада давлений
	Технологии по выпуску ветровых агрегатов, использующих концентраторы воздушных потоков
	Технологии по выпуску термоэлементов и (солнечных) фотоэлементов
	Технологии по выпуску новых материалов на основе нанотехнологий для выработки энергии
	Технологии по теплоснабжению и генерации электрической энергии за счет солнечных лучей
	Технологии по выпуску концентраторов солнечных лучей
	Технологии по выпуску безнапорных гидроэлектростанций с прямоточными гидротурбинами
	Технологии по выпуску прямоточных гидротурбин на магистральных трубопроводах
	Технологии по выпуску светодиодных ламп освещения
	Технологии по выпуску датчиков контроля и учета режимов работы энергоустановок
	Технологии по экономическому стимулированию снижения выбросов парниковых газов и внедрения возобновляемых источников энергии

Машиностроение

Машиностроение – интегрирующая отрасль промышленного производства, влияющая на развитие других сфер хозяйственной деятельности и отражающая уровень научно-технического состояния и обороноспособности страны.
Основные причины низкой конкурентоспособности машиностроительной продукции казахстанского производства по сравнению с аналогичными зарубежными изделиями – ее более высокая стоимость и низкое качество, вызванные применением на большинстве предприятий республики устаревших ресурсно и энергозатратных технологий производства, чрезмерно высокой долей использования импортируемых комплектующих, материалов. Кроме того, большая часть изделий отечественных заводов устарела морально и намного уступает зарубежным аналогам по техническим и эксплуатационным показателям и несоответствует мировым стандартам.
Реализация задач требует мобилизации всех интеллектуальных ресурсов страны. Научные, научно-технические и технологические исследования отечественных ученых и специалистов должны воплощаться в новые технологии, изобретения, патенты.
На основании результатов технологического прогнозирования в машиностроительной отрасли предложены следующие критические технологии:

	Критические технологии в отрасли машиностроения
1	2
1.	Технологии механоактивации
2.	Технологии производства композитных деталей
3.	Технологии защиты материалов от механических воздействий (наплавка, напыление, футеровка защитного слоя)
4.	Технологии защиты материалов от химического воздействия (антикоррозионные покрытия; лакокрасочные, оксидные )
5.	Технологии сборки узлов ( сборочных единиц)
6.	Технологии защиты материалов от термического воздействия (электрохимический способ нанесения термоизоляции, наплавка композитов)
7.	Технологии изготовления цельнокатаных колес и центров

2.2.3 Реформирование государственной системы управления инновационной политикой

Успех инновационной политики также зависит от построения скоординированной системы ее реализации.
В настоящее время вопросы развития науки входят в компетенцию Министерства образования и науки Республики Казахстан, которое является рабочим органом Высшей научно-технической комиссии при Правительстве Республики Казахстан. В 2011 году принят соответствующий Закон Республики Казахстан «О науке», который регулирует общественные отношения в области науки и научно-технической деятельности, определяет основные принципы и механизмы функционирования и развития национальной научной системы Республики Казахстан.
В целях содействия развитию приоритетных, инициативных, рисковых исследований и опытно–конструкторских работ в 2006 году был создан специализированный институт развития акционерное общество «Фонд науки».
Уполномоченным органом в сфере индустриально-инновационного развития является Министерство индустрии и новых технологий Республики Казахстан, которое является рабочим органом Совета по технологической политике при Правительстве Республики Казахстан. В 2012 году принят Закон Республики Казахстан «О государственной поддержке индустриально-инновационной деятельности», который направлен на повышение конкурентоспособности национальной экономики на основе стимулирования развития приоритетных секторов экономики.
В целях обеспечения межотраслевой координации в реализации государственной поддержки индустриально-инновационной деятельности Министерство индустрии и новых технологий Республики Казахстан согласовывает отраслевые программы государственных органов, а также стратегии и планы развития национальных управляющих холдингов, национальных холдингов, национальных компаний и аффилиированных с ними юридических лиц в части развития технологий и инноваций.
Согласно Закону Республики Казахстан «О государственной поддержке индустриально-инновационной деятельности» в целях реализации механизмов государственной поддержки инноваций в 2012 году создано акционерное общество «Национальное агентство по технологическому развитию». Основными инструментами поддержки инновационной деятельности являются: венчурное и проектное финансирование; развитие технопарков, центров коммерциализации технологий, отраслевых конструкторских бюро, международных центров трансферта технологий; услуги по технологическому бизнес-инкубированию, коммерциализации технологий и трансферту технологий; предоставление инновационных грантов.
На переходном этапе развития инновационной системы страны будет функционировать существующая система управления вопросами науки, технологий и инноваций с постепенным приведением ее в соответствие с международной практикой.
В частности, к 2015 году будет создан Национальный совет по науке и технологиям при Президенте Республики Казахстан, что позволит обеспечить общую координацию реализации государственной политики в области развития науки, технологий и инноваций.
В каждом регионе и ведомстве будет отдельный заместитель руководителя, ответственный за вопросы развития науки, технологий и инноваций. Данные лица будут иметь особый статус и представлять свои ведомства в составе Национального совета по науке и технологиям.
По опыту Южной Кореи Министерство индустрии и новых технологий Республики Казахстан будет выполнять функции секретариата Национального совета по науке и технологиям, который одобряет итоги технологического прогнозирования.
Результаты технологического прогнозирования будут обязательными к исполнению для всех государственных органов и их бюджетные программы исследований будут ориентированы на реализацию критических технологий.
Таким образом, благодаря обеспечению координации всех инструментов поддержки науки и технологий будет создана замкнутая система генерации абсолютных инноваций в Казахстане. При такой системе проекты по реализации критических технологий будут поддерживаться на всех этапах развития.
Ход реализации таких проектов будет постоянно оцениваться Национальным советом по науке и технологиям при Президенте Республики Казахстан.

2.3 Формирование системы поддержки инновационной деятельности

2.3.1 Внедрение инноваций в государственном секторе

В государственном секторе будет продолжена работа по модернизации системы государственного управления и совершенствованию сферы предоставления государственных услуг населению в соответствие с задачами инновационного развития страны.
Вместе с тем, для объективной оценки результатов инновационного развития будет продолжена работа по адаптации казахстанских статистических показателей к мировым стандартам, в том числе согласно методологии статистики науки и инновации руководства «Фраскати» и «Осло».

Внедрение инноваций в системе государственного управления

Для построения эффективной экономики знаний будет недостаточным введение инноваций в сферах производства товаров, услуг. Важным направлением является внедрение новых технологий и новаторских решений в системе государственного управления, то есть внедрение инноваций, которые бы сами напрямую влияли на выработку новых решений.
В целях соответствия текущим тенденциям развития будет продолжена работа по активному внедрению:
1) организационных инноваций, включающих внедрение новых рабочих процедур или методов руководства в сфере государственного управления;
2) инноваций в форме совершенствования процессов, когда основное внимание уделяется повышению качества предоставляемых государством услуг;
3) концептуальных инноваций, направленных на внедрение новых форм управления (интерактивное формирование политики, управление на основе широкого участия населения и т.п.).
Существует также несколько областей, в которых возможны инновации. Это развитие человеческих ресурсов и управление ими, применение современных информационно-коммуникационных технологий управления.
На сегодняшний день внедрение инноваций в системе государственного управления в Республике Казахстан в большинстве случаев связано с развитием информационных ресурсов и технологий, то есть формированием электронного правительства, деятельностью государственных органов по оказанию электронных услуг населению.
Необходимо проведение постепенной реорганизации деятельности государственных органов с внедрением принципов менеджмента, характерных для компаний частного сектора, включая использование индикаторов эффективности, планов развития и смещение акцентов в сторону достижения конкретных целей. Такие показатели эффективности как производительность труда и качество предоставляемых услуг, применяемые в большинстве случаев для оценки производственных подразделений, должны стать показателями эффективности также и для системы государственного управления.

Внедрение инноваций в сфере предоставления социально значимых услуг населению.

Особое внимание будет уделено внедрению инноваций в сферах образования, здравоохранения, социального обслуживания населения, жилищного строительства и коммунального хозяйства, которые будут направлены на улучшение качества услуг, предоставляемых населению, сокращение сроков их предоставления, обеспечение обратной связи с населением, а также повышение их доступности.
Система образования должна быть ориентирована на внедрение передовых методик обучения. Это должно быть обеспечено на всех уровнях образовательного процесса.
В здравоохранении внедрение инноваций будет нацелено на улучшение качества медицинских услуг и развитие высокотехнологичной системы медицинского обслуживания.
Продолжится поэтапное внедрение института профессиональных менеджеров и транспарентных форм управления организациями здравоохранения, включая современные управленческие технологии.
Будет совершенствоваться единая национальная система здравоохранения, основными принципами которой являются обеспечение свободного выбора пациентом врача и медицинской организации, формирование конкурентной среды оказания медицинских услуг, работа медицинских организаций, направленная на достижение конечных результатов и оплату медицинских услуг по фактическим затратам.
Таким образом, внедрение инноваций в организационно-управленческой системе здравоохранения позволит минимизировать стоимость услуг при сохранении высокого качества медицинской помощи, существенно повысить эффективность, в том числе и экономическую и управленческую, функционирования системы в целом.
В сфере жилищно-коммунального хозяйства внедрение инноваций будет обеспечивать создание качественных условий проживания граждан, а также снижение издержек производителей услуг и, соответственно, тарифов предоставляемых услуг.
При этом ключевыми аспектами проводимой политики будут повышение энергоресурсосбережения, разработка и внедрение отечественных технологий, и содействие трансферту передовых технологий.
Принимая во внимание, что системы водоснабжения и водоотведения, теплоснабжения в силу своей значимости отнесены к объектам жизнеобеспечения, необходимо применение только высококачественной продукции в соответствии с предъявляемыми требованиями, которые зачастую отсутствуют у отечественных производителей (например, насосы, технологии и др.).
Отечественные товаропроизводители не всегда производят продукцию, которая отвечала бы требованиям мирового класса, что крайне необходимо для качественного функционирования объектов жизнеобеспечения.
Учитывая вышеизложенное, в ряде случаев необходимо обьективно применять продукцию зарубежных производителей с дальнейшим стимулированием иностранных и казахстанских производителей, владеющих современными и передовыми технологиями, материалами и оборудованием, обеспечивающих надежность и ремонтопригодность систем водоснабжения, водоотведения и теплоснабжения, для размещения подобных производств на территории Республики Казахстан.
Экономия затрат на объектах жилищно-коммунального хозяйства будет достигаться путем внедрения более экономичных схем и процессов, инновационных решений, устранения недопустимых потерь энергии, использования постоянно действующей системы учета расхода и анализа энергопотребления.
На постоянной основе будет проводиться работа по совершенствованию системы оценки и мониторинга энергоэффективности, установлению показателей эффективности источников производства и распределения энергии, других объектов жилищно-коммунального хозяйства, а также внедрению современных требований и стандартов в этой сфере.
В целом повышение эффективности и применение современных методов управления жилищно-коммунального хозяйства позволят значительно снизить себестоимость продукции и услуг, как следствие, повысить конкурентоспособность отечественных товаров и услуг, как на внутреннем рынке, так и за его пределами.
Для успешной реализации мер, направленных на поддержку и стимулирование инноваций в системе государственного управления, общественном секторе и инфраструктурных отраслях, будет проведена работа по внесению необходимых изменений и дополнений в соответствующие программные документы.

Политика развития информационно-коммуникационных технологий

Государственная политика развития информационно-коммуникационных технологий будет включать в себя следующие основные направления: развитие инфраструктуры информационно-коммуникационных технологий, развитие е-Правительства, развитие человеческих ресурсов, усиление потенциала сектора информационно-коммуникационных технологий и создание благоприятных условий для устойчивого роста электронной экономики.
Дальнейшее развитие электронного правительства будет направлено на создание благоприятных условий для прямого взаимодействия населения и бизнеса с органами государственного и местного управления, повышение производительности и эффективности работы государственных и местных органов власти путем внедрения передовых информационно-коммуникационных технологий. В связи с этим, будет проработана возможность включения в функции каждого отраслевого государственного органа вопросов по развитию внутренней инфраструктуры информационно-коммуникационных технологий и автоматизации бизнес-процессов. Кроме того, в целях максимального вовлечения государственных органов в развитие и внедрение информационно-коммуникационных технологий во все сектора экономики, одной из приоритетных задач каждого отраслевого государственного органа будут внедрение и широкое применение информационно-коммуникационных технологий в курируемой отрасли и производстве.
В целях совершенствования правовых основ для широкого использования информационно-коммуникационных технологий в гражданском обществе, экономике, государственном управлении, во взаимоотношениях государства с гражданами и организациями государством будет продолжена работа по совершенствованию законодательства, регулирующего сферу информационно-коммуникационных технологий.

2.3.2 Формирование инновационной среды

Для устойчивого инновационного развития будут проведены структурные реформы системы образования, профессионального обучения и наращивания компетенций казахстанских кадров. Эти реформы позволят создать среду, которая будет стимулировать непрерывное обучение человека и формировать инновационную культуру общества.
Государство будет стимулировать выработку инновационного мышления через образование, науку, профессиональное обучение и формирование положительного имиджа инноватора.
Основные акценты образования будут направлены на дошкольное воспитание таких качеств, как инициатива и принятие риска, которые оказывают сильное влияние на будущих предпринимателей. Опыт стран, принявших эту успешную стратегию, показывает ее эффективное влияние на рост инноваций не только в промышленных секторах, но и во всех сферах экономической деятельности общества.
Кроме того, развитие конкуренции будет способствовать формированию инновационной среды как ключевого фактора мотивации инновационного поведения. Конкуренция формирует необходимый набор стимулов для компаний с целью представления ими новых продуктов и процессов для сохранения или продвижения своего положения на рынке.

Инновационная ментальность через образование, науку и профессиональное обучение

Основная цель системы образования состоит не только в процессе обучения знаниям, но и прививании навыков и компетенций, необходимых для инновационной деятельности.
Овладение обучающимися на уровне общего среднего образования системой ключевых компетенций, позволяющих молодым людям эффективно применять усвоенные знания в практической ситуации и успешно использовать в процессе социальной адаптации, будет осуществляться через развитие функциональной грамотности школьников.
Ключевыми компетенциями у граждан будут способность к критическому и созидательному мышлению; навыки и готовность к постоянному самосовершенствованию, включая навыки самообучения, переобучения и самостоятельной работы; инициативность и способность к риску; владение иностранными языками, включая обязательное трехязычие.
Основа таких навыков в силу физиологического устройства человека будет закладываться на уровне дошкольного образования. В этой связи будут проработаны вопросы формирования стандартов передовых обучающих методик в детских садах.
На уровне школьного образования основной мерой поддержки будет обеспечение современных условий процесса обучения, включающего не только техническое оснащение школ, но и внедрение передовых практик стимулирования исследовательских навыков учащихся.
В системе школьного образования акцент будет направлен на развитие навыков созидательного мышления и интенсивного обучения иностранным языкам. Для изучения иностранного языка с более раннего возраста в пилотном режиме будет осуществлен переход с 2013 – 2014 учебного года на преподавание английского языка с 1 класса школы.
В системе дополнительного образования акцент будет направлен на создание условий для популяризации и развития детской творческой и научно-исследовательской деятельности, так например, будут проработаны вопросы об открытии в организациях дополнительного образования интерактивных парков, об оснащении цифровыми исследовательскими лабораториями, о создании Фонда детской науки на основе государственно-частного партнерства.
На уровне образования высших учебных заведений вне зависимости от специализации основной акцент будет направлен на раскрытие заложенных навыков в дошкольном и школьном образовании. В частности это предполагает организацию программ стажировок студентов в инновационных компаниях, программ поощрения студенческого предпринимательства и обучения основам делового администрирования за счет средств компаний.
Для повышения качества образования высших учебных заведений будет проработан комплекс мер, направленный на привлечение высокопрофессионального зарубежного профессорско-преподавательского состава.
Для более активного вовлечения студентов в проводимые научные исследования будет проработан вопрос по созданию научно-исследовательских институтов и лабораторий при ведущих высших учебных заведениях соответствующего профиля.
Для вовлечения отечественной науки в решение мировых научных проблем будет проработана возможность создания зеркальных лабораторий при ведущих отечественных высших учебных заведениях, что предполагает оказание поддержки в кадровом и инфраструктурном вопросе организации подобных лабораторий в Казахстане.
В целях формирования эффективной системы профессионального образования государство будет не только предоставлять качественные программы переподготовки и повышения квалификации, но и создаст механизмы стимулирования предприятий в повышении компетенции собственных кадров.
Вся территория Казахстана будет охвачена центрами распространения знаний, созданными на базе государственно-частного партнерства. В таких центрах по фиксированной стоимости будут предлагаться программы отраслевого и общепредпринимательского направления. Кроме того, по отдельным направлениям будет изучена возможность создания технологических полигонов с привлечением специалистов, имеющих опыт работы в ведущих компаниях мира соответствующего профиля.
Для повышения качественного уровня руководителей малого и среднего бизнеса будут реализовываться программы стажировок на аналогичных успешных предприятиях за рубежом.

Формирование положительного имиджа инноватора

Государство будет вести активную информационную политику по формированию экспертного сообщества в области развития инноваций и популяризации инновационной деятельности.
Информационное воздействие будет направлено на формирование положительного имиджа инноватора как «двигателя прогресса», содействие широкому обсуждению вопросов развития инноваций среди экспертов и широких слоев населения, а также популяризацию мероприятий инновационной тематики через средства массовой информации.
На конкурсной основе будет осуществлена поддержка тематическим передачам в интернете и на телевизионных каналах страны. Тематические проекты будут включать широкие дискуссии по вопросам поддержки инноваций, обсуждение достижений в области науки и техники, инновационного предпринимательства.
Будет проработана возможность создания постоянно действующей выставки высоких технологий в городе Астане, на которой будут выставляться достижения казахстанских инноваторов и высокотехнологичные проекты зарубежных компаний. Для формирования технического мышления будет проработан вопрос по открытию музеев технической революции во всех областных центрах и средних и крупных городах. В них будет представлена эволюция технической мысли человека, а также будут действовать кружки научно-технического творчества, учебные и экспериментальные лаборатории, где учащиеся смогут приобрести практические навыки проведения научных экспериментов.
В рамках государственного заказа будет предоставляться поддержка на организацию национальных конкурсов инновационных бизнес-планов, стимулирование рационализаторского движения и поощрение лучших инновационных предпринимателей.

Усиление конкуренции как условия для развития инноваций

Дальнейшие меры по стимулированию инноваций будут включать создание конкурентных внутренних рынков и устранение существующих доминирующих позиций некоторых компаний в ключевых отраслях промышленности.
Для этого будут приняты меры по увеличению конкуренции в секторах с монополистической или олигополистической структурой рынка, которые не подвергаются конкуренции импорта и сами не являются конкурентоспособными на мировых рынках.
При этом, одновременно будет проводиться работа по формированию в Казахстане благоприятных условий для производства товаров с защищенными правами интеллектуальной собственности и торговой маркой.
В стране будет реализована широкая публичная кампания, направленная на создание нетерпимого отношения к контрафактной продукции, приняты меры административного и уголовного преследования за нарушение прав интеллектуальной собственности и подделку торговых марок. Эти меры получат одобрение и поддержку мировых производителей высокотехнологичной и наукоемкой продукции и обернутся притоком новых инвестиций и диверсификацией экономики Казахстана.
Конкуренция является критическим фактором для развития инновационного предпринимательства.
Государство будет прилагать все усилия для развития конкуренции в приоритетных отраслях и на региональном уровне как мерами прямого, так и косвенного воздействия. Прямое воздействие будет направлено на снижение экономической концентрации монополий в отраслях и регионах через уменьшение административных барьеров и выведение непрофильных активов государственных компаний в конкурентную среду. Мерами косвенного воздействия на стимулирование конкуренции будут меры, направленные на формирование условий для быстрого внедрения инноваций в технологические процессы предприятий.
Стимулирование конкуренции будет идти по ее трем основным составляющим:
1) между отечественными компаниями на отечественном рынке;
2) между отечественными и иностранными компаниями на отечественном рынке;
3) между отечественными и иностранными компаниями на зарубежных рынках.
В связи с образованием Единого экономического пространства существенно вырастает вопрос поддержки отечественного предпринимателя в рамках интеграционных процессов. В этих условиях приоритетной становится задача поддержки лучших казахстанских компаний, представляющих отечественную промышленность в условиях открытой конкуренции с иностранными компаниями.

Информационно-коммуникационные технологии как неотъемлемая часть инновационного развития

Для формирования экономики знаний будут проработаны вопросы по созданию благоприятных условий для активного использования информационно-коммуникационных технологий с целью эффективного ведения бизнеса и более полного удовлетворения запросов потребителей в продуктах и услугах. Основные задачи по развитию человеческих ресурсов в отрасли информационно-коммуникационных технологий будут направлены на максимальную информатизацию образования и менеджмента знаний, актуализацию действующих и локализацию международных образовательных стандартов для подготовки специалистов отрасли информационно-коммуникационных технологий, обучение компьютерной грамотности в образовательных учреждения всех уровней, внедрение компьютеризированных технологий обучения. В целях развития научно-исследовательского потенциала в отрасли информационно-коммуникационных технологий будет рассмотрена возможность создания национальных и корпоративных сетей для научных и образовательных целей с постепенным формированием единого виртуального научно-образовательного пространства, создания новых информационных продуктов, накопления научно-образовательных информационных ресурсов, содействия расширению научных связей, обеспечения доступа к мировым информационным ресурсам и интеграции в мировое научно-образовательное пространство.
Важно отметить особую роль информационно-коммуникационных технологий в развитии бизнеса. Развитие сети Интернет предоставляет огромные возможности для ведения бизнеса в электронном формате (е-коммерция), облачные вычисления позволяют исключить лишние операционные затраты на приобретение оборудования и программного обеспечения, мобильные технологии предоставляют мобильность и многое другое. Применение информационно-коммуникационных технологий предоставляет бизнесу и национальным компаниям новые перспективы, влияя, таким образом, на качество предоставляемых услуг, повышение производительности через автоматизацию имеющихся бизнес-процессов, создание новых продуктов и эффективность корпоративного управления. Поэтому бизнес и государственные компании, как и само государство, должны уделять особое внимание развитию и применению информационно-коммуникационных технологий, уделяя, при этом, особое внимание автоматизации своих производственных процессов.
Успешная реализация данных задач будет способствовать формированию в Казахстане информационного общества – основной движущей силы экономики, основанной на знаниях.

2.3.3 Повышение эффективности науки

Для построения современной экономики, основанной на знаниях, государству необходимо создать необходимые условия и стимулы для развития научно-инновационной деятельности с учетом нужд реальной экономики.
Государственное участие в финансировании прикладных научных проектов и частных инвестиций обеспечит ускоренное развитие научно-инновационной деятельности и будет способствовать запуску механизма саморазвития инновационной системы, интеграции бизнес сообщества и науки, реальной востребованности науки со стороны экономики страны.

Развитие потенциала науки

Одними из важных приоритетных направлений государственной политики в области развития науки будут:
1) определение науки в качестве одного из основных стратегических приоритетов развития инновационной экономики и общества;
2) разработка технологий, ориентированных на получение конкурентоспособной продукции и обеспечение интересов национальной экономической безопасности за счет сохранения и развития промышленного и научно-технического потенциала республики;
3) формирование и развитие технологий VI технологического уклада, которые позволят осуществить «прорыв» в инновационном развитии страны;
4) стимулирование генерации и передачи новых знаний.
В этой связи будет предусмотрен комплекс мер, направленных на развитие научной сферы страны и ее интеграцию с производственными секторами экономики, а также качественно пересмотрена функциональная деятельность акционерного общества «Национальный научно-технологический холдинг «Парасат».
Вместе с тем будет введена система рейтинговой оценки научно-исследовательских организаций и высших учебных заведений. Данный рейтинг позволит государству отслеживать эффективность и повысить продуктивность научно-исследовательской работы. Для рейтинговой оценки будет предусмотрен целый ряд критериев, включая количество публикаций в научных журналах сотрудников научно-исследовательских организаций, высших учебных заведений (дополнительно будет учтен импакт фактор журналов, цитируемость статей), наличие международных патентов, объем научных грантов, полученных от зарубежных организаций и фондов на исследования, полученные международные премии и награды.
Будут совершенствоваться законодательные акты для поднятия статуса ученого, повысится объем выделяемых из бюджета на научные исследования средств, так например, к 2015 году поставлена задача вывести расходы на науку на уровень 1 %* от валового внутреннего продукта. Продолжится работа по оснащению современным оборудованием национальных лабораторий открытого типа и лабораторий инженерного профиля, доступных для всех казахстанских и зарубежных ученых.
Образование – как основа научного потенциала страны является одним из приоритетных направлений развития страны. В связи с этим будет продолжена работа над совершенствованием системы высшего и послевузовского образования. Повысится количество высших учебных заведений, прошедших международную аккредитацию, будет проработан вопрос об увеличении количества работающих в Казахстане преподавателей из ведущих международных учебных заведений.

Ориентация прикладных исследований на потребности экономики, определение мер по стимулированию науки для продвижения востребованных исследований

В рамках стимулирования собственной технологической базы акценты государственной инновационной политики будут направлены на способность отраслевой науки удовлетворять технологические потребности крупного и среднего бизнеса за счет собственных разработок.
Для этого основные усилия будут направлены на определение перспективных технологических ниш, реализацию программ развития головных исследовательских организаций, реализацию целевых технологических программ и развитие инфраструктуры экспериментальных и опытных участков.
Стимулирование будет оказываться на условиях разделения рисков и государство будет брать на себя значительный объем затрат, связанных с созданием собственной технологической базы.
Благодаря внедряемой системе государственного планирования, в частности, технологическое прогнозирование государства на начальных этапах будет связующим звеном между наукой и бизнесом. Направления и тематики исследований будут определяться совместно с бизнесом и наукой, при этом, государство будет частично покрывать риски бизнеса, при этом стимулируя науку на проведение именно выбранных исследований. Для этих целей будут усовершенствованы условия предоставления финансовой поддержки научной и (или) научно-технической деятельности, где основным показателем станет востребованность на разработку и исследования отечественным бизнесом.
Будут усовершенствованы механизмы стимулирования создания совместных проектов бизнеса и научных организаций, проведения совместных научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ.
На базе крупных компаний, в том числе крупных недропользователей будут созданы собственные R&D центры, в которых на ряду с сотрудниками компаний будут работать представители государственных научно-исследовательских организаций, научные сотрудники высших учебных заведений.
В соответствии с нормой Закона Республики Казахстан «О недрах и недропользовании» Правительством Республики Казахстан будет определен порядок расходования 1 % совокупного годового дохода недропользователей по контрактной деятельности на научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы и развитие элементов индустриально-инновационной инфраструктуры.
Кроме того, для обеспечения нужд экономики основной приоритет при предоставлении государственных грантов на образование будет отдаваться инженерным специальностям и изучению естественных наук в пределах предусмотренных средств в бюджете.
В целом научно-техническая политика страны будет направлена на активизацию инновационных процессов, развитие новых технологических укладов, активизацию национального научно-технического потенциала, преодоление разрыва между наукой и производством, обеспечение трансферта передовых технологий и внедрение международных стандартов.

Создание интеллектуально-инновационного кластера вокруг Назарбаев Университета и других высших учебных заведений

Вокруг Назарбаев университета будет создан интеллектуально-инновационный кластер с территорией высоких технологий и испытательным полигоном. Формирование такого кластера станет ключевым фактором выработки и реализации Казахстаном современных механизмов интеграции науки и бизнеса в инновационном процессе, в том числе будут созданы условия для роста высокотехнологичного бизнеса вокруг Назарбаев университета, привлечения и размещения высокотехнологичных и R&D компаний. Кроме того, будут созданы условия для старт-ап компаний Назарбаев Университета.
Данный кластер будет создаваться на открытых условиях, это значит, что любой научный сотрудник или студент смогут создать свою собственную компанию посредством системы коммерциализации, бизнес-инкубирования и других инструментов, предусмотренных данным кластером. Кроме того, будет предусмотрено стимулирование крупных отечественных и иностранных недропользователей, работающих в Казахстане, размещать свои R&D центры в создаваемом интеллектуально-инновационном кластере, что позволит недропользователям использовать научный потенциал отечественной науки и станет дополнительным стимулом для людей, занятых наукой, заниматься востребованными исследованиями.
Распространение опыта Назарбаев университета в данном направлении будет осуществляться через проработку вопросов формирования инновационной инфраструктуры исследовательских университетов и инновационно-ориентированных университетов в соответствии с программами их развития, учетом данного опыта при формировании и развитии инновационной инфраструктуры крупных казахстанских исследовательских центров. Данные структуры будут тесно взаимодействовать с венчурными фондами, институтами развития, бизнесом.
Интеграция науки с образованием и производством, придание ведущим высшим учебным заведениям страны нового качества позволит их выпускникам и ученым создавать новые инновационные предприятия и новые рабочие места, привлекать к этому средства бизнеса, вносить реальный и возрастающий вклад в индустриально-инновационное развитие страны.

2.3.4 Развитие эффективной системы коммерциализации технологий

Коммерциализация технологий будет непосредственно связана с практическим применением результатов научной и (или) научно-технической деятельности с целью вывода на рынок новых или улучшенных товаров, процессов и услуг и получения положительного экономического эффекта.
Государственная политика в сфере коммерциализации будет тесно координироваться с политикой в сфере исследований, разработок и мерами по поддержке инновационного развития бизнеса.
Взаимовыгодное сотрудничество всех участников инновационного процесса является решающим фактором для успешной коммерциализации технологий. При таком способе все заинтересованные стороны, будь то ученые, разработчики инноваций или инвесторы, экономически заинтересованы и имеют высокую мотивацию для получения коммерческого эффекта от использования инноваций.

Развитие эффективной системы коммерциализации технологий

Развитие системы коммерциализации технологий будет являться важным компонентом всего инновационного процесса. Эффективная система коммерциализации научных исследований и ее устойчивое функционирование позволят укрепить конкурентные позиции Казахстана на мировом рынке.
Системный подход к развитию коммерциализации технологий даст существенный импульс для оперативного введения результатов научной и(или)научно-технической деятельности в экономический оборот, что в конечном счете позволит государству создать новые рабочие места, вернуть в бюджет через систему налогообложения средства, вложенные в научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы, и в целом повысить конкурентоспособность Казахстана на мировом рынке технологий.
Главным инструментом обеспечения координации станет эффективное функционирование системы обмена информацией – сети созданных государством институтов инновационного развития, поддерживающих инновационные проекты на всех этапах. В рамках такой системы обмена информацией будет создан механизм передачи информации о перспективных инновационных проектах между институтами инновационного развития. Система обмена информацией также должна стать эффективным инструментом «стыковки» сферы исследований и разработок с бизнесом, формирования новых предприятий на основе результатов прикладных исследований.

Совершенствование законодательства в области коммерциализации технологий

Для создания нормативно-правовой базы по развитию системы коммерциализации объектов интеллектуальной собственности в Республике Казахстан необходимо учесть интересы всех заинтересованных сторон в коммерциализации интеллектуальной собственности для обеспечения стабильности и безопасности инвестиций. Данная мера позволит научно-исследовательским учреждениям участвовать во всех формах коммерциализации интеллектуальной собственности, а исследователям работать как в государственном исследовательском учреждении, так и руководить и владеть долей акций в инновационной компании, тем самым снижая риск для научных кругов, создающих собственный бизнес на основе интеллектуальной собственности.
В частности, по опыту европейских стран будет разработаны меры государственной поддержки для использования коммерческого потенциала научно-исследовательских институтов/университетов, стимулирования и мотивации ученых/институтов к коммерциализации своих знаний/технологий, непрерывной передаче знаний от государственного сектора к частному. Будут проведены мероприятия по признанию отечественных патентов за рубежом, развитию системы внедрения объектов интеллектуальной собственности в хозяйственный оборот, разработке государственной системы оценки интеллектуальной собственности.
В рамках совершенствования законодательства в области коммерциализации интеллектуальной собственности будут подготовлены предложения, предусматривающие льготы по использованию изобретений, промышленных образцов, защищенных патентом, а также проведен анализ международных конвенций и договоров в области интеллектуальной собственности.
В связи с этим, будут приняты меры по совершенствованию законодательства по вопросам стимулирования коммерциализации технологий, которые с учетом наработанного мирового опыта будут предусматривать полный пакет стимулирующих мер и позволят создать основу для эффективной системы коммерциализации научных исследований и технологий и развития технологического предпринимательства в Казахстане.
В рамках разработки данных мер будут также проанализированы вопросы стимулирования рынка услуг коммерциализации технологий, развития отечественного кадрового потенциала и накопления компетенций в области коммерциализации технологий, разработки эффективного механизма взаимодействия основных игроков национальной инновационной системы в области коммерциализации технологий (создания партнерских сетей) и привлечения инвестиций в реализации инновационных проектов.

Создание структур стимулирования и поддержки коммерциализации технологий в Республике Казахстан

До 2015 года будет проработан вопрос поэтапного внедрения стройной системы структур поддержки: Национальный методологический центр коммерциализации технологии, 5 региональных центров поддержки коммерциализации, создаваемых в регионах с высокими уровнями научной и бизнес активности, а также сеть из 25 офисов коммерциализации в ведущих научно-исследовательских институтах и высших учебных заведениях. Центры коммерциализации технологий станут основными поставщиками потока проектов для коммерциализации технологий и структурами обеспечения информационной поддержки инноваторов, платформой для взаимодействия и налаживания связей научных организаций с бизнес сектором посредством проведения специальных мероприятий. В связи с этим, будут разработаны единые правила функционирования центров коммерциализации технологий в Республике Казахстан.
Эффективно действующая национальная сеть центров коммерциализации технологий с единым методологическим центром приведет к формированию и росту новых технологичных компаний, которые в свою очередь создадут рабочие места с высокой добавленной стоимостью, будут содействовать диверсификации экономики страны и способствовать развитию предпринимательской инициативы в сфере инноваций.

Механизмы финансовой поддержки коммерциализации технологий

Вопрос наличия или доступности финансовых ресурсов, необходимых для практической реализации научно-исследовательского проекта или бизнес-проекта, является одним из важнейших для осуществления эффективного процесса коммерциализации.
Посредством грантового финансирования будет осуществляться государственная поддержка проектов по коммерциализации, что позволит сформировать поток перспективных проектов в приоритетных секторах экономики и осуществить ускоренную коммерциализацию технологий. Грант на коммерциализацию технологий позволит уменьшить разрыв между научным сообществом и бизнесом, более прагматично отбирать проекты для грантового финансирования, вовлечь в инновационный процесс представителей малого и среднего бизнеса, способствовать созданию новых высокотехнологичных компаний, доведению продукта до стадии готовности (промышленного прототипа) для успешного выведения его на рынок.
Однако впоследствии необходимо стремиться к достижению уровня развития, при котором коммерциализация технологий будет также финансироваться за счет рыночных механизмов, и для этого необходимо уделить особое внимание созданию привлекательных условий для привлечения частных инвестиций к финансированию инновационных проектов на ранних стадиях коммерциализации и развитию инновационного предпринимательства в стране.
Важным элементом частного финансирования ранних этапов реализации проектов коммерциализации будут являться инвестиции бизнес-ангелов, неформальных венчурных инвесторов, вкладывающих собственные средства в обмен на долю в новом бизнесе.

Создание партнерских сетей

Организация партнерских сетей для достижения взаимодействия между основными игроками является критическим элементом в процессе коммерциализации технологий.
Коммерциализация является долгосрочным и комплексным процессом, в который вовлечено множество различных партнеров из бизнес-сектора, научного и образовательного сообщества, центральных исполнительных органов и местных властей.
Создание единой площадки позволит совместно действовать институтам развития и частным инвесторам, которые готовы вкладывать средства на ранних стадиях в развитие инноваций. На площадке также будут проводиться встречи между инноваторами, предпринимателями и инвесторами на постоянной основе путем проведения специальных технологических брокерских событий, что откроет перед инноваторами, предпринимателями новый формат финансирования из частных источников, а инвесторам и предпринимателям обеспечит доступ к инновационным проектам и новым технологическим предприятиям.
Кроме того в рамках площадки будет создана единая база экспертов в области коммерциализации технологий в Республике Казахстан.

Развитие отечественного кадрового потенциала и накопление компетенций в области коммерциализации технологий

Наращивание компетенций в области коммерциализации технологий сотрудниками структур поддержки коммерциализации и их основных бенефециаров является одним из приоритетов развития.
Формирование и подготовка целого класса специалистов по коммерциализации позволят сыграть ключевую роль в развитии экономики, основанной на знаниях. Для этого будут разработаны специальные тренинги, широкий ряд образовательных и обучающих программ в соответствующих областях, которые преподаются в университетах. Такие действия помогут построить своего рода мост, закрывающий разрыв между научно-исследовательскими организациями и бизнес-сообществом, и обеспечить наличие профессиональных кадров для работы в структурах поддержки и молодых инновационных компаниях.
Развитие кадрового потенциала, необходимого для успешной коммерциализации, посредством обучения, обмена опытом и целевого привлечения сторонних профессиональных консультаций будет играть центральную роль в создании устойчивой системы коммерциализации технологий в Республике Казахстан. В связи с этим необходимы стимулирование участия местных экспертов в различных программах по повышению компетенции в сфере коммерциализации инноваций, посещение зарубежных структур коммерциализации технологий для изучения лучшего опыта.

2.3.5 Стимулирование инновационной активности бизнеса

Инновационное развитие страны во многом определяется степенью вовлечения бизнеса в инновационную деятельность. Инновации являются фактором, который позволит обеспечить долгосрочную конкурентоспособность компаний, развитие высокотехнологичных отраслей, расширение производства конкурентоспособной наукоемкой продукции.
Переход инновационной системы Казахстана от модели, движимой государством, к устойчивой системе, движимой частным сектором, будет обеспечиваться через развитие бизнес среды и формирование спроса на инновации.
Для этого будут продолжена работа по снижению административных барьеров, улучшению доступа к финансам, созданию условий для привлечения инвестиций, внедрению новых стандартов в сфере технического регулирования, а также совершенствованию процедур государственных закупок.
Снижение административных и технических барьеров совместно с улучшением доступа к финансам будет способствовать появлению большого числа инновационных компаний.
Открытость внутренних рынков приведет к увеличению доступа к мировым знаниям и технологиям. При этом трансферт передовых знаний и технологий будет осуществляться путем создания благоприятных условий и инструментов стимулирования, в том числе по следующим важным направлениям:
1) привлечение малых и средних зарубежных инновационных компаний и создание совместных производств с ними;
2) максимальное использование и привлечение научного потенциала ученых – соотечественников, успешно работающих в зарубежных научно-исследовательских учреждениях;
3) раскрытие зарубежных патентов и лицензий при трансферте передовых технологий для повышения компетенции отечественных специалистов.
В соответствии с лучшей мировой практикой развития национальной инновационной системы будут приняты меры по определению особого статуса малых инновационных предприятий. Аналогичные меры разработаны в ряде инновационно ориентированных стран Европейского союза (Франция, Финляндия, Швеция, Норвегия). Именно малые фирмы часто принимают на себя риск при разработке новых продуктов и технологий, способны обеспечивать «критическую массу» инновационных предприятий в национальных инновационных системах.

Формирование спроса на инновации

Построение эффективной национальной инновационной системы будет сконцентрировано на реализации мер по увеличению спроса на инновации. Большинство стран, которые быстро развивали свои инновационные системы, не добились успеха из-за отсутствия спроса на инновации.
Как показывает мировая практика центральными субъектами национальной инновационной системы являются коммерческие предприятия, обладающие собственным потенциалом для проведения исследований и разработок, позволяющим им успешно внедрять инновации.
Сегодня слабый спрос является ключевым фактором, сдерживающим продвижение инноваций в стране. Формирование спроса на инновации будет обеспечиваться государством за счет регулирующих и поощряющих мер.
Повышение эффективности национальной инновационной системы будет осуществляться посредством выявления отсутствующих или слабых ее элементов с последующей разработкой соответствующих регламентов (стандартов) для стимулирования их развития.
В настоящее время действующая система технического регулирования не направлена на форсированное внедрение передовых и современных технологий поскольку ограничивается определением минимальных требований по безопасности, зачастую несоответствующих мировым экспортным стандартам. Для развития спроса и стимулирования инноваций в рамках технического регулирования будут предусмотрены обязательные нормы и стандарты по производительности, экологичности, энергоэффективности и ресурсосбережению.
На основе международного опыта приоритетную поддержку получат инновационные компании в рамках средне-долгосрочного государственного заказа на инновационные продукты и услуги в соответствии с мировыми стандартами качества. В качестве одного из действенных инструментов предлагается перенять практику государственных закупок «Инфраструктуры качества» Европейских стран, а именно включение информации о соответствии продукции требованиям стандарта при государственных закупках.
Ускоренное техническое перевооружение уже под новую продукцию позволит обеспечить определенное конкурентное преимущество.
Важным направлением стимулирования высокотехнологичных предприятий и производства инновационной продукции будет являться совершенствование требований законодательства в сфере государственных закупок.
Инструментом мониторинга и продвижения инновационных проектов является Карта инноваций Казахстана, посредством которой будет оказываться поддержка и содействие инноваторам. Соответствующий порядок мониторинга и продвижения проектов Карты инноваций будет определен Правительством Республики Казахстан.

Снижение административных барьеров и налоговое стимулирование

Государство будет использовать меры налогового и административного стимулирования в качестве одного из наиболее действенных инструментов активизации инновационной деятельности.
Сегодня в Казахстане действует принцип единства налогового законодательства, обеспечивающий единый режим для всех предприятий вне зависимости от инновационной составляющей их продукции.
В то же время, инновационные предприятия нуждаются в беспрецедентном правовом режиме, который снизит до минимума административные барьеры.
В настоящее время Закон Республики Казахстан «О государственной поддержке индустриально-инновационной деятельности» предусматривает ряд мер налогового стимулирования инновационной инфраструктуры и предприятий, нацеленных на производство высокотехнологичной продукции.
Совершенствование законодательства в сфере государственно-частного партнерства позволит нацелить научно-исследовательскую деятельность на восприимчивость к потребностям промышленности.
С целью выработки возможных направлений административного и налогового стимулирования инновационной деятельности необходимы:
1) изучение возможности разработки и внедрения механизма, обеспечивающего стимулирование предприятий для работы в правовом поле;
2) рассмотрение целесообразности введения особого налогового режима, облегчающего условия инновационному предприятию в течение первых пяти лет развития.

Расширение доступа к финансам

Доступ к финансам остается ключевым ограничивающим фактором для развития предпринимательства в Казахстане. Это обуславливается нежеланием банковского сектора финансировать рискованные и инновационные проекты. В частности, это проекты, принадлежащие субъектам малого и среднего бизнеса, которые, в большинстве случаев, могут предоставить лишь ограниченные ресурсы для обеспечения займа.
Предоставление достаточных финансовых средств в течение жизненного цикла компании будет основным приоритетом в данном вопросе. Это будет достигаться путем проработки следующих мер:
1) увеличение объемов выдачи микрокредитов и небольших грантов для поощрения экспериментального осуществления потенциальных возможностей и предпринимательских инициатив;
2) развитие фондовых инструментов финансирования и инструментов, направленных на финансирование на ранней стадии развития компании;
3) развитие корпоративного венчурного капитала через стимулирование крупных компаний, включая иностранные компании, к приобретению пакета акций в новых инновационных компаниях;
4) стимулирование венчурной деятельности частных лиц (например, бизнес-ангелов) путем создания соответствующих базовых условий, в том числе путем обеспечения поддержки в формировании сетевых сообществ.

Обеспечение открытости внутренних рынков

Благодаря интеграционным процессам, Казахстан получит возможность расширить рынки и увеличить свой инновационный потенциал. На уровне компаний нарастающее давление в виде конкуренции может привести к большему спросу на новаторские решения и технологии.
Будет продолжена работа по вступлению Казахстана в Всемирную торговую организацию, что весьма положительно скажется на экономике страны. Повышенная конкуренция сможет выступить в качестве дополнительного стимула для казахстанских компаний к внедрению инноваций. При этом привлекательность Казахстана для иностранных инвесторов может также повыситься с помощью улучшенного восприятия, доступа к рынкам, более прозрачной правовой основы и усовершенствованных инвестиционных процедур.
Вместе с тем, членство во Всемирной торговой организации наложит ограничения на государственную поддержку для отраслей и государственное регулирование проектов с участием иностранного капитала. При этом, сниженная защита со стороны государства может также придать отечественным фирмам стимул усилить свою инновационную деятельность.
Привлечение иностранных инвестиций создаст условия для реального улучшения производственной структуры экономики Казахстана, создания новых высокотехнологичных производств, модернизации основных фондов и технического перевооружения многих предприятий, внедрения передовых достижений в области менеджмента и маркетинга.

2.3.6 Развитие региональных инновационных систем

Важной предпосылкой повышения эффективности инновационной деятельности станет реализация инновационной политики, осуществляемой местными исполнительными органами.
Реализация региональной инновационной политики будет направлена на координацию усилий по созданию инновационной инфраструктуры, развитие инновационного предпринимательства, улучшение взаимодействия с существующими элементами инновационной инфраструктуры - научно-исследовательскими и образовательными центрами, технопарками, инфраструктурой финансирования инноваций и инновационными компаниями.

Инновационная политика на региональном уровне

В регионах будут созданы полноценные инновационные системы, включающие инновационную инфраструктуру и соответствующие инструменты поддержки инноваций. В каждом регионе будет выстроена сеть развития технологий и усиления межрегионального распространения лучших практик, деятельность которых будет объединена Национальным агентством по технологическому развитию.
Большое внимание будет уделено развитию и углублению сотрудничества региональных исследовательских центров и университетов с промышленностью.
В целом межрегиональное партнерство в области инновационной политики и создание таких объединений будут способствовать:
1) наилучшему использованию транспорта и коммуникаций;
2) большой мобильности персонала;
3) возможности привлечения базовых ресурсов.
Участники территориальных объединений могут согласовывать свою налоговую и социальную политику по отношению к инвесторам и вместе определять магистральные направления инноваций.
Интеграторами инновационных процессов со стороны местных исполнительных органов будут выступать социально-предпринимательские корпорации. Местные исполнительные органы в своих бюджетах будут предусматривать финансирование на поддержку деятельности инновационной инфраструктуры и перспективных инновационных проектов.
Центральными государственными органами и институтами развития будут оказываться методологическая и информационная поддержка, а также финансирование в рамках республиканских бюджетных программ. В каждом регионе Казахстана на базе региональных технопарков и индустриальных зон будет проработан вопрос создания центров поддержки инноваций по принципу «одного окна», оснащенных необходимой инфраструктурой и имеющих достаточный ресурсный потенциал для продвижения инновационных проектов и оказания всестороннего содействия их инициаторам. Одним из основных критериев оценки эффективности деятельности технопарков является количество новых высокотехнологичных предприятий, которые начинают самостоятельную деятельность без государственной помощи и вовлекают смежные организации в экономическую активность, основанную на знаниях.
Кроме того, в настоящее время государственные программы финансовой поддержки бизнеса включают слишком сложные процессы, препятствующие участию в данных программах широкого круга предпринимателей. В этой связи будут установлены совместно с бизнесом соответствующие механизмы контроля и оценки результатов программ региональной инновационной политики. Деятельность центральных государственных органов будет направлена на оценку инновационной деятельности в разрезе регионов.
Мировой опыт свидетельствует о необходимости децентрализации финансовой поддержки предпринимательского сектора. Очень важно дать возможность регионам участвовать в формировании региональной инновационной политики и финансировании проектов малого и среднего бизнеса.
Создание полновесных региональных инновационных систем в Республике Казахстан позволит сфокусироваться на развитии определенного региона с учетом его специфики, комплексно подойти к решению проблем местных предприятий, более тесно работать с предпринимателями, учеными и изобретателями. Это в целом даст значительный эффект в повышении инновационной деятельности по всей стране.

Развитие инновационных кластеров

Создание инновационных кластеров в регионах будет способствовать увеличению инновационной активности субъектов предпринимательства, а также приведет к возникновению синергии: компании-участники кластеров мотивированы на создание новых продуктов сильнее, чем предприятия-одиночки. При этом деятельность предприятий в них может пересекаться и дополнять друг друга.
Формирование инновационных кластеров одновременно способствует взаимообмену между связанными отраслями и жесткой конкуренции внутри каждой отдельной отрасли. В них будут построены исследовательские центры, технопарки, центры высоких технологий, высокоуровневые информационные системы, активизированы совместные исследования университетов и промышленности в области высоких технологий.
Процесс выбора этих отраслей и производств, разработка и реализация конкретных планов развития для каждого инновационного кластера будут находиться в компетенции местных исполнительных органов.

Рейтинговая оценка регионов и формирование механизмов их поддержки

В целях проведения классификации регионов по уровню инновационной активности будет продолжена работа по проведению рейтинга местных исполнительных органов по критериям оценки эффективности инновационной деятельности.
Конечной целью рейтинга и последующего анализа является развитие инноваций через анализ факторов, влияющих на их эффективность и развитие.
Объектом инновационного мониторинга и анализа является инновационная деятельность в широком смысле слова, т.е. не только технологические, но также организационные, управленческие, стратегические, финансовые и кадровые инновации, причем этот анализ будет осуществляться не на уровне отдельных компаний, а на уровне национальных и региональных инновационных систем.
Рейтинг будет способствовать, прежде всего, оценке альтернативных вариантов регулирования, выработке стратегий и повышению эффективности управления. Основной его задачей являются передача передового опыта, совместный поиск наиболее удачных и успешных примеров разработки региональных инновационных систем. Рейтинг является не окончательным финальным итогом, а лишь поиском новых путей.
В методике рейтинга местных исполнительных органов будут использованы следующие основные показатели оценки, разбитые на несколько групп: инновационная активность, инновационная активность в отраслях экономики будущего, эффективность затрат и другие.
Посредством внедрения и развития рейтинга будет обеспечено развитие межрегиональной конкуренции в получении бюджетного финансирования, в результате чего будет происходить развитие инновационного потенциала регионов.

2.3.7 Развитие инновационной инфраструктуры

Деятельность инновационной инфраструктуры будет направлена на оказание необходимой финансовой, методологической, информационной поддержки на всех стадиях инновационного процесса, создание и продвижение новых разработок, обеспечение опережающего развития наукоемких отраслей и внедрение высокотехнологических производств.
Основными элементами инновационной инфраструктуры будут являться:
1) специальная экономическая зона «Парк инновационных технологий»;
2) региональные технопарки;
3) венчурные фонды;
4) отраслевые конструкторские бюро;
5) международные центры трансферта технологий.
Взаимодействуя между собой, указанные элементы инновационной инфраструктуры обеспечат целостную систему поддержки инновационной деятельности на всех этапах ее реализации, которая позволит:
1), максимально охватить субъекты инновационной деятельности инструментами государственной поддержки;
2) создать действенную систему коммерциализации и продвижения инноваций, основанных на отечественных научных разработках;
3) создать систему трансферта, локализации и распространения необходимых зарубежных технологий.
В то же время центром образовательного и научного кластера в Центральной Азии и среди стран Содружества Независимых Государств станет Назарбаев университет. Вокруг университета будет формироваться наукоград с территорией высоких технологий и испытательным полигоном. Назарбаев университет выступит в роли основного генератора казахстанских абсолютных инноваций.

Специальная экономическая зона «Парк инновационных технологий»

Основной точкой генерации и продвижения инноваций в реальный сектор экономики станет парк инновационных технологий. К 2030 году он станет первым в Центральной Азии «умным» городом. Деятельность парка инновационных технологий будет направлена на развитие наукоемких технологий в отраслях: информационных и телекоммуникационных технологий, новых материалов, охраны окружающей среды и энергосбережения, электроники и приборостроения, нефтегазового сектора.
Основными видами деятельности участников парка инновационных технологий будут являться проведение научных исследований, подготовка кадров по программам высшего образования, производство продукции и оказание услуг в указанных выше отраслях.
На территории парка будут действовать специальные налоговый и таможенный режимы, предусмотренные действующим законодательством.
В то же время, активизация работы по развитию Парка инновационных технологий диктует необходимость оперативного принятия решения, четкой регламентации деятельности участников, построения индивидуальной системы управления, дополнительных инвестиционных и налоговых преференций и т.д.
В этой связи по аналогии с действующими законами «Об инновационном центре «Сколково» в Российской Федерации и «О статусе «Назарбаев Университет», «Назарбаев Интеллектуальные школы» и «Назарбаев Фонд» в Республике Казахстан будет разработана концепция соответствующего закона, регулирующего деятельность парка инновационных технологий.

Региональные технопарки

Технопарки будут рассматриваться в качестве инструмента стимулирования инновационного предпринимательства с четкой ориентацией на развитие бизнеса на основе научных разработок.
На территории технопарков будет проработан вопрос создания всего комплекса необходимых консультационных, инжиниринговых и производственных услуг бизнес-инкубирования для развития научно-исследовательской и инновационной деятельности при тесном взаимодействии с университетами или научно-исследовательскими центрами.
Важными преимуществами деятельности технопарков будут являться: благоприятная инновационная среда (возможности для активного взаимодействия с другими инновационными, сервисными компаниями), комфортные условия для ведения бизнеса, не требующие значительных капитальных затрат, наработанная компетенция работников технопарка в вопросах продвижения инноваций и развития инновационного бизнеса.
Эффективность деятельности технопарков будет оцениваться посредством объемов продукции, произведенной компаниями на его территории, создания новых рабочих мест, решения приоритетных технологических задач, повышения конкурентоспособности продукции, объема привлеченных частных инвестиций в научно-исследовательскую сферу, диверсификации экономики, других показателей, определяемых исходя из целей и задач экономической политики региона.
В этой связи развитие существующих и новых технопарков будет осуществляться в направлении определения отраслевой специализации по каждому технопарку.

Отраслевые конструкторские бюро

В долгосрочной перспективе будут обеспечены создание и развитие следующих отраслевых конструкторских бюро, специализированных по отраслям промышленности: отраслевое конструкторское бюро транспортного машиностроения, отраслевое конструкторское бюро нефтегазового машиностроения, отраслевое конструкторское бюро горного и металлургического оборудования, отраслевое конструкторское бюро сельскохозяйственного машиностроения, отраслевое конструкторское бюро приборостроения, отраслевое конструкторское бюро турбостроения и электротехническое отраслевое конструкторское бюро.
Деятельность сети отраслевых конструкторских бюро в Республике Казахстан будет направлена на преодоление технико-технологических барьеров на пути к массовому производству казахстанскими машиностроительными предприятиями машин и оборудования для отраслей экономики.
Создаваемые отраслевые конструкторские бюро будут оказывать услуги по улучшению качественных характеристик используемого оборудования, выпускаемой продукции, техническому содействию в создании опытно-промышленных образцов. Отраслевые конструкторские бюро будет интегрировать потребности крупных компаний в машиностроительной продукции, проводить анализ возможности производства ее в Республике Казахстан, оценивать имеющиеся ресурсы, проводить поиск, трансферт, а при возможности разработку перспективных технологий и технологического оборудования, проводить софинансирование затрат запуска новой продукции на отечественных машиностроительных предприятиях.
Таким образом, оказание содействия в передаче конструкторской и проектной документации на условиях роялти и иных финансовых механизмов будет способствовать ускоренному внедрению отечественными машиностроительными предприятиями новых видов продукции и освоению сложной современной техники.

Венчурные фонды

Фонды прямых инвестиций и венчурные фонды рисковых инвестиций будут представлять собой один из наиболее важных инструментов, обеспечивающих инновационное развитие. На пути к индустриально-инновационному развитию экономики Казахстана венчурная индустрия будет являться одной из обязательных составляющих инновационный системы.
Государственные инвестиции в венчурные фонды позволят привлечь на рынок рисковых инвестиций частных инвесторов, тем самым развивая рынок венчурного капитала. Благодаря поддержке со стороны государства малые и средние инновационные предприятия, представляющие собой рискованные вложения, через развитие венчурного капитала получат доступ к финансированию, отличному от заемного капитала, что является стартовым механизмом для создания новых и модернизации действующих производств.
Венчурное инвестирование, которое будет вовлекать частный капитал в управление начинающими инновационными компаниями, позволит добиться высоких темпов развития экономики страны и обеспечивать выпуск отечественной высокотехнологичной продукции.
В целях осуществления эффективного выхода венчурных фондов у портфельных компаний будет продолжена работа по развитию отечественной фондовой биржи для развития финансовых рынков, предоставляющих возможности участия в них частных и институциональных инвесторов, которые будут драйверами развития данного инструмента.
В целом, стимулирующие законодательные меры со стороны государства позволят ускорить развитие и повысить эффективность рынка венчурного капитала Казахстана. В свою очередь деятельность венчурных фондов будет способствовать приходу иностранных инвесторов, финансово-промышленных групп и транснациональных корпораций на рынок венчурного капитала.

Центры трансферта технологий

Дальнейшее развитие получит создаваемая казахстанская сеть трансферта технологий для содействия ускоренному поиску, передаче и внедрению инновационных решений для малого и среднего бизнеса.
Казахстанская сеть трансферта технологий даст возможность торговли казахстанскими интеллектуальными ресурсами, открывает доступ казахстанским предпринимателям к мировым научно-техническим разработкам и позволяет использовать сеть в качестве инструмента для поддержания и модернизации производственных мощностей.
Продолжится работа по интеграции казахстанской сети трансферта технологий с ведущими международными сетями трансферта технологий.
Общая координация казахстанской сети трансферта технологий будет осуществляться акционерным обществом «Национальное агентство по технологическому развитию», при содействии которого продолжится создание международных центров трансферта технологий с передовыми странами.

2.3.8.Интеграция в мировую инновационную систему

Казахстан в будущем будет принимать более активное участие в международном сотрудничестве по вопросам развития науки, технологий и инноваций с целью получения доступа к новым знаниям, выявления передового опыта политики и развития контактов, которые приведут к повышению качества внедряемых инноваций.
Для обеспечения комплексности, сбалансированности и таргетированности принимаемых мер будет разработана комплексная стратегия международного сотрудничества в области развития науки, технологий и инноваций. Данная стратегия должна задать четкие ориентиры по вопросам международного научно-технического сотрудничества, развития торговли как одного из важнейших факторов технологического развития страны, привлечения прямых иностранных инвестиций, обеспечивающих доступ к новейшим технологиям, развития интеграционных процессов.

Активизация международного научно-технического сотрудничества

Активизация международного научно-технического сотрудничества будет осуществляться по следующим направлениям:
1) подписание двусторонних и многосторонних международных соглашений и меморандумов, нацеленных на развитие сотрудничества в инновационной и научно-технической сферах;
2) активизация участия научно-исследовательских организаций и компаний в международных исследовательских программах;
3) активизация поддержки международной мобильности докторов и старших научных сотрудников Казахстана в рамках международных программ обучения, в том числе и программы «Болашак»;
4) для более эффективного развития сотрудничества с международными исследовательскими организациями проработка вопросов создания необходимых условий работы в рамках реализации совместных исследовательских проектов на территории Казахстана, в части упрощения визовых процедур для зарубежных исследователей, облегчения таможенного режима для устранения барьеров, препятствующих перемещению необходимого исследовательского оборудования, образцов и расходных материалов через государственную границу;
5) вовлечение загранучреждений Казахстана в работу по привлечению и найму зарубежных специалистов высокой квалификации, формированию баз данных иностранных экспертов и международных исследовательских центров с учетом потребностей казахстанских предприятий.

Развитие торговли

Либеральный режим импорта может иметь особенно благотворное влияние на инновации для страны, поскольку это облегчает доступ к иностранным знаниям. Импорт также может быть фактором экономического динамизма, усиливая конкуренцию и, следовательно, поощряя инновационную деятельность.
Доступ на внешние рынки также имеет значение для содействия роста предприятий, помогая им преодолеть ограничения, связанные с емкостью внутренних рынков, в том числе относительное отсутствие спроса, которое может быть сдерживающим фактором для инноваций.
Важным условием создания и развития инновационно-активных компаний в Казахстане является устранение барьеров, препятствующих развитию инноваций и высоких технологий, созданию высокотехнологичной продукции и ее продвижению на внешние рынки, а также активному участию казахстанских компаний в международной конкуренции.
В рамках межправительственных инициатив с ключевыми с точки зрения технологического сотрудничества странами предусматривается активизация взаимодействия на уровне бизнес-проектов.
С целью оказания поддержки казахстанского высокотехнологичного экспорта планируются активизация мер поддержки проектов на внешнеполитическом уровне с подключением всех инструментов внешнеэкономической деятельности, а также изучение возможности оказания таможенных и налоговых послаблений при экспорте высокотехнологичной продукции.
С целью более эффективного продвижения казахстанской высокотехнологичной продукции на международных рынках необходимо будет усилить регулярное взаимодействие заинтересованных сторон (экспортно-ориентированные инновационные и высокотехнологичные предприятия и компании, акционерное общество «Национальное агентство по технологическому развитию», акционерное общество «Фонд развития предпринимательства «Даму», акционерное общество «Национальное агентство по экспорту и инвестициям «KaznexInvest»).

Привлечение прямых иностранных инвестиций

Казахстан является ведущим получателем прямых иностранных инвестиций в Центральной Азии. В будущем будет продолжаться политика по стимулированию притока инвестиций в страну.
Будет продолжена работа по устранению сдерживающих факторов для прямых иностранных инвестиций, таких как недостатки в инфраструктуре, в частности в области транспорта, энергетики и телекоммуникаций.
Будут действовать механизмы сопровождения и поддержки масштабных инновационных и высокотехнологичных проектов, реализуемых в Казахстане посредством активного взаимодействия всех заинтересованных сторон в части обеспечения зарубежных компаний необходимыми условиями при создании производств.
Привлечение транснациональных или международных высокотехнологичных компаний к размещению производств, исследовательских центров в специальных экономических зонах на территории Казахстана будет стимулироваться предоставлением льготных условий для осуществления основной деятельности, а также гарантированного спроса на продукцию со стороны компаний с государственным участием.
Вместе с тем, в работе с иностранными партнерами необходимо предусмотреть возможность организации с казахстанскими предприятиями совместных производств с передачей им соответствующих технологий и прав на интеллектуальную собственность, а также разработку и реализацию программ сотрудничества с целью подготовки отечественных кадров.
В целом, для увеличения масштабов прямых иностранных инвестиций не достаточно лишь участие заинтересованных сторон, имеющих непосредственное отношение к рассматриваемым задачам, но также необходимо активное содействие со стороны исполнительных органов власти, косвенно затрагивающих данную деятельность, в частности по вопросам либерализации законодательства о миграции в отношении квалифицированных иностранных кадров, снижения административных барьеров, а также защиты прав на результаты интеллектуальной деятельности.

Развитие интеграционных процессов

Казахстан имеет около 140 соглашений и договоров с различными иностранными государствами по вопросам развития науки, технологий и инноваций. Эти соглашения предусматривают проведение совместных исследований, обмен студентами и преподавателями, совместное участие в грантовых программах.
Европейский союз (далее - ЕС) является важным торговым партнером и поэтому играет важную роль в международных инициативах сотрудничества. В области науки и техники главной задачей остается увеличение критической массы участников Казахстана в рамочных программах ЕС, а также в новой программе Евросоюза по развитию инноваций «Горизонт 2020» и других научно-исследовательских программах.
В рамках основных интеграционных инициатив в регионе Содружества Независимых Государств (СНГ), Евразийского экономического сообщества (ЕврАзЭС) и Шанхайской организации сотрудничества (ШОС) будет уделяться больше внимания вопросам развития научно-технологического и инновационного сотрудничества.
В рамках СНГ будет обеспечено активное участие Казахстана в Межгосударственной программе инновационного сотрудничества государств-участников СНГ на период до 2020 года. Данная программа обеспечит разработку и реализацию межгосударственных инновационных целевых программ и проектов по приоритетным направлениям науки и технологий и в дальнейшем может служить дополнением к Рамочной программе ЕС, подобным программам в Азиатско-Тихоокеанском регионе.
По линии ЕврАзЭС будет продолжена работа по реализации Концепции создания Евразийской инновационной системы, обеспечивающей координацию и объединение усилий соответствующих национальных инновационных систем государств ЕврАзЭС на всех уровнях: от локальных инновационных центров до уровня национальной и наднациональной системы. Центр высоких технологий ЕврАзЭС будет служить в качестве основы для будущей интеграции в области науки, технологий и инноваций.
Идея сотрудничества в инновационной деятельности также должна стать одним из основных направлений деятельности ШОС. В этой связи будет продолжена работа по продвижению инициативы по созданию Центра ШОС по инновациям, которая обсуждалась в июле 2011 года на молодежном форуме ШОС в городе Алматы.
Создание Таможенного союза с Россией и Беларусью безусловно расширяет рынки для товаров, работ и услуг, в том числе высокотехнологичных и инновационных компаний Казахстана.
Предприятия Казахстана столкнутся с ростом конкуренции со стороны российских производителей. Для поддержания своей конкурентоспособности они будут осуществлять постоянную работу по модернизации и реализации инновационной деятельности, что будет способствовать увеличению внутреннего спроса на технологии и инновации.
В течение ближайших пяти - десяти лет вступление Казахстана в Всемирную торговую организацию представляется вероятным, и это будет иметь существенное влияние на экономику. Усиление конкуренции может выступить в качестве дополнительного стимула для компаний Республики Казахстан к внедрению инноваций, в то время как привлекательность Казахстана для иностранных инвесторов может также увеличиться за счет улучшения восприятия, доступа к рынкам, более прозрачной законодательной базы и процедур стимулирования инвестиций.
Интеграционные процессы обеспечивают Казахстан возможностью для расширения рынков сбыта и увеличения его инновационного потенциала. Конкурентное давление создает огромный стимул к инновациям. Чтобы в полной мере воспользоваться этими возможностями и эффективно использовать конкурентное давление, будут приняты эффективные меры экономической политики для поддержки дальнейшей модернизации и диверсификации экономики.

3. Перечень нормативных правовых актов, посредством которых предполагается реализация Концепции

Реализация задач Концепции обеспечивается посредством следующих нормативных правовых актов:
1) законы Республики Казахстан «О государственной поддержке индустриально-инновационной деятельности», «О науке», «О недрах и недропользовании»;
2) Государственная программа по форсированному индустриально-инновационному развитию Республики Казахстан на 2010 – 2014 годы», утвержденная Указом Президента Республики Казахстан от 19 марта 2010 года № 958;
3) Государственная программа развития образования Республики Казахстан на 2011 – 2020 годы, утвержденная Указом Президента Республики Казахстан от 7 декабря 2010 года № 1118;
4) стратегические планы центральных и местных исполнительных органов.
Для решения задач Концепции планируется разработка следующих нормативных правовых актов:
1) в 2012 году:
внесение изменений и дополнений в Программу по развитию инноваций и содействию технологической модернизации в Республике Казахстан на 2010 – 2014 годы, утвержденную постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 ноября 2010 года № 1308;
утверждение Программы развития науки до 2015 года;
2) в 2013 году:
Закона Республики Казахстан «О специальной экономической зоне «Парк инновационных технологий»;
Закона Республики Казахстан «О внесении изменений и дополнений в законодательные акты по вопросам стимулирования инновационной деятельности».