Өрт сөндіруді ұйымдастыру қағидаларын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2017 жылғы 26 маусымдағы № 446 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2017 жылғы 3 тамызда № 15430 болып тіркелді.

"Азаматтық қорғау туралы" 2014 жылғы 11 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 12-бабы 1-тармағының 70-34) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Өрт сөндіруді ұйымдастыру қағидалары бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Төтенше жағдайлар комитеті заңнамада белгіленген тәртіпте:

1) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуді;

2) осы бұйрықты мемлекеттік тіркелген күннен бастап күнтізбелік он күн ішінде ресми жариялау және Қазақстан Республикасы нормативтік құқықтық актілерінің эталондық бақылау банкіне енгізу үшін оның мемлекеттік және орыс тілдеріндегі қағаз жеткізгіште және электрондық нысандағы көшірмесін "Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы" шаруашылық жүргізу құқығындағы республикалық мемлекеттік кәсіпорнына жолдауды;

3) осы бұйрықты мемлекеттік тіркелгеннен кейін күнтізбелік он күн ішінде оның көшірмесін мерзімді басылымдарда ресми жариялауға жолдауды;

4) осы бұйрықты Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

5) он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1), 2), 3) және 4) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің орынбасары Ю.В. Ильинге жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғаш ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрі полиция генерал-полковнигі

Қ. Қасымов

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары –

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрі

______________А. Мырзахметов

2017 жылғы "____"___________

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Білім және ғылым министрі

_______________Е. Сағадиев

2017 жылғы "____"___________

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Энергетика министрі

______________Қ. Бозымбаев

2017 жылғы "____"___________

Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрінің 2017 жылғы 26 маусымдағы № 446 бұйрығымен бекітілген

Өрт сөндіруді ұйымдастыру қағидалары

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Өрт сөндіруді ұйымдастыру қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) өрт сөндіруді ұйымдастыру және авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу мәселелерін реттейді.

2. Өртке қарсы қызмет жеке құрамының негізгі міндеті өртте адамдарды, жеке және заңды тұлғалардың мүліктерін құтқару және өртті жою болып табылады.

3. Негізгі тапсырманы орындау үшін бөлімшелердің жеке құрамы мына құралдарды пайдаланады:

өрт сөндіру және авариялық-құтқару автомобильдері, оның ішінде өрт сөндіру мақсаттарына бейімделген автомобильдер;

өрт сөндіру жабдықтары;

құралдар – саймандар (механикаландырылған және механикаландырылмаған);

байланыс және жарықтандыру құралдары;

тыныс алу органдарын жеке қорғау құралдары (бұдан әрі – ТОЖКҚ);

өрт сөндіргіш заттар;

ғимараттар мен құрылыстарды өртке қарсы қорғау жүйелері;

өртке қарсы сумен жабдықтау көздері (табиғи және жасанды су айдындары, ішкі және сыртқы су құбыры);

зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсетуге арналған құралдар мен жабдықтар.

Ескерту. 3-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

4. Осы Қағидаларда мынадай негізгі ұғымдар қолданылады:

1) авариялық-құтқару жұмыстары – адамдарды, материалдық және мәдени құндылықтарды іздеу, төтенше жағдайлар аймағында қалған халыққа медициналық және психологиялық көмек көрсету, төтенше жағдайлар аймағында және әскери іс-қимылдары кезінде қоршаған ортаны қорғау, оқшаулау, басу немесе оларға тән қауіпті факторлардың әсерін мүмкіндігінше ең төмен деңгейге жеткізу бойынша іс-қимылдар;

2) арнайы жұмыстар – арнайы техникалық құралдарды және (немесе) тәсілдерді пайдалана отырып, міндеттерді орындауды қамтамасыз етуге бағытталған жеке құрамның іс-қимылы;

3) бағыттаушы арқан – тыныс алуға (түтіндеген) жарамсыз ортада жұмыстарды жүргізу орнынан таза ауаға шығатын жерге дейін, ал қажет болған кезде кері қарай газ түтіннен қорғаушылардың жүру жолдарын белгілеуге арналған құрылғы;

4) бөлімшенің тактикалық мүмкіндіктері – белгілі уақыт ішінде міндетті тиімді орындайтын, техникалық құралдармен жабдықталған жеке құрамның мүмкіндігі;

5) бөлімшелердің шығу ауданы – шығу кестесінде бөлімшенің өрт сөндіруге шақыру бойынша бірінші кезектегі бағыты көрсетілген аумақ;

6) газ-түтіннен қорғаушы – тиісті оқытудан өткен және тыныс алуға жарамсыз ортада өрт сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу бойынша іс-қимылдарды жүргізуге рұқсат етілген өртке қарсы қызмет қызметкері;

7) газ-түтіннен қорғау қызметі буыны – қойылған міндеттері мен тыныс алуға жарамсыз ортада өрт сөндіру мен авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізу бойынша іс-қимылдарды жүргізу үшін бірыңғай басшылығы біріктірілген, өрт болған орында қалыптасқан газ-түтіннен қорғаушылар тобы;

7-1) дамыған өрт-белгіленген кеңістік (тік, көлденең, конструкциялар жазықтығы) шегінде барлық жанғыш беттердің өртке толық қатысу кезеңі);

8) жану орнына су беру – өртті жойғаннан кейін жанған конструкциялар мен материалдарды бақылау түрінде бөлшектеу (тексеру) процесіне жалғасатын жану орнын салқындату бойынша іс-қимылдар;

9) жеңқұбыр бөгеуі - жеңқұбыр желісін биіктікте бекітуге арналған құрылғы;

10) жеңқұбыр желісі – өзара аралары қосылған қысымды өрт жеңқұбырлары;

11) жеңқұбыр көпірі - өрт жеңқұбырының үстінен жол көлігі өткен кезде оны бүлінуден қорғауға арналған құрылғы;

12) жиналу және бөлімшеге оралу – өртке қарсы қызмет күштері мен құралдарының өрт орнынан тұрақты орналасу орындарына оралуы бойынша жеке құрамның іс-қимылы;

13) икемді байлам (тіркеуші-арқан) - газ түтіннен қорғаушылардың газ түтіннен қорғау қызметі (бұдан әрі - ГТҚҚ) буынының құрамында олардың тыныс алуға жарамсыз ортада болған барлық кезеңінде арасын қосуға арналған құрылғы;

14) көбік шашу – бір уақытта бірнеше көбік оқпандарын қолданумен жану аймағына көбікті үздіксіз беру;

15) күштер мен құралдарды өрістету – шығу (өрт) орынға келген өрт сөндіру автомобильдерін өрт сөндіру бойынша міндеттерін орындауға әзірлікке келтіру бойынша жеке құрамның іс-қимылы;

16) күштер мен құралдарды тарту жоспары – аудан деңгейінде өртті сөндіруге тартылатын күштер мен құралдардың құрамын айқындайтын құжат;

17) қарауыл – негізгі және арнайы өрт сөндіру автомобильдерінің бөлімшелерінен (бөлімшеден) тұратын өртке қарсы қызметтің негізгі тактикалық бөлімшесі міндеттерді өзінің тактикалық мүмкіндіктеріне сәйкес дербес шешуге қабілетті;

18) қысымды өрт жеңқұбыры – артық қысымды өртсөндіргіш заттарды тасымалдауға арналған қысымды жеңқұбыр;

18-1) қарауылдау-өртті қарауылдауға өртті жою (оқшаулау) сатысында анықталмаған жасырын ошақтардан өрттің қайта басталуын болдырмау мақсатында өрт шарпыған алаңды үздіксіз немесе мерзімді қарап – тексеруден тұратын жұмыстар жатады;

19) лафетті аралас өрт оқпаны – тұтас немесе тұтас және шашыраңқы су ағыны алауының бұрышы өзгеруімен, сондай-ақ өрт сөндіру кезінде төмен еселіктегі ауа-механикалық көбік ағынын қалыптастыруға арналған өрт оқпаны;

20) оқпаншының орны – өрт сөндіру бойынша міндеттерді орындау кезінде оқпаншының орналасқан орындары;

21) орташа еселіктегі көбік генераторы (көбік генераторы) – орта еселіктегі ауа-механикалық көбікті көбіктендіргіштің су ерітіндісінен алуға және оны өрт ошағына беруге арналған құрылғы;

22) орын – өртте адамдардың мен мүлікті құтқару, өртсөндіргіш заттарды беру, арнайы жұмыстарды орындау бойынша іс-қимылдарды тікелей жүргізуді жүзеге асыратын өртке қарсы қызмет күштері мен құралдарының орналасу орындары;

23) өрт – адамдардың өмірі мен денсаулығына зиян, жеке және заңды тұлғаларға, қоғам мен мемлекеттің мүдделеріне материалдық шығын келтіретін бақылаусыз жану;

24) өртте адамдарды құтқару – өрттің қауіпті факторларының (немесе осы әсер етудің тікелей қаупі туындаған кезде) аймағынан өрт сөндірушілердің ілесіп жүруімен, оның ішінде құтқару құралдарын қолданумен, адамдарды алып шығу не шығару процесі;

25) өртте адамдарды эвакуациялау – өрттің қауіпті факторларының әсер ету қаупі бар үй-жайлардан адамдарды сыртқа немесе қауіпсіз аймаққа дербес қозғалу процесі;

26) өрттегі жағдайды бағалау – өртті барлау, алынған мәліметтерді жинақтау және талдау нәтижелерінің негізінде қалыптасқан қорытынды;

27) өрттегі жедел штаб – өртте күштер мен құралдарды басқару үшін өрт сөндіру басшысы құрған уақытша орган;

28) өртті жою – жану тоқтатылған және оның өздігінен жану жағдайы жойылған өртті сөндіру сатысы (кезеңі);

29) өрт кезінде эвакуациялау жоспары – эвакуациялау және эвакуациялық шығу жолдары көрсетілген, адамдардың жүріс-тұрыс қағидалары, сондай-ақ өрт шыққан объектідегі қызмет көрсетуші персоналдардың іс-қимылдарының тәртібі мен жүйелілігі белгіленген құжат;

30) өрттегі күштер мен құралдар – өртке қарсы қызметтің жеке құрамы мен жұмысшылары, өрт сөндіру автомобильдері, байланыс және басқару құралдары, өрт сөндіргіш құралдары мен жарақтануындағы өзге де техникалық құралдар;

31) өртте күштер мен құралдарды басқару – жағдайды бағалау негізінде өртті сөндіру бойынша іс-қимылдарды ойдағыдай жүргізу мақсатында жүзеге асырылатын өрт сөндіру жетекшісінің (өрттегі жедел штаб) қызметі;

32) өрттің қауіпті факторы – жарақатқа, улануға немесе адам өліміне, сондай-ақ материалдық құндылықтардың жойылуына (зақымдалуына) әкеліп соқтыратын өрт факторы;

33) өртке қарсы сумен жабдықтау – су тартуға және тасымалдауға, оның қорын сақтауға және оларды өрт сөндіруге пайдалануға арналған инженерлік-техникалық құрылыстардың жиынтығы.

34) өрт нөмірі (рангі) – өртті сөндіруге тартылған гарнизонның күштері мен құралдарының қажетті құрамының шығу кестесін айқындайтын өрт күрделілігінің шартты белгісі;

35) өртті оқшаулау – адамдарға (жануарларға) қауіп төндірмейтін немесе жойылған, өрттің жайылуы тоқтатылған және қолда бар күштер мен құралдардың көмегімен оны жою үшін жағдай жасалған өртті сөндіру сатысы (кезеңі);

36) өрт оқпаны – өртсөндіргіш ағынды қалыптастыру және бағыттауға арналған қысымды жеңқұбыр желісінің ұшына орнатылатын құрылғы;

37) өрттің өршуі – уақыт пен кеңістіктегі өрт параметрлерінің өзгеруі;

38) өрт сөндіру автомобилі – шақыру орнына (өртке) өрт сөндіру есептобын, өрт-техникалық жарақты, өрт сөндіргіш құралдарды жеткізуге және оларды өрт ошағына беруге арналған автомобиль;

39) өртсөндіргіш зат – жануды тоқтатуға мүмкіндік беретін физикалық-химиялық қасиеттері бар зат;

40) өртті сөндіру – өртті жоюға, адамдарды, жеке және заңды тұлғалардың мүліктерін құтқаруға бағытталған іс-қимылдар;

41) өрт сөндіруші бөлімшесі – өртке қарсы қызметтің құрылымдық бірлігі;

42) өрт сөндіру есептобы (бөлімше) – олардың арасында бөлінген міндеттермен өрт сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстарын қамтамасыз етуге арналған өрт сөндіру көлік құралындағы жеке құрам;

43) өрт сөндіру жоспары – өршіген өртті сөндіруді ұйымдастыру жағдайын болжайтын және негізгі мәселелерін айқындайтын жедел құжат;

44) өрт-техникалық жарақтар (өрт сөндіру жарақтары) – мақсатына сәйкес нақты өрт сөндіру автомобильдеріне арналған өрт сөндіру жабдықтарынан, қолмен өрт сөндіру және авариялық-құтқару құралдарынан, өрт сөндіру құтқару құрылғыларынан, шағын механизация құралдарынан, сондай-ақ жеке қорғану құралдарынан және басқа техникалық құрылғылардан тұратын жиынтық;

45) өрттегі тыл – орындарда өртті сөндіру бойынша іс-қимылдарды жүргізуді қамтамасыз ететін күштер мен құралдар;

46) өрт учаскесі – қойылған тапсырмамен және бірыңғай басшылықпен біріктірілген күштер мен құралдардың шоғырландырылған аумақтың бөлігі;

47) өрттегі шешуші бағыт – адамдарға қауіп, жарылыс қатері төнген, өрт ең қарқынды таралған және жеке құрамның осы бағыттағы іс-қимылы өртті ойдағыдай сөндіруді қамтамасыз ететін өрт учаскесіндегі бағыт;

47-1) өрт мотоциклі – медициналық жиынтықпен, авариялық-құтқару құралдарымен, өртті сөндіруге, авариялық-құтқару жұмыстарын жүргізуге және зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсетуге арналған жабдықтармен арнайы жарақтандырылған мотоцикл;

47-2) өрттің дамуын тежеу – уақыт пен кеңістікте параметрлердің одан әрі өзгеруін болдырмау мақсатында өрт ошағына өрт сөндіргіш құралдармен әсер ету;

48) сорғыш өрт жеңқұбыры – өрт сорғысының көмегімен су көзінен суды іріктеуге арналған қатты конструкциялы сорғыш жеңқұбыр;

49) төтенше жағдайларды жою кезіндегі кезек күттірмейтін жұмыстар – авариялық-құтқару жұмыстарын жан-жақты қамтамасыз ету, адамдардың өмірі мен денсаулығын сақтауға қажетті жағдайлар жасау жөніндегі қызмет;

50) шығу кестесі – астанада, республикалық маңызы бар қалаларда, облыс орталықтарында және облыстық маңызы бар қалаларда өртті сөндіруге тартылатын күштер мен құралдардың құрамын айқындайтын құжат;

Ескерту. 4-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2-тарау. Өртті сөндіру бойынша іс-қимылдар

1-параграф. Өрт туындаған және оны сөндіру кезіндегі бөлімшенің іс-қимыл кезеңдері

5. Өртті сөндіру бойынша іс-қимылдар өрт туралы хабар алу сәтінен басталады және бөлімшенің тұрақты орналасу орнына оралуы, кезекші қарауылды және автомобильдерге әзірлікке келтіру уақытында аяқталды деп саналады және оған:

шақыруларды қабылдау және өңдеу;

шақыру орнына (өрт) шығу және бару;

өртті барлау;

адамдар мен мүлікті құтқару, эвакуациялау;

күштер мен құралдарды өрістету;

жануды оқшаулау және жою;

төтенше жағдайларды жою кезінде арнайы, авариялық-құтқару және кезек күттірмейтін жұмыстарды (бұдан әрі – кезек күттірмейтін жұмыстар) орындау;

бөлімшеге жинау және келу.

6. Өрттерді сөндіру бойынша іс-әрекеттер өрт сөндіру тактикасына, өрт сөндіру кезінде еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша қағидалардың талаптарына сәйкес орындалады және жоғары психологиялық және дене жүктемесі, кәсіби тәуекел, сөндіруге қатысушылардың өмірі мен денсаулығына тікелей қауіп төнген жағдайларда жүргізілуі мүмкін. Қойылған міндеттердің орындалуы осы Қағидаларға-Қағидаларға 1-қосымшада көрсетілген есептеу табеліне сәйкес орындалады.

Ескерту. 6-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

7. Барлау, құтқару, адамдарды және мүлікті эвакуациялау, күштер мен құралдарды өрістету, жануды жою және арнайы, авариялық-құтқару және шұғыл жұмыстарды орындау іс-қимылдары бір уақытта жүргізілуі мүмкін.

2-параграф. Шақыруларды қабылдау және өңдеу

8. Шақыруларды қабылдауды және өңдеуді белгіленген тәртіппен күштер мен құралдарды жедел басқару орталығының (бұдан әрі – КҚЖБО), байланыс пунктінің өртке қарсы қызмет бөлімінің (бұдан әрі – ББП) кезекші диспетчері (радиотелефонист) жүзеге асырады және оған мыналар кіреді:

ақпаратты қабылдау және тіркеу;

алынған ақпаратты бағалау және шығу кестесінде (күштер мен құралдарды жұмылдыру жоспарында) көзделген күштер мен құралдарды шақыру орнына жіберу туралы шешім қабылдау;

"дабыл" сигналын беру немесе өрт сөндіру бөлімін (бекетін), құтқару бөлімшесін радиостанция бойынша не басқа да қолда бар байланыс құралдары бойынша шығару;

қарауылды басқаратын лауазымды адамға немесе кезекші ауысым (бұдан әрі – қарауыл бастығына (аға инженер), осы Қағидаларға-Қағидаларға 2-қосымшаға сәйкес өртке ӨСБ (МӨСБ) кезекші қарауылының шығуына жолдама тапсыру (беру), сондай-ақ өрт сөндіру жедел жоспары мен карточкаларын, болған жағдайда беру;

лауазымды адамдарды шақыру (өрт) объектісі туралы қолда бар ақпаратпен қамтамасыз ету.

Ескерту. 8-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

9. Өтініш жасаушыдан өрт туралы ақпаратты қабылдау кезінде кезекші диспетчер мүмкіндігінше:

шақыру объектінің мекенжайын немесе оның орналасқан жері туралы өзге де мәліметтерді;

адамның өмірі мен денсаулығына қауіптің барын және сипаттамасын;

объектінің ерекшелігін;

өтініш жасаушының тегін, атын, әкесінің атын және телефон нөмірін;

өтініш жасаушының уақытын;

бөлімшенің міндеттерді орындауға әсер ететін өзге де мәліметтерді анықтайды және тіркейді.

10. Шақыру орнының (өрттің) мекенжайы немесе өзге де мәліметтерді анықтағаннан және шығу жөнінде шешім қабылдағаннан кейін "Дабыл" белгісі беріледі.

11. Шақыруды өңдеу екі минуттан аспауы және шақыру орнына (өртке) шығуды және баруды кідіртпеуі тиіс.

12. Қолдағы байланыс арналары арқылы диспетчер тез арада қосымша (нақты) ақпаратты лауазымды тұлғаға, оның ішінде шақыру орнына (өртке) барған тұлғаларға жеткізеді.

13. Автоматтандырылған жүйелерді пайдалана отырып, шақыруларды өңдеу кезінде лауазымды тұлғалармен регламенттелетін кезекші диспетчердің өзге іс-қимылдары мен міндеттері көзделуі мүмкін.

3-параграф. Шақыру орнына (өртке) шығу және бару

14. Шығу және баруға "Дабыл" белгісінен кейін жеке құрамның жиналуы және шақыру орнына (өртке) өрт сөндіру автомобильдерімен және өзге көлік құралдарымен жеткізу кіреді.

15. Жолға шыққан кезде өрттің жойылғаны немесе оның болмауы туралы мәліметті алған жағдайда аға бастықтың, кезекші өрт сөндіру қызметі (бұдан әрі – ӨСКҚ) қызметкерінің, күштер мен құралдарды жедел басқару орталығының (бұдан әрі – КҚЖБО) ОӨБП кезекші диспетчерінің оралу туралы өкімі болған жағдайлардан басқа өрт сөндіру бөлімшесі шақыру орнына (өртке) келуі тиіс.

16. Бас өрт сөндіру автомобилінің жүру жолында мәжбүрлі тоқтаған кезде, одан кейінгі автомобильдер тоқтайды және одан әрі жүру қарауыл бастығының (аға инженердің) нұсқауы бойынша ғана жалғасады. Екінші немесе одан кейінгі өрт сөндіру автомобильдері мәжбүрлі тоқтаған кезде қалғандары тоқтаусыз шақыру (өрт) орнына қарай жүруді жалғастырады. Жүруді тоқтатқан өрт сөндіру автомобиліндегі аға бастық болған оқиға туралы дереу кезекші диспетчерге хабарлайды.

Қарауыл бөлімшесінің шақыру (өрт) орнына өз бетінше барған және өрт сөндіру автомобилін мәжбүрлі тоқтатқан кезде қарауыл бастығы (аға инженер), бөлімше командирі болған оқиға туралы кезекші диспетчерге хабарлайды және жеке құрамды және өрт-техникалық жарақты (бұдан әрі-ӨТЖ) шақыру (өрт) орнына жеткізу жөнінде шаралар қабылдайды, ақауды жою үшін өрт автомобилін басқарған лауазымдық тұлға жүзеге асырады.

Өрт мотоциклдерін шақыру орнына (өртке) бару кезінде және өрт мотоциклінің ақаулығына байланысты мәжбүрлі тоқтаған кезде өрт сөндіруші-құтқарушы-мотоциклші болған оқиға туралы гарнизон диспетчеріне баяндайды. Екінші өрт мотоциклі тоқтамай, шақыру (өрт) орнына қарай жүруді жалғастырады.

Ескерту. 16-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

17. Өртке барар жолда басқа өртті байқаған жағдайда бөлімшені басқаратын бастық оны сөндіруге күштер мен құралдардың бір бөлігін бөледі (жағдайға байланысты) және тез арада ОӨБП-ге (ӨБП) осы өрт, қабылданған шешім туралы хабарлайды.

18. Жол-көлік оқиғасы кезінде аға бастық (ол болмаған жағдайда -жүргізуші) қозғалысты тоқтатады және әрі қарай жол қозғалысы қағидаларын басшылыққа алады.

19. Бару жолында бөлімшенің аға бастығы ОӨБП-пен (ӨБП) үздіксіз байланыста болады. Өрт сөндіру автомобилін тоқтатуға мәжбүр болған барлық жағдайлар ОӨБП-ке (ӨБП) хабарланады.

20. Өрт сөндіру қызметі бөлімшесі шақыру орнына (өртке) теміржол, су немесе әуе көліктерімен барған жағдайда өрт сөндіру бөлімшесін басқарушы аға бастық:

өрт сөндіру автомобильдерінің сақталуын;

өрт сөндіру автомобильдерінің орнықты бекітілуін;

жеке құрамның орналасуын, тамақтануын және демалысын ұйымдастыруды қамтамасыз етеді.

4-параграф. Өртті барлау

21. Барлау жағдайды бағалау және өртті сөндіру бойынша шешім қабылдау үшін өрт туралы ақпаратты жинау мақсатында жүргізілетін іс-шаралардың жиынтығын құрайды.

22. Өртті барлау өрт туралы хабарлама түскен сәттен бастап және оны толықтай жойғанға дейін үздіксіз жүргізіледі.

23. Барлау мәліметтерін алудың негізгі тәсілдері: техникалық құралдардың көрсеткіші, бақылау (байқау), білетін адамдарды сұрастыру және құжаттарды зерделеу.

24. Барлау жүргізгенде:

адамдарға қауіптің болуы және сипаттамасы, олардың орналасқан жері, құтқару (қорғау) жолдары, тәсілдері мен құралдары, сондай-ақ мүліктерді қорғау (эвакуациялау) қажеттілігі;

қуатта тұрған электр қондырғыларының болуын және оларды ажыратудың мүмкіндігі мен мақсаттылығы;

өрттің қауіпті факторларының (бұдан әрі – ӨҚФ), оның ішінде берілген объектідегі өндірістің технологиясы мен ұйымдастырылуының ерекшеліктеріне байланысты болуы және екінші рет қайталану мүмкіндігі;

жанудың орны мен көлемін, сондай-ақ оттың таралу жолдары;

өрт объектілерінде құрылыс құрылымдарының күйі мен жағдайы, оларды бұзу және бөлшектеу орындары;

ұйымның (объектінің) өрттен қорғау жүйелері мен құралдарының болуы және оларды пайдалану мүмкіндігі;

таяу жердегі су көздерінің орналасқан орнын және оларды пайдалану мүмкіндіктері;

өрт сөндіру үшін күштер мен құралдарды енгізу жолдарының мүмкіндігі және шешуші бағытты (бұдан әрі – шешуші бағыт) анықтау үшін басқа да керекті мәліметтер;

өрт сөндіруге жұмылдырылатын күштер мен құралдардың жеткіліктігі анықталады.

25. Барлау жұмыстарын жүргізу кезінде өрт орын алған объектінің лауазымды тұлғалары ұсынған құжаттар мен мәліметтерді пайдалану қажет.

26. Барлауды өрт сөндіру жетекшісі (бұдан әрі – ӨСЖ) және оның тапсырмасы бойынша басқа адамдар басқарады.

Барлауды әрбір командир және өрт сөндіруге қатысушы өзінің жұмыс учаскесінде жүргізеді, шақыру орнынан алғашқы ақпаратты ӨСЖ келгенге дейін, өрт сөндіруші-құтқарушы-мотоциклшілер береді.

Ескерту. 26-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

27. Барлау тобының құрамына:

егер өртке бір бөлімше келсе, ӨСБ және байланысшы;

егер өртке екі және одан да көп бөлімше келсе, ӨСБ, бір бөлімшенің командирі және байланысшысы кіреді.

Барлау тобының саны мен құрамы өрттегі жедел жағдайға байланысты ӨСБ өзгертуі мүмкін.

28. Әртүрлі бағыттарда барлау жүргізу қажет болған жағдайда бірнеше барлау топтары құрылады. Әрбір топты бөлімше командирі лауазымынан кіші болмайтын тұлға басқарады және құрамы екі адамнан кем болмайды.

29. Жанып жатқан үй-жайларда қалған адамдар туралы мәлімет болған жағдайда зардап шеккендерге көмек көрсету мақсатында барлау құрамын күшейту қажет.

30. Барлау бірнеше бағытта мынадай жағдайда жүргізіледі:

егер жанып жатқан және түтінге оранған бөлмелерде адамдар қалса және олардың тұрған орындары белгісіз болған жағдай туралы мәлімет болғанда;

егер өрттің сыртқы белгілері болмағанда және келген өрт сөндіру бөлімшені ешкім қарсы алмағанда;

адамдар жаппай жиналатын ғимараттардағы өрт кезінде;

биік ғимараттардағы өрт кезінде;

өрттің ауқымы көлемді болғанда;

жанудың бірнеше ошағы болғанда жүргізіледі.

31. Біруақытта бірнеше бағытта барлауды ұйымдастыру кезінде ӨСБ:

жапсарлас, жоғары және төмен орналасқан бөлмелерде біруақытта барлау жүргізуді ұйымдастырады;

барлау топтарының санын, олардың құрамын және іс-қимыл аймағын анықтайды;

барлау топтарының командирлерін тағайындайды және оларға міндеттер қояды;

ақпаратты беру тәртібін белгілейді;

аса күрделі және жауапты учаскеде барлауды өзі жүргізеді;

ӨТЖ түрлерін, сондай-ақ әрбір барлау топтарының жеке құрамына қауіпсіздік шараларын анықтайды және көрсетеді.

32. Барлау жүргізетін жеке құрамға:

Қолда бар техникалық құралдарды, құжаттамаларды, ғимараттардың құрылымдық ерекшеліктері мен жобаларын, өндірістің технологиялық процесі мен жабдықтарын білетін адамдардан мәліметтерін пайдалануы;

мүмкіндігінше барлауды жүргізудің ең қысқа жолдарын пайдаланыңыз;

адамдарға тікелей қауіп төнген жағдайда оларды құтқару жұмыстарын жүргізу;

зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсету;

барлаумен бір мезгілде барлық қолжетімді құралдармен от пен түтіннің таралуын шектеу, оны сөндіру және мүлікті қорғау жөнінде шаралар қабылдау;

от пен түтіннің ықтимал таралу жолдарында орналасқан үй-жайларды ашу және тексеру;

қауіпсіздік техникасының талаптарын және ТОЖҚҚ-да жұмыс істеу қағидаларын сақтау;

ӨСЖ (өртте жедел штабқа) барлау нәтижелерін және оның барысында алынған ақпаратты уақтылы баяндау.

Ескерту. 32-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

33. Жану белгілері болған кезде барлауды жүргізу үшін жеңқұбыр желілері пайдаланылады.

34. Барлау жүргізу кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында:

өзімен бірге құтқару және өзін-өзі құтқару құралдары, конструкцияларды ашу және бөлшектеу үшін қажетті құрал, жарықтандыру аспаптары, байланыс құралдары, ТОЖҚҚ, икемді байлам, бағыттаушы арқан, сөндіру құралдары, құтқару қалпақшасы, қозғалмайтын жай-күй сигнализаторы болуы қажет.

Ескерту. 34-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

35. Барлау жүргізу кезінде қажетіне қарай және жағдайға байланысты басқа да жауынгерлік тапсырмалар орындалуы мүмкін.

5-параграф. Адамдар мен мүлікті құтқару, эвакуациялау

36. Құтқару жұмыстары:

1) адамдарға от, жоғары температура, жарылу немесе конструкцияның құлау қаупі немесе үй-жайдың іші түтінге немесе зиянды газға толғанда;

2) адамдардар өздігімен қауіпті аймақтан шыға алмаса немесе үрейленген жағдайда болғанда;

3) эвакуациялау жолдары бойынша оттың және түтіннің таралу қаупі болғанда;

4) адам өмірі мен денсаулығына қауіпті от сөндіргіш заттар мен құрамаларды қолданылатын жағдайда ұйымдастырылады және жүргізіледі.

37. Жоғары қауіпсіздікті қамтамасыз ететін техникалық құралдар мен әдістерді қолдана отырып, өртте адамдарды құтқару және қажетінше үрейді болдырмау шараларын іске асыру керек.

38. Өртте адамдарды құтқару өртті сөндіру үшін күштер мен құралдарды өрістетумен біруақытта жүргізіледі.

39. Егер от адамдарға тікелей қауіп төндірсе және құтқару жолдары кесілсе немесе от бөгейтін болса, адамдарды қауіпсіз құтқару жағдайын қамтамасыз ету үшін өрт оқпанын беру қажет.

40. Егер адамдарды құтқару және өртті сөндіру жөніндегі жұмыстарды біруақытта жүргізу үшін күштер мен құралдар жеткіліксіз болса, адамдарды құтқару үшін өртке қарсы қызметі бөлімшелерінің жеке құрамы толық пайдаланылады және қосымша күштер мен құралдар шақырылады.

41. Адамдарды құтқару үшін:

қысқа және қауіпсіз жолдар;

негізгі кіру және шығу есіктері;

қосымша шығатын есіктер;

терезе ойықтары, балкондар, лоджия мен галериялар;

егер олар арқылы ғимараттан шығуға немесе оның қауіпсіз бөлігіне көшуге болса аражабындағы люктер;

өрт сөндірушілер жасаған қалқа, шатыр арқалығы және қабырға тесіктері пайдаланылады.

Бұл ретте мынадай құтқару құралдары:

стационарлық және өрт сөндіру қол сатылары;

автосатылар, автокөтергіштер, құтқару жабдықтары мен құрылғылары;

зембілдер;

құтқару арқандары;

үрлемелі және амортизаторлық құрылғылар, ТОЖҚҚ, ұшу аппараттары пайдаланылады.

42. Адамдарды құтқарудың негізгі тәсілдері:

өртке қарсы қызметінің қызметкері көрсеткен қауіпсіз бағытқа адамдардың өздігімен шығуы;

құтқару жолдарын түтін басқанда немесе қауіпті аймақтан өздігінен шығу мүмкіндігіне жағдайы мен жас шамасы мүмкіндік бермегенде өрт сөндірушілердің көмегімен құтқарылатындарды басқа орынға шығару;

өздігінен жүріп-тұруға мүмкіндігі жоқ адамдарды алып шығу;

құтқару жолдары от, түтін немесе үйіндімен бөліп тасталған және құтқарудың басқа тәсілдері мүмкін болмаған кезде құтқарылатындарды стационарлық және өрт сөндіру қол сатыларымен, автосатылармен және өрт сөндіру автокөтергіштерімен, техникалық құтқару құралдарының көмегімен түсіру болып табылады.

43. Адамдарды құтқару тәсілдері мен тәртібін, өрттегі жағдайға байланысты және көмекті қажет ететін адамдардың жағдайына қарай ӨСБ анықтайды.

44. Құтқару жұмыстарын жүргізу кезінде:

ішкі хабарландыру жүйесін және басқа құралдарды пайдалана отырып, үрейленуді болдырмау шараларын қолдану;

әкімшілік, қызмет көрсетуші персоналдарды, ерікті өртке қарсы қызмет құрылымдарының мүшелерін жұмылдыру;

жедел медициналық көмекті шақыру. Олар келгенге дейін зардап шеккендерге өрт орнындағы өртке қарсы қызмет бөлімшелерінің жеке құрамы күшімен алғашқы көмек көрсету;

құтқарылғандарды уақытша орналастыру орындарын қарастыру қажет.

45. Егер адамдар бар орындар туралы мәліметтер болса және құтқарушылар оларды сол жерден таба алмаса, адамдар болуы мүмкін барлық түтіндеген және жанған бөлмелерді ұқыпты қарап, тексеру қажет.

Адамдарды іздестіру құтқаруды қажет ететіндердің жоқ екендігі анықталғаннан кейін тоқтатылады.

46. Өрт кезінде мүліктерді құтқару жауынгерлік тапсырмалардың маңыздылығы мен жеделдігіне байланысты ӨСБ нұсқауы бойынша іске асырылады.

6-параграф. Күштер мен құралдарды өрістету

47. Күштер мен құралдарды өрістету адамдарды құтқару мен эвакуациялаудың қалыпты барысын бұзбауы тиіс.

48. Күштер мен құралдарды өрістету мынадай кезеңдерден тұрады:

өрістетуге дайындық;

алдын ала өрістету;

толық өрістету.

49. Өрістетуге дайындық бөлімшенің өртке келіп, барлау жұмыстарымен біруақытта жүргізіледі және оған:

сорғыш өрт жеңқұбырын жалғаумен және сорғыға су тартумен, өрт сөндіру автомобилін су көзіне орналастыру;

ӨТЖ-ны бекіткен орындарынан алу;

жергілікті жағдайға байланысты басқа да дайындық шараларын жүргізу.

50. Автоцистернаны өрістетуге әзірлеу (оны су көзіне орнатпастан):

сорғыны жұмыс жағдайына келтіруден;

өрт оқпаны бар жеңқұбыр жолдарын сорғының қысым түтікшесіне жалғастырудан тұрады.

51. Бөлімшені алдын ала өрітету егер магистралдық жеңқұбыр желілерінің бағытын сыртқы белгілері бойынша анықтау мүмкін болса немесе келген өрт сөндіру бөлмшелерін қарсы алуға бөлінген адам көрсетсе, онда шақыру орнына келген жағдайда жүргізіледі.

Алдын ала өрістетуге:

Осы Қағидалардың 54-тармағында көзделген жұмыстарды орындау;

магистралдық жеңқұбыр желілерін жүргізу және тарам қондырғаларын орнату, тарамдарына өрт сөндіру үшін қажет қысымды өрт жеңқұбырларын, өрт оқпандарын, сатыларды, басқа да қажетті ӨТЖ жеткізу.

52. Шақыру орнында (өртте) күштер мен құралдарды толық өрістету ӨСБ нұсқауымен, сондай-ақ өрт сөндіргіш заттарды беру қажеттігі айқын болғанда жүргізіледі.

Толық өрістету:

осы Қағидалардың 55-тармағында көзделген іс-қимылдарды орындайды;

жұмыс жеңқұбыр жолдары салынатын оқпаншылардың орындарын анықтайды;

магистралдық және жұмыс (қайта жабу өрт оқпандары болғанда) жеңқұбыр жолдарын өрт сөндіргіш заттармен толтырады.

53. Жеңқұбыр жолдарын салу және өрт ошағына кіру үшін барлық кіру жолдарын, стационарлық сатыларды пайдалану қажет;

эвакуациялаудың негізгі жолдарын бос ұстау (эвакуациялау аяқталғанға дейін);

оқпаншылар орындарына қысқа, ең қолайлы жолды таңдау, егер жолдар бөгелген жағдайда командир кедергілерді алудың шараларын іске асырады (конструкцияларды ашу, бөлшектеу) немесе өрт сөндіру сатысының, иінді автокөтергіштің және тағы сол сияқтының көмегімен орындарға басқа жолдармен шығуды қамтамасыз етеді;

жеңқұбыр жолдарын сақтауды және зақымданудан қорғауды қамтамасыз ету, оның ішінде жеңқұбыр көпірін құру мен жеңқұбыр ұстағыштарын пайдалану арқылы;

жүру жолынан тыс жерге жеңқұбыр тарамдарын қондыру;

өрт сөндіру іс-қимылдарының шешуші бағытына пайдалану үшін өрт сөндіру жеңқұбырларының қорын құру.

Жеңқұбыр автомобилін пайдалана отырып, жеңқұбыр желілерін төсеуді оны пайдалану бойынша нұсқауыққа сәйкес жүргізу қажет.

54. Өрт орнына бірінші келген өрт автоцистернасынан күштер мен құралдарды өрістету шешуші бағытқа бірінші өрт оқпанын беру арқылы жүзеге асырылады.

Басқа өрт сөндіру автомобильдерінің, соның ішінде арнайы күштері мен құралдарын өрістету оларды пайдалану нұсқаулығына және оның ұсынымдарына сәйкес ӨСБ нұсқауы бойынша жүгізіледі.

55. Күштер мен құралдарды өрістету кезінде оқпаншылар өз орындарына қысқа және ең қауіпсіз жолмен шығады.

Егер жолдарда бөгет болса, командир кедергілерді алудың (конструкцияларды ашу, бөлшектеу) шараларын қолданады немесе өрт сатыларының, иінді автокөтергіштердің және тағы сол сияқтының көмегімен басқа жолдар арқылы шепке шығуды қамтамасыз етеді.

56. Күштер мен құралдарды өрістету кезінде өрт сөндіру автомобильдері мен ӨТЖ мынадай етіп орналастырылады:

келетін күштер мен құралдарды орналастыруға кедергі жасамаңыз;

қажетті учаскелерде күштер мен құралдардың жылдам шоғырлануын қамтамасыз ету;

жеңқұбыр сызықтарының сақталуын қамтамасыз ету өрт болған жерге жақын көше қозғалысына кедергі келтірмеу;

өрт сөндіру автомобильдері мен ӨТЖ-ның өрттің қауіпті факторларымен зақымдануына жол бермеу;

резервтік автомобильдердің тұрақ орнын және кедергісіз өтуін қамтамасыз ету.

Ескерту. 56-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

57. Өртті сөндіру іс-қимылдарын қамтамасыз ету үшін өрттегі жағдайға байланысты қол сатылары, автосатылар мен автокөтергіштер қолданылады.

58. Өрт сөндіру сатылары өрт өршіген жағдайда от бөліп тастамайтындай немесе жану аймағында қалмайтындай болып орнатылады.

59. Өрт сөндіру сатыларын жалын лаулаған терезеге қарсы орнату өрт оқпандарын берумен біруақытта жүргізіледі.

60. Өрт сөндіру сатыларын жаңа орынға орнату онымен көтерілген жеке құрам хабарланғаннан кейін және оған қайтар немесе басқа орынға өту жолы көрсетілгеннен кейін жүргізіледі.

61. Күштер мен құралдарды өрістету кезінде және келесі жауынгерлік іс-қимылда өрт сөндіруге қатысушылардың қауіпсіздігін, келген өрт сөндіру автомобилінің маневр жасау мүмкіндігін, резервтегі автомобильдерді орналастыруды қамтамасыз ету үшін өрт орнына өзге адамдардың кіруін, сондай-ақ оның төңірегіндегі аумақта көлік қозғалысына шектеу немесе тыйым салу бойынша шаралар қолданылады. Ішкі істер органдарының бөлімшелері келгенге дейін бұл іс-әрекеттерді жеке құрам ӨСБ нұсқауы бойынша орындалады.

7-параграф. Жануды жою

62. Өрттегі жануды тоқтатудың негізгі тәсілдері:

өрт сөндіргіш заттармен жану аймағын салқындату немесе жанғыш материалдарды араластыру;

жанғыш материалдарды немесе тотықтырғышты (ауаны) өрт сөндіргіш заттармен араластыру;

жанғыш материалдарды жану аймағынан немесе тотықтырғышты өрт сөндіргіш заттармен және (немесе) басқа құралдармен оқшаулау;

өрт сөндіргіш заттармен жану реакциясын химиялық тежеу болып табылады.

Жануды тоқтатуға жоғарыда көрсетілген тәсілдерді қосып қолдану арқылы қол жеткізуге болады.

63. Берілетін өрт – сөндіргішті таңдау заттың физика-химиялық қасиеттеріне қарай анықталады, жанғыш, алға қойған мақсаттарға қолданылатын тәсілімен жануды тоқтату және басқа жағдаймен айқындалады, олар осы Қағидаларға-Қағидаларға 3-қосымшада келтірілген.

Ескерту. 63-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

64. Өртті сөндіру бойынша міндетті орындау үшін берілетін қажетті өрт сөндіргіш заттардың мөлшері мен тұтынуына өрттің өршуі мен оны сөндіруді ұйымдастырудың ерекшелігіне, өртке қарсы қызмет бөлімдерінің тактикалық мүмкіндіктеріне, қолданылатын өрт сөндіру автомобильдерінің тактика-техникалық сипаттамасына негізделген және қолданыстағы нормативтермен және ұсыныстармен белгіленген оны берудің талап ететін қарқынын есепке ала отырып, сондай-ақ өртті сөндірудің практикалық тәжірибесі негізінде айқындалады.

65. Егер міндетті ойдағыдай орындау үшін өрт сөндіргіш заттар жеткіліксіз болса, онда оны өрт орнына жеткізу ұйымдастырылады, оның ішінде су айдау арқылы, өрт сөндіру автомобильдерімен және өрт сөндіруге бейімделген техникамен тасу, өрт сөндіргіш заттарды тасымалдаудың басқа да тәсілі мен амалы пайдаланылады.

66. Өрт сөндіру екі кезеңнен тұрады:

жануды оқшаулау;

жануды жою.

67. Шешуші бағыт:

ӨҚФ-ның адам өміріне қауіп төндіргенде және өрт оқпанын енгізбейінше адамдарды құтқару мүмкін болмағанда күштер мен құралдарды құтқару жұмыстарын қамтамасыз ету үшін шоғырландару;

жарылу қаупі туындағанда бөлімше іс-қимылы жарылысты болдырмауды қамтамасыз ететін жерлерге күштер мен құралдар шоғырландыру мен енгізу;

жану объектінің бір бөлігін қамтыған және ол оның басқа бөліктеріне немесе көрші құрылысқа тарағанда оттың одан әрі тарауы айрықша зиян келтіруі мүмкін учаскелерге күштер мен құралдарды шоғырландыру және енгізу;

жану оқшау тұрған ғимаратты (құрылысты) қамтыған және оттың көрші объектілерге таралу қаупі жоқ кезде негізгі күштер мен құралдарды ең қарқынды жанып жатқан жерлерге шоғырландыру мен енгізу;

жану айтарлықтай құндылығы жоқ ғимаратты қамтып, жақын тұрған объектіге қауіп төндергенде – негізгі күштер мен құралдарды жанбаған ғимарат (құрылыс) жағынан шоғырландыру мен енгізу принциптерімен айқындалады.

68. Өртті оқшаулауға күштер мен құралдар жетіспеген жағдайда жауынгерлік тапсырманы қысқа уақытта орындау үшін қосымша өртке қарсы қызметтің күштері мен құралдарын, сондай-ақ мемлекеттік емес өртке қарсы құрылымдарды, ерікті өртке қарсы құралымдарды, халықты, әскери бөлімдерді және ішкі істер органдары бөлімдерін шақыру қажет.

Бұл жағдайда қосымша күштер мен құралдар келгенше бірінші өрт сөндіру бөлімдері өрттің өршуін тоқтатуға шаралар қолдануға тиісті.

69. Өртті сөндірумен біруақытта көбікті немесе шашыранды ағысты беру арқылы үй-жайлардан түтін мен газды шығару, жоғары температураны төмендету бойынша шаралар қабылдау қажет.

70. Тыныс алуға жарамсыз ортада өртті сөндіру кезінде ТОЖҚҚ жүргізіледі, түтінсорғыштар мен жарықтандыру құралдары қолданылады.

71. Қарауыл (бөлімше) өрт кезінде жауынгерлік учаскеден тек ӨСБ немесе учаске бастығының (бұдан әрі – УБ) рұқсатымен, сондай-ақ жеке құрамға қауіп төнген жағдайда ӨСБ, жедел штаб бастығымен (бұдан әрі – ЖББ) немесе УБ байланысу мүмкін болмаса, ол жерден ӨСБ, ШБ, УБ ол туралы кейін хабарлап, өздігімен кете алады.

72. Өртті сөндіру үшін тиімді өрт сөндіргіш заттарды (су, көбік, ұнтақ, ерітінді суларды, температуралық-белсендірілген суларды және т.б) қолдану және өрт сөндіру стационарлық қондырғыларды, ішкі өртке қарсы су қорларын іске қосу қажет.

73. Бірінші автоцистерна өрт орнына жақын орналастырылып, өрт оқпаны шешуші бағытта беріледі, келесі өрт сөндіру автоцистерналар (автосорғылар) жақын су көздеріне орнатылып, өрт орнына магистралдық желілер салынады.

Өрт сөндіру автоцистернасындағы су таусылғаннан кейін өрт оқпаны су көзіне орнатылып, өрт сөндіру автокөлігінен тартылған магистралдық желінің тарамына жалғанады.

74. Өршіген өртті сөндіруге көп мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандары (өнімділігі 7л/сек және одан көп) беріледі.

75. Ғимараттар конструкцияларындағы қуыстар мен желдеткіш арналардағы жану кезінде көп мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандары және көбік оқпандары беріледі, ғимараттың жанғыш конструкциясын ашу ұйымдастырылады.

76. Жанған жерлерге су төгу үшін аз мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандары беріледі, ішкі өрт сөндіру крандары қолданылады.

77. Құю арқылы су беру кезінде қажетті өрт сөндіру автомобильдерінің саны, жеңқұбыр желілерін тартудың тәсілдері мен жолдары айқындалады.

78. Жеңқұбыр желілерін тарту үшін бірінші кезекте жеңқұбыр өрт сөндіру автомобильдері және катушкалары қолданылады.

79. Тым барынша қуатты сорғышы бар өрт сөндіру автомобилі су көзіне орнатылады да одан өрт орнына магистралдық жеңқұбыр желілері тартылады, ал қуатты аз сорғысы бар өрт сөндіру автомобилі өрт орнына жақын орналастырылып, одан біруақытта су көзіне және өрт орнына жеңқұбыр желілері тартылады.

80. Жанып жатқан жайды көбікпен толтыру кезінде ӨСБ:

көбікпен толтырылатын бөлменің көлемін;

көбіктің ағуына кедергі келтіретін ұстағышты орнатудың орнын;

қажетті көбіктендіргіштің, көбік оқпандарының санын және оларды орнату орындарын;

белгіленген бағытта көбіктің қозғалысына жағдай жасайтын өрт сөндіру түтін сорғыштардың орналасқан орындарын айқындауы қажет.

81. Бөлмеге көбік беру кезінде:

көбік оқпандарын жану деңгейінен төмен орнату;

түтін сорғыштарды және басқа желдеткіш агрегаттарды көбік оқпандары орналасқан жерден қарама-қарсы жаққа орналастыру және жану өнімдерінен қашық жерде жұмыс істеу;

үй-жайды көбікпен толтырғаннан кейін жағдайды анықтауға және қалған жану ошақтарын жою үшін газ-түтіннен қорғаушылардың буынын (бөлімшесін) дер кезінде жіберу қажет.

82. Судың шамадан тыс төгілуін болдырмау үшін:

өрт оқпаны жапқыштарын, бүріккіш оқпандарды, сондай-ақ басқа да өрт сөндіргіш заттардың шығынын реттейтін әмбебап оқпандарды қолдану;

әуе-механикалық, соның ішінде компрессионды көбікті, ұнтақ, ерітінді суды, температуралық-белсендірілген суды қолдану;

өрт оқпандарының жұмыстарын уақтылы тоқтату немесе оларды сыртқа шығару қажет.

83. Адамдар мен жануарларға қатер төнбегенде өрттің өршуі шектелгенде және оны жоюды қолда бар күштермен және құралдармен жоюды қамтамасыз ету мүмкіндігі болғанда өрт оқшауланды деп есептелінеді.

84. Жану тоқтағанда және қайта жануды болдырмау шаралары қолданылғанда өрт оқшауланды деп есептелінеді.

85. Жанудың қайта дамуын болдырмау шаралары жануды жойған орынды қадағалау кезінде жүргізіледі және жанған конструкциялар мен материалдарды бақылаулық талдау, сондай-ақ қажет болған жағдайда, өртті жою ошағын салқындату мақсатында жанған орынға су құю бойынша жұмыстарды қамтиды.

8-параграф. Арнайы жұмыстарды орындау

86. Арнайы жұмыстарға мыналар жатады:

өрт байланысын ұйымдастыру;

шақыру (өрт) орнын жарықтандыру;

конструкцияларды үйінділерді ашу және бөлшектеу;

биіктікке көтерілу (түсу);

қорғау іс-шараларын орындау;

зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсету;

техникалық құралдардың жұмысқа қабілеттілігін қалпына келтіру.

Ескерту. 86-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

87. Өрттегі байланыс (бұдан әрі – байланыс) бөлімшелерді басқаруды, олардың іс-қимыл жасауын және ақпарат алысуды қамтамасыз ету үшін ұйымдастырылады.

88. Басқару байланысы ӨСБ мен жедел өрт сөндіру, өрттегі тыл бастығы (бұдан әрі – ТБ), УБ, қажет болған жағдайда, өрт сөндіру және авариялық-құтқару автомобильдері арасында орнатылады. Өрт сөндіру бөлімшелерінің жұмысын басқаруды және олардан өрттегі жағдай туралы мәлімет алуды қамтамасыз етеді.

89. Өзара іс-қимыл байланысы УБ арасында орнатылады және өрттегі учаскелер арасындағы өзара іс-қимылды қамтамасыз етеді.

90. Басқару және өзара іс-қимыл байланысы үшін радиостанциялар, телефон аппараттары, сөйлесу қондырғылары, мегафондар, дауыс зорайтқыш қондырғылар, байланыс және басқа да техникалық құралдар пайдаланылады.

91. Ақпарат байланысы ӨСБ, өрт сөндіру жедел штабы, КҚЖБО (ӨСБ) арасында радиостанция және телефон арқылы орнатылады.

Бұл байланыс өрттегі және бару жолындағы КҚЖБО (БКДҚ) немесе ББП және бөлімшелер арасында өрттегі жағдай және оны сөндіру барысы, қосымша күштер мен құралдарды шақыру туралы өзара ақпараттарды, сондай-ақ ӨСБ талаптарын су өткізу, газ авариялық, энергетикалық, медициналық және өзге қызметтерге жеткізуді қамтамасыз етуі қажет.

92. Өртте радиобайланыс құралдарын пайдаланған кезде ӨСБ барлық абонеттердің радиоалмасу қағидаларын сақтауын қамтамасыз етеді.

93. Өрттегі байланыс радиостанциямен, телефонмен, дауыс зорайтқыш қондырғылармен, сөйлесу және басқа да қондырғылармен, сондай-ақ байланысшылармен қамтамасыз етіледі.

94. Көруге мүмкіншілік болмаған кезде, оның ішінде қатты түтіндеген жағдайда ӨСБ нұсқауы бойынша шақыру орнын (өрттегі) жарықтандыру жүзеге асырылады.

Шақыру орнын (өрт) жарықтандыру үшін негізгі және арнайы өрт сөндіру автомобильдеріндегі жарық беру жабдықтарын, сондай-ақ осы мақсатқа арналған басқа штаттық құралдарын қолданады. Шақыру орнына (өрт) ӨСБ нұсқауы бойынша шаруашылық объектілерінің жарық беру құралдары қосымша қолданылады.

95. Өртте жарықтандыру құралдарын орнату мынадай қағидаларды басшылыққа ала отырып жүргізу қажет:

бірінші кезекте адамдарды эвакуациялау жолдары жарықтандырылады;

жарылыс қаупі бар үй-жайларға сырттан терезе арқылы жарықтандырылады, бұл бөлмелерге прожекторларды алып кіру, оларда жану жағдайы болғанда ғана рұқсат етіледі;

қатты түтіндеген, көлемі үлкен үй-жайларға қуатты прожекторлар қойылады, жекелеген жағдайларда олар осы үй-жайларда жұмыс істеушілер үшін бағдар ретінде орнатылады;

прожекторлар, жалғастырушы муфталар, штепсельдік ажыратқыштар, жалғастырушы қорапшалар және басқа кабельдерді қосушы құралдар оларға су тимейтін, сондай-ақ құлайтын құрылымдардан зақымдану қаупі жоқ жерлерге орналастырылады.

96. Ғимараттың (құрылыстың) конструкцияларын ашу және бөлшектеу:

адамдарды құтқару үшін қажетті жағдай жасау;

материалдық құндылықтарды құтқару;

жанудың жасырын ошақтарын анықтау;

жану аймағына өрт сөндіргіш заттарды беру және барынша тиімді пайдалану;

өрттің таралуын шектеу үшін өртке қарсы ажырату орнын дайындау;

түтін мен газды жою;

құлау қаупін болдырмау;

өрт оқпанын беру үшін өрт ошағына немесе ғимараттың ішіне кіру мақсатында жүргізіледі.

97. Ғимараттардың конструкцияларын ашу және бөлшектеу ӨТЖ-ны қолдана отырып, белгіленген жұмыстарды толық орындау үшін қажетті шеңберде жүргізіледі.

98. Жанудың жасырын ошақтарын анықтау, түтінді шығару және өрт сөндіргіш заттарды қолдану үшін өрт сөндіру құралдары ашылатын орынға шоғырланып іс-қимылға әзір болғаннан кейін конструкциялар ашылады.

99. Өрттің таралуына тосқауыл қою мақсатымен өртке қарсы ажырату орнын құру жөніндегі жұмыстар от ажырату орнына жеткенге дейін аяқталуы керек.

100. Ғимараттың конструкцияларын ашу және бөлшектеу кезінде конструкцияның көтеру қабілеттілігін бәсеңдетпеу және олардың құлауына жол бермеу, жылу жүретін және газ жүретін магистральдарды, сондай-ақ электр жүйелері мен электр қондырғыларын зақымдамау үшін қажетті барлық шараларды қолдану қажет.

101. Конструкцияларды жоғарыдан лақтырған кезде олардың түсетін орнын тексеру және қоршау қажет.

102. Түтінмен күресу үшін объектілердің түтінге қарсы қорғану жүйелерін, түтін жойғыш және түтін сорғыш өрт сөндіру автомобильдері, желдеткіштер мен брезенттік бөгеттерді қолдану қажет.

103. Ғимараттардан (құрылыстардан) эвакуациялау жолдары мен құралдарын, сондай-ақ осы Қағидалардың 42-тармағында көрсетілген техникалық құтқару құралдарын қолдана отырып, жоғарыға көтерілу (түсу) жүзеге асырылады. Қажет болған жағдайда осы мақсатта өзге, соның ішінде қарапайым құралдарды қолдануға жол беріледі.

104. Жеке құрамды жоғарыға көтеру үшін қолданылған техникалық құтқару құралдарының орнын өзгерту жеке құрамды ескерткеннен кейін ғана жүргізіледі.

105. Белгіленген тәртіпте қорғану іс-шараларын орындау кезінде жабдықтар, механизмдер, технологиялық аппараттар, электр, желдеткіш және аэрациялық қондырғылар, жылу, газбен жабдықтау, кәріз жүйелері, объект ішіндегі көлік және басқа да өрт орнындағы жоғары қауіп-қатер көздері ажыратылуы (қосылуы), бұғатталуы, ал қажет болған жағдайда демонтаждалуы мүмкін.

106. Жоғары кернеуде тұрған электр қондырғыларын ажыратуды стандарттық ажыратуды (тоқсыздандыруды) объектінің немесе елді-мекеннің энергия қызметтерінің мамандары дербес немесе ӨСБ нұсқауы бойынша жүргізеді.

107. 380 Вольт және одан жоғары кернеудегі электр желілері мен қондырғыларды энергия қызметінің (энергия қадағалау) өкілдері ажыратады, кернеуі 380 Вольттан жоғары электр қондырғыларында өрттерді сөндіруге осы Қағидаларға-Қағидаларға 4-қосымшаға сәйкес белгіленген тәртіппен жазбаша рұқсатты ресімдей отырып, оларды ажырату және жерге қосу жөніндегі операцияларды орындағаннан кейін ғана кіріседі.

Қажет болған жағдайларда, желіні басқа тәсілдермен ажырату мүмкін болмаған кезде фазалық кернеуі 220 Вольттан жоғары емес электр сымдарын кесу арқылы ажыратуға жол беріледі. Егер электр сымдары мен өзге де ток өткізетін элементтер:

өртті сөндіруге қатысушылар үшін қауіпті;

жаңа өрт ошақтарының пайда болу қаупін тудыр;

өртті сөндіру бойынша іс-қимылдарды жүргізуге кедергі келтірген жағдайларда ажыратуды жеке құрам ӨСЖ нұсқауы бойынша жүргізеді.

Ескерту. 107-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

108. Ажырату техника қауіпсіздігі қағидаларының талаптарын сақтап және технологиялық процестің ерекшелігін есепке ала отырып жүргізіледі.

Бұл ретте, ӨСБ электр энергиясының ажырау орнына қауіпсіздік бекетін орналастырады немесе ерекше жағдайларда жеке құрам жетіспеу кезінде "Қосуға болмайды! Адамдар жұмыс істеуде!" деген тыйым салу белгісін орнатуды қамтамасыз етеді.

109. Техникалық құралдардың жұмыс істеуін қалпына келтіру – өрт орнында орындалатын уақытша жөндеу жұмыстары және өрт сөндіру автомобильдеріне, жабдықтарына, ӨТЖ, байланыс және басқару құралдарына техникалық қызмет көрсету бойынша кезек күттірмейтін жұмыстар болып табылады. Көрсетілген жұмыстарды өрттегі тыл ұйымдастырады және қамтамасыз етеді.

9-параграф. Жиналу және бөлімшеге қайту

110. Күштер мен құралдардың жиналуы өрт жойылғаннан кейін немесе ӨСБ нұсқауы бойынша өрттегі жұмыстардың көлемі қысқарғаннан соң жүргізіледі.

111. Өрт орнында күштер мен құрадарды жинау:

жеке құрамның болуын тексеруді;

тізімдемеге сәйкес жабдықтар мен ӨТЖ жиынтығын жинау және тексеруді;

өрт сөндіру автомобильдерінде жабдықтар мен ӨТЖ орналастыру және бекітуді;

пайдаланылатын сыртқы өртке қарсы сумен жабдықтау жүйелерін қауіпсіз күйге келтіру жөнінде шаралар қабылдауды көздейді.

Өрт орнында күштер мен құралдарды жинауды аяқтау және олардың әзірлігі туралы бөлімшелерге оралуға қарауыл бастығы (аға инженер), өрт сөндіруші-құтқарушы-мотоциклші немесе бөлімше командирі ӨСБ-ге және (немесе) гарнизон диспетчеріне баяндайды.

Ескерту. 111-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

112. Тұрақты орналасу орнына оралу диспетчермен байланыс ұстау кезінде оңтайлы бағдар бойынша жүргізіледі. Бұл жағдайда өрт сөндіру автоцистерналарын сумен толтыру қажет.

113. Тұрақты орналасу орнына келгеннен соң күштер мен құралдарды 10 минуттан аспайтын уақыт аралығында әзірлікке келтіру бойынша шаралар қолданылады. Қарауылдың шығуға даярлығы ОӨБП (ББП) хабарланады.

3-тарау. Өртте жауынгерлік іс-қимылды жүргізу кезінде күштер мен құралдарды басқару

1-параграф. Басқару негіздері

114. Өрттегі жауынгерлік іс-қимылдарды басқару:

жағдайды бағалауды және осы Қағидаларға талаптарына сәйкес өрттегі жауынгерлік іс-қимылдарды басқарудың штаттық емес құрылымын құруды;

қойылған міндеттерді орындау кезінде жедел лауазымды тұлғалардың құзыретін және олардың жеке жауапкершілігін белгілеуді;

өртті сөндірудегі іс-қимылдарды жоспарлауды, оның ішінде қажетті күштер мен құралдарды айқындауды, өрттегі іс-қимылдарды ұйымдастыру бойынша шешім қабылдауды;

өртті сөндіруге қатысушылардың алдына міндет қоюды, бақылауды және өрттегі жағдайды өзгеруіне қажетті ден қоюды қамтамасыз етуді;

өрттегі жағдайдың өзгеруін есепке ала отырып, белгіленген тәртіпте қажетті ақпараттың тіркелуін жүзеге асыруды;

өртті сөндіру бойынша іс-қимылдардың тиімділігін қамтамасыз етуге бағытталған басқа да іс-шараларды өткізуді көздейді.

115. Өрт сөндірудегі тікелей басшылықты өрт сөндіруге келген өртке қарсы қызмет гарнизонының аға лауазымды тұлғасы ӨСБ атқарады. ӨСБ дара басшылық принципінде, өрт сөндірудегі жауынгерлік тапсырманы орындауға қатысушы жеке құрамды және де өрт сөндіруге қатыстырылған күштерді басқарады.

ӨСБ нұсқауын өрт сөндіруге қатысушылардың барлығы орындаулары қажет.

ӨСБ өрт кезіндегі іс-қимылына араласуға немесе оның нұсқауын өзгертуге ешкімнің құқығы жоқ.

116. ӨСБ:

өртке қарсы қызметтің бір бөлімшесі жұмыс істеген кезде – бөлімшені басқаратын аға бастық;

бірнеше бөлімшелер жұмыс істеген кезде – өрт шыққан ауданның (объектінің) өрт сөндіру бөлімі бөлімшелерін басқаратын аға бастық немесе гарнизонда белгіленген тәртіпке сәйкес өртті сөндіруге басшылық жасауға рұқсат берілген адам болып табылады.

117. Өртке келген өртке қарсы қызметі гарнизонының аға лауазымды тұлғасы:

жағдайды бағалауға және өртті сөндіруді ұйымдастырудың дұрыстығын айқындауы;

қосымша күштер мен құралдарды шақыру қажеттілігін анықтауы;

қажет болған жағдайда өртті басқаруды өзіне алуы қажет.

118. Аға лауазымды тұлға өрт сөндіруді басшылыққа алу бойынша өзінің қабылдаған шешімі туралы жариялайды және ШБ, ТБ және УБ хабарлайды.

119. Аға лауазымды тұлғаның өртте өрт сөндіру басшысына немесе оны аттап өтіп бұйрық беруі өрт сөндірудің басшылығын өзіне алған сәті болып саналады.

120. Өртке келген аға лауазымды тұлға басшылықты өз қолына алған-алмағанына қарамастан өрт сөндірудің нәтижесі үшін жауапты.

121. ӨСБ болатын өртке қарсы қызмет гарнизонының лауазымды тұлғалары, өте жоғарғы нөмірлі (рангімен) өрттің туындауына шақыру, төтенше жағдайға кідіртпеуге әсер тигізу жөнінде хабарлама алғанда және ӨСБ міндетін орындау мүмкін болмаған басқа жағдайларда, өртті сөндіруге қатысушылардың арасынан басқа лауазымды тұлғаны ӨСБ етіп тағайындап, өрт орнын тастап кете алады, бұл ақпарат шұғыл түрде кезекші диспетчерге, өртті сөндіруге қатысушыларға хабарланады. Бұл ретте шешімнің салдарынан жауапкершілік, оны қабылдаған лауазымды тұлғаға жүктеледі.

122. Өрттегі жағдайға байланысты ӨСБ жедел штаб, жауынгерлік учаскелер мен секторлар құруына болады.

123. Өртте екі және одан көп бөлімше жұмыс атқарғанда, өрт болған шығу ауданында орналасқан өрт сөндіру бөлімінің орта және кіші басшы құрамынан ТБ тағайындалады.

124. Өрттегі жағдай кенеттен өзгерсе және ӨСБ уақтылы бұйрық алуға мүмкіндік болмаған жағдайда бөлім басшылары (командирлері) бастамашылық көрсетіп, өздігінше іс-қимыл жасаулары керек. ӨСБ тарапынан нұсқаудың болмауы, командирдің ешқандай іс-қимыл жасамауын ақтай алмайды.

2-параграф. Өрттегі жедел штаб

125. Жедел штаб барлық ірі және күрделі өрттерде:

Өрттің жоғарғы нөмірі бойынша (рангі) күштер мен құралдарды жұмылдыру кезінде;

өрт орнында үш және одан жоғары жауынгерлік учаскелер ұйымдастыру кезінде;

мекеме әкімшілігімен өртті сөндіру кезіндегі іс-қимылдарды әбден талдап, келісу қажеттілігі кезінде;

ӨСБ шешімі бойынша жағдайға байланысты құрылады.

126. Жедел штабтың жұмысын оның бастығы басқарады және ол ӨСБ орынбасары болып табылады. Жедел штабтың құрамына ШБ орынбасары, ТБ, техника қауіпсіздігіне жауапты қызметкер және ӨСБ қарауы бойынша басқа да тұлғалар кіруі мүмкін.

Жедел штабтың жұмысы ӨСБ өкімдері мен нұсқауы негізінде іске асырылады.

127. Жедел штабтың негізгі міндеттері:

өрттегі жағдай туралы деректерді жинау, өңдеу және талдау, ӨСБ мен гарнизонның кезекші диспетчеріне қажетті ақпаратты беру;

күштер мен құралдарға қажеттілікті анықтау, ӨСЖ үшін тиісті ұсыныстар дайындау;

қойылған міндеттердің орындалуын бақылауды қамтамасыз ету;

өртті сөндіру бойынша іс-қимылдарды дайындауды ұйымдастыру және жүргізуді қамтамасыз ету;

өрттегі күштер мен құралдарды есепке алу, оларды учаскелерде (секторларда) орналастыру, осы Қағидаларға-Қағидаларға 5, 6, 7 -қосымшаларға сәйкес өкімдер мен ақпараттарды есепке алу журналын жүргізу;

өртте күштер мен құралдар резервін құру;

ГТКҚ жұмысын және өрттегі байланысты қамтамасыз ету;

өртте жеке құрамның еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы жөніндегі іс-шараларды қамтамасыз ету;

қажет болса, өрт болған жерді жарықтандыру;

қаланың (елді мекеннің, объектінің) басқа қызметтерімен өзара іс-қимыл жасау;

ұзақ өрт кезінде (үш сағаттан астам) тамақтану мен демалуды, төмен температурада жеке құрамды жылыту және жылу соққысынан қорғауды ұйымдастыру;

өртте жұмыс істейтін бөлімшелерді материалдық-техникалық қамтамасыз ету;

өртті сөндіруге қатысатын күштер мен құралдардың әзірлігін қолдау жөніндегі шараларды іске асыру болып табылады.

Ескерту. 127-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

128. Жедел штаб ӨСБ анықтаған жерге орналастырылады және штабтық столмен, басқа да техникалық құралдармен және жабдықтармен қамтамасыз етіледі.

Жедел штаб орналасатын жер: күндіз "ШТАБ" жазуы бар қызыл жалаумен, түнде – қызыл фонарьмен немесе басқа да қызыл түсті жарық көрсеткішпен белгіленеді.

129. ӨСБ өртте жұмыс істеген кезде жедел штабтың құрамына кіретін және байланысшылардың осы Қағидаларға 8-қосымшаға сәйкес жеңқұбырлық таңғыштары болуы қажет.

Ескерту. 129-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

130. Осы Қағидаларға 9-қосымшаға сәйкес жеке құрамның өрт дулығаларында айырым белгілері көрсетіледі.

Ескерту. 130-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

131. Жедел штабтың құжаттамасын жүргізу, өрт сипаттамаларын дайындау кезінде осы Қағидаларға 10-қосымшаға және жол берілетін терминдердің қықартуларына сәйкес шартты белгілер қолданылады.

Ескерту. 131-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

3-параграф. Өрттегі учаскелер

132. ӨСБ шешіміне сәйкес өрттегі учаскелер жауынгерлік іс-қимылдарын жүргізу орны (өрт периметрі, қабаттары, басқыш алаңдары, өртке қарсы тосқауыл және т.с.с.) немесе іс-қимыл түрлері (құтқару, жануды жою және т.с.с) бойынша құрылады.

133. Өртте бес және одан көп учаскелер құрылған кезде, бірнеше учаскелерді біріктіретін сектор ұйымдастырылуы мүмкін. Учаскедегі іс-қимылды оның бастығы, ал секторда – сектор бастығы басқарады. Учаске және сектор бастығын ӨСБ тағайындайды.

4-параграф. Өрт сөндіру басшысы

134. ӨСБ:

барлау жүргізуі және өрттегі жағдайды бағалауы;

қолдағы бар күштер мен құралдарды қолдана отырып, адамдарды құтқаруды жедел ұйымдастырып, оны жеке басқаруы, үрейді болдырмауы;

осы Қағидаларға 11-қосымшасына сәйкес шешуші бағытты, күштер мен құралдардың қажетті санын, өрттегі іс-қимылдардың тәсілдері мен әдістерін айқындауы;

бөлімшелерге тапсырма беруі, олардың өзара іс-қимылын ұйымдастыруы және қойылған міндеттердің орындалуын қамтамасыз етуі;

өрттегі жағдайдың өзгеруін үнемі бақылауы және тиісті шешім қабылдауы;

өрт болған жерге келген кезде, оның сырт көріністері бойынша ҚҚЖБО (ББП) ақпарат беруі;

шешім қабылдағаннан және бұйрық берілгеннен кейін диспетчерге тікелей өзі немесе жедел өрт сөндіру штабы арқылы өрт сөндіру объектісінің мекенжайы, оның жедел-тактикалық сипаттамасы, не жанып жатқандығы (немесе жанғандығы), өрттің ауданы, адамдардың өміріне қатердің болуы мен өрттің өршу қаупі туралы, іс-қимылға қандай күштер мен құралдар енгізілгендігі, қосымша күштер мен құралдардың қажеттілігін хабарлауы;

бұдан әрі ҚҚЖБО (ББП) тұрақты байланыс ұстап, қабылдаған шешімдер және өрттегі жағдайдың ахуалы туралы мерзім мерзіммен хабарлауы;

қосымша күштер мен құралдарды біруақытта шақыру және олардың кездесуін ұйымдастыруы;

өртке аға лауазымды тұлға келген соң жағдайды, өрт сөндіру жөнінде қабылдған шешімдер туралы, өрт орнында қандай күштер мен құралдардың барын, іс-қимылға енгізгендігін, қосымша шақырылған туралы баяндауы;

жағдайға байланысты өрттегі жедел штабты ұйымдастыруы және олардың орналасу орнын айқындауы;

жедел өрт сөндіру штабына өрттегі жағдай, жұмылдырылған күштер мен құралдар, олардың орналасуы және бұрын қабылданған шешімдер туралы хабарлама беруі;

өздерінің орналасқан орны туралы жедел штабты хабардар етуі және оларды барлық қабылданған шешімдер туралы хабарлауы;

тікелей немесе жедел өрт сөндіру штабы арқылы өрттегі жауынгерлік іс-қимылдармен қамтамасыз етуі;

еңбекті қорғау мен техника қауіпсіздігінің қағидалары талаптарының орындалуын қамтамасыз етуі, өрт сөндіруге қатысушыларға олардың өмірі мен денсаулығына қауіп туындағандығы туралы ақпарат жеткізуі;

аға басшы құрам арасынан техника қауіпсіздігінің сақталуына жауапты тұлғаны тағайындауы;

қажетіне қарай алғашқы көмек пунктін ұйымдастыруы;

күштер мен құралдардың резервін құруы, жұмыс істеушілердің демалуына, жылынуына және құрғақ киім ауыстырып киюіне мүмкіндік беріп мерзім бойынша оларды ауыстыруы;

өртке әртүрлі бағыттан күштер мен құралдар келген жағдайда, тыл бастығына жүріп тұру және байланыс құралдары бар көмекшілерді бөлуі;

өрт сөндіру барысында жұмыстың қарқынын тоқтатпай су қорын тауысқан өрт сөндіру автоцистерналарына су құю мүмкіндігін пайдалануы;

қажет болған жағдайда өртті сөндіруге тартылған қызметтермен (қоғамдық тәртіп сақтау, энергетикалық, су құбырының, газдың, медицинаның және т.б.) өзара іс-қимыл ұйымдастыруы, объектідегі инженер-техник қызметкерлерімен тұрақты байланыс ұстауы және объектінің нұсқамалары мен нұсқауларын ескере отырып, өрт сөндірудің тәсілі мен құралдары туралы шешім қабылдауы;

осы Қағидаларға 12-қосымшаға сәйкес өрт туралы актіні толтыруы не оны толтыруды өрт орын алған шығу ауданындағы (объектідегі) өрт сөндіру бөлімін басқаратын аға бастыққа тапсыруы;

оның шыққан негізгі орнын, артық бұзылудан сақтауы, өртке себеп болған заттарды анықтап сақтауы, шара қабылдауы, сондай-ақ өрт туралы акт жасауға қажетті мәліметтер жинауы, бұл үшін сынақ зертханасының анықтама қызметкерлерін қатыстыруы;

өрттің жойылғанына өзінің көзін жеткізуі, сөндірілген өрт орнына бақылаудың қажеттілігі және ұзақтығын анықтауы (оның ішінде жану орнынан су құюы);

эвакуациялауы, төгілген судан қорғау және құқық қорғау органдары қызметкерлері келгенге дейін эвакуацияланған материалдық құндылықтарды күзету шараларын қабылдауы қажет.

Ескерту. 134-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

135. Өртті сөндіру үшін қажетті қосымша күштер мен құралдарды айқындау кезінде, ӨСБ:

шақырылған күштер мен құралдар іс-қимылға енгізілгенше өрттің таралу көлемін;

оқпандарды беру үшін қажетті күштер мен құралдардың санын, адамдарды құтқару, ғимараттың қонструкцияларын ашу және бөлшектеу және мүліктерді эвакуациялау бойынша жұмыстың аумағын;

арнайы қызметтерді жұмылдыру қажеттілігін;

суды өрт сөндіру автоцистерналарымен, су шашатын машинамен жеткізудің немесе суды айдау арқылы беруді ұйымдастырудың қажеттілігін ескеру керек.

136. Өртте күштер мен құралдарды орналастыруда өзгерістер енгізілген жағдайда, ӨСБ қайта толтыру туралы шешім қабылдап, оны бөлім басшыларына жеткізіп, қайта топтасуды, кімге, қайда және қалай жүргізу керектігін көрсету керек.

137. Бұйрықтар қысқа, дәл және анық болулары керек. Бұйрықтардың мазмұнына сәйкес ӨСБ оны орындаушыларға жеке өзі, жедел штаб немесе байланысшылар арқылы, сондай-ақ техникалық байланыс құралдарының көмегімен береді.

138. ӨСБ өртті сөндіру жөнінде қабылдаған шаралардың орындалуының дұрыстығын белгілеуі және әрбір учаскеде өртті сөндіруге күштер мен құралдардың қажеттілігін анықтауы қажет.

139. ӨСБ:

өртте лауазымды тұлғаларды тағайындайды және оларды міндеттерін орындаудан босатады;

кәсіпорын әкімшілігінен және тіршілікті қамтамасыз ету қызметтерінен өрт сөндіруді ұйымдастыруға қажетті ақпарат алады;

жедел штаб, учаскелер мен секторларды құру, қосымша күштер мен құралдарды жұмылдыру, сондай-ақ олардың орналасу орнын өзгерту бойынша шешім қабылдайды;

өрт орнынан өртке қарсы қызметінің өрт сөндіру бөлімінің, жұмылдырылған күштер мен құралдардың кету тәртібін айқындайды.

5-параграф. Жедел штаб бастығы

140. Штаб бастығы ӨСБ-ге бағынады және оның орынбасары болып табылады, ӨСБ шешімдерінің орындалуын қамтамасыз етеді, жедел штабты басқарады. Жедел штабтың бастығына тікелей бағынышты болып штабтың лауазымды тұлғалары кіреді.

141. ШБ өртті сөндіру кезінде өртті сөндіру бойынша іс-қимылдың бастан аяғына дейін штаб орналасқан жерде болуы керек.

142. Ірі өрттерді сөндіру кезінде ШБ ӨСБ келісімімен осы Қағидалардың талаптарына сәйкес штаб міндеттерін орындау үшін өзара міндеттерін бөле отырып, өзіне орынбасарлар тағайындай алады.

143. ШБ осы Қағидалардың 137-тармағында көзделген міндеттердің орындалуын қамтамасыз ете отырып, штабтың жұмысын басқаруы, оның ішінде:

ӨСБ қабылдаған шешімге сәйкес күштер мен құралдарды орналастыруы;

өртте үздіксіз барлауды ұйымдастыру және жауынгерлік учаске бастықтарынан мәліметтер ала отырып өрттегі жағдайды зерттеуі;

қажет болған жағдайда, қосымша күштер мен құралдарды шақыруы, ӨСБ бұйрықтарын бөлім басшыларына жеткізуі;

өрттегі байланысты ұйымдастыру;

ӨСБ барлау нәтижесін және өртті сөндірудің жүргізілуі мен жағдайын баяндауы;

кідіртпейтін жағдайларда, кейіннен ӨСБ баяндау арқылы өздігінше шешім қабылдауды жүзеге асыруы;

ӨСБ және штаб бұйрықтарының орындалуын бақылауы;

келген бөлімшелерден резерв құруы;

қажет болғанда қаланың (объектінің) арнайы қызметтерін шақыруы, олармен өзара іс-әрекетті ұйымдастыруы;

ӨБОП (ББП) өрт туралы мәліметтерді беруі;

белгіленген тәртіпте ішкі істер органының өрт сынақ зертханасымен және жедел тергеу тобымен өзара іс-қимыл ұйымдастыра отырып, өрттің туындау себебі мен оған кінәлі тұлғалар туралы мәлімет жинауды қамтамасыз етуі;

тыл бастығы мен байланысшыларды қатыстыра отырып, жедел штабтың құжатынтарын жүргізуі;

өртте ұзақ уақыт жұмыс істеу кезінде жеке құрамды тамақтандыру мен алмастыруды ұйымдастыруы қажет.

144. Штаб бастығы:

өрт сөндіруге қатысушылар мен жедел штабтың құрамына кіретін лауазымды тұлғаларға өз құзыреті шегінде орындау үшін нұсқаулар береді;

кейінге қалдыруға болмайтын жағдайларда ӨСБ атынан өрт сөндіруге қатысушыларға нұсқау беріп, кейіннен бұл туралы ӨСБ баяндайды;

адамдардың, оның ішінде өрт сөндіруге қатысушылардың (конструкциялардың құлауы, жарылыс және басқа да өрттегі жағдайдың өзгеруі, кейінге қалдырмай шешім қабылдауды талап ететін) өмірі мен денсаулығына анық қауіп туғанда бұрын берілген нұсқаулардың орындалуын жояды немесе тоқтатады.

6-параграф. Тыл бастығы

145. ТБ басшы құрам қатарынан тағайындалады және ӨСБ, ШБ бағынады және өрттегі тыл жұмысына жауап береді.

146. Орынға шығарылмаған өрт сөндіруге қатысушы күштер мен құралдар, оның ішінде негізгі, арнайы немесе көмекші өрт сөндіру автомобильдері және басқа да ұтқыр техникалық құралдар (отын құйғыш, автошебер, автобустар және т.б.) сондай-ақ, өрт сөндіргіш құралдар резерві, ӨТЖ тыл бастығының қарамағына беріледі.

Тыл жұмысын әр бағытта басқару үшін ТБ-ға көмекшілер тағайындалады.

147. Тыл бастығы:

су көздеріне барлау жүргізуі, сорғы-жеңқұбыр жүйесін таңдауы;

өрт сөндіру автомобильдерін күтіп алып, су көздеріне орналастырылуын ұйымдастыруы;

күштер мен құралдардың резервін шоғырландыруы;

ӨСБ, ШБ суды айдау арқылы немесе тасып берілуін ұйымдастыру үшін өрт сөндіру автомобильдерінің қажетті саны туралы баяндауы;

өрт сөндіргіш заттардың үздіксіз берілуін қамтамасыз етуі, қажет болғанда өрт орнына арнайы өрт сөндіргіш заттар мен материалдарды жеткізуді ұйымдастыруы;

қаланың, объектінің сумен жабдықтау қызметтерімен бірге өзара іс-қимыл жасауды ұйымдастыруы;

жеке құрамды резервтік жауынгерлік киіммен және тыныс алу органдарын қорғау құралдарымен қамтамасыз етуге шаралар қабылдауы;

өрт сөндіру автомобильдерін жанар-жағармай және басқа пайдалану материалдарымен уақтылы қамтамасыз етуді ұйымдастыруы;

жеңқұбыр жолдарын қорғауды, сонымен қатар патрульдік полиция қызметкерлерімен тыл учаскесінде қаланың көлік қозғалысын ретке келтірудегі өзара іс-қимылдарды қамтамасыз етуі;

қажет болғанда өрт сөндіру автомобильдері мен жабдықтардың жұмысын қалпына келтіруді ұйымдастыруы;

өрт сөндіру автомобильдерінің жұмысын, өрт сөндіргіш заттары мен материалдарының есебін жүргізуі, өрт сөндіру автомобильдерін су көздеріне орналастыру мен магистральдық жеңқұбыр жолдарын төсеу схемасын құруы қажет.

Ескерту. 147-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Ішкі істер министрінің 26.06.2019 № 581 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

148. Тыл бастығы:

тыл жұмысына жұмылдырылған өрт сөндіруге қатысушыларға орындау үшін өзінің құзыретінде нұсқау береді;

өрт сөндіруге қатысушылардан және елді мекендегі, объектідегі, тіршілікті қамтамасыз ету қызметтердің лауазымды тұлғаларынан, сондай-ақ өрт орнына келген ішкі істер органының лауазымды тұлғаларынан олардың міндеттерді, сондай-ақ жедел штабтың нұсқауларын және өз нұсқауларын орындауын талап етеді;

ӨСБ және жедел штабқа өртті сөндіру үшін күштер мен құралдардың резервін құру қажеттілігі туралы ұсыныс береді;

ӨСБ, ШБ келісімімен, өрт орнына қажетті материалдық-техникалық ресурстар жеткізу туралы кезекші диспетчерге нұсқау береді.

7-параграф. Өрттегі учаскенің (сектордың) бастығы

149. УБ, сектор бастығы ӨСЖ-ға тікелей бағынады, өзі тұрақты болатын тиісті учаскеде қойылған тапсырмалардың орындалуын қамтамасыз етеді және оны ӨСЖ рұқсатымен ғана тастап кете алады.

УБ-ға учаскеге берілген өрт сөндіруге қатысушылар мен құралдарды басқарады.

150. УБ:

үздіксіз барлау жүргізу және ӨСЖ, ШБ учаскедегі жағдай туралы баяндау;

учаскедегі адамдар мен мүлікті құтқаруды қамтамасыз ету және ӨСЖ шешімдерін орындау;

учаскеде күштер мен құралдардың орналасуын жүргізу;

өзінің учаскесінде жұмыс істеп жатқан бөлімшелердің көрші учаскелердегі бөлімшелер арасындағы өзара іс-қимылды қамтамасыз ету;

учаскеде өртті жоюды қамтамасыз ететін күштер мен құралдардың маневрін және оларды жылдам түрде қайта топтастыру, ӨСЖ немесе ШБ-ға қабылдаған шешімдер туралы баяндау;

позицияларда өрт сөндіргіш заттар беруді қамтамасыз ету;

учаскеде байланыс ұйымдастыру;

берілген міндеттерді шешу үшін, қажет болған кезде, ӨСЖ, ШБ-дан қосымша күштер мен құралдар сұрату;

учаскеде ГТҚҚ буындарының жұмысын ұйымдастыру;

еңбек қауіпсіздігі мен оны қорғау жөніндегі Қағидаларға орындалуын қамтамасыз ету, өрт сөндіруге қатысушыларға олардың денсаулығы мен өмірі үшін қатер туындағаны туралы ақпаратты жеткізу;

ӨСЖ-ға қойылған міндеттердің орындалуы, өрттің шығу себебін және оның туындауына қатысты адамдар туралы ақпаратты баяндау, учаскеде анықталған өртке қатысы бар ықтимал айғақты заттардың сақталуына шара қабылдау қажет.

151. УБ:

учаскедегі өрт сөндіруге қатысушыларға өз құзыреті шегінде орындау үшін міндетті нұсқаулар береді;

адамдардың денсаулығы мен өміріне, оның ішінде өрт сөндіруге қатысушыларға анық түрде қатер туындау кезінде, бұрын берілген нұсқаудың орындалуын жояды немесе тоқтатады (кейінге қалдырмай шешім қабылдауды талап ететін, конструкцияның құлауы, жарылыс және өрттегі жағдайдың басқа да өзгерістері);

ӨСЖ, ШБ, кәсіпорын әкімшілігінен және тіршілікті қамтамасыз ету қызметтерінен өрт сөндіруге қажетті ақпарат алады;

учаскеден өртке қарсы қызмет бөлімшелерінің, тартылған күштер мен құралдардың кету тәртібін айқындайды.

4-тарау. Өрт сөндіруге қатысушылар

1-параграф. Өрт сөндіруге қатысушыларға қойылатын талаптар

152. Өртті сөндіруге тікелей қатысатын өртке қарсы қызмет гарнизоны бөлімшелері мен басқару органдарының жеке құрамы, мемлекеттік емес өртке қарсы құралымдар, ерікті өртке қарсы құралымдар, халық, ішкі істер органдарының әскери бөлімдері мен бөлімшелері өрт сөндіруге қатысушы болып табылады.

Ескерту. 152-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

153. Өрт сөндіруге қатысушылар:

өрт сөндірумен байланысты қойылған міндеттерді орындауды;

бекітілген өрт сөндіру автомобилінің, ӨТЖ және жабдықтың тиімді, үздіксіз жұмыс істеуін, олардың сақталуын, ақаулықтарды анықтау және жою бойынша шара қабылдауды;

өрттегі жағдайдың өзгеруін, берілген командалар мен сигналдарды мониторингтеуді, ӨСЖ немесе басқа да жедел лауазымды тұлғалардың нұсқауы бойынша, сондай-ақ тікелей басшысына кейіннен баяндай отырып, өздігінен өз іс-қимылына түзету енгізуді;

өртте белгіленген тәртіпте байланыс ұстауды;

қауіпсіздік техникасын сақтауды;

зардап шеккендерге өзара көмек және алғашқы дәрігерлік көмек көрсетуді;

қойылған міндеттерді табысты шешуге қажетті және Қазақстан Республикасының заңнамасы мен осы Қағидалардың талаптарына қайшы келмейтін іс-қимылдарды орындауды;

өрттің өршуіне кедергі болатын және олардың жойылуын қамтамасыз ететін жағдайлар жасауды;

өрт орнынан адамдар мен мүлікті эвакуациялауды қамтамасыз етеді.

154. Өртті сөндіруге қатысушылар белгіленген тәртіппен мынадай негізгі мамандықтар бойынша міндеттерді орындайды:

өрт сөндіруші, (аға өрт сөндіруші);

өрт сөндіруші-мотоциклші;

өрт сөндіру автомобилінің жүргізушісі;

бөлімше командирі;

қарауыл бастығы (аға инженер).

Ескерту. 154-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

155. Өрт сөндіруге қатысушылар өздерінің міндеттерін орындамағаны немесе тиісті түрде орындамағаны, сондай-ақ оларға берілген мүмкіндіктерін дұрыс және толық түрде пайдаламағаны үшін жауапты.

156. Өрт сөндіруге қатысушылар өртті жою (оқшаулау) барысында қылмыстық құқық бұзушылық жасалғаны туралы ақпарат алған не оның жасалғанын көрсететін белгілер анықталған кезде оқиға орнына ішкі істер органдарының кезекші тергеу-жедел тобын кейіннен жіберу үшін бұл жөнінде өрт сөндіру басшысына баяндайды.

2-параграф. Өрт сөндіруші (аға өрт сөндіруші)

157. Өрт сөндіру кезінде өрт сөндіруші:

өрт сөндіру бойынша өз міндетін, сондай-ақ бөлімшенің міндетін білуі;

командирлер және бастықтардың командалары мен бұйрықтарын сөзсіз, нақты және мерзімінде орындауы;

командирдің рұқсатынсыз өз позициясын тастамауы;

өз бөлімшесінің командирімен және өрт сөндірушілерімен байланыс ұстауы;

өрт сөндіру бойынша міндетті орындау кезінде ақылға қонымды бастамашылық пен тапқырлық танытуы;

адамдардың өміріне қауіпті байқаған жағдайда оларды ескерту және құтқаруға шара қабылдауы, ол жөнінде бөлімше командиріне баяндауы;

зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсетуі;

ӨТЖ дұрыстығын қадағалауы және оны ұқыпты ұстауы;

еңбек қауіпсіздігі және оны қорғау бойынша қағидаларды сақтауы;

жұмыс аяқталуы бойынша бекітілген ӨТЖ барын тексеру, нәтижелерін бөлімше командиріне баяндауы қажет.

Ескерту. 157-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

158. Барлау құрамына кіретін өрт сөндіруші:

қажетті жарақтарды және ӨТЖ өзімен бірге алып жүру;

барлауды басқарушының соңынан қалмай жүру;

айналасындағы жағдайды мұқият бақылау;

қауіпті жағдайда адамдарды анықтаған, үй-жайларда және ғимарат конструкцияларының қуыстарында от немесе түтін пайда болған кезде барлауды басқарушы тұлғаға дереу баяндау қажет.

159. Адамдарды құтқару кезінде өрт сөндіруші:

командир көрсеткен құтқару тәсіліне қажетті ӨТЖ өзімен бірге алып жүру;

үй-жайға кірген кезде құтқарылатындарға көмек көрсетілетіндігі туралы хабарлау;

командир көрсетпеген жағдайда қысқа, барынша қауіпсіз жол мен құтқару тәсілін таңдау;

от пен түтіннің әсерінен құтқарылушыны қорғау шараларын қабылдап, құтқарылушымен жоғары температура мен қалың түтін аймағынан айрықша жағдайларда ғана бірге өту қажет.

160. Жеңқұбыр жолдарын төсеу кезінде өрт сөндіруші:

оқпаншылар шебіне барынша қолайлы және қысқа жолды таңдау;

жеңқұбырларды өткір немесе жанып жатқан заттар, сондай-ақ күйдіретін заттар төгілген жерлер бойынша төселуіне жол бермеу қажет. Егер басқа жол болмаған кезде жеңқұбырларды тарту үшін қолдағы бар материалдардан төсеніш салу және зақымданудан оларды қорғау үшін басқа құралдарды пайдалану;

жеңқұбыр жолдарымен ғимараттың өтетін жерлері мен басқыштарын үймелемеу, көбіне жеңқұбыр жолдарын басқыш торларында белдеулер арасында тарту;

жеңқұбыр жолдарын көшенің, жолдың, ауланың шетімен, мүмкіндігінше, жолдың жүрмейтін бөлігімен, ал теміржол төсемінде рельстердің астынан тарту;

жолдың (көшенің) жүретін бөлігіне салынған жеңқұбырды жеңқұбыр көпіршелерімен қорғау;

тарамдарды жолдың жүретін бөлігіне орнатылуына, жеңқұбырдың бұралуына және бүгілуіне, жалғанатын жерлерінің жолдың қатты бетіне соғылуына, сондай-ақ кедергілердің үстінен тартқан кезде жеңқұбырлардың күрт бүгілуіне жол бермеу;

жоғарыда тартылатын жеңқұбыр жолдарын жеңқұбыр ұстағыштарымен бекіту;

оқпаншының қозғалуы үшін және өрт оқпанымен маневрді қамтамасыз ету үшін қажетті жеңқұбыр қорын жасау;

қажет болған кезде жеңқұбыр жолдарын өрт оқпаны тұсынан ұзарту;

автосатыда жеңқұбыр жолдарын жеңқұбыр ұстағыштарымен бекіте отырып, басқыштар арасына орналастыру қажет.

161. Материалдық құндылықтарды эвакуациялау кезінде өрт сөндіруші:

командир көрсеткен орынға эвакуациялау ретін сақтау;

эвакуацияланатын материалдық құндылықтарды ұқыпты қарау және олардың сақталу шараларын қабылдау;

эвакуациялау жолдарына бөгет жасамау қажет.

162. Өрт оқпанымен жұмыс жасау кезінде өрт сөндіруші:

жеңқұбыр жолдарының қажетті қорын жасап, жану орнына мүмкіндігінше жақындау;

барынша қарқынды жанған жерге, түтінге емес, жану байқалған конструкциялар мен заттарға су ағынын бағыттап, өрт оқпанымен алға жылжу;

су ағынын оттың таралуына қарсы, бірінші кезекте, конструкциялардың жануы немесе беріктігінің өзгеруі бүкіл конструкцияның немесе құрылыстың бір бөлігінің құлауына әкелуі мүмкін бөліктеріне бағыттау;

тік жерлерде сөндіру кезінде су ағынын жоғарыдан төменге қарай бағыттау;

позицияны ауыстыру кезінде су ағызуды уақытша тоқтату немесе өрт оқпанын төмен қаратып ауыстыру;

биіктікте ең қауіпсіз позицияны таңдап, бұл ретте бөлімше жарағындағы сақтау құралдарын қолдану;

сатыда карабинмен бекітілгеннен кейін ғана өрт оқпанымен жұмыс жасау;

су ағызу тоқтағаннан кейін де өрт оқпанын қараусыз қалдырмау ;

егер техника қауіпсіздігінің барлық талаптары орындалмаса, кернеуде тұрған электр сымдарына қол тигізбеу және су ағынын бағыттамау;

оңай сынатын немесе шыны ыдыстары бар кездегі жануларды, суды шашырата себу арқылы немесе көбікпен сөндіру;

жеңіл тұтанатын және жанатын сұйықтық бар ыдыстарды, сығылған газы бар баллондарды, қысымда тұрған қондырғыларды және аппараттарды, жылу әсерінен сақтау, қызған жерді бірқалыпты салқындата отырып қорғау;

көбік беретін жерге су ағынын бағыттамау;

жану өшірілгеннен кейін өрт оқпанын жабу немесе сыртқа шығару қажет.

163. Ғимарат конструкциясын ашу және бөлшектеу кезінде өрт сөндіруші:

бөлімше командирі көрсеткен шекте жұмыс жүргізу;

қолда бар қарапайым құралдар мен механикаландырылыған құралдарды қолдану;

өшіру құралдары дайын болғаннан кейін жану ошағын сөндіру үшін конструкцияларды ашу;

ғимаратқа, жабдықтар мен материалдық құндылықтарға барынша аз зиян келтіре отырып, ашу және бөлшектеу жұмыстарын орындау;

олардағы құбыр жолдары мен арматуралардың, сондай-ақ байланыс және электр желілерінің зақымдануына жол бермеу;

сақтық шараларын сақтай отырып, командирдің рұқсатымен әр түрлі конструкцияларды жоғарыдан тастау;

биік тік құрылыстардың, конструкциялардың (металл құбырлардың, антенналық қондырғылардың және т.б.) құлауын болдырмау үшін олардың бекітілген жерінің зақымдануына (тарту, керме, тірек және т.б.) жол бермеу қажет.

164. Өрт сөндіруші-байланысшы:

командирдің бұйрықтарын алып және нақтылай отырып, оларды дер кезінде бұрмалаусыз адресатқа жеткізу керек, содан кейін бастыққа қайта оралып, бұйрықтарды бергені жөнінде баяндау;

радиостанция және телефон бойынша жедел штабпен, ӨБОП (ББП) тұрақты байланысты орнату және ұстау;

өзінде жылжымалы радиостанция, телефон анықтамалығы, шақыру белгілерінің тізбесі, таза парағы бар блокнот, қарындаш пен шам болуы қажет.

165. Өрт сөндіруші жойылған өрт орнында:

өрт жойылған бүкіл аумақты бақылау, жану ошағын байқаған кезде ол туралы кезекші диспетчерге хабарлауға және оны сөндіруге кірісу;

қарауыл кезекшісімен мерзімді байланыс ұстау, оған күзету учаскесіндегі жағдайды хабарлау;

өз бастығының бұйрығынсыз күзету учаскесін тастап кетпеу;

кету туралы рұқсат алғаннан кейін объектінің әкімшілігін ескерту қажет.

166. Өрт сөндіруші-құтқарушы өртті сөндіру барысында бөлімшенің жеке құрамы арасында белгіленген жұмыстарды орындайды.

Ескерту. 166-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2-1-Параграф. Өрт сөндіруші-құтқарушы-мотоциклші.

Ескерту. Қағида 2-1-параграфпен толықтырылды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

166-1. Өрт сөндіруші-құтқарушы-мотоциклші дербес тактикалық бірлік болып табылады және бастапқы кезеңде өрттерді сөндіру үшін жаңғыртылған.

166-2. Оның негізгі міндеті:

шақыру орнына қысқа мерзімде келу, барлау жүргізу, жағдайды бағалау, бұл қосымша күштер мен құралдарды тартпауға мүмкіндік береді;

өрт, жол-көлік оқиғасы кезінде зардап шеккендерге құтқару немесе алғашқы көмек көрсету;

өртті оның дамуының бастапқы сатысында жою немесе гарнизонның негізгі күштері мен құралдары келгенге дейін оны тежеу, оның ішінде электр қондырғыларындағы өртті кернеумен жою;

166-3. Өрт сөндіруші-құтқарушы-мотоциклшіге:

барлау жүргізу және өрттегі жағдайды бағалау;

өрт орнына келгеннен кейін оның сыртқы белгілері бойынша өрт объектісінің мекенжайын ҚКЖБО-ға (ББП) ақпарат беру, оның жедел-тактикалық сипаттамасы, жанып жатқан (немесе өртенген), өрттің ауданы, адамдардың өміріне қауіп төніп тұр ма және өрттің пайда болу қаупі бар ма, күштер мен құралдарды қосымша тарту қажеттілігі бар ма;

адамдарды құтқаруды дереу ұйымдастыру және жеке басқару, дүрбелеңнің алдын алу;

өрттегі жағдайдың өзгеруін үнемі қадағалап, тиісті шешімдер қабылдау;

аға лауазымды адам келгенге дейін қабылданған шешімдер туралы және өрттегі жағдай туралы мерзімді түрде хабарлау;

аға лауазымды адам өртке келген соң, қосымша қандай күштер мен құралдар шақырылғаны туралы баяндау;

баяндамадан кейін аға лауазымды тұлғаға (ӨСБ) бағынады және осы Қағидалардың 157-163-тармақтарын басшылыққа алуы қажет.

3-параграф. Өрт сөндіру автомобилінің жүргізушісі

167. Өрт сөндіру автомобилінің жүргізушісі:

автомобильге жеке құрамды отырғызу және ӨТЖ орналастыру қағидаларын білу және сақтау;

жол қозғалысы қағидаларын және өрт сөндіру автомобилін пайдалану жөніндегі нұсқаулықты қатаң сақтау;

автомобильді өрттің кенет өршуі кезінде автомобильді қауіпсіз орынға шығара және басқа автомобильдердің маневр жасауын қамтамасыз ете алатындай етіп орналастыру;

автомобиль жүйелерінің, тетіктері мен агрегаттарының үздіксіз жұмысын қамтамасыз ете отырып, оның қасынан кетпеу, аға бастықтардың, диспетчерлердің командалары мен нұсқауларын үнемі қадағалау және оларды жедел орындау;

радиостанцияда жұмыс істей білу, радио алмасудың қағидаларын білу және сақтау;

өрт сөндіргіш заттардың үздіксіз берілуін қамтамасыз ету;

жеңқұбыр жолдарына су берген кезде оның қысымын біртіндеп көтеру және оны бастықтың бұйрығына сәйкес ұстап тұру;

төменгі температура кезінде сорғыштың жұмысын тоқтатпау;

жанар-жағармай материалдарының (бұдан әрі – ЖЖМ) және өрт сөндіргіш заттардың шығынын бақылау және оларды толықтыру қажеттілігі туралы уақтылы баяндау;

автомобиль тетіктері мен агрегаттарының қалыпты жұмысы бұзылған жағдайда бастыққа баяндау, сонымен бірге ақаулықтарды анықтау және оларды жою бойынша шара қабылдау;

өртте автомобильге техникалық қызмет көрсету жөніндегі жұмыстарды орындау;

қажет болған кезде каскамен және тыныс алу органдарын қорғау құралдарымен жұмыс істеу;

еңбек қауіпсіздігі және оны қорғау жөніндегі қағидаларды сақтау қажет.

168. Автосатыда немесе автокөтергіште жұмыс істеген кезде жүргізуші:

жол үстінде, әсіресе, бұрылыстарда, көпірдің, электр беру желілерінің және арканың астынан өткен кезде автосатының немесе автокөтергіштің көлемін ескеру;

автосатыны (автокөтергішті) жылжытуға орнатқан кезде автомобильді алаңның еңкіштігін ескере отырып, берік топыраққа (көпірге) орнату;

автомобильді сатының немесе көтергіш жебесінің барынша жылжуын және маневр жасауын ескере отырып орнату;

сатының бүгілетін жерінде немесе автокөтергіштің аспа бесігінде біруақытта болатын адамдардың барынша рұқсат етілетін санын қатаң қадағалау;

өрт каскасымен және қажет болғанда тыныс алу органдарын қорғау құралдарымен жұмыс істеу қажет.

4-параграф. Бөлімше командирі

169. Шақыру орнына (өртке) бөлімше командирі қарауыл құрамында келген кезде осы қарауыл (ауысым) бастығының қойған міндеттерін орындайды.

170. Бөлімше командирі бөлімше жеке құрамының тікелей бастығы болып табылады және оның іс-қимылдарына жауап береді. Ол бөлімшенің жұмысын басқарады.

171. Бөлімше командирі:

өрт орнына келуі бойынша аға бастық келгенге дейін өрт сөндіруді басқару қажет. Басқа жағдайларда ӨСЖ баяндау және одан әрі оның бұйрығын орындау;

өз бөлімшесінің және қарауылдың міндетін білу, оны әрбір өрт сөндірушіге жеткізу;

өрт сөндіру есептобының өзара іс-қимылын қамтамасыз ету;

өрт сөндірушілердің бұйрықтарды, командалар мен сигналдарды дұрыс және нақты орындауын қамтамасыз ету;

бөлімшенің жеке құрамы арасында дене күш жүктемесін бірқалыпты бөлу;

бөлімше жеке құрамының еңбек қауіпсіздігі және оны қорғау бойынша қағидаларды орындауын бақылау және өзі сақтау;

көрсетілген жұмыс учаскесіндегі ықтимал қауіп туралы бөлімшенің жеке құрамына хабар беру;

өзі бағынатын бастықпен байланыс ұстау, оған жұмыс учаскесіндегі жағда йдың өзгергендігі туралы баяндау;

радиостанцияда жұмыс істей білу;

өрт орнын үздіксіз бақылауды ұйымдастыру;

өрт сөндіру құралдарын үнемі дайындықта ұстау;

жану ошағын байқағанда, оларды жою шараларын қабылдау және ол жөнінде өрт сөндіру бөлімінің диспетчеріне хабарлау;

құрамына бөлімше кіретін қарауыл бастығының (аға инженердің) бұйрығы бойынша бөлімшеге қайтып оралу, бөлімшенің кетуі туралы объектінің әкімшілігін хабардар ету және оларға одан әрі бақылау жүргізуді тапсыру қажет.

172. Бөлімшенің орналасу орнына қайтып келуі бойынша бөлімше командирі күштер мен құралдарды әзірлікке тез келтіріп, бұл туралы кезекші қарауыл (ауысым) бастығына баяндау қажет.

5-параграф. Қарауыл бастығы (аға инженер)

173. Қарауыл бастығы (аға инженер) қарауылдың жұмысын басқарады, жеке құрамның және өзінің еңбек қауіпсіздігі және оны қорғау қағидаларын сақтауына, жеке құрамның қауіпсіздігіне, өрт сөндіру бойынша міндеттің орындалуына, өрт сөндіру автомобильдері мен ӨТЖ сақталуына жауап береді.

174. Шақыру орнына қарауыл бірінші болып келгеннен кейін қарауыл бастығы (аға инженер) ӨСЖ ретінде осы Қағидалардың 135-140-тармақтарын басшылыққа алады, ал қосымша шақыру бойынша ӨСЖ-ға (жедел штабқа) баяндауға, тапсырма алуға және оның орындалуын қамтамасыз етуге міндетті.

175. Шақыру орнына (өртке) жол жүру кезінде қарауыл бастығы (аға инженер):

қозғалыстың оңтайлы бағдарын анықтау, жүргізушінің гарнизон бастығы белгілеген қозғалыс жылдамдығы мен жол қозғалысы ережелерінің жол жүрісі қағидалары 2014 жылғы 13 қарашадағы №1196 талаптарын сақтауын қамтамасыз ету;

өрт сөндірудің жедел құжаттамасымен (жедел жоспарлар, карточкалар, су көздерінің планшеттерімен және т.б.) танысу;

радиостанция арқылы өрт орнынан ҚҚЖБО (ББП) ақпаратын үнемі тыңдау;

жолда тоқтауға мәжбүр болған кезде осы Қағидалардың 19-тармағын басшылыққа алу қажет.

Ескерту. 175-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

176. Авариялық-құтқару жұмыстарын (бұдан әрі - АҚЖ) жүргізу кезінде қарауыл бастығы (аға инженер):

қауіп төнген адамдарға көмек көрсету үшін қарауылдың күштері мен құралдарын бөлу;

бөлімше командирлеріне адамдарды құтқарудың жолдары мен тәсілдерін көрсету;

адамдарды құтқарумен бірге құтқару бойынша жұмыстарына қамтылмаған жеке құрамды бөле отырып, өрт сөндіру жұмыстарын ұйымдастыру қажет.

177. Күштер мен құралдарды өрістету кезінде қарауыл бастығы (аға инженер) қажетті күштер мен құралдарды іс-қимылға уақтылы енгізуді есепке алып, әрбір бөлімшенің міндетін айқындау қажет.

178. Материалдық құндылықтарды эвакуациялауды ұйымдастыру кезінде қарауыл бастығы (аға инженер):

эвакуациялаудың кезегі мен жолдарын көрсетіп, оны басқару үшін бөлімше командирін тағайындау, сондай-ақ эвакуациланған материалдық құндылықтарды орналастыру үшін орын белгілеу және олардың сақталуын қамтамасыз ету;

эвакуациялауды өрт сөндірумен қатар жүргізу қажет.

179. Жануарларды эвакуациялау кезінде қарауыл бастығы (аға инженер):

жануарларға төнген қатер сипатын, олардың түрін, санын, күту тәсілін, эвакуациялау жолының жағдайын белгілеу;

эвакуациялау тәсілі мен орнын айқындау;

түтінді жою бойынша шара қабылдау;

эвакуациялауға қызмет көрсетуші персонал мен өртке қарсы авариялық-құтқару құралымдарының мүшелерін тарту;

өртті жою үшін өрт оқпандарын бірдей бере отырып, жануарларды қауіпсіз эвакуациялауға барлық шығу жолдарын пайдалану қажет.

5-тарау. Күрделі жағдайларда өрт сөндіру ерекшеліктері

1-параграф. Тыныс алуға жарамсыз ортада өрт сөндіру

180. Жанып жатқан және шектескен бөлмелерде түтіннің болуы өрт сөндіру бойынша іс-қимылды жүргізуге мүмкіндік бермейді немесе оны айтарлықтай қиындатады, оны жою бойынша жұмыс қарқынын төмендетеді. Осыны болдырмау үшін үй-жайлардан газ бен түтінді шығарудың белсенді шараларын қабылдау қажет. Тыныс алуға жарамсыз ортада өрт сөндіру жұмыстарын ТОЖҚҚ пайдаланып жүргізу керек.

181. Тыныс алуға жарамсыз ортада ТОЖҚҚ пайдаланып жұмыс жүргізу үшін:

буын командирін қосқанда әрқайсысы үш адамнан тұратын, бір типті ТОЖҚҚ бар ГТҚҚ буынын (әдеттегідей, бір қарауылдан) құру. Ерекше жағдайларда (газтүтіннен қорғаушылар саны және құтқару жұмыстарын жүргізу қажеттілігі кезінде) ӨСЖ шешімімен буын құрамын екі адамға қысқарту;

ГТҚҚ буындарына командирлерді тағайындап, оларды объектінің ерекшеліктерін ескере отырып, қауіпсіздік шаралары мен жұмыс режимі, өрттегі және нақты осы учаскеде қалыптасқан жағдай жөнінде нұсқау беру;

газтүтіннен қорғаушылардың жұмыс және демалыс уақытын айқындау;

төменгі температура жағдайында жұмыс істеген кезде ТОЖҚҚ қосылу орнын және ГТҚҚ буындарының алмасу тәртібін айқындау;

ГТҚҚ буындарының резервін және олардың орналасу орнын көздеу;

ГТҚҚ буыны бір жағдайға түскендігі туралы (немесе олармен байланыс үзілгенде) хабарлма алу кезінде жедел түрде ГТҚҚ резервті буынын (буындарын) көмек көрсету үшін жіберу, жедел медициналық жәрдемді шақыру және іздестіруді ұйымдастыру қажет.

182. ГТҚҚ буындарының (бөлімшелерінің) өрттегі жұмысын:

бір қарауыл жұмысы кезінде қарауыл бастығының (аға инженердің) өкімі бойынша құрамында ГТҚҚ буындары бар бөлімше командирлері;

біруақытта өртте бірнеше қарауыл жұмыс істегенде – ӨСЖ немесе ЖУБ тағайындаған басшы құрамының тұлғалары;

ГТҚҚ арнайы буындарының жұмысы кезінде - бөлімше командирі немесе ӨСЖ тағайындаған басшы құрамының тұлғасы;

егер тыныс алуға жарамсыз ортаға буынмен аға бастық баратын болса, онда ол буын құрамына қосылып, жұмысты басқарады.

183. Жұмыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін ГТҚҚ буынында тыныс алуға жарамсыз ортада:

байланыс құралдары (жылжымалы радиостанциясы немесе сөйлесу қондырғысы);

жарықтандыру құралдары (ГТҚҚ буынына бір топтық қолшам және әр газтүтіннен қорғаушыға жеке қолшам);

буынның сақтандыру құралдары – икемді байлағышы және бағыттаушы арқаны (ширатылған жол жібі);

өрт сөндіру құтқару жібі;

ӨСЖ қалауы бойынша өрт сөндіру құралдары (өрт оқпаны бар жеңқұбыр желісі, импульстік өрт сөндіру жүйелері, өрт сөндіргіштер);

жеңіл немесе әмбебап құрал-сайманы болуы қажет.

184. Бағыттаушы арқан (ширатылған жол жібі) байланыс құралы ретінде пайдаланылуы мүмкін. Бұл ретте арнайы сигналдар орнатылады.

185. Бағыттаушы арқан жұмыс жағдайына байланысты, үй-жайдың жобалануы күрделі болмаған, өрт ошағына дейін аз қашықтық және қатты түтіндену қалыңдығы аз болған кезде өрт орнында (АҚЖ жүргізу) ӨСЖ шешімімен қолданылмауы мүмкін. Осы жағдайда оның функцияларын жеңқұбыр желісі орындайды.

186. ГТҚҚ буынының жұмысын бақылауды қамтамасыз ету үшін тыныс алуға жарамсыз ортаға (таза ауаға) кіру орнында қауіпсіздік бекетіне бекетші қойылады. Бекетші қауіпсіз бекетінде буын жұмысы есебін журналда жүргізу қажет, онда буынның құрамын, ТОЖҚҚ баллондарында ауаның (оттегінің) қысымын, қосу және ажырату уақытын, буын (буындар) берген ақпарат пен өкімдерді тіркеу қажет.

187. ГТҚҚ бірнеше буынының өртте жұмыс істеуі кезінде оның біреуі қауіпсіздік бекетінде (резервте) тыныс алуға жарамсыз ортада жүрген буынға дереу көмек көрсету үшін толық жауынгерлік әзірлікте болады.

188. Күрделі және ұзақ өрттерде (аварияларда) және ГТҚҚ үш және одан да көп буындары (бөлімшелері) жұмыс атқарған кезде ӨСЖ арнайы белгіленген жерге бақылау-өткізу пунктін (бұдан әрі – БӨП) ұйымдастырады.

189. Метрополитеннің жер асты құрылыстарына және осыған ұқсас үлкен ауданы бар үй-жайларға бағытталған ГТҚҚ барлау тобы кем дегенде екі буыннан болуы керек. Буын командирлерінің біреуі басшы болып тағайындалады.

190. ГТҚҚ буыны толық құрамда қайтуға тиісті. Буынды топтарға бөлшектеуге немесе газтүтіннен қорғаушыларды тыныс алуға жарамсыз ортада қалдыруға тыйым салынады.

191. ГТҚҚ буыны жұмысының, сондай-ақ қайта ТОЖҚҚ қосылу алдындағы демалыстың ұзақтығын ӨСЖ немесе учаске бастығы айқындайды.

192. ГТҚҚ буыны кезегінің алмасуы таза ауада жүргізіледі. Қажет жағдайларда ӨСЖ немесе учаске бастығының шешімі бойынша тыныс алуға жарамсыз ортада шептерінде ауыстырылуы мүмкін. Ауыстырылған буындар резервке қойылады.

2-параграф. Қолайсыз климаттық жағдайларда өрт сөндіру

193. Төменгі температура (-10^оС және одан төмен) жағдайда өрт сөндіру кезінде:

ашық өрттерде және су мөлшері жеткілікті болған кезде көп шығынды өрт сөндіру оқпандарын пайдаланып, жабылатын клапандары бар оқпандар мен шашырата сөндіретін оқпандарды пайдалануға жол бермеу;

адамдарды эвакуациялау және жеке құрамның жүру жолдарында мұздардың пайда болуына жол бермеу;

резеңке аралас және латексті үлкен диаметрлі жеңқұбырлардың желісін таратуға, жеңқұбыр тармақтарын, мүмкіндігінше, ғимараттың ішіне орнату, ал сыртқа орнату кезінде оларды жылы жабу;

жеңқұбыр жолдарының жалғағыш бастарын қолда бар құралдармен, оның ішінде қармен қорғау;

су қоймаларынан немесе өрт сөндіру гидранттарынан су берген кезде сорғыдан суды ең алдымен бос құбырға беу және сорғының тұрақты жұмысы кезінде ғана суды жеңқұбыр желісіне беру;

резервті құрғақ жеңқұбыр желісін тарату;

су шығыны азайған жағдайда қозғалтқыштың айналым санын арттырып, оны сорғыда қыздыру;

өрт оқпандары мен жеңқұбыр тармақтарының жабылып қалуын, сорғылардың өшіп қалуын болдырмау;

өрт сөндіру жеңқұбырын айырбастау және жинау, желілерін ұзарту кезінде су беруді тоқтатпау, қысымды азайтып, аталған жұмысты өрт оқпаны жағынан бастап жүргізу;

қатып қалған жалғағыш бастиектерді, өрт жеңқұбырларын бүгілген және қосылған жерлерінде ыстық сумен, бумен немесе қыздырылған газбен жылыту (қатып қалған жалғағыш бастиектерді, тарамақтарды және өрт оқпандарын жекелеген жағдайларда қыздыру шамдарымен, алаулармен жылытуға болады);

өрт сөндіруге қатысушылар мен құтқарылғандарға жылыну орнын дайындау, осы жерге жеке құрам үшін жауынгерлік киім резервін жинақтау;

өрт сөндіру сатыларына және оларға жақын жерге жеңқұбыр желілерін бекітпеу, сатыларға су төкпеу;

саты торларына артық суды ағызбау қажет.

194. Төменгі температурада ТОЖҚҚ тоқтаусыз жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін:

газтұмшаларды және тыныс алу аппараттарын жылы жамылғы жәшіктерінде немесе өрт сөндіру есептобының кабинасында тасымалдау;

ТОЖҚҚ ажырату және қайта қосуды жылы бөлмеде немесе өрт сөндіру автомобилінің кабинасында ғана жүргізу қажет.

195. Қатты жел кезінде өрт сөндіру үшін:

сөндіруді қатты су ағысымен жүргізу;

ең аз уақытта жанып жатқан объектіні шет жағынан бастап су ағысымен қамтуды қамтамасыз ету;

жаңа өрт ошақтарын сөндіру үшін күштер мен құралдар резервін құру;

бекет қою және шолғыншылар жіберу арқылы оларға қажетті күштер мен құралдар беріп, жел ығына орналасқан объектілерге бақылауды және қорғауды ұйымдастыру;

айрықша қауіпті жағдайларда өрттің негізгі таралу жолдарында жекелеген құрылымдар мен құрылыстарды бұзып, өртке қарсы тосқауыл орындарын жасау;

жағдайдың өзгеруіне қарай жеке құрамның белсенді қимыл жасауын (шығару, қайта құру және т.б.) оның ішінде желдің бағытын алдын ала көздеу қажет.

3-параграф. Су жетіспеген жағдайда өрт сөндіру

196. Су жетіспеген жағдайда өрт сөндіру кезінде:

конструкцияларды бөлшектеу және қажетті тосқауылдар жасау жолымен басқа учаскелердегі өртті өшіруді қамтамасыз етіп, оқпанды тек шешуші бағытта ғана беруді ұйымдастыру;

су қорларын (артезиан ұңғымаларын, қазандарды, шұңқырларды, құдықтарды, су жиналатын жерлерді және тағы сол сияқтылар) анықтау үшін су көздеріне қосымша барлау жүргізу;

өршіген өртті сөндіруге теңіз және өзен кемелерінің, өрт сөндіру пойыздарының, сорғы станцияларының көмегімен, сондай-ақ өрт сөндіру автомобильдерінің сорғыларымен су айдауды ұйымдастыру;

егер магистралдық жеңқұбыр желілерімен су беру мүмкін болмаған (жеңқұбырдың, өрт сөндіру автомобильдерінің, су көздерінің болмауы) жағдайда су тасуды өрт сөндіру автоцистерналарымен, су шашатын және басқа автомобильдермен қамтамасыз ету;

су қорын және оны жеткізуді есепке ала отырып, өрт сөндіру оқпандарының үздіксіз іс-қимылын қамтамасыз ететін санын қолдану;

өрт сөндіру автомобильдерін ЖЖМ және өрт сөндіргіш заттармен ұйымдасқан түрде толтыруын жасау;

шағын сыйымдылықты су айдындарын толтыруды ұйымдастыру;

егер су қоймасындағы су деңгейі өрт сөндіру автомобилі сорғысының тарту мүмкіндігінен тым биікте немесе су қоймаларына жақын келуге мүмкіндік болмаған жағдайда суды өрт сөндіру гидроэлеваторларының, мотопомпалардың немесе басқа құралдардың көмегімен алуды ұйымдастыру;

ірі, күрделі және ұзақ өрттерді сөндіру кезінде уақытша өрт сөндіру айдындары мен пирстердің құрылысын ұйымдастыру;

суды үнемді шығындауды қамтамасыз ете отырып, кіші көлемді ұшы бар оқпандарды беру, себетін өрт оқпандары жапқыштарын, ылғалдаушыларды және көбікті пайдалану;

су құбырында қысымды көтеруге шара қолдану, ал қысым аз болған жағдайда одан су алуды қатты сорғы өрт сөндіру жеңқұбырлары арқылы өрт сөндіру гидрантының құдығынан жүзеге асыру;

оттың таралуын конструкцияларды бөлшектеу, жанған заттарды, ғимараттың жекелеген конструкцияларын жою (немесе ғимарат пен құрылысты бұзу), сондай-ақ қолда бар құралдармен жануды жою жолымен болдырмау бойынша жұмыс ұйымдастыру;

қыста жанған конструкциялар мен материалдарды қармен жабуды ұйымдастыру қажет.

4-параграф. Жеке құрам үшін ерекше қауіпті жағдайда өрт сөндіру

197. Күшті әсер ететін улы заттар (бұдан әрі - КӘУЗ) бар өрттерді сөндіру кезінде:

объектінің әкімшілігімен және тиісті қызметпен бірге объектідегі химиялық жағдайды бағалау, КӘУЗ-дің атын, мөлшерін, залалдану ошағының шекарасын, таралу жолдарын (бұлттың биіктігін, енін), атмосфераға таралу мөлшерін анықтау, жеке құрамның залалданған учаскеде қанша уақыт болуға болатынын және өрт сөндіргіш заттарды таңдау;

өрттің көлемі мен жұмыс істейтін бөлімшелердің санына қарамастан өртте жедел штаб құру, жағдайды жедел айқындау және өрт сөндіру мәселелері бойынша кеңес алу үшін оның құрамына объектінің бас мамандарын, химиктерін енгізу;

алғашқы көмек көрсету пунктін ұйымдастыру;

улы газдардың таралу аймағын тоқтату, керекті мөлшерде су шашатын өрт оқпандарын пайдалану;

өрт сөндіру автомобильдерін орналастырғанда оларды залалданған аймаққа түсірмеу;

залалданған аймақтағы өртті сөндіруге жеке құрамның аз санын қатыстырып, оларды жеке қорғану құралдарымен қамтамасыз ету;

судың белгіленген жерге ағуын ұйымдастыру және адамдар мен малдардың уланған сумен улануының алдын алуға байланысты шаралар қабылдау;

залалдануы ықтимал орындардан адамдарды эвакуациялау, азаматтық қорғау органдары, полиция және әскери қызметшілерді тартып, жақын орналасқан тұрғын үйлерден, елді мекендерден тұрғындарды эвакуациялауды жүргізу қажет.

КӘУЗ шығарындысын (төгіндісін) шектеу және тоқтату, химиялық зақымдануды оқшаулау, топырақ пен су көздерінің зақымдануын болдырмау бойынша шаралар:

КӘУЗ шығарындысын шектеу және тоқтата тұру құбыр өткізгіштердегі крандар мен ысырмаларды жабу, магистралдардағы, сыйымдылықтардағы ойықтарды бандаждардың, қамыттардың, ысырмалардың көмегімен бекіту, сұйықтықты авариялық сыйымдылықтан қосалқы сыйымдылыққа ауыстырып құю арқылы жүзеге асырылады. Бұл жұмыстар тасымалдау кезінде авариялық жабдыққа немесе КӘУЗ бар жабдықтарға қызмет көрсететін өнеркәсіп мамандарының басшылығымен және олардың тікелей қатысуымен жүзеге асырылады;

булану ауданын азайту мақсатында белгілі бір орыннан ағындыны шектеу төгілген заттың орнын қазып, оның жолына кедергі келтірумен, КӘУЗ табиғи тереңдікке (шұңқырлар, орлар, кюветтер) жинаумен, арнайы қақпандарды (шұңқырлар, қазбалар) жабдықтаумен жүзеге асырылады.

Булану жылдамдығын төмендету және оның таралуын шектеу үшін мынадай тәсілдер қолданылады:

су бүркемесінің көмегімен КӘУЗ бу-газ қоспасын оқшаулау (сіңіру);

сұйық КӘУЗ шашыраңқы адсорбцион материалдарының (топырақ, құм, керамзит) қабатымен сіңіру;

сұйық КӘУЗ сумен немесе бейтарап заттардың ерітіндісімен оқшаулау;

химиялық белсенді реагенттердің ерітінділерімен газсыздандыру (бейтараптау);

бу-газ қоспасының таралуын шектеу мақсатында оны оқшаулау (сіңіру) КӘУЗ қозғалыс бағытында ұсақ дисперсиялық су бүркеу арқылы жүргізілуі мүмкін. КӘУЗ бейтараптандыру үшін суға бейтараптаушы заттар қосылуы мүмкін.

Ұсақ дисперсиялық су бүркемелері кемінде 0,8 МПа су ағысының қысымын қамтамасыз ететін өрт сөндіру мотопомпаларының көмегімен жүзеге асыралады. Қысым төмен болған жағдайда КӘУЗ бу-газ фазасын сіңіре (байланыстыра) алатын су тамшысының қажетті дисперсіне жетпейді.

КӘУЗ сұйық фазасын шашыраңқы адсорбенттердің қабатымен сіңіру материалды тікелей сұйықтыққа себумен (қаусырумен) жүзеге асыруы мүмкін. Бұл ретте адсорбент қабаты кемінде 10-15 см болуы керек. Ластанған шашыраңқы материал мен топырақтың үстіңгі қабаты (КӘУЗ сору тереңдігінде) қажет болған жағдайда одан әрі газсыздандырумен (бейтараптандырумен) орнына бұру үшін арнайы сыйымдылықтарға жиналады.

КӘУЗ сұйық фазасын көбікпен оқшаулау олардың булануын азайту мақсатында жүзеге асырылады. Сонымен қатар, көбікке газсыздандыру (бейтараптау) қоспалары (авариялық карточкаларда реттеледі) қосылуы мүмкін. Бұлар реакцияға түскенде уытты емес немесе аз ұшатын заттар түзеді. Олардың сұйық КӘУЗ көбігі мен қабаттарын алу үшін көбік генераторлары қолданылады. Улы затарды бұлай оқшаулау тәсілі өте тиімді және үлкен аудандарда техникалық құралдар саны жеткілікті болғанда қолданылуы мүмкін.

Жинақы ағыс концентратты қышқылдарды, тотықтырғыштар мен сумен әсер ететін өзге де заттарды бейтараптандыру үшін пайдаланылады.

Өрттен кейiн, залалдану аймағында жұмыс iстеген жеке құрамды санитарлық тазартудан, медициналық куәландырудан өткiзудi, жауынгерлiк киiмдерге, өрт сөндіру автомобильдерін және ӨТЖ-ға дегазация жүргiзудi ұйымдастыру қажет.

Ескерту. 197-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

198. РЗ бар объектiлердегi өртті сөндiру кезiнде:

объектінің және дозиметриялық бақылау қызметiнiң мамандарын жедел штабтың құрамына енгiзу;

радиация түрiн және деңгейiн, қауiптi аймақ шекарасын және әртүрлi учаскеде жеке құрамның жұмыс iстеу уақытын белгiлеу;

өрттi сөндiру үшiн объект әкiмшiлiгiнiң жазбаша рұқсатын алғаннан кейiн ғана кiрiсу, оның ішінде жұмыс уақытынан тыс уақытта да;

объект әкiмшiлiгiнiң келiсiмiмен өрт сөндiру құралдарын таңдау;

келе жатқан бөлімшені қауіпсіз кіреберіс жолдары туралы ақпаратпен және пайдаланатын өрт сөндіру құралдарымен қамтамасыз ету;

қажет болған жағдайда жеке құрамды арнайы медициналық дәрі-дәрмектермен қамтамасыз ету;

объект әкiмшiлiгi арқылы жеке құрамға санитарлық тазалау мен медициналық көмектi, дозиметриялық бақылау, дезактивация бекетiн ұйымдастыру;

иондалған сәуле шығаратын РЗ мен көздерi бар ашық технологиялық қондырғыларды жел жақ бетiнен сөндiрудi қамтамасыз ету;

радиоактивтi аэрозольдар және аэрогелдердің таралу аймағын сейiлту үшiн шашыранды су ағындарын пайдалану;

әкiмшiлiктiң келiсiмi бойынша желдеткiш жүйелерiн және басқа құралдарды iске қосу;

ең аз жеке құрам санын қажет ететін жұмыстарды орындау, оларды ТОЖҚҚ, қорғану киім-кешегімен, жеке және топтық дозиметриялық бақылау құралдарымен қамтамасыз ету;

қорғаныс киiмдерiмен, жеке және топтық дозиметриялық бақылау құралдарымен, бет жабқыштары бар ажыратушы газқағарлармен қамтамасыз етiп, жұмысты жеке құрамның ең аз санымен атқару;

5 рұқсат етілген шекті дозадан жоғары аймақта бiр еселік сәуле алған жеке құрамды радиоактивтi қауiптi аймақтан шығару және тез арада медициналық тексеруден өткiзуге жiберу;

радиоактивтi залалдану аймағынан тысқары жерде жеке және топтық дозиметриялық бақылау жабдықтарымен қорғаныш киiмдерi бар күштер мен құралдардың қорын, ГТҚҚ буындарын құру;

радиоактивтiк залалдану аймағына кiреберiсте орта немесе кiшi басшы құрамындағы тұлға басқаратын қауiпті аймаққа қауіпсіздік бекетiн қою;

өрттен кейiн қауiптi аймақта жұмыс iстеген жеке құрамды санитарлық тазартудан өткiзу және дозиметриялық бақылау ұйымдастыру;

ТОЖҚҚ, жауынгерлік киiмдердi, аяқ киiмдердi, ӨТЖ және өрт сөндіру автомобильдерін дезактивизациядан және дозиметриялық бақылаудан өткiзу қажет.

199. Жарылғыш заттар (бұдан әрі – ЖЗ) және оқ-дәрілері бар объектілерде өртті сөндіру кезінде өртті сөндіру жетекшісіне:

келгеннен кейін объект өкілдерімен бірлесіп қауіпті факторлардың түрін, қауіпті аймақтың болуы мен мөлшерін, ЖЗ орналасқан жері мен санын, сондай-ақ оларды эвакуациялау тәсілдерін, технологиялық жабдықтар мен өрт сөндіру қондырғыларының жай-күйін белгілеу, жарамды өрт сөндіру қондырғыларын іске қосу;

жеке қорғаныс құралдарын (дулыға, сауыт-сайман), байланыс құралдарын, шынжыр табанды өрт техникасын (бар болса) пайдалана отырып, өртті сөндіруге тартылған күштер мен құралдардың жеке құрамын тарту;

қауіпті аймақта жұмыс істейтіндерді жылдам құлақтандыру үшін бірыңғай қауіп сигналын орнату, жарылыс қаупі болған жағдайда өртті сөндіруге қатысушыларды жалпы эвакуациялауға дереу кірісу;

қауіпті аймақ шегінде жинақы ағындардың соққысынан жарылысқа ЖЗ сезімталдығының дәрежесін ескере отырып, лафеттік оқпандарды қоса алғанда, үлкен су шығысы бар өрт оқпандарын қолданысқа енгізу;

қираған ғимараттың (құрылыстың) жанында авариялық коммуналдық-энергетикалық желілерді жабу, суды айдау немесе алып шығу, жану ошақтарын оқшаулау немесе жою;

қолда бар техникалық құралдарды қолдана отырып, құлау қаупі бар құрылыс конструкцияларын нығайту немесе жою;

газдалған үй-жайларда жұмыс істегенде ұшқын тудыратын құрал-сайманды қолдануға болмайды, электр желілерін токтан ажырату керек, жарықтандыру үшін тек аккумуляторлық шамдарды пайдалану керек;

қауіпті учаскелер қоршалуы немесе белгіленуі тиіс;

Қорғаныс министрлігінің, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің объектілерінде өрт болған кезде екі жақты келісімдер басшылыққа алынсын.

Ескерту. 199-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

200. ЖЗ тыныш жануы кезiнде, сондай-ақ ерiген (пластикалық) күйiнде көбiк, ұсақ дисперсиялық және шашыранды су қолдану;

жоғары температураның әсерiнен оларға қауiп төнгенде, сөндiрумен қатар технологиялық аппараттарды салқындатуды жүргiзу, жанбаған ЖЗ-ға шашыранды су беру, ал мүмкiн болған жағдайда оларды көшiру;

ЖЗ-ды көшiру, конструкцияларды ашу және бөлшектеу кезiнде механикалық әсердiң нәтижесiнде жарылыс туғызбау үшiн сақтық жасау;

мүмкiндiгiнше қорғаныс әскери техникаларын пайдаланып, жеңқұбыр жолдарын ғимараттар мен құрылыстардың бұрыштарына қарай жүргiзу;

қатты ЖЗ жабық аппаратта жанған кезде, оларды тездетiп салқындату, саңылау ашу және аппараттың iшiне өрт сөндiргiш заттар беру шараларын қолдану;

ықтимал зақымдану аймағынан тыс жердегi су көздерiнен күштер мен құралдарды өрістетудің қор нұсқасын көздеу;

жеке құрам мен өрт сөндіру автомобильдерін жарылыс толқынынан, конструкциялардың ұшқан жарықшақтары және сынықтарынан жарақаттануынан сақтау үшiн бронежилеттердi, әскери үлгiдегi темiр касканы, әртүрлi қорғаныстарды (үйiндiлердi, капонирлердi, тоннельдердi) пайдалану;

жаңа қауiптi аймақ шекарасын анықтау және жеке құрам мен автомобильдің осы аймақтан тыс жерге дер кезiнде шығару мақсатында өрттегi жағдайдың өзгеруiне бақылау жүргiзу және барлау ұйымдастыру, бiрiншi кезекте төңiректегi жарылғыш заттар немесе жарылғыш материалдардың (бұдан әрі – ЖМ) көп мөлшердегi қойма бөлмелерi мен құрылыстарына;

жарылыс кезiнде жан-жаққа ұшатын ғимараттың жанған бөлiктерi мен материалдарынан туындайтын жаңа өрт ошақтарын сөндiру үшiн сөндiру құралдары бар бекеттердi қою қажет.

6-тарау. Ғимараттар мен құрылыстардағы өртті сөндіру

1-параграф. Ғимараттар мен құрылыстардағы өртті сөндіру кезіндегі ӨСЖ негізгі іс-қимылдары

201. Ғимарат қабаттарындағы өрттерді сөндiру кезiнде ӨСЖ:

су жабу өрт оқпандарын және көбiк генераторларын пайдалану;

күштi оқпандарды тек қатты өршiген өрттерге пайдалану;

суды жоғары қабаттарға немесе шатырға беру үшiн құрғақ құбырларды және көтергiш сорғыштарды iске қосып iшкi өрт сөндіру крандарын қолдану;

желдеткiш, қоқыс арналары, конструкциялардың шахталары және қуыстары арқылы қабаттарға оттың таралуы мүмкiн болған жағдайларда өрт оқпандарын өрт ошағына, жоғары орналасқан және төмен орналасқан қабаттар мен шатырға енгiзу;

өрттің таралуын болдырмау үшiн бос конструкцияларды ашып, оларға су себу;

жанып жатқан қабаттағы бөлмелерде өрт сөндiру жұмыстарын бiр мезгiлде жүргiзу;

өрт сөндірудің тиісті технологиясы болған жағдайда жабық бөлмелерде температуралық-белсенді суларды қолдану;

күштер мен құралдар жетiспеген жағдайда өрт оқпандарын ең шеткi жанып жатқан бөлмеден бастап, өрт ортасына қарай ауыстыра отырып сөндiрудi бiрте-бiрте жүзеге асыру;

қабырғалар немесе бөлшектердің жанатын конструкциялары бар қабаттарда резервтегi өрт оқпандарын жанбаған секциялардың саты торларынан жанып жатқан бөлменің қасындағы жерге беру;

негiзгi қабырға болғанның өзiнде басқа саты торынан жанып жатқан бөлме мен аралас бөлмелерді тексеру;

от тиюi мүмкiн барлық жерге бақылау аршуын жүргiзiп, жанып жатқан және онымен аралас жайларды ұқыпты тексеру, iшкi қуыс тiк қонструкциялардың төменгi және жоғары бөлiктерiне айрықша назар аудару;

төбе жанған, оның құлау қаупi болған кезде төбеден және төмен орналасқан қабаттардан адамдарды және материалдық құндылықтарды көшіру;

қабаттарға өрт оқпандарын саты торлары арқылы, жекелеген бөлмелерде құтқару жiптерiн пайдаланып терезе, балкон өрт сатылары, автокөтергiштер арқылы беру;

жанған төбенi көбiкпен өшiру;

конструкцияны бөлшектеудi жоғарыдан және төменнен бiр мезгiлде жүргiзу қажет.

202. Ғимарат жертөлесіндегі өрт сөндіру кезінде ӨСЖ:

өрт шығу қаупi бар заттармен материалдардың барлығын және олардың сипатын, ғимарат астындағы бөлмелердің жобалануын, төбе құрылымының оттың қабаттарымен шатырға таралу мүмкiндiктерiн анықтау;

маңдайшалармен түтiн айдайтын құралдарды пайдаланып саты торларын түтiндеуден сақтаудың шараларын қолдану;

ойықтар арқылы өрт аймағына тез кiру мүмкiн болмаған жағдайда төбелердегi немесе қабырғалардағы ашылатын тесiктердiң орнын анықтау қажет.

203. Жылу жолдары тоннельдерiндегi өрт кезiнде ӨСЖ:

құбыр өткiзгiштердiң жылу ажыратқыштарындағы жану шекарасын анықтау;

объектiнiң техникалық қызметкерiнiң көмегiмен жылу өткiзгiш температурасын төмендетудiң шараларын қолдану;

өрттің таралуын алдын алу мақсатында құбыр өткiзгiштерден жылу ажыратқыштарды бөлудi ұйымдастыру;

көп мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандарын беруге немесе тоннельдi көбiкпен, бумен және инерттi газдармен толтыру қажет.

204. Шатырдағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСЖ:

бiрiншi өрт оқпандарын саты торларының бойымен беру;

түтiндi жою, температураны түсiру, шатыр бөлмелеріне өрт оқпандарын беру үшiн шатырды ашуды ұйымдастыру;

жабу өрт оқпандарын, шашырату оқпандарын беру, дымқылдатқыш пен көбiктi қолдану;

өрт оқпандарын екi бағытта: саты торлары және шатыр жағынан (шатыр терезесi және ашылған шатыр жапқыш арқылы) беру;

жанып жатқан төбенi шатыр жағынан да, төменнен де алуға ұйымдастыру;

қашанда ғимараттың жоғарғы қабатында резервтегi өрт оқпандарын ұстау;

тiк және мұзды шатырларда жұмыс iстеген кезде қауiпсiздiк шараларын қолдануды қамтамасыз ету қажет.

205. Салынып жатқан ғимараттардағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСЖ:

өрт оқпандарымен ғимараттың негiзгi конструкцияларын, ағаштарын (тiреулерiн), баспалдақтарын (траптарын), өтпелi жолдарын қорғауды қамтамасыз ету;

сырттағы тiректер жанған кезде қуатты су ағындарын берiп, оттың ғимарат iшiне таралуынан сақтандыру;

өршiген өрт кезiнде ғимарат iшiнде көп мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандарын, оның ішінде лафеттi оқпандарды беру;

қажеттi мөлшердегi өрт оқпандарын беру мүмкiн болмаған кезде өртке қарсы тосқауыл жасап, тiректердi бөлшектеу;

саты торларын негiзгi тiрек бекеттерден есептеп, шығатын жолдарды қамтамасыз ету, оқпаншылардың бағытын анықтау, жекелеген бөлмелерде сөндiрудi автосатылардан, автокөтергiштерден және мұнаралы крандардан берiлген өрт оқпандары арқылы жүргiзу қажет.

2-параграф. Жоғары қабатты ғимараттардағы өртті сөндіру

206. Биік ғимараттардағы өртті сөндіру кезінде барлауды бірнеше барлау-құтқару топтарымен жүргізу қажет.

Барлау-құтқару тобы кем дегенде 4-5 адамнан тұрады және өздерiне қажеттi ӨТЖ, байланыс құралдары, ТОЖҚҚ, ұзындығы 50-60 метр құтқару арқандары, жарықтандыру құралдары бар.

207. Өрт ғимараттың қай қабатынан шыққанына қарамастан барлау-құтқару тобының бiрiншi кезектегi негiзгi мақсаты адамдарға қауiп төну шамасын анықтау. Бұл ретте айрықша назар жанып жатқан және жоғары орналасқан қабаттардағы бөлмелерге назар аудару қажет.

208. ӨСЖ барлау жүгiзу кезiнде негiзгi тапсырмаларды орындаудан басқа:

ғимаратта адамның бар-жоқтығын және санын анықтау;

өрт болған жерден төмен немесе жоғары орналасқан қабаттарға түтiнденбеген саты торлары мен ғимараттың үстiне түтiн бармайтын аралас бөлмелерге, балкондар, лоджиялар және сол сияқтылар арқылы басқа жаққа бағыттаудың қысқа жолдарын анықтау;

iшкi өртке қарсы су құбырының өрт су сорғылары iске қосылғандығын және тұрақты өрт сөндiру түтiндi сейiлту және температураны түсiру құралдарын пайдалануға болатындығын анықтау;

түтiнге қарсы қорғаныс жүйесiнiң iске қосылғандығын және оның жұмыс тиiмдiлiгiн анықтау;

саты торларының, балкондардың, өрт сөндіру автокөтергiштерiнiң, автосатылардың, сондай-ақ басқа да құтқару құралдарын пайдалану мүмкiндiгі болу қажет.

209. Биік ғимараттағы өртті сөндіру кезінде ӨСЖ:

өртте жедел штаб құру;

адамдарға төнген қауіптің шамасын, оларды құтқарудың жолдары мен тәсілдерін анықтау;

адамдарды құтқаруда бірінші кезекте түтінденбеген саты торларымен жүргізуге автомобильдер мен өрт сөндіру қол сатыларын, автокөтергіштер мен басқа да құтқару құралдарын пайдалану;

ГТҚҚ бөлімшелерінен құтқару-іздестіру топтарын құру;

өрт орнында аса қысқа мерзімде автосатылар мен автокөтергіштердің қажетті санын, ГТҚҚ бөлімшелерін, күштер мен құралдардың қорын шоғырландыру;

ішкі құлақтандыру жүйесін, дауыс зорайтқыш байланысты, плакаттарды пайдалана отырып, үрей болдырмау шараларын қолдану;

су (көбік) беру үшін бірінші кезекте ішкі өрт сөндіру құралдары мен құрғақ құбырларды біруақытта жылжымалы құралдарды өрістете отырып пайдалану;

жеке құрамды және ӨТЖ қабаттарға көтеруді саты торлары, автокөтергіш, вертолеттердің көмегі арқылы жүзеге асыру;

жеке құрамды және өрт сөндіру автокөліктерін құлаған шынылар мен басқа заттардан сақтау жөніндегі шараларды қолдану;

жеңқұбыр жолдарының жұмысын бақылау үшін тік жүргізілген бір жеңқұбыр жолына бір бекет есебінен резервті жеңқұбыр бар бекеттер қою қажет.

3-параграф. Ауруханалардағы, балалар мекемелері мен мектептердегі өртті сөндіру

210. Ауруханадағы өрттi барлау кезiнде негiзгi мiндеттердi орындаудан басқа:

медицина қызметкерлерiнiң қауiп төнген жайлардан науқастарды эвакуациялау бойынша қандай шаралар қолданғандығын;

эвакуациялануға тиiстi науқастардың санын, оларды тасымалдау, эвакуациялау жолы мен кезектiгiн;

эвакуацилау жолдарын қорғаудың қажеттiлiгi мен жанған заттарды шығарудың мүмкiндiгiн анықтау қажет.

211. ӨСБ ауруханасында өртті сөндіру кезінде:

барлау деректері мен қызмет көрсетуші персоналдың ұсынымдарын, қалыптасқан жағдайды, науқастарды сәтті эвакуациялауға оның қаншалықты әсер етуі мүмкін екендігін жан-жақты бағалау;

медициналық персоналмен бірлесіп науқастарды эвакуациялауды ұйымдастыру;

қызмет көрсетуші персоналдың консультацияларын ескере отырып, әсіресе перзентханаларда, жүйке-психиатриялық және инфекциялық емдеу мекемелерінде жеке құрамның жұмысы кезінде дүрбелеңнің алдын алу шараларын қабылдау;

дәрі-дәрмек қоймаларын, дәріханаларды, фармацевтикалық бөлімшелерді және емдеу кабинеттерінің жабдықтарын төгілетін судан қорғауды қамтамасыз ету;

жұқпалы аурулар бөлімшелерінде өртті жойғаннан кейін медициналық персоналдың нұсқауларын басшылыққа ала отырып, өрт сөндіру бөлімшелерінің жеке құрамын санитарлық өңдеуді ұйымдастыру.

Ескерту. 211-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

212. Мектепте өрт сөндiрген кезде ӨСЖ:

оқушылардың саны мен жасын анықтау;

ұстаздармен бiрге балаларды, бiрiншi кезекте кiшi жастағы балаларды жоспарлы түрде және тез эвакуациялауды ұйымдастыру;

құнды жабдықтарды қорғау немесе эвакуациялауды қамтамасыз ету қажет.

213. ӨСБ мектепке дейінгі ұйымдарда және орта білім беру ұйымдарында өртті сөндіру кезінде қажет:

балалардың, қызметкерлердің саны мен жасын анықтау;

ықтимал дүрбелеңнің алдын алу, білім беру ұйымының қызметкерлерімен бірлесіп балаларды, ең алдымен кіші жастағы балаларды жинау орындарына және арнайы жабдықталған орындарға (бар болса) жоспарлы және жылдам эвакуациялауды ұйымдастыру;

бірінші кезекте түтінге ұшыраған мектепке дейінгі ұйымдардың, мектептердің негізгі және қосалқы үй-жайларын тексеру. Балалармен сабаққа арналған жас топтық үй-жайларды (қабылдау бөлмесі, топтық, жатын бөлме, дәретхана), мамандандырылған үй-жайларды (музыка, спорт залдары, ойын залдары), ілеспе үй-жайларды (медициналық, ас блогы, кір жуатын орын, қоймалар, қосалқы үй-жайлар), шкафтарды, кереуеттерді және олардың астында, перделер мен жиһаздардың артында балалар бар-жоғын мұқият тексеру;

бағалы жабдықты қорғауды немесе эвакуациялауды қамтамасыз ету;

білім беру ұйымының басшыларынан тәрбиеленушілерді/білім алушыларды шақыруды жүргізуді талап ету;

балаларды қызмет көрсетуші персоналмен бірлесіп эвакуациялауды жүргізу;

адамдардың үй-жайларда қалмағанын тексеру.

Ескерту. 213-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

4-параграф. Мәдени ойын-сауық мекемелерiндегі өртті сөндiру

214. Мәдени ойын-сауық мекемелерiндегі өртті сөндiру кезiнде ӨСЖ:

үрейдi болдырмау шараларын қолдану;

барынша аз уақытта көрермендердi залдан, бiрiншi кезекте, галереядан, балкондардан және бельэтаждан эвакуациялауды ұйымдастыру және жүргiзу;

барлау жүргізу кезінде ғимаратта көрермендер мен персоналдың қалып қоюын, өртке қарсы перделер мен түтін люктерінің жағдайын тексеру қажет.

215. Сахнада өрт болған кезде:

сахна бекiткiштері мен қалталарын, сондай-ақ сахнамен аралас үй-жайлардың ойықтарын бір уақытта қорғай отырып, өрт оқпандарын сахнаға көрермендер залы жағынан беру;

көп мөлшердегі су шығысымен, оның ішінде лафеттік өрт оқпандарын қолдану;

өртке қарсы перденi түсiрiп, оны көрермендер залы жағынан салқындату;

сөндiру мен қорғанудың тұрақты құралдарын (дренчерлiк және өрт сөндiрудiң басқа қондырғыларын, лафеттi оқпандарды) iске қосу;

жанған декорацияны сахна планшетіне түсiру;

күштер мен құралдар жетiспегенде, от пен түтiннiң көрермендер залына өту қаупi төнгенде, сондай-ақ онда көрермендер болған жағдайда түтiндеудi болдырмау мақсатында түтiн люктерiн ашу;

көрермендер залының шатырында жанудың бар-жоғын тексеру қажет.

216. Трюмде өрт болған кезде, әдетте, көбiктi пайдалану қажет, сахна үстi мен оркестр отыратын үй-жайды қорғауды қамтамасыз ету, содан соң өрт оқпандарын басқа үй-жайларды қорғауға енгiзу қажет.

217. Бекiткiштер жанған кезде бiрiншi өрт оқпандары баспалдақ торы жағынан беріледі. Сыртқы сатылар мен автосатылар арқылы өрт оқпандарын жамылғыларға беру және резервтi оқпандарды көрермендер залының шатыр жайына енгiзу қажет.

218. Көрермендер залында өрт болған кезде:

сахна мен шатырды қорғау үшiн өрт оқпандарын өрт ошағына беру, содан соң оқпандарды басқа үй-жайларды қорғауға беру;

өртке қарсы перденi түсiрiп, оны үздiксiз салқындату;

шатырдағы температураның төмендеуiне және төбелерге салмақ түсуiн болдырмауға айрықша назар аударып, аспалы төбелердi қорғау шарасын қолдану;

желдеткiш жүйелерiн тексеру, қажет болған жағдайда, ауа жүретiн жолдарды ашып, оған өрт оқпандарын беру;

жұмыс iстеушiлердi, жапсырма және басқа да безендiрулердiң, ғимараттың әртүрлi конструкцияларының, көтергiштерiнiң және т.б. мүмкiн болатын құлауларынан сақтауға айрықша назар аудару қажет.

219. Цирктерде өрт кезінде персоналды тарта отырып, жануарлардың эвакуациясын ұйымдастыру қажет.

5-параграф. Музейлердегі, архив сақтау орындарындағы, кiтапханалардағы, кiтап сақтау орындарындағы, көрмелердегі және аппараттық-бағдарламалық кешендер үй-жайларындағы өртті сөндiру

220. Музейлердегі, кiтапханалардағы, көрмелердегі және аппараттық-бағдарламалық кешендер үй-жайларындағы өртті сөндiру, әсiресе, олардың жұмысы кезiнде, материалдық құндылықтарды эвакуациялау және адамдарды құтқару қажеттiлiгiмен байланысты.

221. Музейлердегі, архив сақтау орнындағы, кiтапханадағы, кiтап сақтау орнындағы, көрмедегі өртті сөндiру кезiнде ӨСЖ:

әкiмшiлiктен бiрегей құндылықтардың тұрған орнын және оларға от пен түтiннiң қауiп төну шамасын, оларды эвакуациялаудың қажеттiлiгiн және кезегiн анықтау;

сөндiру үшiн қандай өрт сөндiргiш заттарды қолдануға болатындығын анықтау;

өрт сөндiрудi материалдық құндылықтарды төгiлген судан қорғаумен қатар жүргiзу;

өрт сөндіруді және конструкцияларды бөлшектеуді экспонаттар мен үй-жайлардың сәулетті әшекелеуін қорғай отырып жүргізу;

сәулет конструкцияларының қуыстарын, жабындыларды, төбеаралық қабырғалардың, желдеткiш және калориферлiк арналардың бойымен оттың таралуының алдын алуға шара қолдана отырып, оларды мұқият тексеру;

өрт сөндіруге, әдеттегiдей, жабылмалы өрт оқпандарын, көбiк, шашыратқыш суды, өрт сөндiргiш ұнтақтарды, инерттi газдарды қолдану қажет.

222. Аппараттық-бағдарламалық кешендердің үй-жайларындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСЖ:

әкiмшiлiктен өрттiң орнын, аппараттық-бағдарламалық кешендердің орналасу ретiн, ғылыми құндылықтар мен оларға от пен түтiннiң қаупi шамасын, автоматты өрт сөндiру қондырғысының iске қосылғандығын анықтау;

қандай өрт сөндiргіш заттарды iске қосуға болатындығын анықтау; әдеттегiдей, өрт сөндiргiш ұнтақтарын, инерттi газдарды және көбiктi қолдану;

әкiмшiлiкпен келiсіп, қуат және жарық жүйелерiн, желдеткiштердi, тоңазытқышты, ауа салқындатқышты өшiру шараларын қолдану;

қандай жабдықтар, машиналар және аппараттар аса құнды екенiн және оларды қорғау жөнiнде қандай шаралардың қажет екенiн анықтау;

өрт сөндiрудi ақпараттық-бағдарламалық кешендерді және басқа материалдық құндылықтарды төгiлген сулардан қорғай отырып жүргiзу;

еден астындағы, төбедегi, аралық қабырғадағы, желдеткiш және калориферлiк арналардағы қуыстарды мұқият тексеру, олармен от тарауының алдын алуға шара қолдану қажет.

6-параграф. Химия, мұнай өңдеу, мұнай-химия және фосфор өнеркәсiбi объектiлерiндегі өртті сөндiру

223. Өрттi барлау кезiнде негiзгi мiндеттердi орындаудан басқа:

технологиялық жабдықтар мен коммуникациялардың жарылу, бұзылу, деформациялау қаупiн;

тығын және тыныс алу арматураның, кабельдер трассалары мен бақылау-өлшеу аспаптарының, металл конструкцияларының барын және оларды сақтау мен қорғау жөнiнде қолданған шараларды;

объектiде өрт сөндiрудiң арнайы құралдарының барын, оларды қолданудың мүмкiндiгi мен мақсаттылығын, сондай-ақ от сөндiргiш құралдармен толтырылғаннан кейiн қайта iске қосуды;

жарылыс, күю, улану, күштi термикалық бұзылу немесе агрессивтi құрамын, санын және тұрған орнын, бұл заттарды қауiптi аймақтан эвакуациялау немесе қорғау тәсiлдерiн;

ашық ауада сумен, сiлтiлермен, қышқылдармен, от сөндiргiш заттармен және басқа заттармен қарқынды өзара іс-қимыл жасауға қабілетті заттардың барын, тұрған орнын және санын;

өрттi сөндiру кезiнде қауiпсiздiк шараларын;

электр энергиясын, тоңазытатын заттарды, суды, буды, инерттi газдарды өшiрген кезде өрттiң немесе жарылыстың мүмкiн болатын орнын;

технология ережесi бойынша жоғары температураға дейiн қыздырылған аппараттарды, жабдықтарды және құбыр өткiзгiштердi;

техникалық себептермен кенеттен авариялық тоқтатуға мүмкiн емес технологиялық қондырғыларды;

көршi цехқа, қондырғыға оттың өту немесе таралу қаупiн, желдеткiш жүйелерi мен өндiрiстiк коммуникацияларды жабудың мүмкiндiгi мен мақсаттылығы, жанғыш заттарды әкетудiң мүмкiндiгiн, технологиялық аппаратурадағы қысым мен температураны төмендетудi;

ұзақ сөндiру кезiнде өндiрiстiк канализацияның өткiзу мүмкіндігін және цех (қондырғы) аймағынан суды бұрудың мүмкiндiгiн анықтау қажет.

224. Химия, мұнай өңдеу, мұнай-химия және фосфор өндiрiсi объектiлерiндегі өртті сөндiру кезiнде ӨСЖ:

өртте жедел штабты құру;

объектiнiң газдан құтқару және басқа арнайы қызметтерімен бiрлесіп, адамдарды құтқару шараларын қолдану;

жанғыш заттардың сипатын ескере отырып, сөндiру құралдарын қолдану, өрт сөндiру қондырғыларын, от сөндiргiш ұнтақтарын, көбiктi, арнайы ерiтiндiлердi барынша пайдалану;

уландырғыш заттары немесе газы бар үй-жайларда және ашық алаңдарда, сондай-ақ оған iргелес жатқан аймақтарда жұмыс iстеушi жеке құрамды сол объектідегі ТОЖҚҚ және қорғаныш киімдерімен қамтамасыз ету;

эвакуацияланатын заттарды ұстағанда абай болу, қызмет етушi персоналға арналған нұсқауларды, сондай-ақ метеорологиялық жағдайды ескеру;

өрттi сөндiрумен бiрге, жоғары температураның әсерi қауiп төндiретiн ғимарат конструкцияларын және технологиялық қондырғыларды, аппараттарды салқындатуды қамтамасыз ету;

технологиялық процесс жағдайы бойынша жоғары температурада жұмыс iстейтiн аппараттардың, жабдықтардың, жеке құбыр өткiзгiштердiң бұзылуын, бүлiнуін және үзiлуiн болдырмау үшiн оларға су тиюіне жол бермеу, осы аппараттарды, жабдықтарды және құбыр өткiзгiштердi қорғау мен салқындатуды объектiнiң инженер-техник қызметкерлерiмен келiсу;

каучук немесе техникалық резеңке бұйымдарды сөндiрудiң бастапқы кезiнде суды барынша көп берiп, жанудың қарқыны бәсеңдегеннен кейiн өрт оқпандарындағы суды көбiкке алмастыруды қамтамасыз ету;

газды алауды жануын толық тоқтағанға дейiн коммуникацияларды, аппараттарды және құбыр өткiзгiштердi салқындату;

алаулық жану кезде температураны төмендету үшiн жану аймағына ол үшiн турбинді шашыратқыш қондырғылары бар өрт оқпандарын және т.б. пайдалану;

жылу ажыратқышты бұзбай, аппараттар мен құбыр өткiзгiштердi қорғауға және салқындатуға шашыранды ағындар беру;

жарылыстар кезiнде болатын жаңа жану ошақтарын сөндiру үшiн сөндiру құралдары бар автокөлiктегi жылжымалы бақылаушыларды және бекеттi қою;

жанған сұйықтардың және ерiген заттардың ағуын болдырмау үшiн құмнан, топырақтан, қиыршық тастан бөгеттер құруды қамтамасыз ету, ал КӘУЗ бұлтының қозғалысы алдынан, объектiнiң қызметiн қатыстыра отырып, шашыранды судан перде қою;

ұзақ өрт жағдайында және цех (қондырғы) аумағынан суды өндiрiстiк құбырлары арқылы ағызу мүмкiн болмаған жағдайда аварияны жою жөнiндегi жұмыстың жауапты басшысымен бiрге техниканы және қолда бар құралдарды пайдаланып, суды басқа жаққа бұру;

ваккумде жұмыс iстеушi технологиялық аппараттарға аварияның таралуы немесе оттың ауысуынан жарылыс қаупiн болдырмау үшiн оларды су буымен немесе инерттi газбен толтырып, жиi салқындатып тұру;

технологиялық қондырғыларда, аппараттарда, коммуникацияларда және сыйымдылықтарда фосфор шығуымен байланысты өртті сөндiрген кезде 5% мыс купоросымен қосылған көбiктендiргiштiң 2% судағы ерiтiндiсiн қолдану;

улы заттар болған кезде объектiнiң медициналық қызметiнiң ұсынысы бойынша өрттi сөндiргеннен кейiн жеке құрамды санитарлық тазалаудан өткiзу, жауынгерлік киімді, ӨТЖ және автомобильдерді газдан тазарту қажет.

7-параграф. Энергетикалық кәсiпорындардағы және электр қондырғылары бар үй-жайлардағы өртті сөндiру

225. Өрттің таралуы ықтимал барлық бағыттар бойынша өрттi барлауды басшы құрамның тәжiрибелi тұлғалары басқаратын ГТҚҚ буындары жүргiзеді.

226. Өрттi барлау кезiнде негiзгi мiндеттердi орындаудан басқа:

энергетика объектiлерiнің ауысымды аға қызметкерiмен байланысын, одан өрттегi жағдай туралы мәлiметтер және сөндiру үшiн жазбаша рұқсат алу;

қандай жүйелердi тоқтату немесе iске қосу қажеттiгiн;

өрт сөндiрушiлердiң iс-қимылы мүмкiн болатын және болмайтын учаскелер мен үй-жайларды;

сөндiру жұмысы барысында өрт сөндiрушiлер үшiн қандай электр қондырғылары қауiптi, өрттiң таралуына қандай жүйелер мен агрегаттар жағдай жасайтынын;

кернеуде тұрған, радиоактивтi, улы заттар, жанғыш сұйық металдық жылу шығарғыштар болған кезде өрттi сөндiру кезiнде қауiпсiздiктiң қандай шараларын сақтау керектiгiн анықтау қажет.

227. Энергетикалық кәсiпорындарда және электр қондырғылары бар үй-жайларда өрттi сөндiру кезiнде ӨСЖ:

өрттiң көлемiне және жұмыс iстеп жатқан үй-жайлардың санына қарамастан өртте жедел штаб құру;

өрттi барлауды бiрнеше барлау топтарымен әртүрлi бағытта жүргiзу (басшы құрам тұлғаларының басшылығымен барлау топтары 4-5 адамды құрайды). Мiндеттi түрде БӨП ұйымдастыру;

өрт сөндіру бөлiмшелерiнiң жеке құрамын объектiнiң аға қызметкерi тиiстi нұсқау өткiзгеннен кейiн және одан белгiленген техникалық үлгiдегi сөндіруге жазбаша рұқсат алғаннан кейiн ғана электр қондырғыларына өрт сөндiргiш заттарды беруге кiрiсу;

электр қондырғыларындағы өрттi сөндiру және жамылғыларды қорғау үшiн бiрiншi кезекте өрт сөндiрудiң тұрақты құралдарын және алып жүретiн лафеттi оқпандарды қолдану;

генераторларды салқындатуға берiлетiн сутегiнi тоқтатуды қамтамасыз ету;

тұрақты кезекшi қызметкерсiз энергетикалық объектiдегi шақыруға шығатын бригада келгенше дейін өрттi алдын ала әзірленген және келiсiлген жоспар бойынша ғана сөндiру;

объектiде қызмет етушi персоналды шақыру шараларын қолдану;

электр желiлерiн және электр қондырғыларын тоқтан ажырату жөнiнде құрамның өз бетiнше әрекетiне жол бермеу, сондай-ақ от сөндiргіш заттарды бермеу;

1 киловольтқа дейiнгi кернеуде тұрған электр жабдығын сөндiруді қоспағанда, жанып жатқан электр қондырғыларына жылжымалы өрт техникаларынан от сөндiргiш заттарды оларды алдын ала тоқтан ажыратқаннан кейiн ғана беру, бұл ретте өрт оқпандары мен өрт сөндіру автомобильдері жерге қондырылуы керек, оқпаншылар, сондай-ақ жүргiзушiлер диэлектрлік ботыларда, қолғаптарда жұмыс iстейдi және өрт көздерiнен 8 метрден кем емес қашықтықта болуы қажет.

ұқсас жағдайда өрт сөндiргенде ауа-механикалық көбiкпен үй-жайларды (тоннель бөліктерін) толтыруды қоспағанда, теңiз суы мен қатты лайланған суларды, сондай-ақ көбiктердiң барлық түрiн пайдалануға тыйым салынады. Бұл жағдайда көбiктi генераторларды алдын ала бекiтеді және жерге қондырады;

электр қондырғылары орнатылған үй-жайларда өртке қарсы қызмет жеке құрамының мөлшерден артық шоғырлануына жол бермеу;

кернеуi 1 киловольттан жоғары жанып жатқан кәбілдердi сөндiргенде жеке құрамның бөлiктерге кiруiне, ал өрт оқпандарын есiктiң ойығынан немесе люктен бағыттауға тыйым салу;

өрт өрши түскенде оның маңайындағы жабдықтар мен қондырғыларды кернеуден алдын ала ажыратып, жоғарғы температурадан шашыранды су шашып қорғау;

кәбілдi құрылыстарда өрттi оларды сумен толтыру жолымен сөндiру мүмкiндiгiн анықтау;

ауамен салқындатылатын генераторлар (синхронды компенсаторлар) iштен жанған өрт байқау люктерiнен немесе арнаулы штуцерлерден берiлген сумен сөндiрiледi, көбiктердi осы мақсаттарда пайдалануға жол бермеу;

сутегiмен салқындатылатын генераторлардағы (синхронды компенсаторлардағы) сутегi жанғанда орталықтандырылған жүйенiң корпусына сутегiнi ығыстыруға арналған көмiр қышқыл газын немесе азот жiберу;

төгiлген майлардағы және турбогенераторлар кәбілдерiндегi өрт ауа – механикалық көбiктермен немесе атқылаған сумен сөндiрiледi, өрттiң таралу қаупi төнгенде май бактерiндегi сұйықтарды авариялық сыйымдылықтарға құйып, құмнан (топырақтан) бөгеттер тұрғызылып, сыйымдылықтарды сумен ығалдандыру жөнiндегi тұрақты қондырғыларға қосып, ал мұндай қондырғылар болмаған жағдайда сыйымдылықтарды салқындату үшін су ағысын беру қажет.

228. Трансформаторлар мен басқа да май толтырылған электр жабдықтарының ішіндегі от сөндіру ұнтақтармен, қалдықсыз көбiктермен немесе шашыратылған сумен жүзеге асырылады, өрт оқпандары шинақұбырлардың саңылауларынан берiледi, бұл ретте трансформаторлардан майлы сұйықтардың авариялық ағызып алынуына жол бермеу керек.

229. Өрт оқпандарының, көбік генераторларының, өрт сөндіру автомобильдері сорғыларының жерге жалғануын ӨСЖ тағайындаған, энергетикалық объектiнiң қызмет көрсетушi персоналы техника қауiпсiздiгiне жауапты адаммен бiрлесіп тексередi. Жылжымалы өрт сөндіру техникасының жерге жалғану орны шартты белгiлермен белгіленеді. Жерге жалғағыштардың қажеттi саны, резерві бар диэлектрлі аяқ киiмдер мен қолғаптар энергетикалық объектiлерде қол сұқпаусыз сақталады және өрт сөндіру жағдайларында ғана пайдаланылады.

230. Атом электр станциялары объектiлерiндегi өртті сөндiру кезiнде ӨСЖ:

сөндiрудi осы Қағидалардың 226-230-тармақтарының талаптарына сәйкес ұйымдастыру;

осы Қағидалардың 210-211-тармақтарының талаптарын сақтай отырып, радиациясы жоғары деңгейдегi аймақта немесе үй-жайда өрт сөндiру бойынша оқшау учаскелер құру;

радиациясы жоғары аймақтарда iстейтiн бөлiмшелермен және буындармен тұрақты байланыс орнату және ұстау, қажет болған жағдайда жұмыс орындау тәртiбi туралы нұсқаулар беру қажет.

8-параграф. Үлкен ауданды жабындардағы өртті сөндiру

231. Үлкен аудандардағы өрттерде мүмкін:

өрттің бос жерлерге, шатыр материалдарына, жабындардың төменгі беттеріне тез және жасырын таралуы және көп түтін шығару;

ашу бойынша көп еңбекті қажет ететін жұмыстарды жүргізу;

ғимараттың сыртқы кіреберістерінен өрт ошақтарының үлкен қашықтығы;

құрылыс конструкцияларының құлауы.

Ескерту. 231-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

232. Үлкен аудан жабындарында өрт сөндiру кезiнде ӨСБ:

үлкен алаңды жабындарда өртті сөндіру кезінде, өрт сөндіру оқпандарын сөндіруге және қорғауға екі бағытта беру қажет: ғимараттың ішіне және жабынға;

жануды жоюға төменнен стационарлық және тасымалды лафетті оқпандармен, сондай-ақ өрт сөндіргіш заттарды көп шығындайтын қол оқпандармен;

өрт сөндіру кезінде өрт сөндіру құралдарын енгізумен, бір мезгілде терезелердің немесе жарық шамдарының жоғарғы бөліктерін ашып, түтін шығаруды ұйымдастыру;

ішкі өрт крандары және құрғақ құбырлардың болуы мен пайдалану мүмкіндігін анықтау;

өрттің тез таралуы кезінде жабында үзіктер жасау;

бастапқы шекара ретінде отқа төзімді аймақтарды, өртке қарсы қабырғаларды қолдану, осы пункттерде өрт оқпандарының қажетті санын шоғырландыру;

сөндіру процесінде жабын конструкцияларының беріктігіне тұрақты бақылау орнату, жеке құрамды қауіп туралы ескерту, сондай-ақ жабынға және оның астына жеке құрамның шамадан тыс жиналуына жол бермеу қажет.

Ескерту. 232-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

9-параграф. Жанатын полимерлiк жылытқыштармен қосылған металл конструкциялы ғимараттардағы өртті сөндiру

233. Өрт сөндiру кезiнде өрт оқпандарын бiрнеше бағыттарда:

ғимараттың iшiне жабынның көтергіш конструкцияларын, төменгi белдеу тiректерiн, шатыр панельдері мен қабырға панельдерiнiң iшкi беттерiн салқындату үшін, сондай-ақ ғимараттың iшiндегi ошақтарды сөндіруі және материалдық құндылықтарды қорғауы;

ғимараттың жабынында - бүкiл аудан бойынша отты сөндiру және таралуын болдырмау үшін бiруақытта түтiндi жою және температураны түсiру, сондай-ақ төбе кiлемшiлерiн ашу және жылытқышты бөлiп тастау үшiн;

қабырғалардың сыртқы бетiне біруақытта конструкцияларды ашу және бөлiп тастаумен бірге қабырға панелдерiн салқындату және сөндіру үшiн беру қажет.

234. Жанатын полимерлiк жылытқыштары бар металл конструкциялардан жасалған ғимараттарда өрт сөндiру кезiнде ӨСБ:

жабында сөндiрудi су шығысы әртүрлі өрт оқпандарымен жүргiзуі;

жабынның көтергіш конструкцияларын, төменгi белдеу тiректерiн, шатыр және қабырға панельдерiнiң iшкi беттерiн салқындатуды су шығысы көп, оның ішінде лафеттi оқпандармен жүргiзуі;

ғимарат iшiндегi ошақтарды сөндiруді және материалдық құндылықтарды қорғауды жабық өрт оқпандарынан есiк және терезе ойықтарынан бүріккіш су беру арқылы жүргізуі;

қабырға панелдерiн сөндiруге көп мөлшердегі су шығысымен қол өрт оқпандарын беруі;

оттың аралас секциялар мен бөлiктерге белдеулер мен қоршағыш конструкциялар, өртке қарсы қабырғалар мен аражабындар арқылы өту мүмкiндiгiн ескеруі;

жабындарда өрт сөндiру кезiнде тірек шеп ретiнде аэрациялық жарық шамдарын, желдеткiш каналдарын пайдалануы;

өрттi сөндiру аяқталғаннан кейiн жану ошақтарын жою мақсатында қабырға және төбе панелдерiн ұқыпты тексеруі қажет.

10-параграф. Тоқыма өнеркәсiбi кәсiпорындарындағы өртті сөндiру

235. Тоқыма өнеркәсiбi кәсiпорындарындағы өртті сөндiру кезiнде ӨСБ:

ГТҚЖ-ның күшейтiлген буындарымен бiрнеше бағытта барлау жүргiзуі;

өрт оқпандарын есiк, терезе және технологиялық ойықтар арқылы, саты торлары, көршi үй-жайлар жағынан бiруақытта төмен және жоғары орналасқан қабаттарды және аралас үй-жайларды, тозаң тұратын камералар мен шатыр үй-жайларын қорғауға жану мөлшері бойынша беруі;

тозаң бар үй-жайларға су бүріккіш өрт оқпандарын қолдануға және тек үй-жайлар ылғалданғаннан кейiн ғана оны ықшамдалған ағынмен сөндiруі;

ойықтарды қорғау үшiн дренчерлiк қондырғыларды қосуы;

қондырғы болмаған жағдайда ойықтарды өрт оқпандарымен қорғауы;

пневматикалық және монорельстiк көлiктiң желдеткiш жүйелерiн өшiруі, осы жүйелерде от тараған жағдайда оны сөндiру үшiн көбiктi қолдануы;

техникалық шатырларда, "тозаңды жертөлелерде" және басқа жертөле үй-жайларында өрт шыққан кезде бүріккіш суды немесе көбiктi қолдануы қажет.

11-параграф. Элеватор-қойма шаруашылығының объектiлерiндегі, диiрмен және құрама жем кәсiпорындарындағы өртті сөндiру

236. Элеватор-қойма шаруашылығы объектiлерiндегi, диiрмен және құрама жем кәсiпорындарындағы өртті сөндiру кезiнде ӨСБ:

желдеткiш және аспирациялық жүйелердi тоқтатуға және жабуға, кәсiпорын жұмысын тоқтатуы, егер жабу қондырғысы деформацияланса, ауа өткiзгiштi ашып, оны көбiкпен толтыруы;

сөндiруді және өнiмдi шығаруды сүрлем немесе бункер көлемiнде мiндеттi түрде ортаны көмiрқышқыл газбен немесе азотпен бәсеңдету арқылы жүзеге асыруы;

элеватор мұнарасындағы өрттi сөндiруге өрт оқпандарын сүрлем үстiндегi үй-жайлар жағынан тұрақты сатылар арқылы және мұнараның төменгi жағынан - iшкi сатылар арқылы беруі, біруақытта мұнараны диiрменмен немесе басқа үй-жайлармен жалғастыратын галереяларды қорғауды қамтамасыз етуі;

диiрмендердегi өрттi сөндiру кезiнде бүріккіш өрт оқпандарын бiрiншi кезекте өрт ошағына және жоғары орналасқан қабатқа, содан кейін өрт оқпанын төменгi қабатқа және ойықтарды қорғауға беруі;

ұн және элеватор тозаңы бар және ұн төгiлген жайларда ТБҰ ұштары бар өрт оқпандарын пайдалануы;

тек ылғалдандырғаннан кейін ықшамдалған ағынмен сөндiруі, оларды ашық ұн үйiндiлерiне бағыттауға жол бермеуі;

жанбайтын аралас тозаңды үй-жайларда конструкциялардың бетiн және жабдықтарды бүріккіш ағындармен суландыруды жүргiзуі;

жоғарғы қабаттарға су беру үшiн құрғақ құбырларды және сорғы-көтергiштерді қосумен, iшкi өрт сөндіру крандарын қолдануы;

галереялар және транспортерлер бойынша оттың таралуын шектеу үшiн су перделерiн iске қосуы, сондай-ақ транспортер таспалары учаскелерін алып тастауы;

жанбаған үй-жайларда дән мен ұнды судан қорғауды ұйымдастыруы қажет.

237. Дән кептiргiштерде шыққан өрт кезінде желдеткiштердiң жұмысын тоқтату, кептiру камерасына жылу тасымалдағыштың беруін, кептiргiштен қоймаға астық берудi тоқтату және кептiргiшке дымқыл дән берудi арттыру керек.

12-параграф. Ағаш өңдеу және целлюлоза-қағаз өнеркәсiбi кәсiпорындарындағы өртті сөндiру

238. Ағаш өңдеу және целлюлоза-қағаз өнеркәсiбi кәсiпорындарындағы өрт кезiнде ӨСБ:

картон және қағаз жасау машиналарына біруақытта су өрт оқпандарын және көбiктi берумен бiрге масса берудi тоқтату шараларын қабылдауы;

хлорды, хлор өнімдерін, күкiрт және басқа да уландырғыш заттар дайындайтын және сақтайтын жасайтын цехтарда, сондай-ақ оларды тасымалдауға арналған құрылыстарда жұмыс iстейтiн бүкiл жеке құрамды (өрт сөндіру автомобильдерінің жүргізушілерін қоса алғанда) қорғау құралдарымен қамтамасыз етуі;

хлордың шығуымен байланысты болған авариялар жағдайында кәсiпорынның газдан құтқару қызметiмен бiрлесiп бiрiншi кезекте хлор бұлтын, оның таралу жолдарын бүріккен су ағындарымен жоюды және газдың шығуын жоюды қамтамасыз етуге, жеке құрамның ТОЖҚҚ және теріні қорғау құралдарындағы жұмысын қамтамасыз етуі;

бункерлер мен транспортер таспаларын қорғау үшiн жаңқа беретiн жер асты бункерлерi галереясына өрт оқпандарын берудi, біруақытта бункерлердiң астында қарқынды су құюды қамтамасыз етуі, ал өршiген өрт кезiнде мүмкiндiгiнше сумен басуы;

жаңқалар және қабықтар беретiн көлбеу галереяларда цех жағынан галереялардың жоғары бөлiгiнен өрт оқпандарын енгiзудi және өртті төменнен жоғары қарай сөндіруді ұйымдастыруы қажет.

13-параграф. Металлургия кәсiпорындарындағы өртті сөндiру

239. Өрттi барлау кезiнде негiзгi тапсырмаларды орындаудан басқа:

технологиялық жабдықтарды тоқтату және электр энергиясын өшiру мүмкiндiгiн;

майды гидрожүйеге берудi, тез тұтанатын және жанатын сұйықтарды шахтаға үстеме ретiнде көмiр беретiн жолдарға берудi тоқтатудың мүмкiндiгi мен қажеттiлігiн;

оттың тиейтiн тораптарда, транспортерлiк галереяларда, май және кәбілдiк тоннельдерде, жертөлелерде, машина залында таралу мүмкiндiгiн анықтауы қажет.

240. Металлургия кәсiпорнында өрт сөндiру кезiнде ӨСБ:

өртте жедел штабты ұйымдастыруы;

жұмыс ауданындағы ауаны бақылау және оған талдау жасау үшiн объектiнiң газдан құтқару қызметiн тартуы, өртті сөндiру жөніндегі жұмысты ТАОЖҚҚ-мен жүргізуі;

транспортерлiк галереялардағы өрттi сөндiру үшiн көтергіш конструкцияларды сөндiруге және қорғауға көп мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандарын берудi ұйымдастыруы, галереялардың тиеу тораптарындағы және сүйейтін бағаналарына тірелуге қосылатын жерлердегi оқпаншылар шебін анықтауы;

жалға беру орындарында өрт сөндiру үшiн әдеттегiдей, май өткiзгiштер тоннельдерiн қорғау үшiн де және энергетикалық өндірістердің электр машина залы жағынан да көбiк оқпандарын беруі;

гидравлика жүйесiнен шығып жатқан майдың атқылап жануы кезiнде металл фермалардың жабындарын сөндiру және салқындату үшiн көп мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандарын беруі;

объектi әкiмшiлiгi арқылы май берудi тоқтатуға шаралар қабылдауы;

әдеттегiдей, май бактарының және май өткiзгiш траншеяларын сөндiру және қорғау үшiн май жертөлелерiне көбiк оқпандарын беруі;

авария кезінде май және қож төгiлуі салдарынан қасындағы көтергіш конструкцияларды салқындатуы қажет.

14-параграф. Тоңазытқыштардағы өртті сөндiру

241. Тоңазытқыштағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

өртке қарсы белбеулер орналастырылуын анықтауы, құрылыс конструкциясы және сақталатын өнiмдер туралы мәлiмет алуы;

аммиак бұлтын шашыранды су ағындарымен белсендi суаруы;

желдеткiш жүйелерiнiң жұмысын және салқындатқыш заттарды жанған үй-жайларға беруді тоқтатуы, тоңазытқыш қондырғыларын өшiруі, өрт сөндіру бөлiмшелерiнiң жеке құрамы жұмыс iстеп жатқан аймаққа салқындатқыштардың шығуына жол бермеуге шаралар қабылдауы;

оттың таралу шекарасын анықтау үшiн жылу оқшаулағышты оның бар тереңдігіне бақылау ашуын жүргiзуі;

жылу оқшаулағышпен от тараған кезде механикаландырылған құрал-саймандардың көмегiмен онда өртке қарсы бөлу жасауы;

тоңазытқыш камералар мен жылу оқшаулағыштарды сөндiру үшiн сулағышы бар шашыранды су ағынын және көбiктi пайдалануы қажет.

15-параграф. Сауда кәсiпорындарындағы және тауар-материалдық құндылықтар қоймаларындағы өртті сөндiру

242. Сауда кәсiпорындарындағы немесе тауар-материалдық құндылықтар қоймаларындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

адамдардың, материалдық құндылықтардың орналасқан орнын нақтылауы, тиеу-түсiру құралдарын пайдалана отырып, оларды эвакуациялау немесе қорғау тәртiбiн анықтауы және шаралар қабылдауы;

сөндiру үшiн жабылмалы өрт оқпандарын, шашыранды суларды, көбiктi, өрт сөндiргiш ұнтақтарды және инерттi газдарды беруі;

қасақана от қою белгілері немесе басқа себептер болған жағдайда өрттiң себебiн анықтауға шаралар қабылдауы, жедел-тергеу тобы келгенге дейiн заттай айғақтардың сақталуын қамтамасыз етуі қажет.

7-тарау. Ашық жерлердегі өртті сөндіру

1 -параграф. Тез тұтанғыш, жанғыш сұйықтар және сұйытылған көмiртегi газдары сақталатын резервуар парктеріндегі өртті сөндiру

243. Өрттi барлау кезiнде, жалпы мiндеттерiн орындаудан басқа:

жанып жатқан және көршi резервуардағы ТТС және ЖС-ның мөлшерi мен түрiн, толу деңгейiнiң, су көтермелерiнiң бар болуын, резервуарлар төбелерiнiң бұзылу сипатын;

шұңқырлау жағдайын, резервуар бұзылғанда немесе шығарындылары кезiнде аралас құрылыстарды зақымдау қатерін, сұйықтардың ықтимал ағу жолдарын;

өндiрiстiк және нөсер кәріздерінің, байқау құдықтары мен гидрожапқылардың болуы және жай-күйін;

резервуардан мұнай өнiмдерiн сору немесе шығару және оларды сумен немесе бумен толтыру мүмкiндiгiн;

өрт сөндiру құралдары мен қондырғыларының, сумен жабдықтаудың және көбiктүзгiш заттардың бар-жоғын және жай-күйін, көршi объектiлерден көбiктүзгiш заттарды тез жеткiзу мүмкiндiгiн анықтау қажет.

244. ӨСБ бірінші кезекте:

жанып жатқан және оған көршi резервуарларды қажеттi салқындатуды ұйымдастыруға;

құрамына объектiнiң инженер-техникалық қызметкерлерiн және әкiмшiлiк өкiлдерiн мiндеттi түрде қосумен, өрт орнында өрт сөндіру жедел штабын құруға;

техника қауiпсiздiгiнiң қажеттi талаптарын қамтамасыз етуге объектi мен өртке қарсы қызметiнің арнайы тағайындалған қызметкерлерінiң көмегімен жеке өзі шаралар қабылдауға;

көбiк шабуылының дайындығын ұйымдастыруға;

өрт сөндіру автомобильдерін алыс су көздерiне орналастырумен, көршi резервуарларды шұңқырлау бойынша қорғаудың екiншi шебiн құруға және көбiк генераторлары мен оқпандар қосылған резервтi магистральды жеңқұбыр жолдарын төсеуге мiндеттi.

245. Резервуардағы өртті сөндiру кезінде бөлiмшелердiң бiрiншi кезектегi iс-қимылдары су өрт оқпандарын беру, сондай-ақ жанып жатқан қажеттілігіне қарай көршi резервуарларды салқындату үшiн стационарлық қондырғыларды қосу болып табылады.

Бiрiншi өрт оқпандары жанып жатқан резервуарларды салқындатуға, содан кейiн желдiң бағытын есепке ала отырып, жанып жатқан екi нормативтiк ара қашықтықта орналасқан барлық көршi резервуарларды қорғауға және салқындатуға беріледі. Жанған резервуарға бiрiншi өрт оқпандарын резервуардың қабырғаларына желге қарсы және жел жағы учаскелерiне беру қажет.

Жанып жатқан және көршi резервуарларды салқындату, сондай-ақ темiрбетонды резервуарлардың арматураларын қорғау үшiн көп мөлшердегі су шығысымен, оның ішінде лафеттi оқпандарды қолдану қажет. 10 000 текше метр және одан да үлкен көлемдегi резервуарларды салқындатуды лафеттi оқпандармен iске асырған жөн.

Өрт оқпандарының саны, бiрақ жанбаған резервуарлар үшiн кемінде екі және жанып жатқан резервуарларға кемінде үш есебімен анықталады. Жанбаған резервуарлар үшiн есеп резервуарлар периметрiнiң жартысына жүргiзiледi.

Жерасты темiрбетонды резервуарлардағы өрт кезiнде, тек тыныс алу және көршi тереңдетiлген темiрбетонды резервуардың төбесiне орналасқан басқа да арматуралар салқындатылады.

Шұңқырлауда мұнай өнiмдерi жанғанда резервуарлар қабырғаларын салқындату тікелей жалын аймағында өзара іс-қимыл лафеттi оқпандармен жүзеге асырылады. Бұл ретте, басқару тораптарын түпкi ысырмамен және соқпандармен, сондай-ақ фланцеттiк қосылыстарды салқындату қажет.

Көбiкті шабуыл кезiнде резервуардың қызған қабырғаларының барлық бетiн және көбiк көтергiш орналасқан орындарда қарқынды салқындату қажет. Резервуардағы қарқынды жану артынша төмендегеннен кейiн, су ағынын резервуар қабырғаларына сондағы мұнай өнiмдерiнiң деңгейiмен және жанармайдың жоғарғы қабаттарын салқындату үшін бiршама төмен деңгейде бағыттау қажет.

Өртті жойғанға дейін және олар толығымен суығанша резервуар үзiлiссiз салқындатылады.

246. ӨСБ көбiкті шабуылдың дайындық барысын жеке өзi бақылап, көбiк көтергiштер орналасатын орындарды анықтайды, көбiк шабуылын өткiзiлуiне берiлген есептiң дұрыстығын тексередi.

247. Көбiк шабуылын дайындау үшiн:

көбiк шабуылын дайындау және оны жүргiзу бойынша өртке қарсы қызметтiң басшы құрамы қатарынан ең тәжiрибелi тұлғаны бастық етiп тағайындау;

өрт орнында күштер мен құралдардың өрт сөндіру есебі саны шоғырландырылады; көбiктүзгiш қор есептiк өрт сөндiру уақыты 15 минут кезінде үш еселенiп қабылданады (көбiктүзгiш қор көбiк берудi 45 минут бойы қамтамасыз етуі тиіс);

көбiк берудің жиналған схемасын тиянақты тексерiп (көбiк генераторымен көбiк көтергiштiң ұшы шығып тұруы тиiс), автомобильдің жұмысын тексерiп көбiктiң сапасын көзбен анықтайды. (егер 1-2 минут ішінде сапалы көбiк болмаса, себептері анықтап және ақаулықты жояды);

көбiк шабуылын бастау және тоқтату туралы дауыс зорайтқыш қондырғысынан жариялап және рация арқылы қайталайды.

248. Көбiк шабуылы барлық есептелген құралдармен бiр мезгiлде қызып кеткен сұйықтықты сөндiру кезіндегі мерзімді беруден басқа жағдайда жану толық тоқтатылғанша үздіксіз жүргiзiледi.

Мұнай өнiмдерiнiң қайтадан жануын алдын алу үшiн жану тоқтатылғаннан кейiн 3-5 минут ішінде резервуарға көбiк берудi жалғастыру қажет. Есептiк қарқындылығымен резервуар қабырғаларын салқындату, олар толығымен суығанынша жүргiзiлуi қажет.

Егер көбiк шабуылы басталғаннан бастап 30 минут iшiнде жану толығымен сөнбесе, онда көбiк берудi тоқтатып, себебiн анықтау керек.

249. Бiрнеше резервуарлар жанған жағдайда және бiр уақытта сөндiру үшiн күштер мен құралдар жеткiлiксiз болғанда, барлық күштер мен құралдарды жел соғып тұрған жақта орналасқан бiр резервуарды немесе өрт бәрiнен бұрын өрт шалмаған көрші тұрған резервуарларға қауіп туғызатын резервуарды сөндіруге шоғырландырылады. Мұндағы өрттi толығымен сөндiргеннен кейiн, күштер мен құралдарды қалған резервуарлардағы өртті толық сөндiру үшiн топтастырылады. Өрттi сөндiрудi, бәрiнен бұрын, көршi тұрған резервуарларға, технологиялық жабдықтарға, ғимараттар мен құрылыстарға қауiп туғызатын резервуардан бастайды.

Күштер мен құралдар жетіспеген кезде ТТС мен ЖС сақтап қалу мақсатында (ерекше жағдайларда) біруақытта резервуарлардың қабырғалары салқындатыла отырып бақылау жасау арқылы олар сорғызылып алынады.

250. ЖЖС және ЖС жанған жағдайда резервуарда пайда болған "қалталарға" көбiк немесе ұнтақ оқпандарын пайдаланады, оны резервуардың қабырғасында жасалған тесiктерден беру қажет.

"Ұнтақ-көбiкпен" аралас сөндiру кезiнде жану ұнтақпен сөндiрiледi, содан соң қайта жануды болдырмау үшiн көбiк берiледi.

251. Қара мұнай өнiмдерi бар резервуарлардағы жану кезiнде шығарындылардың алдын алуға уақытында шаралар қабылдау мақсатында мұнай өнiмдерiнiң қызуына және резервуардың түбiнде судың бар-жоқтығын үзiлiссiз бақылап тұру, мерзімді оны сорады (түсіреді).

Қауiптi аймаққа (шұңқырлауға) өрт сөндiруге қатысы жоқ өрт сөндiру бөлiмiнiң жеке құрамын, объектiнiң қызмет көрсететiн персоналын, қауiптi аймақта (шұңқырлауға) адамдардың барынша аз болуы үшiн оқпаншыларды алмастыруды бiр мезгiлде жүргiзбейдi.

ТТС және ЖС-ның жерасты резервуарлары жанған кезде жанған және көршi резервуардың периметрін белгiлейді.

Өрт оқпандарымен жұмыс iстеушi жеке құрамды қорғау үшiн жылу шығылыстырғыш костюмдерді пайдаланады.

Қайнау немесе жарылыс қатері туындаған кезде жеке құрамды эвакуациялауға сигнал ӨСБ-нің немесе жедел өрт сөндіру штабының бұйрығы бойынша өрт сөндіру автомобилінен ұзақ дабылмен беріледі. Өрттегі барлық сигналдар эвакуациялауға берілетін сигналдардан табанды түрде өзгеше болуы тиіс.

252. Төбесi жүзгiш резервуарлардағы өрттiң басталу сатысында, резервуар қабырғасы мен оның жүзгiш төбесi арасындағы мұнай өнiмдерi жанған кезде, келген күштер мен құралдардың санына қарамай дереу сөндiруге кiрiсу керек.

253. Газ сақтау объектілерінде (газ толтыру станцияларында) өрттерді сөндіру кезінде:

алау газдың жануынан қуатты жылулық сәуле шығару;

төгілген конденсатын үстімен тез таралуы;

"от шарының" пайда болуы;

пайда болған газ-ауа қоспаларының жарылыстары;

аппараттар мен құбырлардың деформациясы және жарылуы;

төгілген сұйытылған газды және алауды бір мезгілде сөндірудің қиындығы.

Өрттерді сөндіру бойынша іс-қимылдарды жүргізу кезінде:

жанып жатқан және көршілес ыдыстарда (газгольдерлерде, резервуарларда) сақталатын газдың түрін, желдің бағытын, газ бұлтының таралу жолдарын және пайда болған газдану аймақтарының қауіптілік дәрежесін белгілеу;

өртті сөндіру бойынша жұмыстарды орындау үшін жеке құрамның ең аз санын тарту, қауіпті аймаққа өрт сөндіру бөлімдерінің жеке құрамын, сөндірумен айналыспайтын объектінің қызмет көрсетуші персоналын жібермеу;

осы мақсат үшін объектіні және арнаулы қызмет қызметкерлерін тарта отырып, ықтимал жарылыс радиусын ескере отырып, өрт орнын қауіпсіз қашықтықта қоршауды ұйымдастыру, қажет болған жағдайда адамдарды жақын маңдағы тұрғын үйлер мен объектілерден эвакуациялауды ұйымдастыру;

бар болса жанып жатқан изотермиялық резервуарлардағы стационарлық суару жүйесінің жұмыс қабілеттілігін анықтау;

резервуарлар тобының үйіндісінің биіктігі мен күйін анықтау;

өртке қарсы су құбырындағы судың қысымын және су перделерін жасау үшін бүріккіш саптамалары бар лафет оқпандарын пайдалану үшін оны ұлғайту мүмкіндігін анықтау;

объектінің өкілдерін жедел штаб құрамына енгізе отырып, құру;

объектінің объекті авариялық қызметімен, қаланың газ қызметімен өзара іс-қимылды ұйымдастыру;

объектінің объекті соңдай-ақ өрт күзетінің арнайы тағайындалған қызметкерлерінің жеке және көмегімен еңбекті қорғаудың қажетті талаптарының орындалуын қамтамасыз ету шараларын қабылдау;

қажетті су шығынын қамтамасыз етуге, тыныс алу органдарын қорғау құралдарының болуына, күштер мен құралдар резервін орналастыруға және қалыптастыруға жауапты тыл бастығын тағайындау.

Ескерту. 253-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

253-1. Оқшаулау жану СКГ үшін және өнімнің күйіп кетуіне қауіпсіз жағдай жасау үшін МӨҚҚ бөлімшелері қажет:

шұғыл шараларды қабылдауға міндетті тоқтату бойынша берілген өнімнің жану, жабуға келтірілген құбырлар және айдау мүмкіндігінше өнім резервтік сыйымдылықтар;

бұғаз аймағын шектеу;

қысымдағы аппараттар мен құбырларды анықтау және олардың деформациясы мен жарылуын болдырмау үшін шаралар қабылдау;

жанып жатқан көршілес резервуарлар мен басқа да сыйымдылықтар мен құрылыстарды қорғау үшін өрт оқпандары мен жүйелерін үздіксіз сумен жабдықтауды қамтамасыз ету, бекіту арматурасы мен фланецті қосылыстарды қорғауға ерекше назар аудару;

объектінің стационарлық жүйелерін тарту;

жел жағында төгілген және жанып жатқан газды өрт сөндіргіш ұнтақпен, төмен және орташа көбейтілген көбікпен сөндіруге;

факельді жануы тасқынды өткен соң өрт сөндіргіш ұнтақтар таратылсын, газ-су ағындары, көбік, бүріккіш және жинақы су ағындары;

бөшкелер мен техниканы жылу сәулесінен қорғау үшін жылу шағылыстыратын костюмдер мен су перделерін пайдалану;

қорғалатын объектінің алдына жалын майданынан 1,5 м жақын емес су перделерін орнату (ағындарды беру жұмыс қысымы 0,6 МПа, көкжиекке 50° бұрышпен жүзеге асырылады);

жауынгерлік міндеттерді орындау процесінде жоғары температура аймағында жеке құрамның ауысымдық жұмысын және суаруды ұйымдастыру;

өрт қауіпті аймақтарда техниканың жұмыс істеуіне жол бермей, газдану аймақтарының шекараларын айқындау. Жедел штабтың өкімі бойынша ғана қауіпті аймақтарда қозғалуға жол бере отырып, белгілер мен бекеттерді орнатуды ұйымдастыру;

күштер мен құралдардың резервін қауіпсіз қашықтықта орналастыру;

мүмкіндігінше қызмет көрсетуші персоналдың көмегімен газдарды жанып жатқан және көршілес резервуарлардан бос резервуарларға ауыстыруды немесе резервуарлардағы қысымды төмендету мақсатында газды алауға шығаруды ұйымдастыру;

резервуарларды босату кезінде инертті газдармен немесе бумен толтыруға, босатылған ыдыстарды оларды инертті газдармен немесе бумен толтырмай салқындатуға болмайды.

СКГ - ны сөндіру кезінде резервуарларда судың көп шығыны бар қолмен өрт оқпандарын беру, жанып жатқан және көршілес ыдыстар мен құбырларды салқындату үшін стационарлық лафеттік қондырғылар мен суару жүйелерін пайдалану қажет. Мүмкіндігінше газдарды жанып жатқан және көршілес ыдыстардан бос ыдыстарға ауыстыруды қамтамасыз ету немесе ыдыстардағы қысымды төмендету мақсатында газды алауға шығару.

Сыйымдылықтарды босату кезінде мүмкіндігінше оларды инертті газбен толтыру.

Ескерту. Қағида 253-тармақпен толықтырылды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

2-параграф. Газ және мұнай атқыламаларындағы өртті сөндiру

254. Атқыламаларды сөндiру жөнiндегi өрт сөндіру бөлiмшелерiнiң барлық iс-қимылдары құрамына ӨСБ кiретiн ашық атқыламаларды жою жөнiндегi жұмыс штабы басшылығының шешiмдерi және нұсқауларын ескере отырып, жүзеге асырылады.

Атқыламаны жою үшін қажеттi жұмыстарды жүргiзуге: өртке қарсы, инженерлiк, медициналық, сумен жабдықтау, көлiкпен жабдықтау, тамақтандыру және бақылау-өткiзу сияқты түрлі қызметтер қатысады.

255. ӨСБ мен жедел штабтың өрттегi негiзгi мiндеттерi:

ұңғыма аузында жұмыс iстейтiн адамдарды қорғау үшiн су ағындарымен қамтамасыз ету;

сөндiру тәсiлiн таңдау және күштер мен құралдардың қажеттi санын анықтау;

тактикалық сөндiру жоспарын әзірлеу, өрттегі учаскелердi анықтау, байланысты ұйымдастыру, жағдайдың өзгеруiн ескере отырып жоспарды түзету;

жұмыстың әрбiр кезеңiнде учаскелер бойынша күштер мен құралдарды орналастыру, бөлiмдердiң алдына мiндеттер қою;

басқа қызметтермен өзара iс-қимыл жасауды қамтамасыз ету және өрт бөлiмшелерiнiң табысты жұмысына жағдай жасау үшiн оларға мiндеттер қою (сумен және ЖЖМ-мен, ұңғыма аузында дренаж қондырғысымен, арнайы киiмдермен және жеке қорғаудың басқа құралдарымен, тұрмыстық жағдайлармен және т.б. қамтамасыз ету);

күнделiктi техникалық қызмет көрсетудi, өрт сөндіру автомобильдерiн жөндеудi ұйымдастыру;

жеке құрамның қауiпсiз жұмысы үшiн жағдайды қамтамасыз ету.

256. Өрт сөндiруге дайындық мынадай:

су мен өрт сөндiргiш ұнтақтың есептiк (әрбiр кезеңде) қорын жасаудан;

ұңғыманың аузын жабдықтардан, металл конструкциялардан және басқа материалдардан тазартудан;

сөндiру құралдарын өрістету және оқпаншылар мен өрт сөндіру автомобилі үшiн алаң әзiрлеуден тұрады.

257. Сөндiру құралдарын өрістету кезiнде:

ұзаққа созылған өрт кезiнде су айдындарынан атқыламаға диаметрi 100-150 миллиметр металл құбыр өткiзгiштерiн жүргiзiп, оларды бастиектермен, ысырмалармен жабдықтау;

су айдындарын әдетте, сағадан 150-200 метр ара қашықтықта күштi желге тiк бағытта ұңғыманың аузынан қарама-қарсы екi жағынан қауiпсiз жерде орналастыру, әр су айдынының қасынан 5-10 өрт сөндіру автомобилін орналастыру үшiн алаңдарды жабдықтау;

әдетте, жоғары температура аймағында резеңкеленген тегеурінді өрт жеңқұбырларын салу;

ұңғыманың аузына іргелес аумаққа жеңқұбыр желілері төсеу жер бетiн су ағынымен алдын ала салқындатқаннан кейін жүрігізілуі керек;

жоғары температура жағдайында өрт сөндiрудiң таңдап алынған тәсiлiне байланысты жеке құрамның iс-қимылын пысықтау және оны жылу шағылыстырғыш қорғаныш костюмдерiмен және басқа қорғау құралдарымен қамтамасыз ету қажет.

258. Мұнайды бұру және жинау бойынша іс-шаралар:

шұңқырлаудың көмегiмен мұнай мен конденсаттар таралу аймағын шектеудi; шұңқырлаудан мұнай мен конденсаттарды жоғары температуралы аймақтан тыс орналасқан арнайы ыдыстарға (қамбаға) гидро қақпағы бар құбыр өткізгіштердің немесе көбікпен толтырылған траншеялардың көмегімен бұруды;

мұнайды ыдыстардан (қамбадан) оның толуына қарай іріктеп алуды және оны өрт аймағынан тасымалдауды көздейдi.

259. Өрт сөндiру үш кезеңнен:

ауыздағы жабдықтарды және ұңғыма төңiрегiндегi металл конструкцияларды салқындату, iргелес аймақтарды салқындату, жылу бөлу қарқынын азайту мақсатында атқыламаларды суландыру, ұңғыма аузы төңiрегiндегi мұнай және конденсаттың жану ошақтарын сөндiруден:

атқыламаны 1-кезеңдегi операциямен бiр мезгiлде жалғастырып тікелей сөндiруден;

өрт сөндiргеннен кейiн ұңғыманың алдын салқындату және атқыламаны суландырудан тұрады.

260. Атқыламаның түрлерiне байланысты өрт сөндiрудi мына тәсiлдердiң бiрiмен жүргiзеді:

ұңғымаға су толтыру немесе превентордың және шығарындыға қарсы жабдықтың ысырмасын жабу арқылы;

газ-сумен сөндiру автомобильдерінің ағындарымен;

арнайы қондырғылармен ұнтақтарды импульстi беруiмен;

лафеттi оқпандардың су ағындарымен;

жарылғыш заттар зарядының жарылысымен;

ұйытқыма ұнтақ тәсiлiмен;

өрт сөндіру автомобильдерінің көмегi арқылы өрт сөндiргiш ұнтақтармен;

құрама тәсiлмен;

көлбеу ұңғыма бұрғылап және оған арнайы ерiтiндiнi толтырумен.

261. Превентордың ысырмасын жабу немесе суды ауыздағы қондырғы арқылы толтыру кезiнде ӨСБ:

ұңғыма аузындағы жабдықтардың салқындауын қамтамасыз етуге;

ысырманы немесе превенторды жабу жұмыстарын атқарушылардың барлығын сумен барынша ылғалдандыруға және су ағынымен тұрақты қорғауға мiндеттi.

262. Атқыламаны жаппай су ағындарымен сөндiру кезiнде ӨСБ:

талап етілетін өрт оқпандары санын есептеуі;

өрт оқпандарын ұңғыма аузынан 6-8 метр, алайда 15 метрден артық емес қашықтықта орналастыруы;

су ағындарының оқпандарын атқылама алаулары шыққан жерге, содан соң әрбiр 1-2 метрден кейiн 30-50 секундқа тоқтатып, үйлестiре және баяу жоғары көтеруі;

ағымдарды басқару үшiн бiр жетекшi өрт оқпанын, қалған басқа өрт оқпандары оған бағыт ұстау үшiн бөлуі қажет.

263. Газ-сумен сөндіру автомобильдері көмегiмен атқыламаны сөндiру кезiнде ӨСБ:

газ-сумен сөндiру автомобильдерінің су беретiн техникалардың және сақтандыруға арналған тракторлардың талап етілетін санын санап беруі;

бiрнеше автомобильдер жұмыс iстеген кезде синхронды жұмысты қамтамасыз ету үшін жауапты адамды тағайындауы;

газ-сумен сөндiру автомобильдерін ұңғыма аузынан 15 метр қашықтықта орналастыруға және оларды жұмысқа дайындауы;

атқылама төңiрегiндегi жанудың жекелеген ошақтарын сөндiру басталар алдында жоюы;

сөндiрудi қозғалтқыштың барынша көп айналысы кезiнде жүргiзуі қажет.

264. Осы Қағидалардың 260-тармағында көрсетiлген басқа тәсiлдермен сөндiру қолданыстағы ұсынымдар бойынша жүргiзiледi.

Жарылғыш заттардың жарылысымен сөндiру басқа тәсiлдер тиiмсiз болғанда тиiстi ұйымдардың келiсiмiмен арнайы әзірленген жоспар бойынша жүргізіледі.

265. Теңiз газ-мұнай кәсiптерiндегi атқыламаларды сөндiру кезiнде ӨСБ жалпы мiндеттердi атқарудан басқа:

метеорологиялық жағдайдың жай-күйіне байланысты өрт сөндіру кемелерiн қолданысқа енгiзуі;

мұнайдың жанған қабатының таралуын болдырмау үшiн оның ауданын шектеу жөнiндегi іс-шараларды жүзеге асыруы;

теңiздегi жекелеген негiзгi орындарға және эстакадалық алаңдар жанына өрт сөндіру десанттарын түсiру мүмкiндiгiн анықтауы;

көмекке тартылған басқа қызметтермен өрт сөндіру бөлiмшелерiнiң өзара iс-қимылын ұйымдастыруы қажет.

266. Жеке құрамның қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мақсатында ӨСБ:

атқыламаларды сөндiру бойынша жұмыс iстеушiлерге қосымша шартты сигналдар мен командаларды белгiлеуі;

жұмыс iстеушi жеке құрамды шуға қарсы құралдармен қамтамасыз етуі;

жеке құрамның ұңғымада ық жағынан жұмыс iстеуiне тыйым салуы;

желдің бағыты өзгерген кезде автомобиль ағыны жағына газ-сумен сөндiру автомобильдерiнің жұмыс iстеуіне жол бермеуі;

теңiз-мұнай кәсiбiндегi атқыламаларды сөндiру кезiнде құтқару құралдарын (белдiктердi, шеңберлердi, жiптердi, т.б.) шоғырландыруға және құтқару қызметiнiң кезекшiлiгiн ұйымдастыруы қажет.

3-параграф. Ағаш материалдары қоймаларындағы өртті сөндiру

267. Ағаш материалдары қоймаларындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

өрттiң көлемiн, оның жайылу жолын, оттың көршi учаскелерге және ағаш қоймаларының орамдарына, елдi мекендерге және басқа объектiлерге өту қаупiн анықтауы, бұл үшiн барлық ықтимал қозғалыс құралдарын (iрi өрттерде - тiкұшақтарды) пайдалануы;

өрттi оқшаулаудың негiзгi шептерiн және оларда қолданыстағы өрт оқпандарының шоғырлану мүмкiндiгiн (оқшаулау шептерi енi кемінде 25 метр өртке қарсы бөлiп тастау орны болуы мүмкiн) анықтауы;

тұрақты лафеттi оқпандар мен өрт сөндіру машиналарының шығыстарын қамтамасыз ету бойынша су құбырының мүмкiндiгiн анықтауы;

өрт аймағынан көтергіш-көлiк механизмдерiн басқа жаққа әкетудi, ал қажет болғанда оларды өртке қарсы бөлiп тастау орындарын, қатарларды ашуға пайдалануды ұйымдастыруы;

қолданысқа көп мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандарын, оның ішінде лафетті оқпандарды тез енгiзумен біруақытта көршi қатарларды, елдi мекендердi және басқа шаруашылық жүргізу объектiлерiн қорғауды қосымша қол өрт оқпандарын беру, бөлiп тастау орындарын және қатарлар жабындарын көбікпен толтыру, өрт сөндiру бастапқы құралдарымен өртке қарсы құралым мүшелерiнен бекетшiлер қою және құрылыстар мен қатарларды аша отырып, бөлiп тастауды жасау арқылы ұйымдастыруы;

ағаш материалдары қоймасы өзен жағасына орналасқан кезде өрттi сөндiру үшiн жүзу құралдарын (кемелер мен катерлердi) пайдалануы;

желдiң бағыты мен күшiн ескере отырып, шашыраған ұшқындар мен шоқтардан жаңа өрт ошақтарының туындауын болдырмас үшiн оның шекараларын белгiлеп, оған қажеттi мөлшерде күштер мен құралдар берiп өзiндiк учаске ұйымдастыруы;

өрт сөндiргiш зат ретiнде сөндiру тиiмдiлiгiн арттыратын (бишофит, сулағыштар және т.б.) әртүрлi қоспалары бар суды қолдануы;

өрт болған жерге өрт сөндiргiш заттарды берудi қамтамасыз ететiн тыл тобын құруы;

ұшқындар мен шоқтардың ықтимал шашырау аймағында су көздерiне орнатылған өрт сөндіру машиналарын қорғауды, қажет болған жағдайда қайтадан орналастыруды көздеуі;

жеке құрамды жылу сәулесiнiң әсерiнен қорғау үшiн жылу шағылыстырғыш костюмдердi және жылудан қорғайтын экрандарды, саптамалары бар өрт оқпандарынан шашыранды су ағынын және турбиналық шашыратқышты қолдануы қажет.

268. Кесілген бөренелер мен кесiлген ағаш материалдарды сөндiрудi қатарлардың жоғарғы жағынан, ал күштер мен құралдардың қосымша шоғырлануында қатарларды жинаудың ерекшелігін ескере отырып екi шетiнен бастауы қажет.

269. Жанған ағаш ұнтақтарының үйiндiлерiн сөндiру кезiнде от сөндiргiш заттарды болжалды ошақтың үстiнен бередi және сонымен бiруақытта жану ошақтарын табу үшін үйiндiлердiң жану ошағын грейдерлермен, крандармен аршу ұйымдастырылады.

Технологиялық жаңқаның жанған үйiндiлерiн сөндiру кезiнде от сөндiргiш заттар жанудың алдыңғы жағынан берiледi.

270. Екi және одан да көп қатарларға өткен өртті сөндiру кезінде оқшаулау өртке қарсы бөлу сызығында қамтамасыз етiледi. Учаскелер оттың аса жылдамдықпен таралу бағыттарында, өрттiң даму көлемі бойынша ұйымдастырылады.

271. Өрт өршіген кезде өрт сөндiргiш заттарды негiзiнен жанбаған қатарларға, үйiндiлерге, объектiлерге беру қажет, өрт оқпандарының бiр бөлiгi өрт сөндіру автомобильдерін суландыруға, оқпаншыларды қорғауға тасымалданады.

Өртке қарсы бөлiп тастау орнының сызығындағы өрттi оқшаулау кезiнде қатарлардың төбесi мен жоғарғы жағы тез қататын көбiктермен жабылады.

4-параграф. Бумадағы және қатарланған мақта өртiн сөндiру

272. Бумадағы немесе қатардағы мақта өртiн сөндiру кезiнде ӨСБ:

жанбаған қатарлар мен бумаларға өрт сөндiргiш заттарды бере отырып және оларды кейiннен дымқылдап, брезентпен жаба отырып қорғауды қамтамасыз етуі, сондай-ақ сөндiру құралдары бар бекетшiлер қоюы және шолғыншы жiберуі;

сөндiрумен бiруақытта механикаландыру құралдарын пайдалана отырып, жанған қатарларды бөлшектеуді және мақта бумаларын қауiпсiз жерге әкетудi ұйымдастыруы, қатарларды аршу кезiнде әрбiр буманың сумен дымқылдануын, ал оның үстiнен бықсыған шағын ошақтардың алып тасталғандығын бақылауы;

сөндiрудi дымқылдағыш су ерiтiндiлерiн пайдаланып, ағынды қатарлардың бетiне, содан кейін бумалар арасындағы тоннельдер мен саңылауларға бағыттай отырып көп мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандарымен жүргiзуі;

шикi мақта жанған кезде, тек бумалардың үстiнен ғана оларды қолдағы бар материалдармен бiруақытта жаба отырып, тоннельдердi өрт оқпандарымен қорғауды қамтамасыз етуі;

шикi мақтаның жануын сөндiргеннен кейiн өртке қарсы құралымдардың, жұмысшылар мен қызметшiлердiң күштерімен тоннель қазатын машиналарды, металл айырлар мен тырмауыштардың көмегiмен, жанған бумаларды үйiндiнiң үстiндегi жанғандарын қарау бойынша жұмыстарды бiрден ұйымдастыруы қажет.

5-параграф. Шымтезек алқаптары мен кен орындарындағы өрттi сөндiру

273. Шымтезек алқаптары мен кен орындарындағы өрттi сөндiру кезiнде негiзгi күштер мен құралдарды:

елді мекен;

объекті;

негiзгi шымтезек алқабы (өндiру алқаптары);

орман алқабы мен ауыл шаруашылығы жайылымдары тарапынан шоғырландыру қажет.

274. Шымтезек алқабының және кен орнының өртiн сөндiру кезiнде ӨСБ:

жергiлiктi атқарушы органдар өкiлдерiнiң қатысуымен өртте жедел штабты құруы;

оттың жылжу бағыты мен шапшаңдығын, шымтезек қабатының қалыңдығын және оның бiр тектiлiгiн, айрықша қауiптi учаскелерiн, сондай-ақ құрылыстардың және оларға төнетін қауiптiң бар-жоқтығын анықтауы;

су көздерiнiң барлық түрлерiнiң бар-жоқтығын, олардың көлемi мен өрттi сөндiруге пайдаланудың мүмкiндiгiн анықтауы;

қажет болған жағдайда жаңа су айдындарын салу және каналдардағы су деңгейiн көтеру арқылы су қорын жасауы;

оттың таралуын тоқтатуы қажет шегіндегi шекараларды белгiлеуі;

өрт сөндiру мақсатына қайта жабдықталған және бейімделген автомобильдерді пайдалануды қамтамасыз етуі және оларды белгiленген шекаралар бойына бөлуі;

қалыптасқан жағдайға сәйкес барлық өрт сөндіру бөлiмшелерiнiң, сөндiруге тартылған жұмысшылар мен халықтың iс-қимылдарын түзетуі;

өрттiң елдi мекендерге, объектiлерге, егіс дақылдар алқаптарына таралу қаупi төнген кезде оларды қорғауды ұйымдастыруы, бұл үшін қажеттi мөлшерде өрт сөндіру автомобильдері мен адамдарды бөлуі;

жұмысшы кенттерiне, сондай-ақ шымтезек кәсiпорындарынан немесе кен орындарынан, оттың ауысуы мүмкін орындарда халықтың және өртке қарсы құралымдардың күштерiмен тәулiк бойы бекет және бақылау қызметтерiн ұйымдастыруы;

жұмысшы кентiнiң халқын эвакуациялау кезiнде тиiстi жоспарды басшылыққа алуы қажет.

275. Шымтезек алқаптарын сөндірудің негізгі тәсілі жанған аумақты минералды топыраққа дейін немесе жерасты суларына дейiн қазу, су өрт оқпандарын беру болып табылады. Фрезерлi шымтезектi сөндiру кезiнде шашыратқыш өрт оқпандарын беру, жанған жерге су құю, сондай-ақ шымтезектi культиваторлармен дымқыл қабатына дейiн қопсыту, соңынан оны бульдозерлермен, тығыздағыштармен немесе басқа техникамен таптау қолданылады.

276. Шымтезек массивiнiң жануы кезiнде адамдардың және техниканың күюлерге, каналға түсіп кетуiн, қалың түтiндеген аймаққа тап болуын болдырмас үшiн қауiпсiздiк шараларын сақтауды қамтамасыз етуі қажет.

277. Шымтезек қатарларында өрт сөндiру кезiнде ӨСБ:

жанбаған қатарларды шашыранды ағындармен мол дымқылдау жолымен, дымқыл шымтезек массасын лақтыру және өртке қарсы құралымдардың қатарынан бекетшiлер қою арқылы қорғауды ұйымдастыруы;

жанған кесек шымтезек қатарларын күштi ағындармен, фрезерлiк шымтезек қатарларын - суландырғышымен шашыранды су ағындарымен бiр мезгiлде шымтезектiң жанған қабаттарын алып тастап (тарақтап) сөндiруі;

өрттi шеңберге ала отырып, өрт оқпандарын жанбаған қатарлар жағынан беруі;

өртке қарсы бөлiп тастау мен қатарларды бөлшектеуді жүргiзу үшiн шымтезек кәсiпорнында бар техникалық құралдарды пайдалануы қажет.

278. Шымтезек қатарларындағы өрттi сөндiргеннен кейiн аумаққа бекетшiлерді қойып, бақылау орнату керек.

6-параграф. Орман (ландшафтты) өртiн сөндiру

279. Орман өртi оттың үлкен алаңға тез таралуымен, қою түтiндеуiмен және көп жылу бөлуiмен сипатталады.

Орман өртiнiң мынадай:

үстiңгi;

төменгi түрлерi болады.

280. Орман өртiн барлау, жергілікті жердi бiлетiн тұлғалардың және кез келген өрт сөндіруге жұмыдырылған орман шаруашылығы мамандарының ерiп жүруiмен ӨСБ сенімді және шапшаң қозғалысын қамтамасыз ететін өрттің барлық шебі бойынша өртті сөндіруге арналған көлік құралдарымен жүргiзiлуi тиiс.

Барлаудың аяқталуына дейін және өрт сөндіру жоспары туралы шешімнің қабылдануына дейін жеткен күштер мен құралдар өрттің таралуын уақытша тоқтату үшін аса қауіпті учаскелерде осы күштер мен құралдардың орналасқан жерінің маңында пайдаланады.

Елді мекендер, кәсіпорындар мен ұйымдар, демалу және адамдардың болуы мүмкін аумақтар, қорықтар, құнды екпе ағаштар жақта оттың тез таралу жағдайында үлкен аумақты өрт кезінде өрттің таралуын барлау және бақылау, сондай-ақ оны сөндіру барысын тікұшақ, ұшақ және автокөлік көмегімен картографиялық материалдарды пайдалана отырып жүргiзiлуi тиіс.

281. Барлау кезiнде:

өрттiң түрi мен көлемiн, жер бедерiн, оттың тарау жылдамдығы мен бағытын, оны сөндiру кезеңiнде өрттiң күтілетін өршуін, оның елдi мекендерге, пансионаттарға, демалыс үйлеріне, ағаш дайындау объектiлерiне, шымтезек алқаптарына таралу мүмкiндiгiн;

өрттiң барынша қарқынды өршуі мүмкін учаскелерiн (қылқан жапырақты жас ағаштар, орманның қоқысты учаскелерi, өрт қауiптi дақылдар алаңы, ағаш материалдарының уақытша қоймалары, шымтезек әзірлейтін жер және т.б.);

отты тоқтатуға ықпал ететін ықтимал кедергiлер, қорғауды ұйымдастыру үшiн тиiмдi шептер, қарсы отты жіберу үшін тірек жолдары (жолдар, соқпақтар, өзендер, жыралар, бұлақтар, алаңқайлар, дымқылды ойпаттар және т.б.);

оқшаулау және сөндірудің механикаландырылған құралдарын қолдану мақсатында орманның шетiне, өрт шекарасына кіреберіс мүмкiндiгi мен жолдарын;

табиғи су көздерiнiң бар-жоқтығын және пайдалану мүмкiндiгiн;

көлік құралдарының қауіпсіз тұрақ орындары мен өрттің өршу жағдайында адамдардың жасырын пана орындарына бару жолдарын анықтауы қажет.

282. Барлау мәліметтері жергілікті жердің толық карта-схемасына түрлі-түсті қарындаштармен түсіріледі.

Карта-схемада оттың таралу шекарасы мен бағыты, жел бағыты (көрсету белгісімен), автомобильдер және жеке құрамның санымен жауынгерлік учаскенің шекаралары мен нөмірлері, жеке құраммен өрт сөндіру жергілікті штабтың және резервті техниканың жеке құраммен орналасу орны, жергілікті картада жоқ қосымша бағдарлар, отты тоқтату үшін қолдануға болатын табиғи және жасанды кедергілер көрсетіледі.

283. Ірі орман өрттерін сөндіру кезінде ӨСБ:

өрт сөндіру штабын ұйымдастырады;

учаскелердің бастықтарын тағайындайды;

өрт сөндіруге қатысушылармен байланыс ұйымдастырады;

өрттің түрі мен көлемін, өрттің таралу бағытын, аса қауіпті учаскелерді, учаскелердегі жұмылдырылған күштер және құралдардың санын, орналасқан жерін және жеткіліктілігін анықтайды;

өрт сөндіру күштері мен құралдардың қарамағындағы қолда бар учаскелер бойынша бөледі;

көлік құралдарының қауіпсіз тұрақ орындары мен оттың өршу жағдайында адамдардың жасырын пана орындарына бару жолдарын анықтайды және өрт сөндіруге қатысушыларға жеткізеді;

УБ-ны құтқарушылардан, десантшылардан, орман шаруашылығы өкілдерінен тұратын тәжірибелі нұсқаушы-жолсеріктермен қамтамасыз етеді.

284. Орман өрттерiн сөндiру кезiнде негiзгi күштер мен құралдарды жағдайға байланысты:

елдi мекен, пансионат, демалыс үйi;

ағаш әзірлейтін жер;

орман алқабы;

өнеркәсіптік және агроөнеркәсiптiк объектiлер жағынан шоғырландыру қажет.

285. Орман өртiн сөндiру үшiн мынадай сөндiру тәсiлдерi:

үстiңгi өрт жағдайында оттың таралу жолында өртке қарсы бөлiп тастау орнын (алаңқай) құру және өрттiң өршу шапшаңдығын ескере отырып, таңдап алынған ара қашықтықтан қарсы от қою;

төменгi өрт кезiнде өрт сөндiргiш заттарды беру, отты сабалап сөндiру, жанған төсемдерді топырақпен көму, тiрек белдеуi маңынан орман бұта-шөптерiн жағу (өртеу) және минералдандырылған жолақтар жасау;

ормандағы шымтезек өртi кезiнде минералды топыраққа дейiн жыралар қазу, сондай-ақ осы Қағидалардың 274-277-тармақтарына сәйкес басқа да iс-қимылдар жасау қолданылады.

286. Орман өртiн сөндiру кезінде электр беру желілері өтетін жерлерде жеке құрамның электр тогымен зақымдануын болдырмау бойынша шаралар қабылдау қажет.

287. Оттың таралу жылдамдығына байланысты орман өрттерiн сөндiру кезiнде мына төмендегi тәсiлдердiң бiрi қолданылады:

оттың бүкiл шебiн бiр мезгiлде сөндiру немесе бөлшектеудi құру мақсатында барынша қауiптi ошақтарды қос қапталдан және тылдан бiр мезгiлде сөндiру және олардың жануын одан әрi сөндiру үшiн алаңды ұсақ учаскелерге бөлу. Бұл тәсiлдер үлкен аумақтағы өрттi сөндiру кезінде және жұмыс күшi жеткiлiктi болған кезде қолданылады;

бiрiншi кезекте тылдағы жануды ық жақтан сөндiру және қос қапталмен бiртiндеп алға жылжу, от тарағаннан бұрын шапшаң жылдамдықпен өрт шебiне шығу;

екi қапталдағы және тылдағы отты сөндiргеннен кейiн сөндiрудi орман шетiнен бастау (от майданының алдыңғы шебiнен);

өрттiң бастапқы бөлiгiн бiртiндеп шектей отырып, өрттi бiрiншi кезекте екi қапталдан сөндiру;

таулы ормандардың өртiн сөндiру кезiнде, тiрек белдеулерiн сала отырып өртеудi қолдану керек. Төмендегi әлсiз өрттi екi қапталдан қоршап және шебіне қарай жылжи отырып, арқаға аспалы орман шашыратқыштарын қолдана отырып шетiнен сабалау тәсiлiмен тоқтатады.

288. Орман өртiнiң қарқыны кешке және түн кезiнде саябырлайды. ӨСБ осы кезеңдi белсендi сөндiру үшiн барынша пайдалануы қажет.

289. Өртеу және қарсы от қоюды мiндеттi түрде орман шаруашылығы өкiлiнiң қатысуымен күндiзгi кезде жүзеге асырған жөн, өртеу алдында УБ өртеу және өрт майданы шекарасының арасында адам қалмағанын тексеруі қажет.

290. Орман өртiн сөндiру кезiнде арнайы қағидаларды сақтау қажет:

ӨСБ, УБ қойған міндеттерді қою кезінде жеке құрамға қауіпсіз жерлерді, сондай-ақ от кенеттен тараған жағдайда осы жерлерге жететін жолдарды көрсету қажет;

жұмыс істеп жатқан жеке құрам мен автомобильдер оттың қоршауында қалмас үшін ӨСБ мен ЖУБ оттың бағыты мен оның таралу шапшаңдығын ұдайы бақылап отыруды ұйымдастырады;

өртті сөндірумен айналысып жатқан жеке құрам бір-бірін көретіндей қашықтықта болуы қажет, ал құралымдардан алыстау жерде жұмыс істеп жүрген топтармен тұрақты радиобайланыс және бақылау ұйымдастырылады;

жанбаған тiк беткейде (200 ^биік) өрттiң шетiнен жоғары тұруға болмайды, өрт тез таралатын таудың екi тiзбегiнiң немесе тарамының арасындағы жазықтардың, тік қия ойпаттар мен ойықтардың аса қауiптi екендiгiн есте сақтау қажет;

үстіңгі өртті сөндіру кезінде оттың секірмелі тез таралуына байланысты жеке құрам өрт шебінен 250 метр қашықтықтан кем емес жерде болуы тиіс;

трактор, бульдозер және басқа техниканың көмегімен бөгет болатын жолақтарды жүргізу кезінде істен шыққан техника мен оның экипажын қауіпсіз жерге жеткізу үшін жұмыс істеп жатқан техниканың жанында тартқыш болуы тиіс;

жеке құрамның демалу және қонатын орны өрттің оқшауланған бөлігінің (шетінің) шекарасынан 100 метр алыс жерде орналасуы тиіс және ені кемінде 2 метр (орманның шетінен 200 метрге дейінгі қашықтықта, жолдарға орман жолдарына жақын жерде) минералдандырылған (жанғыш материалдардан тазартылған) жолақтармен қоршалуы қажет;

жанып жатқан орман алқаптарына түнеуге үзілді-кесілді тыйым салынады;

өрт кенеттен жақындаған жағдайда, оған бөгет болатын жаңа жолақтарды жасау мүмкіндігін көздеу қажет.

8-тарау. Көліктегі өртті сөндіру

1-параграф. Темiржол көлiгiнiң жылжымалы құрамдарындағы, тауар және іріктеу станцияларындағы өрттi сөндiру

291. Өрт орнына баратын жолда ӨБОП (ББП) арқылы поез диспетчерiнен:

жанған жылжымалы құрамның тұрған орнын, оған жолдың және кiреберіс жолдардың бар-жоғын;

көршi вагондарды, поездарды ажыратуға және эвакуациялауға қабылданған шараларды;

өрт орнының үстiндегi электр түйiспе сымдарының тоқтан ажыратылғанын;

қалдық кернеудi алу үшiн бригаданың және маневр локомативiнiң жiберiлгендiгiн;

өрт орнына өрт және жөндеу-қалпына келтiру поездарының жiберiлген уақытын нақтылауы қажет.

292. Темiржол көлiгiнiң жылжымалы құрамында, тауар және іріктеу станцияларындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

жылжымалы құрамның тұрған орнын, жанған жүктiң түрiн анықтауы, көршi вагондарды ажыратуға және алып кетуге қабылданған шараларды, желінi тоқтан ажыратуы;

түйiспе электр желілерi өтетiн аудандағы сөндiрудi бастағанға дейiн электр желілерінің диспетчерiнен кернеудi алғандығы туралы жазбаша түрде растауды талап етуі;

поездардың қозғалысын немесе маневр жасауын ескере отырып, әдеттегiдей, жеңқұбыр жолдарын рельс астымен және жол бойымен салуды жүзеге асыруы;

темiржол көлiгiнiң ерекшелiктерiн ескере отырып, техника қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге жауапты тұлғаны тағайындауы;

жеке құрамды уландырғыш заттармен уланудан сақтанудан қорғауға шаралар қабылдауы;

көршi поездарға қауiптiң бар жоғын анықтауы;

бүкiл құрамды немесе жанған жеке вагондарды қауiпсiз орынға алып кетудiң мүмкiндiгiн анықтауы;

қажет болғанда қауiптi аймақтан жанбаған вагондарды құрамнан немесе аралас жолдардан, бiрiншi кезекте адамдары бар, жарылғышы және уландырғыш заттары бар вагондарды, ТТС және ЖС бар цистерналарды қорғауды және әкетудi ұйымдастыруы;

су жетпеген кезде суы бар темiржол цистерналарын берудi талап етуі қажет.

293. Жылжымалы құрамда, екі аралық жолдарда (бару жолында) өрт болған кезде, темiржолдың тиiстi қызметтерiнен өрт орнына маневр локомотивтерiн, өрт жөндеу-қалпына келтiру поездарын, өрт сөндіру автомобильдерiн, тиеу үшiн платформалар, өрт орнына су құйылған автомобильдердi және цистерналарды жеткiзудi, электр желілерiн тоқтан ажыратуды және түйiсу сымдарынан қалдықты кернеулердi алуды талап етуі қажет.

2-параграф. Метрополитеннiң жер асты құрылыстарындағы өрттi сөндiру

294. Өрттi барлау кезiнде жалпы мiндеттердi орындаудан басқа:

жылжымалы құрамның тұрған орнын, онда адамдардың бар-жоғын, оларды эвакуациялаудың қысқа жолдары мен тәсілдерін;

өрт ошағына ілгерілеу жолын;

оттың және жану өнімдерінің таралуын болдырмау үшін ішкі өртке қарсы сумен жабдықтауды, арнайы құралдарды, желдеткіш жүйелерін пайдалану мүмкіндігін;

метрополитеннiң жер асты құрылыстарынан оттың жер бетiне таралу қауiпiнiң бар-жоғын анықтау қажет.

295. Метрополитеннiң жер асты құрылыстарының өртiн сөндiру кезiнде ӨСБ:

метрополитеннiң жауапты өкiлдерiн мiндеттi түрде құрамына қосып, өртте жедел штабты ұйымдастыруы;

барлық қызметтердiң iс-қимылын үйлестiрудi, өртте күштер мен құралдарды басқаруды қамтамасыз ету үшiн өрт орнында жедел штабты және аралас станцияларда штаб топтарын құруы;

барлауды әртүрлi бағыттарда бiрнеше барлау топтарымен жүргiзуі;

жол, эскалатор, желдеткiш және өтетiн тоннельдi бiрiншi кезекте, жанып жатқан үй-жайдың деңгейiнен төмен орналасқан эвакуациялау жолдарын және басқа станцияларға өтетiн жерлердi пайдалана отырып адамдарды эвакуациялауды және құтқаруды тез арада ұйымдастыруы;

күш жабдықтарын, қондырғыларын және кәбілдердi ажыратуға шаралар қабылдауы;

поездар тоқтағаннан кейін, түйіспе рельстегі кернеуді алып тастау, электр қондырғыларын ажырату, оларды жерге тұйықтағаннан және жазбаша рұқсатты ресімдеу, жоғары кернеудегі қондырғылар бар тоннельдер мен станция үй-жайларында өртті сөндіру жүзеге асырылады;

жолаушыларды қауiпсiз эвакуациялау, оттың таралуын шектеу, түтiндi жою үшiн метрополитен қызметiмен бiрге қажеттi желдеткiш режимiн анықтауы және ұйымдастыруы;

жылжымалы құрам бойымен жалынның тез таралуын болдырмау үшiн жанбаған вагондарды қауiптi аймақтан әкетудi ұйымдастырып, көбiктi вагондардың iшiне беруі;

ГТҚҚ-ның бiр бөлiмшесiн магистралдық жеңқұбыр жолдарын тарамдарға дейiн тартуға, басқаларын - жұмыс жеңқұбыр жолдарын жеңқұбыр тарамынан өрт ошағына дейін және жеке iшкi өртке қарсы сумен жабдықтаудан тарту үшiн жiберуі;

магистралдық жолдарды эскалатордың бiрi арқылы, басқаларын жолаушыларды басқа жаққа алып кету үшiн және жеке құрамды ауысуы үшiн пайдалана отырып салуы қажет.

296. Тоннельде тұрған жылжымалы құрамдағы өрттi сөндiру үшiн өрт сөндiргiш заттарды берудi жану ошағына желдеткiш ағынының қозғалысы жағынан ұйымдастыру қажет.

297. Өрттi сөндiру үшiн сулы және көбікті қол оқпандарын, жеке құрамды қорғау үшiн шашыранды ағынның су перделерiн пайдалану қажет.

Эскалаторлық көлбеу тоннельдегi өрттi сөндiру үшін платформа астындағы үй-жайларда, кәбілді тоннельдерде және аралас тарту күшiн төмендететiн қосалқы станцияларда көбiктi пайдалану қажет.

298. Жер асты үй-жайларында (жол тоннельдерi, тұйықтар, аралас тарту күшiн төмендететiн кiшi станцияларда) өртке барлау, авариялық-құтқару жұмыстарын және өрт сөндiруді жүргiзу үшiн қорғаныш әрекетi кемiнде 4 сағаттық мерзiмге жететін ТОЖҚҚ пайдаланылады. Қорғаныш әрекеті одан да қысқа мерзімге арналған ТОЖҚҚ жерасты вестибюльдерi мен мiнiп-түсетiн платформалар шегінде орналасқан үй-жайларда, сондай-ақ станциядан 200 метрден артық емес ара қашықтықтағы тоннельдердегi жұмыстарды жүргiзу кезiнде пайдаланылады. ГТҚҚ-ның ҚӨБ-ін құрып (станцияларда, тоннельдерде), онда ГТҚҚ-ның резервтегі бөлімшелерін, ТОЖҚҚ-ның, жарық беру құралдарының және т.б. резерві шоғырландырылсын.

299. Жағдайға қарай байланыс құралы ретiнде жергiлiктi телефон байланысын және метрополитеннiң дауыс зорайытқыш құлақтандыру қондырғыларын, құтқару қызметiнiң жарағындағы байланыс құралдарын, оның iшiнде мегафонды пайдалану қажет.

3-параграф. Жерде ұшу аппараттарының өртiн сөндiру

300. Ұшу аппараттарының өртiн сөндiру кезiнде ӨСБ:

ұшу аппараты авариялық жағдайда қонған кезде ұшу-қону жолағында салалық қызметпен бірлесіп күштер мен құралдардың қажеттi санын шоғырландыруы, жеке құрамның жеке қорғау құралдарын (жылу өткізгіш костюмдердi, ТОЖҚҚ) дайындауы;

әуежайдың авиациялық қауіпсіздік қызметiмен және ұшу басшысымен өзара iс-қимылды ұйымдастыруы;

ең қысқа мерзiмде ұшу аппаратынан жолаушыларды қауiпсiз орынға эвакуациялауды ұйымдастыруы;

көбiктi, ұнтақты немесе қуатты су ағындарын қолдана отырып және бiр мезгiлде ұшу аппаратының корпусын салқындата отырып, бiрiншi кезекте эвакуациялау есiктерi мен люктерi маңындағы фюзеляж астындағы отынның жануын сөндiруі;

негiзгi және авариялық люктердi ашуды ұйымдастыруы, ал қажеттi жағдайда корпустағы арнайы белгiленген орындардағы оның сыртқы қаптамасын ашуы;

өрттiң ұшу аппаратының корпусымен тез таралуын болдырмау үшiн өрт сөндiргiш заттарды бiрiншi кезекте ұшу аппаратының аса маңызды бөлiктерiне (қозғалтқыштарына, қозғалтқыштар гондолына, ұшқыштар кабинасына және фюзеляжға), сондай-ақ баллондар мен отын бактарының жарылысы болуы мүмкiн учаскелерге беруі;

ұшу аппаратының астындағы отынның жануын қатты жел кезiнде су ағыны арқылы оны бетоннан қатты жерге немесе нөсер кәрізіне шаюы, ал жел болмаған жағдайда – төгiлген отынды көбiкпен, тоңазытатын заттармен, ұнтақтармен немесе көмiртегiнiң қос қышқылымен сөндiруі;

ерiген магний қорытпасын шаю үшiн жанған шассилердi көп мөлшердегі су шығысымен өрт оқпандары арқылы көбiктүзгіш-ерiтiндiнiң тұтас ағынымен сөндiруі және оқпаншылардың жұмысын жанған орыннан қауiпсiз ара қашықтықта жылу шағылыстырғыш костюмдермен қамтамасыз етуі;

қозғалтқыштың iшiндегi жануды ұнтақтармен, көмiртегiнiң қос қышқылымен, салқындатқыш заттармен немесе галоидті көмiрсутегiмен жүргiзуге, өрт сөндiргiш заттарды қозғалтқыштың жалын шығатын жерiнен және (немесе) гондолдан беруі;

оттың желмен таралуын шектеу мақсатында жүк тартқыштар көмегiмен ұшу аппаратын бұруға;

ұшу аппараттарының тұрақ орнындағы өртi кезiнде көршi жанбаған аппараттарды су ағынымен салқындатуға және оларды қауiпсiз аймаққа кешiктiрмей әкетудi ұйымдастыруы қажет.

301. Ұшу аппараттарының ангардағы және тұрақ орындарындағы өртiн сөндiру кезiнде:

өрт сөндiрудiң тұрақты қондырғыларын пайдалануы;

ангардың негiзгi конструкцияларын салқындату үшiн қуатты су ағынын беруі;

өрт оқпандарын беру үшiн баспалдақтарды, стапельдердi, басқыштарды және өрт сатыларын пайдалануы қажет.

4-параграф. Айлақтағы, доктағы және шығанақтағы теңiз және өзен кемелерiндегі өртті сөндiру

302. Айлақтағы, доктағы және шығанақтағы теңiз және өзен кемелерiндегі өртті сөндiру кезiнде ӨСБ:

iс-қимылын кеме капитанымен, айлақ, кеме шаруашылығы әкiмшiлiгiмен келiсуі;

айлақ диспетчерiмен, керуен капитанымен, өрт сөндiрудiң жедел штабымен және құтқару кемелерiмен тұрақты байланыс ұстауы;

өрт сөндіру, адамдарды құтқару және кеме механизмдерінен жүктерді эвакуациялау кезінде, сондай-ақ айлақтық крандарды бар-жағын және пайдалану мүмкіндігін анықтауы;

трюмдегi, машина-қазандық бөлiмшедегi және басқа үй-жайлардағы өрттi сөндiру үшiн көбiктi, шашыранды суды, сондай-ақ кеменiң бу қондырғысының немесе көршi кемеден буды пайдалануы;

кеме капитанынан от пен түтiннiң таралуын ескертетін кемеде бар қондырғыны iске қосуды талап етуі;

палуба құрылысы ашық жанғанда кеменi желдiң бағытын ескере отырып оның бойымен от тарамауы үшiн бұруы;

кеменiң орнықтылығына бақылау қоюы, (оның жантаюы, отыруы және т.б.) қажет болғанда трюмнен суды сорып алуды ұйымдастыруы;

жанған немесе көршi кемелердi тiркеуге алу және беру үшiн жүзетiн құралдарды пайдалануы қажет.

303. Мұнай құятын кемелердегi (танкерлердегi) өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ бұдан басқа:

мұнай өнiмдерiнiң түрiн және олармен танктердiң толу деңгейiн анықтауы;

мұнай өнiмдерiн құю немесе сору жөнiндегi барлық жұмысты тоқтатуы;

танктерден төгу-құю құрылғыларын алып кетiп, жанбаған танктер люктерiнiң қақпақтарын ашуы;

жанған танктердi, палубаны және кеме борттарын салқындатуды ұйымдастыруы;

мүмкiндiгiнше бос танктердi сумен немесе инерттi газдармен толтыруы;

өрт сөндіру автомобильдері мен жүзу құралдарын жанған кемеден өзеннiң ағысы бойымен жоғары орналастыруы;

танктердiң қабырғалары бұзылып, жанған сұйықтар судың бетiмен аққан жағдайда кемелердi және жаға құрылыстарын қорғау жөнiндегi шараларды қолданып, қуатты су ағынын беруі;

ТТС-тың және ЖС-тың сол акваторияға таралуын болдырмау үшiн бон қоршауларын ұйымдастыруы;

көбiкпен атқыламаны әзiрлеу мен жүргiзудi осы Қағидалардың 247-249-тармақтарына сәйкес орындауы қажет.

5-параграф. Гараждардағы, троллейбус және трамвай парктерiндегі өртті сөндiру

304. Гараждағы, троллейбус немесе трамвай паркiндегi өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

ғимаратты сөндірумен бір уақытта көлік құралдарын қорғауға өрт оқпандарын беру;

бензин бактарының жарылысының алдын алуы;

қажет болған жағдайда сөндiретін көбiк құралдарын қолдануы;

трамвай депосында магистральды және жұмыс жеңқұбыр жолдарын трамвайдың жүрісін ескере отырып, жол бойымен және рельстiң астымен салуы;

жүргiзушiлердiң, қызмет көрсетушiлердiң, өртке қарсы құрамның мүшелерiнiң көмегiмен үй-жайдан көлiк құралдарын жүк тартқыштарды және тракторларды пайдаланып эвакуациялауды ұйымдастыруы және қамтамасыз етуі;

соңғылары болмаған жағдайда көлiк құралдарының өздерiн жүргiзiп немесе қолмен итерiп шығаруы қажет.

305. Жер асты гараждарындағы өрт жоғарыда орналасқан және төменде орналасқан қабаттармен оттың тез таралуымен, сөндiру құралдарын әсiресе төменгi қабаттарға берудiң күрделiлiгiмен сипатталады.

306. Жер асты гараждарындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

сөндiрумен бiруақытта автокөлiктi эвакуациялауды ұйымдастыруы;

сөндiрудi жоғарғы жанған қабаттан бастауы және жануды сөндiруге байланысты төмен орналасқан қабаттарға қарай жылжуы;

конструкцияларды, әсiресе жамылғыларды, бағандарды тездетiп салқындатуы және түтiндi сыртқа шығаруы қажет.

9-тарау. Ауылдық елді мекендердегі өртті сөндіру

307. Ауылдық жерлердегi өрттi сөндiру үшiн өрт сөндіру автомобильдерi және мотопомпалар, сондай-ақ бейімделген ауыл шаруашылығы техникалары пайдаланылады.

308. Ауылдық елдi мекендегi өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

iшкi iстер бөлiмiнiң кезекшiсi, жергiлiктi байланыс торабы немесе ББП арқылы аудандық жоспарда көзделген күштер мен құралдарды уақытында шақыруды ұйымдастыруы, өрт туралы ӨБОП-не хабарлауы;

оттың таралуына жол бермеу жөнiндегi шараларды қабылдаумен бiруақытта адамдарды құтқаруды, малдарды және материалдық құндылықтарды эвакуациялауды ұйымдастыруы;

оттың таралуы мүмкiн жолдарды бөлiп тастау үшiн тракторларды, бульдозерлердi және басқа техникаларды пайдалануы;

өртке қарсы құралымдар мүшелерiнен және халықтан, жаңа жану ошақтары қатері төнген кезде, өрт сөндiргiштерi және су құйған шелектерi бар бекетшiлер қоюы;

жергiлiктi атқарушы органдар арқылы ерікті өртке қарсы құралымдар, шаруашылық әкiмшiлiгi тараған өрттi сөндiруге шаруашылық жүргізуші объектiлерiнiң техникасы мен халқын жұмылдыруы қажет.

309. Мал шаруашылығы үй-жайларындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

малдарды эвакуациялауға шаралар қабылдауы, өрт оқпандарын отты сөндiруге және эвакуациялау жолдарын қорғауға енгiзуі, малдарды байлаудан босату үшiн қызмет көрсетушiлердi, өртке қарсы құралымдар мүшелерiн тартуы, малды эвакуациялауды тездету үшiн су ағындарын пайдалануы, ал оларды кiретiн есiктен түкпiрде орналасқан малдарға қарай беруі;

көршi объектiлердi қорғауды ұйымдастыруы қажет.

310. Зығыр терiсiн, шөптi, маялаған, шөмеленген сабанды және ірі жем қоймасындағы өрттi сөндiру кезiнде ӨСБ:

ашық жалынды сөндiру үшiн судың шашыранды ағынын беруі, бөлшектеуді жүргiзуі, жануды сөндiруі және маяларды, шөмелелердi ауыл шаруашылығы техникаларын қолдана отырып, халықтың, өртке қарсы құралымдары мүшелерiнiң күшiмен жүргiзуі;

зығыр өңдеу пункттерiндегi өрт кезiнде маяны белсендi желдетушi агрегат пен пневмокөлiктi өшiруге;

өрт сөндiргеннен кейiн қайтадан жану мүмкiндiгiн болдырмау үшiн өрт сөндiру құралдарымен өртке қарсы құралымдар мүшелерiнiң кезекшiлiгiн ұйымдастыруы қажет.

311. Гербицидтер, улы химикаттар және тыңайтқыштар қоймаларындағы өрт кезiнде ӨСБ:

сақталатын заттардың атауы мен санын дәл анықтауға;

жұмысқа улы химикаттардың қасиетiн жақсы бiлетiн мамандарды тартуы, сөндiру барысында олармен үнемi консультация алып отыруы;

техника қауiпсiздiгi үшiн жауапты тұлғаны тағайындауы және алғашқы медициналық көмек пунктін ұйымдастыруы;

сақталатын заттарды ескере отырып, өрт сөндiргiш заттарын және сөндiру тәсiлдерiн қолдануы;

улы химикаттарды сумен сөндiру кезiнде олардың адамдар мен жануарлар үшiн қауiпсiз орынға ағуын көздеуі;

оқпаншылардың шептерін мүмкiндiгiнше жел жағынан таңдап алуы;

үй-жайдың iшiнде жұмыс iстейтiн жеке құрамды осы ортаға арналған ТОЖҚҚ қамтамасыз етуі;

тұрғын құрылыстар мен мал шаруашылығы қора-жайларына қарай беттеген ық жақтан бұлт пайда болған кезде, адамдарды және малдарды эвакуациялауы, оларды басуды шашыранды су ағындарымен ұйымдастыруы;

өрт кезiнде жану өнiмдерiнде улы заттардың жиналуына және оны сөндiргеннен кейiн бақылау өлшеуiн жүргiзу үшiн санитарлық-эпидемиологиялық қызметтi шақыруы;

сөндiру аяқталғаннан кейiн барлық қатысушыларды тексеру үшiн медициналық мекемеге жiберуі;

өртте қолданылған өрт сөндіру автомобильдерi мен ӨТЖ газсыздандыру жүргiзуі қажет.

312. Сабағында тұрған және дестеде жатқан астықтың өртiн сөндiру кезiнде ӨСБ:

өрттiң көлемiне, желдiң шапшаңдығына және күштер мен құралдардың санына қарай өрттi сөндiрудiң мына тәсiлдерiн қолдануы: сыпыртқылармен сабалауға, автоцистерналардың, бензин тасығыштардың, автосұйық шашқыштардың және басқа техникалардың көмегiмен оттың қарсы алдынан жер бетiндегi шөптердi дымқылдауы, трактор соқаларымен жырту арқылы қорғау жолақтарын жасауы;

оттың таралуын тоқтату және адамдарға, механикаландырылған қырмандарға, елдi мекендерге, өндiрiстiк және мал шаруашылығы құрылыстарына қауiптi болдырмау үшiн күштер мен құралдарды шоғырландыруы;

сөндiру барысында желдiң бағытын үнемi бақылап отыруы және ол өзгерген кезде күштер мен құралдардың орнын ауыстыруы қажет.

10-тарау. Өндірісінде вирусты инфекциялар қолданылатын объектілердегі өрт сөндіру, аварияларды жою

313. Вирустық инфекция бар объектiлердегi өрттi, аварияны жою кезiнде ӨСБ:

болған өрт, авариялар туралы санитарлық-эпидемиялық қызметке хабарлауы;

мекеме мамандарымен және СЭС-пен бiрлесе отырып, инфекцияның түрiн, өрт сөндiру мен аварияны жоюда жеке құрам жұмысының мүмкiндiгiн анықтауы;

өрттiң, аварияның ауқымына, жұмыс істейтін бөлiмшелердің санына қарамастан жедел өрт штаб құруы, оның құрамына өрт сөндiру мәселелерi бойынша жағдайды жедел анықтау үшін және консультация алу үшін мекемелер мен санитарлық-эпидемиологиялық қызмет мамандарын қосуы;

объектi әкiмшiлiгi арқылы санитарлық өңдеудiң бақылау пункті мен өртке қарсы қызметтің жеке құрамына медициналық көмек көрсетудi ұйымдастыруы;

жұмысты жеке құрамның мүмкiндiгiнше аз мөлшерiмен, оларды оқшаулағыш газтұтқыштармен, қорғаныс киiмдермен қамтамасыз ете отырып, орындауы;

күштер мен құралдардың, ГТҚҚ буындарының, қорғаныш киiмдерiнiң резервiн жасақтауы;

зақымдану аймағына кiре берiсте орта немесе кiшi басшы құрамынан жiберiлген тұлғаның басқаруымен қауiпсiздiк бекетiн орнатуғы;

зақымдану аймағына бөгде адамдарды кiргiзбеу мақсатында өрт, авария болған орындарды қоршауға алуды ұйымдастыруы қажет.

314. Өрттен, авариядан кейiн ӨСБ:

қауiптi аймақта жұмыс iстеген жеке құрамды санитарлық өңдеу мен шыға берiстегi бақылауды ұйымдастыруы;

жауынгерлік киім-кешекті, ӨТЖ, өрт сөндіру автомобильдерін активсіздендіруді жүргізуі қажет.

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 1-қосымша

Автоцистернадағы бөлімшенің өрт сөндіру есептобының негізгі міндеттерінің шамамен тәбілі

Ескерту. 1-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Өрт сөндіру есептобының құрамы	Кезекшілікке түскен кезде қабылданатын өрт-техникалық жарақ	Бастапқы дабыл әрекеттері	Жұмыс кезінде есептоптың негізгі міндеттері
Бөлімше командирі	Алып жүретін радиостанцияны, бейнетіркегішті (экшн-камераны), электр шамдарды, планшетті және су көздерінің анықтамалығын, тыныс алу органдарын жеке қорғау құралдары (бұдан әрі – ТОЖҚҚ), резервтік ТОЖҚҚ, құтқару арқанын, тасымалды және тасымалданатын мотопомпаларды, электр генераторларын, гидравликалық жетегі бар механикаландырылған құрал-саймандарды (сорғы станциялары, қайшылар, қысқыш және көтергіш құрылғылар, домкраттар), пневможетегі бар қабылдайды (пневмодомкраттар, баллондар).	Жауынгерлік киімдер мен құрал-жабдықтарды киеді, жолдама, жедел жоспар немесе карточка алады, жеке құрамның автомобильге отыруын қадағалайды, жүргізушінің жанындағы кабинаға отырады, мекенжайын жариялайды және шығуға команда береді, анықтамалық бойынша жақын су көздерінің орналасуын нақтылайды, бейнетіркегішті (экшн-камераны) қосады.	Адамдарды құтқару, өртті сөндіру және мүлікті эвакуациялау жөніндегі бөлімшенің жұмысына басшылық жасайды, барлау жүргізеді, газ-түтіннен қорғау қызметі (бұдан әрі – ГТҚҚ) буынын басқарады, өрт гидрантына автоцистернаны (бұдан әрі – АЦ) орнатады.
№ 1 өрт сөндіруші – құтқарушы (аға өрт сөндіруші-құтқарушы)	Барлық оқпан түрлерін, тасымалданатын лафеттік оқпанды, электр жетегі бар (электр ара), мото жетегі бар (бензинді кескіш, бензинмоторлы ара және т.б.) электр қорғау құралдарын (резеңке диэлектрлік қолғаптар, электр сымдарын кесетін оқшауланған тұтқасымен қайшылар, резеңке диэлектрлік галоштарды (ботылар), резеңке диэлектрлік кілемшелерді, тасымалданатын жерге тұйықтағыштар) қабылдайды, ТОЖКҚ.	Жауынгерлік киім мен құрал-жабдықты киеді, гараж есігін ашады, автомобильге сол жақтан отырады, оқпанды, құтқару арқанын, жеңқұбырлық кідірісті және шамды алады (түнде).	Магистральдық немесе жұмыс желісін салады, оқпанмен жұмыс істейді, адамдарды құтқару, конструкцияларды ашу және бөлшектеу жұмыстарын орындайды.
№ 2 өрт сөндіруші-құтқарушы	d-51, 66, 77 мм қысым жеңқұбырларын, жеңқұбыр кідірістерін және қысқыштарды қабылдайды. Жылу шағылыстыратын костюм, химиялық қорғау костюмі, "Л-1" үлгісіндегі жеңіл қорғаныш костюмі, құтқару жамылғысы, отқа төзімді кенеп, ТОЖҚҚ.	Жауынгерлік киім мен құрал-жабдықты киеді, гараж есігін ашады, көліктің оң жағына отырады, оқпан, шам (түнде) киеді және жеңқұбырлық кідірісті алады.	Магистральды немесе жұмыс желісін салады, оқпанмен жұмыс істейді. № 3 өрт сөндірушімен жылжымалы 3 иінді баспалдағын тасымалдайды және орнатады, электр сымдарын кесуге арналған құрал-саймандармен жұмыс істейді, адамдарды құтқару, конструкцияларды ашу және бөлшектеу жұмыстарын орындайды.
№ 3 өрт сөндіруші-құтқарушы	Барлық баспалдақтарды, қол механикаландырылмаған құрал-сайманды (багралар, сүймендер, балталар, аралар, күректер, шанышқылар, ілмек, шелек, "Бұзақы" сүймені, шелек, қайла, балға), жол шпагатын, қауіпсіздік бекетінің чемоданын (ілінісу-арқанын, ГТКҚ буындарының жұмысын есепке алу журналы, фонарь, сағат, сигнализаторлар және т. б.) қабылдайды, құтқару қалпақшасы, ТОЖҚҚ.	Ол жауынгерлік киім мен –құрал-жабдықты киіп, сол жақта екінші болып автомобильге отырады және оқпанды алады.	Магистральдық желіні салуға көмектеседі, № 2 өрт сөндірушімен тармақталуды орнатады, 3 иінді баспалдағын тасымалдайды және орнатады, қауіпсіздік бекетінде қалады, қарапайым құралдармен жұмыс істейді, конструкцияларды бөлшектейді, адамдарды эвакуациялайды, жұмыс орнын жарықтандырады, оқпанмен жұмыс істейді,
№ 4 өрт сөндіруші-құтқарушы	Сорғыш және қысымды-сорғыш жеңқұбырларын, сорғыш торын, су жинағышты, өрт гидранттардан (бұдан әрі - ӨГ) жұмыс істеу үшін ұзындығы 4,5 м d-77 мм қысымды жеңқұбырларын, өтпелі бастиектерді, өрт бағанасын, гидроэлеваторды, тармақталуды, гидранттарды ашуға арналған кілтін, ӨГ құдығының қақпағын ашуға арналған ілгекті, сорғыш жеңқұбырлары мен қысымды қосуға арналған кілттерді, жеңқұбырлық көпірлерді қабылдайды, ТОЖКҚ.	Жауынгерлік киім мен құрал-жабдықты киіп оң жақтағы екінші болып автомобильге отырады және жеңқұбыр кідірісін алады.	Жүргізушімен бірге көлікті су көзіне орнатады, магистральдық желі салады, тармақталуда жұмыс істейді, адамдарды құтқарады, конструкцияларды ашу және бөлшектеу бойынша жұмыстарды орындайды, жеңқұбырлық көпірлер орнатады, эжектор (гидроэлеватор) орнатады.
ПА жүргізуші- қызметкері (ПА аға жүргізуші- қызметкері, ПА жүргізу жөніндегі аға нұсқаушы)	Автомобильді (қозғалтқыш, қоректендіру, майлау, салқындату, ілінісу, электр жабдықтары, басқару механизмдері, қуат беру және жүріс бөлігі, шанақ, жақтау және өрік, өрт сорғысы жүйесі), жүргізуші құрал-сайманын, медициналық дәрі қобдишасын, автомобиль радиостанциясын, сүйреу кәбілін, дәнекерлеу шамын, аунауға қарсы тіректерді, авариялық тоқтату белгісін, жарықтандыру діңгектерін, қызмет көрсетуге арналған құрал-саймандар жиынтығы, жүргізушінің шағылыстыратын кеудешесі, бейнетіркегіш (экшн-камера), жанар-жағармай материалдары (бұдан әрі – ЖЖМ), су мен көбіктендіргіштің бар-жоғын, өрт сөндіргішті қабылдайды.	Автомобильге отырады, қозғалтқышты іске қосады, артқы көру айналары арқылы шығу кезінде кедергілердің жоқтығына көз жеткізеді, бейнетіркегішті (экшн-камера) қосады, бөлім командирінің (қарауыл бастығының, аға инженердің) нұсқауы бойынша гараждан шығады.	№ 4 өрт сөндірушімен автомобильді су көзіне орнатады, қозғалтқыштың жұмысын сорғыға ауыстырады, сорғыда жұмыс істейді, жеңқұбырға су (көбік түзгіш) үздіксіз жеткізілуін қамтамасыз етеді, өртте техникалық қызмет көрсетеді.

Өрт мотоцикліндегі өрт сөндіру есептобының негізгі міндеттерінің шамамен тәбілі

Өрт сөндіру есептобының құрамы	Кезекшілікке түскен кезде қабылданатын өрт-техникалық жарақ	Бастапқы дабыл әрекеттері	Жұмыс кезінде есептоптың негізгі міндеттері
№1 өрт сөндіруші- мотоциклист	Байланыс және сигнализация құралдарын, өрт сөндірудің аспалы қондырғыларын, гидравликалық авариялық-құтқару құралдарын, өрт сөндіргіштерді, алғашқы медициналық көмек дәрі қобдишасын, құтқару арқанын, балтаны, электр сымдарын кесуге арналған қайшыларды, "Бұзақы" сүймендерін, шамды, құтқару қалпағын, сигнал-дауыс зорайтқыш құрылғы (бұдан әрі – СДЗҚ), GPS-навигацияны, өрт мотоциклін және оған техникалық қызмет көрсету құрал-саймандарын қабылдайды.	Арнайы киім мен құрал-жабдықты киеді, шығу үшін жолдама алады, Өрт мотоцикліне отырады, қозғалтқышты іске қосады, бейнетіркегішті (экшн-камераны) қосады, №2 өрт мотоциклистің дайындығы бойынша гараждан шығады.	Өзімен бірге "Бұзақы" сүйменін, шамды, радиостанцияны және құтқару қалпағын алады. Аға лауазымды адамдар шақырту (өрт) орнына келгенге дейін адамдарды құтқару және эвакуациялау, өртті сөндіру және мүлікті эвакуациялау, жол көлік оқиғасында зардап шеккендерді блоктан шығару жөніндегі жұмысты басқарады және орындайды, барлау жүргізеді және жағдайды бағалайды, күштер мен құралдардың шешуші бағыты мен қажетті санын айқындайды, ақпаратты күштер мен құралдарды жедел басқару орталығына немесе байланыс пунктіне береді. Есіктерді ашу және конструкцияларды бөлшектеу жұмыстарын жүргізеді.
№2 өрт сөндіруші- мотоциклист		Арнайы киім мен құрал-жабдықты киеді, гараж есігін ашады, өрт мотоцикліне отырады, қозғалтқышты іске қосады, бейнетіркегіш (экшн-камера) қосады, дайындық туралы хабарлайды және №1 өрт мотоциклистің соңынан ереді.	Өзімен бірге құтқару арқанын, радиостанцияны, құтқару қалпағын, гидравликалық авариялық-құтқару құрал-сайманын алады. №1 өрт сөндіруші-құтқарушы мотоциклистпен бірге барлау жүргізеді, адамдарды құтқару, өрт сөндіру рюкзактарымен өрттерді сөндіру, есіктерді ашу және конструкцияларды бөлшектеу, жол көлік оқиғасында зардап шеккендерді блоктан шығару бойынша жұмыстарды орындайды және зардап шеккендерге алғашқы көмек көрсетеді.
ескертпе: Мотоцикл экипажының кезекшілігіне түсу тәртібі "Өрт сөндіру және авариялық-құтқару жұмыстары қызметі" мемлекеттік мекемесі бастығының бұйрығымен айқындалады. Кезекшілікке түсу екі экипаждың есептобымен жүзеге асырылады, бұл ретте мотоцикл экипажы кезекшілік кезеңінде қала көшелеріне берілген маршрут бойынша патрульдеу жүргізеді және өрт қауіпсіздігін қамтамасыз етуге қатысады.

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 2-қосымша

№_____ өрт сөндіру бөлімінің (мамандандырылған өрт сөндіру бөлімінің) кезекші қарауылының______________ өртке шығу Жолдамасы

Ескерту. 2-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Шақыру объектісінің мекенжайы______________________________________

2. Объектінің атауы ______________________________________________

3. Объектінің орналасқан орны туралы өзге де мәліметтер

(қажет болған жағдайда толтырылады)_____________________________

4. Не жанды және қайда жанды (немесе төтенше жағдай туралы өзге мәліметтер)

____________________________________________________________________

5. Төтенше жағдай қай қабатта (немесе

жертөледе)____________________________________________________________

6. Ғимарат қанша қабатты (немесе биіктігі)

_________________________________________________________________

7. Адамдарға қатердің болуы____________________________________________

8. Хабарлаған адамның тегі, телефон № және мекенжайы____________________

____________________________________________________________________

9. ТЖ туралы хабарламаны қабылдау уақыты ______ сағ. ____ мин.

10. Өрт сөндіру бөліміне (мамндандырылған өрт сөндіру бөліміне) келу уақыты _____ сағ. _____ мин.

_______________________ кезекші диспетчердің (радиотелефонистің) қолы, аты-жөні

20__ ж. "____" ____________

Ескертпе: Не жанып жатқаны туралы мағлұматтың және мәлімдеуші туралы мәліметтің

болмауы қарауылдың өртке шығуын тоқтатпайды.

Жолдама бөлімшенің барлық аумақтан тыс шығуларына жазылады.

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 3-қосымша

1-тарау. Берілетін өрт сөндіргіш заттардың кестелері, физика-химиялық қасиеттері 1-бөлім. Заттар мен материалдарды сөндіру үшін қолданылатын өрт-сөндіргіш құралдары 1-кесте

Ескерту. 3-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1	Салқындатқыш өрт сөндіргіштер	су, суландырғышы бар су ерітіндісі, қатты көмірқышқыл газы (қар тәрізді көмірқышқыл газы), тұздардың сулы ерітінділері
2	Оқшаулаудың өрт сөндіру құралдары	- өрт-сөндіргіш көбіктер: химиялық, ауа-механикалық; өрт сөндіргіш ұнтақ құрамдары (ӨСҰ); - ПС, ПСБ-3, СИ-2, П-1А; - жанбайтын сусымалы заттар: құм, жер, қождар, ағындар, графит; - парақ материалдары, жамылғылар, қалқандар
3	Сұйылтатын өрт сөндіргіштер	инертті газдар: көмірқышқыл газы, азот, аргон, түтін газдары, су буы, жұқа бүріккіш су, газ-су қоспалары, ЖЗ жарылыс өнімдері, көмірсутектердің ыдырауынан пайда болатын ұшпа ингибиторлар
4	Өрт-сөндіргіш құралдары, химиялық тежеу реакциясы жану	галоид-көмірсутектер, бромды этил, хладондар 114В2 (тетрафтордибромэтан) және 13в1 (трифторбромэтан); галоид-көмірсутектер негізіндегі құрамдар 3,5; 4НД; 7; БМ, БФ-1, БФ-2; су-брометил ерітінділері (эмульсиялар); өрт сөндіретін ұнтақты құрамдар

2-бөлім. Сөндіру кезінде су мен оның негізінде басқа да өрт сөндіргіш құралдарын қолдану қауіпті заттар мен материалдар

2-кесте

Р/с №	Зат, материал	Қауіптілік дәрежесі
1.	Қорғасын азиді	ылғалдылық 30%-ға дейін артқан кезде жарылады
2.	Алюминий, магний, мырыш, мырыш шаңы	жану кезінде бүлініп кететін суды оттегі мен сутегі
3.	Битум	су беру, тасталуына жинақы ағыс және күшейту, жануға әкеледі
4.	Сілтілі және сілтілі жер металдарының гидридтері	олар сутектің бөлінуімен сумен әрекеттеседі, жарылыс болуы мүмкін
5.	Натрий гидросульфиті	су ағынының әсерінен өздігінен жанады
6.	Шартылдауық сынап	су ағынының соққысынан жарылады
7.	Кремнийлі темір (ферросилиций)	ауада өздігінен тұтанатын фосфорлы сутегі бөлінеді
8.	Кальций және натрий (фосфорлы)	олар сумен әрекеттесіп, ауада өздігінен тұтанатын фосфорлы сутекті шығарады
9.	Калий, кальций, натрий, рубидий, металл цезий	сутектің бөлінуімен сумен әрекеттеседі, жарылыс болуы мүмкін
10.	Калий және натрий (пероксид)	су кірген кезде жанудың жоғарылауымен жарылғыш шығарындылар болуы мүмкін.
11.	Алюминий, барий және кальций карбидтері	жанғыш газдардың бөлінуімен ыдырайды, жарылыс болуы мүмкін
12.	Сілтілік металл карбидтері	сумен байланыста болған кезде олар жарылып кетеді
13.	Магний және оның қорытпалары	жану кезінде су сутегі мен оттегіге ыдырайды
14.	Натрий күкірт және гидросерқышқыл	ол қатты қызады (4000С-тан жоғары), жанғыш заттардың өртенуіне, сондай-ақ теріге тиген кезде күйікке әкелуі мүмкін, жазылуы қиын жаралармен бірге жүреді
15.	Сөндірілмеген әк	сумен әрекеттесіп көп жылу шығарады
16.	Нитроглицерин	су ағынының әсерінен жарылады
17.	Селитра	беру ағыс судың еру әкеледі қуатты взрывообразному тасталуына күшейту жану
18.	Күкірт ангидриді	су тиген кезде жарылғыш шығарындылар болуы мүмкін
19.	Сесквилхлорид	жарылыс жасау үшін сумен әрекеттеседі
20.	Силаны	олар сумен әрекеттесіп, ауада өздігінен тұтанатын сутегі кремнийін шығарады
21.	Термит, титан және оның қорытпалары, тетрахлоридті титан, электрон	олар сумен әрекеттесіп, көп мөлшерде жылу шығарады, суды оттегі мен сутекке ыдыратады
22.	Триэтилалюминий және хлорсульфон қышқылы	жарылыс жасау үшін сумен әрекеттесіңіз
23.	Натрий цианиді	жанғыш емес, өртті сөндіру кезінде гидроциан қышқылы (цианид сутегі) бөлінуі мүмкін. Сөндіру кезінде ұнтақты өрт сөндіру құралдарын қолдану.

3-бөлім. Түрлі заттар мен материалдардың өрттерін сөндіру кезінде қолдануға рұқсат етілетін өрт-сөндіргіш құралдары

3-кесте

Р/с №	Жанғыш зат және материал	Қолдануға рұқсат етілген өрт-сөндіргіш құралдары
1.	Азот қышқылы	Су, әк, ингибиторлар
2.	Калий азот қышқылы және натрий	Су, ӨСҰ ингибиторлары, инертті газдар
3.	Алюминий ұнтағы (ұнтақ)	Ингибиторлар, құрғақ құм, асбест
4.	Аммиак	Су буы
5.	Амилацетат	Көбік, ӨСҰ, инертті газдар, ингибиторлар, құм
6.	Аммоний азот қышқылы және марганец қышқылы	Су, ингибиторлар
7.	Анилин	Көбік, ӨСҰ, ингибиторлар, инертті газдар, құм
8.	Асфальт	Кез келген агрегаттық күйдегі су, көбік
9.	Ацетилен	Су буы
10.	Ацетон	Химиялық көбік, ПО-1С негізіндегі ауа механикалық көбік, ингибиторлар, инертті газдар, су буы
11.	Аммонит	Су, сулағыштардың сулы ерітінділері
12.	Бензол	Көбік, ингибиторлар, инертті газдар
13.	Бром	Каустикалық сілтілік ерітінділер
14.	Бром ацетилен	Инертті газдар
15.	Қағаз	Кез келген өрт сөндіргіштер жарамды
16.	Оқ-дәрілер, қатарлардағы жарылғыш заттар	Жұқа шашыратылған су
17.	Вазелин	Көбік, ӨСҰ, бүріккіш су, құм
18.	Талшық (вискоза және лавсан)	Су, сулағыштардың сулы ерітінділері, көбік
19.	Сутегі	Су буы, инертті газдар
20.	Сутегі пероксиді	Су
21.	Гудрон	Кез келген агрегаттық күйдегі су, көбік, ОПС
22.	Гексаметилентетрамин	Су, сулағыштардың сулы ерітінділері
23.	Граммонит	Су, сулағыштардың сулы ерітінділері
24.	Ағаш	Кез келген өрт сөндіргіштер жарамды
25.	Калий металлический	ӨСҰ, ингибиторлар, құрғақ құм
26.	Кальций	ӨСҰ, ингибиторлар, құрғақ құм, сода күлі
27.	Камфара	Су, ӨСҰ, құм
28.	Кальций карбиді	ӨСҰ, құрғақ құм, ингибиторлар
29.	Резеңке	Су, сулағыштардың сулы ерітінділері
30.	Резеңке желім	Бүріккіш су, көбік, ӨСҰ, инертті газдар, ингибиторлар
31.	Коллодий	Көбік, ӨСҰ, құм
32.	Магний	ӨСҰ, құрғақ графит, сода күлі
33.	Метан	Су буы, инертті газдар
34.	Аммиак, кальций, натрий нитраты	Су, ӨСҰ
35.	Металл натрий	ӨСҰ, ингибиторлар, құрғақ құм, кальцийленген су
36.	Нафталин	Бүріккіш су, көбік, ӨСҰ, инертті газдар
37.	Мұнай және мұнай өнімдері: бензин, керосин, мазуттар, майлар, дизель отыны және басқалар, кептіру майы, өсімдік майлары	Көбік, ӨСҰ, жұқа бүріккіш су
38.	Парафин	Кез келген агрегаттық күйдегі су, ӨСҰ, көбік, құм, инертті газдар
39.	Пластмасса	Судың мол мөлшері, ӨСҰ
40.	Резеңке және резеңке техникалық бұйымдар	Су, суландырғыштардың сулы ерітінділері, ӨСҰ, көбік
41.	Күйе	Бүріккіш су, сулағыштардың сулы ерітінділері, көбік
42.	Шөп, сабан	Кез келген агрегаттық күйдегі су, сулағыштардың сулы ерітінділері, көбік
43.	Күкірт	Су, көбік, ӨСҰ, дымқыл құм
44.	Күкіртсутек	Су буы, инертті газдар, ингибиторлар
45.	Күкіртті көміртек	Кез келген агрегаттық күйдегі су, көбік, су буы, ӨСҰ
46.	Скипидар	Көбік, ӨСҰ, жұқа бүріккіш су
47.	Этил спирті	Алкогольді 70%-ға дейін алдын ала сұйылтумен ПО-1С негізіндегі химиялық көбік, орташа еселік ауа-механикалық көбік, спиртті 50% - ға дейін алдын ала сұйылтумен басқа көбік түзгіштер негізінде орташа еселік ауа-механикалық көбік, ӨСҰ, ингибиторлар, спиртті 28% жанбайтын концентрацияға дейін сұйылтумен қарапайым су
48.	Табак	Кез келген агрегаттық күйдегі су
49.	Термит	Су, ӨСҰ, құм
50.	Толь	Кез келген өрт сөндіргіштер жарамды
51.	Тротил	Су, сулағыштардың сулы ерітінділері
52.	Тас көмір	Кез келген агрегаттық күйдегі су, сулы ерітінділер, сулағыштар, көбіктер
53.	Ұнтақ көмір	Бүріккіш су, сулағыштардың сулы ерітінділері, көбік
54.	Сірке қышқылы	Бүріккіш су, ӨСҰ, көбік, инертті газдар
55.	Фосфор қызыл және сары, формальдегид	Су, ӨСҰ, дымқыл құм, көбік, инертті газ, ингибиторлар
56.	Фтор	Инертті газдар
57.	Хлор	Су буы, инертті газдар
58.	Целлулоид	Судың мол мөлшері, ӨСҰ
59.	Целлофан	Су
60.	Мырыш шаңы	ӨСҰ, құм, ингибиторлар, жанбайтын газдар
61.	Мақта	Су, сулағыштардың сулы ерітінділері, көбік
62.	Электрон	ОПС, құрғақ құм
63.	Этилен	Инертті газдар, ингибиторлар
64.	Этил эфирі	Көбік, ӨСҰ, ингибиторлар
Ядохимикаты:
65.	Гексохлоран 16%-ті	Жұқа шашыратылған су
66.	ДНОК 40%-ті	Судың көп мөлшері, препараттың кебуіне жол берілмейді
67.	Дихлорэтан (техникалық )	Жұқа шашыратылған су, көбік
68.	Карбофос 30%-ті	Жұқа бүріккіш су, ылғалдандырғыштардың сулы ерітінділері, көбік
69.	Метафос 30%-ті	Су, көбік
70.	Метилмеркаптофрос 30-%-ті	Бүріккіш су, көбік
71.	Севин 85%-ті	Көбік
72.	Фозалон 35%-ті	ӨСҰ, көбік, инертті газдар
73.	Хлорпикрин	Көбік, сулағыштардың сулы ерітінділері
74.	Техникалық хлорофос 80% - ті	Су, көбік
75.	ТМТД 80%- ті	Бүріккіш су, көбік
76.	Цинеб 80%- ті	Көбік, ӨСҰ
77.	Бутифос 70%- ті	Бүріккіш су
78.	2,4 – Д бутил эфирі 34 – 72%- ті	Жұқа щашыратылған су, көбік, инертті газдар
79.	Дихлормочевина 50%- ті	Су
80.	Линурон 50%- ті	Көбік
81.	Суркопур 36%- ті	ӨСҰ, бүріккіш су, көбік
82.	Симазин 50%- ті	Бүріккіш су
83.	Кальций цианамиді	ӨСҰ, құм, инертті газдар

2-тарау. Жанудың таралу жылдамдығы 1-бөлім. Жанудың таралу жылдамдығы (ғимараттар)

4-кесте

1.	Әкімшілік ғимараттар	1,0-1,5
2.	Кітапханалар, кітап қоймалары, мұрағат қоймалары	0,5-1,0
3.	Ағаш өңдеу кәсіпорындары:
4.	Ағаш кесетін цехтар (отқа төзімділігі I, II, III дәрежелі ғимараттар)	1,0-3,0
5.	дәл сол, IV және V дәрежелі отқа төзімді ғимараттар	2,0-5,0
6.	Кептіргіштер	2,0-2,5
7.	Сатып алу цехтары	1,0-1,5
8.	Фанера өндірісі	0,8-1,5
9.	Басқа цехтардың үй-жайлары	0,8-1,5
10.	Тұрғын үйлер	0,5-0,8
11.	Дәліздер мен галереялар	4,0-5,0
12.	Кәбілдік құрылыстар (кәбілдерді жағу)	0,8-1,1
13.	Мұражайлар мен көрмелер	1,0-1,5
14.	Тоқыма өнеркәсібі кәсіпорындары:
15.	Тоқыма өндірісінің үй-жайлары	0,5-1,0
16.	конструкцияларда шаң қабаты болған кезде де солай болады	1,0-2,0
17.	Босатылған күйдегі талшықты материалдар	7,0-8,0
18.	Үлкен алаңдағы цехтардың жанғыш жабындары	1,7-3,2
19.	Шатырлар мен шатырлардың жанғыш конструкциялары	1,5-2,0
20.	Былғары зауыттарының кептіру бөлімдері	1,5-2,2
21.	қоймалар:
22.	Шымтезек үйінділерінде	0,8-1,0
23.	Зығыр талшықтары	3,0-5,6
24.	Тоқыма бұйымдары	0,3-0,4
25.	Орамдағы қағаздар	0,2-0,3
26.	Ғимараттардағы резеңке-техникалық бұйымдар	0,4-1,0
27.	Резеңке техникалық бұйымдар (ашық алаңдағы қатарлар)	1,0-1,2
28.	резеңке	0,6-1,0
29.	Ағаш кесу:
30.	Қатарлардағы дөңгелек орман	0,4-1,0
31.	Ылғалдылық кезіндегі қатарлардағы ағаш (тақталар) ,%:
32.	16 дейін	4,0
33.	16-18	2,3
34.	18-20	1,6
35.	20-30	1,2
36.	30-дан астам	1,0
37.	Ылғалдылық кезіндегі баланстық ағаш үйіндісі, %:
38.	40 дейін	0,6-1,0
39.	40-дан астам	0,15-0,2
40.	Ауылдық елді мекендер:
41.	V дәрежелі ғимараттардың отқа төзімділігі, құрғақ ауа-райы және қатты желдің тығыз құрылысы бар тұрғын үй аймағы	20-25
42.	Ғимараттардың шатырлары	2,0-4,0
43.	Мал шаруашылығы үй-жайларындағы қоқыс	1,5-4,0
44.	Театрлар мен мәдениет сарайлары (көріністер)	1,0-3,0
45.	Баспаханалар	0,5-0,8
46.	Сауда кәсіпорындары, тауарлық құндылықтар қоймалары мен базалары	0,5-1,2
47.	Тоңазытқыштар	0,5-0,7
48.	Мектептер, емдеу мекемелері:
49.	I және II дәрежелі отқа төзімді ғимараттар	0,6-1,0
50.	III және IV	2,0-3,0

2-бөлім. Жанудың таралу жылдамдығы (орман алқаптары)

5-кесте

Р/с №	Орман алқаптары (желдің жылдамдығы 7-10 м/с және ылғалдылығы 40%)
1.	рада-сфагнум қарағайы	1,4 дейін
2.	долгомошник және зеленомошник шыршалары	˃4,2
3.	жасыл қарағай (жидек)	˃14,2
4.	қарағай-бор-белмошник	˃18,0
5.	Жоғары өрттер мен желдің жылдамдығы кезіндегі өсімдіктер, орман қоқысы, өскіндер, сүрекдіңдер, м/с:
6.	8…9	˃42
7.	10…12	˃83
8.	Сол сияқты, желдің жылдамдығы кезінде қапталдағы және артқы жағындағы жиек бойынша, м/с:
9.	8…9	4-7
10.	10…12	8-14
11.	Желдің жылдамдығы кезінде фрезерлік шымтезек (олжа алқаптарында), м/с:
12.	10…14	8,0-10
13.	18…20	18-20

3-бөлім. Көліктің жануының таралу жылдамдығы

6-кесте

1.	Көлік объектілері:
2.	гараждар, трамвай және троллейбус деполары	0,5-1,0
3.	ангарларды жөндеу залдары	1,0-1,5
4.	Теңіз және өзен кемелері
5.	ішкі өрт кезінде жанатын қондырма	1,2-2,7
6.	сыртқы өртте де солай	2,0-6,0
7.	синтетикалық әрлеу және ашық саңылаулар болған кезде ішкі өрттер	1,0-2,0

3-тарау. Қарқындылығы (су) 1-бөлім. Өртті сөндіру кезінде су беру қарқындылығы, л/(м2с)

7-кесте

Р/с №	Ғимараттар мен құрылыстар
1.	Әкімшілік ғимараттар:
2.	I және III дәрежелі отқа төзімділік	0,06
3.	IV	0,10
4.	V	0,15
5.	Жертөле үй-жайлары	0,10
6.	Шатыр үй-жайлары	0,10
7.	Ангарлар, гараждар, шеберханалар, трамвай және троллейбус деполары	0,20
8.	Ауруханалар	0,10
9.	Тұрғын үйлер мен қосалқы ғимараттар:
10.	I және III дәрежелі отқа төзімділік	0,06
11.	IV	0,10
12.	V	0,15
13.	Жертөле үй-жайлары	0,15
14.	Шатыр үй-жайлары	0,15
15.	Мал шаруашылығы ғимараттары:
16.	I және III дәрежелі отқа төзімділік	0,10
17.	IV	0,15
18.	V	0,20
19.	Мәдени-ойын-сауық мекемелері (театрлар, кинотеатрлар, клубтар, мәдениет сарайлары):
20.	Сахна	0,20
21.	Көрермендер залы	0,15
22.	Қосалқы үй-жайлар	0,15
23.	Диірмендер мен элеваторлар	0,14
24.	Өндірістік ғимараттар:
25.	Ғимараттарда өндіріс санаты бар учаскелер мен цехтар:
26.	I және III дәрежелі отқа төзімділік	0,15
27.	III	0,20
28.	IV-V	0,25
29.	Бояу цехтары	0,20
30.	Жертөле үй-жайлары	0,30
31.	Шатыр үй-жайлары	0,15
32.	Өндірістік ғимараттардағы үлкен аумақтардың жанғыш жабындары:
33.	Ғимарат ішінде төменнен сөндіру кезінде	0,15
34.	Жабынның сыртынан	0,08
35.	Өрттің өршуі кезінде	0,15
36.	Салынып жатқан ғимараттар	0,10
37.	Сауда кәсіпорындары және тауарлық-материалдық құндылықтар қоймалары	0,20
38.	Тоңазытқыштар	0,10
39.	Электр станциялары мен қосалқы станциялар:
40.	Кәбілдік туннельдер мен жартылай қабаттар (бүріккіш сумен жабдықтау)	0,20
41.	Машина залдары мен қазандық бөлімшелері	0,20
42.	Жанармай беру галереялары	0,10
43.	Трансформаторлар, реакторлар, май ажыратқыштары (бүріккіш сумен жабдықтау)	0,10

8-кесте

Р/с №	Көлік құралдары
1.	Ашық автотұрақтардағы автомобильдер, трамвайлар, троллейбустар	0,10
2.	Ұшақтар мен тікұшақтар:
3.	Ішкі әрлеу (бүріккіш сумен қамтамасыз ету кезінде)	0,08
4.	Магний қорытпалары бар конструкциялар	0,25
5.	Корпус	0,15
6.	Кемелер (құрғақ жүк және жолаушылар):
7.	Қатты және бүріккіш ағындарды беру кезінде қондырмалар (ішкі және сыртқы өрттер)	0,20
8.	Ұстамалар	0,20

9-кесте

Р/с №	Қатты материалдар
1.	Босатылған қағаз	0,30
2.	Ағаш
3.	ылғалдылық кезіндегі баланстық, %
4.	40…50	0,20
5.	40-тан аз	0,50
6.	ылғалдылық кезінде 1 топ шегіндегі қатарлардағы ағаш, %
7.	8…14	0,45
8.	20…30	0,30
9.	30 жоғары	0,20
10.	бір топтағы қатарлардағы дөңгелек орман	0,35
11.	ылғалдылығы 30-50% болатын үйінділердегі ағаш жоңқалары	0,10
12.	Резеңке (табиғи немесе жасанды), резеңке және резеңке техникалық бұйымдар	0,30
13.	Үйінділердегі зығыр оты (бүріккіш сумен қамтамасыз ету)	0,25
14.	Зығыр мата (маялар, бумалар)	0,25
15.	Пластмасса:
16.	термопластика	0,14
17.	реактопласттар	0,10
18.	полимерлі материалдар және олардан жасалған бұйымдар	0,20
19.	текстолит, карболит, пластмасса қалдықтары, триацетат пленкасы	0,30
20.	Ылғалдылығы 15....30% фрезерлік алқаптардағы шымтезек (судың меншікті шығыны 110 л....140 л/м2 және сөндіру уақыты 20 мин)	0,10
21.	Фрезерлік шымтезек қатарларда (судың меншікті шығыны 235 л/м және сөндіру уақыты 20 мин болғанда)	0,20
22.	Мақта және басқа талшықты материалдар:
23.	ашық қоймалар	0,20
24.	жабық	0,30
25.	Целлулоид және одан жасалған бұйымдар	0,40
26.	Пестицидтер мен тыңайтқыштар	0,20

2-бөлім. Жанып жатқан және олармен көршілес объектілерді салқындатуға (қорғауға) су беру қарқындылығы

10-кесте

Р/с №	Объектілердің, ғимараттардың, аппараттардың және т. б. атауы.	Сумен жабдықтау қарқындылығы
		л/м2с	л/м*с
1.	Өңдеу объектілері, мұнай, газдар: бағаналар, аппараттар, құбырлар және басқа да ыдыстар жану кезінде мұнай, мұнай өнімдері және газдар	0,30	-
2.	дәл солай, бірақ жанып жатқан көрші құрылғыларға және т. б.	0,20	-
3.	Төгу құю эстакадалары, мұнай өнімдері бар құбырлар	0,30	-
4.	Суда (металл конструкциялары)	0,30	-
5.	Үйінділердегі ағаш	0,45	-
6.	Мәдени-ойын-сауық мекемелеріндегі өртке қарсы перделер	-	0,50
7.	Қатарлардағы Дөңгелек ағаш материалдары	0,35	-
8.	Үйінділердегі баланстық ағаш	0,25-0,50	-
9.	Үйінділердегі чиптер	0,10	-
10.	ЖТҚ және ЖЖ бар жерүсті металл резервуарлар:
11.	Жанып тұрған резервуарды периметрі бойынша салқындату	-	0,50
12.	Жақын маңдағы жанып тұрған резервуармен салқындату	-	0,20
13.	Салқындату ыдыстарды аймағында жану сұйықтықтың үйінділер	-	0,10
14.	Сұйытылған газдары бар резервуарлар (сыйымдылықтар, құбырлар, арматура) :
15.	компам ағын үшін	0,50	-
16.	бүріккіш ағындар үшін	0,30	-
17.	Шабуылды дайындау кезінде газ және мұнай субұрқақтары:
18.	Жалынмен қапталған аумақтар мен металл конструкциялар	0,35	-
19.	Жанып жатқан субұрқақтан 10-15 м қашықтықта орналасқан аумақтар мен металл конструкциялар	0,15	-
20.	Шабуыл жасау кезінде:
21.	Жалынмен қапталған аумақтар мен металл конструкциялар	0,20	-
22.	Электр станциялары мен қосалқы станциялар (трансформаторлар мен май ажыратқыштары):
23.	Жану (периметрі бойынша салқындату)	-	0,50
24.	Жанып тұрған көршілес (периметрі бойынша салқындату)	-	0,30
25.	Теміржол көлігі:
26.	Жолаушылар, пошта-багаж, рефрижератор	0,15	-
27.	жүк	0,10	-
28.	Объектінің атауы, ғимараттар, аппараттар т.б	Су шығыны, л/с
29.	ТТЖ және ЖЖ бар жерасты темірбетонды резервуарлар (жанып тұрған және оларға іргелес) резервуардың сыйымдылығы кезінде (м3)шатырларда орнатылған тыныс алу және басқа арматураны салқындату:
30.	400-1000	10
31.	1001-5000	20
32.	5001-30000	30
33.	30001-50000	50

4-тарау. Кейбір заттар мен материалдардың физикалық-химиялық қасиеттері және орташа жану жылдамдығы. 1-бөлім. Кейбір қатты материалдардың орташа жану жылдамдығы, олардың төмен жану жылуы және желдің әсерінсіз өрт жылуы

11-кесте

Р/с №	Жанғыш материал	Жану жылдамдығы, кг/(м2мин)	Жылу
			жану кДж/кг	өрт кДж/(м2мин)
1.	Жұмсақ қағаз	0,636	13400	8300
2.	Жұмсақ штапельді талшық	0,54	13800	7200
3.	Өнімдердегі ағаш (ылғалдылығы 8-10%)	1,11	13800	14700
4.	Қатарлардағы ағаш (ағаш, қабаттың биіктігі 4-8 м, төсеу тығыздығы 0,2-0,3 және ылғалдылығы 12-14%)	6,40	16600	13800
5.	Карболит өнімдері	0,38	24900	8300
6.	Резеңке:
7.	синтетикалық	0,72	40200	24600
8.	табиғи	1,08	42300	36200
9.	Сөрелердегі кітаптар	0,438	13400	5700
10.	Органикалық шыны	1,14	25100	25700
11.	Полиуретанды көбік	0,90	24300	20300
12.	Полистирол	1,14	39000	37800
13.	Полипропилен (өнімдерде)	0,87	45600	27300
14.	Полиэлитен (өнімдерде)	0,62	47100	24800
15.	Резеңке техникалық бұйымдар	0,90	33500	27100
16.	Қатарлардағы шымтезек плиталары (ылғалдылығы 9-12%)	0,318	-	-
17.	Керуендердегі шымтезек (ылғалдылығы 40%)	0,24	11300	2600
18.	Фенопласттар	0,48	-	-
19.	Жұмсақ мақта	0,318	15700	4800

2-бөлім. Резервуарлардағы кейбір сұйықтықтардың орташа жану жылдамдығы, төмен жану жылуы және өрт жылуы

12-кесте

Р/с №	Сұйықтық	Жылдамдық			Жылу
		Жану		Жылыту см/мин	Жану кДж/кг	Өрт кДж/ (м2мин)
		кг/(м2мин)	см/мин
1.	Амил спирті	1,05	0,13	-	39000	38100
2.	Ацетон	2,832	0,33	-	20000	52700
3.	Бензол	2,298	0,50	-	40900	79200
4.	Бензин	2,93	0,50	1,20	41900	105000
5.	Бутил спирті	0,81	0,11	-	36200	27300
6.	Диэтил эфирі	3,60	0,50	0,57	33500	112000
7.	Дизель отыны	3,30	0,33	-	43000	120600
8.	Керосин	2,298	0,40	-	43500	85000
9.	Мазут	2,10	0,17	0,50	39800	67700
10.	Метил спирті	0,96	0,12	0,55	22700	21200
11.	Мұнай	1,20	0,23	0,50	41900	42800
12.	Күкіртті көміртек	2,22	0,17	-	14100	26600
13.	Толуол	2,298	0,33	-	41000	80100
14.	Этил спирті	1,80	0,25	-	27200	45500

3-бөлім. Кейбір заттар мен материалдар жанған кезде жалын температурасы

13-кесте

Р/с №	Зат және материал	Жану температурасы 0С	Зат және материал	Жану температурасы 0С
1.	Ацетилен (оттегіде)	3100-3300	Торф	770-790
2.	Ацетилен (ауада)	2150-2200	Метан	1950
3.	Сутек	2130	Мұнай және мұнай өнімдері	1100-1300
4.	Газ-мұнай субұрқағы	до 1100	резервуарларда
5.	Әр түрлі агрегаттық күйдегі ағаш	700-1000	Парафин	1430
6.			Сера	1820
7.	Спирт	900-1200	Сероуглерод	2595
8.	Стеарин	640-940	Целлулоид	1100-1300
9.	Термит	3000	Магний	около 3000

4-бөлім. Кейбір өрт жағдайларында химиялық заттардың бөлінуі

14-кесте

Р/с №	Жылу әсерінен және жану аймақтарда орналасқан зат	Жылу ыдырауы және жану кезінде түзілетін заттар
1.	Құрамында су бар хош иісті заттар	Күкіртсутек, меркаптандар, тиоэфирлер, тиофен, күкірт ангидриді
2.	Аминопласттар (мипора)	Гидроциан қышқылы
3.	Ацетон	Кетоны
4.	Түтінсіз мылтық	Ацетилен, нитрилдер, көміртегі оксиді, азот оксидтері
5.	Бензол	Дефинил, антрацен
6.	Винилпласт, пластикат	Сутегі хлориді, көміртегі тотығы
7.	Шаш, тері, мата, жүн	Жағымсыз иісті өнімдер: пиридин, хинолин, цианид қосылыстары, құрамында күкірт бар қосылыстар, сондай-ақ күшті және өткір иісі бар газдар (альдегидтер, кетондар)
8.	Талшық нитрон	Азот оксидтері
9.	Талшық хлорин	Сутегі хлориді
10.	Шартылдауық сынап	Сірке эфирі, сірке қышқылы, азот қышқылы эфирлері, цианид сутегі, нитрилдер, сынап буы және ұшпа органикалық сынап қосылыстары
11.	Ағаш	Формальдегид, ацетальдегид, ацетальдегид, фурфурол, ацеталий, шайыр қышқылдары, спирттер, эфирлер, кетондар, фенолдар, аминдер, пиридин, метил-пиридин, көміртегі оксиді
12.	Майлар, сабындар, ет өнімдері	Басқа химиялық заттардан басқа акролеин түзіледі. Акролеин концентрациясы шамамен 0,003% адам 1 минуттан аспайды
13.	Капрон	Гидроциан қышқылы
14.	Каучук	Изопрен, высшие непредельные углеводороды
15.	Нитрилді резеңке	Азот оксиді, гидроциан қышқылы
16.	Полисульфидті резеңке	Сутегі хлориді, күкірт газы
17.	Хлоропренді резеңке	Азот оксиді, гидроциан қышқылы
18.	Лактар, құрамында нитроцеллюлоза бар өнімдер	Көміртек оксиді, көмірқышқыл газы, азот оксиді, гидроциан қышқылы
19.	Линолеум релині	Күкіртті сутегі, күкіртті газ
20.	Нафталин	Динафтил
21.	Нитроглицерин	Көміртек оксиді, көмірқышқыл газы, азот оксидтері
22.	Органикалық шыны	Азот және көміртегі тотықтары, толуилендиизоцианид
23.	Пенополиуретан	Гидроциан қышқылы, толуилендиизоцианид
24.	Пластмассалар, целлулоид	Көміртек оксиді, азот оксиді, цианид қосылыстары, хлорангидрид қышқылдары формальдегидтер, фенол, фторфосген, аммиак, фенол, ацетон, стирол және т. б.
25.	Скипидар	Изопрен, гомологи бензола, антрацен және т.б
26.	Спирттер	Көміртегі оксиді, сутегі, формальдегидтер, ацетальдегидтер, метан, кротон альдегид, ацетилен және т. б.
27.	Фторопласт	Фторлы сутегі, фторфосген
28.	Целлулоид	Азот оксиді, гидроциан қышқылы
29.	Этил эфирі	Ацетальдегид, этан, пероксид винил қосылыстары
30.	Майлы қатардағы эфирлер	Альдегидтер

5-бөлім. Әр түрлі объектілердегі өрт кезінде желілік жану жылдамдығының таралуы

15-кесте

Р/с №	Объектілер	Жанудың таралу жылдамдығы, м/мин
1.	Әкімшілік ғимараттар	1,0-1,5
2.	Кітапханалар, кітап қоймалары, мұрағат қоймалары	0,5-1,0
3.	Ағаш өңдеу кәсіпорындары
4.	ағаш кесетін цехтар (отқа төзімділігі I, II, III дәрежелі ғимараттар)	1,0-3,0
5.	дәл IV және V дәрежелі отқа төзімді ғимараттар	2,0-5,0
6.	кептіргіштер	2,0-2,5
7.	сатып алу цехтары	1,0-1,5
8.	фанера өндірісі	0,8-1,5
9.	басқа цехтардың үй-жайлары	0,8-1,0
10.	тұрғын үйлер	0,5-0,8
11.	дәліздер мен галереялар	4,0-5,0
12.	кәбілдік құрылыстар (кәбілдерді жағу)	0,8-1,1
13.	Орман алқаптары (желдің жылдамдығы 7-10 м / с және ылғалдылығы 40%)
14.	рада-сфагнум қарағайы	1,4 дейін
15.	ұзын және жасыл шырша	4,2 дейін
16.	жасыл қарағай (жидек)	14,2 дейін
17.	қарағай-бор-ақ қасқыр	18,0 дейін
18.	өсімдіктер, орман қоқысы, өскіндер, ат үстіндегі өрттер кезіндегі сүрекдіңдер және желдің жылдамдығы, м / с:
19.	8-9	42 дейін
20.	10-12	83 дейін
21.	Желдің жылдамдығы кезінде қапталдағы және артқы жағындағы жиек бойымен бірдей, м/с:
22.	8-9	4-7
23.	10-12	8-14
24.	Мұражайлар мен көрмелер	1,0-1,5
25.	Көлік объектілері
26.	гараждар, трамвай және троллейбус деполары	0,5-1,0
27.	ангарларды жөндеу залдары	1,0-1,5
28.	теңіз және өзен кемелері:
29.	ішкі өрт кезінде жанатын қондырма	1,2-2,7
30.	сыртқы өртте де жанатын қондырма	2,0-6,0
31.	синтетикалық әрлеу және ашық саңылаулар болған кезде ішкі өрттер	1,0-2,0
32.	пенополиуретан	0,7-0,9
33.	тоқыма өнеркәсібі кәсіпорындары:
34.	тоқыма өндірісінің үй-жайлары	0,5-1,0
35.	конструкцияларда шаң қабаты болған кезде де солай болады	1,0-2,0
36.	талшықтар босатылған күйдегі материалдар	7,0-8,0
37.	үлкен алаңдағы цехтардың жанғыш жабындары	1,7-3,2
38.	шатырлар мен шатырлардың жанғыш конструкциялары	1,5-2,0
39.	Қоймалар:
40.	шымтезек үйінділерінде	0,98-1,0
41.	зығыр талшықтары	3,0-5,6
42.	тоқыма бұйымдары	0,3-0,4
43.	орамдағы қағаздар	0,2-0,3
44.	ғимараттардағы резеңке-техникалық бұйымдар	0,4-1,9
45.	резеңке техникалық бұйымдар (ашық алаңдағы қатарлар)	1,0-1,2
46.	резеңке	0,6-1,0
47.	ағаш кесу:
48.	қатарлардағы дөңгелек орман	0,4-1,0
49.	ылғалдылық кезіндегі қатарлардағы ағаш (тақталар) , %
50.	16 дейін	4,0
51.	16-18	2,3
52.	18-20	1,8
53.	20-30	1,2
54.	30-дан аса	1,0
55.	ылғалдылық кезіндегі баланстық ағаш үйіндісі, %
56.	40-тан аса	0,6-1,9
57.	40-тан аса	0,15-0,2
58.	былғары зауыттарының кептіру бөлімдері	1,5-2,2
59.	ауылдық елді мекендер:
60.	V дәрежелі ғимараттардың отқа төзімділігі, құрғақ ауа-райы және қатты желдің тығыз құрылысы бар тұрғын үй аймағы	20-25
61.	ғимараттардың саман шатырлары	2,0-4,0
62.	мал шаруашылығы үй-жайларындағы қоқыс	1,5-4,0
63.	театрлар мен мәдениет сарайлары (көріністер)	1,0-3,0
64.	сауда кәсіпорындары, тауарлық құндылықтар қоймалары мен базалары	0,5-1,2
65.	типография	0,5-0,8
66.	желдің жылдамдығымен фрезерлік шымтезек (олжа алқаптарында) , м/с:
67.	10-14	8,0-10
68.	18-20	18-20
69.	тоңазытқыштар	0,5-0,7
70.	мектептер, емдеу мекемелері:
71.	I және II дәрежелі отқа төзімді ғимараттар	0,6-1,0
72.	III және IV дәрежелі отқа төзімді ғимараттар	2,0-3,0

6-бөлім. Ағаш қатарлары әр түрлі қашықтықта жану кезінде олардан жалынның сәулелену қарқындылығы

16-кесте

Р/с №	Қатарлардың биіктігі, м. ені 14 м	Жалынның максималды биіктігі, м	Жалынның максималды температурасы, 0С	Жалынның сәулелену қарқындылығы, Вт/м.2, қашықтықта
				10 м	15 м	20 м	25 м
1.	6	8	1300	13980	11890	8500	4540
2.	9,5	12	1300	13980	12580	9070	4890

7-бөлім. Ағаш қатарлары әр түрлі қашықтықта жану кезінде олардан жалынның сәулелену қарқындылығы.

17-кесте

Сөндіру кезеңі	Операциялар	Су шығыны, л/с, субұрқақтың дебиті кезінде, млн м3/тәулік, газ немесе мың м3/тәулік, мұнай
		Шағын субұрқақ									Бүріккіш субұрқақ
		0,5	1	2	3	4	5	6	7	8	0,5	1	1,5	2
1.	Жабдықтар мен аумақты салқындату	40	40	60	60	80	80	100	100	100	140	160	180	200
	Субұрқақты суару	40	40	60	80	100	120	140	160	180	60	80	100	120
	Кезең бойынша барлығы	80	80	120	140	180	200	240	260	280	200	240	280	320
2.	Өрт аймағын салқындату	80	80	120	140	180	200	240	260	280	200	240	280	320
	Тарату жану фонтан	Өрт сөндіргіш заттарды беру тәсіліне қарай қабылданады
3.	Ұңғыма сағасын салқындату	40	40	40	40	40	40	40	40	40	40	40	40	40
	Субұрқақты суару	40	40	60	80	100	120	140	160	180	60	80	100	120
	Кезең бойынша барлығы	80	80	100	120	140	160	180	200	220	100	120	140	160

8-бөлім. Субұрқақтардың жануын жоюға арналған су шығындары.

18-кесте

Р/с №	Сағаның диаметрі, мм	Субұрқақтың дебиті кезінде су шығыны л/с млн. м3 / тәулігіне. Газ немесе тәулігіне мың м3. мұнай
		1,0	2,0	3,0	4,0	5,0	6,0
1.	65	10	20	30	40		-
2.	100	10	20	30	40	50	60
3.	150	20	25	30	40	50	60
4.	200	30	40	45	50	50	60
5.	250	40	50	60	70	70	80
6.	300	50	60	80	90	95	100

9-бөлім. Субұрқақтың су ағындарымен жануын жоюға арналған су шығыстары

19-кесте

Р/с №	Сағаның диаметрі, мм	Су шығыны л/с, субұрқақтың дебиті кезінде млн. м3 / тәулігіне, газ немесе тәулігіне мың м3., мұнай
		0,5	1,0	1,5	2,0	3,0
1.	65	20	30	40	50	60
2.	100	35	50	60	70	80
3.	80150	60	75	90	100	120
4.	200	90	110	130	140	160
5.	250	90	150	180	200	220
6.	300	40	180	220	150	280

10-бөлім. Жанып жатқан және көршілес резервуарларды салқындату деректері

20-кесте

Параметрлер		Магистральдардың түрі. Резервуардың көлемі, мың м. текше метр
		ПЛС-П 20 (25)				ПЛС-П 20 (28)				ПЛС-П 20 (30)
		50	30	10	5	50	30	10	5	50	30	10	5
Nств	Г	6	5	4	3	5	4	3	3	4	3	3	3
	С	2	4	2	2	2	2	-	-	2	2	-	-
Jф	Г	0,52	0,58	0,62	0,7	0,55	0,59	0,59	0,89	0,58	0,58	0,77	1,1
	С	0,35	0,47	0,62	0,93	0,44	0,59	-	-	0,58	0,77	-	-
Lmax	Г	46	46	51	51	46	46	51	53	45	43	53	56
	С	40	46	51	51	42	46	-	-	45	49	-	-
Lmin	Г	46	5	7	11	46	9	17	11	45	23	17	11
	С	12,7	9	7	5	12,7	9	-	-	12,7	9	-	-

Кестенің жалғасы

Магистральдардың түрі. Резервуардың көлемі, мың м. текше метр
РС-70 (19)				РС-70 (25)
50	30	10	5	50	30	10	5
15	11	8	6	9	7	5	4
3	3	2	2	3	2	2	2
0,53	0,52	0,51	0,57	0,55	0,57	0,55	0,60
0,21	0,28	0,25	0,38	0,37	0,33	0,44	0,66
21	21	27	27	21	21	27	27
13,4	17	23	27	16,2	13	25	27
0,6	1	2	2	2	2	4	5
0,6	3	7	5	0,6	0,6	7	75

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 4-қосымша

Кәсіпорын _____________________________

Электр қондырғыларында өртті сөндіруге рұқсат № ___

Ескерту. 4-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

____________________________________________________________________

(энергия объектісінің, электр қондырғысының атауы)

1. Өрт орны, кернеуді немесе кернеуді алып тастай отырып, өртті сөндіруге рұқсат етілетін ғимараттардың, үй-жайлардың, қондырғылардың, құрылғылардың, жабдықтардың атауы: ______________________________________________________________.

___________________________________________________________________.

____________________________________________________________________.

2. Өрт аймағында және оған жақындағанда мынадай қолданыстағы электр қондырғылары (жабдықтардың, шиналар секцияларының, ұяшықтардың, тарату қалқандарының, кәбілдік және әуе электр беру желілерінің атауы немесе нөмірлері және т. б.) ажыратылды:

___________________________________________________________.

___________________________________________________________.

___________________________________________________________.

3. Электр қондырғысының кернеуінде қалды (жабдықтың атауы, нөмірі және кернеу класы, шиналар секциялары, ұяшықтар, тарату қалқандары, кәбілдік және әуе электр беру желілері, оның ішінде күзет аймағында және т. б.):

___________________________________________________________.

___________________________________________________________.

___________________________________________________________.

4. Электр қондырғысында өртті сөндіру кезінде электр қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі нұсқаулар:

1) Осы рұқсаттың 1-тармағында аталған қолданыстағы электр қондырғыларына дейінгі қауіпсіз қашықтықты сақтау.

2) 10 кВ дейінгі кернеудегі электр қондырғыларында өртті сөндіру алдында БПҰ энергия объектісінің электротехникалық персоналымен бірлесіп, өрт оқпандарын, автомобиль сорғыларын сенімді жерге тұйықтауды жүргізсін.

3) Электр қондырғыларында өртті кернеумен сөндіруді электр оқшаулағыш қолғаптарда және боттарда жүзеге асыру.

4). Жергілікті жағдайларға байланысты басқа нұсқаулар.

нұсқау жүргізілді және № ______ рұқсат берілді

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

(мамандығы, лауазымы) (жеке қолы) (сағат. мин., күні, айы, жылы) (аты-жөні, тегі)

№ ______ нұсқама және рұқсат алды

____________________________________________________________________

____________________________________________________________________

(мамандығы, лауазымы) (жеке қолы), (аты-жөні, тегі)

*Құжатты белгілі бір электр қондырғыларында өртті сөндіруге рұқсат беру құқығы берілген кәсіпорынның (энергия объектісінің) электротехникалық, Электротехнологиялық немесе әкімшілік-техникалық персоналының қызметкерлері 2 данада толтырады.

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 5-қосымша

Өрттегі күштер мен құралдарды есепке алу

Ескерту. 5-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

р/с №	Өрт орнына келген бөлімшелер, уақыт	Өрт сөндіруші есептобының саны	Өртті сөндіру міндеті, учаске, уақыт	Өрт учаскесіндегі жағдай, уақыт	Өрт орнынан кеткен бөлімшелер, уақыт
1	2	3	4	5	6

Ескертпе: 5-бағанда уақытты белгілей отырып жүргізілген жұмыстың әрбір кезеңі көрсетіледі.

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 6-қосымша

Учаскелерде (секторларда) күштер мен құралдарды орналастыру

Ескерту. 6-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Уақыт	Учаске нөмірі, АТӘ НУ	Күштер мен құралдар					Оқпандар
		Негізгі техника	Арнайы техника	Көмекші техника	Жеке құрам	ГТҚҚ буындары	А	Б	Л	Әмбебап	Көбік
1	2	4	5	6	7	8	10	11	12	13	14

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 7-қосымша

Өкімдер мен ақпаратты есепке алу журналы

Ескерту. 7-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

р/с №	Уақыт	Ақпараттың мазмұны (өкімдер)	Кім тапсырды	Кім қабылдады
1	2	3	4	5

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 8-қосымша

Өртті сөндіру басшысына (ӨСБ), штаб бастығына (ШБ), тыл бастығына (ТБ), учаске бастығына (УБ) және байланысшыларға (С) арналған жеңқұбырлық таңғыш (ЖТ) - Сипаттамасы.

Ескерту. 8-қосымша жаңа редакцияда - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Өртті сөндіру басшысына, штаб бастығына, өрттегі учаске бастығына арналған жеңқұбырлық таңғыш қызыл материалдан жасалады, оған тиісті жазу жазылады: РТП, НМ, НУ, ақ түсті.

Тыл бастығына және байланысшыларға арналған жеңқұбырлық таңғыш АҚ материалдан жасалады, оған қара түсті НТ тиісті жазуы жазылады.

Мысалы:

а

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 9-қосымша

Өрт дулығаларындағы (дулығалардағы) айырым белгілері

Ескерту. Қағида 9-қосымшамен толықтырылды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Қатардағы құрам
Бөлімше командирі
Қарауыл бастығы (аға инженер) Шеңбердегі цифрлардың мөлшерін оңтайлы қабылдау
Бөлім бастығының орынбасары Үшбұрыштағы цифрлардың оңтайлы өлшемі
Бөлім бастығы
Жасақ басшылығының құрамы
Өрт сөндіру қызметтерінің және аумақтық бөлімшелерінің басшы құрамы (шеңбердің фоны қызыл)
Өрт сөндіру қызметі бөлімдерінің, бөлімшелерінің бастықтары (үшбұрыштың фоны қара)
Өрт сөндіру қызметі бөлімдерінің, бөлімшелерінің қызметкерлері (бас мамандар, аға инженерлер, инженерлер)
Төтенше жағдайлар министрлігінің басшылық құрамы (Қызыл фон)
Ескертпе: трафарет дулығаның (дулығаның) екі жағына (алдыңғы және артқы) қара түспен симметриялы түрде қолданылады.

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 10-қосымша

Шартты белгілер

Ескерту. Қағида 10-қосымшамен толықтырылды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Атауы	Негізгі таңба
Өрт сөндірушілер мен арнайы машиналар
Өрт сөндіру автоцистернасы (түсі - қызыл)
Өрт сөндіруші автосорғысы
Өрт сөндіру авто-сатысы
Өрт сөндіруші автокөтергіші: иінді
Өрт сөндіруші автокөтергіші: телескопиялық
Жеңқұбыр өрт сөндіруші автомобилі
Өрт сөндіруші байланыс және жарықтандыру автокөлігі
Авариялық – құтқару өрт сөндіру автомобилі
Техникалық қызмет өрт сөндіру автомобилі
Түтін шығаратын өрт сөндіру автомобилі
Өрт сөндіру станциясы
Стационарлық лафеттік оқпаны бар өрт сөндіру автомобилі
Жылжымалы лафет оқпанды автомобилі
Аэродромдық өрт сөндіру автомобилі
Көбікті сөндіру өрт сөндіру автомобилі
Аралас өрт сөндіру автомобилі
Су-аэрозольді сөндіру өрт сөндіру автомобилі
Ұнтақты сөндіру өрт сөндіру автомобилі
Көмірқышқыл газын сөндіретін өрт сөндіру автомобилі
Газ-сумен сөндіретін автомобилі
Шынжыр табанды жүріс көлік
Өрт сөндіру танкі (түсі қызыл)
Газ-түтіннен қорғау қызметінің автомобилі
Көп мақсатты өрт сөндіру автомобилі
Механикаландырылған сатысы бар өрт сөндіру автоцистернасы
Судан қорғайтын өрт сөндіру автомобилі
Өрт сөндіру автозертханасы
Штабтық өрт сөндіру автомобилі
Өрт сөндіруші тіркеме
Өрт сөндіруші кеме
Өрт сөндіруші қайығы
Өрт сөндіру пойызы
Өрт сөндіру ұшағы
Өрт сөндіру теңіз ұшағы
Өрт сөндіру тікұшағы
Өрт сөндіру мотопомпасы: портативті
Өрт сөндіру мотопомпасы: тіркеме
Тіркемелі өрт сөндіру ұнтағы (қызыл)
Өрт сөндіру мақсатында бейімделген автомобиль
Өрт сөндіру мақсатында басқа да бейімделген техника
Доңғалақты инженерлік және арнайы машиналар (Б-бульдозер, Э-эвакуатор, К- кран, Г- грейдер, П-погрузчик, ПЭС- жылжымалы электр станциясы, С-самосвал, БЗ-бензин құюшы, А-автобус, 102-полиция, 103- жедел жәрдем).
Өрт-техникалық жарақ, арнайы және механикаландырылған құрал
Арынды өрт сөндіру жеңқұбыры
Өрт сорғыш жеңқұбыры
Арынды өрт сөндіру жеңқұбыры, төселген: домалақ
"Аккордеонға" төселген арынды өрт сөндіру жеңқұбыры:
Жеңқұбырды су жинағыш
Екі жақты жеңқұбырды тармақталым
Үш жақты жеңқұбырды тармақталым
Төрт жақты жеңқұбырды тармақтау
Портативті жеңқұбыр катушкасы
Жылжымалы жеңқұбыр катушкасы
Жеңқұбырды көпір
Өрт сөндіруші Гидроэлеватор
Өрт сөндіру көбік араластырғыш
Өрт сөндіру бағанасы Көбіктің орташа еселігін қалыптастыруға арналған оқпан
Қолмен өрт сөндіру оқпаны (жалпы белгілеу)
Әмбебап оқпан
"А" диаметрі бар саптама бөшкесі (19,25 мм)
"Б" диаметрі бар саптама бөшкесі (13,... мм)
Жұқа бүріккіш су (су аэрозоль) ағынын қалыптастыруға арналған оқпан
Су ағынын қалыптастыруға арналған қоспалары бар оқпан
Жоғары қысымды оқпан
Көбіктің төмен жиілігін қалыптастыруға арналған оқпан
Көбіктің орташа жиілігін қалыптастыруға арналған оқпан
Кернеудегі электр қондырғыларын сөндіруге арналған оқпан
3 қабаттағы "Б" оқпаны:
Т-төбеде
Ж – жертөледе
Ш-шатырда
Маневрлік оқпан
Жертөледе "Б" оқпаны бар ГТҚҚ буыны
Тасымалданатын лафеттік өрт сөндіру оқпаны
Су саптамалары бар стационарлық өрт сөндіру лафеттік оқпаны
Ұнтақты лафеттік өрт сөндіру оқпаны
Көбік саптамалары бар стационарлық өрт сөндіру лафеттік оқпаны
Тасымалданатын өрт сөндіру лафеттік оқпаны
Көбік көтергіш
ГПС-600 генераторларының тарағы бар көбік көтергіш
Өрт сөндіру түтін сорғышы: портативті тіркеме
Таяқ – баспалдағы
Шабуыл - баспалдағы
Тартылатын өрт сөндіру сатысы
Механикаландырылған құрал
Ұшқышсыз ұшу аппараты (дрон)
Прожектор (жарықтандыру құрылғысы)
Өрт сөндіру қондырғылары
Стационарлық өрт сөндіру қондырғысы (автоматты іске қосылатын үй-жайды жалпы және жергілікті қорғау)
Қолмен іске қосылатын стационарлық өрт сөндіру қондырғысы
Көбікті өрт сөндіру қондырғысы
Су өрт сөндіру қондырғысы
Су аэрозольді өрт сөндіру қондырғысы
Өрт сөндіру станциясы
Көмірқышқыл газы өрт сөндіру станциясы
Басқа газбен өрт сөндіру станциясы
Газ аэрозольді өрт сөндіру қондырғысы
Ұнтақты өрт сөндіру қондырғысы
Бумен өрт сөндіру қондырғысы
Өрт-сөндіргіштер
Портативті өрт сөндіргіш
Жылжымалы
Түтін жоятын құрылғылар
Түтін жоятын құрылғылар (түтін шығаратын люк)
Түтін жоятын құрылғылар (түтін қақпағы)
Табиғи желдетуді қолмен басқару
Басқару пункттері
Штаб
ГТҚҚ буыны
БӨП бақылау-өткізу пункті
Өрттегі учаске
Р-реттеуші
Тасымалданатын өрт сөндіру құрылғылары
Импульсті өрт сөндіру қарапайым жүйелері
Рюкзакты механикалық бүріккіштер
Қосымша белгілеу
Өрттің даму бағыты
Күштер мен құралдар әрекеттерінің шешуші бағыты
Өрт шыққан жер
Портативті радиостанция
Стационарлық радиостанция
Металл қоршау
Темірбетон қоршау
Тас қоршау
Өзен
Тоған
Өрт сөндіру тоғаны
Су тасымалдау
Ішкі өрт сөндіру краны (нөмір)
Өрт сөндіру гидранты (желі нөмірі, түрі және диаметрі)
Пирс
Құдық
Су қысымды мұнарасы (ұңғыма) V= 5 м3
Шекаралардың қирау ықтимал аймағы
Объекті конструкцияларының құлауы, үйіндісі, қирауы
Өртте қаза тапқандар
Адамдар
Жануарлар

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 11-қосымша

Қажетті күштер мен құралдардың есептеу формулалары

Ескерту. Қағида 11-қосымшамен толықтырылды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Негізгі көрсеткіштерді анықтауға арналған формулалар. Есептеу формулалары

1-кесте

р/с №	Көрсеткіш	Формула, анықтама	Формулаға кіретін шамалардың мәндері
			Белгілеу	Атауы, өлшем бірлігі
1	Өрттің еркін даму уақыты (мин)	tсв. = tд.с. + tсб. + tсл. + tб.р.	tд.с	өрт туралы хабарлауға дейінгі уақыт өрт басталғаннан бастап өрт сөндіру бөліміне хабарлауға дейінгі уақытқа тең.
			tсб.	дабыл бойынша жеке құрамды жинау уақыты-1 мин
			tсл.	жүру уақыты, мин
			tб.р.	жауынгерлік орналастыру уақыты-КҚК нормативтері бойынша: 3 мин-жазғы кезең үшін; 6-8 мин-қысқы кезең үшін.
2	Жүру уақыты	tсл. = tд.с. + tсб. + tсл. + tб.р.	L	өрт сөндіру бөлімінен объектіге дейінгі қашықтық, км
			Vсл	ПА қозғалысының орташа жылдамдығы, км / сағ
3	От шарпыған жолдың ұзындығы, (м) 10 минутқа дейін	Rп = 0,5 Vл × tсв	Vл	желілік жанудың таралу жылдамдығы, м/мин
			tсв	өрттің еркін даму уақыты, мин
4	⇒ 10 мин аса	Rп = 0,5 Vл × 10 + Vл (tсв- 10) = Vл * (tсв - 5)	Vл	жанудың таралуының желілік жылдамдығы, м/мин
			tсв	өрттің еркін даму уақыты, мин
площадь пожара, (м2)
5	Дөңгелек нысан	SП = pR2	p	3,14
			R	Өрт шарпыған жолдың ұзындығы (өрт радиусы)
	Жартылай шеңбер нысан	SП = 0,5*pR2	a	өрттің дамуы болатын бұрыш
	Бұрыштық пішін	SП = 0,25*pR2	-	-
	Тікбұрышты нгысан	SП = n* a*R	n	жанудың таралу бағыттарының саны
			a	үй-жайдың (ғимараттың) ені, м
сөндіру алаңы (м2)
6	Дөңгелек	Sт = ph(2R-h)	h	оқпанды сөндіру тереңдігі: қол оқпандары үшін-5 м; лафетті үшін - 10 м.
	Бұрыштық 90 о	Sт = 0,25ph х (2R-h)	a	сөндіру майданының ені
	Бұрыштық 180о	Sт = 0,5ph х (2R-h)	R	Өрт шарпыған жолдың ұзындығы (өрт радиусы)
	Бұрыштық 270о	Sт = 0,75 ph х (2R-h)	n	жану майданының бүйір жақтары саны
	Бір жағынан тікбұрышты	Sт = ha	-	-
	2 қарама қарсы жағынан тікбұрышты	Sт = 2ha	-	-
7	қажетті сөндіру шығыс (л/с, кг/с, м3/с)	Qтр.т = Sп × Iтр	Sп	сөндірудің есептік параметрі: (ауданы-м2, көлемі-м3, периметрі / алдыңғы м)
			Iтр	өртті сөндіру үшін өрт сөндіргішті беру қарқындылығы: беттік-л / (м2×с), кг / (м2×с), көлемдік-кг / (м3 с), м3/(м3 с) сызықтық — л / (м с)
8	қорғаудың талап етілетін шығысы (л/с)	Qтр.т = Sз × Iтр.з	Sз	есептік параметрдің шамасы
			Iтр.з	қорғау үшін өрт сөндіргішті беру қарқындылығы
өрт сөндіргіш заттарды беру аспаптарының саны
9	Су оқпаны	Nств.в = Qтр / qств	Qтр	сөндіруге қажетті шығын, л/с
			qств	оқпан шығыны, л / с
	көбік оқпандары -беттік сөндіру	Nств.п = Sт / Sпс	Sт	сөндіру алаңы, м2
			Sпс	көбік оқпанын сөндіру алаңы, м2
	көбік оқпандары -көлемді сөндіру	Nств.п =(Vп × kз) / (qпс × tр)	Vп	бөлменің көлемі, м3
			kр	көбіктің бұзылу коэффициенті 3
			qпс	көбік оқпанын тұтыну, м3/мин
			tр	болжалды сөндіру уақыты-15 мин
оқпандардың жұмыс уақыты
10	су көзіне орнатусыз ПА-дан	tраб= (Vц - NрVр) / (Nст × qст × 60)	Vц	өрт сөндіру машинасының цистернасындағы су көлемі, л
			Nр	магистральдық және жұмыс желілеріндегі жеңқұбырлар саны, шт
			Vр	бір жеңқұбырлар су көлемі, л
			Nст	осы өрт сөндіру машинасынан жұмыс істейтін су оқпандарының саны, шт
			qст	Оқпанның су шығыны, л/с
11	шектеулі қоры бар су көзіне орнатумен ӨСА-дан	t = (0,9 VВ - NрVр) / (NПР × QПР × 60)	VВ	су қоймасындағы су қоры, л
			Nр	магистральдық және жұмыс желілеріндегі жеңқұбырлар саны, шт
			Vр	бір жеңқұбырдағы су көлемі, л
			NПР	осы су көзіне орнатылған барлық өрт сөндіру машиналарынан берілген аспаптардың (оқпандардың, генераторлардың) саны
			QПР	бір құрылғының су шығыны, л / с
Жұмыс уақыты ОКГ-600 (мин)
12	Көбіктүзгіш бойынша	t = Vпо / qокг	Vпо	көбіктүзгіш көлемі, л
			qГПС	ОКГ шығыны -600: Су-5,64 л/с; Көбіктүзгіш -0,36 л/с; Ерітінді -6 л/с.
	Су бойынша	t = Vв / qокг	Vв	Су көлемі, л
			Qокг	ОКГ шығыны -600: Су-5,64 л/с; Көбіктүзгіш -0,36 л/с; Ерітінді -6 л/с..
орташа көбейтілген көбіктің мүмкін мөлшері (ПСК) (м3)
13	Көбіктүзгіш бойынша	Vп = Vпо / 0,6	Vпо	Көбіктүзгіш көлемі, м3
	Су бойынша	Vп = Vводы / 9,4	Vводы	Су көлемі, м3
мүмкін сөндіру алаңы ТЖС және ЖС (ПСК) (м2)
14	Көбіктүзгіш бойынша (ТЖС)	ST = Vпо / 3	Vпо	Көбіктүзгіш көлемі, л
	Көбіктүзгіш бойынша (ЖС)	ST = Vпо / 1,8(2)	Vпо	Көбіктүзгіш көлемі, л
	Су бойынша (ТЖС)	ST = Vв / 45	Vв	Су көлемі, л
	Су бойынша (ЖС)	ST = Vв / 30	-	-
15	ерітінді бойынша ТЖС және ЖС сөндіру алаңы (м2)	ST = VР-PA / ISt × tP × 60	ISt	өртті сөндіруге ерітіндіні берудің нормативтік қарқындылығы, л / (м2 с)
			tP	сөндірудің есептік уақыты, мин
			VР-PA	көбік түзетін Сулы ерітіндінің мөлшері, л
16	магистральдық желінің су көзінен өртке дейінгі шекті ұзындығы (м)	Lпр = [Нн - (Нпр ± Zм ± Zпр) / SQ2] × 20	Нн	сорғыдағы қысым, м
			Нпр	тармақталудағы, лафеттік оқпандардағы, көбік генераторларындағы қысым (барлық жағдайларда екі - үш жеңқұбыр шегіндегі тармақталудан жұмыс желілеріндегі қысымның жоғалуы 10 м - ден аспайды, сондықтан тармақталудағы қысым осы тармақталуға қосылған оқпан саптамасындағы қысымнан 10 м артық болуы керек), м
			Zм	шекті арақашықтықта жер бедерінің ең жоғары көтерілу (+) немесе түсу (-) биіктігі, м
			Zпр	өрт сөндіру аспаптарын (оқпандарды, көбік генераторларын) өрттегі тармақталу орнынан немесе іргелес жерлерден көтерудің немесе түсірудің ең жоғары биіктігі, м
			S	бір өрт жеңқұбырының кедергісі
			Q	ең көп жүктелген бір магистральдық жеңқұбыр желісінің су шығыны, л / с
17	негізгі мақсаттағы ПА саны	Nотд = Nл.с / Nбр	Nл.с	тартылған жеке құрамның саны, адам
			Nбр.	жауынгерлік есепте жеке құрамның саны, адам (орта есеппен - 4 адам)
18	АЦ сумен жанармай құю жылдамдығы (мин)	tзап= Vц / (Qп × 60)	Vц	цистерна көлемі, л
			Qп	цистернаны толтыратын сорғының орташа су беруі, л / с
19	өрттегі АО-дан су ағынының уақыты (мин)	tРАСХ= Vц / (Nпр × Qпр × 60)	Vц	цистерна көлемі, л
			Nпр	ПА-дан берілген аспаптардың (оқпандардың, генераторлардың) саны
			Qпр	бір құрылғының су шығыны, л / с
20	айдау сатысының шекті қашықтығы (м)	Lст = [НН - (НВХ ± ZM) / SQ2] × 20	Нн	сорғыдағы қысым, м
			НВХ	айдау сатысының магистральдық желісінің соңындағы қысым, м
			Zм	шекті арақашықтықта жер бедерінің ең жоғары көтерілу (+) немесе түсу (-) биіктігі, м
			S	бір өрт жеңқұбырының кедергісі
			Q	ең көп жүктелген бір магистральдық жеңқұбыр желісінің су шығыны, л / с
21	магистральдық желінің ұзындығы (м)	Lм=L×1,2	L	су көзінен өрт орнына дейінгі қашықтық, м
22	айдау сатыларының саны	Nст = Lм - Lгол / Lст	Lм	су көзінен өрт орнына дейінгі магистральдық желінің ұзындығы, м
			Lгол	өрт орнынан қашықтық, м
			Lст	айдау сатыларының ұзындығы, м
23	айдауға арналған ПА жалпы саны	Nм = Nст + 1	Nст	айдау сатыларының саны
			1	Бас көлік
24	оқпандардың қалыпты жұмыс істеуі үшін қысымы қажет		3,5 атм	қол үшін
			6 атм	лафетті және басқалар үшін.
25	Резервуарларды сөндіру кезінде	1 ОКГ-600 үшін орташа есеппен 1000 л ПО қажет. Ылғалдағышпен су беру кезінде қарқындылық 2 есе төмендейді	1 м3	0,6 л ПО және 9,4 л су

2. Газ және мұнай атқыламаларының өрттерін сөндірудің негізгі көрсеткіштерін анықтауға арналған формулалар

2-кесте

р/с №	Көрсеткіш	Формула	Формулаға кіретін шамалардың мәндері
			Белгілеу	Атауы, өлшем бірлігі
1	Өрт сөндіру машиналарының саны атқыламаны сөндірудің бірінші кезеңінде операцияларды орындау	NМ 1= Q1 / NCT.А схQСТ.А+ Q2/N схQСТ.Л	Nм1	Өрт сөндірудің бірінші кезеңіндегі өрт сөндіру машиналарының саны, дана.
			Q1	Сөндірудің бірінші кезеңінде жабдықты, Металл конструкцияларды және аумақты салқындатуға арналған су шығыны, л / с
			Q2	Сөндірудің бірінші кезеңінде субұрқақты суаруға арналған су шығыны, л / с
			Nсх СТ.А NсхСТ.Л	Тиісінше, күштер мен құралдарды орналастыру схемасындағы А және лафет оқпандарының саны, дана.
			QСТ.А Qст.л	Тиісінше, А (немесе лафетті) оқпанынан 40 м қысыммен 25 мм саптамамен және оқпанмен 60 м, л/с қысыммен 28 мм саптамасы бар лафетті су шығыны
2	Атқыламаны сөндірудің екінші кезеңінде операцияларды орындауға арналған өрт сөндіру машиналарының саны: 2.1. Су ағындарымен	Nм2=Nм1+Q4/NсхРС-АQСТ.Л+0,5 NТСТ.Л QРС-А/NСХРС-АQСХРС-А	Nм2	Өрт сөндірудің екінші кезеңіндегі өрт сөндіру машиналарының саны, дана.
			Q4	Атқыламаны сөндіруге арналған су шығыны, л / с
			N тст.л	Атқыламаны сөндіруге арналған лафеттік оқпандар саны, дана.
			NсхРС-А	Күштер мен құралдарды орналастыру схемасындағы МС-а оқпандарының саны, дана.
			Qсх РС-А	Магистральдан су шығыны МС-а оқпандағы қысым кезінде 40 м, л/с
	2.2. Газ-су ағындарымен	Nм2=Nм1+NАГВТQтАГВТ/Qн +NсхРС-А QзАГВТ /NсхСТ.АQСТ.А	NАГВТ	Атқыламаны сөндіруге қатысатын газ-су сөндіру автомобильдерінің саны, дана.
			QтАГВТ	Сөндіру үшін АГВТ-қа берілетін су шығыны (АГВТ-100 үшін 60 л/с және АГВТ-150 үшін 90 л/с қабылданады)
			QзАГВТ	Бір АГВТ қорғау үшін су шығыны (қабылданады 15 л 20 л/с)
			Qн	Өрт сорғыларынан АГВТ-қа нақты су беру, л/с
	2.3. Ұңғымаға су айдау арқылы (агрегаттар саны)	Nагр = Qтр / Qагр	Nагр	Жоғары қысымды құю агрегаттарының саны, дана.
			Qтр	Атқыламаны, суатқыламаны сөндіру үшін қажетті су шығыны, л / с
			Qагр	Агрегатты беру, л / с
3	Атқыламанысөндірудің үшінші кезеңінде операцияларды орындауға арналған өрт сөндіру машиналарының саны	N=Qб/NсхQ+Q/NсхQ	NМ3	Өрт сөндірудің үшінші кезеңіндегі өрт сөндіру машиналарының саны, дана.
			Q6, Q7	Тиісінше Сағаны салқындату үшін су шығыны ұңғымалар және атқыламаны суару, л / с
4	Су шығыны: 4.1. Қауіпті жылу әсер ету аймағында жеке құрамды және жеңқұбыр желілерін суаруға	Q5 = NРС-АQРС-А	Q5	Жеңқұбыр желілерінде қауіпті жылу әсер ету аймағында жұмыс істейтін жеке құрамды суаруға берілетін су шығыны, л / с
			NРС-А	Суаруға берілген МС-А немесе МС-Б. бүріккіш оқпандарының саны (сөндіру бойынша жұмыс істейтін екі лафеттік оқпанға бір бүріккіш қабылданады), дана.
			QРС-А	Оқпандағы қысым кезінде МСА-А немесе МС-Б бүріккіш оқпаннан су шығыны 40 м, л / с
	4.2. Газ-су ағындарын жасау үшін	Q = N Qт 8 АГВТ АГВТ	Q8	Газ-су ағындары ғимаратынан берілетін су шығыны, л / с
			QтАГВТ	(2.2) формуласын қараңыз
	4.3. АГВТ қорғау үшін	Q = N Qз 9 АГВТ АГВТ	Q9	Газ-су сөндіру автомобильдерін қорғау үшін берілетін су шығыны, л / с
			QзАГВТ	См. формуласы (2.2)
5	АГВТ жеткіліксіз болған кезде су ағындарымен сөндіруге жататын субұрқақ дебитінің бір бөлігі	Qф = Q - Qф ост фон АГВТ	Qфост	Лафет оқпандарымен сөндіруге жататын атқылама дебитінің бір бөлігі, млн м3/тәулігіне. газ немесе тәулігіне мың м3. мұнай
			Qфон	Атқыламаның нақты дебиті, млн м3/тәулігіне. газ немесе тәулігіне мың м3. мұнай
			QфАГВТ	Тартылған АГВТ, млн м3/тәулік сөндіретін атқыламаның шекті дебиті. газ немесе тәулігіне мың м3 мұнай
6	Су оқпандарынің саны: 6.1. Атқыламаны сөндіру кезеңдерінде операцияларды орындау үшін	Nст.л = Qтр / Qст.л	Nст.л	Атқыламаны сөндіру кезеңінде операцияларды орындау үшін берілетін лафеттік оқпандар саны (немесе 25 мм саптамасы бар), дана.
			Qтр	Атқыламаны сөндіру сатысында операцияларды орындау үшін қажетті су шығыны, л / с
			Qст.л	Лафет оқпанынан су шығыны, л / с
	6.2. Қауіпті жылу әсер ету аймағында жеке құрамды және жеңқұбыр желілерін суаруға	N= 0,5N т РС-А ст.л	NРС-А	PCA немесе MS-B бүріккіш оқпандарынің саны, дана.
			Nт ст.л	Қауіпті жылу әсер ету аймағында жұмыс істейтін лафет оқпандарының саны, штрих.
	6.3. АГВТ жеткіліксіз болған жағдайда қалдық атап айтқанда атқыламаны сөндіру үшін	N тр = Q/ K Q ст.л 4 з ст.л	N тр ст.л	Атқыламаның қалдық бөлігін сөндіру үшін лафеттік оқпандардың қажетті саны, дана.
			Q4	Қалдық дебит кезінде атқыламаны сөндіруге арналған су шығыны, л / с
			Kэ	Оқпандар жұмысының тиімділік коэффициенті 0,7-ге тең
7	Су қоймаларындағы су қоры: 7.1. Атқыламаны су ағындарымен сөндіру кезінде	VB = K (Q1 + Q2 . + Q7 )t1 - 7 × ×(1 - Qводопр / Q1 + Q2 ... + Q7 )	VB	Су айдындарының (резервуарлардың) жалпы сыйымдылығы, м3
			Q1, Q2	Тиісінше, атқыламаны сөндірудің бірінші кезеңіндегі су шығыны, л / с
			Q3 , Q4	Тиісінше, атқыламаны сөндірудің екінші кезеңінде өрт аймағын салқындатуға арналған су шығыны, л / с
			Q5	Қауіпті жылу әсер ету аймағында және жеңқұбыр желілерінде жұмыс істейтін жеке құрамды суаруға арналған су шығыны, л/с (4.1 формуланы қараңыз)
			Q6 , Q7	Тиісінше, ұңғыманың аузын салқындатуға және атқыламаны суаруға арналған су шығындары, л / с.
	7.2. Атқыламаны газ-су ағындарымен сөндіру кезінде	VB = K (Q1 + Q2 ... + Q7 )t1 - 7 + +(Q8 + Q9 )t 8 - 9 + (1 - Qводопр / /Q1 + Q2 ... + Q9 )	Q8 , Q9	Атқыламаны газ-су ағындарымен сөндірудің екінші кезеңіндегі су шығыны [формулаларды қараңыз (4.2), (4.3)], л / с
			t1 - 9	Атқыламаны сөндіру кезеңдерінде жүргізілетін операциялардың ұзақтығы (бөлімді қараңыз. 2.3), сағ
			K	Сүзуге және өлі қалдыққа судың шығынын ескеретін Коэффициент (қабылданады: жер су қоймалары үшін -1,5; болат және бетон үшін-1,2)
			Qводопр	Су айдындарын толықтыратын құбырдан су шығыны, м3 / сағ

3. Ауаның температурасы мен ылғалдылығына байланысты ТОЖҚҚ-да өрт сөндіруші-газ-түтіннен қорғаушылардың рұқсат етілген жұмыс уақыты

3-кесте

р/с №	Ауа температурасы, 0С	Рұқсат етілген уақыт, мин, салыстырмалы ылғалдылықта, %
		60 дейін	60-75	75 жоғары
1.	31	90	90	90
2.	35	90	70	50
3.	40	60	50	25
4.	45	50	40	20
5.	50	45	35	15
6.	55	40	30	10
7.	60	35	20	5
8.	65	30	20	-
9.	70	25	15	-

4. Төмен температурада ТОЖҚҚ-да рұқсат етілген жұмыс уақыты

4-кесте

Ауа температурасы, 0С	Жұмыс ұзақтығы, мин	Демалу ұзақтығы, мин
0 ден -15 дейін	90	90
-15 ден -30 дейін	60	60
-30 ден -45 дейін	30	30

Өртті сөндіруді ұйымдастыру қағидаларына 12-қосымша

Өрт туралы акт – Акт о пожаре

Ескерту. Қағида 12-қосымшамен толықтырылды - ҚР Төтенше жағдайлар министрінің 13.03.2023 № 109 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

(кемінде 2 данада жасалады – составляется не менее чем в 2-х экземплярах)

________________________________ "____"_________________жыл/год

қала, село, аудан – город, село, район

Комиссия құрамында: мемлекеттік өртке қарсы қызметтен____________________

Комиссия в составе: от государственной противопожарной службы

_________________________________________________________________________

өрт сөндіру басшысы, төтенше жағдайлар басқарма қызметкері

– руководитель тушения пожара, сотрудник отдела по чрезвычайным

ситуациям/управления по чрезвычайным

ситуациям_________________________________________________________________

объект әкімшілігінен – от администрации объекта

__________________________________________________________________________

ішкі істер органдарының, сақтандыру өкілдері – представители органов внутренних

дел, страхования

__________________________________________________________________________

қоғамдық ұйымдардан және басқа да тұлғалар – от общественных организаций и

другие лица

__________________________________________________________________________

болған өрт туралы осы актіні жасаған

составил настоящий акт о происшедшем пожаре

"____"_________________жыл/год

Объектінің атауы (толық)_________________________________________________

Наименование объекта (полное)

Объектінің тиесілігі, меншік нысаны_______________________________________

Принадлежность объекта, форма собственности

Ғимараттың, құрылыстың қабаттылығы___________________________________

Этажность здания, сооружения

Объектінің мекенжайы____________________________________________________

Адрес объекта

Өрт орнынан бастап жақын маңда орналасқан ӨСБ, МӨСБ дейін қашықтық____

Расстояние от места пожара до ближайшей ПЧ, СПЧ

Өртті байқаған күні__________және уақыты__________сағ.__________мин.

Дата и время обнаружения пожара час мин.

Өрт шыққан (болжалды) орын______________________________________________

Место возникновения пожара (предполагаемое)

__________________________________________________________________________

Кім өртті байқады және ол туралы өртке қарсы қызметке қалай хабарлаған, тел. № -

Кто обнаружил пожар и каким образом сообщил о нем в противопожарную службу, телефон №

Облыстық, қалалық "ӨСжАҚЖҚ" ММ КҚЖБО-ға, бөлімшелерінің ББП-ға өрт

туралы хабарламаның түскен күні _________ және уақыты______сағ._______мин.

Дата ___________ и время _______час_______ мин. поступления сообщения о пожаре

на ЦОУСС, ПСЧ подразделений ГУ "СП и АСР" города, области

1-ші бөлімшенің келген уақыты __________сағ._________мин.

Время прибытия 1-го подразделения час мин.

Өртті оқшаулау күні _________ және уақыты ______________сағ.____________мин.

Дата и время локализации пожара час мин.

Өртті жою күні _____________ және уақыты __________сағ.________мин.

Дата и время ликвидации пожара в час мин.

Өртке қарсы қызмет бөлімшесінің келген сәтіндегі жағдай Обстановка к моменту прибытия подразделения противопожарной службы

Өрттің ауданы, оның таралу жолдары мен жылдамдығы, жанатын толымы,

адамдарға, жануарларға төнген қауіп, құлау және жарылу қауіптілігі,

тұрғындардың, ЕӨСҚ-ның қимылдары көрсетіледі___________________________

Указывается площадь пожара, пути и скорость его распространения, горючая загрузка,

угроза людям, животным, опасность обрушений и взрывов, действия населения,

ДПФ______________________________________________________________________

Өртті сөндіру кезінде пайдаланған күштер мен құралдар: Силы и средства, применявшиеся при тушении пожара:

Өрт сөндіруге қатысқандар және олардың саны: ______________________________

участники тушения пожара, включая взаимодействующие службы с указанием их

количества:________________________________________________________________

Өрт сөндіру бөлімінің №, ГТҚҚ бөлімшелерінің, звеноларының саны - № пожарной

части, количество отделений, звеньев ГДЗС

ГТҚҚ бөлімшелерінің, звеноларының жұмысының жалпы уақыты_____________

Суммарное время работы отделений, звеньев ГДЗС

__________________________________________________________________________

Өрт сөндіргенде пайдаланған өрт техникасының түрі, саны – тип, количество пожарной

техники, использованной при тушении пожара

Өрт сөндіргенде берілген оқпандардың түрі мен саны:_________________________

Вид и количество стволов, поданных при тушении пожара:

__________________________________________________________________________

Өрт сөндіргенде қолданған өрт сөндіргіш құралдардың түрі және саны –

виды и количество огнетушащих средств, применявшихся при тушении пожара

__________________________________________________________________________

Өрт сөндіргенде қолданған су көздерінің түрі (қажеттіні толтыру керек):

Виды водоисточников, использованных при тушении пожара (нужное заполнить):

Су көздері водоисточники	Атауы, гидранттың, суқоймасының № Название, № гидранта, водоема	Су көзінің мекенжайы Адрес водоисточника	Өрт орнынан қашықтығы Расстояние от места пожара
Ішкі ӨҚСЖ Внутренний ППВ
Сыртқы ӨҚСЖ Наружный ППВ
Жасанды суқоймасы Водоем искусственный
Табиғи суқоймасы Водоем естественный

Өрт сөндіру жетекшісі (лауазымы ТАӘ):

Руководитель тушения (должность, ФИО):

Өрттің зардаптары: Последствия пожара:

Өлген адамдар: барлығы ___________, оның ішінде балалар _________, облыстық

"ӨСжАҚЖҚ" ММ, ТЖД қызметкерлері____________.

Погибло людей: ____, в т.ч. детей____, сотрудников противопожарной службы ______.

Жарақаттанғандар туралы мәлімет:_________________________________________

Сведения о травмированных _________________________________________________

Өрттен жойылған (зақымдалған) құрылыс, тұрғын үй пәтерлерінің бірлігі

Уничтожено (повреждено) пожаром, площадь_____________________________

өлген жануарлар______________________________________________________

погибло животных (түрі және саны – вид и количество)

Өрттің залалы (белгіленген немесе бағдарланған)__________________________ теңге

Ущерб от пожара (установленный или ориентированный)

Өрттің себебі (белгіленген немесе болжанған)_________________________________

Причина пожара (установленная или предполагаемая) ____________________________

Өрттің пайда болуына кінәлі тұлғалар_______________________________________

Лица, виновные в возникновении пожара

Өртте құтқарылған – спасено при пожаре:

Жұрт___________адам. Техникалар __________ бірлік

Людей чел. Техники ед.

Мал басының бірлігі_________________

голов скота

Материалдық құндылықтар_____________________________________мың теңге

Материальных ценностей тыс. тенге

Өрт туралы акт тексерілуге жіберілді___________________________________

Акт о пожаре направлен для рассмотрения в

Комиссияның айрықша ескертпелері_______________________________________

Особые замечания комиссии

Комиссия мүшелерінің қолы:_______________________________________________

Подписи членов комиссии: (аты-жөні - фамилия, имя, отчество)

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

_______________________________________________________

Актінің данасын алғандар:

_______________________________________________________

Экземпляры акта получили

________________________________________________________

________________________________________________________

Об утверждении Правил организации тушения пожаров

Приказ Министра внутренних дел Республики Казахстан от 26 июня 2017 года № 446. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 3 августа 2017 года № 15430.

В соответствии с подпунктом 70-34) пункта 1 статьи 12 Закона Республики Казахстан от 11 апреля 2014 года "О гражданской защите", ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемые Правила организации тушения пожаров.

2. Комитету по чрезвычайным ситуациям Министерства внутренних дел Республики Казахстан в установленном порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) в течение десяти календарных дней со дня государственной регистрации настоящего приказа направление его копии на бумажном носителе и в электронной форме на казахском и русском языках в Республиканское государственное предприятие на праве хозяйственного ведения "Республиканский центр правовой информации Министерства юстиции Республики Казахстан" для официального опубликования и включения в Эталонный контрольный банк нормативных правовых актов Республики Казахстан;

3) в течение десяти календарных дней после государственной регистрации настоящего приказа направление его копии на официальное опубликование в периодические печатные издания;

4) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства внутренних дел Республики Казахстан;

5) в течение десяти рабочих дней представление в Юридический департамент Министерства внутренних дел Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1), 2), 3) и 4) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на заместителя Министра внутренних дел Республики Казахстан Ильина Ю.В.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр внутренних дел Республики Казахстан генерал-полковник полиции

К. Касымов

"СОГЛАСОВАНО"
Заместитель Премьер-Министра
Республики Казахстан –
Министр сельского хозяйства
Республики Казахстан
______________А. Мырзахметов
"____"___________2017 года

"СОГЛАСОВАНО"
Министр образования и науки
Республики Казахстан
______________Е. Сагадиев
"____"___________2017 года

"СОГЛАСОВАНО"
Министр энергетики
Республики Казахстан
______________К. Бозумбаев
"____"___________2017 года

Утвержден приказом Министра внутренних дел Республики Казахстан от 26 июня 2017 года № 446

Правила организации тушения пожаров

Глава 1. Общие положения

1. Настоящие Правила организации тушения пожаров (далее – Правила) регулирует вопросы организации тушения пожаров и проведения аварийно-спасательных работ.

2. Основной задачей личного состава противопожарной службы на пожаре является спасение людей, имущества физических и юридических лиц и ликвидация пожара.

3. Для выполнения основной задачи личным составом подразделений используются следующие средства:

пожарные и аварийно-спасательные автомобили, в том числе автомобили, приспособленные для целей тушения;

пожарное оборудование;

инструменты (механизированный и немеханизированный);

средства связи и освещения;

средства индивидуальной защиты органов дыхания (далее – СИЗОД);

огнетушащие вещества;

системы противопожарной защиты зданий и сооружений;

источники противопожарного водоснабжения (естественные и искусственные водоемы, внутренний и наружный водопровод);

инструменты и оборудование для оказания первой помощи пострадавшим.

Сноска. Пункт 3 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

4. В настоящих Правилах используются следующие основные понятия:

1) аварийно-спасательные работы – действия по поиску и спасению людей, материальных и культурных ценностей, оказанию экстренной медицинской и психологической помощи населению, находящемуся в зоне чрезвычайной ситуации, защите окружающей среды в зоне чрезвычайной ситуации и при ведении военных действий, локализации и подавлению или доведению до минимально возможного уровня воздействия характерных для них опасных факторов;

2) специальные работы – действия личного состава, направленные на обеспечение выполнения задач с использованием специальных технических средств и (или) способов;

3) направляющий трос – устройство, предназначенное для обозначения пути следования газодымозащитников в непригодной для дыхания (задымленной) среде от места проведения работ до выхода на свежий воздух, а при необходимости и обратно;

4) тактические возможности подразделения – способность личного состава, оснащенного техническими средствами, эффективно выполнять задачу за определенное время;

5) район выезда подразделения – территория, на которой расписанием выезда предусмотрено первоочередное направление подразделения по вызову на пожар;

6) газодымозащитник – сотрудник противопожарной службы прошедший соответствующее обучение и допущенный на ведение действий по тушению пожара и проведению аварийно-спасательных работ в непригодной для дыхания среде;

7) звено газодымозащитной службы – сформированное на месте пожара группа газодымозащитников, объединенная поставленной задачей и единым руководством для ведения действий по тушению пожара и проведению аварийно-спасательных работ в непригодной для дыхания среде;

7-1) развившийся пожар – стадия полного участия в пожаре всех горючих поверхностей в пределах установленного пространства (вертикальной, горизонтальной, плоскости конструкций);

8) проливка мест горения – действия после ликвидации пожара по охлаждению мест горения, сопровождающие процесс контрольной разборки (осмотра) горевших конструкций и материалов;

9) рукавная задержка – устройство для закрепления на высоте рукавной линии;

10) рукавная линия – соединенные между собой напорные пожарные рукава;

11) рукавный мостик - устройство для защиты пожарного рукава от повреждений при переезде через него дорожного транспорта;

12) сбор и возвращение в подразделение – действия личного состава по возвращению сил и средств противопожарной службы с места пожара к месту постоянной дислокации;

13) гибкая связка (трос-сцепка) – устройство, предназначенное для соединения между собой газодымозащитников в составе звена газодымозащитной службы на весь период их нахождения в непригодной для дыхания среде;

14) пенная атака – непрерывная подачи пены в зону горения с одновременным применением нескольких пенных стволов;

15) развертывание сил и средств – действия личного состава по приведению прибывших к месту вызова (пожара) пожарных автомобилей в состояние готовности к выполнению задач по тушению пожара;

16) план привлечения сил и средств – документ, определяющий состав сил и средств, привлекаемых к тушению пожаров на уровне района;

17) караул – основное тактическое подразделение противопожарной службы, состоящее из отделений (отделения) на основных и специальных пожарных автомобилях, способное самостоятельно решать задачи в соответствии со своими тактическими возможностями;

18) напорный пожарный рукав - напорный рукав для транспортирования огнетушащих веществ под избыточным давлением;

18-1) окарауливание – к окарауливанию пожара относятся работы, состоящие в непрерывном или периодическом осмотре пройденной пожаром площади с целью предотвращения возобновления пожара от скрытых очагов, не выявленных на стадии ликвидации (локализации);

19) лафетный пожарный ствол комбинированный - пожарный ствол, предназначенный для формирования сплошной или сплошной и распыленной с изменяемым углом факела струй воды, а также струй воздушно-механической пены низкой кратности при тушении пожаров;

20) позиция ствольщика – место расположения ствольщика при выполнении им задачи по тушению пожара;

21) генератор пены средней кратности (пеногенератор) - устройство, предназначенное для получения из водного раствора пенообразователя воздушно-механической пены средней кратности и подачи ее в очаг пожара;

22) позиция – место расположения сил и средств противопожарной службы, осуществляющих непосредственное ведение действий по спасению людей и имущества, подаче огнетушащих веществ, выполнению специальных работ на пожаре;

23) пожар – неконтролируемое горение, создающее угрозу, причиняющее вред жизни и здоровью людей, материальный ущерб физическим и юридическим лицам, интересам общества и государства;

24) спасение людей на пожаре – процесс выноса либо вывода людей наружу в сопровождении пожарных из зоны воздействия опасных факторов пожара (или возникновении непосредственной угрозы этого воздействия), в том числе с использованием спасательных средств;

25) эвакуация людей на пожаре – процесс самостоятельного движения людей наружу или в безопасную зону из помещений, в которых имеется угроза воздействия опасных факторов пожара;

26) оценка обстановки на пожаре – вывод, сформированный на основе результатов разведки пожара, обобщения и анализа полученных сведений;

27) оперативный штаб на пожаре – временно сформированный руководителем тушения пожара орган, для управления силами и средствами на пожаре;

28) ликвидация пожара – стадия (этап) тушения пожара, на которой прекращено горение и устранены условия для его самопроизвольного возникновения;

29) план эвакуации при пожаре – документ, в котором указаны пути эвакуации и эвакуационные выходы, установлены правила поведения людей, а также порядок и последовательность действий обслуживающего персонала на объекте при возникновении пожара;

30) силы и средства на пожаре – личный состав и работники противопожарных служб, пожарные автомобили, средства связи и управления, огнетушащие вещества и иные технические средства, находящиеся на вооружении;

31) управление силами и средствами на пожаре – деятельность руководителя тушения пожара (оперативного штаба на пожаре), осуществляемая с целью успешного ведения действий по тушению пожара на основе оценки обстановки;

32) опасный фактор пожара – фактор пожара, воздействие которого приводит к травме, отравлению или гибели человека, а также к уничтожению (повреждению) материальных ценностей;

33) противопожарное водоснабжение – комплекс инженерно-технических сооружений, предназначенных для забора и транспортировки воды, хранения ее запасов и использования их для пожаротушения;

34) номер (ранг) пожара – условный признак сложности пожара, определяющий в расписании выезда необходимый состав сил и средств гарнизона, привлекаемых к тушению пожара;

35) локализация пожара – стадия (этап) тушения пожара, на которой отсутствует или ликвидирована угроза людям (животным), прекращено распространение пожара и созданы условия для его ликвидации имеющимися силами и средствами;

36) пожарный ствол – устройство, устанавливаемое на конце напорной рукавной линии для формирования и направления огнетушащих струй;

37) развитие пожара – изменение параметров пожара во времени и пространстве;

38) пожарный автомобиль - автомобиль, предназначенный для доставки к месту вызова пожарного расчета, пожарно-технического вооружения, огнетушащих средств и подачи их в очаг пожара;

39) огнетушащее вещество – вещество, обладающее физико-химическими свойствами, позволяющими создать условия для прекращения горения;

40) тушение пожаров – действия, направленные на ликвидацию пожаров, спасение людей, имущества физических и юридических лиц;

41) пожарное подразделение – структурная единица противопожарной службы;

42) пожарный расчет (отделение) – личный состав на транспортном средстве для обеспечения работ по тушению пожара и проведению аварийно-спасательных работ с распределенными между ними обязанностями;

43) план пожаротушения – оперативный документ, прогнозирующий обстановку и устанавливающий основные вопросы организации тушения развившегося пожара;

44) пожарно-техническое вооружение (пожарное вооружение) – комплект, состоящий из, ручного пожарного и аварийно-спасательного инструмента, пожарных спасательных устройств и средств малой механизации, а также средств индивидуальной защиты и других технических устройств для конкретных пожарных автомобилей в соответствии с их назначением;

45) тыл на пожаре – силы и средства, обеспечивающие ведение действий по тушению пожара на позициях;

46) участок на пожаре – часть территории, на которой сосредоточены силы и средства, объединенные поставленной задачей и единым руководством;

47) решающее направление на пожаре – направление на участке пожара, где создалась опасность людям, угроза взрыва, наиболее интенсивного распространения огня и где действия личного состава на данном направлении могут обеспечить успех тушения пожара;

47-1) пожарный мотоцикл - мотоцикл, специально оснащенный медицинским набором, аварийно-спасательными инструментами, оборудованием для тушения пожаров, проведения аварийно-спасательных работ и оказания первой помощи пострадавшим;

47-2) сдерживание развития пожара – воздействие на очаг пожара огнетушащими средствами в целях предотвращения дальнейшего изменения параметров во времени и пространстве;

48) всасывающий пожарный рукав – всасывающий рукав жесткой конструкции для отбора воды из водоисточника с помощью пожарного насоса;

49) неотложные работы при ликвидации чрезвычайных ситуаций – деятельность по всестороннему обеспечению аварийно-спасательных работ, созданию условий, необходимых для сохранения жизни и здоровья людей;

50) расписание выезда – документ, определяющий состав сил и средств, привлекаемых к тушению пожаров в столице, городах республиканского значения, областных центрах и городах областного значения.

Сноска. Пункт 4 с изменениями, внесенными приказом Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Глава 2. Действия по тушению пожаров

Параграф 1. Этапы действий подразделений при возникновении и тушении пожаров

5. Действия по тушению пожаров начинаются с момента получения сообщения о пожаре и считаются законченными по возвращению подразделения на место постоянной дислокации, приведения дежурного караула и автомобилей в готовность и включают в себя:

прием и обработку вызовов;

выезд и следование к месту вызова (пожара);

разведку пожара;

спасение, эвакуация людей и имущества;

развертывание сил и средств;

локализацию и ликвидацию горения;

выполнение специальных, аварийно-спасательных и неотложных работ при ликвидации чрезвычайных ситуаций (далее – неотложные работы);

сбор и возвращение в подразделение.

6. Действия по тушению пожаров выполняются в соответствии с тактикой пожаротушения, а также требованиями правил по безопасности и охраны труда при тушении пожаров, и могут проводиться в условиях высокой психологической и физической нагрузки, профессионального риска, прямой опасности для жизни и здоровья участников тушения. Поставленные задачи, выполняется согласно табеля расчета, указанного в приложении 1 к настоящим Правилам.

Сноска. Пункт 6 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

7. Действия по разведке, спасению, эвакуации людей и имущества, развертыванию сил и средств, ликвидации горения и выполнению специальных, аварийно-спасательных и неотложных работ могут выполняться одновременно.

Параграф 2. Прием и обработка вызовов

8. Прием и обработка вызовов осуществляется в установленном порядке дежурным диспетчером (радиотелефонистом) центра оперативного управления силами и средствами (далее – ЦОУСС), пункта связи части (далее – ПСЧ) противопожарной службы и включает в себя:

прием и фиксирование информации;

оценку полученной информации и принятие решения о направлении к месту вызова сил и средств, предусмотренных расписанием выезда (планом привлечения сил и средств);

подачу сигнала "Тревога" или высылка пожарной части (поста), спасательного подразделения по радиостанции, либо по другим имеющимся средствам связи;

вручение (передачу) должностному лицу, возглавляющему караул или дежурную смену (далее – начальник караула (старший инженер), путевки выезда дежурного караула пожарной части (специализированной пожарной части) на пожар согласно приложения 2 к настоящим Правилам, а также, оперативных планов и карточек пожаротушения, при их наличии;

обеспечение должностных лиц имеющейся информацией об объекте вызова (пожара).

Сноска. Пункт 8 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

9. При приеме информации от заявителя, дежурный диспетчер устанавливает и фиксирует:

адрес объекта вызова или иные сведения об его местонахождении;

наличие и характер опасности жизни и здоровью людей;

особенности объекта (при наличии);

фамилию, имя, отчество и номер телефона заявителя;

время сообщения;

иные сведения, влияющие на выполнение задачи подразделения.

10. Подача сигнала "Тревога" осуществляется сразу после установления адреса или иных сведений о месте вызова (пожара) и принятия решения о выезде.

11. Обработка вызовов должна не превышать двух минут и не задерживать выезд и следование к месту вызова (пожара).

12. Дополнительная (уточненная) информация о пожаре, по имеющимся каналам связи незамедлительно передается диспетчером должностным лицам, в том числе и во время их следования к месту вызова (пожара).

13. При обработке вызовов с использованием автоматизированных систем могут быть предусмотрены и иные действия и обязанности дежурного диспетчера, регламентируемые должностными инструкциями.

Параграф 3. Выезд и следование к месту вызова (пожара)

14. Выезд и следование включают в себя сбор личного состава по сигналу "Тревога" и его доставку на пожарных автомобилях и иных специальных транспортных средствах к месту вызова (пожара).

15. При получении в пути следования сведений о ликвидации пожара или его отсутствии, пожарному подразделению необходимо прибыть к месту вызова (пожара), кроме случаев, когда о возвращении имеется распоряжение старшего начальника, сотрудника дежурной службы пожаротушения (далее – ДСПТ), дежурного диспетчера ЦППС, центра оперативного управления силами и средствами (далее – ЦОУСС).

16. При вынужденной остановке в пути следования головного пожарного автомобиля, следующие за ним автомобили, останавливаются, и дальнейшее движение продолжают только по указанию начальника караула (старшего инженера). При вынужденной остановке второго или следующих за ним пожарных автомобилей остальные, не останавливаясь, продолжают движение к месту вызова (пожара). Старший начальник на пожарном автомобиле, прекратившем движение, немедленно сообщает о случившемся дежурному диспетчеру.

При самостоятельном следовании к месту вызова (пожара) отделения караула и вынужденной остановке пожарного автомобиля, начальник караула (старший инженер), командир отделения сообщает о случившемся дежурному диспетчеру и принимает меры по доставке личного состава и пожарно-технического вооружения (далее – ПТВ) к месту вызова (пожара), оставив для устранения неисправности должностное лицо, осуществляющее управление пожарного автомобиля.

При следовании к месту вызова (пожар) пожарных мотоциклов и вынужденной остановке связанной с неисправностью пожарного мотоцикла, пожарный–спасатель-мотоциклист, докладывает о случившемся диспетчеру гарнизона. Второй пожарный мотоцикл не останавливаясь, продолжает движение к месту вызова (пожара).

Сноска. Пункт 16 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

17. При обнаружении в пути следования другого пожара начальник, возглавляющий подразделение, выделяет часть сил и средств на его тушение (в зависимости от обстановки) и немедленно сообщает на ЦППС (ПСЧ) информацию о данном пожаре, принятом решении.

18. При дорожно-транспортном происшествии старший начальник (в его отсутствии – водитель) прекращает движение и в дальнейшем руководствуется правилами дорожного движения.

19. В пути следования старший начальник подразделения поддерживает непрерывную связь с ЦППС (ПСЧ). Во всех случаях о вынужденной остановке пожарного автомобиля сообщается на ЦППС (ПСЧ).

20. При следовании подразделений службы пожаротушения к месту вызова (пожара) по железной дороге, водным или воздушным транспортом старший начальник, возглавляющий пожарные подразделения обеспечивает:

сохранность пожарных автомобилей;

надежность крепления пожарных автомобилей;

организовать размещение, питание и отдых личного состава.

Параграф 4. Разведка пожара

21. Разведка пожара представляет собой совокупность мероприятий, проводимых в целях сбора информации о пожаре для оценки обстановки и принятия решений по организации действий по тушению пожара.

22. Разведка пожара ведется непрерывно с момента поступления сообщения о пожаре и до его ликвидации.

23. Основными способами получения разведывательных данных являются: показания технических средств, наблюдение (осмотр), опрос осведомленных лиц и изучение документации.

24. При проведении разведки устанавливается:

наличие и характер угрозы людям, их местонахождения, пути, способы и средства спасения (защиты), а также необходимость защиты (эвакуации) имущества;

наличие электроустановок под напряжением возможность и целесообразность их отключения;

наличие и возможность вторичных проявлений опасных факторов пожара (далее – ОФП), в том числе обусловленных особенностями технологии и организации производства на данном объекте пожара;

место и площадь горения, что горит, а также пути распространения огня;

состояние и поведение строительных конструкций здания (сооружения), места их вскрытия и разборки;

наличие и возможность использования систем и средств противопожарной защиты организации (объекта);

местонахождение ближайших водоисточников и возможные способы их использования;

возможные пути ввода сил и средств для тушения пожаров, и иные данные, необходимые для выбора решающего направления на пожаре (далее – решающее направление);

достаточность сил и средств, привлекаемых к тушению пожара.

25. При проведении разведки необходимо использовать документацию и сведения, представляемые должностными лицами объекта на котором произошел пожар.

26. Разведку возглавляет руководитель тушения пожара (далее – РТП) и другие лица по его распоряжению.

Разведку проводят каждый командир и участник тушения пожара на своем участке работы, так же проводят, передают первичную информацию с места вызова до прибытия РТП и пожарные-спасатели-мотоциклисты.

Сноска. Пункт 26 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

27. В состав групп разведки входят:

РТП и связной, если на пожар прибыло одно отделение;

РТП, командир одного из отделений и связной, если на пожар прибыло два и более отделений.

Количество и состав групп разведки могут изменяться РТП с учетом складывающейся оперативной обстановки на пожаре.

28. При необходимости проведения разведки одновременно в разных направлениях создается несколько разведывательных групп. Каждая группа возглавляется лицом не ниже командира отделения и состоит не менее чем из двух человек.

29. При наличии сведений о людях, оставшихся в горящих помещениях, состав разведки необходимо усилить в целях оказания помощи пострадавшим.

30. Разведку в нескольких направлениях ведут в следующих случаях:

если есть сведения о людях, оставшихся в горящих или задымленных помещениях и их местонахождение неизвестно;

если отсутствуют внешние признаки пожара, и никто не встретил прибывшее пожарное подразделение;

при пожарах в зданиях с массовым пребыванием людей;

при пожарах в высотных зданиях;

когда пожар принял большие размеры;

имеется несколько очагов горения.

31. При организации разведки одновременно в нескольких направлениях РТП:

организовывает одновременное проведение разведки смежных, выше и ниже расположенных помещений;

определяет количество разведывательных групп, их состав и зоны действия;

назначает командиров разведывательных групп и ставит перед ними задачи;

устанавливает порядок передачи информации;

лично проводит разведку на наиболее сложном и ответственном участке пожара;

определяет и указывает вид ПТВ, а также меры безопасности для личного состава каждой разведывательной группы.

32. Личному составу, ведущему разведку, необходимо:

использовать имеющиеся технические средства, документацию, сведения от лиц, знающих конструктивные особенности и планировку здания, технологический процесс и оборудование производства;

использовать, по возможности, кратчайшие пути ведения разведки;

проводить работы по спасению людей в случае возникновения непосредственной угрозы для них;

оказать первую помощь пострадавшим;

принять, одновременно с разведкой пожара, меры по ограничению распространения огня и дыма всеми доступными средствами, по его тушению и защите имущества;

вскрывать и проверять помещения, расположенные на путях возможного распространения огня и дыма;

соблюдать требования техники безопасности и правил работы в СИЗОД;

своевременно докладывать РТП (оперативному штабу на пожаре) результаты разведки и полученную в ее ходе информацию.

Сноска. Пункт 32 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

33. При наличии признаков горения разведка проводится с использованием рукавной линии.

34. В целях обеспечения безопасности при проведении разведки необходимо:

иметь при себе средства спасения и самоспасения, необходимый инструмент для вскрытия и разборки конструкций, приборы освещения, средства связи, СИЗОД, гибкую связку, направляющий трос, средства тушения спасательный колпак, сигнализатор неподвижного состояния.

Сноска. Пункт 34 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

35. Во время проведения разведки, при необходимости и в зависимости от обстановки, могут одновременно решаться и другие тактические задачи.

Параграф 5. Спасение, эвакуация людей и имущества

36. Спасательные работы организуются и проводятся в том случае, если:

1) людям угрожает огонь, высокая температура, опасность взрыва или обрушения конструкций, либо помещения, где они находятся, заполнены дымом или вредными газами;

2) люди не могут самостоятельно покинуть опасные места или находятся в состоянии паники;

3) имеется угроза распространения огня и дыма по путям эвакуации;

4) предусматривается применение опасных для жизни и здоровья людей огнетушащих веществ и составов.

37. Спасение людей при пожаре проводится с использованием способов и технических средств, обеспечивающих наибольшую безопасность и при необходимости, с осуществлением мероприятий по предотвращению паники.

38. Спасение людей на пожаре проводится с одновременным развертыванием сил и средств для тушения пожара.

39. Подача пожарных стволов для обеспечения условий безопасного спасения людей необходима, если людям непосредственно угрожает огонь, и пути спасения отрезаны, или могут быть отрезаны огнем.

40. Если сил и средств недостаточно для одновременного проведения работ по спасению людей и тушению пожара, для спасения людей используется весь личный состав подразделений противопожарной службы, и вызываются дополнительные силы и средства.

41. Для спасения людей используются кратчайшие и безопасные пути:

основные входы и выходы;

запасные выходы;

оконные проемы, балконы, лоджии и галереи;

люки в перекрытиях, если через них можно выйти из здания или перейти в его безопасную часть;

проемы в перегородках, перекрытиях и стенах, проделываемые пожарными.

При этом, используются следующие спасательные средства:

стационарные и ручные пожарные лестницы;

автолестницы, автоподъемники, спасательное оборудование и устройства;

носилки;

спасательные веревки;

надувные и амортизирующие устройства, СИЗОД, летательные аппараты.

42. Основными способами спасения людей являются:

самостоятельный выход людей в безопасном направлении, указанном сотрудником противопожарной службы;

вывод спасаемых в сопровождении пожарных, когда пути спасения задымлены, либо состояние и возраст спасаемых вызывает сомнение в возможности их самостоятельного выхода из угрожаемой зоны;

вынос людей, не имеющих возможности самостоятельно передвигаться;

спуск спасаемых по стационарным и ручным пожарным лестницам, автолестницам и автоподъемникам;

при помощи технических спасательных устройств, когда пути спасения отрезаны огнем, дымом или завалом и другие способы спасения невозможны.

43. Порядок и способы спасения людей определяются РТП в зависимости от обстановки на пожаре и состояния людей, которые нуждаются в помощи.

44. При проведении спасательных работ необходимо:

принять меры по предотвращению паники, используя систему внутреннего оповещения и другие средства;

привлечь администрацию, обслуживающий персонал, членов противопожарных формирований;

вызвать скорую медицинскую помощь. До ее прибытия первую помощь пострадавшим оказывать силами личного состава подразделений противопожарной службы, находящимся на месте пожара;

предусмотреть места для временного размещения спасаемых.

45. Если имеются сведения о местах нахождения людей и спасающие их там не находят, необходимо тщательно осмотреть и проверить все задымленные и смежные помещения, в которых могут оказаться люди.

Поиск людей прекращается лишь после того, как установлено, что нуждающихся в спасении нет.

46. Спасение имущества при пожаре осуществляется по указанию РТП в порядке важности и неотложности выполнения задач.

Параграф 6. Развертывание сил и средств

47. Развертывание сил и средств не должно нарушать нормального хода работ по спасению и эвакуации людей.

48. Развертывание сил и средств состоит из следующих этапов:

подготовки к развертыванию;

предварительного развертывания;

полного развертывания.

49. Подготовка к развертыванию проводится по прибытии подразделения на пожар одновременно с разведкой и включает в себя:

установку пожарного автомобиля на водоисточник с присоединением всасывающих пожарных рукавов и забором воды в насос;

снятие с креплений ПТВ;

проведение других подготовительных мероприятий в зависимости от местных условий.

50. Подготовка к развертыванию автоцистерны (без установки ее на водоисточник) состоит:

из приведения насоса в рабочее состояние;

из подсоединения рукавной линии с пожарным стволом к напорному патрубку насоса.

51. Предварительное развертывание подразделения, прибывшего к месту вызова, производится в случае, когда по внешним признакам можно определить направление прокладки магистральных рукавных линий или это направление указано лицом, выделенным для встречи прибывших пожарных подразделений.

Предварительное развертывание включает:

выполнение работ, предусмотренных пунктом 54 настоящих Правил;

прокладку магистральных рукавных линий и установку разветвлений, поднос к разветвлениям напорных пожарных рукавов, пожарных стволов, лестниц, другого ПТВ, необходимого для тушения пожара.

52. Полное развертывание сил и средств на месте вызова (пожара) проводят по указанию РТП, а также в случаях очевидной необходимости подачи огнетушащих веществ.

При полном развертывании:

выполняют действия, предусмотренные пунктом 55 настоящих Правил;

определяют позиции ствольщиков, к которым прокладывают рабочие рукавные линии;

заполняют огнетушащими веществами магистральные и рабочие (при наличии перекрывных пожарных стволов) рукавные линии.

53. Для прокладки рукавных линий и проникновения к очагу пожара необходимо использовать все входы, стационарные лестницы;

не занимать основные пути эвакуации людей (до окончания эвакуации);

выбирать кратчайшие, наиболее удобные пути к позициям ствольщиков, если пути преграждены, командир принимает меры к устранению преград (вскрытие, разборка конструкций) или обеспечивает выход на позиции другими путями с помощью пожарных лестниц, коленчатых автоподъемников и тому подобных;

обеспечить сохранность рукавных линий и защиту от повреждений, в том числе путем установки рукавных мостиков и использования рукавных задержек;

устанавливать разветвления вне проезжей части дорог;

создавать запас пожарных рукавов для использования на решающем направлении действий по тушению пожаров.

Прокладку рукавных линий с использованием рукавного автомобиля необходимо проводить в соответствии с инструкцией по его эксплуатации.

54. Развертывание сил и средств от первой прибывшей на место пожара пожарной автоцистерны осуществляется с подачей первого пожарного ствола на решающем направлении.

Развертывание сил и средств других пожарных автомобилей, в том числе специальных, проводится по указанию РТП согласно инструкции по их эксплуатации и рекомендациям.

55. При развертывании сил и средств, ствольщики выходят на свои позиции кратчайшими и наиболее безопасными путями.

Если пути преграждены, командир принимает меры к устранению преград (вскрытие, разборка конструкций) или обеспечивает выход на позиции другими путями с помощью пожарных лестниц, коленчатых автоподъемников и тому подобных.

56. При развертывании сил и средств, пожарные автомобили и ПТВ располагаются так, чтобы:

не мешать расстановке прибывающих сил и средств;

обеспечить быстрое сосредоточение сил и средств на необходимых участках;

обеспечить сохранность рукавных линий, по возможности не препятствовать уличному движению вблизи места пожара;

не допустить повреждение пожарных автомобилей и ПТВ опасными факторами пожара;

обеспечить место стоянки резервных автомобилей и беспрепятственный проезд.

Сноска. Пункт 56 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

57. Для обеспечения действий по тушению пожаров, в зависимости от обстановки на пожаре, применяются ручные лестницы, автолестницы и автоподъемники.

58. Пожарные лестницы устанавливаются, так, чтобы они не могли быть отрезаны огнем или не оказались в зоне горения при развитии пожара.

59. Установка пожарных лестниц против окон, из которых выбивается пламя, допускается лишь с одновременной подачей пожарных стволов.

60. Перестановка лестниц на новую позицию производится только после того, как поднявшийся по ней личный состав извещен об этом и ему указаны пути возвращения или перехода на другую позицию.

61. При развертывании сил и средств и последующих действиях, для обеспечения безопасности участников тушения пожара, возможности маневра прибывших пожарных автомобилей и установки резервных автомобилей, принимаются меры по ограничению или запрещению доступа посторонних лиц к месту пожара, а также движения транспорта на прилегающей к нему территории. До прибытия подразделений органов внутренних дел эти действия могут выполняться личным составом, по указанию РТП.

Параграф 7. Ликвидация горения

62. Основные способы прекращения горения на пожаре:

охлаждение зоны горения огнетушащими веществами или посредством перемешивания горючих материалов;

разбавление горючих материалов или окислителя (воздуха) огнетушащими веществами;

изоляция горючих материалов от зоны горения или окислителя огнетушащими веществами и (или) иными средствами;

химическое торможение реакции горения огнетушащими веществами.

Прекращение горения может достигаться комбинированным применением перечисленных способов.

63. Выбор подаваемого огнетушащего вещества определяется физико-химическими свойствами горючего, поставленной задачей, применяемым способом прекращения горения и другими обстоятельствами, которые приведены в приложении 3 к настоящим Правилам.

Сноска. Пункт 63 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

64. Количество и расход подаваемых огнетушащих веществ, необходимых для выполнения задачи по тушению пожаров, обусловлены особенностями развития пожара и организации его тушения, тактическими возможностями подразделений противопожарной службы, тактико-техническими характеристиками используемых пожарных автомобилей и определяются с учетом требуемой интенсивности их подачи, установленной действующими нормативами и рекомендациями, а также на основе практического опыта тушения пожаров.

65. Если огнетушащих веществ, для успешного выполнения задачи недостаточно, организуется их доставка к месту пожара, в том числе посредством перекачки, подвоза на пожарных автомобилях и приспособленной для целей пожаротушения автомобилей, использования иных способов и приемов транспортировки огнетушащих веществ.

66. Тушение пожара состоит из двух этапов:

локализация горения;

ликвидация горения.

67. Решающее направление определяется исходя из следующих принципов:

ОФП угрожают жизни людей и спасение их невозможно без введения пожарных стволов – силы и средства сосредотачиваются для обеспечения спасательных работ;

создается угроза взрыва – силы и средства сосредотачиваются и вводятся в местах, где действия подразделений обеспечат предотвращение взрыва;

горением охвачена часть объекта, и оно распространяется на другие его части или на соседние строения – силы и средства сосредотачиваются и вводятся на участки, где дальнейшее распространение огня может привести к наибольшему ущербу;

горением охвачено отдельно стоящее здание (сооружение) и нет угрозы распространения огня на соседние объекты – основные силы и средства сосредотачиваются и вводятся в местах наиболее интенсивного горения;

горением охвачено здание, не представляющее собой ценности, и создалась угроза близко находящемуся объекту – основные силы и средства сосредотачиваются и вводятся со стороны не горящего здания (сооружения).

68. При недостатке сил и средств для локализации пожара необходимо вызвать дополнительные силы и средства противопожарной службы, а также негосударственные противопожарные службы, добровольные противопожарные формирования, население, воинские части и подразделения органов внутренних дел, чтобы в минимальное время выполнить задачу по тушению пожара.

В этом случае до прибытия дополнительных сил и средств первыми пожарными подразделениями принимаются меры по сдерживанию развития пожара.

69. Одновременно с тушением пожара необходимо принимать меры по удалению дыма и газов из помещений, снижению высокой температуры путем подачи пены или распыленных струй.

70. В непригодной для дыхания среде работы по тушению проводятся в СИЗОД, используются дымососы и средства освещения.

71. Караул отходит с занимаемого участка на пожаре только с разрешения РТП или начальника участка (далее – НУ), а также в случае явной угрозы для личного состава, если нет возможности связаться с РТП, начальником оперативного штаба на пожаре (далее – НШ) или НУ, могут самостоятельно покинуть позицию с последующим уведомлением об этом РТП, НШ, НУ.

72. Для тушения пожаров следует применять эффективные огнетушащие вещества (воду, пену, порошки, воду со смачивателями, температурно-активированную воду и другое) и в первую очередь привести в действие стационарные установки пожаротушения, внутреннее противопожарное водоснабжение.

73. Первая автоцистерна, как правило, устанавливается ближе к месту пожара с подачей пожарного ствола на решающем направлении, а следующие пожарные автоцистерны (автонасосы) устанавливаются на ближайшие водоисточники с прокладкой магистральных линий к месту пожара.

После израсходования воды из пожарной автоцистерны пожарный ствол подключается к разветвлению магистральной линии, проложенной от пожарного автомобиля, установленного на водоисточник.

74. На тушение развившегося пожара подаются водяные пожарные стволы с большим расходом воды (производительностью 7 и более литров в секунду).

75. При горении в пустотах конструкций зданий и в вентиляционных каналах подаются водяные пожарные стволы с большим расходом воды и пенные стволы, организуется вскрытие сгораемых конструкций здания.

76. Для проливки мест горения подаются пожарные стволы с меньшим расходом воды, используются внутренние пожарные краны.

77. При подаче воды перекачкой определяются необходимое количество пожарных автомобилей, пути и способы прокладки рукавных линий.

78. Для прокладки рукавных линий используются в первую очередь пожарные рукавные автомобили и рукавные катушки.

79. Пожарный автомобиль с более мощным насосом устанавливается на водоисточник и от него прокладываются магистральные рукавные линии к месту пожара, а пожарный автомобиль с менее мощным пожарным насосом устанавливается ближе к месту пожара и от него прокладываются рукавные линии одновременно к водоисточнику и месту пожара.

80. При заполнении горящего помещения пеной РТП необходимо определить:

объем помещения, подлежащего заполнению пеной;

места установки перемычек, препятствующих растеканию пены;

требуемое количество пенообразователя, пенных стволов и места их установки;

места расположения пожарных дымососов, создающих условия для движения пены в заданном направлении.

81. При подаче пены в помещение необходимо:

пенные стволы установить выше уровня горения;

дымососы и другие вентилирующие агрегаты располагать с противоположной стороны от мест установки пенных стволов и работать на удаление продуктов горения;

после заполнения помещения пеной немедленно направлять звено ГДЗС для выяснения обстановки и ликвидации оставшихся очагов горения.

82. Во избежание излишнего пролива воды необходимо:

применять перекрывные пожарные стволы, стволы-распылители, а также другие универсальные стволы с регулируемым расходом огнетушащих веществ;

применять воздушно-механическую пену, в том числе компрессионную, порошки, воду со смачивателями, температурно-активированную воду;

своевременно прекращать работы пожарных стволов или выводить их наружу.

83. Пожар считается локализованным, когда нет угрозы людям и животным, а развитие пожара ограничено и обеспечена возможность его ликвидации имеющимися силами и средствами.

84. Пожар считается ликвидированным, когда горение прекращено и приняты меры по предотвращению возобновления горения.

85. Меры по предотвращению возобновления горения проводятся в период наблюдения за местом ликвидированного горения и включают в себя работы по контрольной разборке горевших конструкций и материалов, а также, в необходимых случаях, по проливке мест горения с целью охлаждения ликвидированных очагов.

Параграф 8. Выполнение специальных работ

86. К специальным работам относятся:

организация пожарной связи;

освещение места вызова (пожара);

вскрытие и разборка конструкций, завалов;

подъем (спуск) на высоту;

выполнение защитных мероприятий;

оказание первой помощи пострадавшим;

восстановление работоспособности технических средств.

Сноска. Пункт 86 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

87. Пожарная связь (далее – связь) на пожаре организуется для обеспечения управления подразделениями, их взаимодействия и передачи информации.

88. Связь управления устанавливается между РТП и оперативным штабом пожаротушения, начальником тыла на пожаре (далее – НТ), НУ и, при необходимости, с пожарными и аварийно-спасательными автомобилями. Обеспечивает управление работой пожарных подразделений и получение от них сведений об обстановке на пожаре.

89. Связь взаимодействия устанавливается между НУ и обеспечивает взаимодействия между участками на пожаре.

90. Для связи управления и взаимодействия используются радиостанции, телефонные аппараты, переговорные устройства, мегафоны, громкоговорящие установки, связные и другие технические средства.

91. Связь информации устанавливается между РТП, оперативным штабом пожаротушения, ЦОУСС (ПСЧ) по радиостанции и телефону.

Эта связь должна обеспечивать взаимную передачу информации ЦОУСС (ЕДДС) или ПСЧ и подразделений, находящихся на пожаре и в пути следования, об обстановке и ходе тушения пожара, вызов дополнительных сил и средств, а также передачу требований РТП водопроводной, газо-аварийной, энергетической, медицинской и другим службам.

92. При использовании средств радиосвязи на пожаре, РТП обеспечивается соблюдение всеми абонентами правил радиообмена.

93. Связь на пожаре обеспечивается радиостанциями, телефонами, мегафонами, громкоговорящими установками, переговорными и другими устройствами, а также связными.

94. Освещение места вызова (пожара) осуществляется по указанию РТП в условиях недостаточной видимости, в том числе при сильном задымлении.

Для освещения места вызова (пожара) используются осветительное оборудование на основных и специальных пожарных автомобилях, а также другие штатные средства, предназначенные для этих целей.

На месте вызова (пожара) по указанию РТП могут дополнительно применяться осветительные средства объекта хозяйствования.

95. Установку приборов освещения на пожаре необходимо производить, руководствуясь следующими правилами:

в первую очередь освещаются пути эвакуации людей;

взрывоопасные помещения освещаются снаружи через окна, вносить прожекторы в эти помещения допускается только в тех случаях, когда в них происходит горение;

в сильно задымленных, больших по площади помещениях устанавливаются мощные прожекторы, в отдельных случаях они устанавливаются как ориентиры для работающих в этих помещениях;

прожекторы, соединительные муфты, штепсельные разъемы, переходные коробки и другие средства подключения кабелей располагаются в местах, где исключено попадание на них воды, а также отсутствует опасность повреждения от падающих конструкций.

96. Вскрытие и разборка конструкций здания (сооружения) проводятся в целях:

создания необходимых условий для спасения людей;

эвакуации материальных ценностей;

обнаружения скрытых очагов горения;

подачи огнетушащих веществ в зону горения и наиболее успешного их применения;

создания противопожарных разрывов для ограничения распространения пожара;

удаления дыма и газов;

устранения угрозы обрушения;

проникновения к очагу пожара или внутрь здания для подачи пожарных стволов.

97. Вскрытие и разборка конструкций здания производится в пределах, необходимых для полного проведения намеченных работ, с применением имеющегося ПТВ.

98. Для обнаружения скрытых очагов горения, выпуска дыма и применения огнетушащих веществ конструкции вскрываются после того, как средства тушения сосредоточены у места вскрытия и готовы к действию.

99. Работы по созданию противопожарных разрывов с целью преграждения распространения пожара заканчиваются до подхода огня к месту разрыва.

100. При вскрытии и разборке конструкций зданий необходимо принять все меры к тому, чтобы не ослабить несущую способность конструкций и не вызвать их обрушение, не повредить теплофикационные и газопроводные магистрали, а также электрические сети и электроустановки.

101. При сбрасывании конструкций с высоты, места их падения необходимо проверить и оцепить.

102. Для борьбы с дымом следует использовать системы противодымной защиты объектов, пожарные автомобили дымоудаления и дымососы, вентиляторы и брезентовые перемычки.

103. Подъем (спуск) на высоту осуществляется с использованием путей и средств эвакуации из зданий (сооружений), а также технических средств спасения, перечисленных в пункте 42 настоящих Правил. При необходимости допускается применение для этих целей иных, в том числе приспособленных средств.

104. Изменение мест установки технических средств спасения, использовавшихся для подъема личного состава на высоту, допускается только после оповещения об этом личного состава.

105. При выполнении защитных мероприятий в установленном порядке могут быть отключены (включены), заблокированы, а при необходимости демонтированы оборудование, механизмы, технологические аппараты, установки вентиляции и аэрации, электроустановки, системы отопления, газоснабжения, канализации, внутри объектового транспорта и иные источники повышенной опасности на месте пожара.

106. Отключение (обесточивание) электроустановок, находящихся под напряжением производится специалистами энергослужб объекта или населенного пункта самостоятельно или по указанию РТП.

107. Электрические сети и установки под напряжением 380 Вольт и более отключают представители энергослужбы (энергонадзора), приступать к тушению пожаров на электроустановках напряжением выше 380 Вольт только после выполнения операций по их отключению и заземлению с оформлением письменного допуска по форме согласно приложению 4 к настоящим Правилам.

В необходимых случаях, когда иными способами обесточить сеть невозможно, допускается отключение путем резки электрических проводов с фазным напряжением не выше 220 Вольт. Отключение проводится личным составом по указанию РТП в случаях, если электрические провода и иные токонесущие элементы:

опасны для участников тушения пожара;

создают опасность возникновения новых очагов пожара;

препятствуют ведению действий по тушению пожара.

Сноска. Пункт 107 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

108. Отключение осуществляется с соблюдением требований правил техники безопасности и учетом особенностей технологического процесса.

При этом, РТП выставляет пост безопасности у места отключения электроэнергии или в исключительных случаях при нехватке личного состава обеспечивает установку запрещающего знака "Не включать! Работают люди!".

109. Восстановление работоспособности технических средств –выполняемые на месте пожара неотложные работы по временному ремонту и техническому обслуживанию пожарных автомобилей, оборудования, ПТВ, средств связи и управления. Указанные работы организуются и обеспечиваются тылом на пожаре.

Параграф 9. Сбор и возвращение в подразделение

110. Свертывание сил и средств производится после ликвидации пожара или сокращения объема работ на пожаре по указанию РТП.

111. Сбор сил и средств на месте пожара предусматривает:

проверку наличия личного состава;

сбор и проверку комплектности оборудования и ПТВ согласно описи;

размещение и крепление оборудования и ПТВ на пожарных автомобилях;

принятие мер по приведению в безопасное состояние использующихся систем наружного противопожарного водоснабжения.

О завершении сбора сил и средств на месте пожара и их готовности к возвращению в подразделения начальник караула (старший инженер), пожарный-спасатель-мотоциклист или командир отделения докладывает РТП и (или) диспетчеру гарнизона.

Сноска. Пункт 111 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

112. Возвращение к месту постоянной дислокации проводится по оптимальному маршруту при поддержании связи с диспетчером. При этом, должна быть проведена заправка пожарных автоцистерн водой.

113. Прибыв к месту дислокации, принимаются меры по приведению сил и средств в готовность в течение времени – не более 10 минут. О готовности караула к выезду сообщается на ЦППС (ПСЧ).

Глава 3. Управление силами и средствами при ведении действий на пожаре

Параграф 1. Основы управления

114. Управление действиями на пожаре предусматривает:

оценку обстановки и создание соответствующей требованиям настоящих Правил нештатной структуры управления действиями на месте пожара;

установление компетенции оперативных должностных лиц и их персональной ответственности при выполнении поставленных задач;

планирование действий по тушению пожара, в том числе определение необходимых сил и средств, принятие решений по организации действий на пожаре;

постановку задач перед участниками тушения пожара, обеспечение контроля и необходимого реагирования на изменение обстановки на пожаре;

осуществление в установленном порядке регистрации необходимой информации, с учетом изменения обстановки на пожаре;

проведение других мероприятий, направленных на обеспечение эффективности действий по тушению пожара.

115. Непосредственное руководство тушением пожара осуществляется РТП – прибывшим на пожар старшим должностным лицом гарнизона противопожарной службы. РТП на принципах единоначалия управляет личным составом, участвующим в выполнении задач по тушению пожара, а также привлеченными к тушению пожара силами.

Указания РТП необходимы для исполнения всеми участниками тушения пожара.

Никто не вправе вмешиваться в действия РТП или отменять его распоряжения при тушении пожара.

116. РТП является:

при работе одного подразделения противопожарной службы – старший начальник, возглавляющий подразделение;

при работе нескольких подразделений – старший начальник, возглавляющий подразделение пожарной части, в районе выезда (на объекте) которой возник пожар, или лицо, допущенное к руководству тушением пожаров, определенное в соответствии с порядком, установленным в гарнизоне.

117. Прибывшему на пожар старшему должностному лицу гарнизона противопожарной службы необходимо:

оценить обстановку и установить правильность организации тушения пожара;

определить необходимость вызова дополнительных сил и средств;

при необходимости принять на себя руководство тушением пожара.

118. Старшее должностное лицо, прибывшее на пожар объявляет о своем решении по принятию руководства тушением пожара и оповещает НШ, НТ и НУ.

119. Отдача приказания РТП, прибывшим на пожар старшим должностным лицом или минуя его, является моментом принятия на себя руководства тушением пожара.

120. Старшее должностное лицо ответственное за исход тушения пожара независимо от того, принял он руководство тушением пожара на себя или нет.

121. Должностные лица гарнизона противопожарной службы, являющиеся РТП, при получении информации о возникновении пожара с более высоким номером (рангом) пожара, чрезвычайных ситуациях, требующих неотложного реагирования, и других обстоятельствах, делающих невозможным исполнение ими обязанностей РТП, могут покинуть место пожара, назначив РТП другое должностное лицо из числа участников тушения пожара, о чем в срочном порядке сообщается дежурному диспетчеру, участникам тушения пожара. При этом ответственность за последствия этого решения возлагается на должностное лицо, его принявшее.

122. РТП в зависимости от обстановки на пожаре может создавать оперативный штаб, участки и сектора.

123. При работе на пожаре двух и более подразделений назначается НТ из числа начальствующего состава пожарной части, в районе выезда которой произошел пожар.

124. При внезапном изменении обстановки на пожаре и невозможности своевременного получения приказания от РТП, начальники (командиры) подразделений действуют самостоятельно, проявляя разумную инициативу. Отсутствие указаний от РТП не может служить оправданием бездействия командира.

Параграф 2. Оперативный штаб на пожаре

125. Оперативный штаб создается на всех крупных и сложных пожарах при условии:

привлечения на тушение пожара сил и средств по повышенному номеру (рангу) пожара;

организации на месте пожара трех и более участков;

необходимости детального согласования с администрацией предприятия действий по тушению пожара;

по решению РТП в зависимости от обстановки.

126. Работой оперативного штаба руководит его начальник, который одновременно является заместителем РТП. В состав оперативного штаба могут входить заместитель НШ, НТ, ответственный сотрудник за технику безопасности и другие лица по усмотрению РТП.

Работа оперативного штаба осуществляется на основе распоряжений и указаний РТП.

127. Основными задачами оперативного штаба являются:

сбор, обработка и анализ данных об обстановке на пожаре, передача необходимой информации РТП и дежурному диспетчеру гарнизона;

определение потребности в силах и средствах, подготовка соответствующих предложений для РТП;

обеспечение контроля за выполнением поставленных задач;

организация подготовки и обеспечение ведения действий по тушению пожара;

учет сил и средств на пожаре, расстановка их на участках (секторах), ведение журнала учета распоряжений и информаций, согласно приложениям 5, 6, 7 к настоящим Правилам;

создание на пожаре резерва сил и средств;

обеспечение работы ГДЗС и связи на пожаре;

обеспечение мероприятий по охране труда и технике безопасности личного состава на пожаре;

освещение места пожара, если это необходимо;

взаимодействие с другими службами города (населенного пункта, объекта);

организация питания и отдыха при длительных пожарах (более трех часов), обогрева личного состава при низкой температуре и защиты от теплового удара;

материально-техническое обеспечение работающих на пожаре подразделений;

реализация мер по поддержанию готовности сил и средств, участвующих в тушении пожара.

Сноска. Пункт 127 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

128. Оперативный штаб располагается в месте, определяемом РТП, обеспечивается штабным столом и другими техническими средствами, и оборудованием.

Места размещения оперативного штаба обозначается: днем – красным флагом с надписью "ШТАБ", ночью – красным фонарем или другим световым указателем красного цвета.

129. При работе на пожаре РТП, лицам, входящим в состав оперативного штаба и связным необходимо иметь нарукавные повязки согласно приложению 8 к настоящим Правилам.

Сноска. Пункт 129 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

130. Указываются знаки различия на пожарных касках (шлемах) личного состава согласно приложению 9 к настоящим Правилам.

Сноска. Пункт 130 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

131. При ведении документации оперативного штаба, подготовке описаний пожаров, применяются условные обозначения согласно приложению 10 к настоящим Правилам и допустимые сокращения терминов.

Сноска. Пункт 131 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 3. Участки на пожаре

132. Участки на пожаре создаются в соответствии с решением РТП по месту ведения (периметр пожара, этажи, лестничные клетки, противопожарные преграды и так далее) или видам (спасение, ликвидация горения и так далее) действий.

133. При создании на пожаре пяти и более участков могут быть организованны сектора, объединяющие несколько участков. Действия на участке возглавляет его начальник, в секторе – начальник сектора. НУ и секторов назначаются РТП.

Параграф 4. Руководитель тушения пожара

134. РТП необходимо:

произвести разведку и оценить обстановку на пожаре;

немедленно организовать и лично возглавить спасение людей, предотвратить панику, используя для этого имеющиеся силы и средства;

определить решающее направление, необходимое количество сил и средств, способы и приемы действий на пожаре согласно приложению 11 к настоящим Правилам;

поставить задачи подразделениям, организовать их взаимодействие и обеспечить выполнение поставленных задач;

непрерывно следить за изменениями обстановки на пожаре и принимать соответствующие решения;

по прибытию к месту пожара по внешним его признакам передать информацию на ЦОУСС (ПСЧ);

после принятия решения и отдачи приказаний передавать диспетчеру лично или через оперативный штаб пожаротушения адрес объекта пожара, его оперативно-тактическую характеристику, что горит (или горело), площадь пожара, имеется ли угроза жизни людей и опасность развития пожара, какие силы и средства введены в действие и требуется ли дополнительное привлечение сил и средств;

поддерживать в дальнейшем непрерывную связь с ЦОУСС (ПСЧ), периодически сообщать о принятых решениях и об обстановке на пожаре;

вызвать дополнительные силы и средства и организовать их встречу;

по прибытии на пожар старшего должностного лица доложить об обстановке, о принятых решениях по тушению, какие силы и средства имеются на месте пожара, введены в действие, вызваны дополнительно;

в зависимости от обстановки организовать оперативный штаб на пожаре и определить место его расположения;

проинформировать оперативный штаб пожаротушения об обстановке на пожаре, количестве задействованных сил и средств, их расстановки и принятых ранее решениях;

информировать оперативный штаб о месте своего нахождения и сообщать ему обо всех принимаемых решениях;

обеспечить управление действиями на пожаре непосредственно или через оперативный штаб пожаротушения;

обеспечивать выполнение требований правил по безопасности и охраны труда, доводить до участников тушения пожара информацию о возникновении угрозы для их жизни и здоровья;

назначить из числа лиц начальствующего состава ответственного за соблюдение техники безопасности;

в случае необходимости организовать пункт первой помощи;

создать резерв сил и средств, периодически подменять работающих, давая им возможность отдохнуть, обогреться и переодеться в сухую одежду;

в случае прибытия на пожар сил и средств различных направлений НТ выделить помощников со средствами передвижения и связи;

при тушении использовать возможность заправки пожарных автоцистерн, израсходовавших запас воды, без снижения темпа работ по ликвидации пожара;

организовать взаимодействие со службами (охраны общественного порядка, энергетической, водопроводной, газовой, медицинской и другими) привлекаемыми к тушению пожара, поддерживать постоянную связь с инженерно-техническими работниками объекта и принимать решения о приемах и средствах тушения с учетом рекомендаций и инструкций объекта;

составить акт о пожаре согласно приложению 12 к настоящим Правилам либо поручить его составление старшему начальнику, возглавляющему подразделение части, в районе выезда (на объекте) которой возник пожар;

принять меры к сохранению первоначального места его возникновения от излишних разрушений, выявлению и сохранению предметов, послуживших причиной пожара, а также сбору сведений, необходимых для составления акта о пожаре и работы сотрудников дознания и испытательной пожарной лаборатории;

лично убедиться в ликвидации горения, определить необходимость и продолжительность наблюдения за местом ликвидированного пожара (в том числе необходимость проливки мест горения);

принять меры по эвакуации, защите от проливаемой воды и охране эвакуированных материальных ценностей до прибытия работников правоохранительных органов.

Сноска. Пункт 134 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

135. При определении необходимых для тушения пожара дополнительных сил и средств РТП учитывает:

площадь, на которую может распространиться огонь до введения в действие вызванных сил и средств;

требуемое количество сил и средств для подачи пожарных стволов, объем работ по спасению людей, вскрытию и разборке конструкций зданий и эвакуацию имущества;

необходимость привлечения специальных служб;

необходимость подвоза воды пожарными автоцистернами, поливомоечными машинами или организации подачи воды в перекачку.

136. При внесении изменений в расстановку сил и средств на пожаре, РТП принимает решение о перегруппировке и доводит его до руководителей подразделений, указав, кому, куда и как производить перегруппировку.

137. Приказания должны быть краткими, точными и ясными. В зависимости от содержания приказания, РТП отдает его исполнителям лично, через оперативный штаб или связных, а также с помощью технических средств связи.

138. РТП необходимо установить правильность исполнения принятых мер по тушению пожара и определить, достаточно ли сил и средств для его ликвидации на каждом участке.

139. РТП:

назначает и освобождает от выполнения обязанностей должностных лиц на пожаре;

получает необходимую для организации тушения пожара информацию от администрации предприятий и служб жизнеобеспечения;

принимает решение по созданию оперативного штаба, участков и секторов, привлечение дополнительных средств на тушение пожара, а также изменению мест их расстановки;

определяет порядок убытия с места пожара подразделений противопожарной службы, привлеченных сил и средств.

Параграф 5. Начальник оперативного штаба

140. НШ подчиняется РТП и является его заместителем, обеспечивает выполнение решений РТП, возглавляет оперативный штаб. В непосредственном подчинении НШ находятся должностные лица штаба.

141. НШ на весь период действий по тушению пожара, как правило, постоянно находится на месте расположения штаба.

142. При тушении крупных пожаров НШ с согласия РТП может назначить своих заместителей, распределяя между ними обязанности по выполнению задач штаба в соответствии с требованиями настоящих Правил.

143. НШ необходимо руководить работой штаба, обеспечивая выполнение задач, предусмотренных пунктом 137 настоящих Правил, в том числе:

произвести расстановку сил и средств согласно решению, принятому РТП;

изучить обстановку на пожаре путем организации непрерывной разведки и получение данных от НУ;

вызвать при необходимости дополнительные силы и средства, передать приказания РТП руководителям подразделений;

организовать связь на пожаре;

докладывать РТП результаты разведки и сообщения об обстановке и ходе тушения пожара;

самостоятельно принимать решения в случаях, не терпящих отлагательства, и осуществлять их с последующим докладом РТП;

обеспечить контроль за исполнением приказаний РТП и штаба;

создать резерв из прибывающих подразделений;

вызвать при необходимости специальные службы города (объекта) и организовать взаимодействие с ними;

передавать на ЦППС (ПСЧ) сведения о пожаре;

обеспечивать сбор сведений о причине и виновниках возникновения пожара, организовывая в установленном порядке необходимое взаимодействие с испытательной пожарной лабораторией и оперативной следственной группой органа внутренних дел;

вести документы оперативного штаба, привлекая к этому НТ и связных;

организовывать питание и подмену личного состава при длительной работе на пожаре.

144. НШ:

отдает в пределах своей компетенции для исполнения указания участникам тушения пожара и должностным лицам, входящим в состав оперативного штаба;

отдает в случаях, не терпящих отлагательства, указания участникам тушения пожара от лица РТП с последующим докладом о них РТП;

отменяет или приостанавливает исполнение ранее отданных указаний при возникновении явной угрозы для жизни и здоровья людей, в том числе участников тушения пожара (обрушения конструкций, взрыв и другие изменения обстановки на пожаре, требующее принятия безотлагательных решений).

Параграф 6. Начальник тыла

145. НТ назначается из числа лиц начальствующего состава и подчиняется РТП, НШ и отвечает за работу тыла на пожаре.

146. В распоряжение НТ поступают силы и средства участников тушения пожара, не выведенные на позиции, в том числе основные, специальные или вспомогательные пожарные автомобили и другие мобильные технические средства (топливозаправщики, автомастерские, автобусы и так далее), а также резерв огнетушащих средств, ПТВ.

Для руководства работой тыла на направлениях назначаются помощники НТ.

147. НТ необходимо:

произвести разведку водоисточников, выбор насосно-рукавных систем;

организовать встречу и расстановку на водоисточники пожарных автомобилей;

сосредотачивать резерв сил и средств;

доложить РТП, НШ о требуемом количестве пожарных автомобилей для организации подачи воды в перекачку или подвозом;

обеспечивать бесперебойную подачу огнетушащих веществ, при необходимости организовать доставку к месту пожара специальных огнетушащих веществ и материалов;

организовывать взаимодействие со службами водоснабжения города, объекта;

принимать меры к обеспечению личного состава резервной боевой одеждой и средствами защиты органов дыхания;

организовать своевременное обеспечение пожарных автомобилей горюче-смазочными и другими эксплуатационными материалами;

обеспечить охрану рукавных линий, а также взаимодействие с сотрудниками патрульной полиции по регулированию движения городского транспорта на участках тыла;

организовывать, при необходимости, восстановление работоспособности пожарных автомобилей и оборудования;

вести учет работы пожарных автомобилей, расхода огнетушащих веществ и материалов, составить схему расстановки пожарных автомобилей на водоисточники и прокладки магистральных рукавных линий.

Сноска. Пункт 147 в редакции приказа Министра внутренних дел РК от 26.06.2019 № 581 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

148. НТ:

отдает в пределах своей компетенции для исполнения указания участникам тушения пожара, задействованным в работе тыла;

требует от участников тушения пожара и должностных лиц служб жизнеобеспечения населенного пункта, предприятия, а также должностных лиц органов внутренних дел, прибывших на место пожара, исполнение их обязанностей, а также указаний оперативного штаба и собственных указаний;

дает предложения РТП и оперативному штабу о необходимости создания резерва сил и средств тушения пожара;

отдает с согласия РТП, НШ, указания дежурному диспетчеру о доставке к месту пожара необходимых материально-технических ресурсов.

Параграф 7. Начальник участка (сектора) на пожаре

149. НУ, сектора непосредственно подчиняется РТП, обеспечивает выполнение поставленных задач на соответствующем участке, где находится постоянно, покидая его только с разрешения РТП.

НУ управляет участниками и средствами тушения пожара, приданными участку.

150. НУ необходимо:

вести непрерывную разведку и докладывать РТП, НШ об обстановке на участке;

обеспечивать спасение людей и имущества на участке и выполнение решений РТП;

проводить расстановку сил и средств на участке;

обеспечить взаимодействие между подразделениями, работающими на его участке с подразделениями соседних участков;

проводить маневрирование и быструю перегруппировку сил и средств, обеспечивающих ликвидацию пожара на участке, докладывать РТП или НШ о принятых решениях;

обеспечить подачу огнетушащих веществ на позициях;

организовать связь на участке;

запрашивать у РТП, НШ при необходимости, дополнительные силы и средства для решения поставленных задач;

организовывать на участке работу звеньев ГДЗС;

обеспечивать выполнение правил по безопасности и охране труда, доводить до участников тушения пожара информацию о возникновении угрозы для их жизни и здоровья;

докладывать РТП информацию о выполнении поставленных задач, причине пожара и лицах, причастных к его возникновению, принимать меры к сохранению обнаруженных на участке возможных вещественных доказательств, имеющих отношение к пожару.

151. НУ:

отдает в пределах своей компетенции для исполнения указания участникам тушения пожара на участке;

отменяет или приостанавливает исполнение ранее отданных указаний при возникновении явной угрозы для жизни и здоровья людей, в том числе участников тушения пожара (обрушение конструкций, взрыв и другие изменения обстановки на пожаре, требующие принятия безотлагательных решений);

получает необходимую для тушения пожара информацию от РТП, НШ, администрации предприятия и служб жизнеобеспечения;

определяет порядок убытия с участка подразделений противопожарной службы, привлеченных сил и средств.

Глава 4. Участники тушения пожара

Параграф 1. Требования к участникам тушения пожара

152. Участниками тушения пожара является личный состав подразделений и органов управления гарнизона противопожарной службы, негосударственные противопожарные формирования, добровольные противопожарные формирования, воинские части и подразделения органов внутренних дел принимающие непосредственное участие в тушении пожара.

Сноска. Пункт 152 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

153. Участники тушения пожара обеспечивают:

выполнение поставленных задач связанных с тушением пожара;

эффективную, бесперебойную работу закрепленных пожарных автомобилей, ПТВ и оборудования, их сохранность, принятие мер по выявлению и устранению неисправностей;

мониторинг за изменениями обстановки на пожаре, подаваемыми командами и сигналами, внесение корректив в свои действия по указанию РТП или других оперативных должностных лиц, а также самостоятельно с последующим докладом непосредственному руководителю;

поддержание в установленном порядке связи на пожаре;

соблюдение техники безопасности;

проявление взаимовыручки и оказание первой доврачебной помощи пострадавшим;

выполнение действий, необходимых для успешного решения поставленных задач и не противоречащих требованиям законодательства Республики Казахстан и настоящих Правил;

создание условий, препятствующих развитию пожаров и обеспечивающих их ликвидацию;

эвакуацию с места пожара людей и имущества.

154. Участники тушения пожара в установленном порядке выполняют обязанности по следующим основным специализациям:

пожарный-спасатель, (старший пожарный-спасатель);

пожарный-спасатель-мотоциклист;

водитель пожарного автомобиля;

командир отделения;

начальник караула (старший инженер).

Сноска. Пункт 154 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

155. Участники тушения пожара ответственны за неисполнение или ненадлежащее исполнение своих обязанностей, а также за неправильное и неполное использование предоставленных им возможностей.

156. Участники тушения пожара в ходе ликвидации (локализации) пожара при получении информации либо обнаружения признаков, указывающих на совершение уголовного правонарушения, докладывают об этом руководителю тушения пожара для последующего направления дежурной следственно-оперативной группы органов внутренних дел на место происшествия".

Параграф 2. Пожарный (старший пожарный)

157. При тушении пожара пожарному необходимо:

знать свою задачу по тушению пожара, а также задачу отделения;

выполнять команды и приказания командиров и начальников беспрекословно, точно и в срок;

не оставлять своей позиции без разрешения командира;

поддерживать связь с командиром и пожарными своего отделения;

проявлять разумную инициативу и находчивость при выполнении задачи по тушению пожара;

предупреждать людей и принимать меры к спасению, в случае обнаружения опасности для их жизни, о чем докладывает командиру отделения;

оказывать первую помощь пострадавшим;

следить за исправностью ПТВ и бережно обращаться с ним;

соблюдать правила по безопасности и охране труда;

проверять наличие закрепленного ПТВ, по окончании работ, результаты докладывать командиру отделения.

Сноска. Пункт 157 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

158. Пожарному входящему в состав разведки, необходимо:

иметь при себе необходимое снаряжение и ПТВ;

неотлучно следовать за возглавляющим разведку;

внимательно наблюдать за окружающей обстановкой;

при обнаружении людей, находящихся в опасности, появлении огня или дыма в помещениях и в пустотах конструкций зданий немедленно докладывает лицу возглавляющему разведку.

159. При спасении людей пожарному необходимо:

иметь при себе ПТВ, необходимое для указанного командиром способа спасения;

известить спасаемых при входе в помещение об оказании им помощи;

выбрать кратчайший, наиболее безопасный путь и способ спасения, если они не указаны командиром;

проходить со спасаемым через зону повышенных температур и плотного задымления только в исключительных случаях, приняв меры к защите спасаемого от воздействия огня и дыма.

160. При прокладке рукавной линии пожарному необходимо:

выбирать наиболее удобные и кратчайшие пути к позициям ствольщиков;

избегать прокладку рукавов по острым или горящим предметам, а также в местах, где пролиты едкие вещества. Если других путей нет, то для прокладки рукавов использовать настил из имеющихся подручных материалов и другие средства для защиты от повреждений;

не загромождать рукавными линиями проходы и лестницы здания, прокладывать рукавные линии в лестничных клетках преимущественно между маршами;

прокладывать рукавные линии по сторонам улицы, дороги, двора, по возможности на непроезжей части, а через железнодорожные полотна - под рельсами;

защищать рукава, проложенные по проезжей части дороги (улицы) рукавными мостиками;

не допускать установки разветвления на проезжей части дороги, перекручивания и заломов рукавов, ударов соединительными головками о твердое покрытие дороги, а также резких перегибов рукавов при прокладке их через препятствия;

закреплять рукавные линии, прокладываемые на высоте, рукавными задержками;

иметь необходимый запас рукавной линии для продвижения ствольщика и для обеспечения маневрирования пожарным стволом;

при необходимости наращивать рукавные линии у пожарного ствола;

располагать рукавную линию на автолестнице посреди ступенек, закрепляя ее рукавными задержками.

161. При эвакуации материальных ценностей пожарному необходимо:

соблюдать указанную командиром последовательность эвакуации;

бережно относиться к эвакуируемым материальным ценностям и принимать меры к их сохранности;

не загромождать пути эвакуации.

162. При работе с пожарным стволом пожарному необходимо:

подойти как можно ближе к месту горения, создав при этом необходимый запас рукавной линии;

продвигаться вперед с пожарным стволом, направляя струю в места наиболее интенсивного горения, на видимые горящие конструкции и предметы, а не по дыму;

направлять струю воды навстречу распространения огня, в первую очередь на те части конструкций, сгорание или изменение прочности которых при нагреве может вызвать обрушение всей конструкции или части сооружения;

направлять струю воды сверху вниз при тушении вертикальных поверхностей;

при перемене позиции временно прекратить подачу воды или переводить пожарный ствол, опущенным вниз;

на высотах выбрать наиболее безопасную позицию, применять при этом страховочные средства, имеющиеся на вооружении подразделения;

работать на лестнице с пожарным стволом только после закрепления карабином;

не оставлять пожарный ствол без надзора даже после прекращения подачи воды;

не прикасаться и не направлять струю воды на электрические провода, находящиеся под напряжением, если не выполнены все требования техники безопасности;

ликвидировать горение при наличии хрупкой или стеклянной тары распыленной водой или пеной;

защищать резервуары с легковоспламеняющимися и горючими жидкостями (далее - ГЖ), баллоны со сжатым газами, установки и аппараты, находящиеся под высоким давлением, от теплового воздействия, равномерно охлаждая нагревающиеся поверхности;

не направлять струю воды в места подачи пены;

перекрывать или выводить пожарный ствол наружу после того, как горение ликвидировано.

163. При работе по вскрытию и разборке конструкций здания пожарному необходимо:

проводить работу в указанных командиром отделения границах;

применять имеющийся шанцевый и механизированный инструмент;

вскрывать конструкции для ликвидации очагов горения после того, как будут подготовлены средства тушения;

выполнять работы по вскрытию и разборке с наименьшим ущербом для здания, оборудования и материальных ценностей;

не допускать повреждения трубопроводов и арматуры на них, а также линий связи и электрических сетей;

сбрасывание разнообразных конструкций с высот производить с разрешения командира, соблюдая меры предосторожности;

во избежание падения высоких вертикальных сооружений, конструкций (металлических труб, антенных устройств и так далее) не допускать повреждения их крепления (растяжек, распорок, опор и так далее).

164. Пожарному-связному необходимо:

получив и уточнив приказания командира, своевременно и без искажения передать их адресату, после чего немедленно возвратиться к начальнику и доложить о передаче приказаний;

установить и поддерживать постоянную связь с оперативным штабом, ЦППС (ПСЧ) по радиостанции и телефону;

иметь при себе переносную радиостанцию, справочник телефонов, перечень позывных, блокнот с чистой бумагой, карандаш и фонарь.

165. Пожарному на месте ликвидированного пожара необходимо:

наблюдать за всей территорией, где ликвидирован пожар, при обнаружении очагов горения сообщить о них дежурному диспетчеру и приступить к тушению;

поддерживать периодическую связь с дежурным караулом, сообщить ему об обстановке на охраняемом участке;

не оставлять охраняемый участок без приказания своего начальника;

после получения разрешения об уходе известить администрацию объекта.

166. Пожарный - спасатель в ходе тушения пожара выполняет работы, определенные между личным составом отделения.

Сноска. Пункт 166 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 2-1. Пожарный-спасатель-мотоциклист

Сноска. Правила дополнены параграфом 2-1 в соответствии с приказом Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

166-1. Пожарный – спасатель - мотоциклист представляет собой самостоятельную тактическую единицу и модернизирован для тушения пожаров в начальной стадии.

166-2. Основной его задачей является:

прибытие за короткое время к месту вызова, проведение разведки, оценки обстановки, что позволит не привлекать дополнительные силы и средства;

произвести спасание или оказать первую помощь пострадавшим при пожаре, дорожно-транспортном происшествии;

ликвидация пожара в начальной стадии его развития или его сдерживание до прибытия основных сил и средств гарнизона, в том числе и ликвидировать возгорание на электроустановках под напряжением;

166-3. Пожарному-спасателю-мотоциклисту необходимо:

произвести разведку и оценить обстановку на пожаре;

по прибытию к месту пожара по внешним его признакам передать информацию на ЦОУСС (ПСЧ) адрес объекта пожара, его оперативно-тактическую характеристику, что горит (или горело), площадь пожара, имеется ли угроза жизни людей и опасность развития пожара, требуется ли дополнительное привлечение сил и средств;

немедленно организовать и лично возглавить спасение людей, предотвратить панику;

непрерывно следить за изменениями обстановки на пожаре и принимать соответствующие решения;

поддерживать в дальнейшем непрерывную связь с ЦОУСС (ПСЧ), периодически сообщать о принятых решениях и об обстановке на пожаре до прибытия старшего должностного лица;

по прибытии на пожар старшего должностного лица доложить об обстановке, какие силы и средства вызваны дополнительно;

после доклада, подчиняется старшему должностному лицу (РТП) и руководствуется пунктами 157-163 настоящих Правил.

Параграф 3. Водитель пожарного автомобиля

167. Водителю пожарного автомобиля необходимо:

знать и соблюдать правила посадки личного состава в автомобиль и размещения ПТВ;

строго соблюдать правила дорожного движения и инструкцию по эксплуатации пожарного автомобиля;

установить автомобиль так, чтобы при внезапном развитии пожара его можно было вывести в безопасное место и обеспечить маневрирование других автомобилей;

неотлучно находиться у автомобиля, обеспечивая бесперебойную работу его систем, механизмов и агрегатов, постоянно следить за командами и указаниями старших начальников, диспетчера и оперативно их выполнять;

уметь работать на радиостанции, знать и соблюдать правила радиообмена;

обеспечить бесперебойную подачу огнетушащих веществ;

при подаче воды в рукавную линию повышать напор постепенно и держать его согласно приказанию начальника;

при низкой температуре не останавливать работу насоса;

следить за расходом горюче-смазочных материалов (далее – ГСМ), огнетушащих веществ и своевременно докладывать о необходимости их пополнения;

в случае нарушения нормальной работы механизмов и агрегатов автомобиля доложить начальнику, одновременно принять меры по выявлению неисправностей и их устранению;

выполнять работы по техническому обслуживанию автомобиля на пожаре;

при необходимости работать в каске и в средствах защиты органов дыхания;

соблюдать правила по безопасности и охране труда.

168. При работе на автолестнице или автоподъемнике водителю необходимо:

учитывать габариты автолестницы или автоподъемника в пути следования, и особенно при поворотах, проездах под мостами, линии электропередач и арками;

устанавливая автолестницу (автоподъемник) на выдвигание, ставить автомобиль на прочный грунт (мостовую), учитывая наклон площадки;

устанавливать автомобиль с учетом максимального выдвигания и обеспечения маневрирования лестницы или стрелы подъемника;

строго следить за предельно допустимым количеством людей, одновременно находящихся на коленах лестницы или в люльке автоподъемника;

работать в пожарной каске и при необходимости в средствах защиты органов дыхания.

Параграф 4. Командир отделения

169. При прибытии к месту вызова (пожара) в составе караула командир отделения выполняет задачи, поставленные ему на месте пожара начальником этого караула (смены).

170. Командир отделения является непосредственным начальником личного состава отделения и отвечает за их действия. Он руководит работой отделения.

171. Командиру отделения необходимо:

по прибытию к месту пожара первым, руководить тушением пожара до прибытия старшего начальника. В других случаях доложить РТП и в дальнейшем выполнять его приказания;

знать задачу своего отделения и караула, довести ее до каждого пожарного;

обеспечить взаимодействие пожарного расчета;

обеспечить правильное и точное выполнение пожарными приказаний, команд и сигналов;

равномерно распределять физическую нагрузку между личным составом отделения;

контролировать выполнение личным составом отделения правил по безопасности и охране труда и лично соблюдать их;

информировать личный состав отделения о возможной опасности на указанном участке работ;

поддерживать связь с начальником, которому он подчинен, докладывать ему об изменении обстановки на участке работы;

уметь работать на радиостанции;

организовать непрерывное наблюдение за местом пожара;

держать в постоянной готовности средства тушения;

обнаружив очаги горения, принять меры к их ликвидации и сообщить об этом дежурному диспетчеру пожарной части;

возвратиться в подразделение по приказу начальника караула (старшего инженера), в состав которого входит отделение, об убытии отделения поставить в известность администрацию объекта и передать ей дальнейшее наблюдение.

172. По возвращении отделения к месту дислокации командиру отделения необходимо обеспечить быстрое приведение сил и средств в готовность, доложить об этом начальнику дежурного караула (смены).

Параграф 5. Начальник караула (старший инженер)

173. Начальник караула (старший инженер) руководит работой караула, отвечает за соблюдение личным составом и лично правил по безопасности и охране труда, безопасность личного состава, выполнение задачи по тушению пожара, сохранность пожарных автомобилей, ПТВ.

174. По прибытии караула к месту вызова первым, начальник караула (старший инженер) как РТП руководствуется пунктами 135-140 настоящих Правил, а по дополнительному вызову необходимо доложить РТП (в оперативный штаб), получить задание и обеспечить его выполнение.

175. При следовании к месту вызова (пожара) начальнику караула (старшему инженеру) необходимо:

определить оптимальный маршрут движения, обеспечить соблюдение водителем установленной начальником гарнизона скорости движения и требований Правил дорожного движения, утвержденных постановлением Правительства Республики Казахстан от 13 ноября 2014 года № 1196;

ознакомиться с оперативной документацией пожаротушения (оперативные планы, карточки, планшеты водоисточников и так далее);

постоянно прослушивать по радиостанции информацию с места пожара ЦОУСС (ПСЧ);

при вынужденной остановке в пути руководствоваться пунктом 19 настоящих Правил.

Сноска. Пункт 175 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

176. При проведении аварийно-спасательных работ (далее - АСР) начальнику караула (старшему инженеру) необходимо:

распределить силы и средства караула для оперативного оказания помощи людям, находящимся в опасности;

указать командирам отделений пути и способы спасения людей;

одновременно со спасением людей организовать работу по тушению пожара, выделив для этого личный состав, не занятый на работах по спасению.

177. При развертывании сил и средств начальнику караула (старшему инженеру) необходимо определить задачу каждому отделению с учетом своевременного ввода в действие необходимых сил и средств.

178. При организации эвакуации материальных ценностей начальнику караула (старшему инженеру) необходимо:

назначить командира отделения для руководства эвакуацией, указав ее очередность и пути, а также место для размещения эвакуированных материальных ценностей и обеспечить их сохранность;

проводить эвакуацию одновременно с тушением пожара.

179. При эвакуации животных начальнику караула (старшему инженеру) необходимо:

установить характер угрозы животным, их вид, количество, способ содержания, состояние путей эвакуации;

определить способ и место эвакуации;

принять меры по дымоудалению;

привлечь к эвакуации обслуживающий персонал и членов противопожарных аварийно-спасательных формирований;

использовать все имеющиеся выходы для безопасной эвакуации животных с одновременной подачей пожарных стволов для ликвидации пожара.

Глава 5. Особенности тушения пожаров в сложных условиях

Параграф 1. Тушение пожаров в непригодной для дыхания среде

180. Наличие дыма в горящих и смежных с ними помещениях делает невозможным или существенно затрудняет ведение в них действий по тушению пожара, снижает темп работ по его ликвидации. Для предотвращения этого необходимо принимать активные меры по удалению газов и дыма из помещений. Работы по тушению в непригодной для дыхания среде следует проводить с использованием СИЗОД.

181. Для ведения работ в непригодной для дыхания среде с использованием СИЗОД необходимо:

сформировать звенья ГДЗС каждое из трех человек, включая командира звена (как правило, из одного караула), имеющих однотипные СИЗОД. В исключительных случаях (при недостаточном количестве газодымозащитников и необходимости проведения спасательных работ) решением РТП состав звена может быть уменьшен до двух человек;

назначить в звеньях ГДЗС командиров, проинструктировав их о мерах безопасности и режиме работы с учетом особенности объекта, складывающейся обстановки на пожаре и конкретно на данном участке;

определить время работы и отдыха газодымозащитников;

при работе в условиях низких температур определить место включения в СИЗОД и порядок смены звеньев ГДЗС;

предусмотреть резерв звеньев ГДЗС и их местонахождение;

при получении сообщения о происшествии со звеном ГДЗС (или прекращении с ним связи) немедленно выслать резервное звено (звенья) ГДЗС для оказания помощи, вызвать скорую медицинскую помощь и организовать поиск.

182. Работу звеньев (отделений) ГДЗС на пожарах возглавляют:

при работе одного караула, по распоряжению начальника караула (старшего инженера) – командиры отделений, в составе которых имеются звенья ГДЗС;

при работе на пожаре одновременно нескольких караулов – лица начальствующего состава, назначенные РТП или НУ;

при работе специального отделения ГДЗС – командир отделения или лицо начальствующего состава, назначенное РТП;

если со звеном в непригодную для дыхания среду идет старший начальник, то он включается в состав звена и руководит его работой.

183. Для обеспечения безопасности работы, звено ГДЗС в непригодной для дыхания среде оснащается необходимыми средствами, инструментом:

средства связи (переносную радиостанцию или переговорное устройство);

средства освещения (групповой фонарь – один на звено ГДЗС и индивидуальный фонарь на каждого газодымозащитника);

средства страховки звена – гибкую связку и направляющий трос (путевой шпагат);

пожарную спасательную веревку;

средства тушения на усмотрение РТП (рукавную линию с пожарным стволом, импульсные системы пожаротушения, огнетушители);

лом легкий или универсальный.

184. Направляющий трос (путевой шпагат) может использоваться как средство связи. При этом устанавливаются специальные сигналы.

185. Направляющий трос может не применяться по решению РТП на месте пожара (проведения АСР) в зависимости от условий работы, при не сложной планировке помещения, небольшого расстояния до очага пожара и невысокой плотности задымления. В данном случае его функции исполняет рукавная линия.

186. Для обеспечения контроля за работой звеньев ГДЗС у места их входа в непригодную для дыхания среду (на свежем воздухе), выставляется постовой на посту безопасности. Постовому на посту безопасности необходимо вести учет работы звена в журнале, где фиксировать состав звена, давление воздуха (кислорода) в баллонах СИЗОД, время включения и выключения, передаваемую звеном (звену) информацию и распоряжения.

187. При работе на пожаре нескольких звеньев ГДЗС одно из них находится на посту безопасности (в резерве) в полной готовности для оказания немедленной помощи звену, находящемуся в непригодной для дыхания среде.

188. При сложных и затяжных пожарах (авариях) и работе на них трех и более звеньев (отделений) ГДЗС, РТП организует контрольно-пропускной пункт (далее – КПП) в специально отведенном для этого месте.

189. Разведывательная группа ГДЗС, направляемая в подземные сооружения метрополитена и подобные им помещения большой площади, состоит не менее чем из двух звеньев. Один из командиров звеньев назначается старшим.

190. Звену ГДЗС необходимо возвращаться в полном составе. Разбивка звена на группы или оставление газодымозащитников в непригодной для дыхания среде запрещается.

191. Продолжительность работы звеньев ГДЗС, а также продолжительность отдыха перед повторным включением в СИЗОД, определяется РТП или начальником участка.

192. Смена звеньев ГДЗС, производится на свежем воздухе. В необходимых случаях по решению РТП или начальника участка она может производиться в непригодной для дыхания среде на позициях. Сменившиеся звенья поступают в резерв.

Параграф 2. Тушение пожаров при неблагоприятных климатических условиях

193. При тушении пожаров в условиях низких температур (-10оС и ниже) необходимо:

применять на открытых пожарах и при достаточном количестве воды пожарные стволы с большим расходом, ограничить использование перекрывных пожарных стволов и стволов-распылителей;

принимать меры к предотвращению образования наледей на путях эвакуации людей и движения личного состава;

прокладывать рукавные линии из прорезиненных и латексных рукавов больших диаметров, рукавные разветвления по возможности устанавливать внутри здания, а при наружной установке утеплять их;

защищать соединительные головки рукавных линий подручными средствами, в том числе снегом;

при подаче воды из водоемов или пожарных гидрантов сначала подать воду из насоса в свободный патрубок и только при устойчивой работе насоса подать воду в рукавную линию;

прокладывать сухие резервные рукавные линии;

в случае уменьшения расходов воды подогреть ее в насосе, увеличивая число оборотов двигателя;

избегать перекрытия пожарных стволов и рукавных разветвлений, не допускать выключения насосов;

при замене и уборке пожарных рукавов, наращивании рукавных линий – подачу воды не прекращать, а указанные работы проводить со стороны пожарного ствола, уменьшив напор;

замерзшие соединительные головки, пожарные рукава в местах перегибов и соединений отогревать горячей водой, паром или нагретыми газами (замерзшие соединительные головки, разветвления и пожарные стволы в отдельных случаях допускается отогревать паяльными лампами и факелами);

подготавливать места для обогрева участников тушения и спасаемых и сосредоточивать в этих местах резерв боевой одежды для личного состава;

избегать крепления на пожарных лестницах и вблизи них рукавных линий, не допускать обливания лестниц водой;

не допускать излишнего пролива воды по лестничным клеткам.

194. Для обеспечения безотказной работы СИЗОД при низких температурах необходимо:

транспортировать противогазы и дыхательные аппараты в ящиках с теплоизоляцией, обогревом или в кабине пожарного расчета;

выключение и повторные включения в СИЗОД производить только в теплых помещениях или в кабинах пожарных автомобилей.

195. При тушении пожаров в условиях сильного ветра необходимо:

производить тушение мощными струями;

обеспечивать в минимально короткое время охват горящего объекта, струями воды начиная с флангов;

создавать резерв сил и средств для тушения новых очагов пожара;

организовывать наблюдение за состоянием и защитой объектов, расположенных с подветренной стороны, путем выставления постов и направления дозоров, обеспеченных необходимыми средствами;

в особо угрожающих случаях создавать на основных путях распространения огня противопожарные разрывы вплоть до разборки отдельных сгораемых строений и сооружений;

предусматривать возможность активного маневра (отвода, передислокации и другое) личного состава в случае внезапного изменения обстановки, в том числе направления ветра.

Параграф 3. Тушение пожаров при недостатке воды

196. При тушении пожара в условиях недостатка воды необходимо:

организовать подачу пожарных стволов только на решающем направлении, обеспечивая локализацию пожара на других участках путем разборки конструкций и создания необходимых разрывов;

проводить дополнительную разведку водоисточников для выявления запасов воды (артезианские скважины, пирсы естественных водоисточников, чаны, градирни, колодцы, стоки воды и тому подобное);

организовать подачу воды на тушение развившихся пожаров с помощью насосных станций, морских и речных судов, пожарных поездов, а также перекачкой насосами пожарных автомобилей;

обеспечить подвоз воды автоцистернами, поливомоечными и другими автомобилями, если невозможна подача воды по магистральным рукавным линиям (при отсутствии рукавов, пожарных автомобилей, водоисточников);

применять такое количество пожарных стволов, которое обеспечивает непрерывное их действие с учетом запасов и подвоза воды;

устраивать организованную заправку пожарных автомобилей ГСМ и огнетушащими веществами;

осуществлять пополнение водоемов малой емкости;

организовывать забор воды с помощью пожарных гидроэлеваторов, мотопомп или других средств, если перепад высот между пожарным автомобилем и уровнем воды в водоеме превышает максимальную высоту всасывания насоса или отсутствуют подъезды к водоемам;

организовывать строительство временных пожарных водоемов и пирсов при тушении крупных, сложных и продолжительных пожаров;

подавать пожарные стволы с насадками малого диаметра, использовать перекрывные пожарные стволы-распылители, применять мелкодисперсную воду, смачиватели и пену, обеспечивая экономное расходование воды;

применять меры к повышению давления в водопроводной сети, а при недостаточном давлении в нем осуществлять забор воды из колодца пожарного гидранта через жесткие всасывающие пожарные рукава;

организовать работу по предотвращению распространения огня путем разборки конструкций, удаления горящих предметов и отдельных конструкций здания (или сноса зданий и сооружений), а также ликвидацию горения подручными средствами;

зимой организовать засыпку снегом горящих конструкций и материалов.

Параграф 4. Тушение пожаров в условиях особой опасности для личного состава

197. При тушении пожаров с наличием сильнодействующих ядовитых веществ (далее – СДЯВ) необходимо:

совместно с администрацией объекта и соответствующей службой оценить химическую обстановку на объекте, установить наименование, количество СДЯВ, границы очага заражения, пути распространения СДЯВ (высота, ширина облака), количество выброса в атмосферу, определить предельно допустимое время пребывания личного состава на зараженном участке и выбрать огнетушащие средства;

создать оперативный штаб на пожаре независимо от размеров пожара и количества работающих подразделений, в состав которого включить главных специалистов объекта, химиков для оперативного выяснения обстановки и консультации по вопросам пожаротушения;

организовать пункт первой помощи;

подать необходимое количество пожарных стволов-распылителей для локализации зоны распространения ядовитого газа;

установку пожарных автомобилей произвести так, чтобы они не попали в зону заражения;

в зоне заражения проводить тушение, минимальным количеством личного состава, обеспечив его индивидуальными средствами защиты;

организовать сток воды в определенное место и принять меры по предотвращению поражения людей и животных отравленной водой;

провести эвакуацию людей из возможных мест заражения, привлекая сотрудников органов гражданской защиты, полиции и военнослужащих для эвакуации населения из ближайших жилых домов, населенных пунктов.

Меры по ограничению и приостановке выброса (розлива) СДЯВ, локализации химического заражения, предотвращению заражения грунта и водоисточников:

ограничение и приостановка выброса СДЯВ осуществляется путҰм перекрытия кранов и задвижек на трубопроводах, заделкой отверстий на магистралях емкостях с помощью бандажей, хомутов, заглушек, перекачкой жидкости из аварийной емкости в запасную. Эти работы осуществляются под руководством и при непосредственном участии специалистов промышленности, обслуживающих аварийное оборудование или сопровождающих СДЯВ при транспортировке;

ограничение растекания по местности в целях уменьшения площади испарения осуществляется обваловкой разлившегося вещества, созданием препятствий на его пути, сбором СДЯВ в естественные углубления (ямы, канавы, кюветы), оборудованием специальных ловушек (ям, выемок).

Для снижения скорости испарения и ограничения распространения используются следующие способы:

изоляция (поглощение) парогазовой смеси СДЯВ с помощью водяных завес;

поглощение жидких СДЯВ слоем сыпучих адсорбционных материалов (грунт, песок, керамзиты);

изоляция жидких СДЯВ водой или растворами нейтральных веществ;

дегазация (нейтрализация) растворами химически активных реагентов;

изоляция (поглощение) парогазовой смеси в целях ограничения ее распространения может проводиться путем создания на направлении движения СДЯВ мелкодисперсных водяных завес. Для нейтрализации СДЯВ в воду могут быть добавлены нейтрализующие вещества.

Мелкодисперсные водяные завесы создаются с помощью пожарных мотопомп, обеспечивающих давление струи воды не менее 0,8 МПа. При меньших давлениях, необходимая дисперсность капель воды, способных поглощать (связывать) парогазовую фазу СДЯВ, не достигается.

Поглощение жидкой фазы СДЯВ слоем сыпучих адсорбентов может осуществляться рассыпанием (надвиганием) материал непосредственно на жидкость. При этом, слой адсорбента должен быть не менее 10-15 см. Загрязненный сыпучий материал и верхний слой грунта (на глубину впитывания СДЯВ), с дальнейшей дегазацией (нейтрализацией).

Изоляция жидкой фазы СДЯВ пенами осуществляется в целях уменьшения их испарения. Более того, в пену могут вводиться дегазирующие (нейтрализующие) добавки, которые вступая в реакцию, образуют нетоксичные или мало летучие вещества. Для получения воздушно-механической пены и покрытия ими жидкого СДЯВ используют пеногенераторы. Такой способ изоляции ядовитых веществ пенами эффективен и может применяться при достаточном количестве технических средств на больших площадях.

Компактная струя используется для нейтрализации концентрированных кислот, окислителей и других веществ, реагирующих с водой.

После ликвидации пожара принимаются меры по организации санитарной обработки личного состава, работавшего в зоне заражения, с обеспечением медицинского освидетельствования личного состава и дегазации боевой одежды, пожарных автомобилей и ПТВ.

Сноска. Пункт 197 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

198. При тушении пожаров на объектах с наличием радиоактивных веществ необходимо:

включить в состав оперативного штаба специалистов объекта и службы дозиметрического контроля;

установить вид и уровень радиации, границы опасной зоны и время работы личного состава на различных участках зоны, обеспечить своевременную смену личного состава;

приступить к тушению пожара только после получения письменного разрешения администрации объекта, в том числе и в нерабочее время;

по согласованию с администрацией объекта выбрать огнетушащие средства;

обеспечить информацией прибывающие подразделения о безопасных путях подъезда и применяемых огнетушащих средствах;

при необходимости обеспечить личный состав специальными медицинскими препаратами;

организовать через администрацию объекта дозиметрический контроль, пункт дезактивации, санитарной обработки и медицинской помощи личному составу;

обеспечить тушение открытых технологических установок с наличием радиоактивных веществ и источников ионизирующих излучений с наветренной стороны;

применять распыленные струи воды для уменьшения зоны распространения радиоактивных аэрозолей и аэрогелей;

по согласованию с администрацией объекта задействовать системы вентиляции и другие средства;

выполнять работы с привлечением минимально необходимого количества личного состава, обеспечив его СИЗОД, защитной одеждой, средствами индивидуального и группового дозиметрического контроля;

выводить из зоны радиоактивного заражения и немедленно направлять на медицинское обследование личный состав, подвергшийся однократному облучению в зоне выше 5 предельно-допустимой дозы;

создать резерв сил и средств, звеньев ГДЗС, защитной одежды и приборов индивидуального и группового дозиметрического контроля, который должен находиться вне зоны радиоактивного заражения;

выставить у входа в опасную зону пост безопасности, возглавляемый лицом среднего или старшего начальствующего состава;

после пожара организовать санитарную обработку личного состава, работавшего в опасной зоне, и выходной дозиметрический контроль;

провести дезактивацию и дозиметрический контроль СИЗОД, боевой одежды, снаряжения, ПТВ и пожарных автомобилей.

199. При тушении пожара на объектах с наличием взрывчатых веществ (далее – ВВ) и боеприпасов РТП необходимо:

по прибытию установить совместно с представителями объекта вид опасных факторов, наличие и размер опасной зоны, местонахождение и количество ВВ, а также способы их эвакуации, состояние технологического оборудования и установок пожаротушения, задействовать исправные установки пожаротушения;

привлекать личный состав задействованных сил и средств к тушению пожара, с использованием индивидуальных средств защиты (каски, бронежилеты), средств связи, гусеничной пожарной техники (при наличии);

установить единый сигнал опасности для быстрого оповещения работающих в опасной зоне, в случае наличия угрозы взрыва незамедлительно приступить к общей эвакуации участников тушения пожара;

вводить в действие в пределах опасной зоны пожарные стволы с большим расходом воды, включая лафетные, учитывая степень чувствительности ВВ к детонации от удара компактных струй;

перекрыть аварийные коммунально-энергетические сети вблизи разрушенного здания (сооружения), откачать или отвести воду, локализовать или ликвидировать имеющиеся очаги горения;

укрепить или разрушить строительные конструкции, угрожающие обвалом, применяя имеющиеся технические средства;

при работе в загазованных помещениях нельзя пользоваться инструментом, вызывающим искрообразование, обязательно обесточивать электрические линии, для освещения пользоваться только аккумуляторными фонарями;

опасные участки ограждаются или отмечаются знаками;

при пожаре на объектах Министерства обороны, Комитета национальной безопасности руководствоваться двухсторонними соглашениями.

Сноска. Пункт 199 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

200. При спокойном горении ВВ, а также при нахождении в расплавленном (пластическом) состоянии необходимо:

применять пену, мелкодисперсную и распыленную воду;

одновременно с тушением проводить охлаждение технологических аппаратов, которым угрожает воздействие высоких температур, орошение не горящих открытых ВВ, а при возможности их эвакуировать;

соблюдать осторожность при эвакуации ВВ, разборке и вскрытии конструкций, чтобы не вызвать взрыв в результате механических воздействий;

прокладывать рукавные линии в направлении углов зданий и сооружений, используя по возможности защитную военную технику;

при горении твердых ВВ в герметичных аппаратах принять меры к их интенсивному охлаждению, разгерметизации и подаче огнетушащих веществ внутрь аппарата;

предусмотреть резервный вариант развертывания сил и средств от водоисточников, находящихся вне зоны возможных поражений;

предусмотреть защиту личного состава и пожарных автомобилей от поражения взрывной волной, осколками и обломками разлетающихся конструкций с использованием бронежилетов, металлических касок военного образца, различного рода укрытий (обвалования, капониры, тоннели);

организовать разведку и вести непрерывное наблюдение за изменением обстановки на пожаре, в первую очередь за окружающими складскими помещениями и сооружениями, имеющими наибольшую загрузку взрывчатыми материалами или ВВ, в целях своевременного определения новых границ опасной зоны и вывода за ее пределы личного состава и автомобилей;

выставить постовых со средствами тушения для ликвидации новых очагов пожара, возникающих от разлетающихся во время взрыва горящих частей здания и материалов.

Глава 6. Тушение пожаров в зданиях и сооружениях

Параграф 1. Основные действия РТП при тушении пожаров в зданиях и сооружениях

201. При тушении пожара в этажах здания РТП необходимо:

применять водяные перекрывные пожарные стволы и пеногенераторы;

более мощные стволы применять только при сильно развившихся пожарах;

использовать для подачи воды в верхние этажи или на крышу сухотрубы и внутренние пожарные краны с включением насосов – повысителей;

на этажах с возможным распространением огня по вентиляционным, мусоропроводным каналам, шахтам и пустотам конструкций вводить пожарные стволы в очаг пожара, в вышерасположенные и нижерасположенные этажи и чердак;

для предупреждения распространения огня производить вскрытие пустотелых конструкций и их проливку водой;

производить тушение во всех горящих на этаже помещениях одновременно;

в замкнутых помещениях применять температурно-активированную воду, при наличии соответствующей технологии тушения пожара;

при недостатке сил и средств тушение осуществлять последовательно, подавая пожарные стволы в крайние горящие помещения, перемещаясь к центру пожара;

в этажах с горючими конструкциями стен или перегородок резервные пожарные стволы подавать с лестничных клеток, не горящих секций в помещения, расположенные рядом с горящими;

проверить смежные с горящим помещения с другой лестничной клетки даже при наличии капитальной стены;

тщательно проверить все конструкции горящих и смежных с ними помещений, произведя контрольные вскрытия всех мест, куда мог проникнуть огонь, особое внимание обратить на нижние и верхние части вертикальных пустотелых конструкций;

при горении перекрытия и угрозе его обрушения удалить с перекрытия и из ниже расположенного этажа людей и материальные ценности;

подачу пожарных стволов на этажи осуществлять с лестничных клеток, а в отдельных случаях через окна, балконы, по пожарным лестницам, автолестницам, автоподъемникам, используя спасательные веревки;

горящие перекрытия тушить пеной;

вскрытие конструкций производить одновременно сверху и снизу.

202. При тушении пожара в подвале РТП необходимо:

установить наличие и характеристику пожароопасных веществ и материалов, планировку подвальных помещений, конструкцию перекрытия и возможность распространения огня на этажи и чердак;

принять меры к недопущению задымления лестничных клеток, используя для этого перемычки и средства дымоудаления;

определить места вскрытия отверстий в перекрытиях или стенах при невозможности быстрого проникновения к очагу пожара через имеющиеся проемы.

203. При пожарах в тоннелях теплотрасс РТП необходимо:

определить границы горения теплоизоляции трубопроводов;

с помощью технического персонала объекта принять меры к снижению температуры теплоносителя;

организовать съем теплоизоляции с трубопроводов с целью предотвращения распространения огня;

подать пожарные стволы с небольшим расходом воды или заполнить тоннель пеной, паром или инертными газами.

204. При тушении пожара на чердачном помещении РТП необходимо:

первые пожарные стволы подавать по лестничным клеткам;

организовать вскрытие крыши для удаления дыма, снижения температуры, подачи пожарных стволов в чердачные помещения;

подавать перекрывные пожарные стволы, стволы-распылители, применять смачиватели и пену;

пожарные стволы подавать с двух направлений, как со стороны лестничных клеток и так со стороны крыши (через слуховые окна и вскрытую кровлю);

организовать вскрытие горящего перекрытия, как со стороны чердака, так и снизу;

во всех случаях предусмотреть резервные пожарные стволы в верхнем этаже здания;

обеспечить соблюдение мер безопасности при работе на крутых и обледенелых крышах.

205. При тушении пожара в строящихся зданиях РТП необходимо:

обеспечить защиту пожарными стволами несущих конструкций здания, лесов (стоек), стремянок (трапов), переходов;

при горении лесов снаружи здания подавать мощные водяные струи и предотвратить распространения огня внутрь здания;

при развившихся пожарах подавать внутрь здания пожарные стволы с большим расходом воды, в том числе лафетные;

при невозможности подачи необходимого количества пожарных стволов производить разборку лесов, создавая противопожарные разрывы;

определить позиции ствольщиков, обеспечив пути отхода, считая основными опорными пунктами лестничные клетки, в отдельных случаях тушение производить из пожарных стволов, поданных по автолестницам, автоподъемникам и башенным кранам.

Параграф 2. Тушение пожаров в высотных зданиях

206. При ликвидации пожара в высотных зданиях, разведку необходимо проводить несколькими разведывательно-спасательными группами.

Разведывательно-спасательная группа состоит не менее чем из 4-5 человек и имеет при себе необходимое ПТВ, средства связи, СИЗОД, спасательную веревку длиной 50-60 метров, приборы освещения.

207. Независимо от того, на каком этаже здания произошел пожар, основной задачей разведывательно-спасательных групп, в первую очередь является определение степени угрозы людям. При этом особое внимание должно быть уделено помещениям, расположенным на горящих и выше расположенных этажах.

208. РТП, кроме выполнения основных задач, при проведении разведки необходимо:

уточнить наличие и численность людей оставшихся в здании;

определить кратчайшие пути эвакуации людей в ниже или выше расположенные по отношению к месту пожара этажи по незадымляемым лестничным клеткам, на покрытие здания, в смежные незадымляемые помещения через балконы, лоджии и тому подобное;

выяснить, включены ли в работу пожарные насосы внутреннего противопожарного водоснабжения и можно ли использовать стационарные средства тушения пожара, удаление дыма и снижения температуры;

установить, приведена ли в действие система противодымной защиты и определить эффективность ее работы;

возможность использования незадымляемых лестничных клеток балконов, пожарных автоподъемников, автолестниц, а также других спасательных средств.

209. При тушении пожара в высотных зданиях РТП необходимо:

создать оперативный штаб на пожаре;

определить степень угрозы людям, пути и способы их спасения;

проводить спасение людей в первую очередь по не задымленным лестничным клеткам, использовать автомобильные и ручные пожарные лестницы, автоподъемники и другие спасательные средства;

создать поисковые спасательные группы звеньями ГДЗС;

сосредоточить на месте пожара в минимально короткое время необходимое количество автолестниц и автоподъемников, звеньев ГДЗС, резерв сил и средств;

принять меры к предотвращению паники, используя внутреннюю систему оповещения, громкоговорящую связь, плакаты;

для подачи воды (пены) в первую очередь использовать внутренние пожарные краны и сухотрубы с одновременным развертыванием передвижных средств;

подъем личного состава и ПТВ в этажи осуществлять по лестничным клеткам, автолестницам, автоподъемникам, с помощью вертолетов;

принять меры по защите личного состава и пожарных машин от падающих стекол и других предметов;

для контроля за работой рукавных линий выставить посты с резервными рукавами из расчета один пост на один рукав линии, проложенной вертикально.

Параграф 3. Тушение пожаров в больницах, детских учреждениях и школах

210. При разведке пожара в больнице, кроме выполнения основных задач, необходимо установить:

какие меры приняты медицинским персоналом по эвакуации больных из помещений, в которых им угрожает опасность;

количество больных подлежащих эвакуации, и их транспортабельность, пути и очередность эвакуации;

необходимость защиты путей эвакуации и возможность выпуска продуктов горения.

211. При тушении пожара в больнице РТП необходимо:

всесторонне оценить данные разведки и рекомендации обслуживающего персонала, сложившуюся обстановку, в какой мере она может повлиять на успешную эвакуацию больных;

организовать совместно с медицинским персоналом эвакуацию больных;

принять меры к предупреждению паники, учитывая консультации обслуживающего персонала, особенно при работе личного состава в родильных домах, нервно-психиатрических и инфекционных лечебных учреждениях;

обеспечить защиту от проливаемой воды складов медикаментов, аптек, фармацевтических отделений и оборудования лечебных кабинетов;

после ликвидации пожара в инфекционных отделениях организовать санитарную обработку личного состава пожарных подразделений, руководствуясь указаниями медицинского персонала.

Сноска. Пункт 211 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

212. При тушении пожара в школе РТП необходимо:

выяснить количество и возраст учащихся;

организовать совместно с педагогами планомерную и быструю эвакуацию детей, в первую очередь детей младшего возраста;

обеспечить защиту или эвакуацию ценного оборудования.

213. При тушении пожара в дошкольных организациях и организациях среднего образования РТП необходимо:

выяснить количество и возраст детей, персонала;

предотвратить возможную панику, организовать совместно с персоналом организации образования, планомерную и быструю эвакуацию детей, в первую очередь детей младшего возраста в места сбора и специально оборудованные места (при наличии);

провести осмотр основных и вспомогательных помещений дошкольных организации, школы, в первую очередь подвергнувшихся задымлению. Тщательно проверить возрастные групповые помещения (приемная, групповая, спальная, туалетная), специализированные помещения (музыкальные, спортивные залы, игровые) для занятий с детьми, сопутствующие помещения (медицинские, пищеблок, прачечная, кладовые, подсобные помещения), шкафы, кровати и под ними, занавески и мебель;

обеспечить защиту или эвакуацию ценного оборудования;

потребовать от руководителей организации образования проведения переклички воспитанников/обучающихся;

провести эвакуацию детей совместно с обслуживающим персоналом;

проверить, не остались ли люди в помещениях.

Сноска. Пункт 213 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 4. Тушение пожаров в культурно-зрелищных учреждениях

214. При тушении пожара в культурно-зрелищных учреждениях РТП необходимо:

принять меры к предотвращению паники;

в минимально короткое время организовать и провести эвакуацию зрителей из зрительного зала, в первую очередь с галерей, балконов и бельэтажа;

при проведении разведки установить наличие зрителей и персонала в здании, состояние противопожарного занавеса и дымовых люков.

215. При пожаре на сцене:

пожарные стволы подавать на сцену со стороны зрительного зала с одновременной защитой колосников и карманов сцены, а также проемов в смежных со сценой помещениях;

применять пожарные стволы с большим расходом воды, в том числе лафетные;

противопожарный занавес опустить и охлаждать его со стороны зрительного зала;

ввести в действие стационарные средства тушения и защиты (дренчерные и другие установки пожаротушения, лафетные стволы);

опустить загоревшиеся декорации на планшет сцены;

при недостатке сил и средств, явной угрозе перехода огня и дыма в зрительный зал, а также с целью предотвращения задымления при наличии в нем зрителей открыть дымовые люки;

проверить наличие горения на чердаке зрительного зала.

216. При пожаре в трюме, как правило, применять пену, обеспечить защиту планшета сцены и оркестрового помещения, затем ввести пожарные стволы на защиту других помещений.

217. При горении колосников первые пожарные стволы на тушение подаются со стороны лестничных клеток. По наружным лестницам и автолестницам необходимо подавать пожарные стволы на покрытие и вводить резервные стволы в чердачное помещение зрительного зала.

218. При пожаре в зрительном зале:

пожарные стволы подавать в очаг пожара, на защиту сцены и чердака, затем подавать стволы на защиту других помещений;

опустить противопожарный занавес и непрерывно охлаждать его;

принять меры к защите подвесных потолков, обращая особое внимание на снижение температуры на чердаке и на недопустимость перегрузки потолков;

проверить вентиляционную систему, при необходимости вскрыть воздуховоды и подать в них пожарные стволы;

обращать особое внимание на защиту работающих от возможного падения лепных и других украшений, различных конструкций здания, лебедок и так далее.

219. При пожаре в цирках организовать эвакуацию животных с привлечением персонала.

Параграф 5. Тушение пожаров в музеях, архивохранилищах, библиотеках, книгохранилищах, на выставках и в помещениях аппаратно-программных комплексов

220. Тушение пожаров в музеях, библиотеках, выставках, и в помещениях аппаратно-программных комплексов, особенно в период их работы, связано с необходимостью эвакуации материальных ценностей и спасением людей.

221. При тушении пожара в музее, архивохранилище, библиотеке, книгохранилище, на выставке РТП необходимо:

выяснить у администрации места расположения уникальных ценностей и степень угрозы им от огня и дыма, необходимость и очередность их эвакуации;

определить, какие огнетушащие вещества могут быть применены для тушения;

проводить тушение пожара с одновременной защитой материальных ценностей от проливаемой воды;

производить тушение пожара и разборку конструкций, оберегая экспонаты и архитектурное оформление помещений;

тщательно проверить пустоты архитектурных конструкций перекрытий, перегородок, вентиляционных и калориферных каналов, приняв меры к предупреждению распространения огня по ним;

на тушение, как правило, подавать перекрывные пожарные стволы, пену, распыленную воду, огнетушащие порошки, инертные газы.

222. При тушении пожара в помещениях аппаратно-программных комплексах РТП необходимо:

выяснить у администрации место пожара, расположение аппаратно-программных комплексов, научных ценностей и степень угрозы им от огня и дыма, сработала ли автоматическая установка пожаротушения;

определить, какие огнетушащие вещества можно вводить в действие;

как правило, применять огнетушащие порошки, инертные газы, пену;

по согласованию с администрацией принять меры к отключению силовой и осветительной сети, вентиляции, охлаждения и кондиционирования воздуха;

выяснить какое оборудование, машины и аппараты представляют наибольшую ценность и какие меры необходимы по их защите;

проводить тушение пожара с одновременной защитой аппаратно-программных комплексов и других материальных ценностей от проливаемой воды;

тщательно проверить пустоты подпольного пространства, перекрытий, перегородок, вентиляционных и калориферных каналов, принять меры к предупреждению распространения огня по ним.

Параграф 6. Тушение пожаров на объектах химической, нефтеперерабатывающей, нефтехимической и фосфорной промышленности

223. При разведке пожара, кроме выполнения основных задач, необходимо установить:

угрозу взрыва, разрушений, деформации технологического оборудования и коммуникаций;

наличие запорной и дыхательной арматуры, кабельной трассы и контрольно-измерительных приборов, металлических несущих конструкций и принятые меры по их сохранности и защите;

наличие специальных средств тушения на объекте, возможность и целесообразность их применения, а также повторного включения после заправки огнетушащими средствами;

состав, количество и местонахождение веществ, способных вызвать взрыв, ожог, отравление, бурное термическое разложение или выброс агрессивных и ядовитых масс, способы защиты или эвакуации этих веществ из опасной зоны;

наличие, местонахождение и количество веществ, способных интенсивно взаимодействовать на открытом воздухе с водой, щелочами, кислотами, огнетушащими и другими веществами;

меры безопасности при тушении пожара;

места возможного возникновения пожара или взрыва при отключении электроэнергии, хладагентов, воды, пара, инертных газов;

аппараты, оборудование и трубопроводы, нагретые по условиям технологии до высокой температуры;

технологические установки, немедленная аварийная остановка которых невозможна по техническим причинам;

угрозу перехода огня или распространения аварии в соседние цеха, установки, возможность и целесообразность перекрытия вентиляционных систем и производственных коммуникаций, возможность удаления горючих веществ, понижения давления и температуры в технологических аппаратах;

пропускную способность промышленной канализации и возможность отвода воды с территории цеха (установки) при длительном тушении.

224. При тушении пожара на объектах химической, нефтеперерабатывающей, нефтехимической, фосфорной промышленности РТП необходимо:

создать оперативный штаб на пожаре;

совместно с газоспасательной и другими службами объекта принять меры к спасению людей;

применять средства тушения с учетом характера горящих веществ, максимально использовать установки пожаротушения, огнетушащие порошки, пену, специальные растворы;

в помещениях и на открытых площадках, где имеются отравляющие вещества или газы, а также на прилегающей к ним территории обеспечить работающий личный состав СИЗОД и защитными костюмами, имеющимися на данном объекте;

соблюдать осторожность в обращении с эвакуируемыми веществами, учитывать инструкции для обслуживающего персонала, а также метеорологические условия;

обеспечить одновременно с тушением пожара охлаждение конструкций зданий и технологических установок, аппаратов, которым создается угроза воздействия высоких температур;

во избежание разрушений, деформаций и разрывов не допускать попадание воды на аппараты, оборудование и трубопроводы, которые по условиям технологического процесса работают при высоких температурах, защиту и охлаждение этих аппаратов, оборудования и трубопроводов согласовывать с инженерно-техническими работниками объекта;

обеспечить в начальной стадии при тушении каучука или резиновых технических изделий максимальный расход, а после снижения интенсивности горения водяные пожарные стволы заменить на пенные;

охлаждать коммуникации, аппараты и трубопроводы с факельным горением газа до полного его прекращения;

для снижения температуры при факельном горении вводить в зону горения распыленную воду, используя пожарные стволы с насадками – распылитель турбинный и тому подобное;

подавать распыленные струи на защиту и охлаждение аппаратов и трубопроводов, покрытых тепловой изоляцией, не разрушая ее;

выставить посты и подвижные дозоры на автомобилях со средствами тушения для ликвидации новых очагов горения, возникающих при взрывах;

обеспечить создание заградительных валов из песка, земли, гравия для предотвращения растекания горючих жидкостей и плавящихся веществ, а на фронте движения облака СДЯВ создать завесу распыленной водой, привлекая для этого службы объекта;

в случае длительных пожаров и невозможности отвода с территории цеха (установки) через промышленную канализацию совместно с ответственным руководителем работ по ликвидации аварии обеспечить отвод воды, используя пожарные автомобили и подручные средства;

во избежание взрыва при угрозе перехода огня или распространения аварии на технологические аппараты, работающие под вакуумом, их необходимо заполнять водяным паром или инертным газом и интенсивно охлаждать;

при тушении пожаров на технологических установках, аппаратах, коммуникациях и емкостях, связанных с выбросом фосфора применять 2 % водный раствор пенообразователя с добавлением 5 % медного купороса;

при наличии ядовитых веществ по рекомендации медицинской службы объекта после тушения пожара провести санитарную обработку личного состава, провести дегазацию боевой одежды, ПТВ и автомобилей.

Параграф 7. Тушение пожаров на энергетических предприятиях и в помещениях с электроустановками

225. Разведка пожара производится по всем направлениям возможного распространения огня звеньями ГДЗС, возглавляемыми лицами начальствующего состава.

226. При разведке пожара, кроме выполнения основных задач, необходимо установить:

связь со старшим по смене энергетического объекта, получить от него данные об обстановке на пожаре и письменное разрешение на тушение;

какие системы необходимо остановить или привести в действие;

участки и помещения, где возможно и невозможно пребывание и действия пожарных;

какие электроустановки будут опасны для пожарных в процессе тушения, работа каких систем и агрегатов будут способствовать распространению пожара;

какие меры безопасности следует соблюдать при тушении пожара с наличием электрооборудования под напряжением, радиоактивности, ядовитых веществ, горящего жидкометаллического теплоносителя.

227. При тушении пожара на энергетических предприятиях и в помещениях с электроустановками РТП необходимо:

создать независимо от размеров пожара и числа работающих подразделений оперативный штаб на пожаре;

разведку пожара проводить несколькими разведывательными группами в различных направлениях (состав группы разведки 4-5 человек под руководством лиц начальствующего состава), организовать КПП;

приступить к подаче огнетушащих веществ на электроустановки только после соответствующего инструктажа личного состава пожарных подразделений старшим из числа технического персонала объекта, и получения от него письменного разрешения на тушение;

использовать для ликвидации пожара на электроустановках и защиты покрытий в первую очередь стационарные средства пожаротушения и переносные лафетные стволы;

обеспечить перекрытие подачи водорода на охлаждение генераторов;

тушение пожара на энергетическом объекте без постоянного дежурного персонала до прибытия выездной бригады производить только по заранее разработанному и согласованному плану;

принять меры по вызову обслуживающего персонала объекта;

не допускать самостоятельных действий личного состава по обесточиванию электрических линий и электроустановок, а также подачу огнетушащих веществ;

от передвижных пожарных автомобилей огнетушащие вещества подавать на горящие электроустановки только после предварительного их обесточивания, за исключением тушения электрооборудования находящегося под напряжением до 1 киловольта, при этом пожарные стволы и пожарные автомобили необходимо заземлить, ствольщики, а также водитель работают в диэлектрических ботах, перчатках и находятся на расстоянии не менее 8 метров от очага пожара;

запрещается тушение пожаров в аналогичной обстановке морской и сильно загрязненной водой, а также всеми видами пен, за исключением объемного заполнения помещений (отсеков тоннеля) воздушно-механической пеной. В этом случае пеногенераторы предварительно закрепляют и заземляют;

не допускать скопления в помещениях с электроустановками излишнего количества личного состава противопожарной службы;

при тушении горящих кабелей напряжением свыше 1 киловольта в тоннелях запретить заходить личному составу в отсек, пожарные стволы направлять через дверной проем или люк;

во время развившегося пожара распыленной водой защитить от действия высокой температуры рядом расположенное оборудование и установки, предварительно отключив их от напряжения;

выяснить возможность ликвидации пожара в кабельных сооружениях путем заполнения их водой;

при загорании внутри генераторов (синхронных компенсаторов) с воздушным охлаждением тушение производить водой, подаваемой через смотровые люки или специальные штуцеры. Не допускать применять для этих целей пены;

при загорании водорода в генераторах (синхронных компенсаторах) с водородным охлаждением в корпус централизованной системы подать углекислый газ или азот для вытеснения водорода;

тушение разлившегося масла и кабелей турбогенераторов производить воздушно-механической пеной или распыленной водой;

в случае угрозы распространения пожара на маслобаки жидкость сливать в аварийную емкость, устроить заграждение из песка (земли) и включить аварийную установку водяного орошения емкостей, а при отсутствии таких установок для охлаждения емкостей подать водяные струи.

228. Тушение огня внутри трансформаторов и другого маслонаполненного оборудования осуществлять порошком, пеной низкой кратности или распыленной водой, пожарные стволы подавать через отверстия шинопроводов, при этом избегать аварийного слива масла из трансформаторов.

229. Заземление пожарных стволов, пеногенераторов, насосов пожарных автомобилей проверяет обслуживающий персонал энергетического объекта совместно с ответственным лицом за технику безопасности, назначенным РТП. Места заземления пожарных автомобилей обозначаются условными знаками заземления. Требуемое число заземлителей, диэлектрическая обувь и перчатки с резервом неприкосновенно хранятся на энергетических объектах и используются только в случае тушения пожара.

230. При тушении пожаров на объектах атомных электростанций РТП необходимо:

организовать тушение в соответствии с требованиями пунктов 226-230 настоящих Правил;

создать обособленные участки по тушению пожара в зоне или помещениях с повышенным уровнем радиации соблюдая требования пунктов 210-211 настоящих Правил;

установить и постоянно поддерживать связь с отделениями и звеньями, работающими в зонах повышенной радиации, при необходимости давать указания о порядке выполнения работ.

Параграф 8. Тушение пожаров покрытий больших площадей

231. При пожарах больших площадей возможно:

быстрое и скрытое распространение огня по пустотам, кровельным материалам, нижним поверхностям покрытий и выделение большого количества дыма;

проведение трудоемких работ по вскрытию;

большая удаленность очагов пожара от наружных входов в здание;

обрушение строительных конструкции.

Сноска. Пункт 231 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

232. При тушении покрытия большой площади РТП необходимо:

при тушении пожара покрытий больших площадей пожарные стволы необходимо подавать на тушение и защиту в двух направлениях: внутрь здания и на покрытие;

ликвидацию горения снизу проводить стационарными и переносными лафетными стволами, а также ручными стволами с большим расходом огнетушащих веществ;

при тушении пожара одновременно с вводом огнетушащих средств организовать выпуск дыма, вскрывая верхние части окон или световых фонарей;

определить наличие и возможность использования сухотрубов и внутренних пожарных кранов;

создать разрывы в покрытии при быстром распространении огня;

в качестве исходного рубежа использовать огнестойкие зоны, противопожарные стены, сосредотачивая у этих пунктов необходимое количество пожарных стволов;

в процессе тушения необходимо установить постоянное наблюдение за прочностью конструкций покрытия, предупредить личный состав об опасности, а также не допускать излишнего скопления личного состава на покрытии и под ним.

Сноска. Пункт 232 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 9. Тушение пожаров в зданиях из металлических конструкций в сочетании с горючими полимерными утеплителями

233. При тушении пожара необходимо подавать пожарные стволы в нескольких направлениях:

внутрь здания для охлаждения несущих конструкций покрытия, колонн нижнего пояса, кровельных панелей и внутренней поверхности стеновых панелей, а также на тушение очагов внутри здания и на защиту материальных ценностей;

на покрытие здания для тушения и предотвращения распространения огня по всей площади с одновременным устройством проемов для удаления дыма и снижения температуры, а также вскрытием кровельного ковра и устройством разрывов в утеплителе;

на наружную поверхность стен для охлаждения и тушения стеновых панелей с одновременным вскрытием конструкций и устройством разрывов.

234. При тушении пожара в зданиях из металлических конструкций в сочетании с горючими полимерными утеплителями РТП необходимо:

тушение на покрытии производить ручными пожарными стволами различного расхода воды;

охлаждение несущих конструкций покрытия, колонн нижнего пояса, кровельных панелей и внутренней поверхности стеновых панелей производить стволами с большим расходом воды, в том числе лафетными;

тушение очагов и защиту материальных ценностей внутри здания производить распыленной водой из перекрывных пожарных стволов с дверных и оконных проемов;

на тушение стеновых панелей подавать ручные пожарные стволы с большим расходом воды;

учитывать возможность перехода огня в смежные секции и отсеки через пояса и ограждающие конструкции, противопожарные стены и перегородки;

в качестве опорных рубежей при тушении пожара на покрытии использовать светоаэрационные фонари, вентиляционные каналы;

по окончании тушения пожара тщательно проверить стеновые и кровельные панели с целью ликвидации очагов горения.

Параграф 10. Тушение пожаров на предприятиях текстильной промышленности

235. При тушении пожара на предприятиях текстильной промышленности РТП необходимо:

проводить разведку в нескольких направлениях усиленными звеньями ГДЗС;

пожарные стволы подавать по фронту горения через дверные, оконные и технологические проемы, со стороны лестничных клеток, соседних помещений, одновременно подавать пожарные стволы на защиту ниже- и вышерасположенных этажей и смежных помещений, пылеосадочных камер и чердачного помещения;

в помещениях с наличием пылей применять пожарные стволы-распылители и только после увлажнения помещений производить тушение компактными струями;

включить дренчерные установки для защиты проемов;

при отсутствии установок защиту проемов производить пожарными стволами;

отключить системы вентиляции, пневматического и монорельсового транспорта; в случае распространения огня по этим системам применять для тушения пену;

применять распыленную воду или пену при пожаре в технических чердаках, "пыльных подвалах" и других подвальных помещениях.

Параграф 11. Тушение пожаров на объектах элеваторно-складского хозяйства, мельничных и комбикормовых предприятиях

236. При тушении пожара на объектах элеваторно-складского хозяйства, мельничных и комбикормовых предприятиях РТП необходимо:

остановить и перекрыть вентиляционную и аспирационную системы, остановить работу предприятия;

если перекрывные устройства деформировались, вскрыть воздуховод и заполнить его пеной;

тушение и выпуск продукта осуществлять с обязательной флегматизацией среды углекислым газом или азотом в объеме силоса или бункера;

на тушение пожара в башне элеватора подавать пожарные стволы со стороны над силосного помещения по стационарным лестницам и снизу башни по внутренним лестницам, одновременно обеспечить защиту галерей, соединяющих башню с мельницей или другими помещениями;

при тушении пожаров на мельницах подавать пожарные стволы-распылители, в первую очередь в очаг пожара и в выше расположенный этаж, затем подавать пожарные стволы в нижний этаж и на защиту проемов;

в помещениях с наличием мучной и элеваторной пыли и россыпи муки применять пожарные стволы с насадками – распылитель турбинный;

только после увлажнения производить тушение компактными струями, не допускать направления их на открытые кучи муки;

в смежных пыльных не горящих помещениях производить смачивание поверхностей конструкций и оборудования распыленными струями;

для подачи воды в верхние этажи использовать сухотрубы и внутренние пожарные краны с включением насосов - повысителей;

для ограничения распространения огня по галереям и транспортерам вводить в действие водяные завесы, а также вырезать и удалять участки транспортерных лент;

организовать в не горящих помещениях защиту зерна и муки от воды.

237. При пожаре в зерносушилках остановить работы вентиляторов, прекратить подачу теплоносителя в сушильную камеру, подачу зерна из сушилки на склад и увеличить подачу сырого зерна в сушилку.

Параграф 12. Тушение пожаров на предприятиях деревообрабатывающей и целлюлозно-бумажной промышленности

238. При пожаре на предприятиях деревообрабатывающей и целлюлозно-бумажной промышленности РТП необходимо:

принять меры по прекращению подачи массы для производства картонно-бумажных изделий, одновременно с введением водяных пожарных стволов и пены;

обеспечить средствами защиты весь личный состав (включая водителей пожарных автомобилей), работающий в цехах по приготовлению и хранению хлора, хлоропродуктов, серы и других, ядовитых веществ, а также в сооружениях для их транспортировки;

в случае аварии, связанной с выходом хлора, совместно с газоспасательной службой предприятия обеспечить первоочередную ликвидацию хлорного облака распыленными водяными струями на пути его распространения и ликвидировать утечку газа, обеспечить работу личного состава в СИЗОД и средствах защиты кожи;

подать пожарные стволы в подземную бункерную галерею подачи щепы для защиты бункеров и транспортерной ленты, обеспечить интенсивную проливку водой имеющейся под бункером щепы с одновременным ее удалением и вскрытием засыпанных окон бункеров, а при развившемся пожаре по возможности затопить водой;

в наклонных галереях подачи щепы и коры ввести пожарные стволы в верхнюю часть галереи со стороны цеха и организовать тушение снизу вверх.

Параграф 13. Тушение пожаров на металлургических предприятиях

239. При разведке пожара, кроме выполнения основных задач, необходимо установить:

возможность остановки технологического оборудования и отключения электроэнергии;

возможность и необходимость прекращения подачи масла в гидросистемы, легковоспламеняющихся и горючих жидкостей в качестве добавок в шихту на трактах углеподачи;

возможность распространения огня в перегрузочных узлах, транспортерных галереях, в масло и кабельных тоннелях, подвалах, в машинном зале.

240. При тушении пожара на металлургическом предприятии РТП необходимо:

организовать оперативный штаб на пожаре;

привлекать газоспасательную службу объекта для контроля и анализа воздуха в районе работ, работы по тушению пожара производить в СИЗОД;

для тушения пожара в транспортерных галереях организовать подачу пожарных стволов с большим расходом воды на тушение и защиту несущих конструкций, определить позиции ствольщиков в местах примыкания галерей к перегрузочным узлам и опирания на поддерживающие колонны;

для тушения пожаров на прокатных станах, как правило, подавать пенные стволы на защиту тоннеля подводящих маслопроводов и со стороны машинного зала энергетических предприятий;

подавать пожарные стволы с большим расходом воды для тушения и охлаждения металлических ферм покрытия при фонтанном горении масла выходящего из систем гидравлики;

через администрацию объекта принять меры к прекращению подачи масла;

в маслоподвалы, как правило, подавать пенные стволы для тушения и защиты маслобаков и траншей маслопроводов;

при авариях, в результате которых произошел разлив масла и шлака, охлаждать соседние несущие конструкции.

Параграф 14. Тушение пожаров в холодильниках

241. При тушении пожара в холодильнике РТП необходимо:

установить расположение противопожарных поясов (рассечек), получить сведения о строительных конструкциях и хранимой продукции;

активно орошать облако аммиака распыленными струями воды;

принять меры к прекращению работы вентиляционной системы и подачи, охлаждающих веществ в горящие помещения, отключению холодильных установок, не допускать выпуска хладагента в зону, где работает личный состав пожарных подразделений;

для определения границ распространения огня производить контрольные вскрытия теплоизоляции на всю ее глубину;

при распространении огня по теплоизоляции создать в ней противопожарные разрывы с помощью механизированного инструмента;

для тушения холодильных камер и теплоизоляции применять распыленные струи воды со смачивателями и пену.

Параграф 15. Тушение пожаров на торговых предприятиях и складах товарно-материальных ценностей

242. При тушении пожара на торговом предприятии или складах товарно-материальных ценностей РТП необходимо:

уточнить место размещения людей, материальных ценностей, определить порядок и принять меры к их эвакуации или защите, используя погрузочно-разгрузочные средства;

подавать для тушения перекрывные пожарные стволы, распыленную воду, пену, огнетушащие порошки и инертные газы;

принять меры к установлению причины пожара; при наличии признаков поджога или других причин, обеспечить сохранность вещественных доказательств до прибытия следственно-оперативной группы.

Глава 7. Тушение пожаров на открытой местности

Параграф 1. Тушение пожаров в резервуарных парках хранения легковоспламеняющихся, горючих жидкостей и сжиженных углеводных газов

243. При разведке пожара, кроме выполнения общих задач необходимо установить:

количество и вид легковоспламеняющихся жидкостей (далее - ЛВЖ) и ГЖ в горящем и соседних резервуарах, уровень заполнения, наличие водяной подушки, характер разрушения крыши резервуаров;

состояние обвалования, угрозу повреждения смежных сооружений при выбросах или разрушениях резервуара, пути возможного растекания жидкостей;

наличие и состояние производственной и ливневой канализации, смотровых колодцев и гидрозатворов;

возможность откачки или выпуска нефтепродуктов из резервуаров и заполнения их водой или паром;

наличие и состояние установок и средств пожаротушения, водоснабжения и пенообразующих веществ, возможность быстрой доставки пенообразующих веществ с соседних объектов.

244. РТП в первую очередь необходимо:

организовать требуемое охлаждение горящего и соседних с ним резервуаров;

создать на месте пожара оперативный штаб тушения пожара с включением в его состав представителей администрации и инженерно-технического персонала объекта;

лично с помощью специально назначенных работников объекта и противопожарной службы принять меры к обеспечению необходимых требований техники безопасности;

организовать подготовку пенной атаки;

создать второй рубеж защиты по обвалованию соседних резервуаров с установкой пожарных автомобилей на дальние водоисточники и прокладкой резервных магистральных рукавных линий с подключенными пожарными стволами и генераторами пены.

245. Первоочередными действиями подразделений при тушении пожаров в резервуарах является подача водяных пожарных стволов, а также включение стационарных установок для охлаждения горящего, а при необходимости и соседних резервуаров.

Первые пожарные стволы подаются на охлаждение горящего резервуара, а затем на охлаждение и защиту всех соседних резервуаров с учетом направления ветра и находящихся от горящего до двух нормативных расстояний. На горящий резервуар первые пожарные стволы необходимо подавать на наветренный и подветренный участки стенок резервуара.

Для охлаждения горящего и соседних резервуаров, а также для защиты арматуры железобетонных резервуаров необходимо применять стволы с большим расходом воды, в том числе лафетные. Охлаждение резервуаров объемом 10 000 метров в кубе и более целесообразно осуществлять лафетными стволами.

Количество пожарных стволов определяется расчетом, но не менее двух для не горящего резервуара и не менее трех для горящего резервуара. Расчет для не горящих резервуаров ведется на половину периметра резервуара.

При пожарах в подземных железобетонных резервуарах струями воды охлаждается только дыхательная и другая арматура, установленная на крышах соседних заглубленных железобетонных резервуаров.

При горении нефтепродукта в обваловании охлаждение стенки резервуара, находящейся непосредственно в зоне, взаимодействия пламени, осуществляется из лафетных стволов. При этом необходимо охлаждать узлы управления коренными задвижками и хлопушками, а также фланцевые соединения.

В период пенной атаки необходимо охлаждать всю поверхность нагревшихся стенок резервуара и более интенсивно в местах установки пеноподъемников. После того, как интенсивность горения в резервуаре будет снижена, водяные струи следует направлять на стенки резервуара на уровне нефтепродукта в нем и несколько ниже уровня для охлаждения верхних слоев горючего.

Охлаждаются резервуары непрерывно до ликвидации пожара и их полного остывания.

246. РТП лично контролирует ход подготовки пенной атаки, определяет места установки пеноподъемников, проверяет правильность расчетных данных на проведение пенной атаки.

247. Для подготовки пенной атаки необходимо:

назначить начальника из числа наиболее опытных лиц начальствующего состава противопожарной службы по подготовке и проведению пенной атаки;

сосредоточить на месте пожара расчетное количество сил и средств; запас пенообразователя принимается трехкратным при расчетном времени тушения 15 минут (запас пенообразователя должен обеспечить подачу пены в течение 45 минут);

провести тщательную проверку собранной схемы подачи пены (стрела пеноподъемника с пеногенераторами должна находиться в выдвинутом состоянии), опробовать работу автомобиля и визуально определить качество пены (если в течение 1-2 минут не получается качественной пены, следует выяснить причины и устранить неисправности);

о начале и прекращении пенной атаки объявить по громкоговорящему устройству и продублировать по рациям.

248. Пенная атака проводится одновременно всеми расчетными средствами непрерывно до полного прекращения горения, кроме случая периодической подачи при тушении прогретой жидкости.

Для предупреждения повторного воспламенения нефтепродукта подачу пены в резервуар необходимо продолжить в течение 3-5 минут после прекращения горения. Охлаждение стенок резервуара необходимо продолжать до полного их остывания с расчетной интенсивностью.

Если в течение 30 минут с начала пенной атаки горение не ликвидировано, то следует прекратить подачу пены и выяснить причины.

249. В случае горения нескольких резервуаров и при недостатке сил и средств для одновременного тушения все силы и средства сконцентрировать на тушение одного резервуара расположенного с наветренной стороны или того, резервуара, пожар которого больше всего угрожает соседним не горящим резервуарам. После ликвидации на нем пожара перегруппировать силы и средства для ликвидации горения на последующих резервуарах. Тушение начинать с того резервуара, который больше всего угрожает соседним, не горящим резервуарам, технологическому оборудованию, зданиям и сооружениям.

При недостатке сил и средств в целях сохранения ЛВЖ и ГЖ (в исключительных случаях) производить контролируемую откачку их с одновременным охлаждением стенок резервуара.

250. В случае горения ЛВЖ и ГЖ в образовавшихся "карманах" резервуара применять пенные или порошковые стволы, которые необходимо подавать в отверстия, проделанные в стенке резервуара.

При комбинированном тушении "порошок-пена" горение ликвидируется порошком, затем подается пена для предотвращения повторного воспламенения.

251. В целях своевременного принятия мер к предупреждению выброса при горении в резервуаре темных нефтепродуктов непрерывно наблюдать за прогревом нефтепродуктов и наличием на дне резервуара воды, периодически производить ее откачку (спуск).

Не допускать в опасную зону (в обвалование) личный состав пожарных частей, обслуживающий персонал объекта, не занятый на тушении, смену ствольщиков производить не одновременно, с тем, чтобы как можно меньше людей находилось в опасной зоне (в обваловании).

Обозначить периметры горящего и соседних резервуаров при горении ЛВЖ и ГЖ в подземных резервуарах.

Для защиты личного состава работающего с пожарными стволами использовать теплоотражающие костюмы.

Сигнал на эвакуацию личного состава при возникновении угрозы вскипания или выброса подавать продолжительной сиреной от пожарного автомобиля по приказу РТП или оперативного штаба пожаротушения. Все сигналы на пожаре должны принципиально отличаться от сигнала на эвакуацию.

252. На резервуарах с плавающей крышей в начальной стадии пожара при горении нефтепродукта в зазоре между стенкой резервуара и краем плавающей крыши к тушению следует приступить немедленно независимо от количества прибывших сил и средств.

253. При тушении пожаров на объектах хранения газа (газонаполнительных станции) возможны:

мощное тепловое излучение от факельного горения газа;

быстрое распространение горения по разлившемуся конденсату;

образование "огненного шара";

взрывы образующихся газовоздушных смесей;

деформация и разрыв аппаратов и трубопроводов;

сложность одновременного тушения разлившегося сжиженного газа и факела.

При ведении действий по тушению пожаров необходимо:

установить вид хранящегося газа в горящей и соседней емкости (газгольдерах, резервуарах), направление ветра, пути распространения облака газа и степень опасности образующихся зон загазованности;

для выполнения работ по тушению пожара привлекать минимальное количество личного состава, не допускать в опасную зону личный состав пожарных частей, обслуживающий персонал объекта, не занятый на тушении;

организовать оцепление места пожара на безопасном расстоянии с учетом радиуса возможного взрыва, с привлечением для этой цели охраны объекта и сотрудников специальных служб, в случае необходимости организовать эвакуацию людей из близлежащих жилых домов и объектов;

при наличии определить работоспособность стационарной системы орошения на соседних с горящим изотермических резервуарах;

определить высоту и состояние обвалования группы резервуаров;

определить давление воды в противопожарном водопроводе и возможность его увеличения для использования лафетных стволов с насадками-распылителями для создания водяных завес;

создать оперативный штаб с включением в его состав представителей объекта;

организовать взаимодействие с аварийной службой объекта, газовой службой города;

принять меры к обеспечению выполнения необходимых требований охраны труда, лично и с помощью специально назначенных работников объекта и пожарной охраны;

назначить начальника тыла, отвечающего за обеспечение требуемого расхода воды, наличие средств защиты органов дыхания, расстановку и формирование резерва сил и средств.

Сноска. Пункт 253 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

253-1. Для локализации горения СУГ и создания безопасных условий выгорания продукта подразделениям ГПС необходимо:

принять неотложные меры по прекращению подачи продукта в очаг горения, перекрыть подводящие трубопроводы и перекачать по возможности продукт в резервные емкости;

ограничить площадь пролива;

определить аппараты и трубопроводы, находящиеся под давлением, и принять меры по предотвращению их деформации и взрыва;

обеспечить бесперебойное водоснабжение пожарных стволов и систем для защиты соседних с горящим резервуаров и других емкостей, и сооружений, обращая особое внимание на защиту запорной арматуры и фланцевых соединений;

задействовать стационарные системы объекта;

производить тушение разлившегося и горящего газа с наветренной стороны огнетушащим порошком, пеной низкой и средней кратности;

ликвидировать факельное горение струйных истечении с помощью огнетушащих порошков, газоводяных струй, пены, распыленных и компактных водяных струй;

использовать теплоотражательные костюмы и водяные завесы для защиты ствольщиков и техники от теплового излучения;

установить водяные завесы перед защищаемым объектом не ближе 1,5 м от фронта пламени (подачу струй осуществляют при рабочем давлении 0,6 МПа, под углом 50° к горизонту);

организовать сменную работу личного состава в зоне высоких температур и орошение в процессе выполнения боевых задач;

определить границы зон загазованности, не допуская работы техники в пожароопасных зонах. Организовать установку обозначений и постов, допуская передвижения в опасных зонах только по распоряжению оперативного штаба;

расположить резерв сил и средств на безопасном расстоянии;

организовать по возможности с помощью обслуживающего персонала перепуск газов из горящего и соседних резервуаров в свободные или выпустить газ на факел, с целью понижения давления в резервуарах;

заполнить при опорожнении резервуары инертными газами или паром, не производить охлаждения освобожденных емкостей без заполнения их инертными газами или паром.

При тушении СУГ в резервуарах необходимо подавать ручные пожарные стволы с большим расходом воды, использовать стационарные лафетные установки и системы орошения для охлаждения горящих и соседних емкостей, и подводящих трубопроводов. По возможности обеспечить перепуск газов из горящей и соседних емкостей в свободные или выпустить газ на факел с целью понижения давления в емкостях.

При опорожнении емкостей по возможности предусмотреть их заполнение инертным газом.

Сноска. Правила дополнены пунктом 253-1 в соответствии с приказом Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Параграф 2. Тушение пожаров газовых и нефтяных фонтанов

254. Все действия пожарных подразделений по тушению фонтана осуществляются с учетом решений и рекомендаций штаба руководства работами по ликвидации открытого фонтана, в состав которого входит РТП.

В проведении работ, необходимых для ликвидации фонтана, участвуют различные виды служб: противопожарная, инженерная, медицинская, водоснабжения, транспортная, снабжения, питания и контрольно-пропускная.

255. Основными задачами РТП и оперативного штаба на пожаре являются:

обеспечение защиты людей водяными струями, работающих на устье скважины;

выбор способа тушения и определение требуемого количества сил и средств;

разработка тактического плана тушения, определение участков на пожаре, организация связи, корректировка плана с учетом изменения обстановки;

расстановка сил и средств по участкам на каждом этапе работ, постановка задач перед подразделениями;

обеспечение взаимодействия с другими службами и постановка им задач по созданию условий для успешной работы пожарных подразделений (обеспечение водой и ГСМ, устройство дренажа у устья скважины, обеспечение спецодеждой и другими средствами индивидуальной защиты, бытовые условия и так далее);

организация ежедневного технического обслуживания, ремонта пожарных автомобилей;

обеспечение условий для безопасной работы личного состава.

256. Подготовка к тушению включает в себя:

создание расчетных (на каждом этапе) запасов воды и огнетушащего порошка;

расчистку устья скважины от оборудования, металлоконструкций и других материалов;

развертывание средств тушения и подготовка площадок для позиций ствольщиков и пожарных автомобилей.

257. При развертывании средств тушения необходимо:

при продолжительных пожарах проложить от водоемов к фонтану, металлические трубопроводы диаметром 100-150 миллиметров, оборудовать их головками и задвижками;

водоемы располагать в безопасных местах, как правило, с двух противоположных сторон относительно устья скважины, перпендикулярно направлению господствующего ветра на расстоянии 150-200 метров от устья, около каждого водоема оборудовать площадки для размещения 5-10 пожарных автомобилей;

в зоне высоких температур, как правило, прокладывать не прорезиненные напорные пожарные рукава;

прокладку рукавных линий на прилегающей к устью скважины территории следует производить после предварительного охлаждения поверхности земли водяными струями;

отработать действия личного состава в условиях высоких температур в зависимости от выбранного способа тушения и обеспечить его защитными теплоотражательными костюмами и другими средствами защиты.

258. Мероприятия по отводу и сбору нефти предусматривают:

ограничение зоны растекания нефти и конденсата с помощью обвалования;

отвод нефти и конденсата из обвалования в специальные емкости (амбары), расположенные вне зоны высоких температур при помощи трубопроводов с гидрозатвором или траншей заполненных пеной;

отбор нефти из емкостей (амбаров) по мере ее накопления и транспортировки ее из зоны пожара.

259. Тушение пожара состоит из трех этапов:

охлаждение устьевого оборудования и металлоконструкций вокруг скважины, охлаждение прилегающей территории, орошение фонтана с целью снижения интенсивности теплоизлучения, тушение очагов горения нефти и конденсата вокруг устья скважины;

непосредственное тушение фонтана с одновременным продолжением операций 1 этапа;

охлаждение устья скважины и орошение фонтана после тушения.

260. В зависимости от типов фонтанов, тушение производить одним из следующих способов:

закачкой воды в скважину или закрытием задвижек превентора и противовыбросового оборудования;

струями автомобилей газоводяного тушения;

импульсной подачей порошка специальными установками;

водяными струями из лафетных стволов;

взрывом заряда ВВ;

вихропорошковым способом;

огнетушащим порошком с помощью пожарных автомобилей;

комбинированным способом;

бурением наклонной скважины и закачкой в нее специального раствора.

261. При закрытии задвижки превентора или закачке воды через устьевое оборудование РТП необходимо:

обеспечить охлаждение оборудования устья скважины;

всех работающих по закрытию задвижки или превентора обильно смачивать водой и постоянно защищать водяными струями.

262. При тушении фонтанов сплошными струями воды РТП необходимо:

рассчитать требуемое количество пожарных стволов;

расположить пожарные стволы на расстоянии 6-8 метров от устья скважины, но не далее 15 метров;

ввести струи воды под основание факела фонтана, а затем синхронно и медленно поднимать их вверх, фиксируя через каждые 1-2 метра на 30-50 секунд;

выделить один ведущий пожарный ствол для управления струями, по которому ориентировать все остальные пожарные стволы.

263. При тушении фонтана с помощью пожарных автомобилей газоводяного тушения РТП необходимо:

рассчитать требуемое количество автомобилей газоводяного тушения, водо-подающей техники и тракторов для страховки;

при работе нескольких автомобилей назначить ответственного за обеспечение синхронной работы;

установить автомобили газоводяного тушения на расстоянии 15 метров от устья скважины и подготовить их к работе;

ликвидировать отдельные очаги горения вокруг фонтана перед началом тушения;

тушение производить на максимальных оборотах двигателя.

264. Тушение другими способами, указанными в пункте 260 настоящих Правил производится по действующим рекомендациям.

Тушение взрывом ВВ производится по специально разработанному плану, согласованному с соответствующими организациями, когда другие способы неэффективны.

265. При тушении фонтанов на морских газонефтяных промыслах, кроме выполнения общих задач, РТП необходимо:

вводить в действие пожарные суда в зависимости от состояния метеорологической обстановки;

для предотвращения распространения горящей пленки нефти осуществить мероприятия по ограничению ее площади;

установить возможность высадки пожарного десанта на отдельных морских основаниях и при эстакадных площадках;

организовать взаимодействие пожарных подразделений с другими службами, привлекаемыми на помощь.

266. В целях обеспечения безопасности личного состава РТП необходимо:

установить дополнительные условные сигналы и команды для работающих по тушению фонтанов;

обеспечить работающий личный состав противошумными средствами;

запретить работу личного состава с подветренной стороны скважины;

не допускать людей в зону действия огнетушащих струй при работе автомобилей газоводяного тушения;

не допускать работы автомобилей газоводяного тушения при изменении направления ветра в сторону струи автомобиля;

при тушении фонтанов на морских нефтяных промыслах сосредоточить спасательные средства (пояса, круги, веревки и другое) и организовать дежурство спасательной службы.

Параграф 3. Тушение пожаров на складах лесоматериалов

267. При тушении пожаров на складах лесоматериалов РТП необходимо:

определить размеры пожара, пути его развития, угрозу перехода огня на соседние участки и кварталы лесосклада, населенные пункты и другие объекты, используя для этого все возможные средства передвижения (на крупных пожарах вертолеты);

определить основные рубежи локализации пожара и возможность сосредоточения на них действующих пожарных стволов (рубежами локализации могут быть противопожарные разрывы шириной не менее 25 метров);

определить возможности водопровода по обеспечению расхода из стационарных лафетных стволов и пожарных машин;

организовать эвакуацию подъемно-транспортных механизмов из зоны пожара, а при необходимости использовать их для создания противопожарных разрывов, разборки штабелей;

одновременно с быстрым введением в действие пожарных стволов с большим расходом воды, в том числе лафетных организовать защиту соседних штабелей, населенных пунктов и других объектов хозяйствования путем подачи дополнительных ручных пожарных стволов, заполнения разрывов и покрытия штабелей пеной, выставления постовых из членов противопожарных формирований с первичными средствами пожаротушения и создания разрывов разборкой строений и штабелей;

использовать для тушения пожара плавучие средства (корабли и катера) при расположении склада лесоматериалов на берегу реки;

организовать самостоятельный участок для предотвращения возникновения новых очагов пожара от разлетающихся искр и головешек, определив его границы с учетом направления и силы ветра, придав ему необходимое количество сил и средств;

применять в качестве огнетушащего вещества воду с различными добавками, повышающими эффективность тушения (бишофит, смачиватели);

создать группу тыла для обеспечения подачи огнетушащих веществ к месту пожара;

предусмотреть защиту, а при необходимости быструю передислокацию пожарных машин, установленных на водоисточники в зоне возможного разлета искр и головешек;

для защиты личного состава от воздействия теплового излучения применять теплоотражательные костюмы и теплозащитные экраны, распыленные струи воды из пожарных стволов с насадками – распылитель турбинный.

268. Тушение круглого леса и пиломатериалов необходимо начинать с верхней части штабелей, а при дополнительном сосредоточении сил и средств с их торцов с учетом характера укладки штабеля.

269. При тушении горящих куч балансовой древесины огнетушащие вещества подаются сверху над предполагаемым очагом и одновременно с этим, организуется разборка кучи грейдерами, кранами и тому подобное для обнаружения очагов горения.

При тушении горящих куч технологической щепы огнетушащие вещества подаются по фронту горения.

270. При тушении пожара, перешедшего на два и более штабелей, локализация обеспечивается на линии противопожарных разрывов. Участки организуются по фронту развития пожара на направлениях, где скорость распространения огня наибольшая.

271. При развившемся пожаре огнетушащие вещества необходимо подавать в основном на защиту не горящих штабелей, куч, объектов, часть пожарных стволов переносится на орошение пожарных автомобилей, защиту ствольщиков.

При локализации пожара на линии противопожарных разрывов крыши и верх штабелей покрываются быстротвердеющей пеной.

Параграф 4. Тушение пожаров хлопка в бунтах и штабелях

272. При тушении пожара хлопка в бунтах или штабелях РТП необходимо:

обеспечить защиту не горящих штабелей и бунтов подачей огнетушащих веществ и накрытием их брезентом с последующим смачиванием, а также выставить постовых со средствами тушения и выслать дозор;

одновременно с тушением организовать разборку горящих штабелей и удаление кип хлопка в безопасное место, используя средства механизации; при разборке штабелей следить, чтобы каждая кипа была смочена водой, а мелкие очаги тления удалены с ее поверхности;

тушение производить ручными пожарными стволами с большим расходом воды, используя водные растворы смачивателей, направляя струи на поверхность штабеля, а затем в тоннели и щели между кипами;

при горении хлопка-сырца только на поверхности бунта обеспечить защиту тоннелей пожарными стволами с одновременным закрытием их подручными материалами;

после ликвидации горения хлопка-сырца на поверхности бунта немедленно организовать работы по очесыванию обгоревших бунтов силами противопожарных формирований, рабочих и служащих с помощью тоннелеройных машин, металлических вил и граблей.

Параграф 5. Тушение пожаров торфяных полей и месторождений

273. При тушении пожаров торфяных полей и месторождений необходимо основные силы, и средства сосредоточить со стороны:

населенного пункта;

объекта;

основного торфяного массива (полей добычи);

лесного массива и сельскохозяйственных угодий.

274. При тушении пожара торфяного поля и месторождений РТП необходимо:

организовать оперативный штаб на пожаре с участием представителей местных исполнительных органов;

определить направление и скорость движения огня, толщину слоя торфа и его однородность, наиболее опасные участки, а также наличие строений и угрозы для них;

определить наличие всех видов водоисточников, их объем и возможность использования для тушения пожара;

при необходимости создать запас воды путем строительства новых водоемов и поднятия уровня воды в каналах;

наметить границы, в пределах которых необходимо остановить распространения огня;

обеспечить использование переоборудованной и приспособленной для целей пожаротушения автомобилей и распределить ее по намеченным границам;

в соответствии со сложившейся обстановкой корректировать действия всех пожарных подразделений, рабочих и населения, привлекаемых к тушению;

при угрозе распространения пожара на населенные пункты, объекты, поля посевных культур организовать их защиту, для чего выделить необходимое количество пожарных автомобилей и людей;

организовать круглосуточное несение постовой и дозорной службы силами населения и противопожарных формирований в рабочем поселке, а также в местах, где возможен переход огня с торфяного предприятия или месторождения;

при эвакуации населения рабочего поселка руководствоваться соответствующим планом.

275. Основным способом тушения торфяных полей является окапывание горящей территории до минерального грунта или до грунтовых вод, подача водяных пожарных стволов. При тушении фрезерного торфа подача пожарных стволов-распылителей, заливка мест горения водой, а также рыхление торфа культиваторами до влажного слоя с последующей утрамбовкой его бульдозерами, катками или другой техникой.

276. При горении торфяного массива необходимо обеспечить соблюдение мер безопасности во избежание провала людей и техники в прогары, каналы, попадания в плотно задымленные зоны.

277. При тушении пожаров штабелей торфа РТП необходимо:

организовать защиту не горящих штабелей путем обильного смачивания их распыленными струями, забрасывания сырой торфяной массой и выставления постовых из числа противопожарных формирований;

тушить горящие штабеля кускового торфа мощными струями, штабеля фрезерного торфа распыленными струями воды со смачивателями с одновременным удалением (очесыванием) горевшего слоя торфа;

пожарные стволы подавать со стороны не горящих штабелей, охватывая пожар в кольцо;

для устройства противопожарных разрывов и разборке штабелей использовать технические средства, имеющиеся на торфопредприятии.

278. После ликвидации пожара штабелей торфа выставить постовых и установить наблюдение за территорией.

Параграф 6. Тушение лесных (ландшафтных) пожаров

279. Лесные пожары характеризуются быстрым распространением огня на большие площади, плотным задымлением и интенсивным тепловым излучением.

Существуют следующие виды лесных пожаров:

верховой;

низовой.

280. Разведка лесного пожара производится в сопровождении лиц, знающих местность, и специалистов лесного хозяйства на любых, задействованных на тушение пожара, транспортных средствах, обеспечивающих быстрое и надежное продвижение РТП по всему фронту пожара.

Прибывшие силы и средства до окончания разведки и принятия решения о плане тушения, временно используют для задержки распространения пожара на наиболее опасных участках вблизи места нахождения этих сил и средств.

При большой площади пожара, в случае быстрого распространения огня в направлении населенных пунктов, предприятий и организаций, зон отдыха и возможного нахождения людей, заповедников, заказников, ценных насаждений, разведка и наблюдение за распространением огня, а также ходом его тушения должны производиться с помощью вертолетов, самолетов и автотранспорта с использованием картографических материалов.

281. При разведке необходимо определить:

вид и размеры пожара, рельеф местности, скорость и направление распространения огня, ожидаемое развитие пожара в период его тушения, вероятность его распространения на населенные пункты, пансионаты, дома отдыха, объекты лесозаготовки, торфяные поля;

участки, где возможно наиболее интенсивное развитие пожара (хвойный молодняк, захламленные участки леса, площади пожароопасных культур, временные склады лесоматериалов, торфоразработки и тому подобное);

возможные препятствия, способствующие остановке огня, выгодные для организации защиты рубежи, опорные линии для пуска встречного огня (дороги, просеки, реки, канавы, ручьи, поляны, сырые лощины и тому подобное);

возможность и пути подъезда к кромке леса, границе пожара с целью применения механизированных средств локализации и тушения;

наличие и возможность использования естественных водоисточников;

безопасные места стоянки транспортных средств и пути отхода людей в места укрытия на случай прорыва огня.

282. Данные разведки заносятся на подробную карту-схему местности цветными карандашами.

На карте-схеме указывают границы и направление распространения огня, направление ветра (стрелкой), границы и номера участков с количеством автомобилей и личного состава, месторасположение штаба пожаротушения и резервной техники с личным составом, дополнительные ориентиры, которых нет на карте местности, естественные и искусственные преграды, которые можно использовать для остановки огня.

283. При тушении крупных лесных пожаров РТП:

организует штаб пожаротушения;

назначает начальников участков;

организует связь с находящимися на месте участниками тушением;

выясняет вид и размеры пожара, направление распространения огня, наиболее опасные участки, количество, местонахождение и достаточность на участках задействованных сил и средств;

распределяет по участкам имеющиеся в распоряжении силы и средства пожаротушения;

выясняет и доводит до участников тушения безопасные места стоянки транспортных средств и пути отхода людей в места укрытия на случай прорыва огня;

обеспечивает НУ опытными инструкторами-проводниками из представителей лесного хозяйства, десантников, спасателей.

284. При тушении лесных пожаров основные силы и средства в зависимости от обстановки необходимо сосредоточить со стороны:

населенного пункта, пансионата, дома отдыха;

лесоразработок;

лесного массива;

промышленных и агропромышленных объектов.

285. Для ликвидации лесных пожаров применяются следующие приемы тушения:

при верховых пожарах создание противопожарных разрывов (просек) на пути распространения огня и пуск встречного огня с расстояния, выбранного с учетом скорости развития пожара;

при низовых пожарах подача огнетушащих веществ, захлестывание огня, забрасывание горящей подстилки землей, выжигание лесного покрова около опорной полосы (отжиг) и создание минерализованных полос;

при торфяных пожарах в лесу окапывание канавами до минерального грунта, а также другие действия в соответствии с пунктами 274-277 настоящих Правил.

286. При тушении пожара в местах прохождения линий электропередач следует принять меры по предотвращению поражения личного состава электрическим током.

287. При тушении лесных пожаров в зависимости от скорости распространения огня применяется один из следующих способов:

одновременное тушение всей линии фронта огня или одновременное тушение наиболее опасных очагов на флангах и в тылу с целью создания разрывов и разбивания площади горения на мелкие участки для последующей ликвидации горения на них. Эти способы применяются при тушении пожаров большой площади и наличии достаточного количества рабочей силы;

ликвидация в первую очередь горения в тылу с подветренной стороны и последовательное движение по флангам вперед, к передней линии фронта пожара с большой скоростью, чем распространяется огонь;

тушение с начала кромки леса (передней линии фронта огня) с последующей ликвидацией огня на флангах и с тыла;

тушение пожара в первую очередь с флангов с постепенным ограничением головной части пожара;

при тушении пожаров в горных лесах следует применять отжиг с прокладкой опорных полос. Слабые низовые пожары останавливают методом захлестывания кромки, применением ранцевых лесных опрыскивателей охватывая пожар с флангов и продвигаясь к фронту.

288. Интенсивность лесных пожаров вечером и особенно ночью снижается. РТП необходимо максимально использовать этот период для активного тушения.

289. Отжиг и пуск встречного огня целесообразно осуществлять в дневное время, с участием лесовладельца, перед началом пуска отжига НУ необходимо проверить, не остались ли люди между границей отжига и фронтом пожара.

290. При тушении пожаров в лесах необходимо соблюдать специальные правила:

РТП, НУ при постановке задач указывают личному составу безопасные места, а также пути прохода к этим местам в случае внезапного распространения огня;

в целях недопущения окружения огнем работающего личного состава и автомобилей РТП и НУ организуют постоянное наблюдение за направлением и скоростью его распространения;

личному составу, занятому тушением, необходимо поддерживать зрительную связь между собой, а за группами, ведущими работы в отрыве от формирований, организуется наблюдение и постоянная радиосвязь;

нельзя находиться выше кромки пожара на крутом (круче 200) не горевшем склоне, необходимо иметь в виду, что наиболее опасны сухие лощины между двумя грядами или отрогами, ложбины и распадки с крутым дном, по которым быстро распространяется пожар;

при тушении верховых пожаров, в связи с быстрым скачкообразным распространением огня, личный состав не должен находиться ближе, чем за 250 метров от фронта пожара;

при устройстве заградительных полос с помощью тракторов, бульдозеров и другой техники вблизи работающей техники должен находится тягач на случай вывода отказавшей техники и ее экипажа в безопасное место;

места отдыха и ночлега личного состава должны располагаться не ближе 100 метров от границы локализованной части (кромки) пожара и ограждаться минерализованными (очищенными от горючих материалов) полосами шириной не менее 2 метров (опушки леса на удалении до 200 метров, места вблизи дорог и просек);

ночлег в зоне действующих лесных пожаров запрещен;

на случай внезапного приближения огня следует предусматривать возможность создания новых заградительных полос.

Глава 8. Тушение пожаров на транспорте

Параграф 1. Тушение пожаров подвижных составов на железнодорожном транспорте, на товарных и сортировочных станциях

291. При следовании к месту пожара РТП необходимо уточнить через ЦППС (ПСЧ) у поездного диспетчера:

местонахождение горящего подвижного состава, наличие дорог и подъездов к нему;

принятые меры к расцепке и эвакуации соседних вагонов, поездов;

обесточены ли электроконтактные провода над местом пожара;

выслана ли бригада для снятия остаточного напряжения и маневровый локомотив;

время отправки пожарных и ремонтно-восстановительных поездов к месту пожара.

292. При тушении пожара подвижного состава на железнодорожном транспорте, товарных и сортировочных станциях РТП необходимо:

установить местонахождение подвижного состава, вид горящего груза, принятые меры к расцепке и отводу соседних вагонов, обесточиванию сетей;

до начала тушения в районе прохождения контактных электрических сетей потребовать у диспетчера электрических сетей письменное подтверждение о снятии напряжения;

использовать пути и способы прокладки рукавных линий с учетом движения или маневрирования поездов, осуществляя прокладку рукавных линии, как правило, под рельсами и вдоль путей;

с учетом особенностей железнодорожного транспорта назначить лиц, ответственных за обеспечение техники безопасности;

принять меры к защите личного состава от отравления токсичными веществами;

установить наличие угрозы соседним поездам;

возможность вывода всего состава или отдельных горящих вагонов в безопасное место;

организовать при необходимости защиту и отвод не горящих вагонов из состава или смежных путей из опасной зоны, в первую очередь вагонов с людьми, взрывчатыми и отравляющими грузами, цистерн с ЛВЖ и ГЖ;

при недостатке воды затребовать подачу железнодорожных цистерн с водой.

293. При пожарах в подвижном составе на перегонах (в пути следования) потребовать у соответствующих служб железной дороги отправки к месту пожара маневровых локомотивов, пожарных ремонтно-восстановительных поездов, платформ для погрузки пожарных автомобилей, доставки автомобилей и цистерн с водой к месту пожара, обесточивания электрической сети и снятия остаточного напряжения с контактных проводов.

Параграф 2. Тушение пожаров в подземных сооружениях метрополитена

294. При разведке пожара, кроме выполнения общих задач, необходимо установить:

местонахождения подвижного состава, наличие в нем людей, кратчайшие пути и способы их эвакуации;

путь продвижения к очагу пожара;

возможность использования внутреннего противопожарного водоснабжения, а также специальных устройств, систем вентиляции для предотвращения распространения огня и продуктов горения;

наличие угрозы распространения огня из подземных сооружений метрополитена в наземные.

295. При тушении пожара в подземных сооружениях метрополитена РТП необходимо:

организовать оперативный штаб на пожаре, включив в его состав ответственных представителей метрополитена;

для обеспечения координации действий всех служб, управления силами и средствами на пожаре создать группы штаба на смежных станциях;

разведку провести несколькими разведывательными группами в различных направлениях;

немедленно организовать эвакуацию и спасение людей, используя для этого путевые, эскалаторные, вентиляционные и переходные тоннели в первую очередь используя эвакуационные пути, расположенные ниже уровня (отметки) помещений, где происходит горение, и переходы на другие станции;

принять меры к отключению силовых устройств, установок и кабелей;

тушение пожаров в тоннелях и помещениях станций, где имеются установки под высоким напряжением, осуществлять после остановки движения поездов, снятия напряжения с контактного рельса, отключения электроустановок, их заземления и оформления письменного допуска;

для безопасной эвакуации пассажиров, ограничения распространения огня, удаления дыма определить и организовать совместно со службой метрополитена необходимый режим вентиляции;

для предотвращения быстрого распространения пламени по подвижному составу подавать пену внутрь вагонов, организовав вывод не горящих вагонов из опасной зоны;

направлять одни отделения ГДЗС для прокладки магистральных рукавных линий до разветвления, другие для прокладки рабочих рукавных линий от рукавного разветвления до очага пожара и от внутреннего противопожарного водоснабжения;

магистральные линии прокладывать по одному из эскалаторов, используя остальные для эвакуации пассажиров и передвижения личного состава.

296. Для тушения пожара в подвижном составе, находящемся в тоннеле, подачу огнетушащих веществ к очагу горения необходимо организовывать со стороны движения вентиляционного потока.

297. На тушение пожара необходимо подавать ручные водяные и пенные стволы, для защиты личного состава использовать водяные завесы в виде распыленных струй.

Для тушения пожаров в эскалаторных наклонных тоннелях, в под платформенных помещениях, кабельных тоннелях и в совмещенных тягово-понизительных подстанциях необходимо применять пену.

298. Для проведения разведки, АСР и тушения пожара в подземных помещениях (путевые тоннели, тупики, совмещенные тягово-понизительные подстанции) использовать СИЗОД со сроком защитного действия не менее 4 часов. СИЗОД с меньшим сроком защитного действия использовать при проведении работ в помещениях, расположенных в пределах подземных вестибюлей и посадочных платформ, а также в тоннелях на расстоянии не более 200 метров от станции. Создать (на станции, в тоннеле) КПП ГДЗС, где сосредоточить резервные отделения ГДЗС, резерв СИЗОД, приборов освещения и так далее.

299. В качестве средств связи в зависимости от обстановки необходимо использовать местную телефонную связь и установки громкоговорящего оповещения метрополитена, средства связи, имеющиеся на вооружении спасательной службы, в том числе и мегафоны.

Параграф 3. Тушение пожаров летательных аппаратов на земле

300. При тушении пожаров летательных аппаратов РТП необходимо:

сосредоточить необходимое количество сил и средств совместно с отраслевой службой у взлетно-посадочной полосы при аварийной посадке летательного аппарата, подготовить средства индивидуальной защиты личного состава (теплоотражательные костюмы, СИЗОД);

организовать взаимодействие с руководителем полетов и службой авиационной безопасности аэропорта;

в минимально короткий срок организовать эвакуацию пассажиров из летательного аппарата в безопасное место;

в первую очередь ликвидировать горение топлива под фюзеляжем в районе эвакуационных дверей и люков, применяя для этих целей пену, порошок или мощные водяные струи и одновременно охлаждая корпус летательного аппарата;

организовать вскрытие основных и аварийных люков, а в необходимых случаях обшивки корпуса, в специально обозначенных на корпусе местах;

для предотвращения быстрого распространения пожара по корпусу подавать огнетушащие вещества в первую очередь в наиболее важные части летательного аппарата (двигатели, гондолы двигателей, кабину пилотов и фюзеляж), а также на участки, где возможны взрывы баллонов и топливных баков;

ликвидировать горение топлива под летательным аппаратом при сильном ветре водяными струями путем смыва его с бетона на грунт или в ливневую канализацию, а при отсутствии ветра путем покрытия поверхности разлившегося топлива пеной, хладоном, порошком или двуокисью углерода;

тушить горящие шасси сплошными струями раствора-пенообразователя в воде из ручных стволов с большим расходом воды со снятыми насадками при напоре, необходимом для смывания расплавленного магниевого сплава и обеспечить работу ствольщиков в теплоотражательных костюмах на безопасном расстоянии от места горения;

производить ликвидацию горения внутри двигателей пеной, порошками, двуокисью углерода, хладоном или составом галоидированных углеводородов, огнетушащие вещества подавать через входное устройство, сопло двигателя и (или) гондолу;

развернуть с помощью тягачей летательный аппарат в целях ограничения распространения огня по ветру;

при пожаре летательных аппаратов на стоянке производить охлаждение водяными струями соседних не горящих аппаратов и организовать их немедленный вывоз в безопасную зону.

301. При тушении пожаров летательных аппаратов в ангарах и на стоянках необходимо:

использовать стационарные установки пожаротушения;

подавать мощные водяные струи для охлаждения несущих конструкций ангара;

использовать для подачи пожарных стволов стремянки, стапели, трапы и пожарные лестницы.

Параграф 4. Тушение пожаров морских и речных судов в портах, доках и затонах

302. При тушении пожара на морских и речных судах в портах, доках и затонах РТП необходимо:

согласовать действия с капитаном судна, администрацией порта, пароходства;

поддерживать постоянную связь с диспетчером порта, караванным капитаном, с оперативным штабом пожаротушения и спасательными судами;

выяснить наличие и возможность использования при тушении пожара, спасении людей и эвакуации грузов судовых механизмов, а также портальных кранов;

определить необходимость отвода горящего судна от других судов или береговых сооружений, отвода других судов от горящего;

для тушения пожара в трюме, машинно-котельном отделении и других помещениях использовать пену, распыленную водой, а также пар от судовой пароустановки или соседнего судна;

потребовать от капитана судна задействовать имеющиеся на судне устройства, предупреждающие распространение огня и дыма;

при открытом горении палубной надстройки с учетом направления ветра развернуть судно так, чтобы огонь не распространялся по нему;

установить наблюдение за устойчивостью судна (его креном, осадкой и тому подобном), при необходимости организовать откачку воды из трюма;

использовать плавучие средства для подачи и буксировки горящего или соседних судов.

303. При тушении пожаров на нефтеналивных судах (танкерах) РТП, кроме того, необходимо:

уточнить вид нефтепродуктов и степень заполнения ими танков;

остановить все работы по наливу или откачке нефтепродуктов;

удалить из танков сливно-наливные устройства и задраить крышки люков, не горящих танков;

организовать охлаждение горящих танков, палубы и бортов судна;

заполнить по возможности пустые танки водой или инертными газами;

пожарные автомобили и плавучие средства располагать вверху по течению реки от горящего судна;

в случае деформации стенок танков и растекания ГЖ по поверхности воды подавать мощные водяные струи, приняв меры по защите судов и береговых построек;

для предотвращения растекания ЛВЖ и ГЖ по акватории организовать боновые заграждения;

подготовку и проведение пенной атаки проводить в соответствии с пунктами 247-249 настоящих Правил.

Параграф 5. Тушение пожаров в гаражах, троллейбусных и трамвайных парках

304. При тушении пожара в гараже, троллейбусном или трамвайном парке РТП необходимо:

одновременно с тушением здания подавать пожарные стволы на защиту транспортных средств;

предупреждать взрывы бензобаков;

при необходимости применять пенные средства тушения;

прокладывать магистральные и рабочие рукавные линии в трамвайных депо с учетом движения трамваев вдоль путей и под рельсами;

организовать и обеспечить эвакуацию транспортных средств из помещений при помощи водителей, обслуживающего персонала, членов противопожарных формирований, используя тягачи и тракторы;

при отсутствии последних организовать вывод транспортных средств своим ходом или вручную.

305. Пожары в подземных гаражах характеризуются быстрым распространением огня в вышерасположенные и нижерасположенные этажи, сложностью подачи средств тушения, особенно в нижние этажи.

306. При тушении пожаров в подземных гаражах РТП необходимо:

одновременно с тушением организовать эвакуацию автотранспорта;

тушение начинать с верхнего горящего этажа и по мере ликвидации горения продвигаться в нижерасположенные этажи;

проводить интенсивное охлаждение конструкций, особенно покрытий, колонн и удаление дыма.

Глава 9. Тушение пожаров в сельских населенных пунктах

307. Для тушения пожаров в сельской местности используются пожарные автомобили и мотопомпы, а также приспособленная сельскохозяйственная техника.

308. При тушении пожара в сельском населенном пункте РТП необходимо:

через дежурного по органу внутренних дел, местный узел связи или ПСЧ организовать своевременный вызов сил и средств, предусмотренных районным планом, сообщить о пожаре в ЦППС;

одновременно с принятием мер по предупреждению распространения огня организовать спасение людей, эвакуацию животных и материальных ценностей;

использовать тракторы, бульдозеры и другую технику для создания разрывов на путях возможного распространения огня;

выставить постовых из членов противопожарных формирований и населения с огнетушителями и ведрами с водой при угрозе новых очагов горения;

мобилизовать через местные исполнительные органы добровольные противопожарные формирования, администрацию хозяйств на тушение распространившихся пожаров технику объектов хозяйствования и населения.

309. При тушении пожаров в животноводческих помещениях РТП необходимо:

принять меры к эвакуации животных и ввести пожарные стволы на тушение и защиту путей эвакуации, для освобождения животных от привязи привлекать обслуживающий персонал, членов противопожарных формирований для ускорения эвакуации скота использовать струи воды, которые подавать на животных, находящихся в дальней от выхода стороне;

организовать защиту соседних объектов.

310. При тушении льнотресты, сена, соломы в скирдах, стогах и на складах грубых кормов РТП необходимо:

на тушение открытого пламени подать распыленные струи воды;

произвести разборку, тушение горящих и защиту соседних скирд, стогов силами населения, членов противопожарных формирований с помощью сельскохозяйственной техники;

при пожарах на пунктах обработки льна отключить пневмотранспорт и агрегаты активного вентилирования скирд;

после ликвидации пожара для предотвращения возможных повторных загорании организовать дежурство членов противопожарных формирований со средствами пожаротушения.

311. При пожарах в складах гербицидов, ядохимикатов и удобрений РТП необходимо:

точно установить наименование и количество хранящихся веществ;

привлечь к работе специалистов, хорошо знающих свойство ядохимикатов, и в процессе тушения постоянно консультироваться с ними;

назначить ответственное лицо за технику безопасности и организовать пункт первой медицинской помощи;

применять огнетушащие вещества и способы тушения с учетом хранящихся веществ;

при тушении ядохимикатов водой предусмотреть сток в места безопасные для людей и животных;

позиции ствольщиков выбирать по возможности с наветренной стороны;

обеспечить личный состав, работающий внутри помещений, СИЗОД, предназначенными для данной среды;

эвакуировать людей и животных при образовании облака с подветренной стороны, движущегося в сторону жилых строений и животноводческих построек, организовать его осаждение путем подачи распыленных струй воды;

вызвать санитарно-эпидемиологическую службу для контроля за концентрацией токсичных веществ в продуктах горения во время пожара и контрольных замеров после его ликвидации;

по окончании тушения направить всех участников в медицинское учреждение для осмотра;

провести дегазацию пожарных автомобилей и ПТВ, применявшегося на пожаре.

312. При тушении пожаров хлеба на корню и в валках РТП необходимо:

в зависимости от размера пожара, скорости ветра и наличия сил и средств применять следующие способы ликвидации пожара: захлестывание метлами, увлажнение растительного покрова перед фронтом огня с помощью пожарных автоцистерн, бензовозов, автожижеразбрасывателей и другой техники, создание заградительных полос путем опашки тракторными плугами;

сосредоточить силы и средства для прекращения распространения огня и ликвидации угрозы людям, механизированным токам, населенным пунктам, производственным и животноводческим строениям;

в ходе тушения постоянно контролировать направление ветра и при изменении производить перестановку сил и средств.

Глава 10. Тушение пожаров, ликвидация аварий на объектах, в производстве которых используются вирусные инфекции

313. При ликвидации пожара, аварии на объектах с наличием вирусных инфекций РТП необходимо:

сообщить в санитарно-эпидемиологическую службу о происшедшем пожаре, аварии;

совместно со специалистами учреждения и санитарно-эпидемиологической службы установить вид инфекции, возможность работы личного состава по тушению пожара и ликвидации аварий;

создать оперативный штаб на пожаре, аварии независимо от их размеров и количества работающих подразделений, в составе которого включить специалистов учреждения и санитарно-эпидемиологической службы для оперативного выяснения обстановки и консультации по вопросам пожаротушения;

организовать через администрацию объекта контрольный пункт санитарной обработки и медицинской помощи личному составу противопожарной службы;

работы выполнять с привлечением минимального количества личного состава, обеспечив их изолирующими противогазами, защитной одеждой;

создать резерв сил и средств, звеньев ГДЗС, защитной одежды, который должен находиться вне зоны заражения;

выставить у входа в зону заражения пост безопасности, возглавляемый лицом среднего начальствующего состава;

организовать оцепление места пожара, аварии с целью недопущения посторонних лиц в зону заражения.

314. После пожара, аварии РТП необходимо:

организовать санитарную обработку личного состава, работавшего в опасной зоне и выходной контроль;

провести дезактивацию боевой одежды, ПТВ, пожарных автомобилей.

Приложение 1 к Правилам организации тушения пожаров

Сноска. Приложение 1 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Примерный табель задач пожарного расчета отделения на автоцистерне

Состав пожарного расчета	Пожарно-техническое вооружение, принимаемое при заступлении на дежурство	Первоначальные действия по тревоге	Основные обязанности расчета при работе
Командир отделения	Принимает носимую радиостанцию, видеорегистратор (экшн-камеру), электрофонари, планшет и справочник водоисточников, средства индивидуальной защиты органов дыхания (далее-СИЗОД), резервный СИЗОД, спасательную веревку, переносные и возимые мотопомпы, электрогенераторы, механизированные инструменты с гидроприводом (насосные станции, ножницы, разжимные и подъемные устройства, домкраты), с пневмоприводом (пневмодомкраты, баллоны).	Надевает боевую одежду и снаряжение, получает путевку, оперативный план или карточку пожаротушения, следит за посадкой личного состава в автомобиль, садится в кабину рядом с водителем, объявляет адрес и дает команду на выезд, уточняет по справочнику расположение ближайших водоисточников, включает видеорегистратор (экшн-камеру).	Руководит работой отделения по спасанию людей, тушению пожара и эвакуации имущества, проводит разведку, возглавляет звено газодымозащитной службы (далее-ГДЗС), устанавливает автоцистерну (далее-АЦ) на пожарный гидрант.
Пожарный-спасатель № 1 (старший пожарный-спасатель)	Принимает все стволы все виды стволов, механизированные инструменты с электроприводом (электропила), с мотоприводом (бензорез, бензопила), электрозащитные средства (перчатки резиновые диэлектрические, ножницы для резки электропроводов с изолированными ручками, галоши (боты) резиновые диэлектрические, коврик резиновый диэлектрический, переносные заземлители).	Надевает боевую одежду и снаряжение, открывает ворота гаража, садится в автомобиль с левой стороны, берет ствол, спасательную веревку, рукавную задержку и фонарь (ночью).	Прокладывает магистральную или рабочую линию, работает со стволом, выполняет работу по спасанию людей, вскрытию и разборке конструкций.
Пожарный-спасатель № 2	Принимает напорные рукава d-51, 66, 77 мм, рукавные задержки и зажимы. Теплоотражательный костюм, костюм химической защиты, легкий защитный костюм типа "Л-1", покрывало спасательное, полотно огнезащитное.	Надевает боевую одежду и снаряжение, открывает ворота гаража, садится в автомобиль с правой стороны, надевает ствол, фонарь (ночью) и берет рукавную задержку.	Прокладывает магистральную или рабочую линию, работает со стволом. С пожарным № 3 переносит и устанавливает выдвижную 3-х коленную лестницу, работает с инструментов для резки электропроводов, выполняет работу по спасанию людей, вскрытию и разборке конструкций.
Пожарный-спасатель № 3	Принимает все лестницы, ручной немеханизированный инструмент (багры, ломы, топоры, пилы, лопаты, вилы, крюк, ведро, лом "Хулиган", ведро, кирка, кувалда), путевой шпагат, чемодан поста безопасности (тросс-сцепку, журнал учета работы звеньев ГДЗС, фонарь, часы, сигнализаторы и т.д.), спасательный колпак, СИЗОД.	Надевает боевую одежду и снаряжение, садится в автомобиль вторым слева и берет ствол.	Помогает прокладывать магистральную линию, устанавливает разветвление, с пожарным № 2, переносит и устанавливает 3-х коленную лестницу, остается на посту безопасности, работает шанцевым инструментом, разбирает конструкции, эвакуирует людей, освещает место работы, работает со стволом.
Пожарный-спасатель № 4	Принимает всасывающие и напорно-всасывающие рукава, всасывающую сетку, водосборник, напорные рукава d - 77 мм длиной 4,5 м для работы от пожарного гидранта (далее-ПГ), переходные головки, пожарную колонку, гидроэлеватор, разветвления, ключ торцовый для открывания гидрантов, крюк для открывания крышки колодца ПГ, ключи для соединения всасывающих рукавов и напорных, рукавные мостики.	Надевает боевую одежду и снаряжение садится в автомобиль вторым справа и берет рукавную задержку.	Вместе с водителем устанавливает автомобиль на водоисточник, прокладывает магистральную линию, работает на разветвлении, выполняет работы по спасанию людей, вскрытию и разборке конструкций, устанавливает рукавные мостики, устанавливает эжектор (гидроэлеватор).
Водитель-сотрудник ПА (старший водитель-сотрудник ПА, старший инструктор по вождению ПА)	Принимает автомобиль (двигатель, системы питания, смазки, охлаждения, сцепления, электрооборудования, механизмы управления, силовую передачу и ходовую часть, кузов, раму и оперение, пожарный насос), шоферской инструмент, медицинскую аптечку, автомобильную радиостанцию, буксировочный трос, паяльную лампу, противооткатные упоры, знак аварийной остановки, мачты освещения, комплект инструментов для обслуживания, светоотражающий жилет водителя, видеорегистратор (экшн-камера), горюче смазочных материалов (далее-ГСМ), наличие воды и пенообразователя, огнетушитель.	Садится в автомобиль, заводит двигатель, через зеркала заднего обзора убеждается в отсутствии помех при выезде, включает видеорегистратор (экшн-камеру), по указанию командира отделения (начальника караула, старшего инженера) выезжает из гаража.	С пожарным № 4 устанавливает автомобиль на водоисточник, переключает работу двигателя на насос, работает на насосе, обеспечивает бесперебойную подачу воды (пенообразователя) в рукавную линию, проводит техническое обслуживание на пожаре.

Примерный табель пожарного расчета на пожарном мотоцикле

Состав пожарного расчета	Пожарно-техническое вооружение, принимаемое при заступлении на дежурство	Первоначальные действия по тревоге	Основные обязанности расчета при работе
Пожарный-спасатель мотоциклист №1	Принимает средства связи и сигнализации, ранцевые установки пожаротушения, гидравлические аварийно-спасательные инструменты, огнетушители, аптечку первой медицинской помощи, спасательную веревку, топор, ножницы для резки электропроводов, лом "Хулиган", фонарь, спасательный колпак, сигнально - громкоговорящее устройство (далее-СГУ), GPS-навигации, пожарный мотоцикл и инструменты для его технического обслуживания.	Надевает специальную одежду и снаряжение, получает путевку для выезда, садится на пожарный мотоцикл, запускает двигатель, включает видеорегистратор (экшн-камеру), по готовности пожарного мотоциклиста №2 выезжает из гаража.	Берет с собой лом "Хулиган", фонарь, радиостанцию и спасательный колпак. До прибытия старших должностных лиц к месту вызова (пожара), руководит и выполняет работу по спасанию и эвакуацию людей, тушению пожара и эвакуации имущества, деблокированию пострадавших в дорожно транспортном происшествии, проводит разведку и оценивает обстановку, определяет решающее направление и необходимое количество сил и средств, передает информацию в центр оперативного управления силами и средствами или пункт связи части. Проводит работы по вскрытию дверей и разборке конструкций.
Пожарный-спасатель мотоциклист №2		Надевает специальную одежду и снаряжение, открывает ворота гаража, садится на пожарный мотоцикл, запускает двигатель, включает видеорегистратор (экшн-камеру), сообщает о готовности и следует за пожарным мотоциклистом №1.	Берет с собой спасательную веревку, радиостанцию, спасательный колпак, гидравлический аварийно-спасательный инструмент. Вместе с пожарным-спасателем мотоциклистом №1 проводит разведку, выполняет работу по спасанию людей, тушению пожаров ранцевыми установками пожаротушения, вскрытию дверей и разборке конструкций, деблокированию пострадавших в дорожно транспортном происшествии и оказывает первую помощь пострадавшим.
примечание: Порядок заступления на дежурство мотоциклетного экипажа определяется приказом начальника государственного учреждения "Служба пожаротушения и аварийно-спасательных работ". Заступления на дежурство осуществляется расчетом из двух экипажей, при этом мотоциклетным экипажем в период дежурства производится патрулирование городских улиц по заданному маршруту и принимает участие в обеспечении пожарной безопасности.

Приложение 2 к Правилам организации тушения пожаров

Путевка выезда дежурного караула пожарной части
(специализированной пожарной части)
№ ______ _______________________________ на пожар

Сноска. Приложение 2 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

1. Адрес объекта вызова _______________________________________________
2. Наименование объекта ______________________________________________
3. Иные сведения о местонахождения объекта (заполняется при необходимости)
____________________________________________________________________
4. Что и где горит (или иные сведения о чрезвычайных ситуациях)
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
5. На каком этаже (или в подвале) чрезвычайная ситуация __________________
6. Этажность (или высота) здания _______________________________________
7. Наличие угрозы людям ______________________________________________
8. Фамилия, № телефона и адрес сообщившего ____________________________
_____________________________________________________________________
9. Время принятия сообщения о чрезвычайной ситуации ______ час. ____ мин.
10. Время возвращения в пожарную часть/специализированную пожарную часть
_____ час. _____ мин.
_______________________________________________________________
(фамилия инициалы, подпись дежурного диспетчера (радиотелефониста)
"____" ____________ 20__ г.
Примечание: отсутствие сведений о том, что горит и данных о заявителе не может
задержать выезд караула на пожар.
Путевка выписывается на все выезда за пределы территории подразделения.

Приложение 3 к Правилам организации тушения пожаров

Сноска. Приложение 3 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Раздел 1. Таблицы подаваемых огнетушащих веществ, физико-химические свойства

Глава 1. Огнетушащие средства, применяемые для тушения веществ и материалов

Таблица 1

1	Огнетушащие средства охлаждения	вода, раствор воды со смачивателем, твердый диоксид углерода (углекислота в снегообразном виде), водные растворы солей
2	Огнетушащие средства изоляций	огнетушащие пены: химическая, воздушно-механическая; огнетушащие порошковые составы (далее - ОПС); ПС, ПСБ-3, СИ-2, П-1А; негорючие сыпучие вещества: песок, земля, шлаки, флюсы, графит; листовые материалы, покрывала, щиты
3	Огнетушащие средства разбавления	инертные газы: диоксид углерода, азот, аргон, дымовые газы, водяной пар, тонкораспыленная вода, газоводяные смеси, продукты взрыва ВВ, летучие ингибиторы, образующиеся при разложении галоидоуглеводородов
4	Огнетушащие средства химического торможения реакции горения	галоидоглеводороды, бромистый этил, хладоны 114В2 (тетрафтордибромэтан) и 13В1 (трифторбромэтан); составы на основе галоидоуглеводородов 3,5; 4НД; 7; БМ, БФ-1, БФ-2;водобромэтиловые растворы (эмульсии); огнетушащие порошковые составы

Глава 2. Вещества и материалы, при тушении которых опасно применять воду и другие огнетушащие средства на ее основе

Таблица 2

№ п/п	Вещество, материал	Степень опасности
1.	Азид свинца	взрывается при увеличении влажности до 30%
2.	Алюминий, магний, цинк, цинковая пыль	при горении разлагают воду на кислород и водород
3.	Битум	подача компактных струй воды ведет к выбросу и усилению горения
4.	Гидриды щелочных и щелочноземельных металлов	реагируют с водой с выделением водорода, возможен взрыв
5.	Гидросульфит натрия	самовозгорается от удара водяной струи
6.	Гремучая ртуть	взрывается от удара водяной струи
7.	Железо кремнистое (ферросилиций)	выделяется фосфористый водород, самовоспламеняющийся на воздухе
8.	Кальций и натрий (фосфористые)	реагируют с водой с выделением фосфористого водорода, самовоспламеняющегося на воздухе
9.	Калий, кальций, натрий, рубидий, цезий металлические	реагирует с водой с выделением водорода, возможен взрыв
10.	Калий и натрий (перекиси)	при попадании воды возможен взрывообразный выброс с усилением горения
11.	Карбиды алюминия, бария и кальция	разлагаются с выделением горючих газов, возможен взрыв
12.	Карбиды щелочных металлов	при контакте с водой взрываются
13.	Магний и его сплавы	при горении разлагают воду на водород и кислород
14.	Натрий сернистый и гидросернокислый	сильно разогревается (свыше 4000С), может вызывать возгорание горючих веществ, а также ожог при попадании на кожу, сопровождающийся труднозаживающими язвами
15.	Негашеная известь	реагирует с водой с выделением большого количества тепла
16.	Нитроглицерин	взрывается от удара струи воды
17.	Селитра	подача струй воды в расплав ведет к сильному взрывообразному выбросу к усилению горения
18.	Серный ангидрид	при попадании воды возможен взрывообразный выброс
19.	Сесквилхлорид	взаимодействует с водой с образованием взрыва
20.	Силаны	реагируют с водой с выделением водородистого кремния, самовоспламеняющегося на воздухе
21.	Термит, титан и его сплавы, титан четыреххлористый, электрон	реагируют с водой с выделением большого количества теплоты, разлагают воду на кислород и водород
22.	Триэтилалюминий и хлорсульфоновая кислота	реагируют с водой с образованием взрыва
23.	Цианид натрия	не горючий, но образует горючий газ при контакте с водой или влажным воздухом. При пожаре выделяет раздражающие или токсичные пары (или газы) выделение синильной кислоты (цианистого водорода - взрывоопасно).

Глава 3. Огнетушащие средства, допустимые к применению при тушении пожаров различных веществ и материалов

Таблица 3

№ п/п	Горючее вещество и материал	Огнетушащие средства, допустимые к применению
1.	Азотная кислота	Вода, известь, ингибиторы
2.	Азотнокислый калий и натрий	Вода, ингибиторы ОПС, инертные газы
3.	Алюминиевая пудра (порошок)	Ингибиторы, сухой песок, асбест
4.	Аммиак	Водяной пар
5.	Амилацетат	Пены, ОПС, инертные газы, ингибиторы, песок
6.	Аммоний азотнокислый и марганцево кислый	Вода, ингибиторы
7.	Анилин	Пены, ОПС, ингибиторы, инертные газы, песок
8.	Асфальт	Вода в любом агрегатном состоянии, пены
9.	Ацетилен	Водяной пар
10.	Ацетон	Химическая пена, воздушно механическая пена на основе ПО-1С, ингибиторы, инертные газы, водяной пар
11.	Аммонит	Вода, водные растворы смачивателей
12.	Бензол	Пены, ингибиторы, инертные газы
13.	Бром	Растворы едкой щелочи
14.	Бром ацетилен	Инертные газы
15.	Бумага	Пригодны любые огнетушащие средства
16.	Боеприпасы, взрывчатые вещества в штабелях	Тонкораспыленная вода
17.	Вазелин	Пены, ОПС, распыленная вода, песок
18.	Волокна (вискозное и лавсан)	Вода, водные растворы смачивателей, пены
19.	Водород	Водяной пар, инертные газы
20.	Водород перекись	Вода
21.	Гудрон	Вода в любом агрегатном состоянии, пены, ОПС
22.	Гексаметилентетрамина	Вода, водные растворы смачивателей
23.	Граммонит	Вода, водные растворы смачивателей
24.	Древесина	Пригодны любые огнетушащие средства
25.	Калий металлический	ОПС, ингибиторы, сухой песок
26.	Кальций	ОПС, ингибиторы, сухой песок, кальцинированная сода
27.	Камфара	Вода, ОПС, песок
28.	Карбид кальция	ОПС, сухой песок, ингибиторы
29.	Каучук	Вода, водяные растворы смачивателей
30.	Клей резиновый	Распыленная вода, пены, ОПС, инертные газы, ингибиторы
31.	Коллодий	Пены, ОПС, песок
32.	Магний	ОПС, сухой графит, кальцинированная сода
33.	Метан	Водяной пар, инертные газы
34.	Аммиачная, кальциевая, натриевая селитры	Вода, ОПС
35.	Натрий металлический	ОПС, ингибиторы, сухой песок, кальцинированная вода
36.	Нафталин	Распыленная вода, пены, ОПС, инертные газы
37.	Нефть и нефтепродукты: бензин, керосин, мазуты, масла, дизельное топливо и другие, олифа, растительные масла	Пены, ОПС, тонкораспыленная вода
38.	Парафин	Вода в любых агрегатных состояниях, ОПС, пены, песок, инертные газы
39.	Пластмассы	Обильное количество воды, ОПС
40.	Резина и резинотехнические изделия	Вода, водные растворы смачивателей, ОПС, пены
41.	Сажа	Распыленная вода, водяные растворы смачивателей, пены
42.	Сено, солома	Вода в любом агрегатном состоянии, водные растворы смачивателей, пены
43.	Сера	Вода, пены, ОПС, мокрый песок
44.	Сероводород	Водяной пар, инертные газы, ингибиторы
45.	Сероуглерод	Вода в любом агрегатном состоянии, пены, водяной пар, ОПС
46.	Скипидар	Пены, ОПС, тонкораспыленная вода
47.	Спирт этиловый	Химическая пена, воздушно-механическая пена средней кратности на основе ПО-1С с предварительным разбавлением спирта до 70%, воздушно-механическая пена средней кратности на основе других пенообразователей с предварительным разбавлением спирта до 50 %, ОПС, ингибиторы, обычная вода с разбавлением спирта до негорючей концентрации 28 %
48.	Табак	Вода в любом агрегатном состоянии
49.	Термит	Вода, ОПС, песок
50.	Толь	Пригодны любые огнетушащие средства
51.	Тротил	Вода, водные растворы смачивателей
52.	Уголь каменный	Вода в любом агрегатном состоянии, водные растворы, смачивателей, пены
53.	Уголь в порошке	Распыленная вода, водные растворы смачивателей, пены
54.	Уксусная кислота	Распыленная вода, ОПС, пены, инертные газы
55.	Фосфор красный и желтый, формальдегид	Вода, ОПС, мокрый песок, пены, инертный газ, ингибиторы
56.	Фтор	Инертные газы
57.	Хлор	Водяной пар, инертные газы
58.	Целлулоид	Обильное количество воды, ОПС
59.	Целлофан	Вода
60.	Цинковая пыль	ОПС, песок, ингибиторы, негорючие газы
61.	Хлопок	Вода, водные растворы смачивателей, пены
62.	Электрон	ОПС, сухой песок
63.	Этилен	Инертные газы, ингибиторы
64.	Эфир этиловый	Пены, ОПС, ингибиторы
Ядохимикаты:
65.	Гексохлоран 16%-ный	Тонкораспыленная вода
66.	ДНОК 40%-ный	Обильное количество воды, не допускается высыхание препарата
67.	Дихлорэтан (технический )	Тонкораспыленная вода, пены
68.	Карбофос 30%-ный	Тонкораспыленная вода, водные растворы смачивателей, пены
69.	Метафос 30%-ный	Вода, пены
70.	Метилмеркаптофрос 30-%-ный	Распыленная вода, пены
71.	Севин 85%-ный	Пены
72.	Фозалон 35%-ный	ОПС, пены, инертные газы
73.	Хлорпикрин	Пены, водные растворы смачивателей
74.	Хлорофос технический 80%-ный	Вода, пены
75.	ТМТД 80%-ный	Распыленная вода, пены
76.	Цинеб 80%-ный	Пены, ОПС
77.	Бутифос 70%-ный	Тонкораспыленная вода
78.	2,4 – Д бутиловый эфир 34 – 72%-ный	Тонкораспыленная вода, пены, инертные газы
79.	Дихлормочевина 50%-ная	Вода
80.	Линурон 50%-ный	Пены
81.	Суркопур 36%-ный	ОПС, тонкораспыленная вода, пены
82.	Симазин 50%-ный	Тонкораспыленная вода
83.	Цианамид кальция	ОПС, песок, инертные газы
84.	Цианид натрия	песок, кошма, асбестовое полотно

Раздел 2. Скорость распространения горения

Глава 1. Скорость распространения горения (зданий)

Таблица 4

1.	Административные здания	1,0-1,5
2.	Библиотеки, книгохранилища, архивохранилища	0,5-1,0
3.	Деревообрабатывающие предприятия:
4.	Лесопильные цехи (здания I, II, III степени огнестойкости)	1,0-3,0
5.	то же, здания IV и V степени огнестойкости	2,0-5,0
6.	Сушилки	2,0-2,5
7.	Заготовительные цеха	1,0-1,5
8.	Производства фанеры	0,8-1,5
9.	Помещения других цехов	0,8-1,5
10.	Жилые дома	0,5-0,8
11.	Коридоры и галереи	4,0-5,0
12.	Кабельные сооружения (горение кабелей)	0,8-1,1
13.	Музеи и выставки	1,0-1,5
14.	Предприятия текстильной промышленности:
15.	Помещения текстильного производства	0,5-1,0
16.	то же, при наличии на конструкциях слоя пыли	1,0-2,0
17.	Волокнистые материалы во взрыхленном состоянии	7,0-8,0
18.	Сгораемые покрытия цехов большой площади	1,7-3,2
19.	Сгораемые конструкции крыш и чердаков	1,5-2,0
20.	Сушильные отделения кожзаводов	1,5-2,2
Склады:
21.	торфа в штабелях	0,8-1,0
22.	льноволокна	3,0-5,6
23.	текстильных изделий	0,3-0,4
24.	бумаги в рулонах	0,2-0,3
25.	резинотехнических изделий в зданиях	0,4-1,0
26.	резинотехнических изделий (штабеля на открытой площадке)	1,0-1,2
27.	каучука	0,6-1,0
Лесопиломатериалов:
28.	круглого леса в штабелях	0,4-1,0
29.	пиломатериалов (досок) в штабелях при влажности,%:
30.	до 16	4,0
31.	16-18	2,3
32.	18-20	1,6
33.	20-30	1,2
34.	более 30	1,0
35.	куч балансовый древесины при влажности, %:
36.	до 40	0,6-1,0
37.	более 40	0,15-0,2
38.	Сельские населенные пункты:
39.	жилая зона при плотной застройке зданиями V степени огнестойкости, сухой погоде и сильном ветре	20-25
40.	соломенные крыши зданий	2,0-4,0
41.	подстилка в животноводческих помещениях	1,5-4,0
42.	театры и дворцы культуры (сцены)	1,0-3,0
43.	типографии	0,5-0,8
44.	торговые предприятия, склады и базы товароматериальных ценностей	0,5-1,2
45.	холодильники	0,5-0,7
46.	школы, лечебные учреждения:
47.	здания I и II степени огнестойкости	0,6-1,0
48.	III и IV	2,0-3,0

Глава 2. Скорость распространения горения (лесных массивов)

Таблица 5

№ п/п	Лесные массивы (скорость ветра 7-10 м/с и влажность 40%)
1.	рада-сосняк сфагновый	до 1,4
2.	ельник-долгомошник и зеленомошник	˃4,2
3.	сосняк – зеленомошник (ягодник)	˃14,2
4.	сосняк-бор-белмошник	˃18,0
5.	Растительность, лесная подстилка, подрост, древостой при верховых пожарах и скорости ветра, м/с:
6.	8…9	˃42
7.	10…12	˃83
8.	То же, по кромке на флангах и в тылу при скорости ветра, м/с:
9.	8…9	4-7
10.	10…12	8-14
11.	Фрезерный торф (на полях добычи) при скорости ветра, м/с:
12.	10…14	8,0-10
13.	18…20	18-20

Глава 3. Скорость распространения горения транспорт

Таблица 6

№ п/п	Объекты транспорта
1.	гаражи, трамвайные и троллейбусные депо	0,5-1,0
2.	ремонтные залы ангаров	1,0-1,5
3.	морские и речные суда
4.	сгораемая надстройка при внутреннем пожаре	1,2-2,7
5.	то же, при наружном пожаре	2,0-6,0
6.	внутренние пожары при наличии синтетической отделки и открытых проемов	1,0-2,0

Раздел 3. Интенсивность (воды)

Глава 1. Интенсивность подачи воды при тушении пожаров, л/(м²с)

Таблица 7

№ п/п	Здания и сооружения
1.	Административные здания:
2.	I…III степени огнестойкости	0,06
3.	IV	0,10
4.	V	0,15
5.	Подвальные помещения	0,10
6.	Чердачные помещения	0,10
7.	Ангары, гаражи, мастерские, трамвайные и троллейбусные депо	0,20
8.	Больницы	0,10
9.	Жилые дома и подсобные постройки:
10.	I…III степени огнестойкости	0,06
11.	IV	0,10
12.	V	0,15
13.	подвальные помещения	0,15
14.	чердачные помещения	0,15
15.	животноводческие здания:
16.	I…III степени огнестойкости	0,10
17.	IV	0,15
18.	V	0,20
19.	Культурно – зрелищные учреждения (театры, кинотеатры, клубы, дворцы культуры):
20.	сцена	0,20
21.	зрительный зал	0,15
22.	подсобные помещения	0,15
23.	мельницы и элеваторы	0,14
24.	производственные здания:
25.	Участки и цехи с категорией производства в зданиях:
26.	I…II степени огнестойкости	0,15
27.	III	0,20
28.	IV-V	0,25
29.	окрасочные цехи	0,20
30.	подвальные помещения	0,30
31.	чердачные помещения	0,15
32.	Сгораемые покрытия больших площадей в производственных зданиях:
33.	при тушении снизу внутри здания	0,15
34.	снаружи со стороны покрытия	0,08
35.	при резвившемся пожаре	0,15
36.	строящиеся здания	0,10
37.	торговые предприятия и склады товарно-материальных ценностей	0,20
38.	холодильники	0,10
39.	Электростанции и подстанции:
40.	кабельные туннели и полуэтажи (подача распыленной воды)	0,20
41.	машинные залы и котельные отделения	0,20
42.	галереи топливоподачи	0,10
43.	трансформаторы, реакторы, масляные выключатели (подача распыленной воды)	0,10

Таблица 8

№ п/п	Транспортные средства
1.	Автомобили, трамваи, троллейбусы на открытых стоянках	0,10
2.	Самолеты и вертолеты:
3.	Внутренняя отделка (при подаче распыленной воды)	0,08
4.	Конструкции с наличием магниевых сплавов	0,25
5.	Корпус	0,15
6.	Суда (сухогрузные и пассажирские):
7.	Надстройки (пожары внутренние и наружные) при подаче цельных и распыленных струй	0,20
8.	Трюмы	0,20

Таблица 9

№ п/п	Твердые материалы
1.	Бумага разрыхленная	0,30
2.	Древесина
3.	балансовая, при влажности, %
4.	40…50	0,20
5.	менее 40	0,50
6.	пиломатериалы в штабелях в пределах 1 группы при влажности, %
7.	8…14	0,45
8.	20…30	0,30
9.	свыше 30	0,20
10.	круглый лес в штабелях в пределах одной группы	0,35
11.	щепа в кучах с влажностью 30-50%	0,10
12.	Каучук (натуральный или искусственный), резина и резинотехнические изделия	0,30
13.	Льнокостра в отвалах (подача распыленной воды)	0,25
14.	Льнотреста (скирды, тюки)	0,25
15.	Пластмассы:
16.	термопласты	0,14
17.	реактопласты	0,10
18.	полимерные материалы и изделия из них	0,20
19.	текстолит, карболит, отходы пластмасс, триацетатная пленка	0,30
20.	Торф на фрезерных полях влажностью 15…30% (при удельном расходе воды 110…140 л/м2 и времени тушения 20 мин)	0,10
21.	Торф фрезерный в штабелях (при удельном расходе воды 235 л/м и времени тушения 20 мин)	0,20
22.	Хлопок и другие волокнистые материалы:
23.	открытые склады	0,20
24.	закрытые	0,30
25.	Целлулоид и изделия из него	0,40
26.	Ядохимикаты и удобрения	0,20

Глава 2. Интенсивность подачи воды на охлаждение (защиту) горящих и соседних с ними объектов

Таблица 10

№ п/п	Наименование объектов, зданий, аппаратов и др.	Интенсивность подачи воды
		л/м2с	л/м*с
1.	Объекты переработки нефти, газов: колонны, аппараты, трубопроводы и другие емкости при горении нефти, нефтепродуктов и газов	0,30	-
2.	То же, но на соседние с горящими аппараты	0,20	-
3.	Эстакады сливоналивные, трубопроводы с нефтепродуктами	0,30	-
4.	Суда (металлические конструкции)	0,30	-
5.	Пиломатериалы в штабелях	0,45	-
6.	Противопожарные занавесы в культурно – зрелищных учреждениях	-	0,50
7.	Круглые лесоматериалы в штабелях	0,35	-
8.	Балансовая древесина в кучах	0,25-0,50	-
9.	Щепка в кучах	0,10	-
10.	Резервуары наземные металлические с легко воспламеняющейся жидкостью и горючей жидкостью:
11.	Охлаждение горящего резервуара по периметру	-	0,50
12.	Охлаждение соседнего горящим резервуаром	-	0,20
13.	Охлаждение емкостей, находящихся в зоне горения жидкости в обваловании	-	0,10
14.	Резервуары со сжиженными газами (емкости, трубопроводы, арматура):
15.	для компактной струй	0,50	-
16.	для распыленных струй	0,30	-
17.	Фонтаны газовые и нефтяные при подготовке атаки:
18.	Территории и металлоконструкции, охватываемые пламенем	0,35	-
19.	Территории и металлоконструкции, на расстоянии 10-15 м от горящего фонтана	0,15	-
20.	При проведении атаки:
21.	Территории и металлоконструкции, охватываемые пламенем	0,20	-
22.	Электростанции и подстанции (трансформаторы и масляные выключатели):
23.	Горящие (охлаждение по периметру)	-	0,50
24.	Соседние с горящими (охлаждение по периметру)	-	0,30
25.	Железнодорожный транспорт:
26.	Пассажирский, почтово-багажный, рефрижераторный	0,15	-
27.	грузовой	0,10	-
28.	Наименование объектов, зданий, аппаратов	Расход воды, л/с
29.	Резервуары железобетонные подземные с легко воспламеняющейся жидкостью и горючей жидкостью (горящие и соседние с ними) охлаждение дыхательной и другой арматуры, установленной на крышах, при емкости резервуара (м3):
30.	400-1000	10
31.	1001-5000	20
32.	5001-30000	30
33.	30001-50000	50

Раздел 4. Физико–химические свойства и средняя скорость выгорания некоторых веществ и материалов.

Глава 1. Средняя скорость выгорания некоторых твердых материалов, низшая теплота сгорания их и теплота пожара без влияния ветра

Таблица 11

№ п/п	Горючий материал	Скорость выгорания, кг/(м2мин)	Теплота
			сгорания кДж/кг	пожара кДж/(м2мин)
1.	Бумага разрыхленная	0,636	13400	8300
2.	Волокно штапельное разрыхленное	0,54	13800	7200
3.	Древесина в изделиях (влажность 8-10%)	1,11	13800	14700
4.	Древесина в штабелях (пиломатериалы, высотой слоя 4-8 м, при плотности укладки 0,2-0,3 и влажности 12-14 %)	6,40	16600	13800
5.	Карболитовые изделия	0,38	24900	8300
6.	Каучук:
7.	синтетический	0,72	40200	24600
8.	натуральный	1,08	42300	36200
9.	Книги на стеллажах	0,438	13400	5700
10.	Органическое стекло	1,14	25100	25700
11.	Пенополиуретан	0,90	24300	20300
12.	Полистирол	1,14	39000	37800
13.	Полипропилен (в изделиях)	0,87	45600	27300
14.	Полиэлитен (в изделиях)	0,62	47100	24800
15.	Резинотехнические изделия	0,90	33500	27100
16.	Торфоплиты в штабелях (влажность 9-12%)	0,318	-	-
17.	Торф в караванах (влажность 40%)	0,24	11300	2600
18.	Фенопласты	0,48	-	-
19.	Хлопок разрыхленный	0,318	15700	4800

Глава 2. Средняя скорость выгорания некоторых жидкостей в резервуарах, низшая теплота сгорания и теплота пожара

Таблица 12

№ п/п	Жидкость	Скорость			Теплота
		выгорания		прогрева см/мин	Сгорания кДж/кг	пожара, кДж/(м2мин)
		кг/(м2мин)	см/мин
1.	Амиловый спирт	1,05	0,13	-	39000	38100
2.	Ацетон	2,832	0,33	-	20000	52700
3.	Бензол	2,298	0,50	-	40900	79200
4.	Бензин	2,93	0,50	1,20	41900	105000
5.	Бутиловый спирт	0,81	0,11	-	36200	27300
6.	Диэтиловый эфир	3,60	0,50	0,57	33500	112000
7.	Дизельное топливо	3,30	0,33	-	43000	120600
8.	Керосин	2,298	0,40	-	43500	85000
9.	Мазут	2,10	0,17	0,50	39800	67700
10.	Метиловый спирт	0,96	0,12	0,55	22700	21200
11.	Нефть	1,20	0,23	0,50	41900	42800
12.	Сероуглерод	2,22	0,17	-	14100	26600
13.	Толуол	2,298	0,33	-	41000	80100
14.	Этиловый спирт	1,80	0,25	-	27200	45500

Глава 3. Температура пламени при горении некоторых веществ и материалов

Таблица 13

№ п/п	Вещество и материал	Температура пламени, 0С	Вещество и материал	Температура пламени, 0С
1.	Ацетилен (в кислороде)	3100-3300	Торф	770-790
2.	Ацетилен (в воздухе)	2150-2200	Метан	1950
3.	Водород	2130	Нефть и нефтепродукты	1100-1300
4.	Газонефтяной фонтан	до 1100	в резервуарах
5.	Древесина в различных агрегатных состояниях	700-1000	Парафин	1430
6.			Сера	1820
7.	Спирт	900-1200	Сероуглерод	2595
8.	Стеарин	640-940	Целлулоид	1100-1300
9.	Термит	3000	Магний	около 3000

Глава 4. Выделение химических веществ в условиях некоторых пожаров

Таблица 14

№ п/п	Вещество, находящееся в зонах горения и теплового воздействия	Вещества, образующиеся при горении и тепловом разложении
1.	Ароматические вещества, содержащие воду	Сероводород, меркаптаны, тиоэфиры, тиофен, сернистый ангидрид
2.	Аминопласты (мипора)	Синильная кислота
3.	Ацетон	Кетоны
4.	Бездымный порох	Ацетилен, нитрилы, оксид углерода, оксиды азота
5.	Бензол	Дефинил, антрацен
6.	Винилпласт, пластикат	Хлористый водород, окись углерода
7.	Волос, кожа, ткани, шерсть	Неприятно пахнущие продукты: пиридин, хинолин, цианистые соединения, соединения содержащие серу, а также газы с сильным и острым запахом (альдегиды, кетоны)
8.	Волокно нитрон	Окислы азота
9.	Волокно хлорин	Хлористый водород
10.	Гремучая ртуть	Уксусный эфир, уксусная кислота, эфиры азотной кислоты, цианистый водород, нитрилы, пары ртути и летучие органические ртутные соединения
11.	Древесина	Формальдегид, ацетальдегид, валеральдегид, фурфурол, ацеталий, смоляные кислоты, спирты, сложные эфиры, кетоны, фенолы, амины, пиридин, метил-пиридин, оксид углерода
12.	Жиры, мыла, мясопродукты	Кроме других химических веществ образуется акролеин. Концентрацию акролеина около 0,003 % человек переносит не более 1 мин
13.	Капрон	Синильная кислота
14.	Каучук	Изопрен, высшие непредельные углеводороды
15.	Каучук нитрильный	Окись азота, синильная кислота
16.	Каучук полисульфидный	Хлористый водород, сернистый газ
17.	Каучук хлоропреновый	Окись азота, синильная кислота
18.	Лаки, продукты содержащие нитроцеллюлозу	Оксид углерода, углекислота, оксид азота, синильная кислота
19.	Линолеум релиновый	Сероводород, сернистый газ
20.	Нафталин	Динафтил
21.	Нитроглицерин	Оксид углерода, углекислота, оксиды азота
22.	Органическое стекло	Окислы азота и углерода, толуилендиизоцианид
23.	Пенополиуретан	Синильная кислота, толуилендиизоцианид
24.	Пластмассы, целлулоид	Оксид углерода, оксид азота, цианистые соединения, хлорангидридные кислоты формальдегиды, фенол, фторфосген, аммиак, фенол, ацетон, стирол
25.	Скипидар	Изопрен, гомологи бензола, антрацен
26.	Спирты	Оксид углерода, водород, формальдегиды, ацетальдегиды, метан, кротоновый альдегид, ацетилен и др.
27.	Фторопласт	Фтористый водород, фторфосген
28.	Целлулоид	Окись азота, синильная кислота
29.	Этиловый эфир	Ацетальдегид, этан, перекиси соединения винила
30.	Эфиры жирного ряда	Альдегиды

Глава 5. Линейная скорость распространения горения при пожарах на различных объектах

Таблица 15

№ п/п	Объекты	Скорость распространения горения, м/мин
1.	Административные здания	1,0-1,5
2.	Библиотеки, книгохранилища, архивохранилища	0,5-1,0
3.	Деревообрабатывающие предприятия
4.	лесопильные цехи (здания I, II, III степени огнестойкости)	1,0-3,0
5.	то же, здания IV и V степени огнестойкости	2,0-5,0
6.	сушилки	2,0-2,5
7.	заготовительные цехи	1,0-1,5
8.	производства фанеры	0,8-1,5
9.	помещения других цехов	0,8-1,0
10.	жилые дома	0,5-0,8
11.	коридоры и галереи	4,0-5,0
12.	кабельные сооружения (горение кабелей)	0,8-1,1
13.	Лесные массивы (скорость ветра 7-10 м/с и влажность 40%)
14.	рада-сосняк сфагновый	до1,4
15.	ельник-долгомошник и зеленомошник	до 4,2
16.	сосняк-зеленомошник (ягодник)	до 14,2
17.	сосняк-бор-беломошник	18,0
18.	Растительность, лесная подстилка, подрост, древостой при верховых пожарах и скорость ветра, м/с:
19.	8-9	до 42
20.	10-12	до 83
21.	То же, по кромке на флангах и в тылу при скорости ветра, м/с:
22.	8-9	4-7
23.	10-12	8-14
24.	музеи и выставки	1,0-1,5
25.	объекты транспорта
26.	гаражи, трамвайные и троллейбусные депо	0,5-1,0
27.	ремонтные залы ангаров	1,0-1,5
28.	Морские и речные суда:
29.	сгораемая надстройка при внутреннем пожаре	1,2-2,7
30.	то же, при наружном пожаре	2,0-6,0
31.	внутренние пожары при наличии синтетической отделки и открытых проемов	1,0-2,0
32.	пенополиуретан	0,7-0,9
33.	Предприятия текстильной промышленности:
34.	помещения текстильного производства	0,5-1,0
35.	то же, при наличии на конструкциях слоя пыли	1,0-2,0
36.	волокнисты материалы во взрыхленном состоянии	7,0-8,0
37.	сгораемые покрытия цехов большой площади	1,7-3,2
38.	сгораемые конструкции крыш и чердаков	1,5-2,0
39.	Склады:
40.	торфа в штабелях	0,98-1,0
41.	льноволокна	3,0-5,6
42.	текстильных изделий	0,3-0,4
43.	бумаги в рулонах	0,2-0,3
44.	резинотехнических изделий в зданиях	0,4-1,9
45.	резинотехнических изделий (штабеля на открытой площадке)	1,0-1,2
46.	каучука	0,6-1,0
47.	лесопиломатериалов:
48.	круглого леса в штабелях	0,4-1,0
49.	пиломатериалов (досок) в штабелях при влажности, %
50.	до 16	4,0
51.	16-18	2,3
52.	18-20	1,8
53.	20-30	1,2
54.	более 30	1,0
55.	куч балансовой древесины при влажности, %
56.	до 40	0,6-1,9
57.	более 40	0,15-0,2
58.	сушильные отделения кожзаводов	1,5-2,2
59.	Сельские населенные пункты:
60.	жилая зона при плотной застройке зданиями V степени огнестойкости, сухой погоде и сильном ветре	20-25
61.	соломенные крыши зданий	2,0-4,0
62.	подстилка в животноводческих помещениях	1,5-4,0
63.	театры и Дворцы культуры (сцены)	1,0-3,0
64.	торговые предприятия, склады и базы товароматериальных ценностей	0,5-1,2
65.	типография	0,5-0,8
66.	Фрезерный торф (на полях добычи) при скорости ветра, м/с:
67.	10-14	8,0-10
68.	18-20	18-20
69.	холодильники	0,5-0,7
70.	Школы, лечебные учреждения:
71.	здания I и II степени огнестойкости	0,6-1,0
72.	здания III и IV степени огнестойкости	2,0-3,0

Глава 6. Интенсивность излучения пламени при горении штабельной древесины на различном расстоянии от них

Таблица 16

Высота штабелей, м. ширина 14 м	Максимальная высота пламени, м	Максимальная температура пламени, 0С	Интенсивность излучения пламени, Вт/м.2, на расстоянии
			10 м	15 м	20 м	25 м
6	8	1300	13980	11890	8500	4540
9,5	12	1300	13980	12580	9070	4890

Глава 7. Интенсивность излучения пламени при горении штабельной древесины на различном расстоянии от них

Таблица 17

Этап тушения	Операции	Расход воды, л/с, при дебите фонтана, млн м3/сут, газа, или тыс м3/сут, нефти
		Компактный фонтан									Распыленный фонтан
		0,5	1	2	3	4	5	6	7	8	0,5	1	1,5	2
1	Охлаждение оборудования и территории	40	40	60	60	80	80	100	100	100	140	160	180	200
	Орошение фонтана	40	40	60	80	100	120	140	160	180	60	80	100	120
	Всего по этапу	80	80	120	140	180	200	240	260	280	200	240	280	320
2	Охлаждение зоны пожара	80	80	120	140	180	200	240	260	280	200	240	280	320
	Ликвидация горения фонтана	Принимается в зависимости от способа подачи огнетушащих веществ
3	Охлаждение устья скважины	40	40	40	40	40	40	40	40	40	40	40	40	40
	Орошение фонтана	40	40	60	80	100	120	140	160	180	60	80	100	120
	Всего по этапу	80	80	100	120	140	160	180	200	220	100	120	140	160

Глава 8. Расходы воды на ликвидацию горения компактных фонтанов

Таблица 18

Диаметр устья, мм	Расход воды л/с при дебите фонтана млн.м3/сут. Газа или тыс. м3/сут. нефти
	1,0	2,0	3,0	4,0	5,0	6,0
65	10	20	30	40		-
100	10	20	30	40	50	60
150	20	25	30	40	50	60
200	30	40	45	50	50	60
250	40	50	60	70	70	80
300	50	60	80	90	95	100

Глава 9. Расходы воды на ликвидацию горения компактного фонтана водяными струями

Таблица 19

Диаметр устья, мм	Расход воды л/с, при дебите фонтана млн. м3/сут., газа или тыс. м3/сут., нефти
	0,5	1,0	1,5	2,0	3,0
65	20	30	40	50	60
100	35	50	60	70	80
80150	60	75	90	100	120
200	90	110	130	140	160
250	90	150	180	200	220
300	40	180	220	150	280

Глава 10. Данные по охлаждению горящих и соседних резервуаров

Таблица 20

Параметры		Вид стволов. Объем резервуара, тыс. м. куб
		ПЛС-П 20 (25)				ПЛС-П 20 (28)				ПЛС-П 20 (30)
		50	30	10	5	50	30	10	5	50	30	10	5
Nств	Г	6	5	4	3	5	4	3	3	4	3	3	3
	С	2	4	2	2	2	2	-	-	2	2	-	-
Jф	Г	0,52	0,58	0,62	0,7	0,55	0,59	0,59	0,89	0,58	0,58	0,77	1,1
	С	0,35	0,47	0,62	0,93	0,44	0,59	-	-	0,58	0,77	-	-
Lmax	Г	46	46	51	51	46	46	51	53	45	43	53	56
	С	40	46	51	51	42	46	-	-	45	49	-	-
Lmin	Г	46	5	7	11	46	9	17	11	45	23	17	11
	С	12,7	9	7	5	12,7	9	-	-	12,7	9	-	-

Продолжение таблицы

Вид стволов. Объем резервуара, тыс. м. куб
РС-70 (19)				РС-70 (25)
50	30	10	5	50	30	10	5
15	11	8	6	9	7	5	4
3	3	2	2	3	2	2	2
0,53	0,52	0,51	0,57	0,55	0,57	0,55	0,60
0,21	0,28	0,25	0,38	0,37	0,33	0,44	0,66
21	21	27	27	21	21	27	27
13,4	17	23	27	16,2	13	25	27
0,6	1	2	2	2	2	4	5
0,6	3	7	5	0,6	0,6	7	75

Приложение 4 к Правилам организации тушения пожаров

Сноска. Приложение 4 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Предприятие _____________________________
Допуск №_______ к тушению пожара в электроустановках

____________________________________________________________________
(наименование энергообъекта, электроустановки)

1. Место пожара, наименование зданий, помещений, установок, устройств,
оборудования, в которых разрешается тушить пожар со снятием напряжения
или под напряжением:
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
2. Отключены следующие действующие электроустановки (наименование или
номера оборудования, секций шин, ячеек, распределительных щитов, кабельных
и воздушных линий электропередачи и другое) в зоне пожара и на подступах к нему:
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
3. Остались под напряжением электроустановки (наименование, номера и класс
напряжения оборудования, секций шин, ячеек, распределительных щитов, кабельных
и воздушных линий электропередачи, в том числе в охранной зоне, и тому подобное):
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
4. Указания по обеспечению электробезопасности при тушении пожара
в электроустановке:
1) соблюдать безопасные расстояния до действующих электроустановок,
перечисленных в пункте 1 настоящего Допуска;
2) перед тушением пожара в электроустановках под напряжением до 10 кВ привод
пружинный отдельный совместно с электротехническим персоналом энергообъекта
произвести надежное заземление пожарных стволов, насосов автомобилей;
3) тушение пожара в электроустановках под напряжением осуществлять
в электроизолирующих перчатках и ботах;
4) другие указания в зависимости от местных условий.
Инструктаж провел и Допуск №_____выдал
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(профессия, должность) (личная подпись) (час. мин., число, месяц, год) (и.о. фамилия)
Инструктаж и Допуск №_____получил
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(профессия, должность) (личная подпись) (и.о. фамилия)
* Документ заполняется в 2 экземплярах работниками электротехнического,
электротехнологического или административно-технического персонала предприятия
(энергообъекта), которому предоставлено право выдачи допусков к тушению пожара
в определенных электроустановках.

Приложение 5 к Правилам организации тушения пожаров

Сноска. Приложение 5 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Учет сил и средств на пожаре

№ п/п	Прибывшие подразделения к месту пожара, время	Численность пожарного расчета	Задача по тушению пожара, участок, время	Обстановка на участке пожара, время	Подразделения убывшие с места пожара, время
1	2	3	4	5	6

Примечание: в графе 5 указывается каждый этап проведенной работы с фиксацией времени.

Приложение 6 к Правилам организации тушения пожаров

Сноска. Приложение 6 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Расстановка сил и средств на участках (секторах)

Время	Номер участка, ФИО НУ	Силы и средства					Стволы
		Основная техника	Спецтехника	Вспомогательная техника	Личный состав	Звенья ГДЗС	А	Б	Л	Универсальные	Пенные
1	2	4	5	6	7	8	10	11	12	13	14

Приложение 7 к Правилам организации тушения пожаров

Сноска. Приложение 7 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Журнал учета распоряжений и информаций

№ п/п	Время	Содержание информации (распоряжения)	Кто передал	Кто принял
1	2	3	4	5

Приложение 8 к Правилам организации тушения пожаров

Сноска. Приложение 8 – в редакции приказа Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Описание нарукавной повязки для руководителя тушения пожара, начальника штаба, начальника тыла, начальника участка и связных

Нарукавная повязка для руководителя тушения пожара, начальника штаба, начальника участка на пожаре изготавливается из красного материала, на которую наносится соответствующая надпись: руководитель тушения пожара, начальник штаба, начальник участка, связной белого цвета.

Нарукавная повязка для начальника тыла и связных изготавливается из белого материала, на которую наносится соответствующая надпись начальник тыла, связной черного цвета.

Пример:

Приложение 9 к Правилам организации тушения пожаров

Сноска. Правила дополнены приложением 9 в соответствии с приказом Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Знаки различия на пожарных касках (шлемах)

Рядовой состав
Командир отделения
Начальник караула (старший инженер) Размер цифр в круге принять оптимальным
Заместитель начальника части Размер цифр в треугольнике принять оптимальным
Начальник части
Руководящий состав отряда
Руководящий состав территориальных подразделений и служб пожаротушения (фон круга красный)
Начальники отделов, отделений службы пожаротушения (фон треугольника черный)
Сотрудники отделов, отделений службы пожаротушения (главные специалисты, старшие инженеры, инженеры)
Руководящий состав Министерства по чрезвычайным ситуациям (красный фон)
Примечание: Трафарет наносится симметрично на обе стороны каски (шлема) (спереди и сзади) черным цветом.

Приложение 10 к Правилам организации тушения пожаров

Сноска. Правила дополнены приложением 10 в соответствии с приказом Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Условные обозначения

Наименование	Базовой символ
Пожарные и специальные машины
Автоцистерна пожарная (цвет - красный)
Автонасос пожарный
Автолестница пожарная
Автоподъемник пожарный: коленчатый
Автоподъемник пожарный: телескопический
Автомобиль рукавный пожарный
Автомобиль связи и освещения пожарный
Автомобиль аварийно-спасательный пожарный
Автомобиль технической службы пожарный
Автомобиль дымоудаления пожарный
Станция автонасосная пожарная
Автомобиль пожарный со стационарным лафетным стволом
Автомобиль - передвижной лафетный ствол
Автомобиль аэродромный пожарный
Автомобиль пожарный пенного тушения
Автомобиль пожарный комбинированного тушения
Автомобиль пожарный водо-аэрозольного тушения
Автомобиль пожарный порошкового тушения
Автомобиль пожарный углекислотного тушения
Автомобиль газоводяного тушения
Машина на гусеничном ходу
Пожарный танк (цвет - красный)
Автомобиль газодымозащитной службы
Автомобиль пожарный многоцелевой
Пожарная автоцистерна с механизированной лестницей
Автомобиль водозащитный пожарный
Автолаборатория пожарная
Автомобиль штабной пожарный
Прицеп пожарный
Корабль пожарный
Катер пожарный
Поезд пожарный
Самолет пожарный
Гидросамолет пожарный
Вертолет пожарный
Мотопомпа пожарная: переносная
Мотопомпа пожарная: прицепная
Прицеп пожарный порошковый (красный)
Приспособленный автомобиль для целей пожаротушения
Другая приспособленная техника для целей пожаротушения
Колесные инженерные и специальные машины (Б-бульдозер, Э-эвакуатор, К- кран, Г- грейдер, П-погрузчик, ПЭС-передвижная электростанция, С-самосвал, БЗ-бензозаправщик, А-автобус, 102-полиция, 103-скорая помощь).
Пожарно-техническое вооружение, специальный и механизированный инструмент
Рукав пожарный напорный
Рукав пожарный всасывающий
Рукав пожарный напорный, уложенный: в скатку
Рукав пожарный напорный, уложенный: в "гармошку"
Водосборник рукавной
Разветвление рукавное двухходовое
Разветвление рукавное трехходовое
Разветвление рукавное четырехходовое
Катушка рукавная переносная
Катушка рукавная передвижная
Мостик рукавный
Гидроэлеватор пожарный
Пеносмеситель пожарный
Колонка пожарная
Ствол пожарный ручной (общее обозначение)
Ствол универсальный
Ствол "А" с диаметром насадки (19,25 мм)
Ствол "Б" с диаметром насадки (13,... мм)
Ствол для формирования тонкораспыленной водяной (водоаэрозольной) струи
Ствол для формирования водяной струи с добавками
Ствол высокого давления
Ствол для формирования пены низкой кратности
Ствол для формирования пены средней кратности
Ствол для тушения электроустановок, находящихся под напряжением
Ствол "Б": - на 3 этаже;
К — на кровле;
П — в подвале;
Ч — на чердаке.
Маневренный ствол
Звено ГДЗС со стволом "Б" в подвале
Ствол пожарный лафетный переносной
Ствол пожарный лафетный стационарный с водяными насадками
Ствол пожарный лафетный порошковый
Ствол пожарный лафетный стационарный с пенными насадками
Ствол пожарный лафетный возимый
Подъемник-пенослив
Подъемник пенный с гребенкой генераторов ГПС-600
Дымосос пожарный: переносной прицепной
Лестница-палка
Лестница-штурмовка
Лестница пожарная выдвижная
Механизированный инструмент
Беспилотный летательный аппарат (дрон)
Прожектор (устройство освещения)
Установки пожаротушения
Стационарная установка пожаротушения (общая и локальная защита помещения с автоматическим пуском)
Стационарная установка пожаротушения с ручным пуском
Установка пенного пожаротушения
Установка водяного пожаротушения
Установка водоаэрозольного пожаротушения
Станция пожаротушения
Станция пожаротушения диоксидом углерода
Станция пожаротушения прочим газом
Установка газо-аэрозольного пожаротушения
Установка порошкового пожаротушения
Установка парового пожаротушения
Огнетушители
Огнетушитель переносной
Передвижной
Устройства дымоудаления
Устройства дымоудаления (дымовой люк)
Устройства дымотеплоудаления (дымовой люк)
Ручное управление естественной вентиляцией
Пункты управления
штаб
Звено ГДЗС
КПП –контрольно-пропускной пункт
Участок на пожаре
Р - регулировщик
Носимые устройства пожаротушения
Ранцевые системы импульсного пожаротушения
Ранцевые механические опрыскиватели
Дополнительные обозначение
Направление развития пожара
Решающее направление действий сил и средств
Место возникновения пожара
Переносная радиостанция
Стационарная радиостанция
Металлическая ограда
Железобетонная ограда
Каменная ограда
Река
Пруд
Пожарный водоем
Подвоз воды
Внутренний пожарный кран (номер)
Пожарный гидрант (номер, вид и диаметр сети)
Пирс
Колодец
Водонапорная башня (скважина) V= 5 м3
Границы зоны возможных разрушений
Обвал, завал, обрушение конструкций объекта
Погибшие на пожаре
Люди
Животные

Приложение 11 к Правилам организации тушения пожаров

Сноска. Правила дополнены приложением 11 в соответствии с приказом Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Расчетные формулы требуемых сил и средств

1. Формулы для определения основных показателей. Расчетные формулы

Таблица 1

№ п/п	Показатель	Формула, определение	Значения величин, входящих в формулу
			Обозначение	Наименование, единица измерения
1	Время свободного развития пожара (мин)	tсв. = tд.с. + tсб. + tсл. + tб.р.	tд.с	время до сообщения о пожаре равно времени от начала возникновения пожара до сообщения о нем в пожарную часть.
			tсб.	время сбора личного состава по тревоге - 1 мин
			tсл.	время следования, мин
			tб.р.	время боевого развертывания — по нормативам ПСП: 3 мин — для летнего периода; 6-8 мин — для зимнего периода.
2	Время следования	tсл. = tд.с. + tсб. + tсл. + tб.р.	L	расстояние от пожарной части до объекта, км
			Vсл	средняя скорость движения ПА, км/ч
3	Длина пути, пройденная огем, (м) до 10 мин включительно	Rп = 0,5 Vл × tсв	Vл	линейная скорость распространения горения, м/мин
			tсв	время свободного развития пожара, мин
4	⇒ более 10 мин	Rп = 0,5 Vл × 10 + Vл (tсв- 10) = Vл * (tсв - 5)	Vл	линейная скорость распространения горения, м/мин
			tсв	время свободного развития пожара, мин
Площадь пожара, (м2)
5	Круговая форма	SП = pR2	p	3,14
			R	длина пути, пройденная огнем (радиус пожара)
	Полукруговая форма	SП = 0,5*pR2	a	угол, внутри которого происходит развитие пожара, рад.
	Угловая форма	SП = 0,25*pR2	-	-
	Прямоугольная форма	SП = n* a*R	n	число направлений распространения горения
			a	ширина помещения (здания), м
Площадь тушения (м2)
6	Круговая	Sт = ph(2R-h)	h	глубина тушения ствола: для ручных стволов — 5 м; для лафетных — 10 м.
	Угловая 90о	Sт = 0,25ph х (2R-h)	a	ширина фронта тушения
	Угловая 180о	Sт = 0,5ph х (2R-h)	R	длина пути, пройденная огнем (радиус пожара)
	Угловая 270о	Sт = 0,75 ph х (2R-h)	n	число сторон фронта горения
	Прямоугольная с одной стороны	Sт = ha	-	-
	Прямоугольная с 2 противоложных сторон	Sт = 2ha	-	-
7	Требуемый расход на тушение (л/с, кг/с, м3/с)	Qтр.т = Sп × Iтр	Sп	расчҰтный параметр тушения: (площадь — м2, объҰм — м3, периметр/фронт м)
			Iтр	интенсивность подачи огнетушащего средства для тушения пожара: поверхностная — л/(м2×с), кг/(м2×с), объҰмная — кг/(м3 с), м3/(м3 с) линейная — л/(м с)
8	Требуемый расход на защиту (л/с)	Qтр.т = Sз × Iтр.з	Sз	величина расчетного параметра
			Iтр.з	интенсивность подачи огнетушащего средства для защиты
Количество приборов подачи огнетушащих веществ
9	Водяные стволы	Nств.в = Qтр / qств	Qтр	требуемый расход на тушение, л/с
			qств	расход ствола, л/с
	Пенные стволы - поверхностное тушение	Nств.п = Sт / Sпс	Sт	площадь тушения, м2
			Sпс	площадь тушения пенного ствола, м2
	Пенные стволы - объҰмное тушение	Nств.п =(Vп × kз) / (qпс × tр)	Vп	объем помещения, м3
			kр	коэффициент разрушения пены равен 3
			qпс	расход пенного ствола, м3/мин
			tр	расчетное время тушения — 15 мин
Время работы стволов
10	От пожарных автоцистерн без установки на водоисточник	tраб= (Vц - NрVр) / (Nст × qст × 60)	Vц	объем воды в цистерне пожарной машины, л
			Nр	число рукавов в магистральной и рабочих линиях, шт
			Vр	объем воды в одном рукаве, л
			Nст	число водяных стволов, работающих от данной пожарной машины, шт
			qст	расход воды из ствола, л/с
11	От пожарных автоцистерн с установкой на водоисточник с ограниченным запасом	t = (0,9 VВ - NрVр) / (NПР × QПР × 60)	VВ	запас воды в водоеме, л
			Nр	число рукавов в магистральной и рабочих линиях, шт
			Vр	объем воды в одном рукаве,л
			NПР	число приборов (стволов, генераторов), поданных от всех пожарных машин, установленных на данный водоисточник
			QПР	расход воды одним прибором, л/с
Время работы ГПС-600 (мин)
12	По пенообразователю	t = Vпо / qГПС	Vпо	объем пенообразователя, л
			qГПС	расход ГПС-600: по воде — 5,64 л/с; по пене - 0,36 л/с; по раствору - 6 л/с.
	По воде	t = Vв / qГПС	Vв	объҰм воды, л
			qГПС	расход ГПС-600: по воде — 5,64 л/с; по пене - 0,36 л/с; по раствору - 6 л/с.
Возможный объем пены средней кратности (ПСК) (м3)
13	По пенообразователю	Vп = Vпо / 0,6	Vпо	объем пенообразователя, м3
	По воде	Vп = Vводы / 9,4	Vводы	объем воды, м3
Возможная площадь тушения ЛВЖ и ГЖ (ПСК) (м2)
14	По (ЛВЖ) пенообразователю	ST = Vпо / 3	Vпо	объем пенообразователя, л
	По (ГЖ) пенообразователю	ST = Vпо / 1,8(2)	Vпо	объем пенообразователя, л
	По воде (ЛВЖ)	ST = Vв / 45	Vв	объем воды, л
	По воде (ГЖ)	ST = Vв / 30	-	-
15	Площадь тушения ЛВЖ ГЖ по раствору (м2)	ST = VР-PA / ISt × tP × 60	ISt	нормативная интенсивность подачи раствора на тушение пожара, л/(м2 с)
			tP	расчетное время тушения, мин
			VР-PA	количество водного раствора пенообразователя, л
16	Предельная длина магистральной линии от водоисточника до пожара (м)	Lпр = [Нн - (Нпр ± Zм ± Zпр) / SQ2] × 20	Нн	напор на насосе, м
			Нпр	напор у разветвления, лафетных стволов, пеногенераторов (потери напора в рабочих линиях от разветвления в пределах двух - трех рукавов во всех случаях не превышает 10 м, поэтому напор у разветвления следует принимать на 10 м больше, чем напор у насадка ствола, присоединенного к данному разветвлению), м
			Zм	наибольшая высота подъема (+) или спуска (-) местности на предельном расстоянии, м
			Zпр	наибольшая высота подъема или спуска приборов тушения (стволов, пеногенераторов) от места установки разветвления или прилегающей местности на пожаре, м
			S	сопротивление одного пожарного рукава
			Q	суммарный расход воды одной наиболее загруженной магистральной рукавной линии, л/с
17	Количество пожарных автоцистерн основного назначения	Nотд = Nл.с / Nбр	Nл.с	количество задействованного личного состава, чел
			Nбр.	количество личного состава в боевом расчете, чел (в среднем - 4 чел)
18	Скорость заправки АЦ водой (мин)	tзап= Vц / (Qп × 60)	Vц	объҰм цистерны, л
			Qп	средняя подача воды насоса, заправляющего цистерну, л/с
19	Время расхода воды из АЦ на пожаре (мин)	tРАСХ= Vц / (Nпр × Qпр × 60)	Vц	объҰм цистерны, л
			Nпр	число приборов (стволов, генераторов), поданных от ПА
			Qпр	расход воды одним прибором, л/с
20	Предельное расстояние ступени перекачки (м)	Lст = [НН - (НВХ ± ZM) / SQ2] × 20	Нн	напор на насосе, м
			НВХ	напор на конце магистральной линии ступени перекачки, м
			Zм	наибольшая высота подъема (+) или спуска (-) местности на предельном расстоянии, м
			S	сопротивление одного пожарного рукава
			Q	суммарный расход воды одной наиболее загруженной магистральной рукавной линии, л/с
21	Длина магистральной линии (м)	Lм=L×1,2	L	расстояние от водоисточника до места пожара, м
22	Количество ступеней перекачки	Nст = Lм - Lгол / Lст	Lм	длина магистральной линии от водоисточника до места пожара, м
			Lгол	расстояние от места пожара, м
			Lст	длина ступеней перекачки, м
23	Общее количество пожарных автоцистерн для перекачки	Nм = Nст + 1	Nст	количество ступеней перекачки
			1	головной автомобиль
24	Для нормальной работы стволов необходимо давление min		3,5 атм	для ручных
			6 атм	для лафетных и всех др.
25	При тушении резервуаров	на 1 ГПС-600 в среднем требуется 1000 л ПО. При подаче воды со смачивателем интенсивность снижается в 2 раза	1 м3	0,6 л ПО и 9,4 л воды

2. Формулы для определения основных показателей тушения пожаров газовых и нефтяных фонтанов

Таблица 2

№п/п	Показатель	Формула	Значения величин, входящих в формулу
			Обозначение	Наименование, единица измерения
1	Количество пожарных машин для выполнения операций на первом этапе тушения фонтана	NМ 1= Q1 / NCT.А схQСТ.А+ Q2/N схQСТ.Л	Nм 1	Количество пожарных машин на первом этапе тушения, шт.
			Q1	Расход воды на охлаждение оборудования, металлоконструкций и территории на первом этапе тушения, л/с
			Q2	Расход воды на орошение фонтана на первом этапе тушения, л/с
			Nсх СТ.А NсхСТ.Л	Соответственно число стволов А и лафетных в схеме развертывания сил и средств, шт.
			QСТ.А Qст.л	Соответственно расход воды из ствола А (или лафетного) с насадком 25 мм при напоре 40 м и из лафетного с насадком 28 мм при напоре у ствола 60 м, л/с
2	Количество, пожарных машин для выполнения операций на втором этапе тушения фонтана: 2.1. Водяными струями	Nм2=Nм1+Q4/NсхРС-АQСТ.Л+0,5NТСТ.Л QРС-А/NСХРС-АQСХРС-А	Nм2	Количество пожарных машин на втором этапе тушения, шт.
			Q4	Расход воды на тушение фонтана, л/с
			N т ст.л	Число лафетных стволов на тушение фонтана, шт.
			NсхРС-А	Число стволов РС-А в схеме развертывания сил и средств, шт.
			Qсх РС-А	Расход воды из ствола РС-А при напоре у ствола 40 м, л/с
	2.2. Газоводяными струями	Nм2=Nм1+NАГВТQтАГВТ/Qн +NсхРС-А QзАГВТ /NсхСТ.АQСТ.А	NАГВТ	Количество автомобилей газоводяного тушения, участвующих в тушении фонтана, шт.
			Qт АГВТ	Расход воды, подаваемый к АГВТ для тушения (принимается 60 л/с для АГВТ-100 и 90 л/с для АГВТ-150)
			Qз АГВТ	Расход воды для защиты одного АГВТ (принимается 15…20 л/с)
			Qн	Фактическая подача воды к АГВТ от пожарных насосов, л/с
	2.3. Закачкой воды в скважину (число агрегатов)	Nагр = Qтр / Qагр	Nагр	Число заливочных агрегатов высокого давления, шт.
			Qтр	Требуемый расход воды для тушения фонтана, л/с
			Qагр	Подача агрегата, л/с
3	Количество пожарных машин для выполнения операций на третьем этапе тушения фонтана	N=Qб/NсхQ+Q/NсхQ	NМ3	Количество пожарных машин на третьем этапе тушения, шт.
			Q6, Q7	Соответственно расход воды на охлаждение устья скважины и орошение фонтана, л/с
4	Расход воды: 4.1. На орошение личного состава и рукавных линий в зоне опасного теплового воздействия	Q5 = NРС-АQРС-А	Q5	Расход воды, подаваемой на орошение личного состава, работающего в зоне опасного теплового воздействия в рукавных линий, л/с
			NРС-А	Число стволов-распылителей РС-А или РС-Б. поданных на орошение (принимается один ствол- распылитель на два лафетных ствола, работающих по тушению), шт.
			QРС-А	Расход воды из ствола-распылителя РСА-А или РС-Б при напоре у ствола 40 м, л/с
	4.2. Для создания газоводяных струй	Q = N Qт 8 АГВТ АГВТ	Q8	Расход воды, подаваемой для со здания газоводяных струй, л/с
			Q т АГВТ	См. формулу (2.2)
	4.3.Для защиты АГВТ	Q = N Qз 9 АГВТ АГВТ	Q9	Расход воды, подаваемой для защиты автомобилей газоводяного тушения, л/с
			Qз АГВТ	См. формулу (2.2)
5	Часть дебита фонтана, подлежащего тушению водяными струями при недостаточном количестве АГВТ	Qф = Q - Qф ост фон АГВТ	Qф ост	Часть дебита фонтана, подлежащий тушению лафетными стволами, млн м3/сут. газа или тыс. м3/сут. нефти
			Qфон	Фактический дебит фонтана, млн м3/сут. газа или тыс. м3/сут. нефти
			Qф АГВТ	Предельный дебит фонтана, который тушится задействованными АГВТ, млн м3/сут. газа или тыс. м3/сут. нефти
6	Количество водяных стволов: 6.1. Для выполнения операций на этапах тушения фонтана	Nст.л = Qтр / Qст.л	Nст.л	Число лафетных стволов (или А с насадкой 25 мм), по- даваемых для выполнения операций на этапе тушения фонтана, шт.
			Qтр	Требуемый расход воды для выполнения операций на этапе тушения фонтана, л/с
			Qст.л	Расход воды из лафетного ствола, л/с
	6.2. На орошение личного состава и рукавных линий в зоне опасного теплового воздействия	N= 0,5N т РС-А ст.л	NРС-А	Число стволов-распылителей PC-A или РС-Б, шт.
			N т ст.л	Число лафетных стволов, работающих в зоне опасного теплового воздействия, шт.
	6.3. Для тушения остаточной частности фонтана при недостаточном количестве АГВТ	N тр = Q/ K Q ст.л 4 з ст.л	N тр ст.л	Требуемое число лафетных стволов для тушения остаточной части фонтана, шт.
			Q4	Расход воды на тушение фонтана при остаточном дебите, л/с
			Kэ	Коэффициент эффективности работы стволов, равный 0,7
7	Запас воды в водоемах: 7.1. При тушении фонтана водяными струями	VB = K (Q1 + Q2 . + Q7 )t1 - 7 × ×(1 - Qводопр / Q1 + Q2 ... + Q7 )	VB	Общая емкость водоемов (резервуаров), м3
			Q1, Q2	Соответственно расход воды на первом этапе тушения фонтана, л/с
			Q3 , Q4	Соответственно расход воды на охлаждение зоны по- жара на втором этапе тушения фонтана , л/с
			Q5	Расход воды на орошение личного состава, работающего в зоне опасного теплового воздействия и рукавных линий, л/с (см. формулу 4.1)
			Q6 , Q7	Соответственно расходы воды на охлаждение устья скважины и орошения фонтана, л/с.
	7.2. При тушении фонтана газоводяными струями	VB = K (Q1 + Q2 ... + Q7 )t1 - 7 + +(Q8 + Q9 )t 8 - 9 + (1 - Qводопр / /Q1 + Q2 ... + Q9 )	Q8 , Q9	Расход воды на втором этапе тушения фонтана газоводяными струями [см. формулы (4.2), (4.3)], л/с
			t1 - 9	Продолжительность производимых операций на этапах тушения фонтана (см. разд. 2.3), ч
			K	Коэффициент, учитывающий потери воды на фильтрацию и мертвый остаток (принимается: для земляных водоемов —1,5; для стальных и бетонных — 1,2)
			Qводопр	Расход воды из трубопровода, пополняющего водоемы, м3/ч

3. Допустимое время работы пожарных-газодымозащитников в СИЗОД в зависимости от температуры и влажности воздуха

Таблица 3

Температура воздуха, 0С	Допустимое время, мин, при относительной влажности, %
	До 60	60-75	Выше 75
31	90	90	90
35	90	70	50
40	60	50	25
45	50	40	20
50	45	35	15
55	40	30	10
60	35	20	5
65	30	20	-
70	25	15	-

4. Допустимое время работы в СИЗОД при низкой температуре

Таблица 4

Температура воздуха, 0С	Продолжительность работы, мин	Продолжительность отдыха, мин
От 0 до -15	90	90
От -15 до -30	60	60
От -30 до -45	30	30

Приложение 12 к Правилам организации тушения пожаров

Сноска. Правила дополнены приложением 12 в соответствии с приказом Министра по чрезвычайным ситуациям РК от 13.03.2023 № 109 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

Өрт туралы акт – Акт о пожаре
(кемінде 2 данада жасалады – составляется не менее чем в 2-х экземплярах)

_________________________________ "____"_________________жыл/год
қала, село, аудан – город, село, район

Комиссия құрамында: мемлекеттік өртке қарсы қызметтен
_____________________________________________________________________
Комиссия в составе: от государственной противопожарной службы
_____________________________________________________________________
өрт сөндіру басшысы, төтенше жағдайлар басқарма қызметкері –
руководитель тушения пожара, сотрудник отдела по чрезвычайным ситуациям
/управления по чрезвычайным ситуациям
_____________________________________________________________________
объект әкімшілігінен – от администрации объекта
_____________________________________________________________________
ішкі істер органдарының, сақтандыру өкілдері
– представители органов внутренних дел, страхования
_____________________________________________________________________
қоғамдық ұйымдардан және басқа да тұлғалар
– от общественных организаций и другие лица
_____________________________________________________________________
болған өрт туралы осы актіні жасаған
составил настоящий акт о происшедшем пожаре "____"_____________ жыл/год
Объектінің атауы (толық)
_____________________________________________________________________
Наименование объекта (полное)
Объектінің тиесілігі, меншік нысаны
_____________________________________________________________________
Принадлежность объекта, форма собственности
Ғимараттың, құрылыстың қабаттылығы
_____________________________________________________________________
Этажность здания, сооружения
Объектінің мекенжайы
_____________________________________________________________________
Адрес объекта
Өрт орнынан бастап жақын маңда орналасқан өрт сөндіру бөліміне/
мамандандырылған өрт сөндіру бөліміне дейін қашықтық
_____________________________________________________________________
Расстояние от места пожара до ближайшей пожарной части/специализированной
пожарной части
Өртті байқаған күні __________ және уақыты__________сағ.__________мин.
Дата и время обнаружения пожара час мин.
Өрт шыққан (болжалды) орын
_____________________________________________________________________
Место возникновения пожара (предполагаемое)
_____________________________________________________________________
Кім өртті байқады және ол туралы өртке қарсы қызметке қалай хабарлаған, тел. №
______________________________________________________________________
Кто обнаружил пожар и каким образом сообщил о нем в противопожарную службу,
телефон №
______________________________________________________________________
Облыстық, қалалық "ӨСжАҚЖҚ" ММ КҚЖБО-ға, бөлімшелерінің ББП-ға өрт
туралы хабарламаның түскен күні __________ және уақыты _____ сағ.______ мин.
Дата _____________ и время _______час_______ мин. поступления сообщения
о пожаре на ЦОУСС, ПСЧ подразделений ГУ "СПиАСР" города, области
1-ші бөлімшенің келген уақыты __________сағ._________мин.
Время прибытия 1-го подразделения час мин.
Өртті оқшаулау күні ___________ және уақыты ________ сағ.__________ мин.
Дата и время локализации пожара час мин.
Өртті жою күні _________________ және уақыты __________ сағ.________ мин.
Дата и время ликвидации пожара в час мин.
Өртке қарсы қызмет бөлімшесінің келген сәтіндегі жағдай
Обстановка к моменту прибытия подразделения противопожарной службы
Өрттің ауданы, оның таралу жолдары мен жылдамдығы, жанатын толымы, адамдарға,
жануарларға төнген қауіп, құлау және жарылу қауіптілігі, тұрғындардың,
ЕӨСҚ-ның қимылдары көрсетіледі
_____________________________________________________________________
Указывается площадь пожара, пути и скорость его распространения, горючая
загрузка, угроза людям, животным, опасность обрушений и взрывов, действия
населения, ДПФ
______________________________________________________________________
Өртті сөндіру кезінде пайдаланған күштер мен құралдар:
Силы и средства, применявшиеся при тушении пожара:
Өрт сөндіруге қатысқандар және олардың саны:
______________________________________________________________________
участники тушения пожара, включая взаимодействующие службы с указанием
их количества:
______________________________________________________________________
Өрт сөндіру бөлімінің №, ГТҚҚ бөлімшелерінің, звеноларының саны
- № пожарной части, количество отделений, звеньев ГДЗС
______________________________________________________________________
ГТҚҚ бөлімшелерінің, звеноларының жұмысының жалпы уақыты
______________________________________________________________________
Суммарное время работы отделений, звеньев ГДЗС
______________________________________________________________________
Өрт сөндіргенде пайдаланған өрт техникасының түрі, саны
– тип, количество пожарной техники, использованной при тушении пожара
Өрт сөндіргенде берілген оқпандардың түрі мен саны:
______________________________________________________________________
Вид и количество стволов, поданных при тушении пожара:
______________________________________________________________________
Өрт сөндіргенде қолданған өрт сөндіргіш құралдардың түрі және саны
– виды и количество огнетушащих средств, применявшихся при тушении пожара
Өрт сөндіргенде қолданған су көздерінің түрі (қажеттіні толтыру керек):
Виды водоисточников, использованных при тушении пожара (нужное заполнить):

Су көздері водоисточники	Атауы, гидранттың, суқоймасының № Название, № гидранта, водоема	Су көзінің мекенжайы Адрес водоисточника	Өрт орнынан қашықтығы Расстояние от места пожара
Ішкі ӨҚСЖ Внутренний ППВ
Сыртқы ӨҚСЖ Наружный ППВ
Жасанды суқоймасы Водоем искусственный
Табиғи суқоймасы Водоем естественный

Өрт сөндіру жетекшісі (лауазымы, ТАӘ):
Руководитель тушения (должность, ФИО):
Өрттің зардаптары:
Последствия пожара:
Өлген адамдар:
барлығы ___________, оның ішінде балалар _________, облыстық "ӨСжАҚЖҚ" ММ,
ТЖД қызметкерлері ________________.
Погибло людей: _______, в т.ч. детей _______, сотрудников противопожарной службы
_________________________________________________________________________.
Жарақаттанғандар туралы мәлімет:
_________________________________________________________________________
Сведения о травмированных
_________________________________________________________________________
Өрттен жойылған (зақымдалған) құрылыс, тұрғын үй пәтерлерінің бірлігі
Уничтожено (повреждено) пожаром, площадь
____________________ өлген жануарлар ______________________________________
погибло животных (түрі және саны – вид и количество)
Өрттің залалы (белгіленген немесе бағдарланған) __________________________ теңге
Ущерб от пожара (установленный или ориентированный)
Өрттің себебі (белгіленген немесе болжанған)
__________________________________________________________________________
Причина пожара (установленная или предполагаемая)
__________________________________________________________________________
Өрттің пайда болуына кінәлі тұлғалар
__________________________________________________________________________
Лица, виновные в возникновении пожара
Өртте құтқарылған – спасено при пожаре:
Жұрт ___________ адам. Техникалар __________ бірлік
Людей чел. Техники ед.
Мал басының бірлігі _________________ голов скота
Материалдық құндылықтар _________________________________________ мың теңге
Материальных ценностей тыс. тенге
Өрт туралы акт тексерілуге жіберілді
_________________________________________________________________________
Акт о пожаре направлен для рассмотрения в
Комиссияның айрықша ескертпелері
_________________________________________________________________________
Особые замечания комиссии
Комиссия мүшелерінің қолы:
_________________________________________________________________________
Подписи членов комиссии: (аты-жөні - фамилия, имя, отчество)
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
Актінің данасын алғандар:
_______________________________________________________
Экземпляры акта получили
_______________________________________________________
_______________________________________________________