ЗҚАИ-ның ескертпесі!
Осы бірлескен бұйрық 01.01.2023 ж. бастап қолданысқа енгізіледі.
БҰЙЫРАМЫЗ:
1. "Қазақстан Республикасының туристік қызмет туралы заңнамасының сақталуына тәуекел дәрежесін бағалау өлшемшарттарын және тексеру парақтарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Инвестициялар және даму министрінің 2015 жылғы 29 желтоқсандағы № 1264 және Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің міндетін атқарушының 2015 жылғы 31 желтоқсандағы № 842 бірлескен бұйрығына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 12991 болып тіркелген) мынадай өзгерістер мен толықтыру енгізілсін:
кіріспе мынадай редакцияда жазылсын:
"Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 141-бабының 5 және 6-тармақтарына, 143-бабының 1-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫЗ:";
1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:
"1. Осы бірлескен бұйрыққа:
1) 1-қосымшаға сәйкес туристік қызмет саласындағы тәуекел дәрежесін бағалау өлшемшарттары;
2) 2-қосымшаға сәйкес туристік операторға қатысты туристік қызмет саласындағы тексеру парағы;
3) 3-қосымшаға сәйкес туристік агентке қатысты туристік қызмет саласындағы тексеру парағы;
4) 4-қосымшаға сәйкес гидке қатысты туристік қызмет саласындағы тексеру парағы;
5) 5-қосымшаға сәйкес экскурсоводқа қатысты туристік қызмет саласындағы тексеру парағы;
6) 6-қосымшаға сәйкес туризм нұсқаушысына қатысты туристік қызмет саласындағы тексеру парағы;
7) 7-қосымшаға сәйкес туристік операторға қатысты туристік қызмет саласындағы біліктілік талаптарына сәйкестігін тексеру парағы бекітілсін.";
көрсетілген бірлескен бұйрықпен бекітілген 1, 2, 3, 4, 5 және 6-қосымшалар осы бірлескен бұйрыққа 1, 2, 3, 4, 5 және 6-қосымшаларға сәйкес жаңа редакцияда жазылсын;
осы бірлескен бұйрыққа 7-қосымшаға сәйкес көрсетілген бірлескен бұйрыққа 7-қосымшамен толықтырылсын.
2. Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігінің Туризм индустриясы комитеті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:
1) осы бірлескен бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;
2) осы бірлескен бұйрық қолданысқа енгізілгеннен кейін үш жұмыс күні ішінде оны Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігінің интернет-ресурстарында орналастыруды;
3) осы тармақта көзделген іс-шаралар орындалғаннан кейін үш жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігінің Заң қызметі департаментіне іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынылуын қамтамасыз етсін.
3. Осы бірлескен бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Мәдениет және спорт вице-министріне жүктелсін.
4. Осы бірлескен бұйрық ресми жариялануға жатады және 2023 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізіледі.
|
Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрі |
А. Куантыров |
|
Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрі |
Д. Абаев |
"КЕЛІСІЛДІ"
Қазақстан Республикасы
Бас прокуратурасының
Құқықтық статистика және арнайы
есепке алу жөніндегі комитеті
Туристік қызмет саласындағы тәуекел дәрежесін бағалау өлшемшарттары
1-тарау. Жалпы ережелер
1. Осы туристік қызмет саласындағы тәуекел дәрежесін бағалау өлшемшарттары (бұдан әрі – Өлшемшарттар) Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің (бұдан әрі – Кодекс) 141-бабының 5 және 6-тармақтарына, 143-бабының 1-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің міндетін атқарушының 2018 жылғы 31 шілдедегі № 3 бұйрығымен бекітілген Тексеру парақтарының нысанын бекіту туралы қағидаларына (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 17371 болып тіркелген), Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің міндетін атқарушының 2022 жылғы 22 маусымдағы № 48 бұйрығымен бекітілген Мемлекеттік органдардың тәуекелдерді бағалау жүйесін және тексеру парақтарының нысандарын қалыптастыру қағидаларына сәйкес (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 28577 болып тіркелген), бақылау субъектісіне (объектісіне) бара отырып, профилактикалық бақылау жүргізу мақсатында туристік қызмет саласындағы бақылау субъектілерін (объектілерін) тәуекел дәрежесіне жатқызу мақсатында тәуекелдер көрсеткіштерін айқындау үшін әзірленді.
2. Осы Өлшемшарттарда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
1) елеулі бұзушылық – "Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы" Қазақстан Республикасының Заңында (бұдан әрі – Заң) белгіленген туристтер болып табылатын Қазақстан Республикасы азаматтарына сапалы туристік қызмет алуға кедергі жасайтын талаптардың бұзушылығы;
2) елеулісіз бұзушылық – туристтер болып табылатын Қазақстан Республикасы азаматтарына дұрыс ақпарат алуды шектейтін бұзушылық, сондай-ақ бақылау субъектілерге (объектілерге) құқығы бұзылған расталған шағымдардың және өтініштердің болуы;
3) өрескел бұзушылық – Заңда белгіленген туристік агенттік қызметтің (бұдан әрі – турагенттік қызмет), гидтің, экскурсоводтың және туризм нұсқаушының қызметінің басталғаны туралы хабарламаның, туристік қызмет көрсету және туристік оператор (бұдан әрі – туроператор) қалыптастырған туристік өнімді іске асыру шарттарының, екінші деңгейдегі банкпен банктік кепілдік жасасқан шартының, әрбір туристік өнімнен ақшаны аударғандығын куәландыратын, төлем құжатының, туристті міндетті сақтандыру шартының жоқтығы, сонымен қатар туристтер болып табылатын Қазақстан Республикасы азаматтарына саяхаттың ерекшеліктері туралы берілетін мәлімет бойынша растаудың бар болуы;
4) тәуекел – бақылау субъектінің (объектінің) қызметі нәтижесінде, оның салдарының ауырлық дәрежесі ескеріле отырып, жеке және заңды тұлғалардың заңды мүдделеріне, мемлекеттің мүліктік мүдделеріне зиян келтіру ықтималдығы;
5) тәуекел дәрежесін бағалау өлшемшарттары – бақылау субъектісінің тікелей қызметімен, салалық даму ерекшеліктерімен және осы дамуға әсер ететін факторлармен байланысты, бақылау субъектілерін (объектілерін) тәуекелдің әртүрлі дәрежелеріне жатқызуға мүмкіндік беретін сандық және сапалық көрсеткіштердің жиынтығы;
6) тәуекел дәрежесін бағалаудың объективті өлшемшарттары (бұдан әрі – объективті өлшемшарттар) – белгілі бір қызмет саласында тәуекел дәрежесіне байланысты және жеке бақылау субъектісіне (объектісіне) тікелей байланыссыз бақылау субъектілерін (объектілерін) іріктеу үшін пайдаланылатын тәуекел дәрежесін бағалау өлшемшарттары;
7) тәуекел дәрежесін бағалаудың субъективті өлшемшарттары (бұдан әрі – субъективті өлшемшарттар) – нақты бақылау субъектісінің (объектісінің) қызметі нәтижелеріне байланысты бақылау субъектілерін (объектілерін) іріктеу үшін пайдаланылатын тәуекел дәрежесін бағалау өлшемшарттары;
8) тәуекелдерді бағалау және басқару жүйесі – тиісті қызмет салаларында тәуекелдің жол берілетін деңгейін қамтамасыз ете отырып, кәсіпкерлік еркіндігін шектеудің ең төменгі ықтимал дәрежесі мақсатында бақылау субъектісіне бару арқылы профилактикалық бақылауды және (немесе) талаптарға сәйкестігін тексерулерді кейіннен жүзеге асыру үшін бақылау субъектілерін тәуекел дәрежелері бойынша бөлу арқылы қолайсыз факторлардың туындау ықтималдығын азайтуға бағытталған, сондай-ақ нақты бақылау субъектісі (объектісі) үшін тәуекел деңгейін өзгертуге бағытталған басқарушылық шешімдерді қабылдау және (немесе) осындай бақылау субъектісін (объектісін) бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылаудан және (немесе) талаптарға сәйкестігін тексеруден босату процесі;
9) тексеру парағы – бақылау субъектілерінің (объектілерінің) қызметіне қойылатын, олардың сақталмауы жеке және заңды тұлғалардың, мемлекеттің заңды мүдделеріне қатер төндіруге алып келетін талаптар тізбесі;
10) туристік қызмет саласындағы бақылау объектілері (бұдан әрі – бақылау объектілері) – туристік қызмет саласындағы бақылау субъектісіндегі меншік құқығындағы немесе өзге де заңды негіздегі мемлекеттік бақылауға жататын мүлік;
11) туристік қызмет саласындағы бақылау субъектілері (бұдан әрі – бақылау субъектілері) – туроператорлар, туристік агенттер (бұдан әрі –турагент), сондай-ақ Қазақстан Республикасында дара кәсіпкерлер ретінде қызметін жүзеге асыратын гидтер, экскурсоводтар, туризм нұсқаушылары.
3. Туризм саласындағы уәкілетті орган бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылауды және (немесе) туристік қызмет саласындағы Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкестігін тексеруді жүзеге асыру кезінде тәуекелдерді басқару мақсаттары үшін бақылау субъектілерін (объектілерін) мынадай тәуекел дәрежелерінің біріне (бұдан әрі – тәуекел дәрежесі) жатқызады:
1) жоғары тәуекел;
2) орташа тәуекел;
3) төмен тәуекел.
Тәуекелдің жоғары және орташа дәрежелеріне жатқызылған бақылау субъектілерінің (объектілерінің) қызметі салаларында туристік қызмет саласындағы Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкестігіне тексеру, бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылау, бақылау және субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау және жоспардан тыс тексеру жүргізіледі.
Тәуекелдің төмен дәрежесіне жатқызылған бақылау субъектілерінің (объектілерінің) қызметі салаларында туристік қызмет саласындағы Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкестігіне тексеру, бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау және жоспардан тыс тексеру жүргізіледі.
4. Бақылау субъектілерінің (объектілерінің) туристік қызмет саласындағы Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкестігіне тексеру және профилактикалық бақылау жүргізу үшін тәуекел дәрежесін бағалау өлшемшарттары объективті және субъективті өлшемшарттарды айқындау арқылы қалыптастырылады.
2-тарау. Объективті өлшемшарттар
5. Объективті өлшемшарттарды айқындау тәуекелді айқындау арқылы жүзеге асырылады.
6. Тәуекелді айқындау мынадай өлшемшарттардың бірін ескере отырып, мемлекеттік бақылау жүзеге асырылатын саланың ерекшелігіне қарай жүзеге асырылады:
1) объектінің қауіптілік (күрделілік) деңгейі;
2) реттелетін туризм саласына ықтимал теріс салдарлар ауырлығының, зиянның ауқымы;
3) адамның өмірі немесе денсаулығы, жеке және заңды тұлғалардың, мемлекеттің заңды мүдделері үшін қолайсыз оқиғаның туындау мүмкіндігі.
Барлық ықтимал тәуекелдерге талдау жүргізгеннен кейін бақылау субъектілері (объектілері) тәуекелдің үш дәрежесі (жоғары, орта және төмен) бойынша бөлінеді.
7. Туристік қызмет саласындағы жоғары тәуекел дәрежесіне Қазақстан Республикасы азаматтарының өміріне және (немесе) денсаулығына және заңды мүдделеріне бақылау субъектілердің (объектілердің) зиян келтіру ықтималдығы жатады.
Объективті өлшемшарттар бойынша жоғары тәуекел дәрежесіне туроператорлар жатады.
Тәуекелдің орташа дәрежесіне турагенттер жатады.
Тәуекелдің төмен дәрежесіне Қазақстан Республикасында дара кәсіпкерлер ретінде қызметін жүзеге асыратын гидтер, экскурсоводтар, туризм нұсқаушылары жатады.
3-тарау. Субъективті өлшемшарттар
8. Субъективті өлшемшарттарды айқындау мынадай кезеңдерді қолдана отырып жүзеге асырылады:
1) деректер базасын қалыптастыру және ақпарат жинау;
2) ақпаратты талдау және тәуекелдерді бағалау.
9. Деректер базасын қалыптастыру және ақпарат жинау Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзатын бақылау субъектілерін (объектілерін) анықтау үшін қажет.
10. Субъективті өлшемшарттар бойынша тәуекел дәрежесін бағалау үшін бақылау субъектілеріне (объектілеріне) бара отырып профилактикалық бақылау жүргізу үшін мынадай ақпарат көздері пайдаланылады:
1) бақылау субъектілеріне (объектілеріне) алдыңғы тексерулер мен бару арқылы профилактикалық бақылаудың нәтижелері;
2) бақылау субъектісі кінәсінен туындаған қолайсыз жағдайлардың болуы;
3) расталған шағымдар мен өтініштердің болуы және саны;
4) Қазақстан Республикасы азаматтарының шығу туризмі саласындағы құқықтарына кепілдік беру жүйесінің әкімшісі ұсынатын ақпарат пен мәліметтерді талдау нәтижелері;
5) бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау нәтижелері (бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау қорытындылары бойынша берілген қорытынды құжаттар).
Субъективті өлшемшарттар бойынша тәуекел дәрежесін бағалау үшін бақылау субъектілерінің (объектілерінің) біліктілік талаптарына сәйкестігіне тексеру жүргізу үшін мынадай ақпарат көздері пайдаланылады:
1) бақылау субъектілерінің (объектілерінің) біліктілік талаптарына сәйкестігіне алдыңғы тексерулердің нәтижелері;
2) расталған шағымдар мен өтініштердің болуы және саны.
Қолда бар ақпарат көздерінің негізінде, туризм саласындағы уәкілетті орган бағалауға жататын, субъективті өлшемшарттарды қалыптастырады.
Субъективті өлшемшарттарды талдау және бағалау ең жоғары әлеуетті тәуекелі бар бақылау субъектісіне (объектісіне) қатысты бақылау субъектісіне (объектісіне) талаптарға сәйкестігіне тексеру жүргізуді және профилактикалық бақылауды шоғырландыруға мүмкіндік береді.
Бұл ретте талдау және бағалау кезінде нақты бақылау субъектісіне (объектісіне) қатысты бұрын ескерілген және пайдаланылған субъективті өлшемшарттардың деректері, немесе Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес талап қою мерзімі өткен деректер қолданылмайды.
Алдыңғы жүргізілген бару арқылы профилактикалық бақылаудың және (немесе) талаптарға сәйкестігін тексерудің қорытындылары бойынша берілген бұзушылықтарды толық көлемде жойған бақылау субъектілеріне қатысты, оларды мемлекеттік бақылаудың кезекті кезеңіне кестелер мен тізімдерді қалыптастыру кезінде енгізуге жол берілмейді.
Осы Өлшемшарттар тармағында айқындалған ақпарат көздерінің негізінде 1-қосымшаға сәйкес туристік қызмет субъектілеріне бара отырып профилактикалық бақылау жүргізу үшін тәуекел дәрежесінің субъективті өлшемшарттары және 2-қосымшаға сәйкес туристік қызмет субъектілерінің біліктілік талаптарына сәйкестігіне тексеру жүргізу үшін тәуекел дәрежесінің субъективті өлшемшарттары айқындалады.
11. Ықтимал тәуекел мен проблеманың маңыздылығына, бұзушылықтың біржолғы немесе жүйелі сипатына, әрбір ақпарат көзі бойынша бұрын қабылданған шешімдерді талдауға байланысты реттеуші мемлекеттік органның тәуекел дәрежесін бағалау өлшемшарттарына сәйкес, бұзушылық дәрежесіне – өрескел, елеулі және елеулісіз дәрежелерге сәйкес келетін субъективті өлшемшарттар айқындалады.
Бұл ретте өрескел, елеулі және елеулісіз бұзушылықтарды айқындау туризм саласындағы уәкілетті органның тәуекел дәрежесін бағалау өлшемшарттарында тиісті мемлекеттік бақылау саласының ерекшелігі ескеріле отырып белгіленеді.
Субъективті өлшемшарттарды қалыптастыру кезінде бұзушылық дәрежесі (өрескел, елеулі, елеулісіз) өрескел, елеулі, елеулісіз бұзушылықтардың белгіленген анықтамаларына сәйкес беріледі.
12. Қолданылатын ақпарат көздерінің басымдығын негізге ала отырып, субъективті өлшемшарттар бойынша тәуекел дәрежесінің жалпы көрсеткішін есептеу тәртібіне сәйкес осы Қағидалардың осы тарауына сәйкес субъективті өлшемшарттар бойынша тәуекел дәрежесінің жалпы көрсеткіші 0-ден 100-ге дейінгі шәкіл бойынша есептеледі.
Тәуекел дәрежесінің көрсеткіштері бойынша бақылау субъектісі (объектісі) мыналарға:
1) тәуекел дәрежесінің көрсеткіші 71-ден 100-ді қоса алғанға дейін болған кезде – тәуекелдің жоғары дәрежесіне;
2) тәуекел дәрежесінің көрсеткіші 31-ден 70-ті қоса алғанға дейін болған кезде – тәуекелдің орташа дәрежесіне;
3) тәуекел дәрежесінің көрсеткіші 0-ден 30-ты қоса алғанға дейін болған кезде – тәуекелдің төмен дәрежесіне жатқызылады.
13. Тәуекелдерді бағалау және басқару жүйесі бақылау субъектілерін (объектілерін) тәуекелдің нақты дәрежелеріне жатқызатын және бақылау іс-шараларын жүргізу кестелерін немесе тізімдерін қалыптастыратын ақпараттық жүйелерді пайдалана отырып жүргізіледі, сондай-ақ мемлекеттік статистикаға, ведомстволық статистикалық байқаудың қорытындыларына, сондай-ақ ақпараттық құралдарға негізделеді.
Тәуекелдерді бағалау мен басқарудың ақпараттық жүйесі болмаған кезде оларға қатысты бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылау және (немесе) талаптарға сәйкестігін тексеру жүзеге асырылатын бақылау субъектілері (объектілері) санының ең аз жол берілетін шегі мемлекеттік бақылаудың белгілі бір саласындағы осындай бақылау субъектілерінің жалпы санының бес пайызынан аспауға тиіс.
4-тарау. Субъективті өлшемшарттар бойынша тәуекел дәрежесінің жалпы көрсеткішін есептеу тәртібі
14. Осы Қағидалардың 12-тармағына сәйкес бақылау субъектісін тәуекел дәрежесіне жатқызу үшін тәуекел дәрежесінің көрсеткішін есептеудің мынадай тәртібі қолданылады.
Бір өрескел бұзушылық анықталған кезде бақылау субъектісіне тәуекел дәрежесінің 100 көрсеткіші теңестіріледі және оған қатысты талаптарға сәйкестігіне тексеру немесе бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылау жүргізіледі.
Өрескел бұзушылықтар анықталмаған жағдайда тәуекел дәрежесінің көрсеткішін айқындау үшін елеулі және елеулісіз дәрежедегі бұзушылықтар бойынша жиынтық көрсеткіш есептеледі.
15. Елеулі бұзушылықтар көрсеткішін айқындау кезінде 0,7 коэффициенті қолданылады және бұл көрсеткіш мына формула бойынша есептеледі:
SР3 = (ЅР2 х 100/ ЅР1) х 0,7,
мұнда:
SР3 – елеулі бұзушылықтардың көрсеткіші;
ЅР1 - елеулі бұзушылықтардың талап етілетін саны;
ЅР2 - анықталған елеулі бұзушылықтардың саны;
Елеулісіз бұзушылықтардың көрсеткішін айқындау кезінде 0,3 коэффициенті қолданылады және бұл көрсеткіш мына формула бойынша есептеледі:
SРн = (ЅР2 х 100/ЅР1) х 0,3,
мұнда:
ЅРн – елеулісіз бұзушылықтардың көрсеткіші;
ЅР1 – елеулісіз бұзушылықтардың талап етілетін саны;
ЅР2 – анықталған елеулісіз бұзушылықтардың саны;
Тәуекел дәрежесінің жалпы көрсеткіші (SР) 0-ден 100-ге дейінгі шәкіл бойынша есептеледі және мына формула бойынша елеулі және елеулісіз бұзушылықтардың көрсеткіштерін қосу арқылы айқындалады:
SР = SР3 + SРн,
мұнда:
SР – тәуекел дәрежесінің жалпы көрсеткіші;
SР3 – елеулі бұзушылықтардың көрсеткіші;
SРн – елеулісіз бұзушылықтардың көрсеткіші.
5-тарау. Қорытынды ережелер
16. Тәуекелдің жоғары дәрежесіне жатқызылған бақылау субъектілері (объектілері) қызметінің салалары үшін талаптарға сәйкестігіне тексеру жүргізудің жиілігі тәуекел дәрежесін бағалау өлшемшарттарымен айқындалады, алайда жылына ең көбі бір реттен аспайды.
Тәуекелдің орташа дәрежесіне жатқызылған бақылау субъектілері (объектілері) қызметінің салалары үшін талаптарға сәйкестігіне тексерулер жүргізудің жиілігі тәуекел дәрежесін бағалау өлшемшарттарымен айқындалады, алайда ең көбі екі жылда бір реттен аспайды.
Тәуекелдің төмен дәрежесіне жатқызылған бақылау субъектілері (объектілері) қызметінің салалары үшін талаптарға сәйкестігіне тексерулер жүргізудің жиілігі тәуекел дәрежесін бағалау өлшемшарттарымен айқындалады, алайда ең көбі үш жылда бір реттен аспайды.
17. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылау Кодекстің 144-2-бабының 4-тармағына сәйкес құрылатын бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылаудың жарты жылдық тізімдері негізінде жүргізіледі.
Тәуекелдер дәрежесін талдау және бағалау кезінде нақты бақылау субъектіге (объектіге) қатысты бұрын есептелген және пайдаланған субъективті өлшемшарттардың деректері қолданылмайды.
18. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылау тізімдері субъективті өлшемшарттар бойынша тәуекел дәрежесінің барынша жоғары көрсеткіші бар бақылау субъектісінің басымдығы ескеріле отырып жасалады.
| Туристік қызмет саласындағы тәуекел дәрежелерін бағалау өлшемшарттарына 1-қосымша |
Туристік қызмет субъектілеріне бара отырып профилактикалық бақылау жүргізу үшін тәуекел дәрежесінің субъективті өлшемшарттары
| р/с № | Өлшемшарттар | Бұзушылық дәрежелері |
|---|---|---|
Туристік оператор үшін | ||
1. Алдыңғы тексерулердің және бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылаудың нәтижелері (бұзушылықтың ауырлық дәрежесі (өрескел, елеулі, елеулісіз) туристік қызмет саласындағы Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын сақтамағанда белгіленеді) | ||
1. | Туристік қызмет көрсетуге жасалған жазбаша шартының болуы | өрескел |
2. | Туристік өнімді өткізуге агенттік шарттың болуы | өрескел |
3. | Туристерге елге (орынға) келу, кету, уақытша болу қағидалар туралы заңнамасы туралы, жергілікті халықтың дәстүрлері туралы, діни салттары, киелі жерлері, ерекше қорғауға алынған табиғи, тарихи, мәдени ескерткіштері және ерекше қорғауда тұрған, басқа туристік көрсету объектілерді қоршаған ортаның жай-күйі туралы, сондай-ақ саяхат барысында оларға кездесетін және туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған алдын алу шараларын жүзеге асыра алатын қауіптер туралы саяхат ерекшеліктері туралы, қажетті және дұрыс ақпарат туралы жазбаша растаудың болуы | өрескел |
4. | Қазақстан Республикасы азаматтарының шығу туризмі саласындағы құқықтарына кепілдік беру жүйесі әкімшісіне шарттың түпнұсқасын не нотариат куәландырған көшірмесін ұсына отырып, Қазақстан Республикасы азаматтарының шығу туризмі саласындағы құқықтарына кепілдік беру жүйесі әкімшісінің не Қазақстан Республикасы азаматтарының шығу туризмі саласындағы құқықтарына кепілдік беру жүйесінің әкімшісі айқындаған үшінші тұлғаның пайдасына банк кепілдігімен қамтамасыз етілген ақшаны төлеуді көздейтін, Қазақстан Республикасының банк заңнамасына сәйкес екінші деңгейдегі банкпен банктік кепілдік жасасқан шартының болуы | өрескел |
5. | Арнайы шотқа туроператор немесе туроператор-әуе кемесімен жалданушы қалыптастырған және турагент Қазақстан Республикасының азаматына өткізген әрбір туристік өнімнен 0,5 айлық есептік көрсеткіш сомада ақшаны аударғандығын куәландыратын, төлем құжатының болуы | өрескел |
6. | Туристті міндетті сақтандыру шартының болуы | өрескел |
2. Бақылау субъектінің (объектінің) кінәсі бойынша пайда болған оқиғалардың болуы | ||
1. | Мемлекеттік органдардан түскен Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзу туралы расталған ақпараттың болуы | өрескел |
3. Бақылау субъектілерге жеке және заңды тұлғалардан, мемлекеттік органдардан түскен және расталған шағымдар мен өтініштерің болуы және саны | ||
1. | Құқығы бұзылған жеке және заңды тұлғалардан, мемлекеттік органдардан түскен расталған шағымдардың және өтініштердің болуы | елеулі |
4. Қазақстан Республикасы азаматтарының шығу туризмі саласындағы құқықтарына кепілдік беру жүйесінің әкімшісі ұсынатын ақпарат пен мәліметтерді талдау нәтижелері | ||
1. | Қазақстан Республикасы азаматтарының шығу туризмі саласындағы құқықтарына кепілдік беру жүйесі әкімшісіне шарттың түпнұсқасын не нотариат куәландырған көшірмесін ұсына отырып, Қазақстан Республикасы азаматтарының шығу туризмі саласындағы құқықтарына кепілдік беру жүйесі әкімшісінің не Қазақстан Республикасы азаматтарының шығу туризмі саласындағы құқықтарына кепілдік беру жүйесінің әкімшісі айқындаған үшінші тұлғаның пайдасына банк кепілдігімен қамтамасыз етілген ақшаны төлеуді көздейтін, Қазақстан Республикасының банк заңнамасына сәйкес екінші деңгейдегі банкпен банктік кепілдік жасасқан шартыныңболмауы туралы ақпараттың болуы | өрескел |
2. | Арнайы шотқа туроператор немесе туроператор-әуе кемесімен жалданушы қалыптастырған және турагент Қазақстан Республикасының азаматына өткізген әрбір туристік өнімнен 0,5 айлық есептік көрсеткіш сомада ақшаны аударылмау туралы ақпараттың болуы | өрескел |
5. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау нәтижелері (бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау қорытындылары бойынша берілген қорытынды құжаттар) | ||
1. | Туристік қызмет саласындағы Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын сақтамаған жағдайда, бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау нәтижелері (бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау қорытындылары бойынша берілген қорытынды құжаттар) | өрескел |
Туристік агент үшін | ||
1. Алдыңғы тексерулердің және бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық бақылаудың нәтижелері (бұзушылықтың ауырлық дәрежесі (өрескел, елеулі, елеулісіз) туристік қызмет саласындағы Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын сақтамағанда белгіленеді) | ||
1. | Турагенттік қызметті жүзеге асырудың басталғаны туралы хабарламаның болуы | өрескел |
2. | Туристік қызмет көрсетуге жасалған жазбаша шарттың бар болуы | өрескел |
3. | Туристік өнімді өткізуге агенттік шарттың болуы | өрескел |
4. | Туристерге елге (орынға) келу, кету, уақытша болу қағидалар туралы заңнамасы туралы, жергілікті халықтың дәстүрлері туралы, діни салттары, киелі жерлері, ерекше қорғауға алынған табиғи, тарихи, мәдени ескерткіштері және ерекше қорғауда тұрған, басқа туристік көрсету объектілерді қоршаған ортаның жай-күйі туралы, сондай-ақ саяхат барысында оларға кездесетін және туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған алдын алу шараларын жүзеге асыра алатын қауіптер туралы саяхат ерекшеліктері туралы, қажетті және дұрыс ақпарат туралы жазбаша растаудың болуы | өрескел |
2. Бақылау субъектінің (объектінің) кінәсі бойынша пайда болған оқиғалардың болуы | ||
1. | Мемлекеттік органдардан түскен Қазақстан Республикасындағы туристік қызмет туралы Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзу туралы расталған ақпараттың болуы | өрескел |
3. Бақылау субъектілерге жеке және заңды тұлғалардан, мемлекеттік органдардан түскен және расталған шағымдар мен өтініштерің болуы және саны | ||
1. | Құқығы бұзылған жеке және заңды тұлғалардан, мемлекеттік органдардан түскен расталған шағымдардың және өтініштердің болуы | елеулі |
4. Бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау нәтижелері (бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау қорытындылары бойынша берілген қорытынды құжаттар) | ||
1 | Туристік қызмет саласындағы Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын сақтамаған жағдайда, бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау нәтижелері (бақылау субъектісіне (объектісіне) бармай профилактикалық бақылау қорытындылары бойынша берілген қорытынды құжаттар) | өрескел |
| Туристік қызмет саласындағы тәуекел дәрежелерін бағалау өлшемшарттарына 2-қосымша |
Туристік қызмет субъектілерінің біліктілік талаптарына сәйкестігіне тексеру жүргізу үшін тәуекел дәрежесінің субъективті өлшемшарттары
| р/с № | Өлшемшарттар | Бұзушылық дәрежелері |
|---|---|---|
Туристік оператор үшін | ||
1. Бақылау субъектілерінің (объектілерінің) біліктілік талаптарына сәйкестігіне алдыңғы тексерулердің нәтижелері (бұзушылықтардың ауырлық дәрежесі (өрескел, елеулі, елеулісіз) туристік қызмет саласындағы Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын сақтамағанда белгіленеді) | ||
1. | Туристік операторлық қызметке лицензияның болуы | өрескел |
2. | Қалыптасқан туристік өнімнің бар болуы | өрескел |
3. | Туристік білімі бар, жұмыс өтілі бір жылдан кем емес, бір адамнан кем емес жұмыскердің барболуы | өрескел |
4. | Меншік құқығы бар немесе өзге заңды негізде кеңсе үшін үй – жайдың бар болуы | өрескел |
2. Бақылау субъектілге жеке және заңды тұлғалардан, мемлекеттік органдардан түскен және расталған шағымдар мен өтініштерің болуы және саны | ||
1. | Құқығы бұзылған жеке және заңды тұлғалардан, мемлекеттік органдардан түскен расталған шағымдардың және өтініштердің болуы | елеулі |
Туристік операторға қатысты туристік қызмет саласындағы тексеру парағы
Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 138 бабына сәйкес қатысты
________________________________________________________ бақылау
субъектісінің (объектісінің) атауы
Тексеруді/бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық
бақылауды тағайындаған мемлекеттік орган _____________
Тексеруді/бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық
бақылауды тағайындау туралы акт __________________ (№, күні)
Бақылау субъектісінің (объектісінің) атауы ______________________
Бақылау субъектісінің (объектісінің) бизнес-сәйкестендіру нөмірі, (жеке сәйкестендіру
нөмірі) ____________________________________________
Орналасқан жерінің мекенжайы _______________________________
| № | Талаптар тізбесі | Талаптарға сәйкес келеді | Талаптарға сәйкес келмейді |
|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 4 |
1. | Туристік қызмет көрсетуге жасалған жазбаша шартының болуы | ||
2. | Туристік өнімді өткізуге арналған агенттік шартының болуы | ||
3. | Туристерге уақытша болатын елге (жерге) бару, шығу және сонда болу қағидалары туралы, заңнама туралы, жергілікті халықтың салт-дәстүрлері туралы, діни әдет-ғұрып, қасиетті орындар, табиғи, тарихи, мәдени ескерткіштер және туристерге көрсетілетін, ерекше қорғаудағы басқа да объектілер, қоршаған ортаның жай-күйі туралы, сондай-ақ саяхат жасаған кезде тап болуы мүмкін қауіптер туралы қажетті және дұрыс ақпаратты қамтитын саяхаттың ерекшеліктері туралы мәліметтерді уақтылы бергені және туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған алдын алу шараларын жүзеге асыру туралы жазбаша растаудың болуы | ||
4. | Қазақстан Республикасы азаматтарының шығу туризмі саласындағы құқықтарына кепілдік беру жүйесі әкімшісіне шарттың түпнұсқасын не нотариат куәландырған көшірмесін ұсына отырып, Қазақстан Республикасы азаматтарының шығу туризмі саласындағы құқықтарына кепілдік беру жүйесі әкімшісінің не Қазақстан Республикасы азаматтарының шығу туризмі саласындағы құқықтарына кепілдік беру жүйесінің әкімшісі айқындаған үшінші тұлғаның пайдасына банк кепілдігімен қамтамасыз етілген ақшаны төлеуді көздейтін, Қазақстан Республикасының банк заңнамасына сәйкес екінші деңгейдегі банкпен банктік кепілдік жасасқан шартының болуы | ||
5. | Арнайы шотқа туроператор немесе туроператор-әуе кемесімен жалданушы қалыптастырған және турагент Қазақстан Республикасының азаматына өткізген әрбір туристік өнімнен 0,5 айлық есептік көрсеткіш сомада ақшаны аударғандығын куәландыратын, төлем құжатының болуы | ||
6. | Туристті міндетті сақтандыру шартының болуы |
Лауазымдық тұлға(лар) __________________________________________
(лауазымы) (қолы) (тегі, аты және әкесінің аты (бар болған жағдайда)
___________________________________________________________________
(лауазымы) (қолы) (тегі, аты және әкесінің аты (бар болған жағдайда)
Тексерілетін субъектінің басшысы
___________________________________________________________________
(лауазымы) (қолы) (тегі, аты және әкесінің аты (бар болған жағдайда)
Туристік агентке қатысты туристік қызмет саласындағы тексеру парағы
Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 138 бабына сәйкес қатысты
_________________________________________________________ бақылау
субъектісінің (объектісінің) атауы
Тексеруді/бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық
бақылауды тағайындаған мемлекеттік орган _______________________
Тексеруді/бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық
бақылауды тағайындау туралы акт _______________________ (№, күні)
Бақылау субъектісінің (объектісінің) атауы _______________________
Бақылау субъектісінің (объектісінің) (жеке сәйкестендіру нөмірі),
бизнес-сәйкестендіру нөмірі __________________________________________
Орналасқан жерінің мекен-жайы _______________________________
| № | Талаптар тізбесі | Талаптарға сәйкес келеді | Талаптарға сәйкес келмейді |
|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 4 |
1. | Туристік агенттік қызметтің басталғаны туралы хабарламаның болуы | ||
2. | Туристік қызмет көрсетуге жасалған жазбаша шартының болуы | ||
3. | Туристік өнімді өткізуге арналған агенттік шарттың болуы | ||
4. | Туристерге уақытша болатын елге (жерге) бару, шығу және сонда болу қағидалары ережелері туралы, заңнамасы туралы, жергілікті халықтың салт-дәстүрлері туралы, діни әдет-ғұрпы, қасиетті орындар, табиғи, тарихи, мәдени ескерткіштер және туристерге көрсетілетін, ерекше қорғаудағы басқа да объектілер, қоршаған ортаның жай-күйі туралы, сондай-ақ саяхат жасаған кезде тап болуы мүмкін қауіптер туралы қажетті және дұрыс ақпаратты қамтитын саяхаттың ерекшеліктері туралы мәліметтерді уақтылы бергені және туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған алдын алу шараларын жүзеге асыру туралы жазбаша растаудың болуы |
Лауазымдық тұлға(лар) _________________________________________
(лауазымы) (қолы) (тегі, аты және әкесінің аты (бар болған жағдайда)
__________________________________________________________________
(лауазымы) (қолы) (тегі, аты және әкесінің аты (бар болған жағдайда)
Тексерілетін субъектінің басшысы
__________________________________________________________________
(лауазымы) (қолы) (тегі, аты және әкесінің аты (бар болған жағдайда)
Гидке қатысты туристік қызмет саласындағы тексеру парағы
Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 138 бабына сәйкес қатысты
__________________________________________________________ бақылау
субъектісінің (объектісінің) атауы
Тексеруді/бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық
бақылауды тағайындаған мемлекеттік орган _____________
Тексеруді/бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық
бақылауды тағайындау туралы акт ____________________ (№, күні)
Бақылау субъектісінің (объектісінің) атауы _______________________
Бақылау субъектісінің (объектісінің) бизнес-сәйкестендіру нөмірі, (жеке сәйкестендіру
нөмірі) _______________________________________________
Орналасқан жерінің мекенжайы ________________________________
| № | Талаптар тізбесі | Талаптарға сәйкес келеді | Талаптарға сәйкес келмейді |
|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 4 |
1. | Қазақстан Республикасында дара кәсіпкерлер ретінде қызметін жүзеге асыратын гидтің, қызметін жүзеге асырудың басталғаны туралы хабарламаның болуы | ||
2. | Қазақстан Республикасы азаматтығының, сондай-ақ туризм саласындағы даярлықтан өткені туралы сертификаттың болуы | ||
3. | Туристерге уақытша болатын елге (жерге) бару, шығу және сонда болу қағидалары ережелері туралы, заңнамасы туралы, жергілікті халықтың салт-дәстүрлері туралы, діни әдет-ғұрпы, қасиетті орындар, табиғи, тарихи, мәдени ескерткіштер және туристерге көрсетілетін, ерекше қорғаудағы басқа да объектілер, қоршаған ортаның жай-күйі туралы, сондай-ақ саяхат жасаған кезде тап болуы мүмкін қауіптер туралы қажетті және дұрыс ақпаратты қамтитын саяхаттың ерекшеліктері туралы мәліметтерді уақтылы бергені және туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған алдын алу шараларын жүзеге асыру туралы жазбаша растаудың болуы |
Лауазымдық тұлға(лар)
_________________________________________________________________
(лауазымы) (қолы) (тегі, аты және әкесінің аты (бар болған жағдайда)
_________________________________________________________________
(лауазымы) (қолы) (тегі, аты және әкесінің аты (бар болған жағдайда)
Тексерілетін субъектінің басшысы
_________________________________________________________________
(лауазымы) (қолы) (тегі, аты және әкесінің аты (бар болған жағдайда)
Экскурсоводқа қатысты туристік қызмет саласындағы тексеру парағы
Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 138 бабына сәйкес қатысты
___________________________________________________________ бақылау
субъектісінің (объектісінің) атауы
Тексеруді/бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық
бақылауды тағайындаған мемлекеттік орган _____________
Тексеруді/бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық
бақылауды тағайындау туралы акт ____________________ (№, күні)
Бақылау субъектісінің (объектісінің) атауы ________________________
Бақылау субъектісінің (объектісінің) бизнес-сәйкестендіру нөмірі, (жеке сәйкестендіру
нөмірі) ______________________________________________
Орналасқан жерінің мекенжайы _________________________________
| № | Талаптар тізбесі | Талаптарға сәйкес келеді | Талаптарға сәйкес келмейді |
|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 4 |
1. | Қазақстан Республикасында дара кәсіпкерлер ретінде қызметін жүзеге асыратын экскурсоводтың, қызметін жүзеге асырудың басталғаны туралы хабарламаның болуы | ||
2. | Қазақстан Республикасының азаматтығының, туризм саласында даярлықтан өткені туралы сертификаттың болуы | ||
3. | Туристерге уақытша болатын елге (жерге) бару, шығу және сонда болу қағидалары ережелері туралы, заңнамасы туралы, жергілікті халықтың салт-дәстүрлері туралы, діни әдет-ғұрпы, қасиетті орындар, табиғи, тарихи, мәдени ескерткіштер және туристерге көрсетілетін, ерекше қорғаудағы басқа да объектілер, қоршаған ортаның жай-күйі туралы, сондай-ақ саяхат жасаған кезде тап болуы мүмкін қауіптер туралы қажетті және дұрыс ақпаратты қамтитын саяхаттың ерекшеліктері туралы мәліметтерді уақтылы бергені және туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған алдын алу шараларын жүзеге асыру туралы жазбаша растаудың болуы |
Лауазымдық тұлға(лар)
_________________________________________________________________
(лауазымы) (қолы) (тегі, аты және әкесінің аты (бар болған жағдайда)
_________________________________________________________________
(лауазымы) (қолы) (тегі, аты және әкесінің аты (бар болған жағдайда)
Тексерілетін субъектінің басшысы
_________________________________________________________________
(лауазымы) (қолы) (тегі, аты және әкесінің аты (бар болған жағдайда)
Туризм нұсқаушысына қатысты туристік қызмет саласындағы тексеру парағы
Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 138 бабына сәйкес қатысты
_________________________________________________________ бақылау
субъектісінің (объектісінің) атауы
Тексеруді/бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық
бақылауды тағайындаған мемлекеттік орган
_________________________________________________
Тексеруді/ бақылау субъектісіне (объектісіне) бару арқылы профилактикалық
бақылауды тағайындау туралы акт ____________________ (№, күні)
Бақылау субъектісінің (объектісінің) атауы _______________________
Бақылау субъектісінің (объектісінің) бизнес-сәйкестендіру нөмірі, (жеке сәйкестендіру
нөмірі) ______________________________________________
Орналасқан жерінің мекенжайы ________________________________
| № | Талаптар тізбесі | Талаптарға сәйкес келеді | Талаптарға сәйкес келмейді |
|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 4 |
1. | Қазақстан Республикасында дара кәсіпкерлер ретінде қызметін жүзеге асыратын туризм нұсқаушысының, қызметін жүзеге асырудың басталғаны туралы хабарламаның болуы | ||
2. | Қазақстан Республикасы азаматтығының, сондай-ақ туризм саласында даярлықтан өткені туралы сертификаттың болуы | ||
3. | Туристерге уақытша болатын елге (жерге) бару, шығу және сонда болу қағидалары ережелері туралы, заңнамасы туралы, жергілікті халықтың салт-дәстүрлері туралы, діни әдет-ғұрпы, қасиетті орындар, табиғи, тарихи, мәдени ескерткіштер және туристерге көрсетілетін, ерекше қорғаудағы басқа да объектілер, қоршаған ортаның жай-күйі туралы, сондай-ақ саяхат жасаған кезде тап болуы мүмкін қауіптер туралы қажетті және дұрыс ақпаратты қамтитын саяхаттың ерекшеліктері туралы мәліметтерді уақтылы бергені және туристердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған алдын алу шараларын жүзеге асыру туралы жазбаша растаудың болуы |
Лауазымдық тұлға(лар)
_________________________________________________________________
(лауазымы) (қолы) (тегі, аты және әкесінің аты (бар болған жағдайда)
_________________________________________________________________
(лауазымы) (қолы) (тегі, аты және әкесінің аты (бар болған жағдайда)
Тексерілетін субъектінің басшысы
_________________________________________________________________
(лауазымы) (қолы) (тегі, аты және әкесінің аты (бар болған жағдайда)
Туристік операторға қатысты біліктілік талаптарына сәйкестігіне қатысты туристік қызмет саласындағы тексеру парағы
Қазақстан Республикасы Кәсіпкерлік кодексінің 138 бабына сәйкес қатысты
_____________________________________________________________ бақылау
субъектісінің (объектісінің) атауы
Бақылау субъектісінің (объектісінің) біліктілік талаптарына сәйкестігін тексеруді
тағайындаған мемлекеттік орган _________________________________________
Бақылау субъектісінің (объектісінің) біліктілік талаптарына сәйкестігін тексеруді
тағайындау туралы акт _________________________________________________
(№, күні)
Бақылау субъектісінің (объектісінің) атауы _________________________________
Бақылау субъектісінің (объектісінің) бизнес-сәйкестендіру нөмірі, (жеке сәйкестендіру
нөмірі) _________________________________________________________________
Орналасқан жерінің мекенжайы ____________________________________________
| № | Талаптар тізбесі | Талаптарға сәйкес келеді | Талаптарға сәйкес келмейді |
|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 4 |
1. | Туристік операторлық қызметке лицензияның болуы | ||
2. | Қалыптастырған туристік өнімнің болуы | ||
3. | Еңбек өтілі бір жылдан кем емес, туристік білімі бар, кемінде бір қызметкердің болуы | ||
4. | Жеке меншік құқығындағы немесе өзгеде заңды негіздегі кеңсеге арналған үй-жайдың болуы |
Лауазымдық тұлға(лар)
________________________________________________________________
(лауазымы) (қолы) (тегі, аты және әкесінің аты (бар болған жағдайда)
________________________________________________________________
(лауазымы) (қолы) (тегі, аты және әкесінің аты (бар болған жағдайда)
Тексерілетін субъектінің басшысы
________________________________________________________________
(лауазымы) (қолы) (тегі, аты және әкесінің аты (бар болған жағдайда)
