Об утверждении Научно-технической программы "Разработка современных технологий для формирования кластера по биотехнологии в Республике Казахстан" на 2006-2008 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 15 июня 2006 года N 554

В целях научно-технического обеспечения развития биотехнологии Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемую Научно-техническую программу "Разработка современных технологий для формирования кластера по биотехнологии в Республике Казахстан" на 2006-2008 годы (далее - Программа).

2. Внести в постановление Правительства Республики Казахстан от 3 мая 2006 года N 363 "О Концепции развития Национального центра биотехнологии Республики Казахстан на 2006-2008 годы" следующее изменение:
в Плане мероприятий по реализации Концепции развития Национального центра биотехнологии Республики Казахстан на 2006-2008 годы, утвержденном указанным постановлением:
строки, порядковые номера 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, исключить.

3. Министерству образования и науки Республики Казахстан обеспечить представление в Правительство Республики Казахстан сводной информации о ходе реализации Программы ежегодно к 1 августа и 1 февраля.

4. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на Заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан - Министра экономики и бюджетного планирования Масимова К.К.

5. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 15 июня 2006 года N 554

Научно-техническая программа
"Разработка современных технологий для формирования кластера
по биотехнологии в Республике Казахстан на 2006-2008 годы"

Астана, 2006 год

Содержание

1. Паспорт

2. Введение

3. Анализ современного состояния проблемы

4. Цель и задачи Программы

5. Основные направления и механизм реализации Программы

6. Необходимые ресурсы и источники их финансирования

7. Ожидаемые результаты от реализации Программы

8. План мероприятий по реализации Программы

1. Паспорт

Наименование Разработка современных технологий для формирования
Программы кластера по биотехнологии в Республике Казахстан на
2006-2008 годы

Основание для Пункт 5.3.2.7. Плана мероприятий на 2003-2005 годы
разработки по реализации Стратегии индустриально-инновационного
развития Республики Казахстан на 2003-2015 годы,
утвержденного постановлением Правительства Республики
Казахстан от 17 июля 2003 года N 712-1

Разработчик Министерство образования и науки Республики Казахстан

Цель Разработка современных биотехнологий для обеспечения
производства биотехнологической продукции для
здравоохранения, сельского хозяйства, охраны окружающей
среды, пищевой и перерабатывающей промышленности

Основные Получение хозяйственно-ценных форм и сортов растений,
задачи биостимуляторов и средств защиты растений на основе
методов современной биотехнологии.
Разработка технологии для производства
высокоэффективных средств и методов лечения, профилактики
и диагностики болезней животных на основе методов
генетической и клеточной инженерии.
Разработка технологии по созданию новых препаратов
для здравоохранения на основе методов биотехнологии.
Развитие исследований по внедрению высокоэффективных
биотехнологий для охраны и защиты окружающей среды.
Создание конкурентоспособной биотехнологической
продукции для использования в пищевой и перерабатывающей
промышленности.
Сохранение генетических ресурсов промышленных и особо
ценных микроорганизмов и их генетическая паспортизация,
разработка новых технологий для сохранения генетических
ресурсов растений и животных, создание банка клеточных
культур

Объем и На реализацию Программы в 2006-2008 годы будут
источники направлены средства республиканского бюджета по
финансирования бюджетной программе 002 "Фундаментальные и прикладные
научные исследования" по подпрограмме 101 "Прикладные
научные исследования". Финансовые затраты, связанные
с реализацией Программы, составляют 1433,0 млн. тенге,
в том числе в 2006 году - 450,0 млн. тенге, в 2007 году
- 477,0 млн. тенге, в 2008 году - 506,0 млн. тенге
Объемы расходов по мероприятиям, финансируемым за счет
республиканского бюджета на 2007-2008 годы будут
уточняться в соответствии с Законом "О республиканском
бюджете" на соответствующий финансовый год

Ожидаемые В результате реализации Программы будут
результаты получены следующие основные результаты:
получены хозяйственно-ценные формы и сорта
сельскохозяйственных и лекарственных растений,
биостимуляторы и средства защиты растений;
разработаны эффективные технологии производства
высокоэффективных вакцин и диагностических препаратов
на основе иммунологических и молекулярно-генетических
тест-систем для диагностики, профилактики и борьбы с
особо опасными болезнями животных и птиц;
разработаны технологии по созданию новых препаратов
для диагностики, лечения и профилактики туберкулеза,
сахарного диабета, сердечно-сосудистых, онкологических
и других заболеваний на основе методов биотехнологии;
разработаны и внедрены высокоэффективные
биотехнологии на основе использования микроорганизмов
-деструкторов углеводородов, растений-аккумуляторов
солей тяжелых металлов и пестицидов для охраны и
защиты окружающей среды;
получены и внедрены в производство ферментные
препараты, штаммы микроорганизмов, закваски,
биологически активные вещества и добавки для
использования в пищевой и перерабатывающей
промышленности;
созданы новые биотехнологии для сохранения и
оценки ценных генетических ресурсов микроорганизмов,
растений и животных

Сроки среднесрочная, 2006-2008 годы
реализации

2. Введение

Опыт высокоразвитых государств показывает, что современная биотехнология является одним из эффективных путей инновационно-индустриального развития государства, компонентом успешного и устойчивого экономического развития. Мировой рынок биотехнологической продукции в 2004 году составлял 240 млрд. долларов в год, в том числе для пищевой промышленности и сельского хозяйства - 45 млрд. долларов, фармацевтической промышленности - 26,8 млрд. долларов, для других отраслей - 21,7 млрд. долларов. В 2005 году прогнозируется рост объема рынка биотехнологической продукции на 260 млрд. долл., а в 2006 году до 300 млрд. долларов. К 2010 году прогнозируется рост объема рынка биотехнологической продукции свыше 2 трлн. долларов.
Развитие биотехнологии для Казахстана является одним из приоритетных направлений, отраженных в Концепции научной и научно-технической политики Республики Казахстан, одобренной постановлением Правительства Республики Казахстан от 12 июля 2000 года N 1059.
В целях эффективного развития биотехнологии постановлением Правительства Республики Казахстан от 26 июня 2001 года N 871 "Об утверждении Республиканской научно-технической программы "Научно-техническое обеспечение и организация производства биотехнологической продукции в Республике Казахстан" на 2001-2005 годы" была утверждена республиканская Научно-техническая программа "Научно-техническое обеспечение и организация производства биотехнологической продукции в Республике Казахстан на 2001-2005 годы".
В настоящее время в соответствии с основными заданиями вышеназванной программы реализованы следующие проекты:
созданы высокопродуктивные мягкие сорта пшеницы, риса, высокобелковой фасоли, устойчивые к болезням;
на основе методов биотехнологии получены хозяйственно-ценные исходные формы сельскохозяйственных культур, устойчивых к стрессовым факторам и болезням;
разработаны регламенты и временные фармакопейные статьи лекарственных форм протеолитических ферментов, налажено производство нового ферментного препарата для лечения ран и ожогов;
разработаны эффективные методы иммунологической и молекулярно-генетической диагностики и профилактики особо опасных болезней животных и налажены их производство и реализация;
получены новые штаммы микроорганизмов для нужд микробиологической, фармацевтической, пищевой промышленности и охраны окружающей среды;
создана коллекция культур микроорганизмов, предназначенных для производства микробиологических препаратов и биологически активных веществ.
Дальнейшим развитием исследований в этих областях станет разработка современных биотехнологий для обеспечения производства конкурентоспособной биотехнологической продукции для здравоохранения, сельского хозяйства, охраны окружающей среды, пищевой и перерабатывающей промышленности с учетом зарубежного опыта в сфере биотехнологии, развитие материально-технической базы биотехнологических производств на уровне современных международных требований.
Важнейшие задачи, в решении которых могут помочь клеточные технологии в растениеводстве - создание сельскохозяйственных растений с устойчивостью к различным болезням и неблагоприятным факторам среды.
Применение технологии трансплантации эмбрионов и яйцеклеток и успехи в создании трансгенных животных открывают большие перспективы для успешного развития животноводства и улучшения их генетического потенциала.
Широкие перспективы открывает возможность получения на основе методов биотехнологии лекарственных средств, вакцин и диагностических препаратов для здравоохранения и ветеринарии.
Использование методов клеточной и генетической инженерии позволит конструировать новые штаммы микроорганизмов, способных синтезировать белки, аминокислоты, ферменты и другие биологически активные вещества.
Актуальным являются разработка и внедрение высокоэффективных биотехнологий на основе использования микроорганизмов-деструкторов углеводородов, растений-аккумуляторов солей тяжелых металлов и пестицидов для охраны и защиты окружающей среды.
Для развития пищевой и перерабатывающей промышленности необходимо разрабатывать и внедрять в производство ферментные препараты, штаммы микроорганизмов, закваски, биологически активные вещества и добавки.
Создание новых биотехнологий позволит обеспечить сохранение и оценку ценных генетических ресурсов микроорганизмов, растений и животных в республике.
В связи с угрозой широкого распространения особо опасных болезней, таких как высокопатогенный грипп птиц и ящур животных весьма актуальным является разработка современных методов и технологии обеспечения биобезопасности в биотехнологической сфере.
Для развития высокого технологического уровня, обеспечивающего формирование биотехнологического кластера, необходимо научно-техническое сопровождение работ по развитию биотехнологии в республике.
На решение этих задач направлена Научно-техническая программа "Разработка современных технологий для формирования кластера по биотехнологии в Республике Казахстан на 2006-2008 годы" (далее - Программа), разработка и реализация которой предусмотрены пунктом 5.3.2.7. Плана мероприятий на 2003-2005 годы по реализации Стратегии индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003-2015 годы, утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 17 июля 2003 года N 712-1.

3. Анализ современного состояния проблемы

Казахстан входит в третье тысячелетие как динамично развивающаяся страна, ставящая перед собой высокие цели и имеющая непреклонное стремление к достижению цивилизованного процветания. Указ Президента Республики Казахстан от 17 мая 2003 года N 1096 "О стратегии индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003-2015 годы" определяет инновационную составляющую казахстанской экономики одним из основных факторов успешного развития нашей страны.
Эффективное использование современных биотехнологий в здравоохранении, сельском хозяйстве, перерабатывающей и пищевой промышленности, фармации, а также для защиты окружающей среды является важной предпосылкой для развития и решения проблем этих отраслей. Развитие биотехнологии является одним из приоритетных направлений, отраженных в Концепции научной и научно-технической политики Республики Казахстан, одобренной постановлением Правительства Республики Казахстан от 12 июля 2000 года N 1059.
В последние годы в республике разработаны регламенты и временные фармакопейные статьи лекарственных форм протеолитических ферментов, налажено производство нового ферментного препарата для лечения ран и ожогов "Ферим", пробиотика бифидумбактерина.
В Казахстане проблемы эффективного лечения, профилактики и снижения заболеваемости населения туберкулезом, сахарным диабетом, сердечно-сосудистыми и онкологическими заболеваниями решены не в полной мере. Для решения указанных проблем необходим системный подход в стратегии и тактике лечения этих заболеваний с учетом современных достижений биотехнологии. Поэтому разработка новых технологий и организация производства высокоэффективных средств диагностики, профилактики и лечения этих заболеваний являются актуальной задачей.
В области биотехнологии для здравоохранения приоритетными направлениями являются разработка новых подходов направленного транспорта антибиотиков, противодиабетических, противоопухолевых и противотуберкулезных препаратов с пролонгированным действием, получение пробиотиков нового поколения, применение клеточных технологий для лечения и восстановления нарушенных функций органов, организация выпуска иммунологических и молекулярно-генетических тест-систем.
В рамках выполнения научно-технических программ в области биотехнологии учеными республики за последние годы разработаны современные технологии и налажено производство более 30 эффективных вакцин и диагностических препаратов для ветеринарии. Наиболее значимые результаты в области ветеринарии достигнуты при разработке эффективных методов диагностики и профилактики особо опасных болезней животных и птиц. Созданы и применяются в производстве высокочувствительные диагностические препараты на основе иммуноферментного анализа и полимеразной цепной реакции, используются моноклональные антитела, полученные методом гибридомной технологии.
В связи с подготовкой нашей республики к вступлению во Всемирную торговую организацию (далее - ВТО), особенно актуальным являются разработка и внедрение в ветеринарную практику предписывающих и альтернативных диагностических тестов, основанных на применении методов иммуноферметного анализа (далее - ИФА) и полимеразной цепной реакции (далее - ПЦР). В соответствии с требованиями Международного эпизоотического бюро применение указанных методов является обязательным при ведении международной торговли животными и животноводческой продукцией.
В целях подготовки к вступлению в ВТО и обеспечения эпизоотического благополучия нашей страны необходимо решить стратегически важный вопрос разработки и организации производства средств диагностики, лечения и профилактики инфекционных заболеваний животных на основе современных достижений биотехнологии. Актуальность и приоритетность этих проблем диктуются осложнением эпизоотической ситуации по птичьему гриппу и назреванием в мире пандемической ситуации по гриппу.
Актуальным для растениеводства является ускоренное создание хозяйственно-ценных исходных форм сельскохозяйственных культур, устойчивых к стрессовым факторам и болезням, на основе использования методов клеточной и генетической инженерии. За последние пять лет созданы 5 высокопродуктивных мягких сортов пшеницы, сорта риса Баканасский и Мадина, сорта высокобелковой фасоли Актатти и Джунгарская, устойчивые к болезням.
Актуальность данной проблемы объясняется широким распространением болезней сельскохозяйственных растений в Казахстане, а также отсутствием сортовых ресурсов для обновления сельскохозяйственных культур. Поражение посевов сельскохозяйственных растений различными заболеваниями приводит не только к экономическим убыткам, но и накоплению в зерне опасных для здоровья людей и животных токсинов.
Одним из важных проблем в сельском хозяйстве является производство высококачественного посадочного материала плодовых и ягодных культур, винограда, картофеля, некоторых овощных, технических и лекарственных растений.
Учитывая сложность и большую наукоемкость генно-инженерных работ нельзя забывать возможности клеточных технологий. Почти два десятилетия активного использования методов клеточной инженерии позволило получить сотни и тысячи регенерантов растений, в том числе десятки и сотни с ценными свойствами: повышенной устойчивостью к засухе, высоким и низким температурам, засолению, опасным грибковым, бактериальным и вирусным заболеваниям.
Широкое распространение в мире получили исследования, расширение которых необходимо и в Казахстане, по природным фитогормонам, биопестицидам, регуляторам роста и развития растений как веществам, представляющий значительный практический интерес в сельском хозяйстве.
Биотехнологические методы и приемы в пищевой и перерабатывающей индустрии направлены на сохранение и улучшение вкусовых и питательных качеств пищевой продукции, основанных на применении биологических компонентов, добавок, консервантов, соединений растительного и синтетического происхождения, микроорганизмов, обеспечивающих надежную и длительную сохранность продуктов.
В области охраны окружающей среды на основе методов биотехнологии разработаны технологии биоремедиации и фиторемедиации почв, загрязненных тяжелыми металлами, пестицидами, нефтью и нефтепродуктами. Учитывая сложную экологическую ситуацию в республике, дальнейшая разработка и внедрение высокоэффективных биотехнологий на основе использования микроорганизмов-деструкторов углеводородов, растений-аккумуляторов солей тяжелых металлов и пестицидов для охраны и защиты окружающей среды являются весьма актуальной.
Вместе с тем, полученные результаты показывают определенное отставание республики в области разработки, использования и внедрения биотехнологической продукции на основе методов генетической и клеточной инженерии.
Из-за слабой востребованности результатов прикладных научных исследований, обусловленной неблагоприятным инвестиционным климатом в данной области, большинство научно-производственных предприятий на сегодняшний день находится в сложном финансовом положении, что свидетельствует о низкой рентабельности данных производств.
Следует отметить, что недостаточно защищены авторские права владельцев интеллектуальной собственности. Разработчики новых технологий не заинтересованы во внедрении своих результатов в производство, так как плохо отработан механизм защиты прав интеллектуальной собственности и нет материальной заинтересованности ученых за свою научную разработку.
Опыт экономически развитых государств показывает, что биотехнология является важным компонентом успешного и устойчивого экономического развития. Мировой рынок биотехнологической продукции в 2005 году достиг 260 млрд. долларов, а в 2006 году эта цифра составит 300 млрд. долларов. К 2010 году прогнозируется рост объема рынка биотехнологии свыше 2 трлн. долларов.
К примеру, в США насчитывается более 1500 биотехнологических компаний, ежегодный объем продаж более 60 млрд. долларов. В заключительной фазе испытаний - более 370 препаратов и вакцин, против 200 различных заболеваний. Биотехнологическими способами производятся сотни медицинских тестов для диагностики болезней, тесты для определения беременности.
В мире в течение последующих 10 лет прогнозируется значительное расширение сфер использования биотехнологии в таких важных областях экономики, как тонкая химия (биокатализаторы, продукты органического синтеза), добывающая промышленность (биогеотехнологии, биоремедиация почв), производство полупроводников (новые материалы), информационные технологии (микроэлектронные системы, средства биоинформатики, устройства на базе биологических принципов, биокомпьютеры). В отдельных отраслях внедрение биотехнологических методов приведет к качественному изменению производственной базы.
Продукция, получаемая с применением биотехнологий, составит к 2010 году около 30 % мирового рынка химикатов. Объем этого рынка оценивается в 1,5 трлн. долларов. Широкое распространение генетически модифицированных культур повлечет ежегодное уменьшение на 30 % продаж гербицидов и пестицидов.
Лекарственные препараты, полученные методами генетической инженерии (в частности, инсулин и интерферон, вакцина против гепатита В), во всем мире находят все большее применение. Генно-инженерные лекарственные препараты, прежде всего на основе белков человека и животных в большинстве могут быть получены только с помощью биотехнологий и они становятся незаменимыми при лечении серьезных болезней. Например, использование проурокиназы-тромболитика четвертого поколения - снижает смертность от инфаркта миокарда в пять раз. Применение лактоферрина в 10 раз снижает заболеваемость гастроэнтеритами детей.
В настоящее время в мире разрешено производство 143 генно-инженерных лекарственных субстанций и 26 - на стадии получения разрешения. Расшифровка генома человека позволяет предполагать, что в ближайшее время будут открыты новые регуляторные белки человека и на их основе созданы лекарственные препараты нового поколения, начало производства которых, можно ожидать через два-три года. По прогнозам экспертов, через 10 лет они возьмут на себя 15 процентов мировой фармацевтики, через 20 - заменят как минимум половину всех нынешних лекарственных средств.
С целью развития инновационной деятельности необходимо предпринять ряд конкретных мер по привлечению имеющихся интеллектуальных и финансовых ресурсов для разработки и внедрения современных биотехнологии в области медицины, сельского хозяйства, пищевой и перерабатывающей промышленности, экологии и охраны окружающей среды.
Слабые стороны по решению проблемы: недостаток высококвалифицированных кадров в области биотехнологии, слабое оснащение современным оборудованием, недостаточное использование в научных исследованиях современных методов клеточной и генетической инженерии, слабая конкурентоспособность биотехнологической продукции.
Сильные стороны по решению проблемы: определены основные приоритетные направления биотехнологии в республике, имеется интеллектуальная и материальная база для разработки современных биотехнологий, установлено международное сотрудничество со странами, имеющими развитую биотехнологическую отрасль.

4. Цели и задачи Программы

Цель Программы - разработка современных биотехнологий для обеспечения производства биотехнологической продукции для здравоохранения, сельского хозяйства, охраны окружающей среды, пищевой и перерабатывающей промышленности.
Задачи Программы:
получение хозяйственно-ценных форм и сортов растений, биостимуляторов и средств защиты растений на основе методов современной биотехнологии;
разработка технологии для производства высокоэффективных средств и методов лечения, профилактики и диагностики особо опасных болезней животных и птиц на основе методов генетической и клеточной инженерии;
создание новых лечебно-профилактических и диагностических препаратов для здравоохранения на основе методов биотехнологии;
развитие исследований по внедрению высокоэффективных биотехнологий для охраны и защиты окружающей среды;
создание конкурентоспособной биотехнологической продукции для использования в пищевой и перерабатывающей промышленности;
сохранение генетических ресурсов промышленных и особо ценных микроорганизмов и их генетическая паспортизация, разработка новых технологий для сохранения генетических ресурсов растений и животных, создание банка клеточных культур.

5. Основные направления и механизм реализации Программы

Основные направления Программы.
1. Научно-техническое обеспечение биотехнологического производства и разработка биопрепаратов для растениеводства предусматривает:
проведение исследований по созданию хозяйственно-ценных исходных форм и сортов сельскохозяйственных культур, устойчивых к важнейшим абиотическим и биотическим факторам с помощью методов клеточной и генетической инженерии;
разработку и внедрение новых биотехнологии по производству биопрепаратов для защиты растений, а также биостимуляторов для повышения продуктивности сельскохозяйственных культур.
2. Научно-техническое обеспечение биотехнологического производства и разработка биопрепаратов для животноводства путем:
разработки технологии для производства высокоэффективных средств и методов лечения, профилактики и диагностики болезней животных на основе методов современной биотехнологии;
создания иммунологических и молекулярно-генетических тест-систем для диагностики инфекционных болезней животных и птиц.
3. Научно-техническое обеспечение биотехнологического производства и разработка биопрепаратов для здравоохранения предусматривают:
проведение исследований по разработке технологии создания новых лечебно-профилактических препаратов для здравоохранения на основе методов клеточной и генетической инженерии;
создание иммунологических и молекулярно-генетических тест-систем для диагностики инфекционных болезней человека.
4. Научно-техническое обеспечение биотехнологического производства для охраны окружающей среды предусматривает:
использование штаммов микроорганизмов и видов растений для разработки биотехнологии для охраны и защиты окружающей среды;
исследования по внедрению высокоэффективных биотехнологий на основе использования микроорганизмов-деструкторов углеводородов, растений-аккумуляторов солей тяжелых металлов и пестицидов.
5. Научно-техническое обеспечение биотехнологического производства для пищевой и перерабатывающей промышленности предусматривает:
получение новых штаммов микроорганизмов, добавок, биологически активных веществ для улучшения питательных и вкусовых качеств пищевой продукции и повышения эффективности перерабатывающей промышленности;
создание конкурентоспособной технологии и биотехнологической продукции для использования в пищевой и перерабатывающей промышленности.
6. Научно-техническое обеспечение сохранения и расширения биоресурсов Казахстана для биотехнологического производства предусматривает:
сохранение генетических ресурсов промышленных и особо ценных микроорганизмов и их генетическую паспортизацию;
разработку новых способов сохранения генетических ресурсов растений на основе биотехнологических методов криоконсервации, определение молекулярных и морфофизиологических маркеров хозяйственно-ценных признаков, обеспечивающих высокую продуктивность растений;
разработку технологии сохранения генетических ресурсов сельскохозяйственных животных и создание банка клеточных культур;
создание банка клеточных культур, разработку технологии консервации и длительного хранения фетальных и стволовых клеток для развития исследований в области репродукции органов и тканей человека.
Выполнение Программы будет осуществляться в соответствии с планом мероприятий по ее реализации.

6. Необходимые ресурсы и источники их финансирования

На реализацию Программы в 2006-2008 годах будут направлены средства республиканского бюджета по бюджетной программе 002 "Фундаментальные и прикладные научные исследования" по подпрограмме 101 "Прикладные научные исследования". Финансовые затраты, связанные с реализацией Программы, составляют 1433,0 млн. тенге, в том числе в 2006 году - 450,0 млн. тенге, в 2007 году - 477,0 млн. тенге, в 2008 году - 506,0 млн. тенге.
Объемы расходов по мероприятиям, финансируемым за счет республиканского бюджета на 2007-2008 годы, будут уточняться в соответствии с Законом Республики Казахстан "О республиканском бюджете" на соответствующий финансовый год.

7. Ожидаемый результат от реализации Программы

Реализация данной Программы позволит создать современные технологии для обеспечения производства биотехнологической продукции для здравоохранения, сельского хозяйства, охраны окружающей среды, пищевой и перерабатывающей промышленности.
В результате реализации Программы:
в 2006 году будут:
получены около 50000 каллусных тканей сельскохозяйственных культур на специальных селективных средах, с целью получения перспективных исходных форм и сортов растений, устойчивых биотическим и абиотическим факторам;
подобраны 4 штамма микроорганизмов и 3 вида растений, способных синтезировать биологически активные вещества с гербицидной, рострегулирующей и инсектицидной активностью;
получены 20 штаммов микроорганизмов и вирусов для разработки технологии производства вакцин и отработаны методы получения 8-ми видов специфических гипериммунных сывороток против возбудителей инфекционных заболеваний животных;
отобраны 12 штаммов микроорганизмов - возбудителей инфекционных заболеваний людей и изучены их биологические, культурально-морфологические и биохимические свойства для разработки вакцин, лечебных препаратов и диагностикумов;
подобраны 15 новых перспективных видов микроорганизмов и растений для использования в целях биоремедиации нарушенных почвенных и водных экосистем;
проведены микробиологические, генетические, молекулярно-биологические исследования по сохранению и учету фонда коллекционных промышленно-ценных микроорганизмов для обеспечения ими биотехнологических производств;
отработаны 6 биотехнологических методов формирования, поддержания и пополнения коллекции сортообразцов, форм и линий растений с хозяйственно-ценными признаками и устойчивых к биотическим и абиотическим факторам;
подобраны 25 особей лучших генотипов высокопродуктивных пород животных для получения эмбрионов с целью сохранения и поддержания генетических ресурсов ценных генотипов;
отработаны методы забора фетальных клеток и их культивирования в лабораторных условиях.
Будет создана коллекция микроорганизмов 5-ти таксономических групп, перспективных для биотехнологического производства заквасок, пищевого белка, аминокислот, ферментов, биоконсервантов.
В 2007 году будут:
получены 5000 растений-регенерантов из толерантных клеточных линий, проведено их размножение в теплице в зимний период, а также изучена их продуктивность;
отработаны 3 технологии производства биопестицидов и рострегулирующих биологически активных веществ из компонентов, выделенных из микроорганизмов и растений;
изучены антигенные и иммуногенные свойства 10 штаммов микроорганизмов и вирусов для разработки вакцин, получены 4 штамма гибридом, продуцирующих моноклональные антитела к возбудителям инфекционных заболеваний животных, созданы 2 праймера для разработки ПЦР;
получены 3 вида гипериммунных сывороток, 2 штамма гибридом, продуцирующих моноклональные антитела к возбудителям инфекционных заболеваний человека, 2 праймера для разработки ПЦР;
изучены 5 штаммов микроорганизмов, разрушающие и связующие алифатические и ароматические углеводороды, парафинистые фракции нефти, радионуклиды, ионы тяжелых металлов;
сконструированы 5 консорциумов микроорганизмов для производства заквасок кисломолочных продуктов, хлебобулочных изделий и обработана технология получения заквасок для мясомолочной и хлебопекарной промышленности;
паспортизированы 12 сортов, форм и линий растений в коллекциях, отработаны составы оптимальных питательных сред для выращивания растений в лабораторных условиях;
подобраны 20 особей животных с наилучшими генотипами, полученных биотехнологическими методами, и изучены их генеалогические и фенотипические особенности;
отработаны методы консервации фетальных клеток, а также методы выделения, очистки и консервирования стволовых клеток.
Будет расширен фонд республиканской коллекции микроорганизмов на 20 промышленно-ценных штаммов микроорганизмов и изучены их основные биологические свойства.
В 2008 году будут:
размножены в полевых условиях 5 видов перспективных исходных форм, устойчивых к биотическим и абиотическим факторам, изучены их продуктивность и переданы в селекционный процесс;
разработаны 3 новых технологии производства биопестицидов и рострегулирующих биологически активных веществ из компонентов, выделенных из микроорганизмов и растений;
созданы технологии производства 5 новых вакцин и 6 диагностических препаратов для специфической профилактики и диагностики болезней животных, а также подготовлена нормативно-техническая документация на их производство;
разработаны технологии производства 5 новых лекарственных препаратов и вакцин, а также 2 диагностических препаратов для лечения, профилактики и диагностики болезней человека;
предложены 3 новые технологии приготовления препаратов для повышения устойчивости организма к неблагоприятным факторам среды и для восстановления нарушенных природных почвенных и водных экосистем;
проведены апробации 4 новых технологий в производственных условиях, выпущены опытные партии продукции на основе разработанных заквасок, пищевых добавок, биоконсервантов, дубильных веществ и витаминов;
отработаны 4 новых метода сохранения и поддержания коллекции промышленно-ценных микроорганизмов, создан банк данных по хранению микроорганизмов;
проведены работы по созданию, поддержанию и пополнению коллекций растений с хозяйственно-ценными признаками;
разработаны и усовершенствованы методы сохранения и поддержания ценных генотипов животных;
проведены работы по определению биологической активности фетальных и стволовых клеток, а также созданию банка стволовых и фетальных клеток.

8. План мероприятий по реализации Программы

N п/п	Мероприятия	Форма завершения	Ответ- ствен- ные за испол- нение (реа- лиза- цию)	Срок испол- нения	Предпо- лагаемые расходы (млн. тенге)	Источ- ник финан- сирова- ния
1	2	3	4	5	6	7
1. Организационные мероприятия
1.	Организовать и провести конкурс по отбору проектов на размещение государственного заказа по выполнению Программы	Приказ МОН, протоколы конкурсной комиссии	МОН	I квартал 2006 года	Не требуются
2.	Сформировать по результатам конкурса и утвердить развернутый вариант Программы на 2006-2008 годы	Приказ МОН	МОН	I квартал 2006 года	Не требуются
3.	Заключить договор о государственных закупках на выполнение государственного заказа по реализации Программы	Договор о государ- ственных закупках	МОН	I квартал 2006 года	Не требуются
2. Основные научно-технические задания
2.1. Научно-техническое обеспечение биотехнологического производства и разработка биопрепаратов для растениеводства
4.	Разработка эффективных биотехнологии и создание на их основе хозяйственно- ценных форм и сортов растений	Научно- технический отчет, утвержденный приказом министра	МОН	IV квартал, ежегодно	254.0, в т.ч. по годам: 2006 - 76.0; 2007 - 86.0;* 2008 - 92.0*	Респуб- ликан- ский бюджет (далее - РБ)
5.	Создание новых биотехнологий по производству биостимуляторов и средств защиты растений, на основе методов генетической и клеточной инженерии	Научно- технический отчет, утвержденный приказом министра	МОН	IV квартал, ежегодно	100.0, в т.ч. по годам: 2006 - 30.0; 2007 - 33.0;* 2008 - 37.0*	РБ
2.2. Научно-техническое обеспечение биотехнологического производства и разработка биопрепаратов для животноводства
6.	Разработка средств лечения, профилак- тики и диагностики инфекционных болезней животных на основе методов клеточной и генетической инженерии	Научно- технический отчет, утвержденный приказом министра	МОН	IV квартал, ежегодно	275.0, в т.ч. по годам: 2006 - 90.0; 2007 - 90.0;* 2008 - 95.0*	РБ
2.3. Научно-техническое обеспечение биотехнологического производства и разработка биопрепаратов для здравоохранения
7.	Разработка средств лечения, профилактики и диагностики болезней человека на основе методов генетической и клеточной инженерии	Научно- технический отчет, утвержденный приказом министра	МОН	IV квартал, ежегодно	230.0, в т.ч. по годам: 2006 - 70.0; 2007 - 80.0;* 2008 - 80.0*	РБ
2.4. Научно-техническое обеспечение биотехнологического производства для охраны окружающей среды
8.	Использование штаммов микроорганизмов и видов растений для разработки новых технологий для охраны и защиты окружающей среды	Научно- технический отчет, утвержденный приказом министра	МОН	IV квартал, ежегодно	180.0, в т.ч. по годам: 2006 - 60.0; 2007 - 60.0;* 2008 - 60.0 *	РБ
2.5. Научно-техническое обеспечение биотехнологического производства для пищевой и перерабатывающей промышленности
9.	Разработка современных технологии и биотехнологической продукции для использования в пищевой и перерабатывающей промышленности	Научно- технический отчет, утвержденный приказом министра	МОН	IV квартал, ежегодно	180.0, в т.ч. по годам: 2006 - 60.0; 2007 - 60.0;* 2008 - 60.0*	РБ
2.6. Научно-техническое обеспечение сохранения и расширения биоресурсов Казахстана для биотехнологического производства
10.	Поддержание и пополнение республиканской коллекции микроорганизмов для обеспечения биотехнологических исследований	Научно- технический отчет, утвержденный приказом министра	МОН	IV квартал, ежегодно	84.0, в т.ч. по годам: 2006 - 26.0; 2007 - 26.0;* 2008 - 32.0*	РБ
11.	Разработка и модернизация технологии оценки и сохранения генетических ресурсов растений	Научно- технический отчет, утвержденный приказом министра	МОН	IV квартал, ежегодно	50.0, в т.ч. по годам: 2006 - 14.0; 2007 - 16.0;* 2008 - 20.0*	РБ
12.	Разработка и совершенствование биотехнологии сохранения генетических ресурсов сельско- хозяйственных животных	Научно- технический отчет, утвержденный приказом министра	МОН	IV квартал, ежегодно	30.0, в т.ч. по годам: 2006 - 10.0; 2007 - 10.0;* 2008 - 10.0*	РБ
13.	Создание технологии консервации и длительного хранения фетальных и стволовых клеток, создание банка клеточных культур для развития исследований в области репродукции органов и тканей человека	Научно- технический отчет, утвержденный приказом министра	МОН	IV квартал, ежегодно	50.0, в т.ч. по годам: 2006 - 14.0; 2007 - 16.0;* 2008 - 20.0*	РБ

* Объемы расходов по мероприятиям, финансируемым за счет средств республиканского бюджета на 2007-2008 годы, будут уточняться в соответствии с Законом Республики Казахстан "О республиканском бюджете" на соответствующий финансовый год.

2006 - 2008 жылдарға арналған "Қазақстан Республикасында биотехнология жөнiндегi кластердi қалыптастыру үшiн қазiргi заманғы технологияларды әзiрлеу" ғылыми-техникалық бағдарламасын бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жылғы 15 маусымдағы N 554 Қаулысы

Биотехнологияны дамытуды ғылыми-техникалық қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI:
1. Қоса берiлiп отырған 2006 - 2008 жылдарға арналған "Қазақстан Республикасында биотехнология жөнiндегi кластердi қалыптастыру үшін қазiргi заманғы технологияларды әзiрлеу" ғылыми-техникалық бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) бекiтiлсiн.

2. "Қазақстан Республикасының Ұлттық биотехнология орталығын дамытудың 2006 - 2008 жылдарға арналған тұжырымдамасы туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006 жылғы 3 мамырдағы N 363 қаулысына мынадай өзгерiс енгiзiлсiн:
көрсетiлген қаулымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының Ұлттық биотехнология орталығын дамытудың 2006 - 2008 жылдарға арналған тұжырымдамасын iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспарында:
реттiк нөмiрлерi 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21 және 22-жолдар алынып тасталсын.

3. Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрлiгi жыл сайын 1 тамызға және 1 ақпанға қарай Қазақстан Республикасының Үкiметiне Бағдарламаның iске асырылу барысы туралы жиынтық ақпаратты берудi қамтамасыз етсiн.

4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Премьер-Министрiнiң орынбасары - Экономика және бюджеттiк жоспарлау министрi К.Қ. Мәсiмовке жүктелсін.

5. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгiзiледi.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы
Yкiметiнiң
2006 жылғы 15 маусымдағы
N 554 қаулысымен
бекiтiлген

"2006 - 2008 жылдарға арналған Қазақстан Республикасында
биотехнология жөнiндегi кластердi қалыптастыру үшiн
қазiргi заманғы технологияларды әзiрлеу"
ғылыми-техникалық бағдарламасы

Астана, 2006 жыл

МАЗМҰНЫ

1. Паспорты
2. Кiрiспе
3. Проблеманың қазiргi жай-күйiн талдау
4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi
5. Бағдарламаны іске асырудың негiзгi бағыттары мен тетiгi
6. Қажеттi ресурстар мен оларды қаржыландыру көздерi
7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтиже
8. Бағдарламаны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспары

1. Паспорты

Бағдарламаның 2006 - 2008 жылдарға арналған Қазақстан
атауы Республикасында биотехнология жөнiндегi кластердi
қалыптастыру үшiн қазiргi заманғы технологияларды
әзiрлеу
Әзiрлеу үшiн Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 17
негiздеме шiлдедегi N 712-1 қаулысымен бекiтiлген
Қазақстан Республикасының
индустриялық-инновациялық дамуының 2003 - 2015
жылдарға арналған стратегиясын iске асыру
жөнiндегi iс-шаралар жоспарының 5.3.2.7-тармағы

Әзiрлеушi Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым
министрлiгi
Мақсаты Денсаулық сақтау, ауыл шаруашылығы,
қоршаған ортаны қорғау, тамақ және өңдеу
өнеркәсiбiне арналған биотехнологиялық өнiмдердi
өндiрудi қамтамасыз ету үшiн қазiргi заманғы
биотехнологияларды әзiрлеу
Негiзгi мiндеттер Қазiргi заманғы биотехнология әдiстерi негiзiнде
өсiмдiктердiң шаруашылық-құнды нысандары мен
сорттарын, биостимуляторларды және өсiмдiктердi
қорғау құралдарын алу.
Генетикалық және жасушалық инженерия әдiстерiнiң
негiзiнде жануарлардың ауруларын емдеудiң, алдын
алудың және диагностикалаудың тиiмдiлiгi жоғары
құралдары мен әдiстерiн жасауға арналған
технология әзiрлеу.
Биотехнология әдiстерiнiң негiзiнде денсаулық
сақтау үшiн жаңа препараттар жасау жөнiндегi
технологияны әзiрлеу.
Қоршаған ортаны қорғау және сақтау үшiн
тиiмдiлiгi жоғары биотехнологияларды енгiзу
жөнiндегi зерттеулерді дамыту.
Тамақ және өңдеу өнеркәсiбiнде пайдалану үшiн
бәсекеге қабiлеттi биотехнологиялық өнiм жасау.
Өнеркәсіптiк және аса құнды микроорганизмдердiң
генетикалық ресурстарын сақтау және оларды
генетикалық паспорттау, өсiмдiктер мен
жануарлардың генетикалық ресурстарын сақтауға
арналған жаңа технологияларды әзiрлеу, жасушалық
дақылдардың банкiн жасау
Қаржыландыру Бағдарламаны iске асыруға 2006 - 2008 жылдары
көлемi мен көздерi 002 "Iргелi және қолданбалы ғылыми зерттеулер"
бюджеттiк бағдарламасы бойынша 101 "Қолданбалы
ғылыми зерттеулер" кiшi бағдарламасы бойынша
республикалық бюджет қаражаты жұмсалатын болады.
Бағдарламаны iске асыруға байланысты қаржылық
шығындар 1433,0 миллион теңгенi, оның iшiнде
2006 жылы - 450,0 млн. теңгенi, 2007 жылы -
477,0 млн. теңгенi, 2008 жылы - 506,0 млн.
теңгенi құрайды.
2007 - 2008 жылдарға арналған республикалық
бюджет есебiнен қаржыландыратын iс-шаралар
бойынша шығыстар көлемi тиiстi қаржы жылына
арналған "Республикалық бюджет туралы" Қазақстан
Республикасының Заңына сәйкес нақтыланады
Күтiлетiн Бағдарламаны iске асыру нәтижесiнде мынадай
нәтижелер негiзгi нәтижелер алынады:
ауыл шаруашылығы және дәрiлiк өсiмдiктердiң
шаруашылық-құнды нысандары мен сорттары,
биостимуляторлар және өсiмдiктердi қорғау
құралдары алынады;
жануарлар мен құстардың аса қауiптi ауруларын
диагностикалау, олардың алдын алу және оларға
қарсы күресу үшiн иммунологиялық және
молекулярлық-генетикалық тест-жүйелер негiзiнде
тиiмдiлiгi жоғары вакциналар мен диагностикалық
препараттар өндiрiсiнiң тиiмдi технологиялары
әзiрленедi;
биотехнология әдiстерi негiзiнде туберкулез,
қант диабетi, жүрек-тамыр, онкологиялық және
өзге де ауруларды диагностикалау, емдеу және
олардың алдын алу үшiн жаңа препараттар жасау
жөнiндегi технология әзiрленедi;
қоршаған ортаны қорғау және сақтау үшiн көмiрсу-
тектердiң микроорганизмдерi-деструкторларын,
ауыр металдар тұздарының өсiмдiк-аккумуляторлары
мен пестицидтердi пайдалану негiзiнде тиiмдiлiгi
жоғары биотехнологиялар әзiрленедi және
енгiзiледi;
тамақ және өңдеу өнеркәсiбiнде пайдалану үшiн
ферменттiк препараттар, микроорганизмдер
штамдары, ашытқылар, биологиялық белсендi заттар
мен қоспалар алынады және өндiрiске енгiзiледi;
микроорганизмдердiң, өсiмдiктер мен жануарлардың
бағалы генетикалық ресурстарын сақтау және
бағалау үшiн жаңа биотехнологиялар жасалады.
Iске асыру орта мерзiмдi, 2006 - 2008 жылдар
мерзiмдерi

2. Кiрiспе

Жоғары дамыған елдердiң тәжiрибесi қазiргi заманғы биотехнология мемлекеттiң инновациялық-индустриялық дамуының тиiмдi жолдарының бiрi, тиiмдi және тұрақты экономикалық дамудың компонентi болып табылатынын көрсетедi. 2004 жылы биотехнологиялық өнiмдердiң әлемдiк нарықтағы көлемi 240 млрд. долларды, оның iшiнде тамақ өнеркәсiбiне және ауыл шаруашылығына 45 млрд. долларды, фармацевтикалық өнеркәсiпке 26,8 млрд. долларды, басқа салалар үшiн 21,7 млрд. долларды құрады. 2005 жылы биотехнологиялық өнiмдердiң нарығы көлемiнiң 260 млрд. долларға, ал 2006 жылы 300 млрд. долларға өсуi болжанып отыр. 2010 жылға қарай биотехнологиялық өнiмдердiң нарықтағы көлемiнiң 2 трлн. доллардан астам өсуi болжанады.
Қазақстан үшiн биотехнологияны дамыту Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2000 жылғы 12 шiлдедегi N 1059 қаулысымен мақұлданған Қазақстан Республикасының ғылыми және ғылыми-техникалық саясаты тұжырымдамасында көрiнiс тапқан басым бағыттардың бiрi болып табылады.
Биотехнологияны тиiмдi дамыту мақсатында "2001 - 2005 жылдарға арналған "Қазақстан Республикасында биотехнологиялық өнiм өндiрудi ғылыми-техникалық қамтамасыз ету және ұйымдастыру" республикалық ғылыми-техникалық бағдарламасын бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2001 жылғы 26 маусымдағы N 871 қаулысымен 2001 - 2005 жылдарға арналған "Қазақстан Республикасында биотехнологиялық өнiм өндiрудi ғылыми-техникалық қамтамасыз ету және ұйымдастыру" бағдарламасы бекiтiлдi.
Қазiргi уақытта жоғарыда аталған бағдарламаның негiзгi мiндеттерiне сәйкес мынадай жобалар iске асырылды:
бидайдың, күрiштiң, жоғары белокты бұршақтың өнiмдiлiгi жоғары, жұмсақ, ауруларға төзiмдi сорттары жасалды;
биотехнология әдiстерiнiң негiзiнде ауыл шаруашылығы дақылдарының стресстiк факторлар мен ауруларға төзiмдi шаруашылық-құнды бастапқы нысандары алынды;
протеолитикалық ферменттердiң дәрiлiк нысандарының регламенттерi мен уақытша фармакопиялық баптары әзiрлендi, жаралар мен күйiктердi емдеу үшiн жаңа ферменттiк препараттың өндiрiсi жолға қойылды;
жануарлардың аса қауiптi ауруларының иммунологиялық және молекулярлық-генетикалық диагностикасы мен алдын алудың тиiмдi әдiстерi әзiрлендi және оларды сату жолға қойылды;
микробиологиялық, фармацевтикалық, тамақ өнеркәсiбi және қоршаған ортаны қорғау мұқтаждары үшiн микроорганизмдердiң жаңа штаммдары алынды;
микробиологиялық препараттар мен биологиялық белсендi заттарды өндiруге арналған микроорганизмдер дақылдарының коллекциясы жасалды.
Осы салалардағы зерттеулердi одан әрi дамыту биотехнология саласындағы шетелдiк тәжiрибенi ескере отырып, денсаулық сақтау, ауыл шаруашылығы, қоршаған ортаны қорғау, тамақ және өңдеу өнеркәсiбi үшiн бәсекеге қабiлеттi биотехнологиялық өнiм өндiрудi қамтамасыз ету үшiн қазiргi заманғы биотехнологияларды әзiрлеу, биотехнологиялық өндiрiстердiң материалдық-техникалық базасын қазiргi заманғы халықаралық талаптар деңгейiнде дамыту болады.
Шешiлуiне өсiмдiк шаруашылығындағы жасушалық технологиялардың көмегi тиюi мүмкiн аса маңызды мiндеттер - әр түрлi аурулар мен ортаның қолайсыз факторларына төзiмдi ауыл шаруашылығы өсiмдiктерiн жасау.
Эмбриондар мен аналық жасушаларды трансплантациялау технологиясын қолдану және трансгендiк жануарларды жасаудағы жетiстiктер мал шаруашылығын табысты дамыту және олардың генетикалық әлеуетiн жақсарту үшiн үлкен перспективалар ашады.
Биотехнология әдiстерi негiзiнде денсаулық сақтау және ветеринария үшiн дәрiлiк заттарды, вакциналар мен диагностикалық препараттарды алу мүмкiндiгiне кең перспектива ашады.
Жасушалық және генетикалық инженерия әдiстерiн пайдалану белоктарды, амин қышқылдарын, ферменттердi және басқа да биологиялық белсендi заттарды синтездеуге қабiлеттi микроорганизмдердiң жаңа штаммдарын құрастыруға мүмкiндiк бередi.
Қоршаған ортаны қорғау және сақтау үшiн көмiрсутектердiң микроорганизмдерi-деструкторларын, ауыр металдар тұздарының өсiмдiк- аккумуляторлары мен пестицидтердi пайдалану негiзiнде тиiмдiлiгi жоғары биотехнологияларды әзiрлеу және енгiзу өзектi болып табылады.
Тамақ және өңдеу өнеркәсiбiн дамыту үшiн ферменттiк препараттарды, микроорганизмдер штаммдарын, ашытқыларды, биологиялық белсендi заттар мен қоспаларды әзiрлеу және өндiрiске енгiзу қажет.
Жаңа биотехнологияларды жасау республикадағы микроорганизмдердiң, өсiмдiктер мен жануарлардың құнды генетикалық ресурстарын сақтауды және бағалауды қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi.
Құстардың жоғары патогендiк тұмауы және жануарлар аусылы сияқты аса қауiптi аурулардың кеңiнен таралу қаупіне байланысты биотехнология саласындағы қауiпсiздiктi қамтамасыз етудiң қазiргi заманғы әдiстерi мен технологияларын әзiрлеу аса өзектi болып табылады.
Биотехнологиялық кластерді қалыптастыруды қамтамасыз ететiн жоғары технологиялық деңгейдi дамыту үшiн республикада биотехнологияны дамыту жөнiндегi жұмыстарды ғылыми-техникалық сүйемелдеу қажет.
Әзiрленуi мен iске асырылуы Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 17 шiлдедегi N 712-1 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық дамуының 2003 - 2015 жылдарға арналған стратегиясын iске асыру жөнiндегi 2003 - 2005 жылдарға арналған iс-шаралар жоспарының 5.3.2.7-тармағында көзделген 2006 - 2008 жылдарға арналған "Қазақстан Республикасында биотехнология жөнiндегi кластердi қалыптастыру үшiн қазiргi заманғы технологияларды әзiрлеу" ғылыми-техникалық бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама) осы мiндеттердi шешуге бағытталған.

3. Проблеманың қазiргi жай-күйiн талдау

Қазақстан үшiншi мыңжылдыққа өз алдына жоғары мақсаттар қоятын және өркениеттi өркендеуге қол жеткiзуге табанды түрде ұмтылатын, дамушы ел ретiнде аяқ басты. "Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2003 - 2015 жылдарға арналған стратегиясы туралы" Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2003 жылғы 17 мамырдағы N 1096 Жарлығы қазақстандық экономиканың инновациялық құраушысын бiздiң елiмiздiң табысты дамуының негiзгi факторларының бiрi деп айқындайды.
Денсаулық сақтауда, ауыл шаруашылығында, өңдеу және тамақ өнеркәсiбiнде, фармацияда, сондай-ақ қоршаған ортаны қорғау үшiн қазiргi заманғы биотехнологияларды тиiмдi пайдалану осы салаларды дамыту және олардың проблемаларын шешу үшiн маңызды алғышарт болып табылады. Биотехнологияны дамыту Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2000 жылғы 12 шiлдедегi N 1059 қаулысымен мақұлданған Қазақстан Республикасының ғылыми және ғылыми-техникалық саясаты тұжырымдамасында көрiнiс тапқан басым бағыттардың бiрi болып табылады.
Соңғы жылдары республикада протеолитикалық ферменттердiң дәрiлiк нысандарының регламенттерi мен уақытша құжаттары әзiрлендi, жаралар мен күйiктердi емдеуге арналған жаңа ферменттiк "Ферим" препараттарының, бифидумбактерин пробиотигiнiң өндiрiсi жолға қойылды.
Қазақстанда халықтың туберкулезбен, қант диабетiмен, жүрек-қан тамырлары және онкологиялық аурулармен науқастануын тиiмдi емдеу, олардың алдын алу және төмендету проблемалары толық көлемде шешiлген жоқ. Көрсетiлген проблемаларды шешу үшiн биотехнологияның қазiргi заманғы жетiстiктерiн ескере отырып, осы ауруларды емдеудiң стратегиясы мен тактикасына жүйелi ұстаным қажет. Сондықтан жаңа технологияларды әзiрлеу және осы ауруларды диагностикалау, алдын алу және емдеудiң тиiмдiлiгi жоғары құралдарының өндiрiсiн ұйымдастыру өзектi мiндет болып табылады.
Денсаулық сақтау үшiн биотехнология саласындағы басым бағыттар болып антибиотиктердiң, диабетке, iсiкке және туберкулезге қарсы ұзақ мерзiм әсер ететiн препараттарды мақсатты тасымалдаудың жаңа ұстанымдарын әзiрлеу, жаңа буын пробиотиктерін алу, мүшелердiң бұзылған функцияларын емдеу және қалпына келтiру үшiн жасушалық технологияларды қолдану, иммунологиялық және молекулярлық-генетикалық тест-жүйелердi шығаруды ұйымдастыру болып табылады.
Биотехнология саласындағы ғылыми-техникалық бағдарламаларды орындау шеңберiнде республика ғалымдары соңғы жылдары ветеринария үшiн қазiргi заманғы технологияларды әзiрледi және 30-дан астам тиiмдi вакциналар мен диагностикалық препараттарды өндiрудi жолға қойды. Ветеринария саласында жануарлар мен құстардың аса қауiптi ауруларын диагностикалау және олардың алдын алудың тиiмдi әдiстерiн әзiрлеу кезiнде едәуiр маңызды нәтижелерге қол жеткiзiлдi. Иммунды-ферменттiк талдау және полимераздық тiзбектiк реакция негiзiнде сезiмталдығы жоғары диагностикалық препараттар жасалды және олар өндiрiсте пайдаланылады, гибридомдық технология әдiсiмен алынған бiр клоналдық антиденелер пайдаланылады.
Бiздiң республикамыздың Дүниежүзiлiк сауда ұйымына (бұдан әрi - ДСҰ) кiруге дайындалуына байланысты иммунды-ферменттiк талдау (бұдан әрi - ИФТ) және полимераздық тiзбектiк реакция (бұдан әрi - ПТР) әдiстерiн қолдануға негiзделген болжамды және баламалы диагностикалық тестiлердi әзiрлеу және ветеринариялық практикаға енгiзу айрықша өзектi болып табылады. Халықаралық эпизоотиялық бюроның талаптарына сәйкес көрсетiлген әдiстердi қолдану жануарлар мен мал шаруашылығы өнiмдерiнiң халықаралық саудасын жүргiзу кезiнде мiндеттi болып табылады.
ДСҰ-ға кiруге дайындалу және бiздiң елiмiздiң эпизоотиялық салауаттылығын қамтамасыз ету мақсатында қазiргi заманғы биотехнология жетiстiктерi негiзiнде жануарлардың жұқпалы ауруларын диагностикалау, емдеу және олардың алдын алу құралдарының өндiрiсiн әзiрлеу мен ұйымдастырудың стратегиялық маңызды мәселесiн шешу қажет. Бұл проблемалардың өзектiлiгi мен басымдығы құс тұмауы бойынша эпизоотиялық ахуалдың күрделенуiне және тұмау бойынша әлемдегi пандемиялық жағдайдың шиеленiсуiне байланысты болып отыр.
Өсiмдiк шаруашылығы үшiн жасушалық және генетикалық инженерия әдiстерiн пайдалану негiзiнде cтpeccтік факторлар мен ауруларға төзiмдi ауыл шаруашылығы дақылдарының шаруашылық-құнды бастапқы нысандарын жеделдетiп жасау өзектi болып табылады. Соңғы бес жыл iшiнде өнiмдiлiгi жоғары жұмсақ бидайдың 5 сорты, күрiштiң Бақанас және Мәдина сорттары, ауруларға төзiмдi Ақтәттi және Жоңғар жоғары белокты бұршақ сорттары жасалды.
Бұл проблеманың өзектiлiгiн Қазақстанда ауыл шаруашылығы өсiмдiктерi ауруларының кеңiнен таралуымен, сондай-ақ ауыл шаруашылығы дақылдарын жаңарту үшiн сорттық ресурстардың болмауымен түсiндіруге болады. Ауыл шаруашылығы өсiмдiктерi егiстерiнiң әр түрлi аурулармен зақымдануы тек экономикалық шығыстарға ғана емес, дәнде адамдар мен жануарлар денсаулығы үшiн қауiптi токсиндердiң жиналуына әкелiп соғады.
Ауыл шаруашылығындағы маңызды мәселелердiң бiрi жемiс және жидек дақылдарының, жүзiмнiң, картоптың, кейбiр көкөнiс, техникалық және дәрiлiк өсiмдiктердiң жоғары сапалы көшеттiк материалын өндiру болып табылады.
Гендiк-инженерлiк жұмыстардың күрделiлiгi мен ғылымды қажетсiнуiнiң зор екендiгiн ескере отырып, жасушалық технологиялардың мүмкiндiктерiн естен шығаруға болмайды. Жасушалық инженерия әдiстерiн екi онжылдыққа жуық белсендi пайдалану өсiмдiктердiң жүздеген және мыңдаған, оның iшiнде құнды қасиеттерi бар ондаған және жүздеген: құрғақшылыққа, жоғары және төмен температураларға, тұздылыққа, қауiптi саңырауқұлақ, бактериялық және вирустық ауруларға төзiмдiлiгi жоғары регенеранттарын алуға мүмкiндiк бердi.
Қазақстанда да кеңейтiлуi қажет ауыл шаруашылығындағы елеулi практикалық мүдденi көрсететiн заттар ретiнде табиғи фитогормондар, биопестицидтер, өсiмдiктердi өсiру және дамыту реттеуiштерi жөнiндегi зерттеулер әлемде кеңiнен тараған.
Тамақ және өңдеу индустриясындағы биотехнологиялық әдiстер мен тәсiлдер өнiмдердiң сенiмдi және ұзақ сақталуын қамтамасыз ететiн биологиялық құрауыштарды, қоспаларды, консерванттарды, өсiмдiк және синтетика тектес қосылыстарды, микроорганизмдердi қолдануға негiзделген тамақ өнiмiнiң дәмдiк және құнарлылық қасиеттерiн сақтауға және жақсартуға бағытталған.
Қоршаған ортаны қорғау саласында биотехнология әдiстерiнiң негiзiнде ауыр металдармен, пестицидтермен, мұнаймен және мұнай өнiмдерiмен ластанған топырақты биоремедиациялау мен фиторемедиациялау технологиялары әзiрлендi. Республикадағы күрделi экологиялық жағдайды ескере отырып, қоршаған ортаны қорғау және сақтау үшiн көмiрсутектердiң микроорганизмдер-деструкторларын, ауыр металдар тұздарының өсiмдiк-аккумуляторларын және пестицидтердi пайдалану негiзiнде тиiмдiлiгi жоғары биотехнологияларды одан әрi әзiрлеу және енгiзу аса өзектi болып табылады.
Сонымен бiрге, алынған нәтижелер генетикалық және жасушалық инженерия әдiстерi негiзiндегi биотехнологиялық өнiмдi әзiрлеу, пайдалану және енгiзу саласында республиканың айқын артта қалғанын көрсетедi.
Қолданбалы ғылыми зерттеулер нәтижелерiнiң осы саладағы инвестициялық климаттың қолайсыздығынан нашар сұранысқа ие болуына байланысты ғылыми-өндiрiстiк кәсiпорындардың көпшiлiгi бүгiнгi күнi күрделi қаржылық қиыншылыққа кездесiп отыр, бұл осы өндiрiстердiң төмен рентабельдiлiгiнiң куәсi.
Зияткерлiк меншiк иелерiнiң авторлық құқықтары жеткiлiктi түрде қорғалмағанын атап өту қажет. Жаңа технологияларды әзiрлеушiлер өз нәтижелерiн өндiрiске енгiзуге мүдделi емес, өйткенi зияткерлiк меншiк құқықтарын қорғау тетiгi нашар пысықталған және ғалымдардың ғылыми әзiрлемелер үшiн материалдық мүдделiлiгi жоқ.
Экономикалық дамыған мемлекеттердiң тәжiрибесi биотехнологияның табысты және тұрақты экономикалық дамудың маңызды құрауышы болып табылатынын көрсеттi. 2005 жылы биотехнологиялық өнiмнiң әлемдiк нарығы 260 млрд. долларға жеттi, ал 2006 жылы бұл сан 300 млрд. долларды құрамақ. 2010 жылға қарай биотехнология нарығының көлемiнiң 2 трлн. доллардан астам өсуi болжануда.
Мысалы, АҚШ-та 1500-нан астам биотехнологиялық компания бар, жыл сайынғы сатылым көлемi 60 млрд. доллардан асады. Әр түрлi 200 ауруға қарсы 370-тен астам препараттар мен вакциналар сынақтың қорытынды кезеңiнде. Ауруларды диагностикалау үшiн жүздеген медициналық тестiлер, жүктiлiктi айқындауға арналған тестiлер биотехнологиялық әдiстермен өндiрiледi.
Алдағы 10 жыл iшiнде әлемде терең өңдеу химиясы (биокатализаторлар, органикалық синтез өнiмдерi), өндiру өнеркәсiбi (биогеотехнологиялар, топырақты биоремедиациялау), жартылай өткiзгiштер өндiрiсi (жаңа материалдар), ақпараттық технологиялар (микроэлектронды жүйелер, биоинформатика құралдары, биологиялық қағидаттар базасындағы құрылғылар, биокомпьютерлер) сияқты экономиканың маңызды салаларында биотехнологияны пайдалану салаларының едәуiр кеңейтiлуi болжануда. Жекелеген салаларда биотехнологиялық әдiстердi енгiзу өндiрiстiк базаның сапалық өзгеруiне әкелiп соғады.
Биотехнологияны қолдану арқылы алынатын өнiм 2010 жылға қарай әлемдiк химикаттар нарығының 30 пайызын құрайтын болады. Бұл нарық көлемi 1,5 трлн. долларға бағаланады. Генетикалық модификацияланған дақылдардың кеңiнен таралуы гербицидтер мен пестицидтердiң жыл сайынғы сатылымын 30 пайызға азайтады.
Генетикалық инженерия әдiстерiмен алынған емдiк препараттар (атап айтқанда, инсулин мен интерферон, В гепатитiне қарсы вакцина) бүкiл әлемде барған сайын көптеп қолданылуда. Гендiк-инженерлiк, ең алдымен адам мен жануарлар белоктарының негiзiндегi емдiк препараттар көп жағдайда биотехнологияның көмегiмен ғана алынуы мүмкiн және олар күрделi ауруларды емдеуде таптырмайтын зат болады. Мысалы, төртiншi буынды тромболитик - проурокиназаны пайдалану миокард инфарктiнен болатын өлiм-жiтiмдi бес eceгe төмендетедi. Лактоферриндi қолдану балалардың гастроэнтеритпен ауыруын 10 есе төмендетедi.
Қазiргi кезде әлемде 143 гендiк-инженерлiк емдiк субстанцияларды шығаруға рұқсат етiлген және 26-сы рұқсат алу кезеңiнде. Адам геномының шифрын ашу жақын арада адамның жаңа реттеушi белоктары ашылады және олардың негiзiнде екi-үш жылдан кейiн өндiрiсi басталуы мүмкiн жаңа буын емдiк препараттарды жасалады деп болжауға мүмкiндiк бередi. Сарапшылардың болжамы бойынша, 10 жылдан кейiн олар әлемдiк фармацевтиканың 15 пайызын, 20 жылдан кейiн қазiргi емдiк құралдардың кем дегенде жартысын алмастырады.
Инновациялық қызметтi дамыту мақсатында медицина, ауыл шаруашылығы, тамақ және өңдеу өнеркәсiбi, экология және қоршаған ортаны қорғау саласында қазiргi заманғы биотехнологияларды әзiрлеу және енгiзу үшiн қолда бар зияткерлiк және қаржылық ресурстарды тарту жөнiнде бiрқатар нақты шараларды қабылдау қажет.
Проблеманы шешудiң әлсiз жақтары: биотехнология саласында бiлiктiлiгi жоғары кадрлардың жетiспеушiлiгi, қазiргi заманғы жабдықтармен нашар жарақтандырылу, ғылыми зерттеулерде жасушалық және генетикалық инженерияның қазiргi заманғы әдiстерiн жеткiлiксiз пайдалану, биотехнологиялық өнiмнiң бәсекеге қабiлеттiлiгiнiң нашар болуы.
Проблеманы шешудiң күштi жақтары: республикада биотехнологияның негiзгi басым бағыттары айқындалды, қазiргi заманғы биотехнологияларды әзiрлеу үшiн зияткерлiк және материалдық база бар, биотехнологиялық саласы дамыған бар елдермен халықаралық ынтымақтастық белгiленген.

4. Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi

Бағдарламаның мақсаты - денсаулық сақтау, ауыл шаруашылығы, қоршаған ортаны қорғау, тамақ және өңдеу өнеркәсiбi үшiн биотехнологиялық өнiм өндiрiсiн қамтамасыз етуге арналған қазiргi заманғы биотехнологияларды әзiрлеу.
Бағдарламаның мiндеттерi:
қазiргi заманғы биотехнология әдiстерiнiң негiзiнде өсiмдiктердiң шаруашылық-құнды нысандары мен сорттарын, биостимуляторлар мен өсiмдiктердi қорғау құралдарын алу;
генетикалық және жасушалық инженерия әдiстерiнiң негiзiнде жануарлар мен құстардың аса қауiптi ауруларын емдеудiң, алдын алудың және диагностикалаудың тиiмдiлiгi жоғары құралдары мен әдiстерiн өндiруге арналған технологияларды әзiрлеу;
биотехнология әдiстерiнiң негiзiнде денсаулық сақтау үшiн жаңа емдеу-алдын алу және диагностикалық препараттар жасау;
қоршаған ортаны қорғау және сақтау үшiн тиiмдiлiгi жоғары биотехнологияларды енгiзу жөнiндегi зерттеулердi дамыту;
тамақ және өңдеу өнеркәсiбiнде пайдалану үшiн бәсекеге қабiлеттi биотехнологиялық өнiм жасау;
өнеркәсiптiк және аса құнды микроорганизмдердiң генетикалық ресурстарын сақтау және оларды генетикалық паспорттау, өсiмдiктер мен жануарлардың генетикалық ресурстарын сақтауға арналған жаңа технологияларды әзiрлеу, жасушалық дақылдар банкiн жасау.

5. Бағдарламаны iске асырудың негiзгi бағыттары мен тетiгi

Бағдарламаның негiзгi бағыттары.
1. Биотехнологиялық өндiрiстi ғылыми-техникалық қамтамасыз ету және өсiмдiк шаруашылығы үшiн биологиялық препараттарды әзiрлеу мыналарды көздейдi:
жасушалық және генетикалық инженерия әдiстерiнiң көмегiмен аса маңызды абиотикалық және биотикалық факторларға төзiмдi ауыл шаруашылығы дақылдарының шаруашылық-құнды бастапқы нысандары мен сорттарын жасау жөнiнде зерттеулер жүргiзу;
өсiмдiктердi қорғауға арналған биологиялық препараттарды, сондай-ақ ауыл шаруашылығы дақылдарының өнiмдiлiгiн арттыруға арналған биостимуляторларды өндiру жөнiндегi жаңа биотехнологияларды әзiрлеу және енгiзу.
2. Мынадай:
қазiргi заманғы биотехнология әдiстерi негiзiнде жануарлардың ауруларын емдеудiң, алдын алудың және диагностикалаудың тиiмдiлiгi жоғары құралдары мен әдiстерiнiң өндiрiсi үшiн технологиялар әзiрлеу;
жануарлар мен құстардың жұқпалы ауруларын диагностикалау үшiн иммунологиялық және молекулярлық-генетикалық тест-жүйелердi жасау жолымен мал шаруашылығы үшiн биотехнологиялық өндiрiстi ғылыми-техникалық қамтамасыз ету және биопрепараттарды әзiрлеу.
3. Денсаулық сақтау үшiн биотехнологиялық өндiрiстi ғылыми-техникалық қамтамасыз ету және биопрепараттарды әзiрлеу мынаны көздейдi:
жасушалық және генетикалық инженерия әдiстерi негiзiнде денсаулық сақтау үшiн жаңа емдеу-алдын алу препараттарын жасау технологияларын әзiрлеу жөнiнде зерттеулер жүргiзу;
адамның жұқпалы ауруларын диагностикалау үшiн иммунологиялық және молекулярлық-генетикалық тест-жүйелердi жасау.
4. Қоршаған ортаны қорғау үшiн биотехнологиялық өндiрiстi ғылыми-техникалық қамтамасыз ету мынаны көздейдi:
қоршаған ортаны қорғау және сақтау үшiн биотехнологияларды әзiрлеу үшiн микроорганизмдердiң штаммдарын және өсiмдiктердiң түрлерiн пайдалану;
көмiрсутектердiң микроорганизмдер-деструкторларын, ауыр металдар тұздарын өсімдік-аккумуляторлары мен пестицидтерді пайдалану негiзiнде тиiмдiлiгi жоғары биотехнологияларды енгiзу жөнiндегi зерттеулер.
5. Тамақ және өңдеу өнеркәсiбi үшiн биотехнологиялық өндiрiстi ғылыми-техникалық қамтамасыз ету мынаны көздейдi:
тамақ өнiмдерiнiң құнарлылық және дәмдiлiк сапаларын жақсарту және қайта өңдеу өнеркәсiбiнiң тиiмдiлiгiн арттыру үшiн микроорганизмдердiң жаңа штаммдарын, қоспаларды және биологиялық белсендi заттарды алу;
тамақ және өңдеу өнеркәсiбiнде пайдалану үшiн бәсекеге қабiлеттi технологиялар мен биотехнологиялық өнiмдер жасау.
6. Биотехнологиялық өндiрiс үшiн Қазақстанның биоресурстарын сақтауды және кеңейтудi ғылыми-техникалық қамтамасыз ету мынаны көздейдi:
өнеркәсiптiк және аса құнды микроорганизмдердiң генетикалық ресурстарын сақтау және оларды генетикалық паспорттау;
криоконсервацияның биотехнологиялық әдiстерi негiзiнде өсiмдiктердiң генетикалық ресурстарын сақтаудың жаңа тәсiлдерiн әзiрлеу, өсiмдiктердiң жоғары өнiмдiлiгiн қамтамасыз ететiн шаруашылық-құнды белгiлердiң молекулярлық және морфофизиологиялық маркерлерiн анықтау;
ауыл шаруашылығы жануарларының генетикалық ресурстарын сақтау технологияларын әзiрлеу және жасушалық дақылдар банкiн жасау;
жасушалық дақылдар банкiн жасау, адамның мүшелерi мен репродукциялау саласындағы зерттеулердi дамыту үшiн тiндерiн, феталдық және бағандық жасушаларды консервациялау және ұзақ мерзiмдi сақтау технологиясын әзiрлеу.
Бағдарламаны орындау оны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспарына сәйкес жүзеге асырылады.

6. Қажеттi ресурстар мен оларды қаржыландыру көздерi

2006 - 2008 жылдары бағдарламаны iске асыруға 002 "Iргелi және қолданбалы ғылыми зерттеулер" бюджеттiк бағдарламасы бойынша 101 "Қолданбалы ғылыми зерттеулер" кiшi бағдарламасы бойынша республикалық бюджет қаражаты жұмсалатын болады. Бағдарламаны iске асыруға байланысты қаржылық шығындар 1433,0 млн. теңгенi, оның iшiнде 2006 жылы 450,0 млн. теңгенi, 2007 жылы 477,0 млн. теңгенi, 2008 жылы 506,0 млн. теңгенi құрайды.
Республикалық бюджет есебiнен қаржыландыратын 2007 - 2008 жылдарға iс-шаралар бойынша шығыстар көлемi тиiстi қаржы жылына арналған "Республикалық бюджет туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес нақтыланады.

7. Бағдарламаны iске асырудан күтiлетiн нәтиже

Осы Бағдарламаны iске асыру денсаулық сақтау, ауыл шаруашылығы, қоршаған ортаны қорғау, тамақ және өңдеу өнеркәсiбi үшiн биотехнологиялық өнiмдердi өндiрудi қамтамасыз ету үшiн қазiргi заманғы технологияларды жасауға мүмкiндiк бередi.
Бағдарламаны іске асыру нәтижесiнде:
2006 жылы:
биотикалық және абиотикалық факторларға төзiмдi өсiмдiктердiң бастапқы нысандары мен сорттарын алу мақсатында арнайы селективтi орталарда ауыл шаруашылығы дақылдарының 50000-ға жуық каллустық тiндерi алынады;
гербицидтi, өсудi реттейтiн және инсектицидтi белсендi биологиялық белсендi заттарды синтездеуге қабiлеттi микроорганизмдердiң 4 штамы және өсiмдiктердiң 3 түрi алынады;
вакциналар өндiрiсi технологияларын әзiрлеу үшiн микроорганизмдер мен вирустардың 20 штамы алынады және жануарлардың жұқпалы ауруларының қоздырғыштарына қарсы айрықша гипериммундi сары судың 8 түрiн алу әдiстерi пысықталады;
адамдардың жұқпалы ауруларын қоздырғыш-микроорганизмдердiң 12 штамы таңдалып алынады және вакциналар, емдiк препараттар мен диагностикумдарды әзiрлеу үшiн олардың биологиялық, дақылдық-морфологиялық және биохимиялық қасиеттерi зерделенеді;
зақымдалған топырақ және су экожүйелерiн биоремедиациялау мақсатында пайдалану үшiн микроорганизмдер мен өсiмдiктердiң 15 жаңа перспективалы түрi iрiктеледi;
биотехнологиялық өндiрiстерiн қамтамасыз ету үшiн коллекциялық өнеркәсiптiк-бағалы микроорганизмдер қорын сақтау және есепке алу жөнiнде микробиологиялық, генетикалық, молекулярлық-биологиялық жұмыстар жүргiзiледi;
шаруашылық-бағалы белгiлерi бар әрi биотикалық және абиотикалық факторларға төзiмдi өсiмдiктердiң сорттық үлгiлерiнiң, нысандарының және желiлерiнiң коллекциясын қалыптастыру, қолдау және толықтырудың 6 биотехнологиялық әдiсi пысықталады;
бағалы генотиптердiң генетикалық ресурстарын сақтау және қолдау мақсатында эмбриондар алу үшiн жануарлардың өнiмдiлiгi жоғары түрiнiң үздiк генотиптерiнiң 25 жекелеген түрi iрiктiледi;
феталды жасушаларды алудың және оларды зертхана жағдайында өсiрудiң әдiстерi пысықталады.
Ашытқыларды, тағамдық белокты, амин қышқылдарын, ферменттердi, биоконсерванттарды биотехнологиялық өндiру үшiн перспективалы 5 таксономикалық топтың микроорганизмдер коллекциясы жасалады.
2007 жылы:
толерантты жасушалық желiлерден 5000 регенерант-өсiмдiк алынады, оларды қысқы кезеңде жылыжайда көбейту жүргiзiледi, сондай-ақ олардың өнiмдiлiгi зерделенедi;
микроорганизмдер мен өсiмдiктерден бөлiнетiн құрауыштардан биопестицидтер мен өсудi реттейтiн биологиялық белсендi заттар өндiрудiң 3 технологиясы пысықталады;
вакцина әзiрлеу үшiн микроорганизмдер мен вирустардың 10 штамының антигендiк және иммуногендiк қасиеттерi зерделенедi, жануарлардың жұқпалы ауруларының қоздырғыштарына бiр клоналды антидене өндiрушi гибридтен 4 штамм алынады, ПТР әзiрлеу үшiн 2 праймер жасалады;
гипериммунды сары судың 3 түрi, адамның жұқпалы ауруларының қоздырғыштарына бiр клоналды антидене өндiрушi гибридтен 2 штамм алынады, ПТР әзiрлеу үшiн 2 праймер жасалады;
микроорганизмдер 5 штамы алифатикалық және ароматты көмiрсутектер, мұнайдың парафиндiк фракциялары, радионуклидтер, ауыр металдардың иондары зерделенедi;
қышқыл сүт өнiмдерiнiң ашытқысын, нан өнiмдерiн өндiру үшiн микроорганизмдердiң 5 консорциумы құрастырылады әрi ет-сүт және нан пiсiру өнеркәсiбi yшiн ашытқы алу технологиясы өңделедi;
коллекциядағы өсiмдiктердiң 12 сорты, нысаны мен желiлерi паспортталады, өсiмдiктердi зертхана жағдайында өсiру үшiн оңтайлы қоректiк ортаның құрамдары әзiрленедi;
биотехнологиялық әдiстермен алынған ең үздiк генотиптi жануарлардың 20 түрi таңдалады әрi олардың генеологиялық және фенотипикалық ерекшелiктерi зерделенедi;
феталдық жасушаларды консервiлеу әдiсi, сондай-ақ бағандық жасушаларды бөлiп алу, тазарту және консервiлеу әдiстерi әзiрленедi.
Республикалық микроорганизмдер коллекциясының қоры микроорганизмдердiң 20 өнеркәсiптiк-бағалы штамына кеңейтiлетiн болады және олардың негiзгi биологиялық қасиеттерi зерделенетiн болады.
2008 жылы:
биотикалық және абиотикалық факторларға төзiмдi перспективалы бастапқы нысандардың 5 түрi егiстiк жағдайында көбейтiледi, олардың өнiмдiлiгi зерделенедi және селекциялық процеске берiледi;
микроорганизмдер мен өсiмдiктерден бөлiнетiн құрауыштардан биопестицидтер мен өсудi реттейтiн биологиялық белсендi заттарды өндiрудiң жаңа 3 технологиясы әзiрленедi;
жануарлар ауруларының арнайы алдын алу және оларды диагностикалау үшiн 5 жаңа вакцина мен 6 диагностикалық препарат өндiрiсiнiң технологиялары әзiрленедi, сондай-ақ олардың өндiрiсiне арналған нормативтiк-техникалық құжаттама дайындалады;
5 жаңа дәрiлiк препараттар мен вакциналар, сондай-ақ адам ауруларын емдеу, алдын алу және диагностикалау үшiн 2 диагностикалық препарат өндiрiсiнiң технологиялары әзiрленедi;
организмнiң ортаның қолайсыз факторларына төзiмдiлiгiн арттыру үшiн әрi бұзылған табиғи топырақ және су экожүйелерiн қалпына келтiру үшiн препараттар дайындаудың 3 жаңа технологиясы ұсынылады;
өндiрiстiк жағдайда 4 жаңа технологияны сынақтан өткiзу жүргiзiледi, әзiрленген ашытқылар, тағамдық қоспалар, биоконсерванттар, илеу заттары және витаминдер негiзiнде өнiмдердiң тәжiрибелiк партиялары шығарылады;
өнеркәсiптiк-бағалы микроорганизмдер коллекциясын сақтау мен қолдаудың 4 жаңа әдiсi әзiрленедi, микроорганизмдердi сақтау жөнiнде деректер банкi жасалады;
шаруашылық-бағалы белгiлерi бар өсiмдiктер коллекциясын жасау, қолдау және толықтыру жөнiндегi жұмыстар жүргiзiледi;
жануарлардың бағалы генотиптерiн сақтау және қолдау әдiстерi әзiрленедi және жетiлдiрiледi;
феталдық және бағандық жасушалардың биологиялық белсендiлiгiн айқындау, сондай-ақ бағандық және феталдық жасушалар банкiн жасау жөнiндегi жұмыстар жүргiзiледi.

8. Бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары

Р/с N	Іс-шаралар	Аяқтау нысаны	Орын- дау (іске асыру) үшін жауап- ты	Орындау мерзімі	Болжам- ды шы- ғыстар (млн. теңге)	Қаржы- ландыру көзі
1	2	3	4	5	6	7
1. Ұйымдастыру іс-шаралары
1.	Бағдарламаны орындау жөніндегі мемлекеттік тап- сырысты орналас- тыруға арналған жобаларды іріктеу жөніндегі кон- курсты ұйымдас- тыру және өткізу	БҒМ бұйрығы, конкурс- тық комис- сиясының хаттама- лары	БҒМ	2006 жылғы І тоқсан	Талап етілмей- ді
2.	Конкурс нәтижеле- рі бойынша 2006 - 2008 жылдарға арналған Бағдар- ламаның кеңейтіл- ген нұсқасын қа- лыптастыру және бекіту	БҒМ бұйрығы	БҒМ	2006 жылғы І тоқсан	Талап етілмей- ді
3.	Бағдарламаны іске асыру жөніндегі мемлекеттік тап- сырысты орындауға арналған мемле- кеттік сатып алу туралы келісім шарт жасау	Мемле- кеттік сатып алу туралы шарт	БҒМ	2006 жылғы І тоқсан	Талап етілмей- ді
2. Негізгі ғылыми-техникалық тапсырмалар
2.1 Биотехнологиялық өндірісті ғылыми-техникалық қамтамасыз ету және өсімдік шарушылығы үшін биопрепараттар әзірлеу
4.	Тиімді биотехно- логияларды әзір- леу және олардың негізінде өсім- діктердің шаруа- шылық-құнды ны- сандары мен сорт- тарын жасау	Министр- дің бұйрығы- мен бекітіл- ген ғылыми- техника- лық есеп	БҒМ	Жыл сайын, IV тоқсан	254,0, оның ішінде жылдар бойынша: 2006 - 76,0; 2007 - 86,0;* 2008 - 92,0*	Респуб- ликалық бюджет (бұдан әрі-РБ)
5.	Жасушалық және генетикалық инже- нерия әдістерінің негізінде биос- тимуляторларды және өсімдіктерді қорғау құралдарын өндіру жөніндегі жаңа биотехноло- гияларды жасау	Министр- дің бұйрығы- мен бекітіл- ген ғылыми- техника- лық есеп	БҒМ	Жыл сайын, IV тоқсан	100,0, оның ішінде жылдар бойынша: 2006 - 30,0; 2007 - 33,0;* 2008 - 37,0*	РБ
2.2. Биотехнологиялық өндірісті ғылыми-техникалық қамтамасыз ету және мал шаруашылығына арналған биопрепараттар әзірлеу
6.	Жасушалық және генетикалық инже- нерия әдістерінің негізінде жануар- лардың жұқпалы ауруларын емдеу, алдын алу және диагностикалау құралдарын әзір- леу	Министр- дің бұйрығы- мен бекітіл- ген ғылыми- техника- лық есеп	БҒМ	Жыл сайын, IV тоқсан	275,0, оның ішінде жылдар бойынша: 2006 - 90,0; 2007 - 90,0;* 2008 - 95,0 *	РБ
2.3. Биотехнологиялық өндірісті ғылыми-техникалық қамтамасыз ету және денсаулық сақтауға арналған биопрепараттарды әзірлеу
7.	Жасушалық және генетикалық инже- нерия әдістерінің негізінде адам ауруларын емдеу, алдын алу және диагностикалау құралдарын әзір- леу	Министр- дің бұйрығы- мен бекітіл- ген ғылыми- техника- лық есеп	БҒМ	Жыл сайын, IV тоқсан	230,0, оның ішінде жылдар бойынша: 2006 - 70,0; 2007 - 80,0;* 2008 - 80,0 *	РБ
2.4. Қоршаған ортаны қорғауға арналған биотехнологиялық өндірісті ғылыми-техникалық қамтамасыз ету
8.	Қоршаған ортаны қорғауға және сақтауға арналған жаңа технология- ларды әзірлеу үшін микроорга- низмдер штаммдары мен өсімдіктердің түрлерін пайдала- ну	Министр- дің бұйрығы- мен бекітіл- ген ғылыми- техника- лық есеп	БҒМ	Жыл сайын, IV тоқсан	180,0, оның ішінде жылдар бойынша: 2006 - 60,0; 2007 - 60,0;* 2008 - 60,0*	РБ
2.5. Тамақ және өңдеу өнеркәсібіне арналған биотехнологиялық өндірісті ғылыми-техникалық қамтамасыз ету
9.	Тамақ және өңдеу өнеркәсібінде пайдалану үшін қазіргі заманғы технологиялар мен биотехнологиялық өнімдерді әзірлеу	Министр- дің бұйрығы- мен бекітіл- ген ғылыми- техника- лық есеп	БҒМ	Жыл сайын, IV тоқсан	180,0, оның ішінде жылдар бойынша: 2006 - 60,0; 2007 - 60,0;* 2008 - 60,0 *	РБ
2.6. Биотехнологиялық өндіріс үшін Қазақстанның биоресурстарын сақтауды және кеңейтуді ғылыми-техникалық қамтамасыз ету
10.	Биотехнологиялық зерттеулерді қам- тамасыз ету үшін республикалық микроорганизмдер коллекциясын қол- дау және толықты- ру	Министр- дің бұйрығы- мен бекітіл- ген ғылыми- техника- лық есеп	БҒМ	Жыл сайын, IV тоқсан	84,0, оның ішінде жылдар бойынша: 2006 - 26,0; 2007 - 26,0;* 2008 - 32,0*	РБ
11.	Өсімдіктердің ге- нетикалық ресурс- тарын бағалау мен сақтау техноло- гиясын әзірлеу және жаңғырту	Министр- дің бұйрығы- мен бекітіл- ген ғылыми- техника- лық есеп	БҒМ	Жыл сайын, IV тоқсан	50,0, оның ішінде жылдар бойынша: 2006 - 14,0; 2007 - 16,0;* 2008 - 20,0*	РБ
12.	Ауыл шаруашылығы жануарларының ге- нетикалық ресурс- тарын сақтау биотехнологиясын әзірлеу және жетілдіру	Министр- дің бұйрығы- мен бекітіл- ген ғылыми- техника- лық есеп	БҒМ	Жыл сайын, IV тоқсан	30,0, оның ішінде жылдар бойынша: 2006 - 10,0; 2007 - 10,0;* 2008 - 10,0*	РБ
13.	Адам мүшелері мен тіндерін репро- дукциялау сала- сындағы зерттеу- лерді дамыту үшін консервациялау мен феталды және бағанды жасуша- ларды ұзақ сақтау технологияларын жасау, жасушалық дақылдар банкін құру	Министр- дің бұйрығы- мен бекітіл- ген ғылыми- техника- лық есеп	БҒМ	Жыл сайын, IV тоқсан	50,0, оның ішінде жылдар бойынша: 2006 - 14,0; 2007 - 16,0;* 2008 - 20,0*	РБ

* Республикалық бюджет қаражаты есебінен қаржыландырылатын 2007 - 2008 жылдарға арналған іс-шаралар бойынша шығыстар көлемі тиісті қаржы жылына арналған»Республикалық бюджет туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес нақтыланатын болады.